Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/patrologiaecur124mign
 PATROLOGItE
CURSUS COMPLETUS
SEU BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMiMWI SS. PATRDM, DOCTORLM SCRIPTORIMOUE ECCLESIASTICORUM,

SIVE LATINORUM, SIVE GR.ECORUM,

QUI AB jEVO APOSTOLICO AD TEMPORA imOCENTII III [ANNO 1216) PRO LATINI3
ET CONCILII FLORENTINI (ANN. 1439) PRO GR^CIS FLORUERUNT :
RECUSIO CimONOLOGICA
OMNIDM QHiE EXSTITERE MONUMExMORUM CATHOLIC^ TRADITIONIS PER QUINDECIM PRIMA
ECCLESI^ SiECULA,
JUXTA EDITI0NK9 ACCURATI93IMAg INTBR SE CUMQUE N0NNULLI3 CODICIBUS MANU3CRIPTI3 C0LLATA3, PKRQUAM
DiLiGKNTER castigata; dissertationibus, commentariis, variisque legtionibus continentkr illustrata;
OMNIBUS OPERIBUS POST AMPLISSIMAS EDITIONES QU^ TRIBUS NOVISSIMIS S^GULIS DEBENTUR ABS0LUTA3
DETECTIS, AUCTA; INDICIBUS PARTICULARIBUS ANALYTICIS, SINGULOS SIVE TOMOS SIVE AUCTORES ALtCUJU3
IIOMENTI SUBSEQUENTIBUS, DON^Ta; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON KT
TITULIS SINGULARUM PAGINARUM MARGINEM SUPERIOREM DISTINGUENTIBUS SUBJEGTAMQUE mate-
RIAM SIGNIFICANTIBUS, adornata; OPERIBUS GUM DUBIIS, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA vero
auctoritate in ordine ad traditionem ecclesiastigam pollentibus, amplificata;
DOCKNTIS et amplius locupletata indicibus auctorum sicut et operum, alphabeticis, chronologicu?,
btatisticis, syntheticis, analyticis, ANALOGICIS, in quodque religionis punctum, dogmatigum, morale,
Uturgicum, canonicum, disciplinare, historicum, et cuncta alia sine ulla exceptione sed pr^-
;

BERTIM DU0BU3 INDICIBUS IMMENSIS ET GENERALIBUS, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CONSULTO,
QUIQUID NON SOLUM TALIS TALISVE PATER, VERUM ETIAM UNUSQUISQUE PATRUM,NE UNO quidem
OMisso, iN quodlibet thema sgripserit, uno intuitu conspigiatur ALTERO SGRIPTUR^
;

SACR^, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATRES ET IN QUIBUS OPERUM
SUORUM LOCIS SINGULOS SINGULORUM LIBRORUM S. SCRIPTUR-B VERSUS, A PRIMO
geneseos usque ad NOVISSIMUM APOGALYPSIS, GOMMENTATI sint.
IDITIO ACCURATISSIMA, C^TERISQUE 0MNIBU3 FACILE ANTEPONENDA, Sl PERPENDANTUR CHARACTERUM NITIDITAS
CHARTyE QUALITAS, INTEGRITAS TEXTUS, PERFEGTIO CORRECTIONIS, OPERUM RECUSORUM TUM VARIETAS, TUM
NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM GOMMODA SIBIQUE IN TOTO PATROLOGI.B DECURSU CONSTANTEU
SIMILIS, PRETH KXIGUITAS, PR^SERTIMQUE ISTA COLLECTIO, UNA, METHODICA ET CHRONOL OGICA,
8KXCENT0RUM FRAGMENTORUM OPUSCULORUMQUE HAGTENUS HIG ILLIC SPARSORUM, PRIMUM AUTKH
INN08TRA BIBLIOTHECA,EX OPERIBUS ET MSS. AD OMNES ^TATES, LOCOS, LINGUA3 FORMASQUK
PKRTINENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES LATINA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE EGCLESIiE LATIN^
A TERTULLIANO Al) iNNOCENTIUM III :

AGGURANTE J.-P. MIGNE,

Bibliothecce Clerl nntversse,
SrVE CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS SGIENTIiE EGGLESIASTIGiE RAHOS EDlTOftB.

*>ft
i ^
PATmLOGlJE TOMUS CXXIV,
USUARDUS, CAROLUS CALVUS, HINCMARUS, ISAACUS, ODO, ADREVALDUS.
USUARDI TOMUS SEGUNDUS, C^TERORUM TOMUS UNICUS.

PARISIIS
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DICTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
:

1879
CLICHY. — EX TIPYS PAULI DUPONT, VIA DICTA BAC-D^ASNIKRES. 887.7.79

Mii INSTiHJTE CF [ifEDIAEVAL STUDIES

10 ELMSLEY PLACE
: TOftONTO 5, CANAOA,

0£G »5 1931
 Si^CULUM IX.

USUARDI MARTYROLOGIUM
EX RECENSIONE R. P. SOLLERII, ET AD EDITIONEM BENEDICTINAM COLLATUM.

TOMUM CLAUDUNT

CAROLI CALVI
FRANCORUM REGIS.

HINCMARI LAUDUNENSIS, ISAACI LINGONENSIS, ODONIS BELLOVACENSIS,

EPISCOPORUM, ADREVALDI FLORIACENSIS, HERICI ANTISSIODORENSIS,
MONACHORUM.

SCRIPTA QTJm SUPERSUNT UNIVERSA.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOTHEC^ CLGRI UMIVERS.«:,
SIVE

CURSUUM COMPLETORUM LN SINGULOS SClElVTliE ECCLESIASTICiE RAMOS EDITORE.

TOMUS SECUNDUS.
>9» —

PARISIIS,
APUD GARNIER FRATRES, EDITORES ET J.-P. MIGNE SUGGESSORES,
IN VIA DIGTA AVENUE DU MAINE, 189, OLIM CHAUSSEE DU MAINE, 127.
:

1879
 ELENCIIUS

AUCTORUM ET OPERUM QUI IN HOC TOMO CXXIV CONTINENTUR.

>»«««

USUARDUS SANGERMANENSIS MONACHUS.

(mARTYROLOGII CONTINUATIO.)

Col.
Mensis Maius 9
— Junius 409
— Julius 213
— Augustus 319
— September 423
— October 525
— November 649
— December 755
CAROLUS CALVUS FRANCORUM REX.
Epistolae 861
Libellus proclamationis adversus Weniloneni 897

ADREVALDUS FLORIACENSIS MONACHUS.

Historia translationis S. Benedicti 901
Miracula S. Benedicti patrata in Gallia post translationem 909
De corpore et sanguine Christi 948
Vita S. Aigulfi 953
HINCMARUS LAUDUNENSIS EPISCOPUS.
Epistolse et opuscula 979
ISAACUS LINGONENSIS EPISCOPUS.
Canones 1075
ODO BELLOVACENSIS EPISCOPUS.
Sermo in S. Lucianum 1111
Canones 1125
Institutio de rebus Ecclesiae S. Petri congregalioni destinatis 1127

HERICUS MONACHUS ANTISSIODORENSIS.

Praefatio in suas sexaginta quatuor homilias de tempore et sanctis 1129
Collectanea 1131
Vita S. Germani Antissiodorensis 1131
De miraculis S. Germani , 1207
Indices in Usuardi Martyrologium 1273
 SEQUITUR
USUARDI MARTYROLOGIUM.
MENSIS MAIUS
HABET DIES XXXI.

Kalendis Die i.

obrutus, apud Taphnas occubuit. Item, natalis

In .Egypto, Hieremia? prophet.T, qni a populo lapidibus
beatcrum" apostolorum Philippi et Jacobi, ex quibus Philippus, postquam pene Schytiam ad fidem Christi
con^ertisset.apud Hierapolim Asi» civitatem glorioso fine quievit. Jacobus vero, qui et frater Domini le-
gitur, juxta templuin Hierosolimorum, ubi et pra^cipitatus fuerat, sepultus est.In Galliis territorio Viva-
riensi, beati Andeoli subdiaconi, quem misit ab Oriente sanctus Policarpus una cum aliis, ad praedicandum

verbum Dei, in Galliam, cujus prffidicatione imperator Severus comperta, spinosis fustibus crudelissime
flagellatum, in carcerem trudi praecepit, et sic demum ab ense lignato, in crucis modum caput ejusscindi,

Civitate Sedunensi, natalis Sigismundi regis. Apud civitatem Auscium, sancti Orientis episcopi, qui virtu-
tibus ornatus sancto fine quievisse scribitur. Itein Autisiodoro, sancti Amatoris episcopi et confessoris.

mTM.
Ex omni parte puri sunt Pratensis codex, Greven. et Molan.

VARIANTES LEGTIONES.
Ad menda libraria fere reducuntur, ut Egnpto, A tensi,non Taphnes, ut apud Gravenum etMoIanum.
Schytiam, Hierosolimorum, Policarpus, Autisiodoro, Orieatis scribunt et codices pro textu citati, et alii
etc. Quai (juia jetatem suam redolent, intacta ple- passim, male fortasse,nam hodie legunt oranes, non
raque in textu relictasunt. Lego Taphnas, cuiu Pra- Orientis, sed Orientii.

OBSERVATIONES.
Hieremiam, vel Jeremiam prophetam, scd solo Tillemontium tomo I variis locis,et alios alibi citatos.
duntaxat nomine, uno quasi ore appellant Beda. Ha- Hactenus Roinani parvi ductiim secutus est Ado.
banus, Romanum parvum et Ado, a quibus taiitil- Qui tertius ordine est Andeolus, ab antiquioribus
ium dilfert Notkerus, quod scribat Pausatio Jcre-
: Martyrologis praeteritur.Elogiuin ipsi contexuit Ado
mice propheUc. Quae igiturde la[)idatione in iatercu- ex vulgatis Actis tunc receptis, in quibusexaminan-
lo noslro dicuntur, ea ab Csuardo adjnncta siint, dis neutiquam scrupulosus, ea in Fastos sacros re-
quemadmodum de aliis Veteris Testamenti proplie- tulit, quae admitti omnino non possunt. Acta ipsa,
tis ab 00 factum ostendimus. Philippi et Jacobi nie- nec vetustissimaesse, nec plane sincera, satis agno-
minere iidem omnes in suis Martyrologiis, uti et llie- vit Henschenius, at recentiores cum Tillemontio to-
ronymiani codices, quoruin aliqui utrumque Hiera- mo IH, pag. 636, duriorem eis censuram inurunt.
poli perperam tribuunt ;
plures Jacobos vel saltem Noster Adoni semper fidens, sua omnia, paucispr«-
pluribus diebuscommemorantes. Et quidein notan teritis, ex ipsius elogio fere ad verbuin descripsit.
ter Jacobus frater Doinini ponitur xv Martii, et .Ja- B At Sigismundi regis encomium, quod plane mirum
cobus Alphei apostolus, xxii Junii. Quod autein ma- est, ne attigit quidem, solum nomen et Iqcum po-
gis mirere, hoc ipso die, postquam in principio Plii- suisse contentus ;opinor, quia laterculus jam ultrk
lippi et Jacobi mcmoria rolata est, in medio texlu solitos terminos excreverat. Exstat Sigismundi com-
sic legitur : Natalis Mathei et Jucobi apostolorum. memoratio Ilieronymianis omnibus adjecta, ex qui-
Priino loco dinn\xn\,\?i\xu initium prcedicationis Domi- bus a Rabanoaccepta est, Notkerus Adoniano elogio
nicce, de quo vide E.xercitationein Florentinii, pag. aliquid ex Gregorio Turonensi supcraddidit. Vide
478. Ca;terum de apostolis sic memorat Frontonis Sigismundi Gesta, et circa corporis translationem
Kalendariuin Natalis apostolorum Philipni et Jaco-
: controversa, accurate ab Henschenio explicata. Hic
bi. Beda : Hierapoli, Philippi apostoli, et Jacobi apn- ex Wandalberto tres ultimos versiculos de aposto-
stoli fratris />omi)a'. Simplicius liomanum parvum: A7 lis, Jcremia ct Sigismundo componimus :

apostolorum Philippi et Jacohi fralris fJomini.Coiinn-
tionem illam paucis explicat Adoin Martyrologio,sed
in Festi\ itatinus apostolorum elegantius utriqueelo-
giuin concinnavit, fx quil)us mpdiillam,ul ita dicam,
decerpere Noster salis li;ibuil,Nolki'ro pluraconjun-
gente. Aliudelogium contexuit Florus.brevius Raba-
nus, qu.TJ omnia non o^t hujus loci discutore,uli noc
alia plurima, qua; de Jacdbis iiiter eriiditos disco-
ptantiir jam alibi, cuiii de Simeone,xvm Febriiarii
;
q seu, ut vocat Florontinius, spuria censentur. Atque
agendum fuit, cursim indicata, ut etbic facerocogi-
mur, remisso lectore ad dissertationes hodiernas
Henschenii, ad Exercitationem Florentinii, pag. 95,
IUtrol. CXXIV.
(3Q
Fraterex fcl?; his Doinini .lacobus micat, atque Pliilippus,
Hieremiasque siinui valurn ceiebratus opiinus;
R(?xqu(' Si^'ismun'ius fuso pro sanjjuine re<,'nat.
Bina? annnntiationes ultimae, de Orientio et Ama-
tore, Usnanli propri;e snnt, tametsi earuin vestigia
in apograpbonim Hioronymianorum accessionibus
innotesccre videanliir. Namqiie apud Mosandrum
astoriscis notata siiiit, ea ab ipso oditore adjectitia.
ex his constat laterculi vera simplicitas.Vide de c;e-
tero ipsius Amatoris Acta, et qiiid de ipsis senliat
Tillemontius tomo XV, a pag. 835.
1

11
Herinien. caetera purissirnus, tertio loco inserit;
«In pago Laudunensi, sancti Marculfi confessoris.»
In fine ad marginern recenler adjectaest Walburyis.
ToRNACEN. in Jereinia et apostolis purus, reliquos
etiam habet, sed Andeoli et Orientii elogia rescin-
dit.
PuLSANEN. incipit ab apostolis. Tum de Jeremia,
satis pure. Sequitur de Andeolo, absque elogio.Re-
liqua absunt. Amator recentiori alia
gine adjeclus est.
MuNERAT. deficit in Orientio et Amatore.
RoswEYD. de Jeremia nihii. Decaetero in reliquis
textus purus est. In fine autem additur « Transla-
tio sanctae Walburgis virginis. »
Antuerp.-Max., Ultraject.j Leyden. Lovanien
Editio Ultraj.-Belg., toto fere textu puri,post regis
addunt, Burgundiorum. Tum « Eodem die, sanctae
: imperatore. » Vide Acla, et Praetermissorum elen-
Walburgis virginis. • Sequitur de Amatore. Noto
in Antuerp.-Max. atramento flavo insertam vocem
elevatio Walburgis. Aiiis est translatio. Yide Prae-
termissos.
Antuerp. et Max.-Lubec. in eo solum deficiunt,
quod Jeremiae eiogio careant.
Alberg. et Danic. similes sunt Antuerp.-Max. ,etc.
sed apostolos Jeremiae praefigunt.
ANTVERP.-MAj.Totuspurusesset, nisi ultimaman-
nuntiationem de Amalore praetermitteret. Defuit di-
ligentia in hujus codicis scriptore.
Centulen. ita habet « Natale beatorum aposto-
:
lorum Philippi et Jacobi. In Egypto, Jeremiae pro-
phetae, qui a populo lapidibus obrutus, apud Thap-
nas occubuii. Jerosolymts, sancti Judae episcopi per
quem sacra crux Domini reperta est. » Vide die iv
Maii : «Antisiodoro, sancti Amatoris episcopi etcon-
fessoris. Civitate Seduno, sancti Sigismundi regis
martyris. In Galhis territorio Vivariensi, sancli An-
deoli martyris. Eodem die, sancti Marculfi abbatis.
Item eodein die, in Flandria, translatio sancti Ar-
nuiphi, Suessionicae ecclesiae episcopi et confesso-
ris. » Remittitur ad diem natalem xv Augusti. Co-
litur Aldenburgi in Flandria.
Bruxellen. in apostoiis non
secundo loco ponit • Et in Germania,
: pago Suala-
velda, sanctaj Walburgis virginis, quae cum duobus
fratribus suis Willeboldo et Winebaldo S. Bonrfa-
cium de Anglia in Germaniam secuta est, ubi ipsa
facta est abbatissa, et post castissimam vitam hac
die migrasse creditur ad Dominum.» In Jeremia deest
locus martyrii. In Andeolo iterum inter-polatus est.
De Sigismundo ut supra. In Orientro et Amatore
ferme purus est. In fine subjungitur « Remis, san-
cti Theodulphi abbatis. »
Hagenoyen. de Jeremia, Philippo et Jacobo lon-
gas historias texit, quae hic locum non inveniunt.
In Andeolo, purusest. Ceteraomittit, diem claudens
hoc modo « Eodem die, Sanctae Walpurgis virginis,
:
quae erat de Anglia nobili progenie.Quae cum duobus
fratribus episcopis, scilicet Mallcbaldo (Willeboldo)
et Winibaldr venit ad AIemannia.:\. adieas civita-
tem Eysledosem, et monasterium Heydenheim con-
struxit, quod et rexit per vita^ejus spalium laudabi-
liter,et in eo plena bonis operibus migravit ad
minum. »
Aquicinct. in fine « Eodem die Wapingo, nata-
:
lis sancti Arigii episcopi et eonfessoris.Ipso die, san-
ctae Walbur-gis ^iiginis. •
Ambianen. de Sigisraundo adjicit totuin
elogiura.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Pliilippi et Jacobi :
apostolorum. Jeremi;e pr-ophetic, qui a Juda^is fuit
lapidatus. Evermari martyris. Amatoris episcopi.
Walburgis virginis. » Dies ejus iratalis censeturesse
XXV Februai-ii, ut ibi diximus.
Clunacen. : Eodem
die Wapineo, natalis sancti
« < Anna) marlyris, matris sancti Quiriaci. » Nullibi
Arigii episcopi et confessoris.
» :
USUARDI MONACHI ii
AUGTARIA.
A num.428 « Eodera die,san-
Reg. Suec. signatus :
ctae Walburgis virginis.
Codex D. du Cheval. signatus C. et Altemps. :
« Eodem die Vapingo, nataJis sancti Arigii episcopi
et confessoris »
In Vatican. num. 5949, absunt, Jeremiae, Orien-
tii, Amatoris. Adjlcitur : « Jerosolymis, sancti Qui-
riaci episcopi, qui primo Judas dictus est In civitate
manu in mar- Avellina, sancti Ypolisti, martyri«.» Vide Acta.
Florentin. « Roma), sancti Calepodii pre.sbyteri,
:
qui suo Alcxandro passus est cujus corpus jactari :
in Tiberim praecepit, ut in gestis sancti Callisti pa-
: pae legitur. Item SS. martyrura Simplicii cum omni
domo sua, proraiscui sexus numeru sexaginta octo.
et Apud civitatem Catanensem provinciae Siciliae, pas-
sio sancti Comitii (Cominii) raartyris, sub Claudio
chum. Sequitur Walburgis.
Burdegalen. « Burdegala : civitate, natalissancti
B Macarii Lugdunensis episcopi. » Remittitur ad iv
Maii.
LuxoviEN. « Translatio corporis sancti Clernen-
:
tis,Mediomatricae urbis episcopi, anno mxc. » Hic ad
23 Novembris.
Remens. SS. Timothei et Apollinaris « In terri- :
torio Remensi loco, qui vocatur Avenniacus, passio
sanctae Berthai, uxoris sancti Gumberti regis. Civi-
tate Sedunensi, loco Aganico, passio sanctor-um
marlyrum Sigismundi regiset uxoris ejus et duorum
filiorum Remis, depositio sancti Theodulfi abbalis;
;
Ambianis, sanctorum martyrum Acti et Acioli. »
Acta legunt Acii et Acheoli.
Editio Lubego.-Col. apostolos praeponit Jeremiae,
celera pure usque ad Sigismundi regis, ubi adjicit
« Burgundiorum, qui in hoiiiDre sanctorum Thebaeo-
et
rum, collegiuiri Agannensium iedificavit. Quicaptus
in civitate Sedunensi a Francis,cum uxore et filiis,
iii puteunr demersus occubuit. Sed per ammonitio-
G nem angeli, de puteo elevali, in dicto monasterio
\enerabiliter sepulti sunt. Jn Gerraania, coenobio
Eystadensi, depositio religiosae monialis sanclaj
nihil interpolatus, Walburg* virginis, sororis sancli Willebaldi epi-
scopi Eystaderrsis, cujus tuiuba gloriosis miraculis
decoratur. » Sequitur Amator. Dein « In Britannia :
minori, sancti Corentini episcopi et confessoris. In
pago Meldensi, sancti Blandirir confessoiis. » Coren-
tini dies nalalis est xii Decembris.
BELrN. fere purus est usque ad, in Galliam, prae-
terquam quod Andeolum vocet Anderolum. Sequitur
immediate « Item Anthisiodoro, » etc. Tum « Item
: :
:
Bergomi Galliae Cisalpinae,
sanctae Grata) virginis.
Apud civilatera Auscruin, saucti Oriensii episcopi.
Ipso die, sanctae Walbur-gae virginis. » Notabis Gra-
tam viduam esse et coli xxv Augusti.
Greven. « Benigni et Andochii presbyterorum,
:
et
Tyrsi diaconi, sociorum sancti Andeoli. » Benignus
colitur I Noverahris, alii xxiv Septembris. « Nota,
D Sigismundus, de quo supr-a, rex fuit Bur-gundionum,
jejuniis et oralionibus die noctuque irrlentus. Ipse ex
divina revelatione monasterium in loco,in quo san-
ctus Maurilius cum suis quiescit, construxit, et tair-
dem a Francis captus, cuur uxore et fili s in puteuin
Do- demersus est. Sed abbati Agaunensi revelatus et ab
eo extractus, irrir-aculis claruit. Eodem die, vel ut
aliis placet, infra iv Nonas, natalis sancti Judae (qui
el Quiriacusj episcopi Jerosoliinoruni, sub Juiiano
imperatore passi. » Vide ActaivM;iii. « Item secun-
Adonis diuii Adoiieiii (sed nongenuinuiir) liic passro sancto-
ruiii Calepodii presbyteri, Palnrachii et aliorura,qui
inrra ponuntur vr Idus Maii, die scilicet sopultui-ae
ipsorum. Itein sanctorum Ammoiiis martyris et
Pr-oculi. » llic apud Hieronyin. est quis alter sit, :
nescro. • In Britannia niinori, Corentiiri episcopi et
confessoris. De Blandino et Marculpho, ut supra.
»
nola est. « In Germania, coenobio Eystadensi.depo-
13 MARTYROLOGIIM. — ME.NS. MAl. 14

sitio sancta^Walburg.B virginis sanctinionialis, so- A riuin, ad perpetuale pcregrinorum hospitium. Ipso
roris sancti \\'ilil>alili episcopi Eystadonsis, \ita et die, territorio Tungrensi, villa qua) Riitlis dicitur,
miraciilis ciars. Mantuic, translaiio sancti Joannis sancti Evermari martyris, qui abinjustis innoconter
Boni confessoris, ordinis llerernitarurn saiicli Augu- iiile re:ii|itiis est. lliiiiis iiiors pretiosa crebris mira-

stini. Remittitiir ad xxiii vel xxiv Octolnis.

» culis iiliistraliir. » Tum typis miiioribus : « Eodoin

MoLAN. • In Blandinio inonasierio, translaliocor-

: die, sanctorum ei'emitarnm Zoerardi et Benedicli
poris sanctissirna^ AriielbergaM irginis. In lUaiuiinio, marlyris, quorum vilam descri|)sil .Manrusepiscopus
consecratio basiiicie prinia*, a lieato Arnando p^Miti- QuiiKjue ecclesiaslensis. Fiirnis. translatio corponiin
lice. • Vide PraUerrnissos. l)e Grata, Waiburgc, sanctorum Walburgis, Wilibaldi et Winiboldi. anno
Marcuipho et Theodulplio, ut supra. «In Hr.taniiia, Mr.ix. » Ilactenus prima editio. In aiiis, dc Marcul-
sancti lihorentini episcopi civitatis AquiUe. Ainliia- pho, Theoilnlpliit, Chorentino, etc, utest inprima.
nis, beatoruin rnartyruia Acii etAcioli, qui reli^do- « Itein in Blandinio, etc.

sis fuigent iniraculis. Ipso die, sancti Ultani, fratris

sanctorum Fursei et Foillani qui post excessum
;
« Majas priina sacrat Christi doctrina Kalendas. »

fratris sui Fursei, cuin Foillano, sanctaadeptus est

sanctai Gertrudis contubernia, ciijus inulta in eccle- Deiii iiiinoribus litteris «InHungaria, SS.eremita-
:

sia sanctitatis clarent monuinenta. Quorum sancta rurnZoerardi,etc. Fiirnis,etc.IiiScotia, Asapiepisco-

virgo agnita sanclitate, per manus eoruin obUilit pi, de ciijns noinine nunc vocatur episcopatus sancti

Deo partem ha>reditatis suae, scilicet viilam, (jua! Asaph. h\ minori Britannia, sanctissimi Brioci epi-
vulgo Fossis dicitur.qnaju ipsis tradidit iii servoruni scopi et confessoris. » Qua' in Molani textu litteris
Dei aiimoniam, ul in eo loco construereut monaste- Italicis inserta sunt, facile a genuinis distinguuntur-

VI Xon. Die 2.

Natalis sancti Patris nostri Athanasii, Alexandrinae urbls episcopi, et confessoris. In hujus persecutio-
nem, uuiversus pene conjuravit orbis, el commoti sunt principes terra^, gentes, regna, et exercitus cojerunt
adversus eum, multaque Arianorum perpessus insidiis, toto orbe profugus agitur, nec ei ullns tutus ad
latendum supererat locus, dum ad investigandum euin omnes moventur. Moritur auteni quadragesimo e^
sexto anno sacerdotii sui, post multos agones, multasquc patientiai coronas, tempore Valenliniani et Va-
lenlis. Eodem die, sanctorum Saturnini etNeopolis, qui iii carcere requieverunt.

NOT^.
In teilu conveniunt codices ferme omnes. Purio- B Molan. Quibus addi possunt, Antverp.-Max., Ultra
res sunt Pratea., Ilcrinieii., Tornacen., Antverp.-
: Lovanien , Albergen., Danic. etEdit.
ject., Leijden.,
Maj.jHostoeyd., Antverpien ,Slax.-Lubec.,Greoen.,Q{ Ultraj.-Belg.

VARL\NTES LECTIONES.
Palris nostri post Bedain et Adonein constanter nunt, ille superest, haec subest. Sensus videtur exi-
legunt probatissimi codices, Pi-alen., Ilerinien., Tor- gere, ut cuin Greven.,Molan. et paucis aiiis legalur,
nacen.,Ant\erp., inin. et maj.,Max.Lubec. el (ireven. moverentur. Nihilominussecuti suiausPraten., lleri-
In Rosweyd. et Mnlan. deest nostri. iii aliis eliain nien., Tornacen. et plerosque alios, pro inooentur, ut
omiltitur Palris. Alexaudriie, pro Alexandriiue, po- est in textu. Quadraijcsiino et sexlo legenduin est,
nunt Greven.. Molan. cum nonnuilis aliis secundae male omisit Herinien. particulam et, turpiterque er-
notae sodicibus. IJerinien., Greven et Molan., alque ravit, qui vacuuin in Antverp.-Maj. spatiuia recen-
item citati jam codices, male scribunt persecutione, tius supplevit per sexagesimo sexto, quod etiam in
niulto pejus Rosweyd. prwdicatione. Iii Antverp. et margine expressit. Antverp. et Max.-Lubec. et qui
Max.-Lubec. esl conlra, pro adcersus. Grevea. sen- sequioris notye sunt, pro Neopolis habent Neopoli.
sum integiu.n non reddit, dum scrihil, principes tcr- Recte fortasse, sed pra;fereiidi nobis sunt probatio-
rw, regna, exercitus cojeruul. J)e Ariaiioruin alibi res codices. Atque iiilein omnes cum Herinicn., Ro-
diclum est. Pro multaque... insidiis, Anlverp., Max.- p sweyd., Greven. et Molan. legunt quieverunt, nobis
Lubec.,Antverp.-Maj., Max.,etc.,habeat(u«hai7i((^... ^ praeplacent Prateii. etTornacen., qui post Rom. par-
insidias. \i\ Herinien. iuter nec et ultus, deest, ei. vuin et Adonein scribunt requieverunt.
Rursus Antverp. et Max.-Lubec. pro supererat po-

OBSERVATIONES.
Illustris et veneranda semper orbe toto magni operuin editione. Hisce junge recentiorem Gallicam
Athanasii rnemoria,in sacros Fastos a Beda pri iiuin Tillemontii, qu;E tomi ejus octavi potissimam par-
relata est, his verbis Sancli Patris nostri Athanasii
: lem occupat. Pluribusnon immoror, locum postulal
episcopi Alexandrini, ut est etiam in Raliano. Ro- Wandalberti distichum :

manuin parvuni scribit Athanasii Alexandrime ur-

:

Sexlis hincNonis, Atlianasi magne, rcfuiges,

bis episcopi. Utriusque scribendi modum connectit
Ado, ex receptissima ab omni avo senlentia diserte
asserens, Atbanasiuia obiisse quadragcsiino et sexlo
anno sacerdotii sui. Quomodo autem id cadere possit
in annum Christi 373 viderint ii, qui ut ei anno
Athanasii mortein innectant, acribusstudiis conten-
dere non desistunt. Porro bac et alia ex Rufino la-
tius deducil Ado in insigni lanaatione, cujus amai-
niores llosculosaptissime Noster contexuit .\olkerus,
quod inirere, interpolavit et contraxit. Vitaia Allia-
nasii,quantum iicuit, bre\iter ex Hermaritio et Pa-
pebrociiio chronolog ce onliaavimus in citato alias
de Patriarchis Alexandrinis tractatu, tonio V Jiinii
prslixo. Vitam aliam studiose adornavit eruditissi-
raus Montfauconus, cum novissima magni Patris
Arria qiio |>riinuin poriit victon! colubra.
Saturninus et Neopolis h\ aliquibus apographis
Ilieronyniianis satis claie exprimiintur, additaposi-
tione, seu loco martyrii, Alexaiidrite. Phrasi non
niliiliininutataeosdem consignatliomanum parvuiu.
j) ciijiis verba fere ad apiceni descripsit Ado^ addeiis
solum, eodem die, atqiie ex eo ipsissimis terininis,
ut supra nos opinari diximus, Noster desuiapsit.
Plana est itaque et expedita totius latercuii priiaana
siia[)licilas. Sed recte observatus est llfascheaio
Galesiaii lapsus, quis hos martyres, duobiis sociis
auctos, Ronia; collocavit, in quo eum Baroaius, rc
non satis cxaminata, in hodierno Roiaano secii-
tus est.
15 USUARDI MONACHI 16

AUCTARIA.
PuLSANEN. Athanasii elogium mutatum, et muti- A Florentin. « Natale sancti Antonini confcssoris,
:

lum exibet, et pro Neopolis scribit Neapolis.
MuNERAT. in textu purus, subdit in fine « Ipso
die, passio sancti Sicharii martyris. »
Centulen.: «Alexandriae, sancti Patriset pastoris
egregii Alhanasii episcopi, fortissimi confessoris.
Eodem die,sanctorum Saturnini etNeapolis, qui in
carcere quieverunt. In territorio Remensi, sanclae
Marca; virginis, cum aliis virginibus sacris. » Re-
cte, ni fallor, censuerunt majores nostri non aliam
ordinisPraedicatorum, archiepiscopi Florentini, vitae
: sanctilale atque omni doctrinae genere insignis, ut
ex multis ejus voluminibus apparet. In patria Flo-
rentinaobiit anno Domini .mcccclix, ibique a Pio II
pontifice, qui tunc erat Florenliae, concessa manum
ejnsosculantihusseptennii indulgentia, maximo cum
populi concursu sepuitus estin ecclesia sancti Marci
apud Fratres Praedicatores. »
CoDEx D. Le Mare. signalus A « Itemsancti Si- :

hic indicari quam celebrem Macram ; sed an hajc charii martyris. » Jarn tertio nominatum vidimus.
sociashabuerit vtr^^niesaliquas, vide indicem Praeter- Puer fuit, forte a Judaeis occisus an autem de nu- :

missorum, et superius vi Januarii. mero Innocentium jussu Herodis interemptorum dici

Rruxellen. scribit hoc modo « Sancti Patris : possit, examinat in Actis Papebrochius.
Athanasii, Alexandrinae urbis episcopi. In cujus Editio Lubeco-Col. incipit • In Runna super :

persecutionem Constantius imperator, filius Con-
stantini magni, haeresi Ariana seductus, cum om-
nibus suis fauloribus conjuravit. Cumque ipse Atha-
nasius toto orbe profugus ageretur, nec ullus ei ad
latendum locus tutus superesset, R. Maximinus apud
Treverim ipsum suscepit, ubi in quadam cisterna
solem non videns, Symbolum, Qiiicunque viilt salous
esse, composuit, quonoscatholicam fidem quotidiead
Primam confilemur. Et cum ipse ibi sex annis la-
littus Rheni, territorio Coloniensi, translatio sancto-
rum martyrumCasbii,Fiorentii,Malusiietsociorum.
Quorum corporacum jam septingentis et septuaginta
tribus annis sub terra recondita quievissent, Domi-
B nusReynoldusColoniensis archiepiscopuseainvenit,
transtulit et ad capsas honorifice recoilegit. • Remit-
tuntur ad diem natalem x Octobris. Sequitur Atha-
nasii elogium pluribus interpolatum. In Saturnino,
etc, pura est. Tum « Treveris, natale sancti Theo-
:

tuisset, tandem tempore Valenlini, seu Valentiniani dulphi monachi et confessoris, nepotis Caroli Magni
imperatoris, sedi suse restitutus, quadragesimo imperatoris. » De eo actum i Maii « In Marburch :

sexto sui sacerdotii anno, post multos agunes, mul- Ilassiae, translatio sanctae Elisabeth viduae. » Natalis

tas patientiae coronas, quievit in pace. Item, natale est XIX Novembris : « Ipso die, sancti Florentii con-
sanctorum Saturnini, • etc. fessoris. »

Hagenoyen. ex Adone nmltum interpolatus est Delini prima editio, in fine « Civitate Seduriae, :

in baptismo puerili,etc., sed illis hic locus non est. passio sancti Sigismundi martyris, regis Rurgun-
In Salurnino autem et Neopoli purus, hodie Ama- dionum. » Altera addit praeterea « In territorio An- :

torem collocat, de quo sic scribit « Allissiodoro, : degavensi,sanctiFlorentii presbyteri et confessoris."

sancti Amatoris episcopi et confessoris. Qui a pue- De Sigismundo, pridie.
ritia sua litteris erat instructus, et a parentibus nu- Greven, : « Germani, Hypoliti, Helpitii, et Hermo-
bere coactus, sponsam suam monebat virginitatein genis. » in Actis melius distinguuntur. « Au-
Nomina
servare, quod et fecit. Ipse vero tanto virtutum lisiodoro, natalis sanctorum Optati episcopi, Memori
prajconio en)inuit, quod post Cladum (voluit dicere etSanctiani presbyterorum. » Vide Praetermissos.
Eladium) Altissiodorensis factus est episcopus. Hic G Evermari
« martyris, ducis ex legione Thebaeorum,»
caecos illuminavit, paraliticos curavit, mortuos su- Vide ibid. « Itein Waldeberti abbatis, discipuli san-
scitavit, infideles plurimos convertit, sanctum Ger- cti Columbani. Treveris, sancti Theodolphi, etc, »
manum clericum, licet invitum,consecravit, spiritu ut supra. « Florentii confessoris. In monasterio S.
prophetise claruit. Denique finem suum praevidens, Galli, sanctae Wilberadae virginis. In dioecesi Colo-
clerum et populum convocans, eis in fide conforta- niensi, oppido Ronnensi, translatio, • etc, fere ut
tis, inter manus ei obsequentium emisit spirituni. supra. Metis, translatio sancti Clementis episcopi
«

Cujus anima ad ccelum deferri ab angelis in specie et confessoris. » Praecipue colitur xxiii Novembris.
columb;e visa est. » De eo actum est die praece- « In Marburch Hassiae, » etc, ut supra.
denli. Molan. « Civitate
: Seduriae, passio sancti Sigis-
Aquicinct. in fine addit « Item sancti Walberti
: inundi, etc. In territorio Andegavensi, sancti Flo-
comitis, Luxoviensis coenobii abbatis. » Melius rentii presbyteri et confessoris. Apud Florentiam,
Waldeberti. In Actis ab aliis distinguitur. natalis beati Antonini confessoris, de ordine FF.
Daveronen. «ApudSalmurumcastrum, susceptio
: Praedicatorum, archiepiscopi ejusdem civitatis. » De
corporis beati Florentii presbyleri et confessoris. » Sichario ut supra. «Luxovio monasterio, Vualperti,
De eo agemus cum Usuardo ad diem natalem abbatis, discipuli sancti Columbani abbatis. In Ale-
XXII Septembris. manniaapud monasterium sancti Galli, natale sanctae
Ambianen. : « Eodem die. passio sancti Germani, Vuilberadae virginis. » In editionibus posterioribus
gloriosi martyris. » Estfestum loci proprium. Vide de Fiorentio, Antonino,Wilberada,Sicliario et Wal-
Acta. D berto, ut superius. S -qaitur « Treveris, sancli :

Matric.-Cartus.-Ultraject. «Alhanasii episcopi.

: Theodolphi, presbyleri et monachi. » De quo dixi-
Germani episcopi et raartyris. Saturnini et Neapoli mus: • InEischel, Cunegundis virginis. Diesecunda,
martyrum. » reportatio reliquiarum smcti patris Alhanasii inona-
AuGENS. S. Laurentii « Item sancti Germani epi-
: sterio Sithiu, gloriosa elevatio corpoiis pretiosissimi
scopi et marlyris. . Vide codicem A mbianen. confessoris Christi Rerlini abbatis, quie facla est
Camberien. sanctae Mariae « Item Sioharii marty-
: anno Dominicae incarnationis millesimo quinquage-
ris. » Vide qu.-e de ipso infra dicentur. simo secundo. Merbecca^, elevatio sanctae Rerlendis
Reg. Suec. signatus num. 428 « Ipso die, passio : virginis, et Cels;e atque Non* virginum. » De his
sancti Sicharii martyris. » omnibus vide indicem Praetermissorum.

V Non. Die 3.

Hierosolimis, inventio sancts Crucisab Helenaregina, sub Constantino principe. Roraae via Numentana,
passio beati Alexandri papae, Eventii et Theodoli presbiterorum, sub Adriano principe, quorum primus
post vincula, carceres, equuleum, ungula ct ignes, punctis creberrimis per tota meinbra pereraptus est.

17 MARTVnOr.OGir.M.
Sequentes quoqne, post longam carceris sastinentiam, ignibus examinali,
Ipso die, sancti Juvenalis episcopi et confessoris.
Summacodicum consensio. Conveniuntenim Pra-
leu.,Heriuien., Toruacen., Autrerp.-Maj Pulsanen., .
Hosweyd., Antcerpien., Max.-Lubec.,Munerat., iielin.
VAKIAiNTES LECTIOxNES.
Deest in Rosweyd.primum laterculi Norljum Hic-
rosolimis,quod reliquimus scriptuin ut alihi. inore
nostrorum codicum. Solus Rosweyd. lojrit Nomen-
tana. Omnesscribunl TheodoU, excepta Max.-Lubec.
ubi male Theodori. Crediderim Romanum parvum et
Adonem a Rosweydo editore emendatos, ubi Theo-
duli. In Tornacen. perperam scribitur Arriano pro
Adriano, sed neuter admittendusest, cum legendum
sit Trajauo, ut infra ex Adone et Actis dicemus. Ad
veritatem propius accedunt Pulsan. et Bolin., qui
ponunt AHreliauo, si modo pra^fectum bunc, non
imperatorem intelligaraus. Molani sensus confusus
est, dum pro carceres scribit carccris, sine inter-
punctione. Nimium sapit Pulsanensis, dum sensum
Quod in uno alterove Hieronymiano apographo
legitur In JerosoUima, inventio sanct(e Crucis Do
: Actorum
mini nostri Jesii Christi ab Hele.na, post passionem
Domini, anHOCCXXXiii, regnante Constantino i^upern-
tore, id ad hoc qualecunque Ilieronymi Martyrolo-
giuin pertinere, frustra contendore videtur Floren-
tinius. Meliusabjudicat Papebrochius ex
stissimi codicis Epternacensis, aliisque argumentis,
praetensam festi illius antiquitatem a
assertam evertentibus. Mihi sufficeret sola annun-
tiationis ratio, in Hioronymianis plane insolita. Ve-
rosimilliinum est, citata verba ex Floro accepta
fuisso, et servato anachronismo, ab aliquo recen-
tiori,textuiHieronymiano praefi.xa.Ad nostrum insti-
tutum quod attinet, certuiii est, inventionein illam
referri a genuino Beda, sed loco duntaxat secuiido,
post Alexandrum etsocios, insigni elogio exornatos.
Certum praeterea, eamdem festivitatem hac ipsa die
memorari a Koinano parvo, et ex ipso ab Adone, de
ea in\entione jongam historiam texente, de cujus
veritate consulenda sunt Acta nostra hac die et ad
X Martii, ubi de sancto Macario. Usuardus interim
solitam brevitatem sectatus, praelerita historia,rem
ipsam, semotis dubiis circumstantiis, enuntia\it.
Dubiuui non est quin Alexander, Evenlius et
Tlieodulus ab Hieronymianis consignati sint, ordine
licet nonnihil inverso, et sic, ut nusquain appareat,
Alexandrtim papam illic certo indicari, ut ante me
obser\avit Florentinius. Magis mirum est, id ipsum
non distinctius expriiui in Kalendario Frontonis, sic
legente Natalis sanctorum Alexandri, et Eventi et
: alienum sit, exemplis plurimis palam facere, ex
Theodoli quae fermeSacramentarii Gregoriani lectio
;
est,inquoInventionisanctieCrucis praDinittunlur, ut
aBedafactuin diximus quiclarius etrecte 4 /exan-
;
drum papam nominat, ipsumqueelsocios insigni elo-
gio exornat, sequente Rabano. Exstant etiam inRo-
mano parvo,atque iteminAdone.ubiex ActisAle.xan-
dri longius cncomium profertur, a Xotkero hinc inde
conlraclum et interpolatum. Maluit Noster Bedam
iminitari, ejusque verba transcribere, rnulato
tyranni nomine, contra expressam Adonis senten-
tiam, diserte alTirmantis necdum fuisse imperato-
rem Adrianum, duin pricfati marlyres passi sunt, ubi
eliain ex ipsorummet Actis manifestissin.'um est.
Itaque ad Trajani tempora revocare necesse est
Centulen.: « Jerosolyrnisinventio sanctae Crucis,
quam solomniter celebrari, sancta Romana Ecole-
sia decreto sancivit. Roinip, boati Alexandri papae
et martyris el sanctoruin Eventii et Theoduli pres-
» .
MEXS. MAI. 18
et ad ultimum decoUati sunt.
NOT.E.
\ Grecen. et Molan. His accedunt^n<rerp.-Afaj:., Ultra-
Lovanien., Albergen., Danic. el Edilio
ject., Leijden.,
Ultraj. -Belg.
^idetur velle perficere post per lota membra, inse-
rens confossus. Tornac. post peremptns, omisit est.
Sequcntes quoque legondum est sunt tamen non ;
pauci codicos qni, cum Anlverp., Mnx.-Lubec. et
Molan., legunt sequenles vero. Primarii duo codices
Praten. et Herinion. diserte ponunt i<;/a6Ms exani-
mali. Repugnant ceteri omneset merito, ni fallor,
nam Beda legit /(/nifeits exanimat», et ita Adonis sen-
sus ad Scripturam alludens videtur exigere. In Heri-
niensi pro decollati sunt Iiabetur sunldecollati. Tor-
naccn. vero cancellorum suorum, opinor, angustiis
pressus, ultimas Laterculi voces suppressit, nempc,
episcopis et confessoris.
OBSERVATmES
B quaecunque in laterculo dicuntur saltem, si quispro
;
veritate acrius certare cum
Ilenschenio in
animum inducat. Moderatum de illis jadicium pri-
dem tulerat Baronius in Annalibus ad annum cxxxii,
num. I, his verbis Exstant Acta Alexandri papoe et
:
sociorum, sed (quod in multis aliis accidit) nimia an-
fide vetu- tiqmtate (addere poterat, vel alio vitio) mendosa.
Eam censuram non est passus Henschenius,quiquo-
Florentinio ties de praifatis Actis sermonem variis locis insti-
tuit, toties sincerissima et ob suam antiquitatem ve-
neranda compellat, de coetero in hujusmodi elogiis
profundendis satis parcus. Impulit me tam singularis
inagistri commendatio, ut praeter institutum meum,
laudata Acta diligentiusexpenderem, si forteea tueri
possern contra Tijlemontium tom. H, pag.2o8 et 390,
aliosque recentioris, Henschenio certatim adversan-
tes. Verum aliter longe evenit, nain quo altentius
examinavi, eo magis visa sunt a gravitate et since-
ritateprimigeniorum Actorumrecedere, ut ad xxviii
(] Augusti, quo ex praedictis Actis Hermes recolitur.
opportunius demon.Urari poterit. Hic solum breviter
indico, bina Henschenii argumenta, si quid probent,
nimium oinnino evincere. Etenim Aclorum sinceri-
tatem educere velle ex vetustiorum passionalium
splendore et elegantia, aut ex Bedae, Rabani, Ado-
nis et Notkeri elogiis, inde desumptis, tantumdein
omnes in iis contentas
rnihi videtur, ac passiones
admittere, una elogia omnia praefatorum
atque
Martyrologorum tanquam certa et indubitata sup-
ponere, quod quam ab ipsius Henschenii inente
opere nostro promptum et obviutn est. Haec cursim,
fusius alibi explicancia. En modo quibus versibus
martyres nostros honoret Wandalbertus, quibus de
Crucis inveniione terlius addilur ;
PraBSul Alexander «juinas et Evenlius ornant,
Theodolusque Die pariter pro nornine c«'Si.
His qiioq le cclsa Crucis radiant vexilla reperlae.
j)
De luvenale silent Martyrologi Adone antiquiores :
tamen ipse nulla positione, nullo elogio addito, itasimpli-
citer consignavit, ut ab Usuardo ex ipso descriptum
cst, cujus pniiiide textuspurus et genuinus hic ex-
hibotur. In Notkero subticetur titulus confessoris
forte quod dubitaverit, an marlyr appellandus non
sit. Vide de his Papebrochii coramentaria.
AUCTARIA.
byterorum. Ipso die, sancti Juvenalis episcopi ct
confessoris.
Bruxellen.: « Jerololymis, inventio sanctae Crucis
ab Helena regina, sub Eusebio papa et Constantiii')
 USUARDI MONACHI 20
19
magno imperatore, ciijus et ipsa exstitit mater. A ventio hujus sanctae Crucis facta fuerat tempore
'Roinae natale sancti Alexandri papaiPt niartyris. Qui Eusebii papffi et confessoris, ideo instituit festurn
aquain aspcrsionis curn sale benndicto consecrari hujus inventionis ab universis catholicis Ecclesiis
oleumque quotannis ab episcopo benedici, et sicut per universnm orbem solenniler ceiebrari. Romse
de latere ("diristi sangiiis ct aqua profluxit, ita ad via Numentana milliario septimo, passio sancti
.designaiulain unionem Chrisli et Ecclesia?, in con- Alexandri, etc, pure usque ad, decoUati sunt. » Tum
,secr';)tionesacramenti altaris, aquam \ino misceri addit «:
Hic sanctissimus papa, Romanae Ecciesiae
conslituit, et ob memoriam passionis Christi, in episcopaturn,quintus post beatuin Petrnm, annis
Cnnone Missa; addidit Qui priilie qnam patere-
:
decem tenuit, menses duos, dies decem. Et statuit

titr, etc. Ilic Alexander papa sub Adriano impera-

ut vino aqua in Missa misceatnr, ad designandum
tore, post vincuia, carceres, equuleum, ungulas et
unionem Ecclesiae et Christi. Et ut oblatio lieret ex
ignes, punctis creberrimis per tota membra perem- azymo etin modica quantitate. Hic etiam ob me-
ptus, et via NumeiUana scpultus, sed poslea in coe- moriam passionis Christi, addidit in Canone Qui :

meterio sanclffi Sabin;e translatus est. Eodem die, pridie quam pateretur, usque ibi Hoc esl enim. Hic
etiam constiluit, ut aqua aspersionis cum salebene-
sanctorum Eventii et Theodoli presbyt-^rorum. Qui
cum praefato papa Alexandro tenti, post longam car- diceretur, et in habitaculis hominum aspergeretur.
ceris sustinentiam ignibus examinati, ad ultiinum Ipso die, sancti Juvenalis, » etc
Greven. Eodem die, Juvenalis martyris. •
dccollati sunt. Et sancti Juvenalis episcopi. Juxta
: «

Colitur VII Maii. « Aufridi episcopi Trajecti infe-

Ponthizeram provincise Rothomagensis, beati Wal-
llujus Walteri Vita data est viu 5 rioris et confessoris. Florentii et Yindemialis epis-
teri abbatis. »
Aprilis. coporum et confessorum. » Vide in Actis xi Mau.
« In Galliis, loco qui dicitur Ceila, Fhiiippi presby-
« Romac, via Numentana,
"
Hagenoyen.incipit :

de Juve- teri et confessoris. Vide Acta. « Severins matro-

etc, textu nonnihil interpolato. Sequitur
»

nale,pure. De Cruce Constantino ostensa deque ejus nae, uxoris Aureliani Cssaris. Rrugis, festiva me-
inventione varia narrat, quae exactius in Actis tra- moria cruoris Christi. • De his vide Pnetermissos.
« Nota, beatus Alexander papa, de quo supra, quin-
dita sunt. In finc Iial)et de Sigismundo plura quam,
superius retulerimus. tus post sanctuin Petruin, seditannis decem, mensi-
AQmcmcT. posl decollati siinl, interjicit :
« Ilic bus duobus, diebusdecem. Ipse statuit ut aqua vino
designandum unionem
papa Alexander constituit aquam sparsionis cum inisceatur in calice, ad
Christi et Ecclesiae, et ut oblatio fieret, etc ut
sale benedici in habitaculis hominum, et passionem
»

Domini miscuit in precatione sacerdotum, quan- supra habet Edit. Lubeco-Col.

do missa celebratur.» Molan. . Antisiodori,deposiliosanctorumOptati
:

Matric -C\rtus -Ultraject. : « Inventio sanctse episcopi, Memori et Sanliani presbyterorum. Domi-
Crucis. Alexandri, E^entii et Theodoli martyrum. nica die post inventionem sanctae Crucis, Romae,
Juvenalis episcopi ct confessoris. Silvani episcopi sancfae Calharinae virginis. H*c de civitate Senensi
et martyris, cum pluribus clericorum suorum. An- oriunda, in adnlescenlia sua habitam de poenitentia
deoli subdiaconi et martyris. » Recte autein in sancti Dominici assuinens, ac crebris miraculis cla-
margine eadem in transcriptoris manu notatur, de anno suo xxxiii Romae quievit, sepulta in ec-
rens,
Dominus au-
Siivano agi die sequenti, de Andeolo iMaii. G clesia sanctae Mari* super Minervam.
CoDEX Castri-Kaholi. «Sancti Sereni confesso- :
teni Pius papa II eain catalogo sanctorum ascripsit.»

Vide inPraetermissis. In editionibus aliis, hajc solum

ris. Nec inter Praetermissos nominatur. Suspicor
»

un- habentur « Apud Pontiseram, sancti Walteri abba-

eum esse, de quo in Auctariis agemus ad diem :

decimum Octobris tis, » de quo dictum est « Die tertia, sanctorum :

DivioxEN. Autissiodori, depositio et translatio

: « martyrum Timothei Maurae. » Tum charactiTe
et

corporis sancti Concordini episcopi et confesso- minori « In Itaiia

: civitate Salsena, sancti Ursii
ris. » Voluit dicere Corcodemi, vel Curcodemi, vel confessoris, filii regis Dalma'iae, qui peregrinus ve-
Curcodomi, non episcopi, ut hic perperam vocatur, niens ad hanc civilatem, ibidem plenus virtutum
sed diaconi, de quo agitur die sequenti. quievit in Christo. Ilein, sub Festo praeside, marty-
Editio Lubeco-Col. « Post Constantino principe,
:
riuin Antoninae virginis et Alexandri militis. » Vide
addit, junioris, cujus ipsa mater exstitit. Et quia in- Papebrochii commentarium.

IV Non. Die 4.

In Palaestina civitate Gaza, natalis beati Silvani ejusdem urbis episcopi : qui persecutione Diocletiani,
cum plurimis clericorum suorum, martyrio coronatus est. Hierosolymis, passio sancti Quiriaci episcopi, sub
Juliano imperatore. Item inmetalla Fanensi, sanctorum martyrum quadraginia, qui simul capite caesi
sunt. Nicoinediae, natalis Antoniae martyris, quae niiniura torta et variis afflcta cruciatibus, ab uno brachio
tribus diebus saspensa et in carcerem biennio detrusa, ad ultimum in confessione Domini flaminis exusta
est. In Norico Ripensi, sancti Floriu,ni, qui praesidis jussu, ligato ad coUuin saxo in flunien Anisii prae-

cipitatus est. Autisiodoro, sancti Curcodemi diaconi.

NOT.E.
Sumitur ex Praten., Herinien., Rosweid., Antverp.-majore, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
De Palestina, Hierosohimis, Jherosolimis, Jeroso- D metaUo. At nobis, codicibusadhaerendum est veruin ;
"

Umis, Aulisiodoro hujusmodi scrihendi modis,

et
alibi satis dictum est sequimur codices, ex illius
:
wlatis ingenio scribentes. Snlvaai logit Rosweyd.
cunlra autographuin Ultraject. Herinien. videtur ha-
hci'c Suvani, utrumque in textu corrigitur. In metaUa
Fanensi{nonFalensi, ut habet Antverp.-Maj.) legunt
constanter codices vctustiores et cicteri passiin
melius fortasse Grcven. el Molan. post Adonem,
loci nomen habes in Actis. Solus Grevenuspro A(i-
tonice scribit Antoninw. Rursus Greven. et Molan.
ponunt sunt cwsi, pro cwsi sunt sic Antverp.-Maj.
adusta est, pro exusla est. Item prcecipitatur, pro
prwcipilatus est. Herinien. habet Curcodimi, Ros-
weyd. Corcodimi, Antverp.-Maj. Coco/'i/«»u, Greven.
: et Molan. Cnrcodomi, alii alifer. Putamus legendum
ut est in textu.
21 MARTYROLOGHM. — MENS. M.\I. 22

OBSERV ATIOXES.
SHvani episropi, in cicitate Gaza, cuni plitvimis A giori elogio, cui cedcre non debet hodiernum Not-
clericorum stiontm coronati, his verbis iDeiiiinit keri. Rro\ ioros sunt Ado et Usnardus nibilominus :

anctor Romani parvi. socutus do inoro Rufini Euso-
hiuin lil). VIII, cap. 14, nec quiiliiuain suporatldiilit
Ado, pnotor nolissiniain Dioclotiani porsocutio-
nom. Usiiardus ot Xolkorns Adonom transcripsore.
Vide qua? obitordicta sunt in obscrvatione. xx Fe-
bruarii, quo die 5(7(7UI«h) cuin Tiirrnnnionc :i\u^<\\\o,
porporaiii conjungi ostendinius. Atipie liic o\ Adune,
secuiido loco ponendi erant socii illi xl seu potins
Irigiuta novem, qui simul ad metalla danmati. oadem
cuin Siivano marlyrii corona donali sunt, male ab
Usuardo, a duce, ut ita dicam, in nostro laterculo
segregati, de quibus vido Eiisebinm, in .\ctis rela-
tum et apud Ruinarlium pag. 328 ot 351. Totam
historiam Gallice complectitur Tilloniontius tomo Y,
a pag. 432. Do solo SiUano loquitnr pra^fatiim Ro-
nianuni parvum, Hioronymiana autem ita deturpata
sunt, ut in lis restituondis multum laborot Floren-
tiniiis. In Silrano et xl martijribus mendosa plera-
que Pro .4 H<on(fl, passim habetur /l/itonii. A posi-
: ptum est ex eisdem Actis, quae certe, pro ut primo
tlone corrupta Florianus sejunctus est Curcodemitm,
qui ib', prima syllaba immiiuitus. Codomi vocaturab
antiquario Gallico adjectum putavit Floreiitinius, sed
vere ad textum pertinere ex mss. Eplernaconsi, Cor-
beiensi, etc, melius censuit Henschenius. Credide-
rim Adonem ex emendatiori aliquo apographo sua
decerpsisse. Euin secutus est iNoster, transumpsit-
gue omnia, praeter annuntiationem ultimam a se ad-
anliiiua Acta redolont, quibiis Martyrologorum
tot
auotorilas non plns (idoi addidit, quain primns eo-
rum compilntor moroatiir, ut de Actissancti Alexan-
dri pridio dictnm est. Yide Papobrochii commenta-
rium, notas et censuras, ac rursus in Responsioni-
bns, variis loois, pr;osprtim ad art. 10, num. 129.
Sod ha;c omnia antiquissimo sancti in Ecclesia cul-
tui nihil prorsus detrimenti alferre memineris. An-
tonice elogium Adonianum est, quamvis et illud quod
Florus habet, a nostro non magnopere discrepet,
haud dubie haustum ex eodem latice, do cujus puri-
tato non ornnino constal, cum pluribus Antoniis vel
Antoninis fo.ninis, simile elogium a Graecis et Lali-
nis, si non eisdem terminis, saltem eodem sensu ap-
totur, ut coiligore est in actis iMartii, et hic, et in
IMfctermissisxii Junii.
De Floriano agit etiam Rabanus, cujus breveelo-
g gium aeque ac nostrum et dilTusius Notkeri, desum-
loco ab Henschenio edita et illustrata sunt, nihil
praeferre videntur,quo tantopere de suppositione ea
arguat Tillomonlius tomo V, pag. 67. Curcodemus
doniquo ab Usuardo aliis superaddilus est, genuino
Adoni praeteritus. Videat lector quaj de eo Hensche-
nius brevi commentario tradidit, decem ferme variis
modis nomen ejus exprimens. Haclenus genuina
Usuardi lectio cui Wadalberti distichon de Silva-
:

jectam. no, Antonia et Floriano subjiciamus :

Juda; Quiriaci festivitas in Hieronymianis agitur Silvanus quarias, Antoni i cum Floriano,
I Maii, uti el apud Rabanum, sed apudFloruin lon- Perpeuia cingunt mentis virtute decori.

AUCTARIA.
ToRNACEN. deficit in parte elogii AntonicB, oniis- quuntur xl martyres, pure. Tum de Quiriaco, cum
sisnempe iis quae inter nimium torta, et ad ulti- narratione apocrypha. De Antonia, nihil. In Curco-
mvm, in laterculo ponuntur. Abest etiam annuntia- demo, purus est.
tio ultima. Aquicinct. Quiriacum non vocat episcopum. Pro
In PuLSAN. desunt Quiriacus, Quadraginla marty- Aniaii habet Nisi.
res,Florianus et Curcodemus. Daveronen. « Et Turonis, natalis beati Antonii
:

Antlerp. Max. Lubec. et Ughellian, deficiunt G confessoris. » Idem a pluribus infra refertur.
etiain annuntiatione ultima. Matric.-Cartus.-Ulraject. « Quiriaci episcopiet
:

Mu.NER.M.post texlum integrum, adjicit « Ilioru-
solymis, boati Quiriaci episcopi et martyris, qui et
Judas prius diclus est, Dominicae crucis invcnto-
ris. » Consulo Acta.
Antverp.-.Max.. Ultuaject.jLeyden., Alhergen.,
: martyris, (lui antc dictus fuit Judas, inventor sanctae
Crucis. Floriani martyris. Sanclorum xl marty-
ruiii. Triphanis nirrtyris, » pueri fortasse, qui coli-
tur X Novembris. « Antoniae martyris. »
Cambekien. S. Mariae « Castro-Camberiaci, de-
:

Danic. et Editio Ultr.u.-Belg. toxlum referunt non posilio S. sindonis, seu S. sudarii Salvatoris nostri
plane purum, et in fine omiltunt annunliationem Jesu Christi. » Vide in Praeterraissis de Lancea, Co-
Curcodemi. rona, Clavis, otc.
LovAN. cum prioribus convenit, sod in fine sub- Iii Vatican. num. 5949, deest, « Quiriaci etCur-:

dit : ' Eodom

Monicae vidua', malris bealissi-
dio, codemi. » Solet hic codex saepius deficere.
mi Palris noslri Auguslini. » Florentin. In territorio Florentino, passio san-
:

Centulen. « In Palestina, civitate Gaza, saiicti

: ctorum marlyrum Cerboni et sociorum ejus apud
Silvani episcopi et iiiartyris, qui cum miiltitudine Vallein Cavae, vel Cavis, juxta sepulcrum sancti
clori ndelisque populi gloriose passi suiit. In metallo Cresci martyris et sociorum ejus, sub Decio tyran-
Pbanonsi. saiictorum xl qui siiiiul truiicati sunt. no. » Primain Cerboni hujus notitiam dedere Acta
Anlisiodoro, sancti Corcodemi diaconi, confessoris. S. Crescii a Laderchio edita mdccvii.
Nichomediw, sanctae Antonia;, crudelitor acdiutissi- Remens. SS. Timolboi et ApoIIonaris «Antissio- :

me mac°ratae. Loco Lauriaco, sancti Floriani mar- D dori. depositio et traiislatio corporis sancti Corco-
tyris. In subiirbio Yirdunensi, sanctoruiii episcopo- domi diaconi et confe.ssoris. »

rum Pulcroni, Possessoris et Firmini confossorum.» Editio LuBECo.-CoL. incipit « ColoniaAgrippina, :

Jn tabula Prietermissorum sancli illi antistites ad
projirios dios romittuntur, hodie enim de ipsorum
translatione pioprie agilur.
RhUXELLEN. inSilvano purus,Quiriacumexpunxit.
Sequitur de xl recte. De Aiilonia, addit « A Pris-
cillliano pneside, » ul habol Ado. Et in Floriano
etiam e.x Adone, post prwcipalus esl, adjicit qua;
Usuardus praeterierat « Et mox videnlibus omni-
: Apud Ilostia tyberrina, dopositio sanct;c Monicae, »
bus, oculi pra?cipitatoris cre[)Uorunl. Ipso die, bea-
tissimi Justi, Vionnonsis opi.scopi. » Rojicitur ad \i
in ecclesia sanctae G;EciIiae virginis, natale beati Pau-
lini diaconi et martyris, cujus caput per forreum
nialleum, proChrislo contritum dinoscili.r, et cere-
brum snum, una cum pio sanguine palionter effu-
: disse. ilierosolyinis, passio saiicli Quiriaci episcopi,
uiia (•iiiii matre sua, sub Juliano imiieratore. Ipso
dio, (•(((limoiiioratio Coronae spineae Doiuini noslri.
etc, cum longo elogio. Sequitur textus fere purus,
Uh(|iio ad « praxipatus est » Tum « In ci\itate Sjii-
.

Maii. In Curcodcmo puruscst. ronsi, natale saiicti Wydonis abbatis. » llic inferius
Hagenoven. in Silvano fere purus, secundo loco Guido dicitur, de qiio inter Pnetermissos llen-
Florianum nicmorat, cum elogio sibi proprio. So- chenius non /neminit. Is est, opinor, do quocuni.

23
MoLANO egimus xxxi Martii, quodie
tur, titulo « abbatis Pomposiani,
iDeati Antonii confessoris. Antisiodoro,
sancti Gorcodomi diaconi et confessoris
Hildescheymensi, translatio sancti Godhardi
copi et confessoris. Yienna;, memoria sancti Justi
episcopi et martyris. »
Belin. incipit « Apud Hostiam
: Tyberinam, na-
tale sanctaj Monicae, cujus vita admiranda, ex nono
Confessionis libro sancti Augustini episcopi colli-
gitur. » Sequitur textus, tantum non purus. In al-
tera autem editione additur « In territorio Petra-
: sancti Gothedardi episcopi et confessoris. » Sequitur
goriensi, sancti sacerdotis Lemovicensis episcopi. »
Colitur proprio natali die, v Maii.
Greven. « Ipso die. commemoratio sanctae spineae
: habes in Prsetermissis. Editiones aliae incipiunt cha-
Coronae Domini nostri JesuChristi. Apud Coloniam,
etc, » de sancto Paulino fere ut supra. «Ilemsau-
ctorum Celestini, Majoli et Quinciani. » Meliuspo-
nuntur in Actis. «Item passiosanctiGordiani, cujus
festum in die sepulturae ejus agitur. » Differtur ad
X Maii. « Eodem die, commemoratio
sancti Justi
episcopiViennensiset martyris. Thuronis, beati An-
lonii confessoris. In Spira, commemoratio sancti
Guidonis abbatis.In civitate Hildescheymensi,trans-
latio sancti Godebardi episcopi etconfessoris. Apud
OstiaTyberina, depositio sanctae Monicae viduae, nia-
III Non.
Apud Alexandriam, sancti Euthimii diaconi, in carcere quiescentis. Thessalonicae,
Hirenei, Peregrini et Hirenis, ignibus combustorum. In
et confessoris, praeclarissimi viri et nobilissimi. Itein Viennae, sancti JXiceti episcopi, venerabilis
tatis viri. Autisiodoro, passio sancti Joviniani lectoris et raartyris.
Ita Praten., Herinien., Tornacen,,
Etf<%mi,malescribuntTornacen.et Antverp.-Maj.
Sic Rosweyd. pro quiescentis, ponit reqidescentis.
Thesalonicce in Antverp.-Maj. librarii sphalma est.
Nomina ibi combustorum, sicut in laterculo posita
in codicibus fermeomnibus efferuntur. Irenei et Ire-
nis habetRosweyd. ApudMolan. paulo nitidius Jre-
nwi elHyrenis, Hylarii scribit Greven. et paucialii.
Unicanotatioobservationisvices supplere poterit,
si textum totuni exAdone ferme ad apicem desum-
ptum dixero. Paucula tamen indicare juverit eluci-
dationis gratia. Etithymium, variis modis scriptum,
signantapographaHieronymiana. Romanum parvum
ea phrasi, nescio unde accepta, utitur, quam ex
Adone transtulerunt Usuardus et Notkerus. Rursus
citata apographa, 2)«3i7es Thessalonicenses diserteex-
primunt. Ea prae oculis non habuisse Rornanum par-
vum, inde conjici potest, quod tertiam pnetermise-
rit, solum scribens Thessalonicce, Iremei et Pere-
: dine fuerit conjunctus.
grini. Interiin Ado ipsam restituit, explicato forte ex
Actis, quae interierunt, mortis genere plane ut
Usuardus, nulla dempta syllaba, strvandum putavit,
ac ferme etiam habet Notkerus. Utrum pcstremae
annuntiationes ex Hieronymianis prolluxerint, du-
bitat Florentinius, codicem suuin Epternacensi et
Gorbeiensi hic denuo praeferens. Cailerum elogium
satis insigne Hilario tribuit Ado, quod niirum esta
Florentinio ascribi Notkero, qui non aliam stepius
operam contulisse videtur, quain ut Adonis et Ra-
bani verbasimul componeret. Noster primisencomii
illius elementis contentus, c;etera praetermisit. Vi-
deri reliqua possunt in fonte, quem cum Rabani
elogio miscuit Notkerus. Iste vero, quae de Hilario
fuerit suo saecuioeruditorum opinio.prajclare osten-
dit his verbis In Arelato, deposilio sancli Hilurii
;
PuLSANEN, omittit inartyres Thessalonicenses
item Jovinianum, cujus loco haec substituit « Ipso
:
USUARDl MONACHI 24
in Actis refer- A tris sanctiAugustiniepiscopi. Hujus quantainDeum
etc. Thuronis, fides pietasque fuerit ex libro ix Confess. aliisque
depositio ejusdem sancti doctoris libris liquido apparet. Ipsa
In civilate namque precibus uberrimisque lacrymis ctmaritum
epis- Christo lucrata est, et fiiium de Manichaeorum er-
roread fidei unitatem reduxit. Helenae Airginis. In
Thoren. prope Ruremundam, beatae Herswindae
abbatissae. » De ea agitur inter Praetermissos.
Molan. : « Apud Ostiam Tyberinam, natale sanctae
Monicae, etc, " In territorio Petragori-
ut Belin. «
censi, sancti sacerdotis episcopi. Et
Lemovicensis
minoribus typis de sancto Paulino, ulsupra. Tum :
« Item beatae memoriae .loannis Hauthon, etc, » ut
ractere Itaiico « Apud Ostiam, etc
: » Desaccrdote,
ut supra. « In Hildesheim, sancti Gothehardi epi-
scopi et confessoris. » De Antonio, ut supra. « Colo-
niae Agrippinaj, natalis sancti Paulini martyris, cu-
B jus caput malleo ferreo pro Christo contritum dino-
scitur. Die quarta, sancta) hosioniartyris Pelagiae.
Virduni, translatio ejus loci episcoporum et con-
fessorum Piilchronii, etc » Sequitur « Londini, ;
beatae memoriai Joaunis Houthon, etc. » Jam dixi,
vit?e coinpendium liaberi in Praetermissis.
Die 5.
natalis sanctorum
Galliis civitate Arelatensi, beati Hilarii episcopi
sancti-
NOTiE.
Rosweyd., Antverp.-Maj., Greven. et Molan.
VARIANTES LECTIONES.
G Herinien., Rosweyd. et Antyerp.-Maj. legunt nobilis-
simi uiri. iVicetJ habent codices passim, excepto Tor-
nacen. ubi Nicecii: Greven. autem et Molan. Adoni
conformiores legunt, Nicelii. In Herinien. elapsum
est a, sicut pro Zoviniani, sit Jovinini. Pejus in Ro-
sweyd. Joviani.
OBSERVATIONES.
episcopi, qui Pelagianam hoeresim in collatoribusde
j^rehendit, et corrigere studnit. Haec verbo indicasse
sat est, caetera invenies diligenter et erudite in Ac-
tis deducta ab Henschenio et Papebrochio, hoc die
et in appendice tomo VII Maii, a pag. 594. Gum
quibus confer Tillemontiana tomo XV, a pag. 36ad
97, ubi paulo moderatius censet quam ii qui Semi-
pelagianismi notam, tam illustri sancto calumniose
jy
inurere non formidarunt, quidquid ipse de caetero
cum novis Augustini discipulis, singuiari necessitu-
In Hieronymianis Niceto vel Nicelio Nectar ius jun-
;
gitur, atque item in Notkero. Solum priinum appel-
lavit Ado, ac proinde Noster, eum presse secutus,
nisi (|uod pro Nicetii, scripserit Niceti. Juvenianns
a|)ud Hieronym. Javianns apud Rabanum, Jovianus
apud Notkerum, ab Adone sic annunliatur, ut in
laterculo nostro legit Usuardus, hic, ut alibi sim-
pliciter et integreredditiis. Qu,« a Notlvero de Ascen-
siom Domini satis fuse ineinorantur, de ecclesia in
monte Oliveti regio cultit instrncla, de Dci et hominis
ultimis vestigiis arenoi impressis. ea antiquioribus
iiicognita sunt forte dici posset, quod hic NVandal-
:
bertum secutus sit, qui ita ceciuit
Steliiierum lernis Gliristus uanscendit olympum.
Hlianoque Arulus poUoi, Vienna Niceto.
AUCTARIA.
: die,Ascensio Domini nostri Jesu Christi ad ctelos
: ex monte Oliveti. »
 2o
A.NTi'ERP. et M.v.\.— LuBF.c. breviaHilariiet Xicptii
elogia resciiiJiint, Jo^iniano perperani Iribucntes
titiilum episcvpi.
Mi-.\ER.\T. in line adjicit : •
Forlunati episcopi Colitur xviii Ju-
et confessoris.
nii. Vide ibi Munerati elogiuni et Acta.
Antuerp.-Max., Ultrajec.t., Levden.,Lov.\nien.,
Da.mc. et EniTio Ui.traj.-Bei.g. De Hilario ita lia-
bent :• In Galliis, civitaie Arelatcnsi, beali llilarii
episcopi et confessoris, pi\Tclarissiuii viri et nobilis.
Qui paupertatis arnalor et pius mopuni iniscrator,
pro relicicndis pauperibus, etiam ruslicatioiieni cou-
Ira vires suas, honio genere clarus et loni;e aliter
educatus, e.vercuit, scd nec se iu spiritualibus ne-
glexit. • Ha^cexAdone accepta, paulofusius,ejusdciii
prope Adonisverbis.abALRERGENSi deducuntur,qu;e
purius e.\ ipso fonte bauriri possunt Cicteracodices
illi puri sunt. nisi quod aliiiui pro Niceti scribant
Viiicciiti, aliique (ut passim recentiores isti codices,
solent) menda aliqua babeaut minoris momeuti.
Ce.ntule.v. In civitate Arelas, sancti Ililarii epi-
: «
scopi et confessoris, mai,Mii, docti ct pra3clarissimi
viri. Autisiodori, saiicti Joviiiiani lectDrisct marty-
rii. Castro Duaco, sancti Mauronli abbaiis, viri ge-
nere et sanctilate spectabilis, qui legitur in bapti-
sniate, sanctissimi Richarii lilius. Yienn.-e, sancti
>'icetiiepiscopi et confessoris. » Sequuntur Euthy-
niius et Thessalonicenses, in quibus purus est.
BRU.VELLEX.incipit « Apud Jerosolymam,in monte
: Vide Pnetermissos. « Rritonis, episcopi Treverensis
Oliveti, .Ascensio Domini. » In Euthymio et Thessa-
lonicensibus, recte. De Hilario, post" « confessoris»
subnectit: • Nobilis et prajclarissimi viri. Qui pau-
pertatis ainator, se in spirilualibus non neglexit. Et
Vienna, sancti >'ycaesii episcopi gloriosi. » De Jovi-
niano, pure. Sequitur « Et natalesancti Juvenalis
: niiiiimura annosx) « aetatis suae supia tricesimum,
martyris. » An is est, qui coliturvii Maii ? Mirum
est non notari in tabula Prictermissorum. « Eodem
die, translatio corporis sancti Audocni Rothoma-
gensis archiepiscopi et confessoris. » Colitur xxiv
Augusti.
Hagenoyen. Antonia iisverbis, qua? die
incipit ab
prcecedentiretulimus. SequunturEuthyiniusetThes-
salonicenses. pure. In Ililario fere
inedia; nota". Tum « Eodem die, sancti Godhardi
: ciata, coelos ascendit. Hireniae virginis, filiic Licinii
episcopi et confessoris, Hildesbensis. • De eo etiam
actuin est die praecedenti. Reliquaeduaeannuntiatio-
nes puriu sunt.
Aolicinct. in fine : « Apud Duacum,
Mauronti abbatis et levita?. »
Matric-Cartus-Ultraject. «Audoeni episcopi Ro- : sancti Avertiiii diaconi et confessoris. Beatae me-
thomagensis. Waldradie virginis. ^iceti episcopi et
confessoris. Hilarii episcopi Arelatensis. »
Ca.mbeuie.n. sanctae Maria^ Convent. « Ipso die,
beati Fortunati episcopi etconfessoris. » De quo su-
pra. • Antisiodoro, sancti Romani martyris. » Nulla
apud alios hac die de eo notitia, ne quidem in Pr;i3-
termissis nostris. Colituribi « Romanus abbas » xxii
Maii. « Romanus cpiscopus, qui et « martyr » ab
aliquo dicitur, vi Octobris Doceat nos aliquis . MoLAN. de Joviniano, sicsubdit « Quicum beato :
quemnam duorum hic consignatum ^elit.
Reg. Suec. sigiiatus num. 428: « Apud Cellas,
sancti Fortunati cpiscopi et confes.soris. »
U(;hkllia.m. pro «Joviiiiani, » scribit » Viviani.»
« snperstitionibus pagannrum fortiter rcsisteret, ten-
Altemps: In Rritannia minori, sancli Ruddoci
•
episcopiel confessoris. » Hactenus mihi ignotus est;
nisi hic indicetur is, qui a Castellano vocatur - Ru-
docus \enelensis, • ab ijiso notatus ix Decembris.
Florentin.: •Apud.Mediolanum, con\ersio» (Me-
DiG. male, • et translatio) saiicli Augustini episcopi
et confessoris, sub Ambrosio san to et episco[)o
ejusdein ci\italis, et ab eodem baptizali, nigrum iiio-
nachalemque habitum induti, utidein Ainhrosius ait
in sermone de baptismo R. Augustini. » Haecremit-
tenda suntad diein xxviii AuLMisti.
EditkdLubeco-Col. incipit ab liilario, totum Ado-
ms elogium producens. Sequitur « Eodem die,
sancti Godhardi episcopi et confessoris. Hic prius
MARTYROLOGIUM. — MEXS. M.\I. 20
A fuit abbas multoruin monacborum, sed postea a
sancto Ilenrico imperatore ad episcipalum Hilde-
sheymensein vocatus. Qui postquam pulros annos
Apud Cellas, sancti hoc dcvole rexisset, in festo Ascensionis Domini,
• dum in Malulinis caiitaretur, ascendo ad patrein
nicum et patrem vestrum, anima cjus angelis asso-
ciatisciplos asccndit, cujus inors exstitit prodigiiset
signis miraculosa. Tre\eris, natale saiicli Rrilonis
episcopi et confcssoris. » Subditur relicjuus textus.
Deinde « Eodein die,
: sancii Angcli Carmelita; et
marlyris. Ipso die, conversio bcati Augustini epi-
scopi et coiit'essoi'is, » cuiii vari s coinersionis ill.us
circumstanliis, melius suo loco referendis.
Belin. «Mediolani » (sicincipit) «conversiosancli
Augustini, » etc' ut supraex Florentin. Alleraedi-
lio pra-figit « In nioiite Olivcti, Ascensio doinni
:
r\'uslri !i'su Nonnulla in textu, utplerumque
Christi.»
male impressus cst, corrigenda sunt.
Greven.; « Ascensio Domiiii. Apud Leocatam oppi-
C dum SicilieCjbcat; Angeli de Jerosoiymis, Carmclitffi.
Qui cumpnedicandocircumquaque discurrens, innu-
nieras Christo lucrifecisset aiiimas, pro riilei veri-
tate, et pudicitis tuitioiie martyrizatus est. Ipso die,
in plerisque ecclesiis oflicium servatur de bono la-
trone, qui cum Christo cruciiixus, cum ipso paradi-
suiii intravit." Vide Prictermissos. « Itcm sanctorum
Gregorii, Petivii.» Melius in Actis. «Trii^hoiiis pueri
etiiiartyris, secundum Vincenlium libroxii, cap.47.»
et confessoris. Nectarii episcopi Vicniiensis et con-
fessoris.Mauronti episcopi. Conversio beati Augu-
stini episcopi,quando ad praedicationes beati Am-
brosii a Manichicorum errore, post mullas lluclua-
tiones correctus, annoDomini » ccclxxmi (adde ut
in amorem Christi totus exarist. Eodem die, depo-
: silio sancti Godehardi episcopi et coiifessoris. Qui
cum esset abbas multorum monachorum, a sancto
^ Henrico imperatore ad episcopatum Hildesheymen-
se'ii vocatus, diviiiitus admonitus acquievit, imposi-
tumque pontificalis dignitalis officium strenueguber-
nans, cum in nocte Ascensionis cantaretur AAce/icio :
siiiiilis est codd. ad Patrem nieum, sancta illius anima angelis asso-
imperatoris. » Potius diceretur filia reguli alicujus,
qui forte « Licinius » vocatus sit. Ut ul est, priino
loco in Actis ponitur. « Ilem sanctie Waldradae vir-
natalis sancti ginis. Civitate Rothomagensi, translatio sancti Au-
doeni, ejusdem urbis episcopi et confessoris. Item
moriic, Brunonis pueri, cui sanctusGodehardus. qui
eum susceplum educabat, ssepius prii^dixit, quod se-
: cum esset ad patriam iturus. Cuinque in obitu sancti
cainpanae pulsarentur, puer clamavit Vere Doininus :
mcun ccelum scandit, immemor promissionis suae,
simuique orans, ne se diutius in carne relinqueret,
exaudiri meruit. » Colitur, vel saltem ejus Acta
^ illustrata sunt cuin Aclis sancti Godehardi iv Maii.
Peregrino episcopo et martyre, imperio Sixti Papae,
Autisiodorum veniens, cum esset vir peromnia elo-
quens, et indivinis Scripturis egregie eru(litus,duin
tus est, atque in Clirisli passioae perdurans, ab cis
intereiniitiis est. Scriptum est in passione sancti Pe-
regrini. Endein die. sancli Avertini coiifessoris ct
diacoiii. Iii monte Oliveti, .Ascensio Domini xNoslri
JesuChristi ad ccelos. Mediolani, » ctc. uIFlorentin.
usque ad « baptizati. • De Fortunalo, etiain ut su-
pra. Iii Sicilia, iiatale
- siincti Aiigidi presbyteri ct
martyris, qui deino ite Carmeli praediciitioiiis causa,
di\ino jussu veniens, cum multos ad poenitentiam
convertisset, aquibusdam impiis hicreticistrucidatus
cst. I|)so die, dcpositio sancti Maiironti abbatis, cu-
jus suirragiis, si ad sepulcrum ejus fuerint delati va-
: riis languoribus acgroti, vere recipiunt praemiasospi-
lalis. Cui sacer praesul Am;ilus, eo tcmpore quo
 :
27
Theofloricus rex tyrannidom exorcobat, iniqnam,
post excessum beali Ultani abl)atis, gratia sanctae
conversationis traditus fnit in custodiam. Scriptum
est in Vita i[)sius. ' Tum lilteris minoiibus « Hrugis
servatur ofTicium de bono latrone cum Cliristo cru-
cifixo. » Editiones ajiae conveniuntcum prima in Jo-
viniano. Tum « In Sicilia, apud oppidum F^eocha-
:
tam, sive Achatam, natale sancli Angeli, » etc. Item
in Forluiiato. In Mauronte paulo contractior est,
utrobique subobscurus rem ex Actis clarius perci-
;
pies. De Avertino, ut supra. « Treveris. Britonis epi-
Pridie Non.
quando abEpheso, jussu DomitianiRomam perductus, et praesente senatu
Natalis beati Joannis apostoli,
ante portam Lalinam in olei fervenlis dolium missus est, sed miniine laesus. Ubi festum eadem die con-
cursum fideles populi usque hodie faciunt. Antiochiae, sancti Evodii qui, ut beatus Ignatiusscribit, primus
ibidem episcopus ah Apostolis ordinatus est. Hic glorioso martyrio apud eamdem urbem vitam finivit. Item
sancti Lucii Cyrenensis, quiapud Cyrenem primus episcopus a sanctis Apostolis institutus est, quem in
Actibus apostolorum beatus Lucas commemorat. In Africa, sanctorum martyrum Heliodori, Venusti, cum
aliis septuaginta quinque.
« NOT.E.
Extotoi>nTi snntPraten.,Herinien.,Antverp.-Maj.,
Muneral., Greven. et Molan. Proxime accedunt Ant-
verp. et Max.-Lubec.,Antverp -Max., Ultraject.,Ley-
Inpurioribus codicibus ad pauca reducuntur.
Ilerinien. et Munerat. more suo scribunt Joannis.
Rursus Horinien. legit Cirinensis et Cirenen. Muni,-
rat. festive pro festum: Greven. et Molan. Venuelii.
De Apkrica dictum aiibi. Reliqui codices, excepto
Antverp. majOre, omittunt primam voc(mi, Natatis.
Codex, qui excip.tur, ponit natale. Idem pro, Hic
Laterculum totum, ultimam annuntiationem si
excipias, ex Romano parvo proficiscilur, nam in
prscipuis apographis Hieronymianis de Joanne anle
portam Latinam,Evodio et Lvcio nec verbum repe-
rias. Ea tamen inter textum nostrum et Romanum
parvum diversitas est, quod Joannes, hic primo, ibi Q dio
ultimo loco reponatur. Nusquam vero distinctius
locutum esse Romani parvi compilatorem, textum
ejus legenti manifestum erit. Ado prolixius elogium
etiam primo loco Joanni aptavit, quod soiito nitore
contraxit Noster, quem mirum esl obscurius legisse
festum concursim, ubi Ado clarius posuerat festivum.
Notlterus hic supra ductorem sapuit, aucto pluribus
et intcrpolato ejus elogio. Quae ex Tertulliano et
Hieronymo circa celebrcin illam sancli Joannis apo-
stoli passionem, cujus Romae servatain memoriam
vidimus, illustranda essent, beno ab Henschenio
remittunturad diem ejus natalem xxvii Decenibris.
Audiatur hic Wandelbertus. Joannistriumphum sic
celebrans
Prsecelsum pridie celebrant Romana Joannem
Templa Dei, qui pleno liausit de pectore verbum.
De Evodio nihilo plus dixit Ado in Martyrologio,
quam in Romano parvo repererat, sed in festivitati- D
bus Apostolorum, verba S. Ignalii rec tat, quae No-
ster non descripsit, ex toto Adonis contextu breve
suum elogium conficiens Hic glorioso martip'io, etc :
Qua? apud Mosandrum leguntur, ipsissimum sunt
Adonis inter fostivilalesencomiuin.Nolkeruseas non
consuluit, (lui praeter Martyrologii verba, Pauli epi-
ToRNACKN. jam aliquolies elogia non nihil con-
traxit, quod hic denuo fecit, omittendo verba, «hic
glorioso marlyrio apud eamdem urbein vitam fini-
vit. x De caetero purissimus est.
PuLSANEN magis mutilus est, omittit, « ubi fes-
tum, » etc. Et de Evodio necverbum habet.
RoswKND. incipit Romse, Joanuis ante portam
: "
USUARDl MONACHI 28
scopi et confessoris. In monteOliveti Mediolani,
conversio sancti Augustini, » etc. ut in prima edi-
tione. Pronum est observare, prrefatam sancti Au-
:
gustini conversionem, non ante linem saeculi xv in
Ecclesia celebratam fuisse, aut in Fastos relatam.
Narn qui primo cilantur codd. Florentini, antiquio-
res non sunt, et quidcm pars potissima abest ab
editione Usuardi Florentina anni .mccclxxxvi sic ut
ferme BkliiNO ea qualiscunquecommemoratio adscri-
benda sit.
-^*^ "•
B de'^-, Lovanien., Albergen.,Danic.etEdit. Ultraject.-
Belg.
VARIANTES LECTIONES.
glorioso martyrio, brevius posuit, hic gloriose. Cae-
teri Adonem potius quam Usuardum sequi videntur,
dum legunt meliuset clarius, ubi festivum eademdie
concursum, etc, sed Antverp. et Max.-Lubec. naevos
alios habent, uti est missus, cursim, pro concursum,
et in Actibus Helyodori, etc.
ObSERVATIONES
stolam ad Philippenses non satis apte hiic reduxit
De quo ipse Panlus Phitippensibus scribens, ait: Evo-
dium rogo et Syntychen, elc, non enim de Evodio
illic meminit Apostolus, sed de Evodia, ut notissi-
mum est. Paucis coUigit Henschenius, quae de Evq-
in tabulis ecclesiasticis reperit, nec plura alii
^
'• -
tradiderunt. Luciuni -
refert Romanum parvum his
• .
verbis Et S. Lucii Cyrenensis, qui Cyrenoe ab Apo-
:
slolis episcopus ordinatus est. Caetera ab Adone ad-
juncta, Noster ad verbum transtulit. Recte observat
Henschenius plura hic a Martyrologis Lucio adscri-
bi, quam sacer texlusexpresserit, rectius facturis, si
idem ei elogium tribuissent, quod habet Manahen
XXIV Maii, nempe Prophetw, ac doctoris, sub Novo
Testamento. Nequeo conjicere ex quoqualive Hiero-
nymi apographo Heliodorum et Venustum cum lxxv
sociis Usuardus acceperit, quorum Joco apud Raba-
num et Nolkerum Mananus et Jacobus cum sociis
iterum annuntiantur. Si recte Henschenius numero-
sam apud Hieronym. martyrum tunnam dispescuit,
Heliodorus, Marianns et Jacobus ad eamdem Afri-
canam cohorlem pertinent at Venustus ad legatio-
;
Mediolanensem reducendus
nem, si ita loqui licet,
esl. Quod vero in Prajtermissis notat Henschenius,
a Rabano indicari Alarianum lectorem et Jacobum
diaconum, de quibus xxx Aprilis additae a Rabano
;
circumstantiai plane verosimile faciunt. Et hunc
verum martyrii diern essc, ibi indicavimus. Utcun-
que res habeat, ccrta videtur et indubitata ex codi-
cibus nostris Usuardi lectio.
AUCTARIA.
Latinam, deinde reliquam textus nostri perioduni
buic initio adaptans « Quando idem, • etc.
:
Belin. multis nx vis, ut solet, respersus est, quo-
rum bic praecipuus, quod contra textum de « Lucio
Cvrenensi . egerit loco ultiino.
'Centulen. «Natalis sancti Joannis apostoli ante
:
pjrtaui Latinam Romae. Antiochia?, sancti Evodii
29 MAHTYROLOr.ini. - MRNS. MAI. 30

martyris, qui prinins post bcatnm Pofnim, Antio- A Pelagii papa) primi, ctTheodosii principis, et sepul-
chenam rexit ccclesiatn. Eodom dio.s.inctoriim mar- tus ost in ecclesia sancti Laurentii, exlra iniiros et
tyrum Heliodori, Vcnusti, Postunii. Maximi, Nice- in i^jus sepulcro. » Reforuntui luei- in tabula Prae-
tii. cnin aliis lxxii. Jam diximus in Observatione
• termissorum sed translatio illa differtur ad iu Au-
;

Heliodorum perperain jnngi Venu-:to aut aliis Me- gusti, vel XXVI Decembris,
diolanensibus. Vide pr;eterea (]u;t? nota\it llensche- Lrx AiEN. « Augustoduno, bealiPlacidi presby-
:

nius hic. Sequitur: • Antisiodoro, sancti Valeriani tcri ct abbatis sancti Symplioriani. » Remittitur in
episcopi, post sanctum Peregrinuin tertii. » iiulice Pr;eterinissorum ad vii Maii.
DiuxKLLEN. • Sancti .loannis apo-toli et evange- Sallnen. R. Aiiatoli. « Augustoduno, depositio
listie. Qui jussu Domitiani fratris Titi, secunda per- beati Philiberli episcopi. » Forte idem ost, qui proxi-
secutione, quam ipse post Neronem exercuit, ab ine superins « Placidus • dicitur. Vide Prajterniissos
Epheso ad urbcm Romam perduclus, pra^sente Se- hac die, et Acta vii Maii.
natu, ante portam Latinam, in fer\entis olei dolium Remens. SS. Tim. et Apoll. « Autissiodorij de- :

missus,sed minimekvsus est. Tnde tam lil)era p(i?na positio saiicti Valeriani episcopi et confess')ris. »
exivit, quam a corruptione carnis fuit immunis. • Editio Lurec.o-Col. in textu satis pura est, iii fine
QuzD textui superadduntur, ex Adone accepta sunt. adjuiigit « Eodein die, sancti Melotis puori, pro
:

In reli(|uis satis purus est. Cliristo decollati. » Vide Prajlermissos ubi nonien :

HAf.E.NOVEN. In Joanne modiceinterpolatus, secun- varie scribitur. « Antisiodoro, sancti Valeriani epi-
do loco habet « Item in Salerno, translatio snncti
: sccpi ot confossoris. »
MatthaM apostoli. • Natalem MatthaM hodie referunt B Gmeven. •Ifom, sanctorum Matthaei et Primi,Victo-
aliqua Hieronymiana apographa. De omnibns agetur ris, Felicis » Duo priiiii Taronlini sunt, postremi ex

die, (|uo colitiir, xxi Sepfembris. • In LaulVen Iler- numeroMediolanensium. •Eodem die, sancti Melotis
bipolensisditHcesis^translatio sancfre Reguisidis vir- puori, pro Christo decollati. » Dequo jam diximus.
ginis ef marfyris. • In Actis romittitur ad xv Jnlii. « Autisiodoro, sancti Valerii episcopi et confossoris.»

Sequunfur quio ad texluin portinent, iionniliil eliain Valoriano in Actis jungitur « feecundiani episco- :

interpolata. pi. » Hoc titulo non magis notusSocun- est quam «

AoiMf.iNCT. Omittit qu.^e de sancto Lnca in textu dini, Renedicti et Placidi opiscoporum.
Vide Prse- «

recifantur, et aliter perioduin terminat. termissos de utroque seorsiiii. In Anglia, sancti Ead- «

MATRic.-CARTrs.-ULTR.xjKCT. • Joannis ante portam brechli (quem Edbertum nominant) opiscopi Lindis-
Latinam. Lucii Cyrenensis. Heliodori, Venusti, cuin farnensis ot confessoris; viri, ut Beda tostatur libro
aliis Lxxv martyris. E\odii episcopi et martyris. • IV, scientia Scripturaruin divinaruni siiiiul et pr;c-
Vatican. num. oOW.Deest Ilcliodori sociorum. ceptorum C(Blcstium observantia, ac inaxime eleenio-
et
Adjectum primo loco • .Xatalis sancti Secundini
: synaruin operatione insignis.Constanlinopoli,depo-
episcopi et confessoris in sancta Sophia. Eodem die, sitio sanctae memoriae Joannis Damasceni, doctoris
sancti Secundini martjris. • Quinam sint illi « Se- egrogii, nec minus vita et miraculis clari. »
cundini, • hactenus mihi non liquot,nec in Pr^eler- MoLAN. typis minoribus « In Anglia, sanctiEad- :

missis de iis quidquam invenio. Non arbitror « Se- brechti, » etc, ut Grevenus. Tum « Constantino- :

cundianos • indicari, quales hodie inter niartyres poli, depositio, » etc, addens in fine « Cujns Vitam :

connumerantur. Citterum primo loco ea adjecta C conscripsit Joannes patriarcha Ilierosolymilanus. »

sunt sequitiir in fine « Apud Salernum, translatio
; : Editiones aliee ctiam minori charactere hoc solum
sancti MatlhKi apostoli et evangelistae. » Consonant habent « In Anglia, saiicti Eadhrechti, siveEdberti
:

sequfnfes codices. episcopi Liiidisfarnensis et confessoris, vin in divi-

Florenti.v. • ApudSalernum,trnnslatio corporis
: narum Scripturarum scientia simul et prfficeploruin
sancti MattluTi apostoli et e\angelislae. Rom;e, trans- cfelestinm observantia, ac maxime elccmosynarum
lalio corporis sancli Stephani protomartyris, tempore operatione insignis. » Vide Greven. supra.

Nonis. Die 7.
Apud Terracinain Campaniae urbem, natalis bealce Domitillrc virginis et martyris, quae cum essotFlavii
Clementis Consulis, ex sorore neptis, et a sancto Clemente velamine sacro consecrata, persecutione Domi-
tiani, cum aliis plurimis, in insulain Pontiam exilio deportata, longuminibi martyrium duxit. Novissime
doctrina, ac miraculis cum convertissct plurimos ad fidem Doinini, incenso cubiculo a qnodam judice, in
quo simul cum suis convirginibus Eufrosina videlicet et Theodora clausa morabatur, cursuni gloriosi mar-
tyrii sui consummavit.Eodera die, sancti Juvenalis inarlyris. Nicomedia;,passio sanctorum Flavii, Augusti

et Augustini fratrura.
NOT.E.
Sumitur textus ex Praten., Herinien., Tornacen., Rosweyd., Munerat., Belin., Greven. et Molan.

Tarracinam, et Teracenam librarii
scnho. Beat(e DimitHUv legunt codices omnos, exce-
ptis Gre\eno et Molano. An bealce pro Fiaviic irre-
VARIANTES LECTIONES.
imperitiae ad- D marlurium duxit,mA\mt ?,cr\\)ere produxit. Herinien.
vix inler puros codices hodie moretur anniimerari,
dnin ita sensum torquot Qiiodam judid;, in quo et
:

pserit, nescio certe Flavice nomen niillus apposuit

: Theodora clausa morabalur cursum [jloriosi martijrii ,

pneter duos jam citatos.Munerat. Rolin., et pr;i!fati
duo, male scribunt, Domicilhe. Domiciani in Praten.
el Munerat. notandum non est. Rosweyd tanlillnm
transposuit iii, neptis ex sorore et dcporlala exilio.
Belin. posl Domi7ia«i, inserit, oh testimonium Christi.
Item pro Ponlioni scribit Pontianum, \)ro inibi, ibi
pro, fidem Lominij fidem Christi. Sic Tornacen. pro
sui coHSiimmavit, simul cuin Eufrosina convinjine sna.
Probatioros codices habent convirriinibus, soli Ros-
weyd., Munonit. et Rolin. simplicitiir vinjinibus.
Eufrosina scribunt codices omiies. Nonnuili, sed
raalo, Nichomedia. Sic Munerat. pro sanctorum Fla-
: vii, etc, ponit Clavii.

OBSERVATIONES.
Etsi binae hocdieF/ario; inter multosaliosmarty- bus, in iis codicihus consignari. Primus omnium
res in Hioronymianis recenseantur, nimis quam cer- illustrissimae .sanctae, in sacns Fastis locum dedit
tum est,Flaviam Domilillam nec hoc, nec aliis die- auctor Romani parvi jta hoc dic, sccundo loco bre-
 » :
31 USUAHDI MONACHI
viter annuntians Et Flaviw DomitUhe, nec \croor
:
asserere, eani verosimiilimcex riufiniEuscbio lib.iir
cap. 17, acceptam, ubi si non de martyrio, salteni
de exsilio expresse agitur Uberior hisloria exnolis-
simis actis saiictorum Ncrei et Achillei ab Adone
contexta est, quam paulo ampliorem fecit Notkcrus;
Noster eiegnnti synopsi couiplexus est. An et cur
Flaviw nonien expunxerit Usuardus, frustra divina-
veris evidens est unam ab omnibus eaiudemque
;
ipsam memorari nec magis dubia est antiquissima
; Usuardus, ille ex
et receptissima celeberrimae virgiiiis et sociorum so-
ciarumque ejus iii Ecclesia veueratio, licet diversis
diebus recolantur, fere pro lihitu Martyrologorum
eos referentium. Sufficcre posseut in Flaviw Doini-
tiUa; honorem, unum et alterum sancti Ilieronymi
testimonium ab Henschenio in Actis, xii Maii pro-
ductum, quo die in Romano, cum Nereo et Achilleo
conjungitur. Ilactenus satis recte iluunt omnia. No-
dus recurrit circa acta ipsa, ab Henschenio laudata
tanquam opliniw jidei, tametsi pridem agnovisset B
Baronius tomolad annumxviii, num. 13, ea acta in
aliquUms fide liaud integra haberi. Rigidius ipsa tra-
ctant eruditi recentiores, nec Tillemontius, alias
tam moderatus, temperare hic potuit, quin acrem
in ea censuram stringerettomo II, pag. 127, vocans
opus pessimum, dignumque quodinter Maniclueorum,
sacra matrimonii vincula incessentium figmenta con-
,
numeretur. Nec nihil, nec omnia recte pronuntiat
praeplacet eminentissimi annalistae judicium, a quo
et hic, et alibi, nonnisi inviti divellimur.
Juvenalis martyris primo loco meininit Romanum
AUCTARIA
PuLSANEN. omittit annuntiationeni Juvenalis, cae-
tera purissimus est.
Antverp., Max.-Lubec, Ughellian., Antverp.-
Max., Ultraject., Leyden.,Lovanien., Albergen.,
Danig. et Editio Ultra.-Belg. Omnes deficiunt in
ultima annuntiatione.
Antverp.-Maj. sic incipit « In Cantia monasterio
:
Petri et Pauli, depositio sancti Leothardi episcopi
et confessoris,qui cum filia regis Francorum Bertha,
in has partes directus est, ut sanctitatis exemplo^
Christiange religionis cultum, pagauo adhucregi con-
juncta non mutaret. » Observanda sunt quae de Leo-
thardo, vel Letardo in Praetermissis notantur. Se-
quitur « Et natale sancti
: Joannis Eboracensis ar-
chiepiscopi » In textu purus est.
Centulkn. :« Apud Tracinam urbem Campaniae,
natalisbeatae Domitiilae virginis et martyris. Eodem
die, Nichomediae, sanctorum martyrum Flavii, Au-
gusti et Augustini fratrum. » bem, natale beatai Domicillae virginis et martyris.
Bruxellen. inFlaviaDomitilla modice interpola-
tus, in Juvenale purus est. Tum «:Ad radicem
montis septimi, passio sancti Gaudentii martyris.
Quis hic Gaudentius sit, fateor me ignorare. « In
Nycomedia, sanctorum martyrum Flavii, Augusti et
Augustini fratrum et martyrum. Et Benedicti epi-
scopi. » Indicat, opinor, i3enedictum papam II, de
qUvO acta hodie. « Item Donaciani episcopi. » Dies
natalis est xiv Octobris.Item, translatio sancti Pe-
« verlaci, natale sancti Joannis episcopi et confessoris
tri deMediolano (quid ni « de Verona? » ) martyris
de ordine Praedicalorum. » Vide quae ad natalem
dicta sunt xxix Aprilis.
Hagenoyen. In Flavia Domitilla, nonnihil eliam
interpolalus, in reliquo textu purus est. Tum subdit:
« Ipsodie Rom«, depositio sancti Benedicti papiell,
qui in abeunte (ab ineunte) aetate sua militavit in
Ecclesia,et semper paupertatis amator exstitit Con-
stitutiones edidit et in pace obiit sub Constantino
quarto. » Hujus Pontificis a^tatem in actis discussam
invenies hoc die.
Matric.-Cartus.-Ultraject. «Domitillae virginiset
martyris, cum Eufrosia et Theodora. Domitiani epi-
scopi et confessoris. Juvenalis martyris. Itom sanc-
torum Flavii, Augusti et Augustini fratrum marty-
rum. » Textum semper mutilat.
32
A parvuni, nec quidquam ab Adone, aut a Nostro, aut
a Notkero suggeritur, quo de loco et tempore, quibus
flonicrit, possit alifjnid certi proferri, inquit Hens-
chenius, caetera prosequcns, quae de eo sancto, pro-
babili aliqua conjectura, dici queant. Pro antiquo
cultu stat etiain Wandalbertus :
Morte pia Nonus Juvenalis sanclus honoiat.
Ultimam quoque annuntiationem ex Adone hausit
Romano parvo; cujus textui, iYi-
comediw, Aitriusti el Auriusiini, nomen Flavii inter-
seruil, primusque tres illos, fratres appellavit, sic
lcgens Eodern die apud Nicomediani, passio sancto-
:
rum inarhjrum Flavii, Aurjusliet Augustini fratrum.
Patet hic, quid ex Ilieronymianis Ado ductori suo
superaddiderit patet et textus nostri traductio. At
;
scire velim, quo demum auctore, tam rotunde F/a-
vium, Aurjuslum et Aurjustimnn Viennensis nominet
fratresf Ex Hieronymianis, inquies. Minime vero :
nam licet fatear, Aurjustini nomen non seinel ibi ap
pellari, atque item aliquos fratres dici necdum ta- ;
men Henschenii aut Florentinii perspicacia satis
ausa est determinare, utrum hi tres recte fratres
compellari possint. An vero felicius rem attigerit
Notkerus,dum fratrum titulum hisceeripiens, tribus
aliis, nempe Marcellino, Macrohio et Eutychio, alias
Eutheo, euindem tribuit, curiosi lectoris judicio re-
: linquo. Diversa ab his omnibus est Rabani oratio.
Usuardus, in hujusmodi rebus niinus scrupulosus,
Adonem, ut diximus, simpliciter descripsit. Atque
haec, pro textus veritate, satis dicta sunto.
In Vatican. signato num. 5949. Deest Juvenalis.
Adjicitur « Transitus sancti Stephani protomarty-
:
ris in Romam. » De quo etiam heri. Vide diem na-
talis, vel iii Augusti. Fallit Castellani notula.
Altempsian. « In Cantia monasterio Pelri et
:
Pauli, depositio sancti Leothardi episcopi, etc. » ut
C supra in Antverp.-Maj
Florentin. « Romae, sancti Benedicti papse et
:
confessoris. Apud Beverlacum, sancti Joannis epi-
scopi et confessoris. » Abdicato episcopatu, eo loco
mori voluit, a quo « Beverlacensis » dictus est.
Remens. SS. Tim. et Apoll. « Lauduno Clavato,
depositio sancti Basonis confessoris. » Praetermissus
est, a Castell. tamen inter sanctos ponitur.
Editio Lubeco-Col. incipit « Romae sancti Be- :
nedicti papaj, qui sedit ibidemmensesdecem, impe-
ranle Constantino Augusto. » Vide dicta superius,
ad Hagenoyen. « Apad Tarracinam Campaniae ur-
Quae cum esset neptis Domitiani imperatoris et Au-
reliano filio Flavii Clementis consulis nupta, ipsa
propter Christum connubium spernens, a sancto
Clemente episcopo,sacro velamine consecrata, »elc.
fere pure. Nicomedienses Juvenali praeponit. Dein
« In territorio Mediolanensi, translatio beati Petri
D presbyteri et martyris, ordinis Praedicatorum. Ipso
die, beati Domiciani episcopi et confessoris Be-
Eboracensis. »
Greven. Festuin quinque gaudiorum beataeMa-
: «
riaeDei genitricis. » De eo iii Praetermissis. • Item,
sanctorum Frodisii, Macrobii, Achaici, Marcellini.»
Ex Hieronym. « Celerini episcopi et confessoris.»
:
Duo Celerini sunt inter martyres, sedquishic « epi-
scopus et confessor, » nescio. " In Anglia, sancti
Joannis Eboracensis episcopi et confessoris, Aita et
miraculis (Beda, lib. v, teste) clari. Augustoduni,
deposilio sancti Placiti (Placidi) episcopi. Domiciani
episcopi Tungrensis et confessoris. Hilarii confesso-
ris. » Vide Prajlcrmissos. « Ceveri confessoris. » An
«Ccrenicus, » \e\ . Serenicus » diaconus Sagiensis ?
« In Anglia, Ezeleidis virginis. » Vide Pi\etermissos
et Appendicem tomo VII Maii. « Translatio beati Ste-
phani protomartyris, quando corpus ejusaConstan-
 :

n MARTYKOLOGir.M — MK.XS. MAl S4

tinopoli Romam
ductum, corpori saucti Laurentii \ Eboraconsis el confessoris, vita ct miraculis clari.
conjunctum tempore Theodosii junioris. MtHJio-
fuit, In ecclosia beatir .Mariai in Hoyo, nalalis sancti Do-
lani, transiatio beati Petri martyris, ordinis Pra^di- niitiaiii opiscopi et confossoris. Qui sub llilejjorti

catorum. Mastidis ^irginis;» treccnsis. gloriosissimi rogis tomporo, Aurelianonsi logitur

MoL.\N.: Domitiani
« cpiscopi et confessoris Tun- synodo interfuis.so. Do Placito, ut supra. « Trocas, •

prensis, Trajectonsi-;, Leodiensis apud iloynm in translatio corporis sancta^ Mastidi;e virginis. Die
;

ecclesia beatic Mariie quiescentis. Augnstodini, de-
positio sancti Placiti episcopi.
tificis, qui sedit in episcopatu
rante Constantino. » Dein minorijjus litteris « In
Anglia, sancti Joannis, » etc ut (ireve.v. «Festum
quin(jue gaudiorum .Mariae. » Eilitiones alia3sic lia-
bent « Beverlaci, depositio sancti Joannis episcopi
:
soplima, commemoratio signi crucis apparentis in
Roms, Benedicti pon- coelo Ilierosolymis, circa horam diei tertiam, sub
unum mensem, im[)0- Constantio roge. Quod quidom figurabatur por astra,
: a sancto Cal\ari;u bjco usqiie ad monlem Oiivarum.
: Et fuemoria sancti martyris Acacii. » De utraque
jam signata annuntiatione vide Praetermissos.

YIII Idus. Die 8.

Mediolani, nalalis sancti Yictoris martyris, qui a primaeva sctate Christianus, cuni esset in castris impe-
rialibus miles, compellente Maximiano, ut sacrificaret, in confessione Domini fortissimeperseverns, primo
graviter fustibus cssus, sed Deo prolegente, doloris expers, dein liquenti plumbo perfusus, sed nihil penitus
laesus, novissime gloriosi martyrii cursura capitis abscisione complovit. Apud /Egyptum, sanclorum Ste-
phani et Yictoris.

NOT.E.
Ita Prateii., Tornacen., Antverp.-Maj., Muncrat., Greccn. et Molan.

VARIAXTES LECTIONES.
Fere in minutiis vertitur. Scribit Antverp.-Maj. B i^l fortasse alibi correxerim. De caitero, primeva.
Mediolane. Tornagen. leit, in confessione Doniini etate, cesus lesus, pmnitus, apud, etc
nichil, naevi
.

perseverans, omissio ad\orbio fortissime, pro quo sunt aetatem suam redolentes penultimus Molani
:

Munerat. posuit constantissime. Reliqui in textu est.

a6scistoH?, itavolentibuscodicibus omnibus, tametsi

OBSERVATIONES.
Celeberrimam Victoris a patria et genere, cogno- a pag. 267. Exstat etiam in Actis, Gregorii Turo-
mento.VaH/7',martyris .Mediolanensis memoriam apuil nonsis in Victoris gloriam naroatio. Nec reticenda
Latinos fuisse olimoportuit, utpote ([uem praedicent est nitida Wandelberti poetica exornatio.
MartyroIogiantiquiomnes,soIisBedaetFloroexceptis. Mihiis octavis .Medioiani iiibe CDtiisc.U
ApographallieronymianapraecipuaabeoSanctodiem Martyr picecifmo veneraiulus Victur ainore (lionore ?)
auspicantur Mediolano, Victuris. Romanum parvum,
: Hactenus concors veterum sententia. Qui sequun-
Ado et Rabanus unicum illum hodie annuntiant. In tur, Sleplianus et Victor, ab Usuardo ex praefatis
priori solum legitur Mediolani, sancti Victorismar-
: Hieronymianis consignati sunt ubi dnbites an pro,
;

tyris. Diversa sunt, licet ex iisdem Actis snmantur,
Adonis et Rabani elogia. Notkerus primum secutus
est, uti et Noster, qui Adonis verbis quidem utilur,
sed more suo aliqua relinquit intacta, a .Notkero in-
tegre transsum[)ta. Utrum de eiogii voritate dubi-
tandum sit, haudequidem plane perspicio fontem,
ex quo acceptum est, omnino purum non esse fate-
tur Henschenius, alii ferme ex toto repudiandum
existimant. Yide quaj in Commentario praevioex-
penduntur a num. 8 et apud Tillemontium tomo
Stephani el Victoris, non sit scribendiim, Vicloris
et Stephame, ut fecit Nutkerus post Hieronymiana,
aliis Januarium adjungentibus. Nescio an a vero
multum aberraverit, ([ui logendum putet, Victons
et Coronce. At cum Victor et Slephanus i Aprilis,
; Viclor et Corona xiv Maii recurrant, malim hac die
Usuardi textui insistere, quem ad ejus mentem hic
plane expressum esse, equidem nullus dubito. De
nis brevissime in Actis nostris hoc die disputat Hen-
V schenius.

AUCTARIA
Heriniex. In reliquo textu purissimus, patrium G episcopi et confessoris. In Leyden.-Belg. Deest
sanctum hic denuo inserit, ita scribens secundo loco annuutiatio Petri.
« Eodem die, deposilio sancti Gibriani confessoris, Ultr.vject., Levden., Albergen. et Danig. inci-
in ecclesia sancti Remigii ([uiesconlis. » piuiit : «In Apiiliae finibus monle Gargano, invenlio
PcLSANEN. Ita orditur; « In monte Gargano, ap- beatiarchangoli.Mich lelis. » Sequitur: «Mediolani,»
paritio beatissimi .Michaelis archangeli. Ubi ipsius etc. pure Abest « Stephani, » etc. De ElladioetPe-
sacrata nomini habotur ecclesia, vili facta schomate, tro, utproxime diximus.
sed cijelesti pr«dita virlute.» Yide tabulam Pneter- Centulen. Mediolani, sancti Victoris marlyris.
«

missorum. In Viclore Mediolanensi [mrus est. Deest In yEgypto, sanctorum Stepliani el Victoris. Auti-
nllima annuntiatio. siodoro, sancti Helladii e[)iscopi et confessoris. In
Antvkkp. et .Max -Lcdec. Texlui puro subjiciuiit: Sanctonico Volavense cienobio, saiicti Martini ab-
• Ilem Elladii e[)iscopi. • Adnectuiit pra;teroa « In : balis. > Romittitur ad x\.iv Octobns. « Eodem die,
territorio Bisuntino, monasterio Belkovallis, Iransla- Iransiatio sancti Gentiani marlyris. » ColiturxiDe-
tio, (alii, nalale) sancti Petri episcopi et confes- cemhris.
soris. •
Brlxellen. In toxtu solito purior, haec adjicit:
RoswEYD. In fine : « Trajocti, Wironis confesso- « Ipso die, sancti Martini confossoris. In territorio
ris. . Vide de eo egregium Bollandi commentarium Bisontiiio monasterio Bellanallis, sancti Petri opi-
hoc die. sco[)i et coiifessoris. Et saiicti Dionysii, sexti Vien-
A.NTVERp.-MAx.,LovANiEN.et Editio Ultraj.-Belg. nensis ejiiscopi. » Difiortur in diem sequentem.
In Yictore puri sunt.De Stophano, etc niliil, sed D « Aiitisiodoro, sancti Elladii Cfiiscopi et coiilessoris.

immediate subjungunt « Autisi(jdoro, natale sancli

: Ilem ap[)aritio sancli Michaelis archangeli. Qiii san-
P^lladii episco[)i et conlessoris. In tcrritorio Visun- ctum Aiitberlum Abrincatonsis occlesKe e[)isco[)um
tino, monasterio Bella;\aliis, natale sancti Pelri epi- seiuel, iterum ot torlio admonuit, ut in mari, loco
scopi et confessoris. Eodem die, sancti Wironis qui propter cminentiam Tumba dicitur, ecclesiain
35 USUARDI MONACIII 36

suo nomini dicatam fundaret pro signo locuni ; A Editio LuBECo.-CoL. incipit « In Apuliae fmibus
:

ostendens, ubi taurnm religatuin inveniret, et sicut monte Gargano, inventio sancti Michaelis archan-
tcrram proruisse cerneret, sic ecclesiae geli. Quod festum sic sumpsit exordium. Temporc
eum pedibus
ambitum duceret. El ex eo tenipore inibi, sicut in namque quo sanctus papa Gregorius, propter pe-
stciu ingiiinariain Letanias, etc. Qua? quomodo
monle Gargano, memoria S. Michaelis archangeli »

coepit frequentari. » Haec cuin aliis discutienda erunt inter se connectantur eruditus lector judicet. In
,

ad XXIX Septembris. Victoresatis pura est. Sequitur: « In territorio

Hagenoykn. in prima annuntiatione purus, se- Bisuntino, monasterio Bellaj^allis, natale sancti Pe-
cundo loco, itahabet «In Afiuliae finibus. in monte
: tri, episco|)i Tharentasiensis ecclesiie et confessoris,

Gargano, inventio oratorii beati Michaelis archan- Ordiiiis Cisterciensis, qui multis miraculis et virtuti-
geli, qua3 ((iuod) per taurum Gargani amissum in- bus clarus, quievit in pace. In Polonia, civitate

venta cst (lege inventum est). Item Viennae, Diony- Cracovia, passio beati Stanislai episcopi et marty-
ris. » De Eiladio, Stephano et Victore, Martino,
sii viri praeclarissiini in doctrina. » De quo supra.
« Itcm Gybriani pra^clarissimi confessoris. In (iar- Dionysio, Wirone, ut supra.
gonia, Scanysolay episcopi et marlyris. » Slanislmim Belin. initio praeflgit « In finibus Apuliae, monte
:

hic intelligit Herisuhenius. « Apud ^gyptum, san- Gargano, apud Sipontum civitatein, apparitio beati
ctorum martyrum Stephani et Victoris. In territorio Michaelis archangeli. » Tum post textum in fine :

Bysontino, sancti Petri episcopi et confessoris. Au- « Item Eladii episcopi. » Alii passim scribunt « Ella-

thysiodoro, sancti EUadii episcopi et confessoris, dii. » Acta nostra malunt « Helladii, » in quibus

pra}decessoris sancti Amatoris. » B vide pauca, quae de eo supersunt, ex tom. I Bibl.

Aquicinct. Sic incipil: « Romae, sancti Benedicti Labbeanae accepta et ab Henschenio iliustrata.
papse. Hic ab ineunte «tate in Ecclesia militayit, Greven. de Michaele, ut Belin. « Secundum quos- :

paupertatis semper amator. » Colitur vii Maii. Vide dam hic, passio beati Stanislai episcopi et marty-
quae ibi in Auctariis diximus. ris. » Fuit heri. « Eodem die, vel secundum alios

VicTORiN. et Reg. SuegivE num. 130. Ita in fine praecedenti, sancti Benedicti papae secundi, tempore
habent Inventio
: « Micbaelis archangcb, Romae, Constantini quarti Augusti. » De Dionysio et Petro
sancti Benedicti pap.-e. » Tarentasiensi, ut supra. « In Trajecto inferiori,
Ambianen. » iii Sanclonico, Vetaviensi monasterio, beati Wironis episcopi Deivovum et confessoris. In
depositio Martini presbyteri et confessoris, magna- Hibernia, beati Cathaldi episcopi et confessoris,
rum virtutum viri, cujus vita sanctitate el miraculis vita et signis celeberrimi. » Coliturx Maii. « In Ce-
refulget gloriosa. Eodein die, Iranslatio corporis nonico monasterio Vercanensi (quam varie haec ex-
sancti Gentiani martyris. » Vide supra. primantur, ex dictis patet), beati Martini presbyteri
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Wironisepiscopiet et confessoris. Metronis confessoris Veronae quie-

confessoris, cujus corpus est in ecclesia sancli Mar- scentis. Maximi presbyteri. » Notus non est, nisi
sit ex marlyribus. « Sibriani confessoris. » Voluit
tini Trajectensis. Victoris inartyris et militis.
»

Reg. Suec. num. 4"28 « In pago Bilurico, :deposi- dicere « Gibriani. » « Macharii eremitae et confesso-
tio sancti Desiderali episcopi et confessoris. » ris, in fine orbisjuxta paradisum. » Videinter Prs-
Vatican. nuin. 5949. Primo loco « Apparitio :
termissos.
sancti Micbaelis. Roms, Benedicli papac, qui pne- C MoLAN. . In finibus Apuliae, monte Gargano apud
fuit Ecclesiie mensibus decem, imperante Constan- Sipontuin civitatem, apparitio beati Michaelis ar-
tino. » Deest Ste|iliani et Victoris. cbangeli. Itein Eladii episcopi et confessoris Auli-
Ughellian. adjucil: Ilem,Eliadiiepiscopi. Item,
«
sicdori. Eodem die, Wironis epis opi et confessoris,
sancti Petri episcopi confessoris. » cujus reliquiaj habentur in ecclesia Trajectensi. Eo-
Altemps. Monaslerio Glascoviensi, sancti Indra-
« dem die, depositio sancti Gibriani confessoris, in
cti martyris sociorumque ejus. » Vide in Aclis y Fe- ecclesia sancti Remigii quiescentis. In territorio Bi-
bruarii, ubi sociis « Doaiinica » soror adjungilur. suntino,monasterio Bellaivallis, sancti Petri episcopi
Florentin. «In Africa, sanctorum martyrum Na-
:
et confessoris. » In editionibus aliis, de Michaele et

boris, et Felicis, qui decollati sunt cum Joanne et Eladio, ut supra. « Cracoviae, sancti Stanislai epi-
Marino. » Item, sancti Elladii epi-
Vide x Julii. « scopi et martyris. Remis, depositio sancti Gibria-
scopi. In territorio Tarentasiensi, monasterio Bon»- ni, » etc. De Petro, ut in editione prima. Item de

\allis, sancti Petri episcopi et confessoris. Bomae, Wirone. « Viennae, sancti Dionysii, sexti urbis epi-
sancti Benedicti II papae et confessoris. » scopi. » Demum minulioribus litteris : « Nivella3,

Remens. SS. Tim. et Apoll. « In pago Catalau- :

eodera die, commemoratio Ydubergae. » Vocalur
nico, depositio sancti Gibriani presbyteri etconfes- etiara « Itta, » aliis «Ittaberga, » quae sanctimonia-
soris. » lis facta, sanctae Gertrudi liliae subesse voluit.

Die 9.
VII Idiis.

Festivitas beati Andre» apostoli, quando sacratissimum ejus corpus una cuin ossibus sanctorum Lucce
evanTelistae, et Timothaei discipuli sancti Pauli, siib Constantio imperatore, Constantinopolim
translatum

Romae,natalis sancti Hermen, cujus apostolus Paulus, ad Romanos scribens, inerainit.

Hic digne se-
est.

metipsum Deo sacrificans, acceptabilisque Deo hostia factus, virtutibus clarissime fundatus, coeli regna pe-

tivit. Apud Nazanzi oppidum, beati Gregorii episcopi, cognomento Theologi, qui post multadocuraenta, in

loco suo, ul llieronymus, ab eodein in divinis libris instructus, perbibet, episcopum ordinans, ruri vitam
nionachi exercuit. In Perside, sanctorum marlyrum trecenloruin decem. Castro Viadiciuo, depositio beali
confessoris.
NOTiE.
secuturos censeo Praten., Antverp .-Maj .
, Greven. ei Molan.

Antverp.-Maj. ante Timothwi,
iunctionein Ideni cuni Greveno et Molano legit
et.
Conslantino; ego cum Prateii., Herinien., Torna-
cen., etc, servandum pulo Constanlio, saltein ad
raentera iisuardi, quamvis utruraque longe pruden-
VARIANTES LECTIONES.
non apposuit con- D tius omiserit Baronius in Romano hodierno. Hermen
scribunl codices ferme oinnes, et ita habet etiain, ni
falior, codex Pralensis, in noslro antigraphoa bir-
mondo correctus. Fateor, in Adone diserle logi,
sicut oportet, Hernuv, sed nos bic Usuarduin ver-
 »

37 MAI\TYROLOGIlM. MENS. MAI. 38

samus a quo, eliani errante, non discediinus. Addo, A

;
ptabilis. Rursus pn-Bfati Greven. et Molan. pro vir-
quod Adonis editores sRtis libere nianuni coirectri tiitibiis clarissiinc finidatiis, iii.ilo pDiuiiit virlutibus
cem adhibuerint. Xescio quani ole^^antiam seclonlur cliinlhans. In Ant\orp. majore lojjitur .\azanci pro
Gre\en. et Molan. dum ila textum variant Citjns : Nazanzi, molius Ado Nazianzi. Itoin Tltcodali pro
Ajitjstolus meininit Pdithf^ ad nonKiiios scrilicns. TlicuUnji, pro [lorliibot.
pcrihct Scripsi Vindicino,
Antverp.-Maj. iterum negligit particuiaiii post ucce- cum plerisqiio codicibus.

OBSERVATIO.NES
Primatextusnostriannuntiatioita videtur Usuardi tos, consulat curiosus leclor Satis de Ilorma.
propria.ut unde eam acceperil, hactenusnequi\erim Nazianzeiiiiin Grcfioriuin \ariis diebus a Grascis
deprehondere. Constantinopoli, natalis sancti Tinio- aliisqiie rolatuiii, priiiuis hocdio signavit auclor Ro-
//»«'(, iiiqiiiiinl llieroii\ iiiiana a[)o^'iapha : iucoiii af- maiii par\i, suiii|)tum, nisi fallor, ex i{uliiii lih, n,
ferl Viennensis, duin addit Qiiando ab Eplieso cjus
: cap. 9. Ado ox illo nomen accepit, ex hoc egrogium
sacra ossa delata siint. lliiic bro\ius tran.'<{ationem suum elogiuiii concinna\it, a iXotkoro iioiiiiihil con-
Tiinotlitci substiluit, qui Adonem pressius semper se- tractum, ex quo paucula ab Nostro decorpta suiit,
quitur, .Notkorus. De [iari Andrcte et Litciv fostivi- quie iii [lonuntur. Do iiicl\ iissimi Patris
latorculo
tale, nullus anle Usuardum, quod sciam, lioc die vita ot rohus geslis, fuse post Baroninm ot Ilerman-
meniinit. Utinam felicius id prsstitisset Constat ! tium a Papehrochio actum est ; nec minus ampla
enim trium illorum apostolorum translationom non suiit, qu;e Gallice digossit Tiilemontius toiiio IX, a
bene connecli, pojus ab idem toiiipus, [lossimo ad [)ag. ;]():). .\ec iiisalutatam \olo Castellani nutulani
eumdem diem, et pra-sorfim hunc ix Maii rcvocari. Martyrologio universali adjoctam. Marlijres cccx,
Quod autem anno qnove die Andrew et Litcai corpora priiiio loco ab Adone relali, ex Hioronymianis et
Conslantinopolim.indoaliudolata siiit, propriis locis Roiiiano parvo dirivantur. Usuardus et Nolkerus
discutieiidum erit. Vidoal iiitorim leclor, qiuo dicta Adonis \erba transcripsere. De his haec observavit
sunt XXIV Januarii in Commentario pra'\io \\, et v^ Ilensclienius Quo vero tempore et mortis genere
:

Castellanum ibi pag. 39i, item Baronium et Fio- coniplevirint agonein, nullus prodit et cum pluriinm :

renlinium liic. Quibus accedere possuiit, qu;o dili- B apud Pcrsas in Cltrislianos fuerint perscculio- iiiotce

genter observat Tillemonlius tomo I, pag. 320 nes, dijficile cst discernere. Flurenlinius conjicit ocu-
De Herma niliil hodie Martyrologi Adonem pnB- los in Saporeiii regein Persarum, quod plurimisub eo
giessi, iiiio noc Ado ipse in suo Martyrologio, uiide fidem Cliristi fuerint inarlyriocoronati. Bcatns aliquis
nec in Nolkero quidquam. Miruui lioc in Adone et et quidem cum apposito coiifessoris, invulgatis Hie-
insoiitum; postquam inter festi\itatos Apostolorum, ronymianis expriiiiitur, sed absque positione. A
elogio Sanctum orna\it, quod Mosander sua, uti Beda, Floro, Roinano parvo et Adone praiteritus est.
opinur, aucloritate, in Martyrologii textum inseruit. Rabanus, nescio quo fuiidamento, eum Roma) ad-
Hoc certum, inde accepta esse omnia, qu;e hic ab scribit Notkerus potius omisit, sed rectius Noster
:

Usuardo referuntur. Plulippensis episcopus ab ali- b)CO suo pruprio, castro Viiulocino reslitutt adde in ;

quibus dicitur Hermas, sed luinc ei titulum Ado non dicecesi Carnotensi, cffiteraque ad euiii spectantia ac-
tribuit,nec aliunde quidquam satis certo traJitur, curale explicata requireapud Henschenium. De ca-
quo ei talis dignitas asseratur. Citatur ab Adone lo- tero, quaiiivis pauci codices conveiiiaiit, geiiuinum
cus Apostoli Roin. 16, ubi et Herman et Hermen sa- Usuardi textum hic me reddidisse, plane existimo.
lutari |3raecipit. Porro uonnulla coiii meiiiorat de lihro Biiiis aniiuiilialionibus nostris ullimis quadrant bini
Pastoris ab Herina composito, quem apud Hoiische- Waiidalberti versiculi :

nium laudant Hieronymus Origenos at multd

et ;
Tcr CRniiiin radianl '^pptenis [dibiis iina
plura de eo et enucleatius exposuit Tillemoiitius
Marlyrio, deiiniue, siiuul decoranle beato
toni. 11, a pag. 3, apud quem Palres alios cita-

AUCTARIA.
In codice Pkate.vsi, sed ad marginem, iii fallor, (] «oppidum^^sicponunt: «BeatiGregorii,qui Theologus
"'
''
/-:-:.--- I.—: .-.• .:
adjicitur « Civilate Barri, .translatii) sanclissimi
:
•
dictus cst uo l)i is, orudi tus collcg a hoal Basl I li CsB-
, I i

Nicolai epi.^copi et confessoris. • Qu.e verba, aut liis sarooiisis episcupi. » Reliqua omnia desunt, nempe
similia, apud alios codices in textum transierunt. annunliatio priina et ultima.
Antverp.-Maj. etiam ad marginem manu recen- Da.mc. in eo a prioribus dilfert, qnod Ilermae elo-
tioriappositum liabet « I|)Sodie, translatio sancti
: gium integrum referat.
Nicolai confessoris, » Addere poterat « episcopi. » Max. Antveup., Livaxin.n. et Leyden. supra Da-
Heri.me.v. toto textu purissimus, secundo loco, nicuin in line adjiciunt « Eodem die, translatio :

ampliori phrasi iiiterjicit : « Eodem die, translatio corporis beatissimi Nicolai Mirreorum Liciaj archie-
corporis Ijeatissimi Nicolai Mirrorum Lichiajarchie- piscopi. » Convenil Editio ULTaAj.-BELc. Sed de
piscopi. Qui di\iiia dispensalionea .Mirrea metropoli- Gregorio agil ultimo loco.
cis mare translatus et apud Barrensem Apulia; re- Ultraj. his adjicit « Item, translatio gloriosi
:

eionis civitatem in suis honoris Ijasilica gloriose,ac llieronyini, doctoris exiiiiii. » Vide PiaJtermissos.
uecenter est collatus (collocatusj, ubi usquo hodie, Centulensis « Rom;c, sancti Ilermen, cujus apo-
:

ac si vivens in corpore, diversis coruscat miraculis stolus Paulus ad Romanos scribens meminit. In
magnifice. » Haec eadem in Molani Auctario, sed Perside, sanctoruin cccx Martyrium. EoJem die,
correctiora legunlur. fosti\ itas sancti Andreoj apustoli, quaiido saiiclissi-
Ton.NACE.N. textum referl, sed truncatum elogiis muiii corpusejus, uiia cum ossibiisLuc;e evangelistae
Hermae el Gregorii Nazianzeni. Ubi et pro martyri - el Tiiiiolha;i discipuli;ipo>loli Pauli, Coii.>ta:itiiiopo-
bus cccx ponit ipse solum cccv. D liui traiislaliim fuil. Iii Apuli.i apud Bariim civita-
Pclsanen. in prima aniiuntiatione purus, secundo tem, aiJvenlus ot excojitio corporis beali Nicolai
loco refert Gregorium, etiam pure. Sed ca;tera omnia Mirrensis epi^copi el confessoris. Ccjeiiobio saiicti
desunt. Bavonis, IranslatioS. Micharii Antiocensis episcopi,
Munerat. in fine post lextum « Eodem die, : confossoris, Caslro Vindicino, sancti Beati confes-
translatio beati Nicolai epi.scopi et conf^ssoris. soris. »

RoswEVD. pro Beato subsliluit, Gengulfimarlyris. BuuxELLEN. incipitab Ilerma, salis pure.Secundo
Ita in eccl. Ultraject. Sed coliliir xi .Maii. loco de cccx eliam pure. Tuin « Natale sanctorum :

Antverp -.Max.,Luhe(:., et .Vluehoen. Incipiunt Quirilli, Beali, etPrimuli confessorum. » Prava ex

a cccx, ubi puri sunt. De Ilcrma, post « scribens Ilieronym. connexio. Sequitur de Gregorio, ubi
memiiiit, caetera expungunt. De Gregorio, post textus iiiterpolatus est : « Item translatio corporis
 » ;

3!) USUARDI MONACHI

beati Andreae apostoli, ciim ossibnssanctorum Lucae A In Uguelli.vn. absunt etiam Andreas et Beatus.
evangelistae et Timothaji discipuli heati Pauii, facta Puto convenire cum Antv. et MAx-f^unEC.
in Constantinopolim, sub Constantiiio inagno iuipe- EniTio LuBECo-CoL. incipit ah Ilerma. Tum cccx.
ratore.Et translatio sancti Nicoiai cpiscupi. Et in Sequitur, de Gregorio, ab Axtverp. el Max.-Lubec.
Gandavo, elevatio sancti Macharii archiopiscopi.Ubi Tum de Antlrea, etc, ubi dicitur - Suh juniori
:

dum increciuii miraculum pxigoreat, iris in modum Conslantino imperatore, anno ipsius vigesimo, ab
coronai, totum ecclesiie iitrium circumdat, et in me- Achaia Coiistantinopolim translatum est. Belhlehera
dio crux aurea respleiidet, tanta miraculorum evi- Judag translatiobeati Hieronymi presbyteri etdocto-
dentia subsequente, quantam vix aliquis narrare ris Ecclesia;, ail Romanam urhem. » De Nicolao ad-
sufficeret.
» Vide in Actis ad diem ejus natalem, x dilur, « facta translatio, ab ohitii ejus anno septua-
Aprilis. gesimo (an non, septingentesimo ?) quadragesimo
Hagenoyen. incipitetiam ah Herma, pure, uti et quinto. » Ex sensu patet nostra correctio. De Ma-
in cccx. In Gregorio modice inlerpolatus, eum per- cario et Beato, ut supra.
peram vocat « martyrem. Sequitur: «Festivitas,
r.
Belin. textum plane transposuit. incipiens a
etc, scnsu nonnihi! truncato.Tum Ipso dietrans- : « cccx. Dein in Gregorio, scribit ut Antverp. et Max.-
latio sancti Nicolai episcopi de Mirrea in Barram Lubec. Post « Romae sancti
: Hermelis, cujus apo-
Apullia3. Castro Vindocino^ deposilio, » etc, pure. stolus Paulus ad Romanos scribens, meminit. Item
Aquicinct. post To
» subdit
« « Eodem
decem, : festivitas, » etc, pure, uti et in Reato.
die, translatio B. Nicolai episcopi et confessoris, a Grevkn. « Item sanctorum Quirilli, Guidei,Zeno-
:

Mirrea civitate in Barim. Gandavo, elevatio sancti B nis, Affrodisii, Primoli. » Inepta denuo ex Hierony-
Macharii archiepiscopi. Castro Windocino, » etc. mianis connexio. « Eodem die, translatio beati Hie-
Victorin. et Rkg. Suec. signatus num, 130, in ronymi presbyteri de Bethlehem ad urbem Roma-
fine « Festivitas beati Hippolyti martyris, quando
: nam. Item, translatio sancti Nicolai episcopi el
sacratissimum ejus corpus translatum est in mona- confessoris, de Mirrea Barrim. Gandavi, elevatio
sterium sancti Salvatoris. » Colunt xiii Augusti. corporis sancti Macharii episcopi et confessoris. Co-
Nihil in Praetermissis adjungitur. rinthiae, virginis, Romae, Marin-e matronae. » Utra-
Matiuc.-Cartus.-Ultkaject. « Gregorii Nazianzeni que hactenus ignota est, nisi « Marina » intelligatur
episcopi. Ti'anslatio sancti Andrese apostoli. Trans- « uxor Gordiani, » de qua Beda et alii die sequenti
latio B. Hieronymi. Translatio beati Nicolai epi- meminerunt. Sed de ejuscultu nihiladhuc innotuil,
scopi. » ut vide in Priietermissis.
Reo. Suec. signatus num. 130. Pro «Beati » scri- MoLAN. de Beato suhjicit « Cujus gesta
: haben-
bit In Castro, beati Hernclii confessoris. »
: « tur. » De
Nicolao, ut supra dixi, verba Herixiensis
Aliud Reg. SuEc. num. 428. « Ipso die, translatio refert, nonnihil perpolita. Dein « Gandavi, elevatio
:

B. Nicolai episcopi a Mirea in Barrensem urhem. » sancti Macharii Antiochenae sedis archiepiscopi. »
In Vatican. num. 5949 deest « Andrea?, Herma? In posterionbus editionihus de Macario eamdem
et Beati. » Adjicitur « Translatio sancti Nicolai
: hahet,seil in elogio Nicolai, Heriniensis verba non-
episcopi et confessoris inBarium. » nihil contraxit.

VI Idus. Die 10.

Job prophetae. Romae via Latlna, natalis sanctorum martyrum Gordiani et Epimachi, quorum prior pro
confessione nominis Christi, tempore Juliani, diu plumhatis Cicditur, et in ultimo, capite truncatur. Item
Romae, heati Calepodii presbyteri, sub Alexandro imperatore, qui fecit eum occidi gladio et corpus trahi
per civitatem atque in Tyberim jactari. Decollatus est etiam Palmatius consul, cum uxore et filiis et aliis
promiscui sexus quadraginta duobus ; cum quibus et Simplicius senator. Quorum capitajussasunt suspendi
per diversas portas urbis Rorase, ad exemplum Chrislianorura. Item Romse via Latina ad centum aulas,
natalis sanctorum Quarti et Quinti.

NOT^.
Puri sunt Praten., Hevinien., Rosweyd., Antverp.- C ceiuntAniverp.-Max., Ultrajed., Leijden., Lovanien.
Maj., Antverpien., Max.-Lubec.,Greven. et Molan.Ac- et Edit. Ullraject.-Belg.

VARIANTES LECTIONES
Magni momenti non est, nam Gordiani, Epymacld, vanien. autem post ad excmplum subdit et terro-
Tyhriin, Palmacius et in genus minutiaj ferme ne- rem. Molan. pro sanctorum Quarti et Quinii legit
gligi possunt. Deest in Rosweyd. capite ante trmi- sancti Quarti cl Quinii.
catur. Ultraject. inale scribit prcesul pro consul. Lo-

OBSERVATIONES.
Ab illustri patientiae miraculo diem hodie auspi- rem hic deserentem Noster a tritis vestigiis non
;

cantur Romanum parvum, Ado
illisverbis, Job prophelce. Alia est Hieronymiano-
rum, si tamen vere ad ea pertinet, alia Notkeri ex-
pressio omnes cum Wandelherto, in hoc cunve-
: dicis nostri ]\Is. auctoritate, tantum non Adoni ab-
niunt, quod vetustissimum tolerantiaj specuhim inter
athletas Christianos Job reponant, queinadmodum
et in Actis nostris locum hahet, Commentarie or-
natus. Gordiani et Epimaclii memiiiere etiam pra»-
fata Hieronymiana apographa, diversis annuntiatio-
nihus et distincto sepulturae loco, de quare videnda
Florentinii notitio meminit Beda, meminit Homa-
;
num parvum, (jui sola ferme nomma pr.edicant. Ado
editus de more Actorum compendium profert. Ra-
banus ex eodem fonte, sed alia phrasi rein explicat,
habetque fere sequacem Notkerum, solitum ducto-
et Noster, ipsissimis discendens, Adonis elogium paucis circumscripsit,
ea aut casu aut studio reticens, quae de Epimacho
copiosius dixerat Viennensis, quaeque, ex unius co-
judicat llenscheiiius, multa de E|iimacl)o disputans,
quas in ejus Commentario lcgi possunt. Patet in Actis
ahipso productis,solius Gordiani martyriuindescribi.
An satis sincere, non audet ihi asserere pn^fatus
Henscheiiius, non unum, cain Baronio, falsitatis
characterem agnoscens, qui tamen non continuo re-
liiiuorum substantiam corrnmpant necesse est, nisi
D Acta omnia, Julianum tyrannum appellantia, eodem
casu simui corruant. Non ignoro esse, qui cum Til-
leinontio lomo VII, pag. 72:2, ea penitus abrogent
sed malim existimare, a recentiori nianu, diu post
 : -

41 MARTYROLOGIUM. MEXS. M.\l. 42

Jnliani tempora, fuisse interpolata. Certe prreclari A num. 2, scribentis: . Exstant ejus (Cnllisti pnpw)
martyris illiislns meii.oria etiarii e.\ Kaleiulariis Ai- pa.^-sionis Acla, haud lamen in oiiiiiilms sincera :

latii ac Fronlonis et (jiegorii ^acrainentario, aut non enim pn^banlnr, qn;p in eis habentur piomnl-
seorsim sola, ant cnm socia Kpimachi celelnitate, gata ah .\le\aiidro, ailversus Christianos edicta. in-
perpetuo cnllu abiindt^con^ecrata est. Sic utniiiM|ue diciam |ne ah i|)sn ad\ersus eos jierseciitiOMiMii fuis-
cum Jolio hniiorat Wantlalbertus, ut Martyrologiis se. Ri'|iu^'iiaiit enim his. non soliint ipue e.v Lain-
noslns plaiie subscnbat pr.dio supeiins recitaximns, sed et qiife .«cri|)ta siint
S>'nis Gi>idiaiiiis ci l'ii>irn:i(*liiis ril) un:Mii ab aiiliqiiis Christianaiuni rerum scnploril^iis, qiii
Caeiiiiiiii.-r (.liii*ii ():ir it-r i;iiid mi|iit' II i>ii)(|iie. omnes a^qiie alhrmaiit nnllani snb Alexaiidro exci-
H;is >|iio.|ii'' J<<t) ii;it'' nti 1 X inhli) ^;iii('iii< iiiinor;i', tatain in Ecclesia persecntioiiem. » Vide eli;im Til-
Cnlepodii senis preshyleri, nt sciibit Romannm lenioiitium tomo 111, a p;ig.250. Qiiarli elQuiiiti me-
ar\um, nnlla in lIieron\mianis codicibus meiitio. nioriam iii Mieronymiaiiis exstare cerlissimum est,
eda encomium brexins, sed elegansei conc.nna il, quidiiuid noiinulli "cod ces mutilisin', ut fatetnrFlo-
quod prope ad \erbum transcripsere Rabanns, et renliiiius. Di>tinctissime eos exprimit vetustior
ex hnc Notkerns, iit sociorum tamen numero Eplernacensishis \erbis Vita Latiiia ad Centnmau- :

discrepantt^s. Styluiii iiiagis e.xercuit Martyrologus las, Quarli et Quiiiti. Atqiie h ec ipsa phr.isis est,
Vienn-^nsis, et illi, et liic .-Vcta sancti Callisti |)aji?e qua) in Adonem, e\ hoc in Noslruin traiisiit nain :

pr.ie oculiN habenles. C*teriim potiiis Hed* qiiam in Romanopar\(),Bi'da, Floro, aut Rabano, iiu'lade
Adonis \erbis inhaerere \idetur Tsuard :s, nilide ipsis (it meiiiio. De eorum coemeterio qu.erit Heii-
contrahens ipi.Tp ad Cah^podii nlii rnm(]ne landiMi) B schenius at litem ali;im movent Capuani, cui coin-
;

condncere po^snnt. Kl liffc qnidem [iraestnnler, si cx ponendde ihideiii insuilat. Placet Cghelli seiiteiitia,
satis lim[)id"» fonte essent (leprompla. Nescio (|nid qui post Baroniuni et Bellarminum Romano Marty-
Henscheiiiiim |iellic> re [lotuerit ut civderet pnvfala rologio acqniescendnm censet, quo id Capuaiiis tri-
Acta per uotnrius Bofiinuos conscripla, dnm tam bnitui. ut Qiiarti et Quiiiti corpora Cipuam trais-
aperte persec ;tionem lingnnt, quam certuiii est in lata censeantur. Plura videapud laudatum Hensche-
Eccl sia nnnijuam fnisse. l't conipendin ular, suf- nium.
ficit mihi Barunii judiciuui, ila ad aunum ccxxvi,

AUCTARIA.
In codice Pr.\ten. rece- tiori manu, ut puto, ad- alias martyris. » Vide Praetermissos, ubi remittitur
jicitur: • A[iud moii; slenum sancti Germani, de- ad XIV Noveiiihris.
dicatio in honore sancti Joannis Bapti-t,e, sancti Re<;. Sl-ec signatus nnm. 428 « Ipso die, sancti :

Laurentii archidiaconi, atque saucli Sulpicii epi- Malurini confessoris. » Vide Munkrat.
scopi. • lii Vatican. nuni. 5'J49 doest Job, Qiiarti et
Ton.vACEN. Gordian- et Epimachi elogiim planc Quinti tnm
Adji'( «S ncti Calaldi episcopi et coa-
:

rescindit. Item {]a'ppod usijue ad, deruiUUus e<t.i fessoris Claiius loquitur Stroz/:.
»

C;eter;i omiiia ;ihiis \erbis, recle cum lextu sequun- Ai,iE.\iPs. »Ip.so die,sancli Cataldi confessoris. »
:

tur et pnra suiit SiHozz. « Item sancti Cat;ildi archie|'iscopi Tar-

Mu.NKRAT., in fine: « Ipso de, saiicti Maturini fe- rentiiiae civilatis et confessoris, Apiiliai pro\inciae.
sti\ilas. • Remittitur ad 1 No^embris. Ilem t:anslalio corporuiii saiictorinii martyiiiiii Co-
In ALBKiKi. el Da.mc. deest Job prujiheta;. siii;r et Daiiiiaiii ad ci\ilatem Venetarum, atque in
Ce.\tl'lf..\. • Obilns Job pro[)het«. Romae via La-
: C monasterin S Gregorii majoris, anno Dom. .\I(;liv,
tiiia .sanitornm Gordiani et Ejiimachi mnrlyium. Ind.ctione secunda collocatorum. » Ila fere Bklin.
Rom;e ad Centum aulas, sanctoriim Qiiarti et Quiiili. Ll'\ovien. « Medio coenobio, traiislatio saiicto-
:

Item Roiiiff', s;incti Cale[iod.i pre>byteriet martyris.» ruiii caiifes^oriim Joainis preshyteri et Henigni dia-
Hic codex textnm sno modn disponit. coiii, disci|iul()rum beati Hidulfi arch.episcopi. »
Bhcxkllfn. Gordiano et Epimacho jungit Janna- Dies natalis est xxxi Julii.
rinm, iiiterpolato deinceps elugio. « lii ti'rra llus> EoiTio LuuEco-CoL.: « In tcrra IIus, depositio '

deiiosilio be;ili Joh |)ruphelai. • Seqnilur de C;ile- sancti Joh propheta;. » In Gurdiano et Ejii iiacho,
podio fere pnie. Tum : « Ijso die, jussu Alexandri itein in Olep dio el sociis, ex Adone interpolata

iiiqierat.ns decol.at.is est Palinacius coii>nI cum est, ubi t;iiiii'ii [iro lwiii, egit \lviii. In Qii;iito et

uxore el filiis t^t ali:s promiscn sexiis \lii. EtS.m- Qiiinto pur.i esl. Subd^t « lii territoiio Uilu iceiisi,
:

plicius senalor cnm uxure ei familia piomi- fil.is el

sancti Paladii cpi.scopi et coiifessoris. » Primus sit,
scni sexus lwiii. Et Feiix simililer cum iixore an seciindus, vide in Actis. « lii pago Veraslineiisi,
Briaiid.i {le.,e B anda;. Quormii ca|iita ju>sa sunt heati Martmi coiifessoris. » F;illor si liic noii no-
suspendi per d.\eisas [lorlas nrbis Romae, ad exem- tatur •'
pago Vastiiieiisi, » dt^ quo i
.\laluii.inus. iii

pluiii et terroiem Chrisl anorum. » lii Qnartu et et IX Ni)\eiiil)ris. « Item Romai, saiicti J;in"iarii, pro
Quinto piinis est. « In Ganda\o, sancli Ba\oiiis. »
Christo in exilium missi. » Vide Pr.eti'rmi.ssos.
Vide I Octobris. Bklin. iii line siihdit: « Uimii sani'i,e Ciiristinte
viiginis et marlyris. sanolorurn Itciii, tran.-.lalio
Hage.novkn t''Xlum in\ertil. Prinioloco « Romae,

Sassi.» saiictiCalcpodii [iresbyteri et nnirlyiis. llic

:

D maityrum Cos uae etDamiani in Venetias, ad inona-

steri.im sancti Georgii imijoris, aniin I) ,miiii .\Ii;liv,
iom« fecit ciiiiiterium, ubi plnres maityres ille
iiidiilioiie seciiiida. » Viih^ l*r;i termissos.
sepelivit • etc ferme puie. Tum de Palmatio et
,

Simp'icio seorsnn, ti'Xtu inler[)oIato. Deiiide de

GuK\EN : «Noe proph(!t;i,'. i{omae, sancti.Ianiiarii,"

Gordiano el Kpimacho, de Qiiarto et Quinto, sitis etc De utroijue in Pnetermissis. « In leiril orio Bi-
pure. . Ip,o die, Jol) prophela;. lltm in («[liscoi^alu tnricensi, .s;iii ti Pa
'aihidii epi.scopi et contessoris. »

Argeiiliiiensi, Siqihim \iduae. • Vide quae de ipsa De q sii|)ri. « lii p.igo V''ra:4inensi, beati M;irti-

dictintur in Prjetermissis. rini [pru MatnriiiiJ coniessuns. » \ ide cti;im siipra.

« Apnd Poiitizaiaiii, sancti Guil leliiii preshyteri ct
MATHic.-CAitTis. Ui.iHAJECT. : • Gordiaui ct Epi coiitesMir.s, ii.agme cli;irit;itis \iri. In HibtTiiia, Coii-
machi m;irtyrum. Joh p;o|)li.la; (^aIepo,|ii [ir.' by- g;iili ahhalis. Prohalo et .Vlidaris comes o. uiii. »
teri i't ;ili()riiiii [)liiriiiioriiiii iilnu-<jiie s.-xus t ;L'ia-
<
Qui'n;iiii islhaj siiit noinimi, iiescio. « Translatio
tis, Pa.macius coiisiil, cum uxore el ci'-
inter ipius
sanrli Ba\oiiis c. nfossoris. «

terisde faiuilia sua pa.^^sus esl nec iion Siiiqiiicius ;

MoLw. de (^hrislina, et translatione Cosin.Tj ct
senator cu.n suis. Perjielua in lioc contiactio.
Daiiiiaiii, ut su[)ra. Nul.ilur liic aniius .\icLiii. « Fo-
Alge.ns. S. Launntii : « Eodeiii die, apiid Au- deiii die, de|iositio Venerahilis Bedic jiresbyteri. »
giuin, iranslatio beati La.irentiiepiscopi Duiilmensis, Vide Praeteruiissos. Tum lypis luinoribus: ' « Item
Patrol. CXXIV. 2
 :

43 JSLARDI MONACHI 44

Gemmulae monasterio, beatse memoriffi Beatricis A in majori templo conditum visitatur. In Sicilia, apud
Atliestinae, quaeannos nata xx, obiit anno Dommi Leontinos, sanctorum Alpbii, I'hiladelphii,et Cyrini
Mccxxix. Cujus vitam eo tempore conscripsit Al- fratrum marlyrum, sub Licinio imperatore ac Ter-
bertus Prior Montis Vinearnm. » In editionibus aliis tnllo praiside. > De Palladio, ut supra. « Mediolani,
textui inseruntur litleris Italicis, de Jol): In terru translatio corpnris beati Naznrii ad basilicain Apo-
Hus, depositio. De Gordiano et Simpiicio nonnulla stolornm. » De Cosma et Damiano hic recte. Tum
ex Adonis eiogiis admista snnt. In fine. « Item san- caraclere minori « Eodem
: die, depositio Venera-
cta) Christinae virginis etmarlyris, cujus corpusPa- bilis Bedae presbyteri. Gemmula;, obiit Beatrix
normi in Sicilia, magnaveneratione atque concursu Atbeslina. »

Y Idus. Die II.

Romae via Salaria, nalalis beati Anthimi presbiteri, qui post virtulum et praedicationis insignia, in Ty-
berim praecipitatus el ab angelo exinde ereptus, oratorio restitutus est proprio, dehinc capite punitus,
victor migravit ad coelos. Viennae, sancti Mamerti episcopi et confessori, qui ob imminentein cladem, so-

lemnes ante Ascensionem Domini Letanias instiluit.

NOTiE.
Textus sumitur ex Herinien., Tornacen., Piilsanen., Rosweyd., Antuerp.-Maj., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Pulsanen. pro sua auctoritate interponit, via Sa- tlmi, Tiherim, ceJos, ac pro ad, Vihennce, assentio-
InRosweyd.
laria veteri. opinor, oscitantia,
librarii, nem, SoUempnes, etc Scripsi Letania, quia sic legunt
post imminentent, omisit substantivuni c adem. Ca> optimi codices, ut supra xxv. Ap.
tera ferme scriptoria sphalmata sunt. Rhome, An-

OBSERVATIONES.
Artthimim in Hieronymianis, in Romano parvo, R rum Actis non dissimilia in texendis elogiis usur-
in Adone, in Notkero invenies. In prioribus apogra- pent. Probabilissimum est Adonis ipsius genuiiiam
phis, non eodem ubique niodo aniiuntiatnr nani in : phrasim esse, quam in texlu i'eprsesenlaviiiius,
Epternacensi aginen duceiis, socios conjunctos ha- quamque ex ipso Noster ad apicem descripsit. Plura
bet, qui ki Actis notali sunt. Iii aliis snb finem et alia, qua^ab Adone in Cbronico, deMamerto tradita
solus ponitur, Via Saiaria, milliario vigesirno se- sunt, expendit Henschenius, cajtera quae ejus aeta-
cundo, quae verba ab Adone et Notkero servata sunt. teiii, gesta et scripta spectant, accurate in Com-
Romanum parvum distantiam illam reticuit, nec nientario discutiens. Cursim aliqua de Man)erto at-
expressit Usuardus, qui tamen proprio mnrte Acta tingit Tilleiiiontius tomo XV. Vitain integram dare
scrutatus, elogiuin texuit, quale in latercnlo propo- poterunt, qui praedictiTillemontii operumeditionem
suimus.De praefatis Actis recte in Commentariosuo proseqnuntur. Hori sensuin versijus suis reddidisse
censuit Ilenschenius, nec ab ejus sententia multum videtur Wandalbertus
recedit Tilleinontius, dum de Lucinae rebus agit
tom IV, a pag. 554. DifTicultates, qua? hinc inde oc- Quinns pximio antisles splendore Maaiertus
currunt, tales non videntur, ut facile d ssolvi ne-
Insijjnil, soleiiine Deo qui tVrre liiaiiien
Je.juiiii insliiuii lernis .'iub li.ce dici.
queant. Utrum Mamertus ad codices Hieronymianos
pertineat, dubitasseFlorentinium, ostendit cliaracter In codice Pratensi perperam in fine subnectitur :

Italicus, quo cum Martiuo aliquo, de quo in Auctariis
sermo recurret, exprimitur. lienschenius plane as-
serit, ejus niemoriam antiquissimis illis Fastis in-
scriptam, relatoque subinde Flori elogio, pulat
Usuardum, Adonein et alios laudatum Floruin se-
cutos, ut saepe alibi supponit. Non assentior: neque
enim adverti hactenus, Adonem Flori verba usquam
prae oculis habuisse, licet nonnumquam ex sancto-
Eodem die, depositio domni Maioli ahbatis. Hanc
vero annuatiationem Usuardinam non esse, sed a
G recenliori allquo subnexam, ut ex codicibus omni-
bus pro textu citatis abunde liqiieat, taiii est aliun-
de certum quain perspicuum est, Maiolum toto
saeculo, Usuardo posteriorein esse atque adeo ma-
nifestum, simplicem etpurain Usuardi sententiam a
nobis in laterculo exhibitam.

AUCTARIA.
De
Pr.\ten. jam satis dictum est. scopi et confessoris. Coenobio Silviaco, sancti Maioli
Antuerp., Max-Ludeg et Ughelijan. Textuipuro Cluniacensis abbatis. »
subjungunt « Eodem die, sancti Maioli abba-
:
Brixellen. sic incipit « Per anticipationem,
:

tis. »
Munerat., in fine « Ifem apiid Silmanciuni [Sil-
:
viniacumj depnsilio beati Maioli abbatis, magnificae
sanctitatis viri, ciijus vita loiigionis studio e\ mira-
culis gloriosa mundo refulsit. Qui a cuiiabulis, cul-
tibus littirabs perilia» traditus, etiam fastibu- archi-
Roma3 via Aurelia, milliariosecundo, Pancratii mar-
tyris, qui cum esset annoriim quatuordecim, sub
Diocletiano martyrium capilis detrunctione comple-
vit.Ilem Homae \ ia Salaiin, milliario \igesimo se-
cundo, natale beali Aiithimi, etc. • satis pure. Se-
quitur « Et Narlencias, seu apud Lingones, sancti
:

diaconi Ecclesia' subliinatus, tractu divino repente Gengulpbi, egregii martyris, longelateiue gliriosi.»
niutalus.monnchicaiii exiictens vitam, monachorum \n Mnmeito fere puriis est. Tum « Fl sancti Ma-
y. :

pater, et multorum fundator coenobiorum cxistens, mertini. » Opinor Marliiinm iiidicari, qui ab ali-
tandem aetatis senio fessus, divinis operibus llagila- quihiis Mamerto conjiingitur. Vide in Praelermissis.
tuin Deo reddens spiritum, in pace quicMt. « Alii Taiidem « Silviniaco,
: depositiosancti Maioli, Clu-
de ipso brexius agunt. niacensis abbatis, quem beatus Adomarus loco sui
Max.-Antuerp , Ultraject., Leyden Lovanien
,
,
abbatem cnnstituerat. »
Albergen., Danic. et EditioUltraj.-Belg. «Apud : Hagenoyen. textui satis puro, h;ec superaddit :

Lingones, sancti Geiigulphi martyris, longe lateque « Ravenria', sancti (iangnlfi martyris. • Ex uno, ni
gloriosi niiraculis. Eodeiii die, sancti Maioli abba- fallor, geiiiinos facit, mulatis duabus litteris, errans
tis. Cietera satis puri sunt.
»
in voce Varennas, quam alicubi in\enerit. Sic
Centulen. « Romae via Salaria, sancti
:
Antimi prosequitur; « Item apud Lingones, passio sancti
presbyteri et martyris. Vienna^, sancti Mainerti epi- Gengulphi martyris, longe lateque miraculis gloriosi.
y MARTVFiOLOGirM. — MKNS. M.M. 46

Hic proptor adulterinm, uxorom dimisit, quain ju- A BizLXTicEX. « Lingonis, sancti Genguiphi
: egregi
dicio DtM adulternni in\enit,et Uco arctiusservi\ it. martyris. » Sic recte, ul snpra.
Undo adiiltiT clericus tinions, no qunndo a (lonj;ul- Editio Lt'Hi:co-CoL. niale legit • Beati Anciini :

plio occidere ur, ul illius uxoris iihoriuN ulorotnr, episoopi prosbyteri. » Post clatlem, addit luporuw.
GengulphuMi occidit, et niartyrein fecit.Uxor vero h\ lino « Eodoin : die, sancti Maioii abbatis. Ipso
niiraculis ejiis detraxit, et sibi inalodictionein iin- die, beati Montani confossoris. »

{)reiata est, taliinodo, quod (Jenguliilius iniracula Bk.lix. eadem prorsus habet quae ex FLORENTiNis
aceret, sicut anus ojus lo(juorotnr. Undo cuin se.vlu retuiimus, eodein modo scribit.
et
feria, cuni ore alitjuid l(H]uol)atur, anus ejus turpos Ghkvex. • In Asia, sanctorum Demetrintici, Se-
:

sonos cunctis audientibus einittoliat. Eodein die.
Silviaco, imuiasterio, sancti Mayoli abbalis. Itein
Reinis, sanctis Motani inonaclii prius cieci, per lac
Eyliniae, nialris sancti Benigni, re.stituli. » Vidc
Pra-terniissos.
Aqik.i.nct in fine ,
« Item sancti Monfani. Eo-
: feclns fiislibus cavii et subtus \cntro eoruin igncni
dem die, transilus i)eati Maioli abbatis. •
YiCToKix. et codices Reg. Sieo. signati nuni. 130
et 428 : In lerritorio .Arveinis, coiiiobio Silviniaco..
depositio sancti Maioli Ciuniaconsis abbatis. »
M.\tkio..-C.\rtls.-Ultii.\ject. « Antbynii prcs-
byteri et Sisinnii diaconi, cuin sociis inartyribus.
Gengulfi martyris in Bnrgundia. Maioli abbatis Ciu-
niacensis. Mamertini [Mamerti] episcopi et confes-
soris, qui instiluit Litanias ante Ascensionera Do-
mini. » Alia vido in elogto Ml.ner.ati.
ptimi. » Vide in .\ctis, • Dometrii, Altici, etc. Fre-
medi regis .\ngii.o et niartyris. Ci\itate Tergistinaj
sanctornm Primi presbytori, Marci diacuni, Jasonis
el Celiani martyrum, tempore Adriani imperatoris.
E qnil)us Priinum et Marcum jussit Arlnsiiis prae-
accendi, snlpburqiie solutuni in corum ora fundi,
Cuin(|no illicsi ponilus mansissent, ct ob Iiocplurimi
credidissent, foras civitatem dnctos decoilari inan-
davit. Ja.sonem vero etCoiianum fustibusca^di, donec
:
B deliceront. » Acta hos referunt x Maii. « Metis,
natale sanctorum Rnfi et Agalymbri, episcoporuin et
confossornin. » De boc hodio, de
agilnr vii No- iilo
vembris. • Eodem sancti Majoli
abbatis CIu-
die,
niacensis, \ila et miraculis praeciari. Montani con-
fessoris. »

CisTERr.iEX. (iiii fuit S. Benigni Divion «Varen- : MoLAX. De M.^jold Muner.\t. feretranscripsit do ;

nas, sancti Gengulli martyris. » Genguifo, Cistercien. Soquilur ex Babano • Et, :

V.vTic.vx. num. oJi9 adjicit « Eodem die, san-: : passio sancti E\eiiii, qui videns passionem snncti
cti Pamphiii episcopi. » Vide Prpeterinissos. Torpotis inartyris et niirabilia quae fecil, credidit
Alte.mps. • Eodein die, sancti Palladii confesso-
: Christo: qui antea consiiiarius Neronis imporatoris
ris. » De (juo pridie. • Iteni, sancti Langulplii con- fuit, qualiter Christiani martyrizarenter. » IbTec a
fessoris. • An non Gengulplii martyrisf • Item sau- Rabano coniorta sunt, melius a Nolkero reddita.
cti.Montani. In Britannia majoro, sancti Fresniundi « In Blandinio, dedicaiio paradisi in honorem beati
regis et marlyris. » In Actis vocatur Freiuun- Androa; apostoli. » Vide xxx Novembris. In posle-
dus. rioribus editionibus Mi!ner.\ti eiogium contractum
Florextix. • Item, transitus sancti Maioliabl)a-
: ost. De Genguifo et Eveliio, ut snpra. Ilem in
tis, cujus vita pra^clara sanctis exlilit mentis. llem Blandinio, etc. « Martinnis, vigilia sanclaB Rictru-
Varennas, sancli Janiguiphi marlyris. » dis. Tuin lypis minoribus
» Eodein die, sancti : «

LccuuxEx. • Nalale sancti Villebadis » aut » Wii- r Fremundi, qui qninto Kai. A[)riiis eie\atus est per
lebudis martyris. » De quocetera iatent. B rinun), redennlem a pontifice cu;n iitterisaposto-
BfHDUi.vLEx. Eodein die, sancti Genulfi marty- li :is. Die undeciina, Genethlia Conslantinopoiis. »

ris. Melius Geugulfi, vei, ut alii, Gengulplii.

• Vide in Prailermissis.

IV Idus. Die 12.

Romx via Ardeatina, natalis sanctorum martyruin Nerei et Achiiei, fratrum, qui primo apud insulam
Pontiain longum duxerunl exiiium, et postmodum aquodam judice Acrberibus gravissimissuntattrectati,
deinde cum equuleo et flammis coinpeliorcntnr ad immolandum, et dicerent se a beato Petro apostolo
baptizatos, nulla ratinne posse idoiis immoiaro, capito ca;^i sunt. Item via Aurelia, sancti Pancratii inar-
tyris, qui cum esset annorum qualuordecim, sub Diocleliano martyrium capitis detruncatione complevit.

Eodem die, sancti Dionisii, patrui ejusdem beati Pancratii, qui cuin praemiis cceleslibus, carus et dignus
Deo, in pace diein vitae hujus ciausit. Apud Cyprum, sancti patris Epiphanii Salamina; episcopi.

NOTtE.
Soli puri snnt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Heriniensis sreculum snum redolet, dnm scril)it D .sMi Diocleliano r.apitis detruncationeni complnnt
Ardiaiina, Ponciam, Idolis, MarluiH, Diocliliani, Praten. hal)et Dionlsii, Grevenns, Duonisii, illum
Karus. Munerat. scribit, insulam Pontum. Itoin ver- cnm aiiis seqnimur in textu. Ejns encoiniurn obs-
beribus sunl fjracissimis. Tiim ctiam Idolis, Paunra- cnriiiscnlnrn ost, nisi bcnc intorpnngatnr. Obscurius
tii, <iun'uordecim, Epij]ihani. In Gre\eni posteriore rcddidit, (liiin fortc corrigore volnit Munorntus, sic
editione, quam ^equimur, deest idolis. Idem Gre- legens Qui cum premiis celcstibus, carus et difjniis
:

ven. et Molanusomitt'int \occm beati pos.1 ejusdem, essct D^), ctc. Scrvanda omnino est phrasis Ado-
quae in aiiis codicibus di.serto ponitur, et pro, capi niana, (ineiiindmodum in textu e.x probatioribus co-
tis delruiiculione, legiint, oblruncalione. .\nlU(;rp. dicibus retulimus.
Maj. pejus legit, qui cum esset annorum tresdecim

OBSERVATIONES.
Celebratissima hodieapud Latinos, Inin in vetnslis parvnm expressius oum iocuin determinat In coe-
:

Kalendanis ot Sacramentariis, Inm apud oinncsnn- inelcrio Prinlcxldli, nl)i Nosler ct alii t^iam Ardcati-
tiquos .Martyrologos sanctoriim Noroi el Aciiiliin, nain nppiiliant. l'orro c.im locoriiin (iisciopniiliain,
seorsim fere a Domitilla, fe.^livitas. deijua el liiero- Notl<cro incdial.ore, coinpositain nit Florentiiiiiis,
nymiana apograpiia, Beda et Rabanus disertememi- qui et hicetaiibi ireiins ipsuin Adoncm noininarct,
nere, tacito utrobique sepullurai loco. Romanum ex qiio suaNotkerus ct hoc die tran.scripsil, ot pas-
 : :

47 nSUARDI MONACHI. 'iS

sim transcribere solitus est. Caeterum de ea sepul- A dissimulans difficultates subesse, quibus eitrican-
cri qualicunque controversia, consuli eliam potest dis diligenter insudat. Easdem rursus ingerit Til-
Commentarius ad Acla praevius \erbodicain, utro- : lemontius tomo V, a pag. 239 et 689, sed non video
que loco, varia de causa, sanctorum illorum festivi- p9uco> n;evos tanti esse, iit Acta de cttero siinplicia
tas colebrota e-^t. Nil interim manifeslius quam elo- Pt gra\ ia repudiari merito pissint. Seqiiitur in .\done
gium in textu positum, ex Adone esse (lecerp:um. ex praedicl s Actis Sel et ttnic, tempons pas<a est
:

DeActis ipsis, iindt^ ot Adoniana et Usuardina ac- virfio sfifriilissiina Soleris, noininc et genere nohilis,
cepta siint, niliil est quod snperaddan iis qure qii.iin Notkerus po nit : l siiiird;is prati^riit : rtrun,
su[)prius ad mi Maii dicta sunt. Wandnlbertus sic quoii eam cum cognDmine
ali:i coiiruilerit, an aliain
Pancr;itinm aliis immiscet, ac si ad eadftin tempora ob caiisTin. inciTtuiii Cat. Nec cniin satis comper-
pertineret, cuin tamen duobus omnino saeculis posLe- tum, sitiie ea Solheris, quffiin Hieroiymianis p mi-
rior sit. Sic canit lur sociis c imiiMta, quornin n niiiiia in .Actis enu ne-
raiiliir; aii ilhi de qua dixiiius \ Kebruarii, utcen-
"Viifjo liios coliiniis. D
imiciM >, qnaliTni-s
Noiea, P.iiKiMiiiiiii luiii (|ii's ci Acliii ea s;»nclum. sciil Rni ijirlius [lag. 406, et Tilleinonfiiis toino V,
Priiiiiis HjMisinlico clucdil l nxii |ii<- lav.cro a [lag. .'{51). Beda, ei qui euin p;)ssiin describit, Ra-
QiM.s P'ii-ii-, ( yrc;jia Roiiia* cimi viifinic jimclos. ba.ius, leguiit :Snncli Pntris noslri Epiplinnii episro-
Pancratii nomen Hieronymianis el Romano parvo pi C^/)rt. Ado dictiiictiiis, iis niiiiiium idane \erbis,

inscriptum, eo encomio a Bi^da et Rabano ornalur, (|usead a[doem Noslerin suiiii) laerculum traiislulit,
duo hic in no>lro laterculo atque ipsissiina verba ;
sic, ut niic in hac, nec in aliis annuntiationibus de

itidem in Adoiie et Notkero iegiintur, sed aliis im- B textusUsuardiniomnimoda simiilicitale dubitaripos-
niixta. Dioiiysius Hieronim. et Bedaj ignotus, a Ro- sit. Vitam piphinii, sub discipuloruin nomine ob-
mano parvo, inde ab Adone ponitur, quem de more trusam, respuit Papebrochius, aliamque ex Histori
sequiliir Noster, ser\ata phrasi, in qua nonnullam cis ecclesiasticis coiitextam substituit, quara con-

claritatem desideres. Pancratii ei Dionysii Actasin- ferre licetcumGailicaTiliemontiitomoX,apag.484.

cera censuit Baronius, censuit et Henschenius, non

AUCTARIA.
ToBNACEN. longius sanctorum Nerei et Achillei De singulis ad proprios dies erit agendum. DeMau-
elogium contrahit, ea omittens quae sequuntur post ricio vide Praetermissos, item de Martino.
attreciati, caetera purissimus est. M.\tric.-Cartus.-Ultraject. « Nerei, Achillei :

PuLSANEN., princi|iio purus et integer, post, sanc-
ti Pancratii martyris, omittit reliqua omnia.
Antuerp.-Max.-Lubec. et Belin. expugnunt elo-
gium Dionysii. Quod etiam faciunt Antuerp. Max.,
Uliraject.-Leyden., Albelgen., D.^nic. el Editio
Ultraj.-Belg. In quibus desunt prseteiea de Epi-
phanio hae voces, sancli patris noatri. Ex qiiibus
colligas, variarum religionum fuisse. ubi appellatio
illa,tamquam aliena, adinissa noii est. Cipn\eiiit
et Pancratiimarlyrum. Item, Dionysii, pilrui ejus,
Epipbanii episcopi Salaminae, cujus meminit beatus
Hieronymus. » In margiiie, eadem manu appositum,
« P;incratii inartyris » essa requiescunt in ecclesia
sancli Salvaloris Trajectensis. »
Reg.-Suec. sig;iatus nuiii. 428: « Tpso die, com-
meinoratio beati Hippilyti martyris, ([uando ejus
piissimo corpore translato, cessavit vastae mortali-
tis lempe.stas. » Vide Praetermis-^^s et xiii Angusli.

etiam cum posterioribus Lo\aniensis. alio insupor i

In V.\tic.\n. signato num. 5949 deest Dionysius.
vitio laborans, quid mutilum redd;it sanctorum Saepius d^^feclu quam exces-;u laborat.
Nerei et Achillei e!ogium. SrRozz. « Item
: sanctae Sotberis virginis, quae
Rosweyd. niniium sapere voluisse videtur, dnm sub Diocletiano imperatore bassa esl. • Ex Adone.
phrasim Adonianain et Usuardinam de Dionysio ita Abdlm.hofken. « Item Roinae via Aure!ia, sancti
:

corrigit: Qui cum praemiis ccBleslibus dignus. et

« Pancnitii martyris, aiino aetatis suae quarto decimo.
carus Domiiio fuisset. » In fine nihil habel desanc- sub Diocletiano delruncntione capitis consummati.
to Epi|ihaiiio. Eodem die, sancti Dionysii, jiatrui ejusdem sancli
Centulen « Romae in cymiterio Praetextati,san- Pancratii, digne Deo in pace qiiiescentis. » Palet,
ctorum Nerei et Acbillei fiatrum martyruin. qui Usuardi vel Adonis phra-im ab aliquo levigatam ;

fueruntEunuchibeatae Flaviae Domitill.£. Martianis sed liic codex rarius recurrit.

depositio beatissiin* Riclrudis coiniti.ssae. Item Ro-
mae via Aurelia, beali Pancralii «nartyiis. Itein,
beati Dionysii patrui ipsius beali Pancratii. A[iud
Cyprum, sancti patris nosLri Epiphanii, Salaminae
episcopi, n le et doctrina claris imi. »
Bruxellen. longam texit historiam de sanctis
Nereo, Achilleo, Domitilla et sociis Eiitiche, Victo-
Editio LunECo-C"L. multa narrat de ordinatione
sancti Se\eri!ii Coloniensis archiepiscopi, de qua
in Actis agendum erit ad xxiii Oclobris. Vide Ghe-
VENU.\i infra. Sequilur longa alia historia de sanclis
Nereo, Achilleo, etc. Pancralii elogium eliaininter-
polatum est. Dionysii, prEteriiiissun. In fine
• Treveris, sancti Modowaldi episcopi et confesso-

rino et Macrone. Piirius ea in foiile lector inveniet. ris. Apnd Cyprum, sancti Epipbanii, Salaminae
De Pancralio, per antici^iation^-n, egit pridie. In D episcopi et confessoris.
Dionysio et Epiphanio ferme purus est. Addilar in GaEVEN. « Eodem die, sanctoruin martyrum
:

margine manu recentiori « Depositio sancti Mo-

: Joannis, Achillis, .4ITroditi cuni alii uv. Ite;n, sanc-
doaldi archiepiscopi Treverensis, qui fuilavunculus lorum Quiriaci elMaximi. » Solita confusi vel dis- )

beatae Gertrudis. » Vide progeniein ejus in Actis a tinctio. Vide totam classem in Aclis « Treveris,
pag. S2. depitsitio sa icti Modowaldi epi.^^copi et confessoris.
iiAiiENOYEN., in prima annuntiatione modice in- Apiid Coloniam Agripiiinam, ordiaatio beati Seve-
terpolatus, plnradePan ratiocomminiscitur, melius rini. ejus lein urb s episcopi et confessoris. Hic ciim
in Actis ipsis legenda. In Uyonysio fnre purus est. esscl Sennnuni e[)isc ipus et synodo sanctorum Pa-
« Apud Salaininam civiiatcin Cypri, de[)osilio sancti trniii,propler blasphemuin EulVatam episcopum,
Patiisnostri Epiiihanii. Alexandrini episco[)i, etc. • apiid Ci»loniaiii congregjitoruin iiiteresset ilo de- ;

Ubi etalia a>que ex;icta. Inter caetera, de mutuo posito, oinnium un;inimi consensu ad regiinen prae-
Epi[)hanii et Chrysoslomi \aticiiiio. lat.R ecclesi* assiimitur, [ir.e.sentihus s.mclis P.itri-
Aquici.nct., po4 clausil, addit « Marcianis, de- : bus Maximino Tr.nerorum et Servati.i Tuiigroriim
positio sanctie Rictru.lis. • episcopis. In .\iulerlech R abanti;v, sancli Guulonis
Davf.ro.nen. « Turonis, exceptio reliqniarum
; co;ifessoris. » Coliliir is xii Septembris. Marcio-
«

sancti M;mricii martyris Itein, depositio sancti nis monasterio, sanctae Rictrudis virg nis. • Pot.us
Martini in proprio sepulcro, cuin aliis episcopis, vidnoi, Serino est de monasterio Marchianensi.
Rrictio, Eustachio atijuc Gregorio Martinopolim. »
MoLAH. de Pancratio, sed litteris Iialicis, textu
 ; :

^9 MARTYROLOGIUM. — MENS. MAI. 30

ex Adone Cajiis reverenduin corpus Octa-

adjicit : • A rit. » In aliis editionibus sic habet : •>
In Hispaniis,
villa, elc. In line: « Ipso die Treberis, sancti Mo-
• S. Doiiiinici Calciateiisis, confessoris, sancti- inirae
dnwaldi epibcopi et confessori.s. Ij>so die, sanctie tatis. Eodeni die, Argir.e in Sicilia, sancti
Philippi
Riclrudis, in .Martiaiiis. » Ueiii typis iiiiMorihiis : presby:iTi, cujus in d.eiiioniis elTugandis virlus cre-
« Eoilein d.e .\^'vre. divi Piiilippi, qm a div-j Petro bris apparel signis. Ips die, Treveris sancti Mo-
>

apostoloruin principe, ad Cliristi Hvangeliuin Sicu- doaliii episcopi et coiifessoris. Marcianis, deposilio
lis concionandiiiii missiis inagna Sicili e parte
, sancl.e Hiclrudis. » Uemuin iiiino.i char.icliTC
Chrislisacris initiata.apnd .\;.'yr.'n.ens tande n olnit ;
Suessionis, Iranslalio be.ili Hipp>lyti niartyris,
ubi teiiiplaiii liaiiet iniraculoruin frequfiitia celeb-r- quando ejus pii.sswno curpore deporUito, cessavit
riiniiiii, et c mlluxu ho.iiiiiiiin adeo noluii, ut \el \a t,e teinpeslas ihorl .lil.itis. • Jain stipra diximus
ipsi urbi e.v eo di\i Pbilippi nouion vulgo iaole\e- de eo ilippolyto agi, qui collitur .\iii Aug.

in Idus. Die 13.

Natalis sanct<'B Mariae ad niartyres, quando beatus Bonifacius papa ecclesiam in honore semper virginis
Mari.T etoinniuin ni.irtyruin tledica\it. Item, beati Mucii presbyteriet inartyris, qui primo in Anlibuli urbe,
multis poenis alque crucialibus iii confessione Chrisli airectus, postea Byzanliuin usiiue perductus, cafiitali
sententia occubuit. Ipso die, sancti Servatii Tungrensis Ecclesi.-e episcopi et confessoris, ob cujus merilum
hominibus demonstrandum. cum tempore hiemis omnia in circuitu nix repleret, numquam sepulchruin
ejus operuit, donec industria civium, basilica super ipsum aediticata esl.

NOT.E.
Puri codices sunt Pratm., Tornacen., Antwvp.- B Molan. Item Antuerp.-Max., VUraject., Lejjden., Lo-
Maj., Antuerp., Max.-Lubec, Munerat., Greodn. et canien., Albergen., Danic. et Editio Ultraj.-Belg.

VARIANTES LECTIONES.
Antnerpien., et codices mediae notae omnes legunt, B phi tribuas, per me Sunt qui scribant Thiin-
licet.
in Itonore sanrto' semper Vmjiiiis. Molan. correxit grensis, Seroacii, aa
Serrasii, hijemis, etc. Quaeritur
in honorem. Rfliqui in textu Ainfibuli, ut scribit l*ra- Usuardus legerit, omnibus demonstrandum, an ho-
len. pro quoHerinien. etCreven. ponunt Amiiliihuli, ininibns? Posleriori inodo scribit solus Heriniensis,
quod eodein recidit et mediuin a^viiin sapit. .Melius cuin Tornaccnsi, qui purus non est, et sic ego tenen-
alii Amphiboli ; sed pessime Miinerat. Manifibnli, diiiii puto ex Ado'ie, Notkero et ipsa, ni fallor, rei
oniitteiis, in et pro Mioii scribens Mnnitii. Sic pro nalura /1(/ deinonstraiidumin Max.-Lubec. redundat,
Tunyrensis, habet Trugiensis, quaj si vitio typogra- uti magmfice aedilicata, in Munerato.

Panthei Agrippce in basilicam Christianam con-
versi \estigia in Ilipronym. se reperisse ferine puta-
verat Florpntinius, sed conjecturam ipsesuaiii plane
repudiat. Priimis itaque^ Uedicalionem sanctie Mnrice
ad marlyres, iis verbis consignasse reperitur Beda
Roiii. parvum paulo clarius Saui-tcB Marue ad mar-
: non v Idus, ut inale posuit Baroniiis. n ea inceiii-
tifres dedinttionis dies nijdiir, a Boiiifacio papa sta-
tulu-. Alias cinufstaiitias enuiiieiat Ado, u:ii(jiie
secutiis Notkerus, paululiini de suo siipcradiciens.
Nosler solens suo more dum
substaniiaai
fecit,
satis eleganttT coiitraxit. Se ralii cpiscopi iiieinoriam
recoliinl cita Beda et auclor [{oinaiii par\i atjne
i Muliuin, alias Mociuin, hac die consi^navit. Atque
item Rabanus. Iiiter Hieronyiiiiana apo^rapha, Cor-
beii-iise eum Sinctum clare iiol;it, Tiajeclo. fiorto in
Gallia. Wandalbertus solum hunc htbrt \ersicul iiii:
Senatiiiin ternis ceneiaiitur in Jilibus ahnu.ii. Hislo-
riam fusius prosccnt is est Ado, et qui euin rursiis
traii.scripsil, Notkeriis. Textiis n i^ter ex Adone ad
\erbum acceptus est, piceterita dumtaxat caiisa qu;e
Serxatium im: ulit run^ris Trajectum commigrare.
No:i facile probavpjim quae iii elogio Flori asseruiip-
lur, nec item, i|ua.' Rab;iniis comm"iiioiat, a Nolkero
em et res gesl.is [ilii-
pr.i'terila. Saiicti hiijiKs progeii
ribiisfabulis invidulas es.se, nemo, qiii Vilain legerit,
ignoral: sed ad eas hic noii atlt^ndimus. Egregie de
Servalio meritus est Henschenius, ciijiis com.iien-
tariiim et Traclalum de episc Tungrcns. ct Tra-
ject^ms. consulat curiosus lector. Pauciora habet
Tillemontius tomo VIII, a pag. 382.
OBSERVATIOxNES.
At |ue in prioribus hisce duabus annuntiationibus
conveniiint antiqui omiies, Mntii \ero ante Usuar-
dum nullus in serienostra meminit, necsatis ob\ium
est conjicere, unde eum pro hac die snmpserit, ut-
pote q li a Gr.ucis v Idus, seu xi Maii referatiir,
C tudiiie, nihil occurrit verosimilius, quain quod in
Comiiientario suo xi Maii, num. 5, lilt. F, censuit
Henschenius, nempe in co(iice\etu.>toreginae Stieciae,
rei signato n. 369, qui ruitcuenobii sancti Uionysii, pro-
b.ib liler oliin reperisse Usuanlum Acta, ex t)uibus
hoc magis placet, quam si dicatur Usuardus sua ex
Floro accepisse, cujus ecgraphum uiiicum, nescioan
saiis probnm, Mulium memorat, se;l plinisi a nostra
diversissima, iil vel cx sola utriusqu.^ textus coll.i,-
tiiine probetur, qiiixl ali is dixi, inter Florum et
Usiiardum iiullam piorsus affinitatem intcrredere.
Uii lecun lue auteiii liabuerit, certu n est, Mutiinn
Usu.irdiiiuin esse, ut sunt reliqu;i oiiinia in laterculo
expiessa. Hic, praeler niorem, Graecis se accommo-
da\it Henschenius, Mulii. Acta iit jam dicebam, il-
luslrans xi Maii, t;unetsi hunc xiii diem ser\et
MarlyiMlogium Roiii;iiiuin. Noniiulla reperit Tille-
moiitins, qu;jc in Mi.ii Actis, lainetsi giavi et sim-
D plici stylo scriptis, cai pcret loiiio V, pag. 640, veiuin
I(!\ iores isliusmodi iiiai-iil;e, veritalis soie,.i, (]ui in
ipsis relucet, utcnnque obfuscent, certe obscurare
omniiio non possunt.

AUCTARIA.
ToRXArEV.^ in eodem lulo hacsitat; hodie totum sanct''e virginis Mariae et omniuni martyrum Christi
Mutii elogium cxpiinxit. (ledicavit. »

Pui,>.\.\K.s. in priiiia .'iiinunliali me mntilus, in .Mii- Bkli.n. paulo aliler : « Dedicalio ecclesiae beata;
tio satis piirus est ; vServatiiim plane o'iiisit. .Mari.e,ac omnium sanctorum niartyrum (^hrisli,
RoswK\D. sic iiicipit : • .Nat.ile sanctae .Mari.n ad qinm beatus Bonifacius pa[)a dcdicavit in honore
Martyres, quando bealus Bonifacius papa, de fano ejusdem Virgiiiis ghn^iosae m;itris sive supradicto-
quod Pantheon ante vocabatur, ecclesiam in honore riim martyriini. • Plura dicentur ad Novembris. i
 :
USUARDI MONACHF
Ckntulen. X Natale sanctae
: Mnri» acl Martyres.
Civitate Trajecto, snncti Servatii Tiingrensis episco-
pi et confessoris. Antisiodoro, sancti Marceiliani
episcopi lide clarissiiiii. » Vide Hensctienii coiiini.
Bruxellex., a SeiAatio iiicipicns, sic nnrrnt
« Sancti Servatii Eccicsiae Tnngreiisis gloriosi epi-
scopi et confessoris. Hic Arnieniie alunipnus, Christo
secnnduni carnem jnre saiigninis altinens, niiracu-
lose iit episcopus, porreclo sibi ab altari per ange-
lum baculo pastorali, quem ante annos septem Va-
lentinus ejusdcin loci episcopus, moriens cuiquam
dari prohibuit, donec angelns de coelis dator acce-
deret. Duiiique Servatius episcopus una et eadein
lingua nalnrali uiiiformiter Chrisluiii praedicaret,
cunctis audienlibus, genitivae linguaj inlellectus pro-
iluxit, cuin taiiien inverecunde ulerelur inlerprete
in negotio seculari. Hic excidium Gallis per Hunnos
iniminere longe ante in spiritu pr.-Bvidit. Unde Ro-
mam profectns et accepta a beato Petro argentea
clave, cum Galliae et spccialiter Tungris subver-
sioiiem inevitabilem fore prophetice didicisset, in re-
deundo ab hostibus, miiaculo aquilae se obumbian-
tis, liberalus, relicta Tungri, ad Trajectum sedem
transtulil episcoiialem, ibique defnnctus, et serico
pcr angeluni allato coopertus, jn niedio publici ag-
geris est sepultus. Ob cujus meritum, » etc. In dedi-
catione sanctae Mariae, fere ex Adone interpoJatus
est. In Mutio satis purus.
H.^GE.NOYEN. incipit « Romae (novcc opinor)
: Hilario diximus in Flohentinis.
beati Mucii, » etc. Seijuitur Servalius, de quo jam
satis diximus. In dedicatione, fere purus est. Tum
subdit :« Item Veronae, sancti Metronis inclusi. »
Est Meiro, de quo in Actis vui Maii.
ViCTOR. ponit Murii episcopi, loco pvesbyteri.
Matric -Cartus.-Ultraject.: « Ser\atii episcopi ct
confessoris. Hujus corpus feitur esse apud fratres
noslros in Conlluenlia, conlrarium tamen dicuntLeo-
diens. et Trajeclenses, circa enmdem locum. »
Cluniacen. et Codex D. du Cheval. signatus C.
« Eodcm die, translatio sancti Grati episcopi et
confessoris, a ci\itate.Cabilonis. » Vita dabitur, die
quo colilur, viii Octobris.
Reg. Sui;g. num. 428 « Eodem die, sancti Onesi-
: didit, efflagitatum operibus divinitatis. Ad ejus vero
nii confessoris. » Forte ex Rabano acceptus est.
In Vatigan. sign. num. 5949, deest ALdii.
Strozzian. « Dedicatio sanct;e Mariie ad Marty-
: fruitur prajsentia in coelesli curia, in qua, utraque
res... qu;e nunc dicitur sancta M;iria rotunda. Con-
secrata fuit anno dxcv (melius annum lacuisset)
Volaterris, sancti Victoris militis et mariyris. »
Vide qu;e dicunlur in Praeteriiiisiis. Sequitur, etiam
in aliis Flohentinis: « Apud Tusciam, cixilate Ro-
maniae, saiicti Hilarii monachi et conlessoris, patris,
ereinilie. » Est haud dubie Hilarius Galeatiensis, de
quo in Pi'a3terinissis.
Caudiacen. « Translatio beali Grati confessoris,
Ac(|ua3, a civitnte (1'ibillonis. » « Gerpini;E sancl;E
Editio Lureco-Col. in prima annuntiatione satis
pura est. Sequitur « In Trajixto snperiori. Leo-
:
diensis dicpcesis, sancti Servatii Tongrensis epi-
scopi et confessoris liic propinqnus Sahatoris esse
fertur secundum cariiem, ex patre suo Eniiiio. Ilic
tant* abslinentiae erat adhuc infans, ut in die, vix
altera vice mamillas matris sugerot. Adultus vero
Hierosolymis sacerdos est ordinatus, et per ainmo-
nitioneiii aageli ad Tongrensein ecclesiain r.^gen-
dani iiiissus, ubi honorilice ab universo clero et
populo susceptus. Hic solitus erat quotidie missam
celebrare, et sacra refectione contentus, nuilum fe-
Pridie Tdus.
In Gallia civitate Cimela, nata^s Pontii martyris, cujus praedicationeet industria,
duo Philippi imperatoresad fidem Christi, ipse quoque sub Valeriano
mam adeplus est. In Syria, sanctorum martyrum Victoris et Corona), sub Antonino imperatore, quae Co-
rona cum esset uxor cujusdam, et coepisset bealificare
duas coronas de coelo lapsas, unam Victori, et alteram sibi missam.
52
A re alterius cibi requirebat gustum, » etc. In Mutio
pura est.Treveris, translatio beati Paulini ejus-
«
dem uibis episcopi et martyris. » Colitur xxxi Au-
gusti. • Autisiodoro, sancti Marcelliani episcopi et
confessoris. Apud Lini.'onas, sancti Gengulphi mar-
tyris, longe lateijue miraculis gloriosi. » De eo satis
sa^pe et satis fnse dictum est supra xi hujus.
Greven. « In Burgundia, sancti Gangulphi mar-
tyris. Qui claris orlus natalibiis,
piet;ilis actibus
lotus intentus, magna fide fontem, qnem in aliena
terra emerat, in suo praedio scaiurire fecit. Tandem
a clerico, qui cuin uxore ejus fornicari consueverat,
lctaliter percussus occubuit, miraculis coruscans,
anno Doinini dclxvii. Item, sanctorum Gagi, Luce,
Agrippae et Sabine. > Ex Hieronymianis. « In Hi-
bernia, Karlbagii episcopi. » Remiltitur ad xiv
Maii. De Marcelliano et Paulino, ut supra. « Mo-
na.slerio Sybergensi, translatio sancti Innocenlii el
capitis sancti Vitalis martyrum. ex legione Thebaeo-
B ruin. » Vide Praeterinissos. « Hilari abbatis et con-
fessoris. Hic cum esset annorum xiii legeretque
epistolas B. Pauli, divino fidei calore succensus,
angelo ductore, ab urbe Roinaexiens, in locum soli-
tarium pervenit. Ubi in magna sanclilate vivens,
discipulosque multos coadunans, miraculis inclytus,
quievit in pace tempore Theodorici regis Longobar-
dorum. Rolenda; virginis, quae invocari solet contra
iliacam passionem et calculum. » De Hilaro, vel
Molan. in textu litteris Italicis restituit ex Adone
quae Usuardus praetermiserat. Post (edificata est,
subdit « A
: successore suo sancto Munulpho epi-
scopo. Depositio sancti Onesinii episcopi et confes-
soris, qui in suis nieinbris longum pertulit martyrium
sine ferro, ut quod non contuierat sanguinis etfusio,
conferret, eliam in attritione flagelli, prolixa meni-
brorum vexatio. Satis namque inartyrii tormentnm
sustinuit, qui pallidam faciem trahens prae niiniis
:
G jejuniis, fluxum luxuriae in corpore suo edomare po-
tuit, nec mens suo devota auctori vocavit ab assi-
duitate orationis. Sic itaque evoluto teinpire cursus
sui, correptus dolore mortis, Christo spiritum red-
tuiiiulum venientes aegri, oplala conferunt reme-
dia suae sanitatis. Ipse igitur illa divina) m;ijestntis
Cherubin scilicet et Seraphin incessanter Sanclus,
Sanclus, Sanctus et quod sequitur proclamant.
Scriptum in gestis ejus. » Tum typis minoribus :
>•
liolend e virginis, quae in-vocari solet contra iliacam
{);issionem et calculum. Cujus corpiis requiescit Ger-
piiiiae, dioecesi Namurcensi. » V de hic Hensche-
niiim scile exponentem, qu.-e Gerpinienses niniia
admirabililate amplificant. Hacteniis prima editio.
In posterioribus eadein h;ibot de Servatio. Sequitur:
Rolendas virginis, qu;c invocari
solet contra, etc. Duaci, ex Siiessione, deposilio
j)
saiicti Onesimi episcopi et confessoris, qui iii suis
iiiembris longuin perlulit marlyrium sine ferro. Ad
ejus vero tumuluni venientes ;rgri, optala confe-
runt remedia suae sanitatis. Ipse igitur illa, etc. Die
deciina tertia, sanct;e martyris Glyceri;i5. • Tiim mi-
nori charactere « Laodicii, apud Trajanopolim.
:
Itein sancti Alexandri martyris, sub Maxiiii aiio im-
peratore. Et Joannis episcopi, postea silentiarii in
Laiira. Quibusdam liodie Gengulphi martyris qui
positus est die undeciina hiijus. »
Die li.
poslquam conversi sunt
et Galieao principibus martyrii pal-
sanctum Victorem, ob martyrii constantiam. vidi*
Cumque et hoc cunctis audientibus
33 MARTYROLOGRT.M. — MENS. MAI. 54

protestaretur, ipsa quidein inter arbores scissa, Victor vero decoliatus est. Eodem die, sancti Patris nostri

Pachoniii, qiii cum esset factis apostolic.-e gratije insignis, fundatorque .'Egypli coenobiorum, scripsit niona-
chorum regulas, quas angolo dictante didicerat.

NOT.E.
ExPraten., Heriuien., Antuerp.-Mnj., Antnerpien.- A 3/rt.r., Ultraject., Letjden., Lovanien. et Edit. UHraj.f
Max.,Lubec., Grecen. et.Wo/aH.Quibusadde.-liitMerj).- Belg.

VAiUANTES LECTIONES.
Lego Cimela, vel, si mavis, C;pnela, ut hahont Max.-Lubec. sensum variat, scribens : QhI ctm esset
Praten., Heriiiion., Antiiorp.-Mai. ot Greven. Forle gratia apo^tolica insignis, q'iod quidein clarius ost,
melius alii CimeUa. Hursus cuiii iisdeni c idicibns, quaiu poiymt Antuc:p.-Max., Ullrajocl., olc. Qui cum
post cujusdaiu, omisi vocein mUitis, tametsi ea ex esset faclus aposlolicce gralia; insignis, of". lidem le-
Beda et .\doue \id'>at;ir resliiuenda. Jain dixi, nos guiit, sancti Pachomii abbalis. At Antuerp. maj. in
malle cuiu anU |uioribus cod.cibus orrare quain liiieposuit Scrijxit monachorum regulam, quam
:

quid luam corrigore. Antuerp.-Maj. inale pouii l pio- angelo dictante didicerat. Grcven. et Molan. habent
testut'ir, pro prolestaretur sic otiam orrant .\ntaorp.
: ub angelo. Ueliqua, minutiiE sunt.
etMax.-Lubec. dum pouunt i^HOf/iic, pro vero. Hursus

OBSERV ATIONES.
Qui primo loco in toxtu ponitur Pontius, Ro- cui cum Adone nihil commune es', ipsissima verba
manus {.'onere, marlyr Cimeliensi.f, vel Cimel- retulit Xotkorus haud dubie ex Vionneiisi transcri-
;

lien.^iis (Castellanus leireret Cemenelensis, a Gill. jsit, in q'io mirum, toiios hallucinari Florentinium.

Cimiez). Is. inquam, Pontius ignotus est Martyrologis ^)rro illustrissimorum pugilum elogium, a nobis in
omnibus, nostro vctuslioribus vel coa;tanois. ut vero- atexulo recensitum, si non iisdein ipsis Bedaj, aut
simillime hic iterum statuendum sil, illum ex aiUis Adonis \erbis expressuiii, saltein ex eoruin senten-
quibusdam ab Usuardo inventis, qualia subinde edita B tia eleganter contraclum est. In Actis Victoris et

sunt, desumptum fuisse. Videat curiosus lector Hen-
schenii ilc hoc sancto commentarium ot Viiam ipsam
ibi suo loco illustralam, quae profecto magiiis dilll-
cultatibus imploxa est, ut agnovere Rarnnius ad an-
num ccxLvi, num. 9, ct Pelavius de Doclr. teiiip.,
Iib. XI, cap. 2o, ot pliires agglomorat Tilleuionliiis,
tomo V, a pag. 388, adeo ut fere fatendum sit, tam
Coromc nondesunt, qu;e criticos exerceant; nec illud
satis certum quot paria fuerint synonymorum san-
ctorum, de quihus jain siipra non seiiiel actum est.
Nonnnlla explanat llenscheniiis, etiam quoad locum
martyrii. Nobis plura aut clariora non suppetunt.
lomo II, pag. 624.
Vide"qiiac observat Tillemontius
Wandalberlus Bedam haud dubie sequitur :

enormiter faria et interpolata fuisse Acta illa, ut vix Puciioiiiiiis pi idit; Victorque Hiinili|ii(; Cnrona
substare possint, nisi pro niagna sui parte casli- S()lcnilfiit hic eri'ii)iia [xiIcdSj iil. (|ue coronis
:

gentur, quid'|nid scriptor Valerius lestetur se oculis M;iiiyiiifHie Dimihi snci:i virtuie Sfcuti.

vidisse et auribus hausisse, qu;i;cunque narrat quod ;

ipsum a nonnullis imposloribus subinde factum no-
vimiis. Milius e.st Ilen.-cheiiii jiidiciiim, (jui nonnulla
hic per auxesim dicla coiicodens, cajlera non iiicon-
grue salvari posse exislimat. Victor et Corona h\
Hieronymianis et Rom. parvo breviter colebrantur,
sed insigni encomio a Beda exornali sunt. Hic vero
cum .Adone, tuto textu ita conveiiit, nempeel in his
duobus martyribus et in Pachomio, ut non vi.Iealur
dubium esse quin iste ab illo sna omnia acceperit.
Neque dixeris Adonis textum, IJeihn furtasse suppo-
situm etenim Rabanus perpetuus Bedie descriptor.
: pag. 167.
Quae autem de Pachomio in textu dicuntur, omnia
ex lauilalis Beda aut Adone mutuata siint, omissis
diinta\at, post, angelo dictante didicrral, postreiiiis
hisce verhis, simul et de teiiipore Paschali. Utrum
postioma b.Tec non intellexerit Usuardus, an suspe-
cta liabuerit, incerlum est. De caetero tot codicum
coiisonanlia, indubitatum reddit genuinain Usuardi
lectionem. Pachomii vilam Graece et Laline edidit,
C ac diligentissime recensuit Papebrochius, ab eruditis
recentioribus merito laudatus. Quantuin ejus stiidio
et labore usus sit TiUemontius, palet ex tomo Vil, a

auctaria.
ToRN.vcEN. in solo Pachomio purus est. Pontius id est Philippus pater et Philippus filius. In Syria,
caret elogio. In Victore et Coroiia, etiain valde nm- passio sanctoruin Vicloris et Corouie sub Anlonino
tilus, nam desunt omnia post imperatore. imperatore. Eodem dio, natale sancti Patris nostri
PuLSAXE.N. incipit a Bonifacio, ut infra. Tum de Pachomii abbatis, qui cum, » etc, pure, nisi quod
Pachomio, pure. Desunt reliijua. addat: « Simulque de tempore Pascali. Apud Thar-
RoswKYD. Post sanctum Victorem interpolatus est sum, passio saiicti B iiiilacii marlyris, ciijus celebrior
hoc modo « Visa ejus cum
: \ivus e.xcoriarolur, ac dies agitur Nonis Junii, quando cor|)us ojiis... sepul-
deinde capite truncaretur, constantia. » Deinpost, tiim est. » Maiiu et alramento recentiore suppleta
protcstarelur Ipsa quoque apprehensa, el flexis
: vacuitas, Romw.
arboribus pedos alligala, » etc. BnuxELLKN. inc'pit a Victore et Corona. Soquitur
MiNER.AT. in fine « Ipso die, ordinalio sancti Eli-
: de Pontio, in quibiis ;id urilatein proxiine accodit.
|

gii episcopi. • Vide Pra3termissos. Colilur i Decein-
bris, ad qiiem dioin omiiia referenlur.
Ai.BEiicE.N. Pt D.\.Nic. textui puio praefigunt < Ro-
mae, passio sancti Bouifacii martyris, sub Dioclr"-
tiano et Maximiano, apiid Tar^iim civitatem pa.ssi,
sed Roinie in \ia quae est Lalina s'pulli. Ilic cuin
diu in slupro mi.sceretur, taiidem diviuo nutu com-
Tuin « RouKL', sanc;i Bonifacii
: martyris, sub Dio-
clotianoet Maximian >. ap d Tarsuin civitatem passi,
: scd Rom;e in via Latina siMuilti. Et sanctoium cccciv
martyriim. » Vidode liis Pnetermissos. « Kodein die,
sancti P;itris Pacboinii abbalis, • etc. Uiii sub fiiiem
D \erba Bed;e, vcl Adonis .supra citata reslituit, addit-
que p:';eterea « Et post h;ec cum ipse vita; su;e
:

punctus, non solum, cui subjacebat, vitium deseruit, contum et deceiii annos complesset, in pace
veriim quof|ue perdiversa tormonla ad fialmain mar- (juievit. »

tyrii ardenlcr cucurrit. » Aguiit de Bonifacio Ado et IIage.noyen. in Pontio salis purus, in Victore et
Usiiardus Nonis Juiiii. Oirona, non nihil iiiterpolalus ost. In Pachomio
Ce.mlle.n. • IncivilateCymela, sanctiPontii mar-
: recte.
tyris, cujus praedicatioiie et industria duo Romani Afjuici.xcT. sic in finc adjicit : « Tcrminos otiam
imperatores, fidem Domiai Salvatoris acccporunt; Paschales, ut traditur, angolo docente conscripsit.
 58 USUARDI MONACHI 06
Dein calanio recentiori « Apud Tarsiim Cilicife ur-
:
he.-!, angelo indicante cognoscens, abrenunciavit se-
bein, passio san ti Bonifacii martyris. « culo, atqne tantam a Deo grariam percepit, ut in
Vir.TORiN. in fine: « In Benevento, sancti Constan- ejus noniine virtutiim signis claresceret. Horiim ta-
tii ppiscopi. » inen festi\ ilas Noins Jiinii celehi'ior hahetur, quando
MATHiG.-CARTUs.-ULTRAjEr.T. « Pontii martyris in- Romae saiiclus B<mifacnis est .sepultus. » Similia
clyti, Victnris et CoronaR m,iityrniii. Piiciiomii aljba- fermesnnt illis, quae hahel Editio Libec.-Coi, Sed
tis. » Textiis, de irif^n^, plaiie contractiis.
ha>c in fonlpnieliuslegeiilnr. « Item sanctorum Victo-
REfi. SrKc. sign.,tiis num. 428: • Ipso die, ordi- r s, Sp.iiiidini, Quarti, Ciriaci, Isidori. . Nomina ex
natio sniioti Elig.i episcopi ct coniVssoris. » Etcodi'.-e Hien nym vide Pr<Ptermissos. . Hal(>hardi
confiisa ;

signjito 130 « Apiid Tarsum civitatem, passio .sancli

:
niartyris.Ci\itate Muthonis,san>'ti Harhari martyris.
Boiiifacii martyris, » etc « In Benc^eiito, sancti Con- Qneiii Julanns imperator suspeiidi fecit, \pntrem |ue
staiitii episcopi. »
pjus glad^oraili, donec interiura difllaeieiit. Cnratum
Vatican. sigiuitns num. 5949, de Ponfio niliil. deinde ah a-gelo, jnssit rolae all gatiim circumdnci,
Adjicitiir primo loco: « Benev. ii.itale saiicti Bonifacii igne supposito oleoque superfuso. Sed cum nec sic
martyris in S. Sophia, qui apiid Tharsum quidem la^deretur. exteiisis ner\is taurinis ca^ditiir deinde :

passus sed Romae \ia Latiiia sepiiltus. » In tine

est, :
camino ignisel bove ameo siipe atis. capitis obtnin-
« Mediulani..sanctoruiii r.cciv martyrnm. » De quibiis
catione martyrium comple\it. [tern secundum cata-
supra, alio numero. « Bene\eiiti,"sancti Constantii logum sanctiu-um, hic passio FeLcis el Forlunati,
episcopi. 1.

qui infra 111 Idus Juiiii ponuntur. Bonifaeii episcopi

Alte.\ips.« Fontanellae monasterio, sancti Frem-
:
B Ferentinae civitatis. Qiii, ut referl Gregnrins, 1 Dial.
berti (Eremherti) Tolnsanae c \ itnlis episco j et con-
a puero \itaet miraciilis insi,miiter ful-it. Egressus
fessoris. » Bievis ejus \ ita illiistrata e.st.
naiiiqueliospitium,nonnuiiquamnudus ie\ertehatur,
Florentin. « Ordinatio episcoporum Augdeoni
:
quia inox, ut iindnni aliqinMii iiuemsset, se expo-
(Aiidoeni) et Eligii. Deposit.o sancti Theodori pa-
hans, iliurn \estieli;it. Ciiin tr.ticum oinne quoJ ha-
paf!. » Vide in indice Prietermissorum. Stkozziax. bebai mater paiiperciila egenis erogassel, et ob hoc
soUis .Apiid Aquilegi;im,sanctorum mnrtyrium, Fe-
: >

matrein vidisset afnictam, oratione fusa impelravit,

licis et Fortunati fratrum. » Iii Prailermissis remittun-
ut ainplius esset (piani ante fiierat Factus Inndem
tur ad XI Junii.
episcopiis, plenus operibus honis (luievit iii pace.
EoTio LuBECo-CoL incip't a Bonifacio, de quo Orienlis episcopi noii confessors. P;ichuiiii alterins,
multa Adoiie Noiiis .Innii, et hodie in
[irodiicit, in m .ii;rhi et confe-suris. ItMn Theoduri alihalis, qui
Actis i:ertius legiuida. I)e Pdulio ei P.iclioinio salis san -in P;ichom o iii regimine suci-essit, \ita etinira-
piiic. la Victi-re el Corona, mod'ce iiiterpolata est. culis clarus. In Mibeinia, MalduLl confe-soris. Oro-
iii liiie « Ei.dem die, beati liaiiiaidi martyiis. »
: siensis monachi, collpg;E healorum Paclioiiii ct
Vide Harwaldi. Tlie^ dori a ibalum \iri mo iim periectio.ie conspi-
:

Belin. de P;iclK")io solum hal et Eodem die, : « ciii. Slephanai virgins et martyris. De h-s postre- »

sancti Pacliomii aojjatis » De Boiiifacio eadeiiniuae iiiis Theodoro excej t ), \ide elenchum Praternjis-

Albekoen. el, I»>Nic. Apud Aquileyiam... de Feiice et soruin.

Fortun;it(), ut Stro^. siipra. MoLAN. de Bonifario eadem habet, qiiae Alberg.
Ghe\e.n, « Tarso Cihci^e,
: passio sancti Bonifacii et Da.nic. De Febce el Forlnnalo, iit Strozzian. et
martyris. Qui ciim esset prucnrator nobili sim;e nia- Belinus. Iii B mifacio Feientiiio G«evenu.m de cri-
troii,« Romanoe numine Aglahes ((in;e praefectiirain p^it. typis ta uen ininorihiis. Sic pri na eiMio. Po-
urbis agens,suh se habebal lxxiii pnciralores, ste iores lextu mutarunt pr;eHgen(lo; « passio .san-
11

quorum oimiium Bunifaciuspriiicipalior erat) diiniue cti iioiifacii elc. ex Usiuirdo Noiiis Jiiiiii. In fine
»

cuiii ea in fiBlore iii\uri«

volularetur. t?ndein(li\ino sol.ini est : « Mediolani, t aiislatio sancti Victoris. »

nnlu eis coiupiinclis, dum commiini

consilio Boiii- Duliilari p ttest, an s^t ex classe Greveni;ina. « Victo-
faciiis ad iei]iiirenda inartyriim corpoia miititur, ris, Secund.ni • etaliurum, de quibuspadio superius
ipse qa. iquj ad martyrii glunam peivenit. (juod Agli-

Idibiif. Die 15.

Natalis sanctorum confessirum Torquati, Tesifontis, Secundi, Indalecii, Cecilii, Esicii, Eufrasii, qui

Romae a sanctis apostolis orlinali, et al predicanduin verjiiin Dei, ad Hispaiiias tuiic aJhuc genlili errore
implicatas, dire;ti sunt. Gu'nque diversis urbihii.-; evangeiizassent et innuineras muUitudines Christi fidei
subjugassent, Torquatus Acci, Tesifon Vergii, Secundus Abulie, Indalecius Urci, Ceciiius Heliberri, Esicius
Carcesi, Eufrasi.isEliturgi quieverunt Apud insulam Chium, heati Isidori marlyris, in cujus basilica exstat
puteus, in quo et fertur injeclus, de cujus aqua infirmi saepius potati salvantur. Lamosacuin, passio sancto-
rum Petri et Andreae, Pauli et Dionisiae.

mTM.
PnYi&\mtPrnten.,Herinien.,Anluerp.,Ma.v.-Lul)fc- den., Albergen., Danic. et Edit. Ultraject-Lelg.
etMunerat. Accedunt. Antuerp.-Max., UUrajecl.,Lcij.

VARIANTES LECTIONES.
Noniina apostohrum Hispaniae pleraque corrupta D melius alii Chiim. Scripserat Ado, de cujus aqua
esse satis patet, nihil tam.m in iis reformandiim cner.piineni febrici antcsquc, vel reliqui infirnii sivpius
put:iviinus, ne a codicum orthographia nimium de- polati sanantur.A.s\ hyec Usuardiis. de conseiisu co-
fleclamns, in quorum nonnullis etiam turp us de- diciim forme oinnium, coiilraxisse dicendiis est;
picta sunt.Ide 11 inlelligede urb!bus,quaruiii nomina alqiie adeo Grevenum et M ilaiuim e purorum nu-
exactiiis tradila apud Adonem et in Actis inveiiies. mero exclusiiiius, quol .\(lunem potius <|uam Usuar-
Ad Hispanotuui: adhuc (jcnlili errore iniplicalos di- diiin secuti fueriini. Qui etiam legit salcantur, non
serle Ado, quem secutus Parisiensis Usiiardi
legit sannntnr, ut .A.nt lerp., .Max. Luhec. el Munerat. po-
editor Muneralus. Nolkerus posiiit, ad JIi.spuiiias... su'riint. Laniosa,cuin, \el Lainosaco, vel Lani sari
implicilas. Nosti codices Usuardiiii optinue nol;e
i legunt co(liv'>soiniies, nullus Lnmpsaci. Te\t is .\do-
omnes Ipgunt, ut est in textu, ad Hispania.^, Innc ni et Usu;irdo conforinis est. Relujui Dioimi(e, quod
adhuc genlili errore implicalas. Pratens. habel Chjiuin, sic passiin codices habeant.
 »

o7 MARTYROLOGIUM. - MEXS. MAI. 38

OBSKRVATIONES.
celebribns Hispnni.nnim apostolis nec
De «pptpm A Jsiiiorus C/(i>H.s(.s anemine, quod sciam, ante Ado-
Hipmnvinian.i. nec Btvl.T, nev- Fionis, nec R;il);unis neni consifriialus psI. e\ ([uo, servala p lirasi pt ver-
meminere. 1'rimns cns in sacros Fastos relnlisse bis ii-;dem, a .\otki'ru'ii Iransit
1 i\o><ier elofrium;

CPnsend-K e>t aiiclor Romani pTr\i, nnica, qniiii niodicecoiii a\il GreMmns ;infpm etMolnnns, dum
hoiiie habet, aiiimiit:atnne Torqnnli. (^lcsiplioiid^, ; Ad nis p ifiis i|nniii Tsinirdi \eihis insistiinl, a
Secuiiil', Iiulniprii, C-rciHi, Esirii, Enfin-ii, qin Ho- siiiip'ici'afe l'snardi:ii fe\lus dell '\ernnt. (vMeher-
miv nb n'o~t)lx bniitizn i suut. iiide eos arcepit riiiiam >;eiiipi^r fniss-^, piiesi>rtiiii a[)ii Gr;ecos. Isi- I

Adi), p|o';iuiii adjiciens, cijiis partein non exigiiain, dori linius nostri memoriain, oiiines ullro conce-
snani fpcil 1'siiar liis. .N(ill<erns \frl)niii ferine de dunt; \e uiii .Acla a \aiiis non s;it s uniforiniler
verbo extnlit. S njrnlornni noniin.t, et sppu'tur;e ed ta, dnbia nonmilhiTilleiiionlio sujrgHssernnt lomo
loca. iioii parum in textu nostro deformata, Ros- III. pajr. 714, quaj non est hujus loci discutere. Po-
weydiis in Roiiiani par\i et Ailonis edJ one poli- streiiii (pKitn ir iiiarlyr s ex Kieroiiymianis procul
visse videfir Heiischeiiiiis in Ar(i> satis ;ici'Uiale
;
diihio snmpti siiiil, non ex Floro. qiit^m si le. issit
expressit et explicnit. Sed quis edsseret. unde ho- Ado, distinctiora tiadidisset. (>ieteruin Adone n iiude
rum sancloruni nomiiia Romaiii |>ar\i auttori pri- secuti suiil Usnardns et Xotkeriis, solis noiiiinihns,
niuin iniiotu'Tint, unde porro tolaiii suain narra- et lofo |ial,esfr;e corrnpto conteiiti. Iiiteiiiii, laiiietsi

tionem acceperit Ado nisi lorte Acla aliijua \ide- '? c.~idic('s iii aliis noiinihil \arieiit, in hac iillima an-

rint similia iis, qii* ab Heiischenio edita siint. Vi- niintiatioiie omiies p'ane concordes hahemus. Hoc
dcsis aiiud eumdei.i, hyiiinuiii Bre\iarii Mozarahici, Acro iniraiidnm, a[nul solum Florim martyrii jrPiuis
sinLMiliruin proprios lesl'is dies, al af|ne ad eos B ex[)liciiliiin esse. qiio procul duhio, ex Aclis i|)sis,
I

Sanctos, cunfessoies, nl hic a[)iiellaiilur, .•^eu. ut

seii Adoni, Usuardo et Xolkero ignotis, accipere dehiiit.
alii \oluiit, nmrlifies, speclantui, de i|Uihus etiani Snntea, jiriiiiigeiiiaphras' ab He ischemo edita, pr.e-
Tillemoiiiins tomo l,pag. 191. Waiidclbertus unico clara, sincera el a cr ticis omnibus
a[)probala, ut
versu rem expediit. \ide apud lUiiiiarliniii a [lag. IM), ct a()ud Tille-
moiitiiim foiiio 3 a pair. '92. Cultus apiid Gra^cos di-
Poniifices septcin Ilisperiam simul Idibus ornani. \ersiias et reliqua ab Henschenio illuslratasunt.

AUCTA RIA.
Pr.\tf,.\. Tpstatur CasteManns in ora praefati codi- translatus est, corpus vero sancLie Dympnae virgiiiis
cis asori[)tuiii esse : Adcentus Spiritus sniicti super a[)ud pr.efalain villaiii Glieele, multis miraculis co-
diseiiiul s ruscando iinie.^cit. »

TcRN.ACKX. pprjrit in trnrcaiidis elogiis, instituto Hagkvovev. deficil in Isi loro Chiensi, de reliquo
si'o f i:le loniriorib"S. Iii prima annnrtialione de- ad purilatein p''oxiuie accedit.
s ml omma, pi.^t (llrecli ^iint Iii Isidoro purus est. VicTORix. el Rkg Suec. signatus num. l.'^0. « Eo-
Pro Lniiwsncuiii, scribit Mosacuin. In eo nuuiiiie dem die, santi Hilarii mo.iaclii et eremitifi. »
plures alii \ariaiit. Mvtuic.-I^Iartus.-Ultrajkct. h Passio sanctorum
PfLs.ANEN'. in Prima classe cnm Torxackx. con- Pelri, .AndrCce, Dyonisii etaliorum. Robeiti coiifes-
venil. De Isiduro habet usque ad iiiartyris, cyelera C soris. » Is est, opinor, qiii infra comes \el dux Pa-
desu it. lat nus dicitur aiuid Biiigani, elc. Seqmtur « Tor- :

RoswEYo , in textii purns, sic iillimam anniintia- qunti, Ticcfontis ;ic aliorum confessorum, deeorum
tioneiii ellormat • In (jailiaa()ud Lam isaciim, Pe- socictale episcoporum. »
tri, elc. ; et in fine, « qnorum gpsla hahciitur. • Vatu:an. num. S'.)'i\), post, Diinijsine, immediate
ANTIM.RPIEX -M.AJ., de rcliquo ctiam pnrus, omi- snbjnngit, « et Libeniloris niartyris. » Vide Acta.
sit infine dno iilfiiiia iiomina, •Pauli et Dionysiae. . El saiictiriim martyrum Primiani et Firmiani. »
Ue (iiiEVEXo et M'M,A\o dixiiiuis in lectionihus Ili duo alia, sed liOiiguhardica etiain manuscripti
varianlihus. De Anclariis iiiCra seorsim. sunl. Viile ]*raelermis>us.
l,ov.\NiEX. in prima anniiiiiiationp cons nat cnm Re>iexs. SS. Timoth. et Apollin. « Autissiodori
To.iNACi:x et P.Ls.ANEX In repquo tcxtu piiriis est. vico Bnugiaco, nafalis sancti Peregrini martyiis. »
Iii fine adjicitur • Eodem diesaiut.i' DyiiqmiE \ir-
: In I'r .teriiiissis posiics non est. Remittendus ad
ginis, quae, incestum patris recnsans. ah eodem gla- dicm scqiientem xvi M.iii.
dio percussa^fciTiartyrium consnmmavit. » Editio Lub:;co.-Col. in prima annuntiat'onesatis
CEXTrLEX. de Hispani.T A()os'olis mutilus, ut su- pura secnndo loco Adoniaiia est. « .A()ad Lamosa-
;

pra. • Ramosaco, p;issio sanctoniiii Petri, » etc. cnm, etc. » Iii fine suhdit « Iii tei litorio Sonouico,
:

Qiiornin niira^ passiones leguntur. »

« sancli Sidromi (Si Iroiiii) marluis. • Colilur xi
Bkuxei.lex. « AihenliisSpiritiissancti visihiliter
: Jiilii. « In Bniha itia, saiictae Dympiide virjrinis et
soper a[nst )los el discipnlos Christi. In Hispaniis, marfyris. Eodeiii dic, heati Gercherni presbyteri et
natale sanctorum conressorum,» etc pnre usque ad, , D martyris, de '[iio le,L:iliir in geslis sauctiii Dympnae
subjuqa.^iseut. Tnm subdit « Posl onin^a, in pace : virginiset martyris ()r.edict<E. »
quie\eriint. Kt duiiisingnli in suis, saiiclus Torqua- Belix. Primaeditio i;icipit ab Isidoro. Tum de
tus apnd .Vccitana*m urljem mirificatnr. Nam in siia Petro et sociis. Seijuitur de aposiolis llispaniae, mu-
^emnitate quotaniiis ad sepulcriim ejns arbor oli- tilo line. Editio altera priiiiic pr;efi,'it « Hierosoly- :

vae, di\iiiilus llorens, maturis fniciibus onusfafur. » mis, adventus Spirit:is saiicti paracleti. •
Qiiae postiemaex .Adone desum()ta suiit. .\pud in- GnEVEx. • Adventus Spirilus sancli super discipu-
sulaiii (^hirum, » elc, tiam ex Adone, nt Ghevr.n. i los. In lerriforio Seiion co Sidronii maityris. Item
ct .MoLAx. • hl Lamosacnm, jia.ssio, » etc. • .Vlihi sanctoriiin TiiiDthei, Felicis. • Solita ex Hieronyin.
saiictoriim Preslahilis el Felicis. Avulsi sunta so- confiisio. . Ifem, saiuti .A.iicloris. » Forvin « Viclo-
ciis, ([uorum turmam \ idc in .-Vclis. • Eodem dic, ris, • \ ide {'r.etermiss.os. • Halphardi martyris, se-
sancl.e Sophi» (^ui Jiistinianus iiii[»eralor a[)iid ciindiMi ;ilios die pr.ecedeiiti . Simplicii [)res!)yt,'ri.
Conslantinopolim ecclesiam opere miru et incom|)a- Ro|)crti diicis Paiiilini Rlieni et confessoris. Dympnae
rabili a;di(ic.i\ it. • liaec Sancla Sancloiniii est. ab vir.inis ct marlyris.fili.c regis Hiberni.c. Q lain cum
felcrno et iii a-ternnm coienda. •.Apnd Ghecle vllam p;itcr idohitia coiijugis ico liabere vellel, illa fidein
I

Braliaiili.i', iwiliilc healoriim m;irlyriim Gerchenii Chrisli edDCta. s;;elus e\horruit, claiiiqne a [la ria
prpsbylcri et Dyin^ma; \irginis, liiui; regis Hiher- disced -ns, Bnibantiam deveiiit, ubi a palre, eam iii.se-
•liie. Qui a rege, [lalre \irginis. [lersecuti, simnl[)ro ([uciite, deollaia esl, iina cirii s;incto GiM'eberno
Christo cesis ca[)itibus occubueriinf. (Juoiuin Gcrc- [iresbytero, (|ui ips;im h ipti/;i\erat. » Prior editio
bernus ad Novam Ueueusein, quae Xanclis dicilur, ordine ab liac diltort. « Rosulae, cum aliis quatuor,
 : :

59 USUARDI MONACIII m
virKinnm. Item sanctae Sophiae. » Vide Acta et Prac- A siscpi^cnpi, et perseveravit usque ad temporaVale
tcrmissos. riani et Galieni. Ilorum actus scripsit sanctus Prse-
MoLAN Hierosolymis, adventiis Spiritns sancti
« jeclus epi^co;nis. Hodein die,sancti Epiphanii epis-
paracleti. Eodcin die, sancti Bernardi Ononici re- opi Consiantia!, cujus \itam excerpsit Simeoa
guiaris. » In Prepterinissis reinittitiir ad xv Jiinii. Metaphrnstes, ex \oce .loannis, unius ex e.jus disci-
« In Brabanta vilia quie Ghele nnncnpatur, sniirl;r, pnlis. Vita illustrata est Mi. Maii. In cdilionibus
»

Dyinpnae vir,'j;iiiis et mnrtyris. Haec propter fidem et aliis eadem hahet de snncta Dympna, quae siipe-
aiiiorem castilalis decollata cst a proprio t;enitore, rius non seinel recita\iinus, usquead, « retie Hiber-
ni« pagnno. » Sequilur » Apnd Bingam, sancti Ro-
reire Hiliorniie pagano. » Sequitur miiioiibus typis: :

« Circa anniim Doinini seplin,L:entesiinuin, qui eam perti ducis Palatini Rheni et confessoris. » Et hic
insequebalur per castrum, quod AiitinTpia dicitur, est, de quo supra dixinuis ad M\thic.-C.\utus.-Ul-

CameraceiisisdiiBcesis, in priedictam \illain Rnren- TUA.I. « Apiid sanctorum inartyrum,

Ai'\ernum,
se;n ubi obsessi a daemonibus, de die in diemjier
:
Cassii, sociorum
Viclorini, Maxinii Quorurn et :

eam liberantnr. Avernis, sanctorum martyrum Cas- Acla scripsit sanctus Prajectus episcopus. Hieroso-
siipresbyteri et Victoriani cum sociis quorum C<'is- : lymis, adventus Spiriius sancli paracleti. »
sius discipulus fuit B. Austremonii, primi Averiien-

XVII Kal. Die 16.

In Isauria provincia, natalis sanctorum Aquilini et Victoriani, quorum gesta babentur, Apud Aulisiodo-

ruin, beati Peregrini episcopi, primi civitatis ipsius, qui capitali sententia multatus, coronam meruit sem-
piternam. In pago Forojuliensi, sanctae Maxiinae Virginis, qua) multis clara virtutibus, in pace quievit.

NOTiE.
Sumilur texlus ex Pratcn., Herinien., Tornacen., Pulsanen., Antuerp.-Maj., Rosweyd. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Male scribunt Herinien. Antuerp. //i.OT/n-Ja,
et B quimur. Nescio cur Heriniensis titulum episcopi
alii recte, ut in textu. Pulsanen. sic habet Apud : omiserit. M)lan. eliain legit nmrlyris et episcopi :

Autisiodorum, beali Pere(]rini marlijris el epifcopi ])rimt. In Roswfcyd. deest 6eai/. Antuerp. Maj. pro,
primi, etc. Reclamant codices alii puriores, quos se- in puce quieoit, inalait scribere, quieoit in pace.

OBSERVATIONES.
Textus Adonianus est, a nostro permodice inuta- beinus, quod capite plexus sit, omissis tormentis

tus et tantillum in Peregrino auctus. Annuiitiatio aliis, quibus Acta prius atllictuin testantur. Haec ex
priina ex a ographis Hieronymianis prolluxit, in variis codicibus ab Hensclienio ed.ta et illusfrata
quibus corrupta nonnihil positio facile resliiuilur. suiit, prius ab aliis vulgala, interquos ea in Biblio-

Romanuni parvum legit In Isauria, sic ut noti mi-

: thecam Mss. lilirorum
nus, qiiam codices Hieronymiani, dubiura relin-
quat, an ur!ns ipsa Isaaria, vel Isaura, an prooin-
cia Isauria intelligenda sit. Eodeni
naevo, laborat Ado, iiuleterminate ponit: Apud
dum
Isauriam Nolkerus: Jn Isauria; Noster expressius
:
loquitur; In hauria provincia. Verba reliqua ex
Adone plane dt'scripla sur.t. Sed qui tam diserle hic
apposuit verbis Romani parvi, quorum gesta haben-
t(//-, clare ostendit nunqunm se ea vidisse alias
inseruit Labbeus tomo I, a
pag. 526, gravi et simplici stylo scripla, non sic ta-
men, ut scrupulis omnibus eximi potuerint, quos
vitio dicam^an apud recentiores lector inveiiiel,. Videalur Tillemoii-
tins tomo IV, a pag. 480. Quh> de mission's ejus tem-
pore, de transiationibus, aiiisque disceptantur, ab
Henschenio abunde explanala existimo. Vitandarum
discordiarum causa, plures synonymos Perpgrinos
exhibet et distinguit Autissiodorense Ms. a Clar. Ca-
;
stellano anno mdccix, nobi>cuin communicatum. de
;

breve saliein aliquod elogium ex iis daturus. Hinc a
Notkero ultimae illae parliculae prudenter expuncl^e
sunt. Inter codices Hieroiiyminnos Eplernacensiset
Corbeiensis Peregnimm diserte consignanl. Item
quibus alibi agendi fortasse locus dabitur. Maxima
virgo Furo.uliensis anliquioribus incognita, ab Ado-
ne |irimum memnratur, cujus verba adapicem trans-
lulitNotkerus Usuardus etiam sua omiiia ex Adone
:

Rabanus. Wandnlbertus euin, et quidein solum, hoc C desumpsit, sed oinisit quod haud dubie ab Adone
versiculo celebrat studiose expressum fuerat, vico, qui^vocatur Cali-
dianus, ut manifeste evincunt codices nostri, ex
Sexlaqiie cinn dena Peregriiio martyre vernat. quibus genuinam et veram Usuardi senleutiam nos
Male nimirum sequentem diem eum transfe-
in retulisse perspicuum est. De Maximce cultu et pa-
rens, et liac die Timotheum memorans, Verldica tria videndiie sant Papebrocliii el CI. Anselinii dis-

Paulus docuit quem voce beatus ; de quo nulli alii sertationes, in Actis nostris hoc die praepositae. Hic
soliiin noto aberrasse aliqnos, qui Maximam apud
Martyrologi aiitiqui hac die meininere. Ado legit
Apud Autlsiodorum passio sancli Pi-reririni cpisnopi Forojuliuin Ita'iiB qna^sierint, quain certuni est ad
primi civitatis ipsius. Et sic ferine Nolkerus. Reii- Forojuliuin Provinciae pertinere.
qua ab Usuardo adjecta sunt, ex quibus id solum ha-
AUCTARIA
Antuekpien. etMAX.-LuBEG. post textum purum, pnedicandum gcntibus in Galliam inissus est. Ve-
adjiciunt: « Trecas, sancti Fidoli abbatis. » Vocein niens autein Autisiodorum, cuin multos ad fidem
tainen ultimam niula\it Max -Lubix scripsitque Christi converlisset, Deumque voce publica pni;di-
ejjiscojJt. Quod etalii male iinitati sunt, care caipisset, a ministris teinplorum lentus et di-
Munerat, la fine « Ambianis, Honorali episcopi
:
versis supidiciis afllictus, obscurissimo carceri man-
ct confessoris cipatur. Ad ultimum capilali seiitentia multatus.
Greven, . In pago Carnotino, passio sancti Eina- D coronam meruit sempiternam. » In maxima, puri
ni, Maurilli,atque Almari. » sunt, in fiiie additur « Trecas, sancli
:
Fidoli episco-
AnTUERP.-MaX., UlTHAJECT., LeYDEN., LOVANIEN. pi et confessoris
etEoiTio Ultraj.-Bei.g. in priina annuntiatione puri, Albekoen. et Danic, prioribus similos, adhuc sub-
ita prosequuntur : < Apud Autisiodorum, bcali Pe- jungunt Ambiaiiis, sancti Honorali episcopi ct coa-
: «

regrini niartyris, primi civitatis ipsius episcopi : fessoris. »

ordinatus, ad Centulen. Autisiodoro, vico Biaugiaco, passio

Q a beato Sixto Roinaj episcopus
Qui : «
61
sancti Pereirrini episcopi.et niartyris priini. a Roma
direcli, iinperio Sixti papee Ainhiaiiis, nalalis saiicti
Honorati opi.<;copi ot confessoris. In paj,'o Trecassi-
no, sancti Fiiloli presbvtori confessoris. Apinl Ili-
sanriain saiicloruin Aiiiiilini et Victoriani, (|noruin
gesta liahentur. In pago Forojuliensi, sanct.e Ma\i-
ma- \ir^'iiiis. - elogium nonniliil ain|ili[ical. Iii .\qiiiliiio, Victnriano
Bhl.xelle.n. incipit Titnolhei apostoli, cujus
: «
natale nono Kalemlas Februarii celehraiur. » Iloc
facile ex Wau lalberto acceptuin fuent « Apud
Isauriaiii provinciaiii, etc, puie. • Apud .Vutliisio-
doruiii, iialale sancli Percjirini. priini, etc. • ut su-
pra in A.stiehp.-M.\x. • El in pag ^ Forojuliensi, vico
qui vucatur Calidianiis,sancla'MaxiiiKe, elc.,» recte.
. Trecas, sancti F doli episcopi et confessoris. Et
Anibianis, saiicti Ilonorali e|uscopi et coiifessoris.
In Yhernia in.snla, sancli Brandani ahhatisel confes-
soris. Qtii Forluinlas insulas se|»ten nali navigatione
I
eriiuirens, inulla iiiiraculis digna. et talium iiiex-
pertis vix credihilia vidit, et scriptis commendala
rcliiiuil.» PuUiisset codicis hujus compilalor cerlius
ahquid et luenioria dignius ex veris ejus Actis re-
ferre.
H.\GE.\oYE.\.orditur a Peregrino, paulo latins
quani codices supra. Tum
alii « In pago Foro-ju-
liacensi, sancUc Maxima?, etc. Trechas, sancti Fydo-
iis episcopietconfessoris. InGaliisci\itale .Amhianis,
sancti Ilonorati episcopi et confessoris. In Isauria
civilate, Aquilini, etc. »
AQrici.\cT. • Trecas, sancti Fidoli abbatis. »
Ambi.a.\en. • Ambianis, sancti Honorali cpiscopi et
confessoris. Qui inter ca^tera bonitatis suai insi^nia,
dum corpus Domini sacrarel in terris, manum illius
meruit videre iii coelis. •
M.vTBic -C.ARTL's.-L'Lru.\jEGT. « Pcrcgrini episcopi
Autisiudurensis inartyi is. Honorali episcopi et con-
fessoris. Aquilini et Yictoriani inarlyrum. Maxima
Mrginis.
CoDEX BicoTi.\.\. signatus E 40 « In territorio
Carnotensi, nalale sancti Emani martyris. »
C.A..M1JERIEN. • Arveriiis, sanclorum Cassii et Viclo-
rini. » De iis actuin die priccedenti.
Reg. Suec. signalus num. iiS « sancti Honorati
episcopi et confessoris. •
V.ATic.v.^. num. 5949, priino loco adjicit • Bcne-
venti, natale sancli Rosii episcopi, in S. Sophia. »
Vide Acta.
L'ghelli.\>". In fine : «
pi. Vide supra Auctarium prinium.
» scojii et confessoris, magnae sanctitalis vin. Item
Alte.mps. « In Cornubia, sancti Karnoci episcopi
el coiife.^soris. • An iion
Ihus. » De quo in Actis. • Eodem die, reprajsenlatio
corporis B. Edmundi regis martyris. » Colitur xx
Novcmh. ubi de illa repra^senlalioiie agetur.
Floi!E.\ti.\. • Apud ci\ilatem Vulluranaiiij natale
: Tur, lib. Hist. Francoriim. • Ediliones aliaj ha-
sanctorum Justi episcopi el confessoris, et saiicti
Clenieiilis confessoris, qui ambo fratres \itam san-
ctain perfeclo terinino concluserunl. » BemiUunlur
advjuiiii. « Apud cixitatein Eugnhiensem, sancti
Uhaldi ejusdem urhis episcopi el confessoris, cujus
vita \iitutibus et miraculis claruit. Trecas, sancti
Sydoli episcopi et confessoris. • Patet error in scri-
plione SijduU, pro vero nomine FtJoli, elc.
CouKx S. Ric.vLDi « In pago Carnolico.
: passio
sancli Emani, Maurilii, atijue Almarii. •
Blrliegalen.: « BuidegaliEj Forlis episcopi et mar-
MAHTYROLOGIUM. - MENS. M.\l. 63
A tyris.
• Vide Papebrochii commentarium.
Montis s.vncti. Metis ci\ ilale, Iranslalio corporis
«
beatissimi viri TerMilii e;)'scopi, piTquem Dominus
innlla miraculaoslendil. • In i*r.vterniissis reinittitur
ad diem natalem xxviii Seplemhris.
Editio Lureco-Col incipil a Peregrino, cujus
el .Maxima. fero pura est. Seqiiilur de Fidolo et
Honorato, ut supra. Dein: « Aulissiodoro, bi\ali Tri-
: cii episcopi et confessoris » Vide in l'ra^lermissis.
« inlcrrilorio B Uiricensi, monaslerio Meiliaco, heati
Viclorini marlyriis. In Anglia, heali Braiulaiii ahha-
tis elconfessoris. Eodeni die, sancli Simeonis coii-
fessoiis Ordinis ('.armelilaruin. »
Belin., satis in lexlu purus, in fine habet « Tre- :
c:s sancti Sydoli episcopi el confessoris. »
Cuevk.n. In Aucfario « Ilem sanctoruin Diocle-
:
tiaiii, Florentii, Eraclii, Paulini, Vincenlii. » Coni-
mixtio disparatorum. « In territorio Bituricensi,
B mona.sterio Madiaco, sancti Viclorini martyris. Am-
bianis, sancli Ilonorali episcopi et confessoris. Tre-
cas, I-^idoli episcopi. (^i\ilate Sagiensi, sancli Alno-
beiti episcopi et confessoris. Ipso die, heati Beno-
herti episcopi et confcssoris. magiiae sanctitatis \iri.
: Tricii episcopi Aulisiodorensis et confessoris. Tlieo-
haldi episcopi et confessoiis. » Vide de utroque iV.-B-
lcnnissos. « Uhaldi Eugubiensis ejiiscopi et coiifos-
soris, inultai patienti.ie viri, vilael miraculis conspi-
cui. Bealaiineinorice Aquilini episcopi Agrippinye Co-
Imiiae, qui beatani Ursulam sepeli\it. " RemiUitur
ad Ursulanas xxi Octohris. « Meiis, irani-latio sancti
Tliereiilii episcopi ot confessoris. » De quo supra.
« In iiibernia,saiictiBrandani ahl)alis,qui abslinentiae
virtiite niagnus, trium fere milliuni monachoruin
exsiititpaleV. Ci\itate Burdegala,beati Simeonis con-
fcssoiis, OrdinisCarmelilariim, sanctaj Dei genitrici
singulariter devoli miraculisque clari. In monle Jo-
vis, deposilio sancti Bernanli, eremiliE, eximiije san-
: C Qaiinler alia
clit.itis viri. iniir iiitatiun genera,pa-
ralysim curandi accepit. » In Praetermissis dicitur
obiisse xv Jiiiiii.
MoL.VN. « Et sanctorum Dioclctiani et Florenlii. •
:
vidc PriEtermissos. « Trecis, sancti Fidoli episcopi
et conlessoris. Ci\itate Burdegala. beati Siineoiii.s
: Slock C;.rme hx, D.Mferae \ii-i li Mariaj singiilariter
devoli, ac miraculoriim coruscatioiie pra-gloriosi.
Civitate Sagiensi, beati Alnoborti ejusdem urbis epi-
Trecas sancti Fidoli episco- scopi et confessoris. Ipso die, beali Renoberti epi-
sancti Ubaldi episcopi et confes.soris. » Tum mino-
• (^arentocus • vel « Ceriia- ribus cliaracleribus « Euguhinensis, multai
:
patien-
tiai \iri, vila et miraculis conspicui. In Hibernia,
S. Brandani » etc, ut Greven «Eodem die S. Dom-
moli (Di)mnoli episcopi Cenomanensis, de quo Greg.
bent «:
In Scotia, sancti Brandani ahhatis, ciijus
miriactus leguiitai-. Cenonianis, sancti Domnoli epi-
D scopi. » Dc Snneone Stock et Aliioberto, ut supra.
. Ipso die. beati Reiioberti episcopi Bajocensis et
confessoris, magiia) sanclitatis \iri. • De Beriiardo
el Ubaldo et llonorato, ut supra. • In pago Carno-
teno, passio saiicti Emani martyris. Et sanctorum
Diocletianiet Floreiitii. » De Fidolo, ulsupra. « Die
(lecima sexla, sancti patris Theodori sanclificati,
di.scipuli saiicti Pachomii. » De eo cum magistro
actuin esl xiv Maii.
 63
Codices puri sunt Pmten., Herinien., Tornacen. A gen.,Dfinic. ei Editio Ultmi.-Beki.hoc so\o a. \mr\tHe
Pulsanen., An'nerp. et Ma.v.-Lnhpc, Antiierp. Mtj. dt^fi^ipnltis, quoJ post inartfjrium suuin, interserant,
Rosweijd., Muneral., Greven. et Mulan. Addi po^sunt jubeuta Siloio.
Antuerp. Max., Uttrajei:t., Leijden.^Looanien., Alher-
Rosweyd. phrasim immntat Hic >na-
sic morlice
unus in ojjicio .Xerouis fui' c esaris priuium. Heriiiien
habet primus fuit; Aritnerp.-Maj., fuit primo ; Gve-
ven. et Molan. primum fuit. Rusus iidem Grp\en.
et MoIhii. pro, oerherihus diutissime nljicitur. legnnt
durissime. Manerat. oiiiisit pai-liciilaui ac, aiite he-
stiis.Anliierp. et Max.-Luhfc. iiimiain clar tatPin
sectantur. dum scribuiit (im)//a«to/ie capitis. iii Kal.
Maias leguat passim omnesj nescio cur Gre\eii. et
Quam illustris est martyris
quam ejuscultus in Italia aliisque partibus celebris;
tam incerta siint Acta. quae de ipso circumferuntur,
a Papebrochio hac die disciissa. In Aiictariis de eo
ex pluribu-; codicibusegimus xxix Aprilis. Rabanus
nia^num eielr)gium concinuavitxxix. Martii, iuqno,
priprio, ni fallor, spintu ductus, nescio quae Acta
prye oculis habu.T.t. In apographis Hieronyinianis,
nec xxix Martii, nec xxix Aprilis, iiec hac, iiec
alia,quod sciam,die notus esl. Neque BeJa geauinus
de Torpele usquam inLMii nit, iiec Florus, nec Wau-
dalberliis: sic ut primus videatiir ipsuin in Fastis
sacris collocasse anctor Romaiii par\i, (|uein stu-
diose semper st-quitur Ado. Hic porro elogiu.ii pro-
prio marle cOinposuit a Rabaiiiano plane ili\ersam,
atque adeo ex aliis Aclis, non miiius forlasse su-
specti-s excerptum. Adonis phrasim trausuinpsit
Nolkerns, paucuUs de suo aJditis. Noster aiitiqiium
obtinens, soiitae suib brevitali fusiorem Adouis nar-
rationem eleganter aptavit; tain miilta dic^ns, iit
nece.-se non fuerit ea subinde inserere, qiiiB ho lie
in Romano moderno recitantur.
Centulen. : « Apud Jerapolim, beati Papiae epi-
scopi, qui .loannis apostoli auJitor, Policarpi autem
conJiscipiilus et coiis iJilis fuit. - De eo egimus ciim
Us 'ardo xx i Februirii. . In Tbu.scia,' depositio
corporis sancli Torjietis martyris. Civ tate Nive-
duno, aiictorum Emiiii, Pauli, Aquilini, cum aliis
duobus. »
BiiUXELLKN. de Torpete sic habet
: « In Tiiscia,
sancti Torpetis martyris. Hic fuit magnus iii ollicio
caesaris Neronis, et a heato Anlhoaio presbytero
haplizatas. Quem Nero imperatnr, cuin sciret eiiin
esse (.ihrist anuin, verberibus airectum, besliis Jevo-
raiidiim l.adi manda\it, et cu:ii ab illis n.jii laeJere-
tur, jussit euiii decollari. Cum quo etiam quiJam
consiiiarius Neronis. E\ellius nomnie. eo quod per
ipsuni Christo crediderit, decollatus est. » Interpo-
lationes ex AJone acceiitae suiit.
H.AGE.NOYEN., in Torpete feriiie purus, addit se-
cundo loco « Apud insulain Cliyum, sancti Ysi-
: D
dori marlyris, in cujus basilica exstat puteus, in (juo,
ut fertur, esl conjectiis, a quo iiilirnii sajpius pi>t iti
sanantur. . Hkjc ex prajcedeiUi die perperam huc
translata sunt. Seqiiitur: « Ci\itate Nyveduno, pas-
sio sanclorum, - etc.
Matric.-Cartus. Ultaject. : «
in Tiiscia. Ileradii, Pauli, et A(|uil.iii.
Alte.\ips « Eodem
die sanclce Frainichildis, ma-
tris sanct.Te Auslreberl.e virgims. » Videatur Vita
Austrebertae filia;, x Februarii, cap. i.
Fi.okentin « Eodem die, translalio
: sancii Siri
Ticinensis episcopi. « Dp ea agelur aJ Jiem ejus na-
lalem ix Decembris. Tum Codex STRO.iziAN. siJus.
« Traiislatio sancli BernarJi (\oliiii dicere « Ber-
nardini,» jOrdinis Minorum.» In Praetermissis remit-
titur ad diera natalem xx Maii.
USUARDI MONACHI 64
,
VARIAXTES LECTIOXES.
: Molan. posuerint M%ii. Rosweyd. transposuit, com-
pleoil Kal. In Max.-Lubei;. crehrius, [jio ce'e'>rius,
III
viliuin lualibus passi n ea ed tio relin Jal. R is-
et;t,
weyd pro recolitur, haiiet verbum simplex, colitur,
ubi Pulsanen. pro/iw, scripsit h''nc. lo Heiiiiien. et
Pul>ane,i. est Nioiduno, peju>in Max.-Liibec. /««edi-
vio. Cieleri cnues, ul i.i leviu. Nivedu.io. Sic Era-
clii iii oianibus. Paulini pio Pauli in solo Molano.
ORSERVATIONES.
Torpetis memoria, B K^ctorem ad Acta remittere Qui breviori in tabula
totius rei compendiiin querit, adeat Tillemontium
tomo II pag. 497. .\d Acta ilidem recurrendu.ii est,
ut de loco statu.itiir. snjiiidem satis tuto id fieri pos-
sit, cui altribuendi sint Eraclius, Paulus et Aquili-
nus, cum sociis duobus, vel pluribus nominatis, vel
anonymis. Incertissima esse qu* de tota hac re,
tum ab antiquis tum a recentioribus, traduntur,
clare ostendit Florentmii et Henschenii, in illius
moJi rebus sane perspicacissimorum, anceps plane
coiijeclalio, quani ego dissolsere nuliatenus praesu-
main. Clas^is ilia e\ Hieronymianis ab U-uarJo ve-
rosimi.liine accepla est, aliter a Nofkero expressa,
a neulro integre distinota. CrediJerim ainbos sim-
pliciler exscripisse (|u;e in apographis suis qiiali-
b iscnn |ue repereranl, iiihil sollicitos, (luiJ Je loco
sive Nioeduno s\\e Sivednno ; quidve pneterea de
martyruin illorum nuinero posteri determiiiarent.
Satis nobis esse debet, ex nostroram codicum una-
( nimi consensu, meiitem Usiiaidi, seu claram, seu
confiisaiii, seu veram, seu faisam, fideliter recen-
De reliquo iiceat suisse.
AUCTARIA.
LuxoviEN. Civitate Niveduno. sanctorum Eradii,
«
Pauli, A aliisduobus. Iphodie, deposilio
iuilini, cuiii
saiicti Liberii episcopi. «Videinfra.
Mi>NTis Sa.ncti. « Eodeiii die, corpora sanctorum
Aiiiati,Romar.ci, Adellii,de monte hoc ferunlur ad
aulam. » Vide elencbiini Praeteriiiissorum.
EniTio LuBECoCoL. « Posl priiiio fuit, » cum
: Bruxkllensi iiilrrserit • Et a Jieato Aiilonio pre-
:
sliytero baplizatus, sed postea pro fiJe Clirisli, • elc.
» Taiidem vcro docollatioiie capilis marlynum suum,
jubeiite Silvio, terlio Kal. Maii, exlra civila.em Pi-
saiiam comple\it. ^ed laiiien ejus fe.>-tivitas cele-
briiishic reculilur. Civilale Ni\iduno, .saiictorum
Eraclii, Pauli, A(]uiliiii, ciiiii aliis duobus, niarly-
rum. » Mulatio est, sed iioii inagiia.
Relin. In line « E dem die, ^ancti Syri episcopi
:
et coiifes oris. » Meliiis, opiiior, sU|.eriiis rel,.ta e.-t
ejus corporis iransiatio. Diem nataiem diximus ix
Decembrisrecoli. Sequitur Eodeiii die, translatio
:
saiicti Bernardini Ordinis Minorum. » Vide supra.
(iijEVEN. «In Alexandria Vicloriset Ikisilii, Priiiii.
Pliberi, » Romandrum cum Ale.xandnnisconjuiictio.
Tum Roma', iiatalis sanclorum Pai tiiii, Galliceri,
: «
Eponomi. » Vide iii Actis vera nouiiiia. « Item
Torpetis inartyris sanctorum Pauli, Peregriiii, Martini. Adrionis, Ra-
» sili;e. » Altera confusio. Rom», Libcru episcopi
«
et confessoris. » Idem est qui primoloco liic vocatur
« Pliberi, » et cuin Primo » conjuugeiidiis est,
«
« martyr, » iion confessor. Sequilur: • Beiiedicti
confessoris, pastoris iii A\ iniime. • Is est, (qiinor,
qui ceieberrimiim poiitem eiexit, cujus Ada illu-
sir.itaSiiiit XIV April.s. « Translalio saiuli Cirl
episcopi Papiensis tt confossoris. Civilate Aquiia,
traiisatio saucti Bernardini confessoris, Ordiiiis
Minorum. »
 •o MARTYROLOr.lUM. — MESS. MAI. 6(;

Moi,.\x. « Eodem dip, snncti Syri episcopi ot con- .\ pr.eterea adLiitur Ipso dio, Eliione, illatio
fessoris. Eodein die. trans'atio sancti Hernaritini, triuin vir''inuin Coloniensiuin Reinitiitur in in-
Ordinis Minoruni. Laudiino Ciavalo, translatio dice Pr.etennissoruin ad festuin Ursulanis oniaibus
corpt>ris sanctis Montani iiionachi. • H ecaniiuuti itio virginibus coininune .xxi Ociobris.
tota etiam pjuitur iii po.sterionbus ed.tioniti.is, iihi

AT Ka'. Die 18.

In .Egvplo. sancti Di ^scori lectoris, in quein prxsos inulta et varia tonnenta oxerciit, ita nt ungues
ejus elTodorot et lanca lilius ejus lalora inlla nniarot. sed C'Hlostis luiniiiis fulgore torrili cecideruiit :iiini-

s ri, ntvissi.ne laiiiinis arlenlil) is a lu.stus inarlyri.iui c>iHi:nin ivit. I'>so lio, sancti Felicis episcopi, qui
apud Spellalensein urbeiii, sub Maxiiniano iinperatore, palinaui niartyrii adeplas est.

NOT.E.
Ex Palren., H'rin>pn., Ton^wn.. PuJ.^^anen .4/1- et ]/)''/').. Item ex .Anlwrp.-Mix UHrajer.t,, Leij-
tuerpieii. et Max.-Lubec., Muuerat., Belin., Grecen den., Looanieii., Daiiic. et Edit. UUraj.-Belg.

VARIANTES LECTIONES.
Vix ulla re, pr^terqu.im erraiis scriptonis nota- B scripsit Irctoris et marlnris. Spe'atensem legit Pul-
bilis est eijipto, set, Di schori, Dioslori, Feliris.
; sanon. lielin. Spo/e/aua « ; p«jus Max.-Luhec. .•spe/Za-
martirii et liujusmodi aiiis. Munerat.de Dioscoro de«sem. Aliae variationes patebunt in Auctariis,

Diosrornm martyrem .Egyptium discrto annun-
tiant apographa Hieronyiniana, in quibus, si E,iter-
nacense excipias. praiter solitum additur. quod
mulla pas.-ius sit. Roinanu.n parvuin, pro sua brevi-
tate, solum nomen el marlyrii locum indicat. Porro
multa illa et atrocissima tormenta, quibns direcru-
ciatus est. paucis sed eieganter
rologus Viennensis, ex aliquo antiquiori sua ac-
cipiens, sed quis ille antiquior sit, an forte oliin
Acta exstiiennt, noque Henschenius, neque alius
quispiam hactenus invonit. Petrus Equiiinus elogia
Adoniana passiin describit, ciijus hic textiiin inte-
grum et immutatum, in latorculum suuin etiam
translulere Usuardus aeque ac Xotkorus. Wan ial-
bertus soluin ipsum hac die celebrnt his vorbis
Quinlam cum decima marli/r
quid de Felice SpeUnlensi? H )C cortiun ob-
episcoj^o
^''rvo. M irtyrographis
oinnibns, Usuardo antiquio-
ribus et ipsi co.Evis, csse prorsns iacognitnm. Xam
qu)d in codice Adoniano LeoJionsi ms. sancli Lau-
rentii, Felicis meinoria insertasit, palet laanifostu n
RoswEVD. textui puro snperadlit « :
translatio Elgiv.e.» Hac die in Actis recolitur ejus
memoria.
Antuerp.-M.\j Etiam in fiae: « Eodeindie, trans-
latio sancte M Idred 0, diioctie Doo virginis. » In
Prelermissis remittilur ad dioin natalem
Facta traii.sl.itio indicatur anno .mxxx,
Ce.vtui.b.v. Dioscori elogium prjeterinisit. In Fe-
lice, plane Usuardinus est.
BnuxRi.LEv.. in D.oscon satis purus, sic pergit
• In .\lexaiidria. sanctorum presbyler trum Pariho-
OBSERVATIONES.
esse additamentnm ex Usuardo a recentiori aliquo
doscriptore adjoctum. Sola igitur (Jsuardi auctori-
tate nili videlur quidquid do hoc sancto episcopo
et marlyre, a Petro de Natalibus aiiisque traditum
est Ast unde oa Noster acceperit, fateor me nulla-
tenus posso conjicere; neqiie enim do .Actorum sin-
enumeravit Marty- ceritato, aul antiquilate nec de episcopali sede, una
est scriptoru;n sentontia. Et quidem Baronius, forte
Belino nimium conrisus,Spe//a//e putavit substituen-
dum es>e Spolelum. Alii in Dalmatiain. alii in Hispa-
niain retrahere conaiUur. Mirum adej litigari de uno
Felice.cum Acta nost a priii)isquiii'|Uo ine.isibus fere
centiim synonym is rerer.int. Ne inultis morer, curio-
siim lectoreni remitto :ul ileusjhenii co.nmentarium,
: qii:im pr.)\ime ad veritatem, vel saltem verisiinili-
Dio.-icorus iinplet. Sed tiidine n acceientem, nisi qui I probetTillemonlii ob-
jectio lomo V, pag. 43:5. Ad nos q lod proprie attmet,
UsLiardi tevtim inJubitatiim faciiint, n m soUmi co-
G dices quatuordecnn ab Hensch^nio appelati, sed
qiot ju it in hajusoperis docursu integros citaviinus,
cum lypis editos, luin inanu exaratos.
AUCTARIA.
Eodom die exeaplum. Et semper ille Deum timuit,
in divi"iis
et iiuac in paup.^rtate illum probare voluii, si filelis
perman:M'et. Et quia fiJelis perstilit ia tribulalione
et |):i ijj 'rtato, iaeo penil nt Doininum miliquod
sibi fecr.it, et roddidit omnia oi duplicia. Et postea
xiii Juhi. Dyaam. filiam Jacob patriarch*, accepit. et genuit
ex ea lilios t filias, et vidil fiiios su js et filios filio-
rum suorum us(|ue in terliam et quartam gonera-
tioaem. Hnjus fe~t im sevto Idus Miii recolilur. »
.•
Quam fidem pryedicta iiieri?antur, leitoris jiiilicium
esto. Sequitur : « Eodeai die, saiicti Folicis epi.scopi

nii el Serapionis. » .Molius sciipsiss3t «Pjta:iioiiis, » el marlyris, qui apud S|)ellateasem urbem sub Maxi-
cum variis sociis, de quib.is .\cta ex lliero lymianis. miaiio i.-nperatore est adeptus palmam martyrii. In
Sequilur « Apnd Spo!elens<^m urb^m. sancti Felicis
t Britaania, sancti Yvonis confessons. et eliam magni
episcopi. qui suh .Maximiano imperalore m.irtyrii Jiinstje. Iie.n, Carencd episcopi et confossoris. »
palmain adeptus ost. Item .M^lardi episcopi. ItOfa Ilunc in Pr*teriiiissis nom nat lleiischeaius, de
Eujjenie \irginis. • Citat lninc CDdicem llensche- priori iteruia tacot. « Eodem die, dopositio sancti
nius, et ;:^ugeniain istain prietermittil. I)e .Vlelardo Adiilfi Gameracensis episcopi et confe soris. » Nec
noii loquilur hodio, sod die sequenti, ul viiie in D de ho.: in Prielennissis lit me.ilio Colitdr die se-
Pr oteniiissis Nota est .Medardi foslivitas viii Juiiii. quenti.
Ha ;e.v.)vev. incipit « Jjb pD.ihote, qui roga ivil
: Aquicinct. pro Spdl teiisem, habet, Spolitanen-
in ci\ il;ile B )sra, et in p-i iio valde eral loc ipl ;x, sp.m. El in liiie addit « Atrebate, deposiiio Ha-
:

et orn.it is filiis fi iabisiue, fr.iinbus et ainicis (jui dalphi episcopi. »

in pr )S[)ont t" v ilJ timiil I) iiiau n. et pr.- Jeliclis

' > .M\rui(:.-(lvKru;.-ULTR.\JECT. «Di iscori martyris el
fil.o.'ii 11 ei lili.irum suaru n s)mp r D )iijiiiu'ii J 'pre- locl ins. Felicis ep sj i,)i ot inirl/ns. B;r.i.ir.iiai
cabitir, ui ili.)s a pe.:3ato cu>iolir't. ^Jaem .->at la co if''ss.)ris.»Iii mirgia.i aule.n ca.n asterisco,« alias
a Diiiiia j p<?iiit ad lo.ii:)laii l.i n, pali is .sa servu n Bora:ir li ere.nite. »
D3i Jul) biMtu II paupiirt.ile ot tribilatijii'? carais la V.\ri::.\.v. sigait") nim. i5)iO, deest Felicis,
possi d^jicere. .Sed Dominus cni eo aliul fa.;er.e qu )J nir.i.n esi. .\.ijic liir aulem : «In Aloxandrina,
intendebit, et leo illum tentalioni Sitane subji-
i sancli Pontami >nis pre.«.byleri. »
ciebat. Dominiis enim eum aliis voluit poiiere in STaoiziA.x, l'rinio loco « Apud Gaiuerinum,san-
;
 »

67 USITARDI MONACHI m
cti Venantii iriarlyris, cuiu niille rjuingoulis soxa- A capitis obtruncatione triumphat. Marci episcopi et
ginta quinque sociis niartyrihus. » martyris. • An Evangolislai, an alterius ? Vide in
Caudiai ENSis PiuoBATUS « Arvernis
: monasterio Pncterniissis. « Item, sanctoruiii Ilonestasii, Maxi-
Magni loci, sanctorum Cassii et Viclorini ninrty- mii, Hermon. » Cornipta f.'re ct mutata nomina, de
runi. » neleruntur inter Prajtermissos die sequenti. quihus in Aclis. « In Hihernia, Saran confessoris.
Viile etiani xv Maii. Vide Elenchiun Prajterinissoriim.
EniTio-LuBEfo.-Coi.. " Romac, sancti Joannisepi-
: MoLAN. Litteris par\is : « Erici regis Sueliee et
scopi et marlyris. » Reinitlitur ad xxvii maii. « Eo- martyris Juxta monasterium, quod Maricolus dici-
dein die, sancli Erici regis Sueiioruin (quidni Sueco- tur, sancti Qiunherli confessoris, qui innuineris mi-
rum) et martyris. » raculis, diehns nostiis claruit. » Sic prima e itio,
GnKVEx.: « Sophoniae prophetse. » Remittitnr ad sed posleriores paulo distinclius «In Sui-tia, civitate
:

III Decomhris. « RoiUcC, sancti Joannis episcopi et
martyris. » De quo jatii diximiis « Conslaiiti;iopoli,
: Camerina, sancti Venanlii martyris "sub Decio. Qui
Dativi, Luciosi, Martiniani. In Alexandria, Parto;iiii,
et Serafiionis proshyterorum. » Vidivaiit ir Acta.
« Eiici regis Suecia? i^t martyris. Vonanlii martyris,
qui pro fideChrisli suh Docio fuslihus c;esus in car-
cere reclusus, ab angelo confortatus ; deiiide leoni-
bus expositus, sed nihil laesus, suspenditur, deorsuin
habens caput, verticiigne supposilo. Novissime vero
Upsalensi, sancli Erici rogis et martyris. In civilate
flagris, carcere, facihusque suoeralis, ac leonihus
mansuefactis, oblruncatus Deo spiritum roddidit.
Apud Quercetuin, eodeui die, sancti Qiiiniberli con-
fessoris. Die decima octava, sancti hiero-martyris
Theodoti Ancynni, et curn eo virginum septem. >
Vide in Actis siigulariim virg. nomina, alque om-
nium vitain Grdtce et Latine ibi editam.

XIV Kal. Dic 19.

Romae via Appia, natalo sanctorura Caloceri et Parthenii eunuchorum, quorum priorcum esset praeposi-

tus cubiculi imporatoris Decii, alter primicerius, nolentes sacrificare idolis, ab eodem occisi sunt. Ilem
Romae, sanctae Potentianae virginis, quae post innumeros agones, post inultoruin martyrum venerabiliter
exhibitas sepulturas, post omnes facultates suas pauperibus pro Christo erogatas, tandem de terris ad
coelos migravit. Eodeni ipso die, beati Pudentis palris supradicta3 virginis, qui ab aposlolis Christo in
baptismo vostitus, innocentein tunicam usque ad coronam vitae immaculatae custodivit et servavit.

NOTyE.
Sic habent Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp., et Max.-Lubec, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Scripsi Caloreri cum Praten.,Tornacen.et Groven. B vestitus. ipsi ponunt, Christo investitusbapti-ivio. De-
In Ilerinien. est Calocprii.El iu Antuerp.,Max.-Lu mumah ulroque in fine omittitur, et servavit, quod
bec. et Molan. Calocerii et Parlhemii. (jreven. et etiam deest in Antuerp.,Max.-Lubec., et aliis codici-
Molan. in nonnullis a puritate dcficiunt. Primum, bus. Codox Praten. solus legit, de terra ad coilos,
pro occisi sunt, legunt interfecti svnt. Deinde, ut om- ca^teri ds terjvs, ut Adopraeivorat, et nos mutandum
nia conjungam, uhi alii habent Christo in baplismo censuimus. Errata scriptoria negligo.

OBSERVATIONES.
Qui Adonem praj oculis habuerit, hic iterum fa- verha intelligenda esse de translatione, eo anno
illa

cillime intelliget, unde totuin hujus diei textum cccivinlocum tutiorem facla. Aliam viain ingreditur
hauserit Usuardus,nam altcrum cum altero confe- Florentinius, existimans hinos synonymos alios
renti perspicuum fiet^ solam Adnnianam phrasim statuondos, qui suh Diocletiano et Maximiano mar-
paulo contracliorem a Nostro repraesenlari. Prima tyrium fecerit, ah iilis, quos Acta hodierna, et Mar-
annuntiatio ex Hioronymianis primitus protluit, ot tyrologia nostra, nxoris Decii eunuchos, et sub
quidem, quod rarissimum est, ac proinde valde su- Decio passos, Clarissime testantur. Hic ego judicium
spectum, totum Adonis elogium in Lucensi codice taiitispor suspendo eligat lector quod magis pro-
;

legitur, ultimis duntaxat verbis, et requiescunt in babile videbitur.

cimiterio juxta vinm Appiam, brevius ah Adone ad Potentianam virginem meinorat Beda, meinorat
principium transpositis. Brevior esl et melior Epter- item Romanum parvum, et sic ambo enuntiant.
nacensis lectio. Menunit eorumdom marlyrum, so- Rabanus et Notkerus praeferunt Pudentiance Ado ;

lita sua melhodo, Romanum parvum Et Caloreri et

: sub disjunctione utrumque nomen expressit, quem-
Parlhenii eunuchorum. Rabani phras s ah Adoniana p.dmodum ot in Actis majores nostri ast Usuardini :

non mullum differt; ulrum secutusfuerit Notkerus, codices Potentianani conslanter appellant. Rabani
non satis liquot, Floruspaulo compondiosior est. Ad elogium ah Adoniano diversuin est. tainelsi utrum-
XI Februarii ohservavimus Caloctrnm et Partheniuni que ox lisdom Actis acceptuin e.ss manifeslum sit.
eo die a Beda, Rahano et Wand-dhcrto consignari. Noster selecta Adonis verba mututatus est,Notkorus
quibus addi potest Nolkorus, illos donuo ro|)etens G oiiinia transcripsit, in cujus textu nescio cur desit
xvni Aprilis, cx Hioronymiaiiis proeul dubio ihi aniuintiatio allera de Pndenti^, virgiuis patro. Ea
accoplos. Eusdem ipsos esse qui variis illis diohus in Romano parvo, acproin le in Adone, secundo loco
recoluntur, ut saepe alibi ineo Martyrologio factuin refertur,sed Usuardo libuil Calor.erum el Parthenium
ostendimus, ceiiset Papebrochius, Actorum vorita- in laterculi fronte collocare. De cajtero etiam Pu-
tem saUaro conalus, dompto principioot line aliis ;
denlis eiicomium, ut supra insinuavit, ex Adonis
nec ipsuin reliquum corpus admittontihus, ut viilo ^erbis coiitextuin est. Habes Usuardiim. Quaerere
apud Tillemontium, tom. V,pag. t)17. Unuin est in putoril lector an etveritalem h^beat 1 DePolentiamv
quoMagistri mei diligenliam de .idero, neinpe quod vel Pudentiance coleherrimo cultu, dubitandum oin-
\etustissiiiii Kalondarii Buchoriaiii l.icum noglexe- niiio non est, cam ex antiquissimis monumontis
ril, in quo disortissimo lcgilur xiv Kal. Jin. Par- occlcsiaslicis, etiam Fronloiiis Kalondario, plaiiis-
thimi el Caloreri, in Callisti Dioclelinno ix et Maxi- sime coiistot. Sunt qui Pud'uteni, nuii lam facile
miano vi, 1 Coss.: hoc est anno ccciv aunis plus- recipiant, quos inter Castellaiius iu Marlyroiogio
quain quinquaginta posl Decii mortem Vidil sub- univorsali.In .Actis erudorandi> explicandisque ogre-
inde decretoriam illain auctoritatem Papehrochius, gie laboravil Papebrochius, sibi persuadtn^, deinplis
unde in agglutinala chartula manu sua adscripsit, nonnuilis,aliis mutatis, sejunctisque a farina furfu-
(iW MARTYUOLOGUM. — MEXS. MAI. 70

ribus, liistoriain Pastori , tanquam testi ocnlato , A scribuntnr. Solani Pudentianam cecinit Wandal-
tribni' p'^sse. Al tnin nuilla in iis repiolionilit Tillo- bortus :

montiiis lomo II. a pa?. 615, nt prudens (lubiuin

in"erat, \erene auctoris illius sint, cui passiin ad- Bissoptcm, Piulentiana virgine claret..

AUCTARIA.
PuLSANEN., in sola secunda annuntiatinno pnrus, anno Domini M06 [imo 1312]. Ipso die Florenliae,
in primi oniittit omnia post eunuchontm ; in terlia, transitus B. .'Emilianae de Circulis. quae sepulla ost
post ri (linis. ii) liico rntriiiii .Minornm do Florontin, anno Domini

RoswF.Yo. in fino adjicit. « Uom in Britannia ci- 1216, virtiitilnis ot iniracnlis clnrnit coruscainlo.
vitale Cantliia, Dnnslaiii arch episcopi sancli. • Luc.o, deptsitio S. Tboodori epi.scopi. qiii sopultus
Antif.iip.-Maj. Eli;iiii in fiiie • Eodoin dio. trans- : esl in basilica sancti Dixmti, in ijua dudum ille

itus boati Dunstani arcbiopiscopi et confossoris. » pro3sul exsiitorat mirifice rogendo. »

MiNERAT. Eoiloiii (lio, festum snncti Petri Cne-
: • EoiTio LrBKCO-CoL. In Potentinna et Pudente in-
lestini papse et confossoris. In P^ritnnnia minori, torpolatn, snbdit Tre\eris, snncli Cyrilli opiscopi
: «

Tiecorensi Dioecesi, sancti Y\onis presbyteri etcon- ct confossoris. » Tum de Calocero. eic, ul codcl.
fessoris. • sujira. Soquitur « Ipso die. dopositio snncti
: Dun-
Antuerp.-Ma\-.,Ultrajf.ct., Leydf.n., Lojanien., staiii Aiiglornm episcopi el confossoris. Ilem memo-

Albehgen., DANic.el EDiTio-ULTRAj.-B;Lr,. incipiunt
a Poleiitinna, ubi puri sunt. Seqiiilurdo Pudonfe,ubi
ex Adone insorilur, discipuli Panli. . In nlia an-
nnntialione ex eodeni addil-r, • euniichorirn nxoris
• Eodom dio, natnlc
Decii. • In fine aiitom subdunt
ria dispi silionis snncti Ivonis presbyleri et confes-
soris; et cnnonizatio ejiisdom, qu;E nnno Domini
• 1317 a D. pnpa (^lomonle VI fncta est. Et sancti Pe-
tri Coplestini confessoris, a quo Ordo Cuelestinorum
: dicitur. »

Bklin. in Pudente mutilus, in fine ndjicit « Eo-

sancti Adulplii confossoris, episcopi Cameracensis. » :

Centllen. : Poientianae
Rom.ne, 6 dein dio, nalalis
sancli Petri sanclae
Coelestini de Marono, qui quo-
virginis. Ipso die, boatissimi Pudenlis, pntris praeno- niam renunlia\it summo ponlificatni, canonizatus
ininatce virginis. Ilein RomfE, sanctorum Calocerii et exslitit ab Ecclosia, lantiim pro simplici confessore.»
Parleiiii eunuclioruin uxoris Decii iin|ierntoris.
,
In Parisionsi editione adj cilur « Tnrribus Sardi- :

C(jenob!0 Blandunio, fostixitas sincti BertuKi con- nia) nalale, sancti Crostiani martyris. »
fessoriset monachi. » Vide v Februarii. Greven.: « Apud Alexandriam, sancti Jo.mnis mar-
Bruxellen. in Poteiitianaet Piidentointorpolatus, tyris, qui tompore Maximiani, ducis functus olficio,
inCaloceroot Parlhenio purior, subdit • Et deposi- : cnm tlhristianos persequerelur, co^litus, inslarPauli
tio sancti Dunstani Anj.'loruin archiepiscopi. Eodem admonitus, conversus e.^t. Postea pro fide Christi
die, depositio boati Ilildoberti sou Emeborti Came- equuleo Inceratus, facie concidilur, plumbatis cae-
racensis efiiscopi, benti^ Gudilae palroniE nostra^ dilur, camino ignis includilur, ad ultimum vero ca-
fratris germani. Qni Vindiciano, mediante sancto pito plexus, vicior migravit. » Vide Acta. « Urbani
Autberto, in Cameraconsi episcopntu succes^it. » pnpK confessoris. Vide Praetermissos. De Cyrillo,
oi
Refertur inlor Preetermissos die sequenti. Dc eo ut supra. « Petri confessoris, qui Coilesiinns papa
aclum xvJanuarii. « Ileni sancli Yvonis confess iris. quintiis. Huiic ob vitae sanctitatem Cardinnles, cutn
Qui priiiium in parlamento rej,'iii Fraiiciic ad\ocalus jain sedes Apo-;lolica biennio vacasset, elegerunt.
pauperum et po>tea episcopus Carnolensis fuil. »
, Sed ipse soli Deo vacare cupiens post (luinque ,

Hic colilur die seiiuenti. • Romae, sancti Petri con- menses sarcinain deposuit, et seipso seinper melior
fessoris. Qui cum esset papa Coelestinus V, suinmi factus quie\it in pace. Dunstani archiepiscopi
,

ponlificntus honori el oneri libere cessit. Et de alta ^ Cantuariensiset confessoris, qui in adolescentia ha-
Petri sede descendens Ca^lestinns, nt ciplostom se- bitiiin monachi suspiciens, vitn et siynis admirnbi-
dem consceiideret nd [ledes Cardinnliuiii , quibus , lis habitus est, totiusque Angliae priinas eflectus,
prsfuorat, bumiliter Petrus prosternilur. () glorio- anno Doniini 988, bento fine quievit. Adulphi epi-
sum viriim ! qui nullius per exemplum, papatiim, scopi Cameracensis et confessoris. In Britannia mi-
quo nihil mirabilius in ut Christo serviiet terris, nori, (liacesi irecorensi, depositio sancti Yvonis
quictius, sponle relii)uit. » presbyteri et coiifessoris, utnusque juris doctoris
Hagexoyen., in textu interpolatus, in fine subdit : et advocati pauporum ejusdomquecani nizatio facta
:

« Treveris, Cyrilli episcopi et confessoris. • annoDonnni 1347. Item beati Alcliini, » puto « Al-
AquicinCt. de Dunstnno fore eadem habet. Vide cuini. » Forte ox l{nbano.
infra, posteriores .molani ediliones. MoLAN. « Eodem dic, sancti Petri Coelestini de
Matric.-Cahtcs.-Ultraject. « Caloceri et Parthe- Morono, qui quoniam renuntiavit summo pontitica-
nii frnlrum martyrum. Poteiitiana) \irginis. Ivonis tni carioiiiznlns exslitit ab Ecclesia tantuin prosim-
confossoris Dun-taiii nrchiepiscopi. » plici confossore. Eodeiii die, saiicti Cyrilli episcopi
BiGOTL\N., .signiis P o, qiii fuit Pnlruin Ccelesti- Tioboreiisis. In Brilannia miiiori Trecoronsi dice-
noruiii. « Item natalis boati Pelri P. N. de Murrone, cesi, sniicti Ivonis pnsbytoii el confessoris, qui pro
confossoris, quondam jiapa; (^adestini • Chiisli amore causns pupilloriim, vidu.irum ac pau-
Iii Vahcan. nuiii. 59, deest. « Pudonlis » ppruiii deroiidoro non dosi>tobat. Eodem die, depo-
Altemps. « Turribus Sardinia; saiicli Cresccn- sitio sancti Diinslani Anglorum arcliiopi.scopi. iNobi-
tiani martyris. » D liaco monasliTio, do[)osilio sancli lladul[)lii opi>copi
Sino/.ziAN. 1 loco, alii iiltimo. « In provinc'a Tu- et confcssoris, a[)ud Alrob;itiim iii ecclesia saiicti
sci;e [dicoret' L;)lii, Campnii ;e l;ile « vel saltoiii • » Vedasli (|iiii!S(;entis. » Ty|)is iniiioribus « Depositio :

sumptrj apiid ci\ilatem Ferrentinam deposilio , Domiiii .^lchuini. • Editiones aliae de Petro Cifile-
saiicii Polri papacet confessoris, olim Code^tiiii, (pii stiiio, Hailulplio et hoiie, eailem qu;c iii priori. Se-
dicitur do .Miiroiia « ^potius lcgendum Cd-losliiii • qiiiliir : • (^ivil;ite Doroberna saii. li Dmistani ar-
,

pa|»;e...()lim Poin« fiiiivlatorisOidinisilodostiiiurum,

]
cliiopiscopi, (|ui faiiiosum monaslerium Glascoiiiense
qui multnriim ccjenobi^iriim fiindator, innuiner.ibi- fabric;i\ it, miiltoriim alioruiii existens l'uiid;itor C(b-
liuiii pnterexstitit ;iioiia(Iii>riim, mullisque miraciilis nobioruiii. Ad ciijns sarcopbagum ciebro inanife-
et virtntibvis claruit. iNnlus voro fiiit aiiiio Domini statur, qiialis nunc inerili iiiauoal iii ciolis. • De
1216, \ixit seciilariler annis 17, fuit in piftiiitentia (^yrillo, ut supra. < Die deciina nona, saiicti hiero-
annis 34, assumptus fuil ad pnpntum anno Domini martyris Patritii Prusae et sociorum ejtis. » Vide
1296 [imo 129'ij, requievit aniio Dumiiii 1216, vixit in Piaetermissis, ubi dicitur de iis actuni 28 Aprilis.
annosSl. Canoni;^ntus fuit per papain Clejnentem Dc Alcuino, ut supra.
 :

71 USUARDl MONACHl 1i

XIII Kal. Die 20.

Romae via Salaria, natalis sancta? Basillae virginis et martyris, qnae cum esset ex regio genere et habe-
ret sponsiim illuslrissiinum, accusala ab eodeiii quod essel Chiisliana, decreium est a Galieno Angusto, ut
aut sponsum reciperet, aut gladio interiret. Coii\piita de hoc, et renueiis assensuiii praebere, glad o trans-
verlierala est. In Galliis cnilale Nemauso, sancti Baiidelii martris, qui comprehensus, cum sacrilicare

nollct, el in fide Cluisli imnobilis inter Aerbcra et lormeiita persislerel, martyrii palmam pretiosa morte

percepit. Biiuricas, beali Aubtiegisiii epistopi et confessoris.

NOTiE.
Sumilur ex Praicn., Herinien., Tornacen., Rosweyd., Anluerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.

VARIAMES LECTIONES.
Prsetersphaimata bhrariorum nihil magnopere noA vitiat, dum scribit acciimta e.st. Antuerp.-Maj. pro
tandum ut teinaniio, BavdcUi, Aiidrcifi-
pra-bPin, spon.sum reciperel , [lonil, perciperet. Greven. et
silli, rnartirii, eXc. Golieni bic scribunl cudicesom- JVlulan. pro, inorte percepit, substiluunt, suscepit.
nes, exrepto Pralensi, cum quo legeie malim Gal- Roswe^'d. pro Bituricas, Biluricis.
lieni , sed torrentem sequor. Grevenus syntaxim

OBSERVATIONES.
Basillam virginem et martyrem clare hodie con- ardo compendiosius redditum. Acceptum est ex ve-
signat Romanum |)ar\iim; iiec dubiuin est quin tustioribus Actis ab Heiiscbenio editis et i liistratis.
eadem ipsa in apograpbis Ilieron\iiiianis pxstet, qiiaj ipsa non iiiaximi merili esse agnoscit, licet .\\i-

quidquid corruplo nuniine detoriii:ita \ idealiir et so-
ciabus iinmixla. Adnsuli ipsi priEcIariim apla\it elo-
"iuiii, a Nutkero iraiisiimplum , a Nostro eleganler
contiaclum Uliiiain satis cum veiilale cou\euieiis
Suinpta suiit, quaj h c nairaiitur, ex lamosis Actis,
relianensibus apocryphis ea b ngr^ pr;eferat. Gertio-
rein sancti marlyris nolitiam praebeiit, quae ex Gre-
gorio Turonensi in appendice Acturiim referuntur,
! et cum Martyrologiis iioslris anliqu ssiiiiu (i Baude-
lii cullum plaiie e\incunt. Qiianli pritdicla Acta fa-

vel potius ex pio dramate, nescio a quo pridem
exornato in honorem sanctap, Eiigeniap
, uiide et
Sanclis ali's eiogia aplala b.unl Vidtat leclur Pape-
brucliii dissertalionem lioc die, et quae ei ruisus
ciat Tilleiiioniius, invenies tomo IV, a pag. 724. ubi
, post Henscheniiim iionnulbi curiose explicat. de nno
an gemiiio Baudelio. de niarlyrii tpnijiure, transla-
tionibiis aliisque ad inslitutum hoc nostriim non
,

di.spulaiida fuere iii lespunsiunibus ad art. IG, a spectaiitilius. interuiii biiias jain dictas annuntia-
nuiii. 91. At (juidquid sit de S|.fciosis istis licliuiii- tiunes sic Waodalberlus nitide exprcss.t
bus, maiieat iiiduiiilalus haiicta;i^w.^i//rt' \ol BasiUssce Cini) deriM icrniiir) reiini l riilci.qiir H isiihi
cultusex liioruiiymiaiiis apograpbis ct Mai tyrulogis Haudel:usi|U(' siinul liaLieiiiu< saii 'Ui.ie vein.it.
nostris abuude coinprobalus. His adde \elu.>tissi-
niam ejus iuemoriaiu iii Indiculo Biiclieriano, ubi De Austreqisilio uon m.eminit Ado nec eo anti- ,

non sen.el a™e/era jy(i.si//fe lil meiitio, et \erosiiiii- B quiores. NutkiMus siiis Faslis eum iiiseruit De
litei Basillu! hujus, ul condislinctif ab aiia, quae iii U.suardo dubilari iiequit, in cojicuin fere oiiiiiiuin
pra^fato Indiculu ponilur, x. Kal. O.tob. husiliw, uiiaiiimi conseiisione. Recle censuit Floreiiii.i.us
Salariii velere ,
Diocletiano ix, et Maxiiniauo \in. Austiegisilum ad Hieronyiniana non [lert.nere, ta-
Coss. quamque Floienlinius et Papebrochius eam melsi in Lucensi suo apogia|)lio exprimeretur. Cum
esse putanl, quae in hieronymianis relcitur xi .Ju- eiiiiii cudex ille ex Galiia, el, utobsci \alCla, Ciislel- .

nii, ut apud uliumque eo die \idere est. lanus, ex ccenobio saiicli Wandregi.s li, Lucam olim
BaudeUiis Romaiio [iar\o igiiotus, ab Adone ex deportatus fueril, iiiliil miriim, si ab aliquo forlasse
Hieruiiyiiiianis acceptusest, in qiiibus Saiideli, Hun- niouaclio, Auslregisili nomen adjectum suuinde fue-
deli, abisque d(^pra\ationibus mancus refertur. To- ril, quod in aiiograpbis aiiis desider.itur. Vide quae
tum ruisiiselugium Adunianum Nolkeri Mar- esl, in de e,o diligeiiter collegit, et digi^ssit Henscheuius.
tyrologium iranslalum et pauculis auctum, ab Usu- Item Acla Benedicl. Saeculo 2, a pag. 95.

NOTiE.
PcLSANEN. Sic incipit « Romae : temporibus , de Basillaet Baudelio satis pure. Tum « Et sancti :

Adriani imperatoris pas^io beatoru niarlyruin ii Miicii, (jui passus a Jiida^is, quem ob iilii Dei
est
,

Heublasii [Euslachii] cogiiomento 1'laCide [Plaridi]
et uxoris ejus Theopbystis, cum lilii^ Ag;ipito et
Theophsto, quorum miri actus legunlur. » Reiinlti-
tur ad solemne festuiii xx Se[)iembris. Sequilur de
Basilla et Baudelio, sed truncalis plane elogiis.
Auslregisilo iiihil i" eo codice legitiir.
ANTUERF-MAX.-LUBEC.,AlSTUEHP.-MAX.,ULTRAJEnT.
Lkvden., Lovanikn., Albkrokn., Damc. el Ehitio
Ul'iraj.-Bel(;. Ferine piiri suiit, in eo soluiii auctio-
res, quod ex Adone le\tui iiiserant, « coii\eiita de
cuiifessioiiem , fiinium \inculis extensum , lanlis
corpus vulneribus atlecerani , ul niembra \ermibus
pascerentur, si^d in iis oiiimbus i[)se iiivictus L)eo
spirilnm rcddidil. » In Actis pun lur die seque.iti.
De C . lleiii Edelbeiti iiiartyris [Voluit dicere Ellielbt^rti
regis .\iigloriiiii Orieiilalium. ] E dein die, apud Bi-
turicas, sancii Au-.livgisili episcopi el contessoris.
El sancti Beruardi.ii confessoiis, de Oidine fia-
tri)iii Miiiorum. Uuem Nicolaus V papa cauoui-
za\il. '•

huc, respondil re^ein regum sc spoiisum liabere, et Hacenoyne., in textu modice interpolatus, penul-
gladio, etc. • Max. Lubec, aliis defectuosior, in liue timo loco intcrjicil • Ileiii Cdjlestiiii coufessoris. «
:

Auslregisiliim omisit. Noii iiiiiis hic esse potest a Ca-iesliuo V papa, de

Ci NTi LEN. « Rumap, sancta" B isillae virginis, quae
: quo heri.
ex regio genere [ler Itealam Eugeiiiam c inersa, VicroRiN. et Rkg. Suec. signatus nuiii. 130 Eo- :
«

sponsuiii diUssiiiiuiii at(|ue |ioteiitissiiiium respuit, dem die, sancli Eustasi [liustachiij cuiii uxore et
cer\icem glad o pro Christi iuiiore s' bjecit. Civitate iili.s » J.iiii (lixiiims coli xx Seple.nbr.s.
Nemauso, saucli Baudclii marlyris. Bituricas, elc. » Reuin/e SuEci.t, (jui fuit principis Crsini Rosen-
recie. berg « lnci\ilite Aquilae, sancti Beriiaraii.i, de
Bruxellrn. sic ordilur : « In Afr ca, nalale san- Ordiiie Miiiorum. •
ctarum virginura Victonae et Marcellosae. » Sequitur Matric.-Cartus.-Ultraject. « Basillae virginis et
 » :

J.i MAHTYROLOGir.M. — ME.XS. MAI. 74

martyris. Salurninae virginis. • In Actis habet so- A confessoris, ordinis Minorum, in civitate Aquilana
cias. « Cononis martyris cuni Filio. » Dequoniulla quiescentis, qui totam Italiain suo illustravit verbo
Raiiaiius hac ilie, sed reniilfifur ad xxix Maii. et exemplo. •

« Daiitleiii iiiart>ris. Austreiiisiii o^iiscopi. » Greven. Athelberli regis Angliae et martyris.

: «

Ukg. Suec. sifriiatus nuni. 428 : Fla\iacensi mo- Item .sanctoriim .Marcelli, Victoria-! [lege Marceliuae].
naslerio, transialio sancti (lereniari confessoris. » Seciiiidum (|uos(laiii hic Conoiiis marlyris et lilii
Reiiiillitnr ad dieni naialeni xxiv Septeiiibris. ejus, (|ui iiifra iii Kal. Junii poiiuniur. Item jiixta
I.v V.\Tii'.\N. num. oO'i9 deest .\uslrei,'isili. .Vdji- Cataldguni saiictorum, Iiic passio saiicti p]iistacliii et
citur aulein priiiio loco « Ronia', iialalis sancti : sociorum ejus, qiii iiifra iv Nonas No\eiiibris po-
Eustasii, (|ui tenipore Trajani iniperaloris, cum nunfur. Depositio sanctorum \ellesi et Faustini epi-
uxore et liliis mariyrio coionalusesl. » sco|'oruni. Fapi.e, sancli Theodori episcopi ct con-
Floue.mi.v. priiiio \el ulliiiio loco « Natale san- : fessoris. In A^iuila ci\itate Aprucii, depositio sancti
cti Rernaidini Seiiensis confessoris, ordinis Miiio- Bernardiiii de Senis, presbyleri et confessoris ordi-
ruiii, vita. doctrina et \evb\ Dei pnedicatioiio pree- nis Minoruiii. Cujus a puero sincfrissiiiia conversa-
clari. Obiil A(|uila% ubi et re^iuiescit in ecclesia suo lio, noa parvain iiitueiitibiis altiilit adiiiirationem.
sibi iiomine dedicata. Qui lolam Italiaiii suo illustra- Ingressus eiiim pra'fatuiii ordinein, pra^dicalionibus
vit verl>o et exeinplo. Item, apud Sconiaiii [lconium] et scriplis ferventissimis, innumcras Christo lucra-
provinciam sancti Nonis [CononisJ cum
llysariie, tus animas, quievit in pace circa annum Doiiiini
iilio sub Maximiano [Medic. Doiiiitiaiio]
suo. (]ui .mccc.xliii, imo xliv. Salurnina! ^irginis et marty-
comite pro Cbrislo passi sunl. Saiicti Euslachii mar- B ris. .

tyris cum sociis ejus. » Yide supia. MoL.\N.: « In Blandinio, translatio corporum san-
RrRDE(;.\LE.\.: • Andega\is, tian-Iatiocorporissan- ctoruin Guduualdi, Berlhulphi, cum reliquiis sanctae
cti Lucinii episcopi el confessoris. » Colitur xui virginis Amelbergse. » Yiiie in Pra^termissis dies
Februarii. singuiis proprios, ad quos remiltuntur. « Papiaj,
Abdinghoffe.n.: « Et sanctae Saturnina; virginis et sancti Theodori episcopi et confessoris. Eodem die,
inartyris. saiicli Euslachii maityris cum sociis suis. » De Ber-
Editio Lubeco-Col. in Basilla et Baudelio inier- nardino relerl \erba Belini: « Treveris in mona-
polatae, in Austregisilo puia, sic addil: « Ci^itate sterio, quod \ulgariter liorreum iiuncupatur, Basi-
Afjuila, natale beati Reriiardiiii confessoris, crdinis lissa3 viiginis. » Yide eleiichuiii Piaelerm;ssorum. In
Minoruin. Iii Anglia, sancti .A.tlielberti regis et edilionibus aliis de Theodoro el Beriiardiiio, ui in
inarlyris. Ipso die^ sancta.' Saturnina; Mrgiiiis et priina. Se.juilur: Trcveris, saiicli Ma.xiiiiini inar-
«

niartyris. • tyris, priiiii minis Trevi.ensis episcopi. »

hujus iii

Reli.n. in Rasilla cnn\enit cuni A.vtierp., etc , su- Consule Praitcrmissos. Tuin « 1'^t iii monasteiio,
:

pra cilalis. Tum

rapia>, sancli Tlii'od(/ri episcopi
: • quoil Milg,,riler Hor.eum iiuncn|ialur, Basilis.sdj \ir-
et cunfessoris. Eodem die, sancli Li;sRicliii iuarlyris ginis. Herefonliic, sancti Alhellicrli rcgis Angliae
cum sociis ejus. In Galliis ci\ iiale Neinauso, saiicti oiieiitalis et martyris. Die \igesiiiia, sancti martyris
Raudeli iiiai lyris. Riluricas, beati Aisliigilli episcopi Thalahei. » Yide socios in Actis. « In Rlandiuio
et martyris. Eodem die, sancti Rernardini de Seuis Iranslatio, » etc, utsupra.

XII Kal. Bie 21.

In Mauritania Caesariensi, natalis sanctorum Timothei, Polii et Eutichii diaconi, qui apud pracfafam re-
gionem verbum D.)mini disseininantes, pariter coronari meruerunt. Item apud Caesareani Cappadoci.T3, na-
talis sanctoruin Polyeucti, Victorii et Donati. Cordubae, Secundini" martyris.

NOTiE.
Textus est in Prnten., Tornacon., Puhnnpn., An- Q Leyden., Lovanien., Albergen., Danic. et Edit. Ullraj .-
tuerpien. et Mnx.-Lubec, Anluerp.-Maj., Munerat., Belg.
Grecen. et Motan. Item in Antuerp.-Max., Ultraject..

S. Secundinus lituram occupat in codice. Quis olim aut quae ejus loco fuit ? Nullo tamen scriptura-
nira discriinine. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Hic rursus amanuensium oscitanti;e tribuenda noruin. Habet praeterea contra lextum, coronnti snnt.
sunt pluriina. Ibec paucadeliho. Maariraaia, Tkinio- Deinuin aberrat, maxime in hac inepia constructione
thei, Tliijmolhei, Eutici, Euticii, Cnpndocice,Capadotia, seu combinatione Item apud proifatain regyonem
:

Policeti, Polionali, Pohneti, Polioti. Po-

Polieveti, Cmmream Cappadocice, etc. Antuerp.-M;ij. pro vcr-
liocli, etc. Notabilius est, quod codex Pul.san. pro- bum Domini, iiialuit ponere, Domini verbum.
fert, secutus Adonein, ({ui pro diaconi, legit diaco-

OBSERVATIONES.
De toto bodierno textu, hoc unum dici pofest, D miauis, qualemcunque dignitatcm ad solum Euty-
nulla de sanctis iii eo enumeratis monuinenta repe- chiiiinrestriugt^-re videatiir. IJtrum id studio, an
riri, pr.eter ea, qua; iii Martyrologiis exslant, atleo casii fecerit Usuardus uoii examino, cerle apud xXot-
iit solo fermo noinine iiiiiotescant. Sic primain an- keruin .\doiii.ina periodus int icta i'em;insit, soliim
nuiitialioiiem eirorinant pleiKpie codices ilierony- intorjecta, sed i)erper;im, voce civitale, ut recte
miani /n Mnnrilania, Timolhei, Poli, Eiilici dia-
: olim observavit llenscheiiius. Tres nostros inartyres
coni, incertiim relini|uenles, ulri .M;iiiril;iiiiie, Tingi- uno versiculo celebrat Wandalbertus, alii duo ad
tanoi ne aii Cirsariensi pr;efati marlyres tribiiendi hunc textum non pertinent
sint. Diibilalionem tollit Itomanuin parvurn expresse
His sena Polius, Eulhycliius atque Thimotlicus.
indigitans In Mauritania Cmsarienu, Timothei, Pd-
:

lii, uhi vides tertium so ium desideiari. Rcposiiit Martyrum Cappadocum antesignani noincii varie
illuin \i\o, vulgare elogium, qiiale
texiiitiiue satis elTeriiiiicodices fere oinnes, tuin vulgati, tuin ma-
in laterculo exhibetur, cum hoc solo ab .'Vdone niiscripti, tuin antiqui, tuin rocenliores, ut supra in-
discrimine, quod ipse legatin numero mullitudinis, nuinius et in Actis etiain abunde exponitur. Hiero-
diaconorum, Noster vero cum apographis Ilicrony- nymiana apographa PoUculi ferme nominant, Usuar-
Patrol. CXXIV.

75
dina sibi non constanl. Ado, qui((ue eutn sequitur
Notkerus, melius, Pulijeitcli ; qnain enuntiandi ratio-
ni'iii in ea codicuni dissonaiitij pulavi pnererendain.
De caetero textus noster Adon;anus est. Martyr nlti-
mus S^c»)u//H)f.s ex eoruin, opinor, est numero, qiios
ex Usuanlus, confusa no-
liispaiiia in Galliaiii altulit
titia illicaccepta. Nec sanc quidquaiii llispani sug-
geruiil, undi' de teiiiporemartyrii distinctius ^tatua-
tur. Nec ad Mauroruia farnosaui illain persecutio-
Herinien. purissimo textui subjicit « Item sancti
Roniani monachi. » jus, opinor. |ui die seqiienti in
!
Actis poTiitiir, et in c^dice Pratensi
wbiis H iic conject ira est, [)oculiaritor
trib itur.
cultum Romanum in ea PCcK'sia vel cuenohio, cujus
olim Hcriniensis codev.
luit
RoswEYD. in line « In Angia, Valentis episcopi
: «Ipso die, beati Valentis episcopi et triu.n pueruruni
et marl\ris, J.iniiarii marlyris. . Yide elenciiuin
Pra^iermissurum i't diem >e |uen|pm. Yide etiain qu^
de Valente boc die notavit Castellanus in Martyro-
loijio universali.
Centui. n.: «In Mauritania Csesariensi, sanctorum
Tiniotei, Polii et Euticii diaconi. Casarea Cappado-
ciae, sanctorum Poliocti, Yictoris et Donati. Aiili-
siodori, sancti Yalis presbyteri et confessoris. Cor-
dubae, sancli Secuiidini njartyris. » De Yale, seu
Valenle, proxime dixinms.
Bruxellen., in prima annuntiatione satis purus,
sic pergit « Et sancti
: Valentis epi.-copi et martyris.
Apud Ca^saream Cappadocia^, natale sancti rum Po-
lieucti, Yicloris et Donati. Eodeni die depositio Con-
stantini Magni imperaloris, qui ^iam lidci et devo-
tionis princiiubus reliquit, et quem Gregorius in
Regi.-tro, et Anibrosius super salnium
i
quartum, ac Isidorus in Chronicis, magni meriii
apud Deum fuisse, ac^itam feliciter terminasse com-
nieraorat. Ci\ita1e Corduba, sancti Secundini mar-
tyris. Anthisiodori, depositio sancti Yitalis
teri. Qui supra Valix dicilur.
» sbyteri.» Yide qua> de eo dicuntur in I'ra'terniissis.
IIagenoyen. inilio purus, secundo loco babet de
Dioscoro martyre iEgjptio, quem cum Usuardo re-
tulimus XVIII Maii. Sequitur de Cappadocibus et Se- C
cundino, satis recte.
Victorin. in fine « Qui, ut scribit beatus Cypria-
: Molan.
nus in libro dc Lapsis, per ignem passionis niarty-
rium consummaveruiit. Apud Corsicam, sanclae Ju-
liae, qua; crucis supplicio coronata cst. Antissiodori,
Helena3 virginis. » Sed baec omnia pertinent ad tcx-
luin diei sequentis.
Matric.-Cartus.-Ultraject,: « Timolhei, Polii, et
Eutychii martyium, Poliucti, Yictorii et Donati. »
Corrupla de inore omnia.
Regin/E Suec. signatus num. 428 « Ipso die, san-
cti Romani inonachi, ([ui beato Benedicto monachi-
lem haiiitum tradidit. » Patet indicari Ruii,anum
Siibkiieiisein, qui ad xxviii Februarii in Auctariis
cuin Roiuavo Jurensi confusus est, quod peiiie-
raiii facliim abunde in Actis ea die deinonstialur.
Censet porro Ferrariiis. p.ra-laluni Siibidcrvsent
eumdein osse cuni bodierno Romano Anlissiodo-
rensi \el Senoiicnsi. aut potiiis Fontisrogi At
qna id Acrosimilitudi e circumJeratur, videsis in
Adnulalis llpiivclieiiiaiiis ad insulsaiii latiuiiem ca-
pile 1 Aclorum liujus ilom.ini, xxii Maii ui \eibo
dixiiniis ad xxviii l^>br.
In Yaticax. num, 59'i9, deest Sccundini.
Alte.mps.: «p] .di'in die, Antissiodori,depositio san-
cti Vita.is, Vialis, \el Yalentis, » ui supra.
Strozzian.: « Translali l)eati Pauli niartyris de
) tii
Consianiin.ipoli in cixitate Veneliarum ad monaste-
rium sancti Georgii majoiis anno Dom. .mccxxii, in-
dict. "2. y Remiilitur ad vii Julii. « F^odein die, saii-
ctorum Genesii, Tbeoponti etsanctaellelena).» Prio-
, »:
USUARDI MONACHI. 76
A nein, sed ad longe antiquioreui Diocletiansainperti-
nere, verosiinilliine conjicit Ilenschenius, Actis,
ali^^ive moaumenlis certi.iribus destitutus. Sola pro-
iiide Usnardi auctoritate niti videtur Seuiulini com-
mpinoralio. Hic vero undi-cunque euin eruerit, pri-
miis t'st qui in sacris Fastis consign.ivit, tamque
certo in hac parte df ejus lect one coiistat. quain
certum est, reliqua oinnia ex Adone desurnpta.
AUGTARIA.
: resduo verissuisnominibns referuntur iii .Tanuarii
Helena proprii die cjlitur xviii Augusti, de qua \ide
eodem die St'iw- ib observationps.
Re.viens SS. Tinioth. et Apo'1.: « Antis iolori. de-
posilio sancti Valis preshyteri et coii.essoiis. »
Kditio Lubeiu Cdl. in tpxtu .sa.is puia, subdit:
ciim eo niarlyrum: qui priiuo pio Chri^to pedibus
siint vincti, deiiule in ei|uuleo le\ati, ac sae;iius
[l(jrti,J linaliter gladio per^u.ssi, coronaiu martyrii
adepti snnt Trecas, sancti Maurilii confessoris. An-
lisiodori, beati Yallis presbytori et conlessoris.» Fre-
" qutruis iiominis variatio.
Belin. in textu, pro PoHi, legit Hippolijt'. Tum
sulidit « Item translatio beati Pauli martyris de
:
Constantinopoli in Yenotias ad monastiTium san-
cti Georgii niajoris, annoDominiMccxxii, indictione
decinia. Eodem die, sanctorum Genesi, Thopontii et
sanctce lielenae.» Vide snpra.
Greven. Yalenlis episcopi et cum eo trium pue-
: «
rorum qui prinio pio Christo vincti, et in e ,uuleo
;
le\ati ac saepius torli, tandem gladio percussi ad
martyrii palmam pervenerunt. In Africa, natalis
decimum sanctorniy Yicti,Maurellae,Quinti, Primuli, Saiustii,
Fortunati.» Vide socios alios duus in Actis. « Secun-
duni quosdam hic, depositio Conslantini imperatoris.
Aulisiodoro, beati Yallis presbyteri et confessoris.
presby- Trecas, sancti Mannlii conf ss.^ris. Valeriani pre-
«liospicii confessoiis et viri Dei qui apudNuceriam ;
[Nica^amj inclusuSj ferro ad carnem accinctus, \ir-
tiileab.slineiitiae insignis, siinul eliam prophetiae spi-
ritu claiuit.»
« Natalis sancta^ Idabergae virginis. »
: In
Actis \ocatur « llisoerga. Ilem translatio beati Pauli
martyris p Constantmopuli iii ci\itatem Yenpiias,
etc, ut Relinls. « Eoclem dic, sanctoium Syne.>ii,
Tbfopontii,» etiain ut ihi: « El saiicti YaleiUis mar-
tyris et pontilicis.» Sequitur niinorihus typis:« Ho-
.sjiicii confessoris,» elc, ex Grexeno. Ediiiones aliae
sic babent « Apiid Ariam, nalalis
: s..nctae idahergae
virginis. In ci\iiale Aiitisiodorensi, beaii Vualis pre-
: sbyteri et coniessuris. In Lusitama, \illa Miliana.
passio sancti Maucii, a Judaeis perempti.» Sequ.tur
translalio Pauli, ul sii|ira.« Eodem die, sanctorum
Synesii et Theopoiitii. Et sancti Yalentis martyris et
ponlihcis:
Augui qiiem laeiis (lnci pr r sauilia votis.
Die \igesima prima sanctornm magnorum regum et
D apiislolis ccqualium, (_]onstant ni et ileleiK'S. « Tiiin
Iilleris niinorilius:" Qui Coii^tantinus eccf^siam Dei
maxi.iiis pri\ilegiis liuiiora\ il, lidoin dilat.i\il, toin-
; pla conslruxii, el plenuso[)i'rioiis h uiis in p;ice quie-
\ it. Libellosaccusationuinconlra E:dscopu.>siJiobla-
tos, comocatis e[)iscopis incinait, d ceiis: \os dii
eslis, a voru Deu coiisliiuit. ito et inlcr vos cau.sas
\e.>tras dicutile. Apud .Mca^ain Gallia* -saiicli Huspi-
confessjiis et \iri Dei, qui \irluieab.Ntiiienti;oiii-
sigiiis.eliam pro()hetiae spiritu claruil. In An.^lia,
depositio hoaii Godrici ore !.il;e et confo.ssur.s, cujus
Actus clari exstant » \ idode eo Henscheniicommen-
tariuin et vilain a Galfrido coaevo scriptam
i.
 :
77
XI Kal.
In Africa, aatalis sanctornni Casti
pissionis rnarlyiiuni coisu ininaveruiit.
Autis.oJ:)ro, IlekMKe ^irginis.
Ita Pmten., Herinien., Tornacen., Pnlsanen., Rosmjd., Antw^-p.-Maj., Munerat., Greven.
Molan. ccpteris coJicibns correctior, scribit .E^ni-
lii, seJ iiosrsnarJinMni scribiMidi nioJuni e\ ni>s. et
inipressis aliis poti\inins. Dnbinin est legoiilne
UsuarJus, scnbit, an scripsit. h\ pr.-pterito habent
Pralen.. Tornacen., RosweyJ. et ^lnneint. In pr;e-
senti. lltM-inien Fulsan. Antnerp.-Maj Greven, et
, ,
Molan. Ltruiu priKferas sus Jeque est niihi pne-
Florentinius totus est in numeranJis, Jislingnen-
dis, Jistribuoiulisiine hujus Jiei niartyribus, ex co-
dicuin Hieronyinianorum anci[)iti sententia. Non lu-
bot milii supra viruin Jilij;ontissiinum sapere. At
quoJ iiostri est inslituli. noto, Faitstinuin, Tiino-
theum et Venustuin male ab ipso BeJiC fribui, quem
purnm aiito non viJorat pejus UsuarJo, qui a Mo-
; se partcin inclinaro, ut
lani Auclariis J stat longissime. Hoc verumest, Be-
dam Casli et Eniili memiiiisse, phrasi non multuin
ab Ad(»niana discrepante, quam Rabaiius mutualus
esl. Bre\ius eos ndicat Uomanum parvum Ado Be-
dnm, ul Ji.Ki, ferme sequilur, AJonein Notkeius.
UsuarJus \oro pareiithosi inseruit quaialii in finem
conjec^rant, deB. Cypriani testimonio. Lapsum ara
boru'n inartyrum, sed et gloriosam subinde resipi-
scenti.irn paucis sed elegantor a laudalo P.itre rle-
scriptam, Acta reprte^^Hiilanl. Liceat bic nobis re-
fiTre h?ec paucula Sic Casto et Minilio aliquaiido
: habuit, non loquor. SeJ iia lifoste perspicore erudi-
Doininiis ignovil, sic in priina cougre-sione deLiictos,
viclores in secnndo pio'lio reddidit, ul fortiores ign -
bus lierenl, qiii iijiiibus ante cessissent, ut unde siipe-
rati essent, inde superarent. ViJe Je iisJem insign^MU
Angnslini locumapiiJTillemDntium, tonio Ilf, p. 126.
Anliqnissima item lioruin marlyrum iihmii )ria exsiat
iii Kalendario Carthagiiiensia Mabillone edito, Wan-
dalborlus sic eos paucis exorn.it
C i'l'- • 11 iiii C.i!-'us -i.^-r ^-E iiiliiisfin
Juliani (^irsicanam longa narratione historica pro-
secutns est M').sandor, eaiu Adoai snpponens. At
enim .AJonisistuJ non e.sse elogium, \erosiniilo facit
accuratiiir Ro-.\vey li eJitio, et iiltro fatoliir Floren-
tinius, aJJensco«.'>(/nt7e//t narrationem exliiberi a Pe-
tro de Natulibus, lib. v, cap. 29. Ex collalione patet
esse etiam dissimiles, sic tamen utex iisdem Actis
pR.xTKN. in ecgrapho nostro sub finem aJjicitiir
Sononis, sancti Bomani confessoris. . Seil aJJita-
me itum esse hanJ obscurecolligo, putoque aJ mar-
ginem aJJitum. Qui I Jo Boinano illo ceiis MiJum sit,
viJ-at lector n .\tishac Jie et xxviii Febinarii.
Ilern in .\iictariis hac dioi prcccedentis, ex Hehi-
NiEN, et Beg. Sukc. sign. n. 428.
Antuehp., Max.-Lubec, AycicixcT., Victorin ,et
U(;heli.\n. in fiiiesoliiiiimo lo aJJunt
• Romae, san-
ct.jiuin Faustini et Tliimothei. »
ANruEKi'iEN.-M.\x., Ultr.\ject , Leyden., Lova-
NIEN., Al.UKRGEN D.ANIC, Ct l!^OI riO Ul.TR.\J BELO.Je
, .
H Jeiia b.cc t.'\tni subjicinnt • Oii;e siciit in gcstis
: criiiib
san;ti .\matoris legiiur, el miiltimoJa ineriiorum
virtute clariiit el miraculiseirnlsil.
sanctoruiii Faiisiini et riinolliei •
socius aJjniigitnr.
Ceniulkn.: Iii .Vfrica, .sanctorum Castiet iMnilii,
« ti()ne Jcsumpta sunt. Sequilur. « A|)Uil Co.istintiao-
aniper ignem m.irlyrium consummaverunt. Anlisio-
doro sanct.e Holeua! viiginis, qnae iiinltimod virlule
claruit. Apiid Corsicam, sanclie .IuIIcB, qua; cruois
suppJcio coronata cst. » ViJe infra.
Bruxei.len. nihil .sensudiffertab AiNTUEnp.-M\x.,
MARTYROLOr.nTM. - ME.NS. MAI. 78
Die li.
ot Emilii, qni, ntscribil bpatns Cyprianusin librodoLapsis, per ifjneni
ApuJ Corsicani, sanctic Julia;. qua) crucis supplicio coronala est.
NOT.E.
ct Molan.
VAUI.V.NTES LECTIO.NES.
^ placel Adonis lectio. Errat Munerat. dum pro r.on-
snmniarcrKiit, ponit coiisniiiinavit ; noc iiini,M.s placet
Grexeni ol .Molani nnilatio. qni subslituuntcomjj/r-y^-
rvnt. Rursns inale in Mnnerato esl Cortica, in Gre-
veno pro J luliie^Julianw; Jornnm, Rosweyd., Gre-
ven. et Molan., Hdence praefigunl lilulum sanctii'.
;
OBSERVATIOXES
prolluxisse certo appnreat. Vera AJonis verba raar-
tyrii soriem brovissime complectuntur, eaque Not-
kerus et Noster nude Iranscripsere. Porro quiJ Je
Mosandri et Potri histnriis, \ariis Actis et trnnsla-
tiono censendum sit, ex Papelirochii
collig.U lector
commenlario. Salis ibi innuil Magister nosti>r in cain
passam Virginem staluat sje-
cuio sexto vel septimo, contra quam senserit Baro-
nius in hodierna notatione et ThooJoricus lUiiiiart
in Commentariode poi\secutione Wandalica, p. 451,
ubi ejus Acta reproducit, cum alio Ms. codicc Re-
inonsi collata. Utra opinio praefercnda sit, aliorum
B judicio relinquimus
De Helena mirari liceatita scribere Florentinium:
Meininerunt (Heleiue) Beda, Usiiardus, Adri, Nothe-
rus : cum iJ Je solis anlepenultimo elullimo asseri
vore possit. De Beda, quom non nis supposititiuin
tas auctorpotnit i.i AJoai ma BoswoyJi editioiie He-
leiiain nullam esse, ut pnto in appendicora reji>cla;n,
et ab ipso' |uidem MosaaJro nstorisco notalam. quod
ipse do Faustinoot Timotneo recte antea observave-
rat. QuoJ auten et deposilio ejus et translatio m
llieroiiymiaiiis memori'tur,beiie consiit Heiisclienius
eaa posteris aucta, ut etiam senrire debuit Floieati-
iiius qun loIIeliMi e coinmemorationem lilteri^ Ita-
liic.niint. licisa genuino textu Ji.scrimiiiavit. Ut un([U(! tnmen
res babeat, sive ex apigraphi^ Hioronymiaiiis, sive
ex Actis sancti Amaloris, Hehma UsuarJo iimotue-
rit, certissiinum est illam ab ipso sacris tabiilis in-
scriptam. UnJe priores accepti el, inserti sint, jam in
aporto positum est ViJe sancti Amatoris Acta Maii i
illustrala, num. 31, et qnae paucis etiam Je ea habet
Tillemontius in Vita sanctiGermani,tomoXV,pag.ll.
AUCTARIA.
:
c (^tc.SeJ Faustini et Timotbei annuntiationem penul-
timo loco collocavit.
H.VGKNOVEN. Helenam praeterivit. In prima annun-
tiatioae p irus, sic pergit: « EoJimu Jie, sanct;e Ju-
li,e viriiais et martyris, quae capta erat in Carthagine
et Eusebioest pr<fisenlata, ut ancilla; cui liJelissime
illa servisit, non tamen cnitum Jivinum [ir.clerinit-
tens. UnJe Eusebius summe eam diligoljat, et pro
: ea quatuor alias a Felice pr;Esido Corsicie pro\incae
accipere iioluil. Insiiper illamnimis collaiid.ibat.
Eusebiusinebriatur de navi lollilur, olcuin
et .Julia vi
coasiMitiri; nollet iJolis sacrilicire al ipis ceditur,
is torqiit^tiir et siispendilur, et in suspeasione
llagcllatu.'-;diMnnin crucis allixionc martyrium com-
• Tiim : « Boin.fi, plevit. ciuce vero illa or.it et obit, ac ia specie
lii
IuGrkvkno anus colUiiib;e ejns anima cdjloscunctis vijciitihns asc-n-
Jit. » H.ec foraii', excitat;i snperiiis historica mirra-
polim, Jcpositio sancli Conslantiiii i aperatoris, qui
i
[) dictns cst magaiis. Hic (|iio (nt; ogregii; pro imporio
[(tigiiavit, ul |)aceiii oinnihus genlibus conservaiet,
In Chronicis invenilur. Hic etiam privilegia, primus
imperator, Romanis pontificibus et Ecclesiis dedit
 »

79 USUARDI MONACHl 80

Decimas regales ecclesiis, et ministris Christi dele-
gavit. Hic Constantinusprimum, non per se, scd per
suos, Ecclesia3 erat persecutor, et ideo loprosus est
efiectus et a lcpra per beatuni Silveslrum erat mun-
datus in baplismo, ubi Cbristus ei appaiuit, et ideo
A Sanctini et Antonii, discipulorum sancti Dionysii,
qui successive ecclesiam Meldensem in pontificahbus
rexeriint et in Domiiio quievernnt. • Vide in Prseter-
mi.ssis. « Lemovicas, sancli Lupini [Lupi] episcopi
et confessoris. Aiitisiodnro, beati Romani abbatis. »

poslea factus est Eccles^a; piopaLrator. lloiii in Roiiia Idom osl, ni fallor, qui supra aliis locis assigiiatur.
a^dilicaxil e^clesiaiii Salxalnris, id cst Sancla saiicto- prima editiono, in fine
Bei.i.x. « Roinap, sancto-
:

rum ; et ecclesiain B. Petri apostoli, quain fecit ca- rum Faustini ct Timothei. » Inaltera a Iditur « In :

put et malrem omiiium ecclesiarum et S. Paiili ; ; Galliis monasterio, quod vocalur Vallilias sancti
etS. Joannis Baptista^ in Laterann. Igilur repuMica Rumani ahbatis, alumni Patris ]5onedicti »
bene ordinala et eccle^ia Dei iniro iiicido cxallaia, Gheven. « RoiiKT, nalalis saiictorum Faustini,Ti-
:

cum m;igna rcligioiiouliiit, iii Conslaniiiiopoli, el s?- moibei ot Venusti. Iteiii Maxontii et Feliis, socio-
jiultus iii eccle-ia Aposloioriim, qii. m ii)sea'dilica\it. ruin, Goswini martyris. Eodem die sanctoruin con-
Hiijus festumGra^cice!ebrant.» Qnahicvera falsisim- fessorum Sanctini ot Antunii discipulorum,» etc, ut
miscentur, perso Jacile disliiiiiuetoriidilus loclor. Coli- supra. « Lemovicas, sancli Lupi opiscopi et confesso-
turConstantinusdiepra'cedenti,utibiiiiActisrefertur. ris. Ipso die, ut dicilur lib. iii Historiie triparlilae,
Matric.-Cartus.-Ultragegt. : « Julise Aiiginis et de|iositio boati Constintiiii Magni imperatorisconfes-
martyris. Helena> virginis. Casti et iEmilii, de qui- soris. Qui Ecclesiam Dei maximis privilegiis hono-
bus scnbit beatus Cyprianus ravit, fidem dilatavit, templa construxit, et plenus
Altemps.: «Roma? sanctorum FaustinielTimothei B operibus bonis in pace quievit. Antisiodoro, beati
martyrum. In monasterio quod vocaturBonae
Galliis Romani abbatis. Eodem die, sanctiBoni.» An non
vallis [ValliliasJ sancti Romani confessoris^ alumni Boni vel Bononis ? « In Vascania, Quiterise virginis et
sancti Benedicti. » De eo salis dictum est. martyris et aliorum.
Florentin. : « Apud Ravennam civitalem, sancti MoLAN. sensum prosequitur « Quae sicut ingestis
:

Martiani aicbiepiscoiii et confessoris. » Tum Stroz-
ziAN.:« Sancti Solberis papae fcstivitas agitur x Kal.
Maii. Item Roma?, deposilio sancti Urbani papa; et
martyris, cujus festum agitur viii Kai. Junii. » Cur
haec ibi hoc die nolentur ignoro.
sancti Amatoris, etc. In civitate Antiosodoro, beati
Vualis presbyteri et confessuris » De quo die praece-
denti. « Romae, sancturum Fauslini et Timothei. In
Galliis monasterio quod vocalur Vallilas, etc. Eodem
die, sancti Boni. » Tum chaiactcre minori « Go- :

Burdegalen. « Cuitheria^ virginis et martyris.

: >>
Quiteria} scribunt Acta nostra.
LuxoviEN .: « In pago Senonico, Vallidiacensi mo-
nasterio, translalio corporis beatissimi Romani con-
fessoris.» Vide quse diximus ad Praten., supra, etc.
Editio Lubeco-Cjl. in prima annuntialioue pura,
in secunda nonnihil interpoiata, de reliquo similis
suini marlyris. » De Constantino abundedictum est.
In editionibus aliis, do Helena,Roniaiio et Bono,utin
praecedenti. Sequitur: « In Gasconin, sanctae Quite-
riae virginis, quae cum aliis multis egregium marty-
rium suslulit. Romae, sanctorum Faustini et Timo-
thei. Die vigesima secunda, sancti marlyris Ba-
silici. » Colitur iii, Martii. Demum lilteris parvis :

est codicibus, supra citatis Antuehp -Max., etc. Sed « Romaj sancti Gosvini pueri etmarlyris.» De hoc vi-
subneclit « Eodem
: die, sanclorum confessorum deaniur Acta.
X Kal. Die 23
Apud Lingones, passio sancti Desiderii episcopi. Hic cum plebem suam ab exercitu Wandaloruni vexari
cerneret, pro ea supplicaturus exiens, statim jugulari est jussus, quique pro ovibus sibi creditis cervicem
libenter tetendit, et percussus gladio migravit ad Christum. Passi sunt autem cum eo et alii plures de uu-
mero gregis sui, et apud eamdem urbem conditi.

Puri sunt cod.ices, Praten., Herinien., Tornacen.,
Molan
VARIANTES LECTIONES.
Primaoccurritvariatio in nomine Wandalornm,nl
nos et scribimus et pronuntiamus. Secutus sum ta
men codicos Praten., Heriiuen., Rosweyd., et alios,
quibus ea litlera in usu non est. Recte scripsit Gre-
ven., inale Munerat. Unandalorum. Tornacen. etl*ul-
sanen. Guandalorum forniaiit, solila satislransiiiut:i-
tione V in G, et forte ox bac radico GautUi a WanAn,
P iilsanen., Rosiveyd., Antnerp.-Maj., Mnnerat. Grevenei
G Guiberto et Wiberto Gemblacensi. Sic i Apri lis G«<a-
lerici et Walerici. Wibi Giiandelbertus pro Wandelber-
tns, elc. Si quis pluribus hujusmo li delectelur, habeo
qUcG disserlatioiii iioii incurios.e maleriain prifii)eant.
Altera variatio est in, qtdque pro ocibus, ut ha-
benl Pratm., Heriuien., Tjriiacen., Rissveyd., Mu-
nerat., Gr(i,veii. et alii sensu non rocto, qnem corre-
;

quemadmoduiii variisinno;iiiiiibu3usu\,enit, nt Guil- xere Pulsanon.et Mol :n. conjunctione inducta, legen-
lelmiis el WiUeUuus, Guido el Wido,' GuaUerns et tes, qui pro ooibus, vel ut Munerat., Qui mox
Wallerus, Gasconia et Vasconia, aliisqiic notatis ab pro. Alterutra loclio pnrior ost, sed nos antiquio-
Honorato Bouche inChorograpliia proviiici-e ioin. I, ri»s codicos pr.etuliinus. In Piilsanensi deest, Itben-
lib. IV, cap. 2, § 0, occasione urbis Vapiniiensis, t'r. h\ Muneralo, pet typothelaB er."orein habetur
vulgo Gap. H,ec se:nol indicasse juverit, aliis etiam alio plnres, pro aliiplures, ul in principio Linijonein
servilura. Et notantur hoc ipso die in Auclariis do pro Limjones.
0HSEUVATI0NE3.
Vacat hac die Boda, vacat Romanum parvnm, va- tollnnt. Florus, de Viennensi se agere diserte
Ast
cant etiain,siita loqui licot, Hioi'onvmiana apo^^ra- prolitetur. igilur Ado f Narrat hic iiuus inarly-
Qnid
pha, sallein quoad spectat liniiti-s lalerculi iioslri : niiin jn Clironico ail annum Cliristi DLXxxiii.Rur.-.us
intellige in iis codicibus Desilcrium no.i reperiri, jilura de eo scripsit a Notkero fuse coinmeinorata,
nisi tantuinmodo ut a recontioribus adjeclus est, fa- aliaqiie in Actis nostris relata de quibus non osci-
;

tenteFIorentinio etsicquidem adjectus, ut perpensa

; tanter egiinus ad xi Februarii. At in Martyrologio
annuntuindi ratione, dubiumrelinquatur, nti'uiil pas- s^io de Desiilorio Vionnensi Ado non meminit, quTd-
sio Desiderii episcopi et )//«/'///ris Lingonensi an
D
Vien- quid sub ejus nomine Mosander eloginin astruat, ex
nensi ((jui ambo hac ipsa dic recoliinturj tribuenda Chronici verbis conllatum. Atque hicc ita esse, con-
^it. Verba Hioronymianorum e Rabano ex iisdein tra Baronii notationes evincit Florentinius, ut ante
codicibiKs, ni fallor, descripta, dubium ne;]uaquain ipsuin Uoswcydus censuerat, qui, quiv de Viennensi

81 MARTYROLOGIUM.
Dosiilerio in MosanJri Adone lc;.'Uiitnr, scripta inve-
nerat, Adoniano textu. sed in ora codicis
non in
Coloniensis, atiiue adeo inter addita spuriaque
rejecerat. i)»x itaqne pro voris Adonianis liaberi
debent. solaexliibet laudata Rosweydi editio,eaJeni-
que a Notkero descripta sinit. inlerjecta periotlo.nua
eos redarguit,i]ui dicebant cirihi(einciviuinesse rioen-
tiuin, non cadnrerum defanctorum. Quoe aulein ab
Usuardo pr.vt-^rita. et potissiiiiuin ad sancti inartyris
sepulturain spoctant, de qua utiet de translatiinibns,
de inartyrii teiiipore, Wandalisijue seu Aleininnis
sapculi tertii, qui hic appellantur, consulot lector
erudilani HoiiscluMiii coiniiientalionem. Sed habet
haec adversarios suos, atque ia priiais Tilleinontmin
In Pr.xtensi nostro apographo sub finem legitur
« LocoSigeslr-». dolicatio Ecclesiit sancla^ MariiB et
sancii Se|uani. • Vix d;ibito, quin ea rocontius ad
niarginem apposita sint, at |ue adeo puritati codicis
nihil olDcianl, ut alibi nijtavimus.
A.NTLERP., .VIax.-Llbec. A.ntlerp.-M.\x., Ultraj.,
Levde.x.. Lova.mkx.. Alberoen., Damc. et Editio
ULTRAJ.-BKLfl. toxtni piiro siibdunt « In Hispaniis, :
natale sanctorum Epitioi et Basilei episcopi.
scribunt • Epicteti vel Epictiti, Epitacii • vei
tasii. • Vide Acta.
Centulex.: «Apiid Linguones,passio sancti Deside-
rii martyris. Cum plebem suam ab exercitu Waiida-
lorum vastari cerneret, ad regein eorum snpplica-
luni exiit.aquo statim sententiam decollationis ac-
cepit. Fassi snnt cuin eo [sequenlia ab alia manu]
quamplures de nuinero gregis. »
Brlxeluen. sic incipit « ApuJ
: Hispaniam, na-
tale sanctorum Epitecli el Basilei. Apud Lingones,
passio sancti D^^siJerii episcopi. Qui cu:n plebem
suain ab exercitu WanJaloruin vastari viJeret, ad
regem ipsirum pro snis supplicaturus exivit. A quo
jussus est statim jui,nilari et ip.se pro ovibus sibi
; Montani et aliorum. In Hispaniis, nalalis sanctnruin
creditis cervicein libenter extendens, gladio percus-
sus ini^ravit al Christum. Sed percussor ejus mox
amentia corr^it is interiit. Passi sunt etiam cum eo
etalii plur'\s de numero siii gregis, qui socini apuJ
eamJom urbem conJiti sunt. Et apuJ Viennam,
natale sancti DesiJerii episcopi. Qui in territorio
LugJunensi in villa Priscilliaco, consilio Brunochil-
dis, a The )Jorico rege lapiJibns obrutus, martyrii
gloriam invenit. Et inolo martyr sepultus in Vien-
neusi ecclesia, honorilice servatur. ApuJ Gembla-
cum, sancti Witberti. Qui inter nobilos Lotharingiaj
milites priinus, iniliti-e deposito et religionis accin-
gens se cingulo, Gemblaconse coenobium funla\it.
Hagexoven. inripit a Desiderio Viennensi, fereut
in .Adone Mosanlri. In D '>i lerio Lin;'onensi salis
purusest. Tum perperam adjicit « Helenam, Fau>ti-
nuin et Timotheum, » de qiiibus die pr^cedenti.
Tum . In Hi-;pania, sancti Epicteti martyris et
: Mercuriale, B:. xi texlum descripsit. Tuin
Basilei episcopi et confessoris. » Gembla-o inoii terio, natale saiicti Guiherti patris
Aqcici.nct. ei Uoiiellian. eadem habent in fine,
qnne octo co licessupra. Nempe « In Hi.^paniis, san-
: lis. itom VieniiiE, natale sancti DesiJerii episcopi,
ctorum Epictili vel Epictici episcopi. »
el Basilei
Matric -Cartcs.-Ultkaj. Desidorii episc ojii et
: •
martyris, cuin plaribus de grege suo, Lucii, Montani
Slaviani cum sociis eoruin. » ViJe et hos et socios
meliiis in actis expressos. « Groyberti confossoris.
Guibertiim Gemblacensem, ni fallor, inJicat, vel
Wibortum Frii>lariensem.
REGi.N.ii; SuEC. signalus num. 130 : «
IX Kal.
Natalis Manahen, HeroJis tetrach;o collactanei, Joctoris
Anliochiain in Christo quiescentis. Ilem
commeinorant Evangelistae. In Portu Rornano, nataiis sancti Vincentii martyris. InGalliis civitateNamne-
tis, beatorum martyrum Donatiani et Rogatiani fratrum, qui pro constantia fidei in carcercm inissi, et in
»» »
— MEXS. MAI. 82
A toino II, a pag. GiS, ubi de Desiderii hujus nostri
Actis dilTerens^ Henschenii sententiain ex profossa
impuf^nat. contonilitque non ad sa^culum tertinm.seJ
ad initium qninti, Desidorii inartyriiun rovocandnm
esse. Ego iitriusqueopinionis momenta aliorum exa-
inini siibjicio. Ipsoruin Actoruin seriom (lallioam
tradit lauilatiis Tillemoiitiiis toino oodoiii, a paj,'. 539,
qnoruni AJonis toxtus, breve compendium est, no-
ster vero ex Adone fere ad verbuin contraotus. At-
simplex et vera Usuardi leclio.
qu'^ luec WanJel-
bertus hoc d.stioho Desideriuin laudavit :
Lingonioam decima Desideriiis sacrat urbem
Antisies martyrque Dei gaieatus lionore.
AUCTARIA.
: ctornm Faustini ot Timothei. In Africa, sanctorum
Casli et .Eiiiilii.» ViJe qiia; de utraque annuntiatione
dicta snnt ad diein pra.xoJontem.
VATiCAN. nnin. o9i9 « Rom«, sanctorum Faustini
:
et Timoihoi. »
Caudi.vcex. Prioratus « Magno-Loco, adventus
:
B reliquiarum S. Austremonii episcopi et manyris. »
Colitur I Xovembris.
» Alii Rkmens. SS. Timothei et Apoli.: « Autissiodori, de-
« Epi- positio et translatio corporis S. Helenae. » Die praece-
denti, in textu Usuardino posita est.
Editio Lubkco-Col. in textu satis pura, addit :
« In Hispaniis, nalale sanctorum Epictici et Basilei
episcopi, martyrum. ApuJ Viennam, sancti Desiderii
episcopi et martyris, qui passus est in territorio
LugJunensi in villa Priscilliaco. Oiii inartyr moJo
sepultus in Viennensi ecclesia, ubi honorilice serva-
tur. » ViJe supra observationes.
Brltn. . In Hispaniis, Epitacii episcopi etBasilei.
:
Ipso Jie, sancti Mercurialis episcopi et confessoris.
ViJe Pr<xtermissos et xxx Aprilis.
Greve.v. « In A rica, sanctorum Lucii et Quinti,
:
Epiclici et Basiloi episcopi, martyrum. ApiiJ Vien-
nam, sancti DosiJerii episcopi et martyris. Qui pas-
G sus quiJem in territorio Lug lunensi, villa Prisciliaco
[Prisciniaco],se l mo lo Vieiinno, quiescitNicoinedise,
Theijpoinpi episcopi et martyris. Qui profiJe Christi
missus in ciibanum accensum, Jie integro et nocle
ill.TBsus perJuravit. DeinJe carceri, negato cibo in-
clusus, a Doinino confortatiis, tanJem vero cuin
Senesio ase converso, inartyrii gloriam aJeptus est.»
De iis jani saepius. ViJe in inJice Praetennissorum.
« Gu lielmi inartyris Rollensis. Cujus corpus cum
jacorot occullum, Jiviiiitus per miracula revelaluin
fuit. Mercurialis e|)iscopi et confessoris. » De quo in
Belixo. « In Frislaria Ilissiae, sancti VViberti inona-
chi et confessor's. » Dillertur aJ xiii Augusti. « Ca-
lixt.e iiLtbilis Roinanae » ViJe Praetermissos.
MoLAN. de Epitacio el Basileo, atque item de
« In
:
nostri ac funJatoris, confessoris praeclari in miracu-
D qui passus est in territoiio LugJunensi. » De Guil-
lel;n ) Rijlfimsi, ut supra, soJ characterc minori. FlJi-
tiones ali.e, pr.'nio agunt Je Guiberto, post Je Dosi-
Jerio, ut supra. Tuin : « Die vigesima tertia, sancti
patris et confcssoris .Michaclis episcopi SinaJ<T3.» De
Epitacio, etc, ot Morcuriale, ut jam Jictum est. In
fine, chaiMclere minori « In
: Anglia, civitate Rof-
Roma, san- fensi, passio saacti Guillelmi. »
Die l't.
et prophot.x sub gratia Novi Testamenli ; apud
bcalissim;e Joann.e, uxoris Chuza?, procuratoris Ilerodis, (|uain
 ;;;

83 USUARDI MONACHI. 84

equulei catasta suspensi ac laniati, deinde lancea militari perfossi, novissime capita eorum praecisa sunt-
Apud Histr.an, sanctorum martyrum Zoelli, Servilii, Felicis, Silvani el Diociis.

mTM.
Ex Praten.,Herinien., Antuerpien. oX^ox.-Lnhec. A lan. A<Ue Anti(erp.-Ma.'jC., JJltraject., Leyden. Alber.
Rosweyd., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Mo- (jen., Danic, el Edit. Ultraj .-IJctfj.

VARIAxNTES LECTIONES.
In solo Pratensi habetur conlactinei, melius reli-
qui cuiii textu. Greven. legit. a ynd Anliochiam quie-
scentis, oinittens, in Christo. [ieriniea Aiituerp., ,
Max.-Lubecana et Greve.i. ponunt Cuza;. Rosweyd.
Chuzai ; nos cuiii plerisque Clnizoi. Antuerp.-Major,
pes^ime in munerato Nanunetis. Sequimur codicum
torn^nteiu, qui uiiiformiter liabent Namnetis. In
Aiitu 'rp. majore pru Histriain, in quo codices con-
veniunt, est, Historiain. Cautera, ut Mananen, Zoeli,
Scrvili, Fcelicis, Dijoclis, etc, inter scriptnria sphal-

opinor amniuensis vitio,pro Chuzie, sciibit cujusdain m.Ta reputamla suiit. Johannce, an Joanna; pra^feras,
inde rminate. Bene in Pratensi legitur Nannelis, nihil interest \aleat paroemia
; Loqui cummuitis, ;

male in Antuerp. et Max.-Lubec. Nanipnetis civitate, apere cum paucis.

OBSERVATIONES.
Manahen et Joanna, Chuzse uxor, nec Hierony- nutatio pag. 732, quidquam affert, quod ipsorum
mianis nec Bedic aut sequacibus, nec Romano parvo Actorum auctoritati magnopere deroget.Ex illisipsis
noli ab Adono primum consignati suntxujusverbasim- martyrii seriem pluribus piosecutus est Notkerus,
pliciler descripsere Usuardus et Nolkerus. De utrius- sed hiec pr*ter nostrum proposituin. Hos duos solos
que sancti elogio dubitandum omnino non est;quse de celebrat hodie Wandalbertus :

Maiiahendicuntur, accepta sunt ex Actibus apostolo- Donalianus Namnclis ciiin Roir.itimo

rum cap. 13. De Joannameminit Lucascap. viii, v.3,
et cap.XXIV, v. 10. quomodo apud Graecos cum aliis
unguentiferis mulieribus colatur, explicat Papebro-
l''ratrv, i»i.' oxornat fi(l.'i c riauiine Nonnm.
U
Atquehactenus recte procedunt omnia. Annuntia-
nimirum,
tio ulliina nonnihil facessit negotii, in eo

chii sylloge historica. Vincenlii cominemoratio ex
codicibus Hieronymianis pr^jfluit, iisdem ferme ter-
minis, quibus intexlu nostro exprimitur. Romanuin
parvum positionem neglexerat, sed ea ab Adoue re-
stitnta, inde ad nos transiit. Atijue hiec solum de
ea tradilasupersunt. Exstant etiain apud Hieronym.
Donalianus et Rogatianus fratres germani martyres,
quales itidem a Rabano vocanlur, ex eodem fonte ;ib
Adnne hausli, sed satis simpliciter, ut pote nullo
pncterea ornatielogio. Usuanlina sunt, quiE in laler-
culo recilamus, ex Actis accepta. Ha;c vero tanla
gi-a\itate et simplicitate scripta suit, licet diu post
martyriuMi, ulab omnibusinter sinceranumerentur
qualia censuit Ruinartiu.^a pag. 294. Eadem Gallice
refert Tillemontius tomo IV a pag. 491, nec ejus
quod perperam Istrite adscriliantur, qui Sjri potius
dicendi sunt. Confusionis auctor \idetur esse ancior
Romani parvi, ex quo Ado, quem de more, nullo
pr.evio examino, secuti sunt Usuardus et Noikerus.
Scripserat Romanum parvum, In Istria, Zoelti et
Silvani, male Istriain Sjrice substituens. Servata
positione socios ex eadem classe adjunxit Martyro-
logus Viennensis, atque ita in Nostrum, aliosque, et
quidem in Romanum hodiernum promaiia\it ernu',
correctus a Florentinio et Henschenio, apud quus
rein accuratiiis discussam in\enies. Excusandus ne
sit Usuardus, non examino. Etiain fallentibus ducto-
ris sui vesligiis, ut jam tnties ostensum est, insistere
assuevit, et nos qualemcunque ejus sentenliam, ut
fert instituti noslri ratio, reddere profitemur.

AUCTARIA.
ToBNACEN., rescissoDon.atianietRogatiani elogio, G AuGENs.Canonicorum Regularium; «Ipso die.beatae
purum exhibet Adonis textuin. In fiae autein adjicit Posiiia« virginis. »
. Ipso die beatae Posinnae virginis. » Qus infra denuo In Vatican. num. 5919, deest Manahen. Habet ;

recurret. Sed in Actis sub Pusinme noinine relata " El in Istria, Sylvani et Felicis. »

est xxiii Aprilis, et nos eo die in Auctariis de ea Strozzian.: «Bononia3,translatio B. Doininici con-
meminimus. fessoris, in qua ex corpore ejus virgineo tanta iiia-
PuLSANEN. purus usquead Vincentiimartyris, c-e- navit odoris flagrantia, ut omnium aromatum odo-
tera oiania pra^termisit. re II superaret, que, anno decimo tertio ab ejus
LovA>iiE.v. refeit etiain Arionem purum, expuncto obitn, de mandato D oiniiii pap.e Gregorii IX, cele-
martyrum Namneiensium elogio. brata fuit ab archiepiscopo Ravennate el multis aliis
Ckntulkn. Apud Anliochiain,
; • natale sancli Ma- episcopis. » Nota est dies, (]iio colilur iv August.
nahea, Hero iis tetrarcb.e ci)ll;irt.mei, doi-tor s, Rkme.xs. .sancturuia Tiaiotliei et A[)o aaris « la I ;

prophetae sub gmtia Novi Teslameini. » In Joaana vico Bausioao, super nuvium Malronam, depositio
purus est. « la Galliis civitate Namnelis, beatoriim sa.ictaj Posinie \irginis. »
Rngatiani et Donatiaiii mar \ruin. Apnd llistriam, Ediho Lubeco-Col. orditur a Rogatiano et Dona-
saucloruinZoelii, Ser\ilii,Fe!icis,SiIvaniet Dioclis.. tia;io, ut in toxtii. Tum.: «Apiul llistram, elc» Dein;

Bkuxellen. ia textu solito purior, in fine adjicit «Iii portuRoia;ino,etc. » Seiiuiuir: « Ipso die.natalis

« Item translalio sancti Domiaici latiis el fundiitoris saiicli Miiaahe ),etc • Deiinin ; « Item b(^atissinuB Jo-
ordiais Pnedi •atoruin. » H.ec remittenda est ad diem liamiae uxoris Chiizae.procur.itoris Herodis praedicti,
qu colilar iv Augusti.
) 13 quain (•ominemoriint li\aagelistie. Qu;e mortuo ma-
H'Li;E.\oYi.:N.ita iiicipit; « Apud Antiochiam,natale rito, Domiauin Jesum Christuin sei^uebatur ulii pie
beali Manahea, » etc. In quoa girmanotextu defioit p aidicantem, et largiter ei et suis discipulis de suis
de caetero in reliquis satis purus. facultatious ministrax il habeassociain sibi similem
;

MATi{[r,.-CAivrusi.E-ULTH.\jEi;.r. prlmo loco; «Doaa- et alTectu pariter et in effectu, scilicet sanctam Su-
tiaaiet Rogatiaai fratruin. » Dequibusad margiiieia ; saanain, de ([uihus Lucas ponit, et alicC niult;e niu-
« la honorem isturuin inartyriim est consiiiuta qua^- lieres .se(|uebantar Dominum Jesuin Christum. In
dam domus or iinis nostri pro ic Nanetas, uhi re- Lombarilia, ci\ itate iJomni.i, translatiosancti Domi-
quie.scunt aut passi suat. » Seijuitur ia textu; « Zoelli nici confessoris priini ordinis PraHlic;itoraiii.CoIonia
martyris cum .^ociis, Manahen lleroJis collactanei, A^rippina, ia ecolesia ad saactic Mariae gradus, ad-
doctoris et propiietic sub gratia Novi Teslamenti. ventus quaruaidam reli([uiarum saacti Aaaonis ejus-
Joaiinae uxoris ChusoBj quam comniemorant Evan- dom civitatis nrrhiepiscopi et coafcssoris. • Videdie
gelistae. » natali iv Decenibris.
 83 MARTYROLOnirM. — MENS. MAI. 86

Belini prima ed'tio ordinem iiiverlit, et noiiHna A Christociini eisdem occisus, triumphavit. » Rojicitur
nleraquo tuipiter corruinpit. In altera suh linein ad- in diein sequeiitom. « Civilate B monia, translatio
jun;,'itur « Item Bnnoni.e, translatio heati
. Dominici sancti Dominici confessoris, de cujus corpore, cuin
coufessoris, in qua e\ cor()ore ejus \irjrineo tanta hnar-^tur, mira odoris suavitas emanavit. Colonia
emana\it odoris fragrantia, ut omniuiii aromatum Agrip[)ina, iii eccl''sia ad graihis Mari;e, translatio
sua\it,ileni su(ierar<'t. Quio anno xiii ab ejus felici qiiaiumdam reliciuiaruin saiicti Annonis episcopi et
oilitii, d' maiidato DMniiii (iregorii I\, celfhiata cuiife>soris. •

fuil ah archiepiscopo lUnenuate el iiiultis aliis epi- Mola.n «Itein Bononiae, transhitio beati Douiinici,
:

scopis. • elc* exBelino. Tnin « Transla'io sancti Lamherti.'

:

LiR(;\K.\. ; «Ci^ italeTer;:e^tina.sancti Servuli inar- Dii^snatalis estxvii.Septemhris.Sequitur lypismino-

tyris, tempoiv .Numenaiii imi)('ratoris, qui cm sa- rihus : Eodem die monasterio Lirinensi, ViiiCMitii
«

crilioarf c>>ntemneret, ner\ is Cifsus,inequuleo sus- pri'shyteri, qui lihrum \ere aureiim conscripsit, i)ro
pt'nsiislnrqnetur. lateraque iilius unculi^ huerantur. calhoiic.e iidei antiiiuitate et venlate, ad\eisas pro-
Deinde depos tus, olfo ler\enti perfusus, cum red- fanis omniiin h;ereseoii novitates. • In posterioribus
diTotiircniistaiit.or, jj;ladioaiiiiiiad» ertijuhetur. - Cst editionilius nescio cur omitt:itur haic annuntiatio,
Zi'helli et Sccnnd.ni socuis, ijui \ere Isl.i.e Irihuendi soluiiKpie aijMtur de traiisialioniDus s;incti Laniherti
sunt. •Anoliii martyris, qui cum esset custoscarce- et S. Dominici.
ris, a sanclo Urhauo cuiu tribunis comersus, pro

YIII A'«/. Die 23.

RoniiE via Numentaua, natalis beali Urbani papae et martyris, cujus doctrina, sub persecutione Alexan-
dri, niulti niartyrio coronati sunt. Mediolani, sancti Dionisii episcopi et confessoris, qui apud Cappadociain
prj lide Catholica da nnatus evilio, ibidem priino quievit, postea vero reliquias corporisejus, per sanctum
Basiliuni pra;fatae urbis e|)iscopum receptas. beatus Anibrosius condigno hoiiore condidit. ApudMesiam ci-

\itate Dorostoro, sanctorum martyruni i\assecralis, Yalentionis, et aiiorum duorum siinul coronatorum. In
territorio Trecassino, sancti Leonis confessoris.

NOTiE.
Codices quatuor puri sunt, Praten., Herinien., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Nimentana scribunt oinnes, et nos scripsimus, B posuit codex Pratensis ignoscat leclor, si codices
;

licet non ignorenius logenduin, Nomentana. Rursus
conveniunt oinnes in ciijus doctrina, snlus Greven.
vocein de suo inseruit, cujus prcpdic.alione et d;-
ctriiia. Heliqui item IJionisii, cum codicibus, tametsi
alihi, ni lall .r, correxeriin. Condigno hoiiore bene et
recte scripseruntfere oinnes llerinieii. taiijen et
Greven. habenl cuni digno honore. Moesiani optiine
omiies alios sequor. in quibus male, sed ttinen ex-
prossissime hahelur Mesinm. Sic Pusicratis, ut fert
Gra'ca significatio, prseffrendum putamus, sed ea-
di'in ducti auctoritafi^ legimus Passecrulis.Dnuni, pro
duoruni, posuit Pratensis; pnestat hic Cf-rte alioiuin
; orthographia, C«/^«(/octam, Ka/ertrtoniset si qucB sunt
hujusinodi, vix indicare opeiiB pretiuin est.

OnSERVATlONES.
Vrbnni memoriam sic ferme recohint Hier^ny- dein in Sacramentario Gregorii Urbanum papain
m'ani ouines. ['ia Nomentana miltiario viii, natalis iii o atione marti/rem compeliari. Scio el Wandal-
Uiljani e/H'.sco/)i ; et in iisdein iniiiiediafe sequilur; bertum ita caneie :

/)j ciiniterio Prii'te.rliiti, Dorostori : qu;e cum ita or- (Ji;iava Urua ui> moriinrum stefiin)nte fiiljnt,
diiiata nihil signilicent, vid''lur c(je;iiei'rium istud, iDiiihi <|iiein .lo inii;i -iiiul sinLruKipi- bcavit.
cum Urbaiii aniiuntiatione conjuugi debere qua: ;
Scio denique Acta ipsa, qu.TR a Romanis notariis
esset diS|iaratissimorum com'i)iii;itio, iiempe vin' Ap- conscripta esse censiiit Henscheiiius, Uihani papa)
pite, ad quam cerliim est spectare Picetextuti cceme- , inartynum fiise de.scribe. At non a'que clare per-
terium, cuin oia Nomenta la, longe inde dissita Iii spicio, qua ratione velusla illia AMatii et Froiitonis
his ex dicandis criticeii su-im exercet Florentmius. Kali^ndaria, Be la et Rahanus, martyres a coiifesso-
Beda et e\ e ) Rahaiius, simplicius legUMt Hoiiue, : rihus diserte i!l)ii|ue et expresse (list'n:.,'uere soliti,
uatale Urljuni papce et confessoris, cujus docArina cum c.cteris .VI irtyrologis et cilalis Actisconciliari,
mulli martijrio cnronati suiU. Uhi certo allulit.ir ad vere et solide possint. Viam aperuil Til!eiiiontius
Csciliam sociosque martyres ab Urhaiio papa iiisti- toiiio III, pag (J86, uhi Urt)anu<n episcopum et mar-
tulos. .Aliter loquitur Koinanum par\uiii In cieme- : tijrem ab Urbano pon'ilice et confesso'-e diversum dici
terio Picete.clati, sancti Urhani e)nsioiti et marti/ris. posse existimit ; alqaeuna lites com;)oiii, circa cor-
H*ca B''da non solum stylo,secl ipsa re sum iiopere pus Roin« asservatum quo apposite redu-
et al bi ;

ditferunt. Audi mod ) liberaliorein .\donis phi;isim : qu e rectp disseruit lltMischenius p;ig.IO,
cendaeriiiit,
Jioime cia Numentana, in cieiiieterio Pruete.ctati, na- num. 18. (jujdque iii hoc .lystemate ad explicin .a
talis sancti Urbani epistojii et martijris. Cujns do- Martyrologia i-oiiduceret maxiiie pos.set Urhanus :

ctrina, suB PERSKCUTio.NE .\lex.\.\uui, mH//i /Hartyio episcopus et iniclijrs pultus fuisse via Noincntana,
coronali sunt. \\\\(i<, hic, opinor, iiiale c )llecl.i esse niiUiario viii ab Urhe, i.sijue suhin le in Galliam
et perseculione Alexandri aucta, quae feriiie in lliero- translatus esse alter \ero papa in cwmeterio Prm-
:

nymianis, Beda et Romano parvo riqiereral, servalo
martijris titulo, q'jem Noster, expuncto lamen re6te
ccemeterio, cx pr.efato .Vihme, cu;n reli quo siio te\tu
nuitu.itus est. II, ec suiit .\Iai lyrol.)goruiu nosir.jru n
placita, cuin (luibiis conferend;i el coni^jonenda Al-
laiiani et Froiilouiani Ivaleiidani veroa die xxv
(Maii) (.\llat. viii Kal Juaii). natal S. Urbnni con-
fes^iorisut jue ponlificis, via Appia. Sci'i equidem
confessoris et inurtjris appellatioir^s ad sanuin sen-
suin cum Heuschenio opiiine reduci posse, et qui-
te.clavi cia Appia, ciijus corp is ibi remanserif, pri-
mumaP^schal' I iii Urbein translatiim, inventun-
qu<! suhiii.li! .iiiiio .\inx(;ix. Coiijectura est, qnx dc
CcClero iiihil oiIi:iet titulo mari//ri.s Uibano papae pas-
^ snn as<ert>, iit pote qui illum variis confessionihus
: proiiierilus sit, «que ac plurimi alii, ut notissimuiii
est .M.ijoris momenti qu;tstio agitat'ir circa Acto-
ni.n ipsorum sincer t.item ah Henscheiiio defeii.sam,
a pra:f.ilo Tillemo.itio acriter oppiiL^nafam, iis inter
cajteiaarguineiilis,quibussubimperal )reAlexandro,
 : :
87 USUARDI MONACHI
apertam porsecutionem et publica martyria nequa-
quam admitlenda contendit. Et ha3C ferine eadem
adversus Cseciliae et socioruin passionem recurrunt
ut verbo indicavimusxiv Aprilis. Ne quidhic teiniM-e
definiamus, aut extra proposituin evngemur, omnia
tutius ad XXII Noveiiihris de iii^ 'gro examinanda
explicandaque reiiiittimus.
Mediolnno, deposilio Diomjsii episcopi, diserte no-
tatur in ilieronyinianis npographis. Silent Beda cuin
suis el Romaiiuin parvum. Elogiuin a Nostro hic in
textu recitatumAdonis est, id'|ue Xotkerus descrihore
non prectermisit, adjeclis aliis (|u?e ncc referre, nec
exaininare nostri fori existimo. IJionysii lahores pro
catholica fide egregie exantlatos, exvariis Palrihus
coliegit et accurate digcssit Papehrochius. Doroslo-
renses martyres in Hieronyinianis transposilos, ex
ipsis taiiien erutos, a Nostro et Nnlkero, vere ex
Adone transumplosesse oportet, ut potequi in nullis
Martyrologiisanti(]uis aliisrepiM'iaiitur. Bmi an terni
socii, an forle qiiaterni fuerint, non haheo uiule de-
finiam. Nec definivit Henschenius, quiconsarcinato-
ris pseudo-chronici Dextrini commentis procul
amandatis, sanctorum nostrorum encoinia ex Grae-
AUCTARIA.
ToRNACEN. mutilat elogium Dionysiia, prinio qid-
ivit, usque ad annuntiationis finem. Coeterapurissi-
mus est.
PuLSANEN. in Urbano purus, totum Dionysii elo-
gium truncat. Deest annuntiatio tertia. Infine purus
est.
AnTUERP. etMAX.-LlTBEG.,ANTUERP.-MAX.,LEYDEN.
Bi:L(iLovANiEN EditioUtraj.-Belg. omiltunt an-
, ,
nuntiationem ultiinamdeLeone Leyde^j.-Belg. male
notat S. Francisci stigmata, voluit indicare transla-
tionem.
Roswevd in Urbano purus, secundo loco inserit:
« Ilem Eleutherii pnpae, qui sedit annis xv et sepul-
tus est jnxta Pelrum apostolum. » Seipiitur reliquus
textus. Tum in fine « Item
: in Britannia insula. ci-
vitate Magidulfi, deposilio sancti Al lelini episcopi et
confessoris. Item Sulpitii et Serviliani. » Data sunt
postremorum Acta xx Aprilis.
Antuerpien.-Maj. Leonem episcopnm facit, ad- G « Beneventi, sancti Secundi episcopi et confes-
ditque in fine « Item in Britannia insula,
: civitate
Enagidulfi [vel Magidulfi] depositio sancti Aldelmi
episcopi et confessoris. »
Munerat. in fine « Ipso die,
: sanctarum Marige
Jacohi et Salome, sociarum inatris Doinini. » Alii
celebrant earumdem translationem, Vide quae de
ipsis dicuntur in Praetermissis.
Ultraject.^Leyden.^Alberg. etDANic. incipiunt
« Apud Assisium. translatio sancti Francisci (bea-
tissimi patris nostri, impiiunt Albergen. et Danii";.)
qu;e anno Incarnationis Domini mcgxxx sud Domino
papa Gregorio IX facta est. » Addunt iidem codices
fLEYDEivsE.w exci|)e) de Urhano post, corouaii sunt:
« Hic post beatum Petrum sextus decimus, constituit
ut omnia vasa altaris essent aurea^ vel argentca, vel
saltein stannea. » Porro omnes oinittunt, « sancti
Leonis. »
Centulen. :« Romae, sancli Urhani papas et mar-
tyris, cujus doctrina suh persecutione Alexandri D martyris de Constantinopoli in Venetias, ad mona-
(multi) martyrio coronati sunt.Medio aiii, beati Dio-
nysii episcopi et confessoris. .Apud Mesiain, » etc.,ut
in textu. « In territorio Trecassino, sancti Leonis
confessoris et monacbi. »
Bruxellen. longius Urbano elogium texit; sed
prajstat ea ex Aclis cognosci. Inreliquo textu satis
purus est. In fineaddit: « Apud Assisium, translatio
sancti Francisci, fundatoris ordin;s fratrum Mino-
rum. » Notissinius est dies natalis iv Octobris, quo
omnia remitlenda sunt.
Hagrnoyen. alia de Urbano comminiscitur, liic
prajtereunda. In reliquis purus est.
AguiciNGT. post « Pap;c etmartyris, » inlerserit
« Hicfecitministeria oinnia sacrata argeatea, et pa-
88
A coruin monumentis vensimiliora substituit. Certis-
sima eorum laus est in Actis sancti jH/ii, dequibus
agomus xxvii Maii, uhi utriusqiie noinen Pasicratis
et Valentionis expriniitur cum Exirlvjo etiain procul
dubio martyre, ut refertur xv .lunii, sed nulla alio-
ruin facta mentione, nisi forle .lulius ipse et Esi-
chyiis duo illi aliorum socii censeantur. De Lpone
Trecassino praeler Usuardurn, ex veteribus nullus
loipiilur, et is qui lem in plurihus codicibus Usuar-
diiiis, non optiniae not;ej prjfleritus esl.Nohis sulfi-
cer debet. praestantiornm anctoritas. Pauca de eo
'
supersnnt, quae sylloge sua historica Henscbenius
complexus est. Superest Eleutlierins papa ab Adone
cuin elogio, a Notkero aucto, liac die collocatus,
cujus certuin est Usoardum nec hic, nec alihi me-
minisse. Conjectando aut divinando rem non confi-
ciam cujusmodi esset, si Adonis textuin eatenus
:
revocarein in duhiuin, aliove modo suspectam red-
derein annuntiationein, in Adone tam clare expres-
g snm. Qui pliira cupit, adeat Acla xxvi Maii. Nobis
duhium nulluin est quin genuinum Usuardum hac
etiam die repraesentaverimus.
tenas argenteas quindecim posuit. » In fine est :« In
Britannia, Maldubiensi monasterio, sancti Adelmi
episcopi et confessoris. Roinaj, sancti Eleutherii pa-
pae et martyris. »
ViGTORiN. : « Item Eleutherii papae. Hic constituit
ut nulla esca repudiarelur a Ghristianis, quae ratio-
nalis et humana esset. Et in territorio Reatino, san-
cti Maronis martyris. » Videatur elenchus Praeter-
inissorum.
Matric -Cartus.-Ultraject. « Urbani papae et
:
martyris. Mariae .lacobi et Salome, Canionis mar-
tyris cum filio (Cononis, ni fallor, qui colitur
XXIX Maii). Passecratis martyris cumsociis. Diony-
sii episcopi Mediolanensis, cujus reliquias heatus
Amhrosius exallavit. »
Reg. Suec. signatus num. 130 « Et in territorio
:
Reatiiio, sancti Maranis martyris. »
In Vatigan. niiin. 59't9 deest Loonis, adjectum :
soris, in sancta Sophia. » Hunc Seciindnm fateor
me ignorare. « Rom;B, sancti Eleutherii papae,
qui praefuit Ecclesiaj annis xv. Et sancti Canionis
martyris. » Eumdera forte intelligit, qui in Actis po-
nitur, episcopus Aser, etc. Vide ihi.
Florentlx.: « Florentia in partibusTusciae, natale
sanctissimi Zenobii, ejusdem civitalis episcopi, qui
duin viveret, adeo vitaet miraculis claruit, ut invir-
tute sanct;B Trinitatis mereretur fieri trium mortuo-
ruin suscitator.Vixitannosxc,etrequievit in Domino
anno ab incarnalione ggcgxxiv. Ad cujus sanctitatis
commendationem, duni corpus ejus transfertur ab
ecclesia sancti Laurentii, die xxvi .lanuarii, ad ec-
clesiam njajorem praedict* urhis, feretrum ulmum
siccam casu tetigit, quae mox coram omnibus flo-
ruit. Apud Assisium, translalio sancli Francisci con-
fessoris, ;mno Domini mggxxx. Eodemdie,sancti Bo-
nifacii pap^e. Itein translatio sanctissimi Stephani
steriuiii sancti Georgii m;ijoris, anno .vicx. » Vide quae
de hac translatione protomartyris, un fortasse alte-
rius Stephaai Junioris, etc, in Pra^termissis dicun-
tur.
Editio Lubeco-Col. de Urbano, praeter « vasa
altaris, etc, » addit « Hujus teinporeco^pit ecclesice
:
primum pr«dia possidere, » in Dionysio et Doro-
stotensihus satis pura, Leonem omittit. Tum: • Apud
Assisium, » etc, ut Ultrajicgt. elc, supra. «Eoilem
die, sancli Adelini [Adelmi] epi.scopi et confessoris.
Ipso die, transIatiosanctaruinMari;e Jacobi et Mari*
Salome, sororuin sanctK Dei genitricis Maria?. Item
translatio sancti Goaris presbyteri et confessoris. "
Dies natalis est vi Junii.
 ;

89 MARTYROLOGIUM. — MENS. MAI. 90

Bei.in. Ante Leonis, interjicit : « Apud Floren- A burnensis in Anglia,confessoris. Mutii abbatis, qui
tiain civitatein Tusciic, natale sanctissiini Cenobii primo princeps latronuin fuit : deinde conversus, in
(Zenohii) ejusilem civitati^ ejMScnpi. . Fost l^"ouis, sanctitate iiiaxima. solilariain vitaiu diixit Panein
addit :Eodern(lie, sa;icti Bonifacii Pap;e. Apiid As- ca'litiis inisssuin, Dominico die gMstans,cibuiii aliiiin
sisiuin, tran>ilatio sancti Patris Francisci. Et aiibi : non requirebat. Itein Mutii alterius, qui cum lilio
• Itf^in translalio sanctis<iiiii Stcphani, • etc. ut Fi.o- annorum oMo, monaslerinm ingressns, ad abbatis
RKMiN. In posleriori editiont» paria oinnia, seil de imperinm euindem liliiiin iii llnmiMi projecil. revela-
Fraiicisco, hoc niodo « Apiid
: Ass siuin, translatio tuiiiiine fiiit abhati, mcrituin Abraha3 Palriarchie,
saiicti Francisci, institutoris fratruiii .Miiio-
Patris Miitiiim in hoc facto sibi acquisisse. » Vide ile utro-
ruiii, cnjiis \enerahile corpns, crucilixi stiirinatihiis qui' Mntio Piwtermissos. « Apiid Assisiiim, translatio
veliit pretiosis>iinis margaritis ornatuin, aniio Do- saiuii Francisci confessoris. Translatio sancti Goa-
niini Mr.cxxx fratribus ad generaleflapiluliim .Vssisii ris presbyleri et confessoris. Translatio sanctarnm
conirregatis, ab ecclesia sancti Georjiii, in (jua pri- Mari;e Jacobi et Salome, sororuin sanctae Dei Geni-
niuin locuin (piietis acceperat. ad basilicain in ipsius tricis. »

hoiiorein constructain, octavo Kalendas Junii trans- MoLAN. < Apud Florentiam Tusciaj, natalis sanc-

latiim, coiulijjiioibidein honore situatur.
mus rf^initti ad iv Octobris.
Gkkve.\. •EodiMii die,\el,secunduin alios,sequenti,
Roniae, sancti Eleulherii Papoe. Ilic litteras ac^^epit
a Lucio Brilannico rcire. petente, ut per ejus man-
datiiinChristianns fieret. Guimpie rexisset Ecclesiain
annis xxi inensihus vi, martyrii palinaina(h'[)tiisest,
sepultus in Vaticano. Itein sancloruin Maxiini et
Venerandi martyrum. Baictwardi et Dictwardimar-
tyrum. » VidePnetermissos, in Worado. « Canionis
» Jaiii dixi- tissimi Zenobii, ejnsdem civitatis episcopi. Eodem
die, sancti Bonifacii Pap;c. Apiid Assisinin, transla-
tio sancti patiis Fiancisci, instiliitoris,
• etc, ex al-
tera Belixi editione. " Ilem Iranslalio sanctissimi
B Stephani,- etc.,ut FLORENTix.Minoribns antein litte-
ris « Adelini
: episcopi Scliirlmnieiisis in Anglia,
confessoris. " EJiliones alia^ sic habent: « In Britan-
nia, monasterio Maldubiensi, sancti Ailelmi episcopi
et confessoris. » Sequitur de Zenobio, Bonifacio,
Stephano et Francisco, nt supra. Dein « Die vige- :

episcopi et inarlyris. Niceti martyris, qui Gothns
gente, cuin fidein Christi abnegare nollet^ a Gothis
in ignem niissus, coronam martyrii adeptus est. »
Vide Pra^termissos. « Florentiie, beati Zenobii epi-
scopi et confessoris. Qui, ut testatur Antoniniis
parte 2 Chronicie su;e, sanctitale vil.e et miraculo-
ruin gloria saluberrimaque doctrina, inultum Eccle-
siiBDei profuit, pnecipue in Tusciae partibiis, tein-
pore Damasi pap». Adeiini (A/(/e///aj episcopi Schir-
siiiiaquinta, inveiitio tertia pretiosi capitis Pnecur-
soris. » Vide elenchum Prielerinissornm. Deinum
alio charactere « Eodem die, sancti
: Aurelii, Redi-
ciamc civitatis episcopi, qui cum Dionysio Modiola-
nensi episcopo sepullus est, ac tandein in llirsau-
giense cienobiuin translatiis, a Nottingo episcopo
ejus fundatore. » In nullo alio codice inemoratum
reperimus. Remittitur in Prcfiterinissis ad diein ix
Novemb.

VII Kal. Die 26.

Apud Athenas, Apostolorum discipuli, qui persecutione Adriani, Eccle-
nalalis beati Quadrati episcopi,
siarn grandi terrore dispersam, fide et industria sua congmgans, etiam libruin pro Christian;E religionii

defensione edidit, plennm fidei, et Apostolica doctrina dignum. Romae, sanctorniii martyrum Simmitri
presbyteri et aliorum viginti duorum. Ipso item die, sancti Qnadrati niartyris, in cnjus solemnilate sancti
Auguslini sermones habiti inveniuntur. Tuder Tuscise, natalis sanctorum Felicissimi, Eraclii, Paulini. In
territorio Autisiodorensi, passio sancti Prisci martyris, cum ingenti multitudine. In Britanniis, sancti Au-

gustini episcopi et confessoris, qui missus a heato papa Gregorio, primus genti Anglorum Chrisli Evan-
geliura prsdicavit.

NOTiE.
Sumitur textus ex Praten., Herinien., Miinerat., G dicum numero accenseri merentur.
Greven. et Molan. Qui soli hoc die purorum co-

VARIANTES LECTIONES.
Pauca suggerit, qnae ferme in ratione scribendi , melius habent Symmetrii. Sic rursus Praten., He-
consislunt. Lego S'inin'trii cuin Pratensi ct Mnno- rinien., et Munerat. scribunt plenim fidei, non
rato, non Sinmitrii, ut Herinien., nec Simitrii plennm fide, ut Grevcn. et Molan. Reliqua tacitus
ut Greven. et .Molan., vel ut varii coJices Usuardini praetereo.
auctiores, aut alii hnjusinodi, varie etrerunt. Acta

OBSERVATIONES.
Quod snepius jam supra a nobis observatum est, ginin ab eodem, citato loco texitur, cujus contra-
nernpe Usuardum et Notkerum pleraque sna ex ctam elegantiam nitide noster exhibuit. Nulla hic
Adone accepisse, hoc hodie per totum textum adeo inler Martyrologos nostros discrepantia idein cen- :

perspicuum est, ut satis rnirari nequeain id accii- setur « Atheniensisei)iscopus, idmn « Apostolorum
»

ratissiinam et ocnlatissirnam Henschenii aciein fu- discipulus, » idein « apologista, » ideiii « proplieta. »
gere potiiisse, cu ii do OMiaibus et singulis hujus la- Atipie li.ec antiqua el receplissima scntentia est
terculi .Sanctis res ipsa ultro inocnlos incurrat. Et a qiia tamen recedunt eruditi aliqui recenliores :

priino qnidem in « Quadrato Atheniensi, » notat
HenscheniiiselogiurnaNotkeroexlIieronymodesuin-
ptum, ubi inaiiifesfum est pr.ef.itiiin Notkeruin
verba Adonis de festiviiatibus Apjstolorum ad api-
cem transcripsisse. Qiiod de aliis fjeqne erit evidens,
singula inter se conferenti. Itafjiie jain dictus « Qiia-
dratns, • Hieronyinianis et Beil.e pr.eteritus, a Ro-
mano parvo primum coiisignatus est, his verbis
« Apud Albenas, Quadrati discipuli apostolorum ;»
qua; ferme in Adonis Martyrologio leguntur. Elo-
an satis fund;ite, judicabit lector, (Jiiin Henschenii
syllogen historicain contnlerit cuinTillemontii nota
t(jmo II, pig. o8J. In hiijusmodi controversis nihil
D hic milii lubet decernere.
Siimnu'triii'i et socii, Adonis itidom sunt, paulo
br(!vius Usuar.lo expressi, oinissa teiiip iris n ita,
;ih
sepiilliira) loco, ejnsque ciiralricePraxede, exqiiibus
: colligi debet, oinnein sancli hiijiiset socioruin noti-
tiam acceptarn e.ssc ex Vita s;inctaruiii Pudentian;E
et Praxedis, de qua eginms .ux Maii. Acta ejus sin-
 » :

91 USUAKDI MONACm 92

gularia rejiciuntur. Vide qure de translatione aiiis- A locum determinant, adscribendos, quidqnid aliter
que ab Hpnschenio et Papebrochio eriKlerata sunt. seutire videatur Florentinius. Hoc certum est, eadem
Qiiadralus alter, secnndo joco in AdDiie el No kero phrasi ab Adone, Usuardo et Notkero reconseri. In
positus, inapographis Hieronymian:s, sof-iis imniix.- Actis Cutlus socius adjungitur. Vide ibi ulriusque
tus leferlur, quibus pr.ntermissis, solus ab Adone historiam, qiiam recputi^irem existimat Tillemontius
celel)ratur, ipsissimis iilis verbis, quae nosler et tomo IV, |iag. ',i\9 Ultimiiin locuni occupat Auyus-
Nolkeius transcripsere. Henschenius. ut ali-
0[)tat tiniis Anglorum apostolus, de qu primus meminit
quaiido ediiitiir hahi in eius solemniiaie sancti
i Bi'da. Porro elos'iuin conciniiavit. non Usiiardus,
Aiigustini sermones, uli prodi t ille, queni desanctis ut credidit Papcbrochius, ex antiqiia et comniunis-
Per|>Ptua ct Felicitafe exhibeiit Acta \ii Marlii. No- sima decessorum n >strurum et aliorum upiii une,
latur mense Aug.isto, post M is.min cnmlidain, Qm- sed Ado, ex quo No^ler et Notk rus si.a transt;iie-
dialns .ili(]iiis ia Kaleiulario Carlh.igineiisi, ijui pro- ruiit; hic integre ad \prbum ij e iis re c -sis, qu;e
;

ciil diibio hicipseerit. ab.iiiis furie proarbi^rio liuc ai) Alone el Notkero, Lsuanlo ad .ita [iuta\it !'ape-

die relatiis. illustris itemesl iii vetnstis Hieronymia- brochius ; apud quem Aidecaiera. Alque b.ec plana
nis Tuderlina turma, varie in nominibus defjriuata, et certa Usiia''di iioslri lectio, qnam cim Adoniana
a qiia di-nuo a\ulsi sunt, qui hic inemjrantur haud et Notkeriana omnino congruere, et preterea ex ip-
diiliie primi el praecipui tres FelirAs^unns, Heroclius, so Adoiie e\ ideiiter desumplani, principio diximus,
Panliiius,n Martyrologo Viennensi signati, el ab ulro- Soium Augustinuni sic honora\it Wandalbeitus
que alio, iisdenl ferme termiiiis transiimpti Ea lem Aii^ustin'^ luiim cotmnendai sepiirna non.en
de Prisco Coriacensi et inijenli muttitudine est ratio. B l.aclca tiiio reniienL Anjilcniim iiiiliiH veibi :

Cejiset Henschenius Hieronymianis, quae martyrii Piiiicipe, quo Chnstum douiiii seiisere Bnlanni.

AUCTARIA.
ToRNACEN., csetera toto tpxtu purissimus, in se- Benedicto ahbate in monasterio susceptus, postea
cundo Quadrato elogium praeterit, in ciijus solem- anno aetatis suae triccsimo presbyter est ordinatur
nitate, etc. et nonagenariusin exfremis laborans,cum hanc ora-
PuLSANEN., priori magis mutiliis, non habet nisi tionein :rex gloriae, Doniine virlutum etc.fudis- !

de Quadrato Atheniensi el Augustino; desunt reli- set ad Dominum, die qua ipse petiit, hoc est in As-
qua omnia. censione Dominica, spiritum efllavit, et in monaste-
RoswEYD. in fine adjicit « Ifem in eadem Bri-
: rio, in quo ipse ab infantia scientia? et virtutibus
tannia insula, heati Bed;e presbyteri. " Diem anti- studuit, est sepultus. » Jamdixi venerabilera Bedam
cipat, nam colitur die seijuenti. coli die sequenti.
AxxrERP.MAX -Ll.!BEC.,ANTi'ERP.-MAX..Ur.TRAJECT. Hag noyen., in Qnadrato Atheniensi satis purus,
LEYDEN.jLovANUiN.et tCniTio Ultraj.-Bklg. tlericiiint snbjungit de Eleutherio, fere ut supra. Sequitur
in elogio Qiiadrati Atheniensis, in quo similes sunt Prisci, tum Synvnctrii, satis pure. Dein inseritur :

Adonis Maifyrologio. Vide supra obse vationes. « Item sancti Hiidertici episcopi et confessoris »
AxXTVERp -Maj. sic iiicipit « In Biitannia civitate
: Hilderertum de quo hodie in Praeterinissis
intelligit.
Dorobernia nataie sancti Angustini Anglorum apo- Sequitur de Quadrat), tex-
et die se jucnli in Actis
stoli, qui oiim ab Apostnlicasede directus cum aliis tus nostri altero, Tudertinis et Augustino, satis
plurimis verbi vitae ministris, jussu beali Gregorii, pure.
primus genli Anglorum Chrisli Evangelium praedi- Aquicinct. in fine de Augustino adjicit « Cre- :

cavit. Iiem in eadem

Britanniae iiisula, depositio G brisijue adhuc refulget miraculis. Depns'tio venera-
beati Bedae p esbyteri^ doctoris .^nglorum sagacis- hilis Bedae presbyteri apud Romam. » Qu d hic apnd
simi, cujus qiianta existunt merita, et doctrinae Romnm, quid alia in in^inuscripto recentius addita
fluenta, mellitabonorum operiuntestantur exempla.» significent, examinare non vacat.
Sequitur reliqiius textus pure. Matiuc. Cahtus.-Ultrajec.t. « Eleutherii papae et
Albergen. et Danic. Incipiunt « Romae, sancti : martyr s. Prisci et Felicis et sociorum ejus. Aujjus-
Eleutheriipapae et martyris Hicpost bpatum Petrum tiiii primi Anglnru n episopi. Qu.idrati episcopi,
duodecimus, accepit cpistolas a Lucio Brilanniae discipuli apostolorum. Iti-m Quadrati martyris, in
rege, ut per ejus mamlaium Chrisfianus fieret. » De cujus solemnifate Augustinus fecit sermon-^m. Bedae
reiiquo simi'es suiit Antuekpiknsi, Max -Lubec. et veii^raiiilis, piesbyte i confessoris. Jniii militis et
aliis codicibus siipra cifafis. marlyris. Qui ail diem sei|'ipntein spcctal.
»

Gk.ntulen. 1 Ajiud Athen.is, nat.alis beati Qua-

; In Vatican. iium. 5.)49 deficit seciindus Qiiadra-
drati episcopi et marlyris, discipuli apostoloriiin. tus. Adjectum aulein " Sancti Theodori
: martyr s.»
Item alterius Qiiadrati martyris in cu us solemni- Vi le in Pr ptermissis Theudoros bi.os. De quo hic
tate sancti Augustini sennones habili iiiveiiiuntur. agatur, non liijuet.
Antisiodoro loco Coci;ico, passio sancli Prisci cum AbTE.\ip>. « Pefragoric.is, sancfi Memorii confes-
sociis suis, innumeramartyrum mult tiidine, tempo- soris. Ipso die, sancti Odoais Doniber.iensis archi-
re Aureliani imperatoris. Rom;e, be;ifori!i) inarty- episcopi et confe-isoris. > Remittitur Odo iii indice
rum Summitrii presiiyleri etali irum viginti duorum Pnetermi ^soruni ad dieMi iv Juhi.
tempore .\iitonini. Tiiderti Tiisciae, sanctoruni i"(di- D Ri;.\iiiNs. SS. Timolhei et Apollinaris. « Autisio-
cissimi, Eraclii, Paulini. In i3ritannia, sancli .Augu- dori in loco Quotiaco, passio sancti i*risci inartyris
slini episcopi et confessons, qui missus a beaio Gre- sociorunique ejus, cum innumera martyrum multi-
gorio papa, primus genti Anglorum Cliristi h^vange- tudine. » Fere ut Hieronymiana.
liuin pnedicavit. (^ivitate Eboraca, saiicti Bedae prc- Editio LuiiECO-CoL Sic orditur « Ronu-e, sancti
:

sbyteri et confessoris. Eleuthcrii papae et martyris. llic po t lieatum Pe-

Bruxellen. deQuadiato episcopo, addit « Quod
una cum scptem Ptiilippi filiab
tia cdeberrinius fuerit. » Scquitur
sancti Eleutherii pjipae et niartyris.
quindeciin. A quo Lucius rex Britannia^ per episto-
lain,Christianiim se fieri postuiavit et baptizatus
est » De Symmelrio et s >ciis aljicit « Qiios Anto-
ninus imperator pro fiileChristi gladiocsdi manda-
: truin XH sedd annos xxi, menses vi, dies v Hic
is in prophetica gra- accepit epislolas a Lucio Britannice rege, ut per ejus
: « Romse, natalc niandatum Christianns fieret Hic iterum affirma\it,
Qui sedit annis ut nuila esca iisu;dis a Christianis repudiaretur
maxiine fideldms, quam Deus cn-averat. quae famen
ralionalis et hiim;uiaest. « Tum de Quailrato .A.the-
: niensi, de Tudcrfinis.de Augustino.Ubi interseritur;
« Itein iiiBrilaniiis, saacti Zachariae ejusdem gentis

vil. » Reliqua satis pura snnl, sed in fine sicii;il)Pt : episcopi et cunfessoris- ,de quo viden li PraHerinissi.
«_Et depositio vencrabilis BedcC presbyleri •t iloclo- « In territorio Autisiodorensi, passio sancforum
ris genlis Anglorum, qui cum esset septeunis, a Prisci inartyris el Felicis presbyteri, cum ingenti
93 MARTYROLOGIIM. MEiNS. MAI. 94

niultitiuline fulelinm sub Aureliano imperatore. .

A rabilis Hed.ie presbyteri et confessoris, doctoris prae-
de
Sei|iiiliir Qiiailrato seciuulo, Synuiielrio, etc, ut ciiuii.Qui ut ipse de seipso refiM-l, cnin esset aiino-
supra satis dixiMUis. ruin septeni, in nionasterio traditus, inler ol)ser\an-
Rkm.v. initio caret Quailrati elojrio. Tuni : « I{o- tiain discipliiiae reij^ularis et (|uolidianani c;intandi
miv.saiicioruin niartyruni ininistri presjjyleri elalio- in ecclesia curain, seinper aut discere, aut docere,
ruiii \i^'inti diioruin. Sei|iitiir !e\tus reiniuus. In aut scrilieie, diilce habnit. Tandein |ileiuis dicniin
liiie auleiii • Eod-in de, saiicti
: Kleullieni pai)<eet et sanctitatis, n uiagenarius ohiil, die qna piiieiatj
iiiartvris. » Deiiidt: It>'in sanctom n niaitv uin hoc est die A^censionis Douiini. Illo eiiiin die illihalo
Siineiri presltyliTi et alioruni \ ifiinti duoriMi, » Non .seiisu ei liilaii \iilt i, ciiin cantassot anti|ihoiiaiii,
ad\e.i,t, Mtmstri. licluin es^e iioinen, ubi re4itiii'ii- rex. i,'lori.e,Damiiie etc, einisil siiir^liiin.»
\ irt'ituin!
duin Sjm netrii, etc. In allera ediiione aJliuc addi- MoL.\M. Eodein die, sancti Eleutherii pap* et
: •

tur : « Itein depositio Bedie pre^liyieri. • niarlyiis. Ilem deposilio Heihe prrshyteri. Vien;ia3,
GitE\K.N.: • Ilein sanctorum Vicloris, IUiriiu.« lli p.issio siiicli Zachariie seciindi, ejusdein urhis ejii-
male e.\ IJieronyniianis co jiiucti sunt. « Hildeinici scopi. • De quo iii Frijeterniissis In posteriorihus edi-
episcopi Moldens:s et confessoris. • Vide siipra in tioiiib is, de Kleu herio et Zachana, ul siipra. Sed
lI.\c.E.\ovi:.NSi. • Za hari.e episcopi Cantnaiiensis et characlere minori, \ uigare \eneiMhilis Ued.e elu^iuin
confess iris. Vide Fr<eteriiiissos. • Ho leiii die (vel h ic 1110 lo suhjiingunl « Ilem di'positio Bedai pre-
:

secunduni aiios, sequenti,) in Anglia,depositio vene- sbyleri, doctons gentls Anjjloiuin. »

YI Kal. Die 27.

Apud .Mesiam civitate Dorostorensi, natalis beati Julii, qui, tempore persecutionis, cum esset veteranuset

emerit;e niilili<^, quo pr.esente, cum idola execraretur, et

coinprehensus ab olficialibus, judici est oblatiis,

nomen Christi constanlissime co iliteretur, capitali sentenlia punilus est. In Galliis civitate Arausica, san-
cti Eiitropi episcopi, cujiis vitam, illustrem \irtulibus ac niiraculiSj Verus episcopus luculento sermone de-

scribit. In territorio Adartensi, sancti Ragnulfi martyris.

NOTiE.
Consonanl codicesnostri p'ernmqnepr.Tecipui, pro J .Art('<erjj.-i|faj.j Rosweyd., Munerat., Greven. et
textu citafi soliti^ Praten., Herinien., Tornacen., Molan.

VARIAXTES LECTIONES.
Moesinm denno recte legit Pratensis, recte item vis posterior scribendi pr.^ferendus modus omnino
Muneralus, sed nos ex alioram omnuin codicuin sit. Typolhelaruiii trihueiidum est,
iiiadvertenli<e
coiisensi scribiinus Mesiam, ut xxv hnjus et alibi. quod in Mnnerato legatur Au>arira, et in Greve iO
Ececraret, pro execrarelur, ponit Greven. atque Aurasica, pro Auransica, ut bene in lextu. Sic rur-
iiein cum Mobno, con(iti;relar constantissiine, coiitra sus perperain in citalo .Vlunerato Chirus, pro Verus;
quani codices c.eteri, nt in textu. Eulropi, pro Eu- et Agatensi, pro Ailarlensi pr.tterea Hudulfi, pro ;

tro/ji'. e.st in Pratensi, llerinien. et Tornacen., quos RiujiiuHi ; ubi Rasmdfi habet Tornacen., Greven.
ut ^etustiorcs et probatissimos secuti sumus, quam- Rainulfi, Molan. Ranulfi.

OBSEUVATIOXES.
Julium marlyrem celebrat Romanuni parvum, ex meimriam Adoni debet. Ex eo snmpsere Usnardus
quo acceptus ab .Adoiie, alqne insigni elogio exor- et Xotkeriis, ainbo diict )rem pressissime secuti. Lu-
natus est, cnjus potissimam parte n, eam videlicet culentuin ilhMi, de Eutropii \ila, Veri episcopi ser-
quae praecipue et seorsim Juliain spectat, Usnardus monem, Adoni visum non esse, ex solitacoii.j''clura
in laterculu n noslrum traduxit iis pr;cteritis, quB
; arbitramur, »|uidnenpe nullo.san toin elogioexor-
de Esychio (colitnr is xv .Innii) ejusque cnm martyre ni\erit. Prior serm onis pars, ex codice ins. Fiicque-
collo (uio de 1'asicrate itein et Valentione Dorosto-
;
(;; tiano, a Paiiebrochio primuin editaest, cujus de cae-
reiisibus, r latis, ilii ab .\ lone mem inita
xxv Maii tero Commenlarium coiisulat cnrio-ius lector. Ita-
sunt. Nolkerus aniiqiium ohtinet, describens oiiin.a. fiuulfus Telodiensis [)r.)pe Atrfhates niarlyr, a nullo
Florus etiain, veruin perpaucis de .lulio meminit. Mariyrographo, Nostro antiqu ore aut cosevo, consi-
Sed et qua? ipse et alii habent, .accepta sunt e\ pice- gn itus esl. Pauca qn.e de eo super siint momimenta
claris, iisipie sincpris .\ctis, qiioruin so'u ;i coinpen- qii.erenda suiit in sylloge hist orica llenscheiiiana.
diuiii h ihuit llenschenius, integra elidil Ruinarlius Territorium pro Atreb uen>i.vel,si ita \ is,
.[r^l.artense
a paj,'. 61't, recte observans, lis n )tis carere, ex Arlesicnsi nominare, Usuardo ramiliare diximus ad
quibus de passionis l.Miipore certi aliqiiid staluatur. VI Februarii, nbi Vedastum, non Alrehntensiuiii, ^eti
Atqiie liiiic c<dli;,';is perfieram a (Jalesinio inseita Ardarlensiuin episcopum niiiK-u[)n\ it. Vide<Tiil c irio-
esse te npora/l eranlri iinperato'is. Juli iin a iiiuein siores elyino ogi, qn e in ea'ii rein prajfata die ab
FwsHlanum, seu Faisulis cultnm.a Doroslorensi no- HenschiMiio notata sunt. Duhius certe neqiiaquain
stro divers iin e.sst', laiidati llen.schenius et Ruiiiar- esse potest Usuardi le\lus, ad quem nullo modo
sius, ex variis characteribns recle existimant. Sic S[)ectat additio recention inanu facta in coilice Pra-
soluiii Juliuin reculit Wandalbertus : tensi, neinpe Ipso de, Iranslnlio corporis sancti
:

Martini {}/[si\hn'\ni) a'ibatis et eon[essoris, no\ Treoi-

Julius liific si*xiu n uiiles inirtyrque venu.sl;»'..
rensis episcopi, sed a'ibatis Miciacensis, qui colilur
Eutropius Arausicanus primam suain in sacris Fastis XV Decembris. IIa)c per iransennam dicla sunt.

AUCTARIA.
PcLSA.NEN. resecat ejo^ium Julii. In Eutropio pu- D doctoris gentis Anglorum. » Notahis, posteriores
rus, omittit Rnijnulli, et in line aljicit « In terri : iiiies .iiedicB notie coilices pro territorio « Adar-
torio Aurelianensi, tia.islaiio c orpons .sancti Maxi- tensi,» scnbere « Atreuatensi, » qu od faciunt eiiam
niini abbatis et coiifesso.is. —
Is est de quo j im alii :at[ue iiein Ragiiu fo trihuere tiliilum « epi-
ex Pk.xte.s. diximus, referendus ad xv Dece nhris. sco[)i, • qiiam < digiiilal..'-m s;iiicto llidulfj |)'r- ii

A.NrUERI'.,M.VX.LL"UEC.,AxiUERP..VlAX.,ULrH.\JECT. p.ir.iin ad illuin fuisse traiislalum opniatur » Ilen-

Levde.n'., Lova.me.v. ct EoiTio L'i.Tii \j.-l>i;i,(;. In (iiie scheniiis.
aitexuit «Itemdeposilio Dounin jjodic presbyten te
; ALBii^uuuM. et Damc. idem ipsls quod prioribus
 :

95 USUARDI MONACHI 96

augmentum et vitium, sed praeterea excedunt in A Soram Campaniaecivitatem,sanctaeRestitutae virginis

principio, ubi ita habent « Romae, natalc beati
: et marlyris. »

Joannis papae, quem refert sanctns Gregorius, ob Florentin. «Depositio venerabilisfMEDic. domni)
:

orthodoxam fKleiii,cuslodia tentum, ac

priiiio in Reda; presbyteri et doctoris gentis Anglicanije.In ter-
deinde ad raortein usque perduclum cum aliis a^que ritorio Aurelianeiisium, translatio sancti Maxirniani
catholicis viris. » Qu;i; etinm iii Helino, ex quo Ro- {Maxiniini) abhatiset confessoris.» De eo jain diclum
manuin et in posleriorihus Molvni editionihus hac
; superius.
die ponutstur, ubi ex lieda, Rom. parvo, Adone, Editio Lubeco-Col. incipit a Joanne papa, cujus
Usuardo, Rabano, et Notkero, ad sequentem spectare elogio adnectit: «Hnjus tempore Francia coiivertitur
vidontur. ad Christum. Obiit autem Ravenna) in carcere sub
Centulev. « Apud Mesiam civitate Dorostensi,
: Theodo icorege, fautore hx-reticoruin, cujiiscorpus
natalis sancti Julii martyris. In Galliiscivitate Aura- liomae traiislaluiu est, etsepultum in ecciesia Sancti
sica, sancti Eutropii episcopi. » Peiri in Vaticano. » Sequitur textus purus, nisi
Rhuxkllen. in Julio non plane purus, secundo quod Ragnulfain episcopuni faciat. Tum « Item :

loco suhdit «Etsancti Ysirhii martyris, » accepti,

: deposilio sancti et venerabilis Bedfc preshyteri et
opiiior, ex Adone, sed qui, lU in observatione dixi- doctoris geiitis Aiiglonim. Apiid Alexandriam, pas-
mus, colitur xxv Junii. De Eutropio, recte. Tum : sio sanctorum Ai|uilini presbyteri et aiiorum qua-
« Et sanctorum Martialis, Luciani et Castuli. » An tuordecim. » Adde, Eoanijelii, ut est infra in Aucla-
non Servuli, ut Tomitani omnes sint. «In territorio riis GuEVENi.
Atrebatensi, sancti Ragnulfi eniscopi et niarlyris. » B Bklin. textui non satis castigato superaddit
SuCficit tituius posLerior, ut diximus in auctario se- « Eodein die, sancti Joannis papae el martyris,
cundo. quein Theodoricus rex Arrianorum inexilio Raven-
Hagenoyen., in textu satis purns, sic prosequitur: nam direxit, ibique maceratus diu in carcere vitam
« Ipso die, depositio doinni Red.i'. doctoris Anglo- finivit.Item octa\a sancliBernarilini deSenis,ordinis
rum, et venerabilis cardinalis presbyteri.Hic natione Minorum. » Adjicit editio posterior Miciaco ino-
:

erat Anglicus, et cum septem esset aiinorum, datur nasterio, translatio sancti Maxiinini abbatis. » Vide
Renedicto abbati nutriendus, a quo monachorum ha- supra in Reg. Suec. 428.
bituin suscepit et semper postea discit aut docuit, li- Gheven.: «Apud Alexandriam,sanctoruin Aquilini
brosque inimitabiles composuit, cum homeliis et presbyteri, Evangelii el aliorum (luatuordecim.Item
sermonibus, quibus utitur Ecclesia in divino oITicio. sanctorum Salusl.iani, Heliae, Saccii, Restituti. »

Romse promeruit quod Venerabilis est vocatus,nam Vide Acta. Ravenna?, beati Symmachi patricii et
«

Scripturam exposuit, quam nemo anteeiiin exponere
potuit. Ipse scriptoribus cathedrariini legitur male-
dixisse qui tandem obiit in senectule bona, oculis
;
exca^catis priusquam inoreretur. »
Aqukunct. omittit in fine memoriam sancti Ra-
gnulfi, quae tamen ad ipsum propins spectat.
ViCTORiN. et Reg. Suec. sigiiatus num. 130. In
fine :« Civitate Surona {Sorana) passio sanctae Re- G
stitulae virginis et martyris. »
RiGOTiAN. signatus pag. 5, qui fuit PP. Coelestino-
rum, et Ughellian. « domni Bod*
ItPin depositio
presbyteri et doctoris gentis Anglorum. » Ut supra
Antuerpien. et Max.-Lubeg.
Reg. Suec. signatus num. 428 « In territorio Au-
marlyris, a Theodorico rege Arriano cum genero
suo Boetio interempli. » Roetius hac die colitur,
sed Symmachus xxiriOctobris. «Ipso die (secundum
alios VI idus Junii) Maximini episcopi Aquensis,de
quo ia gestisbeat;e Mari.e Magdaien^B legitur.» Vide
Octava Junii. « Maxentii abbatis Piclavensis,magnae
sanctitatis viri. Qni pane contentus et aqiia, fre-
queater tamen divinis per angelos dapibus pa-ceba-
tur, atque inler alia inira opera morluum suscitavit,
frat;-ibu>que sitientibus fontem eduxit. » Remittilur
ad XXVI Junii.
Muan. in Joanne papa Relinu.m transcripsit.Tum
charactere ininori «:Adventus corporis sancli
Adriani martyris ad Gerardi inonlem. » Edilioiies
:
aliaj habent de Joanne, primo loco et penuitimo
;

relianensi, translatio corporis beati Maximini abba-
tis, et dedicatio ecclesiai in honore ipsius atque heati
protomartyris Stephani. »
Vatican. nuin. 5949. De Ragnulfo nihil. Incipit:
« Reneventi, saneti Felicis inartyris, in sancta So-
phia. » Vide Prsetermissos. In fine subdit « Apud
litteris Italicis inseritur « Die
: vigesima septima,
sancti hieromartyris Therapontis. » Vide quae de
ejus miraculis et translatione supersunt Graece et La-
tine in Actis noslris. « Eodein die adventus sancti
Adriani martyris apud Geraldimontein, anno 1310.»
: Colitur VIII Septembris.

V Kal. Vie 28.

Romse, natalis heati Joannis papae, quem refert sanctus Gregorius, oh orthodoxam fidem, primo in cu-
stodia tentum, ac deinde ad mDrtem usque perductum, cuin aliis ae ]ue catholicis viris. Parisius civitate,
transitus sancti Germani confessoris. Qui beatus ejusdem urbis episcopus, quantae sanctitatis, quantique
meriti fuerit, quibus etiam claruerit miraculis, Forlunatus episcopus veraci stylo digessit. In Sardinia,
sanctorum iEmilii, Felicis, Priami, Luciani. Eodem die, sancti Charauni, qui apud Carnotuin civitatem,
capite amputato, martyrium sumpsit.
NOT^..
liSi Praten., Herinien., Tornacen., Antuerpien., et D adde Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden., Lovanien.ei
Max.-Lubec.,Antuerp.-Maj.,Greven.etMolan.Q\iihvLS edit. Ultraject.-Belij.

VARIANTES LECTIONES.
Orthodoxam scribnnt codices ornnes, exceplis
Antuerp -.Maj. Greveno et Molano, nihil proindecor-
rigenduin putavimus. Parisius antiquo scribendi
modo servandum est, Molan. emendavit Parisiis,
Anluerp., Max.-Luhec. et mcdi;i' not;B omnes, Pari-
constructione nitidiori, qualem Usuardns sectari
olet. Solus Herinien. hahet, sanctus Fortuuatus :
ut soius \ntuerp.-M:rj. Forlunatus presbiter. Molan.
posuit qnanlique fuerit meriti et claruit. Stilo est in
omnihus, pr.Bterquam in Molano Eniilii, i>.\ oinni-
:

sioruni. Praten. legit Germani episcopi et confessoris,
cum Antuerp. etcitatis codicibus not;e meiluc. Nohis
pr;BplacetlectiolIerinien.,Tornacen.,Antueip.-.M;ij.,
Greven. et Molan., qui evilata repetitionc episcopi,
Usuardi, elogiuin Beda) annunliationi subjunxere,
bus: Felicii, in solo Pratensi. Cliarauni auliquitus
dictum, probant vetustiores codices Pratensis, Heri-
niensis et Anluei-p.-Major, quos secuti suinus, licet
hodie niagis probetur Carauni, Gallice Cheron.

97 MAUTYROLOGirM.
Notavinius die prscedenli in Anclario tertio,
Joaniiein papani et niartijrein,\\ow xxvii Maii.ut fooit
Romannin modornum |i(isl Rtdinnm, sod hac die
ab omnibus anliquis Marlyrolojiis, qui de oo iiiomi-
neriint, solo Rabano excopto, collocari,quidquid in
Aclis iiostri> lianslatio dicalnr faola, ot Roma' re-
coli xxMi Maii. Elogiiim, sou capti\ ilalis ot nocis
hisloriain broxilor, sid nilido compihn it Rt\la, ox.
quo a Rabano el Ad.iiie transcri|i|a ex hoc a .\ol-
; pr.ocodciiti, et
kero, (]ui de Svmmacho et Roelio nonnulla atloxuit:
Noster, iiioresiio, ologanti compondio roi modullaiii
complexusest.Rluresde glorioso hocpapa scripsore,
selecliora ojus\il;fi capita collegerunt et digosserunt
Ilonschenius ot Paiiehrochins, quorum prior Ciuii-
mentarium incepit, (|uo sensu ei alicnbi Iribuitur
alter recensuit et perfecit.
De Gennana niominit item Reda, qui solo confes-
soris tilulo euni docora\it. Ncscio cur Rahaiius die
praecedenli cuin longiori elogio retnlorit. Ado,quod
niirere. nullo Gormanum dignatnr encomio, forle
quod salis illustrem tiia Gallia celeberrimi saiicti
niemoriam et notissima gesla existimavoril. Exslat
in RedaeAuctariisduplexelogium a majoribusnostris
Floro ad^criptu.ii, quoruni alleruin sic conceptnm
est, ul quis mihi ccntinuo ohjicere possit, maloa me
iu pra'fatioiioet in hujus oporisdecursu nnivorsaliler
negatum.Flt.ruin ab Lsuardo unquam visum fuisse.
Atnihil hisce asseilum meuni coiicnti,nullo negolio
os endilur. Equidom ultro f.iteor, in nostra lioda;
editione bina Floii Aucloria adjocla esso, at
, Acla puhlicavit Hensclieiiius, judiciiuii de iis profe-
qui \el niodice \eisandis Marlyrologiis assuotus sit,
facile agnoscel primum Germani elogium Flori salis
proprium ilom alttruiii.qnod subdisjun-
esse, iioii
ctioiie, imo sub dubio apponilur. Nec ccrlc aliter
apponi potuit, cuin ex ipso citato ibi Atrcbatensi
PuLSA.NEN. elogiurn Germani mutilat, et
annuntiationem ullimam.
RoswEVD. in priina annuntiotione sensum ainpli-
ficat, post tenluiH inserens, « ac doinde, julunte
Theodorico rege Arriano, cuin Symmacho palritio,
aliisque catholicis viris ad morteiu usque por-
ducluin. • el
Ml".\er.\t. de sancto Germano, post miracnlis,
solus ipse texlui in reliquis puro interjicil, « cujus
corpus requiescit in ccBnobio heati Vincentii,in sub-
urhiis di\i Gt^rm.ni de Pralis.»
Albeugen. et D.\.Nic. doliciunt iii prima annunlia-
tione de Joanne pafia, qui ab ipsis pridie perperain
consignatus est;in qiio cnin eis con\enit BELiNLrs,ut
ibi ahunde dicluiii moiiiini.
Centclen.: « Natale sancti Joannis papae, qui a
Tlieodorico impio roge peremplus, in ecclesia beati
Petri .Aposlijh iiDUorilice est seitnltus. Pansiiis,san-
cli (iormani episcupi et confessoris. » In Sardis et
Caraani; p irus est.
Rhlxellen. sic incipit « Natale sancti Joannis
: lloctere (consiieverat) in meinoriam Domiiiioaj [ms-
pap.x'. qui a Theodurico rege Aiiaiio (joiist iiilino-
polim missus, ante porlamcuitalis Ccecuin illumina-
vit Et a Justin.) iiupfratore catholico gloriose susce-
. se. Corpore et sanguine Christi ooinmunitiis in Do-
plus.el compus politioiiis.ad Tiieodorioiim revorsus,
ei ah eo apud Raveiinani cuiii aiiis teque catlioliois
viris iiicaiceratus. famo defr'cit. Cujus ineminitbea-
tns Grogorius in Jibro Di.ilogoruni.» Dii Sardis ot
Caramio ffrme purus e4.Tu;ii in line « Apiiii
: Pa-
risiiim, (l>'[)o.>ilio sincti Gerniani opiscopi ot con-
fes>oris. (Jui ouiii a;grolarot, ju.ssit ex opposito sui
sculpi in muro, v hal. Jlnh. Et quia [Jijslera (Ikj
obiit.conslat id sibi divinilus fiiisse revelatum. llic
quanlae sanclitatis, • efc.
Haoe.noven., in textu modice interpolatus,suhdil
3uae hiccurio,so loctori pro[)oiioic volui « l[)so dio,
: satis
epositiosancli WilhelmidnoisAfiuitaniaeproviuoia;,
qui vulgariter vocatur Wilhelnnis de aranea.Hicsub
:
— MEXS. MAI. 98
OBSERVATIONES.
A codico, queni praj ocnlis liabeo, satis pateat, et hanc
et nuiltas alias annunliationes, non Boda^ aut Flori
«leniiinas esso,sed ox Isnnrdo iii piMnliiiinn Atroha-
tonsoiii codicein Iranslalas^ iil pliirihus oxoiuplis, si
opus fuorit, deinonstraho. Adde (piod pra^faluin elo-
{linin rsuardina phrasi oiinino exprossnni sit in ;
qiio frnstra alioruiii, (juam periloriiin judiciiiin ap-
pollaxoro. Fiisioros narraliones hahont Rahanusdie
Aolkorus hoo die.quoruin iit siirilis
est seiilontia,ita \aria ost locniio : fallor taiiien nisi
hii; illuni pia'lnoonloni hahiioril. 1'orro (lorinaimm
llioronyiiiianis ahjiidicat Floroiitinius,lainclsi vetn-
stissinia apographa euin ropra3scnlont,qna3 falemur
a nioiiachis, ([uoiuiii orant |)ropria. el aiicla et in-
;
terpolata fiiisse.M^irica Wandalhorii oratio Gerina-
nuin Joanni praeponit
QiiiiUo Parisii GiNm^inum turba frequenlat,
Tiinc quoque Pontiticem cdcbrat sua Itoma Joaniiem.
B Ex Sardis martyrihus solos duos priores consigna-
vit Romanum parvuiii,sed Ado hinos socios ex Hie-
ronymianis restitnit, quom secnti siint llsuardus et
iXorkorns. Alii in Actisadduiitur,de quihus Aide Pa-
pebrochii Commenlariuin crilicum. Charaunus, ut
scrihunt antiquioies codicos, seu Caraunus ,nl hodie
magis placot, Carnolensis niarlyr aliis Martyrolo-
gis antiquis ignotiis, plane Usuardinus est. Taleni
item esse toxtum reliqnnm, nndecumque accepluin,
puto a nomino in (liihiuiii rovocari posse. Carauni
rens, (|uod ad L"snardi,\el potius llilduini saxnluin
ea peilinere exi^timal Saiicli aelatom et caeteraad
;
eumspoclanlia,in Conimoiitariopnijvio vcri-;iiiiillime
delinions^ox quibus colliges an recte ad Domitiani
teinpora a Baronio retractus sit.
AUCTARIA.
omittit G Carolo magno stronuissime militavit, Aurositanam
civitatem magnam,quam Theobaldus rex Saraoeno-
runi occupaverat,recuperavit ,cujuset uxorem duxit
in uxorem sihi, noinina Kyliurgain.llic iiuilta peri-
cula in bello contra pag.inos sustinuit Agarenos :
multipliciter contrivit,pax Ecclesiae sub illo reddita,
iii omnibns boiiis ipse exorcetur.Communem uti-
litatem libenlianimo [lertractat, s.mctas leges ratifi-
cat, lites in Ecclesia dirimit, dominos tempjrat, ec-
clesiiset Dei famulis protectoremse facit, et muni-
ficum largitorem. Semper sacerdotibus assurgohat,
et eorum oralionihus se devote coininendahat. Hfflc
faciebat laicus, monaohus antein factus, cocus elfi-
citur, et ollioium pistrini et molondini sihi ooncedi
postiilat. Moros omiiium scinper ;e(]n.iiiiiiiitin' tolora-
bal. In monasterioet miraculis,et pioi)lieli« siiiritu
claruit, qui Karulo niortem pi'a!dixit,et aliis plurihus
et eliain suaiii. Deni [ue iii vitaaotiva multiiiii laho-
rans, fralrnm coactione in contemplativain se Irans-
D tuIil.Ceiilies [ler diem el centies por noclem genuiua
sioiiis, cor[)oris pra)lia,spiritiialihiis [ir.uliis iieriiiu-
tavil,duMi leinporehieinis in fiigidam a(]iiam inisit
mino foliciler reqmev
it et [lor adjaoontesprovincias,
cam|iaiiarum sonilus. » H.eo sunt,
diviii.i \irliil ;,lit
si pauoa dempseris, Actorum ab Henschenio relato-
ruin compendinm.
Aijun.iNor. (hiJoanne addit, « perductum a Thco-
dorico rego Adriano.»
MATmo.-(.^AUTLs.-ULTUAJit:cT. « Germani episcopi
Parisiinisis.Joanni^Paiiiii et martyris, cujus me.ninit
boatiisGnigorinsin lihro Dialogoruin. Williidmi con-
fcssoris, primo oomitis el duois lempore Caroli, [lo-
stea monacliiOrdinissancti Benedicti.» Habessu[ira
longam hisldriam.
Vatk.an. nuiii. o'JV.) non habet « Garauni.» Addit
autem «Romae, via Numentana, sanctorum P^jiagati,
:
99 USUARDI MONACHl 100

EustasiijCastuli.» Vide totamhorum martyruin clas- A panes cocturo scopa id furnum purgandum deesset,
seni di tinctius ennmeratam in Actis. timeretque moram fratribus facere, ingrpssus fur-
Florentin.: " Florentice, depositio sancti Pndii num siiccens'im, scapulari purgavit, ac sine laesione
ejusdein civitatis episco|ii;, qni vita ct niiracnlis glo- e\i\it. Cri^pnlae virginis, » mihi h:ic,teiius ignot^e,
rious quievit. Sepuiliis esl in calhedrali ecclesia nisi forte martyr aliqnis « Crispoln.s « imlicetur,
pra'fatae urb^s jnxta corpus B. Zenobii in arca inar- qiialis se |uenli die colitur. .\pnd Padfrbornam,
«

niorea. » Vide HiMisciienii commentarinin. traiislatio .sa'icti [iiborii episco[)i Cpnonianeiisis et

Editio I.uh co-C('L. De .lnanne, die piiecedt^nti. confessoris. Translatio sanct.e Birgittae viduae, de
Se(|u;tiir lexlus reliiiiius. Tuni « Civitate Meldis, : Roma iii Sneciaiu. » De utraijue diximus immediate
Leati R^^goninri episcnpi et confess-iris. In Pader- supi>rius.
b. rn9,ad\eiitiis saiicti i^ibdrii episcopi Cenomanicnc MoLAN.: «Translatio sanctariim reliqu arum beatae
urliis el confessor s » Colitiir xxui .lulii. » Ipsodie, Birgitt.e de Roma ad monasiernim AVastzenense re-
translatio .sanctae Brigitlae \iduae, de Homa iii Svve- gni Swetiae « In editioiiibus a iis « Oie vigesima
:

ciani. INataliS esl vin Octobris.

> octd\a,sancti patris Nici'l:B, et sancti hieromartyris
Gkevkn.: « Forlini episcopi et martyris.» In Pra?- Helladii. » Primiis hac die colitur.alter praecedenti.
termi sis creditur is esse qui colitur ii Juiiii. « Ci- «Paderbornae, translalio sancti Liborii episcopi Ce-
vilate Melden>-i, beati Rogomori episcopiet confes- nomanensis et confes-oris. Item translatio sancta-
soi is. Item Wilhelnii ducis Aquitania' et confessoris. rum reliqu arum bnatae Birgittae, » elc. Eaedem sunt
Qui tein|ii.re Karuii magni,post multasde infidelibus translationes dequibusjain supra meminimus.
victorias, monachus factus, cum tenipore quodain

tV Kal. Die 29.

Apud Iconium civitatem Isauriae, sub Aureliano imperatore,passio sancti Cononis martyris et filii ejus,

qui primum ignito ferro superpositi, deinde craticulam prunis sufipositis, et oleo super infuso constanter

superaverunt. Postea vero lam frixorii quain suspensionis in equuleo ac ignis penuriam passi, malleo ad
extremum ligneo " manibus eorum contritis, in laudein omnipotentis Dei spiritum emiserunt. Eodein d e,
sanclorum Sisinnii, Martyrii, atque Alexandri,qui in Anauniae partibus, ut s 'ribit sanctus Paulinus,perse-

quentibus gentilibus viris, martyrii coronain adepti suiit. Treviris,beati Maximini episcopi et confessoris,
a quo Athanasius antistes, persecutionem Constantii fugiens, honorilioe susceptus est. Romae via Aurelia,
natalis sancti Restituti. Via Tiburlina, septem germanorum.

NOTyE.
Sumitur ex Praten., Rosweyd.,Anlicrp.-Maj.,Mu- B UUraject., Lnjden , Danic, Editione Ultrajed.-Belg.
nerat ., Greven. el Molan. Iiein ex Antuerp.-Muj;., et ferine Bruxellen.

In codice ]\xc omnia

» Postea vero tam fri.corii
:
dem tamen exhibentcodices omnps.Vetustior igitur
quain suspensionis i)i. eqiiuleo ac ignis poiiruriam pas4, haec qiiam uUum Usuardini Martyroiogii
litiira est,

malleo ad extremum ligneo in litura versautur.Ea- apographum. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
khoniamin Antuerp -Mai.Iconium Munerat., C unde vitintur CTistructio. In Greveno deest nomen
in
Iclioniinn in Greven Ruisus An Martyrii, pro quo posuit Mnnerat. Martirini. Ros-
facile corriguntur.
relioin Ros\ve)dz.,Co/(ori.sin Aiituerp.-Maj.,et Cano- weyd. Iiab.'t Ayrtnice; Antuerp.-Maj./na/ufP.postreini
nis in Muuerat. qui et pro ^7ii, legit filioruin. Alter coiiices Aiianiw, recte iii textu. In Rosweyd.post
Antiierp.-Majore,crffl«tc»te, \)ro craticnlam; genlili ns, omiititur viris. Aiituerp.-Max. perperam
error in
et iiijnriam pro penuriam. Neutrum valet, inquies scribit Treveris translatio. Antuerp.-Maj. \)ro Maxi-
;

saltem prius posteriori melius. Iino oplime Molan., mini, Maximiani. (^odices postreini quatuor post
qui pienain scripsit.et Greven penuriain^alias poi- Antistes, addunt Alexandrinus. In Munerato deest
nam.Paenam etiam habent codices medi* not;e. Cae- C'iiistantii, idemque.et Antuerp.-Maj. pluribiis scri-

terum Praiens., Heriniens., Rosweyd.et Mu lerat. ptoriis vitiis scatent, quae tanquam minoris mo-

constanter legunt penuriam, ut nos in textu servan- menti minutias, et hic et alibi consulto negligimus.
dum putavimus. Molanus post passi, inseruit sunt,

OBSERVATIONES.
Romanum parvum de Resfituto, septem Germanis, vat a pag.683, licet talia sint, ut non oinninoprimi-
et Maxtmino Trevirensi,ex ordiiie agil, eumi|ueser- genia et authentica esse osten lant, unde nec a Rui-
vavit Ado, iis adjunctis, quae laox coinmeinorabi- D narlio inter si ,cera et selecta commemorata sunt.
mus. Textus nosler, si non eadem prajcise serie, Martiprs Anaunienses seu Anagnienses agri Tri-
aut lisdem pla.ie verbis, certe totus ex Adone buc dentiiii, in apograpliis Hieronyiiiianis,corruptis non
translaliis e>t. Qui hic priino loco ponitur Conon nihil noininibus, me iiorantiir uiide in Adonein
;

cum filio.dequopost Babaiium, qui longius elogium transiisse cre.liinus, qui iu eorum laudem excurrit
conciiiu:ivit,codices aliqui, x\ hiijus meinineruut, fusiiis. Nostro rei totius summam in pauci ira ex

ut ibi in Auctariis dixiinus hic, inquam, Conon,,

nec liieroiiymlanis, nt^c Bed.e, nec Roiuaiio parvo
noliis, ab Adone primuin consigiialus, et ehgio, a
Notkero feriiie descri|tto, ornatiis est, ejiis potissi-
niam patrein siiaiii fecisse Usiiarduiii, iiescio (|U0-
modo in Papehrochii ocu os noa inciirrerit. Si'd
alia int^ommentariosuo alvcjrlit^qiuc Aciis anliquis
Graeco-Latinis,ab ipso edilis, luce n aiferunt. Acta
et graviiaie siia veiioran la esse la-
illa sinijilicitat
lenlur doclissiini recentiores, inter quo.s Tille.noa-
tius toino V, pag. 45o, passionis narrationem e.x.
Actis proconsularibus acceptain.cuin Papebrochio
lubens admttit. Nec obsunt ea quae in nota obser-
ipso ctuitrahente. Qii.e in Rahano el xXoikero conve-
ninnt, ex ulriusque collalione lector percipiet. T:-,-
lein hi sancti martyres nacti sunt encomiasten,
nempe Vigiliuin Tridentinum, ut eoruin Actis ndiil
opponi possit. LocUiii Vigilii litteris in sua coile-
ctiono dedit Riiiii:irtius .i p;ig. uS^.Tillemo itius Vi-
tiiiii Gailice coiitr.iiul Iouk) X. a pag. 543, omnia
u!)erius exquirit,et qu.e ohscura sunt.aliis explicat
in .\.ctis nostns Pap.'br ichuis.De .I/a .ci/)i/no jam di-
xiiiiiis Uomaiuun |iarvuiii meininisse; ineiiiiiiere
apographa llieroiiymiana, meiuinit Beda, et ex eo
Rabauus Florus breve elogiuin composuit. Ado,Ro,
luauuin p;u"vuin secutus, ea solummodo addidit-
 : ,

101 MARTYROL()GIUM. — MENS. MAI lOJ

quae Noslerad vorbum transsumpsit. Ulriim XotlvO- A parvo, in Adone et nostro atque etiam in Notkero
rus salis apte alia allexuiTit, ouiii lonjj:\ Aiijrusti- exprimilnr. Se postremi cuni matre Symphorosa
I

niaiiiv ejiislol.v lacm a. iiiliil ad iiie allinet judioaiv. co'uiilur wviu Julii. ul ilii e.v ipso L'su;ird i osleiuli-
Quniiti moiiieiiti siiil M.ixiiiiiiii Vit.e s.i-ciilis viii et tiir : nisi lilii siiit sniicl;u Felicil;iiis, \ .Inlii, vel Ira-
docel lleiischeiiius iii disseit;ilioiie
i\ coiiiposii;e, trts gi'riiiani alii. Videsis toino V, i Maii, p;iir. 2:17,
prvxia. Veriura e\. hi^tori eccle-:i;isiica rep-ten la i lilt E et K. Acia Uestituti (irnvilcr plniie arr.jitd el
siiiit ap ;il M.ironiinii ali ">si[iie, de quih i-; \ ido Tille- jidc diijiiissiiiia credidil IIiMischenius, fauinibili saiie
nionliu II loiiio VIII. vaiiis lo:is. Audi Waiulalher- judicio; sed cui ajgre acquiescent qui nohiiiniiem
tum. qui de solo Mii.\imiiio huuc unicuiu hoJie \er- Tillemintii ex|)eiideriiit t /ino V, pair. 63't. Uirius-
sicuium pan\il que p irlis ar|Tuiiie ta cu' ioso lectori exaiiiiii;in 'a le-
Iiii |uiihus. Iiit'ri;ii verum iiiaui'1, quod [iriiicipio
Alaximiiie, ibi qiiarto Tr<'vir alta coruscat.
dicehani, textum nostru ii Ad iiiiauuiii esse, sed et
Ji!'ftiitiiti, ac ilein scptem G'nnnuoriiin memoria vere esse Usuardi minime dubilandum.
iisdem ft-rme verbis in lIie.o.iy;niaiiis, in Uuin ino

AUCTARIA.
HF.nixiEN. textni purissimo hanc annuntiationem Mxtric.-Cartus.-Ultraject. « Maximini episc^pi
sibi pnqiriam prieliirit « Translalio corporis beati : Tre\i'rensis. Sisiiinii, Marlyrii et Ale\;indii marly-
Remigii Fiaiicoruni aposloli. ab eo loco in quo an- ru'ii. Uom.e seplem germanoruiii marlyrum. "
tea jacuerat in eadem ecclesia. • De ea nihil apud Editio. Luukco-Col. in Conone inodice inlerpo-
alios. lata, sic pro.sequilur « Apud : Tridentum urbeiii ,
ToR.NACEN. resecat elogium Cononis, atque ilem
B sanclonim Sis iiiiii diaconi, .M.irtyrii, qui, ut .scribit
marlyrum Anauiiiensium. C;etera pnriis. bejitus Paulinus, de Cappadocia venprunt Mediola-
PuLSA.NKN. eloijium Conouis etiam rescindit. In num, uhi cum snncto Anibrosio per ali |ua tempora
Sisinni"» et sociis salis purus est. Tum « Trcveris, : morati sunt. Ahiiide veneruiit Tridfiiliim, ulji a
beati Maximini episcopi et c nfessoris • Atijue ibi saiicto Vigilio episcopo gratanter recepti sunt, qui
sislit omissis reliquis. eos post aliquot dies dingit in vicuiii, qui dicilur
A.NTrF.RP.-MAX., LinEC, Lovamex. et Ai.beroen. Medo, utet ibi annuntienl gentibus fidem Trinilatis,
dcliciunt dunlaxat in elogio Cononis. Quo eliam vitio et cu jain multos ihidem coinertissent, ab iiifideli-
II

laborat Belin. bus vinscomprehenduiitur, cedunlur, suspenduntur,

Centllen « Romse, v ia Aurelia, natale sancti Re-
: vulnerantur, et diversis pueuis cruciaiitur; ad ulti-
stiluli. Via Tiburlina, sepleui fialrum. Tre\eris, miim igni traditi, sunt iiiaiiyrii coronam ade,)ti.
be;ili Maxiuiini episcopi et confessoris, a quo Alha Erataiile.il Dominicae passionis dies, et ideo Do-
nasius Alexandriiius antistes, Arrianos fugiens, ho- miiii miracula non delueiunt. Heliquiae vero san-
noiifice est suscoplus. Item passio Couonis marly- ctoruiii, persanctum antistem Vigilium, ad Triden-
ris et filii ejus. Eodein die, sanctorum Sisinnii, tum urhein de(iorlat;e sunl. Treveris, Iransiatio
Marlyrii el Alexandri martyrum. • corporis be;iti Maxiiiiini episcopi el confessoris, de
Bkixellen. non aiiter ferine a textns puritale A(|uitaiiia iii Treverim. » Sequitur « Reslituli, "
diireit, quod in eo codice rarum falemur, quain sed deest annuntiatio ultima.
annunliati inum transp
^^...
isitione.
..---

.^.^^......
—
.... .,...,.....^, ... ..„..v.., C
- —
Greve-n.
-— Nola, hocdie
« - —
ximin.is de Aquitania Treverim
translatus est
j —
bealus Ma-
_._—--_,
pridie vero Idus
- — — —
,

amplilicat hoc modo. « .A|hiI Icouiuin civitatein Septeinbris dies est deposilionis ejus. » Vide in
Isauri;e, passio saiicti Cunoii s el lilii ejus. Hic, di- Act s Co nenlariuiii pr<e\iuin niim. o. » Item san-
II

missa uxore, factus est Ifremita cu n lilio suo. llic ctorum Pollionis, Crispoli, Cirilli. » Sic Numidia,
Cuno fluvium , uhi honiines transire non poterant Cae^area Gapp;idociaj et Antiochia co iju iguntur.
alibi fluere pr.ecepil, et sic factum e-.l. Isli postea « Iii AlVica, n;italis sanctorum Priiiii, Accidi;c, \'as-

lenti, primo sustinuerunt oleu.ii bulliens, carh oiies siino III et alior un r.xLiii. » in Actis h.ec distinctius.
ignitos, craliculam, ^artaginem, sus.ieiisionem cuin « lii Bechlem, Suicherti episcopi et martyris. » Vide

suppositione ignis, manuuin per malleum ligneum Pr;eter,iiisios.

conlritioiiem sed in iisomnihus martyres D.n su.it
; Mjlan. In editionibus ultimis, de Anauniensihus
illtKsi, et cielum, orantesque migra-
as[)icieiili'S in martyrihus, in ips le.vtu interjicit cursivo, post Eo-
j

\erunt ad Djminum. » Omittit Anaunienses marty- deni 'lie, hanc vocem, Mediolani, etc. In line typis
res, de c.elero ferme purus. minusculis: « Quoruin martyrium exprimitur xxvn
AouiciNCT. pro Anuuiiiie, Iiabet Aunice. Junii. » Cur noa xviii Julii ?

III Kal. Die 30.

Romae via Aurelia, natalis beati Felicis pap«, qui cum annis quinque rexisset Ecclesiam, sub Claudio
principe martyiio coronalus est. Turribus Sardiniae, sanclorum njartyrum Gabini et Crispoli. Ipso die,
saucti ilucberli episcOjji et confessoris.

NOT^E.
Sic habent Praten., Herinien., Tornacen., Pulsanen., Rosweijd., Antuerp .-Maj ., Munerat.,Greven. el Molan

VARIRNTES LECTIONES.
Pro Clandio prinr.ipe,
I iij \jmn'iio prindpe, sUDSillUii
substituit Rosvvyl.
nOSW' 'y 1. UOCie- D A aiiier
D ode- U aliter scripsei mi.
scripserint.
.'\ i')
l > Solu.s iPulsanen,
ouiu.-s male posuit
uisaiicii, iiictic pusuii
ano : Antuerp-Mij. in alio errit, qii ) l o niltat SripuU. .Von est ojier.e pr^^tium aliorum codicu n
p,rinripe. L^j^.) Ga uni. cum .l<^'inieiisi, Tornaceii., va'iiti)iies hic allexore. Iii Pratensi. et ilerinien.
A ntuerp.-Mijori',
..I y (ireven.
.
Moi.an.
.^...i,. i-tV ...* Si .. .Q..7
...... .7, igis (y...-^v^v
pl.i^et m est llnh'.-ti, el ita ver )si niliiis li'geiidiiiii csl. Alii
Gahi lii, niliil obl )|uor. Lego item CrixpoUax co li- habent II 'berti : male rornacen. Bucberti, nec magis
cum omnium .iiicioruate, licet Romauum parvumet rect'! Pulsanen. Bucherli.

OBSERVATIONES.
De Felice pnpa et martyrc primus agit auclor U )- Notkero visum est attexere paucula dc missis, supcr
mani parvi, cujus nomen forlass! repererit in Biilini memorias inartijrum cclehrandis, qu;c Auctariis non-
lih. vir, c. 27. Exinde .\do ipsissimis illis verhis nuilis maleriam [jrdebuere. Tempora sancti liujus
signavit; quae in textuin suum Usuardus transtulit. pontificis expendunt el definire conantur iiensche-

103 USUABDI MONACHI
nins et Papebrochius, vix quidquam reperientes, quod
de Felicis laudibus certo pranliconl, prapter epistolae
fragmentuiii a Cyrilio Alexandrinoet Concilio Ephe-
sino rccitalurii Vide qrse bifce supernddidil Tille-
montius tonio IV a pag. 362. De martyiii aut oliitus
die, post l'apebrocliiuni. ex professo (lispiil;it lonio
eod. pag-. 6X7, ubi ex v^riis Hicronymiaiiurum locis,
ex Frontonis Kalendario xxix Julii, ex Sacramenla-
riis aliis(]ue moiiunientis. probaliilius censet bunc
XXX Mnii, translationis alicujus causa, cclebriorein
red(Jitum. Quibus cum certiora modo non snppe-
tant, iiolun)us conjecturas ciimulare. D(3 Felicium
confiisione el dist nclione suporcst qna^stio, ad xxix
Julii in Actis cxaminanda. Pateliit infrn, hunc diem
eliani a Wandnlberto selectiim esse.
Ex eodem fonte et rivulo procedunt martyres Sardi
Gabimis et Crispolns ; quorum tanicn memoria in
apograpbis Hieronymianis etiam celebratur, quae
fortasse scaturigo prima dici deb^nt. Primum nos
Gabini enuntiavimus, quamquam Romanum parvuin B
et Ado Sic item pro CrisjmU , legi-
aliter etrerant.
inus Crispoli, ex codicum iioslrorum anliquissin.o-
rum conseiisu. Scd ba?c non maximi momenti diffi-
cultas e.'t, majorem tangit Henscbenius, quarens
utruin hic Gabiims diversus sit ab al o Gabhw vel
Gavino, qiii cum aliis sociis, in ipsis Hieronymianis
recolilur xxv Octobris. Obscura bic denuo multa
adverto, quibus forte lucis aliquid acccdct, duiii ci-
tato die xxv ictobris, Iutc in Aclis erunt discuiienda.
( strabuiitur. Nos bic genuinum Usuardi lextum re-
Vide inteiim qua^ babet Tiilemontius tomo II, pag.
230 et 587, deinde tomo V a pag. 143. Huberhis,
seu potius Hucbertus, soli Usuardo proprius, Epi-
Antuerp. et Max.-Lubeg et Ughelun. oiniltu
annunliationcni tertinm de saiiclo Huherto, ejusque
loco sub^tituuiit In Antiocbia, natale sancloruin
: «
Sici et Palatini, qui miilta lormenta passi snnt. » Ex
Hieronymianis, vel Rabano tota illa annuntiatio buc
translnta est
Antuerp.-Max., Leyden.,Lovanien. et Euitio Ul-
traj.-Belg. cilatae annuntialioni inserunt, pro Chri
sto passi sunt. In fine autem servant Huberti memo
riam, hoc modo « Ipso die, natale sancti Huherli
:
Leodiensis episcopi et conlessoris » Jam dixi in oh-
servationibus, codices hosce Belgicos, Huberti no-
men apertius ad Li'odiensein episcopuin contrahere,
genuino textu.
quam fecerit Usuardus ipse in
Ultraject. et Danic. cum trihus poslremis con-
veniunt, sed in eo excedunt, quod de Felice papa
textui adnectant « Hic post beatum Pelrum vicesi-
:
mus septimus, instituit super memorias martyruni
missas celehraii. » In observationibus notavimus,
haec a Nolkero superaddita fuisse.
Ckntulen. « Roms, via Aurelia , sancti Felicis
:
papte et marlyris suh Claudio Ccesare. » In Sardis
purus est. Se(|uitur « Antiochai, sanctoruin Isicii
:
et Palatini, qui niulta tormenta passi suiit. Ipso die,
sancti Huberti episcopi et confescoris. Coenohio Cen-
tula, sanctorum Chaidoci, Fricorii et Magdegesili
coiifessoruni , quoruui duo primi heato Richario ad
initiuiii sanctte conxersationis fuerunt. » De danhus
his priiiiis, quoruin alter eliani Adriauus V(jjcatur,
conjuiictim agit Hensciienius in Cominenlario suo
bistorico de Madeigisilo. (Sic enim ab omnibus
:
passiiii vocntur) plura re[jerit, ot accuralo Coiiiineii-
tario illuslravit.
Bhuxellkn. cum superiorihus convenit, oxcepta
ullima annuntiatione, i|uam sic cxprimit « Ipso die, : PriCtermissis. Vide quae in Actis dicunlur
depositio sancti Hubcrti Lejdionsis episcopi el con-
fessoris. (Jui beato LMmhertu miraculose iii episco-
patu suhrogatus, sedein episcopalem de Trajecto
Leodium transtulit, et tandein ipse hac die, apud
Furnm Brahanliu!, ah hoc s.eculo .nequam orcptus,
scandit ad coelos, et corpus ejus transfertur Leo-
diuin, ubi in ecclesia S. Petri dignc sepelitur. » Yide
supra Observationes.
,
104
A scopi titulo insignitus, implexum facessit negotium.
Etonim icccntioros codicos Usuardini, ut in Aucta-
riis e|iiscopum ilhim Lcodievsem fac unt,
y^alebit,
aiii cum \erius forte T/(/j>c<cJ/sis dicen-
Tinujrerisew,
dus sit, si tamen de episcopo illo hodie agaluTj et
non longe vcrosimilius de Hvberto nionacfw Britin-
niacensi^ ut in Actis censet Papcbroctiius, cujus
Comnientarium praviuni nunj. 1 et 2,curiosus lector
, consulat. Notntu digna cst hodierna Caslejlani an-
nunliatiotexlui Ibjinnni moderni in Marijiologio
universali subjuncla, quam ox Gallica Lalinam fa-
cio Fvris {viilgo Tervneren) Brvxeilas inter et Lova-
:
nitim, transilvs sancti Hvberti episcopi, qui cathedram
episcopaleni Trajecto Leodivm transtidil. Corpvs ejvs
continvo Leodivvi translatum, atqve ibi in oratorio
sancli Petri sepultum est. Sedecim post annis e tu-
mvlo levatiim est, tertio die Novemb)-is ; et regnante
Lvdovico Pio translatvm ad abbatiam Adainensem
in Ardennis, quoi inde posteanomen viutavitin sancti
Hvberti. Sanctvs aliqvis monachvs synonymus hoc
die honoralur B>itinnici in diacesi Svessionensi
qvia vervs ejvs dies obiliis ignorabatvr. Hsfc pro ma-
jori parte ex citalo Papebrochii commentario acce-
ptasunt. Vide infra xxx Sep1en;bris Auctarium Mo-
lani, ex posterioribus ojus cditi( nibus. Reliqua, quae
Huiieilum episcopum attinenl , iii NovembriSj quo
etiam Antuerpiai solcmni officio rcccntissime coli
caqitus eslj accuiatius in Actis discutienlur et illu-
prasontavimus. Sic \Vandalbertus de Hucberto et
Felice.
Tei-iia Ilugberto, Papa et Felice dicalur.
AUCTARIA.
it Hagenoyen. prffiter dicta de Felice, adjicit: « Et
sub eo hajresis oritur ManichrTeorum. » Secnndo loco
de Hiiberlo Leodiensi, etc. Tum Item Thiideberti
:
covfessoris. In prajtermissis plane ignotus est, nec
coiifundi potest cuin Trudperto in Brisgoya martyre,
de quo actuin xxvi Aprilis. Nain cur idein coinpila-
G tor eumdem sanctuin bis repeteret, semel martyrem,
seinel confessorem ? Quid si suspicemur, Hucberlum
monachum Britinniacensem, hic, scriptoris vitio, in
Thudebertuin tra.nsU:)r\natain esse ? Sequuntur in co-
dice marlyres Anaunienses, hoc die perper.im inser-
ti. In SarJis purusest. Deniquede Antiochenis Sico,
vel Isicio et Palatino, ut supra.
Aquicinct. de Felice « Hic constituit supra me-
:
morias martyrum missas celebrare. »
Daveronen. « Turonis, exceptio prima reliquia-
:
rutn beatissimi Juliani martyris. » Vide Prastermis-
sos, ubi sic notat Henschenius « Videtur is esse
;
sanctus Julianus martyr Arvernensis, in cujus festo
Acta martyrii, in noveni lectiones distrihuta, leguii-
tur in ecclesiaet di(Ecesi Turonensi xxvii Aug. »
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Dympnae virginis
et martyris, quae pro iide et castitate a patre decol-
latur. » Nusquam illa apud alios hac die legitur,
vide XV Maii. « Felicis papae et inartyris. Gahini et
D Cnspuli martyrum. »
'
In Vaticano signato nuni. 5949 deest annuntiatio
"'
ultima de sancto Huhorto.
Flure.nti.n. Apud Ravennam.sancti Exuperantii
: «
archiepiscopi et confessoris. Vide PapehrocliiiCom-
«
inentariiiiii historicuin,ubi dealiisExuperantios noii
nulla cariose observat.
DiviONKN. ecciesi;c sancti Stephani. « Dedicatio
saucli Medardi in urbe Divionensi. » De hac nihil in
Juiiii, vm
Comnientario pr;T)\io § iv, pag. 77, litt. A.
EoiTio i.,uiu:(:o-CoL. de Felice sic hahel « Qui
:
cuin annis quinque, mensibus decem rexisset Eccle-
siain, snb Claudio et Aureliano principibus martyrio
coronatus esl. liic post heatuin Petrum xxvii, etc. »
Sequitur de Sardis et Antiochenis. Deinde • Iii Apu- :
lia, sancti Nicolai Peregriniet confessoris, miraculis
clari. » Remittitur ad diem, quo Trani colitur, ii
 m MAHTYHOLOGIUM. MENS. MAl. 106

unii. « Ipso (lie, natale sancti Huberli Leodiensis, A Theodori episcopi Mirreorum ot inartyris, necnon
epi.scopi et confe.ssoris. • alterius Xicolai, ojusdein loci episcopi et confesso-
Bkli.n. peiiultiiiio looo etiain intorsorit m.irtyres ris, avuiiculi saiicti Nicolai, do Mirroa Voiietias,
Antiocheiios. l'ro Iluherti scril)it Ihnjhevti et in : temporo rrhani pap;e secundi. • Vide quto de hisdi-
alt.Ta editioneadjicitur « Contuia, depositio sancti
: cuiilur iiitor Pr.otormissos.
Madolgisiii confessoris. » Moi.AX. :« Tungiensisecclesi;e.Qui primo
quidom
Gkeve.v. « Xola, hic est depositio sancti ilnherti,
: apuilsanctum Lamhortum m;irtyivm sopuitus, emer-
tertio nonas Noxeinbris tianslatio. » Viile ([U.e in gontinus annis in (|nodain monaslorio est transiatus
eain rein superius non uno loco observata sunt. « In et venerahiliter sepultus. In Ravenna, sancti Ursini
Aiitiocliia,nalalis sanctoruinSicietl'alatini,(]ni iimita martyris, qui suhjudi'^^ Paulino passus est et sepul-
pro Chrislo torinenta passi sunt. In Apulia, heati tus in oadoin urh-' a beato Vitale, patrc sanctorum
Nicolai cojinoniento 1'eregrini, confessoris. Ilic co- Gervasii et Protiiasii. » llcmittitur ad \ix Junii. In •<

lumhina siinplicitato ductus, pncceptuiii Doinini do
cruce lolleiKJa implore cupiens,
manu gestans, Kyrie eleison insonans, innocentes
pueros, qui luec secum clamitaront, post se ducens,
oppidi loca circuibat. Tandom in pacequievit mira-
cuiis ciarus. » Jam di\.imus remitti ad diem, quo
Trani colitur, 11 Junii. Vide ihi sancti ipsius cUi-
giem, Vitam, miracula, translationem et reliqua ad
eum pertinentia, accurate a Papebrochio digesta.
Sequitur • Ipso die, secunduin Catalogum Sancto-
: sancti Huberli, uhi quemadmodum in priori cdi-
ruiii, Venetiis, tianslatio sancti Nicolai episcopi et
confessoris, una cum ossibus praedecessorum ejus
Antiochia, sanctorum Syri (ita hic, sod infrarectius
ligneam crucem scrihit Sici) et Palalini, qui muita tormenta passi
sunt. (^onlula, dopositio sancli Madoljiisili confesso-
ris. » Ilaclonus priiiia cditio. Iii aliis interjicitur lit-
teris Italicis, post Claudio principe, et Aureliano.
Item iisdom littoris p(«t CrixpoH : « Centula, dopo-
sitio sancti Madelgisili confessoris. In Antiochia,
B sanclorum Syri, etc. Die trigesima, sancti patris
Isaaci, mansionis Dalmatiu;. . Sequilur demiiin
tione, inseritur Tungrensi ecclesice.

Pridie Kal. Die 31.

Rom», sanctae Petronillae virginis, quae post multa miraculasanitatum, cum eam quidain Comes suo vel-
let conjugio sociare, tridui inducias postulans, jejuniis atqne orationibus vacans, tertio die,mox ut Christi
Sacramentum accepit, emisit spiritum. Apad urbein Aquilejam, natalis sanctorum inartyrum Cantii, Can-
tiani et Cantianillaj fratrum, qui cum ducerent prosapiam de genere Aniciorum, oh Chrislianae lidei con-
stantiam, una pedagogosuo Proto capite plexi sunt. Turrihus Sardiniae, Crescentiani martyris.

NOTiE.
Sumitur ex Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan,

VARIANTES LECTIONES.
Solitis foedatae editionis vitiis laborat Muneratus, G sim mutavit hoc modo Qni cum essent de genere
:

in quo sociari pro sociare indnas pro tri-

; et tridai Aniciorum progeniti. Reliqui in textu petfar/or/o, quod
dui inducias. Porro Iridui legendum, non triduum, nullus diphthongo utatur, excepto solo Molano. In
ut Pratens., nec triduo, ut Antuerp.-M;ijor, docent AiUuerp.-Maj. est pctagogo. Greven. et Molan. scri-
codices reliqui. lleriniensis male expunxit p^irticu- bunt Prolho, cseteri oinnes, ut in textu. Creciani pro
lam mox. Pro Cantit Antuerp.-Maj. scripsit Caulini. Crescentiaiii, viliuin est codicis Antuerpiensis ma-
Greven. Cancii, Canciani, etc. Munerat. hnbet cum ioris.
ducerent prosapiam Aniciorum. Pojus Herinien. phra-

Recte observavit Florentinius
nem Romanam, librariorum nonnullis
oscitaiitia, in
apographis Hieronymianis Aquileja ascriptam, cum
ea pal;i'Stra ad tros fratres spoctet, qni in textn se-
quuntur. Ejusdem PclronilUe rirginis, et suh iis
duntaxat torminis, meminere Beila et Romanum
parvuin. Primnm secutus est Rahanns, adjecta tota
ea parte Marcellian;c epistokc, quain in Actis recita-
tain iiivenies. An sincerasint, quae ihi Marcollusde-
narrat, vel ex eo colligas, quod Potronilla Domini
Petri apostoli filia dicatur, aliaque admisceantur,
quae non tam facile fidein invcniant, ernlilis rocon
tioribus plane suspecta, ut \ide apud Tillemontium D
tom. I, pag. 189. Ado compcndiosusrem complexus
OBSERVATIONES.
Petronillam virgi- num parvum notati, nullo ab Adone clogio ornantur,
nec quidqiiam magnopere ailjiciunt Rahanns et Not-
kerus. Usuardi est quidquicl encomii in lalerculo
exhibnimus de Anida pros'ipia, etc. Cvediderii;)
Usuard!) faclain copiam eorum Actoruin, quae cx
Mombritio et codd. .mss. hac die reforunlur, qnaiqae
verosimilitor in Adonis notitiam non vencrant. Illu-
strium horum marlyruni Acla ex votustissiinis ms:.
inter so et cuin Momhritii edilionc collatis, diiigcn-
ter illustravit Henschenius, Analecta suhjicions, qu;i3
multa de coruin reliquiis, miraculis ct translationi-
hus hinc inde collocta acciiralo eluciilant. Eadeii
Acta prins edita fueranta Mahilione toino do Litur-
gia Gallicana pag. 467, anno .mdclxxxv sed quro
;

est. Hunc et Rahanum legisse \idotur Notkerus,
.Nosler vero ex Adonis eligio certiora decerpsit, iis
studit) pr.Tcteritis, qu.x duhilationi ohnoxia animad-
vertit. Porro ex gonuinis Usuardi codicihus mani-
feste constal, euin non recte citari, tamjuam si Po-
Henschenio videre non licuit, quadricnnio ante vita
fnncto. Omnia h;cc expendil Tilleinontius tomo V,
63(3, nhi pretiosum a vili discriiiiinans, oa pro-
Eag.
at, ((u,t! sunt Maximi Taurinensis, sub Ainbrosii
nomino circumferrisidita inaliis nomiullacarpens,
;

tronillam S. Petri (iliam cum aliis nominasset, nt iiiiiiimiim laii(|uaiii nonsatis (!xact;i. Nos h.nc pru
utpote qui ab ea appelialioneomnino aljstinuit, roli- denliuiii loctorum judicio relinquimiis. Ethio locuni
qua etiam tam prudenler attemperans, ul data habere debont Wandalberli dc Cantianis versiculi :

opera, sic elogium suuin concinnassc* \idi,'atur. .\on

Caniius ct (lantianiis ciiiii Caniriiiiclla
ita Wandalherius, cujus de Petronilla hi exstant (lollucHnt. Majuin hHJc clainlunt solennia iiifnsem.
versiculi ;

Protum pa;dagoguni Hieronymiana alif[ua signanl,

Tum priilie Pclronella Pelri de perrninf; sanclo,
et qnidein cum Chrijsogono, de quo nos alibi. Qui ul-
Fiilf,'ida virj^o mical Chnsii iraheata decoro.
tirno loco ponitur Crcmmtianus, ex laudetis Iliero-
Aquileienses tergemini, apud Hicronym. el Roma- nymianis per Adonem huc et in Xotkerum transiit.
Patrol. CXXIV.
107 USUARDl MONAGUI 108

iisdernubique verbis praeter titulum martijris, a A spolo, de quibus in textu diei praecedentis, tanquam
Nostro adjectum.Atquehis germanam Usuardiphra- popularis, forte etiam ut martyrii socius, conjungi,
sim reddidimus. Solct Grescentianus Gabino et Gri- ut videsis in brevi Henschenii commentario.

AUGTARIA.
ToRNACEN. hic iterum aliquid a textu resecat, Vide Acta ipsa, ex quibus haecaccepta sunt. In Gre-
nempe elogium Gantianorum, cstera purissimus. scentiano, purus est.

Pui.sANEN. prtfiterea mutilus est annuntiatione nl- Mathic.-Gartus.-Ultraject. : «Petronillae filiai san-
tima. cti Pauli apostoli. Gantiani et Gantianillae
Gantii,
RoswEYD. initio sic habet « Romae, sanctae Pe- :
fratrum martyrum, cuin paedagogo eorum Proto,
troniliae Jiliaesancti Petri, quae post multa,» etc.;sed Grescentiani martyris. »
rursus in fine admiscet; « tertio die, niox ut a Nico- Vatican., num. S949, adjicit « S. Primiani et :

mede presbytero, Ghristi, etc. Reliqua pura sunt.

» Firmiani. » Sed huc omnino non pertinent ; necsa-
Antuerp., Max.-Lubec. etBELiNus, post « Petro- tisperspicio quos velit indicare.
nilla3 virginis, > inserunt : « Filiaj beati Petri apo- Editio Lubeco-Gol. sic orditur « Apud Goloniam :

stoli, qu^
Flacci Comitis conjugium spernens, acce- Aggrippinam, translatio sanctorum Machabaeorum
ptistriduanae deliberationisinduciisj jejuniis, » etc. martyrum, quae anno Incarnationis Domini mille-
In reliquis puri sunt. simo centesimo sexagesimo quarto a Domino Rey-
Antuerp.-Max., Leyden.-Belg. et Edit. Ultraj.- noldo Goloniensium archiepiscopo facta est. » Golun-
Belg. idem habent additamentum, sed post Sacra- >< tur I Augusti, quo die tota illa de sanctorum Macha-
mentum accepit, » adhuc admiscent, « reclinans se baeorumCoIoniam translatione historia diligentissime
in lecto» emisitspiritum.Atque in eoconvenit codex illustrabitur. De Petronilla eaJem habet, quae Ul-
LovANiEN., sed deficit in elogio fratrum Aquile- traject. et alii codices supra citati. In reliquis
jensium. pura.
Ulthaject., Leyden., Albergen. et Danic. similes n Greven. « Givitate Gerunda, natalis sanctorum
:

Antuerp.-Maximo, post «emisitspiritum,» adhucad- Germani, Victuri et Sylvani. » More suo facit hic
jiciunt « Hujus sepulcrum Paulus papa aperiens, ad
:
scriptor, dum ex Hieronymianis apographis nomina
corpus virginis transferendum, inventuui est in sar- aliqua delibat, in hoc hodie felix, quod tria signata
cophago ejus marmoreo, sculptum manu Petri apo- recte efformaverit sed nescio, cur caeterorum ante-
;

sloli,Aureae Petronillae dulcissima) filise. » Quam signanum « Gaulienum » omiserit. Vide socios in
conveniat haec inscriptio Petri aposloli stylo, vide in Aclis enumeratos. « Item Grisogoni » Goliturxxiv :

Actis. Novembris. « Coinmemoratio sanctorum Marcelli et

Gentulen. « Romae, sanctae Petronillai virginis,
:
Exuperantii martyrum, qui infra iii Kal. Januarii
quae beati Petri apostoli filia fuisse traditur. Apud ponuntur, » et recte cum « Sabino. Apud Coloniam
;

Aquilejam, sanctorum Gantii, Gantiani, et Gantia- Agrippinam, translatio sanctorum Machabaeorum

nillae fratrum, qui cum essent de genere Aniciorum, martyrum facta anno, » etc.

et nollent idola adorare, cum pedagogo suo pro Molan. typis minutis « Romae, sancti Paschasii
:

Ghristo capite plexi sunt. Turribus Sardiniae sancti arcbidiaconi et confessoris, de quo Gregorius in Dia-
Grescentiani. » logis. » De eo Paschasio nihil apud antiquiores Mar-
Bruxellen.: • Roinae, sanctaj Petronilla; virginis, tyrologos legitur, ut proinde consendum sil, ex hisce
fihae beati Petri apostoli. Quaj post multa miracula additionibus in Romanum modernum transiisse.
sanitatum, cum eam Flaccus Gomes suo vellet con- Henschenius in commentario historico totam Pascha-
jugio, quod ipsa sprevit, sociare, triduanae delibera- sii, in Purgatorioexistentis et tamen miraculis clari,

tionis inducias petens etcum sancta virgine Felicula
collactanea sua jejuniis vacans [atquej orationibus,
terlia die, mox ut Ghristi Sacranientum accepit,
reclinans se in lectulo emisit spiritum. » Hic ferme
totus Adonis textus est, ex ejus Martyrologio acce-
p historiam ex Gregorii dialogis adducit, similique
^ exemplo confirmat. Hunc porro Paschasium Roma-
nura diaconum recte, ni fallor, distinguit ab alio Pa-
schasio diacono sancti Martini episcopi Dumiensis,
cujus Acta illustrata sunt xx Martii. Sequitur :

ptus. Sequitur notissima addilio « Hujus virginis :

sepulcrum Paulus papa, ut corpus ejus transferret,
aperiens, iii sarcopbago ejus marmoreo, manu beati
Petri apostoli sculpluin invenit Aiireae Petronilhe
dulcissiiTKi! filiae, lioc l*etrus pietatis
quid de hac inscriptione sentiat Henschenius, in
« Arvernis, sanctorum confessorum Alexandri et
Gallae, de quibus Gregorius Turonensis in libro de
Confessoribus. Et hi sancti a Molano primuin in
;
sacris Tabulis consignati sunt, sed a Baronio prae-
obsequio. » Vide termissi. Apud Turonensem, cap. 36, de utriusque
sepulcro et meritis agitur qui vero ipsi aut cujates
;

Gominentario suo historico num. 4. Gaetera codex sint, hactenus reperlum non est. Putat Henschenius
purus est. di\ersain esse « Gallam, » de qua hic loquimur, a
« Galla sancti Eucharii uxore, » ut in Actis contra
Hagenoyen. quaj de Petronilla habet, praeter jam
dicta, puriuslegentur in Actis. Addo tanien qua^ se- Baronium conatur evincere. Editiones alterae hoc
soluin habent « Die trigesima prima, sancti apo-
quuntur de Gantianis. « Apud Rudelfusem urbem :

Aquilegiain, nalale sanctorum martyrum Gancii, stoli Ilermii et sacrosancti martyris Hermaei.» Atque

Ganciani, et Gantionillae fratruin, qui de genere erant ideni ad verbum legit editio tertia anni .mdlxxxiii,
Aniciorum et Garini imperatoris, a pedagogo suo unde miror in Actis aliter referri. Interim tu vidc
Protho fidem Ghristi edocti sunt. Persecutionein illic, unus ne hic Hermias, vel Ilermaeus, an gemi-

Diocleliani nieluentes, haereditates suas Roinae ven- ^
dunt et Aquilegiam pergunt, putantes se ibi Gliryso-
gonuiii et Anaslasiain in carcere invenire sed per
nus dicendus sit. Putat Papebrochius, hujus diei
martyrem « Hermiam » appellandum esse, et « Go-
;
manis » sepultnin diversuni vero ab « Hermia »
:

palniam martyrii subtracti erant. Accusati igitiir esse « Hermseuin » Sirmiensem sed laborat, ut di- ;

suntAugusto per Dladiuin[DulcidiumJ et Sysinnium, stingui ab hoc Hermaeo credat S. Hermem Dalmatia)
quod Gliristiani ess^Mit [etj apnd Aquas Gradntas, apostoluin, qni in Actis refertur viii Aprilis. Vide
juxta fluvium Ysocium |HysontioneniJ decollantur, plura in laudatiPapebrochii commentario.
et a sancto Scelio [Zoilo vel ZenoJ sepeliuntur. »

*^*a
 ;

109 MARTYROLOGIUM. — MENS. JUN. ilO

MENSIS JUNIUS
HABET DIES XXX.

Kalendis Die i.

Romre, dedicatio sancti Nicomedis presbiteri et inartyris. Apud Gaesaream Palestinae sub perseculione

Maximini, bcati Pampliili presbiteri et martyris, cujus Vitam Eusebius Caesariensis episcopus tribns libris
comprehendit. Sed et sanctus Hieronymus qu^edam volumina manu ejus exarata se reperisse, quae
scribit,

tanto, inquit, amplector et servo gaudio, ut Cresi opes habere rae credam. Augustoduni, sanctorum Reve-
riani episcopi ot Pauli presbiteri, cumaliis decem,qui sub Aureliano principe martyrio coronati sunt. Ipso
die, sancti Caprasii abbatis monaslerii Lirinensis. [Addit Bouill. " Parisius, monasterio beati Germani,
:

dedicatio criptarum in honore ac veneratione Dei genitricis Mariae et beati Petri apostoli, sanctorumque
martyrum Georgii, Aurelii atque nomini ejusdem virginis et beati Petri om-
Xalhalise. Ubi principalis ara

niumque apostolorum consocrata est ab caput vero sanctorum martyrum est altare in honore sancti Mi-
:

chaelis beatarumque omnium coelestium virtutum et ad pedes ipsorum sancti Vincentii, Sebastiani, Chri-
;

stophori, Andochii, Tirsi el Felicis. Esl ibi et altare in honore Macharii Dionysii, Rustici et Eleutherii
omniumque sanctorum martyrum. Et aliud sancti Marcelli, Genovefae virginis, Savini, Audoeni, Ansberti
omniumque confessorura et virginum.

NOTyE.
Ita codices Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan., qui soli puri sunt.

• Ista cryptarum dedicatioSan.-Germanensis Ec- A curati editoris. Paucis nodum solvo. Ubi nunc in
clesi.'e ila propria est, ut miruin non sit eam ab iis monasterio San-Germanensi exstrunctum visiturele-
quiMartyrolo^'ium Usuardiexscripserunt, fuissepra^- ganlissimnm B. Virginis Mariae sacellum cryptai ,

termissam. Sollerio tamen satis est argumenti, lon-
gam illain orationem tribaendam U.>uardo non esse,
quod alii codicesfere oinnes repugiiant, et prajsertim
Pratensis B, in quo Sirmondus erasam esse teslalus
olim fnerunt, seu altaria subterranea, quorum dedi-
cationis festus dies, Usuardi tempore, Kalendis Junii
agebatiir. Postea eadem dedicatio celebrata est iv
IJus, ut pate ex Prat. codicibus qiiae tandem cele-
;

est. H.ec postrema ratio, fateor, Sollerio debuit non-
nihil negotii facessere. Sed in culpa est tamen, cum
eam ob causam nogat ab Usuardo scriptuin esse,
?|nod perfecta scripturae similitudo scriptum ab illo
uisse [)or5uad.'t. Nodiis eratsolulu dillicilis? Expe-
claret aliquaiidiu, seque suslineret ; percunctaretur
per litleras qiiid apud Usuardum cryptae sint; cur
semel et iterum annuntietur illa dedicalio cur illain;
Pratensis codex B silentio praitereat. Haec erant ac-
brari desiit^ postqiiam B. Mariae sacellum ab Hugone
de Yssiaco, monaslerii Pratensis abbale, cryptarum
loco ereclum est. Jam si quaesierit Sollerius cur
illius dcdicalionis commemoratio in Prat. codicc |}.
deleta fuerit, in promptu est ratio. Destruclis aila-
ribus, quod accidit dum in usu erat isfe codex, de-
sita est annuntiari illorum dedicatio; hincque factum
est ut illain recentiores codices, seu a quadringentis
annis exarati, prorsus omitterent. Bouillart.

VARIAXTES ECTIONES.
In ipso principio offendicnlnm est. Scribit Pra- B shijteri. Erravit
tensis, Roiim dedicalio nata'is sancli Nicoinedis.
Antuerp. Maj. etTornac, »«('//« vel natalis S. Nico-
medis, Grtnen. et Moian., dedicalio basiliccc S. Ni-
coinedis. Alii, dedicatio et natalis. Nos credimus
Usuardum servasse lectionern Adonis, qualis est in
Munerato, Heriniensi, aliisque, ac proinde in textu
nostro. Et hoc Molanus agnovisse videtur, dnm in
posterioribus suis editionihus Basilicfe .scripsil cur-
sivis si\e Italicislitteris, a teitu distinctis. Sit etiain
et recte Maximini legimus cum Praten., Antuerp.-
Maj. et .Munerato, non Maximiani, ut Greven. et
Molan. In codicibus est et esse debet Pamphili pre-
Praten., scribendo eplscopi. Rursus
habent omnes velut Grevcn. repperisse,
se reperisse,
nescio qiiid Munerat., solilo tainen castigatior, velit
per recepisse. Plura occurrunt scriptoria sphalmata,
ut Niconedis, presbileri, Palesliniti, Cwsariensis, Je-
ronimus, Hieronimus, inqutd, Cresi et Lirinensis
quorum ea servanda putavimus, in qiiihus pnccipni
codices ot alii hodie conveniunt. Erraxit denuo Pra-
tensis subtrahendo tituluin episcopi {{everiano, qiiem
male supro Pamphilo tribuerat. Non ininus turpiter
labitur Atuerp.-Major, qui pro Receriani episcopi...
cmnaliis... marlijrio coronali, Tposnit Severiani epi-
scopi el coufessoris.

OBSERVATIONES.
Jam abunde notaviinus ambiguuin esse quid de G ris, et post eum siibjunxit Rahanus, ccclesia; Dcdi-
Nicomede prn:>\)ylero et martyre, primigenia phrasi catio. Utrum ex his, non satis claris expressionibus,
scripserit liac die Usuardus, cujus natalem seu cer- obscuriorein aliam conllaverit Usuardus per, dedi-
taminis diom, ipse post alir)s, XVII Kal. Octobris seu harum rerum poriti lectoris judicio
calio nalalis,
XV Septcmbris innexuit. Agi de aliqua Ecclesiic, in relinquimus maluimus nos Romani parvi et Adonis
martyris honorem, dedicationo, manifestum est, id- syntaxim, solitam LTguardi rogulam prajferre. Pluri-
que primus signasse videtur auctor Romani par\i, bus liic non immoror, cuin res tota operosiori
nis verhis Dedicalio S. Nicomedis marljiris ; addi-
: disquisilione opus habeat, danda in Actis die ipso
dit Ado, preshyteri apud urbem Romam, siinul indi- Nicomodis natali (ut Martyrologia statuunt) xv Se-
cans diem natalem qui supra. Beda, forte utroque ptembris. Celeberrimi rnartyris PamphiU agonem
antiquior, diserte posuit Natatis Nicomedis marty-
: hac die perperam referri, et non magis recte binos
 » :

m USUARDI MONACHl. m
socios Volentem et Patihm in hodierno Roniano A tine hoc die in Actis nostris edita est a Papebro-
adjungi, bene in Gominentario suo censuit Papebro- chio, duabus partibus ea complectenlibus. qua! su-
chius, ulpote qui sociis omnibus ad xvi Februarii persunt ex tribus libris de Vila Pampbili ab Eusebio
melius conjungeretur; atque ibidem sntis feliciler scriptis, quaeque sub Metnpfirastis nomine prius
conjectat, Martyrologum aliquem Adone et Usuardo vulgata, auctoritatis aliquid amisisse videbatur.
antiquiorem, pro mero forte arbitrio, Painphiluin Wandalbertus Pamphiluin et Nicomedem honorat :

hac die consignasse. Sic omnino res iiabet sed et ; Jiinii nr\'^o luum siistollii ad aslia nilorein,
Martyrologum illum non difllculter reperire potuit, miirlyiio doctor vencirande bealo:
Paiiipliili',

nempe auctorem Romani parvi, ex solito suo duce Wartyris liiincqiie dieni fesiiiin Nicomedis adornat.
Rufino ita hodie secundo loco legentem El sancti : Reverianus Auguslodunensis et Paulus cum sociis
Pamphili martyris, nulla temporis aut loci adscripta ab Usuardo in sacros Fastos relali primum sunt a ;

characteristica. Non dubitavit Ado, quin de illustri nullo antiquiore aut coaevo memorali. Nec enim au-
illo, ab Eusebio celebrato, sermoesset, ipsique adeo diendus Petrus de Nalalibus, eum perperara Adoni
exhocet Hieronymode Script. eccl. cap. 7o,elogium ascribens, quem alii secutijunt. Vide Hensche-
concinnavit, cujus parteni potissirnam Noster ad nii commentarium et Acta a P. F. Chilletio com-
verbum transtulil, Notkeroomnia describente. Atque municata quibus accederc potest notula Motherii,
;

hanc solam credimus veram causam csse, cur Pam- hoc die Martyrologio Gallico adjecta. Ast ex laudato
philiis, seorsim ab aliis,hocdieMartyrologiisnostris Adone ejusdeinmet verbis plane acceplus est Ca-
et
inscriptus sit. De sociis diximus in Observatione prasius. praeteritus sit Claudius Viennensis XI
Gur
nostra § ultimo citata die xvi Februarii, ubi conti- B episcopus ibidem notatus, baud satis perspicio. Cae-
nuatam duodecim raartyriorum seriem ex Eusebio terumquae dedimus, Usuardina esse miniiiie dubita-
aliisque, Galliceexpositam dixinius a Tillemontio mus. Quae de Gaprasio supersunt, ab Henschenio
torao V, a pag. 418, quae ferme eadeni Graice et La- collecta et recensita invenies.

AUGTARIA.
Praten. imprimis multahodie habetde « Dedica- Bruxellen., in textu, solito purior, subdit
tione cryptarum, • etc, in indice Praetermissorum « Apud Viennam, sancli Elaudissimi [voluit dicere
integre recitala. Nobis fuit dubium an longior ista Glaudii] episcopi. Et Treveris, depositio sancti
oratio ipsi Usuardo esset tribuenda qua super re- ;
Symeonis monachi et heremitae. Qui Syracusis ci-
consuslus Gastellanus respondit, in codice Pratensi, vitate Siciliae oriundus, Treveris pro Ghristo in
prima eadem manu omniaesse scripta. An Usuar-
et turri diu conclusus, migravit ad Ghristum. »
dina ? Non existimo, in codicum aliorum ferme om- Hagenoyex, in tribus primis annuntiationibus
nium apertissima repugnantia, et quidem alterius modice interpolatus, ante Caprasii interserit:
Pratensis codicis D, in quo ha3c erasa testatur, qui « Depositio sancti Simeonis monachi et confessoris.

apographum noslrum cum praetenso autographo con- Qui natus erat de Sicilia a nobilissirais parentibus :

lulit celeberrimus Sirmondus. qui et vitam heremeticam in monte Synai duxit.

IIerlvien. toto textu onmium purissimus, in fine Sed Puppo Treverensis archiepiscopus transfretavit
haec sibi propria adjicit « Treveris civitate,
: depo- et Symeonem Treveriin duxit, ipsumque supra ni-
sitio beati Simeonis monachi. Qui profectus ex mo- gram partam recludi fecit, et necesaria ei ministro-
nasterio in monte Sinai constituto, rectoris sui obse- vit, et animam Deo dedit, ibique sepultus est et
cundans imperiis, inque memoratam metropolim raultis claret rairaculis. > Sequitur Caprasii ; et in
deveniens, non paucis annis remotiorera vitam stre- fine :« Roraae, sancti Vincentii. » De quo supra.
nue exercuit, ibideraque, vocante Domino, ad ccele- Aquicinct. incipit «Roinae, dedicatio natalis,» etc.
:

stia migravit, quo se feliciter vivere, miraculoruni G In fine « Item Jovini abbatis. » In Pictaviensi
:

creberriina testatur exhibitione. » Galliae dioecesi, ut in Actis notatur.

To-u\AGEN. rescindit partem alteram elogii beati VicTOHiN. pi'o Au(justoduni aliara positionem sub-
Paraphili, cajtera purus est. stituit « In territorio Nivernensi.
:

Pulsanen. « Roinae, dedicatio et

: natalis, » etc. Matric.-Cartus.-Ultraject. : « Nicomedis mar-
Sequitur: « In Gampania, natalis sancti Herasmi tyris. Paraphili presbyteri et inartyris. Reveriani
episcopi et confessoris. Ilic sub Diocletiano et Maxi- martyris cura sociis. »
miano Augustis, diversissuppliciis cruciatus,tandem In Vatican. nura. 5949 deest « Nicomedis, et Re-
vocante euin Domino, sancto fme quievit.» Vide die veriani et Gaprasii » adjicitur « Thessalonicoe,
: :

tertia. Porro in codice truncatur totuni elogium sanctae Luciae virginis. » Vide indicem Sanctorum
Pamphili. De caeteris nihil. hujus diei et Acta, in quibus varios habet socios.
Antuekp. etMAx.-LuBEC, in textu satis puri, ad- Ughellian. in line « Romae sancti Viventii, »
:

dunt in fine, alter Juvencii, altera Vincencii. Apud Vide supra Antuerp. et Max.-Lubec
aliosinvenies Viventii, Viriani, « etc Videantur Prae- Altemps. « Pictavis, sancti Jovini abbatis. »
:

terinissi et Acta, pag. 43. Flokentin. « Romaa, sancti Vincentii. Apud Bo-
:

RosAYEYD. et hic in textu salis purus est, sed in noniam, passio sancti Proculi martyris et episcopi
fine adjicit « Item Faustini episcopi et martyris, et
: Interamnensis, in ducatu Spoletano qui vita et mi- ;

sociornin ejus. » Estinter Perusinos martyres Fau- raculis inultos convertit ad Doininum. » Vide Prae-
stinus aliquis, an hunc indicet, nescio. tei inissos et Acta. « Ipso die, sancti Viviaci confes-
Antuerp. Max., Ultraject., Leyden. et Editio D soris. » An nnii Viventius ost, Virianus, Juventius
Ultraj-Belg. textum etiam referunt, sed addunt : vel Vincentius? « Item sancti Simeonis, qui duduin
« Roinae, sancti Vicentii. » De quo jam dixiinus. cominoratus est in Bethlecin in terra sancta, et
Tum :Treveris civitate, beati Simeonis monachi.»
« postmodum venit Treverim et ibi \itam finivit, ubi
Quae endem habet Lovanien., deficiensinaltera parte ejiis Basilica in grossissima structura cernitur usque
elogii sancti Pamphili. Alberg. aulem et Danic pri- bodie. Itein sancti Viriani militiset Secundarii cum
mis siiniles, initio acephali sunt, carentes « dedica- sociissuis, qui passi sunt pro Christo sub Decio im-
tione, » etc poratore. » An de Tiferiiatibus agitur ? Videantur
Centule.n. « Romae sancti Nichomedis martyris.
: Acta nostra.
Caesarea Gappadociae [Palaestin;ie] saiicti Panlili Editio Lubeco-Gol. incipit a Pamphilo, satis
presbyleri et raartyris, a quo Eusebius C;esariensis pure, et sic de Reveriano et Caprasio. Tum : « Ro-
Pamphili cognomen accepit. Augustoduni, sancto- m;e, sancti Viventii martyris. Treveris civitate, in
rum Reveriani episcopi et Paulipresbyteri cuin aliis poria, quai vocatur Marcia seu Nigra, depositio
decem, qui sub Aureliano passi sunt. » In Caprasio beali Simeonis monachi et confessoris. Roma:, com-
purus est. inemoratio beati Nicomedis presbyteri et martyris.
 113 MARTYROLOGIUM. - MENS. JL'D. Ii4

ViennaD, sancli Claadissiniiepiscopi et confessoris.» A translatio corporls sancti patris nostri Gislcni et
LejitMuluiu, ut dixi supra, ClniKlii. sancti Sulpitii opiscopi ot confossoris el Ijcat.i' Leo.
Rklin. de NicoMjede ex Adono adjicit, cujus chadi.TC virginis. » Vide Praitermissos. Tum minori-
martvrium celebratur x.vii Ival. Octobris. » Pani- bus typ s de Cunone seu Conrado, ex. Gkeveno-
piiilielogiuni ex inedia parte decurlat. In Ueceren- Sotiuitur « Rothdrnaci, translatio corporis divi Cy-
:

tiuni, pro Heceriani, et Caprasii, j)uriis ost. In line: priani. • Colilur .xiv Septombris. Posterioros edl-
• Ileni sancti Viriani martyris. » In aitera editione tiones cursivo etiam scribunt, « basiiicae. « In fine
snppletuin Painphili elogium. Et post « Viriani » aulcm :« Pictavis, sancti Jovini abbilis. Troveris
adjecluin «
: Roiiiae, sancti Juventii niartyris. » civilato,» etc. plane utexIlF.ui.NiENSisupra rolulimus.
Vide supra nominuni confusionem. « Pictavis,sancti « Ipso dio, Filini et Gratiniani martyrum sub Decio

Jovini abbatis. » C.Tsare. » Vide in Actis, « Felini et Gratiani. Ar-

GaF.\K.\. « Item, sanctorum Octavi, Zozimi, Lu-
: voriiis, sancti .Modiilphi confessoris, magn.i; sancti-
ciae, Casti, Pulli, Lupi, Crispi. » Eiucidatio ex Actis tatis viri. Vienna}, S. Claudii XI, episcopi. Itomsan-
petenda. « Justi et Viiiani martyruni. Romiii, Vi- cti Viriani .Martyris. Romaj, sancti Viventii mar-
veiitii martyris. » De his vide dicta ot Prajtermissos. tyris. » Do his duobus plus satis dictum cst. " Die

« Cunonis, qui et Conradus dicitur, pra-positi ma-
joris eoclesicc Agrippinaj Coloni.e ot marlyris. Qui
anno Domini mlxvi ab impiis de altissimo monte,
tertio pr.ecipitatus, cum mansisset ilhesus, gladiis
eorum intorroctus, miraculis claruit. Viennae, sancti
Claudii episcopi et confessoris. Trovoris, in porta,
quam Martiam seu Nigram vocant, depositio sancti
Symeonis monachi et confessoris. Teclae virginis et
martyris : » Antiochenae opinor, cum
alibi abunde dictum est.
MoLAN'.deNicomedo,post « martyris, » cursivo in-
serit Adonis, verba, «cujns martyrium celebratur,»
etc. In fine: « Item saiicti Viriani martyris. Pi-
ctavis, sancti Lovini abbatis. Treveris civitale, in
porta, qua; vocatur Martia seu Nigra, depositio bea-
ti Simeonis. • etc. ferme, ut HF.ni-ME.\sis. « Ipso die,
prima, sancli martyris Justini Philosophi, ot alterius
Justini et sociorum. » Videantur Acta. De Gisleno
etc. ut in prima edilione. « Rothornacij translatio
rcliquiarum divi Cypriani. Snessionis,elevalio san-
B ctorum opiscoporum Principii et Lupi confessorum,
Gaiidini martyris et .Vgricolae presbyteri confosso-
ris. Monaslerio Fonlanolla, translatio sanclorum
Maximi et Venerandi martyrum, UulfrannictErem-
Zosirao, ut berii episcopornm et Condodi presbyteri ot confes-
soris. » In Praetermissis ad proprios singuU dics
remiltuntur. « Item Doleiae, Cunonis sive Conradi
pr.cpositi ecclesi;e Agrippin^fi Coloniae, qui anno
MLXM, ter de altissimo monte priccipitalus, mansit
illxsus, ac paulo post gladiis interfectus, miraculis
claruit. »

IV Xon. Die 2
Romai, natalis bcatorum martyrum Marcellini prcsbiteri ot Petri exorcistae, qui multos in carcere ad
fidem erudientos, post dura vincula ct plurima torinenta decollati sunt sub judice Sereno. Lugduni, san-
ctoruin Fotini, ejusdem urbis episcopi, Zachariae presbyteri, sancti diaconi, Epagati, Maturi, Attali, Albi-
nae, Gratae, cum aliis quadraginta. Illi omnes famuli Christi, sicut in historia ecclesiasticascribitur, paritCr
coronati sunt. Passa est quoque et sanctaBlandina ex eorum collegio,qua3 primo,secundo et tertio die pul-
sata cruciatibus, cum non superaretur, quarto verberibus acta, craticulis exusta, et multa alia perpessa,
ad ultimum gladio jugulatur.
NOT.E.
Ita Praten.,
Ikrimen., Antuerp., Max.-Licbec, {] ject., Leijden., Lovanien.,etedit. UUraj.-Belj.,m([xx[-
Rosweyd., Munerat., Greven. et Molan., et, quod hus e.xcedunt voculae duae mox not<and3e.
mirum, Hagenoyen. AccedantAntuerp.-Max., Ultra-

VARIA.XTES LECTIONES.
Greven. et Molan. et mediae nota; codices pro Molan Pagati, pro Epagati, quod in Heriniensi
et in
beatorum martyrum habent sanc.torum. Pro Sereno, male dixiditiw Et-pagati. Antuerp.-Max., Ultraject.,
male in .Max.-Luboc. Semio. Rosvveyd. Lugduno. In Leyden. et Lovanien. post historia Ecclesiastica,
Greveno, pro sanctorum Fotini, est sancti Fotini. ex Adone fortasse inserunt, libro quinto. Codex
Lego Fotini curn codicibiis oinnibus,Mnnerato solnm Rosweydi omi^it pariter legendum passa rst guoque
;

et .M'jlano exceptis, ijui melius scribunt Pliutini,
quamvispluriini, post Ilieronymum, malint scribere
Pothini, potius airo 7o'j -rJh-j, quam iritToO ^wro';,
ut sit potius desiderabilis quam luridus. Fonliiii in
Max.-Lubec. sphalma est, uti et Maludi pro Maturi:
et. In Roswoyd. deest est, in (ireveno et Molano et.
Antuerp. et Max.-Lubec. pro ex eorum collogio, po-
suerunt in. Solus Pritonsis logitjugulataest; reliqui
ut in textu.

OBSERVA TIOXES.
Niiniara Adonis amplitudinem, proindoque con- D in Actis expressi sunt. Certissima est et celebratis-
tractioris .Martyrolo^-ii, ad ecclesiasticum usum, ne- sima lioruin nostroruiii martyrnm,eliam in Allatii ot
ces.>>italem, vel solus hic dies, abunde prob.at, ubi Froiitouis Kalondariis, in Sacraniontario Grogorii,
Legendario quam .Martyrologio longe cst similior ; in .Missaii Thomasii,aliis |uc indubitalis luonumentis
Marcellini et Petri, atqiie iliM-iim martyrum iMijdu- coiisecrata meiiioria. Uiinam ideiii licoret as.serero
nensium historiam ex ipsoriiiii .\clis fiise doscribons. de .\c!is ipsis, qiia; quidom antirjuilus s ripta recte
Ciiitorum di; .Marrellino et Petro agnnt autiquissimi consiiit Bironiiis ad annum ^Oi, iium. 10. Hensche-
Martyrographi omnos, Hioroninius, ikda et R.jina- niiis tutari coiiatus est : ast iliaiii (ilaiio ccnsuram
num parvum. B'dam doscripsit liabanus, et hiinc inurunl rocontiores, et (luidom Tillomontius digiia
vel illum sec'itiis.\otkerus,aliqiia hnnitor ex Adoae non crodidil, ex qiiibus Vitam suain Gailicaiii con-
adjiciens. Nosler itein siia oinnia ex Boda ad ver- tcxorot toiiio V, a pag. 199, in .\olam rojiciens
buin transfert, praitermissa duntaxat visione ange- eoruin exarnen pag. 063. Curiosa plurima de Mar-
lica, eamque subseuta conversiono Dorothei, (luom celliiii ot P.'lri cultu <ac potissimiiin de reliquiis, i;i
niirnm est a Martyrologis aliis ita praeteriri, ut varias orbis catholici partos traiislalis, collegerunt
cullus ejus s.acri nulla appareant vesligia. Porro Ilonschenius et Papebrochius, quibus adde ([adi re-
Marcellini et Petri socii, qui hic deaidcrantur, bene coiilius eruderavit Jaunin,!,'U8 iu Supplemenlo Junii,

115 USUARDI MONACHI.
ubi de eorum non una, ut putavit Tillemontius, sed
gemina Romae ecclesia, longe operiosus, diligentius
et accuratius post Laderchium disputat.
Lngdunensiuui marlynim non eadem quae Roma-
norum est ratio. Illi in Hieronymianis niodo confu-
siore notati, in Beda dicunlur esse numero quadra-
ginta septem vel quadragiiita octo (Rabanus male
posuit sexaginta octo. quoium sola, ut antesignana,
nomiiialur illuslris viigD Blandifia, expresso prae-
tereaunico Ponlici nomine. Apud Adonem fusissima
texitur persecutionis Lugdunensis et Viennensis
narratio, ex qua singnlorum, si Sanctum diaconum
excipias, nomina facile eruuntur, ut dislincte fecit
Henschenius. Narrationis prsfatae niagnam partem
transumpsit Notkerus ast Usuardus solitis limitibus
;
coarctatus, ex Adone selegit nomina a se ordinata,
ut in Jalerculo exprimuntur, ex Beda vero, phrasi
contractiori, Blandinae certamen panxit. Atqup hisce
conslat, quidquid hac die ab Usuardo annuntiatur.
Superest verbo indicare, quanto apuil eruditos in
pretio sint imcomparabilia horum Lugdunensium
vel Athenacensium martyrum Acta, quibus forte
nullum certius, nullum luculentius, nullum augu-
stius primsevi Christiani roboris et Evangelici de-
coris monumentum ad posteros integrum pronia-
navit ; imo tale, quod vel hypercritici ipsi summa
cum veneratione recipiant et suspiciant. Pretiosissi-
nium thesaurum ad nos transmisit Eusebius iib. v.
Histor. eccl. ex epistola Lugdunensium, verosirai-
liter Irenaei manu, ad Ecclesias Asiae et Phrygise
scripta. Quae in iis ex varia, seu versione, seu lectio-
ne controversa sunt, explicat Henschenius, singuia
AUCTARIA.
ToRNACEN., inmutilandotextunimis frequens,hic
Marcellini et Petri elogium resecat, de reliquo puri-
tati Usuardinae satis prope accedit.
PuLSANEN., in 1 annuntiatione purus, in 2 contra-
ctiorest, scribens • Lugduni, sanctorum martyrum
: Florentin.
Zachariae presbyteri et Donati cum aliis quadraginta
sex. Hi omnesfamuli Christi,sicut in historia, » etc. G
Sed de Blandina nihil habet.
Antuerp.-Maj., in prima annuntiatione truncatus
est, omissis nempe his verbis «: Qm
multos in car-
cere ad fidem erudientes. » « Sicut in Ecclesiasticae
Alber. et Danig., hodie secundo loco inserunt,
quae ad diem seqnentem spectant, nempe :« In nini atque Lucii filiorum ejus coronati sunt. Passa
Campania, sancti Herasmi episcopi et martyris. Hic
sub Diocletiano Augnsto primum plunibatis, deinde
fustibus graviter mactatus post resina, sulphure,
;
pice, plumbo, cera oleoque perfusus, illaesusapparuit.
Deinde sub Maximiano divers;s atque imiuanissimis
suppliciis excruciatus, tandeui, vocante Domino,
sancto fine quievit. » Reliqua, quae ad textum per-
tinent, pura sunt.
Centulen. « Romae, passio beatorum raartyrum
: temporibusMarci AureliietAntonini VeriatqueLucii
Marcellini presbyteri et Petri exorcistae, subSereno
judice. Ipso die Lugduni,sanctae Blandinai inarlyris,
cum aliis xlviii marlyribus, teuiporibus Marci Au-
relii Veri et Antonini atqueLucii fiiiorum ejus. Eo- D aljis Martyrologis de eo agemus die sequenti.
dem die,reIatio Warelici abbatis.de Flandria ad pro-
priurn locum. » Vide Acta i Aprilis, pag. 23, ubi de
nac relatione agitur.
Bruxellen. de Marcellino et Petro in fine attexit
« Quorura in Canone Missae ineinoramur. » In Lug-
dunensibus ferine purus est. Tum additur : « Et Biblis, Quartia, iMalernia, Helpcs qus et Amnes,
sancti Algisi confessoris.» Est Adalgisus presbyler in
Theorascia Picardia? regiuncula.
ViCTORiN. et Rrg. Suec, signatus num. 130 ad-
dunt in fine : « Ipso die Romae, sanctorum Marcel-
lini, Saturnini. » Acceptos opinor ex ingenti Roina-
norum martyrum aginine, in quo « Saturninae sex,
Saturnini duo, Marcellina una,» sed Marccllinus nul-
lus, praeter eum solum, qui supra in textu Usuar-
dino positus est.
Matric.-Gartus.-Ultraject. « Marcellini etPetri
: Vide VI Junii. « Zacharia) monachi, discipuli ab-
raartyrum. Fotini episcopi et martyris cum sociis
: »
116
A Martyrum xlviii nomina solerter exquirens, ut facit
etiam Florentinius. Gallice omniadeducta sunl aTil-
lemontio tomoll l,apag.I.Videetiam Ruinartiiadmo-
nitioiieiii.ejusquein priedicta Acta notationesap.45.
Non erit injucundum lectori audire Josephi Scali-
geri de ipsis illis Actis judicium, quod certe nemini
suspectuin esse poterit. Ad ha^c Eusebiani Cbronici
verba Piurimi in Gallia gloriose oh nomen (Christi)
:
interfecti,quorum mqne in prcesentem diem condita
Ubris certamina perseverant ; sic ille in animadversis
pag. 202, num. 2183., religiose observat Et ea Po- :
lycarpi martyrium Itodie exstant apud Eusehium in
H'Sloria Eccd., qum sunt velustissinia Ecclesice mar-
tyria, quorum lectione piorum animus ita afficitur, ul
nunquam satur inde recedat : quod quidem ita esse
unusquisque pro captu suo et conscientim modo sentire
potest. Certe ecjo nihil unquam in Historia Ecclesia-
slicavidi, a CAijus lectione commotior recedam, ul non
ampHus meus Idem sentimus de Actis
esse videar.
B niartyrutn Lugdunensitim et Viennensium, apud eum-
detn Eusebium, quibus quid augustius, qiiid venera-
bilius in antiquitatis Christiance monumenlis legi po-
test? Ita ille. Promplum cuique et integrum est
eosdem animi motus experiri. Wandalbertus omnes
textus nostri martyres non inconcinne versibus suis
decoravit :
Marcplline sacer, Pelre exorcista, qualernis
Nonis coiuniunein dignamque liialis ad aram
;
Lugdiinique (>io Blandina vocatur llonore,
Quadra;,'ena quas si nul octavaque coruscuin
Cum plebe nexit flammis undisque moline.
quadraginta de clero et populo, cum quibus passa
est sancta Blandina. »
In Vatican., signato num. 5949, deest tota annun-
tiatio de marlyribus Lugdunensibus.
« Romae depositioseu transitus sancti
:
Eugenii papae et confessoris... »
Editio Lureco-Gol., de Marcellino et Petro post
tormenla, adjicit: « Ducti in Silvam nigram et ibi
pariter decollati sunt, sub Diocletiano imperatore,
judice Sereno » Itein de Lugdunensibus inseritur ;
Historiae libro quiiito scri-
bitur, pariter tempore Marci Aurelii Veri et Anto-
est quoque S. Blandina,»etc. Sequilur « Item sancti :
Dorothei, qui vidit animas sanctoruin Marcellini et
Pelri splendide ornatas ab angelis ferri ad coelos,
postqnam eos decoIlaverat,unde poenitentiam agens,
sub Julio papa baptizatus, quievit in pace. ' Vide
qu e superius dixiinus in Observationibus nostris.
Belin. de Liigdunensibus sic habet « Eodem die:
Lugduni sanctae Blandinae cum xlvii martyribus,
filioruin ejus. » In prima annuntiatione purus est.
Sequitur In Campania, natale sancti Erasini,» etc,
:
ut supra in Albero. et Danic Nos cum Usuardo et
(JREVEN.: « Noinina Sanctoruni qui cum supra me-
m
iralis apud Lugdunum passi leguntur, hajc sunt,
Mvcharius, Alcibiades, Sylvius, Primus Ulpius,
Vitalis, Cominus, Octuber, Filominus, Geminus,
Julia, Rogata, Emilia, Potainia, Pompeia, Rodona,
Alexander, Ponticus. Hi oiiines in carcere quieve-
riint. Aristeiis, Cornelius, Zozimus, Titus, Julius,
Tolicus, AppoIIonius, Geminiainus, Julia, Ausonia,
Emilia, Jaiiinica, Pompeia, Domna, Justa, Trofima,
Antonia. Algisi confessoris. Dorothei confessoris,
qui cum beatos, martyres Marcellinum et Petrum
decollasset, videns ai.imas eorum splendide ornatas
ad C(Blum ferri, poinitcntiam egit, baptisina suscepit
et in pace quievit. Archemii [ArthemiiJ cum suis.
batis Silvani, qui ut Heraclides refert, arctissiraaiu
 117 MARTYROLOGIU.M. — MENS. JUN. 118

in eroino duxitvitam,paliiumquesuuin pedibus con- A tanquam lextus pars In campania, nalalis saiicti
: «

culcans dicebat nemincin posst^ fieri nioiKiclunn, Erasmi, etc.

• In fineDie sccunda, sancti palris
: «

nisi qui sic nniino oinnia conculcassot. Vide qu;e • Nicopliori Patriarcb;v Constantinopolis confessoris.»
Vide xiii Martii. Tuin typis iiiinoribus « lu torri-
de hoc Zactiaria dicuntur inter Pra'terinissos. :

MoLA.N. in prima et puriori editione habet aug-
mentuin de Krasino. ut supra et typis niinoribus
; :
« Martyrii inonachi.dequo in Dialoj,'. R.Gre^airius.-
Nolus milii non est, Ediliones aliiv post jiirinlatitr,
torio Lugdunensi, dcpositio beati Algisi prosbyteri
et confessoris. Sendomiriie, anniversaria colobritas
stragis martyruin Cbristi per excursionein T;irtaro-
ruiir, quio magno popiili concursu recolilur, iiuillum

in textu litteris Italicis iinmiscent verlia Bed;f et ex. Aloxandri IV Ponliticis indulgeiitia cuiniilala el de-
eo Mabani Tunc et Ponticus puer annoruin xv,
: • dicata. Monasterio Laliniaco, translalio sanclorum
per oinnia tonnentorum genera cum ipsa circuin- Dcodati episcopi, Maldegarii, Fulberti, Amsilionis,
actus et matorna ejus coborlatione roboratus, ante Lamberti ac unius Innocentiuin. » Vide de singulis
iliam martyriura consumma\it. » Accedit deinde in Praeterinissis.

III Non. Die 3.

In Campania, natalis sancli Herasmi episcopi et martyris, hic sub Diocletiano Augusto,primoplumbatis,
deinde fustibus graviier maceratus, post resina, sulidiure, pluml)o, pice, cera oleoque pcrfiisus, illsesus
apparuit. Deinde sub Maximiano, diversis atque immanissimis suppliciis cruciatus, tandom, vocante Do-
mino, sancto fine quievit. Apud Aretium martyrum Pergentini et Laurentini
civitatem Tusciaj, sanctorum
fratruin, qui persecutione Decii cuin essent pueri, post dura supplicia tolerata et magna miracula ostensa,
gladio caesi sunt. Civitate Corduba, beati Isaac monachi,qui cura esset annorum viginti et septem, pro fide
Christi gladio necatus est. In territorio Aurelianensiura, sancti Lifardi presbiteri.

NOT^.
Puri sunt Praten., Antuerpien., Max.-Luhec, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Ernmi recte scribnnt Pratens. et Molan., Max.-
Lubec, Erasimi. Cseteri cum Herinien., Tornacen.,
Rosweyd. et aliis passim, Herasmi ; quod in textu
servavimus. Pro primo plumbatis, etc, Max.-Lubec
et Muneral. ponunt primHm. Sic Antuerp. et Molan.
pro cniriatus habent excruciatus. Greven. quod in
prima editione recte scripserat Aretium, male in ea
iuam sequimur mulavit in Aretum. Antuerp. etMax-
ubec. legunt Arecium; et Valenlini pro Laurentini.
Isaac commune plurimorum vitium est. Ultimum
nomen varieexprimitur Munerat., Greven., et Mo-
:
B lin. putarunt se bene correxisse Liphardi, ubi in
antiquioribus Lifardi legerant, qui mnltorum solet
esse pruritus. Ego Lifardi pnpferenduin censeo,
utpote, inquit ante me Henschenius, aptius ad pro-
prietatcm Francici nominis ex Teutonica linqua ac-
ccpli, atque amabili indole prwdilnm siqnifiranti^.
Quidni et eadein ratio valeat pro Italicis, Hispanicis
Anglicis, et id genusaliis nulIaGr?ecisa(iiiiitatecon-
junctis, utalibi ostendimus. Episcopi titulus perpe-
rara a Max.-Lubec Lifardo tribuitur.

OBSERVATIONES.
Illustre in Erasmi certamen in hodierno
paucis Nostro contracto, Notkeropauloliberaliushaurlente
Romano notissimum
et Actis, die prfecedeiiti referri Omnia desumpta suntex vetustis Actis, qualiaedidit
est, nec minus certum in Hieronymianiset Rabano Henscbenius, iis ut minimum naevis respersa, qus
ea ipsa die celebrari, et ab hoc quidem cum elogio. originalia non esse facile ostendant. Prodigia nimis
At eniin hac die inemoraturaRoinano parvo, Adone, frequontia, suspecta habet Tillemontius tomo III,
Usuardo et Notkero. Uter dies praehabendussit, non pag. .'{."{S. Isaacus monachus, Cordubensis martyr, a
disputo. Adonis elogium ferme transumpsit Notke- C saricto Eulogio celebratus, ex eorum censendus est
~
rus, addito
....
'•' martyris tilulo, non solum episcopi sed .

nuinero, quosexHispania attulit Usuardus, qui pri-

•
.

determinate Antiorheni; nonnullisque, nisi vehe-
menter fallorj ex Rabani encomio admistis. Noster,
rnore solilo, ex Adonianis flosculis cirollam suam
eleganter contexuit. Rabano et Adoni prrcluxerunt
haud diibie Acta iIla,qu<TC vulgo inLegenilis circum-
fcrri solont nonsinajiista siispicione (jratuitfe fictionis, menta rejecit Florentinius, ea causa quam alibi atti-
inquit llen.schenius in Cominent. pnevio, pag. 211;
quod in appendice Acis subjuiicta, paulo clarius
explicat Papohrochius. Alii rotundius, ut plane sup-
posita rejiciunt, imoTillemontius, toinoV,pag.6.'{fi,
plirasi sua Gallica, exrpllcnter mala pronuntiat. Sed
qiiispiis ea finxerit, cultui Erasmi antiqiiissimo,tot
moiiuinentis. (]uae ab II<>nscbeiiio memorantiir, (ir-
mus Martyrologio eum inseruit, caeteris omnibus
antiquis ignotum. Isaaciihn']ns martyrium ex Eulo-
gio in Actis nostris illustratuin est. Lifardi,Licfardi,
Leifardi vel FJphardi n]emoria.m inter Hioronymiana
(in quoruin uno perporam episcopus dicitur) aug-
gimus. Boda, Romaniim parvum, et Adotle eo plane
silent. Leufarditm appellat Rabanus, Notkerus Lie-
fardum, non Licfardum. Quid pr;eferendiim sit, satis
dixiinus. Puto, [irimam ejus in Fastis sacris memo-
riaiii, a Uabano ot Usuardo ox Ilioronyiiiianis acce-
ptain. Flori particulare elogiiim liabes in Boda ge-
niiino et Actis particulam dabunt Auclaria. Nos
:

mato, nihil dotrimenti aff.-rre potest, sive uniistan- qu;e Usuardi sunt roritavimus. Vido qu;o (le hoc
tnm Eraxmus Formiensis, si\o et altor, ot forle pliires sancto ex variis scripiorihiis diligentor collegit Hon-
syiinnyiiii admiltantur. Martijrcs Arrlini siibobscure sclionius. Wnndalberli molricum elogium de solis
in Hioronymianis notati siint, indicato nomine Lau- Aretiiiis et Lisardo meminit liis tribiis versiculis :

rentii pro Laurrntiui, adjectis sociis qiiadringoiitis n

anonyiiiis. (Jarius gormaiios piigilesdistinxit Ri)ma-
Pivgcnlifnus item, Laurentiniisque criioris,
num parvum, apud Aretium etc quem secutus Ado, ; Etgeneris lern;is ;,'ftiniiio ful^ore vt;niisiant :

maluit Aretiam scribere, brevi concinnato elogio, a Aureiiana suum plebesrecolitque Lipharduin.

AUCTARIA.
Herinien., iterum purissimus, proprium in fine Octobris, et in Pr.Ttcrmissis male notatur e/)i.sf;o;)H.s.
adjicit : « Eodein die, translatio beati Sindiilfi con- ToM.v.vcE.v. delicit in elogio raartyrum Aretino-
fessoris. • Is est qui in agro Reinensi colitur xx runi cactera plane purus.
;
 »»

119 USUARDl MONACHI 120

PuLSAN. de Erasmoegit primahujus, ut ibi nota- A Quirini. « Vide in Actis ejus socios, nisi is sit, d
vimus. In Aretinis ct Isaaco satis purus est, sed Li- quo Usuardus diesequeuti.
farduin praolcrmillit. Altemps. « Eodemdie, sanctajEsithffi virginis.
:

RoswEYD. subdit in fine « Romaj, Marcelli mar-

: Eadcm opinor, qua3 Ositha superius. « Item or-
est,
tyris cum aliis ccgc. » Multi exeo sociorum numero dinalio sancti Thomae marlyris et arcliipres... » an
in Actis enumerantur. non archiepiscopi ? Si intelli^atur Cantuariensis, co-
Antukup.-M.\j. seiisus confundit, omisso alterius litur XXIX Decembris.
is

fine, et allerius iiiilio. lioc modo Aretina cl Cordu- Editio Luheco-Gol., in Erasmo satis pura, in
bensia connectens « : Et magna miracula ostensa : Aretinis modice interpolata est. De Isaaco pure. De
qui cum essent vigintiet septem, » etc. Lifardo ut Antuerp.-Max., etc. Tum in fine « Eo- :

Antukiu-.-Max., Ultraject., Leyden., Lovanikn.
et Edit. Ultraj.-I5klo., toto texlu puri, sic in line
memorant : « In territorio Auroiianensium,deposi-
tio sancli Lifardi presbyteriet confessoris. Qui mul-
tis virtutibus clarus, monastico habilu venerandus,
dem die, sanctoruin Servilii et Erasmi marlyrum.
Adqnam classem hi duo hic reducendi sint, fateor
me ignorare.
Belin. die praecedenti Erasmum signavit. In reli-
quo ttxtu non oinnino purus, sic in fine cnunliat :

sancto fine quievit. » « In territorio Aurelianensi, sancti Liufardi episcopi

Alberg. et Danic. idem habent augmentum, seu et confessoris. »

elogium de sancto Lifardo^ sed careiit hic primaan- Greven. : « Eodem die, sancti Silvani cum aliis
nuntiatione, pridie relata. Lxxxii Abdiani,Neporii.Idem quadringentorum mar-
Centulen.: « Apud Auretium civitatem,sanctorum B tyrum. » Vide Acta. «Ipso die, sanctorum Servilii et
Pergentini et Laurentini fratrum.InCampania, beati Erasmi. Morandi confessoris. In Hibernia, Kelvini
lierasmi episcopi et martyris. Cordubae, beati Isaac abbatis. » Vide Prajtermissos. « Coemgini confes-
inonachi et marlyris. Aureliaiiis, vico Maiduno,san- soris. Julianae virginis, » illius, ni fallor, quae inter
cli Lifardi abbalis, qui fuit frater beati Leonardi Africanos martyres numeratur.
confessoris. Coenobio Centnla,gloriosa relatio sancli Molan. « freberis, depositio sancti
: Numeriani
patris nostri Richarii, sacerdotis egregii atque pre- archiepiscopi. » Colitur v Julii. Sequitur minoricha-
tiosi confessoris. » Alibi recurrit Ir anslalio, \ ide om- ractere « Eodem die, sanclae Crotildis reginae. Quae
:

nia die quo colitur, xxvi Apr. apud urbemTuronicam migravit ad Dominiim, plena
Bruxellen., in textu salis purus, de Lifardo sic dierum, sepulta Parisiis in sacrario basilica; sancti
habet « Aurelianis, depositio sancti Lifardi presby-
: Petri, ad latus Clodovei regis, viri sui. Postea vero
teri et confessoris, quimultis virtutibus clarus san- sanctarum ascripta numero, propter varia quae
cto fine quievit. Item sanctec Osichae virginis. » Est illic edebat miracula, proxime capsam sanctae Geno-
Ositha, qua; colitur vii Octobris. vefae, pretioso in feretro condita elevata est. Memi-
Hagenoyen., in Erasmo nonnihil interpolatus, nitejus honorifice Greg. Turonicus libro ii, iii et iv
omittit Aretinos. In Isaaco ferme purus est. Tum de Historiae Francorum.Eodem dieanno, mlxx Hasno-
Lifardo: « In terri orio Aurelianensi, depositio san- nii in Oslravandia, veteris templi, quod Balduinus
cli Lifardi presbyteri et confessoris, qui multis comes convertit in Benedictinum monasterium, de-
clarusvirtulibus, et monastico habitu erat veneran- dicatio, ab episcopis Lietberto Cameracensi, Ratho-
dus sancto fine quievit in pace. Hic a quibusdam
; G done Noviomensi, Raynerio Aurelianeiisi. Qua in
dicilur de regibus Francia; et Flandrensibus miilta dedicalione inlerfuisse reperio corpora sanctorum
prophetasse. In territorioBasileensi, sancti Morandi, Marcelli, Piatonis, Salvii, Amati, Donatiani, Vedasti,
viri religiosi et multis miraculis venerandi. » Amaiidi, Audomari, Gisleni, Vincentii, Berlini,
Davero.nen. « Iii territorio Aurelianensi, sancti
: Vuinnoci,Vuandregisili,Bavonis, Everandi,Euberti,
Liphardi presbyteri et confessoris. » J^andelini, Hugonis, Aicadri, Euspbiae, Rictrudis,
A.\iBiANKN. « Interritorio Aurelianensi, vico Wai-
: Aldegundis, Ragenfredis reginae et Waldetrudis. »
duno, depositio sancliLiphardi presbyteri et confes- lixc ad Acta nihil et ab ipso Molano in posteriori-
;

soris, qui mullis virtutibus clarus, monastico liabitu bus editionibus prstermissa sunt, ubi soluin legitur:
et religione venerandus, sanclo fine quievit. » « Ipso die, sancti Morandi confessoris,discipulibeati
Matric -Cartus.-Ultraject. « Pergentini et
: Ilngonis. Et sanota^ Crotildis reginae. Die tertia,
Laurentini fratrum martynim puerorum. Herasmi saucti martyris Lucilliani. » Vide pueros socios qua-
episcopi et marlyns. Isaac monachi ct martyris. Li- tuor, et virgine.n Paiilam sen PauUnam, pag. 274 in
fardi presbyteri et confessoris. • Actis inique Janningi (^onimentarium priexium cum
In Vatican. signato num 59i9 deest « Erasmi, eiicomio Graeco Latino. Vide etiam quae de Morando
Isaac, Lifardi. » Adjicilurautem « In Africa, sancti
: habentur in supplemento Junii.

Pridie Non. , Die 4.

Apud Illiricum civitate Siscia, natalis beati Quirini episcopi, qui pro fide Christi, ut Prudentius scribit,
ligato ad manum molari saxo, in flumen prscipitatus, etcum circumstantibus diu collocutus, ne ejus ter-
rentur exemplo, vix precibus ut mergeretur obtinuit. [Adciit Bouillart. : ^ Givitate Ni\eduno sanctorum
Zotici, Attali etEutici.]

NOTiE.
Sumitur textus ex fl^emiew., Tornacen., Pulsanen., Munerat., Greven. et Molan.

a Nihil hic de Castellano queror. Imo in Praten-
som codicem ^idetur hoc loco propensior fuisse
quam par crat. Nam quantum ex Sollerii inhuncet
seqaenlem diem observationibus et ex praefalionc
conjectarepossum, non admonitus fuit eruditus ille
scriptor, avulsum excodice Pratensi folium, aliud-
que ejus loco assutum fuisse. Forte Gastellani oculis
fucum fecit membrana a^que cxstrita, atramentum
seque decolor, formu lillerarum haud multuni assi-
D milis, ut fere coaevam et eamdem nullo discrimine
manum habuerit. Sed firmioribus causa nostra nili-
tur subsidiis, quam utquidvis dissimulare debeamus,
pr.Tsertim cum hujusmodi najvus magis illi faveat
(liiod adversetur. Ilinc enim reliqui codicis velustas,
olegantia, dignitas magis enitesciint, ut umbraj ta-
beliis addiint docus. Itaque his diebus 3, 4, S et 6,
codicemarbitrio Sollerii permitto. Corrigat, mutet,
addal, detrahal nihil ad me attinet Bouillaut.
;
 : »:
1-21
Illijrirum beiio Iej:it Molanns sod nos cum roli-
quiscodicibnsoninibns, ut in textu Illiriciim. Sisria
oninino legendnni est, cuni Herinien., Molano, l'ra-
tensi, etc, non Sitia, ut Tornacen. Sisia, ut Pulsa-
nen.; Sliscia, ut Muneratus vel Sicia) ut Greven.
In Sabaria (Epternacense corrupte, Saha cirilate,
Quirini nieinorant apograpba Hieronyiniana, ad qna)
videri jnerentur Florenlinii nolationes, ex qnibus,
sed inaxiine ex Actis, intelligetnr, qno pacto ad Sa-
bariaiii et adalias ci\ilates Quiiinus ideni pertineat.
Romanuni par\uin ita loquilnr Apud IUjiricum ci-
ritale Siscia, sancti Quirini episcopi et marlyris. Re-
clins scripsisset, in Pannonia, vel apud Pannoniam.
Adoniana snnt (pia^ in textn adjiciuntur, accepta
primilus ex llieronyiniano Eusebii Clironico ad an-
nuin 310. Noster, "inquain, ex Adone sua omnia
sumpsit, praMeritosolum tyrannij sub qno Quirinns
pa<sus est, nomine, et reliqniarnm ad Catacumbas
translatione. Sed ha?c Notkerus cuin reliquis tran-
scripsit, male pro Sicia legens Fiscia. Qui hiccilatur
Prudentii hymnus, in Actis exstat, ubi notabis in
Coinmentario pivevio, Usuardo tanquam fonti tribui,
quae ip^e ex Adone planissime hausit, ut conferenti
perspicunm est. Itaqne et molare saxum ad manum
lifjatum, priinum ab ipso Adone ex citato Chronico,
vel ex Actis male acceptum esl. Ibi habelur, manuali
inola ad coUum liijata ; in hisce clare
lam ad collum liijatam. Porro Acla
et omuibus sunt, eliam a Ruinartio
probatissinia
recensita 551, atqne Gallice reddit a Tiile-
a pa^'.
montio tomo V, a pag. 428 a quibus et a Papebro-
cliio in Actis nostris, nonnullae difficultates circa
locum ac tempus inartyrii, circa praesidem ac tyran-
nuin, demnin circa corporis aut ejus parlium Irans-
lationes explanantur. Sic a Wandalberto metrice
laudatus est
Pratex. addit : « Civitate
Zotici, Attali et Eutici.»
A.NTLERp. Max -LiBEr:. et UGHELLiAN.jinfine: «Item
Roinae, Arccii et Daciani.» Praefige Picti, ut est in
Actis.
RoswEYD. incipit: « In Aqnileia, Cyrini episcopi
et martyris et aliornmcc martyruin.» Nesciturunde
marlyres illosonierit \ide qnae dicunlur in Pr;oter-
: Vatig.\n. signatus nnm. 5949:
missis. Seqnitnr toxtus, ubi pro Siscia est Si-jjlkia;
in fine adjicit cum Pratensi « civitate Niveduno,
sanctorum Zolici, Attali et Euticii. > Vide Observa-
tiones.
A.\tuerp.-Maj. etiamhabet: «CivitateNiveduno,
sanciorum Zotici, Attali et Eutici.»
Antceiu'.-.Max., Ui.traject., Levde.v.,Lovanien
Ai.i«ERG., Uamc. et EijiT. Ui.tuaj.-Bkl(;. toxtui puro
subdunl IIujus rcliquia; translat;e sunt Romam in
: «
Catacumbas. Eodem die, sanctorum Arecii et Da-
miani.» Ita scribunt plerique at At.berg. et Danic.
melins Daiinni.
Centule.n.: « Apud IlliricumcivitateScissia, san-
cli Quirini episcopi ot martyris, (juisnb Maximiano
passns, translatus est Romain et juxta Catacumbas
sepnltus.»
Bruxelle.n. etiam habet . Iliijus reliqui.c Ro-
mam, » elc. Tum « Eodern die Rom;r, sanctorum
:
Arecii ot Daciani. Ci\ itateXiimodia [Xivodnnoj san-
ctorum Zotici, Atlali ol Eulhici. Ilein traiislatio
sancti Poctoci confessoris. » Forte Pelroci abbalis
in ('ormibia, de quo in .\ctis hac (lio.
Hagenoven. de Qiiirino addit « Hujus reliqui;e,»
etc, ut supra. Sequitur de marlyribus Aretinis Per-
genlino et Laurentino, qiios pridie omisorat. De-
mum « Ipso dic Romai sanctorum Arecii et Daciani
:
martyrum.»
MARTVHOI.OGIUM. — MENS. JUN. 122
VARIANTES LECTIONES.
; A Titnlus mnrt}iri<t, a Mnnerato apposilus, in nnllis co-
dioibns rsnardinis. nec in ipso AiUtne h^j,'itnr. /-7«-
viiiiii \)vo iJiimcH liabet solus Piilsanensis. Oiitiiitdl m
; Ileriniensi et Tornacensi .xtateni suain redolet.
;
OBSERVATIONES.
Martyret anlisles prifiie .«acra vota Quirinus
Accuiiiiil iris, proprio Ctirisluin de s;!nguini! placal.
Usuardinum haclenus laterculum esso omnino
constat. Codox Pratcnsis augmentum aflert hnjns-
modi: Cicitale Niveduno, saiiclorinn Zotici, Allali el
; Eutici. Repugnant codices reliqni, si pauculos exci-
pias, exerranti Pratensi alibi non seinel conformes,
luMiipe Rosweyd., Antnerp. maj. ct Aqiiiciiict., nt in
Auclariis clarius patobit. Ex Ilieronymianls apogra-
phis solecti et a sociis avulsi snnt martyres ilii
Niredunenscs, non Ninivetani, ut codex alii|uis po-
snit, qnemquc Rabanns prae ccteris imitalns est.
B Cnjns regionis sint pncfali martyres, vel potius cui
regioni ascribendum sit Niredunnm, Galliae an Pan-
nonia>, erudite examinat Ilenschenius et post eum
J;inniiigas in Snpplemonto Jnnii, png. 17. Ca^terum
nihil dubitare videtur Henschenius quin sancti ipsi
Usuardo siut ascribendi. Nos id jam (|ua)rimus, an
vere eos Usuardus in Fastis consignaverit. Consnltus
ilaqnc Caslellaiins ntrnm ea annuntiatio textui Pra-
tensis codicis inserta, an ad marginem esset posita,
ponitur, mo- inspecto diligenfer codice, fassus est laterculi par-
illa et vetustissima tein facere, utpole priori immediate adjunctam, at
qnantum conjiceret, recentiori adjecfom mann, ac
proinde jndicio suo minimeesse Usuardinain. Ut ut
; est, praedictum codicem Pratensem praitense auto-
graphum, ex purocum iinmcro hodie exclnsimus,
resecto eo aiticulo (juem codices reliqni, saltem
puriores omnes, ad Usuardum nihil spectare mani-
feste demonstrant.
AUCTARIA.
Niveduno, sanctorum G Aquicinct.: « Civitate Niveduno, sanctorum Zo-
tici, Attali et Eutici.»
Matric.-Cartus.-Ultrajegt.: « Quirini episcopi et
martyris apud Illyricum, de quo scribit Prudentius,
qnoJ ligato ad manuin saxo submorsus sit »
Ca.\iberien. sanctae Mari;e:« Romai, sanctoruin
Picfi, Aretis et Daciani.»
« Romae, sancto-
ruin Picti, Aregii et Daciani.»
: Florentin. « Ronis, sanctorum martyrum Arctii
:
ot Datiani. Item snncli Udalrici episcopi ot coiifes-
soris. » Est is celoberrimus episcopus Augustanus,
qni colitur iv Julii.
LuxoviEN.:« Civitate Niveduno, sanctorum Zo-
,
tici, Atali et Eulici.» De qnibus jam tolies.
Editio LuBEGO.-CoL.: « Meiiioria qnin^iue vnlnc-
ruin Domini nostri Josn Christi. » ILcc est prima
annuntiatio, (jnam ethabetGREVENUs, sed de ea nihil
;
alibi. So(piitnr do Quirino, cnm augmonlo do Irans-
D latione roliiiniarum ox Adono, ul supra. In fino
«Romaj, sanctorum .\rccii et Dociani martyrum. In
Sicilia, sanctornm Exporgonli, Pliilippi, Euticii, Sa-
tiiriiKc, ct Jnli;o marlyriim. In ci\itate Sabaria,
boati Miifili [Miiluli rel Rusltili] martyris, cum
: multis ;iliis. Ci\itate Niveduno, sanctoruin Zotici,
Atfali ol Eiiti(;ii." Hi martyres oinnos ct eorum .socii
iii onumoraritnr.
.\clis distinclius
Relin. post toxtiim « llom Romaj, Aretii ol Da-
:
tiaiii. Itern sancti Udalrici episcopi et confessoris.
Vi lo siipra in Florentinis. Notahis hic a noniiullis
: Udalricum porporam goininari, eo quod Modiolaiii
colatur. Sed viii eriidiii non alium ibi Udalricum
agnoscunt, praetor Angiistannm.
Greven.: « Quinqiio Vnln(>rum Chrisliso lemnitas »
Opinor ex devotionc Goloniensium. « In Gilicia [Si-
 123 USUARDI MOiNACHI 124

cilia], sanctorum Expergenti, Philippi, Eustici, Ju- A mus, diximusque, in Prffitermissis remitti ad vii
iiae et Saturnini. Sabaria civitate, sancti llustuli, Octobris, quamvis et aliis diebus notetur.
cum aliis duobus. Civitate Niveduno, sanctorum MoLAN. « Item Romkc,
: Arefii et Daciani. Item
Zotici, Attali et Euticii. Item Camasii, Italii, Cirinae.» sancli Udalrici episcopi etconfessoris, apud provin-
Yide nomina in Actis melius expressa et ad pro- ciam Rhetiae civitate Augustana. Sabaria civilate,
priam classem reducta. « Romae, Aretii et Daciani. sancti Rutili cum aliis duobus. » In editionibusaliis
Olderici [Uldarici] episcopi et confessoris. Pelrocii de Arelio et Daciano, ut superius. Tum « Die :

abbatis et confessoris. Heleni monachi et confesso-
ris. Triphoniae et Antonia;, virginum et martyrum.»
De his Iribus vide Praetermissos. « Auson iae, Esmi-
lia?, Jamnicae, Rufinae.» Corrupta puto pleraque h^ec
nomina. « Osithae virginis et imartyris, filiae regis
orientalium Saxonum. » De hac eliam alibi egi-
quarta, sancti Patris Metrophanis patriarchs Con-
stanlinopolis. » Vide de hoc eruditum Janningi com-
mentarium, quo quae ad ipsum et decessores, si quos
habuit, atque ad successorem Alexandrum spectant,
diligentissime excutiuntur. Necminnselaborata sunt,
quffi de eodem argumento chronologice ordinata et
stabilita invenies in Supplemento Junii.

Nonis. Die o.

Apud iEgyptum, natalis sanctorum martyrum Marciani, Nicandri et Apollonii, quorum gesta habentur.
Eodem die, passio sancti Bonifacii martyris, sub Diocletiano et Maximiano apud Tarsum civitatem passi,
sed Romae in via quae Latina nuncupatur, sepulti. Hic cum diu in stupro misceretur, tandem divino nutu
compunctus, non solum, cui subjacebat, vitium deseruit, verum quoque per diversa tormenta ad palmam
martyrii ardenter cucurrit. Item sancti Bonifacii episcopi, qui de Britanniis veniens, et fidem Christi gen-
tibus evangelizans, cum maximam multitudinem in Frisia Christianae religioni subjugasset, novissima
gladio peremptus, martyrium consummavit cum Eobano episcopo et aliis servis Dei.

NOTiE.
Ita Herinien., Antuerpien., Max.-Lubec, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In Munerato est Marciani et AppoUoni
inMolano ; B
sequimur orthographiam reliquorum in
il/artiani, • :
J^gypto autem modum superius coeptum Sic varii
scribunt Bonefacii, plures cum textu Bonifacii. De
Tarso dixi etiam alibi. Sub Dlocletiano (Herinien.,
Dioclitiano) et Maximiano scribunt omnes et Mune- ; me citatis deest episcopo. Sed an non legendum coe-
ralus posteriorem omittit, uti etiam civitatem. Ejus-
dem Munerati vitium est Frixia, pro Frisia. Constat
Adonem legere Eoban, quod servat Grevenus et
Anluerp.-raajor. Unde Pratensis, Rosweyd. et Mola-
nus rectissime formant Eobano, cum pluribus aliis;
quo modo et Usuardum ipsum posuisse existimo,
nonEM';anco,ut Herinien. et Torna,cen.,nec Eubaneo,
ut Munerat., necEofeanco, ut Antuerp., multo minus
Eobantho, ut Max. Lubec. In duobus codicibus proxi-
piscopo cum Adone ? Variant codices. Secutus sum
Praten., Herinien., Toniacen. et Munerat. Si aliud
magis placet, per me licet praeferatur.

OBSERVATIONES.
Non levitercontrovertiposset,sintnetres martyres
./Egyptii hac die notati plane, iidem cum tribus
ferme synonymis Martiana, Nicanore et Apollonio,
quos V Aprilis retulimus, ibi in Observationibus in-
dicantes, eos in Actis eo die praeteritos,remitti ad v
Junii. Est igitur Henschenii sententia, ipsos illos
utroque die commemorari, quantumvis in Hierony-
mianis, Adone, Usuardo et Notkero expressissime
distinguantur et sexu et nominibus,excepto Apollo-
nto,quem hic Apoltinem vel Apollinuni vocari,faciIe
patitur Florentinius, qui diversos putare utrobique
ter geminos, tametsi populares, non censet incon-
gruum alius ex mente Martyrologorum crederet
; G
esse necessarium. Certe necdum plene persuasit
Henschenius, tres suos hodiernos, seplein sociis
comitalos, cum tribus illisaliis r,"onarum Aprilium
certius et evidentius est Usuardum more sibi rece-
ptissimo, Adonem ductorem secutum, cujus verba ad
apicem transcripsit. Idque clarissime conficitur ex
consensu codicum omnium,exceptis denuoPratensi,
Antuerpiensi majore et Rosweydino, qui plerumque,
ut nuper notivimus, in aberrationibus vestigia pre-
munt consimilia.Castellanus, in citata saepe epislola,
monuit, hujus diei laterculum forte alias avulsum,
secundis scriutum curis (Gallice reecrit) codicique
adjunctum vel assutum (ajoute) suspicor ab aliquo
sciolo, qui adverterit eosdem vel similes Nonis Apri-
lis consignatos. Certe tam manifesta a reliquis de-
viatio, codicem illum, hac die ajque ac praecedenti,
purum non esse, satis evincit.
De Bonifacio Tarsensi marttjre sic legit Romanum
parvum Bonifacii martyris apud Tharsum xiv die
:

eosdem esse.Quid quod dubilari quo(}ue possit, an mensis Maii passi, Romw Nonis Junii sepulti Quod
terni illi hoc dieab Ilieronymianis aliis({ue Martyro- recte notatum indicat Ado, et ex eo Notkerus, ejus
logis tam expresse sine ullis sociis signati,vere cum longiorem narrationem dpscribens, quam brevius
Henschenianis confundendi sint. Si id miraris, ail- contraxit Noster soiita eh^gantia. Ab aliiset hodierno
verte quot synonymi in iis codicibus celebrentur. Romano colitur ipso passionis die, xiv Maii, quo
Crescit difficultas ex Nicandro et Marciano, qui in Acta ejus ab Henschenio |)ost alios edita etillustrata
Rom. moderno Venafri recoluntur xvii Junii, quo sunt si non primigenia^ tr.Iia saltem, ut se\eriores
;

diescimus martyrium subiisse,ex autlienticis Actis
a Mabilione primum,deinde a Ruinartio inter Sele-
cla vulgatis a pag. 617. Nicandrum et Marcianum
milites, verosimiliter in partibus M(Bsi;e, sub eodem
judice Maximo sub quo Jnlius, et ipse miles, ago-
nem complevit xxvii Maii. De his agit Tillemontius
tomo V, a pagina 14, et accurate Actaexpendit in
notatione a pag. 590. Sed hajc longioris discussionis
sunt, quam ut propriam relinquimus Janningo in
supplemento Junii ad citatum diem xvii Junii ex
integro retexendam. Ad textum quod attinet, nobis
eliain censores ea omnino repudiare non audeant.
Inter rigidiorcs est Tillemontius tomo V, pag. 650
et 631. Uonifacius Moguntinus in aliquibus llierony-
mianis apographis, quasi in J.'/Nt/'ia (iiitellige, veteri
Auslrasia) passus adjicitur. Quid de Bedae Martyro-
logio censendum, et hic in Actis et ante II tomum
Martii, explicat Hcnschenius. Hoc certissimum est,
elogium in nostro laterculo positum, plane ex Adone
D acceptum esse, quod feciteliam Notkerus, sociorum
Ronifacii nomina ex Rabano adjiciens. Hkc Usuar-
dini textus sinceram germanitatem abunde domon-
 » »

[ir MARTYROLOGini. — MENS. R"S. 126

strant. exnoramlo Germaniae apostolo. nihil ah

In A Nonis anlistes«fiilf;rt Bonifaciiis, Anplis

Henschenio et Papehrochio pr.vtoniiissuiii est. lluc E(htiis. ad (.itiisliiin ()c«>ani qui traxit alinnnos,
Kresonuui puro subnaiuens coila lavacro.
spectat elegans Wandalberti nietrica lauilatio :

AUCTARIA.
pR.^TEN. Jam dixi omissam ah eo annuntiationem tio sancti Ronifacii Mojjuntinensis opiscopi et marty-
priiiiam. Secuiulam sic incipit • Natalis, beati
: ris, qui de Rritania veniens etfidemChristi gentibus
Bonifacii. etc. • evanfjelizans. Ilic Bonifacius tunc temporis erat le-
ToKNACEN. de Bonifacio Tarsensi ha?c solum ha- gatus Grogorii papa>, et propter eum spoliavit Wor-
bet : « Eodem die, sancli Bonifacii martyris. • Cte- matiensem ecclesiam usu pallii et tradidit ecclesia)
tera pnrissimus est. Maguntinro; narn antea Maguntia erat suh Wormalia.
Pui.s.\N. de Honifacio Tarsensi egitsupra. In reli- El cum maximam inulliludiiiem populi in Frisia,
quo textu salis piirus est. fidei suhjugasset, novissime gladio peromptus est
Antierp.-M.\j. in defectu convenit cuin Patrensi. ipse cum Coliano ccepiscopo et Adalario suo archi-
In reliquis satis purus est. diacono, et aliis lii servis Dei. Corpus Bonifacii
RoswKYD. convenit item in pr.-ofato defectu, sed Fuida; translatum est, sed alii omnes sepulti sunt
textum hac ratione disponit « Tiajecti, B. Honifa- : in Trajecto, in ecclesia Salvatoris. »

cii archiepiscopi et martyris, qui de Britaiiiis ve- VicTORiN. el Reg. Suec. num 130 • Eodem die, :

niens Trajectum, tempore sancti Willehrordi archi- sanct;e Sevene curn germanisKalendino et Marco. >
episcopi, primi Trajeclensium doctoris, cuin eo g Yide xxix Januarii
nioratus est.Post traiisitum vero sanctissimi pra'su- AMBiAiNEN. • Corbeia3: monasterio, exceptio cor-
lis Willebrordi, jam dictus Bonifacius Dei gratia poris sancti Praecordii confessoris. » Vide in Aclis i
ejusdem archiepiscopatus honore suhlimatus est. Februarii, quo die Prrecordius colitur.
Qui cum fidem Christi constanter in Frosia evangeli- Matric.-Cartus.-Ultraject.: « Bonifacii episcopi
zaret, et maximam multitudinem Christiana) reli- et sociorum ejus martyrum. » In margine « Unde :

gioni suhjiigasset, novissime a Fressis gladioperem- multas habemus reliquias, a collegio sancti Salva-
ptus martyrium consummavit, cum cooperatoribus toris Trajectensi nobis donatas, ubi plures eorum
Eohano et Adalario presbyteris et aliis quinquaginta requiescunt. »

trihus. • Haec Ultrajectensis codex exsuorum sensu, Vatican. num. 5949 incipit « Natalis sancti
:

de quibus vide Acta. Tum « Item in Tharso. B, : Eleutherii episcopi et sanctae Anthiae matris ejus,
Bonifacii martyris, etc, • satis pure. in S. Sophia. » Isihil de iis hac die vide xviii Apri-:

Antuerp., Max.-Ultraject, Leyden., editio Ul- lis. Desunt martyres iEgyptii et tota annuntiatio
traj.-Belg.. proxime ad puritatem accedunt, in eo Bonifacii Tarsensis.
diversi quod primo loco memorent « rs'atale sancti : Alte.\ips. « Pictavis,
: S. Jovini abbatis. In pago
Bonifacii Maguntinensis episcopi etc. • Sequuntur Bononiensi, sancti Proculi martyris. • De utroque
^Egyptii. Tum de Bonifacio Tarsensi pure, ut jam agitur 1 Junii. Vide Auctaria et Acta.
diximus. Florentin. « Apud civitatem Cebliensem, vel
:

LovANiEN., priorilius similis, resecat in fine elo- Celliensem, in locoqui dicitur j^igrius, passio sancto-
gium Bonifacii Tarsensis, post Latina sepuUi. Al- C] rum martyrum Severse cum fratrihus suis Kalendino
BERG. autem etDANic, cajteris etiam conformes, hic et Marco et matre eorum, qua; fuit uxor sancti Ma-
Bonifacium Tarsensem omittunt, queni xiv Maii su- ximi martyris (quie) cum orasset, emisit spiritum.
pra posuere. Passi siint tompore Claudii imperatoris » Dixi supra
Centulen. : « ApudEgyptum,sanctorummartyrum videnda Acta xxiv Januarii, ubi mille circiter milites
Marciani, Nicandri et Appnllonii, quorum gosta ha- socii adjungunlur.
beiitur. Roinae, festi\itas beati Bonifacii martyris, Editio Luhe(.o-Col. in Bonifacio Moguntinointer-
qui apud Tarsum passus, sed Roma^fiiithac dii'. se- polata, secundoloco liabet martyres iEgyptios. Tum:
Eultus. Folda rnonasterio, natale sancti Boiiifacii,qui « Ividem die, canonizalio sancti Nicolai dc Tollen-
omaj ordinatus episcopus a pontifice Zacharia, et tino presbyteri et confessoris, Ordinis Eremitarum.
ad praidicandum in Fressiam missus, gonles iiiultos Item sanct;e Aglah;i' gloriosissimae, iiiultis virtutibus
ad fidem con\ertit et a reliquis gentiliuiii cum Eo- clane. Romai, sepultura sancti Bonifacii martyris.
bano episcopo et aliis servis Dei gladio peremptus Belin., in priiiia annuntiatione purus, omittit
est. » Bonifacium, de quo agit xiv Maii, castera purus. In
Bruxellen. sic incipit : « Commemoratio beatae editione allera additur • Eoden die, beati Clau-
:

Mariae sempor virginis, inslitula ob gloriosam victo- dii episcopi et confessoris. » Remittitur addiemse-
riam, quam hac die apud Woerung hahuit Joannes, quentem.
hujus nominis primus, Lotharingia?, Brahaiiti;e, et Gheven. : « Adelarii epi.scopi Erffordensis, etalio-
Limburv'ia; dux. » ll.ec iiihil ad Acta nostra. Sequi- rurn Liiiniartyrum, de societate sancli IJonifacii.
tur . Apud Fuldis, sancti Bonifacii archicpiscopi et Item sancloruiii Marciani, Fclicitatis, Gregorii, Fe-
:
D
martyris. Quem ab Anglia venientem Gregorius pa- cula;. » Vide Romanos martyres
irtyr in Actis. « In Africa,
archiepiscopurn Moguntinum consecrans, iit ver- Evasii et Prohati [ leije,' Privati J, Pergentin;e,
Ea
uni Dei [)r;edicaret in Germaniam direxit. Qui coe- sororis sanctoruiu Laiironlini el Pergentimi. » Vide
nobium Fuldense iii pago Maguntineiisi fiindavit, et Pnelermissos. « Caiionizalio hoali Nicolai de Tol-
postea cum sociis ad pnedican luin in Fiesiam ve- preshyteri et coiifessoris,Or(linisEreinitarum
leiitiiio
niens, cum maximam multitudincm ihi Chri.stianic saiicti AiigUhtini.» Colitur x Septcmbris. « Aglahe,
rcligioni subjugassot, ambustis mulieniin furcis sancta3 malronie Romana;, de qua supra pridie Idus
qua.ssatus, gladio perimitur. Cuiii eo luuhanus cmpi- Maii. >
scopuset alii servi Dei occubuorunt, et ipse Bonifa- MoLAN. solumaddit typis minorihus « Bruxellae, :

cius ad Fiildam relatus, tuinulatur. » In Boiiifacio comiiiomoratioboat;e Mari;e sompiT virginisinstituta

Tarseiisi et .Egyptus satis purus est. lii fine addit : oh, etc, » ut ex ipsomet fonte Bhuxki.len. supra
• Et sancta; Aglah;n gloriosa; feiiiin;je, multisque vir- dixirnus. In editionihus aliis:. « Die quinla, s;incti
tutibus clane. Vide xiv Maii, ubi de Boiiifacio. hieromartyris Dorotlioi episcopi Tyri. • Tum com-
Hagenoyen., iii prima aiiiiiintiatione ultimis ver- moiiioratio(|u;E supra. ViiJe de Dorotheo Ilenschenii
bis mutilatus, de Boiiifacio Tarsensi plurimacom- Cominentarium historicurn.
miscet. purius in Actis legenda. « In Frisia deposi-
 »

127 USUARDI MONACHI 128

\midus. DieQ.
Natalis bcati Philippi, qui fuit unus e seplem diaconibus. Ilic signis etprodigiis inclitus, apud Caesaream
requievit, juxta quem tres virgiues filiae ipsius prophetissfe tumulatpe jacenl. Apud Tarsum Cilicia?, mar-
tyrum vigintis temporibus Diocletiani et Maximiani, qui pcr diversasupplicia :,'!.) rificaverunt Dominum in
corporibus suis. Rom;8, sanctorum Artemii cum uxorc sua Candida et filia Paulina. Qui Artemius
gladio percussus ; uxor vero ejus et filia lapidibus sunt obrutae. Civitate Ni\eduno, sanctorum Amantii et
Alexandri.

NOTiE.
Puri sunt Pralen., Herinien., AnluerP.-Maj., Greven. ct Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Uniis fuil pro fnit nnns in Antuerp.-Majore nihil A ut faciunt etiam codices Antuerp.-Major, Greven. e*
offendit. Inclitus halient vetustiores codiccs; Greven. MoKan. Artliemii posuit Pratensis primo kjco, Arlhe'
et Molan., incUjlus. De Tarso dixinius non semel, mins, altero. Arthemii lia])ot etiani Aiiluerp.-Major-
variare non lubet. Glorificaverunt Dominum, legunt Melius ex Usuardi iwente Artemii cum caiteris, ut in
Pi'atensis et Heriniensis, ut habet Ado, et sic puto textu. Solus Pratensis legit Aman<i, reliqui Amantii.
scripsisse Usuardum, quidquid Notkerus legat Deum,

Textus hodierni fontem, quatenus ea spectat qnx
plana sunt, non aliunde quam ex Romano parvo
quairere oportet, ubi iidein omnes sancti, diversa
licetserie nominantur, qui et bic noniinatiui sxpressi
sunt prseter solos Nivedunenses, de (|uibus infra
;
erit diccndum.Ex ea scaturiginehausit Maityrolo-
gus Viennensis. ex hoc Usuardus et Notkerus, uter-
que pro more, ille contractius, iste fusius. Philippi
diaconiel filiarum prophetissarum elogium ex festi-
vitatibus apostolorum repetitum, Noster compendio
delibavit, ad eum plane moJum, quo in laterculo
exhibitum est. Saepe miratus sun), et hic miror, co-
dices mediae not* m
Auctariis citandos, ca plerum-
queresciiidere ex Usuardino textu quai in ipso Ado-
nis Martyrologio non reperiuntur. Suspicor id factum
scioli cujusdam vitio, qui prioremillam Adoniaui
Martyroiogii partem ignoraverit, unde tamen Usuar-
dus elogia plura mutuatus est. Idem hoc die factum
patct, cum ex mente Adonis
cum patre sepultas memoret nemque quod ille, ex
aliquorum traditione, quatuor liliarum unam,Spiritu
sancto plenam, Ephesi tumulatam existimaverit. De
Philippi rebus gestis, eunucho per eum baptizato, de
OBSERVATIONES.
In martijribus Tarsensibus verba Adonis omnia
transuinpta sunt, excepto solum Simplicii judicis no-
mine. Addidit Notkerus, ct recte, de iis martyribus
dictum esse in passione sancti Bonifacii ; qua3 brevius
hac die, quantum ad hos martyres attinet, in Actis
noslris repriusenlantur. De Arlhemio, uxore et filia
pluribus agit Ado ii Junii, ubi de Marcellino et Pe-
tro. Hic ea repetit, quae ad laudem horum trium
seorsim faciunt, qu;cque Nostcr ad solitos suos nu-
meros nitide rovocavit. Hactenus ex prajdicto fonte,
Hieronymianis et Beda nihil subministrantibus.
Supersunt mnrtjres Nivedunenses, vel Nivedinenses,
de quibus multa suggerit Florentinius, multa exa-
niinat Henschenius, tum ut germana nomina, tum
ut sociorum numerus, lum ut agonis palaestra di-
scerni possint, vetustis Martyrologiis mire hic va-
riantibus. Telas retexere nostrum non esl, citatos
Scripiores consulat cui singula expendere otium
tres duntaxat filias fuerit ;sed pra3 caeteris videat nuperam Janningi
; dissertationem in Supplemento Junii, pag. 17. Nobis
verosimile est Usuarduin, ut soepe alias usu venit, ex
Hieronym. binos hosce decerpsisse, quos in Adone
non repererat utrum felicius quam Rabanus et
:

episcopatuet cultu,commentarium historicum texuit Notkerus, inmedio relinquimus. Codicumnostrorum

Papebrochius cui jungendaqu;e haljet Tilleinontius
: unanimisconsensus sullicit ad stabiliendam propositi
tomo II, a pag. 63, et in notis a pag. 490. Videat textus illibatam Usuardinam integritatem, cui inve-
lector Actus apostolorum magnaparte capitis vin et stigandiE potissimum incumbimus.
cap. XXI, vers. 9.

AUCTARIA.
ToRNACEN. excussu rarissime, saepius defeclu la- G nio, sancti Guthwali episcopi, virtutibus, et mira-
borarodiximus, quasi textum canceliis, noii cancel- culis adornati. »
los texlui apta\erit. Sic tlcnuo hodie Tarsonsium Bruxellen. incipit ab Arthemio. Tum de Pbilippo
marlyrum eiogium decurrat caetera pnrissimus. :et Tarsensibus satis pure. Sequitur « Et Benigni :

Pui.sANEN. non solum clogium, sed martyres ipsos martyris verosimiliter socii sancti Vincentii epi- ; »

Tarsenses omitlit res'-'indit pnBterea elogium Phi-

: scopi, Me\ani;e in Umbria. «ItemMeloni episcopi.»
lippi de reliquo satis purus est.
; Opinor, Mellonis liothomagensis, cujus natalis
RoswEYD. penultimo loco ante martyres Nivedu- est XXII Octobris. In Biandinio monasterio. depo- «

nenses interserit Iii Blandinio, Gutbuiiali episcopi

: sitio sancti Gudunali » (Gudwali) • episcopi et con-
et confessoris. • fossoris. Cujus scrinium, cum post processionem in
Mu>;erat. adjicit in fine • Ipso die, Claudiicon-
: Gandavum referretur, imago crucis, inclinato vultu
fessoris archiepiscopi Bisuntinensis. » eum venerata, immobilis inansit, neque se redexit.
Antuerp.-Max., Lubec, Antuerp.-Maj., Ultra- ElClaudii confessoris. » Patet omissos esse marty-
JEGT., Leyden., Lovaxien., Alhehgen., Danic. et rcs Nivodunonses.
EDiTio Ui/rRAj.-BEL(i. Hi nemne, quos dixi media^ IlAGENovEx.,a puritateparum rocedens, solo ferme
not;c codices, plcrique Bolgici^ carent elogio sancli principio dilfert, ubisic scribit « Apud Cajsaream, :

Philippi. natale boati Pbilipp qui fuit unus de soptom diaco-

,

Centulex. « Nalalo sao.cti

: Pliilippi, qui fuit de
scptem diaconibus priiiiis. Tbarso Ciiiciae, marty-
rumviginti. Roma^ sanctorum Arthemii, cum uxo-
re sua Candida et filia l'aulina, snb judice Sereno
nibus primis, cum sancto Slepliano electi. Hic si-
giiis, » etc, oinnia bene.
D VicTORiN. et Reg. Suec, signatus num. 130 in fine
subdunt « Eodem die, sancti Boniti episcopi et con-
:

passorum. Antiociii;e, sancti A.sclopiadis opiscopi, fossoris. Et sancti Gratiani opiscopi ot martyris.
qui unus fuit ex pravlaro confcssorum nunioro. » Vide quae de utroque dicuntur in indice Praitermis-
Rcmittitur ad xviii Octobris. « Ci^itate Niveduno, sorum.
sanctorum Amantii et Alexandri. C(Bnobio Blandu- Maxiuc.-Cartl-s.Ultraject. : • Philippi diaconi,

129
qui fuit unus de primis. Apuil Tarsum, viginli inar-
tyruin. Gundiiali opiscopi et confess(U'is. •
'
Vatica.v. sifinaliis num. oDV.) omisit Aiiuintii ot
Alexamlri. .Xdilidit • .\putl Tiisciam, sanctoruin
: rum prior.cum equuloum
martvnim \ inocnlii opiscoid et ncnii,'ni diacoui. •
Locus e.vpriuiilur supra ad Bucxki.i.k.n
Flore.ntin. « .\pud civitalein Fesulanam, nala-
: gladio occisus est. » Quo h.-ec spectent non video,
le saiicli .\k'\aiulri cpiscopi ot mart\ ris ojusdom ci-
vitatis. .\pud M.iiiluam ci\itatoiii, iinontio sancti
CiJBlestini iiiartyris. » Do hoc in Frieterniissis.
CoKEX. JcuK.NsisS. Ragnoberti pro
bit : Liiijduno, Ainanti, Lnci. Yide qu;e sujua dixi-
mus in Obsorvaiionibus.
Hemkns. SS. Timoibei ct Apollinaris « Ci\itale
Niveduno, passio saiictorum Amaiilii et Alexandri.
In privcodenti subslituilur Lncitis.
EuiTio Lluec.-Col. toto toxtu modice interpolata
est, notanter in Arlhemio, de quo post Candida, sic
pergit « et:lilia parvula virgine, ro ot noinino Pau-
lina, martyrum qu(^s sanctus Petrus Exorcisa,
: B
cum apud eos sorvarelur in carcere, convertil ad
Dpminuin. Qui Arthemius, • elc. In fine addunt
. IJituricas, sanclae Scarioiai virginis. In P(donia,
nalale boali Vincentii episcopi et martyris. » Hio est
lecita Acjinnen.sis illa Sludiola, seu Eustadiola
: m-
dua, sanctinionialis. De hac viii Junii agitur, de
illo IX.
Bei.in. in prima editionc pro Niveduno legit Lug-
duno, quod in Parisiensi corrigitur. In utraque ad-
didit «:Apud .Mantuam, in\cnlio beati Caelestini
martyris. • De (luo jain dictuni ost.
GhEVE.N. « Itora Lucii,
: Andreai, Donati et Pere-
YII Idus.
Constantinopoli, natalis Leati Pauli, ejusdem civitatis episcopi, qui a Constantio imperatore apud civi-
tatulam quamdani Cappadociae,
crudeliter strangulatus, ad ccBlestia regna migravit. Itera Corduba,
Hieremiae et aliorum trium.
Conveniunt codices multi Pialea., Herinien., :
Tornacen.,Pulsanen., Antuerp. et Max.-Lubec, lios-
tceijd., Anluerp.-Muj., Munerat., Belini prima editio,
Co»s/rrn(jnoy)o/nH scribunlPulsanen.,
Rosweyd., .-\ntuerp.-Mnjor et Belin. Praestat nostra
ex aliis lectio. Paulini, pro Pauli, in Ros .voydo er-
ror est. Constantini ponunt Aiituorp.-.Major, Belin.
et Molan. Infra probatur logendum Conslantii. Ridi-
culum iii .Munerato e&t,a Constantinopolini iuiperato-
re. Beiiein textu Cuppadocin', non, inCappadocia, ut
Antuerp. Max.-Lubec. et Belinus. Omnos Cucusam
habeiit pro Cucusum, exceplis Herinien. et Molan.
qui Cucussam, et (ire\eno, qui pejus posuit Concus-
sam. Errat denuo Muneratus in civitaculam, turpius
De illustri Ariani furoris victima
prirnus bjiiuitur auctor Romani parvi, liisce verbis
Apud Constantinopoliin, Pauli episcopi. Hiinc secu-
tus Ado, breve confecit elogium, quale totuin oliaui
iii N(Hkero legerc est Noster nonnibil contractum
: facilius intolliges, si vi Novoinbris, dieiii martyrii;
exhibet, servata auctoris phrasi. Ambo autom ab
duclore in eo recesserunt, quod maluerint Conslan-
/io scribere quain Cons antino ; morito ubique ct ex
rei voritate narn licet idein Paulus abipso Constan-
:
tino, utdisorte tostalur Atlianasius, primuin in Pon-
tum exsulare jiissus sit, id anlo episcopalum accc-
disse iKJcosse est, ox Cbroiiologia a Baertio nostro
verosimillime ordinata, circiim anniim .'{;{(), unde
postlimiiiio revocalus, non anlo aiiniim .'HI episco-
pus ordiiialussit, ul pluribus ostoiidit Jaiiiiingi oa
de re dissertalio in siipplomento Junii hoc diel Ex
quo temporc plura eum exsilia perlulisse, ex Baertii
Commentario cap. 2 abunde constat. Gum igilur hic
»
MAnTYHOLO(^.llM. - ME.\>;. JIX. 130
A prini, Itali, Claudii. » Vide in Actisde Nivedunensi-
bus. • In Poloiiia, uatalis boati Viiicoiuii episcopi
et martyris, tratris(]uo ojus Honigiii diaconi quo- :
ot flammarum adiisli(uiom
bosli,iS'|iio sii|iorasset, C(UMm plobcmissam cclobrans
. spiritiim Iradidit : cum aliis mullis
soquons \ero
fallor nisi Vinceiitiiet lioni :,ii conrundantur. « Gu-
diiuali ai'cbio[)isc(>pi lilaiidiiiionsis ot coiirossoris. »
Neqiie hoc niagis clarum est. • Claudii episcopi Bi-
.Vir«'(/(nio, scri- sunlini confessoris. Kilianiconfessoris. » Vidc Prse-
termissos. « Coniinemoratio.Noiberti sanctte iiiemo-
ri;e arcbiojiisc^qii .Magdoburgoasis et confossoris,
: fundaloris Ordinis Pra;iiionslratensis. Bituricas, Sca-
riohc virginis. » Vide supra.
^bii.AN. do Gudwalo, C^elostino et Claudio ut su-
pra. Tum « Passio saiicti
: (^erati episcopi sub («ra-
tiano principe. Troveris, sancti Auspicii cpiscopi. »
Romittiturad viii Julii. » Prxunoiistrati, comiuemo-
ratio Norborli, saiicta3 niomorix', » etc, cliaraclorc
minori. In oditioiiibus aiiis, de tribus priiuis, ut odi-
: tio Tum « Die sexta, sancti Patris Bessario-
prima. :
nis, niiraculis clari. Malbodii , oslensio corporis
lieatie Aldegundis virginis. » Yide xxx Januarii Se-
quuntur versus ex Wandalberto.
Ociavas Idus Ccratus episcopus ornat,
Urbeni, qui fulsit Graliauo a principe dictam.
De Norberto repetit quae ex Greveno dedimus. Yide
de Ceralo vel Oratio Ilenschcnii Coiiimentarium
historicum, pag. 708. Idein ipse Cevalus llierony-
mianis insertus videtur ad vii Junii.
Diel .
Cucusam nomine, ob catholicain fidem pulsus exsilio, Arrianorum insidiis
sanctoruin Petri presbyteri, Avcntii,
NOTiE.
C Munerat., Greven. et Molan. Quibus accedit codcx
Albenjen.
VARIANTES LECTIONES.
Max.-Lubcc, Belinus in civitaliunculam. Expidsus \eg\tu.r in Pul-
sanensi pro pulsus ; in Belino, compulsiis. In Arria-
norum (unnes passini conveniunt. Exilio, loco insi-
diis, scriptorum sfihalma est in Antuerpiensi. Cor-
duba legunt optimi codices. Max.-LubiH-. C'o/'(/»/;(n»,
Munerat., Greven. et Molan., Cordubis. In Beliiio
Everici error est, uti Evencii in Max.-Lubec el
Eventii in Antuerp. ot alio Antuerp.-Majore. Scribi-
mus cuin Cieteris Aventii, ([uod correctius dicoretur
Habentii. De Jeremice vel Jheremie et id genus in-
flexionibus supra dictura est
OBSERYATIONES.
Martyrologium D ultimum designarivideatur, certum est non ad Con-
: stantinum, sed ad Constantium rolorri oportere,
utpotc quod antcannum circiter;JoO s[)eclet, iiitogris
xui j)(jst (jonstantini ex h;ic vita docessum. Quod
hiinc translationis memineris, celebriorern subindc
rcddiliim, ul do Chrysostomo aliis([ue factimi suis
locis diximiis. H;jec cursiin [iro institulo ;ittiiigimu-;,
a Baortio operosius disciissa. Vit;iin
et Jaiiningo
Pciuli adornavit Tillemonliiis tomo VII, a
(iallice
png. S.-jl, noiiiiulla ad earn spectaiiti;i in nolis a pag.
(307 exaiiiinans, ubi ipsuin iii pluribus a collegis
nostris dissiMitire curiosus loct(jr jiorsjiicoro, et, si
vacat, utriusque partis inomenta exjiondorc [)olerit.
Yidoalur ctiaiii brovis noliil;i .Mitluirii. Sic solum
Paulum hac die cclcbrat Wandalbertus ;
Paulus seplenas pr;c3ul tuus ulta Bizanli.
 : »

131 USUARDI MONACHi 132

Auctor idem Romani parvi hac die commemorat
In Cappadocia, Luciani martyris. Addit Viennensis
distinctiorem loci notitiam, nempe in Ciesarea, uti
Rabanus et Notkerus. De eo nihil in codicibus no-
stris probatioribus. Ascriplus est Antuerp.-Maximo
A pant, martyres sunt Corchihenses, ex Hispania cum
pluribus aliis accersiti, sed a sociis Usuardino more
avulsi ; quorum noinina in Actisexpressa invenies,
et quae ad eorum certamina spectant, ex S. Eulogii
Memoriali libro ii, cap. 4, a Papebrochio diligenter

aliisque inter Auctaria recilandis; idque ni falior, collecta. Laterculi nostri simplicitas in tam unanimi
ex Adone, utsajpe alibi factum, non semel observa- consensu apertissima est.
vimus. Porro qui Luciani locum in Usuardo occu-

AUCTARIA.
Antuebp.-Max.,Ultbaject., Leyden., Lovanien., Flobentin. : « Romae, passio sanctae Feliculae,
ET EDiTio Ulthaj.-Belg. tcxtui puro, ex Adone ut sociae sanctae Petronillae, et sancti Nicomedis marty-
dixinius, subjiciunt « In Csesarea Cappadocise, na-
: ris,ut legitur in historia PetroniIla3. » FelicuJa
tale sancti Luciani martyris. > seorsim colitur xiii Junii.
Centulen. • Constantinopoli, beati Pauli e\n-
: Editio Lubeco-Col. textui purosubjicit « Apud :

scopi ejusdem civitatis, qui persequentibus Arrianis Caesaream Capadociae, beati Juliani martyris. Tra-
ad (ob) catholicam fidem exiiio puisus, deinde cru- jecto superiori, translalio beati Servatii episcopi et
deliter strangulatus, ad coelestia regna migravit. Cor- confessoris. » Vide supra.
dubae, sanctorum martyrum Pelri presbyteri, Avea- Belini secunda editio. « Eodem die, sancli
: Go-
tii, Jeremiae et aliorum trium, quorum gesta haben- doaldi episcopi et confessoris. » Est in Actis.
tur. In pago P^aitivo, sancti Vulfagii presbyteri et Gbeven. « Translatio secunda
: sanctae Barbarae
confessoris.Non una modo noinen hoc
» scribitur. virginis et martyris scilicet a Nicomedia Romam.
:

Vide quo modo efferatur in Actis. B De ea agitur iv Decembris. « In Caesarea Capado-

Bbuxellen. in Paulo fere purus, subdit « In C?e-
sarea Cappadociae, natale sancti Juliani (pro Lu-
ciani) martyris. In Corduba, > etc, pure. « Nive-
duno, sanctorum Amantii et Alexandri » ex die
praecedenti. « Ipso die, translatio sancti Servalii
episcopi et confessoris. » Repetenda est ex ipso san-
cti die natali, ad xiii Maii.
Hagenoyen. in Paulo perturbatior sensus est. In
fine adjecit « In
: Caesarea Capadociae, sancti Lu-
ciani martyris, » utalii supra citati.
: ciae, sancti Luciani martyris. Item sanctorum For-
tunati, Masi, Macharii, Magri, Primosi, Victoris,
Luniciae, Privatae, Prisci martyris. » Unde haec
; Africanorum martyi'um nomina formaverit, nescio.
Vide propria in Actis. « In Hibernia, Colmanni
episcopi et confessoris. » Acta illustrata sunt xviii
Februarii. « Dietgri abbatis. » De eo nihil inventuni
hactenus. « Godoaldi confessoris. Trajecto superiori,
translatio sancti Servacii episcopi et confessoris. »
MoLAN., Post aliorum trium, immediale subdit :

CoDEx principis Ursini a Rosenberg. « In civitate :

« Quorum gesta habentur. Eodem die, sancli Godoal-

Mantua, inventio corporis sancti Caelestini papae et di episcopi et confessoris. IteminTrajecto translatio
confessoris. » Ascribitur duplex majus. Acta data sancti Servatii. » Sequitur minoribus typis « In :

sunt VI Aprilis. Hibernia, Colmanni episcopi et confessoris, de quo

MATBic.-CAHTUs.-ULTBAjEnT.: « Maximiui episcopi Beda in llistona gentis suae. » In edilionibiis aliis,
et confessoris Ecclesis Aquensis, qui fuit doctor hoc inodo : « Eodein die, sancti Godoaldi cpiscopi
Mariae Magdalenaj. » Differtur in diem sequentem. etconfessoris.ArverniSjSanctilllidii ejusdem civitatis
« Pauli episcopi Constantinopolitani et martyris. episcopi et confessoris. » Dantur Acta v Juiiii. Die
Petri, Aventi, Jeremiae et aliorum trium. » C septima, sancti hieromartyris Theodosii episcopi
CoDEX D. DU Cheval, signatus B, qui fuit PP. Ancyrae. Tlieodorus vocatur in Pnetermissis, alibi
Augustinianorum « In Caesarea Cappadoeicje, nata-
: Thcodotus, utsique idem, de quo egimus xviii Maii.
lissancli Juliani martyris. » Vide supra. « Item in Trajecto, translalio sancti Servatii. Mona-

In Vatican., signato num. 5949, deest Petri et sterio Sithiu, translatio beati Folquini Morinorum
socioram. Adjicitur « In Caesarea Cappadocise, » etc,
: episcopi.» Diesejus natalis in Praetermissis signatur
ut proxime et jam saepius. XIV Decembris. Demum charactere minori « Item :

Altemps. Translatio sancti Vulstani Wigorn.

: « depositio Roberti abbatis, ordinis Cisterciensis in
episcopi. » De ea Actum in Vita data xix Januarii. Anglia. » Vide de ipso Ilenschenii Commentarium,
« Item sancti Venantii episcopi et confessoris. » et brevein Vitain ab eodem ex Capgravio in Actis
Vide in catalogo Praetermissoruni. editain et illustratam.

VI Idus. Die 8.
In Galliis Suessionis civitate, natalis beati Medardi episcopi Noviomensis, qui quanti fuerit nieriti
ostensum est, cum in ejus obitu coeli aperti sunt, atque ante eum divina micuerunt luminaria. Eodem die,
sancti Gildardi Rothomagensis episcopi. Item Senonis, sancti Eraclii episcopi et confessoris. In Sardinia,

sancti Salustiani. Gordubae, sancii Abundii presbyleri et inartyris.

NOT^.
Ita Praten., Antuerp.-Maj .,.Rosiveyd., Munerat., Gremi. etMolan.

VARIANTES ECTIONES.
In Rosweyd. est Gallia pro Galliis. In Antuerp,- D Munerat. ponunt Abundi, Greven. et Molan. Habun-
Maj., merili fuerit et episcopi Rothomagensis. Porro dii,Rosvveyd., Habundini. Praehabendus Antuerp.-
Rothomagensis legunt omnes , excepto Pratensi. Maj. ubi A6««tiii, cui consonant. Ilerinien., Toriia-
Senones scribuntaiiqui,utAntuerp.-Maj.etGreven., cen. et plerique alii. Alibi passiin legitur Corduba,
Rursus Antuerp.-Maj. ct Molan.
caeteri, ut in texlu. hic omnes scripsere Cordubce.
recte Heraclii, sequimur reliquos omnes. Praten. et

OBSERVATIONES.
Nusquam de suo ditior Usuardus, nusquam Ado Medardus, nudo confessoris titulo ibi exornatus,
paupenor : Romanum parvum plane vacat. In Hie- Viennensis addit episcopi. Sed ibi calamum stitit.
ronymianis adjectitium est quidquid de Mcdardi Licinius, quem secundo loco habel Ado, ad xiii
depositione memoralur. Itaque ex Beda procedit Februarii spectat ; Cari/<;/'«s, vel, ul Notkerus, Car-
 »

133 USUARDI MONACHI. 134

lenitis ad Pure igitur rsnardina sunt qii;E in

i Julii. A schonius toino II Junii, a pag. 67. Y)e Medardo ma
textu se(]uuntur omnia. Medardinuni Fiori elogiuin, jorem parlein elaboravit Papebrochius, productis,
de columha ex ore morientis prorolanle adoptavit post Acberiumj Vitis a Fortunato, tum stricta, tum
nemi). Hahanus aliud ceciiiit, a Notkero paulo au- soluta oratione compositis. (^ommentarius pranius
ctius redditum. Noster suum proprio marte elabo- etsuhnexa Vitis documonta de sancti Medardi cor-
ravit, referunt citati pro textu codices et
quale poris in Murguiuliam translatione, a Petro Francisco
multi repugnantibus tamen Heriniensi, Torna-
alii : Chilllotio collecta, lectu dignissima sunt fallor :

censi et Belino. contenlis boc, quo cominuniori, eo si quid ad completam omniuin elucidalionem deside-

certiori Cujus cita et mors gloriosis mirariilis com-

: rari possit. Hfraclius Senonensis recte bac die col-
mendatur. Wandalbertus ad famosum syncbronis- locatur, lametsi votustis aliis Martyrologis non inno-
mum, in Auctariis proxime dandum, alludere vide- tuerit. Puto ab Henschenio collecta esse omniaqu;e
tur, his duobus versiculis ; de Heraclio ex probatiorum scriptorum fide adduci
possunt. Salustianus ex Hieronymianis acceptus est,
Profienies uiei iluiiique pium, qnos ]uni.'il ct ara
non confessor, sed marlyr, ut bene notavit Floreri-
GilJardus senas parilerque Mcdardus liouorat.
tinius. Quid praeter nomen de boc sancto conslet,
Unde coHigas, mirahilem illam Gildardi cum docebit Heiiscbenii sylloge adversus recentiorum
Medardo fraternitatem, boc primum Marty- forte ab commenta. Abundius Cordubensis ab Hispanis scri-
rologio, aut originem traxisse, aut saltein nono, quo ptoribus et Romano bodierno dillertur ad xi Julii.
vixit, saM;ulo in Faslos sacros transiisse, de qua nec ic tamen posuisse Usuardum, et in reliquis omni-
antiquiores.nec ciaevil vel perumbram meminerunt. B hus toxtum ejuss genuinum referri, omnino conse-
Amho5 Noster bac die coiijunxit, id fateor, sed a nius; nisi quis Medardinum elugium suspectum ha-
cateris prudenter ahstinuit. Plura vide in Actis de beat. Abundii martyrium compendiose describit
sancto Gildardo; ubi insigni Commentario, ea, quse Eulogius lib. ni Meinorialis, cap. 12, notalurque
fide digna sunt, ab ingeniose cogitatis seceruit Hen- martyrii dies v [dus Julii.

AUGTARIA.
Herixien. et ToRNACEN., nescio quo ducti scrupulo, peri, et quandoque cibum suum necessarium paupe-
elogium nuperrime cilatum, alteri substituerint; ribus erogavit. Hic sanctus Noviomensis episcopus
certe in caeteris omnibus annuntiationibus purissimi omnia qu;o liahuit, et babcre potuitpauperi erogavit.
sunt. Imo fere dubium ingerunl circa veram ipsain Qui quaiiti fuerit ineriti, » etc. In Gildardo babet
et genuinam Usuardi lectionem. synchronismum, de quo jam satis dictum. Sequitur
Pl'ls.\.nen. in Medardo satis purus, sic prosequi- reliqua textus pars. et in fine « Medis [Motis] :

tur : « Eodem die, Rotomagensis

sancti Gildardi civitate, sancti Clodulfi episcopi. »
episco[)i, fratris sancti Modardi, qui fuerunt una AguiciNCT. post Rothomagensis episcopi, inter-
die nati, una eademque die episcopi ordinati, si- serit « Qui, ut
: fertur, uiio die, » etc. Ibidem post
militer nuoque una die ah hac luce suhtracti. » Hic Sallnstiani, inseritur « In Mgyipto, sancti Mar-
:

est syncnronismuSj de quo dixi. Reliqua omnia de- ciani. Translatio sancti Audomari episcopi.» Colilur
sunt. IX Septembris, quo etiain de translatione agetur.
A.NTUERP. et M.vx.-LuBEC. in Modardo puri, post G Matric.-Cartus.-Ultraject. « Medardi episcopi et
Gildardi, omisso Ileraclio, jungunt Saiustiani et confessoris Noviomensis. Gildardi episcopi Rotbo-
omittunt etiam Abundium Cordubeiisem. rnagensis confessoris. Eraclii episcopi et confessc-
A.ntlerp.-Max., L'ltr.\jei:t., Levden.,Lovamex., ris. » Desunt soli duo ultimi.
Albergen., Danic. et KDiTio Ultkaj -Belg., in .Me- Cluniacen. « Eodem diein.Egypto, Marciani.» In
dardo puri, de Gildardo post episcopi, addunt : Actis socium babet Jocunduni.
« fraties sancti Medardi, quos ferunt unadio iiatos, CuDEX D. Du Cheval, qui fuit PP. Franciscano-
una eademque die ordinatos episcopos, similiter ab rum « In ^Egyplo, Marciani. Eodem die, Syriae
:

hac luce unadie suhtractos. » Caetera, ut Antuerp. virginis. » Recentiori manu. Alii legunt Syroe. Vide in
et Max.-Lubec. Actis.
Centulen. In Francia, Suessionis civitatOj
: « 1n Vatican. num. oQW, deest memoria Gildardi,
natalis et depositio sancti Medardi Vermandensis Ileraclii, Salustiani, Abundii. Adjicitur: « Andega-
atque Tornacensis episcopi, cujus vita et inors vis, sancti Lucini, episcopi et confessoris et san- :

gloriosa miraculis fulsit. Civitale Rotbomago, de- cti Carilefi confessoris » Ex Adone accepti sunt,
:

Snsitio sancli Gildardi arcbiepiscopi, fratris sancli ut diximus in Observationibus, ubi dies natales
[edardi, quus fuerunt [ferunlj una die natos, una singulis assignantur.
die episcopos ordinatos, siiniliter quoque una die ab In Ughelli.ano deest Heraclii et Abundii, ut in
hac lucesubtractus. In Sardinia, sancti Salusliani. Antuerp. et Max.-Lubec.
Corduba), sancli Abundii presbiteri et martyris. « In iEgypto, Marciani. »
Alte.\ii's. In fine :

Senunes, S. Heraclii episcopi et confessoris. » D Bizu.nticen. « Senonis sancti Eradii episcopi et

:

Bruxellensis, narratiunculam ainplificans, ita confessoris. » Voluitdicere//6Taf;iu.

pronuntiat « In Galliis civitate Suessionis, san-
: Editio Lubeco-Col. post Noviomensis intcrpo-
ctoruiii pontificum et confes.sorum Medardi et Gil- nit « Hic in juventute timebat Doum et pauperibus
:

dardi fralrum geminorum. (jui fuerunt uiiadie nati
una die pontifices consecrali Medardus ad titulum
Noviumensem, et Gildardiis ad Rothoinagensem, et
similiter postea una dio ab bac luce subtracli sunt.
Quiquanli inerili fuerint apud Deuin, ostensuin est,
icum in eorum ohitu cu;li aperti suiit, atque an-
ipsosdi\iiia luminaria micueruiit. In Sardinia, san-
Cti Salu.^tiani. Iii Corduba, saiicti H.djundi [)rosby-
teri et martyris, Apud Sonnonas saiicti Eracliti
episcoi et cunfessori.s Itein sancti Carilefi.
mus alibi Carilefum culi
Hagenuven. alia prufort
civitate, depositio sancti .Medardi episcopi et confes-
schoiaribus paiiem suum in scholis dedit. Socero
: suo pryedixit quod in tertio anno esset episcopus.
Et quanti fueril meriti, » etc. Do Gildardo bahet jarn
repetita. « In Sardinia, sancli Salustiani confesso-
ris. Andegavis, sancti Luciani episcopi et confesso-
ris. » Mclius alii scrihunt Luciaii, vel, ut Ado,
Licinii. « I()so die, sancti Carilelfi confessoris. » De
utroque vide supra. « Territorio Tricassinensi, Sy-
ri;e optim;K matronae. Cordubae, sancti Hahundii
» Dixi- preshytori et martyris. » Deost Heraclius.
i Julii. Belin. de Medardo legit sicut Hehinien. et Tor-
: « In Galliis Sucssionis NACEN. Seiiuitur Eradii, pro lleraclii. Tum Salu-
sti;ini, dein Abundii; posl Gildardi, in fine « Me- :

soris. Qui cum essct puorulus, totus fuit misericor- tis civitale, sancti Codnlfi episcopi et confessoris.
diaeoperbus deditus unde et vestern sibi supcr- ; Vide supra rectius Clodulli.
fluam ac mtre ua [acceptain] dedit cicco pau- GuEVBN. « Nicomedia;, sancti Nestoris.
; » Vide in
 133 MARTYROLOGIUM. — MENS. JU.\. 136

Actis socios. « Item Marciani. Rorna), Naboris, Naza- .

episcopi el confe.ssoris. In territorio Trecassinensi,
rii. » Reniittuntur acl xii Junii. » Andegavis, Licini l)eat3e Syri;e matronse. » Tiini niinori])us typis « In :

episcopi et confessoris. Tiieotlulplii el coiiCessoris. • Anglia, Wilhelnii archiepiscopi Ehoracensis et con-

Videtiir is esse qni colitur xxiv Juiiii. « In Anglia, fessoris Maximiani episcopi Syracusani el confesso-
:

Wiliielini archiepiscopi Eboracensis et coniesso-
ris. Maxiniini episcopi Massiliensis et confessoris,
secundniii alios, vi Kal. Jiinii. Maxirniani episcopi
Syraciisaiii et confessoris, ciijiis nieininit Gregorius
in III Diaiog. » Miror non haberi in Pr;etermissis.
ris, cnjns memi nit Gregorius in iii Dialog. Publiae
vidii.E et al)halissa3, de qna sexto libro ecclesiasticae
Ilisloriai tripartit;fi, cap. 30. » De hisjam dictum sa-
tis. In aliis editionibus de Syria et Clodnlpho, ut
supra. Tnm « Moiiaslerio Silliiu, relalio sivetrans-
:

Colitur die sequenti. « Metis sancti Glodnlplii epi-
scopi et confessoris. Carileffi confessoris. Marceilai
virginis. » Ancillam indicat S. Marlhas. Vide xxix
Junii. « Publia) viduae, et abhattissie. » Vide Prjeter
niissos. « Syrise matrona). » i)e qua superius alii co-
dices.
latio S. Andomari e[)iscopi, quando Folqninus cor-
pus ejus, fugato Hugone abbale, a Lisbourch retulit
anno dcccxi.iii, el in Sithiu juxta corpus beati Ber-
tini sub terra recondidit. Ubi per multos annos ho-
mines quidem latuit, at revelatus est, ubi Dominus
voluit. Sequitur aliis litteris de Wilhelmo Ebo-
»

MoLAN.
in ipsotextu, sed aliis litteris, post Ituni- racensi. Denique « In Galliis civitate Aquensi, De-
:

naria, inserit: « Ejus vita virtutibas plena conscri- positio beati Maximini, priini civitatis episcopi et
pta est. » In fine : « Metis civitale, sancti Glodulphi confessoris. » De quo etiam superius.

V. Idus. Die 9.
Romae in monte Caelio, natalis sanctorum Primi Maximiano iinperatoribus.
et Feliciani sub Diocletiano et
Hi gloriosissimi martyreslongaevam in Doniino vitam ducentes, et nunc simul paria, nunc sigillatim di-
versa et exquisita ferentes tormenta, tandem felicis pu gnae cursum gladio animadversi consummaverunt.
In Galliis civitate Agenno, passio beati Vincentii levitae et martyris. Itein in Scotia, sancti Columbab pres-
biteri et confessoris, inagnae et miranda) virtutis viri. Nicea, sancti Diomedis. Add. Bouill. [Apud mo- :

nasterium S. Germani, dedicatio" oralorii in honore B. Petri apostoli.]

NOTiE.
Non alii puri sunt codices, quam Herinien. Rosweyd. et Molan.

=»
Haec dedicationis mentio niinime Usuardina visa B nis B. Petri oratorium cum sanctorum Vincentii et
est Sollario, de ea silentibus quamplurimis codici- Germani basilica destructum fuit et incensum, si-
bus, testante Sirmondo expunctam fuisse ex Pra- mul a dedicationis solemnitate cessatum est, atque
tensi B, fatente deniqiie Castellano recentiore manu adeo a facienda illius mentione in codice qui in ca-
sibi adjunctam videri. Sed in re quae soli sancti ])itu!o lcgebatur. Qnidtandem de Castellani monito
Germani nionasterio convenit, quid probat aliorum dicaai ? T;edet eamdem niembranam, idem alra-
codicum silentiuin ? Neque quidquam ponderis ha- mentnm, manuin eamdem semper occinere : com-
bet Siruiondi animadversio. Poslquam a Nortnian- mentum oculis refellendum relinquo. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Servo diphtongum in Cwlio et longaivam cum pho, manu recentiori adjunctum. Codices Pratensi
Molano. Herinien. in diphtongum bahet, non
Cfvlio confonnes sunt Antuerp.-Major, Muneratus et Gre-
in longteuain ; (luam et Rosweyd. in Roince bene po- venus. Alterum caput, quod Tornacensis. Pulsanen-
suit, in aliis tamen omisit. Atque hi soli sunt codi- sis et Belinus, non eo excessu, sed aliis lahorcnt
ces cum Pratensi, in quibus habeatur diphtongo- defectibus. Tertium porro in mediae notae Usuardis,
rum ratio. Feliciani posuitsolus Molanus. Rosweyd., iedm illud est, quodalias indicavimus, nempe codi-
Molan. et alii passim scribunt sigillalini. Herinien. ces illos et alios, quorum extracta dunlaxat apud nos
singulatim. Pro ferentes, habet solus Rosweyd. per- exstant nempe, inquam, codices istos scrupulosius
;

ferentes. Lego Agenno, quoniam ita legunt et tres quandoque Adonis sensum secutos, non alios sanctos
citati codices et alii fermeomnes. Scotia recte Ros- proferre quam qui in prsfato Adone exprimuntur;
weyd., Molanus, otc. Male Herinien. Schotia et Sco- qua c;iusa, ut equidem arbilror, hac die Columba
theia. alibi Scothia. Est in Molano et Rosweyd. et Diomedes ab ipsis prcetermittuntur. Veram nihilo-
admirandw virtiitis viri, idque imitatus est Grevenus; minus putamus germanitatem, cum
laterculi nostri
Heiinien. cum Pratensi, Tornacensi et coeteris sim- praeter soios quatuor, reliqui omnes concordent in
pliciter niirandce. Molanus non niale scribit Nicece : excludenda annunliatione ullima, Pratensi inonas-
nec Rosweyd., In Nicwa. Seiiuor tamen Heriniensem sterio propria. Undenam vero Antuerp.-Maj., Munera-
et aiios. uJji Niccea. Idem Rosvveyd. adjccit mart^- tus et Grevenus iliam acceperint, quis satis certo
ris. stiituat? An ex praitenso aulographo, ubi lam multa)
Superest nota])ilior variatio, a qna oritur pauci- alia)dedicationes apposit;i3 sunt ? Non est verosi-
tas codicum, pro textu allegatorum, qu;fi ex tribus inile unicam hanc pra5 aliis seiectam. Certe non
potissimum capitibus procedit. Prinium est, quia credit Casteilanus, ul]os alios codices propria Pra-
nonnulli, Pralensi similes, in fine liabent ^^«J : tensia unquam transcripsisse, quad rotonde asserit
monuslerinm sancti Germani, dedicatio in honore in litteris, non semel alias recitatis, id(jue patuil
beati Petri apostoli. Quod augmeiituni refert Sirmon-
D
nuper i Junii et alibi saepius. Sed de his plus quani
dus, in altero Pratensi codice erasum Caslelianus ; satis.
vero fatetur, videri sibi in ipso pra^tenso autogra-

OBSERVATIONES.
Nunc ad textus fontes quod attinet, de Prmo et translata sunt corpora, collocant. Noster Adonianum
Feliciano meminerunl Allalii et Frontinis Kalenda- elogium pauculis lineis elegantissime ciicnmscrip-
ria. Sacramentarium Gregorii, Reda et Romanum sit. Accepta sunt elogia ista omnia ex Aulgatis Actis,
parvum Ado laudationem ex Actis deduxit plane
; quae a Surio liinata, primitivffi phrasiex varioruin
insignem, quam ferme totam
reproducit Notkerus. codd. collatione ab Henschenio restituta sunt, de
Rabanus brevius encomiuni profert, de Palastra quibus quid sentiat ita exponit Neque uos credi- :

altum silent, sed quain alibi in Ccelio monte, quo mus ea esse primce notce atque ex proconsularibus
13? MARTYllOLOGIUM.
Adis desumpta ; sed diu post exoruata rhetorico
itylo, et cirntmstantiis sermouum ultro citroque habi-
tnrum, fortassis etiam variarum pcemrum : scripta
tamen putamui^ diu ante corporuni translalioneni.
(Juod esset ante annum 6i8. Huic Hensclicnii judi-
cio facile acquiescunt recentiores, ut vide apud Til-
loninntiuni, toino IV, pag. 37!, qui putat niartyrii
tempus revocari posse ad annuni :287. C;eteni de
sacris pignoribus in Coinmentario proscquitur lauda-
lus Henschenius. Et sic Wandaibertus
Quinas primus liabet, juncto sibi Feliciano.
Aginnensi martyri Vincentio elogiuin e.x Gregorio
Turonensi textuit Florus de stohe candore, etc,
quod ad alios non Iransiit. Ado et ex eo Notkerus
pro loco martyrii, eum denuo indicant, quo subinde
corpus Iranslatum est, videlicet, loco Pompeiaco. At
Noster fortasse cautior, ca verba tacitus prcvteriens,
caetera ex Adone verbotenus transtulit. llioronyrnia-
norQni lacunain, ubi ipsum marlyris Qomen omitti-
Pr.\ten., ANTfF.np.-M.\JOR, MrNERAT.
qabent augmenlum quud in Observationibus notavi-
IQUS.
ToRNACEN. in elogio Primi et Feliciani, ut saepe
mutilus esl
alibi solel, ; sistit ad imperatoribus. Cae-
tera omnino purus.
Pllsanen. eumdem habet de Primo ot Feliciano
defeclum. Secundo loco « In Aloxandria, sancti
: Columbae preshyteri et confossoris in Scotia. »
Maxiini prosbyteri. • De quo in Actis. Pergit « In
Galliis, Poinpeiae, passio sancti Vincentii. In Scotia,
sancti Columbani {voluit scribere, Columbae) con-
fessoris. » De Diomede nihil.
Belinl's, solito puritor, omittit solum elogium Co-
lumbee.
Antuerp., Max-Lubec, Antuerp.-^Iax., Ultra-
JECT., Levuen., Lovanien., Albergen., Danic. et
edit. Ultraj.-Belg. carent annuntiationibus duabus
ultiinis, quibus et caret Ado, ut in observationibus
etiain dixiinus. Eodom defeclu laborant Vatican.
signatus num. o9l9, et Ughellian.
Centclen. « Hoinae, in monte Celio, sanctorum
: dria, sancti Maximi presbyteri. Ruina;, passio san-
niarlyruin Prinii et Feliciani, sub Dioclotiano, et
Maxiiiiiano imperaloribns.In Galliis civitate Agonno,
passio saiicti \ incontii Le\it;t et martyris. In Scotia,
sancti Columbie presbyteri, admirandae sanctitatis
viri. » EuiTio Lurego-Col. de Primo
Bru.xelle.n., inprimaetsecundacommemoratione
pnrus, sic quartam tertiaj anleponit: « Nycea civi-
tate, sanctoruin Dyomedis, Amamanti [Amantii]
Mociani et Januarii. » Sequitur de sancto Columba,
satis pure.
Haoenoven. : « Romae in monte Celion,
sanctorum martyrum Primi et Feliciano fratrum,
snb Dyocletiano et Maximiano imporatorihus. Qui
primo ferro sunt vincti et in carcerem sunt roclusi,
ubi angelus airuit eis, consoians eos et a vinculis
absolvens. Post virgis fortiter sunt mactati. Deinde
separantur ab in\icem, el Felicianus Plumbatis cx
ditur, post ad slipitem ligatur, aculoiqiie
pedibus illius infi;.'untur, et sic ligatus tribus diehus
et noctibus niansit in ligno sine ciho et putu. Socius
autom ejus Primus, fustibus \alidissimis ceditur,
post in eculoosuspendilur, et latera ejus lampadibus
aduruntur, et postoa plumbiim bulliens ori ejus
infunditur, quod ipse bibit quasi afiuam frigidaiu.
Deinde lounes missi sunt, qui ambus devorarent,
qui volvebaiitur ad pedes eoruni. Quod videntes
infidoles, mille et quingonti conversi sunt, qui di-
versis mortibus jugulantur, et sancti statim docol-
lantur. » Iii reliquis satis purus est.
VicTORiN. et Reg. Suec. signatus nuin. 139, in
Patrol CXXIV.
MENS. JUX. 138
A tur, recte supplendam censuit Florentinius. Vide
quaj de antiquis Actis et cultu, variis(|ue circa per-
sonam et reliquias controversiis accurate disquirit
Henschenius. Vinci^^ntins a Tillemontio cum Fide et
Caprasio conjuni,'itur tomo IV, a pag. 513. Sed de
his agendum erit vi et xx Octobris. Vide qu^ de
Viiicentio paucis notavil Motlierius. Celoberrimus
Coluniba priiuuin signatur ah L,'suardo et Notkcro ;
ab illo quidom sicut in textu rotuliiiius, ab hoc
: voio longum profertur vitae compendium, in quo
nonnulla corrigeiida, ut de Priniilia omniani Hiber-
nensiuni episcoporum, aliisque post Colganum docet
Baertius apud quein plurimacuriusissime collecta,
:
digesta et explicata invenies. Diomedes ex Hierony-
mianis decerptus et a sociis avulsus est, a nullo alio
aatiqiiiuruin relatus. Mihil de eu aut sociis momoria
pruditum est, prajter solanomina, varie in Martyro-
logiis connexa, ut etiam ox Auctariis nustris pate-
bit. Atque his laterculi simplicitas satis in tuto col-
locata est.
AUGTARIA
el Greven. B fine Apud Savinam, sancti Getulii martyris. " In
PrKtermissis jungitur aliis. Is haud dubie ost, qui
die sequenti ab Usuardo memoratur.
Daveron.: « Eodein die, dodicatio occlesia3 sanctae
Mari;e Josaphat. Propria forte esl ipsi loco.
»
M.vtric-Gartus.-Ultraject.: « Primi et Feliciani
martyrum. Vincentii martyris in Agonno civitate.
: Reg. Suec sign. num.428: « Eodom die in Gal-
liis territorio Parisiensi, dotectum ost curpus B. Dio-
nysii Areopagitae, ac multorum ohtulibus pubiica
manifestatione ostensum. Quud nimirum idcirco
factum fuisse constat, ne quorumdain calliditas in-
vidurum, ejusdem gloriosissimi martyris meinhra
sose habere mentientium, faisae opinionis errorom
menlibus hominum infunderel, sua3quo fallaciae fig-
menta simplicihus quihusque persuaderet. » Nihil
huiusinodi apud alios. Dc veritate hic iion disputo.
Florentin. « In Nic«a civitate, sanclornm
: Dio-
modis, Amantii, et Motiani ot Jaiuiarii. In Alexan-
cti Faustini martyris, qui sub Juliano imperatore
passus est. »
Lu(;dunen.: « Civitate Aginno, Pompeyaco, passio
sancti Vincentii, etc. »
ct Fi'Iiciano, post
ducentes, insorit : « A
pontificihus templorurn apud
imperatores, quod essent Christiani, incusati sunt.
Sed quia in fiile Christi stabiles invonti fuerunt,
idoo nunc singulatim » ... usque ad fiiiem. Tum :
« sepulli sunt ad arcus Numentanos iiitra arenarium
natale ab urbe Ruina milliario quarto docimo. » De Vin-
centio habet ut Ado. In Culumba pura est. « Nicoa,
saiicti Diomedis confessoris. Eudom die, sanctorum
Gentilis et Basilidis marlyrum. » hemiltuntur ;id
diem sequentem. « Ipso die, translatio sancti Ed-
mundi episcopi et confcssoris. » Do oa translatione
aliisque eo spectantibus agetur ad diem natalem
manibuset D xvi Novembris
Greven. « Rornaj, beatorum martyrum numcro
:
quindocim Genlilis et Basilidis martyruiii. Vide »
dicla. « Maxiini proshytori, Alevandri. Translatio
sancti Eskilli episcopi ot inartyris. « Natalis est xii
Juiiii. « Translatio sancti Edmundi episcopi et con-
fossuris. »
.MuLAN., parvis typis: « Eodem die, sancta; Pela-
gi;e \irgiiiis etmartyris Anliochenai, quae se ex te-
cto prajcipitavil, no in illusorum inanus incidoret. »
In editiunibus pusterioribus « Item, Maximiani :
Syracusani episcupi, qui tem[)ure Gregorii papae
claruit. » De Pelagia idem et eodem modo ut supra.
 :

139 USUARDI MONACHI 140

IV Idus. Die 10
Roniae, via Aurelia, natalis sanctorum Basilidis, Tripodis, et Madaiis sub Aureliano imperatore, praeside
Platone, et aliorum viginti martyrum. Eodem die, via Salaria, passio beali Getuli, clarissimi et doctissimi
viri sociorumque ejus, Cerealis, Amantii et Primitivi, qui jussu Adriani imperatoris primocaesi, deinde in
carcerem reclusi, postremo incendio sunt traditi. Apud Nicomediam, sancti Zachariae. Autlsiodoro, san-
cti Censurii episcopi et confessoris.
[Addit Bouill. * Parisius, sancti Landericiepiscopi et confessoris. Eodem die apud monasterium S. Ger-

mani dedicatio cryptarum in honore beatae Dei genitricis Mariae et beati Michaelis archangeli omniumque
coelestium virtutum, et sanctorum apostolorum Petri et Pauli, omniumque apostolorum et evangelistarum,
necnon omnium sanctarum virginum. Est ibi et altare Macharii, Dionysii sociorumque ejus et S. Urbani
papaj et martyris etomnium martyrum. Et aliud SS. Georgii, Aurelii et Praejecti martyruni et SS. confes-
sorum Martini, Nicolai, Marcelli, Ansberti, et sanctarum Caeciliae, Genovefae, Nathaliae et omnium Christi
confessorum.]

NOTiE.
Puri sunt Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Anluerp. et Max-Lubecana., Rosweyd., Belin , Greven.
et Molan.
a Sollerius hic insigne prajbet aequitatis exem- Monitus dubio procul a Castellano fuerat, Landeri-
plum. Jam observavi nec semel suorum codicum cum recentiore manu fuisse adjectum. An ea causa
silentium sibi esse pro norma qua Pratensem diju- potuit aut debuit Pratensem inter puros codices non
dicat proinde sanctos huic additos esse recentiore
: recensere ? Credo equidem, qua est severitate, non
manu, quos in suis minime reperit. Ul vero sibi A mitius acturum fuisse cum Pratensi, si quis e no-
constPt, ad suas parles trahit illa etiam addimenta, stris SS. Franciscum Assissiatem, Ignatium Loyoli-
quae tribus minimum saeculis Usuardo posteriora tam, Theresiam, aut alios nostrae memoriae sanctos,
esse nemo unquam inficiatus est. Quid injustius? vacuis spatiis impressisset. Bouill.

VARIANTES LECTIONES.
Sripsi juxta Herinlen., Tornacen.,
Madalis,
Rosweyd., Belin. et Greven., imo et Praten., quo
modo Usuardum legisse existimo, licel Romanum
par\um et Ado habeant Mandalis, quos sequun-
tur Antuerp.-Major, Molan, et alii. Magdalis est
in Belino, quod proxime accedit ad Magdalolis, vel
Macidalitis, unde aliqui eiTictum putant. Antuerp.
et Max.-Lubec. in ipso principio omittunl, via
tuerp.-Major. Gelucii. Solus Rosweyd. pro Cerealis,
substituit Cerearis. Antuerp.-Major et Rosweyd. le-
gunt in carcere, reliqui ut in textu. Sic Beliiius pro
reclusi posuit retrusi. Librarii error in Herinien.
est, Zacarice, sed ionge turpior in Rosweyd. dum
addidit Zacliarice proplietce, Autisiodoro communis
g est et saepe recurrens lectio, alii AtUisiodoro, Anti-
siodori et Anthisioduri. JSichomediam, Amancii, '

Aurelia. Belin. pro prwside, posuit prcesidente. Tor- Censuri, et alia praetereo.
nacen. legit Gentulii, Molan. Gethulii, pejus An-

OBSERVATIONES.
Romanum parvum ita expressissime hac die pro- disquisitionis scopus est) nimis quam securus sum,
nuntiat : Romw, via Aurelia, Basdidis, Tripolis et annuntiationem seu ea demum vera sit, seu libra-
Mandalis et aliorum viginti. Sequitur Ado, qui vice riorum quorumdam vitio fictitia annuntiationem, ;

elogii solum superaddit distantiam ab urbe, impe- inquam, nostram, ut in laterculo ex[)ressa est, se-
ratorem et praesidem, quoruni priinum noster omi- cundun omnes terminos, vere esse Usuardinam, ex
sit, ca}tera descripsit. Adonis verba omnia tran- Romano parvo per Adonem huc traductam. Aliam
sumpsit Notlierus, de suo adjiciens in quibusdam ; viam, quasi sibi propriam stravisse videtur Wan-
codicibus pro Tripode et Mandale, in Tripoli, Ma- dalbertus, dam ita cecinit
gdaletes scriptum reperiri. Quo arguniento usus est
q,,^^,^ g^^ilij ^^ j.j^ ^^^^ ^^^ ^^
Henschenius, ut postremos duos ex Fastis reseca- "^ '

ret. Quos vero codices pro hoc die Notkerus innuat Ex iisdem Romani parvi
et Adonis fontibus pro-
nescio; cerle non ad hunc, sed ad xn Junii, ex co- cedit martyr Getulius cum sociis, nec in
insignis
dicibus Hieronymianis speclare potius deberet hu- Hieronymianis nec in Beda consignatus. Sociorum
jusmodi noininum transformatio. Nec sane Romani unicum, neinpe Cerealem assignat Romanum par-
parvi et Adonis, accodicum omnium Usuardinorum vum, bini alii Amantius, ac Primiticus ab Adone ex
auctoritas, taiii facile contemnenda \idetur. Nihilo- Actis adjuncti sunt. Longiorem Adonis ex Actis
miiius perplexitatem magnam ex \ariis aliis Marty- historiam non plane transumpsit Notkerus: Noster
rologiis olleiidit laudatus Henschenius, ob fiasi//dem perpaucis ea decerpsit, quae mortis genus abunde
hic, et duplicem Basilidem die xii Junii, nunc his, C indicant el illustraiit. De Actorum antiquitate sic
nunc aliis sociis junctum. At nec Tripodem, nec statuit Papebrochius, ut non audeat asserere, ipsa
Mandalem patitur; nam alios hodie Basilidi comitcs ex Actis proconsularibus esse accepta, quamvis de
addit iiominatos septein, anonymos viginti duobus ciwtero salis probata existimet. Adiuittuntur etiam
nostris penitus exclusis, quibiis nec die xii locum a recentioribus, saltem qua parte Actis ceieberriniae
concedit, sic ut ex ejus sentenlia, ficta vel corrupta ejus conjugis Sijinphorosiv et filiorum non repu-
noiiiina esse oporteat, ut ex Notkero proxime nota- gnaiit. aulem, ut sincera, in selectoruin nu-
llaec
baiiius. Melius fortasse rem componit Papebrochius merum cooptavit Ruinarlius a pag. 17. Tillemon-
XII Junii, in subjuni.taannotatione pag. 319. Ultro tius viri, uxoris, liliorum et sociorum historiam
fateor non usque adeo obvium esse, intricatissimum Gallice texuit toino H a pag. 241. De Symphorosa
negotiuin enodare, sed nec viam occlusam video, seorsim ex Usuardi mente nonnulla dispu-
el filiis
qua citatorum Marlyrologiuin auctoritas sarta tabimus xxvii Junii scd Actorum ipsorum recensio
;

lecta salvetur, nihil supra magistros meos praesu- ad xviii Julii a majoribus nostris remissa est, ex
mendo. Plura lector apud ipsos et Florentinium in pr;«fixo nobis ordine sequendi Martyrologium Ro-
hanc rem disputata inveniet, ego (qui praesentis manum. Zacliariam Nicomediensem et Censurium

141
Antissiodorensem diserte notant ITieronymiana apo-
grapha, ex quibns Rabanus, Usuardus et Xotkerus
eos inimodiate, ni falior. acceperunt, Red.e, Rom.
parvo et Adoni piiXteritos. De Zacharia superost
sola certi cnltus memoria de Ceusurio, brcM syl-
loge historica, oninia complexus est Henscheniu-;,
qua' in ejus notitiam alicunde pervenerunt. Seqni-
tur in codice Pratensi ex Caslellani epistola
Pr.xten. De ejns Auctario jam satis dictura est.
De dedicatione cryptarum non loquimur.
MfNKHAT. sic habet « Parisius, depositio
: sancti
Landerici episcopi et confessoris. Qui ejusdem ur-
bis antistes. licet minus plene miraculorum signis
fulgeat in terris, tamen cuni Domino creditur re-
gnare in coelis. »
PuLSANEX. alium nobis textum suggerit «Romoe,
via Aurelia, milliario quinto decimo, sanclorum
Basilidis, .Vurisi, Rogati, Januarii, cum sociis eo-
rum duodecim. » Vide Acta hac die et xii Junii.
« Eodem die, dedicatio basilicae sancti Luciani
martyris in Suessionis civitate. » De ea alibi nihil
reperio. « In Nycomedia civitate,
tuti,Rogati et Zachariae. » De his et Basilide, etc,
agunt eodem modo FLOREN"TiMinfra,dequibus nihil
in Prstermissis dictum. Puto postremorum nomina
male conjuncta.
Antuerp. Max.-Ultraject.,Leyde\.,Lovan., Al-
bero.Danic. et edit. Ultraj.-Belc,. post textura
in fine adjiciunt « Apud Coloniam Agrippinani,
:
sancti Maurini martyris. »
Centulex. « Romae, via Aurelia, sancti Basilidis
:
martyris, Tripodis et .Maiidaliset aliorum viginti sub
praeside Platone. Eodem die, beati Gelulii martyris,
temporibus Adriaui imperatoris, cum sociis quibus-
dain passi. • In Zacharia et Censurio purus est. Se-
uitur: « Parisius, sancti Landerici episcopi elcon-
lfessoris.
Lysois civitale, Iranslatio beatorum Ursini
atque Bertunii martyris. »
epi.scopi et confessoris,
Vide quai de his dicuntur in catalogo Praetermisso-
rum.
Bruxellen. incipit : «
coiifessoris, Britonum, qui peregrinus et
filii rejris
eremita in pago Pontino [Pontivoj quievit. » Co-
litnr xiii iJecembris. Tum sic • Romae via Aurelia,
natale sanctorum Basilidis,Tripodis, Modalis, Auiisi,
Rogati, Jannarii, Cassiani, Victoris, Martini et alio-
rum triginta siih Aiiroliano imperatore martyrio co-
ronatorum. • In Getulio satis purus, Zachariae ad-
dit, riri Dii. Deiii « : Apud Coloniam Agrippinam,
sancti .Maurini abbatis, in atrio ecclesiae pro Christo
martyrizati. Mongunciae, sancti Bardi [Bardonis]
archiepiscopi et confessoris. » In fine de Censurio
pure.
Hagexoyen. de Getulio, primo loco, satis pure.De
Basilide et sociis, post martijrum addit « qui di-
versis mortibus interempti sunt. • In Zacharia et
Censurio puriis, subdit in fine, de Maurino « Apud
Coloniam, « etc, ut supra.
Victorin. et REfiiN.fi SuEC. sub nura. 130 in fine:
• In Perside, sancti Platonis. » EstPlato Hegumenus
IV Aprilis; est martyr xxii Julii. Quis hic sit, ne-
scio, nec in Pnr-termissis notus. An forte dici non
potest [ronis? Vide Alte.mps.
Matric.Cartus.-Ultraject.: «Getulii etsocioriim
ejus niartyrum. Basilidis, Tripodis et Mandalis cuin
sociis viginti. Itcm sancti Zachariae Censurii epi-
scopi et confessoris. »
Regin/e Suec. sub nota num. 428 « In civitale
Parisius, beali Landri episcopi et confessoris.Eodem
die, depositio sancti Evromundi abbatis. « In Actis
est •Landerici et Ebrcmundi. »
Vatican., num. 3949, deest Zachari* et Censu-
rii. Ita notat exlractum.
»;
MAHTYROLOGIUM. - MENS. JUN. 142
A sius, sancli Landerici confessoris, vel, ut in ecgra-
pho nostro, episcopi et confessoris, de quo ex
Usuardinis sola in textu nieminit Munerati editio,
cum priDfato codice a puris idcirco exclusa. Quae
: vero in eodem coilice ad marginem et manu rccen-
tiori adjecta sunt, de dedicatione cryptaruni, elc, et
sic et in Auctariis praetermittimus. Cictera in textu
: Pari- posila, non possunt non esse Usuardina.
AUCTARIA.
Altemps. « In Anglia,
: apud Ramascyam, trans-
latio sancti Ivonis archipr. [vult diccre episcopi
Persae] cura tribus sociis, super cujus sacras rcli-
quias candidissima pervolabal columba per septem
niilliaria, quoadusque in terra sancta veheren-
tur. Britannia civitate RolFensi, depositio sancti
Ythainari episcopi et confessoris. »
;
Florentin. : « Item sanctorum raartyrum Cas-
siani, Victoris, Martini, Aurisii, Rogati et Januarii,
cum duodecim. Apud Nicoraediara, sanctorum
aliis
Vide dicta supcrius
Restituti, Rogati et Zachariae.
»
B ad codiceni Pulsanen.
Editio Lubeco-Col. sic orditur « Apud Coloniara :
sanctorum Resti-
Agrippinam, passio sancti Maurini abbatis, qui in
atrio ecclesiaisanctiPanthaleonispertuIitmartyriura,
et ibidein corpus ejus habetur decenter et ornate re-
conditura. » Sequitur textus modice intcrpolatus.
Tum « Treveris, sancti Fortunati episcopi et con-
:
fessoris. » Vide Praeterinissos. * Item Treveris, san-
ctao Basilissae virginis in monasterio, quod vulgariter
Horrentum dicitur. » Nihil de ea in Praetermissis
neque enim martyr Bomana Basilla vel Basi-
lissa diei sequentis hic indicari potest, sed agitur
de abbatissa Horreensis monasterii, quara apud Ca-
slellanum signatam reperio v Septembris.
Greven. « Rogati, Marciani et aliorum viginti
:
martyrum. Mammarii presbyteri, sancti senis nona-
ginta duorum annorum, et sociorura ejus Felicis et
Victoriani diaconoruin, Libosi prtetoris civilatis,
Donati, Albini, Laurentii, Faustiani, Ziddini, Cri-
q spini, Leucii, Faustinae et Faustini sponsi ejus.
Sancti Judoci abbatis et
Horura omniuin capitibus tempore Valeriani, et Ga-
lieni ([lost equulenm, lampades laterihus applicitas,
ungulas) cute capitis excoriata, cassides ignitae im-
:
posit;e sunt. Deinde in carcere ab angelo con.solati,
rursumque educti et in ignera raissi, sed minime
Itf-si, in craticula assantur, nervis crudis usque ad
efrusionem viscerura caeduntur tanderaque ictu gla-;
dii martyrii palmara adipiscuntur. Apud Coloniam
Agrippinara, sancti Maurini abbatis et martyris, qui
passus in atrio ecclesiae sancti Panlhaleonis, ibidem
decenter reconditus jacet. Landerici episcopi Pari-
siensis et confessoris. Bardonis episcopi ct con-
fe.s.soris. Fortunati episcopi Treverensis et con-
fessoris. » De quo supra. « Treveris in monaslerio,
:
quod norrentum dicunt, sanct» Basiliss;e virginis.
Dc ea etiam diximus. « In Scotia, translatio sancti
:
Pairicii episcopi et confessoris.» Colitur xvn Mar-
tii. In monte Sinai, translatio sanctac Katherinae
«
D virginis et inartyris. » Natalis est xxv Novem-
bris.
Molan. « Parisius, depositio sancti Landerici »
:
etc, ut Munerat. supra. « In Colonia Agrippina,
passio sanctissiini Maurini abbatis et marlyris. IIu-
jus forti.ssimi crucis suae signifieri, Christus chara
sibi merita per crebra virtutuin opera mundodocla-
ravit, qiiando ejus sacruin corpus revelare dignatus
est. » Postcriores editiones, de Landerico cl Mau-
: rino eadein referunt. Tuin « Die decima, sacro-
:
sancti martyris Timothei, episcopi Prus;e. Eodem
die, translatio sancti Ivonis episcopi dc Perside. »
Demuin, typis minoribus « In Scolia, sancta>
:
Margarctaj reginae. « Videatur Vila in Actis.
143 USUARDI MOlNACIli 144

III Idiis. Die 11.

Natalis sancli Barnabae apostoli, qui cum
esset Cyprius, cum Paulo gentium apostolus ordinatus est. Hujus

corpus tempore Zenonis imperatoris, ipso revelante, repertum est. In Aquileia, passio sanctorum Felicis
et Fortunati, sub persecutione Diocletiani et Maximiani, qui cum essent duo germani fratres, equuleo
sunt suspensi, atque ardentes lampades circa latera eorum appositae, q-.iibus mox Dei virtute exslinctis,
per ventrem ferventi oleo sunt perfusi, atque ad ultimum in confessione Christi capite truncati.

NOTiE.
Ex Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Munerat., Greven. et Molan. Adjungi
possunt Belin., Antiierp.-Max., Ultraject., Leyden., Lovanien., Albergen., Danic. et edit. Ultraj.-Belg.

VARIANTES LECTIONES
Secunda citatorum codicum classis in eo ab A Pratense apographum nostrum, contra quam fa-
aliis differt, quod pro, ^Mi CMHi essci C(/pn'ws, legant, ciant codices omnes, pro /ampades, ponit
reliqui
qiii a discipidis; et quidem Belinus i^o$t gentium, iam/jafte, quod amanuensis vitioaccidisse existimo.
addat, doctore. Porro licet multi cum Herinien., Unanimis itidem omnium lectio est, per venlrem
Tornacen. et Greven. habeant Ciprius, secutus sum fervenli oleo sunt perftisi. Grevenus tamen et Mola-
Praten., Rosweyd., Munerat. et Molanum. Error nus ibi omittunt verbum substantivum sunt, quod
est in Antuerp.-majore dum pro Apostolus, legitur in finem rejiciunt, legentes, fervente oleo perfusi
episcopws. Rosweyd. scripsit Aqiiilegiam, in quo cajjiie (rwnrafi swnf in quo sensus non mutatur, sed
;

conveniunt codices omnes secundoloco relati. De a simplicitate Usuardina receditur. Inter codices
wculeo alibi ssepe diximus. probatiores codices sem- secundi ordinis Antuerp. et Max.-Lubec. hoc pecu-
per scribunte7?/H/ei, ut in textu. In Antuerp.-majore liare habent, quod pro, in confessione Christi, soli
ante ardentes deest particuia conjunctiva, atque. substituant, in confessione Domini.

Barnabas apostolus in Hieronymianis apographis
notus non est, uipotecujus memoriam, sero admo-
dum tam in Oriente quam in Occidente sacris Fa-
slis ascriptam, observat Papebrocbius ipso Com-
mentarii sui principio fere subdubitans, an quse ante
tomum II Martii in genuina Martyrologii Bedae edi-
tione, tanquam ipsius Beda?, verba nernpe, Barnabce
apostoli, tradila sunt, vere Martyrologii islius, et
non potius Flori censenda sint. Ego vere Bedae esse
existimo, hac inter alias ratione potissimum ductus,
quod Rabanus, perpetuus Beda3 descriptor, ipsis-
siiua illa verba hac die ponat, ne syllaba quidem aut
ex Floro, aut ex alas adjuncta, ut perspicue intelli-
gas riullam ipsum Floi-i notitiara habuisse. Itaque
Barnabas primum a Beda in Fastis Christianislocum
OBSERVATIONES.
Barnabas lernas exornat apostolus Idus.
Est in praefato Romano parvo et Adone, secundo
; \oco Sosthenes Pauli apostoli discipulus, a Notkero
„ etiam signatus; sed hic ab Usuardo ad xxviii Novem-
" bris translatus est, sequentibus passim recentioribus
onmibus cum hodierno Romano Par fratrum Aqui-
leiensium non satis clare in Hieronyrnianis, imo
forte non notatur, licet ibi Aquileiensium classis
alia consignetur. Distinctissima est in Romano parvo
eorum commemoratio, quos inde extractos Ado
egregia prosequitur or-atione, quam totam Notkerus
desumpsit, Usuardus vero ila contraxit, ut nihil
quod ad illustre pugilum certamen pertinet, deside-
rari sit passus neque nos quid(]uam deesse hic
:

oblinuit, nisi anli(|uius sit Romanum parvum, a credimusadomnimodamtextusUsuardini simplicita-

quo etiam diserte memoratur. Ado inter festivitates tem. Adonianum elogium tolam Actorum meduilam
apostolorum elogium recitat fere contextum ex complectitur quibus piam Vicelinorum et Aqui-
;

verliis Hicronymi de Script. Eccl. cap. 6 unde et ; leien-ium contentionem ita nutu divino finitam
:

sua hausit Florus. Notkerus pluscuhiin de suo ad- inemorat, nt Felicem Vicetini, Forlunatum haberent
miscere voluit. Noster ex Adone selegit apices sin- Aquileiences ita tamen ut caput beati Felicis Aqui-
:

gulos, quos in laterculo exhibuimus. Nihil est quod
hisce superaddam, nisi repetere velim quae summo
labore cl diligentia collegit et accurate discrevit
Papebrochius, ubi sub Analectorum finem, dum de
Barnab;e epislola dispntat, Tillemontii Commenta-
rios. editionis Bruxellensis se legisse ostendit. Tu
Papebrochii elucubrationes consule, et totius vitae
leia, caput vero Fortunati Vicetia sortiretur. De qua
re aliisque sacrorum pignorum aut ti-anslationibus
aut elevationibus videndus Henschenii Commenta-
C rius. Si vera est diei nota, in praefatis Aclis signata,
ad xiv Maii snncti referendi sunt, ut a nonnullis
codicibus nostris factum, eo die inter Auctaria
osiendimus unde rursus patebit quod tolius hujus
;

seriem ordinatam apud Tjllemonlium tomo I a operis decursu frequentissime occurrit, videlicet
pag. 408, notasque ejus a pag. 655 de solo Barnaba hunc dieni pro mero fortasse libitu ab auctore Ro-
meminit Wandalbertus : niani parvi selectuinesse..

PuLSANEN. textum denuo fere novum habet « Na-
Barnab;e apostoli. Kodern die, sanctorum
talis beali
Crispul),Heslituti Et translatio corporis sancti
Foi;tunati cpiscopi et martyris. Apud
regionem, sanctorum Emeriti, Victoriani, Victoris,
Felicis et Creti. . Haec ferme ex Hieronymianis
;icceptasunt, de quibus vide in Actis
AUCTARIA.
: apostolus ordinatus est. Hic apud Salaminam Cypria
Barjesu mago et Judaeis igne crematus est. Cujus
corpus, quod a Joanne Marco consobrino et disci-
Aqr.ileiam pulo suo iii cripta occultatum adhuc latebat, tempore
Zenonis imperatoris, ipso revelante, repertum est
una cuin Evangelio beati MathaM, ejus inanibus
Hebraice conscnpto quod ipse Bernabas vivens
;

Centulen.«N.itales^inctiBarnab^c Apostoli, qui

: semper secum circumferebat, et ponens illud super
cum esset genere Cyprius, cum beato Paulo gentium infirmos, quoscumque sanabat. Et sancti Sostenes,
est ordinatusApostolus, et a suis contribulibus ignis D discipuli beali Pauii apostoli. Apud Aauiiegiam, .
passione est martyrium passus. Apud Chorintum, etc, salis pure.
sancti Sostenes discipuli apostolorum Apud Aqui- Hagenoye.n. mitlo quje narrat de Barnaba. In
leiam, sanclorum FelicisetFortunaliinartyrum, sub Aquileiensibus satis purus est, tum subdit : « Ipso
praeside Euphemio. »
die, rediit beatus Judocus de Roma portans secum
RuuxELi.KN. sic incipit « Natale sancti Barnabae
: reliquias sanctorum, ubi acceplus est gaudens a
aposloIi.Qui a discipulis Chrisli cum Paulo geiitium multo popuio, tam propter se quam propter reli-
145 MAnTYROLOGir.M. — MENS. JUN. 146

qnias, nuns collocavit in ccclesia sancti Marci epis- A lata, in Aquileiensibus fere pura est. In fine addit:
copi, ul)i inter ipsa missarum soiemnia ab ipso « Eodem die, inventio corporis beati Antonii abba-
celobrata, quia sacenlos erat, super ipsum apparuit tis et confessoris. » Vide xvii Januarii.
manus divina ipsum consecrans et consignans, au- GuKVEN. : « Apud Sosthenes,
Coriiithiim, saticti
(liente universo populo, promissionein sibi faciens, discipniii sancti Pauli. Item Ementi, Victoriani,Vi-
quod quicutnque illam ecclesiam propter Jiulociitn ctoris.- Vide iiomina vera et omnia in Actis, « Rum-
visitaret. qtiidiiuiil devote peteret, taiii de spiriliia- berti episcopi et co'.fessoris. » Vila ejus data est iv
libus, qiiain de temporalibus et sanitate ctirpnris, Febriiarii. « anachoretaj et confessoris,
Onu|)lirii
illiul obtineret secuiulutn congruentiatii suatn.»Quo viri Dei. Qiii iti vasli^sima ,Egypti hcreino porannos
hsc vergant, quidve singulasignilicent, e.\plicabitiir LX, hoiiiinibus incouiiilus, Deo et sibi vixit.Spinuli
XIII Deceiiibris. confessoris, viri .suiiim;(! huttiilitatis ot obedionliae,
VicToiu.N. et Reoin.e Suec. sub nota num. 1.30, in discipuli beati IIidul|)lii archiepiscopi Troveronsis.
fine « Eodeiii die, sancli Onufrii,» alter « Onupbrii
: Ante cujus sacrutn corpus, cum jussu angeli ad rno-
eremita\ » Vide Pra-termissos. nasterium revetiereliir, ardentos cerei deferehantur,
M.\TRic -C.\RTUs.-rLTH.\j. « Bamaba^ apostoU Fc-
: cum tamon tanta essel ventorum vis, ut annosas
licis et Fortunati fratrum martyrutu, qui variis etiam quercus et abietes eradicaret.» De his duobus
tormentis aftlicti capite truncantur. Translatio saiicti dictum est supra. •Item, sanctorum anachoritarum
Antonii. « Vide dio nalali xvii Jan. Timothei, Joantiis, Anclre.c, Thadei, Pliili|)pi, qui
Vatic.^n. sub nota nutn. o'J49 «Apud Corintbnm,
: in Gestis boati Onuphrii leguntur.» An et quo uie
sancti Sustbenes, discipuli sancti Pauli apostoli. B colaiitur in Praeterniissis noninvenio. « Eodem dic,
Apud .Egyplum, sancti Onuphrii eremitae. « De inventio corporis beati Anthonii abhatis. Cotninemo-
utroque dictum est supra. ratio sancti Judoci presbyteri et confossoris, super
Flohenti.n. : « Ronia», via Salaria in coemeterio quetn hoc die inter missarum solemnia apparuit
ejusdem, sanctae Basillae virginis. Item Romac, manus Domini. » Plura superius in HACENOYEN.quaj
sanctorum Crispoli et Restituti. Ilem translatio remissa sunt ad diom Judoci nataletn xiii Decem-
corporis sancti Fortunati episcopi et confessoris. bris.
Eodem die, sancti Emeriti, Victoriani, Felicis,Crpti MoLAN., typis minoribus Spiniili confessoris,
: «

et Naboris, cuin sociis eorum. » Ha;c fere etiam viri summaehumilitatis et discipuli obedientieie ;

Hieronymiana sunt, ut de Pulsanensi supra diximus. beati Hildulphi archiepiscopi Treverensis. Oniiphrii
Vide in Actis, suis locis. anachoritae et confessoris, viri Dei. • Vide dicta.In
LuxoviEN. « Translatio sancti Spinuli confesso-
: editionibus aliis « Bremae, sancti Remberti archi-
:

ris, exiiniimeritis viri, beali Hidulphi archiepiscopi episcopi et c mfessoris. » De quo supra. « Eodem
discipuli. > Vocatur in Praetermissis Spinalus, et die, relatio corporis sanctae Ragenfredis virginis. •
remitlitur ad xi Julii. Vide Praeterinissos. Colitur viii Octobris.
Editio Lubeco-Col., in Barnaba multum interpo-

Pridie Idus. Die 12.

Mediolani, natalisbeati Xazarii martyris, quem Anolinussub rabie persecutionis, quae per Neronemexci-
tata est, diu maceratum et afflictum in cacere, cum quo sanctissimum puerum Celsum, quem idem ipso
nutrierat, gladio feriri jussit. Horum corpora, ut scribit sanctus Paulinus, cum usque ad temporaHonorii
ct Archadii imperatorum latuissent, beatus Ambrosius, Domino revelante, reperit. Item apud praefatam ur-

bem, sanctorum niartyrum Basilidis, Cirini, et Naboris.

NOT.E.
Pnri sunt Praten., Herinien., Antuerp .-Maj .
, Munerat., Greven. etMolan.

VARIANTES LECTIONES.
Mediolano, in Antuerp.-Maj. scriptoris vitiutn est. C feriri. Et hic quidem redundat, legens feriri' :

Cum quo sanclissimum legunt oinnes, exceptis Gre- Ano'inus jussil. Rursus Greven. et Molan. pro, san-
veno et Molano, qui ponunt, et cum eo sanrtissimum. ctus Paulinus, praeferunt beatus Munerat. utrutn - ;

Sequitur in texlu, quem idem ipse nutrierat. Iii He- que otnisit. In Arcliadii et Cirini oinnes passim con-
rinieiisi erasum eslipse. In Munerato deest. idem: veniunl repperit, est in soiis Herinien., Antuerp.-
:

Antiierp.-Maj. habet nutriceral Greven. et .Molan.

\ Maj. et Greveno.
nulriebat. llerinien. el Munerat. scribunt /'ertre, pro

OBSERVATIONES.
Ad X Junii mota est controversia de Basilide uno
an pluribus, deque ejus sociis diversimode comhi-
natis. .Aliahicnon minor succedit exvitiosa lectione
Usuardi, martyres Romatios .Medii)lanum transfe-
rpiitis. Ex Hieronymianis nihil magnopere lucis
anunditur, ut Florentinius, ea ferme
fatetur ibi
allegatis quae Fronto in nolis siiis a pag. 02 accu-
niula\it, occasione solius Basilidis, qui in ejus Ka-
lotidario huc die signalus est. Neque antiqua Sacia-
mentaria, ab llenschenio citata, rem omnino expe-
diunt; qiiam ut pauris exsequar, pr.-emitto textiim
integrum Homani parvi, ubi sic hodie legilur Mndo- : Pr.otormissis tmtisper indicatur. Aqui hieret iii
lani Nazarii et Celsi, qnorum inventio ii IduH Junii,
innrtijrvjm v Kul. Auqusti. Hincincipit diflicultas.ab
die xxviii Julii coUocatur, et quidem a Notkero ibi
et nativitas etcommenwratio repetitur. Quod igitur
Usuanlus Nazarii et Cdsi encomium hac die notet,
in eo ab Adone, cujus elegans compondium profert,
haud quaquam recessit. Nec in eo pnecipuus con-
Iroversiae cardo verlilur. Post binos hosce Medio-
lanenses sequitur in .\dono simpliciter : [tem benii
fiasilidi^, Xnhons, Sed et .\azarii et Celsi,
Cifrini,
quos duos passos fuis.ne apud Ebreduneiisem urbctn,
antiqnitas momorando celebrat. Quid de Ehrodu-
nensibus censeiidum sit, suo loco vidohitur, ot iii
D t."ibus aliis, qiios Ado absque positione seu palaestrae
loco reconsiiit quod si Usuardus feci.ssot, pianiora
;

Honschenio felicius explanata, quatii oa, qiia di; orant omnia. As tis in idvertenlor, an coiisiilto,(iiiis
egimtis dicta die x hujus. Itaquo .A.do, tluclorom (lical ;do suo rotunde addidit Apud pnnfdlam :

secutus, hic duornm marlyrum .Modiulanensiiim elo- urbem. At(|ue hoc est, quod coacervalis Martyrolo-
gium seu historiam ex .Vctis contractam el a .Votkero giis aliis operose refiillit laudatus llenschcnius, et
descriplarn retulil, quae ab aliis proprio cerlaminis inerito ; nain nec \eri speciein liabet, nec in anli-

147
quioribus ab Usuardo repertum est. Porro de iisdem
martyribus sic habet Beda Natale sanclorim Ba-
silidis, Ci7'ini, Naboris et Nazarii; unde suos Adonem
accepisse niihi firmissime persuadeo, omisso caule
Nazario, quem forte cum Medioianensi confunden-
dum putavit. Bedam certo sequitur Babanus, clarius
rem determinans Romw, via Aurelia, milliario v,
: indubitata monumenta. Nazarii et Celsi passio, in-
passio marlyris Basilidis, etc, uiulta adjiciens de
translatione corporum in Auctariis cxliibenda, quae
a Babano Notkerus niagna ex parte accepit, licet
ipse, pro suo, opinor, arbitrio, martyres dissociet.
Recte igitur arguil Ilenschenius pro veritate annun-
ToRNAC. ex Mediolanensium elogio postremam
partem resecat, incipiendo ab his verbis Horum
corpora, etc.
PuLSANEN. Ab Usuardo iterum deviat. En ejus
verba «Natalis sanctorum Basilidis, Cirini,Naboris
: rediit et in pace obiit. » Haec ex Vita accepta sunt,
et Nazarii martyrum. Bomae, natalis sanctorum
martyrum Felicis etMagilalei. » Felix buc aliunde
est intrusus alter, forle Macidaletes, Tripoli ascri-
: Naboris martyrum. Odulphi confessoris, Canonici
bendus videtur. « Item sancti Helidii episcopi.» Nec
scimus unde hic locum hac die invenerit.
BoswEYD. textui puro in fine adnectit
sancti Odulfi presbyteri et confessoris
Antuerp. Max.-Lubec. sic hodie memorant
et
« Mediolano, feslivitas sanctorum Nazarii et Celsi
martyrum, quando iidem beati martyres a beato
Ambrosio inventi sunt et translati, tanla gratia
decorati, ut sanguis eorum quasi recentissime vide-
relur affusus, et c.ipilaquasi eo dieabscissafuissent:
tantumque omnes sensei unt odorem, ut omnium
aromatum vinceret sua\itatem. Festivitas vera
eorum agitur v Kal. Augusti. Eodem die, sancto-
rum martyrum Basihdis, Cirini, Naboris et Na-
zarii. » rum Felicis et Magdalenae. Item sancti Elidii epi-
Alberg. et Danic. sic
liarn civitatem, natale beati Basilidis, qui Domino
apparente et jubente, ut omnia sua venderet et pau-
peribus erogaret, parentes suos visitaturus AureJiam
venit, ibique sub Aureliano, cum sanctis Cyrino,
Nabore et Nazario, palmam martyrii promeruit.
HiBC fabulose adornata esse, nimis quam compertum
esl. Sequilur « Mediolani,
: natale sanctorum mar-
tyruin Nazarii et Celsi pueri, quando iidem beati
inartyres a beato Ambrosio, » etc. Eadem omnia re-
feruntur, quae ex Antuerp. et Max.-Lubec. supra
dedimus.
Antuerp.-Max., Ultraj., Leyden.
traj.-Belg., eisdem plane vitiis laborant, et in fine
praiterea addunt « Ipso die, sanctiOdulpbi presby-
: Cujus
teri et confessoris. » Lovan., reliquis etiam similis,
deficit in elogio Nazarii et Celsi, ubi post suavitatem,
omiltit, feslivitas vero, etc.
Centulen. « Mediolani, inventio ettranslatiosan-
: ris, ejusdem Trajectensis ecclesiae canonici. Ad cu-
ctorum Nazarii etCelsi martyriim. Item beali Basi-
lidis, Cyrini, Naboris : sed et Nazarii et Celsi, quos
duos passos antiquilas commemor-^t. » Nempe Ebre-
duni, ut ex Adone in Observationibus diximus.
Bruxellen. « Apud Aureliam civitatem, »
: etc,
ut supra Albergrn., Danic. et alii. Tum « Et natale
sanctorum martyrum Nazarii et Celsi pueri. Quos
duos passos fuisseapud Evredunenseni urbem anti-
quitas meniorando celebrat. Nam Anolinus praeses
sub rabio persecutionis, » etc VtMa falsis adiniscet,
connectens et inlerpolans bina diversa elogia supe-
rius data. In lino « Etipso die, sancti Odulpbi con-
: Molan., ultimum textus sensum prosequens, ad-
fessoris. » dit, « et Nazarii, quorum Naborem et Nazarium, si-
Hagenoyen. • Iii Mediolano, translatio sanctorum
: mul ciim Gorgomo martyre translulit a Roiiia in
Nazari et Celsi martyrum. Ilorum corpora, ut scri-
bit, » etc. Vide dicta. Sequitur « Apud Aureliam
civitatem, » etc, ut supra. Demum ; « Eodein die,
apud Trajectum inferius, depositio sancti Odolphi,
Canonici monaslerii sancti Salvatoris. Qui Frysiam
cum sancto Friderico episcopi suoiterato convertit.
Et quia ipsum benigiie non audierunt, praedixit,Da-
»: :
USUARDI MONAGHI 148
A tiationisRomani moderni, neque nos minus recte
: genuinum Usuardi textum, licet erroneum, hac die
relulimus. Quid de Basilidis solius, quid porro de
Basilidis et trium hic noininatoruiii sociorum Actis
senliendurii sit, a Papebrochio abunde oxplicatum
est : at pro certissimo et antiquissimo cuitu stant
ventio et caitera ad eos sanctos spectantia in Actis
xxviii Julii exaininabunlur. En modo Wandalberti
distichon ad hunc diem proprie pertinens :
Cvriniis t^ridle elfulgei JSiazarque Naborque,
His et Busilidem fesio sociauius eodem.
AUCTABIA.
nos super eos esse venturos, et multos martyres in
: Frysia esse futuros, et sic factum est. Denique circa
finem vitae suae, monasterium in Frysia aedificavit,
et mare illic venturum praedixit. Deinde Trajectum
quam vide in Actis.
^
" Matric.-Cartus.-Ultraject. «Basilidis,Cyriniet
:
sancti Salvatoris Trajectensis. Qunerae virginis et
martyris, quae fuit una sodaliura beatae Ursulae. »
: < Natale Vide Papebrochii Commentarium,
» Altemps. «Aurelianis, translatio Ewici, episcopi
:
et confessoris. » Forte Ewurtii vel Evortii. de quo
agendum erit infra ad vii Septembris.
Florentin. Hic rursus multorum confusio, in ali-
quibus Pulsanensi non dis^imilis sic refert Stroz- :
zian., ni fallor Ipso die, Romae via Aurelia, mi-
: «
liario viii, monasterio Nirino, passio sanctorum mar-
tyrum Basilidis, Tribuli, Malchi, Daletis, Cibini,
Tropuli, Aurili, Donalelli et Secundae. » Vide in
Actis nomina veriora. « Item, natale sanctorum mar-
tyrum Basilidis et Cirini. Item Romae, natale sancto-
ordiuntur : « Apnd Aure- scopi. »
Editio Lubeco-Col., littera singulari notatur
G « In oppido Remis, passio sanctae Cunerae virginis et
martyris,desocietatesanctarumundecim milium vir-
ginum. Apud Aureliam civitatem, nalale beati Basi-
iidis, » etc Rursus « Mediolani, inventio sanctorum
:
martyrum Nazarii etCelsi pueri qui iidem, » etc, ;
ut abunde supra. «In Trajecto inferiori, natalebeati
Odulpbi presbyteri et confessoris. » Vide supra elo-
gium Hagenoyen., et totam \itae historiam in Actis
nostris.
Belin. post reperit, adjungit: « Sed festivitas eo-
et edit Ul- rum, » etc Etallera editio in fine praeterea subdit :
« Aurelianis, beati Evurtii episcopi et confessoris. »
nalalem diximus supra recoli vii Septembris.
Greven. « In Scotia,
: Termani archiepiscopi et
confessoris. » In Actis vocatur Ternanus. « In Tra-
jectoinferiori, sanctiOdulphi presbyteri et confesso-
jus meritum omnibus ostendendum, cuin omne ejus
aedificium flamma vorax absumpsisset, baculus ta-
D men, quo seniles artus sustentare consueverat, in
quo el tabellam ceratam ad nomina fidelium anno-
tanda habebat, ita repertus est illaesus, ut ne unus
: quidem apex in cera deperierit. In oppido Benen,
sanctae Cunerae virginis et martyris. Quae cumesset
de societate sanclarum xi milium virginum, ipsis
tamen aliquamdiu superstes, pietatis sludiis valde
intenta, ad martyrii palmam meruit pervenire. > Jara
dixi, Vitam in Actis illuslratam.
Galliam Crodogandus Metensis episcopus, permit-
: tente Paulo Papa Romano, anno Doininica3 incarna-
tionis DCCLXv etcollocavit praedictus episcopiis san-
ctuin Gorgonium in monasterio, quod dicitur Gorzia:
sanctum vero Naborem in monasterio quod dicitur
Novacella sanctum quoque Nazarium in monasterio
:
quod dicilur Loreshaia, ubi signa et uiiracula in
149 MARTYROLOGIUM. — MEXS. JUN. 150

sanifate infirmoram et debiliumsaepins fiunt. • Hsec
ex Rabano \el Notkero desumpla sunt. » Ipso die,
sancli Odulphi presbyteri et confessoris, cnjus reli-
qni.e habentnr apud sanctum SaUatorem Trajecti.»
A quo Tripartit:e lib xi, cap. 8, » Remittitur ad iv
Decembris. Editiones alice, corrupto textu, idem
hnl)ent de translatione Nazarii, etc. Item do Odulpho.
Tnm pergnnt « In oppido Rhenensi, elevatio sanctae
:

Dein tvpis minoribus • In oppido Renensi, ele\atio

: Cuner.-v virginis et martyris, • ibi sistendo. « Die
per sanctum Willebronlum sanct.-e Cuner.e \irtrinis Duodecima, sancti patris Onufrii. Et sancti patris
et marlyris. Que cum,»etc., ut Grkvk.n. « In .Meso- 1'etri Atlionili In monte Alho vide Janningum in
potamia, sancti Marulha episcopi et confessoris, de Actis.

Idihus. Diei3.
Roms via ardeatina, natalis sancts Felicul.T virginis et martyris, quae nolens nubere,nec idolis immo"
lare, tradita est cuidam vicario, qui fecit eam perseverantem in Confessione Chrisli, post tenebrosam custo-
diam et famis inopiam, levari in equuleo et sic demum deponi et priecipitari in cloacam. Eodem die

sancti Fandilce presbyteri, qui apud Cordubam civitatem, capite amputato, martyrium sumpsit.

NOT.E.
Sumitur Textus ex Herinien., Tornacen., Antuerp.-Majore, Munerato, Greveno et Molano.

YARLINTES LECTIONES.
Tornacen. ante Felicula; omisit titulum saHrfa?. B "C'7"^- I'i Heriniensi veroexprava litterarum trans-
Moian. autem scripsit Fieliculce. Idem Tornacen., positione, pro c/oaca»?j, legilur, coac/am.Nescio quid
pro immo/arf substituit sarri^co>-e. De f/(/o/is dixinius Greveno in mentem venerit, dum loco Cordubam^
alibi, uti et de eculeo. In Molano pro nec idolis est legit, apud Columbam civitatem.

Citatum pridie et saepe alibi vetnstum Frontoiiis
Kalendarium ad diem xiv Junii legit Natale sanclie:
Feliciilc?, nhi recte laudalus Fronto obser\at, scri-
bendiim forte die xiii, ut nempe habent Maityrologi
nostn.Atque imprimis Hieronymia apographa apud
Florentinium ultiino loco hoc diesignant, Felicnli;
sed de Felicula sermonem esse editur non dubitat,
ex antiquissimo Epternacensi suflicienter edoctus.
Romce saucUe Felicuhv, diserte meinorat Beda, et
post eum Rabanus, cum elogio. Clarius Romanuin
parvum Roma^, sanctce Feliculce virginis martijris.
: in Auctariis notatara invenies.DeNotkero nihildici
Clarissime et expressissime MartyrologusViennensis,
ex citata non seinel mense Maio Marcelli adNereum
etAchilleum relatione, totam suam panegyrim con-
texens, cujus epitomen nitidissime ab Usuardo con-
tractam, laterculum nostrum repraesentat. Wandnl-
bertus paucis multa non inconcinne complectitur
OBSERYATIOXES.
tario. De FcJiculce gestis eadera est ratio quae de
totaiYerciet Achillei Actorum serie. Antiquum ejus
cultum probalissimum novimus. Depluribusplurium
corporibns, snb ejusdem norninis venoratione, vide
Henschenii et Papebrochii Commentarinm histori-
cnm. Notantur praeteiea hac die in Beda Africani
mdiTlyres, Lucianus, Fortunatus et Crescentianus. Qno-
rum postremum omisit Rabanus, contra qnain faciant
codices Usuardini inediae not.^E, qui insecundo pas-
sim deficiunt. In Hieronymianisadditur Tecla, quam
potest, cum in eo lacuna sit usque adxiii Kalendas.
Noster Africanos illos omnino praeteriit, Corduben-
sibus suis magis intentns, quornm plureshoc mense
commemorat, ut iii Isaacum, \ii, Petrum, Habentium
et /^reHfam, etc; VIII, /l/ntHt/tiim;quibusque aliosaliis
diebusex Eulogio Actanostra adjungunt. Ilac igitur
:

Jdus illusirat Felicula virjjo cruore, Fandilam presbyterum ab Usuardo celebrari, et su-
Lac, Pfironiila, libi, verbum quam junxit et aGidS. C periora omnia genuinaejus esse, putamnsquam cer-
LT)i alluditurad vocem collactaneam, de qua etiam tissimum. Yidesis Fandilae Acta ex Eulogii Memo-
alibi meminimus. An non perperam Acta aliqua mss. riali lib. iii, cap. 1, in majori opera producta, cum
co//ectoneam appelient, videin Henschenii Commen- synopsi praevia de cultu et tempore.

AUCTARIA.
PcLSAXEN. sic legit « In Africa,
: natalis sancto- Centulen. Romae, sanctae Feliculae virginis
: «

rumLuciani Fortunati,Cresceiitiani ft Teclae. Rom.Te, quae fuit convirginalis

miliario septimo, natalis sancti F^eliculi cum sociis
suis. » Puto voluisse scribere Felicissimi cum sociis
suis, de quo etiam hac die BhuxELUEX. Colitur vero
VI Augusti.
beatae Petronillae, quae sub
Flacco comitepassa exstitit. Eodem die, sancti Fan-
dilae presbyteri, qui apud Cordubam civitatem ca-
pite amputato martyrium sumpsit. »
Bhuxellex. de Felicula, post mart;iris, insorit :

Rosv\'EyD. de Felicula textui, caetera puro, inter- « Quam cum Flaccus coines, post excvssum beatae
serit :• quae erat collactanea Petronillae virginis. » Petroniilae. vellet dnciTe uxorem, et ipsa nubere
A.NTCKRp. el Max.-Llbkc. in prima annnntiatione nollet, » etc, usque ad finem, abi additur « Etsic :

omiltunt locum,nempe, n'a Arde/i/iHa. In fine aulein
adjungunt « In Africa. sanctorum Luciani et Cre-
: Rom.^B, natale sancti Folicissimi. cum sociis suis. »
scentiani. » Ubi vides deesse intermedium Fortuna-
tum, ul supra monui.et magis patebit in seqnentibus.
A.\tcehp.-Max., Ultraject., LeVden., Lova.\ik.\.
et EDiT.ULTRAj.BELG.sic incipiuut « Civitate Padua,
:
natale beati Anthonii confessoris, de ordine Fratriim
Minorum, qui celeberrinjus exstitit vita, miraculis
et doctrin». » Sequitur lextus purus. In fiiie additur:
« In Africa, sanctorum Lnciani Pt Crescentiani. »
Ai.berg. et Da.\ic., pares hactenus, addnnt prae-
tere-a de sancto Anlonio Patavi'io, post doc.lrina
« Hic memoria pro codicihus utfbatur, nt a sommo
ipsa cuin corona martyrii perrexit ad Chiistnm.
Yidetur indicari isqui coliturvi Angusti. InFandila
purus, pergit :« In Africa, sanctorum Luciani, For-
tunati, et Crescentiani martyrum. Itein, translatio
sancti Bartholomaei apostoli. » De qua agetur xxiv
Augusti. « In civitate Padua,beati Antoiio confesso-
ris, ordinis fratrum Minorum. Qui vita.niiraculis ct
doctrina celeberrimus fuit. It m sancti Prisci epi-
D scopi et confessoris. Et in Gandavo, translalio
sancti Landoaldi confessoris. » De hac et Prisco
: vide Pr.clermissos.
Ha(;e\oyen. « Romae via Ardeatina, natale bea-
:

pontifice Gregorio nono arca Testamfnti pecnliari I.T Felicuhe virginis et martyris, qn.-E erat collate-
nomine vocaretur. Inter caetcra aiitem virtutum ralis et collactanea beat;e Petronillae virginis, filiac
suarum miracula, quibus in vitaclaruit, etin morte beati Pelri apostoli. Quam
Flacous comes post inor-
duos legitur mortuos suscitasse. » tem Petronillae virginis in uxorem habere voluit,
 151 USUARDI MONACfll 132

sed illa consentire noluit. Sed quia ydolis tunc im- A doctrina. « In Felicula purus est. Sed penultimo
molare noluit, iradita est cuidam vicario, qui fecit loco « In Africa, natale sanctorum marlyrum,
:

cam septem jojunaro diobus, ct tunc ducta cst ad Fortunati, Luciani et Crescentiani. Eodern die, san-
puelias, dea3 Vcstaj consecralas, ut ibi cum eis de cti FandilaB presbyteri, apud Cordubam martyri-
sacrificio comedcrot, quod et renuit, ot aliis septem zati. »

diebus jejunavit. Tunc est incarcerata et demum in Greven. : « In Africa, sanctorum Luciani Fortu-
eculeo levata, et tunc de eculoo de[)osita, et in nati etCrescentiani. Item sancti Landwoldi. » Puto
cloacam praicipitala. Eodem die. translatio sancti Laiidoahhim de quo supra. Civitate Aternensi,
«

Bartholoma^i aposloli ad Bene\entum. » De Fandila boati Celhei opiscopi cognomento Peregrini. Qui
satis pure. Sequitiir In Africa^ sanclorum mar-
: « temp(>re beati Gregorii pap* illi ecclesiai [Amiter-
tyrum Crescentiani et Luciani. Apud Paduam, na- nensi] pr.nefuit atque ab Umblone tyranno Longo-
tale beati Antonii confessoris, qui duos mortuos bardo morli adjudicatus, cum decollari non posset,
legitur suscitasse. » ligato ad collum saxo ingenti, in fiiimon praeripita-
Aquincint. in fie « In Africa, sanctorum Lu-
: tus,feliciler occubuit, statimquecorpussacrum cum
ciani ot Crescentiani. » lapide superenatavit. Paduae, depositio beati An-
In VioTORiN. pro Fdndilw est Ficandi. tonii confessoris, ordinis Minorum,vitaet miraculis
Matric.-Cartus.-Ultraji':gt.; « Antonii confesso- celeberrimi. Hic momoria pro codicibus utebatur,
ris, ordinis Minorum. Foliculaj virginis et martyris, unde eum GregoriusIX Archam Testamentiappella-
Pharildis ^irginis. » Data est Pharaildis Vita iv Ja- bat. Translatio sancti Andreae[an )(onBartholomaei?J
nuarii. Nescio cur hoc die repetatur. B apostoli ad Beneventum. » Vide Praetermissos.
UcHELLiAN. « In
: Ajrica, sanclorum Luciani et MoLAN. « In civitate Padua, beati Antonii, Lu-
:

Crnscentiani. » Vide Antl'erp. et Max.-Lubec. sitani Ulysbonensis, illustris confessoris, Minoritae,

Florentin. « In Italia, civitale Paduana,
: sancti qui celeberrimus exstitit vita, niiraculiset doctrina.
Antonii Ulissiponensis, illustris confossoris de or- In Africa, sanctorum martyrum Fortunati, Luciani
dino Fratrum Minorum, qui celeberrimus exstitit et Crescentiani. Gandavi, elevatio sancti Landoaldi
vita, miraculis et doctrina. In Africa, sanctorum sociorumque ejus » quos minori charactere sub-
;

martyrum Luciani, Fortunati, Crescentiani et Tecla3 jungit « Amantii, Adriani, Vincianaeet Landradae.»
:

virginis. » De quibus vide Praetermissos. « In Claravalle obiit

CoDEX S. RicALDi : « Apud territorium Forense, Gerardus monachus, de quo Bernardus in sermone
beati Regnaborti martyris. » Vide Pra^termissos, ubi super Cantica 26. » Est S. Bernardi frater, de quo
remittitur ad xv Jnlii. in Actis. In aliis editionibns. De Antonioet Africa-
Editio Lubego -Col., in Feliculamodice interpo- nis ut supra. Tum « Die decima tertia sanctae
:

lata, in Fandila ferme pura est. « In Africa, sanclo- martyris Acylines [Aquilinffi] et sancli Triphillii
rum Luciani ot Ciescentiani martyrum. Padua ci- opiscopi Leucosiae in Cypro. Gandavi,elevatio, •etc.
vitate, natale beati Antonii confessoris, » etc, sicut Minoribus typis « In Claravalle, obitus Gerardi
:

Antuerp.-Max., Alberg., etc, supra. monachi, etc. Item sancti Peregrini sive Cetaei
Belin. primo loco « In civitate Padua, natale
: Aternensis episcopi et martyris, in Hadriensi civi--
beati Antonii, illustrisconfessoris deordine Fratrum tate in fluvium Piscariae mersi, tempore Gregorii
Minorum, quiceleberrimusexstitit vita, miraculiset papae. » Vide Acta.

XVIII Kal. Die 14.

Helisei prophetae, qui apud Samariam Palestinae (ut beatus scribit Hieronymus) situs est, ubi et Abdias
prophcta quiescit. Apud Caesaream Cappadociae, natalis sancti Basilii episcopi, qui tempore Valentis do-
ctrina et sapientia insignis,omnibusque virtutibus fundatus, mirabiliter effulsit. In territorio Suessionis
civitatis, sanctorum martyrum Rufini et Valerii, qui a pra?side Rictiovario post illata sibi tormenta jussi
sunt decollari. Ipso die, sancti Quintiani presbyteri et confessbris.

NOTyE.
Ita Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Belini prima editio et Molan.

-Reliqui in textu, Helisei, ut habet
alii, licet Heriniea., Tornacen. et Antuerp.-maj.
aspiratione careaiit, nulluscoilex legit Elizm. Pale-
sHnce, ut in omnibiis, sed de ea et Hieroniino satpe
alibi et satis dictum est. Probatissimi codices con-
formiter scribunt situs est ; Molanus, positus est;
qui mediae notae sunt, conditus ist. In Antuerp.-
Maj., post Abdias, deesl propheta ; et pro quiescit, in
Molano, requiescit. De Cwsarea et Cappadocice, nihil
VARIANTES LECTIONES.
Pratensis et G repeto. Belini prima edilioultimam annuntiationem
penullimae aiiteponit, alteraauclior est, ul patebit in
Auctariis. Antiierp.-Maj. pro Ru[ini, posuit Rufi.
Tornacen. post Valerii, omisit qui, unde sensus ma-
net imperfectus. Quintiani legunt codices omnes,
solus Rosweyd. OHuUuuani, hic autem et Antuerp.-
maj. addunt titulum martyris, caeteri omnes solius
confessoris.

OBSERVATIONES
Qui primus latinis Fastis Eliswum inseruit Beda, Haec Romani parvi verba sunt In Cappadocia, san- :

solo noinine coutentus fuit, idque Rabanus secutus ctiBasUii, fratris Gregorii et Petri. Adonianum elo-
est; et ita etiam legit auctor Romani parvi, forte gium eleganter de more contraxit Noster, servata
citatis anti(]uior, ex quo certissime sumpsit Ado, natalis lorinula, quam in plerisque probatioribus
jjluribas proseciitus ex sancto Hieronymo, qua3 codicibus concorditer relataiii invenio de Ordina- ;

Noster brevissimo complcxus est, solas ferme refe- /to/ie, nusqnam verbum.Fateor equidem aberuditis
rens Elisaji el Abdiae sepulluras. In textu nostro se- D obitusdieiu ligi Kal. Januarii, quo ejus inemoriam
cundus est Magnus Basilius, cujus nataleni diserte cum Usuardo eliam recoluimus, verum cur ad ele-
oxprimit is, qui primus elogio ipsum ornavit Vien- vationem vel translalioneni corporis, ut aliqui codi-
nonsis Ado, acceptum videlicot ex Romano parvo, ces innuunt, vel ad aliam quamvis causam praesens
a quo primitus memoriam in Martyrologio consi- festivitas asque ac ad ordinationeni referri commode
gnatam non adverlit, qui Basilii Acta operosissime nequeat, lubens docebor, quando ordinationis com-
et accuratissime illustravit collega noster Baertius. meinoratio in Martyrologiis antiquioribus incognita.
 »
lo3
etiani in recpntinribns tam rara est et aliunile
constat vocein illain Ordinatioiiis, in Romannni ho-
dicrnnin. ^ergeiile ad nnein saxnilo decimo soxto
priinuin irrepsisse. Sed alil)i fortc lociis dahitur rein
illam accuratius discMtieiuli, satis sit modo priuiain
festi\ itatis liodiernie orijriiiem et se'|Me!as ostendisse.
In Adonesecundoloco ponuntur /iH/JJiHset Valerius,
nnllo ornali elogio, queinailmodum et Rahanus eos
annunliat. At Florus martyrii serioin uheriMs expii-
cat : Noster Acta se vidisse ostendens, ex iis pau-
cissima delihavit. Crediderim aMlem Adoiiem et
RabanMin ex Hieronymianis apographiSjUhi in non-
nullis adjecti snnt, eos martyres primuin eruisse.
Censuit oiim Sirmondns, ipsnrum historiam proham
esseac miiiime diibiam. Magno etiain in pretio apud
Henschenium fuisse, patet ex hotlierno ejus com-
nientario. Cerle antiquitate sua Nenerandam esse,
fateri omnes cognntur. Ex ea pestoruin
tradidit Tillemontius toino IV,
718 aperte edisserit, Actis illis
Utri melius judicaverint, statnat ernditMs lector.
Elisaeum cum Rufino et Valerio sic canit Wandal-
berlus :
Octavo Juli et deno anie exordia mensis.
PuLSANF.N. « Helisffii prophetae. Et sanctfe Feli-
: sanam civitatem Dorostoro, sancti Julii marlyris.
cnlae. Vide die praecedenti. « Aurelianis ci\itate,
» Qui sub Maximo pr^eside martyrii palmain accepit. »
translatio corporis beali Aniani episcopi et confes-
soris, et liberatio ciMtntis ipsius ac [nbj Hunnis. »
Natalis est xvii Novembris. « Ilem in Suescionis
civitate, passio sanctorum martyrum Rufini et Va-
lerii. » Prolhi martyris. » Indicntur Prothus Canlianorum
Antlerp. et M.\x.-LuBEC., omis^o Quintiano, ha^c
substituunt « Aurelianis, translatio sancti Aniani
: ctorum martyrum
episcopi et confessoris. » QMihus consonat codex
Ugelli.an., ut passim alibi solet.
MuNERAT. secundo loco « Aurelianis, sancti : dicere Elhcrii. « Itein sancti Ignatii episcopi. » An
Aniani confessoris atque pontificis. » Caelera purus
est.
Greven., Aurelianis, sancti Aniani
tertio loco : «
episcopi et confessoris. » De reliquo purissimus.
Antuerp.-Max., de Basilio, ad finem elogii sub-
jungit « Ip-^e idem sanctus etiam
: ipsa (^ircuinci-
sionis die feslinatur, » ut in Observatione satis
dictum est. Deficit in annuntiatione ultiina.
['LTBAJECT., LeYDE.V., LoVAN. Ct EdIT. UlTRAJ.-
Belg., textum satis, purum habentusque ad « Quin-
tiani, » quo carent,ut praecedens.
Albehg. et Damc, agnnt de Elis?co etdeSuessio-
nensibus. Caetera desunt. De Basilio egerunt i Ja-
nuarii.
Centulen. : « Helysaei prophetae, qui
riain Palaestinffi conditusest, ubi et
quiescil. C;esarea Capadocia?, sancti Basilii archie-
piscopi et confes.soris. In territorij Suessionico,
passio sanctorum Rufini et Valerii martyrum sub
Ricliovai io. Aurelianis, translatiu S. Aniani episcop
et confessoris.
Bhuxellen. « Apud Caesaream Capadociae, ele-
: signatur haec ordinatio xvi Junii. Ulri codices re-
vatio beali et inagni Basilii episcopi et confessoris,
fratris S. Gregorii Nazianzeni (Nysseni) et Petri.
Cui Christus cum suis apostolis apparens, ministe-
rium Missae docuit, et cujus precibus Etnem SyrMs
Graece locutus est. Quique mortem Juliani apostat;fi
per revelationem cogiiovit; qui vadens ad belluin
Persicum sibi in reditu destructionem Ciesareae fue-
rat comiiiinatus. Hic magnns Ba.^iliiis, sapieritia, et
doctrina insignis omnihusque virtutihus fundatus
cum in Ecclesia Dei mirnbiliter efTiilserit, quievit in
Christo Kalendis Januarii. Cujus festum in hac die
suae elevalionis celebiatur. Eodem die, Ilelizei pro-
phetae. Qui apud Samariam Paleslin;c, qu;e postea
Sebasta ca^pit vocari, se[)ullus e.^t, uhi et Abdias
propheta (|uiescit, et saiiclus Joannes Baptista. » In
Rufinoot Valerio purus est. Sequitur « Apud Me-
MARTYROLOGirM. — MENS. JUX. 154
; A Vales HelizaGiis, sinuil Al)ilias (que) refulgent,
Ilic (iiioque Valeno el Rutino iiKiilyn; gaudut.
Qui locum postremnm occnpal Ouintianus, non
cx Hieronymo proflnil, uhi martyr signatnr cum
sociis. secrah rsuartlo, nescio nnde, pritiium pro-
ductusest,et SMhstitMtus Etlierio Viennensi episropo,
quem notarat Ado, illo, nt saepe solitiis esl, Vien-
nenseiii pr.vlereunte. Porro QMiiitianus ille, nt pres-
confessor commemoralur, non ut epi^copus,
bijter
qualem existimasse videtur is qui editioncm Romani
hodierni, aiini millesimi sexcentesimi octavi auctio-
rein reddidit, a Rnronio in Notntionihiis propiigna-
tus. At Henschenius episcopum Hhulenenscm huic
synonymnin rejicil ad xiii Novemhris, quo dic in
Roinano recolitur, ut episcopus Arrernensis, idein
ipse qui antea Rullienensis fuerat, de quo mominit
Gregorius TMronensis in Vitis PatrMm, cap. 4, ut suo
compendinm loco dicemus. Beda noster genuinus agitde transla-
459
p,i}?. at pag.;
tione S. Aninni, etc, in multis Auclariis, imo in
lidendMm non esse. B apographis llieronymianis posita, qua^ utrum vere
Bedae sit, duhitafe cogit Rabani silentium. Ast
Usuardina integra lectio ex codicibus tam diversis
conslantissiina est.
AUCTARIA.
Colitur xxvii Mnii, uhi h.Tc nitidiiis exprimnnlur.
• In Africa, saiiclorura Gnlliani et Biluni presbyte-
rorum et martyrum. » Primus Ephesinus est ; de
alio vide Pra-termissos. • In Aqiiilegia, iiatale sancti
paedagogus, de quo xxxi Maii. « Ipso die, nntale san-
Affri et Quintianipresbyterorum.»
« Afram fortedicere voluit. « Vienna.sancti Euche-
»
rii episcopi et confessoris. » Nomina mutat, voluit
Constantinopolitani, qui colilur xxui Octobris? De
Aniano, ut supra. In fine « Item Tecl« virginis.
:
»
Forte marlyrem indicat, nempe Quintiani sociam.
G Hagenoykn. « Depositio HeIiz;Bi prophetae,in cu-
:
jusnativitate vitulaunaaureamugituni dedit,qui au-
diebatur in Jerusalem. Qui per lleliam prophetani
unctus est propheta, cui semper postea adhaesit. Qui
et Heliain in coelum ferri vidit, et pallio Helia) Jor-
danein divisit miracula plura fecit et duos mor-
:
tuos sMscilavit. Reges Israel et Syriae inunxit, et
facta illorum bona et mala prophelizavit. Deinde
apud Samariam, » etc, Basilii elogium resecat, in
Rufino et Valerio purMS. « Eodem die, natale benti
Brandani abhntis mirabilissimi perogrini super ma-
apud Sama- re. Hic natione Scotus erat. » Colitur xvi Maii.
Ahdiaspropheta « Ipso die. translatio sancti Quincinni presbyleri el
coiifessoris. Eodem die, depositiosnncti Aniani Au-
relianensis episcopi et confossoris. » Hic deberet
esse « translatio, » in Quintiano, . dopositio. » Se-
quitur « Ipso die, ordinatio sancti Nycolai episcopi
:
Mirrensis. • In editione Lubrco-(>)l. et (jHEVen.
D ctius statuant, non hic examinanduin est, sed ad
diemvi Decembris.
Aquicinct. de Quintiano habot, « presbyteri et
martyris; » sed Quinliani plures hoc die in Actis
reconsentur. Dein siiblit « Aiirelianis, translatio
:
sancli An ani episco[)i et confessoris. » (}uomodo
etiam bahet codox Bigotian. suh nota, p. 5.
Victokin. el Reg. Suec. sub iium. I.'i0, in fine :
« Aurelianis civitate, translalio sniicli Aniani epi-
scopi ot confessoris, et liberatio i|)siiis civitatis. »
Vide PuLSANEN. supra. « Apiid Atjuileiam, sanctoruin
martyrum Cancii, Canciani el Canciaiullaj. » De
quihiis xxxi Maii.
Daveron. « Aurclianis, translatio sancti Aniani
:
episcopi et confessoris, el dedicatio sancti Salva-
: toris (jarrossensis. » Si dedicatio ad .\nianum spe-
155 IISUARDI MONAGIII 156

addiem ejusnatalem xviiDecem-

ctet, dicetur cle ea A die,sancti Quinciani presbyteri et Siciiconfessorum.
bris, quo similin semper remitlimus. Aurelianis, translalio sancti Aniani, • etc. De qua
Matiuc.-Cartus.-Ultraj. Rnfini et Valerii mar-
: . etiam altera Brlini editio.
tyrum. Hasilii episcopi Caesariensis. Ilelisffii pro- Greven. Nota « IIoc die translatus est sanctus
:

phetre apud Samariam. Quintinni preshyteri. . Basilius, Kalendis vero Jannarii obiit. Item sancto-
In Vatican., num. 5919, deest « Elisaei, Bnsilii, rum Antheonis, Galani, etJovini, Theodoli, Afri et
Quintiani. » Adjectnra « In Benevenlo, S. Marciani
: Prolhi. » Vide Acta. « Viennae, Ethnrii episcopi et
episcopi et confessons. » confessoris. Gregorii episcopi et confessoris. » Quis
Alte.mps. « Ipso die, Quintiani presbyteri et mar-
: sit, nescitur. « Bertholdi confessoris. » Forte isest,

tyris. » Meiius >n textu, « coiifessoris. »
Florentin. « Ipso die, sanctorum martyrum Af-
:
frii, Prothi etQuintiani. »Vide martyres Africanos.
De Aniano, ut Fhlsanen. « Item, sancti Ignatii epi-
scopi et martyris CP. » de quo supra. « In Pag:ia
civitate, sanct.iB Autheonis ei sanctae Ludidite. » Vide
in Actis Antheonem. « In Epheso, sanciorum Mag-
gini, Gastini et Viviani. In Africa, sanctorum Afraj,
Quintiani, Theodoli, Thedae, Festinai et Quintia-
nillae. » Vide horum martyrum nomina correctiora
in Actis.
MoNTis SiON Aurelianis
: «
corporis beati Aniani confessoris atque pontificis. »
Remens. SS. Tim. et Apoll. :« Remis, translatio
corporis sancti Rigoberti episcopi et confessoris. »
Colitur IV Januarii.
qui colitur XVI Junii.« Sues^ionis, sancti Aristionis
confessoris. » I)e quo in indice Prietermissorum.
« Tulli, translatio sancti Mansueti episfopi et con-
fessoris. » Colitur iii Septembris. « Beatae memoriae
Basilii, prioris majoris Cartnsi;e, qui octavo post
sanctnm Brunonem loco, annis viginti tribus praedi-
ctam rexitdomum, et miraculiscuruscans obdormi-
vit inDomino. » Vide Praetermissos.
Molan. in posterioribus editionibus : « Viennae,
sancti Etherii episcopi. Syracusis, sancti Martiani
A episcopi, qui ab Apostohj missus, Seleucum ibi et
civitate, translatio Gordium et magnam
inultitudinem convertit. Die
decima quarta, sancti patris Methodii patriarchae
Constantinopolis. »Dein charactere minutiori :« Au-
relianis, translatio sanctorum Aniani, Monitoris et
Flosculi,civitatis ejus episcoporum Euspiciiabbatis
;

Editio Lubeco-Col. In Elizaeo interpolatur. Se-
quitur de Valerio, etc, pure. Tum « Apud Ca^sa-
ream CapaJociae, translatio sancti Basilii episcopi et
confessoris. Snessionensi civilate, sancti Aristionis
confessoris. » Vide Praelermissos. « Viennae, sancti
Eucherii (Etherii) episcopi et confessoris. Eodem
Miciacensis primi, Baudelii etScubili martyrum, et
: Agiae matris sancti Lupi episcopi, et iiberalio civi-
tatis ab Hunnis persanclum Anianum episcopum.»
In Pnetermissis singuli ad proprium suum diem na-
talem reducuntur.

XVII Kal. Die 15.

In Sicilia, natalis sanctorum Viti, Modesti, et Crescentiac, qui sub Diocletiano imperatore post ollam
plumbi ferventis, post bestias et cataslas divina virtute superatas, cursum gloriosi certamiiiis peregerunt.
[Interserit BouiUarl: ^ Civitale Benevento, sancti Mercurii martyris.] Apud Mcsiam civilate Dorostoro,

sancti Esichii militaris, qui cum beato Julio comprehensus, sub praeside Maximo postea raartyrio coronatus
est.

NOT^.
Puri sunt Herinien., Tornacen., Antuerpien. et Max.-Lubec, Munerat., Belin., Greven. et Molan.

= De sancti Mercurii raentione, quam ex codicum G illa reperire non potai. Forte non restituit is cui

suorum silentio et litura Pratensis inductam esse
autumat Sollerius; ab ejus judicio ad sanos oculos
appello. Si vel levissimum scriptune discrimen su-
spicentur, causam non dico, quin super inductam
esse judicent. Additara fuisse veram est, sed ab
Usuardo uiide sumptam, nun liquel. Illius martyris
;
Acta penes nos olim fuerunt, siquidem in ms. no-
strorum codicum indice meraorantur n. 461. Sed
mutuo data fuerant, forle etiara sublata furta sunt.
De Alexio, margini addito, non est qund Pratensi
codici moveat litem, nam nullum est Martyrologiura,
quod saltem in usu fuerit, quin hujusmodi addita-
mentis infarciatur. Et quid mirum ? An oportuisset
integrum volumen describi quoties sanctus aiiquis in
Fastis addebalur? Bouillart.

Sensus exigit sanctornm Vili, etc. singularessunt
Greven. et Molan. in snncti Viti, e'c. Sic superflua
est particula et inter Viti et Modesti, quam tamen
adjiciunt Tornacen., Antnerp., Max.-Lubec, Mune-
rat. et Belin. qni poslremus legit Viti et Modcsti
atque Crescentice. De Mesia saipe et satis diclum.
Gup Heriniensis scripserit Apud Mesiam civitatem
: rint, nescio certe ita legit utraijue Adonis editio
VARIANTES LECTIONES.
: Item Exitii, pro Esichii. Vi-
stro, Belini vitia sunt.
detur nimium sapere volnisse Muneratus, dum mili-
taris, quo modo Homanum parvum, Adoet Usuardus
constanter legunt, mutavit in militis el martijris.
Idera Muneratns cum Belino posuit Maximiano, pro
Maximo. An Usuardum ex .\done corrigere volue-
; ;

Dorostoro, non divino. Messiam, Mcssinam, et Doro- codices nostri reliqui omnes, ut in textu.

OBSERVATIONES.
Nobilissiraum martyruin Siculorum ternarium D martijrum. Ado priori Hieronymianorum ordine vin"
passim celobrant Latini omnes Martyrologi. Iliero- dicato, egregiam tradit Actorum qualiumcunque
nymus imprimis, in cujus apographis ea sola oc- epitomen, a Florentinio laudatam, recitatam a Pa-
currit diversitas, (|uod ultimum nomen in uno aut pehrochio, ex qua Noster c irnpiMuliosius suum en-
altero, genere masculino niale efferatnr, Crescentius comium nitidissime texuit. De pahestra, in qua mar-
vel Crescenlianus. Beda, (luod mir(M'e, solius Vili tyres corta\eriiit, non unam recentiorum Scriptorum
meminit, at Florus socios restituens, non contem- opinionera recenset Florenlinius, Lucanos ex Actis,
nendo elogio onmes exornat. Rnhanus de solo Vito cum Siculisconciliare conatus, dequihus etiam non-
agcre etiam videtur, quamvis in longioris orationis nulla (Incidaiitnr in Pa]uM)rocliii Commentario, quo
su;e conlextu socios non pra'termittal. Jamad fontcs curiosiores hnjnsmodi reriim indagatores libenter
nostros accedamus propius. Romaiuim par\um sic remiltimus. Ad prssens quod attinet, comperlum
cnuntiat In Sicilia, Modcsli, Viti et
; Crcsccntice habeinus, antiquiores et probatiores MartyiMlogos,
 :

157 MARTYROLOGIUM. — MENS. JUN. 138

nnlla deLncania facta mentione, pngiles hosce una- A ejus singula in laterculum suum apertissime transtu-
nimi ci>nsensu Sicilise ascribere. Porro ad Yiti et lit. Est liic Esirfiius\e\ £^.s'//c/(iH."{, de quo jain siii^ra

sociorum Aclaqiiod attinet, ca a recenlioribus \ ix locuti sunius xxv et xxvii Maii, ex Aclis sancli Julii,
tolerantur, ut \idere est apud Tillemontium tomo ubi in Adoniano elogio oinnia babes, qnx de eo re-
V, pag. 129. Nobis placet Papebrochii dc ipsis sen- forri piissunt. In Pratensi codice, post Sicuios. in-
teiitia, qua nimiruui probat. late dilfiisum Iwrum trusus est inartyr Reneventanus, his verbis Cioi- :

martyruin ueutiiiiiam dubitabilem cultum, utnaique
dubiie martjirii cirruiiiKtantiiv siut. Et sane cultns ille
etiam ex Sacramentariis a Tillemontio citatis con-
stantissitnusest. l)e eorumdem sepultura, Aariisiue
translatiouibus, fuse et diligenter monumenta a Pa-
pebroctiio collecta et expensa sunt. Restat inetricus
\Yandalberti cantiis, in quo qnid Marfiarila faciat,
fateor me ignorare, nisi ex xx Julii huc importune
retracta sit. Audi poetam : pressiori usuin caractere, quo ad inserendum Mer-
Senleno deno Yitiis cum virgine clara,
Margarita niariyrii splendore nitesclt
Hocque MoJeslus et alma nilet Cresceniia virgo.
tate Benevenlo, sancti Mercurii marlyris, habet(|ue
denuo consentienti's sippius codices binos alios,
Antuerp. maj. et Rosweyii. cnm collalione Aquicin-
ctina. Sod manifestani addilionem, erasis aliis vo-
cibus superscriptam deprebendit Castellanus, sa-
tisque evincunt cajteii nostri codices universi. Notat
Castellanuserasionem in membrana factam incipere
ab imperatore, unde suspicari licet, interpolatorem
curiuni spatiiim ei sulliceret. Insuper apograplium
: nostrum in nne, puto ego in margine praetensi aiito-
Ronm, sancti Alexlii homiuis Dei.
graplii, adjicit :

Jam vero qnem nos cum Usuardo Esichium Hanc autem annuntiationem caeteris melioris notcie
appel-
lamus, is in apographis Hieronymianis Isicus, Isi- B codicibus incognitain, ad Usnardum miniine perti-
cius, Ysicius, etc, a Romano parvo ^4(/c/ii«s dicitur, nere tam putamus indubitatum, quam certuin est
uli in Rosweydi Adone, qui proJ/rt.ruHo, ut diximus, textuin a nobis relatum vereet integre Usuardinum
Majcimianum posuit, qua voce excepta. Noster verba esse.

AUCTARIA.
Praten. De binis hujus codicis Auctariis proxime deslo, etc, in fine subjnngit : « Eodem die, natale
egimus. Menurius colitur 2o Octobris. sancti Viti martyris. » Hunc verosimiliter credidit
A.\TL'Eiip.-M.\j. idem habet de Mercnrio et eodem ab alio diversum esse.
loco sed in fine addit praeterea
;
• Ipso die, sanclae : Matric.-Cartus.-Ultraject. « Viti etModestiet
Edburgae \ irginis. » De qua vide in Actis. Aliis voca- Crescentiae marlyruni. Landelini abbatis. Hesychii
tur Eadburga. » mililis et Julii martyrum. » De Julio actum est
HuicplaneconsonatRoswEYD.jhocsolodiscrimine, 27 Maii.
quod, ut jain diximus, scribal « Ipsa die, sanctae : Codex BiGOTiAN. signatus D. 9 « In Fiscanno, :

Eadbiirgaj virginis. > dedicatio ecclesiae sanct:e Trinilatis. »

PuLSA.\EN'. • In Lucania provincia, passio sancto-
: Camberien. «Aurelianis, sancti Aniani confesso-
:

rum marlyriim Yiti, Modesti et Crescentiae. Item in ris. » Vide die praecedenti.
Dorostoro, natalis sancti Ysichii marlyris. Apud Reg. Suec, sub nota num. 1.10 « Eodem die,:

Aquileiam, sanctorum martyrum Cantiani, Protici, natale sancli Viti inartyris. » Ut Victori.x. snpra.
Clementis et Cantiani. » Yide totam classem melius Florentin. Multa hic iterum congeruntur « Ci- :

in Actis distinctam. vitate Benevento, sancti Mercurii martyris. Apud

A>tuerp.-Max., Ultraject.,Leyden.,Lov.\n Al- , Aquilegiam, sanctorum martyrum Cantiani, Croti,
BBRG., Danic. et EDiT. Ultraj. Belg. textui puro Clementis etalterius Cantiani. Constantinopoli civi-
snbdunt « Eodein die, in territorio Valencenensi,
: tate, sanctorum martyrum Mitii, Migetti et Mingini.
coenobio Crispini, depositio sancti Landelini abbalis G Civiiate Barbaria, sanctorum martyrum Gaiani, Jo-
et confessoris, qui a beato Autberto Gaineracensi viani et Philippi. InLucania, sanctorum martyrum
episcopo de sacro fonte levatus est. » Nivitii, Candidi, Cantiani et Cantianillae, Prothieri,
Centulen. : « Apud Siciliam. sanctorum Viti,Mo- Singoni, Artheon, Quintiani et Theodoii. In Schy-
desti et Crescentiae, sub Diocletiano. Eodem die, thia, sanctorum martyruin Marchi et Viti et Modesti
apud Mesiam civitate Dorostoro, sanctiEsichii mili- et Crescentia,'. » Haec Hieronymiana sapiunt sed ;

taris, qui cum beato Julio comprehensus, martyrio corrupta miriim in inodum qnasi studio confusa,
et
coronatus est. » Parum
hic abest a puritale. quae in Actis distinclius expressa invenies.
Bruxellen. textui puro,subnoclit « Civitate
satis :
Editio Lubeco-Col. sic inutat initium « In Si- :

Benevento, sancti Mercurii martyris. Itein sanctae cilia, natale sanctoruin Viti pueri, Modesti et Cre-
EdburgrX virginis. In lerritorio Valencenensi,coeno- scentiae nutritorum ejus Qui sub Diocletiano,* etc.
bio Crispini, depositio sancti Landelini abbatis et Roliquus toxtus satis purus est. In fiue « Eodem :

confessoiis, qui a beato Autberto Cameracensi epi- die beat;e Eadbiirg.e virginis. »
scopo, ex pricdone ad Ghristum conversus, tria coe- Greve.v. « In Lucania, sanctorum Candidi, Cro-
nobia fundavit. » thi, Chrisogoni. » Vide Acta. « Apud Benoventum,
Hagenoyen. sic habet « In Sicilia, natale sancto-
: Morcurii marlyris.»Dix.i supra, eum coli xxv Octo-
rum marlyrutn Yiti pueri, ot Modesti paedagogi sui, bris. « Landeiini abbatis et confessoris. In Anglia,

et Crescentiie. Quisub Diocletiano imporatore, cujus Eadburgae virginis. »

filiam sanaverat, post ollani plurabi fer\enlis, post MoLAN. «Eodemdie, in

bestias et catastas divina virtutesiiperatas, postquam
ab angelosunt erepti, rogaverunt Dominum, utani-
mae illormn tollerentur in pace.et mox illorum ani-
mae quasi candidae^/^orte columbae] coelurn visuesunt
conscendere. » In Esichio ferine purus est DeLan-
delino repetit ea quae ex ANTUERp.-MAX.,elc, supe-
rius descripsimus Sed de his vidend» sunt \itae
geminae ipsius sancti ab Henschenio in Actis illu-
stratae ubi in Commontario prcovio miilta accurale
; biirga, ut siipra.
expiicat circa corporis aut partium ejus in varia
loca translationes, de quibussupersunt controversi»
etiam alibi tangendic.
AfjuiciNCT., secundo loco, ut diximus, inserit
« Civitate Bencvento, sancti Morcurii martyris. »
VicTORiN., post lcxtum purum, ubi de Vito, Mo-
: territorio Valencenensi,
D cmnobio Crispini, depositio sancti Landolini confes-
soris Christi et abbatis, qui a sancto Autberto Ca-
meracensi episcopo de sacro fonle levalus est. Eo-
dem die, sanct;e Eadburgifi apud Wentanam civita-
teiii.» Wiiitoniam opinor. Dein miuoribus litteris:
« Arvernis, Abrahae confessoris cujus vitam scribit
Gregorius Turonensis. » Editioncs aliae sic habent:
« Arvernis, sancti Abrah.e confessoris. » De Ead-
In territorio \ alencenonsi, in
villa quae dicitur Crispiiiiiim siipcr Ibivium Ilon,
transitus sanclissimi ac boalissimi patris Landeliiii.
IIic a beato Aulberto eruditus, sed post m;ilorum
suasionc deceptus, viam \erit;itis desoruit, sod pre-
cibusejusdem etangelica visilationc territus, postea
rovocatus, et a beaio Martino papa ollicium praedi-
 lo9 USUARDI MONACHI 160

cationis snscipions et efficaciter complens, plurimo- A ducis et martyris. > Vide de ufroqne in indicePr»-
rumque fundator cncnobiorum sxistens, quievit in termissorum. In fine minutioriiius litteris « In Ci- :

pace. Item ipso die, translatio corporis ejusdem licia, sancti Dulajmartyris. » Est « Tatianus Dulas,'
sancti Landelini a Godefrido Cameracensi episcopo. cujus Acta Graeco-Latina a nobis edita sunt. Since-
In Hoyo, translatio sanoti Doinitiani episcopi et rissima ea censuit Hoiischenius, nec curandae difii-
confessoris. Eodem die, translatio beati Mengoldi cullates Tillemont, tomo V, pag. 622.

XVI Kal. Die 16.

In Galliis apud urbem Vesuntionem, sanctorum martyrum Ferreoli presbiteriet Ferrutionis diaconi, qui
a beato Hireneo episcopo ad prajdicandum verbum Dei missi, postea sub Claudio judice excruciati poenis,
gladio feriuntur. Antiocbia?, natahis sanctorum martyrum Cyrici et Julittae matris ejus, qui post dira ver-
bera et gravia tormenta, martyrii sui cursurn obtruncatione capitis impleverunt. Lugduni, depositio beati
Aureliani episcopi Arelatensis. Civitate Namnetis, sancti Similiani episcopi et confessoris.

NOTiE.
Pro textu stant Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Belin., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIOxNES.
Vesuntionem recte scribunt Herinien., Tornacen., B cum quibus scripsi pcenis. Delin. \egit postea vero et
Antuerp.-Major, Molan. Pro quo in Pratensi est Ve- criiciali,pro excruciati. Cyrici est in omnibus prae-
ziintionem in Grti\en., FesH/tcioHem, pejus in Beli-
; terquam in Antuerp.-Majore, qui cum aliis etiam
no, Vescentionensem. Solus Tornacen. habet Fereoli, scribit TulitcB : melius in textu cum martyrologis
plures errant in secundo nomine, ut Antuerp.-Maj., antiquis. Ca^tera Antuerp.-Majorls errata colligo, ut
Ferruntionis ; Belin., Ferntionis ; Greven., Ferrucio- graviora pro gravia, Lugdunis, Nammetis, Smiriani.
nis. Molanus, orlhographiain plerumque corrigens, Ado legit Nannetis, sed codices nostri optimi Nam-
recte posuit /raifco, cfeteri ut in textu, ii etiam qiii nelis, Tornacen. Nampnetis, non Nanetis, ut Be-
diphthongis utuntur, ut Praten. maxime et Herinien. linus.

OBSERVATIONES.
Ex Adone acceptum credimus quidquidhac die in Adonis elogium contractius reddidit, omissis sociis
textu nostro ponitur, ordine tainen non undequaque a Floro ad 444 multiplicatis. Et haec quidem ex
servato nam in illo Antiocheni Bisuiitinis antepo-
; praeraloruin martyroiogoruin venerando sensu plana
nuntur, Similianus Aureliano, cnjus mutationiscau- et certa videri possent, nisi momenta gravissima
sam puto esse omnino Bisuntinorum
arbitrariain. palaestram mutandam suaderent scribendumque
,

martyruin primus hoc die memoriam facitBeda, ex
quo potissimam encomii sui partem Ado accepit, iis
duntaxat praerix.is, quae de Irenaei missione, et loco
certaminis, in Beda desiderab.mtur. Rabanus palae-
stram adjicere velle visus est. Noster Adonem prae
oculis habens, ea decerpsit qua solitam brevitatem
non excederent. Atque haec ex ipsorum martyrum
Actis, Gregorio Turonensi antiquioribus , accepta
sunt. Porro de eoram fide et veracitate eadein con-
trovertuntur, quae de Actis aliorum trium Iren;ei
discipulorum paucis diximus ad 23 Aprilis. Gravia
esse et simplicia, nonomninodiliitentur recentiores,
verumtamen non tam sincera, ut inter selectiora a
Ruinartio allegerentur. De Ferreoio et Ferrutione
exstat veneranda inemoria in Missali Golhico, seu
veteri Gallico a Thomasio edito pag. 33:). In Hiero-
nymianis nomina addita censet Florentinius S Sep-
tembris, quo die celebris est eoruin invenlio potius
quam translatio. Qui socios eis tribuunt, non alios
ferme ceiisent a tribus Valentinis, Felice, Fortunato
et AckiUeo. Wandalbertus hodiernos etiam refert
citato die 5 Septembris
:
Tarsi, \>co Antiocliice, ut Romani moderni. Reforma-
tores recte fecisse censet Papebrocliius, difTicultatem
fusius explicans et explanans hac die, dum martyres
probabiliter synonymos geminat, et AntiochiaeCyri-
cum c;im Julitta, et alterum Cyricum, Julittainque
G alteram Tarsoascribi posse non incongrue opinatur,
nisi magis ibidem satis verosimili-
alia placeant, quae
ter suggeruntur. Si cui haec non sufTiciant, Florenti-
nium adeat, similiarationum momentasatisaccurate
expendentem. Missis tricis, videat lector in Aclis no-
stris insignem relationem Graeco-Latinam Theodori
Iconiensis de illustrissimorum horum martyrum
certamine, qua e fidelium maiiibus excipere debuis-
set famosa illa damnata narratio apocrypha, quae
tamen per tol saecula in Legendariis' nonnullis
perseveravit, legique etiam pntest in citatis Actis.
Est apud Ruinartium ipsa illa Theodori epistola, a
pag.527. Galiice breviteromnia deduxitTillemontius
tomo V, apag. 349. Adde his Wandalbertidistichon;
Sedecimo Ciricus Julitta cum geniirice
Clarescit vera Cliristi pietate fideque.

Nonis Ferreolas cum Ferrutio::-'^ refulget.

Cffiterum bactenus aniiquiorum Martyrologorum
et Nostri salva manet auctorilas. Non ita in Cijrico
vel Quirico et Julitta, quos cum sociis qualuor et
quadringeiitis Anftoc/i/o? disertissime tribuunt llie-
ronymiana apogr;ipha et Romanum parvum. Quibus
quoad ijositionem piane consentit Ado et ex hoc
Usuardus. In eamdem sententiam loquitar Florus,
cujus elogium Adoniano hiiic indeconsonat, quain-
vis illum nullatenus credain Adoiii fuisse cognilum.
Uirique corto pr;eluxerint Acia, (iu;e tan quam apo-
crypha prideni reprobata fuerunt. Ut est, Noster
IntevesL quod nostri fori et muneris est, jam exa-
^ ctum dedimus, et dimus porro in duabus postremis
annuntiationibus, quas ferme ad apicem ex Adone
Noster descripsit, antiquionbus Martyrologis pror-
sus intactas, nisi qiod Similianns, snb Similini no-
mine, aliquibus Ilieronymianis, forte ex Gregorio
Turonensi, appositus sit. Verissimum inierim est,
quod principio dicebamus, Usuardum sua omnia ex
Adone mutuatum. De duobus hisce nostris ultimis
sanctis videnda sunt, qu;e in Syllogis suis hisloricis
tradunt Henschenius et Papebrochius. Plura alibi
non facile reperies.

AUCTARIA.
PuLSANEN. :« Apudcivitatem Guisiocens9m,beato- que sunt infixae subulae in manibus et in pedibus
rum martyrum Ferreoli presbyteri
Ferrucionis ct atquc in pectore : ad ultimum gladio percussi
di;iconi. Qui sub ClaiuUo judice ad trockws extenti sunt. . llaec ex Beda vel Adone. Cietera omnia de-
et deinde in carcerem reclusi, ainputatis
ilagellati, sunt.
linguis praedicabant verbuin Domini. Post hoc utris- Rosweyd. post textuin puruin adjicit :
« Mogontiae,
 « »
101
sanctorum niarlyrum Aurei
rum salis copiose illiistrata suiit.
Max.-Lubec. et Mixerat. carent ullima
A.\Ti-ERP.,
annuntiatione de sancto Similiano.
A.NTUEHP. MAX.,ri.TRAJ LeYDEN.. LoVAX EDIT.
Ulthaj. Bklg.. (le Bisuntinis fere ut Pulsa.nen
nempe post « Claudio judice, » inlerserunt « Ad
trocleas extenti et naj;ellali, deinde in carcerem
trusi, amputalis linguis pricdicabant verbum Uei.
Posl hffic subulis triginta manibus et pedibus et
pectori ad ultimum gladio feriun-
eorum infixis,
tur. » In Antiochenis et Aureliano puri sunt. Sed
omisso Similiano, subslituunt « Apud Mogunliam,
sanclorum martyrum Aurei ejusdem loci episcopi et
Justinae sororis ejus. » Secundo loco de Aureliano pure. In Antiochenis
Alberg. et U.v.MC. Idem habent de Bisunlinis, sed
Anliochenos ad xv Julii rejiciunt. In c.fteris conve-
niuiit cum proxiine pr*gressis. At Uamc. proprium
habet et pecuhare augmenlum popularis sancli
« Ipso die inUacia, in provincia Selandiie, sancti
Wilhelmi abbatis, vita et miraculis clari. » Colitur
VI Aprilis.
Ce.ntulex. Apud Antiochiam, sanctorum marty-
: Greven.:« Rolandi comitis Cenomanensis, socio-
ruin Cyrici et Juliits matris ejus et aliorum simul
passorum (juadrngentorum quatuor. Apud urbem
Vesontionem, sanctorum Ferreoli presbyteri et Fer-
rncionis diaconi martyrum. Civitate Nannetis, san-
cti Similiani episcopi et confessoris.
Bruxellen. incipit a Cyrico et
ferme ex Adone desuiuptis « Apud Antiochiam,
sanctorum martyrum Cyrici et Julitae matris ejus.
Quorum prior calcem cum acelo el synapi in os ac-
cepit deinde pariter clavis affixi, evulsisque oculis
;
decalvati et excoriati, et super carbones in lecto
eereo assati deinde ferris attriti, et amputatis lin-
;
guis gravia tormenta passi, martyrii sui cursum
obtruncatione capitis imple\eruiit, cum aliis qua-
dringentis quatuor. » Ue Bisuntinis ferme ut supra.
Sequitur « Eodem die, natale sanctorum Uyogenis
:
et Saturnini. » Puto conjungi Africanum cum Siculo.
« Apud.Mogunciam,sanctorum martyrum Aurei,ejus-
dem loci episcopi, et Justinae sororis ejus. » Ut ha-
beiitsupra codices mediae nots.
Post de Aureliano purae. In fme
sancti Uomnoli episcopi
Aclis.
IIagexoven. de Bisuntinis eadern habet quae Ant-
uerp.-.Max. etc, supra. Secundo loco
,
« Apud Mo-
gunciarn,» etc.,ut supra. In marlyribusAnliochenis
permodice iiiterpolatus, in Aureliaiio et Similiano
satis purus est. Tum Item iii Anglia[/eye iii Uaniaj,
.•
sancli Wilhelmi abbatis.>Ue quo supra
in Ua.mgo.
« In Francia,Rolulandi duciset martyris. • Indicat
• Holandum, » de quo videsis in PiaDiennissis.
Matuic.-Cartus.-Ultrajec: «Cyrici et Julilaemar-
tyrum. Ferreoli presbyteri et Ferrotionis diaconi
marlyrum. Aureliani episcopi et confessoris. Etsan-
Cti Similiaiii. > annis, cum primitus iii sepulcro suo quievisset cen-
Ca.mberie.n. : « Eodem die, sancti Yerolis confesso-
ris. » Ue eo dieseqnenti.
ginis. » An Moguntinae, an alterius ?
Codex. U. Le Mare, sub nota .\ « Ipsodie, san-
ctiQuintiani presbyteri et martyris.» Forte is est,de
quo xiv hujus. « Uepositio sancti Flaviani. » Si de
Augustodunensi, colitur xxiii Augusti.
In Vatican., nurn. oOW, deest
Ugellun. deest Similiani.
XV Kal
Romae, sanctorura martyrum ducontorum sexaginta duorum,qui positi sunt viaSalaria veteri ad clivum
(.lucumeris. Eodein die, sancli Yulmari confessoris, admirandae sanclitatis
MAUrYROLOGirM. — MENS. JUN. 1G2
et Justina;. » Acta ipso- A Apud Antiochiam, sanctorum mar-
Florentin.: «
tyrum Uomesti, Civscontiiet Julii cum quadringen-
tis mililibus. Vide PracttTmissos.
» Eodom dio, «
sanctorum Uiogenis et Salurnini. » Ue quibus
supra.
, ,
; BizuNTicEN.S.Pauli,etSALiNENsisFranciscanorum:
: «In torritorio Lingonensi, sancti Veroli preshyteri
et confossoris. » Uecto liic scribilur y'eioli, sed jam
diximus coli die sequenli.
In codice Abbati.e GoLLiAN.Ti; < Lugduni, deposl-:
tio beati Aurolii episcopi Arelatensis. » Lege Au-
reliani, ut habetur supra in textu.
:
Editio Lubeco Col. de Bisuntinis nil novi addit.
multum interpolata est. Sequitur, de Aureo et Ju-
stina, doSimiliano, do Willielino, de Uomnolo Vicn-
nensi, ut supra. « Eodpin dic, translatio sancti Ri-
•p chardi opiscopi et confessoris. » Ue eodem Actum
:
III Aprilis. « Ipso die, orilinalio sancti Nicolai epi-
scopi et confessoris. » Vide vi Uocembris, quo tota
vita illuslrabitur.
rumque ejus Oli\orii curn aliis, tempore Karoli
magni ab iiiiidelibusoccisorum. » Vide supra. «Mar-
tyrurn quadringentoruin quatuor, Adone teste, cum
sanctis Cyrico el Julita passorum. Apud Maguntiam,
sanctoruin niarlyrum Auroi, » etc Ue Uomnolo, ut
Julitta, his verbis supra. « Papponis archiepiscopi Treverensis et con-
:
fessoris. » PrcOtormiltitur. « Motis, Leguntii et Stro-
niinii episcoporum et confessorum. » Yide Praeter-
iiiissos. « Traiislatio sancti Richarii episcopi. In
Uacia, translatio sancti Wilhelmi abbatis. > Ue quo
supra. « Meandri confessoris. An i\icandrir » Sed
hic martyr est die sequenti. » Lutgardis virginis.
Ordinalio sancli Nicolai episcopi et confessoris. »
MoLAN. « Et in civitate Maguntiaco, passio, san-
Q :
ctorum Auraei et Justinae sororis ejus, qui ab Hun-
nis vastantibus Germaniam, in ecclesia occisi sunt.
Ilaec ex Rabano sumpta. Tum typis miiioribiis, de
Rolando et Oliverio,ut Grevenus. llein iii Wilheimo.
Uemum « Aquiria, monasterio Brabaiiti;e, obiit
in
Tum de Simiiiano. saiicta Lutgardis, magnae devoliunis virgo, cujus vi-
: « Apud Yiennam, tain scripsit Thoiiias Cantipratensis. » Editiones
et confessoris. » Est in postoriores lilteris Italicis in textu de Antiochenis
inserunt. « Passi sunt cum eis et alii quadringenti
quatuor. » lii line de Aureo et Justina ut supra.
: « Dio decim sexta, sancti clarique miraculis Ty-
I
chonis Amathontti. In Eischel Constantieiisis dioece-
sis elevatio sanctarum virginum Cuiieguiidis, Mech-
tumliset Vuibraiidis. Bergis, traiislatio sanctieLewin-
nae virginis et martyris. » Natalis est xxii Julii. « Mo-
nasterio Sithiu, inventio pretiosissimicorporissancli
Bertini, quod re()ertuin est sub capitaneo altaris
saiicti Martiiii, ubi olim a beato Folquino transla-
T) tuin et rcconditum fuerat aniio oclingentesimo qua-
dragesimo sexto. Jacuil autem ducentis et sex ferine
tuin quadraginta novem annis. » Seijuitur minori
characlere: « In (ialliis, Rolaiidi comitis Conoina-
« Et sanctae Justina; vir-
nonsis, Oliverii et sociorum, qui juxta Pampolonem
suh Pyreneis montibns pro (^liristo piignaiUos, Ca-
:
rolo .Magno imperante occubuerunt. lii Aquiria mo-
naslorio Brabantia), obiil Lutgardis abbatissa rnagnae
devolionis \irgo. » (juae ad ejus cultuni, vitain, ajta-
teiii, etc, pertinent, diligenter in Actis eruderata
« Aureliani. • In suut.
. Die 17.
et re igionis viri. [Apud Bouil-
 : :
163
lart, pro, Eod. die, viri
relianis, sancti Aviti presbyteri et confessoris.
Hunc esse verum et genuinum textum
codices Herinien., Tornacen., Antuerpini., et
« Pro S. Gundulfo Carolinum autographum habet:
Eodein die, S. Vulmari confessoris admiran<Uv san-
ditalis etreligionisviri. Quam coiiimemorationem ex
Adone sumplam delevit postea Usuardus, et S. Gun-
dulfum subslituit. Utrumque erudite. Nam non hoc
die, sed xx Julii S. Vulmarum vita excessisse suo
loco dicam ;
mentio opportunius,
et S. Gundulfi
qnam hoc die, fieri non poluit. Locus est, quem as-
signavit Henschenius ipse, qui Breviarium Bituri-
cense, tabulas ejusdem ecclesiae, et purissimos cum
Ferme reducitur ad librariorum
rum sphalmata. Sic pro veteri, liabent An-
vetere,
tuerp. et Max.-Lubec. In Munerat. politi pro positi ;
Haec hodie Romani parvi sola et
tio: Romce, martyrum ducentorum sexaginta duo-
rum. Reliqua texlus nostri verba Adoniana sunt.
Quid de iis prajterea dici possit, nusquam reperio,
nisi censeantur iidem esse, qui ducenti sexaginta
numero arenam fodienles damnati fuerunt et in am-
philheatro civitatis sagitlis interfecti, a SS. Mario et
Martha (de quibus xx januarii) sepulti in crypta via
Salaria, juxta clivum Cucumeris. Ita credidere Hen-
schenius et Papebrochius, in Sylloge sua historica
alios eis martyres, in Hieronymianis hoc die expres-
sos conjungentes, de quibus merito dubites, an cum
hisce ducentis sexaginta duobus ullam aut loci aut
temporis liabeant allinitatem. Verum in tanta rerum
obscuntate, non video a Majorum placitis receden-
dum, donec aliunde plus luminis accesserit. An id a
Wandalberto allundatur, ex ejus versiculis statuere
poteris
Qiiindecimus septem qiiinquagenisque ducpntis
Maityribus jucundam mittit ad astra coronam.
Jam ad firmandam de caetero textus nostri ge-
nuinam Usuardinam et primigeniam simplicitatem,
concurrunt non solum citati jam codices undequa-
que puri, sed reliqui ferme omnes utcunque aucti,
iisdunlaxat exceptis, qui cum Pratonsi extra csete-
roruin ordinem convenire solent; soliti nempe socii
Antuerp.-Maj., Rosweyd. et Aquicinctinus, de qui-
busjam toties sermo recurrit. Legunt
loco In territorio Bituricensi, sanrti Gundulfi epi~
: nius, ubi eliain recte observat, Avitum probabilis-
scopi et confessoris ; eamque lectionem Henschenius
nostrae pr,'Bferendam putat, ex favente diei concursu
et astipulatione duorum Pratensium codicum. Verum
utei ultroconcedamus, natalem Vulmari diem cadere
in XX Juiii 6ritndM//i verohac die recolendum, quade re
Praten. : Auctarium ejus et defectum abunde jam
indicavimus.
Antuerp.-Maj., pratensi confcrmis, in fine adjicit:
€ Ipso die, depositio sancti Botulphi confessoris et
abbatis. » Ubi rursus advertis Auctarium Anglicum.
RoswEYD., utri(]ue priori consonans
Auctarium efformat : « Ipso die,
confessoris. > Sequitur deinde compendium satis
prolixum totius historiae Alexianae, de qua plures
codices in Auctariis xvii Julii.
PuLSANEN. « Romae, natalis sancti Quiraci. » Ad-
: Antuerp.-Max., Ultraject., Levden., Lovaxien.,
dere poteiat socios non paucos. • In Aurelianis ci-
vitate, depositio sancti Aviti presbyteri et confes-
soris. Nammetis civitate, beatissimi Liui confesso-
ris. » Fallor, ni Similinum truncatum innuat, nobis
Similiamm, qui etiam ab aliis hoc die referlur,
sed nos cum (jsuardo die praecedenti. « Eodem die
:
USUARDI MONACHl 164
» In territorio Bituricensi, sancti Gundulfi episcopi et confessoris.] Au-
NOT^.
probant A Lubec, Munerat., Beliniprimaeditio, Greven. ei Mo-
Max. lani editiones posteriores.
exaratos manu,tum editos Usuardi codices allegat.
Quo tempore, cujus sodis episcopus fui^rit sanctus
iile Gundulfus, hactenus ignoratum est. Qui transla-
tionis et miraculorum hi.storianri scripsit, Gundul-
fum ait Mediolensem archiepiscopum fuisse Metton-
sem episcopum dicit in vita S. Hadegundis Venanlius
Fortunatus. Sed neque Mediolanenses, neque Met-
tenses suis illum prajsulibus annumerant. Neque
id exploratum fuit Usuardo, qui sedem appellare non
omisisset, si nota ipsi fuisset. Bouillart.
VARIANTES LECTIONES.
vel typographo- dimm pro clivum, ubi Belin. habet clivium. Rursus
Belin., Vulmarii, Manersit. aniem ammirandce et pro
presbyteri et confessoris, legit abbalis et confessoris-
OBSERVATIONES.
unica annuntia- nullanobishicdisceptatio;nunquar.ifacietutlectiono-
straverissime non sitUsuardina,quocunque titulopo-
g sita fuerit, stante pro ea codicum integerrimorum
consensu, qui plane evincit Gundulfum in codicern
Pratensem, ut alias factum toties ostendimus, subinde
fuisse intrusum, erasa forte priori annuntiatione.
Magisque id adeo liquet recurrendo ad ipsam Usuar-
di perpetuarn scaturiginem Adonem, inquam, cui
;
Gundutfus ille Bituricensis plane fuit incognitus.
Itaque, ut ad Vulmarum regrediamur, de eo pri-
mus meminit praedictus Ado, iisdemque prorsus ver-
bis laudavit, quae in laterculum suum Usuardus ma-
nifestissime transtulit, ut proinde dubitare nequeam,
quin ita primitus in vero autographo scriptum reli-
querit, unde probatiores nostri codices acceperunt.
Atque baec pro re nostra hic satis si quid desiderari
;
patimur, ad xx Julii abunde in Actis compensabimus.
TieAvito. Aurelianensi nulla occurrit difficultas, ut-
pote qui ex Beda acceptus, in omnibus codicibus
Usuardinis consignatus est, cum eo exiguo discri-
mine, quod Pratensis et ei similes sistant in presby-
teri, resecto fine et confessoris. An ad apographa
Hieronymiana proprie spectet, docebit Florentinius.
Eum ex Beda, de more, transsumpsit Rabanus, ditfu-
siorique ornavit elogio; Florus mullo breviori. Sed
haec nihil ad Usuardum, pro cujus simplicitate vin-
dicanda nihil hic ultra disputandum arbitramur.
Porro quae de Avito vel Avitis dubia et controversa
illic secundo sunt, in Commentario pag. 330 explicat Ilensche-
siine hunc eumdem, ab Adone consignatum esse xix
Decembris. Caeterum ex Vitae serie in Aclis nostris
tradita, satis refelli videtur eruditi cujusdam recen-
tinris opinatio, qui Dunensem Avitum ab Aurelia-
nensi, seu Miciacensi distinguendum existimat.
AUCTARIA.
apud civitatem Rothomagum, translatio corporis
beati Romani archiepiscopi et confessoris. » Remit-
titur ad xxni Oclobris.
Belini editio altera textui superaddit: • In pago
Biturico, sancti Gundulfi. Eodem die, S. Possemii
in textu, sic {Possenni) sacerdolisj mirae simplicitatis viri. »
sancti Buthelmi Q MoLAN. in prima editione oniisit ha;c sola verba
« Qui positi sunt via Salaria veteri ad clivum Cucu-
nieris. » Aliae editiones, utdiximus, purae et integrae
sunt.
Alrerg., Danig. et editio Ultraj.-Belu. videntur
litem velle coinponere, dum textni puro subjungunt:
«In territorio Bituricensi, sancti Gundulphi episcopi
et confessoris, »
Centulen. « Romae,
: sanctorura inartyrum du-
centorum sexaginta duorum, qui positi sunt via Sa-

165
laria vcteri ad clivum Cnciiineris. Aurelianis, sancti
A\ili preshytwri ot confessoris.
de quo vide supra Obser\ationes.
Bhixki.lf.n., in prinia ptirus, secundo loco inse-
rit • El Uoiiive, passio s.inotoruin Diojienis etQni-
: Ilara^a,
riaci. > Eorum sucii in Aclis enuinerantur. In Vul-
niaroet A\iio purus, subjiingit: • In terniorio Hitu-
ric^Misi, saiicti episcojii et confessnris. »
l{oliiul[iiu
Voluit dicere Guiidulplii Ipso die apud Uutlioina-
«
guin, iranslatio corporis sancti Ron ani episcopi et
conf<'Ssoris. • Dies natalis est xxiii Octobris. • Et
sancli Aycadri (aliis Aichiirdi) abbalis Gunegiensis
O^i ^uin uongentos liaberet inona-
(Genwticeitsi'^)
chos, niedia eoruin pars, per angeluin sibi noctu
praesignata, una die iiiigra\il ad Doiniiuiin. Quos
ipse non inullo post seculus, quie\it in Chrislo. »
Remittilur ad xv Septeinbris.
Hagenovex. de ducentis sexaginta dnobus addits
quod «decollati sintsubClaudio inipeiatore. • Sequi-
tur «In Egypto, deposilio sancti Onufrii hereinitae.
:
Qui prius eral nionacluis inter perfectissiiiios inona-
chos et ipse perfectus. Qiii tandeni ab illis vitain
hereinilic ain Ilely;e in Veteri Testaiiiento el Joannis
BaptisliC in -\ovo Testainento (ducere volenset) ar-
guens fiatres, quod illi non iierent, quod lauda-
reul, » etc. Quaj purius ex Actis suiiienlur, datis xii
Junii. Sequilur « In Anglia, saiicti Rolulli abbatis.
:
Alli scribunt Loculfi, sed de eodeni agitur, qui
supra Botiilplitis. In Vulmaro et Avito purus est.
In fiiie « Itein liisiniciue (Vesontioue) sancli Aiitbi-
:
dii episcopi el marlyris.
stra el Acta xxv Junii.
AoficiNCT. Jain dixiinus superius inObservatione,
codicem hunc concordarecum Pr.\te.\.
VicTORix. « Assumptio Ileri;e prophetae. » Vide
:
praetermissos. « Et saiicti Nicandriet Marciani. »
CoDEX pRi.NCiPis Uhsim a Rosemberg: «Volinaris,
aliis Vulmari. » Ita legit extractum.
A.MBi.A.NE.N. Aurelianis, depositio sancti Aviti
: «
presbyteri et confessoris. Qui cum sanctee religionis
lervore, sub patreMaximiaiii (iii) monasterio tloie-
ret, tandem (a) Deo tactus ereimim petiit, ubi ali-
quando commoratus, etiain miraculis claruit, et
postea glorioso line in pace quievit. •
M.\tric.-C.artos.-Ultraject. « Aviti presbyteri et
confessuris. Roma?, sanctorum martyrum ducento-
rum sexaginta duorum. Wlmari coiifessoris.
CA.yBKHiEN. « Ipso die, domni Luculliab batis.
:
Erit, ni fallor, Botulfits.
Reg. Suec sub nota nuni. 428 « In terrilorio
Bidderici castri, adveiitus clarissimi confessoris
Christi Bolulh, super cujus ferttrum, \ identibus
cunctis, columna lucis ccelitus emissa refulsit. »
Vatican., num. 5919, omittit • Vulmari et Aviti. »
Adjicit aulem « Beneventi, sanctorum Mcandri et
:
Marciaiii. Eodein die, translalio sancti Bartholomaii
apo3t(jli de India ia Liparim.» Agcndum de aposlolo rj
xxivAugusti.
ALTE.\ies. « Eodem die, sancti Posenni sacerdo-
:
tis, iiiirae simplicitatis viri. Ipso die apiid sanctuni
Edmuiiduiii, saiicti Boluipbi episcopi et confessoris.
[An non Adulphi, fralns cel socii Bolulphi In li;e et confcssoris. Die dccima septiina, saiicloruni
?J
territorio Oxoniensi, llertilando inoiiaslerio, saiicti
.\eclitavii martyris. » Niliil de eo hac die in Aclis
noslris, nihil in Pra;termissis.
Flork.nti.n. : « Apud Beneventiim.,
Barllioloiiiiei apostoli. Ci\itale Ra\eiina, saiiclorum
Froni, Candri, Blastri, Nicandri, Aheiiaj. Dorostori,
Iphici, Cantini, CaiiliaiiiL', (^aiiliaiiill.c. Roin^e, na-
talis sancti Qiiiriaci. Ilem Rom \ia Sal.iria ad vii
columnas, natale sancti Diogeiiis, viri virtiite et
sanclilate cl.irissimi. Alexandria;, SS. marlyrum
Diogenis et Mariiii. In Aijuilcgia, sanctorum .MusciC,
Ciriiia;, Valerianai et.Marinx'. » De liis omnibusvido
Acta. « Civitate Rothomago, traiislatio sancti Ro-
mani archiepiscopi et confessoris. Item sancti Badul-
» »»
MARTYROLOGIUM. MENS. JUN. 166
.\ phi abbatis. • Jam .liximus, hoc nomen varieeiTcrri.
» Deest Vulniarus; Codex S. RicAHDi. : « Lugduni, deposiiio beati
Aureliani episcopi Arelatensis. « Ex die praicedenti.
Re.me.ns. : SS. Tim. et Apoll. • Iii monasterio, quod
• \el « llarc(>a nuncupalur, sancti Wulmari
confessoris. » Vide hic infra, Juliani.
Enrno Li'nEco-CoL. in priiiia pura est. Sequitur:
« In monte Jo\is, depositio beati Bernardi heremit.T,
eximiaj sanctitatis viri. Hic inter ca^tera infirmita-
tum geneia morbiim, quem physici paralysim nomi-_
iiaiit, solitus est curare. • Colitur xv Juiiii. De Vul-"
maio adilit, « discipuli sancti Judoci confessoris. »
In Giiiidulfo pura est. In monaslerio quod Arena •
nuncupalur, sancti Juliani confessoris. » In Avito
etiani pura est. Alexandriae, sanctoruin Diostori et
•
Marini martyrum. » Vide Acta. l)eBotulfo,ut supra.
« In nionle Sybergensi, translatio sancti Innocentii
martyris de societate sanctorum Thebeorum. »
j, Gheven. « Item sanctorum Diogene, Blasti, Can-
ciani. Boma;, Diogenis et aliorum ducentorum sexa-
ginta quatuor. Dioschori etMarini martyrum.» Vide
Acta. • llelprardi martyris. » Praetermitlitur. «Nich-
randi et Marciani martyrum. » De Gundulfo recte.
« In Tuscia ci\itale Emilia, Ilimeiii episcopiet con-
fessoris. Veredeinii episcopi A\inioneiisiset confes-
soris. In pago Rothomagensi, sancti Romani ejusdem
cixitatis episcopi et confessoris. » De quo supra
:
« Vullraiiimi episco|)i. » Vide Pr^termissos. « In
Anglia, Botulphi abbatis et confessoris. Hic de pro-
feclu animaruni seiiiper habebat coIlo(|uium seinper ;
» De quo vide Auctaria no- de gaudio felicitatis aeternse in ipsius ore persona-
bateulogium. Eadrii abbatis. In Hibernia, Enolich
confessoris. » Vide de utroque Praetermissos. « Ju-
liani confessoris; Alteiamni confessoris. » Qois est
liic ? « Secundum aliquos hic Bernardi eremita ct
confessoris, de quo supra xviiKal. Junii. Hic raptus
est Helias curru igneo, ante Christum ortum anno
P nonagentesimo teriio. » Vocatur supra Eliae assum-
ptio. Vide xx Julii.
MoLAN. de Avito « Cujus vita miraculis corusca*
:
bat. Hic iiiter alia facta quemdam monachum defun-
ctuin in ecclesia, caeteris fratribus somno gravatis,
oratione fusaad Dominum,
a morle suscitavit, Apud
Viciinam, saiicti episcopi. » Ex die priori.
Domnoli
:
De Gundulfo et Posseniio (pro Posenno), ut supra.
« Itcm RomiK, Alexis confessoris, qui paupertatem
voluntaiiam elegit, et post multas anxietates et in-
juria^, a fanuihs domus patris sui factas, nesciente
patre ct maire, in jejunio et oratioiiibus in Doinino
:
qnievit. » Colitur xvii Julii. « In Arabia, raptus in
ca,'lum sancti Heliae prophetse Domini, et Carmeli-
tana; religionis Patnarchae, qui tantam invenit co-
ram Doinino gratiam, ut clauderet et aperiret cre-
lum. » De Bolulpho et Juliano, ut .supra. Mincribus
typis < Translatio Innocentii martyris ex legione
:
lheba;a in inonle Sibergensi. » Colitur tota legio
XXII Septembris. « Fulconis archiepiscopi Rbemensis
et martyris. » Pra3termittilur. l'^ditiones alia;, de
Avito, Doninolo, Gundulpho, Possemio, Juliano, et
Botulpho, repetunt ea qu;B jam satis dicta sunt.
Se(|uitur « Cremona;, sancti liimerii episcopi .Emi- :
martyruiii .Maniielis, Sabelis et Ismaelis. In Con-
slaiilieiisi diiecesi, ele\atio Chrisliaiue virginis. »
Vide PiU'teriiiissos. Tum minori characlere « Ilem :
translalio S. Pisis, saiicti Raiieiii uohilis, ac postmoduin pere-
griiii, qiii cuni Hierosolymam \isitasset, abstinentia
et pietate clarus, obiit anno salutis millesimo cente-
simosexagcsiiiio iiiio. » DeElia, ulsiipia, in edilione
i; priiiia. « licm Fulcoiiis martyris, Rcmcnsis epi.scopi,
qiii [iro liberlatis ecclesiaslica; defciisioiie esl inte-
remptiis. • Diximus [inctermitli. Post annotaliones,
pru;ter iiiorem litteris Ilalicis assiiitur « Die Domi- :
nica ante natalem Baptisia;, in Foresto, sancta; Ile-
leiia; (\el Ilalena;) virginis et marlyris. Quae Lcvoldi
regis genlilis lilia unica, jussu patris martyrium tu-
 : »

1G7 USUARDI MONACIII i6a

lit post mortem tot clarens miraculis, ut illis exci-

: A jus sacrae virginis corpus, in monasterio Forestensi,
tatus Levoldus pater ejus, ridein Cliristi, baptisini ordinis sancti Benedicti prope Bruxeilam quiescit.
graliam, simul et peccatoruiu veniam acceperil. IIu- Vide haec in Actis deducta.

XIY Kal. DielS

Roma3 via Ardeatina, sanctorum martyrum Marci etMarcelliani fratrum, qui a duce Fabiano tenti
natalis
et ad stipitem ligati, in pedibus acutos [clavos] acceperunt. Cumque demum non cessarent laudare Chri-
•"

stuiii, lancea per latera Iransfixi, cuin gloria niartyrii ad siderea regna inigra\erunt. In Hispaniis civilate
Malaca, sanctorum martyrum Siriaci, et Paulae virginis, qui post multa tormenta sibi illata, lapidibus
obruti, inter saxa animas ccelo reididerunt. Alexandriae, passio sanctae Marinai virginis.

NOTiE.
Sic plane- referunt Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj. et Rosiveyd.

a
In ms. Germ. est vacuum spatium unius vocabuli. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
ArJenti/ia, scriptoris vitiumestinRosweyd. Deest B leos accepenint. Noster Adonem secutus est, sup-
in Antuerp.-Majore, martijrum. Praeterea ambo co- presso substantivo clavos, quod parenthesi inclusi-
dices scribunt kniti ad stipilem, omissa particula et. mus. In Antuerp.-Maj. est, cessassent laudare Domi-
Sequilur vitiosa constructio, in pedibus aciitos acce- num; in Rosweyd., cessassent laudare Deum. Melius
pernnt, qu;e et in citatis pro textu codicibus et in om- in textu. Sjjderea legit Pratensis, Antuerp., Malacha.
nibus ferme aliis reperitur, exceptis Greveno et Mo- Post PauUe viryinis, posuit Tornacensis ^ufe. Omnes
lano. Rosweyd. Item phrasim mutans sic posuit in ; concordaiit in noinine Marince, pro qua solus Pra-
pedibus aculeos suscejierunt, forteex Floro, ubi, acii- tensis habet Marice.

OBSERVATIONES.
Duorum martyrum fratrum Marci et Marcelliani Certe acta nulla, saltem quae fidem mereantur, ha-
celebrem reddidere festivitatein Martyrologi Latini ctenus prodita sunt nec multuin suggerit Sylloge
;

anliqui omnes. Imprimis Hieronymiana apographa
non omniinode conformia. Tum Beda, post quein
Rabanus elogium texuit, ab eo plane diversum, quod
Fiori esse censuit Henschenius. Adde Romanum
parvum ex quo Viennensis, qui auctius enco-
mium et elegantius concinnavit, non minus ele-
ganter a nostro contractum, ut iii laterculo reprae-
sentatum est. Oninia ex actis sancti Sebastiani de-
sumpta sunt, ut vide in nostra edilione, capiie prae-
sertiiii xxii, pag. 277, quae magis hoc dieeiucidaiitur.
Celeberrima est saiictorum nostrorum memoria in
Sacrameiitariis a Menardo el Thomasio edilis, at-
que itein in vetuslis Allatii et Fronlonis kaleiidariis,
quidquid in priori legatur Marcellini. Nec Wandal-
bertus metrica oratione eos laudare praetermisit, ad-
juncla Bulbina, tui Murinam, de qua infra, sub-
stituendam arbitraiiiur. Sic habet
Henschenii, prajter venerationem, quae ipsis, tan-
quam urbis patronis, Malacae solemniter exhibetur.
De Marince, sed solo nomine, ut apud Alexandriam
passa, agunt inter Hieronyiiiiana Epternacense et
Corbeiense, pro qua Lucense, quem codiceni sequi-
tur Floientinius,substituit Ma/'a,Bluniianum Mariw,
alii fenne dicerent Margaritce. At enim ex prioribus
Marinain accepisse credimus Rabanum, qiii eam
elogio, verosiiniliter alieno, exornat, quod a Notkero
ferine transumptum est, licel is hac die adhuc im-
perfectus sit. Cur vero hi duo eain Antiochiae tri-
Q biiaiit invenies in indice Pra^termissoruni, in quo non
uiia Marina distinguitur, contra Molani in prima
editione confusionem. Nosler Hieronymianis siinpli-
ciler inhajsit, nisi quod virginis laureolam de suo
adjecerit. 11x0 pro instituto nostro suOiciunt, res
: tota ab ovo ad xx Julii in Actis discutietur quando ;

Qii;irtiiiii cuiii deuo prtitioso snn^iiine IValres
Maict^lbaniis paiiier Maicusqiie s.icrarunt
Hanc quoque tialbiuae (Mariuae), lusirat meriium-
que deousque.
Cyriaci, nos legimus potius Siriaci (quo modo
coiisuli poterit Tilleinontius tomo XVI, pag. 167.
Atque hunc putanius germanum Usuardi textum,
non quaiein referunt Grevenus et Molanus, apud
quos in priina annuntialione post transfixi, interfe-
runlur liaec verba Cuni Cliristum etiam in poenis
:

antiqui codices oinnes scribunt) et Paulw nullus
Usuaido prior autaqualis, meiiiinit. Martyrium ipse,
ut in textu palet, nitida oraliuncala coinplectitiir.
Ast unde acceperit, iios plaiie iatet. Si conjecturis
indulgere fas est, opinari iicebit Usuardum,duiii in
Hispania esset, aut acta vidisse aiiqua, aut ex lio-
conjiterentur, tandiu cruciati snnt, quoadusque per
coronam, etc. Unde inepte geniinatur phrasis, ex
pr;ecedenlibus, cuinque demum non cessarent laiidare
Ckristuin, satis clara et plena; quod profecto ab
Usuardina methodo brevi et succincta abhorrere
videlur cujus proinde genuina simplicitas longe
;

minum traditioiie, et sanctos ipsos, et quod de illis meiius a nobis ex codicibus aiiis omnibus hic relata
narrari audiverat, in Franciaiii traiistulisse, unde in et expressa est.
ejus martyrologio memoria eoruin primuin innotuit.

AUCTARIA
Belin., puritati proximus, ordinem invertit, D soris. Qui Vercellis civitate oriunduset a primaevae
agens de Marina secundo loco ; et in Malacensibus litterarum traditus, micanti stu-
aetatis flore peritiae
oniittens verba, lapidibus obruti.
liaic dio Longobardorum philosophus deinde vero a
:

GuEVEN. MoLAN. Jaiii diximus eos annuntiatio-

et beato Germaiio Parisiorum episcopo cognitus, vitam
neni priinam amplilicare. saiicti Marcelli, pr;cdict;B urbis antistilis, totius
PuLSANEN. « Roniae, nalalis sanctorum marlyrum
: niuiidi giramini indubitanter patefecit. Posi paulum
Marci et Marcelliani. In Africa Marchie, natalis vero temporis, sancto Gerinano .Tgrotante, inedia
sanctae Miliaj et Felicis. » Vidc Acta. « Thomis, ferveiile, angelica \isitatione submonitus, cupiens
sanctorum Pauli et Ciriaci. Ravenna, natalis saii- quoque fer\ore specul;itionis aggredi Parisius, ac
clorum martyrum Martari, Felicis, Enuli et Cri- vicesimum ab urbe milharum, Dei nuinine
sic circa
spini. « Vide etiam Acta. « Sancti Autberli Abri- tactus, in pace quievit. »

ca,iei\sis {Abrincatensis vel Abrincensis) episcopi. » Antuerp.-Max., Lubec, Axtuerp.-Max., ULxa.i-

MuNEiuT. in line : « In territorio Senonensi, apud JECT., Leyde.x., Lovan. et editio Ultraj.-Belg. in
Cellas, depositio beati Fortunati episcopi el confes- priuia annuntiatione posl acceperunt, Adonis verba
 .

i(39 MARTYHOLOGIUM. — MKNS. JUiN. 170

adjiciunt «Et in hymniset laudibusperseverantes.»

: A E^milii et Crispini. Itein in Alexandria, sanctae Ma-
Sed priores duo omittunt Muriiuv. rin;\! virginis, qu;ii in pueiili atate, clain se tondere
Albergex. et Dam»:. similessunt superioribus co- fecit et inoiiasticamvitamexpefiit,.Marinus sihi no-
dicibus,sed in principio, aiiud ex Adone au{;inentuin nien imponens
post retrusionom imiltis aiiiiis iu
;

habent, nempe, « pra.>clarissimi Tranquillini et Mar- omni sanctitate quiovit in Domiiio. » Vide Pr;i;ter-
ciie liiiorum. » inissos. « Eodein die, sancti Auterti Bricatensis
Ce.ntile.x. : • Natale sancti Bartholoin;ri apostoli, episcopi. » Est « Aulberti Abrincensis. »
quando de insula Lippari Henevenluni translalus EDiTioLiJBE.-.o-CoL.incipit « Civitate Burdegahe, :

est. » Natalis est x.\iv Augusti. « Uoma' via .\rdoa- natalo boati Amandi ojusdoin urbis episcopi et con-
tina, sanctorum geminorum Marci et Marcelliani, fessoris. Hic bealumSeverinuni Coloniensis civitatis
qui lanceis per latera translixi ad siderea regna iui- archiopiscopum. cum sumini honoris reverentia,
graverunt. In llispaniis ci\itate Malacha sanctorum angelica ammonitioiio suscepit, el (|uein inuKiuam
Liriaci et Pauke virginis. Alexandri.o, sanct;o '\h\~ prius \iderat, proprio iioinine siilutavit, ac eidem
rinae virginis. In territorioSenonico, sancti ForiUiiati cathodr.ne cessit solio. » De Marco et Marcolliano, ut
episcopi et confessoris. » ALitEHc.et Da.nic. De Malaconsihiis pure. Sofiuilur
HafXELLE.N. in prinia annuntiationo omniahabet loiigior historia monachatus .Mariiue, de quo videsis
qu;e .\LBER(iE.\. et D.\mc. In Siriaco ot Paula purus Pr.eterinissos.
est. Tuni « In .\frica, natale sanctoruin llennelii
; Greven. : • Ravennaj, sanctorum Folicis, Emilii
et Felicis. Ravenn;e, natale sanotoruin martyruin et Crispini. Natalis sanctorum inartyriim Potontini
Mercurii, Felicis, Emilii et Crispini. » Vide noinina B diacoiii, Folicii prosbylori, et Simplic:i iiiililis, in
rectinsin Actis expressa. Sequitur du Marira, pure. Steynvelt quiescentium. » De Amando paulo bre-
In /ine « Eodom die, depositio santi .Autberti, Abri-
: vius quain supra. « In territorio Senonico, sancti
cacensis episcopi. » Voluit dicere, Abriiwalensis. Fortuiiali episcopi, vita. et eruditione prajclari.
Hage.nove.x. post fratriDH, interserit « Qui aiite- : Cremon;c, sancti llynieri episcopi et confossoris. »
quain paterentur, corde inollescere cieporunt ad Vide die pr;ecedeiiti. • In Hihernia, Colmaiini, ab-
verba parentum et uxoruin sed sanctus Sobastianus ; b.Ttis. » Vide Pr;eterinissos. « Boatajiiieuionse Elisa-
suis serinonibus eos fecit esse fortes ad patienduni. beth virgiiiis sanctiinonialis iii Scoiiaugia cui inuita
Qui a judice Fabiano, » etc. Secundo loco « In : secreta a Doiiiino revelalasunt, circa aimniniJCLvi.»
teiritorio Biluricensi, depositio sancti Gundolfi opi- In priori editione anni .mdxv addebatur Cnnera, de
scopi et coiifessoris. « De quo die pr^cedenti. In qna inemiiiimus xii Juiiii.
reliquo textu satis purus est. .Moi.A.N. .Maiiiia^ascribiteloginin, (luod Aiitiochenae
AoiiciNCT., alia inanu « Alexandri;v, dopositio
: tribuit Habanus, his verbis : « Qu;e per Olibrium
sanctae Marinae virginis. » Adhuc palent vestigia pr.efoctuin inulta tormcnta passa est pro nomine
scriptionis purior.s. Christi vincula, carceres, eqnuleum Quam ot di.a-
;

A.MBIA.NEN. . Eodem die, dedicatio ecclesi;e sancti

: bolus in draconis specie similiter et in .Elhiopis
Firmini martyris. intra muenia sitae. » Colitur xxv tentavit, sed per signuin sanct.e crncis suporatus est.
Septembris ubi de utroque Firmino pluranotabo. Novissime vero per pra)dictum pnefectum decollata,
Matric.-Cartus-L^ltrajecti.n.e ita habet « Marci : sacro luartyrio vitain linivit. » Vide Pr;cterinissos.
et .Marcelliani niartyrum. Marin» \irginis et inarty- G Sequitur de Fortunato, ut Muneratus supra. Tuin :

ris. Cyriaci et Pauhe virginis, lapidibus obrutorum. « Cremonae, sanctiHiineri, » etc, ut Grevenus. Dein

AfGE.NSis Canonic. Regul. « Item Roin;e, in cemi- : exeodein, sedminoribus litteris, de Amando Burdi-
terio Damasi, sanctoruin Marcelli elMarci fratruin. galensi et Elisabeth Schonaugiensi. Sequitur « In ;

Tomis, sanctorum Pauli et Cyriaci. » Non magna a portu Tripolis, sancti Leontii martyris, cujus niar-
Malacensibus nostris distantia. Sed de his vide tyrii coinnientaria Cyrus quidam scriba in tabulis
Usuardum xx Juuii « Alexandri;L', sanctii; Mtrinae
: plumbeis conscripsit, et apud sancti martyri» monu-
virginis, Ravenna, natalis sanctorum martyrum mentum ea deposuit, nt iis, qui postoa futuri sunl,
Martarii, Felicis, Emilii et Crispini. » Yide Acta. optimuin exeinplum relinqueret, in Christo JesuDo-
« Ipso die, sancti Autberti Cameracensis episcopi. » mino Ilactenus editio priina uberior. In
nostro. »

Lege Abrincensis. aliis est elogiuin Fortunati, ex Mu.nerato, usque ad

Reg Suec, nuin. 428 « In territorio Senonum,
: patefecit ; desunt reliqua. Tum « In Lipara, Calo- :

apud Ccllas, deposilio beati Fortunati episcopi et gcri monachi sanctissiini, de quo videlur Gregorius
confessoris. » Vide superius Munerat. in 4 Dialogorum mentionem facere. Die decima
In Vatican., num. 5949, et Ughellian. deest 3/a- octava, -sancti martyris Leontii. » Sequitur, typis
rime, vt in Antuerp. et Max.-Lubec. minoribus, « Civitale Burdegala, sancti Amandi epi-
Alte.mps. « Ipso die, sancti Adulphi, fratris
: Bo- scopi et confcssoris. Soon.iugia, obiit Elisahcth,
dulphi abbatis. » Vide die pr;i.'cedcnti in Actis no- virgo sanctimoniaiis, cui multa secrcta a Domino
stris. sunt revelata. • .Marina in his eililionibus pncler-
PYoRENTix. « Roinae, sanclorum Felicis et /Emi-
:
D mi.ssa, rtjjecta est ad Auctaria xx Julii, sub nojiiine
lii.Ravenna;, sanctorum niartyrum Martali, Felicis, Maryaritoe.

XIII Kal. nie 19.

-Mediolani, natalis sanctorum inartyrum Gervasii et Protasii fratruni, ex quibus priorcin tam diujussil
-Vstasius comes plumbatis ca'di, quousque exhalaret spiritum sequentem vero fustibus : cffisuni, capite trun-
cari. Horum sepulcra sanctus Ambrosius Domino revelante reperit, et ita si incorrupta eoruin corpora, ac
eodem die fuissent interompti. Apud Ra\eniiam, sancti Ursicini iiiartyris,qui sub judicePauliiio, postni.
mia tormenta, in confessione Domini inimobilis perinanens, capitis abscisionc martyriuiii complevit.

NOTyE.
Sumitur ex Praten., Herinien., Antuerp.-Moj., Leifden., Looanien., Albergen., Danic.etedil. Ultraj-
Mimerat.,Gre-
Rosiceijd., Antuerp.,o.t Ma.r.-Litbec.. Bely.
ven. et Molan. Item ex Antuerp.-Max., Lltra^ect,

P.VfROL CXXIV.
 »

USUARDI MONAGIII 172

^71

YARIANTES LECTIOxNES.
MedioJano est in et Anruerp. ct
Antuerp.-Maj. A purioribus. Interempta, error est Antuerp. et Max
Max.,-Lubec. pejus in Rosweyd. MecUolanis. Lego Lubec. Sic male in Molano inconipta. De ahscmone
Protasii, cum Pratensi, Herinien. et Hosweyd. licet diximus snepius, in ea scribendi ratione codicum
plerique aiii baheaiit ProUiasii. Priores duo scribun. torrente abripimur. Caiteruin, capilis abscisione mar-
Aslaius, posterior, Astaciiis, Munerat. Artalias, An- tijriurn compli'i;it, ipsa est Usuardi pbrasis, tametsi

tverp.-inaj. Anastasins. Sequor Greven., Molan. et Ado legat consummarit, At quod eodein recidit.
Rosweydi codex qua
substituit, capile Iritncalas est,
codices alios cuni Adone, ubi vere Astasius, non
Asiachius, ut Rabanus. Recte posuit Moian exhalaret. ferme do causa ex purorum numcro excludcndus
Sed caeteri codices cogunt me scriliere exalarel. Multi fuerat.
habent repperit, de quo alibi. Textus loquitur cum
OBSERYATIONES.
Celeberrimorum toto orbe Chrisliano marlyrum, chius, a Janningo in supplemento junii ad hunc
a sancto Ambrosio incboata et instiluta solemnitas, diem recenscndum. Brexius pleraque digessit Tille-
in omnia M;irtyrologia noslra transiit, hac ipsa die, montius toinoHapag. 78, quibusjunge notas ejusa
quae invenlionis, seu transtationis, aut eleoationis po- pag. 498. Solum huncversiculum hodie canit Wan-
tius diceiida esset, quam natalis. Ut ut est, apo- dalbertus :

grapha Hieronymiana medios eos inter Nazaiiuin et Gervasius ter denum Protasiusquo coronant.
Celsum, e.\' alia die huc repetitos collocant. An quia B
simul elevati aut translati sint ? Ita ex Puricellidis- Par est aliorum Martyrographorum consensio in

sertitione Nazariana, statiiit Florentinius. Est et
apud Romanum parvum Commenioratio Nazarii el
Celsi, ab Adone oinnino praelerita, quae proinde in-
stituto nostro extranea est. Beda de Geroasio et
Protasio non sine laudatione loquitur, cujus ver!)a
postremam elogii nostri parlem constituunt, inde ab
altera annuntiatione de Ursicino, si solum Bedam ex-
cipias. In Hieronymianis ab Hippolyto, Vitale et
Yaleria noii satis disjungi videtur, unde forle ansa
Rabano data eum Romce ascribendi: qua de re vi-
deri potest Florentinius.Romanum parvuin melius
ex quo Ado pal.estram accipiens,
iJ«rc«fi,'c tribuit,

Adone translata, et ex hoc a Nostio cum aliis, nun breve Ursicino apt-avit elogium, a Notkero iiitegre
tam certis, accepta. Rabanus Bedam transcribens, descriptum, aNostro ultiina duntaxat sui parte mu-
nonnulla ex Hieronymianis admiscuit de Vitale et tilatuin, omissis hisce verbis sepultusqae est in ;

Valeria martyrum nostrorum progenitoribus, qu<ne eadeni nrbe a bealo Vilale, patre sanclorum Gervasii
non nisi sanguinis titulo ad hunc diem pertineiit, et Prolasii : quae addi poleraut ad oslendendam non-

nam xxviii Aprilis Vitalem retulimus, cui uxor in nullam utriusque annunliationis ailinitatern quid- ;

Actis conjuncta esl. Notkerus de mora satis libera-
liler Adonem, suum fecit, licet et aliqua iinmuta-
verit. De hurum Maityrum geslis, aut passione fru-
stra indubitatuin aliquid quiesieris, sed non idcirco
minorein con ecuti sunt gloriam ut pote quoruin ;
illustria merita luculenter demonslrant miracula
prope inuumera, irrefragabilibus testibus Ambrosio,
quid ad eumdera diem non perlineant. Ne(jue enim
novuin est sanclos referre alioquam natali die con-
sigiiatos, ut de priorihus siqira inniiimus. Causam
non inverisimilem pro Uisicino as-^ignat Papebro-
chius in sylloge historica, a curioso lectore coiisu-
G lenda. Quidquid tamen ejus sit, ex Adone procedit
texlus noster vere et pare Usuardinus de cujus ;

Augustino,Paulino, memoriae prodita. Ab Augustino
haud dubie trauslata in Africam eorum veneratio,
inKalendario Carthaginensi iocum obtinuit. Laiidata
saepe Sacramentaria et Kalendarium F.^ontonis non
minori cultu eosdem prosequuntur. Longurn de ipsis
commentarium diligentissime elaboravit Papebro-
verilate disputat laudatus Papebrochius, et nos pau-
cis diximus xxvin Aprilis. In sensu suo abundavit
Wandalbertjs, duin contra reliquos Martyrologos xx
Junii Yitalem retulit hoc versituio:
Vit.ali-qiie pater natos seqiiitur duodeno.

AUGTARIA.
In ToRNACEN. desunt haec verba: «Horum se- comitatu Bruxellensi, apiid Forestum inonasterium
pulchra sanctus Ambrosius, » etc. Gaetera purissima in capella parochialis ecclesi;c sibi dicata quiescit.»
sunt. Superius recurrit xvii Junii.
PuLSANEN. : « Mediolani, natalis sanctorum mar- Hauenovex. posl />a//7n«, sic habet: « Qui fue-
tyrum Gervasii et Protasii. Quoruiii corpora Ambro- ruiit sancti Vitalis marlyris et sanctaj Yaleriae
lilii

sius, Deo revelantc, repperit, et ita incorrupla, ac si coiijugis illius. Ex quibus priorein, id est Gerva-
eodeni die fuisseiit inlerenipta. Qui cura in urbe sium, tandiu jussit Astasius, » etc. pure. Sequitur :

ducerentur, quidani caccus ferelri tactu lumeu re- « Apud Lygurium, natale sancti Ursicini, qui sub
cepit. Item Rumac, sanctorum martyrum Ypoliti, judice Paulino, > ctc. usijue ad « complevit » Ubi
Hononi, cum aliis sex. » De his vide Acta et Prae- subjungitur: « Et quain\is hic iste ponatur, tamcn
termissos. passus legitur aute Yitalem, cujus festuin e.st iv
Centulen. « Mediolani, sanctorum martyrum
: Kaieudas Maii. » Vide de liis in Actis fusius.
Gervasii et I'rotbasii quoruiii pater martyr Vilalis D YiCTOiiiN. et l^EG. SuEG. sub nola iium. L30 :

et mater Valeria, bona radix, pia geriiiiiia protu- « ipso die, monaslerio Castrensi, saiicli Romualdi
lerunt. Ravennae, sancli Ursicini niartyris. abbatis. » Ejus Acta illustrata sunt vn Februarii.
Bruxelle\. Post /'rair«n;t inserit « Quos Yaleria : Daveuonex. « Genomanis, sancti Innocentii cpi-
:

sancto Vitali sun marilo, unico partu edidit. Horiim scopi et confessoris. » Yide in Aclis.
primum, scilicet Gervasiuni, Astasiiis comes, » etc. Matiuc.-Cautus.-Ultraject. « Gervasii et Pro- :

Satis pure. Sequitur « Et Celsi pueri pro

: Cbristo tasiimartyrum. Rolandi comitis et martyris, cum
martyrizati. » Hujuset Nazarii na alis est xxvii Ju- multis alils, ex historia Caroli imperatoris. » \ ide
lii. lii Ursiciiio purus esl. Tum « Rom;)e, san('Jo-
: 3u;e in Auctariis diximus xvi Junii. « Ursicini me-
rum martyrum Vpuliti, lloiiorii, Evoti, Petri, Vale- ici et niartyris.
riae, Marcelli et Vitalis. » Dc quibus vide Acta. Gamberien. S. Mari*
Romae, Sylverii papaj et
: «

« Item, sanctae Alemc virgiiiis el martyris, qu;c Le- martyris. » Apud Notkerum
« Silveslri. » Yide .\x.
voldi regis gciitilis lilia uiiica, jnssu patris iiiarty- in Vatican. nuiii.oi)49, deest « Ursicini. » Adji-
riuui tulit, i)ost morlem lot clarens miraciilis, ut citur :
< Sancti Romualdi abbatis et anacborel;e. »

illis excitalus Levoldiis pater ejus lidem Christi, Florentin.: Roin.o, saiictorum marlyrum Hypo-
«

baptismi gratiam, siniul et peccatorum veniam ac- liti, Ilonorii, Evoti, Petri, Yaleriae, Marcclli, Vitaiis
cepit [acceperit.] Hujus sancls virginis corpus, in
 »

173 MARTYHOLOGIUM. — MENS. J(I\. 174

ci Uriiciui. » De quibus, hic vakle confusis, alibi A Heiirici imperatoris primi. . Jaiii diximns coli vii
clarius. Ipso die, depnsitio .«aiicti Roiuualtli. .
• Febrnarii. « Traiislatio sanclae Margareta-, reginae
Editio Iaheco.-Col. sic orditur • lii Ilorxonlia,
: Scotiio, sororissaiKii iMlwardi regis AngliiT;. » Di\i-
ft^stuin \isioiiis gloriosae Virginis Maria inalris Dei.- mus etiaiii coli x Juiiii, ubi verain sanctffi genealo
TuMi de Gervasio et Protasio satis pure, nisi <iuod piam in\enies.
in llno aJ interempti addatur, « et sepulti, lioet ja- .VIoLAN. «Item snnoti Romualdi confessoris. Item
:

cuoraiit ftMv trecentis aiiiiis. • I)e risiciiio addilur sanctic Alen.p, • etc. ul supra in Bur\Ki,M-;.\si. Sed
sepullura per Vitalein^ ut supra. Sequitur « Ce- : hic additur, minorihus typis « Cujus elevatio facta
:

nomanis, saiicti Innocentii episcopi et confe.ssoris. est anno jk^xciii. Doininica antn nafivitatem Joannis
In Scotia, sancta:; MargaretiB regiiue. • Vita dala est Baptistie, perGodscalcuni ahbnlnm AniigiMiiensein.
\ Jiinii. De Bcnifacio et Hildegermo, ul, Giievk.n. Tum «Eo- :

Bkli.n". fe\tui puro in fine subjicit : « Item sancli dom die. ainid urhein V^esuntiensem, cominemoratio
Roinoakli confessoris. • l)e quo supra. sancli Stephani Prolomartyris. Ciiin eniiii .sancti
Ghkvf.n: In Ilervcirdia. frstuiii \ isioiiis ^'htriosa!
• Slephani hrachum. anro efgeiiimis |ir,(^p;uMtii;ii, a
seinper \ irgiiiis Dei i;enilricis Mari.c. Iioniracii inar- furihns esset suhlalum. ina\iiiius oiiehiitur tu:iinllus
tyris, (liscipulisanctiRoinuakli Qui, oblenta licentia, populi lamenlantis et dicentis iiihil sihi resiare
:

Russiam si\e Scla\oni-im, miro fer\.>re,et marlyrii
desiderio, (^hristi Evan^elium aiinunli;itunis adiit.
Cum(|ue pluriinos coinertisset, capite truncatiis,
martyrii gloriam adeptus est. Ilein sancforum Joan-
nisel Renedicti, qui et ipsi a Scla\is, evaiigelizintos,
martyrio coronari menierunt. » Roinitluiitiir ad
XII Novembris. Ipso die, saiicli InnoLentii episcopi
Cenomanensis et confessoris, Deodati episcopi Xi-
veriiiensis et coiifessons, Hild<^gernii episcopi priini
praior iiiortem, cuiii \itaiiisiiain in hrachio palroni
sui Stephani perdidissent. Qnein luiiiiilliim piscato-
res andientes, inonstrabant populo locum in (luvio,
B iihi nudum hiachian sanclum, cum Inniine inter
aqnas in siceo positiim, omnes simul videiites, in-
dnhitiUaiii iideiii ejns iniraculi posleris reli(|iiernni.»
i)c his et aliis ad sanctum Stephanum speclantihiis,
agetur xxvi Decemhris. IIa?c in piiina editiono. Alise
de Rotiiualdo, ut in prima. Tuin « Bisonlii, coni- :

Ilalverstadensis et confessons, fralris .iaiicli Luljzeri memoratio sancli Stephani. " Csetera, minorihus
Monasleriensis episcopi, RomaaUli abhatis et con- typis, ut jam descripsimns. In fine « In urhe Cono- :

fes^oris, Onlinis Cainaldulensis incboatoris primi. nensium, sancti Sozimi niartyiis. » Ex solito fonte
IIiijus \itam \irlutibus et miraculis inclylam Petrus Gr^eco acceptus est. Vide Acfa (yus, ab Henschenio
Damiani episcopus et Cardinalis eleganli stylo de- accurale illuslrata.
scribit. Obiit autein anno vitae sua; c.w, tempore

XII Kal. Bie 20.

Romae, depositio sancti Xovati Timothei presbytori, qni ab apostolis in fide eruditi sunt. llorura
fratris
sorores fuerunt beala Potentiana et Praxedcs sacrae virgines Christi. Ci\itate Thorais sanctorum Pauli et
Ciriaci.

NOTyE.
Textus est in Praten., Herlnien., Tornacen., Anluerp.-Majore, Muneral., Greven. el Molan.

VARIANTES LECTIONES
In paucissirais differunt Codices nostri. jP(;<cH//a C ih.s, pro T/foiHj.f, ut scribuntreliqui,f[ui etiain omnes
in Anlucrp.-Maj. mendum est, uti et Prudeudana in coiisenliuiit in Cyriaci, cxceplis Pratensi et Mune-
.Munerato. (jsterum Pofeiitiaiup nomen ser\a\iinus, rato, in quibns 'melius Cyriaci sed nos codicuni
:

ut est etiam xi\ Maii, quo dic natalem ejiis cum torrentcm sequimur.
Usuardo recoluimus. InHeriniensi male legiturDto-

De Novafo silent Martyrologia Ilieronymi el Bodae
cam suis. .\uct .r Romani par\iejus momoriam pri-
mus vindicat, hoc rnodo scribens Romn>, Nocati : diximus xix Maii. Ne quid aulem hic temore as.scra-
frntris Tiniolhei presbiilpri. qui ab
.tiint.Ipsissimis illis verbissuum Ado e\ordilurelo-
giuiii, quod ea ferme omnia complectitur quae ex
Pastoris ad Timotheum epi^tola in Actls recitantiir.
At inhis .Martyrologiis nusqnam iniiuitiir Poteiitia-
nam, vel. ut alii scribnnt, Piideiilianam et Praxedem
duorum illorum fratrum .\o\ati et Tiiiiothei sorores
fuisse ;
qiiod Noster priinum asseruit, non alia ra-
tione salvandum, qnain qiia Pastor dc Novafo ait,
est fratcrnoster in liomino, quemadmodum aiibi
fiui.
dixiinus, Petronillam aposfoli Pelri filiam nnncu-
pari, neinpe prima
Christianormii, iion carnis
illa
aiit .sangninis.sed nobiliori fidoi allinitato. Sic igitur
inlelligenda sunt qnx Usuardns supra ductores"suos
in lalerculo hoc cfie expressit. Qiii \ero, ot ntriiin
sano .sensii, dici possit, Novatimret Timotheiim di-
scipuhjs apostolornm fuisse, docehit in Actis Pape-
brochius, in henigiiiorpiii partem facile inflcctendus,
si ap(>stoliet discipuli appellatio non niiiiis regide
accipiatur. Ef haec quidem sic facile componi pole-
OBSERVATIOXES.
runt, supposita omnimoila citat;c jam s?opius alihi
epistoho \erilate, qnam a Tillcmontio impugnari,
npostohs eruditi tur, rem fotaiu no\is curis exnminandaiii remitti-
mus ad xxi Julii, quo die in Actis de Praxede dispu-
tanduin erit.
Tomitani duo Panha et Cijrinciis, \n nonniillis
Usuardi Codicibus, pra'grossis diebus indicati, ex
ejus mente hac die collocandi sunt, ab ipso ex Hie-
ronymianis accepti, pra^torifis suciis, qnalos Nolke-
rus eniimerat fonfe sno pauliim uberior. Porro (jua)
ad hodiornam clas.sem spectant, vide in Acfis expo-
D sita, eaque confer cuiii alia non niultiim absimili
tiirma, xviii Jnnii recensita, Anclnriis no-
at(|iie in
stris feime relata, pnesoi tim Codicihiis Pnl.sa-
iii
nensi ef Floreiitinis, (|ui lioc iiiense ad Ilieronymum
propiiis quain ad Usuarduin accedunt. flajc obiter
dicta sint in gratiam eornin i|ui ista penitiiis intro-
spicere volnerint, salva interim oiiiiii ex [larla
Usiiardini textus, si non verilate, saltem simplicifa-
te iiilegerrima, quarn unice nobis qiuerendam pro-
IKjsuimus.

AUCTARIA.
RoswEvi). hoc solo a piiritafc de\int, qnod post ctiim ifa hnc die colohrat «Nafnlis boaf'.ssimi erc-
:

C;irincij, in fine addat mnrtiinun,Pt aUorinn.

;
mit.e Johannis, sancfie Pulsanonsis ccclesiie ahbatis.
PuLSA^TEx. festum proprium pcculiari nota distin- Quivivus in sieculo, sc totis viribusmorlificavitpro
 » ;

175 USUARDI MONACHI 176

Christo. Hujus venerabilis o})itus exstitilxii Kal. Ju- A sancti Vitalis martyris. » Hic et codices alii sequun-
lii, anno incarnati Verhi niillesirno cenlesinjo trige- tur Waiidalbertuiii.
simo nono, Itidictione secunda. In Thoiiiis civilate, Vatican. num. 3949, oinisit « Pauli et Cyriaci. >
natalis sanctoruiu Pauli, (^yriaci, Apriliaj, Feiicia- Adjicit vero « Romaj, natalis sancti Siiverii papae,
:

nae, Thoina), Felicis, Emili, MartyricC, Vitalis et qui sedit in pontificalu anno uno. Qui a Belisario
Crispini marlyris. » De his videnJa sunt Acta. patricio in exsiliuin missus, ibidem defunctus est. »
Antukrp.-Max. Lubec. Ais'TUEHi'.-MAx. Ultuaj. Vide elogium supra in Hagenoyen.
LeYDEN. LOVANIEN. EDIT. UlTRAJ-BeLG. BlGOTIAN. si- Alte.mps. : « 1|)S0 die, sanctae Florentia; virginis.
gnatus P. 5, Codex D. Le Mare, sub nota B: om- Et sancti Genulphi episcopi et confessoris. Vide »

neshi post « Pauli et Cyriaci, adjiciunt « Felicis

- :
indicem Prastermissorum. Et natalis sancti Vitalis <

et Feliciana3. » Ughellian. autein, genus mutanspro martyris. » De quo supra. « Eodem die, sancti Jovini
. Fe!ician;t', » legit « Feliciani. »
presbyteri et confessoris. » Vide i Junii. « Apud Se-
Alberge.v. et Danic. Primo loco Octava sancti :
ptoniain, translatio sancti Edwardi, regis confes-
Antonii. » Tum « Apud Pontianas, natale sancti
:
soris. » Vide xviii Martii.
Silverii pap.ie et martyris, qui cum Arthemium pa- Florentin. « Civitate Tomis, sanctorum Paulini
:

triarcham^ ob haeresim depositum, nollel, ad instan- [Pauli] Cypriani [Cyriaci], Feliciset Felicina;,
et
tiam Antoninae Augustae, restituere, ipsa agente, in cum aliis pluribus. Depositio sancti Joannis abbatis
exsilium mittitur, et pane tribulationis et aqua an- et eremit* Pulsanensis Ecclesiae, Sipontinae dioecesis
gustiae sustentatus, moritur coiifessor ibidem.» Post in Apuliae, partibus primiabbatis ()rdinis Pulsanen-
;

hsec sequilur textus satis purus, cui etiam in fine B sis et fundatoris [qui vivus in saeculo, se totis viri-
subjungitur « Felicis et Felicianae. »
:
bus mortificavit pro Christo. Hujus venerabilis obi-
Centulen. « Romae, sancti Novati, fratris Ti-
:
tus exstitit anno incarnati Verbi millesimo ducente-
mothei presbyteri, qui a sanctis apostolis eruditus simo vigesimo nono] inagnae sanctitatis viri. » Qme
fuit, et in sanctimonia perseverans migravit ad Ghri- uncinis inclusa sunt, desunt in impresso. « Eodem
stum. » Deest, « Pauli et Cyriaci. » die, sancta3 Florentiae virginis. - Aiii scribunt « FIo-
Bruxellen. in prima annuntiatione purus, sic rentianae : » vide Greven.
prosequitur « Apud Ravennam, sancti Vitalismar-
:
Editio Lubeco.-Gol. « Apud insulas Pontianas, na-

tyris, patris sanctorum Gervasii et Prothasii. Qui tale sancti Silverii papae, qui sedit Roma^ annis
pro eo quod corpus sancti Ursicini martyris subla- novem, dies undecim. Qui cum Anthemium, » etc.
tum spelivit, lapidatus est a Paulino Consulari, sub In Novato pura est. In fine « Felicis et Feliciana^ :

quo etconjux ejus Valeria, nimia ciiule mactata, mi- martyrum.» Tum « Eodein die, beati Abagari prin-
:

gravitad Dominum. » Vide xxviii Aprilis. «Etnatale cipis civitatis Edisse, qui scripsit epistolam Domino
sancti Silverii papa^ et martyris. Qui .sedit Roinse nostro Jesu Christo, rogans, ut dignaretur ad euin
anno uno et cum Anthemium patriarcham ac Con-
; venire, et sanare eum ab infirmitate sua. (^ui Doini-
stantinopolitana5 urbis episcopum, Eutychiana hae- nus scripsit, dicens Post mortem meam, miltam :

resi infectum, depositum et excommunicatum, ad tibi uiuim de discipulis meis, qui curet te et vitam
instantiam Theodora3 iniperatricis restituere noluit, preestabit. Post Ascensionem Domini, missus est ad
ipsa agente, a Beilisario, Justiniani imperatoris pa- eum Thadieus ajjostolus, sicut Doininus promiserat,
tricio, depositus et monachiis factus, in Pontiain C et baptizavit eum cum omni plebe sua, et factum est
insulam exsiliatur, et ibi pane tiibulationis et aqua gaudium inagnum in illa civitate. » Vide Pnetermis-
angustiae pauco tempore vivens, exsul, martyr et sos. • Item sancta^ Florentianse virginis. Treveris,
confessor mortuus est. Civitate Tomis, natale san- S. Maximi episcopi et martyris. » Vide de Tun-
ctoriim inartyrum Pauli, Cyriaci, Felicis, Felicianae, grensi in Actis. Sequitur « Ipso die, translatio S. :

Emilii et Vitalis. Eodem die, sancti Crispini marty- Eduardi regis et martyris. » Vide supra.
ris. » Num
isestqui cum Crispiano colitur xxv Octo- Belin. secundo loco de Florentia. Tum « Ipso :

bris? Fontanellaj monasterio, depositio sancti Ba-

«
die, sancti Silverii papae et martyris. Eodem die,
vii [Baini] Caveriiensis [Teruanensis] episcopi et octava sancti Antonii de Padua, Ordinis Minorum.
confessoris. Item Regin.-e virginis. » Vide Pra^ter- Et alibi civitate Thomis, » elc, pure. Accedit inalia
missos. edilione « Ipso die, sancti Genuli episcopi et con-
:

HAGENOYEN.,principioitem purus,secundo loco sic fessoris. Genulfi » opinor, de quo in Alte.mpsiano.

habct « Apud insulas Pontianas, natale sancti Sil- Gheven. Item civitale Thomis, Felieis
: : « et Feli-
verii papae et martyris, qui fuit sexagesimus post cianae. » De Maximo ut supra. Silverii papae et
«

beatam Petrum Apostolum, et [(|ui cum] rexisset confessoris, qui sedit anno Cum uno, mensibus v.
annum unum et menses decem Romanam Ecclesiam autem nollet restituere Anlhemium, apra'decessore
et Anthemiiim patriarchain Constaiilinopolitaiuiiii, suo Agapito depositum, agente Augusta, in exsiliuni
ob haeresim depositum, nollet ad instantiam Antho- missus, vitam in confessione Domini finivit. Baiani
nia3 Augusta3 restituere, ipsa urgente, in exsilium episcopi Ravennensis et confessoris. » Vide Praiter-
mittitur et pane tribulationis et aqua angustia) su- missos. « Civitate Sagiensi, sancti Laluini episcopi
j)
stentatus, moritur confessor ibiuci!!, quia hajreticis et confessoris. Abagari regis Edessenae civitatis et
noluit consentire. Eodem die, sanctse Florentiaj vir- confessoris. Ilic [ut libro i Eccl. bistoriaj dicitur]
ginis. » Vide Praitermissos. De Tomitanis etiam ad- epistolam Salvatori nostro misit, ab eodemque epi-
jungit « Felicis et
: Feliciana). » stolam recppit. Post Ascensionem vero Doinini a
Aquicinct. pro « Novati, » scribit « Navati. » Et Talhoo, uno ex lxxii Christi discipulis, cum populo
in fme addit : « Eodem die, allatio reliifuiarum san- siio baplizatus quievit in pace. » De eo jain dixiinus
Aquicincti. » Notatur autem ex Chroiiico
cti (jeorgii supra uti et de translatione Eduardi, de Florentiana
Aquicinctino, quod Martyrologio subjungitur, reli- [quee forle inelius vocaretur Florentina] et Regina.
quiasillasallatasannomillesimocentesimo.Sequitur Molan. post « Virginis Christi, litteris Italicis in-
in martyrologio, calaino longe recentiore . Item : serit : « In quarum gestis, de eo scribit Pastor ad
sancti Silverii papai et martyns. » pra)dictum Timotheum germanum ejus. » In fine, de
Victorin. et Reg. Suec. signatus num. 130 : « Eo- Silverio, Florentiana et Antonio, ut Belinus. De
dem die, sanctai Florentitc virginis. . De qua supra. Latuino. ut (jueve.nus. Tum « Depositio sanctae ;

Matrig.-Cartus.-Ultraject. «Sih erii pap;e et mar- Aldogundis virginis, filiae beati Basini re-gis et mar-
tyris. Novati confeisoris et 1'ratris Timothei ct Po- tyris. >'
Dein minoribus litteris « Qu;e in Truncinio :

tentianab ac Piaxedis virginum.
Codex S. Benigni Cisterc. « Eodem die, sanctae
FloreiitiiB virginis. »
Codex D. Du Cue val. Divion. signatusG.
extra (jandaviim cuin patre requiescit. Eodem die,
: Id;e, cujus corpus sorvatur inocclesia sancti Joannis
(iaiulavi. » In aliis editionibus, de Latuino, ut supia.
« Nalalis • Fontanellensi coenobio, natale sancti Bainiepiscopi
 : ! "
:

1 / / MARTVROLOGIUM. — MENS. JUN. 178

et confessoris. Truncinii, depositio sanctai Alde- A potins « Patar:B. » Doin « Bergis, gloriosa translatio
:

gundis \ irginis, boati Hasiiii rogis ot niartyris. »

fili.i' sancti Osuualdi regis et sanclic Idaborgaj virgiiiis. »
In Siiverio et Florentia, ut sapra. • Dio \ igosinia, Viiie do Iiluborga liac dio in Actis, de Oswaldo me-
sacrosancti niartyris Methodii episoopi Pater;e, > niii^it Usuardus die v Augusti.

XI Kal. Die 21.

Apud Siciliam civitate Syracusa, natalis sanctorum martyrum Rufini ot Martiae. Civitate Cajsarea Pa-
iestinae, sancti Eusebii episcopi et confessoris viri exceilentissimi ingenii et historiographi. [Boitillart. :

In Cesarea Palestina? sancti Eustbii istoriograplii.] Roniae. sancta; Deniotri;c virginis. IL-eccum ante impium
Julianuin pro fide Cliristi introdncerofur, in oonfessione spiritum oiiiisit. In pago Madriaconsi, sancti
Leutfrodi confessoris, qui in inonumentuin e\imi;c sanctitatis, orationilius suis fontem produxisse fertur
de terra. In Africa, sanctorum Quiriaci et Apollinaris.

NOT-E.
Sola et unica Mohini editio undequaque pura est.

Alii elio loco. aliis verbis Eusebium C;vsarien- B m.igis Usuardina sunt. Al doota hfec et erudita Eu^
sem codicos annuntiant. Cum igitur niliil liic de sel)iani brevitas in Pratensi codice sorvala,
elogii
Pratensi quoratur Soliorius, qua causa illuiu postha- falso in aliis confessoris titulo aucta fuorat el cer- :

buit aliis multo receiitioribus, qui sic Eiisobii com- tuin erat Pratensem negligere, quoties ab aliis dis-
memorationemelTerunt: Civitate Cwsarea Pnlestina;, croparet. Quod si sui codices ut Piatensis, Prateu-
sancti Eitsebii episcopi et confessoris, viri e.rceUenlis- sis autein ut sui codices Ensebium annuutiarent,
simi inyenii et historiotjrapki f Si Solleriuin audias vah quain triuiiiphassot SoIIerius quantis laudibus!

tamen, qno breviora sunt et simpliciora elogia, eo Usuardinam simplicitalem commendasset

OBSERVATIONES.
Magna hodie codicum nostrorum discrepantia,po- sebii historiographi fidem merito suspectam haben-
tissimuin oritur ex Eusobii (^;Esariousis in Pala^stina tos, id sibi nimiruin arrogarunt. ut Usuardi textniu
eriscopi et Ilistoria^ ecclesiasticae conditoris, apud corruinperent idque ita probavit Baronius, ut nul-
;

aliquosomissione, apud alios diversa, diceres scru-
pulosa, expressione: de qua priusquain agaiuus,
certiora expodieinus.Martyres Siculi Rufinits et Mar-
tia in Hieronymianis et Romano parvo notali, hinc
ab Adone sumpti sunt, et hujus \orbis ab Usuardo et
Notkero relati.Nihil de ipsis alibi roperitur, sod eos
solos refert Wandalbertus tali versu Slartijr Rufinns-
que undeno et Martia poUent. Demetrioi vinjinis, altora
est in Romano parvo annuntiatio, ex hoc ab Adone
translata ornataque encoiiiio, quod integruin a Not-
kero descriptuiu est,a Nostro non nihil contractum.
Quae ad hanc illustrem plane sauctam spectant, ad
memoriam Bibianai ii Decembris illustrandam, re-
misit llonschenius. Qui quarto loco a nobis refertur
abbas Leutfredus, is primuin ab Usuardo in sacris
Fastls consignatus est, aliis antiquis plane incogni-
tus. De Leutfredo videndus Ilenschoiiii Coininenta-
rius, et vita post alios ab eo edita et illustrata. De-
nique Quiriacus et ApoUinaris, sociis pluribus ab
lain penitus viri memoriain in hodierno Romano
reliquaiii fecerit. Caeteruin antiquissimo Hieronyiui
E[)ternacensi ecgrapho inscriptum fuisse Eusebiuin
hisloriogruphuni, ultro omnes admittunt, quod vero
in aliis soluin haboretur: Ju Ciesarea,depositio san-
ctiEusebii episcopi, el in nescio (jua variante lectione
: codicis Corbeiensis ab Acherio editi, forte rocontiori
manu adjectum esset, Ciesarea Cappadocicc, id stu-
diose arripiens Florentinius, sufficere putavit, ad
C substituendum Eusebiuin aliuiii, C;rsaroa2 in Cappa-
dociaepiscopuin,adornata in oain rem exercitatione,
quam in actis recudendam curavit Papebrochius,
apposito soluin VenerabiUs titulo, ut pote quem probe
noverat, in ullis unquam sanctoruiu tabulis locum
habuisse. Laudanda sane rectissiina viri utriusque
intentio. At eniin non solum in vetustissimo Epter-
naconsi, sed et in Hioronyrni apographis, per
aliis
Eusebium ipsuinmet historiographuin, exi-
intelligi
stiino esse plusquara verisimile magisque adeo in-
;

Hieronymo conjuncti, aNostro ex oa classe decerpti ducor utcredam, quod Florus ita aperte pronuntiet
sunt, ut alias sape factuin, suis locis ostendiiiius. In Ciesarea Palestince, depositio sancti Eiisebii ron-
Socii in Actis suo ordine disponuntur. Atque in hisce fessoris, (jni Scripluris divinis studiosissimus, el bi-
sanctis ac die referendis, passim concordant codices bUothec(e divince cum Painphilo martyre diUijentissi-
Usuardini melioris notac. Exoipe Horiniensem, qni mus invcsliijalor Qu;e ferme Hieronymi verba
fuit.
Leulfroduiii hic prreterit, et Antuor[). inajoreiii, in sunt dc Scrip. eccl., cap. 81. Nec dubito quin Ilie-
?|uoomiltitur annunliatio ultima. Tornacensis Leut- ronymum etiaiii prae oculis habuerit Usuardus, cx
redum in ultiinuin locuin rejioit, rescisso elogio. quo'bre\ius suuin elogiuin rcstrinxcrit. Atqueex his
Nunc ad roi et diilicaltatis cardinem progrediinur. martyrologis llieronymiana proxime secutis, de ho-
Dixi, inter codices pr^cipuos, soluiii Molaiiuiu D riun intolligentia cortius,(iuam ex Floronlinii conjo-
undoquaque purum esse, luin in quatuor pra;dictis ctiirisstatuendum, nomo cordatus dinitobitiir. Neque
commemorationibus, tum etiam, ut ego quidom vero aninius est, sancti titnlum inde Eusebio histo-
censeo, in secunda a nobis in torininis expiossa riographo vindicare, de (juo consulondic sunt Valcsii
Civitate Ctesana Paleslinn', etc, quiiiii, e;idoin pror- et Floroiitinii disserlationes, neciicii (ju;e ad Euse-
sus phrasi, signaut Tornacensis et
llcriniensis, biuiii (^a[)[)ado(;em obitor in eain rcm jirosecutusost
Beliniis, quoruin auctorilato nilimur, confirm;ita ex Papebrorhius tomo IV Jiinii, p. 7o, ;iIIogans rocen-
Antuorp.-maximo, Ultraject., Leyden., ].,o\;).nien., tioros pro Eusebii orthodoxia depugnantes, quibu.s
Albergen., Danico el aliis, ipsissima illa \erba, sod et alii adjuiigi posseiit. Sod lios oinnos fni.stra labo-
terlio\el alio loco referentibus. Pratonsis cum grc- rare, utcunque Eusebium iiiagni faciam, soinpor
galibus gemiiiis Antuerp.-niajore el Roswoyd. re, existimavi, id(|uc adeo post alios suasit Tillemontius
non verbis convenit, nam codico.s illa ita logunt : toiiioVII a [)ag. ."50 articulispnesortiin Iribiis ultimis,
In Cipsarea Paleslina;, sancli Eitsehii liisturioijrajihi. quibiis lianc controvorsiam accnrate ()ortractat. Id
Antueip. et Max.-Lubec. ultiino ioco poniint: Ilem certe extra controversiam est, toiis soptem et am-
sancli Eiiseliii episcopi el roiiffssoris. \n solis Muiie- pliiis s;oculis, saltem ex ipio Usuardi Mariyrologium
ralo et Grevono Eusebius oiniiino expuiictus est, in Ei'closiaOccide:ita!i iibique receptum esl,Eusel)ii
editorum, opinor, .scrupulo, qui dnbiaiu aliundeEu- illiiis, cum sanctis reliquis memoriam in sacris Fa-

179
stiscelebratam, quod prubat, coelcstium honoribns
cuitum fuisse, sicut proiridi; iiianifestissime constct,
nos Usuardi textam plane germanum reddidisse a
De Praten., Herixien'., Torxacex., Antuerp.-
Majoke, Antuerp. et Max.-Lubec, Muxerato et
Greven., nihil dicendum superest.
RoswEYi)., priieter textuiii, iii fineadjicit: « Civi-
tate Moguntia, sancti Albani martyris. »
Belin., de Quiriaco et Ap.)llinare addit: « Viro-
rum mirae sanctitalis. » De Lcutfredo « In pago
Evroicensi, » expimcto elogio.
Piilsan., « In Africa, nntalis sanctorum
Saturniiii, Alhini, Quiriaci, ApoIIinaris
quinque. Et in Orieiite, natalis sanctiB Januariae
Priiiii.' De his vide acta.
sancti Eusebii episcopi. »
LovANiEN., loco penultimo inserit: « Apud Magun-
tiam, sancti Alhani preshyteri et inartyris, qui cum
veritatem fidei (jothiset Arrianis apud dictum locum
praedicarpt, illi arripientes eum et foras civitatein
educeiites, caput ejus ictu gladii ahsciderunt. » Se-
quilur: « Quiriaci, » etc, pure.
Antueri'.-Max., Ultka.iect., Leyden., Alber(}.,
Danic et Edit. ULTRA.iEr,T.-BEi,<;., totum textum
consequenter decurrunl, nisi quod de Di'metria ad-
danl, « snroris S. Vivianaeet filiae Fausti inartyris;»
etEusehium, utjam diximus, ex secundo in terlium
locum rejecerinl; deinuni de Alhano, pr;eterea, quae
Lovan. habet, in fiiie subdant « Quod Chrisli Mar-
tyr arripiens, manihus prnpriis deportavit ad iocnm,
uhi nunc corpas ejus (•urn capite riHfuiescit. » Nota-
bisetiam nomen «Rnrini, » mutatiim in « Rufinre. •
Centulen., ii) prima annuntiatione purus,pergit
« Rom;e, sanctie Demetrice virgiiiis, qu;fi fuit heati
Fausli lilia. In pago Madriadiensi, snncti Leutfredi
ahb;itis. In Africa,saiictnrum Ouiriaci et Apollina-
ris.Csesaiva Palestina}, sancli Eusebii episcopi, hi-
storiographi eruditissiini, atque eloquentissimi. »
Vide Ohservationes.
Bruxellen., incipit«ApudMagunciam,Albani.....
ut Axtuerp.-Max., etc Sequilur de Syracusanis
pure. Tuin « In Africa, sanctorum martyrum Qui-
: dictum, « MonichaB virginis. » An ex Ursulanis ? De
riaci, Apolliiiaris, Saliiriiini, Albini, Bellici, Spei,
Crisimii et Primi. » Vide « Acta. Rom;e, sanctae
Denictria;\irgiiiis,sororissanct;e Julianae[Bil)liaii;eJ,
Quae fuerunt filiae beati Fausti martyris. Haec cum
apud impium Julianiim apostatam pro fide Christi
occideiuhi intr.xluceretur, iii confessione Doniini
emisit Spiritum.» In Eusebio et LeulfiTdosatispu-
rus, iii iinc addit « Ilein Martini episcopi, »
: Tun-
grensis.
IIagenuyex., in prima annuiitiatione purus, de
Eusehio siihjicit Qui tantum dilcxit studium, ut
: «
nil a Constanlino magno petere vellet, nisi t;uitum,
ut gesta sanctorum sibi mitter^t, in quibus suum
ingenium ad multorum utililatem exercere valerel.
Seijuitur Demetria, Quiriaco, Api)llinare,acLeut-
(le
fredo satis purc Iii fiiie,de Albaiio Moguntino, paulo
prolixius quain supra retulerimus.
Aquicinct., de Eusebio, tertio loco, ut Pratensis,
nisi qiiod adiUit, « ^iri doctiss nii.
« Et Eusebii. » Sed veliin scire ciijus.
Amiuaken. de Eusebio sic liabet « Eodein die,
natalis saiicti Eusehii Cajsariensis episcopi, fide et
doctrina clarissimi viri. » Vide Observaliones.
Matiuc-Cartus.-Ultraj.
et iiiartyris cum sociis. » Idein verosiiiiiIiterest,qui
cum AIh;inoet Urso colitiir, ut bitius infra. « Marlini
Tuiigrensis. Cusehii episcopi C;usarieiisis, Laufredi
ahh;itis, eximi;e sanctitalis. Albaiii martyris. Deme-
lri;c \irginis et inartyr;s. » nales manuscriptas hinc iii(leaddidit,et annuntiatio
BiGOTiAx., siib iiol;iD9:
sancti Leutl're(.li ;ihhalis. » phum spectant, plane inductje sunt,
Ksco. SuEc signatus uuiii. 428
:
rSUARDI MONACHI 180
A cujns veritate, vel si vis orthodoxia, prsescin-
diiiins.
;
AUCTARIA.
Palestinae, depositio sancti Eusebii Episcopi et con-
fessoris. » Varia phrasis, eadem res.
In Vatican., num. 5949, deest, « Leutfredi,
Quiriaci et A[)ollinaris. » Sspe hic cod. delicit.
Altemps. « Bituricas, sancti
: R;idulphi [Hodulfi]
episcopi et confessoris. In Britannia minori, sancti
: Mevendi Mavenni] confessoris. In civitate Cestrensi,
|
sancfBe Walhur,u;c virginis. » Colitur xxv Februarii
martyrum et Maii. Vide Praetermissos.
cuni aliis Florentin. « In Africa, sanctorum inartyrum
:
et Quiriaci, Apollinaris, Saturnini, Albini, Bellicii,
« In Caesarea, depositio Crismi, Persei et Primi.In Orieiite, saiictorum Priini
et Januariae. » Adde Africanis. « Iteui, sanctorurn
Hierperidi, Saturnin;£, Sergiae, Hieri.i?, Saturnini et
Quiriaci. » Vide haec in Actis melius discrela. In
Eusebio et Lautfredo puri sunt.
Luxoviex. « la pago Madriacensi, sancti Leufredi
confessoris. » Melius supra, « Leutfredi. »
B EoiTio LuBi£co.-CoL. iucipit : « Apud Coloniam
Agrippinam, in ecclesia sancti Joannis Baptistae et
Cordula; inventio sanctae Constantiae reginae, virgi-
;
nis et martyris, de societale sanctarum undecira
millium, quaj anno Domini mcccxxvii facta est. »
Seqnitur textus ferme purus. Deinde de Alhano Mo-
guntino, paruin differt ah Axtuerp.-Max., etc Tum :
: « Itein Colonia Agrippina, in monasterio sancti
Martini, coinmemoratio beati Eliphii martyris. »
Colitur xvr Octohris. « Treveris, sancti Martini
secundi, episcopi et confessoris, qui etiam Tungrensi
pr;ef(iit Ecclesi.e. » Vide Acta.
Greven. « Apud Maguntiam, sancti Albani presby-
teri et martyris. Hic cum Golhis et Arrianis fidei
\eritatem cnnstanter praedicaret, illi post varia tor-
ment;i, extra civilatem ejectum decollaverunt. Sta-
timquecorpus truncum, caput in manus suscipiens,
angelico ductu, in locuin uhi nunc placide quiescit,
deportavit. » De Eusehio inserit « ecclesiasticique :
G historiographi. » De Martino Tungrensi, ut proxime
Eliphio, ut supra. Item de Constantia ex undecini
niillibus, deqiiibus XXI Octubris. « Consecratio san-
cti Jacobi ininoris apostoli. » Quid lioc sit, non
divino.
MoLAN. « Eodem die, sancti Martini Tungrensis
:
Ecclesiaeepiscopi et confcssoris, qui coinertit Hasba-
nos et iimltis claruit miraculis. » Sequiintur verba
Rahani: « In M
'guiilia, natale sancti Alhani niarty-
ris, qui suh Diocletiano imperatore, de insula iVansia
pergens, cuiii sanclo Theoiiesto et Urso Mediolanum
\enit,indeque exiens,auxiliante Dominoper\eiiit ad
Gallias, ihi([ue in servitio Dei manens, ad martyrium
pro noinine Salvatoris promplus fuit. Postqu;im au-
» tem in August;B civitate hcatus Ursus martyriuin
accepit, Theoiiestns cuiii Albaiio Mogunliam |ierve-
nit: duinque ihi praedicaret verhum Dei, Albanus
discipulus ejiis martyrium explevit; et sepultus est
D ihi juxla pr;edictaiii civitateiu. » In editionihus po-
» Alque in fine : sleriorihus, ita h;ihet « Kodem die, sancti Martini
:
Tuiigrensis Ecclesiae, etc. in Mogunlia, natale sancti
: Albani luartyris. Die vigesiina secunda, sacrosancti
niartyris Juiiani, Tarsi. » Mirum non Iiaberi « vige-
siina prima. » Veruni neutro ex his diehus colitur,
: « Tlieognesti episcopi sed XVI Martii, ut est in Piwtermissis. Notahis etiaiu
in hisce editionihus Eusehium loco suo exclusum,
quasi in ap|iendicem nqectuin post ipsa Auctaria.
Imo in exeniplo uostro anni .mdi.xxxiii quod fuit col-
legii Duaceni, a P. Joanne Gravio, qui notas margi-
« In pago Ebroicensi, ij)sa ct annotalio, (jua parle Eusehium historiogra-
: ' In Ca^sarea
181 MAIJTYIiOLOCHM.
X Kal.
lii Britamiia, satioti Albaui rnarlyris, qiii temporo Diocletiani
menla acerba, capite plexus est. Passus est cum illo
noUierit. ApuJ Noiam Campani*, natalis beali Paulini episcopi et confessoris, cujus meniinit sanctus Gre-
.qorius in libro Dialogorum. Claruil autem non solum eruditione
tonlia adversus divmones. Ipso die, depositio sancti Niceae, Romatian?c civitatis episcopi.
NOTiE.
Sumilur ex Pruten.. Herini:'u.. Torinven., Anliterp.-Majore,
YARIANTES LECTIONES.
Britania scriptoris monduin e.<t iii Pratonsi. Scd A streiiius pro
Toriiacensi oiiiissio liorum vorborum,
lon,u'e riiajus in
in Verolamio riritate. Eam urbem varie efTerunt co-
dicos. Ht^riniensis Verola : Antiierp.-Mnjor, Vrrola-
mino : Mnnorat. Verolanno ; Grevon. Verolanio. Ex-
cisa snbinde est, ibiqne exstruotum celebre Sancti
Albani inonasterium; do qno viJe in Aclis. Grcven.
et Mulan., voces aliquas transponunt verbera acerha ; maciance et liomatione, scriptoria sphalmata censeri
et tormenta, pro, verbera et tormenta acerba. Et po-
OBSERVATIONES.
Anglorum Siephanum, ut ipsi vocant, seu Proto-
martyrem Albanum certatim memorant Martyrologi
antiqui ad unumomnes. Cur autem iii Ilieronymiano
Lucensi et Adone .-l/6j/iHsnuncupoiur,suspicari licct,
niutationem illam in ipsismet saltem Adoniscodici-
bns, per Colonienses subinde procuralam, ne, ut
Siirius narrat, Albanus Coloniensis cum Mocjuntino
confunderetur. Sed hreo paulo accuiatius apud
Henscheiiium de sancto Aibino Coloniensi disseren-
tom,exponsa invoniesa pag. 172. Verean falso Iikc
dioanliir, iiiiiil ma}(nopore iiostra interesl. dum apud
roliquos onines marlyr Britannicusconstanter appel-
latiir Albanus. Sociorum numenim non plane iini-
foriiiiler exprimmit llioronymiana, nec qui Bodam
inter()ilariint, citati ab lieiisclieiiio codices. Albani
miirlijris simpliciter meminit Romanum parvum ;
Heda K^nlis suhj glori;o, insigne aptavit encoiiiium a
Rabano et Adone transcriptum, atque ab lioc dua-
bus auctuni liiieis, quas cum reliquis transsumpsit
Notkerus. Usuardus, seinper parcior, ea solum, sed
vorholinus decerpsit, quae textus noster exhibet.
Atque hitc fori nostri sunt. Bed.u alioramque de
Albano narrationes ciim Analectis ad eiiin spectan-
tibus, cpriosc illuitravit et iligessit Henschonins,
qu;e Ijrevius Galiice contexta sunt a Tillemontio to-
mo IV, a pag. o08.
I)e Panlino, claro pronuntiant Ilioronymiana: In
riritate Xola, Paulini episcopi el confcssoris. Paulo
brovior est auclor Romnni parvi. Silel Beda at ; distnixisse videlnr. Do ca^tero ex Hieronymianis
Florus elogium coiiiposuit, solam ferme panpores
charitatem extollens. Ado historiam tangit de Paii-
lini iii Africa ser\itute, pro \ iiluye filio gloriose tole-
rata. Babanus solum addidit, de quo Greyorius in
libro Dialoiforum narral. Et ila feriiie Noster prima
elogii sui parte, cujus partem alteram, claruit au-
tem, etc, ex Adone ad verbum dcsumpsit, reliqua
AUCTARIA.
RoswF.Yn. penultiiiiolocoinserit: «Item Antiochice,
Juliani et aliorum ncccxv. » Vidc Acta.
Plls.ankn. incipit: « Natalis beati Paulini Nolani
episcopi et confossoris. Iii Britannia, saiicti Aibaiii
niartyris. Qui lempore Drocloliani, »ptc., usqiio ad,
• capite plexiis est. Sed illo in torra cadente, oculi
ejus, qui eum percussit, pariter ceciderunt. Item
sancti Jacnbi .\lpbei apostoli. • Vide i Maii. « Ipso
die, sanct! Nyco;i; episoopi. »
M.\x.-LiBFC. omittunt alteram partem
.A.NTCEiu'. et
elogii Pauliniani. In fine autoin « Apud Ali'xan-:
driaiii. in monto, qiii \ocatur .\rar;ith, passio marly-
rum docem miliiiim. » 0"''' '" M.vx.-Liukc. sig.iifi-
ceiit h;i'C qu;i: subduntur : « Reqre numero dclx • Ai.UKRG. et DANin. vixab Ui.tuaj. difTerunt, sed in
fateor me nescirei
MKNS. JIN. 182
Die^i.
in Verolamio civitato, post verbora et tor-
etiam unus de militibus, eo quod eum ferire jussus,
et copiosa vitae sanctitate, sed etiara po-
Muneral., Greven. et Molan.
nolnerit, ponit nolnil. SicTornacen. pro
eo, quod in textu ost. legit cujus sanclus meminit
Grefiorius. Deinde omittit rt»/cm. pos,tclaruit. Scripsi
adrersus (hrinon' s ciim Ilorinien. ot Moian. in qui-
bus est diphlliongns, ilein cuiu Antuerp.-Maj. et
Greven. qui dipiitliong;is carent. Pratens. habel ad-
versum demoneni, Munerat. adrfrsitm demones. Ro-
debent.
historia silentio praeterita, forte quod ejus veritatem
suspoctam habuerit. Certe, eam Floro notam non
fuisso, ex toto ejus contextu abunde colligitur. Tu
videsis, qu;B de ea re totaque Paulini vita accurate
di: iuUaviL r.ipibrochius, ad alium Pautinum Nola-
nuin, orJine tertinm, referens, qua) primo et cele-
berrimo Iribuisse videtur (iregorius. Ernditos omnes
Paulinian;o vit;e illustratores mire torsit Waudalica
ea Paulini captivitas, adeo ut nonnulli ciim Pagio ad
annuin ccccxxxi a num. 5't, tantum non fabulosam
exislimcnt. Pluris nobis esl magni Gregorii auctori-
tas, assignata a Papebrochio ratione non incongrue
B sahanda: a qua non longe abfuit, nec taiitopere
abhorrero visus est editor Pauliiii operumD.Le Brun
dissortatione 7, pag. 141, num. 4 Tillemontius,
niultis ultro citroque exppiisis, rem indecisam relin-
quit tomo XIV, a pag. 733, postquam Paulini Vitain
fuse adoriiavit eodein tomo a pag. 1 ad 146. Nobis
interim salvi sunt Lsuardi apices omnes, satis cir-
cumspecte expressi. Ambos textus nostri sanctos,
quibus prima et secunda annuntiatio constat, sic
eleganter cecinit Wandalbertus :
AlbaMus deciino dffendit hMide Britannos,
Paulinusqiie Nolam uieritis el nomine lustrat.
Ultiir.a annuntiatio nonnullis difficultatibus, quae
in Actis explanantur, obnoxia est, praesertim circa
identitateni Nicelie unius, quem Baronius in duos
etiam proficiscitur, mutato noiuine Nicei in Nirca',
non Nicelii, ut posuit xXotkeriis. Noster plane immu-
C tatiim reliquit, quod in Adone repererat: unde patet
totuni ferme textum noslrum ex eo hic etiam pro-
Iluxisse, qui de csetero pure et simpliciter Usuardi-
nus est.
A.NTUERP.-M.\X.,LEyDEN., LOVAN. et EDIT. UlTRAJ.-
Bki.i;.Primo loco de sanclo Paulino. demptis etiara
verbis, incipiendo clarail, elc. Tumde Albano, quem
Albinum vocaiit, pure. Tertio loco: « Apud Alexan-
driam, iii moiito (|iii vocatiir Ararath, s;inctorum
marlyruin decein milliuin. » In fine de Nicea pure.
Ui.TRAJECTiN. jam dictis similis, addit de decem
millilms: « Qui omnos cum duce suo .Vcacio sub
Aiitoiiino princiiie criicifixi, oratione ad Domiiium
fusa, pro eorum passionem devote colobraiilibus,
ipsaque divino responso dosiipor misso oxaudit;i (quye
suppositioiiisnotaestjad codestia [a/u, caelica] regna
migraverunt. •
fine omittunt, « Nice«e • Romatiani» etc<
183 USUARDI MOiNACHI 18/5.

Centulen. : In Brifaniiia, sancti Alhani martyns.

« A Editio Lureco.-Col. in textu modice immutata
Apud Nolam Campaniac, sancti Paulini episcopi et est. In fine « Monasterio Cluniaco,
: sanctae Consor-
confessoris, qui Christi Domini vestigia executus, tios virginis. Apud Alexandriam, in monte cui voca-
semetipsum profilio viclu;c in servitutem traclidil^et, tur Ararath, » etc, cum aliquo Actorum compendio.
Domino cooperante, ad hhertatem multos re-
sihi Vide potius Acta ipsa, vel Greven.
duxit. Ipso die, beati Niceae Romatianae civitatis epi- Belin., tertio loco « Apud Alexandriam, •
: etc,
scopi. « X. inill crucifixorum. Eodem die, sanctae Consor-
BRUXELLEN.incipitdedocem millihus, omissa dun- ti;e virginis. • Tum de • Nicea, » quein in altera edi-

taxat oratione fusa, etc, quam dixi esse fabulositatis tione « Focam » vocat, pure. Et ibi > Item sancti
:

notam. Sequitur « Jerosolymis, natale sanctornm

; Jacohi Alphei apostoli. »
martyrum r.cccLxxx. » Lege mcccclxxx, etvide qu;e
de iis dicuntur in Actis. « Ipso die, natale Marty-
runi DccccLxxxix. » Vide etiam in Actis. « In Britan-
niis, natale sancti Albani, »etc., cum elogio ferme ex
Beda descripto, quod hahes in Actis. De Paulino,
verhis textus adjicit « Sed praecipue ex eo, quod
: suspensi sunt. Cumque orationem fudissent pro de-
dum pro captivo fiiio viduae, se in servitutem barbari
suhjecit, omnes captivos sua^ urhis libere recepit. Et
depositio beati Nicea% etc. Item Jacobi Alphei apo-
stoli et Jerosolymorum episcopi.
componi possint, vide i Maii.
Hagenoyen. in Alhino, ipsi etiam Alhino, purus,
historiamcaptivitatisPaulinianaeamplificat,acdeinde
longam aliam historiam texit de decem millibus in
monte Ararath, ex Actis fabulosis, quae hic refcrri
non meretur. Deest autem annuntiatio ultima.
ViCTORiN. et Reg. Suec. suh nota num. 130, in
fine « Item, sanctae Consortiae virginis
: item sancti
Jacobi apostoli, fratris Joannis, qui sub Herodis
jussu decollatus est. » Colitur xxv Julii. « Itcni san-
Gkeven. Longiorem historiam texit de Crucifixis.
« Apud Alexandriam in moute Ararath, sanctorum
decem millium martyrum. Qui omnes cum duce suo
Agatio, suh Adriano et Antonino imperatorihus,
exemplo Christi torti, atque in singulis crucibus
vote passionem suam celebrantibus, animas ccelo
reddiderunt. Apparuerunt vero ibi signa illa, quae
tempore passionis Christi visa fuerant. Nam terrae-
» Quomodo ista B motus factus est magnus, petra:; scissae sunt, sol ob-
scuratus est. Erant autein nobiliores inter eos Her-
molaus episcopus, Alexander, Marcus, Eliadis, Dia-
conarius et Theodolus. Item Alexandri;e, sancti
Rufini martyris. Juliani et aliorum multorum. In
Frisia juxta Groninghen, translatio Waltfridi mar-
tyris, Therasiaj uxoris ejus, et filii ejus. » Diximus
coli III Decembris. « Galgani confessoris. » Remit-
; titur ctiam ad dictam diem. « Moiiasterio Cluniaco,
sanctae Consortiae virginis, » de qua superius.
Molan. « Apud Alexandriam, » etc, utBELiNus.
:

ctorum martyrum mdcccvii, qui depositi sunt in ba- Item de Consortia. Tum « Sanctae Ortrudis virgi-
:

ptisterio, quorum nomina Deus habet in libro viven- nis. » Dein charactere minori : Cujus corpus quie-
•

tium. » An ii socii sancti Albani ?
Matric.-Cartus.-Ultraject.: « Walfridi, martyris
in Frisia. » Colitunii Decembris. « Paulini Nolensis
episcopi el confessoris. Decem niillium martyrum,
qui passi sunt sub Adriano et Anthonio imperatori-
hus. »
Reg. Suec, num. 428: « Ipso die, natalis decem
millium martyrum uno die coronatoruin. »
Ughellian in fine : «
qui vocantur Ararath, passio martyrum decein mil-
lium. » Vide quae diximus ad Hagenoyen.
Altemps. « Eodem die, sancti Acacii cum sociis
: eum ante aliquot dies Thomas Morus praecesserat,
suis. Nempe novem millihus nongentis nonaginta
novem. » Agitiir de iisdem in monte Ararath.
Florentin. « Apud Antiochiam, sanctorum mar-
: jecit
scit in monasterio Sithiu, in oppido, sancti Audo-
mari. » De Walfrido, etc, habet verba Greveni.
« Item beatae memoriae Joannis Phisceri, episcopi
Roffensis et martyris, qui postquam multis annis
vits! sanctimonia ac assiduitate docendi, voce simul
et mira quoque liberalitate in egenos, et
scriptis,
C benignitate in studiosos, verum egisset episcopum,
propter adulterii detestationem, diutissimo carceri
Apud Alexandriam in monte mancipatur: et tandem propter unitatem fidei et
Ecclesiae, quam tuebatur, cervice securim excipiens
ad coelestia regna emigratx Kal. Julii mdxxxv. Quo
eadem martyrii coroiia refulgens. » Editiones aliae
litteris Italicis textui inserunt, quod Ado Bedae ad-
« Quotempore, »
: etc. In fine « In pago Hain-
:

tyrum Ganthalicae, Juliani et Grapti martyris. Item
sanctorum niartyrum Ruphi et Alhini cum aliis nu-
mero nongentis nonaginta novem. = Vide in Actis
haic omnia distinctius.
Lugdunen. S. Stephani In territorio Aquensi,
sanctae consortiae virginis. Vide cod. sequentem.
Caudiacenis prioraius « In territorio Aquensi, :
natale sanctai Consorti;i! virginis, fi!i;e P^ucherii
Lugdunensis civitatis episcopi. » Pluries recurrit.
Remens. SS. Timothei el Apoll. « In pago Odo-
inince, super fluvium Matronam, vico qui vocatur
Duromannis, depositio sanct;e Novic;c virginis. •
Nihil de ea in Pra'terniissis aut aliin reperi ; an male
aliqua expressa sint, nescio.
nocensi, super fluvium Hagnam, depositio sancti Do-
mitiani coiifessoris. Qui healo Landelino in peregri-
natione sua comes individuus existens, et ah eodem
in loco eodein eremita constitutus, multis clarus
: « virtutibus, migravit ad Christum, etmodo cum suo
» magistro, felix requiescit Crispinio. » De eo actuni
XV De Crucifixis, ut supra. « Eodem die, san-
Junii.
ctae Consortiae virginis, in Cluniaco coenobio. In
monasterio SithiUj sanct;e Ortrudis virgiuis. Die
: vigesima secunda, sancti hieromartyrisEiisebii, epi-
scopi Mosatensium, » lege « Samosatensiuin. » Se-
D
quitur typis ininorihus de Wallfrido, ut supra. De
Joanne Phiscero, ut ipse scribit, paulo brevius, sed
sensu eodem.

IX Kah Dk'23.
Eodem die, sancti Joannis presbyteri, quem impius Julianus, iiiauditum
Vigilia sancti Joannis Baptistae.
via Salaria veteri, ante simulacrum solis decollari praecepit. In Tuscia civitate Utrina, sancti Felicis pre-
sbyteri, cujus os tandiu jussit Turtius praifectus lapide contnndi, donec einitteret Spiritum. In Bri-
tannia, natalis sanctae Ediltrudis virginis, cujus corpus cum uiidecim annis esset sepultum, incorruptum
inventum est.

NOTiE
Sic habent Praten., Antuerp.-Maj., Antuerp. et Ultrajecl., Leijden., Loranien., Albergen. Danic. et
Max.-Lubec, lioswejid., Munerat., Belin., Greven. et Edit. Ultraj.-Belg.
il/o/«H.Acceduntcodicesmedi;enota!, Antuerp.-Max.;
 .

m MAHTYUOLOGIL.M. — MENS. JIN. 186

VARIAiXTES LECTIONES.
In Greven. et Molan. ante JuUanus, deest epithe- J L teret, leL;itur in Ultrajcct. emi.ut. De Britania el Bri-
thon impius. Rosweyd., pro inauditum, male posuil tannii.^, diximus alibi. Major est diflicultas in effor-
opposilum. audilum'. Simulacrum scribunt pleriquc mando sancta^ ipsiiis regina! et Yirgiiiis noinine.
et probatiorescodioes, adeoque et iii textu relictiiin. Antuerp -maj.\ocatE(/('/(/r/(/('.Antuerp.,Max.-Lnbec.
^
Derulari, in Antuerp.-Majore, palons descriptoris el inferiores A'(/('//r/((/(s. Rosweyd. Ediltrudn'. Belin.
'
splialma est. Ulriua legunt codices prope onines, Getrudis.lw Acli^ Ellwlreda, Ellu'ld)'eda, J'Jtlu'ldritha
alitjui 1'tiua, utrumque niale. Proxinie ad verum Nos cuin Pratensi, Miinerato, Greveno et Molano
nomen accessit Roswoyd. qui Iinliet Sutri'i. Meliiii^ Ediltrudis; et cuin iisdeiu codicibus soliiin T7/y//»(.s-
scriplum e.«;set Sutriua. sed codicibus inlncrendum. titulum adjicimus, quamvis pleri(iue alii ex Bedaet
Belini prima editio, posuit .mncti Felicis prioii, sed Adone addant et Reginw. Antuerp.-Maj., Belin.,
hoc in editione altera recte correctuin est Pnefecti : Antuerp., Max.-Lnbec, etc, pro nndecim, ponunt
nomen varie elVertur: Turtius u\ Pralensi; in An- deceni Et Belin. oinisit ('«jh... mct. Rosweyd legit,
tuerp.-maj. Trucius ; in Greven. et Molan. Turgius. est incentum.
Scripsimus cum reliquis, et recle Turcius. Pro eniit-

OBSERYATIONES.
Pra?cursoris Domini Vifiiliamm antiquis Martyro- B qnem scio sanctos extraneos, hoc est extra Ilispa-
logiis satis ran» exin-essam, primus aniinntiat Beda, niain vol Gailiam qu;esilos, rarissimecommomoraro,
sed postquam £'(/i7/rH(//.s' elogium n^tulit.Euiii verbis qiios in Ilieronymianis aut in .\done signatos non
et modo se(|uitur Ralianus. .Ast Ado indo textus ini- invonorit. Accodobat silontium insignium dnorum
tium facit. Romanum parvuin unicam hodiecomme- codicuiii Horiiiieiisis et Tornacensis, in quibus de
morationem poiiit : Sancti .Juanni.^i preshnteri, ria Sulrino isto matyre nulla oirininofit ineiitio. Yerum
Salaria celere sepuUi. Paucula addit martyrologus tain uniformi codicum alioruin consonaiitia; ceden-
Viennensis, breve elogium texens, a Notkero de dum fuit; idque eo pronius, quod Papebrocliii con-
more translatun), .sed a Nostro ea parte mutilum, jecturam veram, ni fallor, deprehenderiin. Niiiiiruni
qua ejus corpus a heuto Concordio preshijtero collc- necesseest. Acta Feiiciset Mustiohe alicunde nactus
ctum et sepultum ju.rta Concilia Martnrum dicitur, ut sit Usuardus, ex (iuibus et illuin hac die et illamiii
iterum ex Molano in Auctariis indicabitur. Ilicverbo Julii refert, aliis martyrologis ignotos, alque a citatis
notabiinus, iiiteriisse Acta, qute Ado videre debuit, codicibus Heriniensis et Tornacensis pr;eterilns. Tu
ut inde elogium suum extraheret. Corrigeiidum au- vide Acta ipsa, gravia sane et iide digna, lamotsi
tem, quod Commentarii sui principio male supponit modica forto correctione ogeant. Laudat ipsa Tille-
Papebrochiusqnasi Usuaidus Adonis Martyroiogiuin montius tomo lY, a pag. 331 nec critici alii multum,

non descripsisset, contra (juam in pra*fatione nostra
et tolo hoc opere fuse oslenderimus. Accuratiora
sunt, quae de Joannis reliquiis, ac prresertim de eju.5
capite ibidem disputantur. Cirterum, qu;e toxtus iio-
slercontinet, ex j)r;el'ato Adone accepla suntomnia
uti de sAncta. Ediltrude, quae hic post Felicem refer-
tur, dequoMartyrologorum antiquorum iiullus pr;e-
ter Usuardum meininit,et quidein inale notata pahe-
stra, cumpro civitale SH/r/iia, scripserit Ulrina, nt
supra abiinde indicaluin est. Putat Papebrochius
Acta Felicis illiusmartyrissincera, et qujc judicialia
fermc censeri possint, qua^quc cum .\clis sanctae
Musliohe conjuncta et connexa sunt, Usuardo prse-
luxisse. Ego prima fronte prope dubitaveram, utrum
ea annuntiatio vere Usuardo esset tribuenda, utpote
habontqiiod carpant. Plurain Actisdabimus iii Julii,
duin do Mustiola agenduin erit. Sit interiin Usuar-
dina Febcis annuntiatio, sicut et sequens dc Edil-
C trude, qii?e ex Beda in Adonem, inde in texlum no-
: struin transiit, hoc solo ferme discrimine, quod
Recjina; titulum Noster omiserit, queni servat Notke-
rus male legens annis decem, pro undccim, in quo
sequaces liabet codices oinnes sequioris notaj, qui-
bus id vitii inesso, supra obsorvavimus. Atquo ita-
Usuardum damus geniiinum ot integrum. Edillrndis
vel Etheldreda; VitasAlh prolixa a Papebrochio illu-
strata est, et cstera ad eam spectantia in Coinmen-
tario explicata. Superest Wandalberti de ea versus:
Angloruin nono Ediltrud de germine fulge;.

AUCTARIA.
Heiu.mexsis et Torn.\cexsis, in quo deficiant, jam cedenti praetermiserat « Ipso die, depositio
: sanct
sapra diximus. Nyceae, Romatianae civitatis episcopi. » Seqnitur de
Pci.sANKN.sio loquitur: «Yigiliaheatissiini Jnannis «Felice, • pu;'e.Tuin » Eodein die JjUgduni, s;nictie
:

Baptist;e. In Britannia, sancta? Gediltrude virginis Consorti.T! virginis. » Qnae etiam spectat ad diein
et reginc-e. Cujus corpus cum undecim, » etc, pure. praicedentem. De Ediltrude, iiabot ut codices An-
• In civitate Nycomedia, sanctorum Avitici, Agapi- ti:khp.-M.\x., etc
tonis, Aristionis, F^meriti, Aleti, cum aliis nuniero q Matric.-Cartus.-Ultraject. « Yigilia Joannis :

sc[)luaginta no\em. » Hajc rursus ex Hieronym. Sed presbyteri et martyris. In ipso codice vigiliacum
»

ab aliis aliler exprimuntur ea noinina, de quibus sequenti annuntiatione conjungitnr, ut fore dubites,
\ido Acta. aii ad Joannem presbyterum non sit refereiuLi. Ye-
(^e:stli.en. • Yigilia sancti Joannis Baptista).
:
rnin aliuiide patet, laptisla. !<.:iiillrudis vir-
Rom?e, saiicti Joannis presbyteri et martyris, tem- ginis et regina!, in Britannia. Hsc pnst undocim
pore apostatae Juliani.In Britannia, sanct.e Eadtrudis aiiiios sepulturae,incorrupta invenitur. Aviti abl);ilis^
virginis et reginae, cujus corpuscum undocimannis adiiiira!id;c sanclifatis.' Esl hodie « Avitiis » martyr
e.sset sepultum, incorruptum inventum ost. > Nicomeili;i!. An liic sit qui colitur xvii Junii, iicscio.
BufXKi.LEN. pro . Utrina, pejusscribit « Utina.»
•
Camrerien. S. Mariae Conventu;ilium : « Eodein
Vido qua' siipra diximus. Tum « Nicomedi.i-, san- :

die, s;iiicti Bniiiti episco|)i et confossoris. » Ncc de

ctoruin martyrum Avitici, Capitatonis, Abricionis,
cum aliis octoginta duobus. • \h; his vido Acta. < In hoc quidiiuam in Praetorinissis reperio.

Rritannia, depositio sancta; Ediltrudis virginis et Fi.oRKNTiN. : « Nicomediae, sftnctorum marfy-

Anglorum regina!. Qua; tribus viris nupta, illis ad rum Avitici cum aliis i.xxiii. » Yide supra, et in
Deuin praemissis, virgo permansit; cujusque corpus, Actis.
post undecim sopuitura; aniios, iiicorruptum iiivon- EniTio LuBEco-Coi,., iii fextu satis pura, in fine
tum est. Item depositio beata! .Miiria; de OEgnies iii siipor;iddit « .Apud Alexaiidriam,
: passio pluriiiio-
Brabantia, cujus legendam magisler Jacobus de Yi- rui'1 martyrum, ([uorum iniilli obtriincatis auribus
triaco, postea cardinalis dcscripsit. » afquc iianbus, aliiue inaiiib;is, c;otor.)rumqiio moiii-
Hagf.noyf.v. hac die tertio loco ingerit, quem pr.e- brnri':ii siiiiimitatibus amputalis, fnlicitor obionint..
 187 USUARnf MONAGIII 188

Nulla de hiscQ in Praetermissis memoria. An forte A addit « Ejusque corpus a beato Concordio presby-
:

supersunt ex niajori uuinero ? tero coiiectiini et sepultiim esl ju\ta concilia niarty-
Greven. : " Apud Alexandriam, passio martyrum rum. • Ni fallor, uhi muiti martyres sepulti sunt.
pluriinorum, elc, ul supra, excepta ultima voce,
. Vide Papehrocliii Commeiitariun^ uhi inler « Con-
qu;e hic est » occuhuerunt. Nicomedi;e. passio saa- cilia martyrum » discrimen assi^na-
et Ccemeteria
ctarum virginum Pislis et Helpes, mafrisijue earum tur pag. 482 Binchii, Hydulphi ducis
In fine : «

Agape, Aviti, Capitoniset aliorum Lxxviii. Ilicdi- » Lutfiaringia?. » Tum, minorihus typis « Fihronia" :

sparata conjuiigit Ghevkmis, ul noii semei alihi. De virginiset martyris, iierseculione biocleliani impe-
virgiiiihus ex Notkero acceptis, vide Prffitermissos ;
ratoris. » Vide xxv .lunii. " In dioecesi Leodiensi,
de Nicomediensihus ahunde dictum est. " Hidulphi sanct;c meinoriaj Mari^e de OEgnies, cujus Vitam
episcopi et coiifessoris. » Si de Trevirensi agitur, sanctissimam vir Deo dignus, » etc, ut Gkevex.
coliturin xi .lulii. In direcesi Leodiensi, sanct;eme-
« Edition s posteriores iiiein habent in textu. In fine
moriifc Mariye de OEgnies, cujus Vitam sanctissimam autem « Lauhiis, Hidulphi ducis et confessoris. Die
:

vir Deodignus J;icohusde VitriacoepiscopusTuscu- vigesima tertia, sanctae martyris Agripiiinae. »

lanus Cardiiialis scripsit. EzechicB et Josiaj regiim Deiii typis aliis : « Ogniaci, transitus beatie Marise,
Juda, secundum Catalogum Saiictorum. Translatio ibidem roclusffi. Cameraci ohiit aiino millesimo se-
sancti .4nthimi episcopi et niartyris. » Vide de his pliiagesimo sexto, in monasterio Sancti Sepulcri,
Pr;Btermissos. Dominus Lielhertus episcopus Cameracensis. »
MoLAN.de Joanne litteris Italicis in textu ex Adone
yillKal. Du;24.
Nativitas beati Joannis Baptista^ et prsecursoris Dornini. In territorio Parisiacensi, vico Christoilo,
passio sanctorum Agoadi et Gliberti, cumaliisinnumerispromiscuisexus. Augustoduno, depositio Siraplicii
episcopi.

NOTiE.
Ita Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Major, Munerat., Belin., Greven. biMolan.

VARIANTES LECTIONES.
In Antuerp.-Maj. etBelino, deest particulaet inter B reliquimus. Rursus, nomina martytum probabilis-
Baplixtfe el prmuirxoris, quae quidein omitti posset, siiiiesunt, Agoardiisel Aglibertus vel Agilbertus, ut
sed ex aliorum Codicum constanti lectione servanda habet Molan. et Muiierat. Ast in Anluerp.-Majore et
est. 1)1 territorio Parisiensi, scribunt Pratens. Mune- Greven, legitur Agoaili et Gilbcrti. In Beiino Ago-
rat. et Belin. Sed melius alii, utin textu. Munerat. rardi : in aliis Agaodi ;in Tornaceiisi Agoaldi. Prae-
omisit u(co. Jam summaest Aarietas in nomine loci fero modum Prateiis. et llerinien. ubi ^f/oarfi e*t ,

et duorum martyrum. Locus inprirnis in Antuerp.- Gliberti ; lu, quod praeplacet, seligas licet. Par fee-
Majore effertur Ciiristolico, in Greven. Ristoito. ah me lusus in Angnsloduno, ut cu;n Antiierp.-Maj.,
aliis Christoilij ;
aMuneratet Belin. Cristolio. Recte Munerat. et Belin. posuimns pro quo in Praten.' :

et ita omnino scribfindum puto . At prohatissimi Anqnslidano ; iii TuvwAcen. AugusiidHni, in Heri-
Codices Pratens., Herinien. Tornaceii. et Molan., nieii.. Greven. et Molan. Augustuduni. Optime, ni
rnutatis elernentis, legunt Cristoilo, et sic in textu fallor, in textu.

OBSERVATIONES.
Hodiernus Adonis textus in Martyrologio pau is Augusli cominodius expendi poterunt, nisi satis di-
hisce circumscrihitur Natimtas Prwnnrsoris Do-
: scussa jam sint a Papobrocliin hac die toto capite ii,
mini qnemadmodum etiam legunt Beda, Romanum
; a p;igina G98 ad 711. Hxc cursim indicanda fuerunt.
parvum et Rabanus. Lougior est Adonis oratio in- Neque enim aiit loci hiijus aut fori nostri est plura
ter festivitates Apostoloriiin. Sed hoc ceilissimmn movere, quaj inler eruditos controvertuntur. Aliquid
videtur, ubique indicari Nativilatem ser.nndum car- dicere cijepimus xxiv Februarii. Florentinii e\erci-
nein; nempe peculiari Prodromi prsrogativa, ah
c latio 13, a pag. 78o, item altera a pag. 857, et Tille-
omniffivo in Ecclesia celehratam quod nulii homi- montius tomo I, a pag. 82, afque In notis a pag.
;

nuin pr;T}ferquam Servatori et Praicursori ejus conti- 482, cum lucuhratioiHbus PapiMirochii a ciiriosis
gisse, apud Florentinium ex Amhrosio a Petro de lectoribus conferri poterunt, nohisque interim for-
Natalihus eductum, asseritur. Niuiirum cum Doi- tasse nova suggeri, quae ad dictum diein xxix Au-
par* Nativitas necdum peculiari cultii esset conse- gusli, \el etiani ad xxiv Septemhris acciiratius re-
cr;ita; decujus festi institutione hic disputandi non censeamus. Qua; sequitur Cristoliensiuni niarlgrnni,
est locus.Porro Nativitatem Joannis etiain aperte commeinoratio, easoli Usuardo propria est, a nullis
denolat Wandalberti versiculu? : aliis Martyrologis aut vetustioribus aut synchronis

Oct;ivonatuscolitiir B;iptisi:iJoannes.
consignata. Nomina superius varie extulimus, et
plura adhuc in Actis proteruutur. I)e eorum autiquo
Apographa Hieronyraiana Nativitatem aliain, seu cultu nemo dubitat de «tate duhia omnia, neijue ;

nataleih diem, aut. si ita vis, corporis cum capile enim vulgata Acta talia sunt, ut ex iis certi quid-
depositionem. indicare videntur, dum sic legunt piam erui possil. Vide Papehrochii annotationem,
:

Inproinncia Paleslina, civitate Sebaslia, nalalis san- cui ullro eruditi (ialli subscribunt. De Siinplicio agunt
cti Joannis Baplistoe. Qu;b eadem ipsa repetuntur apographa Hieronymiana /« civitate Augustiduno, :

XXIX Augusti, quandoah aliis et universa niodo Ec-
clesia D(;ro//a;to ejus recolitur, ut ibi ex Beda, Ro-
inano parvo, Aloue et Nostro opportuniiis erit di-
cendum. Si cui do eelebratissima nascentis Chrisli
Prodromi festivitate, imo collectis quodammodo
q
festivitatihus plura iiKinirere lulieat, hahehit hodie
in Actis, quo plane salietur. Inferim (piod ail textum
nostrum jiroxime attinel, palet Usiiardum supra
niulta alia complcctens circa locum nativitaiis,
ducfores suos solum .foannis BaplisUe noiiien inse-
ruisse. Prolixiusesf Notkeri cncomium, morfis, ctc
Sed ista el hujusmoili ;ilia ad eitalam dioin xmx.
sancti Siniplici, quo etiani ferme modo scripsit Ra-
hanus. Titulum episcopi addidere Csuardus et Not-
kerus, eisdom prope Aerhis amho usi. Vide Ilen-
scheuii Commentarium et Vitam ibi editamexGre-
gorio Turonensi de Gloria confessorum. Supererat
in laud;ilis llieronymianis,, Joannis aposloli el evan-
geiisUv natalis ; qiiem ^ocat lUbMmn dorinilationein,
Notkcrus dorniil>oneni, plura ibi enarrans, qu;ti No-
ster pruJentius in eam diem distulit, (pia fe.>ti\ius
memoria (^jus recolitur xxvu Decemhris. De c;etero
plana suiil, qucC in ialerculo nostro roprvsentavi-
inus, eaque siniplicissime el verissiiue Usuardina.
 :

189 MARTYROLO(^.irM. — MKNS. .lUN. 190

AUCTARIA.

RoswEYD. puro. infine atljioit

texttii -^atis « Ro- : A latione, solenni judicis pr.ecepto, ruiita est. •

niip. Festi et Liioeia', cuni aliis xxii. • Vide Acla. Alte-mps.: « Antisidiori, sancti llierici monachi.'.
PcLs.A.NEX.: • Nati\ itas Pr.eoursoris Doinini .lonnnis In Aclis vocalur . Ericus, » ibique vita illustrala est.
in Jorilane. In Palestina Epliesioruni, ilonnilio sancli Floue.ntin. « Roiiue, :sanctorum marlyruin Festi
Joannis apostoli et evangelista?. Ronia>, sanctoruni et Luciie, cuni aliis xxii. » Secpius rocurrenl.
Festi, Lucia> cuni aliis xxii. In civitale Augustoiluno,
BuRDEfi.XLEN. « Iii territorio Parisiacensi, vico
:

deposiiio sancli Simplicii episcopi el conlessoris. •

Ughelli.w. oinillunt Christolio, passio sancloruin Afrondi et Guiiil»erti,
AxTLF.RP., Max.-Lubec. st
RoniaD, Fisti, cuin aliis innunicris promiscui S''xus. » Ut in lexlu.
Christolienses, et in fine adjiciunt : «

Luceice, uni aliis \i{:inti duobus. • Re.mexs. SS. Timoth. el Apoll. « Andjianis, in-
Amiehp.-.\L\x. et LovAMEX posl < Domini » ad- venlio cori)oris sancti Ouiiitiiii marlyris. » Colilur
dnnl: Cujns nativitalem. vitoe ansteritatem, pra^-
•
XXXI Oct., nbieliam de hac trausialione agelur.
dicalionem, passionem sacra Cxauijelica pandit lii-
EniTio LuBECO-CoL. ad « Doinini » sequitur :

« Adcrat auleiii huic, ii;Ui\ilali bcala ^irj,'0 Maria, ct

storia. • Tum, Augusloduno, • ctc, pure. Dein • :

« Romce, saucti Systi [lefie Festi] et Luceiac cum aliis

ipsiun Joamiem suis virgineis manibus de terra le-
etc, satis pure. vavit. Cujus nativitalem, » etc. Tum, de Simplicio,
XXII. In terrilorio Parisiacensi, •

pure. « RoiiKe, sanclorum martyruin Systi et Luceife

Ultr.\ject., Leydex. et Editio Ultraject.-Belg. viigiiiis, cuiii aiiis viginli duobus. » In Christolien-
•uin duobus proxime citafis consonant, sed penn!-- ^j^-^ puia
sibus est. j^^.^^^j-
^,.^ ^^^ ^ p^^^^^;,^ sanctarum Pe-
.

timolocoinlerserunt: • In Mag mus passio ColumbjB virginum et marly-

^ die
Rumoldi episcopi et inartyris. • Uuidquul sit de ^^^^^ ; ^,.^^ j^J_^^.^^_^ j^^^U^^^ ^^^.^^^^^^ j,^ Praetermis-
martyriij colitur i Julii
martyris. De qua
sis. Inventio sancti Quinlini
« »

Alberg. et Daxic. postremis similes sunt, nisi supra.

qnod Christolienses praetermiserint. Greven. . Depositio sancti Joannis evangclista!-
:

Cextulex. Nativitas heali Joannis Baptistae,

: «
Romae, sanctorum Svsti et Luceiip,cuin aliis mullis-
cujus in.eslimabilem sanclil.itis dignitateui Salvator Pictavis, sanctarunr Poctina^ Marlinic ot (^olumbai
nosler Chrislus Dominus proprio sermone coinmen- virginuiii ctmarl\riim. Antisiodori, Heyri [Erici]
dat, dicens « Non surrexil
: inter natos muiieruin confessoris. Invontio sancli (Juiiitiui martyris. »
• major Joanne Baplista. Augusloduno, sancti Remittitur ad natalom, xxxi Octuh.
Simplicii episcopi et confessoris. »
MoLAX. de Joanne Baptista aliis litteris multa
BHLXELLEX.de JoanneBaptista.ut Axtuerp -Max., inseiit, quic melius iii Acts di^osta sunt. In fiiie :

etc. Secundo loco « In Paleslina Epbesiorum, dor-

:
« In Mechlinia, passio sancti Rumoldi opiscopi et
mitio beati Joannis apo-toli et evangeiista'. In ter- martyris. Laubiis, sancti Theodulphi episcopi et
rilorio Parisiacensi, passio sanctoruin Agaodi et confessoris.
» Tum typis miiioribus « Hujus corpus :

Giiberli cum, » etc De Simplicio, pnre. In fine :

cuui Lobias rodeuiido, fiuos Francia) evasisset, per

• Apud Anderlacum, ele\alio sancti Guidoniscon- pagum quoqucCameracensein Valencenas pervenis-
set, Ccepil miraculorum luco clarescore. Unde illius
fessoris. » Dies nalalis est xii Septeinbris.
desU-
JIagexoyex. post Domini, ita pergit «« Cujus
p lisci oppidani, in Iionore medici sui divinilus
:

go Slaria maler Do-

nativitati prtesens erat beala Virgo
mini, habens in utero suo Filiuin Dei. Cujus nativi-
tatem, \ita3 austeritatem, pricdicatioiiein, ollicium
circa Domini personam el passionem, sacra Evan-
geiica paiidil historia. Hic in matris ulero, » etc, ut
meiins in Actis deducla inveniens. In secunda el
lerli.i annuiiliatione purus est. Sequitur Roiiiie
^ nati, ecclesiam dedicare vovent, et sanctuiii Tlieo-
dulphum sibi in perpetuum retinere deliherant.
Tandem cum clanculo a nostris sine ullo appnralu
sancturn corpus Lobias deducitur, per viin fere ab
iis qui curati fuerant. ad Scaldam relentum fuit.
Xatale sanctorum Urbasi, Thoodori et Monedemi
niartyrum, cum aliis septuaijinta septem, de quibus
: «

saiicti Sisti et Luceyie cuin aiiis viginli duolius. In TripariitiB lib. vii, cap. 30. « lli iii posterioribus
Mechlinia Braijantiie,Ruinoldi episcopiet niartyris.» editionibus inerito omissi sunt, nam colunttir v
Colilur i Julii, ul su[ira diximus. Septembris. « Eodem die, snncf.-c Romulaj virginis,
VicToRix. et Reg. Suec, num. 1,30. in fine : « Eo- de qua beatus Gregoriiis in homilia el Dialogor. lib.
dem die, sanctaj FebroniiB. • Vide die sequenti. IV, cap. 13. » Remitlitur ad xxiii Julii. « Ilem,
sancti Lupicini eremitic et confessoris, de quo heatus
Matric.-(1\rtus.-Ultraject. < Nativitas Joannis :

Gregorius Turonensis. » Ilactenus priiim editio. In

Baplislic. Rumoldi marlyris in Mechlinia. Simplicii
aliis, textui solum addilur, ((uod retulimussupra ox
episcopi et confessoris inclyti. »
Axtuerp.-Max. et aliis: « Cujus nativilatem vilie
BiGoTi.vx. signatus p. o: « Roinaj, Festi, Lucia;, austeritatem, » etc. In fine . Antisiodori, sancti :

cuin aliis \iginti duobus. »

Heiri, viri sanctissimi. In pago Pi(iii\onsi, sanct.c
In Vaticax. num. 0949. Desunt Agoardus, Agli- Peciiinai virginis. » Qu.c colilur soorsim a Macrin.a
berlus et Simplicius. Adjicitur « Apud Syriam, :
D et Columba, die se(juenti. « llugardia^ nataiis sancti
sancta; Febroniic virginis el marlyris, (|UiC tempo- Odvini presbyteri ot martyris. » Romittitiir ad x.xv
rihus Diocieliani et Maximiani imperatorum posl Junii, quo die oflicio ecclesiastico ibi colilur.
plura generatormentoruin, capilisadultimum jugu-

\n Kal. ,
/>i('2o.

Apud Pirribeneam, sancti Sosipatris, discipuli beati l^auli apostoli. Iii Alexandria, saucli Gallicani
martyri.i qui cuni triumphalibus infulis suhlimatus, acceptus esset Augusto Constantino et carus, per
:

ipsius liliain nominc Constantiam, ac Chrisli martyres Joannem el Pauluin, ad fidom conversus est.
Hujus sacrae opinionis fama poslmoduin tanfum excrcvil, ut ab (Jrienlc et Occidentc in toto orbe in
venientes, vidoivnt viruin ex [alricio ol consulo la\aiitcm pe ies [)auperum, ponentom monsiuii, aqiiau)
manibus eriundentem, languentibus sollicite miiiistianlem, et ca'tera sancUc ser\ilulis ofiiciii exhibon-
tem. Ipse vero poaiea cum sacrificare cogeretur sub Juliqno, et conlemnerct, percussus gladio in
191 rSUAHDl MONACHI. 11)2

corpore, Christi martyrem fecit. Romae, sanct.e Liiciaj virginis cum aliis viginti duobus. [Addit
Boiiillart. :
^ Item transialio sancti Eligii, episcopi et confessoris.]

NOTiE.
Pari sunt codices quatuor Hcnnien., Antuerp.-Mujor, Grevcn. et Molan.

" Verum Huic articulo subdit Pratensis

est. A ut extra culpam non esset iste codex si eam omi-
sancti translationem. Sed quid hoc in re
Eligii sisset etnori omisisse vitio dat Sollerius :quanquam
;

pecca^it? Facta est li;cc translatio medio soptiino Pratensi consentiunt septem ex codicibus quos vidit,
sacculo et in Gallicanis ecclesiis pra-cipue celebrata: et undecim quos ipse. liouiLi.ART.

Pijrrhi Bnrwam distinctis
Molanus, ut ab Henschenio explicatum est. In Gre-
veno pst Periheroeam. Nos cnm duobus aliis et reli-
quis ferme omnibus, ut est in textu. Inter plura
Antuerp.-Majoris sphalmata, primum est, hcAixPetri
apostoli, pro Pauli. Alterum, GaUicani presbyl.eri,
pro marlyris. Non multum absimile reperitur in
Herinien. qui pro Constantino, legit Constantio, et
pro carus, clarus. Rursus in Antuerp.-Majore habe-
VARIANTES LECTIONES.
vocibiis rccte scribit pro viderent. Item, venientem, loco, et Consule. Fun-
dentem pro eljfundentem, etc. De contempnerel, dixi-
mus supra. Christi marUjrem fecit. scribunt Codices
omnes, in quoruni nonnullis, ut in Herinionsi, su-
perius reccntiori manu adjectum, se. Sed ^ilolanus
supra caeteros sapere vuluit, sic textum immutans,
Christi martyr efficilur. Quo quidem syntaxis fit
emendatior,sed cum jacturasimplicitatis UsuardiiiEe.
Codices habent Lnciiv nielius scribendum esset,
:

tur ac Christi virginem, ubi legendum, ac Christi

;
Lnceixe.
marlyres. Sic, convertitur, pro conversus est viderunt,

OBSERVATIONES.
Hodierni textus tota genesis ex Romano parvo B revertamur Idem in eo est fons, idem tradux
per Adonem procedit, sorvato penitus annuntiatio- eadem omnium verba, quibus exprimitur annuntia
num ordine. Sic incipit Martyrologii illius coinpi- tio ultima, atque adeo perspicua est Usuardina
lator : Apud Piirriherceam, Sosipatris disripuli Panli. simplicitas,exclusa sa)H;fi Eligii translatione, quae in
Hisce verbis nihil magnoperesuperaddidit Ado, nec Codice Pratensi et Munerato perperam textui ascri-
Noster Adoni quidquain, satis habens ejus verba bitur. Porro quid de Lucia vel Luceia et sociis vere
transcripsisse. Est hic denuo ex Christi aut apo- censendum sit, dubitari utifiue potest, ex plurimum
stolorum discipulis aliquis, priinum ab auctore Ro- variantibus Codicum Hieronymianorum et aliorum
mani parvi pro libitu, ni fallor, hoc die consignatus, loctionibus. Et illi quidem non oinnino conformes,
et quidoin confuso noinine, cum Sopater, non Sosi- die priccedonti, Festi et Lncice cum sociis viginti
pater, dicendus sit Berwensis ille, de quo hic agitur, duobus ; hac die Lnreiie virginis et Aceice virginis,
ut censet Henschenius in sylloge sua historico cri- absque sociis die seqnenti Luceiw virginis et Dioge-
;

tica nisi forte sub utroque nomine idem veniat,

; nis ; demum i Julii, Lnceice virginis et Auceiie regis
quod sentire videtur Tillemontius tomo I, pag. 5Go. cum sociis viii vel ix meminere sic ut minimum :

Siquid Henschenium fefellerit, poterit ad xii .lulii in quadruplicem Luceiam, vel Luciam invenias, plus
Actis restitui, duni de Nasone, pro Jasone vel Mna- justo, iii fallor, multiplicatam, et inagis adhucmul-
sone, eo die a Martyrologis nostris signato, erit tiplicandam, si singulorum Hieronymianoruin Codi-
disserendum. De Gnllicano ex priori SS. Joannis et cuin textus inter se scriipulosius conferantur. Alii,
Pauli Actorum parte, longa toxitur ab Adone histo- in diversa abeuntes, hisce tenebris lucein non affun-
ria, quffi incompendium, sed soiito longius, contra- dunt. Nec vero hujus loci est fusior ea de re dis-
hitur a Nostro, servatis ubique antecessoris terminis. quisitio. Videsis qu;e in Actis^ qua potiiit verisimiii-
Nitido sano, elegauter, et pra?ter inorem, prolixe, tudine, staluit Papebrochius vel Florentinium, si
;

sic ut miruiii in inoduni et Aduni et Usuardo placere Iiibet, consule duin nobis lextus Usuardi in tuto
;

debuerit tota illa de Joanne et Piiulo historia, sub positus esl: a cujus sententia, qua parte Luceiam
specioso Terentiani cujusdain noniine venditata, ac atlinet, non longc recedit Wandalbertus, hisce suis
Bedffi etiam cognita, ut patebit die sequenti. Itaque versibus :

votustam esse octavo antiquiorem plane

et Scneculo rteptono Romam Luceia exDrnat aiuore,
constat vorain oiiinino esse, neino qui eaui expen-
;
IScamiKo, l)is deno et bino niartyre laeia:
derit, pronuntiare audebit. Videatur Papebrochii De quibus Aeeias socio co!lucet honore.
C ommontarius, et Tillemontii nota tomo VII, a pag. Ubi forte legendum Campio, ut sit pitail vel
719. Sed de his satis ad laterculum nostrum ; victrix.

AUCTARIA.
Pratens. in fine subdit Item translatio sancti D In Antuerp.,-Max.-Luhec., Uu.helliano, omissa
Eligii episcopi ct confessoris. Colitur I Decein- Lucoia, de qua pridie se egisse putarunt.
bris. AxTUERP. Max , Ultraject., Levden., 1? DIT.
ToRNACEN. de elogio Gallicani, plusquam incdiam ULTRA.i.-BELr,. totuin textum referunt sed post
;

partom omisit, namsolum iiabet usque ad conversiis Gallicanum, inserta sunt sequenlia « Item, sancti :

est. In reliquo textu purus. Prosperi episcopi, doctoris pnecipui. • Quis hic sit
RoswKYo. caret annuntiationo ultima cujus loco ; Prosper, vide in Actis. » Eudoni die, translatio
liioc sni)stitauntur « DaACiitri;e, translatio RadlHuli
: s:incl! Lobuini prosbylori ot coiifossoris. » Colitur
episcopi ot confessoris. » Natalis est xxix Novein- quidoni Antuerpi;e et alibi hacdie, sed natalis est xii
liris. « Ibidoin Lebuini presbyteri. » Differtur ad Novembris.
XII Noveinbris. Aluerg. etDANic. Conveniunt usque ad Prosperi,
MuNEiiAT. deest ctiain Luceia. Adjectum « Eo- : inclusive, oinisso Lebuino et Lucoia.
doin die, translatio corporis beati Eiigii presbyteri Lovanien. truncat elogium Gallicani, post, con-
[episcopi\ et cunfessoris. " versus est, imniediato connectons Ipse rcro, etc. In:

Pui.sANKN. " Nalalis sanctorum (jaudo!itii,Felici;>

: reliquis similis ost AxTUEiiP.-rUAX., e!c.
et Agapiti. - Dilforuntur ad xxvi Junii. « Ipso dio, Ce.xtulkn. in prima anniuilialionopurus, sic per-
sancti cunfossoris. » Qui cum
Amandi « Domnoleno » gil: « Ipso die, sancti Eligii Noa iomensis opiscopiet
colitiir in Petracoriis. »Roin;e, saiict;o Luc,i;>? virginis. confossoris. Alexandria'. sanoti (Jallicani. iiH-Iiti
cuin aiiis xxii. » atquc uobiljssiini tlucis Romanorum, qui cum esset
 : « »

19:5 MAHTYROLOC.IUM. — MK.NS. JUX. 194

tantie di-:nitatis,ut riliain inagni Constantini sibi in
conjngein peteret, divina gratia praHninte. in bello
Scitbariini (liiiiicans, de pagaiio factus est Chrislia-
nus, ot oiiiiiia niuiuli oliloclaineiita abjiciens, iiiona-
chicani vilaiii elegit. .\tl ultiiiiuiii,Arantiano coinite_,
gladio percussus, niartyrio \itam linnit. •
IJuLXKLLi-.N. incipit « Novioiiii. translatio sancti
:
A lustrata sunt vii Januarii. « In Daventria, translatio
beati Lebuini prosbyleri et confossoris, (|ii.i> per bea-
tuin Liitgorum primum Monaslorionsem opiscopum
facta est, Item Daventriai, translatio sancti Hadbodi
episcopi Tr.ajoctonsis inforioris. Eodeiii die, sancti
Moloci episcopi et coiifossoris. » Vocatur etiam Mo-
loitaclius.

Kligii episcopi et coiifessoris. » Seiiuitur totiis te\- Belin. in Sosipatro ot Gallicano ferme purus,sub-
lus. Ueiiule : < sanctorum marlyruinGau-
Et iiatale jicit,de Maximo Taurinensi, quem postea donuo re-
dentis, Felicis et Agapiti. » De quibus supra. « Eo- pelit. Tum « Eodein die, in
: ecclesia sancli Marci
dein die, sanctorum Hadhodi et Adalberti. » Ilic evangolist;e Vcnotiarum, apparitio ejusdom. " Coli-
hodie recte de alio dixi supra. « Item sancti Pro-
; tur XXV .Vprilis. Sequilur de Lucia, de translatione
speri episcopi et doctoris pnucipui. •
Eligii, iteruin de Maxiino Tauriiiensi. Deinuin :

Haue.noye.n. Post textum satis puruin, suhjungil « Itom, sancti Prospcri cpiscopi. »
« Eodem die apud Taurinensem urbein, Maximi
Gkeven. : « In .\frica,Gaudeiilii, Felicis.» Vido su-
episcopi et confessoris. • Et in margine receiitiori
pra. Hisuntiaiet
.\nlidii episcopi Crisopolitani seu
raanu « Item,
: sancti Prosperi episcopi, doctoris
martyris, a Wandaloruiii rege ob Chrisli fidem oc-
praecipui. » Vide dicta superius. cisi. .Morcurii marlyris. » Vido Pra^termissos. « Mo-
Aoiici.NCT. pro • \iginti duobus, • habet« viginti
loci episcopi et confessoris. Prosperi episcopi He-
duabus. • Ac dein sulxlit • Item, depositio sancli
: B gniensis et confossoris, doctoris pran-Jpui, anno
Niceti presbyteri et confessoris » Ignolus est. Q.uid
ccccLxv. » De Maxiino, ut supra. De .Vdolborlo, fe, mc
si pio Lebuilio forte irrepserit ? ut EDiTio Lui5Ef,o-CoL. « lu Suocia, liotwidi confes-
M.ATnic.-C.vuTis.-CLTHAjECT. « Translatio sancti
:
soris. » Mihi notus non
est. « Hodardi confessoris.
Radbodi epi.scopi Trajectensis. Et sancli Lebuini in
Sever.ii virginis et inartyris. Constanti;e virginis,
Daventria. Itein Adalberti confessoris. Lucerite vir- filia3 Coiistantini magni imneratoris. Aitliic;e et Are-
ginis et Anceae (Aceiae) martyris cuin sociis suis.
themia! virginum, filiarum sancti Gallicani uiarty-
Gallicani martyris, iiuifuit Ronueconsul et patricius,
ris. » De his, Severa et Bodardo, vide in Praetcr-
con\ersus |)er Joanuem et Paulum. » Vide hiec di- inissis. « Venetiis, inventio corporis sancti Marci
stinctius in ipso textu.
evangelistai. Apud Coloniam .Vgrippinam, translatio
Alte.mps. : • Monasterio sancti Albaiii, beatoruin sanctorum Manrorum martyrum. » De quibus, su-
martyrum Amphibali socioruim|ue ejus. » De iis in pra Itein de Ivanuto, Eligio, Hadbodo et Lebuino,
Actis cum ipso saiicto Albaiio xxii Junii. Cur hoc ut EDiTio LuiJECo-CoL. lu fiiie « Traiislatio sanct.iB :

die hic referantur, ignoro. Serenai virginis. » Forte est ilhi, quae Metis colitur
Flokentin.: « Natale sanctorum marlyrum Gau- Serena martijr, xxx Januarii.
dentii, Felicis et Agapiti. « Vide suj^ra. «In Thessa- MoLAx. : « Binchii, Theodulplii archiepiscopi Re-
lonica, sanctorum niartyrum Bigarii^ Lulerani et secundus post Ursmaruin rexit eccle-
inensis, qui
Agreg* regis. • Vide Acta. In Galliis, sancli Loii
•
siam Lobiensium. » Vide Prastermissos. « In Tau-
episcopi etconfessoris. Et translatiosancti Eligii epi-
p rino, Maximi. » etc, ut supra. « Eodem die, in Ba-
scopi. » Nunqiiid noii bis idcm recurrit, vulgari et silica sancti Marci evangelist;e Venetiis, apparitio
Latino nomiiie? Item sancti Amandi episcopi et
«
ejusdem. » De Eligio et Prospero, ut Belinus. Item, «

confessoris. » Vide Acta. « Roraae, natale sanctaj Lu- in Daventria, sanctorurn confessorum Lebuini et
ciae virginis cuin aliis xxii. Kadbodi. Iii Egmonda partium IIollandi;e, saiicti
CoDE.t MoNTis S.vNCTi. • In Geueliaco [Geineliaco] Adelberti confessoris et LovitcC, regaiis stir[)is An-
natalis sancti Amandi confessoris. » glicanae,discipuli sancti pra3sulis Willibrordi. Eodein
die, natalesancti Vindiciani Cameracensis episcopi.»
EoiTio Lluei:o-Col. incipit « Apud Ephesura,
:

Colitur XI Martii. « Transhitio corporis sancti Gerul-

dorniitio beati Joannis aposloli et evangelisl.e. • De
phi martyris. » Natalis est xxi Septembris. De Anti-
qua heri. « Colonia Agrippina, translatio beati Gre-
dio ut Gkeven., sed aliis lilteris. H.actenus editio
gorii ducis et sociorum ejusMaurorum, (juaj per bea-
tum .\nnonein Coloniensem archiepiscopum facta est prima. Posteriores textui addunt « Et Aceiee regis. :

Laubiis, beati Theodulphi episcopi et confessoris.

p('St quingentos annos a passione ipsorum. » Colun-
tur xxivNovemhi-is. Sequiturde Sosipatro et Galli-
cano, pure. De Prospero, ut supra. Tum « Romaj,
De Maximo, Prospero et Adelberto, utin priori,sed
oinissa regali stirpe, etc. « Bisontii, sancti .A.ntidii
:

e[)iscopi et inartyris, qui a Wandaloruin rege ob

via Salaria, passio .sanctoruiii Luciae virginisel alio-
lidein Chrisli est occisus. In (ieineliaco, natalis saii-
rum XII. Itein sancti Adelberti, levitic ac primi dia-
coni Trajeclensis inferioris ecclesiaj, qui fuil filius
ctorum Amandi et Domnoleni confessoruni. Die vi-
Edilbakhe regis Doiiorum, filii sancli Oswaldi regis gesima (|uinta, sanclic hosiomarlyris Fobroni.Ti. De »

.\Iarci a[)|)anlione, de Eiigii translatioiio, de Lobuino

et inarlyris. Ilic \enit de Anglia cum sanclo Willi- D
brordo et sociis ejus, et l:^gmuiidie in Ilollauiliaora- et R;idi)odo, ut supra. Tum : « Truiicinii, transl;ttio

torium construens, |)ost multorum pagaiiorum con- cor|)oris sanctiGerulphi martyris. In Slabuleto mo-
naslerio, translatio sancli Hemacli. » Dies natalis est
versionem, laudabilem vitui sUcB con.vammatioiiem,
multis iiiiraculis clarus, feliciter quievit in Christo, in Sei)tembris. « Eodem die, saiicli Vimliciani (^.a-
meraciMisis episcopi.»De quo dictum eslcoli xi Mar-
sepultusque in Egmunda, usque in diem hcdicrnum
lii. llic propric de ejus translalione agitur, alibi
iiiiiiiilis claret iniraciilis. Ipso die, traiislatio saiicli

Eligii .Novioiiiensisei)iscopi et confessoris. In Dacia,

rum S. Eiigii transiatione conjuncta.
translalio sancti Kanuti ducis et martvris. » Acta il-

VI Kal. tJle 26.

Rom;e, natalis sanctorum Joannis ot Pauli fratruni, quorum primus pra-positus, socumlus primicerius
Constantia) virginis filiae Conslantini fuit, qui postea subJuIianoraartyriipalmam glailio caedente percei)e-
runt. In pago Pict.avensi, .sancti .Maxentii presbyteri et confe.ssoris, gloriosi in miraculis. Eodem die,sanctac
Perse\erand;c virginis. [Apiul Bouillurl : Rora;e, natalis sanctorum .loannis ct Pauli fr.atrum, quoruin pri-
mus praipositus, secundus primiccrius Constanciae virginis filiaj Conslantini fuit, qui postea sub Juliano
195 USUARDI MONACHI
martyrii palmam gladio CTclente perccperunt. » Apud Trientinam urbcm,
Stilicone consule pro Christi nomine magno lapidum imhre percussusmartyriumcomple\it. In pagoPicta-
vensi, sancti Maxentii proshytcri et confessoris gioriosi in iniraculis. In
Engolisma^ civitatis episcopi.]
NOTiE.
Codices sinceri sunt Heriniensis et Tornacensis.
a In Solleriana editione Vigilius hoc loco motus A Pratensi, aut in illisdosint sancti, quos Pratensis
est et ad xxxrdieni .Januarii rotroactus, uhi Solleriiis
erasum fuisse disputat, et nos conlite/iiur. Sed hoc
loco non ah re fuerit lectorem admonere quo alio
nomine suspecta Sollerio sit Vigilii commemoratio.
Niniii'uni illi minusarridel longa il!aoratio,(|ua^ana-
tiva Usuardi siinplicitate omninoahhorrct, (juainque
mullo magis rcfert ista, qua xxxi Januarii ususfue-
rat : Apnd Trientinam urbem,sanrAi Vigiiii episcopi
et luarljiris. Imo lireviias illa et simplicitas ila Solle-
rium deleclat etcapit, ut illam pro norma esse ve-
lit Valeat kic, inquit, receptissima nostra re^jula, vi-
:
delicet, primigeniam pnritatem eo magis elurescere,
cur
qiio textns hrevior fnerit et sivi])Ucio)-. vU, Solleri,
die xxihujus mensisEusehii elogiuin taiii hreve, tam
simplex repudiasti, pra'tulisti coinposiluiii et falsis
tituiis inflatum? Cur die xxvPratense sancti Galli-
cani elogiurn, quamvisarticuluin fere totuin imploat,
Usuardiiiuin esse judicasti?inu!to hreviiis et simpli-
cius tuus Tornacensis codex repraBsentahat. Cur die B
XVIII Maii Marci et Marcelliani elogium exscripsisti
totuni ? Quam breve, quam sim lex tihi offerehat
Pulsaiiensis codex Romw, nalalis SS. martijnnn
: nicro logi non poterant, aut quia scalpelli acios
Marci et Marcelliani. Idem die xv simpliciter nomi-
nat Vitum, ModestumelCrescentiam cur totostres ; nus scripserit deletum fuisse Salvium, causam hanc
vorsus maluisti ? Tornacensis codex media fere parte
truncat heali Nazarii marlyris elogiuin die xiii. Cur
Pratensem aliosque illi pnuhahendos existiniasti ?
Quid inultis moror? Nullani fere toto tuo Martyro-
logio diem vidi, qua aliud alio hrevius et simplicius
elogiuni non afferalur, et qua siinul a tua regula non
recesseris. Jam tu a me iion postulas, ut rationiluis
approhem Vigilium ahUsuardo ex die xxxi Januarii
erasum et in hanc dieiii justa causa fuisse reserva-
tum. Rem tui fatentnr Dicm marlijrii, inquiunt,
: tero viderat ocnlatissimus Castollanus, cujus tainen
acta nulla exprimunt scd ecclcsia Tridentina fesluni
: testiinonio fretus noster censorsic in Pratensem co-
S. Vigilii celebrat vi Kal. Julii, verosimiliter ut na~
tale)n. Talem certe videtur judicasse Florus Lvgdu-
nensis, guando suis ad Bedce genuinum. Martyrolo- C
gium additanientis, S. Vigiiii elogium addidit.
Keque soluin ex hoc articulu Vigilium expunxit
Pratensis codicis reprehonsor, sed et SalviumEngo-
lismensein, cujus loco PersftTrflHt/ai/t suhstituendam
esso censuit. Q"ihus tandein argumentis? Silentio
suorum codicum de sancto Salvio, et eoruindem de
Per!>everanda consensione. Jain dixi non seniel
utrumque istud argumentum nullius esse roboris : sumam. Dixisse Sollerio dolehit^ et pro indictis ha-
inirandum non esse quod SoIIeriani codices de cu-
juspiam sancti mentione consentiant qui deest in
VARIANTES LECTIONES.
Vix ulla est quaj notari mercatur. Piclavensif,cri-
bitur passiin in codicibus et sic servanduin putavi-
mus. Primaria variatiosuperius indicata est xxxi Ja-
nuarii, quo die a nobis positus est Vigiliiis Tridenti-
nus, qui in Pratcnsi et Plerisque aliis codic;bus hoc
die refertur. Male, opinor, et contra Roniani parvi,
Adonis, imo et ipsius Usuardi priinam et aulogra- ,-.
pham lectioneni, qu;e ex i[)So codicc Pratensi xxxi
OBSERVATIONES.
Post GaUicanum, ex Actis sanctorum Joannis et
Panliwx, Imjus pra\grcssnm, soijuuntur sancti ipsi
ah omnihus anli^iuis M;irtyrologis cclebrati. Eos di-
serte nominant liieroiiymiana apographa et Roma-
num p;ir\um. Beda encomio eos pncdicat, quod to-
tum, de iiioro, iii i\;ihano lcgitur. b'usior cst. ex
pnefatis Actis, Vionncnsis, sed ejus ct iJeda; princi-
piumbelle consonat, ex alterulro a Nostro acceplum,
m
sancti Yigilii episcopi, quj sub
portu Valentianas, sancti Salvii
exhihet; id inde accidisse, quod oinnes fere codices
e priino Usuardini Marlyroiogii exeiiiplo transumpti
fuerint, et ah Usuardo deletfe comrnemoratioiiesfue-
rint.qua? sihi miiiime prohahantur aut addit;p,quas
;
potiores ducehat. Itaquehiiic erasit Persciveiandam,
quia loctis actis ad\ertit non vi sod vii Ka!. hujus
mensis ohiisse diein. Sic eni.n Acta Cele')ralur de-
:
positio ipsitisvirginis vii KalendasJulii, etc. Sajviura
autem suhrogavit, quia hunc esse inortis ejus diem
Acta tostantur Martgrizati suntpariter S. Salcius et
:
discipiilus cjuscum eo siib Vninegardo \i Kal. Jiilii.
Sin inliciatur Sollerius ah Usnardo lecta fuisse S.
Salvii Acta, quidni Florum et Wandalhertum imi-
tatus fuissel qui amho hoc die de illo praesulemen-
tionem fecerunt ?
Hic admoneo Sollerium male oculatum fuissehoc
die ejus inspoctorem,qui litur^im in Pratensi codice
sihi videre ^isus est. Sana toia est ha^c pagina, in-
tacta tota a scalpelli acuiiiiiie. Sed unum est ex pau-
cis illis foliis, qure suhstitiita sunt loco eoruin quffl
Usuardus ipse avulsit aut quia pra; litnrarum nu-
:
memhranain ipsam laceraverat. Cur autem Castella-
fuissc suspicor. In altero post Salvium folio, paulo
superins tamon,medius versusscissus est aut sectus,
ita ut siipera littcrarum pars ahinfera separetur. Ne
vero litterjo ilhc excederent, manus recentior qui-
dem, sed illis tamen teinporibus vicina, supra ri-
iriain aut scissioncin scripsit quod supererat ex S.
Marcelli elogio sic tari viro niartijrio coronatus est,
:
Ante autem in superiore versu sunt haec, una cnm
Anastasio niili... Itaque de folio scripsit quod in al-
dicem declamitat Jam vero Pratensein Uluia codi-
:
cem liic denuo eraiorum et superscriplorum. quidni et
snppositorum nominum rilio labo are coinperit in hisce
rebus ocuJalissinna vlar. CasteUanus, qui fonlemcon
snluit, etc. Deinde sollicite investigat unde petitus
Salvius in nostrum codicein induclus fuerit, suspi-
caturque c Sangerinanis monachis aliqncm fuisse,
qui hoc additamento sinceram et primigeniani
Usuardi siinplicitatem intei[)oia\erit. Quibusnugis,
ne quiddicam asperius, refelleiidis tempus non con-
beri volet. (Bouill.^rt.)
Januarii erasa, hoc die multo auctior intrusa est, et
ex hoc vel similihus codicihus, in alios suhindetra-
ducta. Valeat hic receptissinia nostra regula, Aideii-
cet, primigeniam puritatem eo iiiagis eluccscere, quo
textus brevior fuerit et siinplicior. Alio praelerea
vitio laborat codex Pratensis, cum nonnullis aiiis,
de quo dicemus in Obscrvationibus.
cui mortis genus aliis expressum verbis solummodo
atlexuit Notkero lihoralioroin niessem ex Adone
;
congiegante. Et ha^c quidem antiquioruin Usuardo
ejusque a-qualinm auctoritate nituntur. Eh nempe,
quani die pnectHlcnti cxpendorc cicpimus, duhia in-
multis et vacillante, qu;imvis in iis qu;v textum no-
strum liodiernum atiinent, nihil reprehensione di-
gnum occurrat. Etenini constantissinui est insigniuni
 :

l'.»7 MARTYROLOGIUM. — MENS. JUX. 198

uoiuiu iiiartyrnni elceleberrinia in nioniinuMitis ec- A erasuriiin el superscriptornm, quidni iM supposito-

clesiitstiL-is Mieiuoria, non sohini in cil.ilis Marlyro-
rum uominum, \itio laboraie, coiupcril liisce re-
iii

logiis oiuniltns, sed eli.ini in Allalii et Frontonis ha-

bnsoculalissimns clar. Castellanus. (jui fonteiu con-
snlnil, ot in s;epo allegala e[)istola. ."Il Maii 1709
leiuJariis, Sacranientariisi]ue a Menartlool Thoniasio
vuljiatis, iino el iii ipso sacrosaiicto Missiv Canone;
dala, tliserto tostalns est, Perserrrini<l(im |iatouiis-
siine esse erasain (risibleiuenl eljacee), s.ksgti Salvii
tle i|nibus plura \ide in Papehrochii CoinnuMilario.
Hii.s' par-(le!-sns Vejfacure, hoc esl Salviuin snper in-
Qniili|niil ii.'ilur in Actis ipsis, procnl iluhio e.xorna-
tis ol intcrpolatis, luerilo carpi possit, inaiiel tanien
ducliono inscnpliiiii. Snspicor ego fnis.so e Sanger-

certa atqiie intluhilata gloriosissiinoruiu niarlyruni,
tola EccioMa calholica, consecrafa veneratio qnani
solito elegaulius \orsihus suis docoravit Wandal-
berlus
Si-xliiiii martyr habol Paiilu< siiuiil aiqiu' JoaniK
Geriaini- ainoie, li .c, virtute tn .«an-umi' tValns,
Ciii!! i|uibtis aiij;u«lo r:uii il Con.elaniia siMto.
iiianismouachis aliqueui, qui iii\oiitiiiii iii Foro Sal-
:
viumcodici Pratonsiadjicienduiii puta\erilciiiu clo-
gio inde contiaclo, quo deiiide ex codice procul
dubio irnnsnmpti sunt, qui oi pierum(]nc coiisen-
.^:,
tiiiiit. Sod pr.epoudoraro oiiinino debot constans et
decisiva codicuin cfcteroruin uniforniitas, pro sin-
cera ot priiiiigonia l^snardi siiiiniicilalo: qiiiibpiid

Maxentin^i, cnjus Vita ab Henschenio in Actis no-
strisaccurate ilhistiata cst, ab L'suardo priniuin uo-
talus in tpio \indicando codicosoninesunaniniilcr
:
conspirant. Noii ita coiiveniunt in Salvio Knculis-
mensi, qui in solis Fratensi, Anlnerpiensi-Majore el
Aquicinctino reperitur dissentiente lioc Rosweydi
:
codice, ciijus auctor \el scriptor forte dnhitans, Sal-
ritim ne scriheret, an Perseveraudain, amhosexpun-
xil. Jam vero Pratensem illuiii codicem, hic denuo
interim Acta slalnanl, Porseveraiuiam, tpifc al) aliis
satis communiter Pecinna appeliatur, colendam essc
die XXV Junii, quo Papebrocliius stiidiose oiiinia et
operose discnssit, qiLT ad cullnm ojus, ad dohitiiin
B litulum caMeraque gosta pertinero e\;sliiiia\ it. Vero-
simillimum est NVandalbortnm eliani Flornm fnisse
imitatum, dum ita post Joannein et Paulum qnarto
versiculo cecinit:
Salvius ct sanctus, Scaldi tum litlora vifit.

AUCTARIA
Pr.\tf:xs.,Axtuf.rp.-M.\jor ot AouicixcT.sic habent Hagenoyex. Joanniset Pauli elogium ex Actispau-
de Vigilio .Vpud Trienlinaiu urbem, sancti Vigilii
: • lo auclins reddidit. l\\ Maxonlio et Perseveranda
episcopi, qui sub Siilicone consnle, pro Christi no- purns est. Quarto loco " Apud urbem Tridontinam,:

niine. niagno lapidum inibre percussus, niartyriuin sancti Julii voluit dicere Vifjilii, elc, piiic. Se-
" ,

complevit. » Loco Persearauihe sic legunt « In : quitur vitiata et intorta historia de sancto Prospero,
portu Valentianas, sancti Salvii, Engolisma) civitatis (jueiii die pr;ecedeiiti re-tuliiiius. Ex hrevi spocimine,
episcopi. • do reliquis feres jiidiciuiu.. lla incipit « Ipso die, :

RoswEVD. et Salvio caret et Perseveranda, ut dixi-
nius ; sed de Vigilio, ut supra.
GREv,'CN..Mof..AN.elMr.vKR.\T. oninino puri essent,
nisi cum 1*h.\tex. et aliis codicibns confuse snpra
citatis de Vigilio meminissent. Eorum socii in hoc
sunt codices niedia' nota'.
Plls.axex. nec de Vigilio qnidquam toto toxtn lia-
bel, nec de Perscveranda. In cicleris hodic Usuardi-
nus est.
AxTrERp., MAX.-LiBEr.., Axtceri\-M.\x., Ultisa-
JECT., Levden., Lovax., Albercex, Daxic. elEDnio
Ultbaj.-Belg. etiam de Vigilio. Et prseterea a puri-
sancti Prosperi doctoris eximii, qui fnit ex Hispa-
niic et Aquilani<iR partibus [an parenlihus?J nnbili-
bus. Priiuo milos erat, ot sapieiilia et faciiiidia re-
plotus. Omnihus igiiur snis vonditis, Hoiuaiii venit,
et a sancto Leone papa henigne snscoptus est. Tein-
pore autem Marciani imperatoris, in Calcedonensi
synodo, haerosim Nepticii et Nestorii confutavit, et
multos libros scripsit ad ChristianiB fidei firmamen-
C tuni. De eo auteni sancto locnin [Leoni] revelatum
est, ut Prosper opiscopus ordinetur et ad Eiuiliain
desliuetnr, etc. » llxc suiriciaiit.
VicToRi.v.j in fine, pro Perseveranihp habet « Eo- :

tate deficiunt, quod omittant Maxentii, quantumvis dem die, sanctc-e Perseverantia; virginis. »
breve elogiiim ijloriosi in inirnculis.
: Matric.-Cartus.-Ultraject. « Joannis et Pauli :

Beli prima editio aliud dc pr;edicto Maxenlio

1 fratrum ot marlyrnm. Vigilii episcopi et martyris.
elogium suhstituit Qui in Hiiraculis claruit. » Con-
: • Maxentii abhatis Pictaviensic). »
venit cum aliis iii Vigilio. Do nioreinen lis typogra- In Vaticax. deest, Naxeiilii et Perseverandcc. Ad-
phicis scatet. In edilione alteia superadditur « Itein : jicitur « In
: Africa, sanctorum Gaudentii et Fe-
passio saiicti Sal\ii episcopi. » licis. »

Centulen.: Roma;, bealorum martyrum Joan-

« Florextin. : « Apud Tudertuni [Tridentinum]
nis et qiiorum hoitalu ille nobilissimus \ir
Pauli, sancti Julii [ snb Stiilicone pro-
Vigilii] ejiiscopi. q'ii
Gallicanis soeculi poiiipam contempsit. Qui et ipsi a consule, pro Christi noiuine magno iajiide percus-
Juliano apostata crudeli ruorle necati snnt. In pago sus, martyrinm complevit. Rornae, sancti Deodati
Pictavensi, sancti Maxontii abbatis, admiranrlfc vir- papic et confessoris. Qui natione Roinanus, sedit
lutis et sanctitatis viri. Eodem dic, sanctic i*erso- aiinos IV, mon.ses ii, et dies v, post siiiictum 1'olruiii
verandic virginis. Iii territorio Cameracensi, oppido Lxxviii, sepultusin ecclesia Saiicti Polri in Vaticano.
Valontianis, passio saiicti Salvii Engulisniensis epi- Qu. tantic magnitudinis fuit ac benignitalis. ut oin-
scopi el luartyris. » Agit de eoetiam Bruxellexis, ]3 nem hominem a inajore usque ad minorem libenter
scd hi et simiit\s codices noii f.i';iiiiit anctoritaliMii. siisciporot, poregriiiis compassionoin oxliihcret.
Bruxellex. de Joanne el Paulo addit « Quique : riuisquisque, (|uod jnstum [losluhuit, sine duhio
Gallicanuni patriciuni el consulem, in expeditione, impetravit. Post cujus transitnm tiiiitic pluvia et
ad lideiii t:onvertorunt. Hos postea Jiilianus a|)osta- tonilriia fuerniit, ut eliam homines et peculia de
la, qnia idolis sacrilicare noliiiMiint, iiocte in doiuo fiiliiiina inlerirent. » Vide Prijelcrniissos, ubi voca-
Serinii fecit. Et sauclorum martyrum Baudelici et tur Adeodaliis, cullu carens.
^onnos.e fralruin. » Suiit pr.oteriiiis^i. Soqnitur de Cauoiacexs. « Sanclonas, nalalis sancti Decenlii
:

Vigilio. Iii duabusaliis aiinuntiatioiiihns puriis est. opiscopi et corpus ob

coiile.ssoris, ciijus veiierabjle
In fine additiir: • Iii porlii Valenciano, saiicti Sal- pers(!ciitioiiem [laganorum Arvcrnos deportaluiii,
vii Engolisiiie ci\itatis episcopi. Qui ab .\quitaniA r<'quiescit in cellnia, qiue Argedis iiiinciipalur, uhi,
pro fisco Valencianas veniens, a Winegardo (ilio Deo annuonte, miiltis signorum ruiraculis clarct. »
Genardi procnraloris fisci clani porimitiir. Sed Ca- Spectat ad xxviii Oclobris.
rolus Magnus, re\, ut ipsuiii quaMen-t, tor per an- EniTio LuijEco-CoL., in Joanne et Paulo pura, ia
geliiin conimonitus, .sorte occisorein ejus quicsitum Vigilio interpolala est. De Maxentio inscrit, « fratris
invenit. In quein ac patrem ejnsdem ipse tantuni beati Trevereusis e[)i.scopi. " De Salvio,
.\iaxiinini
.scelus graviler vindicavit. » fere ul Ce.xtulexsis. Sequitur Civilale Longina, : «
199 USUARDI MONACHI 200

sancti Pelagii martyris. » Si de Cordubensi agil, A sancti Salvii episcopi Engolismae civitatis, in portu
meliiis scripsisset, cioitale Conluba. Do Perseve- Valenliani. » Tum"typis minoiibus, deAntelmo, ut
randa, recte. GnEVEx. usque ad, reddidit. Deinde: « Eodein die
Greven. :
« In Alexandria, sanctorum Agathonis apud Cordiibam civitalem, natalis sancti Pelagii
Diogeiiis. Salvii Engolisnifc Ambianensis] ci-
[a.l. martyris, qui ;elatis decem fere annorum in carce-
vitatis episcopi el n)arlyris. Qui divinajcharitatisar- rem detrusus, ab Abdarameno rege, cum abnegare
dore, per Gallias verbuni Dei dissemiiians, in porlu Christum nollet, martyrium suum gloriose complevit
Valencianas, cuni discipulo suo, ab inipio quodain circa aniium Christi ncccxLvi. » Ha^c in editione
interfcctus est, et occuliaUis, a Carolo Magno divi- lirima. praiter dicta, textui inserunt litteris
Ali;c
nitus admonito repertus est. Vigilii, episcopi Aivtis- italicis Legionensi civiiate, sancli Pelagii marlijris.
:

siodorensis et martyris, qui ob sanctitatem suam Iino litteris romanis, lanquam tcxtus partem In :

inimicis justitia3 odiosus faclus, a Warrachone se- portii Valencianas, sancti Salcii martyris. Tum rur-
nescalo rogis Francis occisus est. » De eo actum sus cursivis « Et episcopi
: qui ab Abbia civitate
:

est XI Martii De Pelagio, ut supra. « Eodem die,
vel secundum alios, praecedenti, sancti Radulphi
episcopi Bituricensis el confessoris. » Colitur xxi
Julii. « Item, sanct;c memoriaj Atelmi episcopi et
confessoris, ordinis Cartnsicnsis. Qui ex priore ma-
joris Carthusise, Bellicensis factus episcopiis, iiinu-
meris claruit miraculis, inter quse et puerum in aquis
priBfocatum vita) reddidit. Ad ipsias etiam sanctita-
tis indicium, ut Vincentius quoque lib. xxx testa-
tur, cum ejus exsequia^ celebrarentur, luminaria as-
tantia celitus visa sunt inllammari. Translatio san-
cti Marcelli episcopi Parisiensis et confessoris. » Dies
nataiis est i Novembris.
MoLAN. aliis litteris texui inserit de Joanne et
Paulo : « misso Terentiano campiductore, intra do-
inum propriam decollati, qui lamen postea Christia-
nus facius est. Et ab ipso Terentiano descripta est
passio horum martyrum. In fine « Item passio
» :
sua, in Gallias cum uno comite al pr^eilicandum ve-
niens, et in villa, quae dicitur Beviticum, a Vuine-
gardo, filio Geiiardi, clam coinprehensus et in ca-
pite securi percussus, una cum supradicto comite
martyriuin suscenit. Qui ambo in stabuio reconditi,
ibique ab angelis honorifice custoditi, sicut in libro
B de passione eorum invenitur, post tres annos, reve-
latione divina ab imperatore Carolo Magno inveati,
et in loco ubi nuiic jacent, sepulti, usque hodie si-
gnis et miracuiis coruscant. Se.vto Kal. Julii, sancti
Baboieni abbatis et confessoris. Die vigesima sexta,
sancti patris David Tessalonic;e. » Demum minori-
bus litteris : « Item obitus sanct;e memori;c Anthel-
mi episcopi Bellinensis, et confessoris ordinis Car-
thusiensis. » Videri possunt Henschenii commenta-
rius, et ejusdem annotationes ad Anthelmi Vitam a
co;evo et familiari scriptara.

Y Kal. Die 27.

Apud Galatiam, beati Crescentis, discipuli sancli Pauli apostoli, qui in Galiias transitum faciens, verbo
prjcdicalionis, multos ad fidem Christi convertit. Uediens vero ad geiitem cui specialiter episcopus fuerat
datus, Galatas, usque ad beatum finem vitae suae, in opere Domini confortavit. Apud Tiburtinam urbern
Italiae, natalis sanct* SymphorosBB cum septem filiis, Crescente, Juliano, Nemesio, Primitivo, Justino,
Stacteo, Eugenio, quorum mater sub Adriano principe, ob insuperabilem constantiam, primopalmis cx'sa,

deinde crinibus si!spen.sa, novissime saxo alligato in flumen cst pra?cipitata. FJlii autem stipitibus ad tro-
martyrium compleverunt. Cordubac, sancti Zoili martyris, cujus corpus'
cleas extensi, diverso mortis exitu
cuin longo tempore ubinam sepultum fuerit laluisset, venerabili episcopo ejusdem loci, nomine Agapio,
ex divina revelatione manifestatum est.

NOT.E.
Puros censeo Praten., Herinien., Antuerp .-Majorem et Mi'neratum.

VARIANTES LECTIONES.
Potius inenda complectitur. Galaciam, est in He- G Antuerp.-Maj. potius rnatrem scribit, quam mate)
,:„„ „ nf *.. n, ...„..„„>::
rinien. etMunerato. Crescentii, in Antuerp.-Maj. Ga-
;,, a,, .,„„,, iit„; n.. ir „. :„ .„ ;„ t„..t„ tt*:
Hcec omnia recte in textu. Uti
„.
et aliud,
_i:...i i nr
quod Mune-
lalhas in Pratensi et Munerat. Ordinatus, pro dains, rat. male legit, «ia/er fide constantissima sub Ariano.
legit-Antuerp.-Maj. ubi post opere, oinittitur Domini. Posui alligato cum Adone, non alligaia, sicut ha-
Praten. habet Tiburtinem. Herinien. Simphorosw, bent Antuerp.-Maj. et Munerat.Prior legit, cujus cum
Munerat. Simplioriense, qni etNemesia, pro iVemesto. longo, omittens corpus.

OBSERVATIONES.
Crescentem apostoli Pauli discipulum primus, ut
in hisce solet, memorat auctor Uomani parvi, vero-
similiter e Rufini historia lib. iii, cap. 3. Ex Roma-
no parvo acceptum Viennensis proprio ornavit elo-
gio, quod Notkerus ;cque ac Noster modice contraxit,
iis prffiteritis quse spectant ad pra^dicationein Vien-
nensein, cicteris verbatim dcscriptis, ut hic primum
de Usuardo se observasse fatctur Papebrochius. Adi
ipsum de Crescentis apud Gra^cos et Latinos cultu,
assertoque ad Viennenses ct Moguntinos apostolatu
disputantem. Item Tillcmontium toino I, pag. 312
et 584. Hactenus pro textu plana omnia. Sed dijji-
ciUimai solutionis nodum occurrit, inquit Fiorenti-
nius, an in septem germanorum memoria, quce hic
recolitur (nempe in apograpbis Ilicronymi^inis, ubi
hrem in eam facile sententiam veni,utseptemhic Sym-
phorosa' filii cum Beda (supposititio) Usuardo Adoue
et Notkero recolantur, quoniam eorum re vera natalis
dies esset, ntajjirmat Ado, sed iterum eorumdem pcr-
agi memoriam xv Kal. Augusli. etc. Ita Florenti-
nius, forte non satis hic adveriens, alia ab Adoiie
,i:ermanorum istorum nomina hac die, alia prorsus
ab llieronyinianis referri wiii Julii, ubi idem denuo
.saxuin a Florentini-o volvitur, non soluta penitus
dilRcuItate. Crcscit illa et ex eo fit intricatior, quod
.\donis nomina, si unum forte excipias, ipsissima
"lla sint, qu?e hodie Cordub;e ab Hieronymianis tri-
D buuntur. Non vacat notare c;i3tera, quibus perpensis
satius putavit Hcnschenius, Symphorosa3 filios hic
exclusos, ad proprium diem xviii Julii transferre ;

innominati sunt) septem sauclw Siimphorosw filiiaut cujus sententi.io, sub inserta protcstatione, suscribi-
sancia' Felicitatis indicentur. Sequilur disquisitio mus, rein totam in Actis, favente Deo, de inlegro
non indiligens, cujus eadeinum conclusio: Quamo- discussuri. Prselucebunl Acta a Ruinartio intersele-
301 MARTVHOr.OGIUM. — MENS. JUN. 202

cta edita, cuni praevia admonitione a pag. 17, et A decem et novom Adonis sociis anonymis, pra)dicat,
novissiiiie a Tilieinontio Gallice deducta tomoll, a proindeque (Irevenum et Molanum interpolatos cen-
pag. 2'il. Interiin si Wandalborti auctoritas quid suimus, quod Adonis potiusquam Usuardi sonsuin sc
possit aut valeat, hanc diein Zoelus cuin sociis oc- cuti fuorint. C;clorum Zoilus illea NVandalhorto su-
cnpabit :
perius perperam «»<!S/es dictus, sociis aliis viginti,
inter quosseptom nostri Symphorosae iilii nominan-
IIes()criaia qiiiiilo antistcs inarlyrque Zoohis
tiir, in Actis iinmistiis est, ubi in comincntario
Marlyribus cumulat jnnctus dcnisquo novcnique.
historico controversiain de matre et septein filiis
Qmmlecimam autem (Kal. Augusti) genetrix septe- auspicatur llenschenius, apud quem duobus aliis
m prole ut fecit Notkerus, sic rem
(iicabit : non paragrapliis Zoili martyrium inventionem et ,

componens, ut hac die septein Adonianos fratres et
XVIII Julii septein llieronyniianoscoinineiiioret, quod
est niagis nodnm scindere quain solvere, si quideia
satis soluhilis sit. At enim ad historicam veritatoiu
explorandam proprie pertinol tota ea disceplatio
hic de Usuardi nostri textu ex professo quceritur,
translationem corporis, aliaque ad eum spectan-
tia invenies. Addit hic Usuardiis de suo miraculum
circa sacri corporis revelationem, quod utrum satis
exacto describatur, malo ex ipsis Actis, quam ox
: arbitrio nostro definias. l)e septem Dormientibus
cursim aliquid opposuit Ado Rabanus historiam ;

qnem licet tantisner falsum supponamus, ut jam hene longam contexuit, ab ipso Notkero totidem fere
saepesnpra fateri dehuimus, manohit tamon indubi- verbis[rolatam, quK iii Auctariis videri potest. JVosler,
tatuin, ita ipsum ox Adone scripsisse, ut laterculum nescio quo prjelucenle, eos ad xxvii Julii rejecit.
sincere et simpliciter repra?sentat. Idemputo dicen- B Ilis igitur sepositis, manet simplex et genuina hac
dum deaununtiatione Zoili, quein soluin, expunctis die Usuardi lectio.
AUCTARIA.
Gre\t:n. et Molax. ex purorum niimero exclusos tcmporc Eduwardi
rogis Angliae, se de lalere in
diximus, quia de Zoiio inserunt, «cum aliis decem latus vertentcs, ab eodem rege prophetico spiritu
et novem. » pra^dicantur per annos septuaginta quatuor in latus
ToRXACEX., in Crescente purus, corripit elogium illud pausaturi. Et sic tantum a tempore Lotharii
septem fratrum Tihurtinorum, et Zoili encomium imperatoris, nopotis ex filio Caroli Magni, immoti
rescindit. quievisse referuntur. » Quam hccc sint verosimilia,
PcLSANEN., in Crescente purus, omittitTiburtinos, dicetur in Actis xxvii Julii. « Apud Cartaginem,
et in fine solum habet « Corduba^, sancti Zoeli
: sanctae Guddones, pro Christo gladio caesaj. Et na-
martyris. » tivitas sancti Xycolai episcopi.Hoya insula, translatio
RoswEYD. textui puro subdit « Romre, Crispi- : sancti Florentii confessoris. » De hisce tribus jam
niani et vii germannorum. In Ephoso, septem Dor- egimus supra in Centulexsi.
mientium. Maxiniiani, Malchi, .Martiniani, Dionysii, Hagexovex. in Crescente satis purus est. De Ti-
Joannis, Serapionis, (^onstantini. • burlinis, post textum modice interpolalum, singulo-
AxTUERi', MAX.-LunECAXA, Axtuerp.-Max, Ultra- rum mortis gonus tacitis nominihus refert, quod ex
JECT, Levdex et EDiT. Ulthaj. Belg., in fine, post Adone clarius intelliges, ubi nomina ordine repetun-
textum purum » Hoya insula, translatio sancti Flo-
: tur. In Zoilo iteruiii purus, suhdit in fine : « Nola
rontii confossoris.- An is est qtii colitur xxiiSoptem- [lloyaj insula, translalio Floreutii confessoris. »
bris? VideFiaetermissos. InseriintetiamZoili socios. Daveroxex. « Oya insula, translatio Florentii
:

Lov.\xiEX.,in prima et secunda purus, Adonom in C confessoris. »

fine sequitur « Cordiil)a3, sancti Zoili iiiartyris,
: Ambiax.: « In Roia monasterio, sancti Florentii
cum aliis docem et novem ;
» expunctis reliquis. confessoris. » Haud dubic agitur do eadem Florentii
Alhero. et Da.nic, inpriina puri, secundaiiiplane translatione. « Ambiani, inventio corporum sancto-
omittunt. DeZoilocumGREVEX. et Molax. etiam in- ruin niartyrum Fisciani, Victorici et Gentiani. »
serunt, « decein et novem. » In fine
cuin aliis : MATuir,.-CARTus.-ULTRAJECT.: « Septem Dormlon-
« Hoya insula, » etc, ut supra. tium. Crescentis discipuli beati Pauli apostoli. Zoili
Ce.ntulex.: « Apud Galatiam, sancti Crescentis epi- martyris, Syrnphorosae cum filiis septem marty-
scopi, quem beatus Paulus ordinavit, et terraj ac ribus. »

genti Galatiaj pastorem constituit. » Usuardi textus Camberiex. « Apud Viennam,

: sancti Crescentis
non soluin hic coiitrahiturj sod etiam recte corrigi ejusdem urbis primi episcopi. » Vide Papebrochii
videtur « ApudTihurtinam Itali^ecivitatem, sanctae
: Commentarium.
Symphorosae uxoris Getulii niartyris, quae sub Adria- Flore.ntix. : « Insula Hera [Hoya, vel Oya] trans-
no Caesare passa est cum rseptomj filiis suis, qnoruni latio sancti Florentii episcopi et confcssoris. »

noinina, Crescens, Julianus, Neinesius, Primitivus, Remexs.: SS. Tiinoth. In Oya mona-
et Apoll. : «

Jnstinus, Stateus, Eugenius. [Hoya] monasterio, sterio, translatio corporis sancti Florentii confesso-
sancti Florentii confossoris. Ambianis civitate, in- ris. Ambianis civitate, inventio corporum, sancto-
\entio boatorum martyrum Fusciani, Victorici et rum Fusciani et Victorici atque Gentiani. »
Gentiani. » De quibus eliam agit Rahanus, et ex eo Editio Lureco-Col. in Crescente, Adoni quam
Nolkerus. Colnntur xi Decemhris. « Ipso die, nativi- D Usunrdo similior, in Tiburtinis pura est. De septein
tas sancli Nicholai archiepiscopi. • Vide vi Decem- Dormiontibus alia comminiscitiir, sufficiant nobis
bris. « Corduba;, sancti Zoili et aliorum xviii. Car- supra dicta. In Zoilo pura est. Tum: « Eodem die,
Ihagine, sancta; Gudilenes martvris. » Aliis Gud- sancti Ladislai regis llungaria) et confessoris. In
ilenes\e[ Gnndenes. Colitur xviii"Julii. Iloia, » etc, ut supra. « Ipso die, revelatio sancti
Bruxki.lex. in textu fcre siinilis est Lovaxiexsi.; Antonii abbatis et confessoris. » Vide natali dic xvii
tum sequilur curiosa historia quam hicjii\al at- Janiiarii.
texere «
: Apiid E[>hesum, sanclorum septem fra- Remx., in Crescente pupus, secnndo loco « In :

trum Doriiiientiuin. (Jui sub Decio imperalore pro Ungaria, civitate Varasdiensi, sancti Ladislai regis et
C.hristo tnniiontati, dcclinantes tortoriim s;eviliaiii confossoris. Qiii clarissimis miraculis iisqiio ad diom
in quadam spelunca se occultariint, ct ibidern post hodiernam coruscat. » In Symjihorosa et filiis plane
orationem obdorniierunt et Decius speluncam ob- : iiiiitihis ; in fine : « Cordub», S. Zoili iiiartyris. »

struxit. Te/npore aiilein Theodosii, orta simiiltate de Addit editio altera Olia insiila, Iranslatio sancli
: «

fide resurroctionis, ipsi a soinpno, qiio ferme du- Florentini confessoris. » Alii molins.
centis annis dormierunt,diviiiitiisexcilati, siirgunl, GnKVKX. « iNota, Simiihorosa pra-fata,
: uxor fiiit
etcoram Theodosioimporatoreasserta resurrectionis Gftuliimartyris, de quo siipra iv Idus Junii. lloin
veritate, itoruin dormierunt in Christo. Qui postea sanctorum Crispi et Crispinellae. » Vide in Actis de
Patrol. CXXIV.
 ;;

203 USUARDI MONACm. 204

et Spinella. « Secunduin aliquos hic, invcntio Adelmi
Felice A confessoris, discipuli sancti Landelini
septeni niartyrum Dormientium. Qui apud Ephesum, Vi le in liujus Vita xv Junii, uhi rectius vocatur
tempore Decii, persecutionis rahiem declinaiites, Adeltnns, ut hic infra. Tum minoribus typis :

speluncam intraverunt, in qua ccglxiii annis, usque
ad tempora Theodosii senioris [immensus parachro-
nismus] suaviter dormierunt. Hos Usua''dus primum
habet vi Kal. Augusti. Ladislai regis IIungariiE et
confessoris, vita ct miraculis clari. » De revelatione
S. Antonii et translatione S. Florentii, ut supra.
MoLAN., de Tihurtinis, ex Adone mortis gcnus
adjicit litteris Italicis : « Imperatur enim jussit Cre-
« Hic Parisiis celebratur festum Visitationis beatae
Maria3. In pago Turonico, sancti Joannis presbyteri
et confessoris, pra'cipu;B sanclitatis. De quo Grego-
rius Turonensis. ^ Vide Pra^termissos. Posteriores
editiones Tiburlinos expunxerunt. In fine dc Ladis-
iao, ut supra ex JJelino. « Catalaunis, sanctiT) Pomae
virgiiiis, sororis sanctissimi Meminii. » Differtur ad
natalem fratris, v Augiisti « (jrispinii, dopositio
:

scentem in gutturc transfigi ; Lucianum in pectorc beatissimi Adelini confess(U"is Christi. llic a beato
Nemesium in corde Primitivuin per umbilicum
; ;
Landelino, super fluvium Hon conslitutus, ul Christi
Justinum, per membradistentum, scindi per singulos athleta, vitam virtutibus odornatam sedulo ducens,
corporis nodos atque juncluras Slacteum lanceis ; migravit ad Christum. In quo loco sepultus fuisse-
innumerabilibus, donec moreretur in terra configi creditur, ut miracula crebra monstraverunt. Sed
Eugenium findi a pectore usque ad interiorespartes. postea Crispinio translatus, cum magistro suo adesse
Altera autem die Adrianus pra^cepit corpora eorum monstratur. . Vide dicta. « Die \igesima septima,
in foveam altam projici. Et pontifices templorum sancti Patris Sainpsonis, hospiluin exceptoris. In
posuerunt nomen ioci illius Ad septem biothana- : B Epheso civitate, feslivitas celebratur septem fratrum
tos. > In fine, de Ladislao, ut Belin. De Florentio, ut Dormientium, hoc est, Maximiani, Malchi, Marciani,
jam saepius. Tum In Gandavo, elevatio sancti Li-
: « Dionysii, Joannis^ Serapionis, Constantini. » De
vini martyris et translatio secunda corporis ipsius. » Florentii translatione et Livini elevatione, ut supra.
Golitur xii Novembris. « Crispinio, natalis sancti

IV Kal. Die 28
Vigilia apostolorum Petri et Pauli, et natalis beati Leonis pontificis et doctoris. Apud Lugdunum Gal-
Uae, sancti Hirenei episcopi et martyris, quem constat beati Policarpi sacerdotis et martyris fuisse discipu
lum, ut scribit Hieronymus apostolorum temporum vicinum. Po.stea vero persecutione Severi, cum omni
fere civitatis suae populo, glorioso coronatus est martyrio. Alexandriae, sanctorum martyrum Plutarchi, Se-
reni, Heraclidis, Herois, Potamienae, Marcellaecum aliis tribus, interquos praecipue emicuitPotamienavirgo,
quae primo immensos innumeros agones pro virginitate desudans, deinde etiam pro martyrio exqui-
et

sita et inaudita tormenta perpessa, ad ultimum igni consumpta est.

NOT^.
Ita Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan. Quibus accedere possunt Antiterp. et
Max.-Lubec.
VARIANTES LECTIONES.
Pro ponlijicis,legunt Greven. et Molan. papcu ; sed etiam temporum, non temporibus, ut Greven. et Mo-
rfof;torisaddunt omnes, exceptis Antuerp. etMax.-Lu- lan., multo minus tempori, ut Antuerp. et Max.-Lu-
bec, qui sic scribunt Romw, natalis beali Leonis
: bec. In Alexandrinorum martyrum noininibus aliqua
papce. l)e Hirenei, Policarpi et Hieronimus, ex medii est varialio.Sic Herinien., Putamiame, et rursus,
aevi usu, satis alibi dictum est. Aliqui, Hyrenei, Jc- quando idem nomen postea recurrit, Polamiana.
ronymus ; Molanus correxit omnia. Antuerp. et Max.- Anluerp.-Maj., EracUdis, Herroris .MimeTa.t , Herodi- .

Lubec. legunt sanctus Hieronymus. Sunt qui pro dis, Patamene. Mitto hujusinodi alia minoris momen-
apostolorum, malunt cum Adone scribere apostolico- ti. Soli Greven. et Molan. habent igne consumpta
rum: codices nostri habent ut est in textu. Et sic est; caeteri cum textu, igni.

OBSERVATIONES.
Petri et Pauli apostolorum Vigilia in antiquis rint. Noster, adjecto doctoris titulo, Leonem I satis
Sacramentariis et Allatii ac Fronlonis Kalendariis aperte determinat. Quod clarius fecere Rabanus et
signata, inter Martyrologos a Beda primum relata Notkerus, tametsi xi Aprilis eadem ferme elogia
videtur, quem secutus est Ado, Noster vero alter- posuissent. Apertissime item in eamdem sententiara
utrum vel utrumque. Leonis magni festivitatem, xi loquitur Wandalbertus, quidquid etiam alia die Leo-
Aprilis pridem ab Ecclesia re^^rli solitam, in con- nem I laudaverit. En hodiernum versiculum :

fesso est; hocquoque die olim celebratam, non nii--j-)

nus evidenter ostendi potest, quamvis neuter depo-
sitionis proprius sit, ut ad xi Aprilis abunde dixi-
mus. In citatis Kalendariis hoc die lcgitur Transla-
tio corporis B. Leonis, utique primi, ut recte conten-
dit editor. Gregorii Sacraincntarium diserte ponit:
Nalal. sancli Leonis papce ; ubi palam est Leonem II
designari minime posse. Beda, qui xi Aprilis scripse-
rat: Romce Leonis papic el confessoris hoc die, post
Vigiliam apostolorum Petri et Pauli, subjungit Ipso
die S. Leonis papce, sed ulrobiquc de Leonc Magno
agi ex eo conjicitur, quod verisimile omnino non sit
Leonem II, qui Bcdae tempore vixit, in tabulis eccle-
siasticis ab ipso consignatum fuisse, Romanum
parvum, dum scribit: Romce Leonis papce, et Ado:
[pso die natalis sancti Leonis papw, non Leonem II,
ut male notavit Rosweydus, sed ccrtissime Leonem
Magnum indicant, cum de eo xi Aprilis non memine-
Praesule quartus ovat, verl)i et doclore Leone.
Atque hacc antiquorum omniuin sententia, a qua
: iicc Papebrochius rccedendum putavit, num. 4 syno-
pseos suae Chronologicaj prohabilitcr assignans, quo
ferme tempore hoc die in Lconis Magni locum suc-
cesscrit Leo II, nativis colorihus a Molano in poste-
rioribus cditionibus exprcssus, qui in aliis rectius
; opposilum asseruerat. Iiitcrim ex Auclnriis nostris
: patcbit, quam diversa senserint, qui Usuardum no-
strum, pro suo gcnio, subindc intcrpolarunt. Plura
non addo de duratione cultus Leonis I, hoc ipso die,
nam pro inslituto nostro dicta abunde sulHciunt.
Illustrissimus martyr Ireinvus in Hieronyinianis
planc signalus est, scd Alexandrinis martyribus ita
connexus, ut fcrmc ad eaindcni pah-cstram pertinere
censcas. In Bcda ct Romano parvo de eo non agitur.
Ado autein elogium texuit vix aliud continens quain

iOo MARTYROLOGIUM.
3uod ex IliLTonyino de Script. occl. cap. 35, et Luj,'-
unensium Iraditione facilehabere potuit, ut proindo
necesse non i«it curn Papebrochio ad Flori cinicnihi-
lis riri, seriindi lihri coinmrittd confugere, qua-, ut
alibi abundo proliavimus, aliud omnino non sunt,
quain ipsiiinniot .Vdoiu.'^ Martyrologium, ab L'snardo
pro Flori vohimino liabituin, quoniain acephalum
Lugdiino aocopisset, atqueadeo auctorem ignoraret.
F'orro laudafus Ado, Irenanim ab Alex.andrinis acru-
rate distinxit, et priorein ot posterioros insignilms
elogiis exoriians, quorum inodnllam ita Usuanhis
exhausit, ut elogantius contrahi non potuerint. Vi-
deatur totus Papebrochii Commentarius hisloricus,
in quo ca}|ora omiiia ad Irenanim speclantia studiose
elucidantur. Brovem de eo dissertatiunculam Sele-
ctis suis inseruit Ruinartius, nag. o9, sub linein ope-
ris, pag. 708, inter Addencta, sic scribens .4c/rt
ToRXACEX. rescindit verba elogii Irenaei, post,
temporuin viciuuin.
Pi-L-<.\NE\. pergit usque ad rici/iM/n, inclusive de-
sunt reliqua omnia.
RoswEVD. toto textu purus, proprium UUrajecti-
num secundo loco insorit « Et natale sancti Benigni
: baptismum martyrii consecuta?. Inter quos, • etc.
episcopi et marlyris, qui apud Carnotum martyrium
pro Christo accepit. •
ANTrERP.-MAX., Leyden., Lovamex. et edit. Ul-
thaj.-Belg. de Leone sic habent . Romae,
: natale
sancti Leonis secundi papa3 et confessoris. » Et in
fine « Eodem die, sancti Benigni episcopi et marty-
: gusti, quo die etiam in Martyr. Romano refertur.
ris. » Caetera puri sunt.
Ultraject., Alberg. etDAMC. de Leone pr?eterea
adjiciunt: « Hic suscepit sanctamsextam synodum,
et instituit ut qui ordinatus fuerit archiepiscopus,
nulla consuetudine aliquid prousu pallii autdiversis
olliciis Ecclesia; persilvore doboat. > Huc
conveniunt, sed prior habet additamentuin do S.
nigno.
Ce.ntcjlen., Vigilia purus, pergit
in « Roma3
transmutatio corporis sancli Leonis pap;c, qui ine-
rito excellentis ingenii, apud RomanosMagnus Loo
appellatur. Alexandria;, sanctorum martyrum Plu-
tardi [lege PlutarchiJ, Ser 'ni, Ileraclidis, Looiiidis,
Potainian;c, Marcelhi; cum aliis tribus. Lugduni, san-
cti Ilorenei episcopi et martyris. Qui sub Scvcro
principe cumomni fere civitatissuae populo gloriose
coronatus est. »
Brcxellen. primo loco de Leone Magno,
agit
quem ait sibi manum amputasse, quod eam mulier
osculata fuisset, quam subinde beatissima Virgo re-
stituerit. Deinde de celeberrima epistola contra Eu-
tychetem scripta, etc. In Irenaeo satis purus est. In
Alexandrinis mailyribus modice interpolatus. Sequi-
tur in (ine, quod liabet textus noster in principio
« Vigilia beatorum apostolorum Petri et Pauli.
Haoexoyen. sic scribit de sancto Leone « Item
Romae, sancti Leonis II pontificis et doctoris. I ic
composuit sermones, quibus serinoniibusutitur Ec-
clesiain officiodivino. Hicsuscepitsextam synodum,
et instituitui qui ordinalus fucrit archiepiscopus, »
etc, ut supra retulimusex Ultrajectino, etc. In re-
liquis proximc ad puritatem accedit, sed longe recc-
dit a rectaorthograpliiec ralionc, ut passiin solet.
Aouir.iNCT. de sanctoLeone addit quod damnave-
rit haeresim Nestorianain et Eutychianam itom quod ;
coegerit consiliiim Chalcedoiiense. Tum
« Hic
conslitiiit intra aclionorn dicore, sancta sacri-
ficia, et velamcn capilis non acciperc monialom ab
episcopo, nisi probata priiisillius virginitas fucrit.»
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Leonispapa;. Hire-
:
nei episcopi, cum sociis martyribus. Vigilia. Beiii-
gni episcopi et martyris, cujus ossasunt in ecclesia
Trajectensi. PhUarchi marlyris, ciim sociis. Pota-
mienae virginis et martyris. • Quam in margine, vo-
: »
— ME.NS. JHX. 206
A friujinenluiu se reperisse dicU Barouius, iuce-
(luoriiiii
niinns intei]ra in cod. vns. archicivnobii Cistercii'nsis,
sed cuin ad Ireuiei aitatein accederc non vidcantur, ea
proferre opene prcliuiu non daxinius. Xec Papobro-
chius ulla ejus Acta, quae plura habnimus, publica
luce digna consuit. Videri ctiain possunt, qiia) spar-
sim tradit Tillomonlius toiiio II, aliique a Papobro-
cliio et ab illo citati. Docaetero tcxtuiii suum inle-
gnim rsuardiis ex Adonc dosumpsit. Notanduin
rostat Usuardum eadem protulisse Alexandriuoruin
iioiiiina, t|Ui^Romaiiuni [larvum roceiisuit. Quoruin
ot iios aliqiia ex Kiisebio alligimus in tract. de Pa-
triarchis Alexandrinis, pag. 23. Tu Acta consule,
ubi ox laudato Eusebio |)Iuradpsumun'ur vel Rui- ;
nortium, a pag. !)G ad 102 nobis hic sufficit iiiani- ;
feste patere primigeniam totius nostrae tabuliB siin-
: plicitalem.
AUCTARIA.
B cat Potamianiain. Ubi etiam notat, quod Ironaeus «
Lugduncnsis cum omni fere populo suo, martyrium
: sustinuit. >
In Vaticano, post Herois, adjectum « Item Se- :
reni, Potamiaj, Marcclli, Gatechuinonffi, et Heronimae,
Qua3 Alexandrinorum martyrum nomina attinent, ad
usque minutias excussit in Actis Henschenius.
Florentin. «Item, passio sancti Cassiani episcopi
:
Tudertini etmartyris, cujus corpus ibi requiescit in
ecclesia sancti Fortunati. » Dies natalis est xrri Au-
An hic de translationc agatur, incertuin est.
EorTro Lubeco-Col., post Vigiliam apostolorum
immediatc subjicit de Irenaeo, tum de Alexandrinis:
utrobique satis pure. Tum « Eodem die, beati Be- :
nigni, episcopi Carnotensis et rnartyris. » In fine :
« RomiB, beati Leonis primi, papae et confessoris.
usqiie
B.'-
Qui sedit annos viginti unum, mensera unum, dies
G viginti octo. Cujus temporibus exstitit quarta syno-
dus, scilicet Calcodonensis in qua congregali sunt ,
:
quingenti et tiigintaepiscopi, ponentesfidem catho-
licam et confitontes extra haerosim Nestorianam ct
Euticianam, duplicem iii Christo naturam, divinam
videlicel et humanam. Hic addidit Canoni Sacri- :
ficiuiu sanctum, immaculatain hostiain. Manuin sibi
amputavit propter tentationem quamdam, sed beata
Virgo, quia ei singulariter semper devotus extitit,
ipsam restituit. »
BELrN., de Leone « Romae, beati Leonis papae et
:
confessoris.» In fine mutilus, haeret ad, « emicuit
Potancia virgo » vult dicere Polainiena.
;
GuEVEN. « Nota. Leo papa hic positus, hujus no-
:
minis primus fuit. Qui sua industria concilium Cal-
cedonense congregari fecit constituitque intra actio-
;
:
ncm Saiiclum sacrificium, immaculatain hostiam.
dici :
Item Basilidis, percussoris sanctaj Potamienae Se- ;
p. reni, Etheree, Cathecumina;,
Cathecuminae, baptismumignis conse-
D
:
^atae, aliorumque multoruiim martyrum ex scola
Origenis. Quibus sancta Pota amiona per visum assi-
.ton= . n,.
stens, ^^....,.n.
coronas martyrii ;;
a Dornino impetratas detu-
lit. • Vidc jpsa Acta. « Benigni episcopi Carnotensis
et martyris, in Trajecto inferiori quiesccntis. Item
beatse momoriac Hoymbradi prosbyleriet confessoris,
in Hassia, monasterio Ilasungcn, a se fundato quie-
scentis.
Molani primaeditiosolum adjicit: «Item Trajeci,
Boiiigni marlyrisatque pontificis. » In posterioribus
subJit sic emendatur annuntiatio Leonis
: « Et natalis boati
Leonis papa), » etc, tum
« confes-
Italicis lilteris,
soris,qui sedit Rom.e mensos decem. Hic eloquon-
tissimus et Gruica Latinaqne lingua eruditus, sanctam
sextam synodum fecit, qua; in rogia urbe celebrata
est ubi damnati suiit Cyrus, Sergius, Pyrrhus, Pau-
:
lus, Petrus, Macarius, Stophanus ct Polychronius,
novusSimon,(jui unain voluntatcm etoperationcm in
Doiiiino.Iesu Christo pr.edicabant.» Scquitur te.xtus,
 : ; ;
:

207 USUARDI MONACIII m

cui post Herois, inlruditur Italicis rursuni littens : A iiiiraculis clarucruut. » Coluntur aiubo die xxxi Ja-
Item Sereni. In fine « Dio vigesima
: octava, repor- nuarii. «Item Trajecti, Benigni martyris atque pon-
latio reliquiarum sanctorum Cyri et Joaunis, qui tificis. »

III Kal. Die 29.

Romaj, nalalis beatorum apostolorum Petri et Pauii, qui passi sunt sub Nerone Caesare, Basso et Tusco
consulibus. Quorum prior in eadem urbe juxta viam Triumphalem totius orbis veneratione celebratur,
sequens quoque in via Ostiensi sepultus, pari habetur honore. Eodem die, sancti Marcelli martyris, qui
apud castrum Argentomacum pro fide Chrisli uiia cum Anastasio inilitari, capite plexus ost [Bouillart.
cum Anastasio militari viro martyrio coronatus ost]. In territorio Senonico, Beatae, virgiuis.

NOT^.
Puris annumero Pratm., Herinien., Tornacen., et Mimeratum., quamvis in aliquo discrepent.

VARIANTES LECTIONES.
Inprimaannuntiatione omnes concordant. Ostinsi, que conformes. Pluris nobis est aliorum auctoritas
apud Muneratum, typographi mendum est. Argento- licet non ignorem Anastasium ex Actis, alio mortis
7nar?<?/i legunt passim codices omnos, excepto Mune- genere, quam decollatione consummatum. Puto
rato, qni Argento magnum ; et Molano, qui Argento- Usuardum simpliciter scripsisse Beatce, virginis, ut
machuin substituunt. Sic citati codices et cajteri fere habent Praten., Tornacen. et Munerat. atque etiam
omnes legunt cum textu, capite plexus est Pratensis : Herinien., nisi quodadjectum sit, cruci appens(S. Alii
vero magis generice, martyrio coronatus est, in quo aliterexprimunt, ut patebit in Auctariis.
ei consentiunt Antuerp.-Maj. et Rosweyd. plerum-

OBSERVATIONES.
Huncxxix Juniitotaantiquitas, mediawtas, atque
Ecclesice hodiedum omnes, veneratce sunt et veneran-
tur, pro dielegitimo depositionis sivemartijrii sancto-
rum Petri et Pauli. Quis ausit vel hiscere contra
aucloritatem tantam, et usum Ecclesia^ universalis
sine intermissione continuatum? Verba sunt Jan-
ningi § 5, num. 46, Coinmentarii praevii ad apo-
stolorum Acta, ubi variasalias intricatas quaestiones
circa locum, modum et terapus martyrii enucleate
juxta ac erudite explanat, videndus omnino a cu-
rioso lectore. Ad institulum nostrum quod pro-
pius attinet, praeter Kalendaria et Sacramentaria,
Martyrologi antiqui universim omnes prohac eadem
B ipso martyrii Adonis errore fuisse confusam.
die,
Qua de controversia videsis laudatum Janningum
citato loco, et iterum § 20, Analectorum, atque
ilein in praecedentibus paragraphis Henscheniura
et Papebrochium. Persuasum habeo, ea istic curioso
lectori suppeditatum iri, quae animum prorsus ex-
pleant. Si cui forte magis placeat rerum series per
ordinem digesta, adire is poterilTillemonliumtomo i
a pag. 108 ad 317 utriusque apostoli gesta prose-
quentem. Interea manifeste patet quam simpliciter
et bona fide Usuardus Adonein ductorem suum, de
more secutus fuerit. Nulluni habuit in Marcello Ar-
gentoniensi et socio milite adcoque Acta ei praelu-
;

dio certatim et constantissime pugnant, Hierony-
miana impriinis apographa oinnia a Florentinio
edita, tum Beda, Florus, Rabanus. Itein Romaiiuin
parvum, Ado, Notkerus et Noster. Et Wandalbertus
etiam sic eleganter cecinit
Tertius uuraiam susiollit ad ethora Romam
Martyrio pariter Petri Paulique beato.
Ex quibus non parum roboratur relatum nuper-
rirae Janningi assertum. Porro Viennensis Martyro-
logus inter Festivitates apostolorum primo et prac-
cipuo loco, raulta in Petri et Pauli laudem commc-
morat, qua^ exactiori crisi subigi possent, ajquc
ac alia a Notkero superaddita Quae textus no-
. vel sanctce faciunt adjectivum seu epitbeton benedi-
ster tanquam vere Usuardina repraesentat, ea ex
Adone omnino decerpta sunt, servatis Bassi et Tusci
consulum nominibus, perperam cura Nerone Cwsarc
connexis, utpote a quo totis ferme duobus saiculis
sejunguntur, ut clare intelligas translationem seu
depositionem alteram si ita vooari possint, cuin
xisse credimus, in quibus clare dicitur Marcel-
\us capite plexiis, Anastasiusvero a,\io morlis genere
agonem consummasse. Unde si in laterculo ulrius-
que martyriuin conjungitur, dubium manot, rectius-
ne Pratensis cum solitis sociis, an potius alii scri-
pserint; qua causa codices puros multiplicavimus,
Q notabiliter licet discrepantes. Movitetiam annuntia-
tio ultima, judicio nostro plane Usuardina, sed in
codicibus divorsimode expressa. Nobisquidem longe
probabilior est laterculi nostri loctio, mullis argu-
mentis in Actorum sylloge confirinata; sed nec codi-
cum aliorum conteuinenda aucloritas, qui Bealce,
clw, ut proinde nomon propriuin in dubio relinqua-
tur. Haud absone noinon aliud excogitavit Clar. Cas-
tellanus, de quo cura in praefata sylloge dictum sit,
non est necosse actum agero, Ex dictis colligitur,
quid priraigenia phrasi Usuarduin scripsisse censea-
mus.

AUCTARIA.
Antuerp.-Maj. Pratensi pro more de caetero sirai- JiELiNiprima editio, praiter monda pluriraa, etiam
lis, caret ultima annuntiatione de Beata vel Bene- scribit,sanctw Benedicla'. Socunda vero, de Petro
dicta. et Paulo inserit « anno trigesiino octavo post pas-
:

PuLSANEN. purus ost usquo ad Marcelli martyris sionora Doinini. »

inclusive cajtera omnia desunt.
: Antuerp.-Max.,Ultraject.,Lkyden.,Lovan., Al-
RoswEYD. Caret etiam in fine annuntiationo Bea- berg., Danic. elEmT. Ultraj.-Bklg. ordiuntur hoc
lce, cujus loco haec habet« Item :Roinae, Novatiani D modo « Roraae, passio boatissiinoruin apostoloruin
:

et aliorum ncccGLXXix. • Notantur hi martyres in Potri ot Pauli. Quorum priiir cruci alfixus est, capito
Ilieronymianis, sed miruin est nec in Actis, nec in ad torram ^erso, et in sublimo podibus elovalis as- :

Praetermissis, ullam eorura fieri inentionora. Sequi- serobatenim sc indignum co modo, quo suus Domi-
tur « Fortunati episcopi et confessoris. » Vide Pra^-
: nus, crucifigi. Sequens vero, protiosi capitis obtrun-
termissos. catione, inortoin protiosain in\onit. Passi sunt au-
Anturrp. et Max.-Lubec. incipiunt: «Roraae, san- tem ilUistrissiini athlet;e annoDoininics incarnationi
ctissimorum apostolorum, » etc. In fino autein, pro lxxii passionis vore xxxix (Leydex. soIus logit lxh
Beatce, virginis, legunt, sanctm Benedictoi virginis. passionis xxx). " In fino « In territorio Senonico,
:

Vide Observationes. " sanctaj Benodictiu virginis cruci appensx\ •

 »

209 MAl^TYROLOGIUM. MENS. JUN. 210

CENTrLF.N. :«Hom.T, nnt.iloboaronimaposlolornm A sancti Albani martyris, sub Diocletiano impcratore.

Petri et Pauli, qiii passi suiit sub Nerone [nuinn rc- Qui passus est anno Domini gclxxxvu, tamen fes-
centiori, stiper erasis cerbis, Basso et Tars ) con- tum ejus agitur x Kal. Julii. » Vide ibi.
sulibus]. TraJnnt voro antiqni et sanctiisiini Pa- BrHnEcALKN. et Bizunticen.: « In territorio Seno-
tres.quod hi dno niagni Ecclosiarnm principos, non nico, Beat;u virginis. »
post anni revolutionem, sed eodem anno,unaea(leni- Caudiacen.: « In territorio Senonico,sancta} Bea-
que die, in una urbe, altor cruce, alterfjladio trinm- tJD virginis. » Vario modo dicitur idem.
pharit. In urbe Argentoracn, sancti Marcolli, qui EoiTio LuBECo-CoL. dc Petro et Paulo convenit
cum .-Vnastasio capite plexus esl. » cum codicibus snpra. In Marcello, pura est. Benedi-
Brixf.llk.n. de Petro et Paulo, omissis annis, cta etiam ut supra. Tum « Ipso die, sancti Nova- :

fernie ropetit qu;f jam dicta sunt, hoc notabilo ad- liani marlyris cum aliis dcccgxcvii martyribus. »
jungens: De quo [martyrio] boalus Ambrosins lo- Vide supra in Hoswevd. « Item,sancti Cassi cpi-
quens.sisc ait: Non ine causa factum pulamus. quocl scopi X;Knionsis et confessoris, de quo beatns papa
uno ilie, uno lo.oet sub eodem persecnlore Petrus Gregorius in Omeliis scribit Dominica prima, in :

et Paulus passi sunt. Uno quidom die, ul ad Chri- Werda oppido iin|)eriali, translatio sancti Swicberti
stnm pariter perveniront; in uno loco, ne alteri episcopi Verdonsis et confassoris. » Data sunt Acta
Roma deesset, et sub uno perseculore, ut a-qualis XXX Aprilis.
crudelitas utrumque constringeret. » Do Marcello, Greven. « Eodem die, Novaciani martyris, cum
:

puro do Honedicta, ut medi;e not;i7 codices snpra.

; aliis dcccclxxviii. » De quibus snpra, « Cassi Nar-
In line subtlil «:Et sancti Cassii [Xarnionsis] epi- B niensis episcopi et confossoris. Huic, ut refert Gre-
scopi, cujus transitum B. Greijorius in Omeliis com- gorius hoinilia xxxvii mos erat cotidianas Deo ho-
memorat. » Vide Papebrochii (]ommentarium. stias offerro ita ut pene nullusdies vitse ejusabsce-
;

Hagenovf.x. de Pefroot Paulo, aliis vcrbissenton- deret, quo non omnipotenti Domino hostias placa-
tiam exprimit sex codicnm supra, nolans annuin in- tionis immolaret. Cui cum sacrificio, valde etiam
carnationis lxxi, passionis xxxvii. De Marcello et concordabat vita ; nam cuncta quae habebat, in elee-
Benedicta^ ut iidem. mosynie tribucns, cum ad horam ofFerendi sacrificii
AyuiciNCT. legit Argentorachum, pro, Argento-
: venisset, velut totns in lachrymis deflucns, semetip-
machuni. In fine « Sancts Bcatoe. »
: sum cum magna cordis contritione mactabat. Item
Vir.TORiN. et Rf.g. SrEC. sub num. 130: «Intorri- sancta) memori.x Geronis archiepiscopi Agrippinen-
torio Senonico, beata; Mustiohe et Beatie virginum. sis Coionia; etconfessoris. » Nec in Pra'termissis me-
De Mustiola, vide Pr;ctormissos. « Ipso die, Niver- inoratur. Denique « Dominicahuic festo proxima,
:

nis, sancti Agricoli episcopi et confessons. » Vide apuil Werdam, translatio sancti Suicberti episcopi
Acta XXVI Februarii. Verdensis etconfessoris. » Videin editione Lubego.-
M.\tri(:.-Cartl"s.-Ultraject.: «Petriet Pauli apo- CoL.
stolorum. Ca-^sii Narniensis episcopi, de quo beatus MoLAN. de Lassio Narniensi, typis minoribus de-
Gregorius in homiiia. > Vide Bruxell. scribit quae ex Greveno proxime dedimus, nec in
In Vaticano. num o9i9, deest coramemoratio primasua aut posterioribus editionibus aliud quid-
Marcelli et item Bcatce. quam addit. Vide alia ex sancto Grcgorio in Actis
Flore.nti-n. «Apudcivitatem Verolaniam, passio q nostris descripta.
:

Pridie Kal. Die 30.

Commemoratio sancti Pauli apostoli, quem cum beato Petro cruce appenso, coelum gladio necatum
excepit \mA\Adilit Douillart. " Non tamen eadem die, sed evoluto anni tempore, ut vir disertus Anitor
:

scribit]. Romae, natalis [Boiiillart. om. natali.sl boatissim?e Lucinae discipulaj apostolorum. Lemovicas

civitate, sancti Marcialis episcopi, cum duobus presbyteris Alpiniano ct Stratocliniano [Bouillart.,

Stralocliano], quorura vita miraculorum signis admodum effulsit. Ipsa die, sancti Gorsici presbiteri et
Leonis subdiaconi. In territorio Vivariensi, sancti Osliani presbiteri et confessoris.

NOT^E.
Sumitur ex Ilerinien., Munerat. Greven. et Molan.

"Haecverba, non tomere...scribit,aSollerio praeter-
inissa sant in sua Usuardi editione, quae tamen vere
sunt Usuardinaet in autograpbo pure, simplicitor et
prima manu conscripta, nnllo litura^ vcstigio, nullo
atranienti discrimine, eadoin lilterarum forma. Idem
D nihil. Hic non quaero utrum ducem sequi dobuerit
Usuardus, Adonem an Aratorem. Adoni favent Dio-
nysius Corintliins, Bucherii Kalendariuin, Epipha-
nius, llieronym is,Astoriusetconcilinm Lateranensc
sub Golasio ante Aratorem in eadem sententi.-x fue-
:

Araloris testimoninm refert Dervensis codex, ut non rant Prudontius, Augnstinus, Nilus apud Pholiuin.
dubium sit((uin fuerit ab Usuaido scriptum. Quid- At si verum est, quod aflirmat Lateranense conci-
quid garrit SoIIerius in hunc locum, Usuardum Ado- liura, postrcmim hanc opinionem ah ha^reticis
nis opinioni adhassisse ut istum, sic et illnm soin-
;
fuisse profectam, nescio qua mente dicere potuerit
niasse ulrumquc apostoluin non evoluto anni tcm- Sollorius hoc esso Adonis somninm, nisi forte som-
pore,sed uno eodernqueNeronis xvi martyrium sub- ninra illud .ad Adonein venerit ex porta cornca, qua
iisso .Vratorisscntentiam a recentiori aliipio sciolo
; veris dalur exitiis umbris.
esse intrusam lucc omnia verba sunt, pr;eteroaque
:

VARIANTES LECTIONES,
Commpratio in Herinien. scriptoris haud dubie bus aliis ^reliqui Stratocliniano. Ulrumvis pr.-eferre

error est. Munerat. sensum Usuardi, non puraverba licot, quain Stratocliani cura Praton. et Mu-
j)otius
reddidit :Qui cum heato Pelro crplum gladio necatus nerat. Riirsus tres codices nostri siiniles Praten,,
accepil iina eadem die. Lego Marcialis, cum codici- Antnorp.-Maj. et Rosweyd. legunt, in Italia, malc ;
bus ferme onmibus, excepto Molano. Munerat. scri- codices alii nt in textu. In Munerato menduin est
bit Alpinno, c.iJtcri cum
toxtu, ubi forte raelius pone- Vnriensi, pro Vivariensi. In eo demum errat, quod
retiir Alhiniann, atquo itom Anstrirliniano, ut hcne oraiscrit voccm ultimam, confessoiii.
Greven. et Molan, Ego cum llerinien. et vetustiori-
 21i
Joannes Molanus in posterioribus suis Usuardi
editionibus ad xxix Junii annotavit, se ex textu sus
tulisse, Basso et Tusco consulihus ; quod manifeslo
errore ea recentius Usuardo adjectr;, sibi male per-
suaserit. Neque enim, inquit^ Usuardi esse hoc som-
nium, inde colligo, quod is putaril Pelnm ct Paulum
diversis annis passos esse. Hoc probatum oportuit.
Audi jam illum ad hunc diem xxx. Qnod ad lectio-
nem attinet, vetus Usuardi codex (non is
inprima puriori editione secaUis fuerat) habet, una,
NON TAMEN EADEM DIE, SED EVOLUTO ANNI TEMPORE, UT
viR DISERTUS Ahatou scribit. Scd majores nostri,
prwter vocem una, totam hanc sententiam, veluti im-
probabilem delevisse videnlur. Sic Molano visum^
ignoranti procul dubio, id quod somnium vocat, non
Usuardi, sed Adonis erratum esse, vere tamen ab
Usuardo transumptum, quodque proinde perperam
e textu expunctum est; uti et male erasa Aratoris
periocha, si quidem ea ab Usuardo vere unquam in-
serta fuit, quod raihi hactenus non fit verosimile.
Potius crediderim Usuardum in Pauli commemora-
tione, non minus quam die praecedenti, Adonis opi-
nioni adhaesisse, atque adeo aliud Adonis somnium
adoptasse, quo senserit utrumque Apostolum, non
evoluto anni tempore, sed uno eodemque Neronis xiv
martyrium subiisse, ut ab Adone Noslri ductore di-
serte asseritur. Atquehincconsequens existiinamus,
veleri ?//J codict, Aratoris sententiam a recentiori ali-
quo sciolo esse intrusam; cui codici (fortePratensi)
exhibemus, nempe Antuerp,-
soiitos socios similes
Majorem etRosweyd. in quibus idem traditur, quos-
que nos eas de causae purorum numero exclusimus
servata codicum aliorum lectione, quam ipsiusmet
Usuardi simplicem et germanam esse censebimus,
nisi quis certiora docuerit.
Ducem eumdemsibi prielucentemhabuit Usuardus
in Lucina apostolorum discipula, Adonis verba ad
apicem describens. Porro Lucinam ex Romano parvo
tanquam ex fonte accepit Ado, et inter Festivitates
De Pratensi, Antuerp.-Majore et Rosweydino,
jam satis inObservationibus diximus.
Tornacen. deficit in fine textus, nempe
Leonis et Ostiani non meminit.
PuLSANEN. in commemoratione Pauli, meminit
etiam de revoluto anni tempore. Marlialem et socios
plane omisit, uti et Corsicum ac Leonem.
Antuerp. etMAx.-LuBEC. Item Antuerp.-Max. et
LovANiEN. simpliciter scribunt • Cominemoralio :
sancti Pauli apost. » Idein habet Belinus, sed illi
de Ostiano legunt episcopi, hic solum presbijleri.
Edit. Ultraj.-Belg. in commemoratione Pauli cum
prioribus convenit, sed caret utraque ultimaannun-
tialione.
Ultrajegt., Leyden., Alberg. f^tDANic. sic inci-
piunt « Commemoratio sancti Pauli
: apostoli, qui
juxta traditionem beatoruin pontificum Anacleti et
Gelasii, uno eodemque die gladio consummatus est,
quo Petrus cruci appensus est. De quo beatiis Am-
brosius loquens, sic ait Non sine causa factum pu-
:
tamus, quod uno die, uno loco, et sub eodem perse-
culore Petrus et Paulus passi sunt. Una quidem die,
ut ad Christum pariter pervenirent in ullo loco, ne ;
alteri Roma deesset; et sub uno persecutore, ut
a^qualis crudelitas utrumque constringeret. » Quae
Ambrosii verba heri etiam in Buuxellensi retuli-
mus. Caetera puri sunt, nisi quod Ostianum episco-
pum faciant.
Centulen. « Natalis, et celebratio iterum sancti
: discipulus. Hic missus est in Galliam a beato Petro.
Pauli apostoli. Eodem die, bealissima) Lucinae, qu;B
ab apostolis baptizala et instructa cst. Lemovicas,
sancti Martialis episcopi, qui Roma? a bcato Petro
ordinatus et ad pra^fatam urbein primus cpiscopus
transmissus est. Ipso die, sanclorum Gorsici pres-
USUARDI MONACHI 212
OBSERVATIONES.
A anoslolorum elogio, a Notkero transumpto, exorna
vit, veluti quai pro confessione Christi et ipsa san-
guinem fuderit, de qua re vide Papebrochium in
Actis, de altera Lucina ibi etiam ditlerentem. Mar-
tialis Lemovicensis depositionem, tanquam confesso-
rts, notant codicesHieronymiani, notat item et eodem
modo Vienaensis, nihil in commendationem adji-
ciens, et sic a Rabano et Notkero positus est. Binos
certe, quein socios conjunxit Noster, sed ad hunc diem non spe-
ctantes, utpote qui singuli propriis festivitatibus re-
colantur. Nihil in citatis martyrologis de Martialis
apostolatu, seu apostolorum discipulatu, cujustamcn
meminisse videtur Florus, in hypothesi quod ejus
verba sint, qua3 in Beda nostro referuntur. Videat
curiosus lector, quee de tota illa celeberrima contro-
versia fuse in Aclis et accurate explicata sunt. Hic
solum Wandalberti etunicum deMartiale versiculum
adjicio :
Lemovicum pridie colitur Mailialis honore,
B Junius his celsum festis determinat orbem.
Sequuntur in codicibus nostris Corsicus et Leo, a
Pratensi, Antuerp.-Majore et Rosweyd. Jtahce ascri-
pti, ubi caeteri rectius a palrestra abstrahunt, uti nos
in textu legimus. Nam si agonis locus ab Usuardo
appositus est, nonpotuit non Africam notare, quam
clare expressam legere debuit in ipsomet fonte, ex
quo duos illos a reliquis sociis avulsit. Ostianus,
presbyter, non episcopus, ut aliqui habent, nescio
unde Usuardo innotuerit, Actis ejus plane deficien-
tibus certe ab ipso primum fuisse consignatum pro-
;
: bat antiquiorum et soqualium silentium, ab ipso
autem vere consignatum fuisse, quemadmodum et
superiores caeteri, eo modo quo retulimus, ex alle-
gatj probatiorum codicum consensu abunde demon-
stratum putamus. Inter codices in Auctariis citan-
dos, Ostianus varie annuntiatur, in multis et ipse et
duo superiores omnino priEtermissisunt, utmoxpa-
tebit.
AUCTARIA.
G biteri et Leonis subdiaconi. In tcrritorio Vivariensi'
sancti Hostiani presbyteri et confessoris.
Corsici, Bruxellen. « Commemoratio
: beati Pauli apo-
stoli, gentium doctoris. Romae, natale beatai Lu-
cinae, etc. In Africa, sanctorum Thimothei, Zolici
et Pauli. » Vide in Actis aliorum sociorum nomina.
« In Italia, sanctorum Corsici, etc. » Sequitur de
Martiale et Ostiano pure. In fine: « Et in Brabantia,
Arnulphi de Bruxella, conversi nio-
transitiis fratris
nasterii Villariensis ubi miranda sanctitatis ejus
;
gesla habentur. » Ex hoc Molan.
Hagenoyen. : « Romae, commemoratio sancti
Pauli apostoli, quam statuit celebrari in Ecclesia
beatus Gregorius papa magnus, quiainjustum et in-
conveniens sibi videbatur, quod tanti Ecclesiae prae-
cones uno die celebrentur. Et ideo in die amborum
apostolorum, totum facit officium de beato Petro et ;
isto, servari instituit de beato Petro [imo Paulo].
Romae, natale beatae Lucin;e, discipulae apostolorum
q hJec Luci*na'Pauio apostolo
^ velum capitis
r . „
sui dedit,
. .
quo oculos suos tegoret, eunti illi [ad] passio-
nein. Quod miraculose recepit sanguine suo
et illa
[ejus] Apud Gallias civitate Lemovica,
cruentatum.
sancti Martialis, qui fuit unus de lxxii dlseipulis
Christi, cum duobus presbyteris,Alpiniano et Austri-
diano. Iste Martialis, sancti Petri apostoli erat con-
sanguineus et sancti Stephani protomarfyris. Qui
quindecim annorum baptizatus est cum parentibus
suis, et Domino semper adhaesit et factus est ejus
In Gallo [Gallia] unus sanclorum suorum moritur, et
lactu baculi sui illuin suscilavit. Hic Martialis a Do-
mino multipliciter esl honoratns, cum illudadqu.T,-
dam secrela sua admisit, scilicet lotioni pedum in
coona Domini^ ubi ipse aquam et linteamina mini-
 213 MAUTYROLOGIUM. - MENS. .lUL. 214

stravit. . alia eodem spiritu excogitata,

Et plura A monasterio Meyfelt, translatio sancti Severi presby-
qu;K pra'torimns, cum liaec ad specinien
silentio teri ot confessoris. Octobris.
» Ad xv
sufTiciant. Piures videri possunt in obviis legen- Greven. : «opiscopi Babonbergensis et
Ollonis
dariis, de quibus consule Papebrocliii Comnien- confessoris. » De quo proximc supra. « In territorio
tarium. De Corsico, Leone, et Ostiano non me- Constantiensi, sancti Theobaldi presbyteri, eremita)
minit. et confessoris. Susannsc raatronse et filiae ejus Vale-
Matric.-Cartus.-Ultr.^ject. : « Commemoratio riic, pro Christo occisae, de quibus in gestis sancti
sancti Pauli apostoli. Theobaldi eremiliv et confes- Martialis, » illis hauddubie, quae rejectasunt, unde
soris. Martialis episcopi cum duobus presbyteris. nec in indice Pnetermissorum de hisce agitur.
Sanctce Lucina; disci|)ulae apostolorum. > « Erondrudis virginis, abbatissae, cognatae sancti
BiGOTiAX. sub nota p. 5. « Osiiani episcopi et
: Ruperti Vangionum episcopi. Monasterio Meyfelt,
confessoris. > Sic notat brevis collalio. translatio beati Severi presbyteri et confcssoris. »
In Vatican., num. 5949, deest Corsici, Leonisei Vide supra. « Translatio sancti Albini episcopi et
Ostinui. An in reliquis purus sif, non liqnot. confossoris. » Do quoetiam supra. « Metis, transla-
Lu(;dune.n. S. Slepliani « in territorio Vivarensi,
: tio sancti SigebM-ti confessoris. » De ipso actum est
natalis sancti Ostiani, gloriosissimi confessoris. » I Februarii. « In monasterio Vilariensi, ordinis Ci-
BuRDEGALEN. « Andcgavis civitate, translatiocor-
:
sterciensis, beatai memoriae Arnoldi conversi et
poris beatissimi Albani el dedicatio basiiica^. » confessoris. » Communius vocatur Arnulfus, vel
Salinen. S. Anatolii «Andegavis civitate trans-
: apnd alios Arnulphus.
latio corporis sancli Albini episcopi et confossuris.» B MoLAN. addit de Ostiano « Cujus gesta haben-
:

De eo cum Usuardo actum est supra i Martii, quo tur. » (}nx tamonnusqnamreperta sunt quapropter :

dies natalis rocolitur. verba illa in aliis editionibus expunxit. Sequitur

Editio Lubeco-Col. de Paulo eadem refort, quae minoribus littoris « Et in Brabantia, transitusfra-
:

supradedimusex Ultr.uectix., elc. In Lucina, pura tris Arnulphi de Bruxella, conversi monasterii Vila-
est. « Lemo\icas civilate, sancti Martialis episcopi riensis, ubi miranda sanctitatis ojus gesta habentur.»
cum duobus presbyteris Alpiniano et Austricliano. Aliae editiones aliis litleris textui ingerunt « Ea- :

Quorum vita miraculorum signis admodum elTulsit. demque die, juxta traditionembeatorum pontificum
Hic Marlialiscum adhuc puer esset quindecim anno- Anacleti et Gelasii. » In fine : « Eodem die, sancti
rum, consanguineus sancti Petri apostoli, vocavit Odonisepiscopi Urgellensis. »Remittitur ad vii Julii.
eum Doininus Jesus cuin per Judseam pr.cdicaret. « Orpii, sanctae Adiliae virginis. Die trigesima, con-

Et dixit ei Permane mecum, fili mi, et servi mihi,

: grogatio sanctorum et benedictorum duodecim apo-
et non accipias uxorem, sed in paupertate sequere stolorum. . Vide Praetermissos. « Eodem die, sanctae
me et ego te, etc.,» xqm apocrypha. « In Italia, Clothsendis virginis. » Et minoribus litteris « Quae :

sanctorum Corsici, etc. » In Ostiano pura est. So- non est canonizata. » De Arnulfo Vilariensi, eadera
quilur « Eoden: die, sancti
: Ottonis episcopi Ba- quae in editione priori. Vide miranda ejus gesta in
benbergensis et confessoris. «Differturad ii Julii. «In Actis.

MENSIS JULIUS.
HABET DIES XXXI.

Kalendis. Die l.
In monte Or, depositio Aaron sacerdotis primi. In territorio Lugdnnensi, depositio beati Domitiani
abbatis, qui primis illic heremiticam vitam exercuit, et pluriinos sibi in Dei servitio aggregans, magnisquc
virtutibus et gloriosis miraculis valde clarus, colloctusest ad patres in senectute bona. Civitate Engolisma,
sancti Eparchi monachi et confessoris. Aninsulae monasterio, sancti Carilefi presbiteri. In territorio Re-
mensi, sancti Tlieodorici presbileri. In portu Valencianas, sancti Salvi confessoris. [Apud Bouillart. :

Civitate Engolisma, sancti Eparchi confessoris. pago Cinomannico sancti Carilefi presbiteri. Item in
» In
territorio Remensi, sancti Theodorici confessoris. In Britannia sancti Leonorii confessoris et episcopi.]
NOT^.
Sola fero pura est Greveni editio.

Dctribus ultimiscommernorationibusCarolinum C loco, ubi sanctus Domicianns obierat et colebatur

autographum sic habet AiiinsuUe in monasterio,
: postea scripsit in parjo Cinomannico ut eodem modo
sancti Cnrilefi presbiteri. Item in tcrritorio Remensi alia tamon vocedenotaret locnm, ubi notus erat san-
sancti Theodorici presbtieri. In portn Valentinnns, ctus Carilefu^. Atque sic minus affert fastidii vox
sancti Salvii confcssoris In suo Codicc Usiiardus, lcrritoriuni, qna commemoratione uti de-
in tertia
pro Aninsuln; in monnstcrio, scripsit, in pacja Cino- bebat. Addo hnjtis grneris correctiones non venire
manniro. Qii.e correctio non hoc loco lanlum, sed in iiientem inlorpolatori. Sane ejusmodi homines
etiam pluribus aliis occurrit. Causam hanc esse ve- addere, dernero*, tran.^ferre soleant sed quid Incri ;

risimile est, qiiod plerisqiie mullo niiiuis nota sint est pocnliaris lnci nomen delcro nt generalius regio-
peculiaria qiucdam loca, qiiam rogiones, ubi sita nis nomon indicotur? DesanctoTheodorico nihil est,
sunt. Ut igitiir f[uibiis fulurum in usu erat martyro- quod in tuonda correctiono laborem. Ilium presbyte-
logium, illi facilius pors[)octum haberont quibuscum nim in Carolino aulographo vocaverit confossoris ;

commiinis sanctiim quompiam vonera-

ipsis orat in
tio; regionos potius ubi sanctorurn cultus celebris
erat, qiiam loca designavit. Forte etiam causae huic
accessit altera, nempe ut variaret orationem. Jarn
antc scripscrat in territorio Lutjdunensi pro peculiari
titiilo donavorit in suo codice, perindc est, et in
niigis hujusniodi hariolari non vacat. Sahiusautom
qiiam docte hinc (u-asus fucrit, j)atet ex iis quae ad
diem 26 Jiinii observavimus. Denicjiic sanctum Leo-
noriumapposilc hio memoratum riiisse, res est extra
 »

215 USUAUDl MOiNACHi 216

controversiam posita. Leonorius ille est, qui a puero A gnantein GalliaChildeberto, cui acceptissiraus erat.
educatus et primis religionis Chrislianaj elemcntis a De illo plura narrant Usscrius in Britannicarum Ec-
sancto Hilduto imbutus, postea episcopus sine sede clesiaruin antiquitalibus et Cointius in Annalibus
creatus est, ut Christi nomen quocunque ferre libe- Ecclesiasticis Francorum, quse huc referre praisentis
rius posset. Celebris fuitsexlo Ec;!esia3 sa^culo, re- non est instituti.

VARIANTES LECTIONES.
Legit Greven. Hor, et sic ex Romano parvo et promiscue scribitur ; aliqui habent Teoderici, nos
Adone describere debuit Usuardus. Nihilominus co- primo modo usi sumus. Denique citatus codex et
dices reliqui, excepto Molano, habent ut est in textu. Molanus pouunt, Salrii marUjris, nos cum caeteris,
Rursus in Greveno est Eparchii, scripsi cum aliis confessorJs, licet aliaiu lectionem prajferendam scia-
Eparchi. Item AninsuUe et Carilefi, contra quam in mus.
edito sit Anynsula, Karileffi, Tkeoderici et Theodorici

OBSERVATIONES.
Celebrem olim fuisse oportet in Ecclesia Latina nedictina editam, tomo I, pag. 642, et cum Suriana
Aaronis memoriam, quam vel ipse Wandalbertus, aliisque mss. conferemus. Hic locum habeant versus
paucissimos sanctos complecti solitus, tribus hodie Wandalberti de Aarone et Carilefo :

versibus, quos paulo inferius dabimus, pnedicat. Primus qui veteris populi lef?is(|ue sacerdos
Exstat apud Hieronymiana pleraque item in Roma-
; Exstilit, incensi priinusque litavit ad aram,
no p.irvo, undein Adonem transiit,et ex hoc totidem Aaron orditur Juli sacraique Calen ias.
verbis in textum nostrum. jDo»u'i(««u»i sacris Fastis
p Ilas quocjue contemptor mundi Carilephus honorat.
primus inseruit Ado, eumdem elogio prosecutus, Theodericum Remensein signant codices universim
quod Nolkerus liberalius, Noster parcius, sed ele- omnes, cum ea tamen diiferentia, quod Pratensis
ganter delibavit. Nec eatenus dubitatio ulla potest cum suis, tribuat solum confes^oris, alii omnes solum
occurrere. Quse secundo loco ab Adone refertur Mo- prcsbgleri, titulum. Dubium itaque non est, qum hic
ncgiindis, ea a Nostro in sequentem diem translata ab Usuardo priinum consignatus fuerit. Exstat vita
est Martinus autem Viennensis episcopus tertius,
: Theodorici in Appendice Benedict. tomo I, a pag.
plane omissus, ut sa^pe Usuardum fecisse, non semel 614. In fine, nodus intricatior. Monuimus supra ad
alibi observavimus. Qui in Usuardo sequitur Epar- 26 Junii, erasam in codice Pratensi Perseoerandam,
chus Enculismensis, in Lucensi vocatur Separcus, inscriptainque commemoralionem Salvii EncuUsmen-
in Corbeiensi Eparcus, utrobique episcopus, quem sis episcopi. Hic advcrto, ab eodem codice et Mune-

rectius codices nostri monachum dicunt et presbijte- rato notari In Britannia, sancti Leonorii confessoris
:

rum, ex alterutro Hieronymiano ab Usuardo acce- et episcopi. Et in hoc quidem omissa non est Salvii
ptum. ViJe Surium et Acta Benedict. tomo I, pag. annuntiatio, quaj in Pratensi omnino deest, alio
267. Ex citato Corbeiensi profluxisse credimus Ca- nempe translata, cujus locum
subinde impleverit
rHefum, seu Karilefum, itidein presbyterum, hoc Leonarius, cxlerh omnibus,etiam Antuerp.-Majori et
motlo ibi notatum Cinomannico, Anisola monaste-
: Rosweyd. incognitus. Unde patet, cur binos illos
rio, deposilio S. P. Karilefi, presbileri et confessoris. codices e purorum numero exi-Iuserimus Ubi et hoc
At quajri potest, qua phrasi Usuardus annuntiatio- observandum. Grevenum et Molanum legere Salvii
nem suam expresserit an, In pago Cenomanico, ut
; C martgris; prorsus sic tamen ut satis indi-
et recte ;

legit Pratensis et ei consimiles Antuerp.-Major et cent, se antiquiores codices correxisse, in quibus

Ros\veyd.,an potius,A)ims?(/cB ??io)iasterio, ut reliqui?
Nos horum auctoritati innixi scripsimus ut est in
textu. Molanus, qui in prima editione Carilefum
Auctariis annumeraverat, re melius expensa, in po-
sterioribus loco eum suo restituit. Plura de hoc
sancto memorant Rabanus et Notkerus, quorum ille
Arilefum, hic Arileffum nominant, quie indicasse
sufficiat, ahbi ex professo discutienda; dum Vitam
dabimus, a beato Siviardo scriptam, inter Acta Be-
passini solo Confessoris titulo honoralur. Itaque, si
non plane certum, saltem verosimillimum est, sim-
plicein et genuiiium Usuardi textum a nobis in la-
terculo productum esse. Equidem Salviuin hic ab
Usuardo ipso consignatum, vix dubito. Ca^tera vide
ad 26 Junii, quo die Henschenius plures Salvios
perperam in unum conflatos distinxit. Si quid forte
distinctioris notitice aliunde accedat, in Actis pro-
prio loco poterit recenseri.

AUCTARIA.
Praten. et MuNKRAT. iu fine In Britannia, san-
: • Abundant in fine : « Eodem die octavse sancti Joan-
cti Leonorii confessoris et episcopi. » Sed cum dif- nis Baptista3.
qua in Observationibus jam diximus.
ferentia, de Molan. in prima cditione, utjam diximus, e textu
IIerinien.proprium habet, quod Theodericuin Carilefum expunxit, quem in posterioribus repo-
memoret tertio loco, cum hoc eiugio « Abbatis,
:
suit.
discipuli sancti Remigii, qui ejusdein magistri sui
Antuerp.-Maxk, Ultraject., Leyden., Alberg. et
suffragantibus meritis,regis Francorum filiam asse- D Damc. omnes, sed non eodem ioco annuniiant :

ritur resuscitasse a mortuis. > CiBtera purissimus

« Octavse sancti Joannis Baptista?. » In omnibus de-
est.
est, CariUfi. Tres priini legunt « Salvii episcopi et :

ToRNACEN. omisit elogium Domiliani. De reliquo

confessoris. »
etiam plane cum textu convenit.
LovANiEN., initio « Apud Mechliniam, passio
RoswEYD. de Theodorico addit pontificis. In fme :

autem « Item sanctarum virginum, Fidei, Spei, et

:
sancti Bumoldi martyris, episcopi Dnnellensis, filii
Charitatis, et Sophiae, matris earum. » rcgis Scoti;e. » Vide Auctarium Molani. Elogium
PuLSANEN. incipit « Passio sanctorum dccc mar-
:
sancti Domitiani expunctum est. In caeterisconvenit
tyrum,qui tempore Dioclctiani in Verolaniocivitate cum Antuerp.-Max., etc.

j)assi sunt. • Vide xxii Junii. In Aaron, purus est. Centulen. incipit « Octava sancli Joannis Ba-
:

Deest elogium Domitiani. De Epnrcho, Carilefo, et ptistaj. » In Aaron, purus est. Sequitur « Remis, :

Theodorico, nihil. Salvium vocat Silvanum.
Antueiu\-Maj. forte dubitansquem ex duobus ul-
timo loco signaret, Salvium an Leonorium, utruin-
quc praitermisit.
Antueiu». et Max.-Lucec. Deliciuiit in Garilefo.
sancti Theoderici abbatis, discipuli sancti Rcmigii.
Cenomanis, sancli Carileli episcopi et confessoris.
Civitate Engolisma, sancti Ebarchii confossoris el
monachi. In torritorio Lugduneusi. depositio viri
Dei, beati Douiitiani abbalis. » lumargiiiej receuti
 917
17
mann
'
acljectum est: « Depositio S. TheobalJi con-
fessoris. » territorio Cainoracensis iirbis, portu Yaloncianas,
Hrixellex. sic orditur « Octava sancti Joannis
Baptista\Turonis, dopositio sanctiC ^bmoiiundis,
religiosa' virginis. • De .\aron addil « Fratris -Moy-
si. • Tuin « Yienna, sancti .Martiiii, tortii ojusdoin
: supra. In linc
urbis episcopi, et ab Apostolis ad pnofatam urboin
missi. • Qux ox Ailuio suinpta sunt. « In territorio
Lugdnnensi, loco qui Vallis Nebronia dicitnr, depo-
sitio viri Doi boati Domitiani, etc. > Tlwodorici,
subdit,a66«(is. In Eparcho purus est. In fine « Itein
Carilefi prosbyteri et confessoris. » De Salvio fuso
egit xxvi Juiiii,
H.\GE.NOYEX. de Aaron multa subjungit, qutc ex
sacris paginis certius noscuntur. Textus reli(iua sa-
tis pura sunt. Domuin buc dilVort aniuintialiones
duas diei preecedontis, de martyribus Corsico et
Leone. Item de Ilostiano, ut ipse scribit, episcopo et
confessore.
AoiMc.iNCT. habet « In pago Conomanico. » Ad
: B
Carileli addil: confessoris, sine preshytcri, « Iteni.
Theodorici abbatis, » tantum. In fino, « Octava'
sancti Joannis Baptistae. Et sancti Tetbaldi confes-
soris. » in lincfna mea, secuiuhim versuin audire noluit, suf-
YiCTORi.N. legit cum
Tum : « Godem
sancti Quintiani martyris.
die,
Octavse sancti Joannis Baptistae. »
D.WERONE.N.: «.Vvinsdic monastorio, sancti CarilefTi
presbyteri. » De Salvio, recte. < Augustoduno, depo-
sitio Leonis episcopi. »
Ambi.xnen: « Eodem die, natalis sancti Carilophi
episcopi et confessoris. Qui in loco, Ansula nun-
cupalus [nuncupatoj, heremiticam vitara gerens,
plurimorum postea ibidem exstitit pater monacho-
rum. ubi etiam clarus iiiiraculis in pace quievit.
In GalMis civitate .A.nibiensi (an non Ambianensi?)
dedicatio basilicae sanct» .Mariae Yirginis. »
MATaic.-C.4RTL's.-ULTR.\JECT. « Aarou sacerdotis.
Salvii episcopi ct martyriscum discipulis. Theodo-
rici abbalis. Karilephi opiscopi et confessoris. Con-
rardi episcopi et marlyris. » Puto Cunonon Trev.
indicari, de quo i Junii.
AuoEN. et Blri)eg.\le.\.
In porlu Yalontianas, sancti Salvii confessoris.
« »
An de aliis agant, nescio.
Re<,. Slec, num. 130: «Eodomdie, sancti Quin-
liani martiris. In .\lemannia, apud Augustanain ci-
vitatem, depositio B. Udalrici episcopi ot confesso-
ris, magni ab infantia usque ad obitum
et gloriosi
snuin. » Colitur iv Julii. Alius sub nnm. 428. « Eo-
deiu die, saiicti Leonorii episcopi et confessoris. »
Yatic.\x. meminitsoliusDomitiani, rejectoelogio.
Adjicitur: « Xatale sanctie Luceiee virginis et Vu-
cei.TB regis, cum aliis octo.
Flore.nti.n. : « Apud iiavennas, sancti Martialis
confessoris, ojusdem urbis archicpiscopi. »
Jl-re.\sis Ragnoberti: « In pago Cenomanico
S.
Anisola monasterio, beati Carilefll confe.ssoris et
abbatis. » Yide superius
EoiTio LuiJEco-CoL. « Octava sancti Joannis :
Baptist;e. » De Aaron, addit, - ut liber Loviticorum
teslalur. In territorio Priviniaco, beati Theobaldi
epi.scopi el confessoris. Ilic seipsum saecuio subri-
puil, heremiticam vitam per novein annos cxpctons,
pro Cliristo pauporriinc vixit, quein proptor vitae
sanctitatem, aiigoli do coilo, insnla ponlificali daco-
ravertint. • De Domitiano, satis pure. Tuin « In
Brabanti.-ccivitate.Mocblinia, saiicti l'aiiiio|ili opjscopi
Hiberniae el martyris, filii n'gisScoti;i;, qiii lic(!t ipso
die natalisPra;cursorisDomini passus sit, ejiis tatnen
solemnitas hic feslive peragitur. \\\ lerritorio
mensi, .sancti Theodorioi abbatis et confe.s.soris, qui
cducatus a beato liemigio episcopo, et ab eodein
constructo monasterio, pater existens multorum
servorum Dei multis clarus miraculis, intor (pia)
; aliis, iiicipit litt(;ris Italicis: « (Jclava sancti Joannis
filiain regis a morte suscitaverat, taiidem el ipse
quievit inpace. Turonis, depositio sanctae Monegun-
MARTYROLOGIUM. — MENS. JUL. 218
A dis virginis Doo sacrat.TD. » l)e Eparcho, puro. • In
: sancti Silvii martyris, qui capitalom sustinuii .sen-
tentiam. Aufrustoduno, dopo^itio sancti Loonis epi-
: scopi et confessoris. » De Martino, ut I5iutxei.i.k,.\.
« In porlu Valoiicianas, S. Salvii
:
confessoris. • Geminatur hic ideiii, qui 2G Junii
eliain relatus est. Oinitlitur autem C;irilefus.
Bei.i.x.: Octava sancti Joannis Baptista\ » Tur-
»
balus est ordo, ot in priina editioiie male praeter-
: missus est Carilefus, qui in altera apponitur.
Grevex. « Nota. Alibi le<;itiir, Salvii confessoris.
In nrabantia, sancti Uuiiioldi episcupi llibornia) et
martyris, qui j>assus est quidcm viii Kal. Julii, sed
ejus celebrilas liic feslivius recolitur. Viviani niar-
tyris ot sociorum ejus. Aaron, ct Julii martyrum,
cuinaliis pluribus. Gaii papa^. Yionna3, sancti Mar-
tiiii, tertii ojusdem urbis opi-;copi, ab Apostolis illuc
missi. Augustoduni, sancti Leontii episcopi et con-
fessoris. Sorvani episcopi et confessoris. Paiiibo
abbatis et confessoris. Qui cum esset illitteratus, et
psalmum aliquem discere cuperet, iecto sibi versu
illo: Divi, cmtodiam vias mcas, tU non delinqunm
textu : « Salvii confessoris. ficere sibi dicens, si priinum iiiiplero posset. Roin;p,
sanctaruin Fidei, Spei et Charitatis, serorum virgi-
num et martyrum. Liberiae imperatricis et Agrip-
pinre. Mari.e, sororis Moysi et Aaron. Eloazari, lilii
Aaron, et Phinees ncpotis ejus. He.ster reginse. »
MoLAN. ad Theodorici, aliis litteris insorit verba
IIerimex. supra. Et typis minoribus « Theodorici, :
filii Clodovei. Cum autem miiltas virtutes operatus
esset gregis Dei ductor Theodoricus (natus patre
latrono, tanquam rosa de spinis) et angelis euin
suscipiontibus, cum gloria migrassct, rex Theodo-
ricus, ad monastoriuin veniens, sanctuin corpus
propriis humeris, ad sopulcrum evexit. » In fiiie
: textus: « Qui capitali soiitentia multatus, coronam
C uieruit sempiternain. Octava sancti Joannis Baptistae
Machliniae, passio sancti Ruinoldi gloriosissimi m.ir-
tyris atque ponlificis, Scotoriim regis filii, signis et
< Domitiani abbatis. » doctrina mirabilis. (jui ivgalis celsitudinis solium,
pure habent cum textu : et pontificalis Jignitalis respuens honorcm, Maclili-
niain petiit sibi divinitns revelatam, quam vin Kal.
Julii consecravit martyrio ; sed quia eadem die san-
Baptist;c et praeeursoris Domini celebratur
ctissiiiii
nativitas, Romanus poiitifex Aiex. IV passionem
nostris martyris in iiativitatis pra)dictae octavis insti-
tuit solemnizari. » Se juitur de Carilepho. Dein :
« Eodem die, depositio sancti Theobaldi confcssoris.»
De Leonorio, ut supra. iUirsus typis minoribus;
« Hester reginae. Aaron et Julii marlyrum cum aliis
pluribus, qiiorum Beda meminit lib. Histori.-E su.-». i
» Eodem Symeonis abbatis, qui fuit propter
die,
Chrislum cognominatns S.alus, id est stultus. » No-
tatur et hac die Simcon in Romano moderno ubi- ;
Baronius « Agunt de eodein liac die Graeci in Mc-
:
D uolojio. » Ad qu;c Rosweyd. in citato non semel
Ms. « Imo vcro, » inquit,
: «Menologiuiii, uti et Mo-
na^a, xxi Julii Simeonem Salutn. Statuunt Existimo
Baromium JuIiiSimeonein posuisso in Marlyrologio,
i
quia .'Vloysius et Surius inter Vitas Sanctoruin eo die
exbibont. Qui videntur eam opinionem sumpsisse ex
finc vit;e, ubi dicitnr i Julii obiisse. Scd consulendus
textusGr.Tcus, videnilnmquo, an ibi habeatur 6. undo
intorpres i Julii expressit, an vero x-i-, qiiod est xxi
:
Jnlii, uti Mene;oa et Monnlogium repr<Te.sentant. »
Undo Molanus liac die a(;coperit, nescio, cerle xxi
Juiii. in postorioribusoditionibus, in qiiibus Gr.-ficos
adjicit,itornm roporitiir idoin Simoon. PergitMoIan.:
W- « .Vrvornis, dofiositio bcati (Jalli, ojiisdeiii civitalis
opiscopi otconfossoris. (^iijus Vitam bcUns (jregorius
Turoiiensisscribit. Itetii iiononio monasterio, sanct;i!
Rogin;o, matris sanct;e Rainfridis. » In edilionibiis
Raptistic. » Tuiti • .Mocliliiii;e, clc, » ut supra. In
:
textu ponitur Carileius, omitlilur Salvius. De
 219 USUARDI MONACIII 220

Theoderico ad verba IIerinien. soluin hic addit :

A vino, sancti Theobaldi confessoris. » De Leonorio,
« Theodorici idemquo rex sanctuin defuncti corpus
: ut supra. Denique « Arvernis, depositio beati Galli
:

propriis humcris ad sepulcrum evexit. Eodem die, opiscopi et confessoris. » Vide de Gallo plura supe-
solemnilas sanctae Reginye, qu;E quiescit apud Va- rius.
lencenas in Dononio monasterio. In territorio Pru-

VI Non. Die 2.
Romse, via Aurelia, natalis sanctorum Processi et Marliniani, qui a beato Petro apostolo baptizati, sub
Nerone autem contusionem, equuleum, nervos, fustes, flammas, scorpiones perpessi, novissime gladio
oris
caesi martyrio coronantur. Ipso die, sanctorum Irium militum, qui cum beato Paulo apostolo passi sunt.

Item, sanctorum martyrum Aristonis, Grescentiani, Euticiani, Urbani, Vitalis, Justi, Felicissimi, Felicis,
Martiae, et Symphorosae^ qui omnes apud Campaniam glorioso martyrio coronali sunt. Turonis, depositio
sanctae Monegundis ^ Deo sacratae].
religiosae [Bouillart.

NOTiE.
Ita scribunt Pmten., Herinien., Tornacen., Antuerp., Max.-Ltibec. et Molan. Adjungitur etiam Danic.

» Hanc codicis Pratensis lectionem, sanctw Mone- sam legunt, timuit nevel in rebus nihili Pratensem
riundis Deo sacratw, Sollerius optimnm esseconfitetur. antetulisse videretur.
Sed quia Heriniensis et Tornacensis codices relvjio-

VARIANTES LECTIONES.
Eculeum, Marcice, Simphorosa;, Fcelicissimi, ei B tuerp.-Majore et Rosweyd. legit Deo sacratw :

hujusmodi alia indicare sufficiat. Antuerp. et Max.- Optime quidem, sed nos cum Herinien., Tornacen.,
Lubec. cum aliis secundoe notae codicibus, legunt et Greven. re%i9^«?, ubi addendum esset cum Baro-
scorpionesque. Solus Molanus pro oris contusionem, nio, feminre.Tu praefer quod magis placueril, modo
posuit concussionem. Item recte correxit Eutijchiani, ne cum Moiano et codicibus reliquis apponas lau-
sed nos codices reliquos sequimur, in quibus con- ream Virginis, qua3 viduae, duarum filiarum matri,
stanter Euticiani. Dubium est circa titulum, Mone- minime convenit.
gundi ascribendum. Praten. cum suis, nempe An-

OBSERVATIONES.
Illustris est in Sacramentario Gregorii, nec non in
Kalendariisab Allatio el Frontone editis, atque item
apud antiquosMartyroIogos omnes, Procmi etMar-
iiniani hoc die memoria, simpliciler et recte a Beda
praedicata; auctius a Rabano, sed tacito etiam mar-
tyrii et sepulturae loco. Difficultatem ingerunt Ilie-
ronymianaapographa, ad xxxi Maii ViaAurelia nos
.11 _
collocantia, hodie vero scribentia i?omce, Damasi,
: autem in vetustissimo Epternacensi; undeylntjgwaru
etc Quae F orentinium ancipitem reddunt, an de
. Gallici
Bamasi ccemeterio, an de sancto aliquo Damaso aga-
tur. Crescit apudillum ex Adone perplexitas, quiin
Martyrologiosanctosiilosin cogme«e>v'oi)amasi statuit,
cum tamen in festivitatibus apostolorum clarissime
expriinat viani Aureliam, apraefato coeineterio longc
dissitam. Crediderim ego, errorem ex Romano parvo
emanasse, quod Viennensis in Martyrologio secutus
fuerit. Prudentior Usiiardus ex libello de Festivita-
tibus totam suamannuntiationem belle concinnavit.
Porro an positiones illae variae, translationes vel quid
simile indicent, opporlunius in Actis disculiemus
jam dicta pro praesenti instituto sufficiunt. Verbuluin
adjicio de praedictorum martyrum Aclis, qua) eo fi~
de/«ora ei'se]ju<ari( Baronius, ad annum Lxviii, num.
24, qiio breviora noscuntur. Henschenius ad xiv
Martii perantiqua censuit. Aliter plane opinantur
recentiores, ut vide apud Tillcmonlium tomo I, pag.
179 et 532. Quidnobis videalur, dicemus propediem.
Sic Wandalbertus carmine lusit.
Prucessiis st^xtas retinet ciim Mariiniino
Nonas, mariyrii lcxHo irradi.inie decoro.
Mt7i<es <res, Apostoli Pauli so^.ii, a Romano parvo
primum consignati sunt, undeeos accepit Ado, et ex
hoc noster sua omnia ad verbum descripsit. Ex eo-
Romano parvo expressi. Haud dubium est, quin
Adoni praeluxerint gesta sancti Sebastiani in quibus
(vide Acta nostra cap. xi) singulorum horum et
aliorum item nomina enumerantur. Noster bona fide
Adonem sequens, textum ejiisimmutatum huc trans-
tuiit. Monerjundam, seu potius Monegundem in Cor-
q beiensi et Lucensi referri, notat Florentinius, non
additamentum esse censet. Recle, opinor,
sed additamenta hujusmodi nec in Epternacensi
alias desunt, aeque Gallico, ac sunt apographa reli-
qua. Undecunque Monegundom Usuardus habuerit,
certurn est, eam hac die ab eo memorari, quara
praecedenti ab Adone signatam ibi observavimus.Et
quidein in hoc expresse signatur titulus virginis, uti
et a Rabano hac ipsa die^ sed ab eo Usuardus pru-
denter abstinuit, Molani idcirco excusatione nequa-
quam indigens, qui in prioris editionis suae textu
errorem non adverterat. Putat enim Florentinius
;
virginem fuisse. At enim ex Gregorio Turonensi, ab
ipso citato, sed non consulto, melius doceri potuit.
En Flori verba ex laudato Gregorio probabiliter ac-
cepta :Turonis, sanctw Monegundis, quce duabus
filiabns orbata, spreto viri consortio, ad Christum
convolavil : cujus amore in parva cellula se reclu-
^) dcns, ibidem magna enituit abstinentia, et ante et
posl transilum in muUitudine miraculorum. Censeo
itaque Usuardum scripsit religiosa;, vel si ita vis,
Deo sacratce, ut supra notavimus. Neque audiendus
Molauus, quiin postorioribus editionibus. observato
errore priin.T, putat virginem dici posse, eo quod
sauctiinonialis fuerit. Monegundis Vitam ex Greg.
Turon. de Vit. Palrum cap. 19 edidit hoc die Surius :

dem fontc procedunt martyres sequeiites decem, in

Campania corohatij sed non omnes nominatim a
addi potest cap. 24 de Gloria confessorum ; quae
omnia accuratius in actis illustrabuntur.
I
AUCTARIA.
Antuerp.-Maj. in fine tcxtui superaddit « : Apud nes, civitate Wenta, depositio Svitbuni episcopi et
occidentales Saxones, civitate Wenta, depositio san- confessoris. «

cU Suvithuni mirificae sanctitatis viri. « Pulsanen. purus est usque ad, quicumbeato Paulo
RoswEYD. omisit anuntiationem trium milituiii. .[postolo coronati sunt, inclusivc. Desunt reliqua
Et in fine eliam liabct « Apud : occidentales Saxo- omnia, ut alibisaepe doficit.
 . »

221 MARTYROLOOIUM. — MENS. JUL. 222

Mf.vERAT. in fine subdit : « Item visitatio beata) A Codkx CA?Tni Karoli « Ipso die, sancti Ade- :

Mariio Vir"inis. . gt'i"i confessoris. » Habemus Vitam ms.

Greven., quod mirum est, textum incipit : « Visi- Divio.v. ecclesia? sanctiStephani: « Apud castrum
tatio beatac Marisc Virginis. • Vitlo iiifra. Diviom^nso, traiislatio corporis saiicti Medardi epi-
Beli.n. sicaniiuntiat: « Visitatio gloriosoe Virginis scopi ol confossoris. . Vide viii Junii,
Mari.eadHelisaboth.. Visitatio gloriosae Virginis
Editio Lubeco-Col. .
ALBER.;EN.inc.pitsimpliciterut (.nKVEx.: isitatio A ^^^^.,^^ montana, post concoptionem
q^^,^, ^,_^^i,^^ i^
:

sancta) Maruo ^ irg.nis. • Alii autem nempe An- ^..^^^. ^\ ^j^^^^ j^ ci\ itatem Juda, ad salutandam
ti-ehp.-Max., Utr.vjkct Levden. et Lovaniex. sic
Eii,,both cognatam suam, in qiia salutatione Joan-
loquantur « \ isitatio beatee et glorios.^ sempor
:
^_^^^ ^^^^^^^ .-^^^^^^^^ i,^ ^^^,;,.^ ^;.^^,.i^ ^^^^ sanctifica-
Virginis .Marice. .
Ce.ntl-len^: . Rom.T .n c.m.ter.o Damas., natale
... .
tus esl. Rom» via Aurolia, i.i cimitorio Damasi,
^^^^.^^ ^ ^^^ ,^i,,i,' j^ierpolala sunt usquc
sanctoru.n Hrocessi et Mart.nia.u, qui a sanot.s
^d f.i.om. DoMonogundoogit p.-idie In fine adjic.tur:
Apostol.s bapt.zat. et suh >erono pass. sunt. . lluc ^. ^, - ^y .^
^^ confessoris. .
refer notatione.ii Roswovd. pag. 2-22. « Item sancfo-
, j
^ '
,^
^
^

,.,
testu.n Visitationis beata; Ma-
'...'..,, ,.
rum marivrum Aristo.;, Croscentiani, etc. (ut in .
Greven. iVoto : .

textu) qui'omnes per boalum Sobastianuin ad fidem ri;e institutum fuit ab Urbano VI, anno Do.nini
conversi et ad martvrium corroborati sunt. -mccclxxxiv, superaddituimiuo est h.c Usuardo »
BHUXELLE.N. incipit . Visitatio beatc^ Marize
:
Mel.us mtaclum rel.(imsset Lsi.ardi toxlum, ut ai.bi
semper Virginis. Romaj via Aurolia in cimiterio B f'icere sol.tus cst. bc(iuitur : . Mamertnii mart.ris..
Damasi, natnle sanctorum martv.-um Frocessi, . Fallorvehe.nenter, nisi h.c ex carcere « Mamert.n..
niipt^r.lus al.quis sanct. et quide.n marlyris nomen
etc, pure, uti in sequentibus us^fue ad finom, nisi
nuod dosit Mono-undis, quam per anlicipationem^ efformavor.t. « Ottonis ep.scop. et contessons, se-
lU sivpe solet, retulit die pnBcedenti.
cundum al.os prid.e Kal. Julii. In Anglia, Sw.tuni
H.u;enoven. do Processo et Martiniano inserit : episcopi Winton.e.isis et contessoris. Itera ibidem,
. Baptizati erant, dum adhuc tenoretur in vinculis.. Sibertini confessons. Marue Jacob., scilicet Minons,
Caetera satis pura sunt. De Monegunde ait : « Vir- ^^^^'^ Cleophie. »

ginis religiosaj. » Molan. textui prsefigit

litteris italicis . Visitatio :

Aquicinct. post Monegundis, habet, Deo sacrata'. gloriosse Virginis atl Elisabeth^ a domino
Mari.nc
Deinde subdit . Roma;, Leonis papae, viri sloquen-
; Urbano cum multis indulgentiis instituta. » Post
tissimi et divinis littorissiifiicionter instructi, Grseca toxtum adjicit . Domi.iica secunda post festu.n
:

Latinaque lingua eruJiti. Hic constituit, ut qui ar-
chiepiscopusordinatusfuerit, nulla.n consuetudiiiem
pro usu pallii, in diversis ofiiciis persolvere debeat.
Hiulcum sensum, clarius rodditum vide in Auctai-iis
ad diem xxviii Juiiii, Tum « In Britannia, sancti
Joannis, liinchii, ti-anslatio sanctorum Urs.nari,
Ermini, Tlieodulphi, Uigisi, Amoluini, Abel, Hydul-
pl.i et A.nelborgae, de ecclesia Lobiensi, i.i oppidum
Binchiense facta anno mcgccix, die xx mensis Junii.»
; Dein minoribus typis « In Ai.glia, sancti Swituni:

Svilhuni episcopi et confessoris. » episcopi Wintoniensis et confessoris. Otthonis epi-

Matric.-Cartus.-Ultraject. . Visitatio beatae : scopi, et confessoris depositio in Bamberga. . In
Mariie. Pi'ocessi et Martiniani martyrum. Sanctorum G editionibus aliis, sic habet « In Britannia civitate :

triuin miiitum, qui cum bealo Paulo passi sunt. Vintoiiia, depositio sancti Swithuni episcopi et con-
Arislonis, Crescentiani, Urbani, Eutychiani cum fessoris, cujus inerita usque hodie miraculis coru-
sociis. .Monegundis religiosae. » scant. Babenbergic, sancti Ottonis episcopi et con-
In Vatican. num. o9VJ deest : « Trium militum fessoris. Die s^cunda, depositio stol.Te sanctissimai
et Monegundis. . dominat! noslnt; Deipar;e in Blachernis. Dominica
Strozzian. : « Sancli Vitu.nii episcopiet confesso- secunda post festuin Joannis, Binchii, translatio
ris. » Imo « Swithuni, » ni fallor. sanctorum, etc»

V Non. Die 3.

Apud Edessam Mesopotamiae, translatio corporis sancti Thomae apostoli. Ipso die apud Cneocsesaream
Ponti, natalis beati Gregorii episcopi et martyris, qui magna sig.ioru.n, ac miraculorum gloria pmeditus,
inter c<Ttera quodam tempore, ut ecclesiae facienda) locus suQiceret, montem precibus movit. Civitate
Ciusina, sanctorum martyrum llirenei diaconi et Mustiohe nobilis matronie, qui passi sunt sub Aureliano
principe. Li Laodicia SiritO, sancti Aiiatholii episcopi, qui non solum religiosis viris, sed et philosophis
ad.niraiida scripta dereliquit. Alexandri;e, sancti Triphonis et aliorum decem. It em Constantinopoli, sancti
Eulogii.

NOT.E.
Ita Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Munerat., Greoen. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
De Cneocwsarea alias dietum cst, sequor ortho- D nos cuin plerisque Laodicia Siriw. Melius Praten.
graphiarn pleror.nique codicum qiii ferme omnes : Laodicea, et Molan. Sjriiv. Errat .Munerat. iii Anlo-
post Rocnanum parv.im et .\ilonem lc^yiui epimjpi n«f pi-o .'l)ia//io/it. Solus Rojweyd. habot /^/(>//oso;)/u.'>.
et martyris, sed Anluerp.-.Maj. et Rosweyd. corri- In Greven. et .Molan. deest scripla. Praten. scribit,
gnnl episcopi et confessoris. Rosweyd. habet sol.is reH'iHit, alii omm> dereliqnit. Grovon. el Molnn.
faciundm. .Scribendum Clusina, ut plerique ponunt ; cum pliiribus modi;e not.ne codicibus, Triphoiii juii-
excipe .Miinerat. qui Elusina ; Groveii. Selusina ; giint socios duodeciin. D(Miiquc Aiituorp.-M;ij. pro
Molan. Seleusina. llirenei ut sspius supra, non Constniitinopoli, substituit Constantiiiopoliin ; tiui
Hireni ut Antuorn.-Major, qui etiam i.iale l(;git ;V*t- satis froquons medii aevi annu.itiandi inodus.
sliolie. Rursus idcm et Rosweyd. Laodici(e Siria,

OBSEi\VATIONp:S.
Apostoli Tliouue Edcssam translatio celebralur in in N(jstro, isdem formc uhique terininis, nisiqudd
pluribus Hieronymianis, in Boda et Ribano, in IIi(;roiiymiaiia ot Boda addaiit, e.r Liidia, ubi tamon
Roinano parvo, ac proinde in Adone, atque ex hoc adhiic asservari corpus ii tcstanlur qui sa3Cuio xvi
 » »
223
res Intlicas prosecuti sunt. Salvat utramque opinio-
nem1 Baronius in Notis hac die ; cui rei examiriandaB
proprius erit locusdum Acta apostoli illustrabuntur
ad XXI Decembris. GrexjoriimarUinsmQmwuiViiOm^-
num parvum, unde eum accipiens Ado, eos char-a-
cterismos ex Eusebio Rufini lib. 7, cap. 26, et Hie-
ronymo de Script. cap. 63 fuse deduxit, ex quibus
de Thawinturfjo agi minime dubium relinquatirr,
tamelsi Acta ipsaclar-e demonstrent, sanctum illuin
Thanmaturgum, pr-oprie dictum martyriumnon sub-
iisse, ut plurihus dicetur xvii Novembris. Geeterum
Usuardns, ductoris sententiam sequens et contr-a-
hens, nibil in laurea mutandurrr censuit, quod a
posteris nonnullis factum, in Variantibuslectioiribus
ostendimrrs. Se(]uuntur Irenmis et Musliola, Clusii
in Etrur-ia marlyr-es, a solo Usuardo notati, siqui-
dem vere Usuardina sint, quycbic ponuntui-, ut tan-
tisper bona fide supposuimus ad xxiii Junii, ubi de
Felice Sutrino ; quarnvis judicio nostro prteferendi
essent codices Heriniensis et Tornacensis, a quibus
et hi, et ille omnino absunt Godicuin numero et
;
auctoritate vincimur, ex quorum unanimi consensu
Herinien. et ToRNACEN. carent, ut diximus, Ire-
nseo et Mustiola, de caetero purissimi sunt.
PuLSAN. caret prseterea Gregorio et Triphone ;
hic passiin iinperfectus.
AxTUERP. Max.-Lubec. de Gregorio ita ex Adone
et
«Qui jurgantibus dequodam stagno
textuinaugent :
dunbus fratribus, facta oratione, aquam lacui sub-
duxit, et abissis divino nutu destituit, et virentem
cainpum germanis concordibus dereliquit. Sed et
quodam tempore ut ecclesiae, > etc. Deest Irenaei,
Mustiolae et Anatholii. Triphoni tribuunt socios duo-
decim.Et in finebabent: «Itern Gonstantinopoli, san-
cti Eulogii, Eufemiae, Acaci, Demetri.
Antuerp.-Max.,Ultraject., LEYnEN.etLovAN.su-
perioribus de Gregorio verbis pra^figunt « Qui si-
cut Ecclesiastica, lib. v:i, narrat historia, jurganti-
bus, » etc. Sequitur « Alexandr-i;c,
: Triphonis et
aliorum xii. Item Constantinopoli, sancti Eulogii,
Eufemiae, Acacii et Demetrii. » Dernum de Anatho-
lio, ut textus, omissis annuntiationibusde Irenaeo et
Mustiola.
Alberg etDANic. proxime citatis similes, carent
annuntiatione Anatholii.
Gentulen. In ladia, passio sancti Thomae Apo-
: «
stoli, cujus sacrum corpus ad Edissam Mesopotamiae
relatum est xii Kal. Januarii, quando celebrior dies
ei agitur. Apud Gneocaesaream Ponti, sancti Grego-
rii episcopi et martyris, heati Athenodori fr.itris.
Qui Gregorius maxima miraculorum gratia pra>,ditus
fuit. » Junii.
Bruxellen. Secundo loco de Iren.ro et Mustiola.
Tertio de Triphone et xii. Tuin de Eulogio, Euphe-
inia, Acacio et Demetrio. De Gregorio, fere ut An-
TUERP. supra. Dein « Et Rornae, saiicti Loonis pa-
:
pa3 II, qui sedit mensibus decem. Ihcvir eioquenlis-
sirnus,in divinis Scripturis, tam Graeca quamLalina
lingua er-uditus (fuit) et Ghristi fidelibus in Missa
post Agnus Dei, pacem dari conslituit. » Tum de
Anatholio, pure. Demum « Beati Antenodori epi-
:
scopi, fratris » (beati Gregorii, Thnumatur^gi).
Hagenoykn. post Thomw aposloli « ()nx translatio :
facta est sub Alexandro imperatore. » Doceri cupio,
quis hic Alexandor fuerit. De Gregorio, ut supra.
De Anatholio, pure. De Triphone, etxir, itomdo
Constantinopolitanisquatuor, utsupra. Garet Irena;o
et Mustiola.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Translatio sancti
:
Thomae. Mustiolac virgmis et marlyris curn sociis.
Gregorii episcopi et iriartyris. Anatholii cpiscopi,
Doctoris. Triphonis martyris et aliorum xn.
In V.vncAN., num. 5949, deest, ThomK, Gregorii,
ct Triphonis. Adjicitur « Roma^ nalalis sancti
:
Leonis papae, qui pncfuit Ecclesiac measibus dccem.»
USUARDI MONACIII 224
A textus noster ernendus est. Videquae de eorum pas-
sionis historia diximus ad citatum diem xxiii Junii.
Ex Romano parvo sumitur Anaiholius, cujus verbis
Ado vix quidquarn superaddit, ita ut hreve ejus
elogium, tolum Usuardo tribuendum sit, ex Rufini
Eusehio lib. vii, cap. 28 unde nomen erutuin erat,
;
verosimillime acceptum. Triphonem Alexandrinum
cum pluribus sociis memorant apograplra Ilierojiy-
miana. In eoriim numero, vel ipsi codices nostri
discrepant. At recte deccm statuit iii Pra;fatione sua
generali Bollandus, Epternacensis codicis sensum
explicans et nos Usuardum sic vere legisse existi-
:
mamus. Rursus Constantinopolitanos plures esse,
ex iisdem Ilieronymianis constat. Ast ab auctore
Romani parvi solus nominatur Eulogius, solus item
ab Adone, solus a Nostr'o, cujus geiruinairr senten-
tianr, sub adbibita in Clusinis cautione, toto textu
productam censemus. Quo sensu intelligi debeat
Wandalbertide Anatbolio atque Eulogio versiculus.
B dicetur in Actis. Itaille hodie binos suos, quos vocat
pontifices, cecinit :
Poutifices quintas AnaihoHus Eulogiusque
AUGTARIA.
Indicatur hic saepius Leo II longiori phrasi a Molax.
infra sed vide de eo Observationes nostras et Acta,
;
XXVIII Junii.
UuHELijAN. omittit Anatholium, et Eulogio con-
jungit socios tres, ut superius.
Florentin. » Apud civilatem Gonstantinopolim,
:
sanctoruin martyruin Eulogii, Achazii-, Euphemiae,
et Demetrii. Apud Ravennam, sancti Dati, vel Dathi,
archiepiscopi et confessoris. « Notat Bar"onius ex
scriptoribus Ravennatibus, eum claruisse temporibus
Gommodi imperatoris.
LuxoviEN. « In pago Senonico, sancti Sidronii
:
martyris, fratris saiicta^ beatae virginis^ Menrora
quiescentis vico. » liic colitur xi Julii.
: Editio Lubeco-Gol. incipit « Apud Gneocaesa-
:
ream Ponti, natalis beati Gregorii episcopi et mar-
tyris, doctrina et miraculis clarissimi. Qui sicut Ec-
clesiastica, » etc. Sequitur translatio Thomse. Tri-
C phon cum xii. « Gonstantinopoli, sanctorum Evolii,
Eufemiae, Accacii et Demetrii martyrum. Apud Leo-
diciam Syriae, beati Anatholii episcopi etconfessoris.
Givitate Glunsia, » etc. Demum « RomaB, beati Leo-
:
nis pap;eet confessoris, qui sedit annos tr-es, menses
decern, dies decem et se[)tem. Hic eloquentissimus
et divinis Scr-ipturis eruditus, Gfctca et Latinalin-
guasulRcierrter instruclusfuit. Etconstituit osculum
pacis dari post Agnus Dei. Ilic suscepit sanctam
sextam Synodum, et ut pr-o usu Pallii Archiepisco-
pus nihil persolvere debeat (statuit). » Vide xxviii
Belin. pro Grcgorii, scribit Georgii, additque quae
supra retuliinus, pro abgssis substituensrt6 ipsis, uhi
et alia deformala sunt, inverso etiain textus ordine.
In prirna edrtione dcest « Givitate Glusina, » etc.
Scd in altera adfinem annuntiatio haec adjicitur.
Greven. « Accatii, Demetrii et Eufemi;e, cuin
:
Eulogio cor'onatorum. Leonis pap;c II, qui sedit
D annis tribus nrensibus decem. Ilicconstituil osculuin
"""'- '""' •—' '
post Agnus Dei.
"-"
"" Larrtfranci '-^"=
pacis dari ' ar"chiepiscopi
•
'
Gantiiariensis et confessoris, viri eruditissimi. IIujus
f;nna illectus Anshelmus, ad euin vonit, eique post-
rnodunr in episcopatu. ut illi prophetico spiritu pr«-
dixerat, successit. Ileliodori episcopi Altinensis et
confossoris, ad quem exstant beati Hieronymi qnx-
dain epistoia^. BertbaD viduai, matris Garoli rnagnr.»
Molan. atiis litterrs textui inserit, qua3 supi-a de
jurgantibus fratribus retulimus. In fine « Leonis
:
papa). Qui sedit Roma! menses decem. Hic eloquen-
ti;;simus, et divinis Scripturis sunicientor instructus
uil, Gricca Latinaque lingua onidrlus. Ilic sanctarn
sextam Synodum fecit, quaj in regia urbe colobrata
fost :ubi damnati sunt Cyrus, Sergius, Honorius,
Pyrrhus, Petrus, Paulus/ Macharius, Slepbanus,
 2^o MARTYROLOGILTM. — MEXS. JUL. Jt6

Polychronius et novusSimon, qni uiiam voluntalein
et operationem in Domino Jesu Christo pranlica-
bant. Doin typis minorihus. « Eodom dic, natalis
sancli Sidronii martyris, sub Auroliano principo,
cujus corpns e Homa Mossonas transtulit Adola,
A tortia, s;;;icli maiiyris Iliacynthi, cl sancti patri-
Analholii episcopi Constantinopolis. Eodom die^ Wis
brandis ot Mochtundis virginum, qua^ in Eischel
qnioscunt. • Ilic jam locatiir (Irogorius, ubi post
• opiscopi, » typis minoribus additur « Quom Ro- :

nxor Balduini pii, comitis Flaiulria\ Propo Rrngas mana Ecclosia ot (lr;ecanica ponunt monse No-
in Oosflvorck, (lUtagoni confossDris.
• In oditionibns voinhri. Itom, boati lloliodori episcopi Altinensis. »
aliisGregorius ad calcom rojicitur, ologio sno pri- Ni»tatio Baronii conforniisost sonsui GREvr.Ni.Yornm
valus. Auctaria sunt « In (^oslkorcka bnrgo Flan-
: ilubitat Caslollanus an bic < Iloliodorus » divorsus
driae, sancti (iulhagoni confcssoris, regis Scoti*, non sit ab eo de quae saepius meminit, et ad quem
qui ibi peregrinus pro Christo in pace quiescit. Dio scripsit Ilieronymus, etc.

lY .Yoii. Die 4.

Oseie prophot;e. Turonis, translatio beati Martini episcopi et confcssoris, et ordinatio episcopatus ejns.
In Africa, natalis sancli Jocundiani martyris, in mare mcrsi. Apud Sivmium, sanctorum martyrum Inno-
centii et .Sebaslix, cum aliis triginta. lu lerritorio Bituricae civitatis, sancti Lauriani martyris, cujus caput
Hispalim ad Ilispanias doporlatum est.

NOT^.
Sumitur ex Pratcn., Herinien., Antuerp.-Majore, Munerato et Molano. Puritati proximi sunt Antueri^.^
Max. et Locanicn.
VARIANTES LECTIONES.
Nescio cur Molanus simpliciter scribat Osee, id B Maj. et Syrmum ia Munerat. scriptoria sphalmata
quidem modia^ a^tatis codicibus concedendum, in sunt. Sebastitv habent codices nostri omnes. Mirum
quibus diphthongi ferme not;e non sunt at vero ; cur ab autiquioribus recesseril Usuardus, in quibus
cum ipse eas passim soleat rostituere, nonvideocur clarissime Sabhatite scribitur Molanus longius de-
:

hic omittat, nisi nomen indoclinabile statuat. Cyete-
rum recte legunt Pralen. et Ilerinieni, quos hic se-
quimur. Jocuntliani est in codicibus llieronymianis
etRomano parvo, in Adone Jucuadiani, Nostor anti-
quam lectionem restituit. Smyrmium in Antuerp.-
OBSERVATIOxNES.
Nihil hacdie de suo posuit Usuardus, sod texlum
integrum, ut jacet, ex Adone transcripsit, nonnullis
hinc inde truncatis. Sic in ipso principio Agiitvum
prophet.un Ostve sociuin snslulit, quom ex Roinano
parvo, proplietarum annuntiatore, aiteri sociatum,
Viennensisacceperat. Rursus in iis, qu;e de Martino
referuntur, mutilavit aliquid ; nam
ubi Ado praeter
translaiionem et urdinationom addidit, et detlicali-
basiliccB ipsius, hanc partem Noster rescidit, tainetsi
et ita legisset in Martyrologio Bed;e. Mediaenotce co-
dices enostrisaliipii, ul in Auctariis dicetur, propria
sua auctoritate avulsam laciniam restituendam puta-
verunt. Utru:n ad Ilieronymiana, in (ialliis aiicta,
speclarc possit praedicta annuntiatio, docebit Flo-
rentinius. Nos omnia qua3 ad Martinum portinont,
ad proprium ejus natalem xi Novembris diHeremus.
Jocundiniani (typographi, opinor, errore, pro Jocun-
diani) martnrii meminil Romanuin parvum, tacito
loco et genore martyrii, in qnibiis etiain deficit apo-
graphum Ilieronymianum Lucense, ubi solum poni-
tur, sancli Jocundiani. Epternacense prajfixit Li
Africa Jocundiani. Corbeiense autein distinctius om-
flectens, ponit Sebastte, et Antuorp.-Maj. Sebaste, in
quo diphthongorum nulla habetur ratio. Idem An-
tuerp.-Maj. male posuit ab Hispulim ; Munerat. Htjs-
palim et Hyspaniam,
ut pro Sahbatitv, substitueret Sehasticv, sic enim
constantor habent codiccs nostri omnes, ii nempe,
in quibiis ea annuntiatio non omittitur.
An de hisce Sirmiensibuset Jucuniliano quidquam
supersit, pr.Kter solam in Martyrologiis memoriam,
hactenus me latet. Ejus, qui sequitur, LaH/-(rt>u Acta
Q mss. cum Bollando pridem communicavit V. C.
Andreas du (^hesne, quibus similia cdidit Labbeus
tomoll, Biblioth. mss., a pag. 411. Libuit ipsa evol-
vere, sed qiio considcravi attentius, eo minus rnihi
placere fateor, nec scioutrum dilficultalibusomnibus
satis se expediat Cointius, ad annuin dxvii, a num.
14, ut suo loco copiosius exponemus. Interim, quod
ad pracsensmagis attinet, LaMi-iaiuti/i, Hieronymiaiiis
apographis abjudicat Florentinius, imiiierito,ut iuihi
quidem videtur, qnando in exemplis editis memo-
ratur, quidquid interim in laurea discrepent. Epter-
nacense recte scribat Lauriani martyris, niale Cor-
beiense, episcopi et confessoris. Ab episcopi titulo
praiscindit Ado, quem ei tribuit Ilagiologium Lab-
: beanum, debitum sane, ut Acta volunt, constet
si,
Hispalenseni episcupum fuisse quai causa fuerit, cur
:

nia exprimens, legil In Afriia, Jocundiani, in altuni

: et in citato Ilagiologio, caput Hispalim ad Hispanias .»

mjsst e< ;Har<i/rtA'. Nuster, ut jam dixi, Adoiiem plane
secutus est, nisi quod Jucundiani, ut dnctor scri-
psit, in JocH/u/iVjHi, eum mutasse, ex codicum nostro-
rum unaniiiii cons^^nsu, existimemus. Sic in iiiV-
vuensihus diserte scripsit Ado Sal)batiie, cx Romano
deportatum dicatur. Noster nihil dubitans, nec a
ductoris vestigiis deflectens, etiam hic verba sua
-n (Jiiinia ex ipso desuinpsit. De solo hoc martyre, et
magni .Martini translalione loquilur hacdie Wandal-
bertus, geminis hisce versibus :

parvo, in qno et sociorum triginta nninerus apponi-

tur, variantibus denno Hieronymianis apographis Lauiime. tenns raeritonim nomine quartus ;

apud Flopentiniuin.Ncscio quid^Usuarduinm^iJverit, Oss;ique Mariini tumulo muiata venusiant.

AUCTARIA.
TouNAcu.N. raro anclior, liodie superaddit : « In pi.Itern Constantijc (vH/Jni Augustae?)sancti Odalrici
Altovill;ironsi monaste."io, octavo niilliario ab iii-bc opiscopi. » Cajlora purns est.
Remensi, adventns et exceptio corporis sancti Poly- Puls.anen. caret annuntiatione ultima dc sancto
carpi presbyleri et martyris, alque reliquiarnm san- Lanriano.
ctorum rnaVtyrum Scbasliani, Urbani, (juirini. . A.vrrr.np.-MAX., Lubec: « Oseaj et Aggei propheta-
Hinc conjectnra est ex eo ccBUobio huiic codiccm rum. • De Marlino cx Adone supplet quod in :

acceplum aut doscriplum fuisse. Usuardo desideralur « Et dedicatiob.asilicae ipsius.-

:

Ro.svvKYn. omi.sso « Osea, .incipit « Turonis : Dccst, « apiid Sirmium, » ctc.

translatio sive ordinalio sancti Martini archicpisco- Grkven. post Jocundiani, quarto loco annuntia-
 »

227 USUARDI MONACIII 228

tionem textui inserit, quani scire potuit, ad Usuar- A sancti reperiantur, hoc die nullum usquam signa-
(lum pertinere nequaquam posse, cum sanctus, de tum hactenus invenimus. Pergit codex « Udalrici
:

quo agit, toto saeculo sit Usuardo posterior, nempe : episcopi el confessoris. Innocentii et Sebastiae, cum
« Eodem die, natalis beati Odolrici episcopi et con- aliis Iriginta inartyribus. »
mundo et inauditis miraculis
fessoris, qui multis in In Vatican., num. 5)49, deest Oseae et Martini.
claruit. » Odolrici, • alii, « Olderici » et
Scribit « In Ughellian. desunt Sirmienses.
« Odalrici » communior appellalio « Udalrici. »
;
Alte.mps. « Itein, depositio sancti Malrici epi.sco-
:

Antueup.-Max. et Lovanien. puritati proximi pi et marlyris. » An non « Udalrici Augiistani ? »

sunt, nain solum addunt Aggei. Bizuntigen.: « In Bavaria, dppositio sancti Olderic
Ulthaject. et Leyden. etiam scribunt « Osea; et, : episcopi, virtute iniraculorum clarissimi. »
Airgei prophetarum. » Et in fine : « Apud provin- liE.MENS. SS. Tim. et Apoll. « In territorio Bitu-:

ciam Ucciffi, civitate Augustaua,

natale Odalrici, ricae civitatis, vico Vescenno, natale sancti Lauriani
cjusdem civitatis episcopi et confessoris. » cpiscopi et martyris. »
Ai.BERGEN. et Danic. dc AggaDO, ut proxime. In Editio Lubego-Col. « In monasterio Tuiciensi,
:

Martino, deest ordinutlo et tota annunliatio de Sir- super littus Reni, trauslatio quarumdam reliquia-
miensibus. In fine additur « Apud provinciam Re-
: rum sanctae Ursulae virginis et reginae, de civitate
cia;, natale sancti Udalrici, » etc. Colonia. Item, sanctaj Florentiae virginis et marty-
Centulen. « Aggei, »
: ut supra. « Turonis, ordi- ris de societate sanctarum undecim miUium virgi-
natio episcopalus beati et magni confessoris Marti- num » Sequitur « Oseaj et Aggei. Apud provin-
:

ni, et translatio corporis ejus, et dedica'io basilicae
ipsius. Jn territorio Bituricse civitatis, sancti Lau-
riani martyris. Apud Sirmium, sanctorum Innocen-
tii, Sabacise, cum aliis xxx. »
Bruxellen. incipit « Machliniae, translatio san-
: dextera hoc ipsum sacramentum sanctificavit, quod
cti Rumoldi episcopi et martyris. Eodem die, Oseae
et Aggei prophetarum. » In Martino, Sirmiensibus
et Jocundiano salis purus
Adone inserit, Justino. Apud provinciam
« vico
Rethise, sancti Udalrici, civitatis Augustanae, vel
Ausburgensis episcopi et confessoris. »
Hagenoyen. « Osea; prophetse, qui fuit filius
: Martii, sed hoc die ob canonizalionem festivius re-
Beeri, de tribu Ysachar... Hic temporibus Oziae,
Joathan, Achaz et Ezechiae regum Juda, et Jero-
boam rege Israel, filio Joas, prophetavit. Qui Ozeae
reprobationem filiorum Israel » ... et multa alia, me-
lius ex sacris paginis intelligenda. De Martino ad-
dit, « et dedicatio, » etc. Tum « Civitate Augusta,
deposilio sancti Odalrici episcopi et confessoris. Qui
in priino, propter magnam suam humilitatem, a
Martino summo pontifice episcopatum accipere no-
luit, qui postea illud coactus accepit, et in magno
labore ibi praifuit, se et suos optime regens. Cujus
nieritis et precibus gens Noricorum et Alemanorum
B ciam Reciae, civitate Augustana, natale sancti
Udalrici, ejusdem civitatis episcopi et confe.ssoris.
Qui quadam die Paschae, duin missam celebraret,
dextera Doiuini apparuit super eum, quae cuni ipsius
etiam antea in coena Domini similiter factum est. »
Sequitur textus modice interpolatus et transposi-
esl. De Lauriano, ex tus, ubi Sirmiensibus tribuuntur socii xxxiii. « In
Bohemia, sancti Procopii abbalis et confessoris. »
A Castellano male ponitur Aprilis. Notat Cruge- H
rius in Sacris Bohemiae Pulveribus, obiisse xxv
coli.
Belix. addit, « Aggei. » Et de Martino, « dedica-
tio basilicae ipsius. » Sirmienses, inverso ordine,
ponunlur ultiino loco.
Greven : « Aggei prophelae. In Bohemia, sancti
: Procopii abbatisetconfessoris. Nonnae virginisTun-
grensis. Translatio sancti Wilbelmi, comitis Picta-
G viensis et confessoris. In monasterio Tuiciensi, e
regione Agrippinensis Coloniae, translatio quaerum-
dam,» etc, ut supra. « Item Iranslatio sanctae Floren-
tite, » etc. supra scribitur « Florentinae.
MoLAN. Aliis litteris textui inserit « Et dedicatio :

ex immanissima est Hungarorum vastatione libera- basilicae ipsius. » In iine « Et Aggei prophetae. Eo-
:

la. » Sequitur de Jocundiano, pure caetera desunt. ; dem die, nalalis beati Udalrici episcopi et confesso-
Aquicinct. in fine addit « Apud provinciarn Reciie,
: ris, qui multis in mundo et inauditis miraculis
civitate Auguslana, natalis beati Udalrici, ejusdem claruit. Item sancti Domitiani, discipuli sancti Lan-
civitatis episcopi. In pago Tervanensi, depositio delini. » In cditionibus aliis, » Aggaei prophetae » in
sanctae Bertaj nobilis matronae. » textu aiditur litteris Italicis, uti et « dedicatio. » In
ViCTORiN.: «In AIemannia,apud Augustanam civita- fine « Apud provinciam Rhetiam, civitate Augu-
:

tem^ beati Udalrici episcopi et confessoris, magni, stana, natalis beati Udalrici, episcopi et confessoris ;
et gloriosi ab infantia usque ad obitum suum. » Si- qui multis et inauditis miraculis claruit. Apud
milia verba citavimus I Julii, ex codice Reg. Sueg. Blanciacum, depositio sanctae Bertae piissimae quae
sub num. 130, quae diximus hoc die referenda. ibidem vitam finivit in pace, multis in eodem loco
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Translalio sancti : virtutum signis usque hodie refulgens. Die quarta,
Martini. Donati episcopi et martyris. » Notatur in sancti patris Andreae Cretensis, Hierosolymitani. »
margine, eum « hoc die alibi non inveniri. » Vera Hunc distinguit Gastellan. ab eo, qui colitur xvn
est observatio, nam licet plusquam viginti Donati Oct.

m Non. Die 5.
Apud Syriam, natalis sancti Domitii raartyris, qui virtutibus suis multa incolis beneficia praestat. Romae,
sanctae Zoae martyris, quae dum ad Gonfessionem Pelr i apostoli oraret, a persecutoribus arctata et in
custodiam obscurissimam trusa, dein a collo et a cap illis in arbore suspensa, adhibito subter horribili
fumo, in confessione Domini emisit spiritura.

NOTyE.
Sic habent Praten., Herinien., Tornacen., An- D fcii. et Molan. Nec multum absunt codices multi
tnerp.-Major,Rosweijd., Pulsanen., Munerat., Gre- aiii, ut infra patebit.

VARIANTES LECTIOiNES.
Turpiter in ipso principio errat Munerat. forte licet. Domitii legendum est, male Antuerp.-Maj.
errore librarii, dum legit Ajnid Siciliam. Sijriam : Domiciani, et Rosweyd. Domitiani. Tornacen. omi-
vel Siriam promiscue scribunt codices, sic ut sibi sit tilulum sancti, ei pr;\ifigendum. Zotc habont Pra-
non constent. In textu est secundum Praten., Ros- ten., llerinien. et Molan., in quibus diphthongi
weyd., Pulsanen. et Molan., alios praeferas per me servantur, CiBteri omnes legunt Zoe, excepto Mune-
 » :

520 MARTYROLOGIUM. — MEXS. JUL. 230

lato, qui posuit Zoee... Pauci li.iboiit, ad Confessio- ^ est acollo et capillis, inRosweyd. et Munerat. collo
nem saucli Pttri, plerique ut ii» tcxlu. Hene ie|,'unt e(capiUis, alii forle nielins cuin textii. Sic etiain
cilati Praten.,Herinien. et Molan. arcttita, ubi c.e- vocioadltibitu sahter horibHi, etc, pro quo 1'ulsanen.
teri fere omnes habeut artata. In Antuerp.-Majore perperani scripsit, ibi subter.

ORSERVATIONES.
De martyribus Domitio et Zoa, vel Zoe, qui soli in tius; de Domitio lamen meminit, ubi de martyribus
textu referuiitiir, n liil bac ilie in apograpbis lliero- subJuliano passis, \)H'^. Olo. Probat Douiilii bisto-
nymianis, nibil in genuino Roila, nibil in Floro, riam Tillemoiitius tom. VII, pag. 422; (jiKeritqiie,
Rabano, aul Xutkero. Romanuin parMim, solilum pag. 744, aii idem sit, qui in Rom. est vn Augusti.
fonlem Adoni aperuit, dum ita pronunliavit In : Ex pivecilato Romaiii parvi fonte etiam prortuit
Syria, sancti Doiiiitii martijris. Porro Vionnensis annuiilialio altera Roina', nalnJe Zotc uxoris Nico-
:

brevissimo elogio mulla co:iiplexas est Q>ii cirta-

: strati.
tibus suis multa incolis benelicia prwstat ; quae toli-
dem verbis, ut patet, in lalerculum suum a Nostro
translata sunt. Hoc qualecunque elogium ex Gre-
gorio Turonensi acceptum est, lib. de (iloria marty-
rum, cap. 100. Ipsum autem Domilii noslri inarty-
rium paiicis memoratur in Cbronico Alexandrino,
seu Pascbali ad annum ccclxiii, editionis Cangianae
pag. 297, ubi pro Do-nilio, scribitiir Domelius. lli-
storiam quantumvis brevem non descripsit Ruiiiar-
Kam
pridie collocavit Florus ciiiii loiigiori
elngio, ex goslis sancti Sebastiani contexto, quorum
etiam partem, sed solito bievius Ado commemorat.
Tolius rei seriein babes in Actis pranlicti sancti ad
XX Januarii, in opore nostro cap. 20. Encomii sui
delectum ex Adone fecit Usuardus, sic ut bic etiam
textus totus ex eo procedat; cujus compendium satis
nitide metris innexuit Wandalbertus.
Doiiiiiius ternas dical; et clurissima Zoo
Auxit niartyrio coetum qua3 jure beaiuin.

AUCTARIA.
Codicos mediiB nota ferme onines parum a puri- B pure. * Romse, sanctae Zoe uxoris Nicostrati mar-
tate deficiunt ; ut Antuerp. et Max.-Lubecanus, An- ryris. Quae dum, » etc, fere, ut textus. Denique hic
tuerp.-Max., Ultraject., Levden., Lovanien., Al- reponit, quod die praecedenti omiserat ; « Apud
BERGEN. et Danic, iu quibus de Zoe vel Zoa, solum Sirmium, sanctorum martyrum Innocentii et Seba-
inseritur « Uxoris beati » [alii, sancti] « Nicostrali.»
: stiae, cum aliis xxx. In terrilorio Dituricae civitatis,
Belin. idem augmentum paulo aliter enuntiat : sancti Lauriani martyris, cujus caput ad Ilispaniam
« Zoe martyris, uxoris beati Nicoslrati martyris. » deportatum est. »

Qui prwterea solus sic scribit « Ad confessionem

: Aquicinct. Pro Domitii, habet Domiciani.
beati Petri et Pauli. » Matric.-Cartus.-Ultiuject. • Apud Syriam, Do-
Centulen. in prima annuntiatione de Domitio, a mitii martyris, Zoe martyris, de qua iegitur in
puritate non recedit. Tum « Romae sanctae Zoe,
: gestis sancti Sebastiani. » Locum ipsum ex Aclis
uxoris Nicostrati martyris. Qax per capillos in ar- nostris citavimus supra in Observatione.
bore suspensa, adbibito sub horribili fumo, in con- Ca.^iberien. Conventualium S. Mariae « Item san* :

fessione Christi emisit spiritum. » ctorum Demetrii et Numeriani. »

Bruxellen., primo loco « Per:anticipationem, Editio Lubeco-Col. incipit « Romae, sanctaeZo-
:

octava beatorum Petri et Pauli apostolorum. » Se-
quitur de Domitio, in quo purus est. De Zoe, post
oraret iogit, a • paganis persecutoribus tenta. » Reli-
qua cum lexlu coineniunt.
Hagenoven. De Osea, die praecedenl,i ex sacra
Historia elogium concinnavit, pro quo lectorem ad
fontem remisimus. Huc Aggaeum distulit, cujus en-
comium hic in specimen exhibeo. Itahabet: «Aggoi
prophetae, qui fuit de tribu Juda, et locutus est ad
Zorobabel filium Salatiel, principem populi et ad
Jesum summum sacerdotem, lilium Josedech, ut
redirent de Caldea in Jerusalem in anno primo Cyri
regis Assiriorum, qui illos ire licentiavit. Et hic
uxoris beati Nicoslrati martyris, cui beatus Seba-
stianus adhuc muta (mutae) loquelam a Domino
impetravit. Quae dum ad sepulcrum beati Petri
spostoli oraret, a persecutoribus arctata, et a pa-
C trono regionis naumachiae per dies sex in custodiam
obscurissimam, etc, » ut textus. In Domitio pura
est. Additur in fine « Treveris, :beati Numeriani
episccpi et confessoris,
Greven. « In Sicilia, sanctorum Agathonis etTri-
fin;e. Martini, Theodori, et GodephaB. Triphonis. »
Vidc Ilieronymiana. « Treveris, Numeriani episcopi
et confessoris. Translatio sancti Wendelini confes-
soris. »

propbeta magis incepit populo pra^dicare quain pro- MoLAN. Aliislitterispostarctata, textui immiscet
pbetare, et ideo larde egerunt. Prophotavit tamen « ducta est ad patronum naumachiae. » In fine :

populi reversionem sub Cyro, templi aedificatioiiem, « Treberis, depositio sancti Numeriani archiepi-
civilatis Jerusalem revocalionem, [renovationem] scopi. » Tum
minoribus typis « Depositio sancli :

observantiam sacerdotalem, et intentum rogiioruin Valerii confessoris, priini Conserani episcopi, de

exterorum. llic propheta noii timuit rogis Cauibisis quo beatus Grogorius Turonensis, de gloria confos-
edictum, quin conforlaret manus acdificantium tem- sorum, cap. 84. » Editiones aliae in textuconveniunt
plum in Domino. Ipse eliam filiis Juda sterilitatcm cum priori. In fine aulem « Trcvcris, depositio
:

terra; pncdixit, quia desides erant in aedilicalione
templi, et mortuus est Aggeus propheta Domini in
Jerusalem, et planxit illuin omnis po[>ulus et sc-
pultus est ibidem. » Dcin « Apud
: Syriam, natale
sancti Dyomicii marlyris, qui virtutibus, • elc »
sancti Numeriani arcliiepiscopi. Die quinta, sanctaj
Martbae, matris sancti Simeonis, in mirabili monte.
J) Etsancti deiferi palris Athanasii, qui fuit in Atho.
Et sancli Lampadi.

Pridie Non. Die 6.

Apud Judoam, Isaiae prophetacj qui sectns in duas partes occubuit, sepultusque est sub quercu Rogel,
juita transitum aquarum. Item Octav.c apostolorum et prirnus beati apostoli Pauli ingrcssus in urbem
Romam, anno secundo Noronis imperii. Romac, natalis sancti Tranquillini' martyris, qui dum ad bcati
Pauli Confessionem oraret, tentus a paganis ac lapidatus, martyrium consurnmavit. In pago Treverensi
sancti Goaris presbyteri et confessoris.

NOT.-E.
Ita Praten., Herinien., Tornacen., Mmerat., Belini editio altera et Greven.
 ;

231 USUARDI MONACHI 232

Jiideam siinpliciter scribunt codices oranes, ex-
" •
.. r:,_ _-
cepto Pratensi nostro apographo, in quo et Esaio},
uti Belin, et Molan. habent. Tornaccn., Munerat. et
alii Isaiw, nos cum Herinien. et Greven. ut in textu.
In Tornacensi deesl jnxta, ante transilum Odahw,
more antiquo, est in IJeriniensi, in Beiino, Orlara.
Caeteri communius Odavw. Neronis imperii trans-
ponit Munerat. in imperii Neronis, uti et Torna-
Hodicrnum etiam textum ex Adone UsuanUis,
ille ex Romano parvo totum desumpsit, neque euim
in Hieronyuiianis, e lelatis Sanctis quisquam nota-
tur, sed de sola Octava apostolorum agitur, de qua
et Beda, prophetam Isaiani praKfigcns, ut fecit pcr-
VARIANTES LECTIONES.
A cen. sed Grevon. sensum invertit, per Neronis im-
, p--^ gj rursus, ad... Confessioiwm memoraret, pro
omrt'«. Sic Munerat., laipidihus \>to lapidatus. Inter
puros, solus Praten. legit Maginensi, ut mox pluri-
bus dicam. Melius reliqui, in pacp Treverensi, pro
quo nialescribitur in Uerinien. Trevarensi. Alii ali-
tcr legunt, sed, ni fallor, aique aberrant.
OBSERVATIONES
xuit, cujus priorem partem ex Molano in Additio-
nibus recitabimus. Ipsa sancti Vita ab anonymo
sub aequali, rudiori stylo composita, et aUera a Wan-
dalberto exposito edita; sunt et observationibusillu-
strataj a Mabilione seculo ii Bencdict., a pag. 273.

petuus ejus sectator Rabanus. De TranqtiUlino nie- Posterior etiam exstat apud Surium, sed antiquio-
minit quidem Florus, sed ita, ut nec Adoni nec rem praefert Cointius, sparsim de Goare in Annali-
Usuardo praeluxisse ullo modo videatur. Itaque Ro- bus suis agens ad annos dcxvii, dcxviii, dcxl et
manum par-vum cum Isaia Joelem annuntiat, uti et DCXLVii ;
quae omnia uUeriori discussioni reserva-
Ado. At noster, omissa posteriore, genus mortis, et mus. Quaeritur hic quomodo depositionis locum ex-
sepuUurse locumaUeri superaddidit. Opinor exEpi- presserit Usuardus ? Pratensis cum tribus sibi ple-
phanio, cujus extractum exhibct Surius hoc die. rumque consimilibus, Antuerp.-Maj., Rosweyd. et
cum altero etiaui ad Isaiam spectaute, ex Isidoro B Aquicinctino, legit In parjo Maginensi, Magniensi, :

Hispalensi desumpto. Et octavce apostolonan iisdem
omnes verbis consignant. De primo item beati Pauli
apostoli ingressu in urbem Romam phrasi parum
admodum dilferunt Anno secundo Neronis imperii,
adjunxit Ado^ quae Noster descripsit, neglecta Pau-
linarum peregrinationum longa serie, quae apud
Adonem videri potest. Sequitur in Romano parvo
vel Machinensi, quem nobis prorsus ignotum fate-
mur. Pagum Treverensem, ab aUis signatum probe
novimus, nec dubitainus quin ita Usuardus primi-
genia pbrasi scripserit, utproinde ab imperito quo-
dam, Pratensi codici ignotain vocem insertam
oporteat, quae inde in aUos, ex eo codice descriptos,
transierit. Quid Molanum absterruerit ab ultima hac
:

Et TrancjuiUini marlgris ; cujus breve elogiuui ab annuntiatione Usuardo vindicanda, conjicere pror-
Adone ex Actis sancti Sebastiani jam non semel sus neijueo, in tam aperta rivulorum cum ipso
citatis, concinnatum, Usuardus in pauciora contra- fonte, hoc est Roin. parvi, Adonis et Usuardi con-
xit, a mediae notse codicibus ferme integre reddi- sensione, quam et illi ostendit Wandalbertus, ho-
tum, ut in Auctariis monslrabitur. diernos sanctos, quinque versicuUs sic eleganter
Ultima demum commeinoratio sic in Romano compiexus :

parvo effertur Et natalis sancti Goaris confessoris ;

:

in Adone autem Eodem die, depositio becUissimi

:
Eximius Vates pridie desectus in orbe
Goaris confcssoris. Ita simpUciter absque ulla posi- Marlyrio Esaias virtute alque ore coruscat.
tione^ quamei perperam, in pago Trecharensi ascri- Tranquilline, siinul duplici splendore refulges,
bit Mabilio, loco infra citando, ut in praefatione Sancioruin genilor, sanctos comitate peremptos
ostendimus. Rabanus longiorem vitaj historiam te- Tumque Goiir Christi colitur famulusque sacerque.

AUCTARIA.
Antuerp.'Maj. post Isaiam, secundo loco inserit: {] prophetarum, qui, siquidem Ysaias sectus, etc. Ipso
« Item, depositio sancti Teufredi diaconi. » Et in die, primus sancti Pauli Apostoli ingressus inurbem
fine subnectit « Ipso die,
: in Britannia, depositio Romam. Dum ipse ad imperatorem appellans, a
sanctac Sexburgae. « Quod pro Treoerensi, scribat Festo proeside JudaB* illuc vinctus mitteretur, anno
Magniensi, jatn diximus. secundo imperii Neronis. De Tranquillino babet
»

RoswEYD. incipit « Octava apostolorum Petri et

: ut supra. Tum (addere hic iterum poterat per an-
:

Pauli. » Convenit in augtnentis cum Antuerp.-Ma- ticipationem) « Apud Alexandriam, sancti Panthe-
JORE, sed pro Tcufrcdi legit, Theofredi : et Sexbur- inii [Panta:>ni] confessoris, viri apostolici et omni

gfce ; perperam tribuit titulum Virginis. Pro Treve- sapientia adornati. Cujus tantum studii, et amoris
rensi habet Machinensi. erga verbuin Dei fuit, ut etiam ad praedicandum
PuLSANEN. purus usque ad Tranquillini marty-
cst Christi evangelium otnnibus gentibus, qui in Orien-
ris inclusive. Caetera desunt. tis ultitnis successibus reconduntur^ fidei et devo-
Belini prima editio et Molanus deficiunt in tionis succensus calore, profectus sit. » Vide die
sequenti. In Goare purus est. Denique « Apud
ultima annuntiatione, de qua supeiius in Observa- :

tione plura diximus. Viennam, sancti Foldi [Eoaldi] episcopi;, cujus in-

Antuerp. etMAx.-LuHEG. « Ysaiae Prophetae,» ibi :

dustria reliquiae sanctoruin martyrum Thebajorum
sistendo. Deest annus ingressus Pauli. De Tranquil- ad urbem Viennam delatae sunt. » Verba Adonis
lino adjungunt, qua3 Usuardus suppresserat, nempe : sunt relata ad diem sequentera.
« Patris M^arci et Marcelliani martyrum, qui ad Hagenoyen. Totus est in prophetarum elogiis,
praidicationein beati Sebastiani, credens in Chri- D quoruin specimen dedimus die praicedenti. Hic de
stuin, dutn ad, etc. » In line : « Ipso die, Goaris Isaia loiigam lUstoriam narrat, quam non yacat de-
confessoris. » Niliil prseterea. scribere. De Tranquillino, ut supra. In aUis satis
Antueup.-Max., Ultuaject., Leyden. et Lova- purus est. Tutn « Ipso
: die, in pago Treverensi,
nien. Puri sunt exceptis iis, quao de Tranquillino saucti Goaris presbitori et heretnit;e, cujus sancti-
inserunt, ut jam proxime. tatein oudit [puto ?'t'//(' (/(ccrc prodidit) mirabiliter
Albkrgen. et Danic. incipiunt, ille « Octavo :
infaus ab iilo interrogatus. Nam Rusticus archiepi-
apostolorum, hic Octava sanctorum apostolorum
: scopus Goari stuprum, quod ipse perpetraverat, in-
Petri ct Pauli. » Deest in utroque ingressus Pauli, jecit, et infaiis septem dierum illum excusavit, et
et de TranquilUno eadetn etiam liabent, qua3 An- episcopum patrem ojus proclamavit. Pro quo facto
tuerp. et Max.-Lubec. episcopus debuit a rege Francia) dostilui et Goaris
Bruxellen. : « Translatio sanctae Gudilae virginis, institui. Et vix iinpetratis aliquibus diebus, infir-
noslra) palronae. Apud Judeam, Ysaiaj et Johelis mitatem perpetuatn a Dotnino petiit, et accepit fe-
133 MAHTVROLOr.IU^f. — MKNS. JUL. 234

bres, quoB febrisilluui sepleia aiinis voxavit, et iii A tyruiii IkMtharii sacerdotis et Athaleni Levitai. »
qua inortuus e«t. Ei)ItioIa;bkc,o-Col. In textu, nonnihil transposito,
MAriU(..-CAHTUS.-ULTR.\JECT. «Octava Apostolo- : siiniiis est A.\tuerp.-Max., etc. De (ioare solnin
rum I'etri el Fauli. Isaice prophels, (lui fuit secatus addit • MircC
: hospitalitatis et cliarilatis viri, cujus
apud Jutla^ain. Goaris presbyteri super Hhenuin, gesta habentur. » Dein « Apud Viennam, sancti
:

Traiujuillini inartyris, dequo legitur in Actissancli Eooldi episcopi et confessoris, ciijus industria, » etc.
Sebastiani. • Vide .\cla, cai). 1:2 et :20. ut Bhl'xei.li;n. « Ipso die, beata: Sexburgai virginis,
IiiVatican., num. o,949, deest Isaiir et Goaris. soiuris sanctaj Etheldredye regina;. Itein sanct;e Ga-
Adjicitur « Augustiduno, natalis sancti Leontii
: dalenaj [Godelevasj virginis et martyris. Eodem die,
episcopi et confessoris. )> translatio .sanctne Guduhe virginis. »
Alte-mps. -In Hrilannia, sanctae Sexburgs, so-
: Gkeve.n. « In Syria, Zolici, Amandi, Artetis. In
:

roris sanctceet perpetiue virginis regina^ Etheldreda),
qua; ccpulata in conjugium erat regi Ovolibrichto,
qui frater minor fuit Erinenredi, patris videlicet
sanctoruin .Kltbrediet Ethelberti exquaSexburga
rex prsfatus genuit duas lilias, suique haMedem in
regno Ethbrichtuin, sub quo Ethbrichto pra>dicti
niartyres [indicat, opinor, .sanctos illos .Elthreduin
Tuscia, Moiiuili, episcupi et martyris, discipuli beati
Pelri, Marciani et aliorum. Palladii episcopi et con-
fessoris. Leutfredi diaconi et confessoris. Gadalevae
; virginis et inartyris. Sexburgre regina\ In llihernia
Noiininae virginis. Eodein die, translatio sanclai Gu-
duhe virginis. »
Molax. «In pago Treverensi, sancti Goaris pre-
:

et Ethelbertuin) occisi sunt. » sbyteri et confessoris. Qui in provincia Aquitania)

Flohe.ntix. « InTusciaFesulis, passio sancti Ro-
:
muli, ejusdemurbis episcopi et inartyris et sociorum
ejus, scilicet Carissiini, Marchitiani, Crescentii et
Dulcissimi, qui fuerunt discipuli boatiPetri aposloli
et ab eo ad predicandum \erbuin Dei ad eamdem
civitatem missi sunt. » PergitSTROzz. « Pra^dictus
autem sanctus Romulus a sancto Pelro consecratus
episcopus pi\edict;e urhis,unacuin sociis sub Reper-
tiano tyraimo gravia et horrenda tormenta susti-
nentes, etdemuin morteinpro Christinomine libon-
B ortus temporibus ilildeberti regis Francorum, sta-
timb a intantiaverus Dei cultor fuit. Ilic postinodum
ibi presbyter consecratus, patriam parentesque do-
seruit, et in provincia, quae ripis Rheni lluminis
conligua, Trigoria nuncupatur, atque ad diaecesim
: perlinct Treviroruin, ibi Deo libere servire elegit,
usque ad finem vitae suae. » Vide reliqua in Rabano
atijue etiain in Notkero, qui aliquot diebusvacavit.
« In territorio Cistellensi, passio beatae Godelivae
marlyris. » Dein rninoribus typis « Rotornaci, :

ter passi, martyriicoronamadepti sunt,etad radices Iranslatio sancti Hermetis marlyris, sub Adriano
montis, in quo praedictas civitas Fesulana sita est, principe, ex Indensi monasterio. » Ediliones aliae,
ibidem sepulti sunt. Rursusoinnes « Sancti Goa-
» ; plura, sed aliis litteris textui inserunt de Tranquil-
sis... se[)ulti in valle Trioricha. » Deinum Stkozz et lino. De Goare, ut editio citata. Item de Goliva.
Medic. : « Eodem die, sanctiSiriepiscopi Januensis Tum « In Britannias depositio, sanctaj Sexburgai
.

et confessoris. » viduae. In Campania sub Diocleliano, sanctae Domi-

LuxoviEx. «Lugduno, Beati Leontiiepiscopi. Ipso
: nicae virginis et inartyris; quae idolis fractis, igne
die sanctoruin Bertharii et Atbaleni marlyrum, qui besliisque superatis, decollata migravit ad Doini-
ab .A.IIobrogis interfecti sunt. » num. Cujus corpus Tropeae quiescit in Calabria. Die
Salinen.: «.\ugustiduno, depositiosancti Legoiitii n sexla,sancti patrisSisoai magni. » Rursus mlnoribus
episcopi. • Idem qui supia « Lesonlus, » etc. characteribus « Rotornarci. »
: etc.
CoDEX Montis sa.ncti : « Natale sanctoruin mar-

Nonis. Die 7.

Apud .\lexandriam, natalis sancti Panteni, viri apostolicict omni sapientia adornati, cujus tantuin studii
et amoris erga verbuin Dei praedicandum Christi Evangelium omnibus gentibus, quae in
f it, ut etiain ad
ultimis Orientis seces^ibus reconduntur, fidei et d 'votionis calore perfectus sit. Roinae, sanctorum marty-
rum Nicostrati, Claudii, Castorii, Victorini, Simphroniani, quios Fabianus judex per decem dies minis et
blanditiis agens, cum in nullo penitus posset commovere, jussit eos tertio torqueri, ac posta in mare
praecipites dari. [Addit Bouillarl., ex margine cod. Prat. : Eodem die octavae sancti Marcialis episcopi et
confessoris.

NOTiE.
Conveniunt Praten., Herinien., Tornacen.,Antuerp.,elMax.-Lubec., Greven., etMolan. Item Antuerp. Max.
Ultraject., Lenden., Lomnien., Alherrjen. et Danicus.

VARIANTES LECTIONES
Varie eflfertur PanlcBni nornen, aliis scribentibus D ces in ultimo nominequinque martyrum, quem alii
Pantheni, etc; nos
aliis Panteinii, aliis Pantliemii, Simphorianum, alii rectius cum llomano parvo et
proxime ad puritatcm accedimus ex Herinien., An- Adone, vocant Simphronianum. In Antuerp.-Max.,
tuerp. el .Max.-Lubec. Cui tantum sJmc/u, etc.,legunt Ultraject. et Leyden. deest Victorinus in Lovanien. ;

Praten., (ire\en. et Molan caeteri ex adone, prout ;

quinlus vocaturSimp/ica/s, quodestnomen martyris
estin textu. Antuerp., Max.-Lubec.etcodicet omnes quiiiti, in classe signata vi Idus Novembris, priino
mediac notae satis nilide scribunl fidei, el devotionis loco. Tornacen, habet movere, pro commovere Pra- ;

calore succensus, sed nec in .\done nec in purioribus ten. torquere pro torqueri ; et (jreven, penitus pro
codicibus reperitur ea vox succensus. Variant codi- postea; Molan. suo modo, poenitus sicut Foelix, etc

OBSERVATIONES.
Quzerit hodie Florentinius utruni Hie-
is, qui in apostolo planediverso. Bcda;, Floro etRabano etiain
ronymianis Parlhenus, Permenus, Parlhemus,
vol ignotus est Panta;nus, a Romano parvo, cum aliis
yel alia quacunque infloxione nuiicupatur, utrum, sanctis Rufinianis, locum in aFstis primum nactus,
inquain, is cum coleberrimo P^h/who nostro, dequo ab Adi)rie cx Eu.sebio, ni fallor, et llicronyino, eo
in Chronologia Patriarch., Aloxandrinorumbreviter exornalus encomio, cujus eleganliorem partein No-
meminimus pag. 21, commune aliquid hahoat ? .\t stor suo more decerpsit, Notkoro totum transcri-
verosimillimum est, ibi de martyreagiab Iiidorum bciite. Ad lecloris notiliam faciel, si verboindicave-
Pathol. CXXIV. 8
235 tJSUARDI MONACHI 236

nm vitam Panlceni, exomnibus anliquis documenlis
ab Halloixio nostro collectam et digestam,interVitas
PatrumOrientis tomo II, a png. 839. Gallice suam
ordinavit Tillemontius tomoIII, a pag. 170. In Wan-
dalberto unicus de Sancto nostro exslat versiculus
Pantaeni Nonis splendet meritumque
Proxima martyrum Romanorum classis, ab anti-
quioribus hac rursus die praeterila, diserte notatura
A Victorini; et Simphroni, vel Simpnoriani, pro Sim-
phroniani, citata sexta die Iduum Novembris refe-
runtur, uti et in Beda, ad quem Flori augmentum
expressG indicat, eos a sancto Sebastiano ad Christi
: fidem conversos, a Polycarpo baptizatos, eadem illa
plane sententia, quam huic nostrae classi Adoa ppli-
fidesque.
cavit. Contra vero Romani parvi auctor sexta illa
Iduum, seu viii Novembris, alios, licet ferme syn-
onymos, producit, sic loquens Ronue, martyrum :

laudato Romano parvo, his verbis Romce, luartyris : Claudii, Nicostrati, Symphroniani, Castorii, Simpli-
Nicostrati primiscrinii, Claudii, Castorii, Victorini, cii, artificum insifinissimoruni ; quibus ipsissima die

Symplironiani. Atque ha^c in textum suum translata
pluribusamplificatViennensis, exActisSanct Seba-
stiani, in quibus apud nos cap. 11, tres saltem primi
nominatim exprimuntur. Notkerus autem, recitatis
hisce sanctorum nominibus, de ullimo^ quem Sym-
phorianum vocat, observavit Vel sicnt in libro Sa-
: Interim manifestum est, Usuardum, licet paulo con-
cramentorum continetur, Simproniani. Tum pergens
Quorum natalem sexta die Iduum Novembris eatenus
nos celebrassecredidimus, donec venerabilis pater Ado,
alios et alios pro eis nobis honorandos insinuaret, de
quibus suo loco,vita comite commodius disseretur. yorro
quid disseruerit, nescimus, cum post xxvi Octobris
reliqua ejus Martyrologii desiderentur. Gselerum no-
tari meretur apposita Notkeri observatio, nam in
Hieronymianis nominaeadem, prseter Simplicii, Tpvo
tale elogium prafatus Ado aptavit, ut ab hodiernis
saneti Sebastiani cathecumenis, et a quatuor, vel
quinque Coro?iflh's distinctissimos esse oporteat. Haec
ad praesens institutum indicassesit satis, in proxime
edendis mensis Julii Actis, ex professo trituranda.
: tracliorem, ab Adonis phrasi non magis hic quam in
prioriannuntiatione recessisse. Evoldus, uhimoloco
B in Adone notatus est, cum eo elogio, de quo die
praecedenti in Auctariis diximus, delatarum nenipe
Thebaeorum reliquiarum Viennam. Sed hunc cum
plerisque Viennensibus episcopis Noster omisit. No-
men varie scribitur, ut satis ostendunt varia Aucta-
ria. Forte optima Castellana lectio Eoaldi.

AUCTARIA.
Antuerp.-Maj. Anglicis Sanctis saepe auctus, fine cum sociis. Pantheni viri apostolici et scientia ad-
addit:« Ipsa die, translatio sancti Thomae martyris.» ornati. »

PuLSANEN. in prima annuntiatione purus, in altera, CoDEX DivioNEN. S. Benigui in tribus diversis
mutatis nonnihil nominibus, elogium resccndit. extractis Coenobio Divionensi, translatio corpo-
: «

RoswKYD. textui satis puro subjecit «InEistede, : rumsanctorumUrbani,EusladiietHilariiconfessoris,

Willebaldi episcopi et confessoris. In A.lexandria, et s;inctarum Radegundis regina3 et Paschasiae vir-
Publii martyris cum aliis xxiv. » ginis necnon et beatae Quietae conjugis praefati
,

MuNERAT. posttextum in fine < ApudCantuariam, : Beati Hilarii. »

Iranslatio sancti Thomae episcopi et martyris. • Reg. Suec. sub num. 428 : • Apud Cantuariam,
Est et in Pratensi codice additamentum «Eadem : translatio sancti Thomae archiepiscopi et mar-
die, octavee sancti Marcialis : » sed cum ea nota, ut tyris. »

ad marginem adjectum existimem, vel saltem ad al- VATicAN.signatusnum.594 « Natalis sanctorum :

terum codicem, quem beatum vocamus, polius quam C Januarii, Laurentii et Petri in sancta Sophia. In
ad velustiorem spectel. Camerino, sancti Ansuini prosbyteri. »
Alte.mps. « Item depositio sancti Boisili presby-
Centulen. « Apud Alexandriam, sancli
: Pantheni, :

viri apostoliciet et omni scientia adornati . Romae, na- qui se

teri et confessoris, et sanctae Mariae virginis :

talissanctorum Nicostratiprimiscrinii, Claudii com- pro libertate Ecclesiae Dei, hostiam Deo placentem
raentariensis, Castoris, Victorini et Simphoriani. obtulit. » Ita legitur, non satis clare.

Quos sanctus Sebastianus credere Christum docuit, Strozzian. : « Eodem die, sancti Wilebaldi epi-
et ad gloriam martyrii incitavit. » In margine re- scopi et confessoris. »
Editio LuBEco-CoL., post textum subdit « Eodem
centiorimanu adjicitur, «Eodem die, sancti Marculfi :

abbatis. » die, sancti W^ilibaldi episcopi Eystedensis civitatis

et confessoris. Treviris, beati Naviti episcopi et
Bruxellen., omisso Pantaeno, de quo pridie, hic confessoris. Ipso die, beati Processi confessoris. la
denuo anticipat Apud Asiam minorem, sanctorum
: «
Anglia, civitate Cantuaria. translalio sancti Thomae
De quibus in Actis
Aquilae et Priscilhc, uxoris ejus.
episcopi et niarlyris. In Scotia, translatio sancti
apostolorum legilur. Apud quos, postquam ipsi ab
Kentigerni episcopi et confessoris. »
uebe Roma in Achaiam venerunt, beatus Paulus Belinus. in utraque editione «Eodein die sancti :

apostolus morabatur propter artificium erant enim :

Vilibaldi episcopi et confessoris, »

ejusdemartis, id est scenofactoriae, cujus etapostolus
Greven. « Apud Viennam, sancti Eoaldi epi.scopi
:

operarius erat. » In sequenti, ex voce Primiscrinii,

et confessoris, cujus industria reliquiae sanctorum
duos sanctos facere videtur. Primi et Serinci. In re- ^,
Thebaeorum ad priefatam urbem translatae sunt. »
« InPaleslina, natale
^
liquo texlu purus est. Subdit :

Vide qus supra diximus in fine Obser\ationis :

beati Procopii martyris. Qui a Scitopoli duclus Cae-

nostr*. « Item Vilibaldi episcopi Eystadensiset
saream, a judice Fabiano capite caesus est. » Haec
confessoris. Naviti episcopi Treveronsis et confes-
eliam ex sequenti dieanticipantur. Demum < In :
soris, Item Walfridi episcopi. In Anglia, Heddae
Anglia, translatio saacti Thomae archiepiscopi Gan-
episcopi. Translatio sancti Thomaj Cantuariensis
tuariensis et martyris. »
episcopi etmartyris.Maternianiconfessoris.Apollonii
Hagenoyen., inprima satispurus, sic habet se- ct)nfessoris. Processi confessoris. Edilbergae virginis
cundo loco « In civitate Eystetensi,
: natalis sancti abbatissae, filiai regis Orientalium Anglorum, cujus
Wilibaldi pueri [quod ?ii viri?] ojusdem civitatis Beda meminit libro III: Treveris, sanctae Juli» vir-
cpiscopi et confessoris. Item Vienn;c, Coldi [cuH ginis. Mustioke \idaa3. »

dicere Eoaldi rel Evoldi] episcopi et confessoris. • Molan. texlui aliis lilloris adjungit ad Nicoslrali,
Sequitur de Nicostrato et sociis pure. Tum ex die Primiscrinii, ad Claudii, commentariensis ei post ;

hesterna huc transfert « Roma3, natalis sancti

:
Simphoraini, pro Simphorinani, interserit « Hos :

Tranquillini martyris. Qui dum ad beati Pauli con- beatus Sebastianus crodere Christum docuit et san-
fessionem oraret, tentus esl a paganis, ac lapidatus ctus Polycarpus presbyter baptizavit. Qui cu mcor-
martyrium consummavit. »
pora sanctorum por ora Tybcrina rcquiroront. tenti
Matrig.-Gartus.-Ultrajegt.: «Nicostrati martyris sunt. » Iii fine « Apud Cantanriani, translaliosancti,
:
237
Thomaj cplscopi et martyris. Eodein
Bilibaldi episcopi et confessoris. Eodem
lio saiicta' Be^'g;« vidiia?. • Et minore caractere
• In Anglia, lledda} episcopi. Edilbiirgai virginis, >
Ptc, ul Greve.n. « Arvernis, sancti Illidii, ojusdein
civitalis episcopi el confessoris. » Editionos poste-
riores idem habent in contextu. In fme autem
YIII Idiis.
Apud Asiam minorem, sancti Aquilje et Priscillae ejus uxoris, dc quibus in Actibus apostolorum scri-
bitur. In Palestina, natalis beaii Procopii martyris, qui ab Scitopoli duclus
sionum ejus confidentiam, a judice
Ita Praten.yHerinien., Toniacen.y
3 Carolinum autographum socios adjungit sancto
Ciliano. Nulla tamon hic litura in Pralonsi quia
folium aliud est, quod nunquam non aniinadverli,
Scytopoli recto scripsit Praten.,
apographum nostruin transsumpsit. Caitorum cuni
alii passimh abeant Scitopoli, coactus fui scqui vel
errantes. Solus Pulsan.
posuit Scitliopoli, sed
pessimc Greven. S/JCoy)o/(, Molan. Nicopoli. Ccesarece,
pro CtEsaream, vitium est in Pulsanen. Alius error
in eodem, ad primam confidentem responsionem,
Porgit eodem tenore Usuardus haurire ex Adone,
hic ox Roiiiano parvo prima siqiiidom annuntiatio
: taiitillo uberior historia ex laudati Valosii notis
npud eos tanlummodo roperilnr. En Roinani parvi
lerminos In Asia minori, Aquilce el Priscillce uxcris
: quo personae apprime quadrantia admiltuntur. Quid
ejus.Ado legit .•.!/)«(/ Ast(/»i /H/«o/e/H, elc, prout in
textum suum Noster vorbatim translulit. Sed iis in
Adone alia adduntur, quoD ex ipso a Notkcrodcsum-
pta sunt, 80 ferniesensu quo die praecedenli in Au-
ctariis ex Bruxellensi codice retuliinus. Ex Actibus
aposlolorum et Pauli epistolis vulgo nota sunt, qucC
si in ordinem chronologicum redacla cupis, adi Til-
lemontium tomo I, p. 2'i6, et aliis locis, quae alibi
discutiemus. Non placet notula Castellani, hoc die
in Martyrologio universali apposita; meliora sunt,
quae observavit Motherius. El hjec quidom de Aquila
et Priscilla, citatis quatuor Martyrologis propria
sunt. Notiorest P/-oco;jihs, ab Hieronymianis, Bcda,
Rabano Wandalberto etiam memoratus. Dubitat
ct
Florentiniusunusnesit, an geminus, Pj"oco/)«ms, hic-
que ab eo diversus, quem inter martyres Palaistina)
celebrat Eusebius, tanqiiain ad tribunal raptum et
capite truncalum vm rnensis Dosii, qui est apud
Roinanos, ante diem septimum Idus Junias. Nos de
ea controversia, loco suo. Certurn interiin est, Pro-
copium ab Ilieronymianis hac die notari; an cum
(>(/a/-/omar%riisocio, alibi vidobitur. Certum etiam,
iiomanum parvum legere In Palestina, Procopii
: 628, et qua^ ad cas observavit Mabilio sec. ii Bene-
marlyris. Cortum denique, clogium idem inveniri
in Boda, Rabano, Adone, Usuardo et Notkero, cum
hac sola voculae mutatione, quod Usuardus pro (Vato
judice, scribat, a j/((i(ce, sensu clariori. Quis pra»-
iverit, pronuin est colligere. Etenirn Rabanus ct
Ado sua ox Beda mutuali sunt, Noster ex Adone,
Notkerus exaiterutro. Omnia celebcrrimum Proco-
pium indicant, a quo librum de marlyribus Pala;-
ilinie ordilur Eusebius, ex edilione Yalesii relatus a
Antuerp.-Maj. ex Anglia, addit: « In Ven-
rursils
tano (vidc infra; monasterio, depositiosancti Grim-
baldi rnonachi. » ^
RoswEVD. sic orditurIn ^Yirziburc, Kyliani
: «
episcopi et marlyris, et sociorum ojns Colmaiini et
Totmanni. • De quibus vide cod. Bhuxeli.e.v. et
alios. Sequitur tcxtus purus.
ANTUERp.-MAx.,LuBEC.,MoLAN.et VATicAN.,num.
^fARTYROLOfiirM. — MENS. JUL. 2:58
tlie, sancti A • Eoilem ilie.sancti Wilibakli episcopi etconfessoris.
die, transla- Treviris, natalis sancti Naviti episcopi et martyris.
: Die soptima, sancti patris Tlioma) in MaUuo et saiictae
niegaloniartyris Cyriacaj. Apud Cantnariam, transla-
tio sancti Thoma; episcopi ct inartyris. Antonna),
transhitio sanct* Beggaj vidua. »
:
Die 8.
CKsaream, ad primam respon-
Fabiano capite caesus est. Eodem die, ^ sancti Ciiiani martyris
Pidsanen. et Grevenus.
ubi litura non videtur et codex tamen a Carolino
: autographo discrepat. Bouillart.
VARIANTES LECTIONES.
vei saltem qui B ^i^i cum textu legendum, ad primam responsionum
ejus confidentiam. Rursus, pro^tiiarti, habet/M/ia»i.
Cuin autem in omnibus codicibus praeterquam in
Greveno, inveniam Ciliani, ita in textu relinquen-
duin fuit. In Rabano et Notkero legitur Cliiliani, at
pro prima inllexione stat usus communis.
OBSERYATIONES.
Ruinartio a pag. 330, cuique subjungitur pag. 373,
pag 172. Et h;oc quidem, ut vera et sincera eidem-
de alteriiis Procopii ducis exercitus Actis, ut suh
noniine Melaphrastis a Surio edita sunt, censendiiin
sit, habcs in Actis ad xix Maii, pag. 304, et in Resp.
Papobrochii ad art. 5 a nuin. 29, quibus plura ad-
jicii Tillemontius toino V, a pag. 60S. Hajc cursiiu
hic dicta sulTiciant.
Do /iri/(a/ionihil in Roinanoparvo, niliil in Adono,
a Baronio pcrporam citato, legitur; nihil itoni in
C Beda aut Floro. Quod autoiii in solo Lucensi Hiero-
nymiano apographo habetur In Austria, passio
:
sancli Kyliani, censet Florentinius Inciniam esse, cx
nota mar^jinali interposilam a Gullico anliquario.
Qiiod ei facile concesserim, in eorum confirmatio-
nem, quaj monui, nempe non magis Epterna-
alibi
censem, quam caeteros Ilieronyinianos codices, in
(iallia fuisse et auctos et interpolatos. Porro Kilia-
num Rabano notuin fuisse, in ea locorum vicinia
inirum prorsus vidori non debet, hincNotkero com-
iiuinicalns diiplo auctiori elogio exornatus est, ubi
et Austriam illara ab hodierna distinctam invenios,
ut alibi non semel dictuin nieinini. Videatur duple.x
passio a Canisio edita Antiq. Lect. toin. IV, a pag.
dict., p. 991, el seq. Dubium non est quin et a
Nostro Kilianus consignatus sit, quainvis unde illuni
acceperit, ininime liqueat, Molanus hic iteriim justo
scrupulosior e textu cum expunxit. Noto, in Roinano
D parvo ineinorari etiain hac die lirictium, qnom Ado
et Noster in sequontein diein distulerunt. De Kiliano
et Procopio ita cecinit Wandalbcrtus:
Ociavo anie Mus Cilianus Proco(.iusque
Exccilent, Ghrisium virtuic et morti secuti.
AUCTARIA.
59W, carent ultima annuntlationc de Kiliano.
Mu.ner.at. textum pluribus auget, hoc modo :
. Eodem die, sancti Ciliari [Kiliaiii] inartyris. In
pago l'inciaconsi,sancti Nomii cuiifessoris. Ipso die,
sancli Thoobaldi confcssoris. •
Antuerp.-Max., ULTit.vjECT., Levden., Lovanien.,
.\lheiu;. et Danic. texliii puro sul/dunt < Eodom
:
die, sancti Kiliani episcopi ct martyris, sociorum(j[uc
239 rsUARDI MOxXACIII. 240

ejus. Qui de partibus insularum Oceani maris adve- A sancti Kyliani episcopi et martyris sociorumqueejus
niens in regnum Germaniae, ad civitatem Herbipo- duorum Colonati Thotuani. Qui Kylianiis de par-
et
lim devenil, ibique sub jiidice Gozbeito martyrium (ibus insularum Oceani maris, pro lucro animarum
capitis obtruncatione complexit. > In bocconveniunt Roinam devenit, et consecratus ibidom in episcopum,
omnes, sed Antuerp.-Max. insuper adjicil « Apud : obtenta liccntia prajdicandi, applicnit partibus Ger-
Almuridensium civitatem, sanctoium martyrum maniae et venit ad civitatem Herbipolim ibidem ;

Epictici [Epicleti] presbyteri et Astionis monacbi,
quorum gesta habentur. » llJa, opinor, quae in Vitis
Patrum a Rosweydo edita sunt, et ex iisdem apud
Surium vulgata, "suo loco illustrabuntur.
Centulen. in textu, excepto Kiiiano, praeter mo-
rem satis purus, adjicit. « Apud Heracleam, san-
diicem Franconiai Gosbertum ad Cbristum convertit.
Qui cum uxorem fratris sui nomine Erilanam, illi-
cite tenuisset, et sanctus episcopus eam relinquere
suaderet, ipse sanctuin virum et socios ejus fecit pro-
pter hocplecti.» Inannuntiationibusduabusprimis,
satis pura est. In fine « Treveris, sancti Auspucii
:

ctorum Joannis et Apri. Eodein die, sancti Quilliani episcopi et confessoris. Apud Eracleam, sanctorum
et sociorum ejus. > Satis patet Kilianum inteliigi. Jobannis et Primi confessorum. Eodem die, sancti
Bruxellen. incipit « In Ostrofrancia, passio
: Grumbaldi presbyteri el confessoris. Ipso die, beati
sancti Kiliani episcopi et martyris, sociorumque Uisibodi episcopi et confessoris. » Vide ejus Vitam
ejus. Qui de parlibus insularum Oceani maris ve- apud Surium hoc die.
niens in regnum Germaniae ad civitatem Herbipo- Belin. in textu non omnino purus, in fine habet :

lim, Gosbertum ejusdem loci ducem redarguit, quod « Item sancti Pauli martyris Constantinopolitani. »
Gaylam [Geilanam], quondam fratris sui uxorem, B Greven. « Translalio prima sanctae Barbarae vir-
:

sibi conjugem sociavit. Unde, Gaylajubente, Kilianus
episcopus el socii ejus pro veritate justitiae clain
perimuntur. » Sequitur nova anticipatio « Romae,
ad Guttain jugiter manantem, natale sancti Zenonis
martyris, et aliorum decem millium ducentorum et
trium. Item Juliani martyris. Et Grimbaldi confes-
soris. Apud Belisiacense monasterium, sancta Lan-
dradae virginis el abbatissae. Quae fuit eorum, quos
Franci Majores domus appellant, inclita proles et
beatae Gudilae nostrae patronae consanguinea. Et cum
obisset, statim beato Lamberto episcopo apparens,
locum ei suae sepulturae designat. Et cum populus
ad id explendum non consentiret, apud Belisiam tu-
mulatur, sed post triduum invenla est cum sarco-
phago divinitus transportata, ubi praedixerat. »
Yita ejus exstat apud Surium, ubi haec videri pos-
sunt.
HAGENOYEN.,postpriorosannuntiationes satis pure
relatas, de Kiliano plurima subjungit. At tu videsis G
Rabanum, vel Notkerum, quibus magis, quam huic
ginis et martyris, Nichome Jiae in loco sepulturae.
Colonani presbyteri et Tornani diaconi. Qui cum
: beato Kiliano episcopo et martyre de Scotia egressi
apudHerbipolimcivitatemFranconiaeChristumevan-
gelizantes, ad martyrii palmara cum ipso pervenire
meruerunt. Epictici presbyteri et Astionismonachi,
martyrum. Qui tempore Diocletiani ab Oriente in
fiiiesScythiae venientes, profide Christi tenti, in om-
; nibus, quibus ainciebantur, tormentis, haec creber-
rimeverbadicebant: Christianisumus, o tyranne,fiat
voIuntasDei nostri in nobis. Post variostandem cru-
ciatus, capitetruncati, martyrium consummaverunt.
Treveris. Auspicii episcopi et confessoris. Ipso die,
Disebodi episcopi et confessoris Item Wasonis epi-
scopi Leodiensis el confessoris. Civitate Rothoma-
gensi, translatio sancli Evodi episcopi et confessoris.
Apud Eracleaiu, Johannis et Primi. Sumnivae virgi-
iiis et sociorum ejus martyrum. Qui de Hibernia
egrossi, in Norbegiacoronas martyrii assecuti sunt. »
MoLAN. « In pago Auslriaeetcastro nomine Vuir-
:

coiiipilatori, fidendum esse, ex supra hinc inde da- ciburg, juxta Menum fiuvium sito, natale sancti
tis abunde constat. Kiliani marlyris, et duorum sociorum ejus, qui ab
Aquicinct., in fine post textum integrum « Win- : Hybernia Scotorum insula venientes, nomen Ghristi
tonia civitate, depositio beati Grimboldi sacerdotis in pn^dictis locis praedicaverunt, ibique ob veritatis
et monacbi Sithiensis. » conlessionem, sub quodam judice Gozberto trucidati
Matric.-Cartus.-Ultraject. c Epictici et Astio-
: sunt, et multis postea signis, veri Christi martyres
nis martyrum. Translatio sanctae Barbarae. Procopii claruerunt. » Quae Rabani verba sunt. « Ilem sancti
martyris. Kiliani episcopi et martyris cum sociis. Paiili marlyris Constantinopolitani. In pagoPincia-
Landradae virginis. Norberti archiepiscopi, fundalo- consi, sancti Nomii martyris. In Gem elaco, adventus
risOrdinis Praemonstratensis. » Agitur haud dubie corporis sancti Exuperii, signiferi Thebaeai Legionis
de aliqua translatione. Alia Antuerpite solemniter et martyris gloriosi. Treveris, sancti Auspicii epi-
recolilur xi Julii. scopi. Augustae Veromandorum, inventio corporis
Reg. Suecl-e num. 428: « In pago Pintiavensi, saiicti Quintini martyris. In monasterio Belisia,
sancti Nunni confessoris. » Castell. scribit, « Num- sancl» Landradae virginis. » De Disebodo et Sum-
mii. » niva, vel Suramiva, ut Greven. In aliis editionibus
Altemps. Transitus sancti Grimbaldi presbyteri
: « ea ost diversitas, quod addatur « Wintonia civitate,
:

et confessoris, magnae sanctitatis viri. » depositio beati Grimbaldiabbatisetmonachi Silhien-

Strozzian. :« Item, sancti Pauli martyris Constan- D sis. » Et de Disebodo « In pago Trevirico, sancti
:

tinopolitani. » An episcopi, de quo vii Junii ? Disebodi, » etc. Denique, typis minoribus « In An- :

Abdinghoffen. « Eodem die, sancti Kilianicum

: glia, sanctae Vuileburgae virginis. » ColiturxviiMar-
sociis suis Calamo et Totmanno. » Alii rectius. tii. Vide ibi Henschenium.
Editio LuBECoCoL. incipit : « Herbipoli, passio

Vli Idns. Die 9.

Romae ad Guttam jugiter manantem, natalis sancti Zenonis martyris et aliorum decem millium ducento-
runi trium. Eodem die, beali Cirilli episcopi, qui flamrais injectus, cum illesus evasisset, ac stupore tanti
miraculi a judice esset dimissus, rursus pro inslanti et alacri pracdicatione facta de Christo, ab eodem ca-
pite plexus est. In civitate Tyro, passio sanctoruni Anatholiae et Audacis sub Decio imperatore, quorura
Anatholia Christi virgo, diversis plagarum generibus vexata, novissime gladio transverberata est in ora-
tione. Audax quoque in custodiam datus ; nec mora, capitali sententia coronatur. Civitale Martula, sancli
Brictii episcopi et confessoris, qui pro confessione Domini postquam
est multa perpessus, et ab angelo
sancto et bealo Petro Apostolo conforlatus, item magiuis populoruiii credcntium multitudines oranipotenti
Deo lucrifacions, quievit in pacc.
2H MARrVROLOGIUM. — MENS. JUL. tir.q

NOT.E.
Snmitur ex Praten., Hn-iuien., Antnerp.-Majore, Item ex Albergen. et Danico, Antuerp. et Max.-Lnbec,
Muneral., Greven. et Molan.
YAniANTES LECTIONES.
Milium, Cirilli, illesus scripsi ex codicum feriiie A posilum, transverberata in confessione est, et in Mu-
oinniiim consensu. Pro a/«c/i prwdicatione, niale nerat. transcerberata, marliirium complevit. Lego
Antuerp. et Max.-Lubec. alacri persrcutwne ; pojus Brictii cum Tornacen., Munerat., Greven. etMolan.
Munerat. pro alacri habet ({/<(jrj. In Tyro servanda vidolur in Praten. scriptum Brixii alii Bricii, vel
fuit codicum lectio, pro qua in Antuerp. -Maj.et Gre- Briecii. Munerat. vitiose posuit es pro est. Molan.
\cn. est, Tiro ;sod neutrum valet, ut infra ustondam. omisit itcm, ante magnas populorum, etc. Denique
Puto Pratenseni rocte scribero, in uratione trunscer- Antuerp.-Maj. iYCfou/o pro saacto et in fine, lucrifi-
berata est, at ex aliorum auctoritate transpononda cans, quievit in Christo.
fuit constructio, pro qua in Antuerp. et Max.-Luboc.

VARIANTES LECTIOiNES.
Eadem rursum Usuardi ratio in describendo nem suam efTormat, ut qui eam legit, yix dubitare
Adone, eadem .\donis in sequendo Romano parvo, possit.quin omnino agatur deprcedicta civitate Tyro,
in quo tamen, ut die pr.tcedonti diximus,Brictius viii alias notissima. Utrum vero Anatholia nostra etiam
Julii collocatus cst. Zeno itaquocum injronti illasocio- in Hieronymianis memorari censenda sit, vide in
ruin multitudine, aliis \elustioribus ignotns, asolis Notatione Florenlinii et hoc die et sequenti, quo, in
nostris qualuor, oumdom funem trahenlibus, consi Savinis conjungitur Victoria;. Decaetero, nec Tip'i(e,
gnatur. Si major subinde notitia accesserit, ea in B nec Tira;, multo minus Tijri, vel Tyro, sed Thonc
Actis nostris dabitur. Est in Roinano pnrvo CijriUi : egenduin, qua^ nd lacum Velinum in dioecesi Reatina
episcopi et marlyris, qui non eumdem ubique locum sita est, docebit Baronius:nisi cuiii nostro P.Joanne
occupat, sed iisdem ferine verbis in Adone, Usuardo Gravio, qui notas mss. marginales adjecit editioni
et Notkero laudatur in prioribus absque positione,
;
Molani anni .\iDLXxin, quam Molarum Duacenum
sen loco certaminis, quo niodo et in Hieronymianis vocarunl majores nostri, eas notas Schotto tribuen-
positus est. De eo silet Beda at Floruset Mgyplum
;
tes; nisi, inquam,cuin Gravio pro Thorce, substituas
expressit, et Decium imperatorem et Lucium priesi- Turii Calahria.^ied hncc propriaerit Commentarii
in
dem. ct ignem <|uo consumptus dicitur. In oamdem ad horum sanctorum Acta disquisitio. Edidit ipsa
senti^ntiam loijuitur Rabanus, contexto satis longo Surius, more suo, nonnihil expolita, sed non ita
elogio. Notkorus item, licot in phrasi Adonem socu- expurgata, ut de interpolatione suspecta non sint.
t'is. characteres hujusmodi aliqnot ductori supornd- Placet historia. ut a Tillemontio disposita est to-
didit. .\lii interim Gortynam Crctae, pro qnn stat mo III, pag. 329. Ast ibi Audax excludi videtur,
Baronius, alii Bomam nominanl, qute omnia disse- quein tamenWandalbertus cum Anatholia conjunxit;
rendi materiam in Actis illustrandis subminislra- Audax sepieiio puriterque Analliolia claret.
bunt. Sunt ipsa in Surii collectione hac die, brevi,
sim[)lici et gra\i stylo composita, sic tamcn, ut jain Brictius, in civitate Martulana a Romano parva
tactse a nobis difficultates, suspicionem Tillemonlio pridie signatus, hacdie cum elogio ab Adone refer-
ingoraiit, geminum fortasse Cyrillum in unum fuis,-;e tur, quod in Notkero descriptum invenies. Noster ea
connaHun.Vide ipsum tomo III, pag. 71o. rs'ec con- C corpt"im selegit, quse brevitati suae conveniebant.
temnendas puto Castellani notatiunculas ad hanc et atque ita, ut principio dicebam, totus textus ex
scquontem annuntinlionem. Quod dixi, iisdem forine Adone acceptus est, et a nobis fideliter traditus.
verbisetiam ab Usuardo Cyrilhur. laudari, intellige Qiiid de hac Brictii historia censendum sit^ colliges
coiitractum ab eo de more Adonis elogium. ex Actis S. Chrysopoliti et soc. xii Maii ab Hensche-
Soquons annuntiatio in cilato Roinano pnrvo nio discussis et brevius apud Tillemont. tomo V,
refortur his verbis In cicitate Tyriai Anafolice el
: pag. 132. In Beda et Wandalberto celebratur hac
Audacis. Bada pro Tyrice, scribit Tir(e,ex quo totum etiam die, depositio S. P. N. Ephrem ; in Adone :

suum elogiurn describunt Ado et Rabanus ac proinde Ilem apud jErfijptum, sancti Serapionis episcopi et
Notkerus,qui forte .Tequivocationem veritus in voce confessoris. De primo agit Noster i Februarii de ;

Tyro, qua Rabanus utilur, studiose apposnit, non Serapione fortassc dubitaverit; certe de eo hac die
lonrjc ab urbe Boma. Quod certe opus erat, circum- non meminit, tres alios aliisdiebus memorans, Ana-
stanliis elogii satis indicantibus, non liic Tyriim choretam martyrem, xxi Martii Antiochenum, xxx ;

Phrniicis iirbcm, sed oppidum aliquod Italia; intelli- Octobris; Alexandrinum, xiv Novembris. Plura in
gendum. Melius id quadrasset Usuardo, qui floscu- Actis discutienda erunt de Serapionum distinctione,
los, ut ita dicain, elogii solum colligens, et contrn praeter ea, qu;c xxi Martii disputata sunt. Sed de
Adonis mentem etiarn legens Tyro, ita annunliatio- his satis, ne justo longius evagemur.

AUCTARIA.
ToRNACE.N longiores textus decurlare solitus, hic D imperatore. In civitate Martulana, sancti Briclii
omittit elogia Cyfilli el Brictii, caetera cum textu episcopi el confossoris. Eodem die, sancli patris
plaiie con\enit nostri Etfrein dvaconi, magnarum virtutum, et
Pii.s.wEN satis recte procedit usquead, sh6 Decio excellenlis ingenii viri. »
iuiperatore ; desunt reliqua omnia. Bni:xEij,EN. de Zenone egit die praecedenti. In
RoswEVD. post textum purum superaddit in line: Anatholia, Audacoet Cyrillo satis purus est. Sequi-
' Iii .Egypto, sancli Eplirom monachi. » Qui sane tiir ex ilieronymianis « Roinae,
: natale sanctarum
ab Kde.sseno diacono diversus es.se debet. virginum Floriana?, Faustinai et Felicitatis, cum
Antuerp.-.m.*x., ULTRAJEr.T.el Levden. textui puro presbyteris septem. » De Brictio etiam recle, sed
pnpfigunt < Oclava Visitationis
: beataj Maria; \ir- ojus elogium augot his verbis « Cujus animam in
:

ginis. . specic columbae nivea;, cfjelo recipi viderunt astan-

Lova.me.n. in citato augmento, prioribus similis, tes. » In lineautem additur « Eodem die, sancti
:

delicit praeterea in ologio Brictii, quod totum omi- patris Effrern.»

sit. Zenone purus, secundo loco habel:
IIa(;i:noyen. in
Ce.ntii.en. in Zenone purus est « Eodem
: die, ' Item Colonia
in Agrippina,sancti Agylolfi episcopi
beati Cyrilli episcopi. qui capite caesus martyrium i>t mnrtyris. » Vide xxxi Martii. « Eodem die.beati
consummavit. In civitate Syriie [pro Turi;p, ni fal- (lyrilli opiscopi et rnartyris, qui in yl5gypto verbum
lor,] sanctorum Anatholiac et Audacis, snb Decio
. Dei prffidicavit, et ideo tentus est a \?e Lucio, ct
:
243 USUARDI MONACIII m
flammis injectus est. Sed dum non laeditur, stupet A Belin. incipit « Octava Visitationis gloriosse
:

judex et ilium abire permittil. Qui postea plures ad virginis Mariai. » In fine, deest elogium Brictii,
lidem conveitit unde judex de sua dimissione do-
; qui in secunda editione vocatur Luricius.
lens, jubet cum decoliari. Astantes autem animam Greven.: «Octava Visitationis beatae Mariae. Apud
ejus in specie nivea; columbae ad coeleslia conscen- Coloniam Agrippinam, beati Agilolphi episcopi et
dere viderunt. " Caetera purus est. martyris. Qui ob amorem justitiae, impiis odiosus
Matric.-Gaktus.-Ultraject. « Octava Visitatio- : factus. et ab ipsis occisus, Coloniam relatus, in
nis. Cyrilli episcopi et martyris. AnathoIia3 virginis ecclesia beatae Mariae ad gradus honorifice locatus
et martyris et Audacis. Romae, Zenonis raartyris est. Apud Heliopolim, quae est circa Libanum, sancti
et decem millium ducentoruni cum ipso. » Cirilli martyris. Qui, ut lib. vi Ilistoriae
diaconi et
Vatican. num. 5949 « A;iud i^^gyptum, : sancti cum sub Constantio multa idola
tripartita} dicitur,
Serapionis episcopi et confessoris. Et depositio contrivisset, sub Juliano a paganis peremptus est.
sancti Ephrem. » Vide Observationes. Apud iEgyptuin, B. Serapionis episcopi et confesso-
Altemps. : « Eodem die, sanctae Everildis vir- ris. Materni, Galendi {prima ediiio habel Galendini]
ginis. » Gaii, Basilii episcoporum Mediolanensium et confes-
Strozzian. : « Apud iEgyptum, sancti Serapionis sorum. Senonis, Theraclii episcopi et confessoris.
episcopi et confessoris. » Apud Coloniam Agrippinain, ordinatio episcopatus
Editio Lubeco-Col. « Octava Visitationis beatae
: sancti Heriberti episcopi et confessoris, facta anno
Mariae virginis Apud Coloniam Agrippinam
.
,
Domini dccccxcix. In Jigyplo, Effrem sancti patris
depositio sancti Agillolphi archiepiscopi ejusdem B eremitae et confessoris. In llibernia, Germani con-
civitatis el marlyris. Qui cum a Carolo Martello, fessoris. Salviae virginis. Item Wichburgaj virginis.
cujus tutor et conciliarius fuit, vocatus esset, in via Translatio sanctaj Odae viduae. »
a quibusdam aemulis suis juxta oppidum Malman- Molan. « Octava Visilationis gloriosae virginis
:

dariense interfectus esl, sed post Coloniam trans- Mari*. Ipso die, sancti patris rostri Ephrem. Colo-
latus et in ecclesiam sanctae Mariae ad gradus hono- niaj, sancti Agiiolphi, ejusdem urbis archiepiscopi
rilice locatus. Item Colonia Agrippina,comniemoratio et martyris. » Dein lypis minutioribus « Qui ob :

et ordinatio beati Heriberti archiepiscopi et confes- amorern, » etc. ut Greven. Item « Apud Heliopo-
:

soris, quaj facta est sub Ottone III. Romanorum lim, qua) est juxta Libanum, » etc, etiani ut Gre-
Jmperatore,annoab incarnationeDominiDCcccxcix.» VEN. In editionibus aliis post jugiter manantem,
Sequitur « Roma) ad Guttam jugiter mancmtem, »
: inepte aliis litteris inseritur quw alias dicitur,
:

etc, ubi fuse enumerat varia tormentorum genera, ccclesia sanclce Marice fontis olei trans Tyherim, cum
quibus et Zeno et socii affecti sunt.De Cyrilloaddit, htec loca disjunctissima sint, ut recte in notationi-
ut supra« animam in specie columbae, » etc. In Ana- bus suis ostendit Baronius. In fine solum additur,
tholia, Audace et Brictio,satis pura est.In fine: « Apud « Coloniae, sancti Agilolphi, ejusdem urbis archi-
iEgyptum, sancti Serapionis episcopi et confessoris. episcopi et marlyris. » Ejus elogium non semel
Senonis sancti Theraclii episcopi et confessoris. » supra productum est.

VI Idus. Die 10.

Romae, septem fratrum filiorum sanctae Felicitatis, id est Januarii, Felicis, Philippi, Silvani, Alexan-
dri, Vitalis, Martialis. E quibus Januarius tempore Antonini, post verbera virgarum et carcerem, ad
plumbatas occisus est. Felix et Philippus fustibus mactati. Silvanus prajcipitio interemptus. Alexander,
Vitalis, et Martialis capitali sententia puniti. In Africa, natalis sanctorum Januarii, Marini, Naboris et
Felicis decollatoruni. Item Romse, sanctarum virginura Rufinae et Secundae, quac sub persecutione Vale-
riani et Galiani torrnentis subactae^ ad ultimum una, capiti illiso gladio, altera, caesa, cervice, migra-
verunt.

NOTiE.
Ex Praten., Herinien., Antuerp.-Majore, Ant. el Max.-Lubec, Mimerat.y Belin., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Scripsi Martialis cum Herinien. Antuerp.-Maj. et G bet, qui quatuor martyres Africanos ultimo loco
aliis, licet Praten. et nonnulli alii discrepent. Solus recitat. Decolatorum, male scribitur in Antuerp.-
Molan. habet Sylvani : qui cum Greven. pro carce- Majore, ubi et Cristime pro Rufince. In oranibus
reni, ponit curcercs : Belin. carceris macerationem : codicibus est Galieni, et ita proinde iu textu. Pro,
et iterum plumbatis, pro ad plumbatas, ubi
: altera coesa cervice, Greven. et Molan. legunt, altera
Antuerp.-Maj. ct plumbatus. hunt qui cum Greven. cervici, nempe illiso gladio, sed alia est Usuardi
et Molan. legunt interemptus csl, sed Praten., He- constructio. Belinus claritatis, opinor, gratia, inter-
rinien., Antuerp.-Maj. et alii omiltunt esl. Ultimus posuit ad ccdos, ante migraverunt.
vero male ^QSxai puniti sunt, quod etiam Belin. ha-

OBSERVATIOxNES.
Solita tenent vestigia cognati Martyrologi, Roma- perpetuo Adonianus esset, dubitari posset an non
num parvura, Ado, Usuardus, quibus accedere, ex potius illum, quam hunc, prae oculis habuerit. Ra-
potiori parte potest Notkerus. De illustri matris et banus certo Bedam descripsit, Notkerus Adonem,
filioruin classe in primo solum scribitur Romce, se- addita brevi clausula. Utrum autem fratres illi oni-
:

ptem fratrum. Hieronymiana exerapla ita confusa nes hac die, an siraul cuni inatre, an eodeiu loco
sunt, ut alienis auxiliis cpus habuerit Florentinius, confecti et sepulti, suo loco discutietur; praeeunte
ad vera filiorum sanctaj Fclicitatis nomina a coerae- Y)
Bucheriivetustissinio KaIendario,cujus verbarecitat
terus aliisquo immistis distinguenda. Nec satis dis- Ruinartius, pag. 20. Acta ipsa passionis ut sincera
tincte loquilur Frontonis Kalendarium scptem fra- ; subjungens, cum Surii, et Ughclli editione aliisque
trum Apii et Salaria: ; de quibus vide oditoris obser- niss. collata. Mirum quam jejune de his agat Tille-
vationem, pag. 103, nbi de tribus Missis, etc. Gla- montius tomo II, pag. 312. De aliis germanis.itideni
riora sunt, quae tradit Beda et post illuni Ado, pari septom, Tiburtinis egimus xxviii Junii, et porro
uterque sententia, licet non eisdeni oranino verbis, ageiuluni orit xvui bujus.
ouiu altcr allcro paulo sil brevior ; ct nisi Nosler Africauos aostros quatuor ita annuntiat Romanum
 : :
24o
parviim : In Africa, Jnnuarii,
Felicis. Et eadem est Ilieronymianorum phrasis,
nisi qiiod sociiailjungi videantur, a nostris plane
expuncti. Citatisjam verbis superadtlidit Viennensis
et ex eo Notkerns, decoUntorum, ac pr.titerea Qno-
rurncorpora Me<liolani(m trnnsla'n xnnt. Suspectam
translationom habuisse videtur Usuardus, cerle
eam silentio plane involvit, de caetero annuntiatio-
nem totam ex Adone accipiens. Magna, saltem po-
sleriorum duoruin, cum Victore Manro, de quo cgi-
mus VIII Maii, aflinit.is, adeo ut Acta in multis con-
venire dicantur. Vide Tilleinontium tomo V, a pag.
267. Celeberrimas virgines RnfiHani et Secundnm
solis nominibusappellavit Uomanum parvum: Roni(B
Rufince et secund(B. Has apud codicos Ilieronymia-
nos, supra laudatis fratribus immistas, observat
Florentinius nonnulla in earum laudom congerens.
Ast Ado uberius rem prosecutus, prolixo eas orna-
Actorum vidolicet eleganti compendio,
vit elogio,
quod mirum est aNotkero noiiinlegre fuisse descri-
Ton.NACEx. septem fratrum nomina enumerat, sed
omisso elogio Caetera omnia pura sunt,
PULSA.NEN. in prima purus, adjungit: « Item Ro-
m?e, sanctarum virginum Rufinifi et Secundai. •
Desunt rcliqua.
RoswEVD. textui puro subjungit Itein sanctae
Amelberga} virginis. »
Antcerp.-Max., Ultrajfxt., Leyden., Lovaxien.,
Albergen. el Danic. omnes cum Belino, Africanos
ultimo loco referunt, quihus addunt « In portu
Gandavo, monasterio Blandinio, sanctae Amelberga^
virginis. • At Lovanien. caret elogio septem fra-
trum, et Danic. proprium superaddit « In Dacia
civitate Otlhoniensi, natale sancti Canuti regis et
marlyris. • portu Gandavo monasterio Blandinio, sanctae Amel-
Centclen. « Romae, natale septem fratrum fi-
: bergae virginis, in Dacia, beati Kanuti regis ac mar-
liorum sanctae Felicitatis, id est Januarii, Felicis,
Philippi, Alexandri, Vitalis, Silvani, Martialis, tem-
pore Antonini, primati {un ?jo« privatim ?) auditi.
Deinde per varios judices, ut variis suppliciis lania- C
renlur, missi. In Africa, sanctorum Januarii, Marini,
Naboris et Felicis, decollatorum.
Mediolanum translata sunt. Item Rornae, natale san-
ctarum Rufina! et Secund;e sororum, genere et
opibus nobilium. quas praefectus Archesilaus, pro
nomine Christi prscepit capite plecti. Coenobio
Blandinio, natale sanct^e Amelbergae virginis. »
Bruxellen. de septem fralribus, poit punili, sul)-
dit « Et post martyrium filiorum, Felicilas mater,
: dicto,
pro Christo capite caesa est. Ilanc beatam fcininam
plus quam martyrein
vocat Gregoriusqux seplies in
nliis etoctavo in corpore proprio martyriuin fortiter
est perpessa. • Sequitur de Rufina et Secunda,
pure item de Africanis. In fine adjicitur
;
• Apml
Tensecam, secus Scaldam, depositio sancta) Christi
virginis Amelbergae, neptis beatac ' Gudilaj, nostr;c
patrona; Ciijus brachii os frogit Karolus Martellus
princeps. cum ipse junior esset, ut eam sibi raperot
sponsam. Quam et ipso plane cepisset uxorem, si
non virginaiis pudicitia penitus obstitis.set. Hujus
sacne virginis reliquia; postca Gandavi in montc
Blandinio snnt Irarislatae. » Vide notulam Castel-
lani.
Hagenoven. in septem fratribus rLonnihil interpo-
latus,secundo loco habet « Item sanct;e Theodono
: inodum crucis solo tenus expansis orans, mortom
electan,de cujus pcenitentia legitur. Item Patiniani
confessoris. • In reliquo textu purus est. In fine
autom nomen Iransmutat « In porlu Gandavo,mo- : tiis ex Fisciaco, natale sancti Etlonis episcopi ct
naslerio Blandinio, sanctae Quiclbergae virginis.
Patet agi de Amelherrja.
Aouiclnct. tcxlui subdit « Et sanctae Amelbergae
virginis. » Pacilicus, primus minister frat(!r (Fratrum) Minorum
Matric.-Cartus.-Ultr.uect.
marlyrum, filiorum sanctao
Januarii, Felicis, Phiiippi, Silvani, Alexandri,
;
MAnTYROLOGimi. - MEXS. JUL. 249
Xarini, Xnboris et A ptum. Xoster paucula delihavit, satis parce, ut ve-
rum fatear.pro matori;p, ab Adone tam largc digestio,
abundantia. sua suiiipsisse constat ex Actis
iluiic
ipsis, qu;o a Mombritio
et Surio postea edita sunt
: quaeque antiquitalis suae testem habent Aldelmum,
Virginuin encomiasten, aliosque veleres. Pro inle-
gritate stat Baronius; contra sentiunt recentiores,
quibus ferme accedit Tillemontius tomoIV, pag. 5,
sed maxiine pag. o8'i. Illustrem Romae carum mc-
moriam probat vetustissimus episcopatus Silrcc
candido', post loci eversionem Portuensi unitus.Sed
quidquid de his pastea statuendum sit, patet inte-
rim, ut supra dicobam, Martyrologorum nostrorum
convenientia, et ex codicibus Usuardinis, nativa
Usuardi ipsius simplicitas. De sola prima classe me-
minit Wandalberlus :
Sexto germana Chrislo pro sorte coronam
Progenie septena dicat Felicitas alma,
Quam genuit, grataraque Deo prcemisit ad aram.
AUCTARIA.
B talis etMartialis Romae passorum feliciter. Rufinac
et Secund<e virgiuum et marlyrum. Amelbergae vir-
ginis in Gandavo. »
Editio Lubeco-Col., in prima annuntiatioae mo-
dice interpolata, sic habet secundoloco: « Item
Romae, miliaro decimo, sanctarum virginumRufinae
et Secundffi sororum Qua3 ex patre clarissimo, no-
.
mine Asterio, et matre illustrissima Aurelia natae
sunt, et sub persecutione Valeriani, et Galieni im-
: peratorum, judicibus vero JunioDonato praefecto,et
Archesilao comite, diversis tormentoruin generibus
niartyrizata3, ad ultimum una earum illiso capite
: gladio, altera ca^sa cervice, migraverunt ad Domi-
num. » In Africanis pura est. Tum. « In Flandria
tyris. »
Greven. « In Dacia, Kanuti regis et martyris.
:
Qui propter amorem justitiae et religionis sanctac,
post multas persecutiones in ecclesia sancti Albani
protomartyris Anglorum, expansis manibus orans,
Quorum corpora ab impiis inlerfectus est. Paterniani episcopi et
confessoris. In Flandria, portu Gandavo, monasterio
Blandinio, sanctae Amelbergae virginis. • Vide supra
Brlxellen.
MoLAN. Aliis litteris textui inseruit « Quoruiu :
corpora Mediolanum translata sunt, » ut alii supra.
In fine « In portu Gandavo, in monte Blandinium
:
sanctissimae virginis Christi Amelbergae,
Binchii, Amelburgae electae viduae, quae cum in pace
quievisset, condita est in Laubias in basilica beati
Ursmari, et signisclara, mira veneratione fidelium
colilur. In Fisciaco, natale sancti Ettonis episcopi
: et confessoris. » Dein typis minoribus « In Dacia, :
Canuti regs et martyris. Quiproptcr amorem,»elc.,
ut Greven. Deinum « Galliisoppido Lens, obiit Pa-
:
cificus, primus minister Fratrum Minorum in Fran-
cia. » Aliae ediliones in textu idem servant. In fine
j) autem de Amclberga, ut in prima. Tuin « Eodem :
die, Laubaco cffinobio, depositio Amelbergac electK.
Qua3 signis clara, mira veneratione fidelium colitur,
Civitate Ottonionsi, sancli Canuti regis et protomar-
tyris Danorum, qui anno millesimo octuagesimo
sexto, in basilicasancti Albani martyris, manibusin
pro Christo passus ost a suo familiari. Passi suiit
cum eo Benedictus frater et alii septemdecim. Lae-
confessoris. Die decima, sanctorum quadraginta
quinque martyrum, in Mcopoli Armeni;E.» Deinum
minoribus typis In Artesia oppido Lens, obiit
: •
: « Septem fratrum in Francia, cujus meminit Bonaventura. » A priori
Felicitatis ; scilicet, parum dilTcruiU.
Yi-

247 •
\ Idus.
Translatio sancti Benedicti abbatis. Apud Armeniam minorem,
martyrum Jaiiuarii, et Pelagiap, qui equuleo, ungulis,
tyrium implcAerunt [Interserit Boiiillart. :
tyris]. In territorio Senonico, beati Sidronii
fessoris.
Soli omnino puri sunt Pulsanen., Munerat., Greven.
Cum solus veritatis amor me impulerit, ut hoc
=•
quantulumcunque opus susciperem, longeabsum ut
veritatem occultare velim aut etiam dissimulare,
vel mihi incommodam. Itaque ultro fateor litura
hunc articulum deturpari ab hac voce crnciati ad
finem et scripturam quaj nunc liturae spatium oc-
; Pratensium B, D, E, Conchens. et Montisburg., qui
cupat, alterius esse manus, licet Usuardo aequalis.
VARIANTES LECTIONES.
In Pulsanen. est Nycopoli, cculeo. In Manerat.,
Pellagii, Sidroni. Sunt qui scribant in pajjo Picta-
vensi, ut Praten., etc. Sed nostri cum Herinien.,
Translationis corporis sancti Benedicti ex Italia in
Galliam, plerisque anticpiis Martyrologiis, imo vel
ipsis Hieronymianis apographis, Lucensi praesertim
et Corbeiensi, inserta estaut adjecta memoria, quid-
quid in hunc usque diem obluctentnr Cassinenses,
ut ex ipsorum querelis aliquando coram audire li-
cuit. Beda, pro translatione, scripsit depositio, a
Floro tronslationem describente, in hac parte emen-
datus, quod tamen Rahanus servandum censuit. De
neutra meminit Romanum parvum, Ado auteni bre-
vem translationis historiam texnit, a Notkero non-
nihil auctam, cujus compendium in Auctariis da-
bimus. Noster, omissis reliquis, satis habuit transla-
tionem ipsam consignare, ut probant primae notae
codices, equoriim uno, nempe Heriniensi, sca]p.'IIo
verosimillime erasa est, loco vacuo relicto. In Tor-
nacensi notata non est, et ea propter ambo codices
illi, caetera purissimi, e genuinorum classe exclusi
sunt. Videat curiosus lector totam translationis hu-
jus, ad Floriacense monasterium, historiam, in
Actis nostns ad XXI Martii fnse de luctam, cum mi-
raculorum ibi patratorum narratione, a pag. 299 ad
357. Wandalberti versus infra dabimus. Martyres
Armeni, Januarius et Pelagia, in Hieronyniianis
nounihil deformati sunt. In Roinano parvo fit com-
menioralio sulius /a»M«ra. Ado utruniqueex liiero-
nymianis, opinor, aut ex Actis conjunxit, adjecto
brevi elogio, quod Noster ad verbum transsunipsit.
Notkerus solaultima voce diflerl at Florus et Ra-
; nabimus. Ex hactenus dictis patet germana et pura
bnnus, quamvis in rei substantia conveniant,phrasi
prorsus discrepant ab Adone, ut mihi semper fiat
verosimilius, duos illos, licet Adone antiquiores, ab
60 tanien nunquam visos fuisse. Non habeo quod
De Pr.\ten., et cum eo cohKrentibiis, uti et de
Herinien. et ToRNACEN., jam diximus. satis
Antuerp. et Max.-Lubec. et Ughellian. omittunt
in principio translationem S. Benedicti. Desunt
ctiam Sidronius et Sabinus, quorum loco habelur
« Romae, passio sanclorum Stephani et Leontii. »
Antuerp.-Max., Ultraject. et Leyden. « Trans-
lalio beati Benedicti abbatis, et sanctae Scolasticie
sororis ejus. Homa3, in Vaticano, natale sancti Pii
papie el martyris. Huic ab angelo nuntiatum est,
Pascha die Dominico celebrandum. . In Armenis
satis puri sunt. Tum « Item Romaj, sanctorum
: sancti Benedicti abbatis. Cujus corpus ex Italia de
StephanielLeontii.»Demum: « In pago Pictavensi,
sancti Sabini confessoris. » Deest Sidronii.
In LovANiEN., dcesi SidroniietSabini cictera, ut ;
priores. In Aluergen. Omissa translalio Benedicti.
item in Danico, qui proprium popularem sancluni in
;
USUARDI MONACHI 248
Die 11.
civitate Nicopoli, natalis sanctorum
ettestarum fragmentis diebus quatuor cruciati, mar-
« In Mauritania Caesariensi, sanctcB Martianae virginis et mar-
martyris. Item ia lerritorio Pictavensi, sancti Sabini con-
NOTiE.
et Molan.
A Non idcirco tamen ausim aflirmare, ut Sollerius,
Martianam intrusam fuisse. Rem in medio relinquo;
quam lectcr, si velit, defmiet auctoritate trium co-
dicum Antuerp.-Maj., Rosweyd., Aquicinct., quos
SoIIerius Pratensein secutos esse testatiir, et trium
lectionem eamdem referunt. Bouillart.
Toriiacen. et plerique aliis, ut est in textu. Mune-
rat. pro Sabini, legit Albini. Quae confusio in Au-
ctariis saepe recurrel.
OBSERVATIONES.
hic superaddam, prseter metricum Wandalberti
cncomiuin, quo Benedicti translationem etiam com-
plectitur :
Martyrio quintum sancti Janunrius, atque
Consimili decorat Pelagia sancta niiore.
Tum Henevenianis translata montibus almi
''"^^^ l^mns Benedic.ti, nunc Liger alius honoral.
B
SequiturinPratensiet in eiconsimilibus.Antuerp.-
Maj., Rosweyd. et Aquicinct. In Mauritania Cce-
:
sariensi, sauctce Marcianoe virginis et martijris, super
erasis aliquot verbis, citato Pratensi codici iiitrusa,
ut me monuit oculatissimus tesiis clar. Castellanus,
quod superins x Januarii iterum indicavimus. De
vero passionis die non disputo, nain et liac die in
Hieronyniianis i>/rtr</rt»Hsali(|uis in Mauritania, forte
pro Marliana, recolitur. Unicus est disquisitionis
nostrae scopus, utruni ex tain unanimi codicum
aliorum consensu, vera Usuardi sententia non aper-
tissime liqueat ?Etita quidem nobis videtur, urgen-
tioribus argumentis libenter et ultro cessuri. Binae-
annuntiationes ultimse pure Usuardinae sunt, nisi
fortassein depravatis Ilieronymianorum nominibus,
cum hisce sanctis affinitatem invenias, et Basinum
v. g. codici Lucensi assutum, pro Sa6iHo nostro ac-
cipiendum existimes. An hic Sabinus Brixia accer-
q sendussit, docebit Castellani notula ad hunc diem
ubi aliani adjicit de Sa6i)!o et Cijpriano in Romano
moderno signatis. Ulramque in actis nostris exaini-
Usuardi lectio quem mirum e&t,Pium papani prae-
:
lerii.sse, ab Adone hac die tain distincte propositum,
a Notkero in sequentem dilatum.
AUCTARIA.
fine adjungit his verbis. « In Dacia, civitate Wibur-
gensi, natalis sancti Ketelli confessoris. » Videtur
marlyr fuisse.
Centulen. « In Galliis, coenobio Floriaco.adven-
:
: tus et translatio corporis sanctissimi Patris Bene-
dicti abbatis, simulque beatse Scholasticae virginis,
: soruris ejus. In Armenia, civilatis Nichopoli,sancto-
ruin martyrum Januarii et Pelagiae. In territorio
Pictavensi, sancti Sabini confessoris. Hic fuit ex
D magni Patris sancti Germani. »
(li.scipulis
Bruxellen! « Floriaco, adventus seu translalio
:
monte Cassino in Gallias ad monasterium Floria-
cense translatum est. » In Arinenis satis purus ;
per^it « Roiiue in Yaticano, natale sancti Pii papae
:
elmaityris. Qui ex annuntiatione angelica, Pascha
Dominisemper in Dominica celebranduni constituit.
 »

m MAMTYROLOGIUM. — MENS. JUL. m

Ileiu iiuiiKe, passio saucloruin Stophani etLeontii. A deesl] Pictavensi, sancti Albini confessoris. Et in
In Maurilania Civsariensi, sancUe Marcianin virginis territorio Burdegalensi, sancti Sabini. .
et iiiartyris. • Oblitus est se eamdeni signasse ix LrxoviE.N-. « Depositiosancti
: Hidulphi archiprac-
Januarii. In Sidronio, purus est. Tuin « In pigo : sulis, .Mediano monasterio quiesceiitis, glorios;e san-
Pictavensi.sancti Albini confessoris. • Voluit dicere ctitatis viri. »

Siibini, nisi agat de Albino, \el Albano socio Lisiani, Editio LrnEr.o.-CoL. : « Romaiin Vaticano,nataic
ut infra. sancti Pii pap;e et niartyris. Qui sodit iii episcopatu
IlAr.E.NOVEN. « Ronia} in Vaticanoad S. Petruin,
: annis xi, inensibus iii, diebus xxi. Iluic ab angelo
depositiosancti Piipap;e etniartyris. II ic, nonuspost nuntiatum est Pascha die Dominico ceiebranduin.
beatum Petrum, nndecim annis et niensibnsiiuatuor Et constituit Iicreticum venientem ex Judaeoruin
etdiebus \iginli unuin re\it Ecclesiam. Ilic passus lueresi suscipi et baptizari. Itein Roin;c, sanctorum
Antonio [.\ntonino] imperatore. Iste constiluit Pasca Stepliani ot Leontii inartyrum. In Armonis, salis •

die Dominico celebrari, ne cuin JudaMS \ideamur pura est. Tuin « Treveris, beati Hidulphi episcopi
:

judaizarc. Ilic constituit ha^reticum venionteni de
hsresi Judioorum debere recipi et haplizari. Ilem
constituit sententiam excomiiiunicationis ferri in
violatores et vastatores ecclesiaslicarum reruin et
ecclesiaruin. Ilem quod clericus, qui paravit suo
episcopo insidias, quod doponatur etcuria> Sieculari
tradalur. > In Armenis purus est. Dein « Roiini.',
passio sanctorum martyruin Stephani etLeontii.»
De Sidronio recte. Tuin « Eodem die, translalio
sancti Benedicti abbalis et Scolasticee sororis ejus.
ot confessoris. Eodeni die, beatoruin inarlyrum Sa-
vini et Cypriani fratrum. In torritorio Piclaviensi
sanctoruin Aibini, Luciani et Scviaiii confessoruin.
In Floriacoinonasterio territorii .\urelianensis,trans-
latio sanctorum corporum Benedicti abbntiset suro-
ris ejus Sclioiastic;c virginis, do Itaiia in Gailiam. »
: B BKLiN.incipit: «Roinae.beati Pii papiuet inartyris.»
In fine Sabinum Sidroaio anteponit. Et in secunda
: editione adjicit: « Item transiatio sanctae Scolaslicaj
virginis. »

Qui post devastationem monasterii sui factam a GnEVEN. « Roinae in Vaticano(toste Adone) san-
:

paganis, corpus ejus [non est sijntaxis] in Galiias cti pap;e ei martyris, qui sedit in episcopatu
Pii
deportatum est, cum corpore sanctae Scolaslicic. annos xix [.-Vdo xviii]. Sub hujus teinpore Her-
In Sabino purus est. mes iibrum scripsit, qui Pastor appeliatur. quia in
AQCir.iNCT. de Martiana, dictuin est. Post Sabini, habilu pastoris ei angelus apparuit. Eodein die,
adjungit « Et sancti Albaiii confessoris et Lisiani.
: beatorum martyrum Savini et Cipriaiii fratruin. Ro-
Item, sanctorum Savini et Cypriani. Roinae, sancti m;B, Stophani, Leoncii, Mauricii et Militonis.Bertini
Pii papae. Ilujustempore Ilermos librum scripsit, qui martyris. In Siria, sancti Marciaiis. ApudCaesareaai
appeliatur P«s<y>*, quia in habitu pastorisei angeius Mauritani;e, passio sancl;fi MariiC virginis, quaj sub
apparuit. » Haec postrema dePastore, ex Adone ac- Budari [)assa est. lliduiphi archiepiscopi Treveren-
cepta sunt. sis ol coiifessoris, fratris saucti Erliardi episcopi
Rei;. SiEc. qui fuitUrsini a Rosemberg: «In civi- Ratisponensis. llic pondus curae pastoraiis, quod
tateMantute, sanctae Speciosaevirginis.Dupi.^.class.» aegerrinie ferebat, deponens, in saltu Vosago ereiai-
D.WEHONE.v. « In territorioSenonico, bcali Sedro-
: ticam \ilain duxit, conversatione pariter et mira-
nii niarlyris. Iteiii, in torritorio Pictavensi, saiicti culis pneclarus, miiitos in eodein [iroposito niiignac
Aibini confessoris et Lisiani. » G sanctit;itis viros iinitatores haberc ineruit. In terri-
M.\TRir,.-C.^UTUs.-ULTR.\jECT. « Translatio sancti : torio Pictavensi, Luciani et Savini confessorum. In
Bcnedicti abbatis. Sidronii martyris in Senonico. Brihiniiia, transiatio sancli Maciovii opiscopi et con-
Sabini coiifessoris. Januarii et Peiagi;e inartyrum. fessoris. In Dacia, trauslalio saiicti Keliili [jresbyleri
Joe! ct Esdr;e propbetarum. » De quibus xiu hujus et confosioris.Translata est cum sancto Benediclo
in textu Usuardinoagitur. etiam sancta Scolastica soror ejus atque in paTtibus
Hkiotia.n sign. P. o « Roniae, passio sanctorum
: Cenomanensiuin, religiosoruin dovotione condila.
Slephani etLeuticii. • Supra Leontii. Iteiu sancti Euiogii. »

Keg. Sl"ec. suI) nola num. 428: « Parisius Albini MoL.AN., poil, Benedicti abbatis,a.\\h litteris textui
confessoris. » inserit < Postquain enim, sicut ipse vivens prae-
:

CoDEX D. Df Ciii:v.\L., sign. C. : « In torritorio dixit, monasteriuin ejiis a gentibus vastatum est,
Pictavensi, sancti Aibini confessoris et Lisiani. Et Domino revelante, reportuin est corpus ejus, et in
sancti Savini et Cypriani martyrum. » Galiias transialum, atque in inonasterio, quod voca-
In Vatican. deest translat. Reiiedicti. Do Sidronio tur Floriacuin, cond;gne sepuUuin. Translatuin cst
et Sabino nihii. .Adjicitur « Rom;c, sancliPii p,i[)X',
: pariter ctiain corpus boat;e Scholasticae, sororis
quisedit in episcopatu annisxi. Ilem Romae, sancto- ejus, atcpie in partibus Conomanensium, religioso-
riim Lconlii, Stephaiii, Mauricii. » ruin dcvotiono condituin.» In iine soiuin aildit :«Et
Ai.TE.Mp^. « In .Mauritania Caesariensi, sanctre
: Lisiani. Roiiiae, beati Pii papae. » Inaliis edilionibus,
Marcianae virginis el martyris. Iteni Lisani, Saviiii iirevior est translationi.s historia. In lino aiitem ha-
et Cyprini niartyrum. » D belur : • Boin;i', i)oati Pii pa[);e (et iiiartyris). Tre-
Flore.nti.v.« Romae, passio sanctorum inartyium
: viris, .sancti iliilulplii, episcopi et confessoris egre-
Ste[)hani et Leontii. In territorio Pictavensi, sancti gii.Wiljurg;e in D.icia, saiicti Ketilli confossoris. »
Albini confessoris. » Lectiones dc eo apud nos mss. suo tempore illustra-
BuRDEruLE.N. « In territorio Senonico
: [aliquid bunlur.

IV Idus. Die 12.

Apud Cyprum, beati Nasonis, antiqui Cliristi discipuli. In Aquileia natalis sancli Hermagoraj episcopi,
discipuli beati Marci evangelist*, qui inter miraciila sanilatum et prajdicationis instantiam, ac populorum
con\ersionom, piurifiia pomarum geiiera expertus, ad uitiiiiuiii cuin Fortunato arcliidiacono suo, ca[)itaii
supplicio porpeluum ineruit Iriumphum. In Caesarea, sancti Dii».

NOTyE.
Puri sunt Praten., Herinien., Anluerp.-ilajor pA Munerat.

• Sanctus Dius additus hic est ab Usuardo posl pium. Do illo sanctonihii in Dcrvensi codice. liiiiin
oblatum Caroioregi prinium sui Martyrologii exem- mcmorant Hieronymiani indiceset Ado. Bouill.xut.
 :

251 USUAKDI MONAGIII 2o2

VARIAiNTKS LECTIONES.
Ermagoree legit Aatuorp.-Maj.ii'/-(Haf/oreMunerat. A. versionem. Iii Praleiisi esl Diji,in Aiituerpien.-majore
uterque neglecta diphlhongo; seJ in in textu melius. Disi ; certum suppono ex codicibus et extractis plu-
Idem Munerat. male scribit conversationem, pro con- rimis, omnino legendum esse Diij ut praefert textus.

Bina hodie in Romano parvo annuntiatio pro
libitu, ni fallor, posita, quarum secunda proponitur
hoc modo Apud Cjjpryum, Nasonis, aniifiuiChrisli
: Qua porro verosimilitudine dici possit Marcum
discijmli. Intersere, natalis beati, et habebis sensum
Adonis, patebitque quid el unde Noslcr acceperit.
Non dubium est quin, ut recte advertit
hic intelligendus Jason, vel Mnason, de quo in
sit
Actibus apostolorum cap. xxi. Et quidem Jason in
moderno Romano nuncupatur, ast codices nostri
omnes, Romani parvi et Adonis lectionem constan-
OBSERVATIOXES.
Hennagoram quarto supplex Aquileia frequenlat,
Antistes precibus popiilurn qui fulsit et Urbem.
evangeiistam Aquileiae fuisse, ibique Hermagoram
episcopum instituisse, non iiiiprobabiliter ostendi-
Rosweydus, mus in Iractatu de Patriarchis Alexandrinis, disser-
tatione fundamentali, | 2, num. 20. Caetera in Actis
discutientur. Dium \e\Divum in Hieronymianis legi
falclur Florentinius, expressa ejusdem in Adone
mentio Apiid Cwsareain, sancti Dii ; quae ferme
:

tissime tenent. De eo nec in Hieronymianis, saltein
hac die, nec in Beda,Floi-o,Rabano aut Wandalberto
quidquam legitur. Notkerus a textu nostro permodice
discrepat. Utcunque sit, certum puto agi hic de
Mnasone illo Cyprio, qui fuit unus ex discipulis Chri-
sti, ut pridem ostendit Ilenschenius xxv Junii, a
pag. IV, et nos fusius, si opus est, de eo in Actis ex
professo disputabimus. Hermaijorce memoriam recoli
etiam Usuardi verba sunt, et ipsius cerla, ut ego
quidem ex probatissimorum codicum consensu exis-
timo, quanquam nec Belinu3,necGrevenus,nec Mola-
nus, neccodices aliqui aliieamannuntiationemposue-
rint, quae, procul dubio, causa fuit, cur et a Baronio
neglectasit, ut pote in solitisejus fontibus non reper-
ta. Haec pro textu nostroplene et integre Usuardino.
Sequitur in Adone Mediolani, translatio sancto-
:

in Hieronymianis, videntur indicare adjuncti chara-
cterismi^ tamelsi in omnibus codicibus nomen cor-
ruptum sit,aliis Armirieri,a\Us Armi(jiri\e\Armageri
legentibus, praefixo ubique Fortimati nomine, quem
a nostro abesse male refert Florentinius. Caeterum
in Romano parvo sic primo loco clarissime Herma-
goras exprimitur : Aquileiae, Hermagore episcopi,
rum martgrum Nahoris et Felicis ; satis conformiter
B ad dicta x hujus. At vero apud alios faciem mutavit
ea translatio. Sic Romanum hodiernum clare indicat
diem natalem, seu diem quoMediolanipassi sint, ut
facinnt etiam codices in Auctariis citandi. Notat hic
Castellanus locum alium in eorum Actis suggeri,
alii lenebras alias affundunt sic ut haec seges sit
;

discipuli sancHMarci.iihce nihil magnopere adjccit intricatis qua'Stionibus, alibi elucidandis, involuta.
Ado, quibus indicat fahseprimum ejusdem
praeter ea Adde memoriam sancti Cleli papcc in eodeni Adone
episcopnm. Itaque elogium totum in la-
civitatis consignatam, sed aNostro itidem praeteritam, forte
terculo nostro repra>sentatum et archidiaconi quod eumdem crediderit cum Anacleto, ase notato
Fortunatl societas^ pure Usuardina sunt^ ex Actis XXVI Aprilis. Nota est celebris controversia de Cieto
aliquibus decerpta. Qualia fortasse sunt, quae et Anacleto, uno an gemino, eodem an di verso; nota
edidit Mombritms tomo II, pag. 2, vel quaj nos Martyrologiorum confusio et oppositio, ut ad praefa-
mss, habemus. diverso stylo et ordine, suo loco tam diem abunde indicavimus, et porro in Actis
examinanda. Waudalbertus Hermagoram disticho mensis Julii, ad hanc vel sequentcm diem, fusiuset
honoravit : forle de integro erit disceptandum.

AUCTARIA.
ToRNACEN., toto textupurissimus,in finesubjicit G cusati quod Ghristum colerent, duodecim diebus in
:

« Eodem die, Felicis et Naboris martyrum. »
PoLSANEN. omiltit « Dii, » ejus loco substituens
« Mediolani, natalis sanclorum martyrura Naboris
et Felicis. »
carcere sine victu tenti sunt, deinde fustibus caesi
et ignibus traditi, illaisi permanentes,'finaliter capi-
talera sententiam susceperunt. » Manu multo re-
centiori assuitur « Et beatae Wilgefortis virginis et
:

RoswEYD., Antuerp. ct M.^^x.-LuBEC, et Greven. martyris, filia) regis Portugalliae. » Ab aliis ponitur
et MoLAN. omnes deficiunt in ultima annuntiatione. 20 Julii.
Antuerp.-Max.,Ultraject., Leyden., Lovanien., Hagenoyen., in prlmapurus, de Ilermagoramulta
« Apud Mediola- narrat ex Actis commista, qua^ triturari merentur.
Albergen. el Danig. primo loco :

num civitatem, natale beatorum Naboris et Felicis. De Nabore item et Felice non pauca, aliunde magis
Qui Maximiano imperatore accusati quod Christum probanda. Convenitcum textu « In Caesarea, san- :

coierent, duodecim diebus in carcere sine victu de- cti Dyi. »

lenti sunt. Deinde traditi Anolino consulari, [et] AQUicixcT.pro Dii, scribit Disi,ut A.ntuerp.-Major
fustibus ca3si jussi sunt ignibus censumi. Qui, illaesi supra. In fincadjicit :« Romae, sancti Cleti papae et

perseverantes, ad extremum capitalem sententiam martyris. Ilic ex prajcepto beati Petri, viginti quin-
susceperunt. » Post hsec sequitur de Nasone, Ilcr- quc presbyleros orJinavit in urbe Roma qui et se-
;

magora, etc, pure, sed deest etiam annuntiatio pultus estjuxta corpus beatiPetri. • Ha;cexAdone
ultima, sum|)ta suiU.
Centulen.: « Apud Aquilegiam,sancti Hermagonc Vir/roKiN. ct RiiG. SuEG. sign. num. 138 « Roma},
:

episcopi et martyris, qui cum Fortunato archidia- D sancti Pii papai. Sub hujus tempore Hermes libruui
cono suo, capitali supplicio. perpetuum meruit scripsit, qui appellatur Paslor, quia in habitu pa-
Iriuinphum. InCypro, sancti Nasonis antiquiChristi storis ei apparuit angelus. •
discipuli. Mediolani, translatio sanclorura Naboris M.\.trig.-Cartus.-Ultrajegt. « Felicis etXaboris
:

et Felicis. » fratrum et martyrum. Horuui corpora cum tribus

Bruxellen. « Roma3,natale sancti Anacletipapae
: regibus Coloniam traasiata suiit. llerinagors epi-
et Martyris. Qui post beatum Clementem rexit Ec- scopi discipuli sancti Marci evangelista!. »
clcsiam annis no\em, ct sub pcrsecutione Domitiani In Vatigan., num. 5919, deest Hermagorai Addi-
« Mediolani, natale sanctorum martyrum Nabo-
martyrio coronatus est. Ilic sacerdotes prae caoteris tur :

jussil honorari, et prohibuit ne ipsi siae testibus ris et Felicis. Romaj, sancti Anacleti papa-- qui prae-

sacrilicare pi-ccsumant. » Dcin de Nasone ct Herma- fuit Ecclcsiai annis 12. Lugduni, sancti Viventioli
gora pure, pra3termisso Dio. Tum « Apud Medio-
: episcopi. » Sic recte, alii male.
lanum, Natale beatorum Natalis, Felicis, Naboris et Flouextin. in paucis voculis discordes. ita fermc
Primntii. Qui apud Maximianuin imperatorciu ao- omues habeul : « lu Tuscia, in territorioFloreuliuo,
 » ;

233 MAIM VUOLOr.HM. — MEiXS. JLL. 254

apud inonasteriuin sancti Michaelis de Pasignano,
Fesulan.L' diuccesis, transitus sancti Joannis abbatis,
fundatoris ordinis Vallis-Unibrosa\ Qui vivus in s;e-
culo se totis ^iribus inortificavit pro Cbristo. Hujus
venerabiiisobilus exstitit anno incarnatiVerl)i.MLXX.iii
(alias .MLXXiv). Tanien festivitas fit iii Tuscia vi Idus
Octobris. In partibus Tusciie, cixitate Lucana, natale
sancti Paulini cpiscopi prinii ejusdem civitatis et
confessoris atque Se\eri et Tbeobaldi. Quorum cor-
pora sepulta sunt in ecclesia catliedrali dicta; civi-
tatis Apud Antiochiain, passio sanctorum Martyrum
A hic passio, die voro scqnenti, sepnltura, Vincentii
martvris. In Tuscia, civitate Luca, beali Pauli,
priini ejusdem nrbis episcopi. Qui sub Nerone, in
radice moiitis Pisani post, » etc, nt Bei.ix. « Apud
Modiolanum, sancti Magduni, discipuli Cliristi. Lu-
gduiii, sancti Juventioli episcopi et confessoris. In
terrilorio Hituricensi, sancti Menulphi episcopi et
confessoris. Item sancli Cleli pap;o, qui, ut dicit
Ado, Roma) sedil annis xii. Hic ex prajcepto sancti
Petri, quinque, » etc, ut Aqltici.nct. ex
viginti
Adone. Nota quod Ado hic habet Cletum sexto
« :

sanctorum niartyruiiiQui-
XI.V1 (sicut Iej,'itur in trestis vero Kal. Maii Anaclelum. » Hoc vere dicit Greven.
rici et Julitta}) qui martyrizati sunt sub Ca.^sare Ju- ((Usuardus vero contra hic Anacletum die soquenti.»
liano, et a praeside Afexandro capitali scntentia IIoc falso. « Apud
C;vsareain, beati Dii confessoris.
pereinpli sunt. > Theodora) femina;, qu;i^ temporo Zenonis
reIigios;e
Anui.NGHUFKEx. : « Eodem
die, beali Henrici impe- iinperatoris per inaleficuin decepta, cum adulterium
ratoris confessoris. Spectat ad 14 Julii.
« coinmisissct, inoxcoinpuncta, monasterium virorum
Editio LruEro.-CoL. de Nabore et Felice habct, ingressa, de crimine falso accusata, patientissime
ut Antieup.-Max., etc. In Nasone et nermagora, tulit, ac miraculis coruscans, tandem quievit in
nonniiiil interpolata est. De ultimo, notanter addil: B pace. Item, sanct;i' meinori;B Joannis Gerson, do-
t Requiescit Osnaburgi. » Dein « Lugduni, saiicti : ctoris Christianissimi, qui vita et eruditione exi-
Juvcntioli episcopi et confessoris. In Cii^sarea, sancti mius,quievitannoDominiMCcccxxix.^ llicsanctitas,
Disi confessoris. • Ubi hunc titiilum confessoris re- cultus, etc, desiderantur.
perit, equidein nescio. Mob.\.N.: «In territorio Bituricensi,beatiMeinulphi
Belix. scribit • Hermacora.' et Hermagorii. • Deest
: pr«sulis. Mediolani, sanctoruin marlyrum Naboris
Dii. In fine additur: «Mediolani, sanclorum inarty- et Felicis. In Thuscia civitato Luca, beati Paulini,
rum Xaboris et Felicis. In Tiiscia, civitatc Lucana, ejusdem civitatis, » etc, ut Belin. « In Pompeia,
:

beati Paulini, ejusdem civitntis priini episcopi, qui passio sancti Vincentii martyris, cujus passio habe-
sub Nerone in radice niontis Pisani, post multos tur. Lugduno GallicC, deposilio sancti Juvencioli
agones, martyrium suum consummavit. Item, sancli e|iiscopi. Item, sancti Joannis Gualberti. » Et mino-
Joannis Guaiberli. ribus Ivpis « (lujiis vitain edidit Blasius Milanesius,
:

Gbeven. Eodera die,apud Mediolanum, natale

: «
\celut Adoni placet, translatio Felicis et Naboris
martyrum. Qui cuin essent cives Mediolanenses, ac-
cusati quod Christuin colerent, in carcerem, negato
cibo, missi sunt. Deinde fustibuscasi, ignem supe-
Generalis Ordinis Vallisumbros;e. » In editionibus
aliis, de Nabore et Felice; de Paulino Lucensi, de
Gualberto, de Juventiolo, Viiicentio et Meinulpho,
ut in priori. Noto has editioiies legere Vivencioli
rectius posuissent Vioenlioli, Additurhic « Die duo- :

rantes, decoliatione martyriumconsummaveruntsul) decima, sanctorum martyrum, Procli et Hilarii, ct

Maximiano. Iloruin corpora cum sanctis Magis Colo- sancti patris Michaelis Malajni. »
niam translata, ibidem requiescunt. Anacleti papje

III Uus. Die 13.

Joel et Esdrae prophetarum. Apud Macedoniam, natalis beati Silese apostoli ;
qui cum esset unus de pri-

niis fratribus, et ab apostolis ad ecclesias genlium destinatus. pra^dicationis ofiicium, gratia Doinini plenus,
instanter consummavit, atque in passionibus suis Christum clarificans, postmodum requievit. In Africa,
sanctorum confessorum Eugenii Carthaginensis episcopi, fide ac virtutibus gloriosi, et universi cleri Ec-
clesiae ejusdem, qui cajdeinediaque macerati, fere quingenti vel eo amplius, inter quos quamplurimi erant
lectores infantuli, gaudentes in Domino, procul exilio crudoli exlrusi sunt. Erant autem in eis nobilissimi
archidiaconus nomine Salutaris, et Muritta secundus in ollicio ministrorum, qui tertio confessores effecti,
gloriosae in Christo perseverantia) tilulo illustrati sunt. In Brilannia minori, sancti Turiani episcopi et
confessoris, mirai simplicitatis et innocentiae viri.

NOTiE.
Sumitur ex Praten., Ikrinien., Anluerp.-Major, et Mimerat. ut die pracedenti.

Praten., legit Joel et Esrcc
EzrcB ; Antuerp.-Major, Johel
Jochs et Ozeie. Liceat milii ex aliis cum Adone
scribere Esdroe. Posui consequenter ex eodem, cum
Pratensi et Herinion., Silea;, tamctsi in aliis melius
habeatur SHa>. Errat Antuerp.-Major scribens et
Apostolis, oxpuncta particula ab. Solus Piaten. habet
Carthafjinensix, satis recte, sed secutus sum reli-
quoruin torrentem. Pro unicersi cleri, pessime legit
Antuerp.-Major unirersalis. Sic in Pralensi el Mii-
VARIANTES LECTIONES.
; lierinien., Juhel el C nerato nobHissimiis, Tpro nobilissinii. Iteni in Antuerp.-
ct Hesdrcc /Munerat., Majore, exsilio trusi. Sphalmata alia sunt in Mune-
rato Murilu, ylorioso et niLrw sunt siniplicilalis. In
Aiituorp.-Majorebene legitur Tanriavi, in aliis om-
iiibus Turiani, etiam iii apographo noslro Pratonsi,
et,j;im passiin ex ^ila apud Surium ex Barrali edita,
quidquid scribat C;islellanus, se in Pralcnsi legisse
rnriari. Ita ctiam legcndum inonet ad inarginoiii
Martyrologii sui universalis Gallicc Tnriaf, cujus
corpus, inquit, Parisiis quiescit.

OBSEUVATIONES.
Superius ad monuimiis, pr.iitermissum a
Jnlii ex jain citatis Martyrologiis, qui iitrol)i(jue nomen
quom iii Romano parvo et
iiostro pniphetnni Joelrni, idcm rciiotunt, Nolkero
Joelern oinillenlo, quoin su-
Adone [saiu; conjuiictum invenerat. Recte id ab co pra nomiiiavcrat. Silmni, seu inelius Silam, aiit si
factum, satis modu palet, cum hic ideiu propheta vis Silcanuni, primiis inter anliquos, quoj sciam,
denuo rccurrat alleri coimlatus, studio an errore, rofertAdo, hic brevitcr, ast iiitor Fosti\itates apo-
non exauiino. Sumpla cst tola nostra anuuiiliatio stolorum cum eo elogio, quod fcrine totum a Nostro

255
in laterculum suum translatum exhilniiinus. Cstera
ejus gesta ex. Actii)us aposloloruin atqne epistolis
Pelri et Pauli, liistorice in Actis deduci poteriint,
cui rei viam stravisse videtur Tillemontius tomo I
variis locis, ibi accuralius expendendis. Notkeriis,
quod mirum (!St, ncc verbo de eo memiiiit, ejus loco
substituens Margarelam AiUiochenain cum vit.e coin-
pendio ex verbis Rabani ferme conlexlo, Romanum
parvum de Garthaginensibus sic loqiiitnr Et san-
ctorum confessoruin Eugenu eplscopi el universi cleri
Ecclesice. His accedit brevis Adonis panegyris, fere
ad verbum a Noslro transsumpta; iiberalius aNotlvero,
in quo advertas, non inepte haberi, lectores infantu-
lique, contra quam Ado et Usuardus, obscurius, ni
fallor, expresserint. Non defuit celeberrimorum
confessorum elogiis materia, ex Victore Vitensi,
barbaram illam Hunerici persecutionem fuse pro-
sequente, a principio libri II, ut vide in editioni-
hus Chiffletii et Ruinartii, vel in ipso Surio. [n
quibus autem a Victore differat Gregorius Turo-
ToRNACEN. de Sila habet usque ad consummavit,
de Africanis usque a,d extrusi sunt desuntelogiorum
reliqua.
PuLS.\NEN. in 1 et 2 satis purus, oinittit reliqua
quibus substituit : « Ipso die, sanclae Margaritaj vir-
ginis el martyris. > ViCTORiN. et Reg. Sueo. sign. num. 130, in fine
Antuerp.-Max -Lubec, puri usque ad exilio cru-
deli trusi sunt, reliqua omnia, quse in textu se-
quuntur, praetermittunt.
RoswEYD. nihil hahet de Turiavo sed in fine ad-
dit sequentia « Itein Margaritae. Et Mildradaj virgi-
: Matric.-Cartus.-Ultrajeot. « Henrici imperato-
nis, sororis sancti Lebuini, Deo dilectaeet in Canlia
depositae. Attali martyris. In iEgypto, Serapionis
monachi. »
Greven. et MoLAN. secundo loco interserunt
« Romae, depositio Anacleti papae. » Vide reliquia in
aliis codicibus inferius.
ANTUERP.-MAx.,ULTRAjECT.,LEYDEN.,inprimapuri,
subdunt « Apud Antiochiam, natale sanctte Marga- C
: Albanensis, ordinis Minorum. «
relai virginis_, quae cum esset annorum xv sub pvx-
fecto regionis Olibrio, post diversa poenarum genera
et stupenda miracula, demuin agonem inartyrii ab-
scissione capitis consummavit. Romae, natale sancti
Anacleti papae et inartyris, qui tertius post beatum
Pelrum, cum rexisset PJccIesiam annis ix persecu-
tione Domitiani martyrio coronatus est. » In Sila
puri sunt. In Africanis desunt ea quae sequuntur
post c)'wc/e/is exilio trusi sunt. De Turiavo, nihil.
Albergen. et Danic. cum trihuscitatisconveniuiit;
sed Joelis et Esdrse hahent tertio loco, post Anacleti.
Conformior est Lovanien. in annuntiationumordino,
sed totum Africanorum elogium rescindit.
Centulen. « Natale sancti Sileae apostoli, qui
: ris. » In Turiavo, pura. Dein
apud Machedoniam Christum in passionibussuis glo-
rificans, postmodum requievit. Alexandriae sancti
Joannis patriarchee, qui Ele.... [EleemosynariusJ
nuncupatur. In Africa, sanctorum confessorum Eu-
genii Carthaginensis episcopi, Salutaris archidiacoii;
et Muritta.\ secundi in ofiicio ministrorum et uni-
versi cleri ecclesia? ejusdem. In Britannia minori,
sancti Cerinni episcopi et confessoris. » llaud dubie
l^uriani, vol ut in toxtu, Turiavi.
RuuxELLEN., priino loco, de Margareta, ferme ut
supra. In prophetis et Sila, satis purus de Africn-
nis, sistit in pulsi sunt exilio. Sequitur « Apud
Alexandriain, beati Joannis patriarchae, viri Dei, et
in compassione et eleemosynarum
Itom in Alexandria, saiictorum Menn;c, Serapionis,
Zononis et Nasei presbyterorum. » Denique in Tu-
riavo purissimus est scribit tamen etiain cuin aliis
; festuin servatur Dominica secunda monsis Julii. Ci-
Turiani.
Hagenoven. Esdram omiltit,
aptat, quale de Osea dedimus v hujus. In Sila satis
piirus est. Sequitur longior historia do sancla Mar-
garota, iii qiia noc draco rufus dcsideratur,
:
USUARDI MONACHI 256
nonsis sub iniliuin lib. ii. Histori^e Francorum,
iiiActis discutielur. Videri interim potest Tillemon-
tius tomo XVI, persecutionem Wandalicam Gallice
descriheiis a png. 492, ubi de Eugenio et aliis ab
arliculo 21, pag. 511 de facta autem difficultale
:
agit, pag. 800. Interim manifestissimum est, tolum
hactenus textum ex praefalo Adone plane mutuatum
Hieronymianis, Beda et Floro tacentibus Turianus a
: solo Usuardo consignatus est, qui forte sacrorum
pignorum, de quibus inVita S. Leufredi, xxi Junii,
pag. 112, agitur, translationi interfuit ut proinde :
dubitari minime possit, quin genuinum etsimplicem
lexlum dederimus, excluso Anacleto, quem nescio
unde Greven. et Molan. hacdie secundo loco intru-
sorint, codicibus aliis purioribus plane ignotum. A
textu Usuardino longissime recedit Wandalbertus,
cujus hi sunt versiculi :
Turlius ^gyptum prieseutat Serapioni,
B Attanus et miirivr caclesti flore nitescit.
AUCTARIA.
sunt Africani et Turiavus, quorum loco < In Bava- :
; ria, translatio sancti Castuli martyris. InBabenberg,
sancti Henrici imperatoris confessoris. •
;
Aquiginct. post textum subnectit « Alexandriae, :
beati Joannis episcopi, Eleemosynarii. »
:
« Eodem die, sancti Minulfi confessoris. Eodem die,
sancti Cleti papaj. Hic ex praecepto heati Petri, vi-
ginti quinque presbyteros in urhe Roma ordinavit
; qui sepultus est juxta corpus beati Petri. »
:
ris. Cleti papset martyris. Marcellini papae et inarty-
ris.» Vide xxvi Aprilis. « Eugenii episcopi Carlha-
ginensis, cuin toto clero exilio relegati. »
: In Vatigan. deest Joelis et Esdne.
Florentin. « [tem,sancti Artisii, deantiquis Chri-
:
sti discipulis. » Deiii Strozzian. soIus « Lugduni, :
depositio sancti Bonaventur;e, cardinalis episcopi
EuiTio Lubego-CoI. incipita Margareta, ut supra,
In prophetis recte. Tum « Civitate Bahenbergensi,
:
Jepositio sancti Henrici imperatoris Christianissimi.
Qui regnavit xxii annis sub anno Domini inillesiino,
cui desponsata fuit sancta Cunegundis, filia Palatini
comitis Rheni, virgo devotissima Qui pariter virgi-
nitates suas Deo voventes, occulte virgines usque ad
finem vit;epermanserunt. « De Anacieto addit, quod
« sepultus sit juxta corpus beati Petri in Vati-
cano, » et quod « constituerit ut clerus nec barbam,
nec comam nutriat. » De Joaiine, ut Bruxellen. su-
pra. In Sila satis pura est In Africanis circa finem
:
turbalur. Tum « Pictavis, sancti Cypriani
: marty-
« Carthagine, in Afri- :
ca, heatorum Salutaris, » etc, supplet quod supra
defuit. « Eodemdie, sanctaeMiIarida3 virginis. » «Mil-
dridam, » vel « Mildritham • indicat.
Bemn. ante Turiavi,
inserit « Roinae, sancti Ana- :
D cloti pap;c etmartyris. » Et de Bonaventuro, ut co-
dices Florentin. supra.
Greven. «Pictavis, sancliCipriani martyris.Item,
:
depositio sancti Joannis patriarcha) .\loxandrini co-
gnomento Eleemosynarii, secundum alios x Kal. Fe-
bruarii. Lugduni Galliae, dopositio sancti Bonaven-
; tune opiscopi Albanensis, S. R. E. presbyteri car-
: dinaIis,ordinisMinoruin. Qui ^ ita, ingenioetscriptis
(duin in his ita studet illuininationi intellectus, ut
largitate piissimi. totum referat ad religiositatom et pietatem affectus)
pluriinum Christianam religionem illustravit, Skua-
imiGiQUK non immerito sortitus est nomen. Hujus
\itate Rahonbergensi, depositio sancti llonrici iinpo-
et Jooli elogium ratoris Christianissimi, hujus nominis primi, quoad
imperatores, benedictionem imperialem, seu coro-
nam assecutos. Cujus uxor Cunegundis virgo san-
otc. De ctissinia, juvenculaque pulchoiriiua, ad hoc virum
257 MARTVHOLOGIU.Nf. — MENS. JrL. 258

Miuui indii.vil, ut comnuini voto iiilerso liorpetuaiii A diligonlia moa, ad toslimoiiiuin Uko i^orditionis, ad
Niijrinitaleiu servarent. In quo statu S. Ilonricus demergenduin le in ahysso pulei sulpliuranlis. Ha^c
Christo servion?, anno Doniini m\xi healofino quio- to immaculalum cinxoranlde foiilo surgoiilom. II;cc
vit niiraculis chirens. Pertinot ad dieiii seijuontoiu : llammam golioiiiui! cum C(C-
te acrius porf>equonliir,
iu Honiano differiur ad xv. Serapionis confessoris. peris possidere. Infine: De Bonaventura, ut Fi,o-
•

Itein sancta? meinoria; Fetri de Lutzonhurgo Cardi- HE.NTi.x : « In .\ntiochia, sancta^ Margaret;c virginis,
nali^, .VvinicJne quiescetitis. Apud .Vntiocliiain, san- qiKC por mulla goiiora lorinontorum, cielestis palriai
ct;e MariraretiC \irginis et niarlyiis. Qiue cain e<set Iriumphuina Domino porcipore iiierait. Apiid Ham-
annoruin xv, post squalorern carcoris, flagra, ungu- horgo, sancti Henrici imporatoris et confessoris.
laruni lacoralioneni, lainpadaruii) adustionem, capi- Itom, Siinctiv -Mildrad.e, virginis in Cantia, jain in
tis ohtruiicatione marlyriuin complo\it. Socundum Daxonlriam Hursus minorihiis ty[)is:
lraiisiat;c. »

alios passa est xiii Kal. Augusli. Mildrid.i^ virgini^.
NeemicT, Zorobahel lilii Salathiel, ot Jesu filii Jose-
dech, qui Ecclesiastici 40 sanctis Patrihus Yoleris
Testamenti connumerantiir. » prout adliuc hodie cernere licet. » Aliie editionesin
MoL.^N., post illustrati sunt, minutis typis in-
lerserit: « suh Elpidoforo, quem venerahilisMurilta
diaconus de alveo fontis suscoperat generatum. Hic,
sedente ac fremente Elpidoforo. priusquam oxuere-
lur,suscipiens illa, quihuseum defoiitodudum texe-
• Dvininioa dio post fcslum l)e;il.o Margaretie.
lioc
Hruxellaj, festivit 18 Corporis Christi miracnlis cia-
rissimi, quod anno mccclxix Juda^i transfoderunt,
liriino augmento paufo brevioros sunt. In fine de
Mildrada [quam alii s(vpe Mildridam, Castella-
uiis .Miitrithaiii appellandam censel], ut supra.
« Dic decima torlia, memoria sancti patris Joseph
1] confossoris, Tliessnlonici.e. Minoribus lypis « Eo- :

rat, sahana, in his verhis totani ad fletum et lacry- (lem die apud multos, fostum beataj Margarita^. Do-
nias commovisse dicilurci^italem Ha}c suntlintea-
: iniiiica die proxime soquenli, HriKollu?, festivitas
niina Elpidofore, ininistor erroris, quaj te accusa- (^orporis Christi, miraciilis claris^inii. » Vide in
bunl, dum majestas venerit judicautis, custodiente prima.

Pridie Iduit. Die 14.

Apud 1'ontum, natalis beati Foc;e episcopi civitatis Sinopis, qui sub Trajano imperatore, carcerem, vin-
ignem oliam pro Christo superavit. Alexandria?, sancti Heracleae
cula, ferriim, antistitis, ob cujus opinio-
nem celeberrimam meinorat se Africanus hisloriographus, ad eum properasse.
NOT/E.
lU Praten., Ilerinien., Antuerp.-Maj., Puhanen., Munerat., Belini i editio, Greven. el Molan. Et quod
rarissimum est, etiam Centulensis.

YARIANTES LECTIONES.
Phoc(B hahent et recte Praten. et Molan., sed ex C codices reliqui cogunt scribere, ut est in textu vel ;

reliquoruin omnium unanimi consensu scribondum
fuit in lextu, Focic, ut supra etiam fecimus v .Martii,
uhi Molanus aeque, ac pratensis cum reliquis
concordabant. Solus Centulen posuit Focece liic
. .
cum Greven. Molan. legjt Sijnopis, at reliqui om-
et
nes, utin textu. Nescio quid \elit Pulsanen. per ciri-
tatis ipsius. In Munerat, iinefernnn, redundat et in
Belino autem post vjnem, deest etiam. Molanus ct
Centulensis iegunt, uli oportet, Heraclw, sed rursus
pejus, Eracleoi, vel pessime cumsolo Belino, Eradii.
Antuerp.-Maj. pro properasse, posuil properavisse,
(|uod idem valet; pejus Belinus properasse historiam.
Centuien., si non pure, saltem nitide phrasim red-
didit, hoc modo: Oh cujus opinioaem celeberrimam,
Africanus nobiiis historiographus se commemorat ad
; eum properasse. Sphalmata scriptoria colligo, ut
sunt: Aput, Ponthum, civitate Sinapis. ignes, Ysto-
riojruphus, Apricanus, Affricanus, etc.

OBSERYATIONES.
Phocam Atitiochenum raemoravimus ad diem
Martii, ex Usuardo nostro et aliisantiquiorihus. Ilic
alter recurrit et ipse apud Martyrologos notissimus,
llieronyinianaimprimisde eohacdie meminere, suh
nomiiie Foci vel Focce, uti nos in toxlu scripsimus.
cuin litulo episcopi. Notat Florentinius traduci a
Cornhefisio Baronium, quasi non satis recte Phnc is
distinxerit quod certe nec ipsi Conihofisio faccre
;
plano integruni fuit. Interim Homanum parvum, sic
episcopum et murtijrem nostrum annuiitiat Apud
Pontum, Phocie episcopi civitatis Sijnopis. Quo modo
v liquet. Conjecturas suas, cum Asterii oratione, prius
a Surio xxii Septembris edita, vulgavit citatus Com-
befisius ; suas in admonitione pra;via proposuit Hui-
narlius inter selocta pag. 627. Pleraqiie erudilissi-
niorum viroruin istoram argumenta rursus expendit
Tillemontius tomo v, a pag. 581.Silvam video spi-
nosam et implexam, cui expurgandaj, an exscin-
doiid;e, cum Baronio, Fiorentinio, aliisque, proprius
in Actis nostris locus erit. Subscrihit Martyrologis
: aliis Wandalbertus, Phocam etiam alterum, nempe
ppiscopum, hic ita exornans :

etiam ex ipso loquitur Ado, imperatorem, pnefe-

ctum, genera tormentorum et relKpiiarum Iranski- D
tionern, seu depositionem Viennw in Gallia prosecu-
cutus, iisdein propr verbis, quibus utitur Heda et
post huncRahanus. Cum autem Nolkcrus Habanum,
vel Adonem describat, patet horum quatuor ologia
plane e^se consimilia. Noster iiihil do [tra^fecto, aut
reliquiis, qua; in .Aiictariis supplohunUir at ca-tera
omnia verlJatim ex Yionnonsi accojiii. HaclenusMar-
lyrologorum propeomnium consians sententia, f|uo-
rum auctorilate, ul v Martii cum Heiischenio et Flo-
roiilinio insiniiav imus, duo saltom 7'/(otYt' martyres, osloiidiiiius pag. 2'i-; sed ha3C loco suo examinanda
iiqiie utminimum condilionediversi, aslruendi sunt,
quidquid forlasse origine popularcs dici possint. An
Asterii Amaseaeepiscopidei^/i(^caencomium, utrum-
que confudcril, ut Baronio visum est, non oinnino
Aniistcs pridic ct marlyr pelit JEthera Phocas.
De Heracla Alcxandrino patriarcha tacent Marty-
rologiomnes, Usuardo aut antiquiores, autaquales,
litque adeo evidons priinum ah eo locum inter san-
ctos Heraclam obtinuisse; quod profecto mirandum
in eo, (]ui rarissime sanctos extraneos, prajsertim
;tam prociil accersitos, ductorihus suis suporinducit.
Nec satis video cur hoc prae caiteris dio Heraclam
collocaverit, quem nos in serie chronologica proba-
hiliiis IV Doccmhris vita functum, in tractatu iiostro
leservantur. Sufliciat verum hic Usuardi textum
rotulissc, in qiio qu;o in illius patriarcha) laudem
adducuntur, apud Hufini Eusebium invenies lib. vi,
cap. 23.
 :

m USUARDI MONACHl 260

AUCTARTA.
ToRNACEN. textum Focali episcopi et incipit : « A « Ipsodie, sancti ConstantiniMagni iinperatoris, qui
Romae fedificavit ecclesiam Lateranensem in honore
martyris. » Post qu,Te sequitur textus purus et inte-
sancti Joannis Raptistae. In quo loco meruit per
ger, ubi FocaliisiWe diversus a Foca censetur, quod
in codicihus pluribus factum mox videbis. In
mar^ beatum Silvestrum papam a lepra mundari. Hic
simili sed recentiori manu, ascribit « Vincentii ecciesiam sanctam maximis muneribus dotavit, at-
gine, :

confessoris, Haoniae. »
que clerum honoravit. Lugduno Gallia;, depositio
RoswEYD. textui puro subjungit « Item Marche- :
sanctorum Justi et Amici episcoporum et confesso-
lini confessoris, socii sancti Lebuini. Item
Focali rum. Ipso die, Focati epi.^copi et confessoris. In
episcopi. Vide codicem Luxovien.
»
BritanniaMinori, beati Turrini episcopi, et confesso-
ris. » Haud dubie pro Turiavi. « Alexandrae, sancti
Antuerp et Max.-Lubec. in prima interjiciunt,
.

. et pnfifecto Africano, • ex Adone. Heraclas plane Eraclii antistitis et confessoris, ob cujus, » etc. « In
Lugduno Galiiae, Daventria, natale beatiMarcellini confessoris, disci-
omissus est. Sequilur autem « :

Amici episcoporum. puli sanctiLebuini presbyteri. In Africa, sanctorum

depositio sanctorum Justi et
episcopi. » Pctri et Donati. In territorio Clivensi civitaleReesa,
Item Focati
AnTUERP.-MaX., UlTRAJECT., LEYDEN.etLoVANIEN. depositio sancti Dentlini pueri. Item feriatertia pro-
in primaetiam habeiit, « etpraefecto Africano. » Se- xima post festum sanctac Margaretae virginis, est
quitur: «Lugduno Galliae, deposilio sanctorum Justi
commemoratio sanctae Brigida virginis. »

et Amici. » In Heracla puri. Denique

Eodem die, : « Belim editio altera in line adjungit In Africa,
: «

sancti Donati. Eodem die, sancti Vedasti confessoris

Focati episcopi
In Albergen. deest Heraclas, caetera aliis
similis B et episcopi Atrebatensis. » Forte agit de relatione

Danicus omnino convenit, sed in margine ha- corporis, de qua die sequenti in Auctariis fit com-
est.
« Lu- memoratio.
bet deBonaventura, manu multo recentiori :

gduno Galliae, depositio Seraphici docloris sancti Bo- Gbeven. «In Africa, sanctorum Petri et Donati..
:

naventurae, episcopi, cardinalis et confessoris, ordi-
Fratrum Minorum.
nis
Bruxellen. incipit: Senogias [potins So-
negias) sancti Vincentii confessoris el conjugis beatae
Waldetrudis Castrilocensis, neptis beatae Gudilae.
Qui sanctorum Aulherti el Gisleni abbatis exhorta-
tione, factus ex comite monachus, Christo in omni-
bus suis actibus servire sludebat. » De Phoca habet,
ut Antuehp -Max. intermiscendo, « et praefectoAfri-
cano; » quibus in fine etiam ex Adone adjicit
« Cujus reliquiae Viennac in basilica Apostolorum
Lubberti abbatis et martyris. Lugduni, sanctorum
» Justi et Amici episcoporum et confessorum. Focati
« Apud episcopi et confessoris. In Daventria, Marcellini
presbyteri et confessoris, sociisancti Lebuini, disci-
puli autem sancti Willebrordi episcopi. Ipso die se-
cundura quosdam, Constantini Magni imperatoris.
Sed verius secundum aliosxi Kal. Junii. Vincentii
comitis Hanoniae et confessoris. In territorio Cle-
vensi civitate Reesa, sancti Dentlini pueri septem
annorum et confessoris. Focae virginis. In Ua-
cia, translatio duorum capitum sanctarum virgi-

habentur. » In Heracla purus est, nisi quod scribat, num, »etc, ut supra in editione Lubec.-Col.
Eraclei. In line « Et in Lugduno Galliae, depositio
: Molan. etiam textui, sed aliis lilteris, inserit :

sanctorum Justi et Amancii episcoporum. Eodem « Cujus reliquiaein basilica apostolorum, in Vienna
die, sancti Focatiepiscopi. Item Germani episoopi.
» civitate Galliae habentur. » In fine: « Eodem die,
In margine aulem, maiiu valde recenti, ascriptun. C inventio sancti Liberti martyris, vita et meritis
est « sancti Henrici, Romani
:
imperatons et con- gloriosi. Quem inclytus martyr beatissimus Rumol-

fessoris. » dus triduo exlinctum siibmergio, divina suscitavit

HAGENOYEN.inPhocaconvenitcumANTUERP.-MAx., virtute, fideque imbuit et doctrina. Illo autem tein-
etc. Tum « In Africa, sanctorum martyrii Eugenii
:
pore quo Nortmanni, Dani et Huni Brabantiam et
episcopi, fide et virtutibus gloriosi et universi adjacentesprovincias igne vastabant, et gladio, ante
cieri, etc. Item
» « In Britannia minori, sancli : sancti Trudonis aram, vitam glorioso consummavit
Turiani, » etc, quae ex iiesterno textu luic translata martyrio Apud Sonegias, depositio beati Vincentii
sunt. « Alexandriae, sancli Heraclitae, » etc, pro confessoris Christi et abbatis, qui struxit Altum
Heraclas. . .
Monlem. In Aicuria, sanctae Ragenuflae virginis.
Daveronen. « Pictaviae, sancti Cypriani marty-
: Eodem die, sancti Henrici socundi, Romanorum
ris. » Vidc codices alios die
prffcedenti. imperatoris et confessoris; qui obiit anno Domini
Amcianen. « Eodem die.
: dedicatio oratorii beati jixxi. Passio sancti Basini regis et martyris. » Dein
Pauli apostoli. In ista ecclesia hac die
veneratur aliis typis « Qui quiescit in Truncinio monasterio
:

principalis sanctaj Dei genitricis Mariae et sancli extra Gandavum. In Daventria, sancti Marcel-
lini, » ctc, ut Greven. « In territorio Clivensi, ci-
Firmini senioris nostri commemoratio, pro bello, in
hujus civitalis suburbio nobiliter peracto, anno ab vitate Reesa, sancti Dentlini pueri septem annorum
Incarnatione Domini dcgcclvii. » et confessoris non tamen canonizati. • Editiones
;

BiGOTiAN. codex signatus P5: • Lugduno Galliae, aliai cursivis incipiunt Lugduni, dcpositio sancti
:

depositio sanctorum Justi et Amici episcoporum. D Bonaventurae, cardinalis et episcopi Albanensis^ or-
Et alibi, sancti Focati episcopi. » _ . ..
dinisMinorum.» In textu, idein quodsupra. In fine-
CoDEx D. Du Cheval. signatus D « Eodem die, :
« Apud Babenberge, sancti Hcnrici secundi, Roma-
sancti Phocati episcopi. » Et in alio codice ejusdem noriim imperatoris et confessoris ;
qui obiit anno
signato C: « In Africa, Donati. » Domini .mxxiv. Apud Sonegias, depositio beati Vin-
Gallia), depositio sancto-
centii confessoris Christi. Qui in monasterio, quod
Florentin. : « Lugduni
Focati. Sed qui Altus Mons dicitur, tonso capite, vixit plurimis an-
ruiri martyrum Justi, Ainati et •

nis sub sancta regula, servata charitate separatus

Focatus hic toties repetitus, cum Lugdunensibus
a sancta Waldetrude conjuge sua. In Hasbania eo-
conneclatur, non intelligo. Vide cod. seq.
, ,. .
^"
n, dem die, inventio sancti Liberii, » etc, ut supra.
Luxovien. Apud
.
Pontum, sancti Vhocx.,...
:
. Baventria^, sancti Marcellini presbyteri et confes-
Cujus reliquiae in basilica Apostolorum ad Galliam soris, discipuli sancti Willibrordi episcopi. Quipar-
civitatom Viennam habentur. » Adoniana sunt. tos Transiselanas, locum Oudenzeel, Trentam ac
Salinen. « Lugduno Gallice, depositio sanctorum
:
Tucutam, Covordiam ac Daventriain rexit, et Dei
Justi et Amati episcoporum. • providontia totum ferine populum Christo praedi-
EuiTio LuBECo.-CoL. : « In Dacia, transiatio duo- oando ost lucralus. Truncinio monaslerio, passio
ruin capituni sanctarum virginum, de societate un- sancti Basini regis et martyris. In Aicuria, sanctae
decim inillium. Apud Pontum, natale sancti Fo- Ragenuflae virginis. Apud Troverim, sancti Justi
CK, » etc, cum additamenlis ex Adonc, ul supra. confessoris. »
 261 MARTYROLOGimi. MEXS. JUL. 262

Idibus. T)U: 15.

Nisibi, natalis sancli Jacobi episcopi, mngii;e virtutis viri. llic uiius luit e uumoro confossoruin sub
perseculioneMaxiniini.el eorum, qui in Nicena synodo perversilatem Arii, Omousii oppositione damnarunt.
Homae in portu, natalis sanctorum Eutropii, Zosimoe et Bonosae sororuni. Apud Gartaginem, sanctorum
martyrnm Catulini diaconi, Januarii, Florentii, Julise et Justffi, qui sunt positi in Basilica Fausti. Ale-
xandriae, sanctorum IMiilippi, Zononis, Narsei et decem infantum.

NOT.E.
Ita Praien., Herinien., Antuerp. et Max.-Luhec., Grecen. et Molan.

VARIA.XTES LECTIO.XES.
Xisibi simpliciter omnes tum A sod iu Horinion. male est sipiodo. Idem est de Arii
habont codices ,

puri, tumalii, exceptis Antuerp. et Max.-Lubec, in et Oniousiij quanquam Ado habcat Ariiel Homousii,
quibus, Xisibi cicilate. Sic etiam legunt omnes De Cartagine dixi alibi uti et de dampnarunt,
: ,

Hic fuit tnms e numero, otc, sed in Greven. et Mo- ejusquo genoris orthographia, seu polius pseudogra-
lan. deest e numero. Rursus, sub persecudone Ma- phia. In Molano legitur dimnacerunt. Antuerp. et
ximini, licet in Adone diserte legatur Maximiniani. Max. Lubec. pro Catulini, habent Catilini.
Nicena synodo scribunt citati codices et reliqui fere,

OBSERVATIONES.
Romanum parvum annuntiationem primam pau- mus vorsiculus huc non pertinet, secundus Jaco-
cissimis circumscribit : yisibi, Jacobi episcopi. Ilie- bo tribuitur ;

ronymiana, Xisicis, Nizibw, vel Nisibini, in quibus,

Idibus eflFuIgent Cassianus Cyricusque
praeterniorem, historiadicam,an fabula,attexitur in
Et Jacobus meritis celebratur episcopus amplis.
hunc modum Qui in corpore multa sifina fecit et
:

Arcam Noe solus cidit in monte, nuUus alius de his,
qui cum eo perrexerunt, cidere est pomissum. II;ec
ibi, el quidem non satis correcte intrusa esse, pro-
bat vetustissimi Epternacensis codicis silenlium.
Quid porro, in Ararat vel Tauro monte, Noomica}
arcae, primis Ecclesix' saculis superfuerit, satisope-
rose, nescio quo oper» pretio, inquirit Florentinius.
Qui et alios cuitus dios, sed forte diversorum Jaco-
borum indicat. Caeterum de praefata visione, sou
naturaii, sou miraculosa, nihil memoravit Ado, aliud
ex Gennadio, idque historicae ventati, ni fallor, con-
formius elogium deproperans, cujus nitidissimam
epitonien confecit Usuardus, qualem intoxtu repra3-
sentavimus. Notkerusvero Adouianis non contentus,
Annuntiatio altera tota in Romano parvo, tota in
Adoneesl, imoot ferme in apographis Hieronymia-
nis, ibicorruptiora sunt et hinc inde turbata no-
inina. Certe noster antesignanos suos fideliter se-
cutus est. Vide notationein Baronii. De Carthaginen-
sibus et Alexandrinis tacet Romanum parvum. Ado
ox Ilieronymianis procul dubioutramque commemo-
rationem desumpsit, sic tainen ut nomina aliqua
paulo clarius expresserit, omissa in prima classe
Pollutana, et ubi intor x\Iexandrinos, praefata apo-
B grapha legunt Nasei, hic posuerit Marsei. Illustre
est hoc die Catulini martijris noinen in laudato saepe
Carthaginensi Kalendario. Citatur etiam Augustini
iii ejus laudeiu tractatus sed quem hactenus
,

visionem ex llieronymianis acccptam, prioris verbis editum non vidimus. De Alexandrinis sola nomina
attexere voluit. Jacobi vitam, ex Thoodoreti Phi- superesse videntur. Ut ut est , ainbas classes ex
lolheo interpretationis llervetianai, eduxit Surius, Adone descripsit ad verbum Usuardus, alteram
cui ex cjusdem Scriptoris historia, alia superaddi alteri anleponens, et mediain, ut ita dicam, viam
poteranl. Tiiiemuntius seriem historicam ex ipso, ingressus, pro Nasei et Marsei substituit Narsei,
ex Gennadio, aliisque Gallicc contexuit tomo VII, a sicat codices nostri unanimiter enuntiant pro quo :

pag. i60, quaj actis pneclarissimi sancti illustrandis recentiores, Narsei. Tota igitur textus congeries et
ijon parum subserviet. Distichi Wandalbertini pri- Adoniana et Usuardina est.

AUCT.\RIA.
I.\ HERiNrENsi. recentiori manu ad margincm ad- Ultraject., Leyde.n'., Albergen. et Danig. cuni
jicitur : « Ipso die , divisio apostolorum. » De qua duobus pra;cedentibus conveniunt, sed illis omnibus
etiain alii. antoponunt « Apud Antiochiam, natalo sanctorum
:

ToBNACEN. resecat elogium Jacobi Nisibeni ; cx- Tyriti [Tyrici, Quiriti ] et Julita; matris ejus. Qui
lera purus est. evulsis oculis, primo in carcerom missi sunt post :

Antlerp.-Maj. textui puro in fine subnectit : « Et ha;c excoriati et in lecto ferreo assati, deinde ferris
translatio sancti Swithuni. »
C attriti, et amputatis linguis, inartyrii sui cursum
Pli.sanen. et deficit ct auctus est. Sic incipit : obtruncatione capitis compleverunt. Passi sunt
« In Antiochia, passio sanctorum martyrum Quirici eliam cum eis et alii quadringonti quatuor. » De his
et Juliltae matris ejus. » Sed in texlu omiltit Jaco- cuin Usuardo egimus xvi Junii. Vide quae ibi, et
bum et martyres Portuenses. fusius in Actis dicta sunt.
.Mcnerat. post textum fine addit m « Ipso die, : Centllen.: « Nalale sancti Jacobi Nisebene civi-
divisio apostolorum ad praedicanduin. » talis episcopi, magnarum virtutum viri. Apud Car-
Roswi.yD. iiicipit « Divisio apostolorum. »Tuin
; : thaginem snnctorum Catulini diaconi, Januarii,
,

« Plechelmi confessoris atque pontificis. » Sequilur
prima textus annunliatio de Jacoho , etc. Doin
« Item Philippi Agrippini et Roginsinda; virginis.
, Narseni et decem infantum. Atrebas, relatio beati
Cassiani martyris. » Post ha;c sequuiitur toxtus reli-
qua,quibus in fino additiir « Eodem die in Bri-:
lannia, dopositio boati Deusdodit archiepiscopi et
confessoris. Et translatio Suithuni. » In Anglicis
saepe convenit cuin Antuerp.-Maj.
Antuerp.-Max. et Lovanien. a purilate parum ab-
sunt, texlui liaec solum pra^figontes « Divisio apo-
stolorum, quae, ut Beda scnbit, anno a passione
Floientii, Julia3 et Justa3, qui sunt positi in basilica
: Fausti. Aloxandriuj, sanctorum Philippi, Zononis,
Vcdasti ad proprium locuin. »
Bhlxei.i.kn. incipit « Divisio apostolorum,
: quaj,
ut Boda scribil, anno a passione Doinini duodecimo,
suh Claudio imperatore facta est. Nisibi civitate,
sancti Jacobi episcopi ct confessoris. Qui fuit unus
ox numoro sanctorum sub pcrsocutione Maximiani,
: ct e(jruin, qui in Nycena synodo perversitatcm Arii
dampnarunt et alias vir magna; virlutis ita ut ad
: :

Domini duodecimo facta est. • ejus preces saepe urbs a pcriculo liberata sit. Quo
263 USUARDI MONACHI 264

inlra ui'bis muros sepullo, sed el post zelo Juliaiii A dea inartyrium complevit. IIa5C divisio praecepto
Aposlatae extra condito, mox civitas Persarum di- Cliristi facta est, utimpleretur illud Psalmistae In :

tioni succubuit. » Sequitur de Alexandrinis, tum oinnem terram exivit soiius eorum, et in fines orbis
de Carthaginensibus ac deniqne de Roinanis pme.
,
lerr(e verba eorum. Sequitur textus integer, cui
subjungitur « Item Alexandriae, sanctoruiii Catho-
Hagenoykn. tertio loco, post Portueiisem classem, :

inserit «: Eodein die, divisio apostolorum quce ,

liiiiepiscopi el Zosiini confessoris. Eodem die, trans-
secLuidum Bedam tredeciino anno post passionem latio sancti Swithuni episcopi et sociorum ejus epi-
Domini facta esl quando illi per lotum orbem di-
;
scoporum et confessorum. Ipso die, sancti Plechelmi
visi sunt, et verbuin Domini praedicabant. Nam sub episcopi et confessoris. Item relalio sancti Vedasti
Corneiio papa facta est divisio ossium apostolorum Atrebatensinm episcopi et confessoris. »
Petri et Pauli. quando medietas ossium Petri posita Bemn. ultimo loco ponit « Nisibi civitate, » etc.
:

ad sanctum Paulum, et converso, media ossa Pauli Et tum addit « Eodeiii die, sanctorum martyrurn
:

positasunt ad sanctumPetrum.» Quid istud ?!rti(i,,quid Quirici et Julitae. Papiae, sancti Felicis episcopi et
divisio ossium faciat ad dispersionem apostolorum, inartyris. »

prorsus non intelligo. Sequitur de Cyricoet Julitta, Greven. « Divisio apostolorum ad praedicandum,
:

fere ut supra. Tuin « Lugduno Galliaj, depositio

: facta secunduin Bedain anno a passione Domini
sanclorum episcuporum Justi et Ainici. Eodem die, duodecimo. Item secundum aliquos hic Cirici et Ju-
sancti Focali episcopi. » Vide die praecedenti. lilaj, quos Usuardus habet xvi Kalend. Julii. Ple-

Aquicinct. omiltit nomen Florentii. Et in fine chelini Tweintiensis episcopi et confessoris, in AI-
adjicit: « Eodein die, relatio corporis sancti Vedasti B densel quiesceiitis. Deusdedit archiepiscopi Can-
a Belvaco civjtate ad proprium locuin. » tuariensis et confessoris. Alexandriae, sanctorum
ViCTORiN. et codex Reg. Suec. sign. 128, in fine : Catbolini episcopi et Zozima^ confessorum. 1'^odem
« Antiochiae, natalis sanctorum Cyrici et Julittae die, in Anglia, translatio sancti Swituni episcopi
matris ejus. Eodein die liberata est civitas sancta , Wintoniensis et socioruni ejus episcoporum et con-
Jerusalem. > Vide annum in Molan. fessorum. Itein relatio sancti Vedasti Atrebatensis
Matric.-Cartus.-Ultraject. Divisio apostolo-
: « episcopi et confessoris. Regiswindis virginis et inar-
rum Plechelmi episcopi et confessoris.Eutropii, tyris. FaustiE et Juliae, sororum virginum et raar-
Zoziina3 et Bonoss sororum marlyrum. Philippi, tyrum. Dedicatio templi Dominici sepulchri in Je-
Narsei Zenonis et decem infantum martyrum. Ja-
, rusalem. »
cobi Nysibi episcopi. » Molan. : « Eodem die, festivitas omnium aposto-
Reg. Suec. sig. num. 428 « Ipso die , divisio : lorum, hoc est quando divisi sunt ab invicem. Eo-
apostolorum ad praedicandum. » dem die, sanctorum martyrum Cyrici et Julitae. Pa-
Vatican. num. 5949 « Apud Tharsum metropo- : sancti Felicis episcopi et martyris. Anno Do-
pite
lim, natale sanctorum martyrum Cyrici et Julittae minicse Incarnationis dcccxciii, relatio corporis san-
raatris ejus. » cti Vedasti a Bellovago ad proprium locum, post
Florentin. « Apud Antiochiam
:
,
Quirici et Ju- aniios xii, menses ix, dies xxiv. » Tum minoribus
littae... Translatio sanctorum martyrum Senatoris, typis « Ipso die, Hierosolyma ab exercitu Christia- :

Viatoris, Cassiodori et Doininatae matris eorum. • norum capta est anno milleno ducentesimo minus ,

Luce aliqua haec indigent. Strozzian. Papiae, sancli Q uno » vultdicere mcxcix, DePlechelmo, Deusdedit
: ;

^ et translatione Swithuni, ut Greven. supra. Deni-

Felicis episcopi et martyris. »
Burdegalen. « Sancti Benedicti Andegavensis
: que « Answeri monaclii, cuin suis in Ratilburg
:

episcopi. » Ponitur etiam hoc die a Castellano. lapidati. » Editiones aliae post virtulis viri , inse-
Editio Lubeco.-Col. incipit « Divisio apostolo- runt aliis litteris
: « Ita ut ad ejus preces saepe urbs :

rum ad praedicandum verbum Dei per universum discrimine sit liberata. » In fine de divisione apo- :

orbem. Qua;, ut Beda scribit, anno apassione Domini stolorum, ut supra. « Cantuariae, depositio sancti
duodecimofacla est. PetrusAntiochiam venit,deinde Deusdedit, sexti archiepiscopi et confessoris. Civi-
Roinam resedit et ibidem crucifigitur. Paulus mun- tate Ouiiensele, natale sancti Plechelmi episcopi. »
dum sua praedicatione illustravit et Romae decolla- De Felice, ut supra. « Eodem die, sanctoe Regin-
tur. Andreas Achaitc crucifigitur. Jacobus Zebedei swindoe \irginis. Atrebati anno Dominicae, » etc, ut
Hierosolymis decollatur. Joannes Epheso in pace in priori. De Swinthuno, ut supra. Tum minoribus
« Ipso die, Hierosolyma ab exercitu Christia-
moritur. Philippus in Pbrygia lapidatur et crucifigi- typis :

tur. Jacobus Alphei fuste fullonis perimitur. Bartho- norum capta est anno milleno cum centesimo minus
lomeus in India excoriatus decollatur. Thoinas in uno » ubi corrigit quod supra erraverat, scribens :

alialndia, quae est in fine mundi,transfigitur.Simon miUeno ducentesimo , etc. « In Racezburg Ansueri ,

etThadeus inPersidaperimuntur.Mattheus in i^thio- monachi, cum suis lapidati : de quibus Helmoldus

pia, coram allari lancea perforatur. Mattliias in Ju- in historia Slavorum. »

XVII Kal. Die 16.

Apud Antiochiam Syriae natalis beati Eustachii episcopi, et confessoris, sub Constantino principe, qui

ob catholicam fidem Trajanopolim civitatem Thracia^ pulsus exilio, ibidem requievit. In Ostia, passio
sancti Hilarii monachi, qui cum nollet sub persecutione Juliani sacrificare, fustibus caesus, martyriuni
sumpsit.
NOT^.
Sumitur textus ex Praten., Herinien., Antuerp.- l-> Majore, Greven. et Molan. Antuerp. et Max.-Lubec,
Munerat., Belin.

De Syria etiam alibi dicendum fuit scribo cum
Pratensi, Antuerp. et Max.-Lubec^ Munerat., Belin.,
Molan. Si codices sibi non conslent, nec unifor-
miserit orthographia nostra. Euslachii legunt codi-
ces nostri oinnes post Roinan. parvum et Adoncm,
Eustalhii tamen legenduin dubium non est ut in
Observationibus diceinus. Opliina3 nol;ie codices, ut
sunt Pralen., Ilerinien., Tornacen., Anluerp.-Major,
VARIANTES LECTIONES.
; PuIsanen.,Rosweyd.,Munerat.etBelin.recteintextu
scribunt Constantino principe , quidquid alii, quos
sequitur Romanum inodernum, antistitom noslrum
C'jH6/(/»/;( jnssurelegatumvelint,ut liabentAntuerp.,
Max.-Lubec et medue notae reliqui, cum Greveno et
, , Molano, qui duo logunt, Constancio imperatore, alii
Constancio priucipe. Et ita factum, e\ Athanasii non
satis valido testimonio, Baronius in Notationibus se

265 MAIITYEIOLOGILIM.
evicisse, asserit aliis ex histori;e serie contrariuin
; A
evincentibus. Sunt qui cuin Notkero niale scrihant
intra Jampolim. Sed alii nielius cum textu. Tracice
in nonnullis, et Traciem in Antuerp.-Majore, facile
corriguntur. Belin. sensuni luutat, dum ponit, ibidem
OBSEllVATIONES.
Fontem textui praehuit Romanum parvum Ado
inde hausit, atque ex hoc scilicet in \ostruni deri-
vatus ost, iioc solo discrepans, siquidein discropan-
tia appellari ea possit, quod (]ui in priuribus, priiiio
loco ponitur Hilarinus, in L'suardo secuiuliiin teneat.
Caeterum Eustacliiwn constanler legunt, ut supra
innuebam, et Romanum parvum, et Ado et codices
nostri L'suardini passiiii omnes pro quoE«sfrt//((«m
;
scribit Baronius, et rocle, cum agatur de celeber-
rimo illo adversus Arium fidei defensore, in illius
temporis historia notissimo, sed nos lectionem
L'suardinain in textu tradidimus. in quo etiam osten-
diinus Constantino principe, pro Constantio principe,
nielius referri, etiain contra apertissiinaiu Adonis
sententiam. VidesisNotationem Baronii, et quae suo
temporein Actis disputahuntur.Major est difficultas,
utruin Eustathius, vel E ustachius noster in Ilierony-
mianis recenseatur, sociis aliis martyribus conjun-
clus quod equidem pede in uno non ausim resol-
;
vere, quidquid conjectel Florentinius. Tutissinmm
est eain etiam quiestionem ad proprium locum elu
cidendam remittere. Interim dainus verha Romani
parvi Apud Antiochiam Syrite, Eustachii episcopi.
: inleriin exigat historica vcritas, siraplex etgenuinus
CaeteraAdoniana sunt, aXostroot Xotkero descripta.
Norunt eruditi totain iiiagni Eustathii gestoruin se-
riem, ex variis antiijuis monumentis ecclesiasticis
colligendam, cui a variis pridem allaboratum est,
interquos Tillemontius tomo Vlla pag. 21 pleraque
documenta suggerit, nobis suo tempore usui futura.
ToRXACEX. incipit Bertini abbatis. Textiis, qui
: illi
sequitur, purissimus est.
PuLSA.NEN., in prima annuntiatione purus, secun-
dam plane omittit.
RoswKVD. textui puro in fine subjungit « Munulfi : Antiochenic civitatis. Ililarini moiiachi. .
et Gundulfi episcoporum et confessoruin. Translatio
sancti Bertini abbatis. »
A.\tui:hp.-Max., Lova.\ie.\., Ultraject., Leyde.\.,
Alber(;. et Damc. textui puro etiam anneclunt
• Ipso die inTrajectosuper.Mosani, sanctorum Mon-
dolphi, et Gondoili episcoporum. . Duo ultimi sic
efFormant nomina: Monolji, vel Monolphi, et Gun-
dolji vel Gundolphi.
Ge.\tule.\.« Antiochiaj, sancti Eustachii cpisco-
:
pi, qui oh catholicain fidem pulsus exsilio, ibidein
quievit. In Hostia, sancti Hilarini moiiachi et niar-
lyris suh Juliano apostata. .
Bruxellex. in textu satis pnrus, adjicit: «Apiid
Trajectum supra .Mo.sam, depositio sanctorum con-
fessorum.Monulphi et Gondulphi episcoporum. Apud
Xanctas Brabanlia;, natale sanctije Regnildis virginis
et martyris, beatte Gudilae nostrae patronae sororis.
Qu,i; coiiiitatuunius servi et ancillae contenta, san-
ctain civitatem Jerusalem et singula loca quae Do-
minus Jhesus corporaliter perambulahat, perogre
visitavit. Et post septennium cum inultis sanctoruni
reliquiis ad patriam rediens, apud Xantas mansit,
donec ipsa, una ciim Grimoaldo suhdiacono et Gon-
duiplio familiari ab Hunnis pro fide Christi, martyrii
palinam susccpit. Ipso die, eievatio sancti Bortini
abbatis. »
HAfjENovEX., in prima puriis, secundo loco refort:
• Apud Carthaginom, natale sanctorum martyrum
Catylini diaconi, Januarii, . etc. De quibus nos die
prjecedenti. Rursiis « Alexandriae, natalc sanctorum
: consocravcrunt. Quo facto Trajoctiim ad corum sc-
martyrum Philippi, . etc, etiam ut hcri. Sequitur:
•Incivitatellostia, passiosancli liylariani iiion;ichi,.
etc.,pure. -Iii TrajoclosuiMT.M<)sam,(lopo.^itiosanc'o-
rum confessorum Mumolli et Gundolfi, qiii dicunlur
Patpol. CXXIY.
: »
- Mi:.NS. JL^L. ^66
e.vsiliorequierit. Hostia lejjitur in niultis, sed Praton.
et Herinien. recte cunitexlu. In Holino est //(//(ntaHi:
in Munerat., Hylarii, in quo additur, et mariijris,
debite quidein, sed non ex auctoris mente.
: De Hihrino, paucis etiam laudatum Romanum
parvuin: In Oslia Hilarini niartyris. Elogium in textu
posilum a Beda iirimitus concinnalum oportot, si
ejusgenuina sunt, qu^e in nostra ante tomum IIMartii
editione ei tribuntur. Inde in Rabaiium et Adonem
transierit, ex hoc in iNostrum. Notkero, fortasse ad
Sancli nomen alludenti, paucula ha;c inserere pla-
cuit :
Qui Sanctoruni hilarissimus susceptor et suslen-
talor : quic utrum ex Aclis sanctorum JoannisetVauli
accepla sint, non vacat, nec opcraD pretium est hic
inquirere.QuidsiexeinpluiiiGa//(VoH(aliundeinfluat?
Hoc certuin videtur, Ililarinuineuiiidem et in eadem
positione collocatum, ab Ilieronymianis apograpliis
niemorari, nempe In cicilate Hostia, nobis Ustia,
:
nt signant etiain martyrologi nuperrime citati, conlra
quaiu Florentinius legerit, nisi et ipseeum Romano
moderno ceiiseat, Hilarinum Aretii agonem comple-
visse, subinde Ostiain translatum, quae est Baronii
satis fundala opinio, suo itidem loco examinancla.
B Vide Adonem ad vii Augusti de Donalo, et eodem
die Florentinium de eodein sancto. De socio Cyrico
yel Cyriaco sola Ilieronymiana meminere. Utcunque
Csuardi nostri textus extra controversiam omnino
positus est. Sic Ililarinum celebrat Wandalbertus :
GunQ decima Auguslam (Augustuin) prac signat (qua3
[signatj septima niensem,
Ililarine, tuo, martyr, nitet optime festo.
AUCTARIA.
duodefuncti episcopi fuisse, et per beatum Leo0
nem papam et ejus socios resuscitati, [qui] Aquen-
sein ecclesiam cum episcopis dedicaverunt. »
aliis
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Eustachii episcopi
:
Vaticax., signatus num. 5949, in fine « Bene- :
venti, nalalis sancti Vitaliani episcopi et confesso-
ris. . In Roinano hodierno signatur Capuae.
Floke.ntin. « Roinae,
: sancti Leonis papaj V.... >>
Ita hic lego, licet aliiinde nulla sacri cultus argu-
inenta reperiam. Puto Lconein IV indicari, de quo
infra. Sequitur in iisdem codicibus : « Canonizatio
C beali Francisci, a Gregorio papa celebrata, anno
Domini
.\iccxxviii, pontificatus sui anno secundo.
In CoDiCE monasterii Montis Sancti : « Dedicalio
basilicae beati protoniartyris Stephani, inhocsanclo
monte sancti Romarici. »
Editio Lubeco-Col. incipit « Romae, natalebcati
:
Leonis IV papae et confessoris. Qui sedit annos oclo,
inonses tres, dies sex. Ilic orationibus et vigiliisju-
gitor intentiis, sepullusest inecclosia sancti Petri..
Sequitur deEustachio, pure. Turn « In Ostia, pas-:
sio sancti Hylarini monachi. Qui cum jussu Juliani
sacrilegi imporatoris, apud Tusciam civitatem Are-
cio comprohonsus, a Qtiadracio judice cum beato
Donato eiu.scopo com[)ollitur sacrificare, et cum re-
spuerent, Donatus incarccratur, Hilarinus vcro fu-
stibiis caiditur donec spiritum redderet, cujus ossa
in Oslia tumulata reservantur. In Trajecto inferiori
super Mosam situatam [situato], sanctorum Monul-
phi et Gundulphi episco: orum et confessorum. Hi
D nulii Doi, nt foitiir, vivi de ooruin sepulcris surre-
xerur.t el cuin boato Leone III papa lempluin in
Aquisgrano in honorem Deigenitricis virgims Mariaj
pulcra rodienint et ad pristiiiaiii doriiiitionein so
iiiiituo collocaverunt. In (^.'Ksaroa, sanctoruin Paulini
(l .Maiiielis niartyruiii. » De .Mamiiiote iiiulta Ii:ic dic
rcfort Xotkerus scd ab Usuardo ponilur xvn Augu-
:
9
267 ITSUARDI MONACHI 266

sli. «Eodem die, sancti Marini episcopi et mailyris. A ris. » Tumminoribustypis: « Beatae Gudilae sororis.
Treveris, beati Valentini episcopi et martyris. Ipso QucE coDiitalu unius servi et ancillae contenta, san-
die, translatio sancti Osmundi episcopi el confesso- ctam civilatem Hierusalem et singula loca, quae
ris. Item Dominica secunda Julii, natale sancti Bo- Dominus Jesus corpor;ililer perambulavil, peregre
naveiiturae, seu sancti Eustachii episcopi Albanien- visitavit el post septeiinium cum multis sanctorum
:

sis et confessoris, oidinis Fratrum Minorum. » reliquiis ad patriam rediens, apud ZaiictbasRraban-
Gkeven. « Valciitini episcopi Trevereiisis et mar-
: tiai mansit, doiiec ipsa una cuiii Grimoaldo subdia-

tyns. Marini episcopi et marlyris. In Caesarea, san- cono et Gondulpbo familiari, ab Hunis pro fide
ctorum Paulini et Mammetis martyrum. Antiocbiac, Christi martyrii p,)lmam accepit. « Quae exIiRUXEL-
sancti Theodoti. Leonis papae IV, etconfessoris, (jui LENSi, ut alibi eliam factum ostendimus, descripta
sedit annis octo vir valde sanctiis, vigiliis et oratio-
: videntur. In edilionibus aiiis, sic babet Trajecti : «

nibus multum intentus, utpote qui ab infantia inter
monacbos sanctos fuit enulritus. Anotiiolii episcopi
et confessoris. Trajeclo superiori super Mosam flu-
vium, sanctorum Monulpbi et Gundulpbi episcopo-
rum et confessorum quos feriiiit de sepulcris sur-
: et Gondul[)ho famulari, ab Hunis pro fide Christi
rexisse et cum Leone papa III templum Aquisgrani
in bonore sanclae Dei g^nitricis consecrasse, eoque
oflicio expleto, in prislinam se quietem recepisse.
Treveris, Heliae virginis. Itein Regiiildis virginis el
martyris. Translatio sanctiOsmundi episcopi etcon-
fessoris. Canonizatio beati Kraiicisci coiifessoris.
MoLAN. : sanctorum confessorum Mo-
Trajecti,
nulphi et Gondulpbi episcoporum Tungrensis eccle-
siae. In Sanctis, sanctae Raineldis virginis et marty-
sanctorum confessorum Monulpbi, » etc. In priuri.
« Treveris, sancti Valentini episcopi et marlyris.
Sanctis, sanctae Raineldis virginis et martyris, soro-
ris bealae Gudilae, quae cum Grimoaldo snbdiacono,
palmam martyrii accepit. Die deciina sexta, sancti
hieromartyrii Athenogenis, et deceni ejus discipulo-
rum. Item canonizatio beati patris Francisci. Mona-
Ti sterio Silhiu, sancti patris Bertini corpus a beato
Fobjuino transferlur et reconditur anno dcccxlvi.»
» Colitur Bertinus v Septembris. « In Hispaniis, trium-
pbus sanctae crucis, ob praeclaram victoriam, quae
per symbolum crucis, contra Mauros babita est. »

XVI Kal. Die 17.

In Cartagine, natalis sanctorum martyrum Scillitanorum, id est Sperati, Natali, Citbini, Beiturii, Fe-
licis, Aquilini, Letatii, Januariae, Generosae, Bessiae, Donatae et Secundinae, sub Saturnino prfefecto, qui
post primam confessionem in carcerem missi et in ligno confixi, deinde gladio decollati sunt.

NOT.E.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp. et Max.-Luhec, Munerat., Greven. etMolan.

De Carthagine, jam ferme ad nauseam dictum est.
Qui Sciliianorum scribunt, ut Munerat. et Greven.
satis manifeste erant. Nodus est in expressione no-
minum, quae quoad aliquos ferine ubique diversa est.
Hieronymiana hicpraetereo. Sic babet Beda In Car-
thagine. Scilhdanoruni , id est, Marcialis, CilJiii,
Vesturii, Felicis, Aquilinii, Laclantii, Januarii, Ge-
nerosi, Vestw, Donalw et Secundw. Ubi vides deesse
Speratum, in reliquis antesigiianum haud dubie
amanuensis oscitanlia, cum in Rabano diserte prae-
ponatur. In Actis a Baronio relatis^ hoc modo et
ordine recensentur: Speratus, Narzalis, Cillimus,
Veturius, Felix, Acyllinus, Letantius, Januaria, Ge-
nerosa, Vestina, Donata et Secunda. In aliis Actis
discrimen est perexiguum. Satis patet, qua ratione
ad unam normam haec omnia reducenda
Illustris ab omni sevo fuit Scillitanorum horum
duodecim martyrum triumphus, a Kalendario Car-
thaginensi et ab antiquis Martyrologis nostris certa-
tim celebratus. Jam diximus, amanuensis vitio in
Beda deesse Speratum de ca^tero ipsum inter et
; talis
Adonem, quorum priorem sequitur Rabanus, poste-
riorem Notkerus aeque ac Noster, nulla nisi solorum
aliquoruin nominum inflexionis occurril discrepan-
lia quain facillime restitui posse ex alleiiusad al-
;
terum collationenullo negotio inteiligius. Romanum
VARIANTES LECTIONES.
G codicibus nostris, Munerat. legit, Narchali; Priten-
et Molan. Cythini; Heiiiiijn. Beaturii; qui el Letati;
Praten. etalii plerique, Lelacii. quorum priinitivum
Lcetantii esse vix dubito. In Januarii vei Jnnuarice
: variant fere omnes, nos cuin Adone scripsimus,
quodest verosimillimum. Anlu. et Max.-Lubec. non
male legunt, pnsl priniainChristi confessionein, a.l\ia,
legi vetant codices reliqui, nullo excepto. In Gre-
; veno et Molano corrupta est constructio, dum sic
scribunt primam confessionem in carcere, et in
: post
ligno, etc. In textu clara est et expedita syntaxis.
Herinien. simpliciter, Deinde decoUati sunt, omissa
voce gladio. Sic supra neglexi dicere deesse in Mu-
nerato nomen Bessice. Ca^tera observatu digna non
sunt.
sint. Ex
OBSERVATIONES.
proinde de textu Usuardino vero et genuino dubitan-
dum non Multumsudat Florentinius, ut Scillita-
Sit.
norum liorum duodecim nomina conciliet cum Actis
D Proconsuiaribus, quae tanquam venerandae antiqui-
vere pretiosum tbesaurum protulit eminenlissi-
mus Baronius tomo II Annalium, ad annum ccii,
num. 2 Nec difliteor, Hieronymianorum codicum
inter Africanos et Asiaticos martyres confusionem,
lenebras Aclis Baronianis elTundeie, non facile dissi-
pniulas imo nec Acta alia, a Tbeodorico Ruinart.
;

parvum non exprimit singula nomlna, sic solum inler sincera et selecta edita a pag. 73 satis expla-
scribens Carthagine, martyrum Svillhanorum, Spe-
: n;ire, (jiiaj Florentinio scnipulum ingerunt. At enim
rati, Narthali, Cylhini, Beluiii, Felici-i etaliorum vii. coiislanlissima Marlyiologorum aliorum auctorilas,
Porro scptem illos nomin;itim adjunxit Adoex Aclis, Actis illis conformior, satis evincil Scilblanos no-
opinor, \el forte ex Beda quod en facilius credide-
; stros duodeciin iiuniero fuisse, et simul Carthagine
rim, cum totum ejus elogium adoplel, adjecla in tine passos, quidquid inolestia; creare possit modica no-
translatione^ suis bisce verbis Horum reliquiw, : minum et adscri|);orum dieram, ab amanuensibus
cum ossibns beati Cypriani et capile sancti Pantaleo- conuptorum, diversitas. At nos bic nibil quidquam
nismartijris, ex Africa in Galliastranslatcc veneranlur , delerminamus, salis sit diflicultales indicasse, suo
Luyduni in basilica beatissimi Joannis Baplistce. Sed loco exigendas. Acta nostra inlelligo, in quibus
hanc periocham Noster, forte dedita opera, omisit, discutienda recurrol alia coutroversia, quam etiam
reliqua omnia Adoniana ad verbum describens ut ; tangil Ruinartius, de reliquiarum translatione, mar-
269 MARTYROLOOirM.
tyrum omniuni, an aliquorum, Romam, an LugJu-
num, el inde Compendium, ad regium sacellum facta;
de tjua etiam ajrit Tilleiiiontius, horum iiiartyrnin
passionem Galiice describens tomo 111, a pag. 131.
Interim ad duodenarii numeri probatiouem etiam
ToR.NACEx., quamvis raro auctior, jani tinum atque
item alterum in principioaddilanentum habnit. Sic
hodiernum textum incipit Alexis coufessoris. h\ :
reliquo tcxtu purissimus est.
Antierp.-Maj. textui puro superaddit « Ipso die,
sancti Kenelmi regis et martyris. »
PcLSA.NE.v. huc retulit eam textus partein qua die
pra'cedenti carnit neinpe
; « In Hostia, passio san-
: Eonio Lubeco-Col. incipit
cti Hylarini monachi. Qui cum nollet elc.-Sequitur
totus textus hodiernus, purus.
HoswEYi). post textum puruin subjicit « Eodem
die in Hritannia, sancti Keiielmi marlyris. Iteiii na-
tale sancl.v Marcellin» virginis, suroris sancti Ain-
brosii episcopi. Item depositio sancti Thcodosii epi-
scopi et confessoris. • lano, sanctae Marcellinae virginis. In Dacia, sanctae
Axtuerp.-Max Ultraject., Leyde.x. Lovanie.n.,
, Florentiaj virginis. »
Alberg., Da.mc. primo loco sic habent « Hom;e
via Latina, natale sancti Alexii confessoris. Qui
patre, domo, facultatibusque relictis,
que peregrinam aliquandiu agens\itam, tandem ad
doniuin rediens paternam, in eadem toto tempore
vitae suae sub specie latuit peregrini. Cujus acta et
gesta, caita in ipsius maiiu pust obituiii reperta,
omnibus patefecit. • Sequitur tevtus purus.
Centl"len. • In Carthagine, sanctorum martyruin
: membrana (columba candida deferente) superne
Scillilanorum, id est, Sperati, .Marchaii, Citliini,
Beturii, Felicis, Aquilini, Lactatii, Jaimariit, Gene-
rosae, Hassiae, Donatae et Secundie, sub Salurnino
praefecto decollatorum. Antisiodoro, sancti Theodo-
sii confessoris »
Bruxelle.v. de Alexio, primo loco, ut supra. Tum
texlus. In fine autem • Ipso die, sancli Fredegundi
: genitus, sponsain sortitus est nobilissiinain. Fidei
confessoris. Item Kenelini [KenelmiJ regis. » Vide
infra distinctius.
Hage.noye.n. in textu satis purus, hasc de Alexio
subnectit :• Rom;B via Latina, depositio sancti
Allexii confessoris. Qui Allexius filiiis fuit Eufeinia-
ni, primi ex principibiis pallacii imperatorum .-Vrca-
dii et Honorii. Qui Eufemianus dedit Allexio .Mari-
nam sponsam de imperiali sanguine ortain. Sed ille
sponsam suaiu caste vivere monuit, et sic illam et
omnia quae habuit propter Deum reliquit, pauca
secum ferendo, quae mox pauperibus tradidit. Per-
gens ergo Allexius Laodiciam, xvii annos apud cc-
clesiam bcata; virginis, huinillime pauper cuin pau-
peribus iiie vixit. Post haec a Doiuino admonetur,
ut Romam redeat quod et fecil. Quem pater ojus
: ni;e archiepiscopi, magnae sanctitatis viri. Apud
quasi pauperem aiium, pro salute fiiii sui in domuin
suam recepit et \ictum siiji ministra\it, ignorans
quod filius suus fuerit ubi xviiannis nianons mui-
: prajsentibusepiscopiscccLxv,aliisquePatribusquam-
las injurias a servis patris sui sustinuit patienter et
libenter. Tandem sentiens sibi inortem imminere,
vitain suam in carta scripsit manu sua, et illam in
manusua tenens obiit, multis ciarens postea raira-
culis. In Anglia, sancti Konelini [KeiielmiJ pueri re-
gii, iniiocenter occisi. Item Marccliinae virginis, su-
roris beati Ambrosii, ej)iscopi Audolmi.
dubium quin legendum sit Mcdiolani.
Aqlici.nct. in fine : « Eodem die, Iransitus sancti
Alexis confessoris. »
YicTORi.N. et Reg. Suec. sign. num. 130. • Eodcm
die, transitus sancli Alexii confessoris et Marinae
virginis. » Diceres, h;mc conjniictionem indicare,
Marinarn iilain pro Aiexii coiijunge accipi. Sed vidc
Greve.n. infra.
Matric.-Cartus.-Ultraject. • Alexii confessoris
eximii, Romae, Sperati et sociorum ejus martyrum
undecim, qui dicuiitur, Sciiiitanoruin. Marcellinaj
virginis sororis sancti Ambrosii. »
— MEXS. JUL. 270
A faciunt Wandalberti versiculi, Scillilanorum marty-
rum festivitatem nitid exprimentes ;
'
Sfdocimain votis (^aitliaj^o s|)('C!;it opiinis,
Miiilyrii plehein duotleiiam I.TBia rreqiienlans ;
Scilliiana sliuul capili quos pairia luisit.
AUCTARL\.
V.A.TICAN. num. 3919 « Romae, natalis sancti
:
Alexii. » Vel, ut Belix. « Eodem die, sancti Alexii
confessoris. » Vide supra codices raediK notaj, ctc.
FLORr.NTiN. « Romae, sancti Alexii... annoDomi-
:
: ni cccxcviiivita! quinquagesimo prirao Item,sanctae
Marin» virginis. » Longiorera de ea hisloriara texit
Greven., qua; etiain aliis tribuitur.
« Corameraoralio
:
reliquiaruin sancti patris Severini archiepiscopi
Coloniensis Agrippinae, confessoris, rauitarum vir-
: tuluin \iri otiniraculurum egregii. Hom«, via Latina,
natale lieati Alexii,etc. »ut sexcodd. supra. Sequitur
textus satispurus. In fine « In Anglia, depositio
:
sancti Keneimi regis Merciorum et martyris. Mediu-
:
B Grevex. • In Anglia, Kenelini regis Mercioruni
:
et martyris, pueri septera annorura. Queni cuin pa-
pauperem at- ter Kenulphus inorieiis, sororis fidei coininisisset
aienduin regnandi cupiditate, puerura obtrnn-
illa,
cari fecit ferturque puernra in ipsa hora hymnum
;
angoiicum, Te Deum laudamus inchoasse, tuncque
percussum, cuin diceret Te mavlijrum candidatus,
:
etc. Statiin vero Roraae super altare beati Petri
delapsa et necem saacti martyris et locum sepultura^.
prodidit. In Hungaria, in ecciesia Nitriensi, sancto-
rum Andreae et Henedicti martyrum. Theodosii epi-
scopi et confessoris. Evodii episcopi et confessoris.
Fredegnndi episcopiet onfessoris Rom»,via Latina,
sancli Aiexii contessoris. Qui paire locupletissimo
tanien llamma succensus, omnibus roiictis, vitain
paiiperrimam peregre aliquamdiu agens, tandein
reversus, in domo paterna usque ad finein vitai,
G incognitus permansit Medioiani, sanctaj Marcelbe
\irginis, favoris Heati Ambrosii episcopi. In Dacia,
translatio sanctaj Fiorentiae virginis.discipulaesancti
Hilarii episcopi Iteiii secunduin Catalogum sancto-
rurn, hic, sanctae Marinae virginis. Quae mutato ha-
bitu monasterium virorum ingressa, de criraine
fornicationis falso accusa a, patientissirae lulit, poe-
nitentiainque egit ac si rea criininis fuisset, cujus
sacru:n corpus anno Domini mcxiii Venetias Iransla-
tum, debito cum honore servatur. Item coinraemo-
ratio reiiquiaruin sancti Severini Agrippinensis Coio-
Aquisgranuin, dedicalio basilicae in honorem glorio-
sissimae Dei genitricisMariae, perLeonem Papamlll,
plurirais. Quaj licet in festo Epiphaniae facta fuerit,
hic tamen fe.stivius recolitnr. »
MoLAx.Additex Adone transiationera reliquiarum,
de qua supra. « Eodem die, sancti Alexii confessoris,
D <|ui post vitam gloriosaMi atque laudabilera, sepul-
tus est Roina; in inonasterio sancti Hoiiifacii papae.
» Non est Canonizatio beatissiini palris iiostri Francisci. In
Medioiano, sancta; Marcoliinaj virginis. Ip.so die,
sancli Enodii episcopi et confessoris. Eodein die,
dedicatio saiictae M.irifc Aquisgrani. Ipso die, Frede-
guii ii coiifessoris » Dein ininori cliaraclore • Qui :
cum yancto Furseo venilex Ilyiiernia, et quioscitin
monasterio Dominarum snper Samiiriam fluvium,
iion longe a Namurco. In Anglia, Keneimi, etc.,» ut
GuEVE.N.usque ad oblruucari feril. Editiones alia^, de
traiisialione Si^iililanorum et Alexio, ut supra.Tum:
«Ticini, sancti Enodii epi.^copi et confessoris. Me-
dioiani, Jepositio sancla) virginis Marcellinae. In
Anglia, sancti Kenelmi imeri, rcgis Merciorum, ei
2n tlSUARDI MONACHI 272

ijiartyris. In inonasterio Argenton, ipso die, sancti A gio universali eurn collocatin Z)orne, potius DeMrne,
Fredegandi CQnfessoris, » Castellanus in Martyrolo- prope Antuerpiara.

XV Kal. Die 18.

Apud Cartaginem, Guddenes martyris, quse jussu Rufini proconsulis, ob Christi confessionem,
sanctse
quater diversis temporibus equulei extensione vexata, et ungularum horrenda laceratione cruciata, carce-
ris etiam squalore diutissime afflicta, novissime gladio caesa est. Civitate Dorostoro, sancti Emiliani.
[Addit Bouillart., cursivo charactere : In pago Castrense, depositio S. Arnulfl, martyris et episcopi.]

NOTiE.
Soli ex omni parte puri sunt Pulsanensis et Molanus.

VARIANTES LECTIONES.
Lego Gudents cum Romano parvo, Adone et codi- codicibus, solum tribuit titulum mariyris, forte quod
cibusnostris melioris notae.In Antuerp.-Majoremale Usuardus de virginitatis laureola dubitaverit. Solus
habetur Guildene. Rosweyd. posuit Gundenes ; Mu- Molanus recte scripsit jEviilii, ex sua, opinor, cor-
nerat. Gaudenes. Romanum parvum binis eam sertis rectione, nam reliqui codices omnes simpliciter le-
ornavit, virginis, martyris. Ado scripsit virginis, gunt, ut est in textu.
quod et posuit Molanus. At Pulsanen. cum cseteris

ORSERVATIONES.
Romanum parvum hac die Adoni ejusque sequa- B attexens. Reliqui aut diversa phrasi utuntur, ex
cibus ita materiam subministravit Carthagine,
: quo manifestissime patet negotium adjectitium, aut
sanctw Guddenes virginis, martyris ; quae nec apud ex Pratensi, vel id genus niaiiuscripto aliquo sua
Hieronymum hodie, nec apud Redam nota est. Ado ipsi accepere, atque adeo fonte suo puriora non pro-
et martyrii tempus et mortis genus exsequitur, ex ferunt. Porro codices nostri alii cum Pulsanensi et
quo solam postremam parlem Noster adscivit. De Molano optiine conveniunt, essentque puri, nisi in
hac annuntialione satis plana sunt omnia; nisi quis Arnulfo Metensi, aut alio excederent. Notavit pri-
cum Tillemontio tomo III, pag. 125, Gattdentum vel dem Raronius nd hanc diem , qua Metenseni Roma-
Gaudentium Hieronymianorum, signatum in Africa no inseruit, ab Usuardo, ul diximus xvi Augusti
xxviJunii, pro hac Guddene, seu Gudenne, seu Git- collocatum i.otavit, inquam, nonnullain inter Ar-
;

dente, accipi posse exislimet eoque adducat Augn-

; nulfos conrusionem occurrere quod mirum, fieri ;

stini sermonem 294, novae edit., habitum in natali
martyris Gaudentisxxyn Junii, de quo etiam memi-
nit Ruinartius inter selecta, pag. 197. Est autem
plane verosimile, quod loco citato conjicit ideni Til-
lemontius, nempe Acta aliqua sincera olini exstitis-
se, ex quibus Ado encomium suum desumpserit,
notis consularibus tam expresse distinctum; quae
utinam aliqiiando inlucem producantur! Emilianiis,
vel potius jEmilianus, non aliunde quam ex Hiero-
nymianis acceptus videri potest, avulsus a pluribus
sociis quod Usuarduin sajpius facere solitum, alibi
; quem Arniilfiim Beda indicare voluerit, dum ita
satis superque ostendimus. Videantur annotata Ra-
ronii, et quae de insigni martyre ex antiquis collegit
Tillemontius tomo VII, pag. 3o4 et 355. Et eatcnus
quidcm concinunt codices nostri prope omnes; unde
indubitata redditur Usuardi lectio, prout a nobis
tradita est.
Nunc advertendum, signari hac die in Adone, Ra-
bano et Notkero Arnulfum Metensem episcopvm, a
Rabano cum longo, ab Adonc cuni brevi elogio,
quod Usuardus distuiit ad xvi Augusti, ipsissima
illuc Adonis verba referens, ut proinde certum sit
codices omnes qui de Metensi Arnulfo hodie agunt,
in hac parte nullo modo esse U^uardinos. Singulo-
rum verba in auctariis dabimus. Non ita pervium
estdiscernereutrum Usuardus martyrologio suo non
ascripserit Arnulfum episcopum et marlyrem, cujus
diserte meminere Praten., Herinien., Tornacen.,
Antuerp.-Maj., Munerat. et Greven. codices, alias
notae optimae. Et vincerent quidem hi codices, nisi
ea obstarent, quibus eos deserere cogimur existi-
mantes.AnjM//'Mmillum, nec satis proprie martyrem,
nec ullo modo episcopum, ab ipso Usuardo positum
non fuisse, sed ab aliis superadditum. Atque ut a
Pratensi incipiam, monuit me in saepe adducta epi-
stola clar. Castellanus, annuntiationem illa;n, inpa-
go Castrinse, sancti Arnulfl marlyris et episcopi, ad
priniigenium textum minime pertinere, utpote rc-
potuisse inter Metensem et Suessionensem, tot saecu-
lis (lisjiinctos. Verosimilius est confusos fuisse et
confundi a modernis Arnulfuin Aqnilinensem seu
Avellinenseyn, de quo hic disputamus, cum altero
Arnulfo Mussipontano seu Mitssipontum translatos
quorum fortasse etiain Acta,quae et varia et sati,
miranda circumferuntur, commista fuerint, et
facile
alterius alteri ascripta; de quo hic nihil vacat dis-
C cernere : nodos tangimus, in opere magno solven-
Ad praesens quod attinet, problema esse possit,
dos.
hac die scripsit : Nutale sancti Arnulfi confessoris.
Ad quae Florus ibi : Cujus vita maximw exstitit san-
ctitatis. Melensem hic non videtur proba-
appellari
bile, cum Arnulfi illius dignitatem Beda haud dubie
non ignoraverit.Non diffiteor tamen etiam episcopos
a Beda, solo quandoque confessoris titulo decorari,
ut videre est xxviii Maii de sancto Germano, viii Ju-
nii de Jam vero confessorem
sancto Medardo, etc.
siinpliciter dici, AquiUnensi nostro non magis qua-
drare contendes. At certe quidquid hic a Beda et
Floro asseritur, de eo praedicari nihil magnopere
vetat, rescissis et martyris et episcopi titulis, qui,
an inerito ipsi tribuantur, ut minimuin saltenrincer-
tum est. Nisi magis placeat Arnulforum distinctio,
sic ut Caslrensis vel Aquilinensis noster a latronibus
caesus, pro marlyre
habeatur, alius vel alii, solo
D confessoris titulo gaudeant, unde orta sit taiita sa-
crarum reliquiarum sub eodein nomine multiplica-
tio, quaj etiam ex diversis positionibus, seu locorum
; nominibus, accrescere potuit. Sed haec iterum Actis
reservanda sunt.
Huc etiain spectare possent celeberrimi fratres vii
Tibitrtini,aliis plane nominibus ab Hieronymianis
Notkero hac die signati, quam nos xxii Junii re-
et
tiilorinuis. Veruin cuin ba3C ad Usuardum hoc loco
nihil faciant, frustra iis componendis hic immora-
remur pra^terquam quod satis et abunde ad prae-
;

centiori charactere codici illi plane assutam. Quae
Heriniensis habet de episcopatu Turonensi (ut inter
auctaria referam) commentitia passim censentur;
sque praeterea solus ex sensu suo loquitur, Remen-
jsprovinci.T proprium, ni fallor, textui Usuardino
dictam diein de ea controversia actum censeamus,
phua in Actis dicturi. Wandalberti versiculos, su-
pra iiulicalos, vide npud Mclanum. Heliquaad hosce
martyicspertinentia, in Auctariis roperientur.
273 MARTYFlOLOaiL-.M. — MEXS. JUL. 274

AUCT.MUA.

Pr.\tev. Jam verha dedimus, nbi pro Castrensi, A vatorom. xVrnulphi episcopi Turonensis, marlyris.
notahis Caslriiise, et pra;ter morem, marlyris et epi- Gudenes, qnx inulta sustinuit. »
sropi. CoDEX BiGoTiAN. tortius, sub nota D. 9 • Itoin, :

Herimen. alia plano phrasi utitur

Ipsa dio, in : « sancti Clari martyris.» Quaealia manu adjecta sunt.
silva. qu.T Equiliiia dicitur, fostivitas beati Arnulfi Colitur hic hodie Parisiis, sed alihi die natali pro-
pontificis TuroiuMisis et marlyris, qui contoinporalis prio, IV Novemhris.
et dis'ipuius fuisse noscitur beati Remigii. » Silva Reg. Suec. sign. num. 130 « Ipso hodie, sancti
:

illa, (\nx dicitur Aqiiilina, vocatur gallice Yceline. Velerini confessoris. »

Vide Caslellanum. In Vatican., num. 5949, deest .^miliani. Adjici-
ToR.NACKN. incipit : « Brunonis {alias Bruni] epi- tur Sijmphorosa citm vii filiis. « Itein sancti Arnulfi
scopi et confessoris. In pago Castrinse, sancti .\r- Metonsis, • ut supra.
nulfi episcopi et martyris. • Sequitur annuntiatio Florentin. « In Tuscia, sancti Raphili archiepi-
:

prima, deest altera de .Emiliano. scopi Ravennensis. Beati Roberti confessoris de

Antierp.-M.aj. Textui puro adjungit « Eodein : Salle, ordinis Coelestinorum. »
die, sancti Ernulfi martyris. > Ubiadverte diversum CoDEX MoNTis Saxcti « Translatio sancti Ar-
:

ab aliisloquenti modum. nulfi Metensis episcopi, qui sanctitate vitae et niira-

Anti-ekp. et M.^x.-LiREC. et Ughelli.w., in fine culorum gratia, » etc.
po>t textum puruin • Apud civitat':'^ .Motensium,
: EiiiTio LuBECo-Col. incipit: « In Hoya, territorio
sancti Arnulti opiscopi, qui sanctitateot miraculorum Leodiensi, trnnslatio sanctae Odilia3 virginis et mar-
gratia illastris, horemiticam vitam diligens, heato B tyris de civitate Colonia, ex nobili illa societate un-
fine quiovit. • Qu.-b verba, ex Adone accepta inve- decim milium virginum. Apud Tyhurtinam urbein
nies xvi .\ugnsti. Italiae, sanctae Syinphorosae, » etc. Sequitur de Gud-
Mu.nek.^t. etiain in fine, sed diversa rursus pbrasi: dene, pure. Tum « Apud Silvam Aquilinam, sancti
:

« Eodem die, natalissancti .\riiulfi episcopi et mar-
tyris. • Vide superius observatione-;.
Greven. proxime Pu.\tensi accodit « In pago
Castrensi, sancti Arnulfi opiscopi, et martyris. »
ANTrERP.-.MAX., Ultrajf.ct., Leyden., Lovaniex.,
referunt textum purum, cui subnectunt «Civitatem
Melensium, sancti Arnulfi episcopi, qui sancti-
tate, • etc, nt supra ex Adone. In fine « Eodem
Arnulfi episcopi Thuronensis et martyris. Civitate
Molis, sancti Arnulfi epi^copi etconfessoris. Qui san-
: ctitate, etc Civitate Dorostoro, sancti Emiliani
confessoris. Trajecto inferiori, passi) beati Frederici
episcopi et martyris. In territorio Juliacensi, villa
: Arnswilre, natale beati Arnoldi citbaredi Karoli
magni et confessoris. Eodem die, sanctae Eadburga
: virginis. »

die, sancti Frederici Trajectonsis episcopi et mar- Belin. incipit a Sympborosa, etc Tum de Arnulfo
tyris. » Metonsi. Post de /Einiliano. Dein « Eodem die, :

Albergen. et Danic. primo loco ponunt « Apud : sancti Aquilini episcopi. Ipso die, sancti Materni
Tiburtinam urbom Italiie, natale sanctae Simplio- episcopi et confessoris. Apud Cartaginem, sanctae
rosne cum vn filiis, » etc, ut videsis xxvii Junii. Gaudenis martyris. »
Sequitur textus, et in fine, de Arnulfo Metensium Greven. « Eugenii papae II et martyris. Qui a
:

episcopo, ut supra. laicis Romanis excaecatus et occisus, sepultus est

Centllen. « In
: Francia, castro Crispeio, natale
beati Arnulfi. Turonicre sedis episcopi, qnem tra-
dunt disipulum fuisse boati Remigii Romensium
pontificis, a quo scilicet remeans, ab impiis perem-
ptus est. » Vide citatum Castellanum. « Ipso die,
octava sancti patris Benedicti ahhatis. »
BRrxELLEN. principio anticipat festum Justa) ot
Rufinae, de quibus vide die sequenti. Sequitur de
Guddene et .Emiliano satis pure. Tum « Apud
silvain Aquilinain, sancti Arnulfi episcopi et marty-
ris. ApudTrajectum inferius, natale sancti Frederici
episcopi et martyris. Qui mandato imperatricis
(potius nb incestuosis insulanis WalarrensibHS) pro
justitia legis divina^ occisus est; inultis clarus mira-
culis. Remis, translatio sancli Nycasii episcopi et
martyris. »
G apud sanctum Petrum. In Trajecto inferiori, sancti
Frederici episcopi et martyris. Qui cum zelo justitia)
illicitas nuptias Ludovici imperatoris argueret, alte-
r.im expertus Herodiaden, martyrio coronatur. »
Vide quae diximus in Bruxellen. « Answeri marty-
riset sociorum ejus. Clari martyris. Aquilini epi-
scopi. Malerni episcopi et confessoris. Metis, trans-
latio sancti Arnulfi episcopi et confessoris. In ter-
: ritorio Juliacensi, pago Arnswilre, natale beati
Arnoldi, citharedi Karoli magniet confessoris,muIta3
erga pauperes pietatis viri. Secundum aliquos hic
Simphorosae cum filiis suis, de quibus supra v Kal.
Julii. In Hoja, territorio Lodiensi, translatio sanctae
Odiliae virginis et martyris, ex societate xi milium
virginum. Eodein die, sanctae Eadburgae virgi-
nis. »

Haiienoyen. huc refert Esdram propbetam, de quo MoL.\N. « Apud Tyburtum civitatem Italiae, etc.
:

nos supra xiii Julii, cui elogium more suo ex sacris Apud civitatem Metensium, etc Eodem die, sancti
paginis conceptum ascribit. Sequitur totus textus. Aquilini episcopi. Mediolano, sancti Materni epi-
Deinde «:In ci\itate Metensi, depositio sancti D scopi et confes^oris. » Deinde ex Adone vel ejus
Arnulfi ejusdemcivitatis episcopi,» cum longiori elo- apud Rosweydum appendice. « Brixijc, dopositio S.
gio, quod in ipsis Aclis legi mavolim. Tum • In : Philastrii ipsiu> civitatis episcopi. Qui cuin fuisset
pago Castrensi, .sancti .Arnolfi episcopi et martyris. presbyter ordinatus, ductus amore Dei, relictis
Apud Trajcctum, sancti Frcderici cpiscopi et con- omnihus, universum peno ambitum circuivit orbis,
fessoris. • Nescio cur et hic non a.'que martyr ap- f[uatenus secutus vestigia Pauli apostoli, persingula
pelletur. loca animas fraude diaboli deceptas, de sempiterno
AoriciNCT. in fine « CastcIIo Crispiaco, sancti
: suis prffidicationibus liberavit interitu. Unde non
Arnulfi archiepiscopi et marlyris. » Idem est,opinor, solum contra gentiles atque Judaeos, verum etiam
de quo Centul. « Octav;esancti Benedicti ahbatis.»
: conlra omnes pene hsreses et maxime contra Arria-
\ ir.TORiN. « Civitate Metcnsi, sancti Arnulfi epi-
: nam perfidiam, quae tunc nimium pravalebat, fidei
scopi et confessoris. I|)so die, sancti Severini con- vigore pugnavit, et ob hoc verberihus castigatus,
fessoris. Octavaj sancti Bcnedicti abbatis. • stigmata Domini nostri Jesu Christi suo portabat in
Daveronen. « In pago Castrensi, qui dicilur
: corpore. Nam et in Mediolanensi urbe, idoneus cu-
Sylva Aquilina, natalis boati Arnulphi episcopi et stos Dominici gregis fuit, et Auxentio Arrianae per-
martyris, cuin uxore sua Scariberga. » fidi.e episcopo, priiisqnam beatiis Ambrosius eligo-
M.\TRic.-CARTLs.-ULTRAjEr,T.: « Fredorici episcopi retur, divinagr.itiafultus, nimium roniignavit.Romai
Trajcctensis, martyris. Requiescit ad sancturn Sal- etiani non exiguo leinpore demur..tus, multos et
 275 USUARDI MONACHI
publica et privata disputatione est in fide Incratus.
Et qnia valde haereticos inipugnabat, voluit de
eoruni singulis sectis atqne doctriiiis nefandissiinis
librum coiiiponere, quatenus singiilaruni ha;resum
errore patefaclo, nullus ab eis ^altem simplex in
ecclesia constitutus comprehendi possit. De quo
beatus Augustinus ita dixit Philasti^r Brixiensis,
: « Ipso die, sancti Materni episcopi et confessoris in
episcopus, in prolixissimo libro, quem de haeresibus
condidit, centum viginti octo haereses arbitratus
est computandas. Item Trajecti, Frcderici, ejusdem
loci episcopi et niartyris. Qui innocensa nocentibus
pro veritate occisus est ante ^anclum altare Dei,
post Missae celebrationem sepultus eodem loco. In
;
pago Castrensi, sancti Arnulphi episcopi et martyris
Turonensis. » Tum minoribus typis, de Arnoldo
cytharsedo, ut Greven. « Eodem die, natalis beati
Theodorici Metensis episcopi, consobrini Othonis
XIV Kal.
quia beato Paulo Colossis ordinatus episcopus, clarus virtutibus, ibidem martyrii
Natalis sancti Epafrae,
palmam pro ovibus sibi commendatis virili agone percepit. Apud Thebaidem, sancti patris nostri Arsenii,
de quo in verbissenioruin refertur, quia propler redundationem iachrymarum tergendam, sudarium semper
in sinu, vel in manu habuerit. In Hispania, civitate Ilispali, passio sanctaruni Justae et Rufinae,quae a prae-
side Diogeniano comprehens;e, primo equulei extensione
cere, inedia et doloribus afflictae, tandem Justa in carcere spiritum exhalavit, Rufinae cervix confracta in
confessione est.
mTM.
Conson&nl Praten. , Herinien., Anhierp.-Maj., Ati- B Molan. Quibus accedunt Antuerp.-Max., Ultraject.,
tuerp.-Max., Liibec, Munerat., Belin., Greven. et
VARIANTES LECTIONES.
Epaphrce, recte formant Pulsanen., Greven. et
Molan. Sequor in textu reliquos omnos. Colosis
habent aliqui, Hermien. Colosensis, melius caeteris,
uti nos scripsimus. Munerat. adjecit titulum martij-
ris. Beati Paulo, Thebaidain, serooruin pro senioruin
lacrimarum et lachriniarum, exa'avit, etc, facile
corrigi possunt. Belin. et Mulan. cum mediae notae
codicibus, post sancti, oinittunt patris nostri. Itein
pro redundationem, habent cum Greveno redundan-
tiam, vel ut Antuerp. et Max -Lubec. redundanciam ;
probatioree codices Adonem seculi sunt, et nos
etiam in lextu. Belin et codices recentioresquinque
a phrasiBedae et Adonis recedunt, dum pro liabiierit,
legunt habiiit. Greven. et Moian. singulares nonnun-
quam sunt, ut supra sajpius patuit, hic soli pro
Hispania substiluunl Hispaniis. ltem,postin carcere
inedia et tortionibus ajjlictce. Demum, Bufince ceroix
OBSERVATIONES.
Quam magna hac die codicum nostrorum conso- G Usuardo etiamtranscripta.Uberiorielogioexornari
nantia, tam clara totius textus ex Adone transfusio.
Hieronymiana ex mente Florentinii nihil habent,
quod huc spectet, quamvis tamen Hispaniensem
Justurn. illic positum, pro Justa occipi nitiil magno-
pere impediat. praesertim cum Justai diserte scri-
pserit Corbeiense. Nam quod ad iNotkero rein decidi
putat Florentinius, haud satis probare queo, nisi
cum ipso eodem auctore diios justos hac ipsissima
die in Hispaniis recensendos existimet, quod quam
sit verosimile,suo loco intelliges. Interim Romanum
parvum sic hodie brevissime Hispali, sanctorum:
Jnstce et Rufince. Beda Arsenium nominat, et post
eum Rabanus, iisdem omnino terminis, quibus Ado
utitur. En modo laterculi genesim. Epaphrce elogium
ex festivitatibns apostolorum a Nostro ad verbum
transsumptum est. Patet potiorem partem ex Pauli
epistoiis acceptam esse; verum unde Adoni consti-
terit, Epaphram Co\osshmarlyriipalmam virili agone
perceinsse, fallor me necdum reperisse nec id in- ; D
venit Tillnmontius toino I, iii Vita Pauli, articulo
44, a pag. 2Ji. Sed haec alterius ioci sunt. Arse-
niana jam dixi Bedaj et Adonis esse communia, ab
276
primi. In Nortmannia, sancti Clari monachi et
mnrtyris, de cujus passione exstat sermo Nicolai de
Nise. » Ha'c in priina editione. Ali* textui praefi-
guut « Apud Tiburtinam,
: » etc. In fine, de ^mi-
iiano, addilur « maityris. Et sancti martyris Hia-
cynlhi in Anastride. » De Ainulfo Metensi, utsupra.
Mediolano. > De Arnulfo Castrensi, habet ferme ut
Hei.inirn. De Frederico Trajeclensi, ut in priori
editione. « Brixiae, depnsitio sanctiPhilastrii, ipsius
civitatis episcopi, qui contra omnes pene hsereses,
et maxime contra Arrianam perfidiam, quae tum
nimiurn praevalebat, fidei vigore pugnavit, etob hoc
verheribus castigatus, stigmata Domini nostri Jesu
Christi sno portabatin corpore. » DeOdilia Huiensi,
de Arnoldo cytharaedo, de Theodorico Metensi epi-
scopo, et Claro, ut supra.
Die 19.
et ungularum laniatione vexalae sunt, posl car-
Leyden., Albergen et Danicus.
confracta est iii confessione Domini. Haec, inquam,
propria sunt Gre\eno et Molano, in quibus hic alte-
rum descripsit. Caeterum, In Hispania, codices oin-
nes unaniiniter legiint, in altero nonnihil variant.
lierinien. legit post carcerem, inedia et doloribus
:
af]lictce ,• post carceris, etc. Major nu-
Antuerp.-Maj
merus cum Antuerp Max.-Lubec, post carceris,
et
inedia et variis doloribus. At vero phrasis Adoni
conformior est, qus ex Pratensi et Munerato in
textu sumitur. Demum Herinien. ponit, cervix con-
fracta in confessione Domini est. Anluerp -Major,
cervix in confessione confracta est ; omnes quidem
syntaxi bona, sed ubi de Usuardi modo loquendi
quffiritur, is praeferendus videtur, qui Adone proxi-
mus est, qualem habet Praten., Munerat., Belin.,
Antuerp. et Max.-Lubec. cum caeteris, quos texlui
praelucere maluimus.
poterat Arsenius, ex ipse illofonte, quem Viennensis
attingit. At haec nobis rclicta sunt, in Actis fusius
deducenda ex Vitis Patrum, aliisque scriptoribus.
Metaphraste sincerioribus, quorum varias narra-
tiones ordine disposuit Tillemontius tomo XIV, a
pag. 676. Wandalbertus soli Arsenio metricum elo-
giuni aptavit :
Arsenius quartam denamque ereraita venustati.
Denique Justce et Rufince iaudatio, licet hinc inde
nonnihil contracta, tota ex Adonis verbis conflata
est. Educta, procul dubio, ex antiquioribus Actis,
quorum seiectam meduiiam extraxisse videtur Mal-
donatus, ut habes apud Surium hoc die. Mirum au-
tein cur a Notkero, tam fideli Adonis imitatore,
Epaphras praetermissus sit, ejusque loco substiluti
alii, non satis undequaque cogniti, ne quidem apud
codices llieronymianos, quantumvis auctos. At de
hoc tantopore nobis laborandum non est, ubi ex
supradictis certissima textus origo simpiiciter et
manifeste patescit.

277 MARTVnOLOr.irM.
ToiiNACEN-.incipit : • ApudTIiobnidiMn, » etc.;tuni
de Kpaphra, rescisso utrobique elogio. Caetera
purus.
RoswEYD. augptur in fine, his verbis « Lugduno,
Rust presbyferi. «
ci
PuLSA.NEN., iii Epaplira et Arsenio purus, silet de
dnahus ultiniis Justa ct Mufiiia.
LovAMKN , in tluahus primis purus, rescindit elo-
giuiii Justae et Hufins.
Cemulex., in priina
purus, sic perjrit
satis
« Eodem die, sancti patris nostri Arsenii. vita et
morihus Christo Uonuni per oinnia diirni. In His-
paniis, civifate Hispali, sanctaruin Juslae et Hufiiiio,
quae a Diogeno pr.pside coinprehensae, gravi cru-
ciafu dilaniatae sunt. » Flohe.nti.n.
Bruxellen. denuo anticipat In Judea, natale
: inarfyruin Euticii, Britii, Joannis, Tcudilii, Isaach,
beati Joseph, qui cognominatus est Justus, et cuni
beato Mathia sub apostolica sorte statutus quique
pra?dicationis odicio inserviens, inultainque pro fide
Christi persecutionein sustinens, venenum fertur
bihisse, ex quonihil triste pertulerit, sed victoriuso
line in pace quievit. Colosis, natale sancti Ephire.
Qui a beato Paulo Colocensibus ordinatus ei^isco-
pus, clarus virtulihus, ibidem iiiartyriuin pro ovihus
sibi creditis, viriliagonie percepit. ApudTyburtinain
Yt.iliae, natale sanctB Syinphorosae cnm septein
filiis. Qua? suspensa crinihus, et posl alligata saxo,
in fluviuni priecipitata est. Deinde filii per varia
tormenta martyrizati sunt omnes. > Haec etiam hac
die non satis apte ref^runtur Sequitur « Apud
Thebaidem, sancfi patris Archenii. Qui ex iiisigiii
senatore, in hereino factus est inonachus. De i|uo
in verbis seniorum referlur, quia pro[iter, • etc. In
fine :• Apnd Tiajectuin inferius, deposilio saucti
Barnulphi episcopi et confessoris. » In Greve.n. vo-
catur « Bernoldus. »
Hagexoye.v. In prima satis purus
« Apud Thehaidem, depositio
sancti palris nostri
Arsenii, fratris sancli Eufemiani, patris snncti AI-
lexii.Qui quando in secnlo erat, imperialihussallem
vestibus erat indufus, et ninis eral delicatus, et
Theodosio iiiipi^ratori erat carissimus, ita ut duos
ejus filios de sacro fonfe ievaret. El hic post con-
versionem erat ahstineiitissiinus, et ve,stibusomnium
vilissimus. Et ideo sicut Daniel propheta, spiritu
prophetiae claruit. De quo refertur in verbis senio-
rum, quia propter, » etc. In Justa et Rufina satis
purus est.
XIH Kal.
Xatalis beati Joseph, qui cognominatus est Justus. Hic praedicationis et sanctitatis
muitamque pro fide Christi persecutionem a Judicis
quo refertur, quod venenurn hiberit, et nihil ex hoc
scura,sanctorura Sabini, Maxirai, Juliani, Macrobii, Cassii, Paulae,curaa'iis decera. Civitate Corduba, sancti
Pauli diaconi et raartyris. [Bouillart.
soris. Et in marrjine : Eodein die sanctac Margaritac virginis
Puros censemus Herinien., Max.-Lubec, Antuerp.-Max.
Post Damascenos martyres in Carolino auto-
'
graphosic Cicitatc Corduba sancli Pauli diaconi el
: atlinet,di(ricile dictucur illura deleverit Usuardus
martyris. Ipso die sancl(B Maryarita} virrjinis. Utraque
illa commeinoratio nunqunm ab Usuardo
pto est. Unus duntaxat versus scalpello rasusest;
quod spatiiim iiuii(]uam Paulum et .Slargaritam con-
linere poluit. Cur ergo Codices omnes, praeter Pra-
tensem, utru iiqne commernorant? forte memoriter
Margaritam dicfavit Usuardus : forte
post Usuardum addita est. Nodus inextricabilis,
donecex aliqua Bibliotheca prodeat Codex ipse, qui
. :
— MEXS. JUL. 278
AUCTARIA.
.V Aquicixct. suhjungit in finc proprium locr; hoc
modo :« Aquicincti, Irnnsiatio sanclae Sainharia! vir-
ginis et marlyris. » Sed h;ec sunt a recentiori maiiu
: ut in apographo notatur.
VicToKi.v. et Reg. Siec.i.e, sub nota num. 130:
« Mediolaiii, inventio sancforuin Gervasii et Prota-
sii. • Vide do his Usuardum xix Junii, et Acta eo
die, in quihus de his fusius agitur.
Matiuc.-Cahtus.-Ultraject. « Justae et Rufinae.
:
: Arsenii confessoris et solitarii, dudum senatoris
Romne. Epaphne episcopi Colossensis,discipuU beati
Pauli apostoli. »
In Vaticax., num. 59'i9, deest Arsenii. Adjicitur :
« Assumptio sancti Eliae prophetae. »
« Apud Spoletuin, passio sanctorura
:
Laurentii, Ilerculnni et Parietalis. Qiiorum capita
;
Martianus fyrannus jussit truncari et inhumata cor-
pora eoruin derelinqui. Sed quiBdam inclita malrona
B vidua, illa condidit in praedio suo in coemiterio Pon-
tiano, non longe ah urhe praedicta, ut habetur in
gestis sancti Proculi [in excuso est Pauli] episcopi et
martyris. A^oinina vero eoruin sunt haec Euticius....
Theubila... Treveris, sanctae Severae virginis. »
Editio Lubeco-Col. incipit « Colosis, sancti Epa-
:
frae episcopi et martyris, qui a beato Paulo, » etc.
Reliqua totius textussatis pura sunt. In fmeadditur
« Treveris, beati Martini episcopi el martyris. Con-
stantinopolim, sanctifi Dariae virginis. Lugduno Gal-
; liae, depositio deati Rustici episcopi et confessoris. •
Gp.eve.n. « Treveris, beati Martini,primiejusdeni
:
urhis episcopi et martyris. Siramachi papae. Lugduni
Galliae, sancli Rustici episcopi et confessoris. Item
saiicli Justi. Conslnntinopoli, sanctae Dari.e virginis.
Item beatae memori;e, Bernoldi episcopi Trajecti in-
ferioris et confessoris. »
est. Deinde : MoLAN. in priraa editione nulla habet Auctuaria.
In posterioribns haec pnuca adjungit • Treviris,
:
G beati Martini, decimi ejusdem urbis episcopi et mar-
tyris. Eodem die, Symmachi papae. Die decimanonn,
sancti patris Dii, et sanrtae Macrinae, sororis magni
Bnsilii. • Notandum, qu(jd in harum editionuin textu
litteris Italicis post « Justae et Rufinae qu;E, » inse-
ranlur haec verba; « vendentes vasa fictilin, » citato
ad iiiarginera oflTi io sanctorum Hispaniae,MaIdonato
et Surio ex quibus videlicet illa accepta sunt. In
;
priori signatur lectio 2 Burgensis ecclesiae.
Die 20.
officio inserviens
sustinens, victoriosissimo fine in Judaea quievit. De
triste pertulerit, propter Domini fidem. Apud Dama-
: cura aliis decem. » In pago Bononien.si, sancti Vulmari confes-
et inartyris.]
NOT.E.
et Lovaniemem
D Carolo regi oblatus fuit. Quod ad sanctum Panlum
:
nain ipsi videntur cordi fuisse sancti ex Hispania, et
facta scri- suum hic Pauliis occupasset locum si quidem teste ;
domiio Eulogio martyre, obierit ille xiiiKal. Augusti,
feria 2, an. 831. Quantum conjectura assequi pos-
sum, concurrentibus eodem die duobus sanctis,
qiiorum alier longinqu.e regionis, alter vicinuserat,
etiam paulo hunc alteri pnijposuit Usuardus. Sancti Vulraari
vitain habes partc i tertii sfficuli Benod., p. 234.

279
Sunt.qui legant, pra>dwUioms officio et mnctitalis
inservicns ; nielior est textus nostri constructio,ubi
inserviens cum Adone, non seroie <s, ut alii. In orn-
nibusDamascenorum hic est ordo Sabini, Maximi,
Miani, etc. Soli Greven. et Molan. ita vertunt
Circa primam et secundam textus nostri-annuntia-
tionem nulla prorsus diOicultas suscitari
Joseph ab auctore Romani parvi sacris Fastis pri-
mum insertus, ita ibi prsedicatur Joseph,qui cogno-
minatus est justus, qvi a Judwis pro Christo multa
pcrpessus, victor in Judcea quieoit. Ado elogium au-
clius reddidit, a Notkero descriptum. Noster, ut
semper assolet, dum textus Adoniani paulo diiFnsio-
res sunt, summa rerum capita eleganter compegit.
Quod autem de hausto innoxie veneno dicitur, ex
Rufini Eusebio lib. iii, cap. 28, desuniptum existimo.
Caetera ex Aclis, aut Patrum traditione colligenda
sunt, ut fecit Tillemontius tomo I, variis locis, sed
maxime pag. 119, quae in Actis nostris accuratius
discutientur. Martyres Damasceni, ut hic signantur,
ita ex Hieronymianis accepti sunt ab Adone, ex quo
in Nostrum et Notkerum transfluxere. De nonnulla
inter vetustissimum Epternacensem et reliquos Hie-
ronymianos codices discrepantia, agit Florentinius,
quem curiosus lector consulal.
Hactenus certe sibi constat Usuardina veritas, ex
consensncodicum omnium venenum aut discrimen : prout eam diserte signant citati supra codices qua-
in cauda latet. Ut autem clare et ordine procedam,
verba Pratensis codicis primum recito. Addit ille
post prrefatas binas commemorationes In Pago
Bononiensi, sancti Ulmari confessoris. Quibus sub-
jungit ecgrnphum nostrum Eodem die. sanctce Mar-
: sed cur Pauhim neglexerit, non satis perspicio
(jaritcB virginis et martyris, sic tamen ut ex subvir-
gulatione facile intelligam, ea verba ex margine in
textum traducta, quod subinde confirmavit oculatus
inspector clar. Castellanus, aSserens recentiori manu
eo loci scriplum esse^ non Marcjarita'., sed hoc pacto
Eod. Marince virg. et mr. Unde et qua ra-
die, scce
tione Mari7ia illa cum Margarita confundi possit,
dicere co^pimusad XVIII Junii, sed,ut candide fatear,
operosioris disquisitionis est, quam ut hic indage-
tur. Impraesentiarum sit satis, ostendisse annuntia-
tionem illam antiquis Martyrologis incognitam, in
codicibus Usuardinis plane esse adjectitiam, atque
DePratensi codicejam diximus. Ei
de more similis est Antuerp.-Majou.
ToRNACEN. incipit « Margarets virginis. » In elo-
: Centulen.
gio Josephi mutilus est, a de quo refertiir, etc. C;etera
purus.
RoswEYD. in fine solum habet " In pago
niensi, sancti Wulmari abbatis et confessoris.
ego cum aliis scribere Vulmari.
Antuerp. et Ughellian. de Margarita
« Apud Antiochiam, passio beatae Margaritae virginis
et martyris. » 1 Apud An'iocbiam^ passio sanctae Margarita? virgi-
MuNERAT. textui puro subdit
ctae Margaretae virginis et martyris. »
Belin. habet etiam textum purum, sed addit
• Apud Antiochiam, passio beatce Margarita) virgi-
nis et martyris.Item eodem die,
venturaj episcopi et confessoris, OrdinisMinorum.
Similia festa hic sa:^pius notantur.
Greven. post textum purum solus in ipso textu
adjungit Ipso die, sancti Anmlphi confessoriS;, »
: <•
sine characteristica, unde digiioscatur. Deinde
« Eodem die, sancfae Margaretae virginis et marty-
ris. > Vide superius Observationem.
MoLAN. deficit, ut supra dictnm est,
tione Pauli martyris Cordubensis.
Ultraject., Leyden., Albebc.en. et Danic. textui
puro superaddunt « Treveris sanct;e Severii? virgi-
: thia pro apostolatu per electionem aposlolorum. Hic
»: ;;:
USITARDI MONACHI 280
VARIANTES LEGTIOXES.
A Jnliani, Sahini, Mnximi : procul dubio ex diversitate
codicuu) Hieronyniianoram, de qua vide Florenti-
nium. Herinien. pro Macrobii, male scripsit Macra-
:
bii, ut alii Pauli, pro Paulce, etc. Alia in proxime
: scquente observatione expediuntur.
OBSERVATIONES.
adeo a puritate deficere codices omnes quotquot
potest. illam adoptant, ut sunt, Antuerp.-Maj., Antuerp.,
Munerat., Greven. et alii. Restat solvendus nodus in
:
Yulmaro, quem jam ferme xvii .lunii, ex toto prseci-
dimus. Hic solum accedet Castellani observatio, ita
Gallice ad me scribentis Le 20 (Julii) ^nit par une
:
rature, sur laquelle est recrit d'une main tres-an-
cienne In pago Bononiensi etc. Quod significat,
: ,
annuntiationem prius illic positam, erasam esse, et
quae modo apparet, vetustissima manu ei inscriplam .
Meminisse oportet ad xvii Junii in eodem codice
expunctum Vuhnarum,e\(ine substitutum Gundulfum
Bituricensem (ut in sinjilibus non semel factitatura
alibi ostendimus) et sic manifeste comperiemus,
;
correctorem illum, quisquis fuerit, hac die Paulum
Cordubensem exsculpsisse, ut eo Vuhnarum trans--
ferret, quem ob spatii angustias Adoniana phrasi
non potuit exprimere uLi nec codices alii in ea
;
B annuntiatione conformes sunt.
Hinc modo conjice re.^^tituendam loco suo annun-
tiationem Pauli, a nobis idcirco in textu positam,
tuor, et prajterea fornacen., Antuerp., Munerat.,
Greven., Ultraject., cum aliis codicibus et extractis.
: Molanus, qui in prima sua editione de Vulmaro recte
egerat xvii Junii, merito hac die eum pratermisit
multo minus cur in editionibus aliis utrumque po-
suerit ubi inimemorem sui diceres, nisi in annota-
:
tione, nescio quam hujus duplicitatis causam indica-
ret. Nobis itaque, perpensis oiimibus, diibium non
: est quin Pauhis, a sancto Eulogio lib. ii Memorialis,
cap. 6, egregie celebratus, cuni pluribus aliis inar-
tyribus Cordubensibus, quos in Hispania Usuardus
collegerat, inde in Franciam allatus, et hoc die, mar-
non vero Vuhnarus, consignatus
tyrii ejus proprio,
ut proinde vindicatam putemus primigeniam et
sit,
Q germanam Usuardi simplicitatem.
AUCTARIA.
in augmentis nis, sancti Monowaldi, ejusdem loci epi-
sororis
scopi. Vide infra cod. Bruxellen., etc.
»
« Natale beati Joseph, qui Justus co-
:
gnoininatus est, quibus [quique] corpus Dominicum
in sepulcro proprio meruit sepelire. » Satis patet
: Bono- confusio. In Damascenis, purus est, nisi quod pro
> Malo Maximi, scribat Maximini. « In Thebaide, sancti
Victoris. Cordubae, sancti Pauli diaconi et martyris.
sic habent In pago Boloniensi, sancti Vulmari abbatis. > In
margine autein nova plane manu adjectnm legitur :
: « Eodem dic, san- nis et martyris. »
Bruxellen. de beato Joseph locutus est die prae-
: cedenti. Porro in Damascenis et Paulo purus subdit
« In pago Bononiensi, deposilio sancti Vulmari pres-
Octava sancti Bona- by.teri et confessoris. Treveris, sanctas Severae vir-
ginis, sororis sancti Modoaldi, ejusdem loci episcopi.
Apud Antiochiam, beatae Margaretae virginis et mar-
D tyris. »
Hagenoyen. sic incipit « In Judea,depositiobeati
:
: Joseph, qui cognominatus est Justus. Hic erat lilius
Alpliei et Maris Cleophe, qu;e fuit soror beatre Ma-
ri«, matris Domini nostri Jesu Christi, et frater
in annuntia- Jacobi Minoris et Svmonis et Jud;T3 apostolorum. Hic
fuil unus ex sepluaginla duoI)us discipulib Domini
et post ascensionem Domini, sortem misit cum Ma-
 281 MARTYROLOGIUM. — MEXS. JUL.
ingentihns mysteriis Doniini interorat et Spiritum A Greven.: «In Thebaide, sancli Victoris confessoris.
sanctmn cuni apostolis recepit. Hic postea pr.r^clica- .Magni presbyferi et .\morini. In pago nononiensi,
tionis et sinctitatis oincio inserviens, > etc, pure. sancti Vulmari abbatis, presbyteri et confcssiris.
In Daiiiascenis et Faulo, cum tex.tu consonat, et in Item PlacerieC. In Tuscia, .sancl;u memoriac Ambrosii
fine adjicit « Treveris, depositio
: Severa! virginis, presbyteri et confessoris, onlinis Pr.edicatorum.
sororis .Modowaldi episcopi ejusdem civitatis. • Item,s:inctc Wilgefortisvirginis et martyris^filiiB re-
AovicixcT. pro Cnssi, Paule, habet, Bassi, Pauli. gis Portugali.-B. Severae virginis, sororis sancti .Modo-
Deest, cirilate Co>-diiba, etc. Sed in fine « Eodem : aldi episcopi Treverensis. » Vide notationem Uaronii.
die, sanctse Margaretaj virginis et Marlyris. In pago MoLAx. « Apud Antiochiam, passio beatae Marga-
:

Bononiensi.depositio sancti Vuhnari abbalis. > Idem ritic virginis et martyris. TrobiTis, sanct.^e Sevorae
hic ssepius recurrit. virginis, sororis sancti .Modoaldi, eiusdem loci epi-
VicTORix. « Antiochiae, sancta3 Margarels virgi-
; scopi. Eodem die, in pago Galli;r, Bononiensi, mo-
nis. Vide infra elogium apud Molax.
> nasterio Silmaco, depositio sancti Vulmari abbatis. j
MATRu:.-C.\RTLS.-Ui.THAJt:c,T. Margaret* virgi-
: • Postea typis minoribus « Itein sanctaj Wilgefortis
:

nis et martyris. Joseph qui dictus est Justus. San- virginis ot marlyris, (iliae regis Porlugaliae quam :

ctorum martyrum Sabini, Maximi, Juliani cum nonnulli Latine, Liberatam, Teulonice antem, Ont-
caeteris. Bernoldi episcopi TrajectensiSj qui apud commeram agnominant. > Editionesaliii! posttextum
sanctum Pelrum qiiiescit. > iiitogrmn puruin, subdunt < Apud Antiochiam,
:

Cluniacen., CodexD. du Cheval. signatus C. et passio beatae Margaritaj virginis et martyris. Quae
CAUDiACEN.adjungunt: •Ip>odie(^luniaci monasterio, B per Olybrium pr.efectum multa torrnenta passa est
gloriosa exceptio reliquiarum beati Gregorii papis. > pro Christi noinine, vincnla, carceres, flagella,
In Vatic.\.n. deest Pauli. Adjectum «InCassino, : equuloum. Quain et diabolus in draconis specie, si-
natalis sancti Severi episcopi. > militer et in .Ethiopis, tentavit, sed per signum
Alte-mps. • Apul Cluniacum,exceptio
: reliquia- sanct.Tj Crucis superatns est. Novissime vero per
runi beati Gregorii paps. > pr.cdictum praefectum decollala, sacro martyrio vi-
Editio Lubec.-Col. incipit « Elias raptus est in
: tam iinivit. . De hac alibi, ul xiii Julii, etc. Sequitur
coeliim curiu ignis, astante et vidente lleliseo. » Se- in his editionibus, tanquam pars Usuardi textus.
quitur de Joseph et Damascenis, satis pure. Tum : « Eodem die, in Gallia pago Bononiensi, sancti Vul-

« In Thebaida, sancti Victoris confessoris. Civitate mari confessoris, admirandae sanctitatis viri. Tre-
Corduba, > etc. « In pago Bononiensi, depositio viris, sanctae Sever.e virginis, sororis sancti Modoaldi,
sancti Wulmari abbatis, presbyteri et confessoris. ejusiiem loci episcopi. In Portugalia, natalis sanctae
Treveris, sanctae Severae virginis, sororis sancti Wilgefortis virginis et martyris, quae ainore casti-
Monowaldi, ejusdem loci episcopi et confessoris. Quib tatis et Chrisliame fulei, in cruce moriens, feli-
in ecclesia sancti Eucharii quiescit. > Alibi melius citer transivit ad Dominum.> Non est nomen Lusi-
legitur, « Modoaldi. > tanicum.

\ll Kal, Dien.

Danielis prophetae. Romae, sanctae Praxedis virginis. Ilaec in omni castitate etlege divinaerudita, vigiliis
et orationibiis atque jejuniis assidue vacans, quievit in Christo, sepultaquo est juxta suam sororem Poten-
tianam via Salaria. In Galliis civitate Massiliaj, natalis sancti Victoris, qui, cum esset miles, et nec militare,

nec idolis sacrificarc vellet, primo in carcerem trusus, ibique ab anjelis visitatus, deinde variis excruciatus
poenis, novissime contritus in mola pistoria, martyrium consummavit. Passi sunt cum eo tres milites,
Alexander, Felicianus et Longinus. Trecas, sanctai Juliaj virginis et martyris.

NOT.E.
vSnmitur textus ex Praten., Herinien., Tornacen., Anluerp.-Majore, Antuerp. et Max-Liibec, Munerat.,
Belini prima editione, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Recte legunt omnes, oralionibus atque jejuniis as-
sidue vaoans, nescio cur in .\ntuorpiensi inseratur
vox erudita, unde exsurgit inepta constructio, ora-
tionibus atque jejuniis erudila assidue, etc, cum
eadem prius bene posita sit, lefi edivina erudila, etc.
In Christo quievit, est transpositio Antuerp.-Majoris,
ut in alio faciunt Belin., Greven. et Molan., qui pro,
juxla suam sororeni, mutant in jurta sororem suam.
Alibi diximus Prudentiannm scribi, pro Potentiana,
scd hic codioes omnos cum toxtu consontiunt. Mar-
silia habent .Munerat.et Belin. Rursus Belin. ubi in
textu est, et nec mililare, nec idolis, etc, ponit, et
G cum in carcerem trusus, ibi ab, etc. Et Belin. iterum
anfielo, pro angelis. Reliqni in textu pimis, licet
plerique oranes codices diphthongis careant, in quo
et siinilibus vix servari potost orthographica uni-
formitas. Belin. aliis verbis usus, scripsit, variis
crnciatibus punitus. Sensus exigit, nooissimc contri-
tus in mola pistoria,sed Antuerp. ot Max.-Lubec po-
nunt constrictus, atque eadom editio et Belin. omit-
tnnt in. Greven. et Molan hic donuo acoinmunione
leotiono doficiunt, nam ubi omnos alii lcgunt, /)assi
sunt cum co tres ndlites, ipsi omittunl tres. Longius,
pro Lonffinus, error est in .\ntuerpien.-Majore mi- :

non militare nec, etc .\ntucrp.-.Major vero omittit ot, noresalios, tum cx hoc, tum ex aliis codicibiis pra)-
male etiam efformans sequentia, hoc modo Primo : tereo.

OBSERVATIONES.
De Daniele propheta^ agit hodie Beda secundo D suo morc contraxit. Undc vero narrationis su.x ma-
loco, post Praxedem. Romanura parvum sequilur teriam Viennensis acceperit, non est opus hic repe-
Ado, hunc nostor et alii, iisdom ferme omnes ter- t^re; vidc quaj dictasunt xix Maii ot xx Junii. Vic'.or
minis. Videbitiir suo tempore, quanti facieiidus sit, Miissiliensis illustris marlyr, a Romano parvo his
quiapudSurinm hoc die exstat, totus ille .Motaphra- solura verbis notalur Massilue, Victoris marlijris.
:

slis de Daniele et tribus pueris iiabylonicis Com- Ast in Ilioronymianis iisdom soriis militibus stipa-
mentarius. Praxedem etiam memorat Romanum tus est, quos Ado noiniiiatim oliam roccnsuit, addito
paryum,ot Beda, ul jam dixi. Piabanus eam px Beda itidem Deulkerio puero, qui ad martyrum sepukrum
accipiens, elogium format ab .\doniano planc diver- orans emiserit spiritum. Et h;ec eadem vestigia pres-
sum. Nosler Adonis texluin, paulo longiorem, nitido sit NolkcruSj .\do:icin lotum ct in hisce marlyribiis
 » »
28;i
et in Praxede suum faciens. Usuardiis autem,soIita
methodo, panegyrim in pauciora redigens, solos mi-
lites, omisso puero, coinmemoravit. Nec vero, quae
de puero iilo tradit Yiennensis, adeo explorata sunt,
quemadmodum gloriosissin)i Victoris et aliorum
trium Acta, ab omnibus ernditis summopere laudata,
et a C. V. Francisco Bosqueto primum vulgata, de
quo vide in admon tione pnevia Ruinartii inler se--
lei ta pag. 299. Gallice eadem recensuit Tillemontius
tomo IV, a pag. 5i9. Videndi etiam Annales Massi-
lienses P. Guesnay, pag. 131. Quae omnia in Aclis
ex professo elucidabimus.
Porro Trecenscm Juliam solus Usuardus superad-
dit, antiquis aliis, aut praelerilam, aut ignotam, qu;e
tamen plane non minus ac reliqui, ex unanimi no-
strorum codicum consensu Usuardina censenda est
Historia passionis ex Camuzato pag. 381 in Surium
translata est, sed quam Tricassini Promptuarii au-
Ctor fatetur inconcime conscriptam. Alii magis vitu-
RoswEYD. interMassilienses et Juliam Trecensem,
ponit :« Eodem die, sancti Arhogasti Stazburgen-
sis episcopi et confessoris. • Voluit dicere Stras-
bnrgensis, pro Argentinensis, vel Argentoracensis.
PuLSANEN. purus cst usque ad sancti Victoris in-
clusive, sed desunt reliqua omnia.
Antuerp.-Max.,Ultkaject., Leyden. et Lovanien.
annunliationum loca commutant, Juliam Trecen.
praeponentes raartyribus Massiliensibus. In fine au-
tem adjiciunt « Eodem : die, sancti Arbogasti Ar-
gentinensis episcopi et confessoris. » Vide qucB de
ipso notavit Baronius.
Alberg. et Danic. incipiunt a Praxede quam se-
quitur Daniel. Caetera proxime praecedentbus si-
miles sunl. In Danico ad marginem apponitur
« Octava'sancti Bonaventurae. »
Centulkn. « Obitus
: Ddnielis prophetae. Romae,
sanctae Piaxedis virginis. Qnae fuit soror beatae Po-
tentianae virginis. Civitate Mass lia^ passio beatissimi
Victoris martyris, et cum eo Aiexandri, Feliciani et
Longini mililum. Trecas, sanctae Juliae virginis
martyris, cujus corpus in ecclesia beatae Mariae, apud
Jordarense coenobium quiescit.
Bruxellen. Rom.ae. sanctae Praxedis
incipit : «
virginis. Hajc in omni castitale et lege divina eru-
iita, cum sorore sua beaia Potentiana, post trans-
itum Pudentis sui patris, in virginitate permansit, et
jejuniis, vigiliis atque orationibus assidue vacans,
plena operibus bonis et eleemosynis, migravit ad
Christum. Cujus corpus via Salaria juxta praedictam
suam sororem sepultum est. Item, Danielis pro-
phelae. » In Victore purus est, usque ad « excrucia-
tus pnenis, » ubi sic pergit « Novissime In rnolam :
pistoriam missus, in qua sparsum vertigine animalis
macerari solet, atque ita contritus, sub Asterio prae-
side martyrium consummavit. Et cum eo passi sunt,
etc. In Julia purus est. Addit in fine « Apud Ar-
gentinam civitatem, sancti Arbogasti, ejusdem loci
episcopi et confessoris.
Hagenoyen. propheticum elogiura raore suo con-
globavit quod hic non vacat describere. In Praxede
:
non nihil interpolatus, martyres Massiiienses et
Juliam Tricassinam omiltit, sic in fine de Arbogasto
subjiciens « In civitate Argentina, depositio sancti
: plenain virtutibus vitam agens, pra^fata,^ ecclesiaj
Arbogasti, ejusdem civitatis episcopi et confessoris.
Hic inter caetera miracnla virtutum ejus, Dagoherti
regis Franciae unicum filium, de feris dilaceratum et
mortuum, suis precibus resuscitavit et ob hoc rex
Rubiacum castrum etoppidumecclesiaesanctae Mariee
iu Argentina tradidit. Ipseautem Arbogastus multos
annos vixit, et pluribus rairaculis claruit, et in paco
finivit vitam, et in ecclesia sancti Michaelis sepul-
turam sibi fieri fecit. » Molan. de Julia subnectit
Matkic.-Gartus.-Ultraject. «Praxedis virginis,
sororis sanctae Potentianje, quae Romae simul quies-
cunt. Dauielis prophet.e. In GalliiSj civitale Massi-
,
USUARDI MONACHI 284
A perant, ut vide apud laudatum Tillemontium, torno
citato, pag.3'ir8. Xotabis Bedani hac die Symphoro-
sani referre cum endem ferme elogio, quod Ado
posuitxxvii JuniijCujusque epitomen illicex Usuardi
stylo exhibuimus. Rabanus supra duclorem sapiens,
multa alia adjunxit. Verum cum ea ad Usnardum
miniine pertineant, hic Bedae a reli^iuis dissonan-
tiam, quam nonnulli codices nostri Usuardini imi-
tantur, indicasse suffecerit. OEdipo opus est, ut in-
telligatur, quid Wandalbertus terlio suo versiculo
insinuare voluerit. Nisi alhidat ad dedicationem ec-
clesiae S. Petri, in qua depositura est sancti Wan-
dregisili corpus, de (jua raeminerunt Hieronyraiana.
Sed tunc versus ille ad diem sequentem pertineret.
Ita hac die cecinit :
Praxpdis diiodfina effuli2ret virginis atque
PrcpheirB Danielis nomine fine, fideque,
Ipsa Luce pii solennis dedicatio Pelri.
AUCTARIA
B lia, Victoris militis et martyris contriti in molapi-
storia. Itera Irium militura, qui cum eodem passi
sunt. » Vide nomina superius.
CoDEX D. DU Cheval, siguatus C « Item, sanctae :
Syraphorosae. » Hic passim recurrit.
Vatican. num. 5949 deest Danielis et Julioe. An
caetera pura sint, duhito.
Altemps., in fine « Item sanctaj
: Symphorosae
virginis. » Voluit dicere viduce.
Burdegalen. « Trecas, sanctae Julianae
: virginis
et martyris. Item, sanctae Symphorosae. Salvia, san-
cti Sereneti an Serenedi? confessoris. »
;
Caudiacen. « In Galliis, adventus et susceptio
:
corporis sancti Domnini,\elu Doinini martyris.exsa-
: cra Aquitaniae provincia, translatum in Selula, in
pago Toloricensi, in loco antiiiuitus Magno lo-
co, dein nomine dicto, anno Incarn. Dorainicae
DCCCLXxxix. » Quid haec omnia significent^ fateor me
non satis clare intelligere.
Remens. SS. Tiinoth. et Apollin. « Civilate :
Carentis, depositio sancti Leubiiii episcopi et con-
fessoris. » Annon Carnotis, Leobini ? De quo xv
» Sept.
Editio Lubeco-Col. incipit a Praxede, ubi nonni-
hil interpolata est.Sequitur Daniel et Julia, pure.
Tum de Victore, ubi solum inseruntur nomina Dio-
cletiani et Maximiani tyrannorum. In fine autem :
« Itein Trecas, passio sanctorum martyruni (hic
inseri poterat noinen Claudii) imperatoris barba-
rorum, Justi et Secundini, ac aliorura quinque sub
Aureliano iraperaiore. Eodem die, sancti Arbogasti
episcopi Argentinensis et confessoris. Ipso die
beatorum raartyruin Dionysii. Ponti, Cussionis,
Papirii, Saturii, cuin aliis septem. » In GREVEN.esl
Custionis.
Belini editio altera iu fine subjicit : « Item, san-
: ctae Symphorosae. »
Greven. In Africa, Heliae et Stertionis. Vastra-
: «
D dis marlyris. Dionysii et Ponti, Custionis, Papirii,
Saturii et aliorum seplem. Eleulherii [Deutherii]
pueri et confessoris. Qui cuin oraret ad sepulcrura
sancti Victoris, einisit spirituni. Arbogasti episcopi
Argentinensis et confessoris. Qui de Scotia egressus,
gloriose praefuit, tempore Dagoberti regis, cujus
etiam unicum filiura, in venalione equo dejectum
et protritum, oratione fusa ad vitam revocavit. AI-
; bini confessoris. In .Egypto, Daiiielis abbatis, pre-
sbyteri et confessoris. Trecas, passio sanctorum
marlyrum [Claudiij imperatoris barbarorum, Justi
el Secundinij cura aliis quinque, sub Aureliano ini-
peratore. »
: « Cujiissacrumcorpus
: in torritorio Meldorum, in occlesia boat* virginis
Mariic, Jordarensis monasterii iranslatum, ubi ho-
norilice veneratur humatum. Eodeiu die, ia Celleiisi
283 MARTYROLOGIUM. — MENS. JUL. 286

monastprio, sancti Snlpitii episcopi cs sanct;e Leo- A dini, » etc. De Arbogasto, simpliciter ahsque elogio.

chadi.p \irjjinis. Trecas passio sancti Claiuii inipe- Tuin « Die vigesima priina, sancloruin Patruin
:

ratoris barbarornrn, Justi Jocniulini cnin aliis

, , Simeonis, qui propter Cbrisium dictiis est Salus, et
quin(|ne, sub Aureliaiui iinperaloie. Eodem die , Joannis synascetne ipsius. » Vide qu;e de Simeone
sancti Arbogasti .Argentinensis episcnpi et confesso- Salo in Auctariis nostris dicta sunt i Julii, ex relata
ris. • Tum, minoribus typis «0111 *lt^ Scotia,» etc,
: ibi longiori observatioiie Hosweydi. < E^ilem die, iii
ut Grkve.n. supra. In posterioribus editionibus, do Cellensi monaslerio, translatio saacti Suipitii, »etc.,
Julia Trecensi eaJem adduntur. Tum « Ibidein, : ut in priori.
passio saucti Claudii imperatoris , Justi, Jucun-

XI Kal. Die 22.

Ancira Galaciae, natalis sancti Platonis martyris, cujus gesta habentur. Eodera die, sanctae Mariae
Magdalenae et Sinticen beata?, quie Philippis dormil sepulta de qua apostolus Paulus scribit. « In :

monasterio Fontinella [BotiiUart. : In pago Rotliomagensi], depositio sancti Wandregisili confessoris. In

territorio Arvernensi, sancti Menelei abbatis.

NOT-E.
Itahabent Prafcn., Tonmcen., Antuerp.-Major., Rosioeyd., Munerat.et Greven.

« Non ambigit SoIIeriusquin Usuardini sint Wan- B lum et Meneleum esse liturae inscriptos viai credo,
dregisilus et Meneleus tametsi Caslellannx. inquit,
: adeo nitida membrana est. Sola b ec in litura : In
erasionem ali<iiiam in codire Pratcensi se observare pat]o Rotliomatjeiisi ; ?,ed eadein manii, conti-a quod
moneat, qni dnce nltimoe annuntiationes inscriptw vi- scripsit parum perspicax Sollerii monitor.BouiLLART
deantur. Castellanum admonnisse SS. Wandregisi-

VARIANTES LECTIONES.
Sequor comnainem codicuin lectionem Aticira Romano parvo, a Rosweydo haud dnbie correcto'
Ga/at/tt', aliqui paulo inelius Annn-ff Galatice ; oplune Sijntijches.Praten. cum solitis gregalibus legit, in
solus Molaiius cum Adone, Attctp-a Ga/atice. Videntur pago Rotomagensi, sed noscum reliquismagisUsuar-
Pratensis et Herinien. scribere Macjdalenis, sed re- dine, In inonasterio Fontinella. De qno infra in ob-
liqui omnes, ut iii textu, pr.eterquuii qnod multi servationihus dicendum.Suiit qui ponant iVandregi-
dipbtbongiim negligant, quam ad vitandam confu- sili.sed ferme 0'nnes cum textii. nisi quod Muiierat,
sioneni, puto et hic et alibi eirirmare n^cesse esse. male formet WandregisiUi, adjungatiue titulum ab-
Non eadem Sintiren, quam proinde re-
est ratio in batis, quem etiain ascribit Antuerp.-Major cum aon-
liqui, ut est codicibus. Tornacen. et Muiierat.
in nullis sequio/is not;ecodicibus. Amernensi Mune- m
ponunt Sinticem, quod aeque aberrat. Nec satis ac- rato, et Arnivernensi in Rosweydo, forte librarii
cedit Praten. per Synlicen , nec Greven. per Sinti- sphalmata sunt uti et in postretno Menelei pro
,

ches, iicc demum Molanus per Sijnticlies rccte in : Menelei.

OBSERV ATIONES.
De tribus p'imis hujus diei sanctis sic hodie lo- G alia est a Maria illa Magdalene, qua; celehratur xi
quitur Homanum parvuin. Priino loco Sanctce Ma- : Kal, Augusti, qiioniam ex historia Eoangelira oinnino
riceMagdalenes. Secundo Et Sijntgches, qwe Phi-
: oporlet cum multis SS. PP. asstirere, tres fuisse per-
Uppis dormit. Tertio Ancijne, Platonis martijris.
: sones dioersa-i, omiies lamen sancliis et Christo niini-
Eundem ordinem servat Ado, niliil magnopere in stranles, quce nomine Marice Magdalence vulgo iiidi-
laudem adjicii-ns. Noster, inversa paululum serie, cantur prima fuit exca^tro Magdnla, prope Caphar-
:

Platonem principio memoratipsissimis-, Adonis ver- naum, cle qua sfptem ilceinonia Dominus ejecit ; se~
bis, quae hic ex Hieronymiaiiis accepisse videtur, cunda fuit Niniitis peccalrix,inisericordiamconsecuta ;

correcta ex Romano parvo positione, quae in illis tertia de Bethania soror La:ari. Ilancdoctissimi viri
corrupte legebatur In Anquira, vel Auritia, Gal-
: opinionem multorumeruditorum, qui agitatissimam
lacia vel GallHice, quo ferme modo in Rabaiio
etiain qu;estionem ventilarunt, calculo hodie '.•,onfirmatain
legitur. Platonis gesta Hieronymianis haberi di-
in iiivenio. Ne quid tainen praemature hic deiiniain,
cuntiir, sed ea diversa fuisse existimo ab iis, quae tolius conlroversiaj decisionem ad Acta remitto.
apud Surium a Metaphraste exoinata inveniuntur, Vide inlerim de ea breviter disserentein Tillemon-
Susque Tillemonlio tomo V, pag. 5G3, aliisque ho- tium tomo II, a pag. 28. Audi modo Wandal-
iernis criticis nequaquam probantur. Nos de liis bertum :

loco suo. Secundam annuntiationem sic profert He- Unilucimam riiristo felix miserante Maria
da : Natale Mariie Magtlalence ut vix quidquam : Oniat, septnno c.iruit quae d;u;none, ()iiainque
in rediscrepent et hic et Romanum parvum et l{a- Maj^dala proi(<>nitum si;inat cognomine oriy;o.
banus et Ado, etc. Caterum inter festivitatesaposto- j) Sijntijchem etiam satis breviter perstrinxit Ado,
lorum, elogii vice, notat Viennensis expuls.onem ab sic ul omnia propeverba Noster in tabulam
ejus
easeplem daemoniorum, et primam Christi Domini suam transtulerit. Est apud Pauluin ejus commen-
apparitionem. ipsi factain post resurrectionem, quae datio ad Pliilipp. iv, 2. De ejus obilu et sepultura
umnia ex Molano in Auctariis recitabuiitur. Kx re alibi videbitur.Uuid autem sibi hic velit disparata-
nila fluil observatio, iiimirum Martyrologia nostra ruui personarum coiijunctio, divinarenon lubet,ita
ubique Mariam J/a[/t/a/eHa//( dislinctissime exprime- scripsisse Usiiardum et certuin el palam est. Mene-
re, nusquam vero Mariam Belhanite, multo ininus leus in pnecilalis Martyrologis iioii inveaitur ; do
peccatricem feminain apud evangelislas unonijnam, Wandregisilo dubium Hieroayiaiaaa apogra-
faciuiit
Neque enim septein cjecla tivmonia pro peccatis ac- pha : certe liaud quaiiuam ambigiiaus,cjuia vero
cipi oportere, salis probatum liactenus repeai. Vulgo ambo Usuardiai siat, tametsi Castellaaus erasioaem
noturn est Mnriam et Martham sorores Uizari \n ali^iuaiii iu codice Pratcusi sc observasse moaeat,
antiquis Marlyrologiis refcrri xix Jaiiiiarii, ut in ciii hae duuj ullimaj aaauati;itioaes iascripliJt; videaa-
Auctariis nostris ibi notavimus. Juvenl hic app j- liir. Sed quod iniranduin, ia<[uit, sola hcec verba :

nere P. Grolliusii nostri scntenti;im ad vetuslum la pago Hotomagciisi, ub aliena inanu sunt, cceteris
Kalendarium Palerbornense mis. ipsa illa die xix oiniubus eodem i:haraclere evidenlissime jiguralis, qito
Januarii. Vere, inquit, Mariu, soror Marlfix ,prorsus loluin Praleme autoyraphuni scripluin esl. Fuerilae

^87
in praefalo codice facta lam longa oxpiinctio, nec
ne, certo statuere integrum non est; rnihi consensus
codicum ferme omninm abunde probat, utrunique
sanctum vere ab Usuardo fuisse consignalum. At
expunctio et corruptela manifeste apparet in ver-
bis illis lu pago Rotomariend, utpote.quae in nullis
:
codicibus reperiuntur, praeterquam in Pratensi et ei
consimilibus, Antuerp.-Maj.,Ros\veyd. et Aquicincl.
cscteris omnibus constanter cum textu legcntibus
Fontmella monasterio, quo modo etiam
in pi'aedicto Pratensi codice prius habebatur quem
tamen idcirco a puris hodie non exclusimus. Non
ausim asserere Wandregisilum ex auctioribus Hie-
Herinien., caetera purissimus, in fine adjicit
die, transiatio sanctae Theodosiae virginis. »
priam aliquam loci festivitatem existimo.
PuLSANEN. incipit :Natalis bcatissim;e Mariae
« mira Mariae Magdalenae et aliorum suorum sodalium
Magdalenae. » In Platone purus est, in Syntyche,
modice interpelatus. Omisit Wandregisilum inMe-
neleo iterum purus.
ANTUERp.et MAx.-LiiBEC.,UGUELLiA.\.deficiunt in
ultima annuntiatione, c;ctera puri.
MoLAN. deest Wandregisili.
AnTUERP.-MaX., ULTRAJEGT.,LEYDEN.et LOVANIEX.
incipiunt « Natale beatae Mariae Magdalenae, do
: cantus auribus cordis audiel)at, et sic eam ad spe-
qua, ut Evangelium refert, septem dicmonia Domi-
nusejecit. » Sequiturde Platone, Syntyche et Wan-
dregisilo, satis pure. Deest in fine annuntiatione Me-
nelei.
Albergen. etDANic. sic ordiuntur: «Natale beatae
Mariie Magdalenae. Haec est illa peccatrixbeatissima,
quae profluentibus mundata lacrymis, lavit pedes
Domini discumbentis. Hajc est illa mulier evange-
lica, quae profusa dulcedine pietatis, unguento pre-
tiosissimo caput unxit Dominicum tempore passio-
nis. Haec est illa apostolorum apostola, quae prior
caeteris videre, et nuntiare meruit gloriam resurgen-
tis. • In reliquis, de Platone, etc, cum prioribus
conveniunt.
Ce.ntulen. « Natale
: beatissimae Mariae Magda-
lenae. De qua, ut Evangelium refert, septem daemo-
nia ejecit Dominus. El Santhile [Syntyches] beatie,
quae Philippis dormit sepulta, qua [quamj beatus
Apostolus suo sermone commendat. AnciraGalaciae,
sancti Platonis martyris. Monasterio Fontanella,
depositio sancti Wandregisiliabbatis, incliti confes-
soris. In territorio Arvenico, sancti Menelei abba-
tis. » norum
Bruxellen. incipit iisdem verbis quibus supra
Albergen. et Danic. Tum de Syntyche et Platone
satis pure. Demum MonasterioFontenella, depo-
: «
sitio sancti Wandregisili abbatis et confessoris. Qui
fuit filius Walachisi, fratris Ansegisi ducis, et beati
Arnulphi ex filio nepos. Hic fuit primus fundator
monasterii Fontanellensis, ubi et ipse carnis onere
deposito, migravit ad Christum. Sed postea corpus
ejus in Blandinio translatum est. » Etibi in Romano
annuntiatur.
Hagenoyen. incipit: «Apud Aquensem
Provinciaj
civitatein, depositio sanctae Mariae Magdalenae, qu.c
nobilis erat genere, sed tota Iascivia3 data. Hffic
Ghristum dilexit et pedesejus lacrymiscompunctio-
nis lavit, et unguento perunxit Christo et suis : ct qua3 ipsuni Salvatorem primum videre ineruit a
omnes divitias suas dedit verba ejus ad pedc- : mortuis resurgentcm. » Deest Wandregisili, caetera
illius sedens audire solebat. Cujus amore Ghristus
Lazarum fratrcm ejus suscitavit. In convivio caput
Domini perunxit, pro quo Judas murmuravit et
Ghristus lastabatur juxta crucem stetit Dominum
;
eliam sepelire juvit, ejus corpus mortuum ungerc
voluit. Prima illum post resurrectionem
apostolorum apostola a Domino tunc
quando discipulis gloriam Domini nuntiavit. Ilanc
angoli consolabantur ad sepulcrum, sed illa conso-
lari non potuil Ghristo iu specie hortulaiii loqui-
: sanctissimi patris nostri Wandregisili, primi funda-
tur, et illum non agnoscit. ILcc post ascensioneni
»
USUARDI MONACni 288
A ronymianis muluatum at nota satis fuit et ipsius
:
et Menelei itidem abbatis sanctilas, ut iis sacros fa-
stos locuplelaret Usuardus, quod eum fecisse indu-
bitatum putamus, quidquid Molanus hic rursum justo
scrupulosior, alterum praetermiserit. Utriusque ab-
batis Vitac inler Benedictinas a Mabillonio editae
sunt; Wandregisili srec. ii, a pag. 524; Menelei,
saeculi iii, parte 1, a pag. 404. De Wandregisilo yer-
: siculum composuit Wandalbertus, cui forte is jun-
procul ilubio gendus est, qui die pr;ecedenti, tertio locohabetur.
;
En hodierum :
Vandreaiste tibi hac monachorum vola r( cununt.
AUGTARIA.
: «Ipso Domini in exilium a Judaeis missa cum aliis Chri-
Pro- stianis est, 'qui navi sine remis impositi sunt, et
Marsiliam Deo dante appropinquaverunt, ubi per
tota illa gens conversa est ad Dominum, per inira-
: culum factum in mari, de puero principis conser-
]3 vato, et uxora ejus defuncta. Deinde pro desiderio
Christiet taedio hominum,ut dicit Josephus,triginta
aniiis in heremo vixit, hominibus incognita, nec
cibum nec potum humanum sumens. Scinper horis
canonicis angeli eam in aera vehebant, ubi coelestes
luncam suam satiatam iterum reducebant. In fme
vilae suae per beatum Maximinum episcopum est
communicata, et tunc coram altari se prostravit,
et omnibus orantibus obiit, et odor corporis ejus
inultis postea diebus ibi senliebatur, et corpus ejus
sine anima stetit usque dum a beato Maximino epi-
scopo ei sepulcrum praeparabatur, et ibi fiunt mi-
racula multa per merita illius. Sepulta est Magda-
lena in Aquensi civitate, sed postea translata est
ad Vecellianum. » Ha;c et hujusmodi alia magis pie
quam probabilites excogitata, materiam suggerent,
quam in Actis eruderemus. Sequitur de Syntyche,
Platone, Meneleo et Wandregisilo satis pure.
C Aquiginct. pro, eodem die ; habet, Vizeliaco. Vosl
scvihit, additur, « ad Philippenses. In pago Rotho-
magensi, depositio sancti Wandregisili abbatis et
confessoris. »
Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Mariae Magdalenae :
Wandregisili, primo militis, postea monachi et ab-
batis Platonis martyris, cujus gesta habentur. » In
margine autem adscribitur « Dedicatio ecclesiae :
Trajecti, quae facta fuit prasente imperatore Roma-
et xii episcopis. »
Gamberien.: « Philippis civitate, beatae Sinticen
discipulae Pauli.
In Vatican. 5949 deest Wandregisili et Menelei.
Adjicitur ; «Natale S. Jeromini episcopi Ticinensis,
in S. Sophia. »
Editio Lubego-Col. de Maria Magdalena fere con-
venit cum Alberg. et Danig. In Platonc satis pura.
Tum « Philippis, dormitio Sinticen, quae Philippis
:
dormit sepulta, de qua Paulus apostolus scribit Phi-
D lippcnsibus Euchodiam [Evodiamjrogo et Sinticcn
:
deprecor, idipsum sapere in Domino.» Reliqua satis
pure.
Belin. sic in principio « Natale sancta^ Maria):
Magdalenae,de qua Dominus septem dajmonia ejecit,
satis bene.
Greven. «Item sanctorum Cirilli, Andreae, Thc-
:
belli, Aurili, Apollonis. Papia),sancti llieronymi cpi-
: scopi. Lewin;c virginis et martyris. »
Molan. littoris Italicis verba Adonis de Magdalena
vidit, et textui intersoril. « De qua ut E\angelium refert,
est facta, septem da)monia e.jocit Dominus, qu.c etiam intcr
alia dona insignia,'Ghristum a mortuis resurgentem
prima videre meruit. » Tum in fine • In Blandinio, :
toris ccunobii FontancIlensiS; cujiis gesta liabonlur.
 ,
: :

m MAHTVROLOGIUM. — MRNS. JIIL. 290

Papiit, sancti Ilicronymi episcopi. 1'assio sanct.r A 4uil)us inTri[). 1. vu, Apollo, de quo Act. xviii lia-

Lewin'a;. Intle ininoribus typis

» « Cujus veneranda : betur et Cor. i et xvi. » Ilactenus editio priina. In
I

ossa cum ossibus S. Osualdi rogis Angloruin et S. posterioribus cadem habet de Maria Magdalena.
Iduberga\ exaltata fuorunt in civilate Hergensi, sed ilem in tiiie do Wandregisilo. Tuin de Hioronymo
per ultimam Francorum in Flandriam irruptioneni, Papiensi. Donique hoc, tanquam hisce editioiiibus
m devastatione Hergensium sunt deperdita. Sancto- propriuin, apponitur • Die vigesinia secunda, repor-
:

rum episcoporuni Eulogii, Protogenis cum aliis de tatio lipsani saiicti hieromartyris PhociC. >

X Kal. Die 23.

Natalis beati ApoUinaris episcopi, qui ab aposlolo Petro Roma} ordinatus et Ravennam missus, postea
pro fide Christi diversas et niultiplices ciedes perpessus est. Tandein autem sub Vcspasiano Caisare, inter
ipsa vicissim succedentia sibi tonnenta, gloriosuin inartyrium consummavit.

NOT.^.
Sumitur textus ex Praten., Tornacen., Antuerp.-Majore, Pulsanen., Munerat., Greven. et Molan.

Iterum peculiare aliquidhabent
nain ubi Cieteri omnes codicos simplicitor incipiunt
yatalis beati. etc, pra>figunt ipsi Apud Racennam.
Antuerp.-.Major et Munerat. codices plerumque non
VARIANTES LECTIOXES.
Greven. etMolan., B satistersi, pro il2)o//inrtris,scribnnt Apollenaris. Lego
credes, licet pauci codices diplithongis utantur, sic
: Ronuv, Ccesare, etc, quod confusionis vitandic gra-
tia faciendum fuisse non semel superius monui.

OBSERVATIONES.
Inclytissimum martyrem, Ravennatium episcopo- seriem praefatus Ado expandit, quae totam ferme
ruin primum, Apolhnareni hac die celebrant Aliatii apostolici viri vitam complectitur. Ex his Usuardus
et Frontonis Kaiendaria, celebrant Martyrologi prse- paucula delibavit, quibus in laterculo solita phrasi
ter Nostruiii ca-teri oinnes, Hioronyinu-s Beda, Ro- iiiartyris laudes abunde praedicat. Et ea quidein om-
manum parvuin, Rabanus, Ado, Notkerus, Wandal- nia idein fere sonaiit, omnia proinanant ex eodem
berlus. In HieronyinianoLucensi Apollenaris\oc3ilm fonte, videlicet ex ipsis illis Actis, quae apud Suriuin

in \etustissimo Epternacensi Apollinari.'^, sed in hoc, edita, vetustatem suam, vel ex his Martyrologis
die pra^cedenti relatus est. Beda insigne ei adorna- manifoste ostendunt. Neque est qui antiquitatem in
\it elogium a Rabano transcriptum, a Notkero non- dubium revocet sincera esse, aut ex fidis monu-
:

nihil mutilatum. In Romano parvo annuntiatur his
\erbis : liaLennic, Apollinaris
Viennensis, inore hactenus inusitaio, du[)lici ipsuin
encomio prosecutus est. Inter festi\itates apostolo-
ruiu illud collocavit, quod ex Beda accepisse dicen-
dus est, nisi aut Adoniana in Bedain translata dixe-
ris, aut miraculum fiiigas, in lanta utriusque conso-
nantia. At in Martyrologio suo prolixam Actorum
mentis desum|)ta, fateri nolunt recentiores, et ea
episcopi et martijris propter maluit Tillemontius tomo II, a[)ag. 102, e^^
Chrysologo, Gregorio, aliisque ea colligere, qn^
iidellora censuit. Nostrum erit et de Actis et d ^
reliquiis, et de miraculis omniasuo loco expendere
digerere et illustrare. Porro unicus Wandalberti ver»
siculus ita Apollinarem praedicat
Hic decimaui p laeclarus Apollinaris honorat.

AUCTARIA.
Heuinien. proprium rursus aliquid ex Remensi C Apollinaris episcopi et martyris. Qui fuit discipulus
provincia textui purissimo subnoctit, in hunc mo beati Potri apostoli, a quo ipse episcopus est ordi-
duin « Eodein die, translalio sancti Nichasi cuin
: natus, ct Ravennam missus est ad pra;dicanduin,
sociis suis. » In Strozzi.\..\. de Eulropia fit men- quem pagani super prunas pedibus nudis stare fece-
lio. runt, post exuitur et plagatur, et super plagas ejus
RoswEVD. catera etiam valde purus, in fine sub- aqua bulliens funditur. Tandem sub Vespasiano
dit : « Eodem die, sancti Liborii Carnotensis epi- imperatore, inter ipsa sibi succedentia su[)plicia,
scopi et confossoris. > Vohiit scribore, Cenomanen- percu:;sus fuslibus donec mortuus videretur, diel)us
sis. Exstat apud Surium historia vita et Iranslatio- septem supervixit, et cursum martyris sui coiuple-
nis, de quibus vide Bollandi opusculum. vit. In Galliis, civitate Massilia, natale sancti Victo-
Multi codices hodie adjiciuiit cliam post textum ris, cjui nec idolis
cuin esset miles et ncc inilitare,
purum « Roma;, natale sanctae Primiiivae;» vel
: sacrificare vellet, carcerem est trusus, il)i-
primo in
simpliciter .Rom;R,sanctae Primiliva;.» Tales sunt,
: que ab angelis est visitatus deinde variis excrucia-
;

A.NTL'F.iU'.-.M.\x.,LrBEr,., Ui.thaject., Leyden., Lova- tus est piEuis novissime constrictus ost in inola
:

NiEN., U(;hei.lian., Bkjotian. signatus P. o, et (>)i)i:x
D. DU Ciievai., sub notn B, et plures infra citandi.
Albekgen. et Danic. sic addunt « Rom;e, natalc
sanclae Primitiv;n virginis. Apud (^enomanicam civi-
tatem, sancti Liborii episcopi et coiifessoris. llic
pistoria [et] sub Asterio praeside martyrium coii-
summavit. Passi sunt etiam cum eo tros militos,
: scilicet Alexander, Felicianus et Longinus. Trecas,
sancta) Julian;e virginis. » Ihoc ex xxi hujus in
hunc locum translala suiit. Sequitur « Apud Ceno- :

qninquagesimo ordinationis suac anno ad Patrem et j) rnanicam civitatem, depositio sancti Lyborii epi-
ad patriam Iransivit ex hoc inundo scopi et confessoris. Hic qiiinquagesimo anno .sacer-
(jENTULr.N. « Apud Ra\ennam,saiicti Appollinaris
: dotii sui in e[)iscop;itu, ad patrein et ad patriam
martyris et episcopi, qui in discipulatu beati Potri transiit feliciter de hoc mundo. Ilic a Ludovico
apostoli diu rnultumque edoctus, el ab eo ordinatus imperatorc translatus est in Padeburne, et ibi
episcopus, eidem civilati vel provinci;i' pastor fuit per tolam dioecesirn est patronus. Hic niedetur
delegatus ;
passus vero est sub Ves[)asiano Caesare, calculo et passionibus arenosis. Romae, sancta; Pri-
Demoslene [)atricio. » mitiv;e. »

BnuxELLRX. in textu satis purus, adjicit etiam : Mathic.-Cartus.-Ultrajegt. « A[)poIIinaris epi-

:

« Romae natale sancta; Priiiiili\;i'. Apud (^enomani- scopi et martyris. Hic a beato Petro Ravennain
carn civital-em, snncli Liberii [Liborii episcopi et ) ini.ssus, gloriosum martyriuin consummavit. Trans-
confessoris. Qui quinqiiagesimo ordinalionis suaj latio triuin regum a Modiolano (joloniam. Brigitt;e
anno, ex hoc mundo feliciter ad patriam transivit vidu;e sanctimonialis, a qua habent ortuin illius
feternam. Vide dicta in Rosweyd.
» Ordinis ohservatores, q 11 ;k [qu ij inodernis tempori-
Hagenoyen. « Apud Ravennam, passio sancti bus in di(jecesi Trajectensi oriri coRperunl. " Vide
 »

291 USUARDI MONACHI. 292

ejus Vitam apud Surium. Notatur in margine :

A lio 'i"ium regum Magorum, cum duobus aliis. Not;i^
« Hac die singulis annis fit processio solemnis cum corpora sanctorum Magorum, ut dicit Yincentius
V. sacramento et sanctorum reliquiis per circuitum lib. xxx, olim ab imporatore Constantinopolim
civitalis Trajectensis. » translataet inde Mediolanuin niiracuiose transvecta,
Vatican., signatus num. 5949 « Romae, sancto- : cum imrieralor Fredericusl Mediolanum destrueret,a
rum Vincentii et Primitivae. » Reinaldo Coloniensi arcbiepiscopo, qui tum auxilio
Strozzian. « Eodem die, sancti Rasipi martyris.» imperatori venerat, Coioniain translata sunt anno
Remens. SS. Timolboi et ApoIIin. proprium Domini mclxiv una cum sanctis Felice et Nabore,
babet • Remis,
: translalio corporum, sanctorum atque in ecclesia calhedrali, magna omnium exsul-
Nicasii episcopi et martyris et sancta^ Eutropiae so- tatione reposita ubi etiam niultis coruscant mira-
;

roris ejus. » culis. Eodem die saiicturuni martyrum Ravenni

Editio Lubeco-Col. « Apud Coloniam Aggrip-
: presbyleri et Rasiphi, fralrum Cenomannis, sancti
pinam, translatio corporum trium Magorum, qui in
Evangelio leguntur, nalo in Bethleem Salvatori
obtulisse munera, aurum, thus et myrrham. Quo-
rum pignora veneranda pra'sul Coloniensium Rey-
noidus ab imperatore Frederico postuIata,de Medio-
lano ad Coloniam anno Domini mclxiv cum gaudio
et exsuliatione omnium traiistulit,
suam cathedralem honorifice collocavit in qua,
operante gratia divina, crebra miracula eorum me-
ritis coruscant. Item Colonia Agrippina, translatio
.sancti Felicis et Naboris milituin et martyrum, qui
etiam per praedictum Coloniensiuin arcbiepiscopum
Reynoldum eodem tempore de civitateMediolanensi
facta est. Item natale beati Appollinaris episcopi et
martyris. Hic ab Antiocbia secutus apostolum Pe-
trum ad urbem Romanam et ab eodem in urbe epi-
scopus ordinatus et Ravennam missus est [et] ibi
rexitEcclesiam annis xxviii, mense i, diebusiv. Qui
etiani in partibus Corinthiorum et in Nicea, et in
ripa Danubii et in partibus Thraciae prajdicavit. In
quibus iocis exsilio lelegatus est, et ubicunque per-
venit,innumeias virtutes fecit. Postea profide Cbrisli
diversasotiniiumerascaedesperpessus est.Tandemsub
Vespasiano Caesare, Demosthene patiicio, inter ipsa
vicissim, etc. Roinae, nalale sanctae Priinitivae virgi-
Liborii episcopi et confessoris multae sanctitatis viri.
Quem episcopatus sui anno quinquagesimo defun-
ctum, beatus Martinus Turoneiisis sepeivit. Romae,
Primitivae virginis. Apud Ravennam, Teclae virgi-
nis. Romae, deposilio sanctae Brigittae viduae, nobilis
de regno Sweciae. Quae transcursis in multa sin-
et in ecciesiam ceritate stalu virginali et conjugali, divinitus admo-
:
R nita Jerusalem poregre adiit, indeque Romam re-
diens, vitae suae reliquuin ibidem in magna sancti-
tate, revelationibus assiduis a Domino visitata,
exegit. Ipsa etiam novum ordinem monasticum in-
stituit, miraculisque multis claruit. »
Molan. « Eadem die,
: Rasipi martyris. Romae,
natalis sanctae Birgittae viduae, quae in vita terram
sanctam et alta diversa loca sanctoium visitabat,
et sub papa Gregorio XI, anno Domini mccclxxiii,
anno aetatis suae lxx, sumptis sacramentis, beato
fine quievit. Apud Coloniam Agrippinam, translatio
trium reguin Magorum, qui in Evangelio leguntur,
nato in Bethlehem Salvatori, aurum, thus et myr-
rhum obtulisse. Quorum pignora, una cum corpori-
bus sanctorum niartyrum Felicis et Naboris, Reinol-
dus archiepiscopus Coloniensis a Frederico impera-
tore postulata, de Mediolano Coloniam bonoiifice
translulit. » In edilioiiibus aliis, scribit « Eodem
:

nis.Apud Cenomanicam urbem, sancti Liborii,etc., die, sancti Rasiphi martyris. » De Birgitta, ut in
ut Albekgen et Danig. « Eodeiii die, sanctaj Bri-
: ^- priori. Tum « Cenomanis,
: depositio sanctorum
gittaB \iduae, quae in vita sua, Doiiiino in ipsa ope- Pavicii et Liborii episcoj.orum et confessorum. »
rante, quatuordecim mortuos suscilavit. » Translatio triuin regum, item Feiicis et Naboris per
Belin. textum purum habet, sed adjicit « Eodem : Reinoldum, eisdem etiam verbis exprimitur^quibus
die, sancti Rasipi martyris. » in prima editione.
Greven. : « Apud Goloniam Agrippinam, transla-

IX Kal. Die 24.

Romae via Tiburtina, natalissancti Vincen tii. Apud Emeritam Hispaniae civitatem, sancti Victoris milita-
ris, qui cum duobus fratribus Stercatio et Antinogeno diversis examinatus suppliciis, martyrium consura-

mavit.In Italia civitate Tyro, sanctae Cbristinae virginis, quae in Christum credens, primosub duobusjudi-
cibus tormenta constanter perferens, novissime per successorem eorum, abscisione lingus «t sagittarum
confixione, cursum martyrii sui complevit. Eodem die, natalis sanctorum Nicet;e et Aquilinse, quae beat
Christofori martyris praedicatione ad Christum conversae, martyrii palmam capitis abscisione sumpserunt.
Civitate Amiternina, militum octoginta trium. [Bouillard. add. in margine : Apud Senones sanctorum prae-
fuluni Ursicini atque Pavacii.]

NOT.E.
Ita Praten., Herinien., Munerat., Greven. et Molan.

Devia Tiburtina, alibi dictum
Greven. EtMunerat. mililis, pro militaris. Rursus in
Greven. Antinogeno, pro Antiogeno. Prateii. habet
diversis exterminatus suppliciis, ad rem satis appo-
site, ut alibi praeierondum putavimus. Fortius lo-
quuiitur Gre\en. el Molan. per diversis exlerminatus
suppliciis. Al aeteri h\c cnm Adoneiegmxl
examinatvs, etc. Male Horinien., Tiro item Cristince
cum Munerat. et Greveii. rectius alii^-umlextu C/iri-
stince. Omnes habent, tonnenta constanler perferens:
VARIANTES LECTIONES.
est. Vincentii scribit jy nescio unde in Herinien. irrepserit, tormenta multi-
pliciter exacla.Item confessione, pro confixione, ubi
in Greveno est, infixione. Nicce pro Nicet(e scribunt
Herinien. et Munerat. ut habet Florus die sequenti.
Forte Pratensis post Adonem, bene posuit AgM/7rt', iii
quo codex unus aut alter ei concinit, sed ceceudum
-^diversis fuit reliquorum torrenti. Lego Christofori, cum
; m.iximo codicum numero, quam\is molius habeant
Cliristophori Horinien. et Mulauus. Amiterina pro
Amiternina, vitium est in Munerat.

OBSERVATIONES.
Totius hujus textus, valde dubii et implexi,veram vetur. Qui in Romano parvo primus, Roma via Ti-
et unicam scaturiginem attigeris, si Adonem cum burtina, VincenliL idem et in Usuardo est, sed in
nostro conferas, licet non idem in utroque ordo ser- Adone, secundo loco ponitur, ubi liic inlerjicit,jni/-
 »

293 MAnTYROL()(lIL'M. — MENS. .lUL. 294

liuiio XIX. qnoil a Xostro notrlectuin vidos.Forte qiioil A slin;o Actis discutionda. Eain Wand ilbortus.cuni sc-
niilliaria illa, iillra urltein Tibuitinain extendi intol- queiitibus duabus virginibus uno vcrsiculo comple-
ligeret Sic lamen dio [iriTcedonli in Hioroiiyinianis ctitur ;

forine legitur nisi quis codicoin K|ileriiaconseiii

;
Mox nonam Chrisiina, Aquila et Nicela sacrarunt,
pr;L'feral, iii quo siinpliciter Roiikp, Vincentii. Uni- :

cuM) iiiarlyris hiijus noslri nioiUHnonluin superosse Qnarto itaque loco ponuntur et in Adone, et in
vides, qutul neinpo, teste Baronio, Tilture exstet ec- nostro, totidoin utrolticjue verbis, goinina! jain (Iicl;i!
elesi(e S. yincentti, \erosiiniliter de hujus noniine virgiiios ^,'iccta et Aqinlina ; ita nos liic utraiii(|ue
sic appeiiala. Rursus in Roniano parvo sequilur ; vocamus, ex prcwipuoruin Usuardinoriun codicuni
Apiid Eineritam Hixpanice, Victoria militaris, (]ui in auctoritate, licet fortassc postorior ex Adonis sensu
Adoiie locuni tertiuin ohtinet. Cioteruin qua>cunque molius Aiiuila nnniinaroiiir. (ilar. Castoilaiius in
Usuardus Roniano parvo superaddidit, ea Acrbatini Martyrologio suo universali, anibas ante Waiidalbor-
ex Viennensi descripta sunt. Utruin ea Vienneiisis tnin incognitas fuisse assorit recle, nisi anti^juior
;

ex docuiuentis salis certisacceperit, inerito dubitare censeatur Florus a noslris edilus, qiii xxv Julii
cogit Ca^tellani notula, qua, fortasse ex Ilierony- earuin el Cliristophori elogium connoctit an satis :

niianis, hic indicari putat decein Athenogenis disci-
pulos, qui cuin ipso interempti sint xvii Julii, quo
die Magistri Acta a Surio referuntur de iiuibus nos
aut illo, aut lioc die fusius alibi disseronius. De
Christina prudentissime scripsit Boda .\atale scinctiv
Christin(F ciryinis. Quibus RabanusTyro
cicitate, cuin elogio a se conciiiiiato. Veruiii Re lae
circumspectione usus est auctor jani bis laudati Ro-
niani parvi, ita legens Circa lacum Vulsiimm in
: ritensea, cui l?evigand?e dolabra adhuc alia opus erit
Italia, Christina; cirginis. Atque ab hac illustri vir-
gine, hodie orditur Ado Eodeni die, apud Italiain
: rentinius, uti et de Christina nuperrime diximus.
tn Tyro, circa iacum, etc. Pluribus deinde prose-
quens supplicia \aria, ab ea incredibili robore tole-
rata ; ex quibus saiis habuit Usuardus paucula ea
decerpere, in textu nostro satis eleganter repnBsen-
tata. (Ju.e porro Tyrus illa Tuscia' (cui ferc siinilein
habujinus^uperius ix Juliijetubi sitaunquani fuerit,
quaerunl Baronius et Florentinius conlra (^luvenum,
ubi et iiiulta alia coniinisceniur. quaj hoc loci deci-
deuda non sunt, opportunius alibi cum ipsis Chri-
vere, alterius loci orit disiiuirere. Postrema deinum
aniiuiitiatio \ere etiani et inlegre Adoniana est, ut
; proinde de totius nostri laterculi origine et simpiici-
tale, vol per umlirain ainbigi a (]uo()uain ne^jueat.
:
B ILkc igitur pro prccsenti iiistituto ad normain suain
prielixit, plone et plane exacta sunt, quamvis ultro fatear, ex
codicibus Hieronyiiiianis scabritieiii non inodicain
siiiiorosse, tum circa Aniiti^rninos, tuin circa Enie-
piieter eam, quam in illisconciiiandis adhibuit Flo-
Aildi poterunt rictoru/HsNotkeri, et Victorinus a.lq\ie
Serej'/iiHS fratres, qui a Rabano recolunlur. Vide in-
terim citatas Castellani Notulas ad Martyrologiura
universale, ubi octoginta tres milites in Octocjinta tria
milliaria coinmulantur, servato solo Victorini no-
mine, qui ad eain distanliam via Salaria coroiiam
martyrii consecutus sit, pro qua loctioiie stare vi-
dentur Ilieronymiana apograplia, recte inter se com-
posila. Sed de rebus ambiguis, hic plusquain salis.

AUCTARIA.
ToRXACKX. incipit « Natale sanct<Te Christina; vir-
;
G pro sanguine egressum est. Tunc ipsa cum mamilla
ginis. An ChriStinam Ilasbanieiisem, viilgo, mi
• sua faciem judicis maculavit, et ejecit oculuin ejus.
;-a6i/e;/iintelligal,eoquo hocMarlyrologiumscriptum Et tuiic sub tertio judice lingua sibi praeciditur et
est, saeculo defunctam, nescio certe in textus pro- ad ultimura tribus sagittarum ictis occiditur. » In
;

secutiono iteruin scribit In Ilalia civitate Tiro,

; < reliquis satis purus est.
sanctaj Christinai Nirginis, > resecto elogio. Ca?tera Centulen. • Apud limeritam Hispaniae civitatem,
purus est. sancti Victoris niartyris. In Italia civitate Tiro,
A.NTLEhP.-M.Aj., expuncto Vincentio, textum con- passio sanctaeChristins virginis. Eodem die, sanclo-
fundit hoc modo • homai, ; \ia Tiburtina, natale rum Nicetae et Aquilinae, quae in passione sancti
sancti Victorini inililaris, qui cuin duoltus fratribus, Christofori commeinorantur. » Vide Observationes.
etc. » Reli(jua, qux- sequuntur, salispura sunl, nisi Aquicinct. pro « Stercatio et Antinogeno, » legit,
quod in Gne sichabeat « Aniiterna, niilituin octo-
; « Sunteatio et Antiogeno. »
ginta. >
VicTOKiN. in fine « Et sancti Victorini martyris.
;

RoswEYD., toto textu purus, in fine apponit ; « Vi- Alii codices eodem modo annuntiant.
gilia sancti Jacobi aposloli. » Matric.-Caktus.-Ultraject. «Christinae virginis et
Pllsa.ne.n. caret duabus annuntiationibus, neinpe martyris. Vigilia. Romae, Vincentii iiiartyris. iXicetai
secunda et ultima. et Aquilinaj martyruni. Judoci confessoris, Item
.•\ntiehi'., Max.-Lubec. et Ughellia.n. deficiunt militum Lxxxiii martyrum. »
soluni in annuntiatione priina Reg. Sukc. sign. nuin. 130. « Militum xciii. Et
ANTeEHP.-MAX.,ULTHAjEGT.,LEYnEN. ot LovANiEN. j) sancti Victorini niartyris
inlegrum texluin leferunt, niutato duntaxat Chri- Vatican., sub nota nuin. 5949, etiam in fine Et ;

stinae loco, quaiii cum Adone primaiii collocant. Sed sancti Victorini niartyris. »
initio praeligunt : « Vigilia sancti Jacobi apostoli. » Alte-mps. «:In territorio Conventiensi Stanes
Albkhgen. etUANic.,quatuor prioribusconformes, monaslerio, saiicti Wulfadi inartyris, qui pro fide
omitluiit etiam Vtncentii. Chrisli a rege Wulfero [tatresuo, gladio inleremptus
BKuxELLEN.Et hic rarissimedeliciens,delicit tamcu coronam meruit acci[tore seinpiternam, signis se
hac die in eodein Vincentio. signans vivore manifostis. »
Hagenoyen. incipit « Vigilia sancti Jacobi. » Iii
: CouKX MoNTis Sancti. « Natalis sanclae Segolenae
Vincfiitio dein el Eineritensibus puriis Cht. Sequitur: Deo sacratie. » (^laslell.iniis scribit Snjijoleiiw.
« lii Italia ci\itate Tynj, passio sanctaj Christina} EniTio LuBECo-tJoL. « Vigilia saii(;ti Jacohi apo-
virginis et martyris. Quae cum essel nobilis et an- stoli. In Italia civitaie (Jyro, quae est circa lacuin
norura quindecim, paler ojus interea clausit eam Vulsiiiuni, saiK ta; Cliristina; \irginis. (Jiia; in (Jliri-
cum duodociiii pnollis, et coiijuiixit ei deos aureos, stuiii, » elc. ubi posl « complevil, • ad icitur, an- ((

ut adoraret ea (eosj, quos ipsa di\initus inspir.ita no aetatis suae undecimo » In Victore, pura est. De
.

conlcmpsit. (Jb hoc pater ejus iratus percussit eain Vinccntio addit, milliario xix. In Amiterneiisibus
nudain virgis, et iiudati suiit duodecim viri super pura, de duabus virginibus iNicelaet A(|uiliiia, inse-
eam. Post lecit illam in rota ligari, et sic praesen- rit. • Quae in Licia, civitate Saiiion beati Christo-
tavit eain judici, qui clausit illain in cane aeneo, et fori, • etc. In line « Seiiomanis, de[)ositio sancto-
ignem apposuit cuni pice, resina et oleo et nil ei rura Pavacii, Turribii et Gundanifoli episcoporuiu
nocuit. Post haec praeciduntur ei mamillae, et lac et confesioruiii. »
 ;

m USUARDI MONACHI 296

Belin. incipit « Vigilia sancti Jacobi apostoli. »

: A vente nomine Theodoro. Vigilia sancti Jacobi Apo-
stoli. » Dein minoribus typis « Quye plerisque locis
Reliquus textus utcunque purus est, sed Emeritenses :

ad ultimum locum rejecit. in observatione jejunii celebratur. In territorio

Greven. Vigilia sancti Jacobi Apostoli. Cenoma-
« Hasbano, sanctae memoriai Christinae virginis cu- ;

nis, depositio sanctorum Pavacii, Turribii el Gun- jus Vilam scripsit Thomas Editio-
Cantipratensis. »

danisoli episcoporum praefatse urbis et confessorum.
Segelenae viduaj. »
MoLAN. • Passio sanclffi
: Lewinnae, qua3 multis
decorala virtutibus floruit sub rege anglorum Eu-
bertonuncupato quae poslmodum sub ejusdemregis
;
tempore, martyrio vitam finivit, archipraesule vi-
nes posteriores incipiunt litteris italicis a Vigilia
sancti Jacobi apostoli. In fine « Bergis, ex Anglia,
passio sanctae Lewinae, qua3 multis decorata virtuti-
bus floruit sub rege Anglorum, etc. Die vigesima
quarta, sanctae hosiomartyris Christi Parasceves. »
Haec in Latinis codd. notata non est.

VIII Kal. Die 25.

Natalis beati Jacobi apostoli, fratris Joannis evangelistae, qui ab Herode rege decollatus est. Hujus sacra-
tissima ossa ab Hierosolymis ad Hispanias translata, et in ultimis earum finibus condita, celeberrima illa-
rum gentium veneratione excoluntur. In Licia civitate Samon, sancti Christofori, qui virgis ferreis attritus,
et aflammisaestuantisincendii, Christi virtutesalvatus, adultimum sagittarum ictibus confossus, martyrium
capitis obtruncatione complevit. Civitate Barcinona, natalis beati Gucufatis martyris, qui pro nomine Do-
mini atrocissima tormentorum genera sub tribus expertus judicibus, novissime gladio victor migravit. Ci-
vitate Parisius, translatio sancti Germani episcopi et confessoris.

NOTyE.
Ita Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Antuerp., Max.-Lubec. et Greven.

VARIANTES LECTIONES.
De Hierosolimus, Jherosoliims, Hierusolimis, Je B Samon, non Samson, ut Antuerp.-Major. Pratensis
rosolimis, etc, dictum est satis. It.em de Licia et legit, ftammis wsluantis, etc. pejus Herinien. et
et e ;

Chrisloforo. Hic potissimum notandum, quod in co-
dice Heriniensi secunda annuntiatio ponalur primo
loco. AiUuerp. et Max.-Lubec. pro sacratissima ossa,
substituimt sacra ossa. Legendum esset Samo, ut
bene habet Greven. Sed caeteri omnes scribunt
Jaeobi Zebedcei, primi inter apostolos
Antuerp.-Maj. el flammis. Posuimus cum Adone et
codicibus reliquis, et a flammis. Antuerp. solus et
male scripsit Barcilonona : item et ipse et Max.-Lu-
bec. et filii Cucufati, Antuerp.-Maj. Cucu fati : no&
cum majori et potiori numero Cucufatis.
OBSERVATIONES
martyris ante tomum I Maii pag. xxvi, coL i, ex qua praevie

memoriam Sacramentarium Gregorii, et iis verbis intelliges, quid de vulgatis Christophori Actis cen-
recolit Ronianum parvum, a quibus parum differt sendum sit.

Bedee phrasis JSatale sancti Jacobi apostoli Zebe-

: hi Barcinona cicitate, sancti Cucuphatis martyris,
dwi : nec dubitat Florentinius, quin eadem ipsi scribit Florus, quem ab Adone nunquam visum,
Zebedaco tribuenda sint, quae hac die de Jacobo in raihi persuasissimum habeo. Sicntcertum videatur,
Hieronymianis referuntur. Adonis elogium inter non Martyrologum aliquem antiquiorem hoc die, sed
Feslivitales apostolorum et breve et nitidum est, a Acta ipsa qualiacunque Viennensi praeluxisse quo- ;

quo vix quidquam Noster detraxit, omnia ferme ad rum insignem producit epitomen, a Notkero ferme
verbum describens. Quan autem Notkerus iis adjun- transsumptam, sed ab Usuardo ita contractam, ut in
git, magni momenti non sunt. Alia Florus deaposto- textu legere est. Videantiir Hieronymiana non xv
lo commemorat, tanquam ex Clemente Alexandrino Februarii, ut notat Castellanus, sed xvi Februarii,
accepta, sed proprio loco examinanda, cum pluribus G qu;ieque ibi a Florentinio observata sunt. Quae de
'
^. m-,, .•
Tillemonlius tomo
-.r
V
aliis ad Jacobi vitam, peregrinationes, martyrium, hoc sanclo certa sunt, tradit
' .

translationem, inventionem et innumera miracula pag. 58, quae dubia pag. 609. Hactenus in lextu
spectantibus, quae certe operosaui disquisitionem nostro Adoniana omnia. In ipso sequitur depositio
exigunt, a Tillemontio eruderari coeptam tomo I a sancli Germani episcopi, posita, opinor, per errorem
pag. 324, et in nolis a pag. 594, ubi, solila diligen- typogrnphi, pro translatio, ut recte legunt Usuardini
tia, auctores adducit, ex quibus controversiae plures nam de Germani depositione, ab ipsomet Adone agi
copiosms suo loco explicari et enodari poterunt. ostendimus die 28 Maii. In pra^dicto Adone textum
Pergit Romanum parvum Civitate Samo, Christo-
: claudit : Metis, natale sanctoi Clodesindis virginis ;

phori marlijris. Agitur et ejus memoria in Flori ad quam cur Usuardus pra;terierit, non aliam causam
Bedam (hic eum signavit 28 Aprilis) additionibus, conjicio, quam quod verosimiliter ab ejus ecgrapho
longiusculum elogium comnlexis. Verum ad nos pro- abfuerit. Utcunque prajteritam evin-
res habeat,
prius spectat Ado, qui tam eleganter rem omnem cunt probalissimi codices, quemadmodum
primige-
paucis expressit, ut nihil invenerit Usuardus, quod niam etgenuinamejusphrasim in reliquis aperlissime
ex eo demi posset. Neque hic dubium est, quin deiaoustrant. Porro Wandalbertus tros primos no-
eumdem Christopltornm etiam recoiant Hieronymia- stros niartyres hoc niodo metris suis illigavit :

na apographa, quidquid et nomen et positio non-

nihil deformata appareant. De giganteis ejus statuis, Oclavam Jacobus Zebedei filius ornai,
aliisque co spectantibus, videsis Florentinium et PiiiULis aposiolicuin vt>ro pro Rt!j;e cruorem
notam Papebrochii ad Ephemerides Grajco-Moscas j) QuidedU;huncCucuphas(.;iirislopliorusquese(juunUir.

AUCTARIA.
ToRNACEN., plane in reliquis purus^ omittit elo- MuNERAT., in textu etiam purus, adjungit : « Ce-
gium Cucufatis. nomanis, translatio sancti Juliani episcopi et con-
PuLSANEN., in Jacobo plenus, deiicit in elogiis fessoris. » Dies ej.us natalis est xxvu Januarii.
Christophori el Cucufatis. De sancli Jacobi transla- MoLAN., ullimain annuntiationem de sancti Ger-
tione tacet. mani translalione pr.Btermisit.
RoswEYD., textui integro cum Adoiie subjungit : Ultuajec.t., Leyukn., Lovanien., Alberuen. et
« Metis, natale sanctaj Glodosindae virginis. » Danic. lextui item puro adjiciunt « Metis, natale :
 »

297 MARTYROLOGIUM. MENS. JUL. :298

sanctae Glodesindis virginis. Treveris, sancti Magiie- A noinine in Beda nostro editus est, et Rabanum. Co.
rici, episcopi et confessoris. » litur in Roinano, viii Decembris.
A.MLERp.-.M.\x. hisce superaddit: « Itein ipso die, Florkntin. « Roma), sancli Eutychiani, papa) et
sancti Judoci liereinilie, filii regis Rritanniie. • martyris. » De quo jam diximus.
Centii.en.: • Natalis beati Jacobi apostoli, fratris LuxoviEN. « Metis, sanct;E Glotsindis virginis. .
Joannis evangelisl.e, qui decollatus est ab Herode Editio Luueco.-Coi.., in tribus priinis modicc in-
Jerosolyiiiis, ut liber Actuuin apostoloruin refert. terpolata, subdit « Hierosolyinis. sancli Josia) scri-
:

Iii Lucia. ci\ itate Samon, sancti Christofori inarly- bae. qui Christum lucratus est, lege calicis, ut in
ris,qui, virgis ferrei-; astrictus et flaininis ;Estiiantis gestis beati Jacobi apostoli legitur. » De Magnerico,
incendii, Christi virtute salvatus, ad ultiuiuin sagit- ut supra. Dein « .Mothis, nalale sanct;e Glodesindis
:

taruin i^tibus confossus, martyriuin obtruncatione virgiiiis,cuj!issepulci'umcrebris miracuiisillustralu!'.

capitis coinplevit. Civitatc Harcinona, sancti Cucu- In pago Meldensi, depositio sancti Ursi, Trecorum
fati martyris gloriosi. Roinae, sancti Xemesii mar- episcopi et confe-;soris. Eodem die sancli Ursicii,
tyris. Parisius, translatio sancti Gerinani, episcopi episcopi et confessoris. » De translatione Germani
et confessoris. In pago Pontivo, inventio corporis ut supra. Demuin « Ipso die, inventio corporis
:

sancti Judoci confessoris.» saiicti Judoci, presbyteri et confcssoris. »

Bruxellen., in tribus primis satis purus, quarto Belin., tertio loco habet « Civitate Parisius, trans-
:

loco ponit « Metis, natale sancta? Glodesindis vir-

: lalio, etc. Post quaiu annuntiationem sequitur :

ginis gloriosae, quae, sponsum fugiens, velamen de « Civitate Barchilena, natale beati Cucufati marty-

manu angeli suscipere meruit.Treveris, sancti Magne- B ris, • ubi sistit, expuncto elogio.
rici, episcopi et confessoris, qui beatum Gaugericum Greven. « Treveris,
: sancti Magnerici, episcopi
clericali militice ascripsit. » Sequitur « translatio et confessoris. Qui a sancto Niceto ejusdem uibis
sancti Germani. • episcopo educatiis, euin, ob zeluin justitiae, a (]lo-
Hage.vove.x. de Jacobo et Christophoro longos re- thario in exsilium pulsum, non diMeliquit, sibique
citat, alibidiscutiendos. InCucufate satis purus est. postmodum digne successit. In pago Meldensi, depo-
De translatione sancti Germani nihil habet, sed sitio beati Ursi, Trecoruin episcopi et confessoris.
ejus loco substiluit « Item, translatio sancti Judoci
: Item, sanctorum Rustici et Florentii. Methis, natale
confessoris ; • quae supra in Cextlu.en. « inventio» sanctae Glodesindis virginis, cujussepulcrum crebris
dicitur, etc. Vide diein ejus natalem, xiii Decem- iliustratur iniraculis. Cenomanis, translatio sancti
bris. Juliani, episcopi et confessoris. Ipso die, inventio
.\quici.\ct. post translationem S. Germani, recen- corporis sancti Judoci, presbyteri et confessoris. «
tiori manu addit : Et sancti Judoci. •
« Vide (ju^e supra diximus ad Hagenoyen.
Ambia.ne.n. : « Eodem die, sancli Judoci confesso- MoLAN. « Ipso die Mettis, natalis sanctae Glo le-
ris. » Jam diximus ipsum coli xiii Decembris. zindis virginis.Treveris, sancti Magnerici episcopi.
MATRiG.-CAHTCs.-Cr.TRAJECT. « Jacobi apostoli.
: Civitate Parisiis, translatio sancti Germani, episcopi
Christofori martyris. Cucufatis martyris. Giodesin- et confessoris. In pago Meldensi, depositio beati
dis virginis. Translatio beati Germani, episcopi Pa- Ursi, Trecorum episcopi et confessoris. » Dein, rni-
risiensis, Felicis martyris. » noribus typis « Civitate
: iEduensi, sancti Reticii
BiGOTiAN-. sign. P. 5 «Civitale Parisius, transla-
: (] confessoiis, ejusdem civitatis episcopi. » Editiones
tio sancti .Marcelli, episcopi et confessoris. • Vide aliae: « Ipso die Metis, etc. Treveris, etc. In pago
plura de Marcello, die sequenti. Meldensi, etc. Die vigesima quinta, memoria sancta-
Divio.NEN. S. Benigni, qui est apud Cistercium'. ruin mulierum Olyinpiadis el Eufraxiae, » De trans-
« Ipso die beati Juliani episcopi. Ilic fuit unus de latione sancti Germani, ut supra. Demum minori
Lxx (^hristi discipulis, quem transmisit beatus Pe- charictere « In Palaeslina, civitate Gaza, sanclaruin
:

Irus apostolus Cenomanicae civitati ad praedicandum
verbuin Dei. » Vide ad Munerat.
I\eg. Su^:c. sub nota num. 428
tran>latio sancti Juliani, episcopi et confessoris.
Belloacus, sancti Ebrulii confessoris. » Gallice vo-
catur Evrols ; de quo in Martyrologio universali
nolat Castellanus abbatem fuisse ad « S. Fusciani »
prope Ainbianum sepultum Oratorii in pago Bello-
vacensi, indeque corpus ejus in urbem Bellovacen-
sem ad S. Petri translatum.
In Vatica.n., nuin.S949. Deest totaultima noslra
annuntiatio de « translatione S. Germani. »
Alte.mhs. « Romae, natalis sancti Eutyciani papae,
ui corpora martyrum ccclxii sepelivit martyrio
coronaius, sepullus est via Appia in coemeterio Ca-
lixti. » Vide de eo hac die Florum, vel qui sub ejus
miilierum Valentinae et collegae ejus. Quas Firmilia-
nus praeses, cui, animi magnitudino plane viri, li-
: < Ccnomanis, berrime contradicebant, ad extremum flaminarum
incendio assuinendas addicit. Ibidem saiicti Pauli
martyris, qui oralione fusa pro judice, carnifice, et
oinnibus in errore versantibus, cervicem gladio fe-
riendam libenter submisit. > Vide de celeberrimis
hisce martyribus Martyrologium Romanum hoc die,
et geminas Castellani ad ipsum accuratissimas No-
tulas. Sumuntur ex Eusebio de martyribus Palais-
tinae, editionisValesianie lib. viii, cap. 8, quein re-
fert Ruinartius inter Selecta pag. 3il, ubi observat
fortissimas virgines a Graecis recoli xviii Julii, alte-
; j) ramque, apud Eusebium anonymam, ab eis « Tlieain
appellari.

VII Kal. Die 26.

Natalis sancti Herasti, qui Pbilippis a beato Paulo episcopus relictus, ibidem martyrio coronatus quie-
vit. Roniie in portu, sancti Jacincti n)artyris, qui primo in ignein niissus, inde in validissiinum torrentem
praecipitatus, illaesus evasil . post haec a consulari Leontio gladio percussus, vitam finivit. Via Latina,
sanctorum Simpronii, Olirnpii, Theodoli, et Exuperia), qui ignibus coiiflagrati, ut in gestis sancti Stephani
papae legitur, martyrii palinam adepti sunt. [Addit Bouillart., cursico charactere : Translatio sancti Mar-
celli, episcopi et confessoris.j

NOT/E.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Anluerp., et Max.-Luhec, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In Herasti, nulla inter codices discrepantia, om- melius vocandum Hyacinthi, utestin Romano parvo
nibus plane ita efTormantibus. Fateor, sequentem etAdone. Proxiine accedit Praten. per f/tacintt/sed
Patrol. CXXIV. 10

299
reliqui conslanter et unifonniter legnnlJacincti, ut
est in textu. Solus Antuerp.-Maj. pro, inde in vali-
dissimum torrentem, scrihit, inde in, ralidissimo tor-
rente. Sic hene in textu, /)o.sf luec a consulari, etc,
sed Antuerp -Maj. et Herinien. oniittunt particulam
Leuncio, in Antuerp.etLertwc/o in Max.-Lubec.
rt,etc.
utrumque mendose scribitur, uti et Leoncio a Gre-
ven. Post, via Latina, in Antuerp. et Max.-Lubec.
deest, sanctorum. Nomina autem niartyrum
De Erasto, qui hic primo loco ponitur, nihil liac
die in Hieronymianis, nihil in Beda, Floro aut Ra-
bnno, nihil in Romnno parvo, nihil in ipso Adonis
Marlyrologio, ut a Rosweydo editum
hoc advertes, qiiod signato in indice nomine
vitii
Herastus, ad appendicem remittamur, a qua tamen
sanclus abest, in libello de Festivitatibus recte sine
aspiratione positus. Quid scrupuli, ad eum ex prae-
dicto Adonis Martyrologio expungendum habuerit
Rosweydus, haud satis perspicio mihi certe tam ; non mense Julio, sed Octobri exeunte martyrium
videtur Adonianus, quam sit Ht/acinlhus ibidem
commemoralus idque evinci omnino arbitror ex eo.
; XXVII Julii, ita loquens
quod ipsissimis Adonis apnd Mosandrum verbis et a
Notkero et ab Usuardo referalur, praeterquam quod
disertissime eiiam in ipsomet Adone Rosweydi, inter
citatas Festivilates apostolorum, et quidem iisdem
ubique terminis celebretur. Erasti laus ex Actibus
apostolorum et Episloiis Pauli apostoli vere desu-
menda est videri possunt quai de eo paucis colligit
; XXVI
Tillemonlius tomo I, pag. praesertim 113. De Hya-
cintho, Hieronymianis iterum et Bedae ignoto, sic
loquilur Romanum parvum Romw in Porlu, sancti :
Hyacinthi martyris Hinc in Adonem transiit, ubi
pluribus et inaityrium ejus et sepultura describitur,
quemadmodnm et apud Notkerum invenies sed
Usuardus, sola prima parte contentus, rem totam
paucioribus, solilo nitore, explicuit utinam tam
vere nam, ut candide dicam, Acta martyrii, ut
t Stephani Actisdicemusad diem ii Augusti. Wandal-
apud Surium edita sunt, non pauca continent quae
talium peritus leclor non facile admittet merito
aliqua carpit Tillemontius tomo II, pag. 573.
Abest etiam ab Hieronymianis et Beda sequens
martyrum classis, a Romano parvo primum
ToMACEN. caret elogio Hyacinthi, et in fine ha-
bet : « Givitale Parisius, translatio sancti Marcelli,
episcopi et confessoris. Plura habet Munerat. »
RoswEYD. textui puro subdit « Item Rustici et : pii, Theodoli et Maxiinae (Exuperiae), qui ignibus
Florentii marlyrum. »
PuLSANEN. Iruncala est secunda annunciatio ex-
puncto elogio.
Munerat. post textum, adjicit : «
latio eximii viri Marceilij ejusdem
magnae laudis et
loci pasloris, de cujus (sic et alibi habet) corpus
requiescit in alma ecclesiae (ecclesia) beatae Mariae
virginis de Parisiis. Item fesiivitas bealae Annae,
malris genelricis Dei Maria^. »
Praten. etiam additamentum refert, sed quod ex
subvirgulatione colligo, in margine esse ap[)Osilum
his verbis « Translatio saacti Marcelli, episcopi et
: et Felicis. Eodem die, deposilio Warmudi, qui fuit
confessoris. » Jerosulymoruin patriHrchj;. » Nobis hactenus, saltem
Antuerp.-Max., ULTRAJECT.etLEYDEN. incipiuut
« Natale bciitae Ann;e, matris Mariae \irj;.nis. item
natale sancti Pastoris coiifessoris. » Nutabis deessc
Olympii in bis duobus el tribus sequenlibus codi-
cibus.
LovANiEN. idem habet do Anna, matre boatissimae
Virgiiiis, sed de Paslore niliil.
Albekg. et Damc, sic in principio « Nalalesan-
cti Pasions conlessoris. » Sed prior in fine textus
addii « Item saiictaB
: Ann;e, malris gloriosissinKB
Dei genitricis virginis Mariae. » Quae annuutiatio
aliis verbis et alia manu in posteriori codice Danico
adjicitur.
Ckntulkn. : " Natale beati Herasti, qui Philippis
:
USUARDI MONACHl 300
A corrupla sunt, etiam in textu nostro, ubi Simpronii
reliquinius, ex Praten., Herinien., etc, tanquam
conformius vero nomini Sempronii, quod in Actis
exprimitur, licet aiii legant communius Simphronii;
Antnerp.-Maj. Simphrosii, tum Olimphii, Theodoli,
Exuperii, quce ex aliorum consensu aliter a nobis
scripta sunt. In Anluerp. et Max.-Lubec. omittitur
Olimpii. Greven. pro, ut in gestis, etc^ legit, et
varie sicut.
OBSERVATIONES.
gnata, non hac Decembris, quae ratione
die, sed iv
translatioiiis, a beatoSixto factae, celebrior evasisse
ibi dicitur, licet vii Kal. Augusti seuxxvi Juiii pas-
est ; in quoet si dicantur. Quae omnia ab Adone praedicta die iv
Decembris fusiusexplicantur, praimissonempe longo
elogio, ex Actis S. Stephani pnpae concinnato :in
quibus mirum est non observasse Adonem quod
praefati martyres sepulti referantur a S. Stephano
papa, pridieKal. Novembris, adeoque verosimillime
consummaverint. Aliam diem elegit Florus, nempe
Eodem die, Rumce, passio
:
B sancti Sipnphronii: cum quo Olympius cum uxore sua
Exuperia et filio Theodolo, :]ussn Valeriani et Galie-
ni ignibus sunt exusti. Ad Usuardum nostrum quod
proxime attinet, vix equidem dubitoquinex Adone
sua omnia acceperit, cujus sententiam de passionis
die secutus, ipsos martyres ex iv Decembris ad
Julii retraxerit. Quod et Baronius fecit, haud
satis memor in Actis sancti Stephani papae, sub an-
nis ccLix et cclx a se in Annalibus editis, alium
omnino diem insinuari. Sed haec in ipsis Actis
postea a nobis illustrandis ad incudem erunt revo-
canda hic solum ostendere placuit ex uno eodem-
;
;
que Adoniano fonte derixata esse quaecunque supe-
rius in Usuardino laterculo pure et simpliciter ex
; auctoris mente recensuimus. Videnda quae de sancti
berlus Adrianum hoc die cum JEmilio et Marciano
: connectit, quorum postrcmi in Hieronymianis repe-
riuntur, sed unde conjunctio illa orta sit prorsus
G ignoro.
consi-
AUCTARIA.
a beato Paulo ordinatus episcopus, ibi martyrio co*
ronatus qnievit. Romae in Portis, sancti Jacincti
martyris. Item Romae, sanctorum Simpronii, Olym-
conflagrati, martyrii palmam adepti sunt. »
Bruxellen. incipit « Sanctae Annae, matris beatae
:
Mariae Virginis, gloriosae genitricis Domini nostri
Parisius, trans- Jesu Chrisli. Transfiguralio Domini, facta in nionte
Thabor, a tribusdiscipulis, qui intererant, post As-
censionem Domini, suis coapostolis pubiicatur. »
Sequitur textus ferme purus. Deinde « Etcomme-
:
moratiosanctorum martyrum Victoriani, Frumentii,
Frumentii, et duorum germanorum. Qui
et alterius
omnes sub persecutiune Wandalica, apud Africam
coronati sunt. In Laodicia, nataie sanctorum Viviani
sub lali numiiiis iiilloxione, notus non est. « Ilem
D sancti Pastoris cuiifessoris, »
Hagenoven. in Erasto satis purus, secundo loco
hal)et »: Ilom iiatale beati Pastoris conlessoris. »
Sequunturdu;p alue annuntiationesetiam s;itis purae.
Tum « Eodem dio, san/taj Annae, malris Dei giMii-
:
tncis, qu;K Iros viros habuisso dicitur in sacra Scri-
: plur,»... » El alia hujiismodi, quae prcetereo. Huc
refort translationem sancli Germani. Alque etiam :
• Motis, natale sanct.e Giodeswindis virgmis. Item
Desiierati, episcopi et conl'e.-.soris. » Sequitur con-
structio imperfecta de iranslatione sanctcO Helenae.
Demum « Treveris sancti Magnerici, episcopi ei
:
confessoris. » Vide die pr;Tec«denti.
 :{0I .MARTYHOLOGll M. — MEXS. Jll.. m
x\qlicl\ct., pro E.citper'ue, habet Exuperantia'. A Monasterio sancti Benedicti, in agro .Mantuano, »
MATRic.-CARTCs.-rLTRAJECT. AnniB. iuatris : « etc, ut supra in Sthozziano.
beata? .Vlari». Romi.-b, Hyacintlii martyris. Siinplirn- CiKevem. « Donnitio sancta) Annae, dignne matris
:

niijOlyinpi, Tliendnli ot Kxuperiae inarlyruin. Era- Dei genitricissemper virginis Mari;p.Eobani,episcopi

sti, discipuli bi-atiPauli. » et martyris Iteoisanctorum Vivinni, Felicis.Jnliaiii.
Reg. Slec. sig. iium. 128
« Civitate Parisiensi, : HoiiKe, sancti P;istoiis, prosbytcri et confessoriSj
translatio sancli .Maicelli, 1'arisiensis ejiiscopi. - fratris sancti Pii |)a[ne. Ihtic sancliis Pudeiis, di<ci-
CoDEX D. Le .Mahe. si^'. .V « Au|,'Ustoduno, beali : palussancti P;iuli, (ilias siias Po!eiiti;iiiam ot Praxe-
Reticii, episcopi et doctissimi viii. • deiiiciniimeiidav it tilnliimque noiiiini ejus consti-
Vatican : « In Syiia, Simeonis monachi, i|ui in tuit Ipse vero [lost iiinmiHTos ;igi)nes.[)ost iiiiilloruin
colunina sletit. • Extnicta hac die confusa suiit. saiiclorum vener;ibiliter exhibilas sepnlturas.quievit
Ughelm.\.v. convenit pleruinque, ut Sinepe diximus, in p;ice. Valerii confes-oris, filii Alliana?, » etc, ut
cum .\NTfEHP. el MAX.-Lnuc, qui cum ipso, liic su[)ra. « Treveris, saiiMi Beati, presbyteri et con-
omillunt annuiitiaiionein Olympii. fes-oris. In Roliemia, bonae et sancl.c memoriac,
Flore.ntix. « Iteni sancti Pasloris presbyteri
: Joannis Oviculce, confessoris, ordinis Praedicato-
Cardinalis. • \y Strozzian. pra?terea « .Monaslerio : ruin. •

sancli Htiiedicti, iii agro Maiituano. sancti Simeoiiis MoLAN'., litteris Italicis textui pr.Tfigit « Natalis :

monachi et eremilK, qui nniltis iniraculis clarus, sanclae Annae, matris virginis Mari;e. » In fine :

in senectule bona (piievit. • • Eodem die, sancti Pastoris, presbyteri et confes-

Editio Lubeco-Col. incipit « "^'atalesanctae Anna; :
B soris. » De Simeone Mantnano, ut supra. Itein de
vidua', matns gloriosissiina- et clarissiin;e virginis translalione S. Marcelli, ut Mitxehat. Deinde « In :

genitricis Dei .Mari;e, inatris Doinini nostri Jesu civitate Tenreiiiund;o, beatai Christianae virginis.
Christi.Quae fuit de civitatenethleem, de tribu Jnda Quae regis Anglorum Migranimi filia unica, erga
orta et beato Joachim des[)onsata. Roina} in Titulo, deos suos et idola, secundum patrum suorum tradi-
sancti presbyteri et confessoris, fratris
Fastoris, tionem, exstitit devotissima. Hancomnipotens Deus
sancti Pii paps. Hic post innumeros agones, post aspiciens, de ccelo illi angeluin sub specie pauperis
multorum sanctorum sepulturas, post innumera pie- transmisit, qui eam catechizaret, ati]ue in Chrisli
tatis opera, requievit in Domino, tempore Antonini nomine baplizari praecepit cujus etiamductu Dicli-
;

imperatoris. Ipso die, sancti Valorii filii Albanae, venne pervenit. » Tum typis minoribus « Treveris, :

quem beatus Eucharius, primus Tre\eroruni episco- sancti Beali, presbyteri et confessoris. Eobani, epi-
pus, a niorte suscitavii. • In Erasto satis pura est. scopi et martyris. • Ediliones aliae sic ipsumUsuar-
De Hyaciiitlio, sepullura adjicitur.In aiia classe mo- dinuin textuin litteris Italicis incipiunt « lu civifate :

dice interpolata est. In fine « In territorio Treve- : Aconensi, natale sanctie Annae, » etc. In (ine, de
rensi, circa Contluentiam, in monle, natale sancti Pastore, de Simeone Mantuano, de Christiana Te-
Beafi, presbyteri et confe>s>)ris. • ncramundrnsi, ul in prima editione. Tuin « In :

Beli.n. incipit « >.'aiale sanctae Annae, matris

: Carthusia pro|ie Confliientiam, sancti Beati, presby-
virginis Mariae. • Sequitur textus, et in fine « Eo- : teri Trevirensis et confessoris. » Demum,de transla^
dem die, sancti Pastoris, presbyteri et confessoris. tione Marcelli Parisiensis, etiam ut supra.

'
VI Kal. Die 27.
Apud Ephesum, natalis sanctorum Maximiani, .Malchi, Martiani, et aliorum quatuor, quoruni gesta ha-
bentur. Nicomediae.beatorum martyrum Hermolai presbyteri, Hernempi, et Hermogratis fralrain, qui post
multas puenas sibi illatasa.Maxiiniano iniperalore, capitali sententia, oh confessionem Chrisli, puniti sunt.
Eodem die in Sicilia, beali Simeonis monachi. Autisiodoro, depositio Elherii episcopi.

NOTiE.
Soli codices quatuor puri sunt, nempe Pralen., Herinien., Tornacen. et Antuerp.-Major.

VARIANTES LECTIONES.
Prima difficultas est, utrum enumeraverit Usuar- G annuntiatione, aliain ex Adone substituunt, aliaque
du8 singula fratrum, vuigo Dormieidium, nomiiia, commiscent textui nostrocoiitraria. Anluerp.-Major
qu.-E id inultis codic busdistincle expriinuntur. Nns viliis duobus hiborat. Scilicet in principio inseruit
«•.um citalisqualu r probatissimis et .Miiiierato, ccn- nalalis mnctornm septem Durmientiiim, et in fine,

gg 'UjUs scribendum ut est in textu. Dilficultas altera

ante Ellterii, apposuit sanctt. Molanum exclusimus,
nrrit in elformandis iiomiiiibns duoruin fratium quia no;iiina se[)tein fralrum coin'iicmorat, et in
QPj,
socioi
Hermolai, qu;e forte a solo Molaiio rectc
"^"' secunda anniiiitiatione, jiost cupitali sententia, ex-
scribuii
Hermippi et Hermocratis. Nihilominns,
^*^'"' punxit, ob confessionem Cliristi ;
quod etiam fecit
^*'' codicum aliorum ortogr;i[)!iia, sequeiida Grevcnus, pra-ter alia qiiibus excedit. De mendis
ex unani
est pars dc
''t!^'''^'' oiniies enim habenl Heruempi
; scriploriis in Nii-liomedite, prc.-,bitcri, venas, Antisio-

\e[ Ernempi ^"^^^^^ itt-*'" enuntiant Hermoriralis,

> doro, etc , satis alibi dictum est.

exceplo Pr.ate.'isi. De iis non loquor qui omissa hac

OBSERVATIONES
.\d diem Ttxvii cursim inducavimus Adonem
J>'inii duce, quo praeeunte, seplem illos fratres hac die
eo die meinoriairi ageie sf-plem lioiniieiitiiuii hic ; collucaveril iii Marlyrologornm oiiiiiiuin, tiim anti-
addiinus nalla ab co cxpnini lon.ina, qi!;e, nisi quiorum, tuni .'•\iichioiioriim Mlfiilio, nec ve^ligiuin
fallor, a Rabano pi
imum producla suiit. Sic igitur usqiiam occuriit, qiio prob;ii)iIi r,.tione id f;iclum
ibi simpLciter Ado p.roiiuntiaf, Ipsn die, r/estaseptem dK;imus, iiisi foit;is^e in [lacitalis eoium Actis
DormieiiLiuni, qui> ferme modo refeiiintiir in codice f|iia:il)iisciiii([iie ali(|iiid repererif, qiio liiic [lutius

Hieronyriiiano Corbeiensi, die x Augusti Consuli D qiiaiii alio perfiiirre ceiiseift ; aiil deiiiuiii [)roarbi-
possunt Rabani et Notkeri elogia ad pra;diclam trio reiii couqiosuerit. C;i'terum non omnia Dormien-
diem xxvii Junii, ex. pervulgalis Actis conglobala, tiiMi illunim noiniiia ;ib Usiiardo singiil.itiiii enuine-

de quibus videniius omniiio Raronias in notationi- rala, ex melioriscolicibns supra deduximus.

iiot.e

bus ad hanc diem. Usuardus prudenter reticuit quac Neque nomina, posita, cuin Grajcorum
a Latinis
forte verosimilia non judicavit. At quatenus, quo nomenclatione conveniunt, licet in mirabili bistoria
303 USUARDI MONACHI. 304

non multum discrepent. Possitne Gregorii Turonen-
sis aut aliorum relatio Actis illis auctoritatem adde-
re, satis explicat Baroiiius, cui adde Tiliemontiuni
tomo III, a pag. 348, et in notis pag. 712.
De solo Heniioluo iiieminere Romanum parvum el
Ado, cujus elogium mediae not.ie codices in Aucta-
riis immutatum exhibebunt. Noster socios biiios
adjunxit, ex passione sancti Pai.taleonis acceptos,
iis resectis quae de praefato Pantaleone in Viennensi
commemorantur. Quaede eorum passione supersunt,
ex Actis Pantaleonis accipienda sunt. Solus Hermo-
laus a Wandalberto sic canitur : proposita sunt. Solo ferme nomine notus est Ethe-
Presbyter llerrnolaus sexta marlyrque refulget.
A In Sicilia, Simeonis monachi, scribit Rom. par-
vum, quod sequitur Ado, hunc Usuardus et Notke-
rus, nisi ex Hieronymianis hausisse velis, in quibus,
iisdem prope verbis signatur.Necdum satis assequor
cur areformatoribus hodierni romani e textu exclu-
sus sit. De Etherio Autissiodorensi, Bedifi, Romano
parvo, etAdoni praeterito indubitatuin videtur, eum
ex Hieronymianis ab Usuardo acceptum esse, quem
pariter memorant Rabanus et Notkerus.Sed quoquo
modo in textum nostrum derivata sint singula, cer-
tum puto,verissime Usuardina esse quae in Jaterculo
rius in ms. nostro de episcopis Autissiodorensibus.

AUCTARIA.
RoswEYD. incipit « Via Latina, sanctorum mar-
: Siculus. Hodiernus senior et minus forle notus, alter
tyrum Boni presbyteri, Fausti, Mauri, cum aliis junior, Treveris notissimus. Caeterum nullus hoc die
septem,qui in sancti Stephani papae Actibus descri- Simeon apud Baronium. Sequitur < Mettis, sancti :

bonlur. » Deficit in septem Dormientibus reliquo ; Fromini episcopi et confessoris. » In fine, de Ethe-
textu purus. At in fine subdit « Sanctae Artemia?,
: rio, pure.
matrissancti Nicetii episcopi. » Hagenoyen. « Apud Ephesum, natale septem
:

PuLSANEN. deficit etiam in Dormientibus, de reli- g Dormientium, Malci, Maximiani, Martiniani, Dyo-
quo satis purus. nisii,Joannis, Constantini etSeraphionis. Isti septem
ANTUERp.et Max.-Lubec. sic habent « Apud Ephe- : viri sancti erant Decii imperatoris curiae officiales,
sum, natale sanctorum septem Dormientium, Maxi- et cum ille omnes cogeret idolis immolare, ipsi fu-
miani, Malchi, Marliniani, Dionisii, Johannis, Se- gerunt in montem, aliquam pecuniam secum por-
rapionis, Constantini quorum gesta habentur. "
: tantes, et in tribulatione obdormiverunl usque ad
Sequilur textus Adonianus « Nicomediae, sanctiHer-
: tempora magni Theodosii imperatoris Christianis-
molai presbyteri, cujus doctrina beatus Pantaleon simi, coram quo illi ad ostensionem futurae resur-
ad fidem Christi conversus est et illustri martyrio rectionis, asseruerunt se resuscitatos, quia mortuo-
consummatus. Qui tenlus aMaximiano, capitali sen- rum resurreclio tunc ab haereticis impugnabatur,et
tentia ob confessionem Christi punitus est. » In fme postquam illi generalem resurrectionem splendore ,

Etherius Simeoni praeponitur. vultus eorum et verbis, probaverunt coram impera-

MuNERAT. errat in principio his verbis « Trans- : tore et cuncto populo, iterum obdormiverunt in
figuratioChristi in monte Thabor. » Christo. » De Hermolao, eadem ferme habet quae
Greven. pluribus idem prosequitur « Tn monte : supra ex Adone. Tum addit « Eodem die, sancto-
;

Thabor, transfiguratio Domini nostri Jesu Christi, rum marlyrum Hernempi et Hermograti, fratrum
quando Petrum, et Jacobum, et Joannem secum sancti Hermolai presbyteri, qui passi sunt mullas
duxit. » Habet omnia Dorniieiitium nomina, et pra;- poenas a Maximiano sibi illatas, tandeni capitali
terea deficit in secunda annuntiatione, in qua desunt sententia ob confessionem Christi nominis puniti
verba « ob confessionem Christi. »
q sunt. » In Simeone et Etherio satis purus est.
MoLAN. et hic nomina habet Dormientium, uti in Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Lutgardis virginis :

Variantibus dictum est, praeterea eodem cum Gre-
veno defectu laborat.
Antuerp.-Max., Ultrajegt., Leyden., Lovanien.
et Albergen. conveniunt cum Antuebp. el Max.-
LcBEC. Vide ibi.
(de quaxvi Junii). Beatricis virginis (videxxixhu-
jus). Maximiani, Malchi, Martiniani, et aliorum
quatuor martyrum. Hermolai cum sociis mart. in
passione Pantaleonis, inclyti et gloriosi juvenis,
quem Deus mirabiliter in passione confortavit de :

Danic. praefatis similis, initio prajfigit
Nicomediam, passio beati Pantaleonis, qui tentus
pro fide Christi aMaximiano, equulei poena et lam-
padarum exustione cruciatus, sed inter haec, Domi-
no sibi apparente, refrigeratus, tandem ictu gladii
martyrium consummavit. » Vide die sequenti.
: « Apud cujus corpore lac pro sanguine manavit. » Haec ad
marginem cum asterisco remissa, dubium relinquunt
an huic, an potius diei proxime sequenti (ad quem
proprie spectant) sint tribuenda.
Editio Lubeco-Col. in Hermolao, parum differt
ab Adonis textu, cui subjungit « Item, Nicomediae,
:

Centulen. « Apud Nichomediam, sanctorum

:

sanctorum martyrum Hernempi et Hermograti fra-

Hermolai presbyteri,Hernempii,etHerrnogratis fra-
trum, sub Maximiano imperatore decollatorum. » In
trum.qui sub Maximiano passi sunt. Apud Ephesum,
Simeone et Etherio satis pura est. Sequitur: « Apud
sanctorum septem Dormientium.id est, Maxiniiani,
Ephesum, natale sanclorum septem Dorinientium in
Malchi, Martiniani, Dionisii, Joannis, Serapionis et
monte Ceylon, in spelunca, qui jussu Caesaris Decii
Constantini martyrum. In Sicilia, beati Simeonis
obturati sunt lapidibus quadratis. Eodem die, trans-
monachi. Autisiodoro, sancti Eltherii episcopi. » p lalio beati Karoli Magni, imperatoris et confessoris,
BRUXELLEN.,postenunierataDormientium nomina,
apud Aquisgranum. »
subdit: «Quorum gesta tanguntur supravKal. Julii,
quo die omnipotens Deus ipsos in testimonium rc- Bemn. in prima et secunda et tertia purus,quarto
surrectionis, de moite ad \iiam suscitavit. In Nico- loco Iiabet « Apud Nicomediam, passio sancli
:

media, nalale saiicti Hermolai, presbyteri et mar- Pantaleonis martyris, qui tentus, » etc, ut die se-
tyris, ciijus doctrina beatus Panlhaleon ad fidem quenti Usuardus in textu annuntiat. Pro Etherii,
Christi conversus est. Et beatorum Hermippai el scribit Etherci, caetera purus.
Hermogralis fratrum. Qui omnes tenti, post multas GREVEN.:«In Campiana, sanctorum Felicis, Juliae
pcenas sibi illatas, a Maximiano imperalore illustri et Jocundae.Itcmjuxta qiiosdam hicpassio Boiii pre-
martyrio coronati sunt, et ob confessionem Christi, sbyteri, Fausti et alioruin decem, ex Clero H. Ste-
sententia puniti sunt capitali. » Ubi vides Adonis pliani papae, quas Usuardus habet infra, Kalendis
textum cum nostro commistuin. Sequitur Simeon, Augusti. Metis, sancti Frominii episcopi et confesso-
de quo addit « Qui fuit Syracusis Siciliaj oriundus,
: ris. Apud Aquisgranum, translatio sancti Caroli
Treveris pro Christo, diuin turri conclusus, migra- Magni, imperatoris confessoris. Eodem die, sanctae
vit ad Dominum. » Connexio disparatorum, de Si- memoriae Guigonis confessoris, vita et eruditioue
meone Treverensi vide i Junii. Nec enim verosimile prieclari. Hic post sanctum Brunonem,qiiinto loco,
cst, hosce Simeones confundendos, licet uterque sit majoris Cartusia; prioratum tenuit Cartusiensis ;
 : ;

305 MARTYROLOGIUM. — MENS. JUL. 306

pr?ppositi Constitutiones scripto digessit, et exemplo A Christi, cum artem medicinae disceret ab Ilermolao
nionstravit. • presbylero, ad lidem Christi conversns, multa mira-
MoLAX. • Apnd Nicomediani, passio sancti Pan-
: cula fecit. » Denuo litteris textualibus «Qni tentus
:

taleonis martyris, qui tentus, • etc, ut dio sequiMiti. pro fide, » etc. Et tum soquitur « Apnd Ephesum,
:

« In civitate Noixana, Felicis, 3n\\x et Jucunil.v. natalis sanctorum (litterris Italicis, sei)tpm Donnien-
Metis, depositio sancti Froininii episcopi et cnnfes- tium) Maximiani, Malchi, Martiniani, Uionysii, Joan-
soris. Translatio sancti Karoli. • Sic editio prior. Iii nis, » olc. In roliquo textu satis pura sunt omnia,
aliis hic textui pra^ligitur « Apud Nicomediam,
: el in fine de Frominio, et translatione Karoli, ut
passio beati Pantaleonis, » et litteris Italicis, « mar- supra.
tyris gloriosi. Hic sacratus adolescens et athleta

V Kal. Die 28.

Apud Nicomediam, passio beati Pantaleonis, qui tentus pro fide Christi a Maximiano, cquulei poena et
lampadum exustione cruciatus, sed inter haec Domino sibi apparente refrigeratus, tandem ictu gladii mar.
tyriumconsummavit. [^Addii Bouillarl. in margitie : Eodem die passio sanctorum martyrum Nazarii et Cclsi
pueri.] In Britannia niinori. Dolo monasterio, sancti Samsonis episcopiet confessoris. Eodem dieLugduni,
sancti Peregrini presbiteri, cujus beatitudinem miraculormn gloria testatur ».

NOT.E.
Ex Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Majore, Munerat.

Nescio quo casu in hunc articulum irrepserint

» B Anno igitur post suos fratres vita decessit Beatrix,
in Dervensi codicc Simplicius, Faustinus et Beatrix, Eodem, ut videlur, anno Lucina, cum pnenarum
quos memorat Pratensis codex in articuIosei|uente. asperitate territa fugeret, admonita fuit a Beatrice
Nam in isto nulla hic litura est, nec aliud foliiim. non abscederet. in hoc mense daluin iri paccm oc-
Neque etiam hic bene collocati fuissent. Sic enim clcsiis Christi ; hic vero mensis erat Augustus. At
Acta apud Monbritium Tunc beata Beatrix, una
: mors Maximini, qu.nc contigit mense Augusto arini
cum Joanne presbiteris aliisque Chri-
beatis Crispo et 312 vel 313, pacem ecclesiis reddidit. Passi sunt
stianis levaverunt corpora SS. martiirum SimpUcii et igitur Simplicius et Faustinus anno 311 vel 312,
Faustini de fluvio (Tiberi, quo, Diocletiano et Maxi- Beatrixautemanno312veI313.Tillemontiustom. V,
raiano imperatoribus, prKcipitati fuorant), et sepelie- p. 560, suspicatur illud Beatricis vaticinium intelli-
runtea ibi insexlo Philippi, iv Kalendas Augustas.Yide gendum esse de anno 303, qiio imperio cessit Dio-
etiam Aringhum in Roma subterranea, l. ii, c. 20, cletianus. At polestne pax appellari, qu?e cessionem
p. 36o et 366. Si fidem facere possint edita a Mon- iliam consecutaest?Deindecessit Diocletianus mense
britio sanctorum illorum Acta, facile esset definire Maio, et nihil in Actis vidi quod mense Maio Luci-
quo anno martyrii laudem adepti sint. Narrant enim nain admonitam esse significet. Neque huic conje-
Acta illa S. Beatricein, postquam iv Kal. Aug. su- cturae quidquam officere arbitror prima hiec Acto-
premum officium fratribuspersolvit, venisse ad ma- rum verba: Temporibus Diocletianiet Maximiani, etc.
tronam quamdam venerabilem nomine Lucinam, Nam vaga haec teinpons assignandi ratio tain facile
moratam esse apud eam per monses septom a Lu- de vita amborum aut alterutrius, quam de imperio
;

cretio quodam impactam in carcerem, noctu in car- G explicari polest et id solum si pcccarent Acla,
:

cere a perditi illius hominis servis praefocatam, el a nullus diibito quiu omnibusprobarentur. Bouir,L.\.KT.
LucinainsextoPhilippi, iv Kal.Aug.,sepultamfuisse.

VARIANTES LECTIONES.
Ferme in mendis scriptoriis consistunt, quas no- niensis, reliqui primo, qui proinde numoro vincunt
tasse, correxisse est. Xichomediam, Panlaleonis, Vd, quod volueris, selige sed noli cum Munerato
;

eculei, pena, apparente, Sansonis,healitudine. Duhium logere, lapidum exustione. In Tornacensi incndoso
est scripseritne Usuardus Lampadum, an potius cuin Peregrino tribuitur titulus episcopi.
Adone Lampadarum. Postrerao modo habel lleri-

OBSERVATIONES.
Illustrissimum martyrem Pantaleonem, a.\\a.s Pan-
laleemonem, in hodicrno Romano, die pra^cedonti
celebrari notissimum est, quod a Baronio in ultima
reformatione, ex Graicoruin aucloritate factum vi-
detur. Certe apud pracipuos quosqiie Latinos nostros
Martyrologos ut sunt llieronymiana, Romanum
parvum, Florus (in quo Lngduno ascribitur), Wan-
dalbertns, Ado, ct qui eum .sequuntur, hac xwiir
quae in brevi suo elogio Usuardus momoral, ea ex
Viennensi plane dcscripta sunt, Adoniano principio
et fine connexis, sod relictis interiiiediis, qu;c a
Notkero mulata ct inlerpolata referuniur. Do Acta-
rum veritalo vel ipsi Martyrologi noslri, alias satis
creduli, dubitasso ferme videntur. Baronius satis ha-
buit ea Metaphrasti ascribere, a cujus phrasi corte
nnn ahhorrent. Sed non una sunt, fateor utinam vel ,

disertissimesignatur. Vide notationem Rosweydi ad una sinceram rerum seriein exhiberent Tu vide !

vetus suum Roinanum pag. 219, uhi pro xviii Ja-
nuarii, substitue xviri Februarii, translalionis ine-
moriam agi, ut est eo die in Auctariis Greveni.
Nescio quid Rabanurn rnoverit ut non Pantaleonem
lantum, sed ot llermolaum, et Hormippum et Ilor-
mocratem xviri Februarii siinul collocaret, quo sola,
ni fallor, Pantaleonis translatio apud Coloniensos
celebratur. Molanus, in prirna editione Usuardiim
secutus, in posterioribus Roinano seseaccornmodat,
unde saepius in istis Usuardina puriias desideratiir,
ut non semel alias monuirnus. De Pantaleonis no-
mine et reliquiis satis multa collegit Florontiniu.s,
nobis in Actis plura illustrandasupcrcrunt. Inleriin
Tillemontii judicium toiiio V, pag. (i\2. Wandalber-
tus Nazario et Colso P.intaleoncm subjungit, alios
quatuor versus superadJens, qui luic nullo modo
!) pertinent. Sic canit
Quiniam Nazariuscum Celso possidHl, hancque
PaiUaleon martyr pro|)rio sibi sancit tionore.
De Samsone (ita nos cum omnibus codicibus scri-
biiiius)moiiacho, abbato, ot opiscopo agunt Hiorony-
miana apiid Florentinium, ex qiiibus eum Noster
procul diibio accepit, nisi motu proprio eum consi-
et gnarit. Utcuiique placu'Tit, ex omnibus exemplari-
bus aperte constat eum hac die reoenseri. Exstat
 307 USUARDI MONACHI 308

longa vitae ejus historia, quam aliis praetulit^ tensis (utscribit Castellanus) vetustissima manueos
et annotationibus illustravit Mahilio saec. t. Bene- in margine exhibet, per asteriscum ad secundum
dict. a pag. 165. Dennun Peregrinns ex Adone et textus locum remissos Rosweyd., Antuerp., Max.-
:

ipsissimis iterum Adonis verbis buc translatus est. Lubec, Greven., Molan. et alii ipsos in fine adjun-
Exsppctamus a Lugdunensibus, si qua habeant, de gunt. Verum haec eorumdem sanctorum repetitio
hoc sancto monumenta in Aclis nostris illustranda, longe abest ab Usuardina simplicitate, quam praeci-
Notandum r^^stat codices nonnnllos bac die repetere pue investigandam, detegeiidam et probandam toto
Nazariiim et Celsuiu puerum, de quibiis ciim Adone boc opere suscepimus, ut proinde ad instilulum no-
et Usuardo eginius supra xii Junii. Hos inler Pra- slrum nihil hic desideretur.

Pratex. Jam dixi,in ora codicisappnni «Eodem
die, passio sanetorum mnrtyruiM Nazarii et Cflsi.»
RoswKYD. post textum « Mediolanis, Nazarii
martyriscum (_'.elso puern. »
PuLSAEN. incipit Natalis sanctnrum marty-
: »
rum Nazarii et Ct^lsi pueri. In Panlaleone salis
pnrus, in Peregrino integer
qui penultimo Inco refertur,
Antuerp. et Max.-Lubec.
sio sanclorum martyrum Nazarii
Ita ferine etiam sequentes.
Greven. et MoLAN. texlui subdunt « Mediolani,
sanctorum martyrum Nazarii et Celsi. »
Antue«p.-Max.. Ultra.1., Leyden. et Lovanien.
incipiunl a Pantaleone, cum textu. Secundo loco
inseruiit ex xii Junii •MeJiolani, natale beati Na-
:
zarii marlyris, quem Anolinus, sub rabie persecu-
tionis, qua) per Maximianum excitata est, diu mace-
ratum et alTliclum gladio percussit. Cum quo san-
ctissimum puerum Celsuni,quein ipse nutrierat,gla-
dio feriri jnssit. Hoium corpora, ut scribit beatus
Paulinus, cum usque ad tempora Honorii et Arcadii
iinperatorum latuissent, R. Ambrosius reperit,Doini-
norevelante.Romoe,sancti Victoris papae et martyris.
AUCTARIA.
: Qui sedit annis quindecim. Hic constituit ad Mis-
sam pacis osculum dari, et ut oleo, ad usum infir-
: morum ab episcopo consecrato, non tantum piesby-
teri, sed et alii etiam iitTenlur Chrisliani. In Bri-
taniiia minore, Dolo inonasterio. sancti Sampsonis
» episcopi et confessoris, cum sex fratribus aeque san-
est, sed de Samsone, ctis sacerJotbus, quos maler sua in Anglia uno
niiiil. partu enixa est. Haec, alias magnae caritatis et justi-
in fine : » Ipso die,pas- tiae matrona, si quae fortuitu muliergeminos habuis-
et Celsi pueri. » set in utero, fornicariam eam suspicata est, discre-
dens, unam inulierem infantes ab uno siinul plures
: posse concipere, donec ipsa Dei potentiam in se ex-
B perta, quos simul concepit, septem peperit. Quosprae
verecundia carecto deslinans ad submergendum, ab
obvio quodam episcopo periculo praerepti et enutriti
sunt. » In Peregriiio purusest.
Hagenoyen. longuin de Pantaleone elogium cor-
radit, quod maliin legi apud Metaphrasten. Victorem
ait post S. Petruin fuisse xii. De Pascbate, fere ut
supra. Et praeterea: « Hic etiam constituit, ut fa-
ciente necessitate sive in flumine, sive in mari,sive
in martyrio (unusquisque) Christianae professionis
credulitate baptizaretur. » In Samsone, purus est.
In fine « Mediolano, sanctornm martyrum Nazariiet
;

Qui tertius decimus post beatiim Petrum.cum decem Celsi, sub Nerone Caesare et Anolino praeside. » Deest
annis Romanam rexissel Ecclesiam, sub Se\ero im- Peregrinus, quem ad diem seijuentem transtulit.
peratore marlyrio corona'ur. Item Romse ad Ursum Aquici.xct. in fine « Lucas castro,
: sancti Ursi
j)ileatum sancii Innocentii papae et martyris. » Hae confessoris.Eodem die,Mediolani, sanctorura Nazarii
duae annuntiationes ex Rabano, vel Notkero trans- et Celsi pueri, ut est in praecedenti.
»

latae a identur. Victor colitur xx Aprilis Innocentius, : Daveuonen. post « Peregrini, » habet « Luchas :

non martyr sedconfessor, xn Martii. Reliqua textus castro, sancti Ursi confessoris. »
pura sunt. C Matric.-Cartus.-Ultraject. «Nazarii, Celsi, at- :

Albeugen., prajcedentibus similis, de Victore su- que Pantbaleonis martyrum. » la margine de primis
peraddit . Hic constituil, ut a quarta
:
decima luna adilitur « Horuin corpora beatus Ambrosius reperit
:

primi mensis usque ad vicesimam primam, die Do- et levavit de terra. »

minico sanctum Pascha celebiare (celebraretur). . Rrg. Sueg. sign. num. 4:28 « Ipso die, sanctae :

l)e liinocentio ilem: < Qui multos Calhafrigas ab Anna3 matrona?, matris gloriosissimae Dei genitricis
ipso inventos in exilin, monasterio relegavil. Et cou' Mariai. In basilica S. Dionysii, consecratioaltaris in
stiluit, ut quilibet, quamvis de Christiana
muliere bonore apnstolorum Petri et Pauli a B. Stephano
natus, denuo nasci dejeat per baplismum, quod ne-
papa. » Vide Wandalbertum.
gavit Pelagius haereticus et damnavit. » Hcec non
Cooex Montis Sancti. « Natalis sanctse Augus-
satis clara sunt vide Rabanuin et Notkerum.
;
tiiiae virginis. » Haec indeterminate posiia, non ma-
Danic. in eo dillert, quod die pra)cedenti de Pan-
gnam hujus sanclae notitiam suppeditant.
taleone egerit, el liic incipiat a Nazario. Editio Lubeco.-Col., in Pantaleone mullum in-
Centulkn. . Niiomediae, passio sancti Pantaleonis terpolata, etiam de Nazario et Celso aliqua inserit,
martyris. Qui cum jubente Miximiano
imperatore quae vide apud Adonein xii Juiiii. De sancto Viclore,
disceret aitem medicinae a pre.bvtero
Hermolao, ad similis esl Albergen., atque item in Innocentio.
hdem Chiisti con\eisus, multa miracula
fecit, pa- Tuin « In Brilannia ininori, Dolo monasterio, san-
:

treimiue suum Eiistorgium senatorem

Chrisli fidei cli Samsoiiis episcopi et confessoris, cujus corpus
subjugavit. » Haec textui prafige,
et habebis Adonis Anrelianis traiislatuin est. » In Peregnno pura, per-
elogium. . In Britannia miiiore,
Dolo monasterio, D git . Trecas, depositio sancti Cameliani episcopi et
:
sancti Samsonis e|iiscopi
et coiifesso'''s adiuirandae coiifessnris. Castro Lucas, beati Ursi confessoris.
''"• M.^:^iolani,"sanctorum Na V^.adem die, sancti Botuidi maityris. »
^ariret^rri"'^'''/''
•zaiii et Lelsi marlv^ iim.
Bhuxellen RiilHN, De Pantaleone egit die proecedenti. Hic
uePantaleone
priino loco deNaz;ariaeiCelso,ut suprain A.ntuerp.-
caput cv,
•
textui Jttijicit;
. ';am ossibus beafi «Cujus
oypriani etc. Seqiiilur de Peregrino, pure. Ipso die,
^^aron Amiras Cartbai,'ineiisis,
-
Max., «

^e Nazario Pt
'II iM-anciam
misit Karolo Magiio. -
passio sancli Vicloris papae et martyns. Et sancti
'

'-elso inajori,
ponit ofo<ri,n„
ni .'^^uardi e.x. XII Innocentii papae et martyris. In Britania
f^;:;;"t.supraANTUE;;;: In secunda edHione ponit:
hantti Victoris sancii Saxonis, etc. »
«RoiT?^'
. In Bntania minori, sancti Sasonis. » \ ide tex-
'''""'sR,,„a„an; .J4''"!?'fi^'"'s- Q'n cum decem
« Locbas caslro, sancti Ur-
in
P^r^tore 'i^irtynoeom,L ^;';;^'^''^. ^"b Severo im- tuin. El in fiiie addit :

tadec.ma, oic\ f^'« con.tituit.ut *

. >
coiifessoris. Alii inelius, « Ursi. »
»

„t A? ,t qiiar- '
supra dixi-
^"!; -vEN., postquain in texlu adjecit, ut
cha cum ?!>' t,,;e. ei Orientis,
^^^ euioian sanctorum martyruin Nazani
Mediolani ct

^catum
J..J*,s „.£! Pas- mus, .Vuctarium incipit • Nota, Nazarius et
:

"«»'e i,?;r;;i\"';,
inn^
R-«_»<i -rsum
i'' pil- Celsi » sic sunt.
si, pridie vero Idus Junii inventi
.

'""oce/jfa paiw tH warlyris. CcUus hio pa5>.

309 MARTYROLOGIUM. — MENS. JUL. 310

Secundnm aliquos hic Victoris papaj primi et mar- sancti Victoris papa\ Et sancti Innocentii papae.
*/^

quem Usuardus habet xii

tyris, Kal. Maii. Romnc. ad Luchas castro, sancti Ursi confessoris. » Hactenus
Lirsuin pileatuin, sancti Innocenlii papa^ prinii el editio prima posteriores vix quidquam hahent
:

martvris. Ilunc Usuardus et Ado habent vi Idus Mar- Usuardin'. Incipiunta Samsone. Tuin d' Peregrino,
tii. Botwidi martyris. Castro Lucas,sancti Ursi con- Seqnilur tola annuntiatio Nazarii et Celsi, ut supra.
fessoris. Ipso die, sanctae .\ug sta; \ir^inis. Trecas, Deinde • Roinio,
: natalis sancti Victoris |)ap;p. Qui,
deposilio ^ancti Camaliani episcopi et cnnf>'ssoris.» post beatum Petruin (juinlns deciinus. i'xit Eccle-
MoL.\N. de Panlaleone aliis iilteris inserit: • Mir- s'am annuisdecom, et siib Severo prim-ipe martyrio
tyris gloriosi. Hic sacraius adolescens et alhlela coronntur. Iieni RoiiKe, beati Innocentii pnntincis. »
Christi, ciim artem nieJicin;e disceret ab Herniolao lluc nsque textus, cui intra pareiitlu^sim litterislta-
presbytero, ad lidem Clirisli conversus, inulta inira- licis allevitnr, el ?jm)-('/c(s. Deinum proAnctario ha-
cula fecit. Qui lentus pro lid^ Cliristi, etc. > In fine betur : • Lnchas Uisi confessnris. »
castro, sani-,ti

post • Celsi, » subdit • Pueri. quem Anoiinus,' etc,

: Locum Gallice interprelatur Castellaniis in Marty-
usque ad, « feriri jussit. » Tum « Ipso die, passio
: rol. universali, «' Loches en Touraine, laline, Lucis,

IV Kal. Die 29.

Bomx viaAurelia, natalis beati Felicis papa?,quia ConstantioAugusto, ob catholicae fidei defensionem a
sede sua dejectus et gladio necatus, gloriosissime occubuit. Item via Portuensi, sanctorum martyruin Sim-
plicii. Faustini et Beatricis. temporibus Diocletiani, quorumduo post multa ac diversasupplicia, jussi sunt
capitalem subire sentenliam, Beatrix vero, soror eorum, in Christi confessione praefocata est in carcere.
» Civitate Trecas, sancti Lupi confessoris qui cum beato Germano in Britaimiam directus venit. Hic quin-
qnaginta duobus annis sacordotio venerabiliter functusest.

NOT^.
Concordant Pvaten., Herinien., Tornacen., An- Greuen. et il/oten. Item Ayiluerp.-Max. et Ultraject.
tuerp.-Maj., Antuerp. ei Max.-Lubec, Munerat.,

verba, civitale Trer.as, tota S. Lupi

Pr.-eter ista
commemoratio superinducta est cujus tamen
liturse
liturae nec in Dervensi, nec in Sollerianiscodicibus,
indftx ulius, ullum vesligium. Quae resPratensem co-
dicem onmi interpolationis suspicione liberat. Hinc
enim effici ne Sollanus quidein negaverit lituiam
B illam esse quovis alio exemplo antiquiorem, atque
; adeo ab auctoro ipso factam. Fuerint igitur cajterae
correctiones eadein scriptai manu ac ista, certum
erit correctiones omnes ab ipso auctore scriptas. An
vero omnes ejusdem sint manus, oculorum esto ju-
dicium. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Munerat. et Max.-Lubec. pro Constantio, mendose
ponunt CoHitoH^no. Greven.,Molan.,Anluerp.-Max.,
Ullrajectin. et omnes fermae secunilte not;e codices
pro gloriosisxime, legunl simpliciter, gloriose or.cu-
bnit. Solus Munerat. habet lleni in via Purluensi.
: subdunt, Hic cuni beato Germnno... el qninquaijinta,
Greven el MMlan. periodj nonnihil t ansposita, ubi
alii haec, temporibns Dioclelinni, noininibus marty-
lan. scribunt, cwitnte Trecis. A probatissimis omni-
bns codicibus abcst litulus episcopi, in Antuerp. et
Max.-Lubec. aliisque medi.e notae, appositus. Item in
hisce codicbus facta mutatio, nam post confessoris,
etc. Et quidein Antuerp. et Max.-Luhec. scribnnt,
venit Britanniam et omittunt venerabiliter. Haec ita
;

rum immediate subjunguiit ipsi in aliuin locum ea

; explicat Antuerp.-Maj. (L. pro quinqnnginta) annis
transferunt, sic legentes Jussi sunt capitaleni subire
: duobus sacerdotis renerahiUter functus est officio.
sententiam tempore Diocletiani. In Anluerp.-Majore, Excidit notare, quod in Anluerp.-Max. pro Faustini,
est prcBfocata in carcerem. Rursus Greven. et Mo- habeatur Fausti.

OBSERVATIONES.
Romanum parvum distinctam hodie primi nostri G an inter Romanos pontilices numerari possit. Con-
martyiis memoriam agit his verbis Romce, Felicis
: troversiam pride:ii alt gere Henschenius et Papebro-
papw et martijris suh Constantio, Hieronymiana chius, ille in Tabulis antiquiorum ponl.ilicuin, ante
ipsum, meo quidem julicio, noii nominani. Beda toinuin I Anrilis pag. xxxi, et ejusdem inensis tomo
yero ita Felir.em aliquem tribus sequeiitilms con- III a pag. 9[)9 hic no\issimein Respons. ad art.xi,
;

jungii, ac si eorum socius et antesignanus fuis^et. a nuin 116. Verum infestissimos habel adversarios
Quemodo etiam a Wandalberto et in Frontonis Felix ille atque hos inler Tiliemontius acriori, prae-
;

Kalendario coadunati sunt ut plusquam dubiuin:
reddant, an vere hic Felix pro pontilice accipi pos-
sit. Accuralior notitia ab Adone traditur, ex quo
breve suum elogium Noster contraxit. Notat ibi
Viennensis, Felirem niartyrio coronatum iv Idus
Novembris, sepultum in basilica, a se prius constru-
cta. XV Kal. Decembris. Et tamen, natalis, inquit,
celebratur IV Kal. Aufiusti, nullam dictie celebritatis
rationemassignaiis. Vide quae iii hanc rpin conges>it
Florentiniiis, tamet si non satis probol.Felicem hunc
papam ad Hieronymiands per iiiere.Porio qua circa
ejus Acta contr.>\ertuiitur, nec pauca, nec levia.
pluribus discussit Raroniiis, et nobis sno loco ope-
D Ado aiit ex prioribus aut ex Bomam) parvo textu
rosius erunt examinanda. Ancipilem qua?stionein
verbo indica\imus ad diem xxx Maii, quode Felice
papa ef martyreaclum ost. Ilicab Adone Felicem II
Liberio substilulum de>ignari manifeslissiiiie paiet,
al nonduin inter eruditos convenit, an vere Felix
iste inter sanctos, nedum inter martyres, quin imo
ter morem, styloeum insectatiir tomo VI, variis lo-
cis, sed maxime a p;vi. 778. Plures ejiis populares
non recito, cuin ii ccr alim in parlem Felici opposi-
tain defiectant. Mitius agitFronto in notalionibusad
Kalendarium a pag. li 8. Nos hisce nimium immo-
ramur, in Actis locus crit totius controversia; accu-
ratius expendendae.
De tribus Porluensihus certo agunt HiiMonymiana
Apographa, quoriiin aliqua sociis eos iuiplicare vi-
dentur, ut intcr alia latius exponit laiidatus FIo-
reiitiiiius. Beda, iit dixi, oosdem etia ii inemorat,
qiicm sequitur Rabaiiiis, ()lura ex Acl s ndmiscciis.
m
accipiens, longiori elogio fnitres decoravit, ciijus
elegaiilem epitomen compilavit Noster, omnesetiam
coiisncians, licPt ex .'\ctoriiin compoiidio, fratros et
soroiem diversis diobus passos esse, omnino con-
stet. De histribus Sanctis videnda omnino Baronii
notatio, ubi ipsorum agones descriplos refert in
311
Actis sancti Anthimi, apud Surium die xi Maii. Vi-
deat lector in Aclis nostris appendicem, et positam
illic annotationem, quae omnia ad proprium locum
remitlimus, ubi de Sanctorum nostrorum martyrio
et sepultura plures erunt examinandae circumstan-
Xix, uti et de translatione a Leone II facta, atque
de sepulcro marmoreo, seu tabula lapidea cum epi-
taphio, in sacrario basilice S. Mariae Majoris, quae
ex ipso Baroiiio et Aringho breviter tangit Tille-
montius tomo IV, pag. 550. Nec omiserim hic no-
tare, prapdictos sanctos in Allatiiet Fronlonis Ka-
lendariis F^elici papae conjunctus signari, cum hac
diversitate, quod posteriori addantur hajc verba
iii
iila Porluense, quai in priori absunl. Citat Tillemon-
tius Missale Homanum, seu librum Sacramentorum
Thomasii, ef recte, nam ibi soloruin trium memoria
agitur, hoc modo Simplicii, Faustini et Viatricis.
: bertus nitide duobus versiculis rem coraplexusest:
Codices Sacramentarii Gregoriani uniformes non
sunt, ut probantnotae et observationes Menardi, pag.
RoswEYD. de Lupo inserit titulum ab aliis omis-
sum, episcopi. In fme subdit « Item natale Olaph
regis Danorum. »
PuLSANEN. refert quidem omnes textus nostri
sanctos, sed omnium elogia, more sibi satis fami-
liari, truncat.
Leyden. lacunam habet, alioquin
scriptoris vitio
puris esset accensendus.
LovANiEN. Secundo loco inserit « Transitus ve-
nerabilis Marthae, hospitae Christi, de qua plura in
Evangelio habentur. » In flne deest elogium Lupi
Tricassini, « qui cum beato Germano in Britan-
niam, » etc.
Albergen. in textu satis purus, longam de Martha
historiam praeter moreni adjungit. De ea vide Giie-
VEN. et codices alios.
Danic. textui etiam satis puro solum adjicit
Norwagia, sancti Olavi regis et martyris. »
Centulen. « Romae via Aurelia, sancti Felicis
: ratore, judice Berillo. »
papae et martyris. Eodem die Romae, sanctorum
Simplicii, F^austini et Beatricis virginis sororis eo-
rum. Trecas, sancti Lupi episcopi et confessoris,
qui cum sancto Germanno Britanniam venit et
multis virtutibus floruit. » Addi poterant ultima
elogii verba : « Ilic quinquaginta duobus annis
cerdotio » etc.
Bruxellen. incipit
Sanctae Marthae virginis,
: «
hospitae Chrisli, et beatorum Lazari et Mariae^^Mag-
dalenae sororis. Et octava beatae Mariae Magdalenae.
Romae, passio bcatae Serapiae \irginis, sub Adriano
imperatore. Romae via Aurelia, natale sancti Felicis
secundi papae et martyris Qui sedit anno uno. Hic
Constantium imperatorem,
rebaptizatum et haereticum declaravit. Unde ipse
ob catholicae fi iei defensionem abeodem Constantio
Augusto a papatu et sede sua dejectus, et tandem
gladio necatus, gloriose occubuit. » Sequitur de
Portuensibus, pure. Dein « Irecas civitate, depo-
: ginis, sororis sanctae Mariae Magdalenae et sancti
sitio sancti Lupi episcopi et confessoris. Qui cuiii
beato Germano in Britanniam contra haM-eticos pne-
dicationiscausa venit, et quinquagintaduobus annis
sacerdotio venerabiliter functus est.
Hunnorum ducem Trecas venientem
quis esset? Et dum ille respondisset se esse llagel-
luin Dei dixit Et ego sum Ijupus dissipalor ovium,
; :
Dei indigens flagello. Quo dicto aperuit portas, et
Attila cum suis intravit, et a portis ad portas urbis
pertransiens, neminem videns, acneminem laedons,
et sic recessit.Aurelianis, depositio beati Prosperi
episcopi et confessoris. » Vide Notkerum. « Eodem
die, sancti Guilhelmi confessoris. »
Hagenoyen. iiicipit a Portuensibus, in quibus non-
nihil interpolatus est. De Felice aliqua coniminis-
citur, non satisdigesta. Sequitur: « Eodem die apud
FiUgdunum, sancti Peregrini presbyteri, cujus bea-
titudinem miraculorum gloria testatur. » jn Lupo
USUARDI MONACHI 312
A 171. Certe in edito, nulla Missa esl praeterquam de
sancto Felice martyre atque pontifice. At de his hoc
loco satis.
De celeberrimo Lupo Trecensi nonnullaapud Hie-
ronymianos mentio^ quam adjectiliam esse censuit
Florentinius, nonnunquam scrupulosior. Beda sic
eum paucis laudavit, ut verba ejus omnia Vieiinen-
sis descripserit, quae apud Nostrum ita sunt abbre-
viata, utdebitus episcopi tilulus desideretur. Ex
citatis a laudato Baronio auctoribus ea desumenda
sunt, quae inclytissimi praesulis gestis illustrandis
usui esse possint quaeque jain nunc non indiligen-
;
: ter collecta sunt a Tillemontio tomo XVI, a pag.
126. De reliquo autem Adonianus est textus totus
et integerrime Usuardinus Nolkerus in omnibus
ferme ad verbum Adonem transsumpsit. Et Wandal-
Felix, Simplicius, Faiistinus et alraa Beatrix,
Trecassusque Lupus quartam communiter auraDt. (Ornant ?)
AUCTARIA.
B ferme purus est. De Peregrino, vide die praece-
; denti.
Aquicinct. in fine Ipso die, sancti Olavi, glo-
: «
riosi regiset martyris. Et manu multo recentiore
» :
« Item, beatae Marthae, sororis sanctae Mariae Magda-
lenae et Lazari. »
Victorin. et Reg. Suec. sign. num. 130 « Ipsa :
die, sanctae Serapise virginis. »
: MATRic.-GARTus.-ULTRAJECT.:«Felicis(papae),Sira-
plicii,Faustini et Beatricis sororis eorum, marty-
rum. Sancti Lupi episcopi et confessoris, viri sancti,
qui cum sancto Germano in Britanniam perrexit.
Florae et LucilJae, virginum et martyrum, cum Eu-
genio rege, qui eas prius captivaverat, postea cum
eis martyrizatus est. »
In Vatican. deestLMpi. Adjicitur « Roraae, san- :
: « In ctac Seraphiae, quae beatam Savinam ad fidem con-
vertit et postmodum passa est sub Adriano impe-
G Altemps. « Item in Norwega, sancti Olavi regis
:
ct martyris. » Sic etiam ab aliis memoratur.
Florentin. « Marlbae.
: Item beatae Marcellaj
. . .
famula? beatae Marthae, quae post ejus morlem in Sla-
voniam pergens, et ibi Evangelium Christi praedi-
sa- cans, post annum a dormitiene Marthae in pace
quievit. » Strozzian. soIus praeterea habet « In ci- :
vilate Mamiensi, sanctae Seraphinaj. »
BizuNTicEN. Sancto Lupo Tricassino solum tribuit
annos sacerdotii xlii. Lege cum aliis lii.
Editio Lubeco-Col. de Martha longius texit elo-
gium, quain ut hic describi possit. Textus, qui
sequitur, totns ferme purus est. Deinde « Eodeni :
filiuni Gonstantini magni, die, sancti Olani . (Olavi) «regis Norwegiae et mar-
tyris. » Etiam habet « Roma?, passio sanctae Sera-
:
piae virginis et martyris. »
Behn. post textum non omnino purum, subne-
ctit :« Item eodem die, festum sanctae Marthae vir-
D Lazari, hospita Salvatoris nostri .Jesu Christi. In
Maniiensi civitate, sanctae Seraphinae. » In secunda
editione, additur: « InNorwegia, passio sancti OIa\i
Ilic Attilani regis et martyris. »
interrogavit, Greven. « Olavi regis Norwegiae et Daciae raar-
:
tyris. Qui raox ubi Christi fidem suscepit, ejusdem
fidei calore succensus, Evangelium in diversis regni
sui partibus annuntians, innumerabilera Doraino
populum acquisivit. Tandem a germano suo. ob
iidein Christi facie velatus, corona spinea coronalus,
in cruce ligatus, in sexta feria, anno mxxvi, » (prima
editio notatMxxviii) «tradidit spirituin. Aurelianis,
depositio Prosperi episcopi. Roraao, Serapiae virginis
et martyris, quae hic passa est, sed iu Nonas Septem-
bris, sepulcro novo imposita. Civitate Maraeti, san-
ct;e Seraphinae. Eugenii regis Barbarorura, Flora^
Lucillae virginuin, alioruraque raultorura raartyrio
coronatorum.In castro nobili Tarachonensi,dormitio
:h:j MARTYROLOGIUM. — MENS. JVL. m
sanctae Martha, Christielapostoloriiiii ejiis hospit.^. A gduni. "loinje, sanctarum virginum rior.Teet LucilliC
Hujus funeri, ut legitur, Dominus noster Jesus martyrum. cum aliis mullis, qu;irum passio hahelur,
Christus, cum sancto Frontone IVtragorioensi epi- ot exstat de eis serino Petri Damiani. Hevelatio ca-
scopo, exequias solennes exhibuit.* Ihec alibi exa- pilis beati Joannis Baptist;e, Pipino regi facta in
minanda sunt. Aquitania. » Posteriores ediliones, idem habent do
MoLAH. de Lupo, snhdit ex .\done -Qui temporc ; Liipo, sed legnnt, • orando Trecas nriniit. Aurelia-
regis AttilcT, qui Galliain \aslabat, sicut in liymno nis, depositio beati Prosperi episcopi. In Norwegia,
ejus canitur dum beMo cuncta perderent, orando
: sancti Olavi rcgis et martyris, anno mxxviii (in
Trecas muni\ it. Et depositiobeati Prosperi episcopi. priori lcgerat mxxvi). Civitate Briocensi. sancti
Item eodem die. festum sanctie Marlhiv, » etc, ut Guilelmi episcopi et confessoris. » De Seraphina, ut
Belin. Item de Seraphina. • In Norwegia, passio supra. • Die vigesima nona, sancti martyris Calli-
sancti Olavi regis et martyris. Qui mox ubi lidcm, nici. » Dein typis minoribus: « Kom.Te, sanctarum
etc, • minori charactere, ex Greveno. Tum pergil: virginum, Fiorae et Luciilji marlyrum, cum aliis,
«Civitale Ebroiconsi [lege Briocensi], sancti Giiilel- etc Item revehitio, ctc, » addendo in finc de reve-
iiii, ejusdem civitatis episcopi et confessoris. Hunc latione capitis sancti Joannis Baptistic « De qua :

Innocentius IV, anno suo quarto^ canonizavit Lu- est Tractatus apud martyrem Cyprianum. »

III Kal. Die 30.

Romae, natalis sanctoruni Abdon et Sennes subregulorum, qui cum in Cordubacivitate Persarum,vincula
paterentur a Decio, ad ultimum duxit eos Romam catenis obligatos et diversis poenis maceratos, ubi primo
plumbatis caesi, et deinde gladio interfecti sunt. Apud Africain civitate Lucernaria, sanctarum virginum
Maxim», Donatillae et Secund.E, quae persecutione Galieni, aceto et felle primo potalae, deindo plagis acer-
rimis Ctesse, et equulei extensione cruciatae, postmodum etiam craticulis exustae, necnon ad beslias proje-
clae, sedab his intactae, novissime gladio jugulatae sunt.

NOTiE.
Puri sunt Pmteu.j Ilerinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosiceyd., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LEGTIONES.
Herinien.et Antuerp.-Maj.legunt 5enHis, quomodo B aliqiiatenus immulat, his verbis: Adduxit nos ad
in Pratensi habeatur, ex apo^rapho nostro non dis- ultimum Romain colUiiatos. Apiit, propriuin est An -
cernitur. Mallem Sennen, sed codices caeteri leijunt luer|).-Majori. Do GaheHtdiximus alibi. Omnescum
cum textu. Scribimus Corditla, ut supra fecimus ; toxtu habent, nec non ad b^.stias projeclcc, excepto
vide infra Observationes. In Rosweyd. deest, a Rosweyd., qui particulam etiam interjicit, necnon
Decio. Praten.,Tornacen. et Munerat. legunt i?oma', etiam ad beslias.
reliqui melius Bomam, ubi Antuerp -Maj. sensuin

OBSERVATIONES.
Celeberrimi sancti martyres Abdon et Sennen (inquit AI)clon et Zennen, designat tertia .sanct is.
hac die Florentinius) ab antiquissimo tempore Romoi Rej^ni qiios Roinae tribuit de gerrnint! Persis.
venerationem acceperunl, in omnibus Ocridentalis Ec- Virgines Africanas sic hodie annuntiant codices
clesice Mitrliiroloriiis indirati : ubi alia praeclara ex Hieronymiani In Africa cioitate Tuburtalo Cce-
:

Kalendariis et Sacramenlariis monumenta in eorum snriiv, natalis sanctorum Mariinie, Secundce, Doim-
iaudem adducit.ltaque ah Hieronymianis apographis, teliiL', Rufi, etc Sic ut in aliquibus socii quatuor-
Beda, Fioro, Rabano, Romano parvo, Adone, Not- decim noininatim explicentur in vetuslissimo :

kero et Wandalberto certatim celebranlur. Bedaj Epternacensi, novem duntaxat, qui ferme a Notkero
elogium a Rabano transsumptum est, a Floro muta- in divisum manipulum collecti sunt; de quibuscon-
tum Noster compendio etiani usus, cum Adoniani
: sule eruditas Florentinii Notationes. Romanum par-
encomii suinmam, utpote ex alibi saepiuscitatissancti vum de sociis nihil meinorans, alia positione solas
Laurenlii Actis conceptam, in Beda reperisset, eam virgines annuntiat Tubiirbo Lucernarice, Maximw,
:

lotam ad verbum suam fecit.Notkerus Adonemsequi G DiOJatt/te et Secundce v ir ij iiium. Qna.m palaestram.
maluit. De ci\itate Cordula, Corduba, Cerduba, Cre- seu certarninis locum, non magis qiiam priorem a
diila, Corduena, Cerduna, et quocunque modo alio se inveiituin, fatetur Florentinius. Nec (luidquam
inflecterevolneris, vide dicta ad xv et xxii Apriiis. ohscuritalis ahstulit (Jsuardus, dum pnBtcrmisso
Ad Acta quod atlinet, cuin ex Laurenlianisdesumpta 7'«/>«r6o,simpliciter legit Ciinlate Liicerimria. Sed :

sint, quid de iis censendum.. ex horum sincerilato
statuendum erit. Vide x Augusti. Fatetur Baronius
hic manuscripta velera, qu<'e sanctoruin nostrorum
res geslas continent, casti.calione indigore. Paucis-
sima de ipsis adducitTillemoiilius tomo IH pag.:}28
et ;}29. Veruin, ut jam dicebam, ex antiquissiinis
monumentis abnnde stabilita est eorum veneratio.
Nullum Bucheriano Kalendario vetustius in eo aii-
do. his vide Coinmentariuin praevium ad Acta san-
clarum Perpetu.je et Felicitatis vii Martii, et quae ex
Ortelio aliisque geographis, de una, vel duabus,vel
trihiis Tuburbiis aul Tuburbibus, suo loco denuo
ventilari et dispulari poterunt, eliam in citatis a
nobis scriplorihiis supra ad praefatain diem vii .Mar-
tii, ubi has virgines el inartyres proprie Tuiiuitni-
T.ANAS appcIlaridiximiis,(iuomi)do hoc die iii Kalo.n-
;

tem diserle hoc ipso die annunliantur, his verbis dario Carlhagiiiensi sigiiatie suiit Sanctaruni Tu-
: :

III Kal. Aufj. Abdon et Sennen, in Pontiani,rjuod nst burbilanaruin ct Srpliiniie. Haec de paliestra pro re
ad Ursum pilealum. Simpliciora sunt Allatii et nostra satis. Pliira vide in citata alibipraevia i{ui-
Fronlonis Kalendaria, in (juibus ha;c soluin \erha nartii admonilione ad Acta sanclarum Per[)etu.e et
leguiitur Natatc sanctorum Abdon ct Sennes. Nec
:
Felicilatis inler Selocta a pag. 81. Ad textiim quod
dilforunt Menardi et Thomasii Sacramentaria, pra; proprie attinet, Ado, Romanuiii parvuin seculus,ex
lerquam solo modo efferendi nomina, ulliino scri- D mbilissimariim virginum .Vctis, fortissimi .agonis
bente Abdo et Senis. Quae de traiislatione corpo
: historiam com|)ilavit,quam mutilain refijrt Nolkerus;
rum, a Gregorio IV aut de aliis Florentiam, vel Nosler vero, omissis circumslantiis de Secunda,
Suessionem faciis, meinorat Tillemontius, alibi' ac- [irioribus caplivisse ultro aggreganle, aliisque mul-
curalius discutienlur. Non debet praeteriri salis ele- lis, ea solum delibavit, quae eleganter in lalerculo
gans Wandalberti eJogium : expressa dedimus. An satis sincera fuerint Acta,
 » :

315 USUARDI MONACHI 316

quaeAdoni praeluxerunt, comperturn mihi non est. A tur laudati Mabilionis notae in Kalendarium Car-
Optandum, ut quemadmodum Crispinae Acta (quae thaginense tomo III Analectorum, pag. 409. Ruinar-
de tribus nostris moriiinerunt) detexit Mabilio, ita lius interSelecta a pag. 493.
aliquisTuburbitanarum passionem reperiat.Videan-

AUCTARIA.
PuLSANEN. in prima annuntiatione purus est, de Etrursus quae i Octobris de translatione ejus pas-
secunda nihii habet. sim referuntur.
Antuerp., Max.-Lubkc, Ughei.lian. et Belin. in Matric.-Caktus.-Ultraject. « Abdon et Sennen :

fine « Autisiodoro,
: sancti Ursi episcopi. " Vide martyrum. Marthae hospitaj Christi » De qua die
Romanum. pr.Teceilenti. « Muxiinae, Donatillae-et Secundae vir-
Antuerp.-Max., Ultraject.,Leyden., Lovanien., ginnm et marlyruin.
Alberg. et Danic voce unica ab aliis diHerunt, Vatican num.5949: « Autisiodoro, sancti Ursi
legnntenim: « Autisiodoro, depositio sancti Ursi episcopi. Jain dixi passim recurrere.
»

episcopi. » Alte.mps. « Iii Canlia,

: depositio sancti Tadwini
Centulen. «Romae, sanctorum martyrum Abdon
: episcopi et confessoris. » Vide Castelianum.
et Seniies, suhreguh)rum, quos Decius Caesar iii Flouentin. dubium est, an ad huiic, an ad se-
Corduba civitate Persarum, sihi praesentari jussit. quentem diem referant, quod ponunl hoc modo
Apud Africam, civitate Lucernaria. sanctarum Ma- Roma?, via Latina, sancti Tertullini martyris in
«

ximae, Donatillae et Secundae virginum. Quae sub arenaria, sicut legilur in gestis sancti Ste-
cry|)ta
Gallieno et judice Anolio passi [jjro passae] sunt. phani papjB et martyris. » Florus eum notat hac
Antisiodoro, sancti Ursi episcopi et confessoris. ip.sa die cum elogio, alii iv Augusti, et nos ibi cum
Eodem die, vigiiia sancti Germani, genere, fide,do- " Usuardo.
ctrina atque miraculorum gloria clarissimi. » Editio Lubeco-Col. post, gladio inlerfecti sunt,
Bruxellen. in textu permodice interpolatus, in adjicit: « Et ante simujacrum Solis projecti, ubi
fine habet « Autisiodoro, depositio sancli Ursi
: tribus diebus jacuerunt insepulti, quos Quirinus
episcopi. EtTreveris, beati Paiitho presbyteri." Vo- snbdiaconus latentcr .sepelivit. » In Secunda annun-
luit dicere Bantonis, nisi fallor, de quo apud alios tiatione, satis pura est. In fine cum aliis
die sequenti. codicibus adjungitur ; « Autisiodori, depositio
Hagenoven. etiam in textu paululuin auctior, in sancti Ursi episcopiet confes«oris. »
fine subdit « Autisiodoro,
: depositio sancti Ursi Greven. « Item sancti Tiburtii. Autisiodoro,
:

episcopi et confessoris. » sancti Ursi episcopi et confessoris. In Suecia, Bru-

Aquicinct. ad nomen Galieni, superne notatum nolphi episcopi Scharensis et confessoris. Lubini
habet charactere minori vel Decii. In:fine ausem episcopi. In Suecia, Helenae iiiilitissae. »
:

1 Et sancti Ursi episcopi Autisiodorensis. » Notatur MoLa.\.: « Aulisiodori, sancti Ursi episcopi.»Tura
ferine ab omnibus. minoribus litterisde Brunolpho et Helena descrip-
ViCTORiN., Reg. SuEC. num. 130 «Ipso die,sancti : sit, qnae habet Greven. Demuni adjungit « Ipso :

Ursi episcopi Autisiodorensis. » die Assisii, nalalis sancti Rufini martyris. » Edi-
Ambianen. « Eodein die, vigilia sancti Germani
: tiones posteriores de Urso et Brunol[)ho, ut supra.
episcopi, genere, fide et doctriiia aique miraculorum « Item in Suecia, beatae Helenae. » Et typis minori-
gloria clarissimi. Hic festivitatem sepuituraj habet bus lioc solum « A.ssisii, natalis sancti Rufinimar-
:

Kalendis Octobris,quando et celebrior dies agitur. » C tyris. » Ad Romanuin notat Baronius, exstare de
Vide igilur quae die sequenti cum Usuardodiccmus. eo sermonem Petri Damiani. Vide Surium.

Pridie Kal. Die 31.

Apud Caesaream, passio Fabii martyris, qui cum ferre vexilla prae sidialia recusaret, primum diebus ali-

quot in carcerem trusus, deinde interrogatus semel et iterum, in Christi confessione perdurat: et mox a
judice capitaii sententia condemnatur. Ravennae, Iransitus sancti Germani Autisiodorensis episcopi, genere,
fide et doctrina, atque miraculoruin gloria clarissimi. Civitate Sinnada, sanctorum Democriti, Secundi et
Dionisii.

NOT^.
Consonant codices Praten., Herinien.,Tornacen., , Greven. el^folan. Qnihws^ccednnt Antuerp.-Max.
lin.

Pulsanen., Antuerp.,el Max.-Lubec, Munerat., Be- UUraject , Leyden., Lovanien., Albergen. et Danicus.

VARIANTES LECTIONES.
Notahiscodicem Tornacen,omninoquideinpurum
esse, sed primo loco agere de sancto Germano,pro-
cul dubio ex usu illius ecclesiae. Antuerp. legit,
Fabiani. In Belino deest ferre. Herinien. ponit. in
carcere trusus. Antuerp.. Max.-Lubec. elreliqui co-
dices mediae notaa, sensumaliqualenusiminutant hoc
modo Deinde interrouatus seinel et iterum, cum in
: D Danic,
Christi confessione perdu are., Antuerp.-Max. dura-
ret: aiiqui deinde, condemnatus est. Melius inlextu
ex phrasi Adonis. In Pratensi est Sinada. In Mune-
rat., Slnaenda. In Belino, Synoda et Cinoda. Alii
Sumada, Synnada, etc. In textu sequimur codices
probatiores. Non ininor variatio est in nomine De-
mocriti. Pro quo Tornacen. Dimocriti. Max.-Lubec,
D{'moce/-(i. Antuerp.-Max. cuin aliquibus, Denwtrici.
Democriti. Cerla videtur textus lectio. De
Cesereani, condempnatur, Autisiodorensis, Dionisii,
etc, lojui supersedeo.

OBSERVATIONES.
DeFa&Jonihil hic habent Hieronvmiana, nihil
Beda, aut Bedae sequaces Florus el Rabanus. Itaque
prima annunliatio, tanquain fonti debetur Romnno
par\o, itascribt^nti Cwsarec, Fabii inartyris Inde
: ritani;e inartyrein ascribens. Acta, quce habeinusex
ab Adone muluatus el hislorica laudatione exor-
natus est, cujus priorein et potissimain partein in
textum suum transtulit Usuardus, Notkerode raore
in alienam messem liberalius falcem irnmittente.
Nihil Petrus in Catalogo, nihi! Surius de Fabio pro-
didere, pneter soluin Adonis elogium, quod brevi
Commentario illustraxit Henschenius, Ca^sareaeMau-
codice Mossiacensi apud D. Joiy, a Papebrochio
transsu iipla. non gravis narrationis speciem, sed
potius luxuriantis calami stylum exercentis.adorna-
tionemsaperc videntur,quanjniirum Adoniselogium
 :
317
oratorie amplificatur. Wandalbertus do solo Fabio
sic metrice pronuntiat
Martyrii pridie Fabium pia ploria texit,
Julius h.fc orbi excedens soleiiinia linquil.
Gloriosissimum prcTsnlem Germanum sic hac die
brevissime cominei)iorat Ado Autifioilori, sancii :
Germani episropi et confesxorts. CitHera, qna? ad ce-
leberrimnm fulei defensoretn perlinent, fuse ideni
prosequitur K;il. Oct(il)ris. nntle brexe s))ni)) elogiiini
decerpsisse \idetur fsnardns. Hio-onyniiana Gern^a-
num hac etiain die recle consi^mant. Reda ipsnin
cum Ensehit conjiinjzil die se<]neiiti.
Vercellensi
cujus viM'ha iiide huc retiaxit nalinnus, e\ .]uo,nisi
vehetnenliT fallor, desiDnpsit .Nolkerus, qute hac
etiam die de Ger))iano retulit, monens, feslirilalem
ejus Kal. Oi-tobris,apuil GalHcduas ecclesias cele^nio-
rem haberi, fernie ut die j^ra^cedenti i))ter Anctaria
ex codice An^hianensi notavin)us. Gern)ani Vilani a
Constantio scriptam etlidil Sunus; exstal aj^ud nos
manuscripta, eliam ut ab Erico \ei"sibus innexa est,
Axtuf.rp.-Maj. ut in Anglia auctus
saepe alibi superius de aliis obser\atum est,
cum sanctum texlui snperaddit, his verbis «
die, sancti Neoli presbyteri et confessoi'is.
RoswEYD. mulat, nam post
Germani elogium
episcfpi, snbdit • Qui fidem catholicam sa^pius
: nigni diaconi, qui carne et spirilu germani, a beato
a Pelagiana hieresi defendit. «Deest tota annunliatio
ultima.
Pl'lsaxe\. caret annuntiatione prima de Fabio
caetera omnia pura sunt.
Cemui>e.\. « Apnd
: Ravennam Italia? civitatem,
transitus sancti Germani, viri apostolici, doctoris
Ecclesiae mirabilis et omni sapientia adornati. Apud
Csesaream, sancli Fahii martyris. Ci\itateSinnanda,
sanctorum Democriti, Secnndi el Dyonisii. »
BRUXELr.E.\. incipit a Germano, additque post
• clarissimi Qui Ravenna} moritur, sed cor|)us ejus
: corpus suum tam crudelitpr tormenlavit, utnunquam
cum luiraculorumsplendore -•\ntisiodorum refertur.»
Reliqua textus feDne pura sunt.
H.vGENOVEN., in pri))ia et ultiiua satis purus, sic
habet de Germano « Ravennae, :transitu:? sancti
Germani, Autisiodorensis episcopi et confessoris.
Qui fuit nobilis genere, Antisiod )ro natus. Iib;!ra-
libus studiis in Gallia edoctus, et in scientia juris
Romae, etihi Bnrgundi;je dncatum obtinnit el ina.uMs
in juventnle vanitali qnam Christianie religio)ii in-
tendebat. Postea ab .A.inalore episc ipo, invito eo,
clericus ordinatus est. Et postquain clericus fuit,
nunquam panem fruinenti, non vinuin, nonaceluin,
non oienm, non legumina, vel sal ])rosapore come-
dehat semper jejunaxit usque ad vesperam, inter-
; .sancti Banli confessoris. Eodem die, sa)icti Neoti
durn autem a quinta feria us jue ad Dnininicuin
diem jejuna\it; panem suuin cinere miscuit. In
astale et in hieine niillam habuit vestem, nisi cili-
cium, tnnicaiii, et cncnllam nullo lecto, nullo pul- : Verum, Ad one leste, pridie Noiias Augusti ad locuin
vinari usns est, nunquani vestem, raro calceamenla
et cingulum depoiiehat,et in conventu fratrum vitaiii
duxit neremiticam. Bis in Angliaiii contra haerelic )s
profectus est, et in diversis locis tres inortuos su-
scilavit. Tandem in doino Placidx'(Placidiie)
asinu)n suum mortuuin suscitavit, et ab ea rece-
dens, in Ravenna obiil Iricesimo anno episcopalus
ejus. »
Vir.TORiN. et Reo. Sueci^e, sign. num. 130, in
(ine :« Iten sancl.i! Serapiie cuin trihus filiahussuis,
Pistis, Elpis et Agapes. • Die sequenti mater vocatur
Sapientia, alias Sophia.
Matric.-Cartus.-Ultrajkct. « Gerrnani episcopi : Molam primaedilio, in fine solummodo aJjungit:
marlyns. Item Deinocnli, Se-
et confessoris. Fabii
cuiidi et Dionysii. » aliis autem
Vatican., num. 5949, carel ultimaannuntiatione
cujus loco suhslituit : • In castro
fiatalis sancti Dodonis abbatis, » ut supra. « In Calabria, oppido Tabritano, sancti
MARTYROLOGIUM. — MENS. .UL. 318
A cnm pluribus aliis documentis, ad sancti gcsta spe-
ctant)bus, qnte delibavit Tilleinontius tomo XV, a
pag. I. Vide notationcn) l^nronii. Classis n»artyriinn
nltima ex Ilieronymiaiiis i)i Usua)dum imiDediatc.
proflnxisse videtur, de qua nec in Roinano parvo,.
nec in Adoiie quidi]uaii) le.^itur. Ipsoruin etiam loe-
miiiit nahaiius, iiiei))init et Nnlkerus, aiiiho leijentes,,
111 Africa ciritate Siuiiaila, adjnncto socio Tliiirso,
ut non diihites, Xolke)'U!i) ha'C ex Rab.Tno acci^pisse.
Miruin, inquit Ulori'iiti)iius, (fuautum ia lor.o atjonis
.sanctorum marUirum assiijmtudo distrnl inte.r se rodi-
ces, elc. Oediderim Usuardmn id etiain ()limad\er-
lisse, cumque fo)'tasse dnhitaret, Phnjriiiene, an
Afririe tribuendi essenl. dilTicu'tatis nodiiin .scidisse,
ah ulraqiio regione ahstrahenJo, scrihendoijue sim-
pliciter, Siunada. Rocte an secus Baronius adjunxe-
rit Plirjjice vel in Phrijjia, an polius ex inenle
asserendi sint, suo
Flore))li)iii, Africa; hi i))artyres
loco examinahilur.Patet codicnm i)osti*orum statque
B inlerim salva totais textus Usuardini lectio.
AUCTARIA.
est, ita hic, ut Altemp;. ; « Civitate Cantnaria, sancti Catwini
Angli- archiepiscopi et co)ifessoris. Item Critullini mar-
: Eodem tyris.» An non Tertulliiii de quo die prjccedenti ?
» LuxoviEN. «Apud Media)iuni coenobiuin depositio
:
beatorum confessoruin, Joannis presbyteri et Be-
Hidulfo Treverorum archicfiiscopo educati, siniul
migrantes, uno conditi sunt rnausoleo. »
;
Ardinghoffen. « Treveris, sancti Bantonis con-
:
fe.ssoris Christi. » Alii scribunt « Banti et Pan-
thonis. •
Editio Lubeco-Col. incipit « Ravennae, transilus
:
sancti Germani, Autisiodorensis episcopi et confes-
soris, tempore Vaieriani [Valentiniani] imperatoris,
genere, fide et doclriiia atque miraculoruin gloria
clarissimi. Hic ab episcopatu usque ad triginta annos
panein frumenti, nec vinnm, nec acetum, nec oleum,
G nec leguinen, nec sal pro sapore comedit Non vi-
nuin bihehat, nisi in festivitatihus Paschae, et Nati-
vitatis Christi, seinel tantuin, et illud multum lyin-
pliatuin. Seinper jejuiiahat, et non nisi \espera
coinedebat, et in refectione seinper cineres pi-a^bebat.
Vestem non hahebat pneter cilicium et tunicam et
: cucullain quae tandin corpori inh;erebant, donec
allrilione nimia solverentur, et sicut genere fuit
nobilis, sic fide ac doctiina, ac miraculorum gloria
fuit pracclarus, cujus rnater, Placida nomine, san-
ctissiinuin corjius propriis ma))ibus sepelivit. « In
reliijuo te\tu satis pura, adjungitin fiiie: •Trevoris,
abhatis et contessoris, » Castellanus legit Neothi.
GiiEVEN. « Tertullini
: preshyteri et martyris (de
quo 111 gestis bcati Stejihani papae) hic sepultura. ;
sepulchri ejus solemnior concursiis fit. Item sancti
Tirsi. Eodein die, sancti Faiitini confessoris. Qui a
D piiero siiictie conversalionis, curn anno aetatis suae
XII pitrem Fantiuin et matrein DeoJatam ad fidcn
regi]i;e convertisset, cuin eis lein ])ro fiJe (^hristi tenetur,
carcerem inittitur. Tanilem
plui)ih;itis c.editur, et in
parenlilms capitis ahscisione inartyrium complen-
lihiis, Faiilinusah angelo solutus, iniraculis chirens,
quievit in ])ace. Tre\eris, Paiilho;iis [alias Banlij
pre.ihyteri el coifcssoris. In Aiigiia, Xeoti ahbatis
et confe.ssoris. Morandi confessoris. Florae virginis
et iiiartyris. »
« Treveris, sancti Bantonis coiifessoris (^hristi. » In
• MeJiolani,
: nativitas sancti Calimeri
;
ponlificis et marlyris. In .Viiglii, he.iti Neoti sacer-
sancli Agnelli, doiis, mcritis ac miraculis insignis. • De Bantonc,
Fantini confessoris Syraousani, cujus parentes Fan^
:U9 USUAHDI MONACHI 320

tius, ac Deodata,Syracusis plumbatis caesi, cuin a '"iUia pereamdem esummabarbarie, adsuave Chri-
Irigesimaprima,
diis litarenollent, decollatisunl.Die stijugum subeundum, revocata esse cognovit. Omnia
sancti ct justi Eudocimi. » Tuhj, typis minoribus : enim ejus consilia et studia spectabant ad conser-
« Romae, obiil bealissimuslgnalius Loiola, fundator vandam, revocandam et multiplicandam per se et
Societatis Jesu. Quam toto propemodum terrarum suos fidei catholicae sinceritatem. » Ad majorem
orbe multiplicatara vidit, Multa quoque barbarorura Dei gloriam.

MENSIS AUGUSTUS
HABET DIES XXXI.

Kalendis. Die 1.

Antiochiae, natalis sanctorum Machabaeorum. Romae, ad sanctum Petrum ad vincula. Apud Italiamcivi.
tate Vercelli, beati Eusebii episcopi, qui ob confessionem fidei a Constantio Scitopolira, et inde Cappado-

ciara relegatus, post ad ecclesiam suam reversus, novissime persequentibus Arianis, raartyrium passus est.
IteraRomae, passio sanctarum virginura Spei, Fidei et Charitatis et raatris earum Sapientiae quae sub :

Adriano principe martyriicoronam adeptae sunt. Via Latina, sanctorum martyrum Roni presbyteri, Fausti,
Mauri, cum aliis septem, qui in Stephani pap;c Actibus describuntur. In Hispaniis ci^itate Gerunda, natalis
sancti Felicis, quem jussit judex Dacianus, post iliatatormentorum genera,ungulis detrahi, ac deinde usque
ad ossalaniari, et tamdiu vulnera vulnenbus inslaurari, usque dum invictum Christo spiritum reddidit.
Apud Arabiam, civitate Philadelphia,sanctorum raartyrum Cirilli, Aquilae, Petri, Domiciani, Rufi, Menan-
dri, una die coronatorum. Inlerritorio Parisiensi, Justini martyris. In pago Lisuino, sancti Nemesii con-
fessoris.

NOTiE.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Major, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Reliqui Vercelli, ex Praten. et Herinien. Alii pas- B bet Decianus.
sira melius legunl Vercellis. Greven. habet, Con-
stantio principe ; Molan., Constantino principe: An-
tuerp.-Maj. omittit pnncipe, sed servat Conslan-
tino. Caeteri simpliciter, ut est in textu. Scribo
Scitopolim cum llerinien., Antuerp.-Maj. et aliis
plerisque. In Pralensi esi Scilliopolim, in Greven.
Scytopolim ; in Mo\m.,Schijtopolini. Spei,Fidei, eic ,
ponunt omnes, excepto Antuerp.-Majore, qui cum
nonnullis aliis praeponit Fidei. In Antuerp.-Maj.
hiulca est constructio, quemjudex Dacianus, omisso
Deinde cura Greveno legit vinculis
dctrahi, pro ungulis detralii. Itera uterque, tamdiu
vulneribus inslaurari. Herinien., Vulnera verberibus
restaurari. Recte Praten. et Antuerp.-Maj. cum
Adone, ut est in textu. Sed non bene Antuerp.-Maj.
reddit, pro reddidit. Aiituerp.-Maj. uniformiter
scribit Filadeljia; Herinien., Filadelphia, praefero
alios tres. Solus Praten. legii territorio Parisiensi,
ferme contraomnes. Non distinguitur in Antuerp.-
Ma']Ove nomen Justini. Idem ha.hei Bisuino ei Mene-
sii. Greven., Lisuijno Pro textu stat codicum aucto-

xerho jussit. Molan. typolhelae, ni fallor, errore ha- ritas, in quibus minutias alias negligendas putavi.

OBSERVATIONES.
Textus vix toto anno diffusior, ex tamen
solilis sumpta sunt. Notkerus explicat quomodo et marty-
fontibus, praesertim Adoniano, pro majori parle de- rium passus sit, et in pace Ecclesiw, circum confes-
rivatus. Machaba;os fratres ab ipsis primis Ecclesiae sionis suoe consummaverit. Pro huc usque dictis,
saeculis magna semper in veneratione fuisse, deinon- monuraenta tradit Surius, et cura nostris convenit
strant Patrura encomia apud Florentinium, et mar- Wandalbertus, sic Augustum exordiens :

tyrologorura nostrorum consensus. Hieionyraiana
iraprirais amplion eos phrasi coinmeinorant, qux in
mediae not;e codices irrepsit. Noster perpaucis Re-
dam, Ronianum parvum et Adonein sequitur, in hoc
dispar, quod eos primo loco annuntiet. Plurain ip-
sorum laudem legesis apud Florentinium, matris et
liliorum norainasingillatimenumerantem. EtNotke-
rus aliquid supra Adonein conatus est. Rursus in
Hieronyraian's pluranarrantur de rfciifiafiowe prim p
a beato Pelro ecclesiae, atque Vinculorum solutione,
guae a Notkero i.onnihil etiain ainplificata sunt,l3eda
interira, Romano parvo et Adone brevissim.e rem
expedientibus, plane ut in textu legitur. De priraa a
Petro dedicata Roinaj ecclesia erudite disputat lau-
datus Florentinius. jB».<cOiHs Vercellensis ab Hiero-
nyinianis nolatur tanquam confessor. Reda, a quo
eum Gerinano Antisiodorensi conjugi nuper dixi-
mus, diserte ait, moventibus persccutionem Arianis,
marlijrium passum. Tu vide Tilloinontium toino V^II
a p. 529. Romanum parvuin soluiii dicit Vercellis,
: esl opene prelium noininare, nedum refutare. Facile
Eusebii episcopi Viennensis lituluin utruinque con-
nectit, ex quo nostra omnia, sublatis diibiis, do-
Au-ustus demum pleno ja.n farre refertus,
q Qa,s novas;icra ferat, inoastremuscarmine sanctos,
Quoslerusm mortem Antiochus cum matresubegit,
Venturo sanguen qui Ctinsio sponte dicarunt,
Augustas reiinent Madiabaei jure C.alendas.
Carcere Roma Petrumcdeljrat vmciisquereductum;
tus,.biumque suum Vercelh nte hequentant.
Soquuntur sorores virgines cum inatre vidua,quas
fatcor ine nescire. unde Usuardus accersiverit, cum
antiquioribus Martyrologis oranibussint incognitae.
Non ignoro, ad 23 Junii inter Auctaria referri tres
sorores, iisdein nominibus Graece insignitas, Pistis,
Elpis, Agapis, quas nimiruin ibi Notkerus, isque
solus, Nicomediie passas asserit. Baronius in Nota-
tion ibus satis innuit, se in Usuardo eas reperisse,
quod ex codicibus nostris manifestuin est. Cur au-
tein matrem a filiabus segregatam, ad 30 Septeinbris
rejecerit, necduin habeo satis exploratum. Geddesii
ineptiasoccasione haruin sanctarumexcogitatas, vix
j) credideriin Acta aliqua nactuin Usuarduin, qualia
apud Surium exstant, unJe earuin meraoriam hac
321 MAHTYROLOGIUM. — MENS. AUG. 322

die simul colloc.irit. Pluribus hic alistinoo, alibi ex A quorum auctoritato ibi disputabitur. Certe qua^
professu iliscutieiulis. Vitloat intpriiu ciiriosus le- l'rudoiitius et Greg. Turon. tradunt,in dubium re-
ctor, de Soplua ejiis(iue liiiabus dixiiiius iu
qux' vocaiula non sunt. In PhHadelpliioisihKs iionmilla
Chronologia patriarcharum Alexandriiioruni, p. 18, itom iliilicultas occurrit circa martyrum Synodum,
nuni. 92. ab iiieronymianis notatam, a Notkero ab ipsis no-
Classis subsoquens Boui et sociorum maityrum o\ stris mailyrihus disliiictam, do qua uti et (le Mnln-
non procedit nam intoranti-
solitis etiain fontibus ; tnniin Coiiriliis multa accurate disquirit Floienti-
qiiiores a solo Floro, cum Beda edito, consignata niiis. Ad rein nostram quod fncit, i\omaiium parvum
est, phrasi a nostra tam di\ersa, ut ex oo scriptore di' iliis meminif, nnn expressis singulorum nomini-

Usuardum accepissc omnino existimari non possit. biis, qwx Ado aiihi inventa restitiut, ex quo annun-
IU'stat, ut ex ipsis sancli Stephani Actis translatos tialionis suaj verba omnia Usuardus doprnmpsit.
supponamus. De dubium non est, quin ex
Felice, Justiuus et Nemcsius, qui agincii chiudunt, ab
Adone ex cujus longiori clogio. a
proficisratur, Csuardo in sacros Faslos prinium relati videntur,
Notkero descripto, epitomen suam ISoster coiulidit. quidiiuid aliuiide praeter niorein excresceret textus,
Notus etiam est in llieronymianis ct citato Floro. queiii nihilominus lotuin et vere et simpliciterUsuar-
Caeterum an satis emendate diem notaverit Ado, dinuin censemus.
vide Florentinium et Acta suoloco illustranda de ;

AUCTARIA.
ToRN.^CEX. incipit . Romne,. ad sanctum Petrum
:
B vitate Vienna, sancti Severi episcopi, qui fuit unus
ad vincula. • Tum de Machabreis, pure Eusebii elo- de discipnlis apostoloruin, Et sanctiNectarii episco-
gium resecat.In virginibus puiusest. Item inJustini. pi. In Gandavo, translatio corporis sancti Bavonis
Desunt reli jua omnia, quibus substituit « Castro ; confessoris. » Colitur i Octobris.
Corboilo, sancti Exuperii episcopi et confessoris, IIa(;enoyen. « Antiochiae, nalalis
: sanctorum
cujus corpus persecutione Danorum a Redonis civitate martyrum Machabaeorum septem fratrum,cum ma-
fugatum, atque a Galliarum incolis honorifice recep- tresua, qui passi sunt sub Veteri Testamento. Sed
tum, in praedicto loco alfectu magnte devotionis eorum martyrium Ecclesia veneraturo!) meinoriam
colitur. » omnium Veteris Testamenti Patrum. Horum passio
RosvvEYD. sic orditur « Romae, ad vincula sancti
: sanctorum Machabaeoruin continetur in secundo li-
Petri. » In Machabaeis, bene. Desunt Spei, etc.,Boni bro Machab,Borum.Roma?,sanctiPelriadvincula.Quae
et sociorum item Nemesii.
; festivitas quondam erat celebris ad honorem Octa-
PcLs.\NE.N. • Romae, absolutio beati Petri apostoli
: viani Augusti principis Romanorum, quam delevit
a vinculis.» In Machabsis et Eusjbio satis purus est. Eudoxia cum papa Pelagio, et statuit celebrari in
Deest elogium Boni et suciorum et desunt etiam ; niemoriam prin ipis apostolorum Unde regina ve-
qu^e sequuntur oinnia. nions de Ilierusalem peitulit catenas, quibus ligatus
MuNEHAT., secundo loco : • Romae, sancti Petri ad erat Petrus ab Herode, et papa protulit statim iu
vincula. » la reliquis salis piirus, in fiiie habet ferme mediuin catenam, cum qua ligabatur Petrus a Ne-
ut ToHNACE.N. supra de Exuperio, queiii etiani eodein ronc Caisare in Roma. El hx duae catenae mirabiliter
modo annuntiat codex Reg. Suec, sub nota num. C in unum conjuactaest [conjunctie sual].» Sequitur
128. de virginibus, ubi interpolatus est. Tum de Bono et
Amuerp., Max.-Lubec.,Axtuerp.-Max., Ui.traj., sociis, itein de Philadelphiensibus satis pure, uti et
Leyden., Danic. incipiunt
Ai.I)ehgen-. et « Roma!, : de Justino et Nemesio. Desunt reliqua omnia.
sancti Petri ad \incula. » Dein cum llieronymianis :
AuuiciN(:T.,ante memoriam B.Eusebii Vercellensis
• Apud Antiochiam, passio sanctorumMachab.eoruin iaterserit h;ec « Marcianas, deposilio
: sanctiJonali
septein fratrum, cum matre sua, qui passi sunl sub abhatis. » Pro Nemesii, habet Nenesii. In fine au-
Antiocho rege. Sequuntur reliqua satis pure, ex-
• tem « item
: sanctorum Freardi et Secundelli. » Ex
ceptisduabus poslremis annuntialionibus, quae desi- Greg. Turon. de Vit. PP., cap. 10.
derantur. ViGTORiN. et Reg. Sueg., sign. num. 130, in fine ;

LoTA.MEN.,superioribus simiiis, hunc praeterea de- « Apiul Italiam, natalis sanctai Just*. »
fectuin habet, quod careat elogio Felicis. Daveronen. « In territorio Parisiaco, Justini
:

Centulen. « Romae, ad vincula sancti Petri

: martyris. » Quid de reliquis habet, non constat.
fesli\ us et solennia (solemnis; concursus. Antiochiae, Matric.-Cartus.-Ultraject. « Petri ad vincula.
:

sanctoruin .Machabteorum.In Italia civitate Verceilis, Sanctorum Macliabaeorum fratrum. Fidei, Spei et
sancti Eusebii episcopi et martyris. Apud Arabiam (Iharitatis \irginum, et Sapientiae matiis earum,
civiiate Philadelphiae, sanctorum martyrum Cvrilli, martyrum. Eusebii Vercellensis episcopi et marty-
Aquillae, Petri, Domitilie, Rufli, Menandri, una die ris. » Palet textum esse valde mutilum.
coronaloruin. In territorio Parisiorum,sancti Justini In Vatican., num. 5049, desunt virgines, Justinus
martyris. In pago Silvino, sancti Neme>ii confesso- y et Nemesius. Adjicitur: « Apud Italiam, sanct;E
ris. l{omae \ia Latina, sanctorum marlyrum Boiii Just'0 virginis. »

presbyt.-ri, Fausti,
.Mauri cuiii aliis septem. Item Ugmellian. caret etiam commemorationibus Ju-
Roms, sanctarum virginum Fidei, Spei et Caritatis, stini et Neinesii. Vide Antuerp., etc.
et matris earum Sapientia.-, quae sub Adriano impe- Florentin.: Roin;B,Boni presbyteri, Fausti,Mau-
«

ratore passae sunt. In ilispania, civitate (Jorunda, ri, Primitisi, Calumniosi, Joannis, Exuperantii,Qui-
sancli Felicis martyris. » In margine recenliori rilli el Honorati.... Iii italia, sancue Just;e vir^Miii-;.
loiige rnanu appositum est: • Castro CorDeilo,sancli Ilom sancli Ruphiniani (.Medk; eus legil llnffiniani)
Exuperii confessoris. » Fuit episcopus Bajocensis episcopi et confessoris, discipuli sancti Petri apo-
;
vide supra. stoli. »

Brcxellen. • Romae,sancti Potri ad vincula: de

: Editio Lubeco-Col. de vinculis etMacbabieis salis
duabus enim catenis,quibus llerodes beatum i'etrum dictum est. Sequilur textusus([uc ad Philadelpliioa-
vinxerat, et de ea qua ip.-,e sub .\eroiie vinctus fue- ses iaclusive. Tuin « In Aiiglia, saiicli
: Edelwoldi
rat, triadem factam, papa posuit in ecclesia, quain oniscopi et confessoris. » Dein de Justino, purc.
ipse Kal Aiigiisti sub hoiiore et \oiabulo bi-ati Petri Post; «Vienna!, sancti Severi episcopi et coiilessoris,
ad vincula deiJica\it. » De Macbabsis oadem liabet, f|uiuiius luil de discipulis apostolorum. Bituricas,
quae ANTUERp.,etc.,supra. Sequuiitur, Philadelphien- boati ArchaJii episi:o|)i et confessoris. Sue.ssionis,
ses, satis pure. In Eusebio modice intorpolatus, beati iJandaridi episcopi et confessoris. In pago Ly-
de
Felice, de tribus virginibus et malre, de Bono et so- syaiio, beati Nemesii confessoris. Ecjdem dic, sancti
ciis, satis recte. Adjicit deinde < In Aquitania,
: ci- Nectarii cpiscopi et confessoris. Ipso die, .sanctorum
 :

^M USUARW MONACHl m
Friardi et Secundeli confessoriirn. Ilem, beatae Faci- A supra. «Gandavi, elevatio sancti Bavonis pii con-
ecclesiae, a beato
nol* \irginis. Et sanctae Justae matrona). » fessoris. Romae, dedicatio primae
Petro constructae et consecratae. In Blandinio,trans-
Belin. incipit ot legit de \inculis el Machabaeis,
sancti Winwaloci abbatis. » Tum
minonbus
siout Antuekp Ptc. In Ensebio, virginibus, Bono et
,
latio
et confes-
sociis, et Pliiladelpiiieiisil)us {lurus esl : subjuiigit lypis: . In Britannia, Elhelwaldi ^^piscopi

soris, in civitale Winlonia; cujus actus scripsit

« Apud Ilaiiaiii, saiict;e JiisI;e \irgiiiis. » In Jusliiio
purus esl. « lii pago Tisuino, saiicti Meiiesi coiifes- Vultanuscanlor Wiiitoniensis. Sancti Secundelli ab-
soris." lleFeiici', iiltimo ioco, abs(|ue elogio. Altera batis, et Friardi, de quo Gregorius Turon. Eodein
san-
editio Madiabceos coHocal, Apud « Hierusdyinaiii,» die, nalalis sancti Jonathi confessoris, discipuli
elc. Iii relii|uis prioii siiiiilis est. al in fine aiijicilur: cliAiiiandi.. In edilionibus aliis, deMachabsiscur-
sivo, textui inserit, quae habet Antl'erp.,
etc.,
« In territorio Bleseiisis (liaiid duinecioitalis),
« san-
praeceptoris ipsorum Eliazari;. » De
cti Bethasii coiifessoris. » Castellanus legit Betarii. addil'iue, « et
« Iieiii,sanctoruii)Primitivi,Calumiiiosi, Eusebio, et confessoris » et ile Virginibus nomina
GitEvEN. :
« ;

Johaunis, Exuperaiilii, Quirilli, Theodosii, Casti, Graeca, item quod « fuerint nationeMediolanenses..
Basilii et Hoiioriiti, de quibus in Actibus beati Ste- Denique de Justino : « cujus corpus requiescit in
magna ecclesia bealffiMari* \ irginisParisiis.» Deinde
phani. Vieniia^ sancti Severi episcopi et confesso-
jis, discipuli apostoloruin. Bituricas, sancli Archadii in fine : Castro Corboilo, » etc. Ilem « Friardi et
«

episcopi et confessoris. Suessionis, sancti Bandaridi Secundelli. In Britannia, natalis sancti Elhelwoldi
episcopi et confessnris. Exuperii episcopi Bajocensis episcopi Wiiitoniensis, et confessoris. Marcianis,de-
et confessoris. In Britannia, Ethelwaldi ejiiscopi et B positio sancti Joiiati abbatis » De Bavone, Winwa-
confessoris. Nectaris episcopi. Friardi el Secundelli loco, et dedicatione primae ecclesiae a beato Petro, ut
supra. Deinum Die prima, processio \enerabilium
confessoruiii.Jiibta:! inartyris, matris sancti Sylvestri, :

in puteum praecipitats. Facinola; virginis. Apud Ve- lignorumvenerandajetvivificatricisCrucis.» Suinitur

ronain Italia), sanctae Mttriaj virginis, cognomento ex Horologio Graicorum, de quo non semel alibi egi-
'Consolatricis. » mus.
MoLAN. : Castro Corboilo, » elc, ut Tornacen.

W Non.
insequeretur ob
Die 2.

Romae in cimiterio Calixti, nalalis beati Stephani papae, qui persecutione Valeriani, cum
ni eodem loco,
Chxisti martyrium, et siaret intrepidus ante altaris solemnia, ac jugiter coepta perficeret,
filiis suis, e
slcutin sua decollatur sede. In provincia Bithmia, urhe Niceae, sanctae Theodotae C-um Iribus
quibusprimogenitum nomine Evodium, Christum fiducialilerconfitentem, fecit primu.li consularis Bithmiae

fustibus caedi deinde ipsam cum omnibus filiis igne consumi.

NOT.E.
Sumitur textus ex Pmten., Herinien., Tornacen., Antiierp.-Maj., Mmerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
DeCoemeterio Cnlisti, alibi etiam meminimus ; C Putainus ilaque Usnardum, licet male, sic tamen
sequor intextu quod habelpleruinque niajor codicum scripsisse, ut in textu posuimus. SolusMolan. recte
namerus ; Praten. legil Cefnet«rto, Herinien. c(/mi(e- habet Bitliynia ; inale Munerat. Bitinia reliqui ut in ;

rio, sed non semper sibi constant. Calixti, est in om-
nibus, excepto Pratensi Cuin insequeretur, passive
scribunt omnes. At quid de hac phrasi ? In eodem
loco. sicut in sua decoUatur sede. Noii ita Ado, qui
nitidius In eodem loco, in siia decoUaverunt sede.
:
At coiistructio nostra iu otnnibus ferme codicibusre-
peritur, hocsolo discrimiue, quod Munerat.,Greven.
el Molan. legant decoUatus est sede, et Tornacen. Sic
in sua ; naiii quod Herinien. etiam habeal sjc, scioli
Tilio factum palet, cum erasae sint duae litterae ut.
textu, nisi quod videatur Praten. ponere in obliquo
BUIunice. Item legit Euodum, vel Eoodum, cum Mu-
nerato. Greven. sensiun torquet legendo primum
Consularis fecit Bilhinice, qui et cum Molano in fine
habet, consumi prcecipit : ubi Aiituerp.-Maj. cum om-
nibus fiUis suis, quod etiain est in Pratensi signatoB.
De solempnia, soiemnia, soUeninia, Nicea, cedi, et id
genus aliis, non arbitror operae prelium plura no-
tare.

OBSERVATIONES.
Citata sunt superius non semel, et porro cilanda, cognita atque legitima, et quo candidiora, eo veriora
beati Slephani pupw .4cta; ex quibus non pauci mar- censenda sint; an forte cum recentioribus, pro vitia-
tyres, aut conjunctim, aut divisiin, suisquinque die- tis et inlerpolatis habenda ? Sed patietur lector dif-

bus educuntur, quorum plerosque a Molano liac die
in annolatione colleclos reperies, qui a nobis pro
varia Usuardi dispositione, in proprias festivilates
disiributi sunt. Sleph.iiium ipsum hic eliam recolunt
Hieronymi.ma apographa, non satis dislincte digni-
ficilliinam controversiam,ad propriuinlocuin remitti.
Videat interim ipse, quid Actis istis opponat Tille-
monlius tomo iV, pag. 592. Notari etiain potest
q brevis Motherii observatiuncula. Nitide Siephanum
exornat "Wandalberlus :

tatem exprimeiiiia. Clarius Beda papam el martijrem

Nonaruin Sti-phaniis inariyrqiie et papa beatus
diserte pronuiiliavit, adjecto par\o elogio, a Rabaiio Qu.irio fe^iiva; iriuuil pia guudia Rouise.
traiisumpto, qu^d subinJe, ne>cio quomodo, in oin-
nes feriue Usuardinos medi e nol.e coJ;ces Irausiit, Laudalum Romanuin parvuin sic etia.n breviter
in hoc duntaxat a puritate aberraiites. At vero secundain aniuintiationem complectitur In Bithy-
:

Usuardum niin ex Beda seil ex Adone ,>ua accj[)isse, nia, Theodolce, cuin tribus liliis.In e.undem plane
ex eo e\idenler patet, qiiod et plirasim ejas et verba s^^nlentiain loquitur Ado, insigni encomio et ina-
acciiratissime imilelur.Ex Romano par\o in Adonein quod in Beda, et Rabuio
trein ei lilios exuruaiis,
fluxisse \i.v dubiuin esl, ubi sic legitur: Roince, St'j- ex eodem Act.irum fonte hausliiin, sed contraclius
phani papce et martijris. Longior Adouis oralio .\cto- est, nisi malis, Be.lain aliquatenus Adoiii pr.elu\isse.
rum compendium censeri potesl, qiia potissimum Hoc certe non obscure colligitur, Usuardum Bedae
parteStephanum proprie spectant. Qua^ritur an Acia potius, quam Adonis verbis inh.erere, resectis iis
ipsa summatim accepta, cum Baronio in Annalibus quae de tyranno Diocleliano et Leucadio coinite ab
ad annum cglix, nuin. 20, fideUssima, germaua utroque narrantur. Sed qua ratione haec omnia cum
.{iS MARTYROLOGIUM. — ME.NS. AUd. 3:2(i

Hieronymiaiiiscodicibus conciliari possint, prorsus
non video. Ibi enini ex Lucensi et Corbeiensi te.xtus
in hunc nioduni expriinitur Et in Cwsarea Mauri-
: qnod ad Acta ex professo di.scutieiulum reiiiiitimus,
Uiniie, TlieodoUi' el ^eplem filiorum ejus, quorum
gesUi habentur. Neque id satis perspexit Floronti-
nius, qui Civsaricn.^^is illius ct filioruin jresta se fiu-
stra qu.esi\isse faletur. l'nde recle pula\it, ^uppleu-
duin in vetustissinio Epternacensi et eiiieiiil.iiidtiiii
prov inciie noineii, scribeiiilo liilliijniie, pro I)Hiii,\\i
eo pacto cuin Marlyrologis aliis iiielius coha?reat.
Ilac cursiui notasse pro iustituto nostro plusquani
satis est, naiu quidijuid sit de uiia au geniina Tlieo-
dota vel Theodora, Civsariensi altera, altera A7t7t'Hrt,
abuiide liic deiuoiistrata est lexhis nostri et oiigo et
sincera piiritas, tainetsi non omiiino defojcala. Acla
quie Surius ediiiit ad xxv Deoembiis, ex eoruin,
opiiior, nuiiiero siiiit qiue refellit Ruinartius pag.
^20. Quid de Combelisianis inter lectos triumphos
pag. i'v7. Gr-Eco-Latiiio vulL;atis stat'ieiidum sit, alio
perlinet. Ilic salis est foiiles designasse.

AUCTARIA.
RosvvEVD., de Stephanopapa, textui inserit: «Cum positio bpati Severini pap.ie, qui sepnltusest in basi-
jam multos ad martyrii oronam prKinisisset. • Cx- lica beati Petri apostoli. Fiut enim benigiuis super
tera purus esl, imoplusquam purus, cu ii simpliciter omnes homines, amator paiiperum, largus, mitissi-
legat, « iii eodem lnco, in sua decollaliir, etc. » mus. Fuitauteii post Pt!trum apostolum lxxi. Ilujus
Pl"ls.\.\e.\., inpiimasatis purus, delicitinsecunda, temporibus Cbrislianissimus imperator lleraclius,
ubi elogium resecat. destructo Chosroe, crucem Domini reportavit Hiero-
A.NTUERp., M.\x.-Llbec., A.\tuirp.-Max.. Ulth.\- solymam. • Vixisse eo tempore Se\erinum faleor.
JECT., Levdex., Lov.a.xien., Albehge.n. et D.\.NICUS. sed papam fuisse non iiitelligo. • Ci\ itate Padua,
Codices ilii sunt, in quos dixi transi sse erogiuin sancti Maximi, ejusdem ci\itatis episcopi, qui inira-
Bedae, expuncto Usuardim). Sic eniiii de Stephano culis clarus beato line quievit. Dedicatio eccl 'sia;
papa legunt; • Qui persecutione Valeriani principis B sancta; Maria) de Piirtiuiicula, in qua B. P Franci-
martyrio coronatus est. . Vide supra in Observa- scus procuravit a Deodato [lapa maximam indulgen-
tionibus. tiam. » Deodatus vixit sa^culo vii, S. Franciscus
Ce.ntule.n. • Romae in cymiterio Calisti, nalalis
: xiii. Lege ergo, ut Belinus, a Deo ela papa.
sancti Stephani papte et martyris. Eoclem die, san- Editio Lubeco-Col. de Stephano ait « Qui rexit :

ctas Theodotae cum filiis suis, quae tempore Diocle- Ecclesiam annis quatuor, menses duos, dies quinde-
liani passa est agonem sub consulari iSicecio et cim, et passus est sub Valeriano et Galieno impera-
comite Leucadio. • Hic plerumque mutatio et con- toribas, quem ob Chri.sti confessioncm intrepide in
tractio. cimiterio sanctcC Lucinae, ante altare sacrificia li-
Bruxellex. Stephano, post, •papaeetmartyris,.
in baiitem, in eoJem loco, in sua episcopali sede se-
sic pergit dum multos geiililium con\ertis-
: « Qui dentem decollaverunt. Ipsum aulem fideles Chrisli,
set et mulloruiii martyrum corpora sepelisset, sub qui aderant. cum sede sua, jam ipso sacro cruore
persecutione Valeriani persecutus, ante altare in- perfusa, in eadem crypta sepelierunt. Monstratur
trepidus, missam ceh-brans, decoliatus est. Et san- cruur ejus in lapiJe marmoreo ante summum altare
ctorum martyrum .Xemesii, Leucilhe, Olimpii, Exu- ad catacumb.as. Hic constituit, ut sacerdotes et le-
perii et Tlieodoli. • De his in .\ctis saiicti Stephani vit;e \estes sacerdotales in quotidiaiio usu non habe-
agitur, sed ad alios dies pertinent. Primi duo refe- rent, nisi taiitum in ecclesia. » In Theodota, modice
rentur xxi Octobris. Vide quaj de aliis diximus inlerpolata est. Sequitur « In Italia civitate Verona,
:

XXVI Julii. De Theodota et filiis, post consunti, ad- beatoium Felicis et Nyceti martyrum. Eodem die,
jungil . Pro ut in passione sanctaj Anastasiie vir-
: G sanctorum martyrum JNemesii, Lucilla;, Olimpii,
ginis scriptum habetur. » Coiilur Anaslasia x.xv Exupiriye et Theodotye. Ipso die, beali Adrenuldi
Decembns. episcopi et confessoris. »
Hage.novex. de Stephano papa sparsim ex Adone Beli.n. in Steiihano etiam utitur elogio Bedae, ut
sua accepisse videtur, in hiinc modum « Roma? : supra. In line addit • Civitate Padua, sancti
:

cimiterio Kalixti, natale beati Stephani papye et
martyris. Qui persecutione Valeriani imperatoris,
cum insequeretur Christianos, tentus esl ciim multis
clericis suis, et tunc ille solus ad Valerianum intre-
pidus \adit, arguens illum de nece piorum, et statim
ductus est ad templum Martis, ut immolet aut de-
colletur. Tunc Slephanus papa oravit, et pars templi
cecidit, et pr.^e timoreomnes fiigierunt. Et ipse cum
suis ad cimiterium Lucinaj perrexit, et Ciiristianos
ad se venieutes confortavit, el
incopit, et jugiter incepla [lerfecit,
Yaleriani viderunt, ipsum in altari slatiin decollave-
runt, et aliquosalios cum eo. • Cajlera piirus est.
M.\thic.-C.\btus -Ultraject. « Slephani pap;p et
Maxiini, ejusdem civitatis episcopi, qui miraculis
clarus bealo li .e quievit. Eodem die, consecratio
ecclesia- sanct;e Mariai de Portiunciilaapud Assisium,
in qua B. P. Fnmciscus procuravit a Deo et a papa
niaximam indulgentiam. »
GitEVE.N. : « In Italia, civitate Verona, Felicis ei
Niceli martyrum. Item sanctorum Nemesii, Lucilla;,
Olimpii. Exuperia; et Theodoke. Stephani papae II et
coiilessoris, qni amalor fuit ecclesiarum, pauperum
solempnia missarum Christi iiiaxime faulor el nutritor. Ilicultimo ponti-
quem ut mililes ficatus sui anno iin[)erium a (irajcis transtulit ad
Germanosin personam Karoli Magni. Ilem Stephani
pap;c III, \iri sanctissimi. Adrenuldi episcopi et con-
: lessoris. Medani e|)iscopi. »

martyris, cujns pr^eclara gesla habentur, et s.rpius D MoL.v.N. in liiii^;idjicil verbaBed;e: «Scriptumest
alleganlur. Boni, Fausti, .Mauii cuin aliis septem, iii passione sanclae Anastasia;. Civitate Padua, sancli
de quibus in gestis B. Slephani legilur, s d primo M;ixiiiii, etc. Eodem die, consecratio basilice saiicta;
die iii alii> .Martyrologiis habentur. Tbeodol.u cum .Maria; de Portiuncula, • etc. Qa.o ex liELiN. des.;ri|)ta
tribiis liliis. . siiiit. IJditioiies posleriores miiiaut nomen Theo-
Altemps. « Eodein die, inventio corporis sancti
: dot.e, III TlicoJor;E. Iii (ine habentur eadem Aucla-

Albini prolomarlyris Anglorum. . Cur non Al- ria, quibiis im.iiixtiim est noviiin, nempe « Car-
:

bani? iioti, sancti Hetliaiii, njiisJem civilati» episcopi, san-

Strozzi.\.n. et forte Florentlni alii: « Romaj, de- ctitato et miraculis clari. »

III Non. j)ie 3.

Hierosolymis, inventio corporisbcatissimi Stephani protomartyris, etsanctorum Gamalielis, Nicomedi et
Abibon. Haec septimo Honorii principis anno revelata, atque a beato presbytero Luciano scripla, ad totius
Ecclesiae pcrsonam, omnibus fere gentibus declaratur. Constantinopoli, Hermelli inartyris.
328
Puri snnt Praten.,Herinien.,Tornacen., Antuerp.-Majur, Rostveijd., Pulsanen., Munerat., Greven.
Omnes codices lcgunt beatissimi, excepto solo
Pralensi, in quo, simpliciter beati. Rosweyd. pro
Abibon, scribit Abibm, nec adeo male, cum eliam
Abibas appelletur, Gamalielis filius. Hwc seplimo,
etc, legendum est, referendo ad omnia corpora.
Munerat. posuit, Hoc. Idem habet principiis, pro
principis, errore haud dubie typothetae. Principis
Honorii, est in Tornacen. reliqui cum textu. Sic
item nonnulli, ut Herinien. et Molan. atque a beato
Luciano presbylero, secuti sumus majorem codicum
numerum. Sed Greven. ut non semel alias, hic de-
Beatissimi protomartyris Stephani revelationem
seu inventionem longe celebratissimam insigni nar-
ratione, ex Luciano potissimum accepta, exornavit
Ado, textus sui substantiam, ni fallor, ex Romano
parvo deducens, ubi sic habetur Jerosobjmis, in-:
ventio corporis B. Stephani, Gamalielis, Nicomedi,
Abibon. Porro ex prolixa Adonis historica panegyri
Noster sua omnia decerpsit, nec ad latum unguem
a soliti ductoris vestigiis detlectens quin et vel ipso
: pus patefaclum et Jerosolymam translatum sit, ut vita
eliam mutuato errore, quem observat Baronius in
annis Honorii, ubi pro anno septimo, legendus esset
vi(jesimus primus. Aliam prorsus viam ingreditur
Rabanus, translationem Antiochenam Hieronymia-
norum hesternam, cum hodierna inventione conjun-
gens, ex quo sumpsit Notkerus omnia, quae prace-
denti die de uno ex lapidibus, Antiochiae asservato
et miraculis claro, commemuravit. Hsec Hierony-
mianorum verba sunt iv Non. Augusti In Antio-
chia, natalis reUquiarum prolomartyris Stephani et
diaconi, qui Jerosolymis est lapidatus, ex revelalione
Liiciani presbyteri, corpusculus ejus Jerosolymis est
translatus. His igitur insistens Notkerus, ex Rabano
adjicit Ubi haberi dicitur unus de lapidibus, quibus
: cessit annuntialionem uitimam de sancto Hermello
in passione sua, etc. Ad quae retleclens Florentinius.
ut passim Notkero nimium tribuit, ejus fontesigno-
rans; ita hic ex illo ansam arripit plura commen-
tandi ; atque inter alia curn Baronio dubitat,
utrum pro Antiochia, scribendum non sit Ancona,
quod iliic e lapidibus istisunus, magna in venera-
tione habeatur, citatis in eum fmem sancti Augustini
sermonibus quae omnia ad xxvi Decembris exami-
; Priiiius qui morieiii Chrisli est moriendo sequntus.
nabuntur, cum iis, quae ab eruditis recentioribus ex
Augustino et aliis collecta sunt. At jue haec Notkerus
pridie. At magis cum Romano parvo, Adone, ac
Antuerp.,Max.-Lubec., Antuerp.-Max., Ultra-
JECT., Leyden., Lovanien., Albergen. et Danic. ita
hodie textum suum etiam ex Adoneconstruunt Hie-
rosolimis, inventio corporis beatissimi prothomarty-
ris Stephaniet sanctorum Nicodemi \Antuerp. Nico-
demi], Gamalielis et Abibon sicut revelatum est a
; sancti Martini notarius erat. Hunc sanctus Simpli-
Domino, beato presbytero Luciano, septimo Honorii
principis anno. Constantinopoli,
)pol natale sancti Her-
melli martyris. Augnslod\mo\Max.-Lnbec., Augusto-
dimo], depositio sancti Eupiironii episcopi.
Centulen. « Jerosolimis, inventio corporis beati
:
Stephani prolhoinartyris, et cum eo Nichodemi, Ga-
maliel, et Abibon sicnt revelalum est a Domino,
beato presbytero Luciano, septimo Honorii principis
anno. Romae, via Appia, sancti Tarsiiii acoliti et
martyris. »
Bruxellen. : « Jerosolimis, inventio
beati protomartyris Stepbani, sanctorum Nyco-
et
demi, Gamalielis et Abibon. Quae septimo Honorii
principis anno et seplimo Kalendas Januarii a Do-
niino revelata, atque a beato Luciano presbytero
descripta habelur. Sed festum agitur hac die, qua
idem beatus Stephanus pro Christo lapidatus est. »
USUARDI MONAGHl 329
NOTiE.
et Molan-
VARIANTES LECTIONES.
A nuo constructionem torquet, sic enuntians ; atque a
beato Luciano scripta presbytero ; Pulsanen. habet,
descripta. Non placuit Antuerp.-Majori illa totins Ec-
clesicepersona, ut ex Adone Noster descripsit, sed
legere maluit, adtotius Ecclesice personas. Idem cum
Pulsanen. Constantinopolimscrlpsh, pro Constantino-
poli.Item rursus Antiierp.-Maj. Emelli, Greven. et
Molan. Ermelli caeteri melius cum aspiratione. Su-
;
persunt modi scribeudi in Iherosolimis, JerusolimiSf
Jerosolimis, protomartiris, Gamalikelis, Nichomedi et
Nychodemi, quos satis est indicasse.
OBSERVATIONES.
proinde et cum nostro conveniunt laudata Hierony*
miana hac die, quando legunt In Jerosolymis, in-
:
ventio corporis beatissimi Stephani, primi martyris,
et sanctorum Gamalielis, Nichodemi et Abibon. Ve-
rum hic Notkerus iteruin alia suggerit, volens hac
die aut lapidatum, aut saltem a Gamaliele sepultum
g Slephanum, sicut hodie ex ejus mente passio reco-
latur, et septimo Kalendarum Januarii, sacrum cor-
comite, inquit, curabimus aperire, etc. Sed ea pro-
batio desideratur hactenus, Martyrologio ejus post
XXVI Octobris deficiente. Neque tamen in omnibus
aberrare hic Notkerum censemus, quandoquidem ex
Luciani relatione constet, mense Decembri inventa
esse cor: ora. Cur autem hac iii Augusti ejusdem
inventionis celejbretur festivitas, non ausim temere
asserrere vide tantisper conjecturam Baronii, reli-
:
: quasque ejus et Florentinii notationes: item Surium
hoc die, ac Tillemontium tomo II, a pag. 1, et in no-
tisa pag. 462. Caeterum jam dicta nulio plane pacto
obesse possunt simplicitati primigeniae ipsius textus
Usuardi, qui ut jam diximus, ab Adone suo non re-
;
ex ipso etiam verbatim desumens, ut ferme in Ro-
mano parvo posita est. Nam Hieronymianorum lectio
Q subobscura, nomen mutat, aut aliter iiiflectit, ut
pluribus te docebit laudatus jam saepe Florentinius.
De Hermello nihil usquam reperio. Primam annun-
tiationem sic metrice exornat Wandalbertus :
TfPno inox Stephani coiilur solenne reperti.
Gaiiialiet, Nicodeiiius, Aliibon pariterque,
Inventi, volo fulgentet laude perenni.
AUCTARIA.
Haec Notkeri opinioni conformia sunt. Sequitur de
Hermello pure. Tum « Augustoduno, depositio
:
: « sancti Eufronii episcopi. »
« Apud Novariam civitatein,
H.^genoyen. incipit :
natale beati Gaudencii episcopi et confessoris. Hic
q cianusprimumepiscopumNovariaeci\itatiordinavit
Hiccum Eusebioepiscopo
episcopo Vercelliense exsilium sus
tinuit, et ante per aliquot dies in Mediolano in vin-
» culis detentusfuit. Tunc sanctus Ambrosius invisum
eum et alios pra>lerire voluitet non potuit. Tandein
de equo descendit, et sanctos in carcere positos in
Doinino conforlavit. Qui in exilio obiit, et corpus
ejusNovariam reduclum est, et Agapius, qui ei sub-
stitutiis fuerat, pretiosum ei sepulchrum praeparari
fecit, et ideo a Januario usipie ad Aaguslum inse-
pultus remansit, et ungueset caesaries ei,ac si viveret,
corporis crescehant. Hierosolimis, inventio sanctorum Ste-
phani, Gamalielis, Nycodemi et Abilionis. Haec in-
ventio seplimo Honorii principis anno facla est,
beato Luciano sacerdote illam procurante, cui et
revelatio de illis a Deo de eis facta est. » In Her-
mello, purus est. In fme « Augustoduno, depositio
:
sancti Eufrosini episcopi et confessoris. »
 » :

329 .\[AUTVROLO(ilUM. — MENS. AUG. 330

AoiTciNCT. in fine acKlit • Augiistoiluno, sancti

: .\ toinporibus Anto:iini imporatoris cognomonto Pii.»
Euphronii. > Sic melius quarn in priecedonti. Alius Jiislits, in .Vdono dic soq.
MArKic.-C.AHTUs.-ULTHAJEi-.T. « Hoveiatio boali
: BiCLi\. in invoationo saiicti Stopliani, soqnilnr
Stopliani protoniartyris. luventio sou revelatio sauc- phrasim .\xtl'i:iu>if.\s. elaliorumsupra. Tuin : «Con-
toruiuGanielielis,NicodeniielAbibonis,quani beatus stantinopoli, natale sancti Hermolii martyris. Augu-
Lucianiis presbytor iioscripsit. Hermelli martyris. stoJuno, doposilio sancti Eifronii opiscopi. .\pud
Potorat aJjungi pala'stra. Novariain, sancli Gaudemii episcopi, » pro Gitii-
VATirAN., subnota nuni. 5949, ailjicit « Roma), : dentii quemadmodum superius scripsit Hennolii pro
sancti Diogenis. • Aliis igiiotus est. Hermelli.
1'i;hi;i,lia.\. « AuiiustoJuno, depositio sancti Eu-
: Ghevex. : « Vienn.-ie, tempore Antonini cogno-
fronii episcopi. • Scribo, ut supra « Euphrouii. • inento Pii, sancti episcopi et martyris, eximiae
.Insti
Florexti.n. « Apud
: Novariain, sancti Gaudontii sanctitatis viri. Augustodino, depositio sancti Eu-
episcopi et confessoris. Roin.o, in caMueterio Calisti, frouii episcopi et confossoris. In Italia, civitate
sancti Tarsitii acoliibi, sicut in gestis sancti Sto- Novaria, sancti Gaudontii opiscopi et confessoris.
phani papaj et martyris legitur. » Constantinopoli, sancti Metropoli episcopi. • \n non
BizLNTicEX. « Invenlio corporis beatis#^ai Ste-
: Melrophmisf Yide Florentinium. « Fiacrii erc-
phani... Itom Chrysopoli, qu.c iiunc Bizuntia dici- mita3 et confossoris. Itoin, Waltoni abbatis et con-
lur, adventus reliquiaruin supradioti protoinarlyris. fessoris. Martini confossoris. In llassia, beat.xj nio-
Proprium ioci, de quo nibil apuJ alios. » nioriic Conradi de nerIesheym,monachi presbytcri,
EniTio LcBEco.-CoL., in lo\tu fore pura, adjungit 13 ordinis Cisterciensis et confessoris. »
« Augiistoduno, depositiosancti Eufronii opiscopi et MoL.\..\. « Augustudini, deposilio sancli Eupliro-
:

confe.^soris. lii Italia, civitate No\aria, sancti Gau- nii episcopi Apud Novariam, sancti GauJenlii epi-
dentii episcopi el confessoris. Eodein die, boati Fia- scopi. » In poslorioribus eJitionibus oaJcm plaae
crii lieremitde et confessoris. Viennte, sancli Justi, repetit, hoc solum adjungens : « Die terti.a, sancto-
episcopi et martyris, eximiee sanclitatis viri, sub rum Patrum Isaacii, Dalmati et Fausti. »

Pridie Non. Die 4.

Natalis beati Aristarchi, discipuli sancti Pauli apostoli. Roma3 via Latina, passio s.ancti Tertullini mar-
tyris, qui sub Aureliano imperatore, post impiamfustiuin mactationem et ignium circa l.atera exuslionoin,
ac oris conquassationem, atque equulei extensionem, nervorumque cffisionem, data scntentia, capitis
amputalione martyrium consummavit.

NOT.E.
Tanlumpuri suntcodices Pralen., Herinien., Pulsansa., Anliierp., Max,~Liihec. et Munerat.

VARIANTE^ LECTIONES.
Natalis sancti Arit>larchi, legit solus Pulsanen. : C pliciter ponunt ,
quassationeni. Sed haec levior.i
reliqui oiiines, ut est in texlu. In eodem, ante Ter- sunt : codices optima^ alias notx, nempe An-
tres
tnllini, deest titnlus sancli. Nullus codex cst seii tuerp.-M.njor, Grcven. et Alolan. in aliqua elogii
ms..'seu typis editus, qui non legat suh Aiireliano parle deficiunt,dumita logunt, elirjnium circa latcra
iiiiperatore. Ado tamen, a quo biec omnia accepta cxustionem, nervorumque extensionem : vcl, ut An-
sunt ex sancti Stepbani Actis, tyrannum vocavit tuerp.-Maj.Heri'o»v<i»fyHe scissioncm omissis intcrme-
Valerianuin iinperatorein. Rursus consentiunt omnes diis, qu.TC causa est, cur c purorum nuiiioro oos
in inipiain fustiuin mactatioiieni ; Antucrp. tamen et excludamus, praBterquam quodGrovenusaugmentum
Max.-Lubec. cuni Molan. scribunt macerationein. aliud Iiaboat, postca recitandum. Puisanen. scribit
Pulsanen. pro ac oris conquassationein, habet oris- consumavit; ut Muncrat. TertuUni, etc, qu» vix
que : item pro nervorumque, legit ac nervorum, ubi nolanda sunt.
Antuerp. et Max.-Lubec. lococonquassationem, sim-

OBSERV ATIONES.
Nec Aristarchi, nec Terlullini ulla hodie apud hac deinum dic bcati martyris fcstivitas celebretur,
Hieronymianos Bedam, Floruin, Rabanum, aut
, r.ttionem ibi subjungit Ado, qiiod nempead ojus se-
Wandalborlum memoria utrumquerefert Romanum
: pulcrum coiicursus soleinnis fiat ii Nonas Augusti.
p.irvuin his verbis Aristarchi discipuli apostoloruin. Porro Adonis elogiurn ex Actis sancti Stephani pap»,
In crijpta arenaria, Terlullini murtijris lloince. Iliiic nudius terlius novissime civilalis, dosumptiiin est,
ambos Viennensisin .Martyrologium snum Iranstiilit, .atquc a Nostro clegantcr contractuin, sic tamen ut
ex qiio verbatim procediint, quic dc Aristarcho in imperatoris nomen pcrperam miitavcrit, Aurelianum
textu nostro dicnntur. Mirari licet, Usuardum ad scribens pro Valeriano, quemadmodum in Varian-
Fe-tivit.'ites apostolorum recurrerc solitum, eas hoc tibiis leclionibus monstravimus, quod in Romano
dionon consuluissc, ut indc elogii alicujus inateriam D moJoriio recte correctum invenics. An id studio, an
extraheret, quam Molanus integre laterculo suo ex inadvertentia factuin fuerit, non est promptum
littcris Ilaliois inseruit, ut in Auctariis palebit. conjicere; nam ciim Usiiardus in reliquis Adonem
Quae vero pra;leroa a .Notkero adjiciuiilur, oa liii- prossi^sime sequatur, ([iiitl causai esse dices, ciir in
jus loci non sunt. Nec vero pra^ter AJonianum liac parte ab eo rcedcret? Sequitur in Vionnensi,
elogium, niulla aliunde dc Arislarcho su^'geri pos- ailrentiis .Justi p.piscopi d" ereino, etc. cujus etiam ;

8unt. Ploraqiie omnia ex Aclibus apostolorii.'n ct mominoro apografiba IIi(!ronymiana scd caiii (jua- :

Pauli Epi^lolis hinc inJe de eo commcmorat Tillc- lcmciinqiiRcoiiimcmorationeiiiNostor omisit, reii((ua

niontius tomo I, idemqiie in nota pag. .')71, varia ex .\doiie dcscripsisso contentus. Alium hodie mar-
GrjRcorum elogiaexaminat et refellit, de qiiibus nos lyroin exornat Wandalbortus de quoslatim in Au-
plura alibi. ctariis plura dicenda recurrent. Sic canil:
Ter<H//uj«malibi diximusa Floro notari xxx Julii, JiiJliniis |)ri(bo |)r)j)ii') Cr|( braiiir lion iro,
qui forte verus passionis dies censeri potest, cuin Presbylcr in inimcro saiicionui), cicdo pcroinptus
Ado diserte asserat, corpus ejus a sancto Stephano (Irudeli exquirens lumulos i\m condocoravit.
papa sepultum secuudo Kal. Aitijnsli. Cur aulein

^ATHOL. CXXIV. 11
 331
ToRNACEN. hoc habet principium « Natalis sancti
Oswaldi regis et martyris, » do quo vide textum
Usuardinum die sequenti. Caetera purissimus est.
ANTUERP.-MAj.laborat defectu, quem supra nota-
vimus. In reliquis etiam purus est.
** RoswEYD. orditur a Justino in hunc
Romae, • Justini presbyteri, in sepeliendis
corporibus studiosissimi. » An hoc, et id genus se-
cutura elogia, ex Rabano, aut Notliero accepta non
sint, aliis judicandum relinquo. De caetero purusest
et integer.
Greven. in prima annuntiationepurus, sicsecundo
loco inserit «Romse adsanctum Laurentium,natalis
: simus fuit. » De Aristarcho addit, ut supra. « Romae
beati Justini presbyteri et martyris, quem beatus
Sixtus ordinavit, qui multacorpora sanctorum sepe-
livit. » Deficit in elogio Tertullini, ut superius dic-
tum est.,
MoLAN. in praefato defectu convenit cum Antuerp.
Majore et Greveno.
Antuerp.-Max., Ultraj., Leyden. et Lovanien.
de Aristarcho adjiciunt. « Qui constitutus Thessa-
: Justi episcopi et confessoris de heremo. »
lonicensium episcopus, post longos et beatissimos
agones, aChristo coronatus, quievit.» Dein « Romae
via Tiburtina, natale sancti Justini presbyteri et
martyris, quipersecutione Decii, Galli et Volusiani,
confessionis gloria insignissimus fuit.» In Tertullino
satis puri sunt. Tres posteriores excedit Antuerp.-
Max. in eo quod' charactere alitiuanto recentiori
adjectum habet « Apud Eydanen, natale sanctae
: ejus,venerabilium civium Lugdunensium curarequi-
Walburgis virginis, quae tlagrans amore divino, pa-
triam baereditatemque relinquens, soli Deo placere
studuit. »
Alhergen. et DANic.similes ferme sunt Ultraject.
et duobus aliis praecedentibus, sed Justinum Aris-
tarcho praeponunt.
Centulen. : « Romae ad sanctum Laurentium,
sancti Justini presbyteri et martyris, qui confcssionis
gloria insignissimus fuit. Romae in crypta arenaria,
Beati Tertullinimartyris.Eodem die, sancti Arislarci
discipuli apostolorum, a quibus Thessalonicensibus
ordinatus episcopus, poit longos el beatissimos ago-
nes, a Christo coronatus est. »
Rruxellen. Incipit : « Apud Lugdunum, adven-
tus corporis sancti Justi martyris
Apud Thessaloniam, natale beati Aristarchi, disci-
puli beati Pauli apostoli. Qui constitutus Thessalo-
nicensium episcopus, post longos agones, a Christo
coronatus, quievit. Romae, via Laiina in cripta are-
naria, passio sancti TarcuUni martyris. Qui sub Au-
reliano imperatore, post fustes, laterum adustiones,
oris quassationem, eculeum ac nervorum incisionem,
capitis amputatione marlyrium consummavit. Item
Romae via Tyburtina, natale sancli Justini presbyteri
et martyris. Qui sub persecutione Decii Galli et Vo-
lusiani, confessionis gloria insignis fuit. Et in Ger-
mania, elevatio sanctae Walburgis virginis, quae Ka-
lendis Maii migravit ad Dominum. » Vide Acta nostra
XXV Februarii.
Hagenoyen. de Aristarcho, idem fere addit, quod
supra. Pro TertuUii scribit Tertullini. Post textum
subjicit :« Ilein Romai, sancti Gregorii papae ,
qai Panitentiarius dicitur. Item Romae via Tibur-
tina, natale sancti Justini presbyteri et maityris,
qui sub persecutione Deci et Galli atque Volu-
siani imperatorum, confessionis gloria insignis-
simus fuit, et multos sepelivit martyres, el plures
Christianos in domo sua abscondens et alimenta
praebens, tandem per pontem in Tyberim praecipi-
tatus martyrium complovit. »
Aquicinct. in fine « Eodem dic, sancti Justini
: plurimos sepulturis condidit. Romaj
presbyleri et martyris. »
Matric.-Gartus.-Ultraject. «Juliani [potius iu-
stini] presbyteri martyris. Aristarchi, discipuli
et
beati PauIi.TertuUini martyris Romae, quipostvaria
tormenta capite truncatur. .
USUARDI MONACHI. 338
AUCTARIA.
: A Regin/e SuEC. signatus num. 428: • Eodem die,
sancti Justini presbyteri et martyris. »
Vatican. num. 5949 : « Romae sanctorum Cre-
scentiani et Jusli, et sancti ApoIIonii et sociorum
ejus. »
modum : Editio Lubeco.-Col. incipit : «Octavasancti Pan-
martyrum thaleonis martyris. Romae, viaTiburtina ad sanctum
Laurentium, natale sancti JusUni presbyteri et mar-
tyris. Hic corpora SS. Laurentii, Hyppolyti,Concor-
diae, Herenei, Abundi, Cyrille aliorumquae plurimo-
rum sarictorum sepulturis tradidit. Hic persecutione
Decii, Gallii et Voluciani confessionis gloria insignis-
via Latina, in crypta arenaria, passio sancti Tercu-
linii martyris. Qui sub Aureliano imperatore, » etc.
Tum « Eodem die. beati Justini episcopi etconfes-
:
soris. Ipso die, beati Valentini episcopi et confes-
soris. » Agitur de
« Pataviensi » in Norico, vide Su-
rium hoc Item adventus sanctae Walburgae
die. «
R virginis. Apud Lugdunum, adventus corporis sancti
Relin., in textu satis purus, addit : « Eodem die,
: Romae, sancti Justini presbyteri et martyris.»
Greven. « Justini episcopi et confessoris. » Tum
:
ex Adone decerpit « Apud Lugdunum Galliae, ad-
:
ventus corporis sancti Justi episcopi, de eremo. Qui
cumaliquot annisin eremo, angelis proximam egis-
set vitam, ibique feliciter obdormisset, corpusculum
situm, a remotis partibus, cum alacritate et religione
reportavit atquesepelivit.» Sequitur: «Item adven-
tussanctae Walburgae virginis. Translatio sancti Va-
lentini episcopi Pataviensis et confessoris. In Hispa-
niis, sanctae Johannae viduae. Item in Anglia, bonae
memoriae, Symonis comitis Lecestriaej martyris. »
MoLAN. de Aristarcho inserit, quaein Observatione
dixi, nempe « De quo beatus Apostolus scribit Co-
:
lussensibus: Salutat vos Aristaixhus concaptivusmeus.
C Qui comes individuus Apostolo permansit, usque ad
cjusconfossionem quiconstitutusTliessalonicensium
:
episcopus, post longos, ac beatissimos agones, a
Christo coronatus quievit. » Infine: Post « consum-
mavit adnectitur « Quem bealus Slephanus bapti-
i- :
de heremo. zatum in Albis presbyterum consecravit, et ab eodem
beato pontifice, non longe post sepultus est, postquam
abcisione capitis martyrium promeruit. Lugduni,
adventus corporis sancti Justi episcopi de eremo.
Eodem die Romae, sancti Justini, » etc, ut Relin.
supra. « Item sanctae Walburgis virginis. » Dein
minoribus typis: • Quae Furnis quiescit. Eodem die,
depositio sancli Euphronii, decimi octavi episcopi
Turonensis et confessoris, de quo proximusejus suc-
cessor Greg. Turonensis nonnulla scribit in Franco-
rum historia et de gloria Confessorum. » Editiones
alia3 incipiunt litteris cursivis: « Civitate Rononia,
sancti Dominici confessoris, fundatoris ordinis Fra-
trum Praedicatorum, viri sanctitateet doctrina cla-
D rissimi. Quem ob singularem meritorum gratiam,
tres mortuos suscitasse dum viveret, et virginitatein
perpetuo illibatam conservasse, perspicuuin est. »
De Aristarcho, ut in prima. De TertuIIino adjun-
gilur, in crypta arenaria, et in fine, quae supra.
Auctior autem hic textus, habet: « Romae, via Ty-
burlina, nalalis sancti Juslini presbyteri et martyris,
qui persecutione Decii, Galli et Volusiani, coafes-
sionis gloria insignissimusfuit. » Tum rursus litteris
cui-sivis « Quem beatus Sixlusordinavit. Hic beatos
:
Hippolytum, et Concordiam, Irenivum, Abundium,
et Cyrillam iiliam Decii C*saris, marlyres, et alios
beatae et ,
sancliE Perpeluae, matris sancti Nazarii. Item san-
: cta3 Walburgis virginis, cujus reliquiae sacrab Furnis
habentur. Turonis, sancti Euphronii episcopi et con-
fessoris. » Vide quae de ipso notavit hoc die Baro-
nius.
 ;

333 MARTYnOLOGIUM. - MENS. JUL. 334

Nonis. Die 5.

Apud provinciam Retiae civitate Augnstana, natalis sanctac Afrse, quse cnni essel paganaet mcretrix.per
Joctrinain sancti Narcissi episcopi ad (^hristum conversa, cl cum omnidomosuabaptizata, pro confes-iono

Domini igni tradita est. Eodem die, sancti Oswaldi regis Anglorum, cujus Actus commemorat Vcnerahiiis

lieda presbyler in gestis ejusdem gentis. Augustudini, beati Cassiani episcopi et confessoris. Catalaunis,
sancti Memmii episcopi.

NOT^.
Suraitur ex Pralen., Herinien., Anluerp., Majore. Antuerpien et Molan.

VARL\>TES LECTIONES.
Scribo Relice, nt habent codices omnes, excoplo A inJe Praten.et Antucrp. ponunt Osioaldi. Rursus in
Antuerpien. in quo i^t^fia'. Molan. Adonem potius Antuerp.-Major. constructio defectuosa est cujus ;

(|uam Usuardum secutus,post Afra;, addidit /;«//•///- arlus ineminil venerahililerBeda. hego Augustuduni, :

ris nos eam vocem ex aliorum codicum auctoritale

:
quoniam ita codices hodie Auijustuduno habet An-
;

exciusimus.Antuerp.-Maj.sensum profert non salis luerpien. Crt«ta/o»a'.s error cst in Antuerp.-Majore,

perfectum, diim legit, propter coufessiouam Domini
tradila est, omisso, i(/»J. Oswaldi recte ii(>ri scripsil
Tornacensis, recte hac die Herinien., Molan. et alii
Oswaldi, ubi adverte morem Gallorum, qui dupli-
cato W, aut nolunt, aul non possunt assuescere
uti et Memini. Cathalaunis ; Antuerp. Cataulanis ;
reiiqui bene, uL in textu, Memmii episcopi, legunt
simpliciter codices plerique omnes manuscripti,
Molan. addit et confessoris. Alia, ut aput Affra?,e\c.
priutereo,

OBSERVATIOXES
Romani parvi textus hoc dieitasonat: In civitate Surius hocdie. CassioHwm sic Adoannuntiat Au :

Au(justa,iit Wietia,sanctce AfrcB martyris.De ea.\eTO (justudini, vatalis sancti Cassiani episcopi. Quid
nec Hieronymiana hac die loquuntur,nec Beda, nec Usuardiis addiderit et detraxerit, ex indiculo nostro
Florus. Priora diserte notant In civitate Augusta,
: liquet. A Floro procedunt elogia, quae in Aucrariis
passio sancli Afri. Uunc aliqui dicunt sanct;e Afrae recesenbimus, tu vide Bedam a nobis editum ante
patruum,eoque titulo Nonis Augustae Vindelicorum tom II Martii. Cur a Florentinio, alio cliaractere,
recoli, ul legere est in Marci Velseri Notis pag. 54, g nempe Italico, inscriptus, tanquam adjectitius repu-
versa ubi etiam doceberis,sanctam Afram non hac
; tetur, haud satis perspicio. Idem esto judicium de
die, sed VII Idus ab Augustanis celebrari, Raderoin Meinmio Catalaunensi, qui non minus in Lucensi
Bavaria sancta idem testante.Ponitur et praedicla dte codice, quam in Corbeiensi et Epternacensi, aperte
VII Idus, seu VII Augusti a Floro et Wandalberto,et inemoratur, ad quse laudatus editor haec solum ap-
si Florentinio credimus,Ab Hieronymianis,quamvis posuit A Callico scriplore, vestutiori Martijrolofiio
:

et die sequenti seu vi hujus diserle legant; Passio sanctos episcopos Cassiamunct Meinnium addilos
Iios

sanctcc Afrce. Quod mirum

videri non debet, cum in fidsse, non suadeor. Poterat citius suaderi,
difjicile

Actis distincta diei nolilia non exprimatur. Haec omnes ab Antiqnariis Gallis adjectos eliminare vo-
omnia dirimerevoluit Xolkerus, sicremtotam hodie luisset. Iiiterim phrasi paulo diifusiori celebratur a
definiens In Augu.^ta Eufratensi, naticitas sancti
: Rabano, ex quo suam licet nonnihil variatam Not-
Afri martijris. Quornm nominum simililudine, id cst kerus desumpsit; quod mirum est nunqu.im a Flo-
et Awjustw et Afri, nostrates indiicti, hac die apnd rentinio observari, per Notkeri verba identidem ju-
AiKjustam Hhetianam, sive Vindelicam, passionem rare solito. Cieterum Memmius, a Mosandro Adoni
snnctve Afrce consummatam putaverunt. De ({ua in se- planeascriptus,a Rosweydoin appendicem rejicitur,
(juentibus; Deo volente, dicemus. Nec ea procul ac- indicta causa. Mihi satis verosimile est illum aeque
cersenda sunl nam ad vii Augusti, Adonis verba
; ac Cassianum ex Hieronymianis acceptos, ab Adone
ferme recitat, socias adjungens, quas iterurn repetit pariter notatos fuisse, etindein Nostrumtraductos.
XII. At vero laudatus Ado Notkeri haud quaquam Nec lamen lubet contendere, si aliud praaplaceat ,

popularis, Romani parvi auctorem, procul dubio p dicani, postremum, nempe Memmium, ab Usurdo
Italum secutus,Afram hac die v Augusli,cum parvo ipso ex Hieronymianis extractum certe et ipsumet
;

elogio retulit, quod totum, excepta unica voce Mar- reliquosoinnes pure et genuine Usuardinos esse, ex
ti/rjs, Noster dcscripsit. Plureshic difficultatesatti- codicum omnium consonantia clarius evinci non
gimus, suo loco in Actis discutiendas, quando et potest. Non dissimulabo Mabilionem Rosweydiana
Angli critici ineptiae, Martyrologio Romano inspersae omnia rejectanea Adoni vindicare ast hajc in pra)- :

satisque inpraefatione explosae quantum ad Afrain

;
atlinenl, uberius convellentur. Interim videActaS
Narcissi illustrata ad xfiii Martii; Tillemoiitium,
tomo V, a pag. 270, et Ruinartium, inter Sinceraet
falione discussa sunt. De duobus ultimis sanctis
Acta nondesunt, sed quae accurato egeant oxamine.
Utrumque memorat Gregorius Turoneusis de Gloria
confessorum Memmium capite 66, Cassianum cap.
;

Selecta martyrum Acta apag. 500. 74. Ambos cum Oswaldo cecinit Wandalbertus, ut
Osualdus rex et martyra nullo antiquo martyro- pote (jui Afram, ut diximus, ad vi Augusti distulit.
logo hac die meinoratur, praeterquam a Wandal- Sic habet Martyrologus metr[cus :

berto. Mihi dubium non videturquinab Usuardo ex- Nonas Casianus, Mdnmius aique Osualdus
Bedae Historia in sacros Fastos relatussit videatur : llex pius Anyloruui merito et viriute retentunt.

AUCTARIA.
ToRN.ACEN. qui de Oswaldo die praecedenti egit, D bet : « CivitateBononia, depositio sancti Dominici

hic ejus loco inseril « Eodem die,

: civiiate iJono-
nia, beati Dominici conf(!ssoris, dc ordiiie Fratrum
Prsedicatorum. . Reliijua textus purissima sunt.
RoswED. omisit hic annuntialionem primam,
quam ad vii Idus, seu vii Augusti nonnihil auctio-
confessoris. • Et ita etiam U(;iiellia.\us.
Mu.nehat. nec i^ise in tcxtu satis tersus, in line
adjicit: « Castro Corboilo, sancti Yonii martyris.
Eodfiii die, Dominici coiifessoris, ordinis Praedica-
torum patris atque iiistitutoris. »

rem ultimo loco reposuit. (iuEVK.v. textum quidein habet, et inte-

puruiii
PuLSANE.N., .satis purus in duabus primis annun- gruin, sed signo appposito LL, Dominicum inserit,
tiationibus, deficit iii dnabiis ultimis. qui ad Auclaria pertiiiebat. Sic igitur liabet iii se-
.M.\x.-Lui{EC., prtolor sphalmata plura, in fine ha- cundo loco « In Italia, civilate Boiionia, nalale
:

335
e ali rdiiiiiiti. ^lii fjCjhlc.rti. poUulIs in opere et
sernnone,fundatorisordinis Piapdicatoium.nicqiian-
ti fuerit mcriti apud Doniinum,coruFcantia miracula
protestantur.» Non ignoro,per signum LL Grevenum
indicare velle, sanctum cui praefigit^/r Usuardo esse
superaddiUnn. Sod cum id gralis ab ipso factura
fuerit. niliilo ea causa minus a puris excluditur,nt
est I Apr. et recurril xx Aug. xiii Sept. ac alibi.
ANTUERP.-MAX.incipit: «In Italia civitateDononia,
natale sancti Dominici confessoris. Qui tanti zeli
circa salutem exstitit animarum, ut non solum seip-
sum verbo et exemplo dedicaverit Evangelicae pra^di-
cationi, sed et ordinem Pra?dic;itorum ad hoc ipsum
inslituerit. » In Aira et Oswaldo purus, pergit
« Augustodino, beati Cassiani episcopi et confesso-
ris. Ad cujus sepulcrum cura quodara tempore san-
ctus Germanus episcopus venisset, mirabile dictu,
post orationem vocans eum de sepulcro, ait Quid
agis, frater Cassiane ? At ille e tumulo Duici in
pace quiete potior, et adventum Redemptoris exs- B
" "
pecto. Catalaunis, sancti
' '
soris. » Yonii presbyteii et martyris, socii sancti Dionysii.»
LovANiEN. cum praecedenti convenit, sed in elo-
gio Afra3 defectuosus est, et pro Memmii, scribit
Meninii.
ULTRAJECT.et Leyden fere similes Antuerp.-Max.
toti textui praefigunt : «
sse virginis Mariaj. » cedenti.
Alberg. Principio « Festum nivis beatae Maria3:
virginis. » Danic. autem secundo loco « Eodem
ilie, festuin nivis. » Idem vario modo dicitur.
Cennulen : « In Francia,
sancti Memraii confessoris,
scopi. Augustiduni, sancti Cassiani episcopi et con-
fessoris. » In Afra purus est. Tuin: « In Biitannia,
sancti Oswaldi Anglorum regis et martyris, cujus
actusvenerabilis presbyler Bea in gestis sua; gentis
coranieraorat. » converlisset, innumeris coruscans niiraculis, proea-
Bruxellen. per anticipationem « Rom« via Ap-
pia in cimi erio Calixti, beaii Sixti, etc. » De quo
die sequenti. Sequilur de Aira, satis- pure. Tum de
Meramio, ut supra. idem de Cassiano, ul Antueup.-
Max Deinde « Eodem die, sancti Gregorii ]\yce-
: tura. Qui, testeAdone, clerum composuit et psal-
nii. » Vide IX Marlii. «Et sancli Oswaldi rcgis An-
gloruin Qui regno suscepto, in fide Chrisli super
oiunes Bntannias reges emicuit.Cujus actus Vencra-
bilisBeda in gestis Angloruni commeraorat. Romae,
festum beataeMariae virginis, quod dicitur ad ni\es.
In Italia civitale Bononia, deposiiio sancti Domi-
nici confessoris, fundaloris ordinis Pnedicatorum.»
Hagenoyen. incipit ab Oswaldo,de quo raultanar-
rat prasclare gesta, alibi exaininanda.
Cassiano,phrasiab Antuerp.-Max.uou inultuin absi-
niili. Iteiii de Meminio. Tuin de Domiiiico elogiuin
nirais longuin, quain ut hic inseri possit. Afraradi-
stulitad VII Augusti:Et codex Ursim Rosemberg de
Doininico habet ut Antuerp.-Max. Et praeterea ad-
dit « Eodem die, sanctae Maria' ad nives Roinae.
:
Utrumque fesluin dup. 2 d.
Matric.-Cartus.-Ultra,iect. «Dominici confes-
soris, qui habitum (utfertur) suscepit in dorao ma-
joris Cartusias, nam priusfuerat canonicus regularis,
et fuit fundator ordinis Prffidicalorura. Ejus fcsluni
jaiii praecedenti die celebratur. Festuni beatae Maria?
ad nives. Oswaldi regis Anglorum. Cassianiepiscopi
et confessoris. Afra; raeretricis, quae conversa esl
cuni oinni domo sua, ac igni tradita. »
Reg. Suec. signatus n 428 « Castro Corboilo,
VIII Idui.
[In monteThabor transfiguratio
Xysti episcopi et marlyris. Et in
dera, qui cuni eo sub Decio pariter decollati sunt. Decollati sunt
Magnus, Vincentius, et
Qiiartus, ut scribit sanclus Cyprianus. Inllispaniis civilatc Corapluto,Justi et Pastorisl'ratrum,qui
»
USUARDl MONAGfll 336
A sancti Pauli (Munerat. habet Yonii) martyris.
Florentin. - Bononia, sancti Dominici
: confes-
soris FF. Praedicatornni, vita, doctrina et miraculis
clari,qui migranit ad Dominum anno DominiMccxxi
Apud Esculuin, sancti Migdii episcopi et niarlyris.
Roina; apud sanctum Petrum, sancti Hermisd;e pa-
p;e et confessoris... » VideAuctaria die sequenti.
« Catalaunis, sanctiMemraii episco-
RizuNTiTEN. :
pi, qui inter csctera virtutuin suarum insignia,raor-
tuum suscilavit.»
Editio Lubeco.-Col.: « Rom<'e, construclio eccle-
siaj ad sanctam MariamMajorem, quod festum nivis
beatae Maria3 virginis appellalur. In Italia civitate
: Bononia, natale sancti Dominici confessoris, viri
magnffi pielatis, ac sanctitatis Qui tanti zeli, etc. »
:
Ubi in tine adjungitur « Ilic quanti fuerit meriti
:
apud Deum, coruscantia ipsius miracula proteslan-
: tur. » Sequitur de Oswaldo, pure. De Cassiano, ut
: supra. Pro Memmii scribit Memimi, additque, " ab
ni"te Roma, illi civilati primo directi, qui inter
"'
Memmii episcopi et confes
" alia rairacula mortuni suscitavit. Ipso die, beati
Belin. incipit « Roma3. sancttP Mariae matris
:
Dei ad nives. Civitate Bononia, sanctiDominici con-
fessoris, fundatoris ordinis fratrum Praedicatorum.»
In textu non omnino purus est. Secunda editio de
Roinae, festuntnivis glorio Dominico babet, ut Molan. pluribus retulit die prae-
Grevi:n. : «Romje,festum sanctaeMariae ad nives,
: quando de facultatibus Jobannis Patricii, tempore
Liberii papae, templum constructum est in bonorem
civitate Cathalaunis, Dei genitricis, ipsa locum designante descensu co-
priini civitalis illius epi piosae nivis, contra naturam temporis autumnalis
{oiddni estivi?) diciturque ad sanctam Mariam -Ma
jorem. Emigdii episcopi Esculani et niartyris. Qui
de Germania egressus, Roaife a Marcello papa Escu-
lanus ordinatus episcopus, cum pluriraos ad fidein
: (] deni fide decollatus, raartyrium complevit. Castro
Corboilo, sancti Yonii presbyteri et raarlyris, socii
sancti Dionysii. Ormisdae papae et confessoris, se-
cundum ali^iuos hic natale, die vero sequenti sepul
mis erudivit, seditque annis xvii, sepultusin eccle-
sia beati Peiri, vii Idus Augusti. » Vide Adonis
appeiulicem.
Molan. de Oswaldo, sed aliis litteris, post gentis,
attexit; « narrans inter caetera de eo, quod cum
quadam dic sederet ad prandium, discuin argen-
teum, (|ui erat positusante eum, confringi praecepit
minulatira,alimoniaraquo pauperibusdari.» In fine :
Sequitur de « Fioma}, sanclac Marisc matris Dei ad nives. Civitate
Bonomia, etc, » ut die prffcedcnti. « Castro Cor-
boilo, sancli Jonii confessoris. Binchii, Abel archi-
episcopi Rcmensis.» Editionesposteriores, incipiunt
cursivo « Romae sanctae
: Mariae, etc. » De Oswaldo,
ut supra. Do Memmio additur: « primi, illi civitati
j) ab Urbe direcli, qui inter alia innuraera miracula,
mortuum suscitavit. » De Jonio, lit supra. « Laubiis,
: natalis sancti Abel archiepiscopi. et confessoris die
quinta, sancti Eusignii martyris. Et pnefestum rae-
tainorphosis Doinini nostri Jesu Christi. Bergis, ad-
venlus sancta3 Leuvinae virginis et martyris. » De-
inum typis minoribus « Apud Asculum, sancti
:
Einygdii episcopi et martyris tempore Marcelli
papa3. » Ab alus supra male passiin scriptum est
Esciihm, pro Asculion.
:
Die 6.
Domini Josu, -KoH///«rL lu ] Romas via
Appia, natalis
)Hfl)"(/t«c. beati
ca3meterioPra3textati,sanctorum Felicissimi, et Agapiti diaconorum ejus-
cum eo etalii quatuor, id est Januarius,
Stephanus, subdiaconi, ut in gestispnntificalibus K-^gitu". Passus est cuin eis beatus
oum ail-
 .

337 MARTVROLOGirM. -- MENS. AUG. 338

laic puori, lilteris inibnerenlur, projectis in schola tabulis, sponte ad martyrium concurrcrunt. Et mox a
Daciano teneri jnssi, cuni se mutuis exhortationibus constanlissime roborarent, extra civitateni producti, el

a carnilicibus jugulali sunt.

NOT.E.
Pnri snnl Prnleti. Hi'riniru. A))iunrp.-}fnjor, Bos- \ ren ct MoJan. Quibus accedunt i4n<Mer]).-JJ/aa;. et Lo.
ueyL Anlucrp. et Mnv.-Lubcc. Muucrut. Bclin. Grc- vanicn.

VAIUANTES LEGTIONES.
Maxima in principio difficnltas, cnjns cansa codi- simt, sic pergit : El ciim eo etiani quatuor, etc, ubi
ces aliqiiot ferino a pnris oxclndi dol)LM'ent. De XiisH, non repefil, decoUati sunt. Ilnrinion. Rosweyd, Mu-
vel Sird non laboro, pr.efor qiiod vohioris antiquior ; nerat. et Greven. logunt: Pass)is esl cnm eis et bea-
scribendi ratio in toxtu sorvala est. Epitropi logiint ')is, etc. Sed illic particnla el redua lare videtnr. In

purioros omnos ciitn Adono, famotsi in Rom. p:irvo Uosweyd, deest c/'fifrt?e ConpUito. Male scripsit Mii-
nabeatur papm. Hio j.iin lucret aqua. Uo^woyd. im- nerat. Comp)ilto, addens post f)-alru))i, titulum et
priinis sic principium format, nt post iwirlnris addat, qui n^c in textu Usuardino, necin Ado-
))iart)ir)i)n.
qui scdit annis duobus et sanctorum Felicissimi, ct
: niano positus cst. Xiinen .Twiti la Aiitiierp.-Majorc
Agnpidi, etc, omisso cienielcrio Prwle.ctati. Anluerp. non recte e.\.press'iin est. Idein cum Uosweyd. ha-
autem et Mix.-Lubec. sic scribnnt Rom(d via Appia : bet, q)ti om
aVvic p^ieriUbus Utteris imbue)'cnt)ir
in cvmcterio Cilirti, sancti Sirti pap:v et murturis. Plnros legnnt soho'a, aliqui exortatio)iib)is, nonnulli
Ubi dno aiii Antuorp.-Max. et Lovanien. poniint, perdncti, sed hieo omnia inelius ox monte Adonis in
beati Si.rii secu)idi papa;, etc. Textns noster pnrior nostro lalcrc.ilo exprimuntur, qui, ut jam diximus,
cst, ipsis Adonis verbis conceptus. In Munerat deest Adonis verbis polissiinuin constat.
particula et, ante, i)i ccc))\etcrio. Qui post, decollati

Tam illustris est Si'x<i papae et martyris
ut vix alteriusUoinani poiiti(ic!S pluribus anliqnis
raunu'nentis consocrata sit. Kalendarium Buch?ria-
num ita hoc die diserte nolat S'jsti in CaUisti et
Pnvtexlati, Agapiti et FeUcissi)ni. In Frontoniano
ponilur v Augusti : Natale S.
Agapiti. Allatianumhoo die FeUcissinii nomen mntat
in FeUcis. llis adde Sacramentaria a Monardo et
Thomasio edita, qiiainvis in sociis non conveniant.
Xoc \ero in Marlyrologiis, pr.esertim llieronymia-
n s, circa s icios, seuanonymos, seu nominatim ex-
presso-, uniformis est sentontia, de qua controver-
sia pluribns disserit Florentinins. Uomanuin par\ um
sic paucis textum suum abs.jhit Romx via Appia,
Xisti PapCB el martyris. FeUcissi)ni et Agapili diaco-
norum in ccemeterio Prre'extati. Ado longiore.n ex
Actis hisl )riam. a Xolkero ex parte doscriptam
OBSERVATIONES.
'
memoria, B erit, quae licet ab eruditis repudientur, indubitatis
aiiunde monumentis apud Haronium et alios citatis,
facile snppleri possunt. Elogium Wandalberti infra
: dabimns.
DeJusto et Pastore meminit hac die Florus no-
Sixti, FeUcissiini et ster, sed apud antiquiores nihil de ipsis reperio.
Xoque ullo inodo verisimile est, Viennenseinsua ex
isto Floro accopisse, na;n licet in rei substantiacum
eo satis conven at, phrasi tamen hic et alibi tam
diversa ulitur, ut nulla prorsns societate conjun-
gantur. Grediderim arnbos exiisdem qiiidem Actis,
qucc apud Surium exstant, utrumque fratrem hau-
sisse, sed proprio singulos marle elogiuin coacin-
: na-se. Porro Usuardus Adonis verbis hic etiain ita
insistit, ut omnia ad apicem ex eo desumpserit,
onisso diintaxat passionis loco, caDipo }nu.dabiU, m
ct brovi poriodo ultima Vbi etimn in basiUca sid
:

texuit, cujus principinm et finoin ipsiusmct Vien- noDiinis q)desc)i)it. Nonnulla de his sanctis notavit
neiisis verbis Noster satis apposite conjiinxit. Non Bironius, qna) ferme a Tillemontio repetnntur
multnin aliliidunt, qn.TC hic Beda cum suis comme- Q tomo V, pag. 39. Patetigifnr lextumtotum et Ado-
iiiorat, doliciens in Quarto, quem a sancto Gypriano nianum et Usuardinum esse, ad quein non spectat
laiidari fatotur etiam Florentinius, ctan tanien, in- r/Y/u.s/tfy/o-rt/toOomffji^innonnulliscodicibus adjecta,
quit, aUtinde quis, quatido passus sil, iq)ioretur. Du- sed ab Usuardo nunqnam posita quod sibi perpe- ;

bilari potest an eodein cum Sixto die gloriosum raiii suadere voluit Grevenus ad 27 Julii, ut infra
agonem coinpleverint nominati quatuor suhdiaconi; itorum ex ipso iii Auctariis erit repetendum. Sufli-
imo et de diaconis idem videtur, ut pluribus sno ciat codicum nostrorum auctoritas. Solus Wandal-
tempore exaininabimus. Genset intcrim Gastolla- bortus inter anti |uos, de Transfig)iralione meminit,
nus in notula Martyrologio suo Gallico nnivcr.sali quain ita Sixto el suciis pivcfigit :

ascripta, solum Q)iarlutn cum Sixto marlyrium

l(lii)iis octavi.s iiiorUMii pussura crucornque
subiisse, ex sancti Gypriani epistola. Non ad Decii, Chrisli san.?ta ciro, ;eihcreani dedit arilc lij^uraiii.
sed Valeriani tempora spectare Sixtum et alios, Piiosul ct his i-ixtiis Rorn;K martyrqiie colcndiis,
dicemus x Augusti, ubi de Laurentii Actis sermo Juxta cl Felicissitnus Agapitusque triuinphant.

AUCTARIA
ToRXACEN. « Transfiguralio
incipit Domini in
: est cum eis et boalus Quartus, ut scribit beatus
moiito Tliabor. Deest annuntiatio ultima.
» Gyprianns- » De Goin|)luteiisil)us, nihil.
PfLSANEx « In
: monte Thabor, Transfiguratio BucxELLF.x. « Translignratio Doinini nostri Jesu
:

Domini nostri Jesu Ghristi coram tribus discipulis.» Ghrisli in iiiont^ Tliabor. Facta creditur circa prin-
Dclicit in quinr|ue nllimis Sixti sociis, ot [)rii;terea in cipiuin veris, qin lempore Evangelium ejns recita-
elogio (^omplutensium tur. Quam tres discipuli, qui illi interfuerant, post
Ultii.uect., Levoex., Alberoex et D.v.mc. Textui D Ascensionom Dominivn Kal. Augusti sniscoaposto-
csDtora puro, secundo loco intorsf>runt • Item Jlo- :
lispublicabant. Postea vero liac dic viii Idus Au-
nup, .sancti Ormisd.r papic. Siil) liiijns fcinpore .\na- giisli ex dccreto tolius concilii apostolici, ipsa Traus-
slasius imporator ha?rcticus, fulmine percussus in- liguratio palam rcepit prajdicari. Uoma), sancti
teriit. «
liormisdf! papae cl confessoris » In Complutensibus
Ge.ntclex : • Domini nostri .lesu
Tan*fii!nrnfio satis purus esl. Dc Sixlo cgil pridie.
Ghrisli in monfe Tliabur, quando re^plendnit facies IIagknove.n. « In monte Thabor, Transfiguratio
:

ejus et veslimenla cjns facta snnt alba sicnl nix. Doniini nostri Jesu Christi.qnando assumpsit Petruin,
Romrc, passio sancti Sixli pap.-c et martyris ct cum Jacobuin ot Johannoin.ot ostondil illis gIoriam,quain
eo Fclicissimi, ot Aga[)ili diaconorum"; Janiiarii, habitiiri sunt saniMi [)ost resurrectioncmgeneralem,
Magni, Vincentii, Stephani subdiaconoruin. Passiis ubi illi ctiam audierunt Patrem iii \oce, Filiuin
339
viderunt in glorificata carne, et Spiritum sanctum
in lucidanube. Ubi etiam videruntMoysen et Heliam
loquentes cum eo, et legem et propheliam concor-
dare in persona Christi. Romae via Appia, passio
sancti Sixti papaesedundi. Hic natione fuit Graecus,
primoquidem philosaphus, et postea Ghristi vicarius
electus. Iste, cum duobus
annis et mensibus unde-
cim rexisset Ecclesiam, passus est sub persecutione
Decii minoris et Valeriani imperatorum [el] capitis
obtruncatione martyrium complevit. Hic constituit
ut missa celebretur super altare, quod antea non
fiebat, et quod altare versum sitad Orientem etnon
aliter. In coemeterio Pra3textati, beatorum marty-
rum Felicissimi, > etc, satis pure. « Item Romaj,
depositio sancti Ornustae [Hormisdae] papae. Sub
hujus tempore Anastasius imperator haereticus ful-
mine percussus interiit. Iste constituit, si quis mis-
sam celebraverit [et] non rite ordinatus fuerit
prius, quod ipso facto sit perpetuo de sacris ordi-
nibus depositus. » Aliqua sumuntur ex appendice
Adonis.
ViCTORiN. post Cyprianus, inserit « Item ibi-
dem Hormisdae papae. Hic composuit clerum sub
tempore Anastasii imperatoris. Eodein die Transfi-
guratio Domini
nostri Jesu Ghristi. >
Matric.-Gartus.-Ultraject. « Sixti papae, Feli-
: MoLAN. post pariler decollati sunt, aliis litteris
cissimi et Agapiti martyrum. Januarii. Magni^ Vin-
centii, Stephani, martyrum. Hi cum beato
Quarti
Sixto passi sunt, Justi et Pastoris fratrum puerorum
martyrum. » Textus de more contrahitur
Gamberien. S. Mariae « Ipso die, domni Leonardi
: natale beati Ormisdae papae, qui sedit Romae annos
abbatis. Puto agi de Aquitano, sancti Remigii
» di-
scipulo, qui colitur vi Novembris.
Vatican., signatus num. S949, in fine adjicit
« Romae, sancti Hormisdae papaj, qui prsfuit Ec-
clesiae annis vii, temporibus Theodorici etAnastasii
Augustorum. » Jain dixi de Hormisda agi in app.
Adon.
Editio Lubeco-Gol. : « In monte Thabor, Trans- c
figuratioDomini, quae facta fuit in praesentia disci-
puiorum, scilicet Petri, Johannis et Jacobi fralris
ejus, quando resplenduit facies ejus sicut sol, vesti-
menta vero ejus candida facta sunt tanquam nix,
veram sui naturalem et mystici corporis novitatem
prsfigurans. Romae via Appia, in cimiterio Galixti,
natalis beati Sixti secundi papae et martyris, quem
VII Idus.
Apud Tusciam civitate Aretio, natalis beati Donati episcopi et martyris^ sub Juliano imperatore.Qui, ut
Gregorius papa in libris Dialogorum meminit, fractuin a paganis calicem sanctum ad missam morando re-
stauravit. Romae, sanctorum martyrum
Faustini, tempore Aurelii Commodi
Multi hac die codices puri sunt, Praten., Heri-
nien.,Tornacen.,Anluerp.-Major.,Antuerp.,Max.-Lu-
bec, Munerat., Belin., Greven^ et Molan. Item An-
Legendum cum textu ex Reda, ut
Dialogorim meminit. Munerat babet, libro
in libris
Dialogorum Relin. in libris Dialogorum scribil. Tur-
;
pius Antuerp. utrumque conjungit, in libro Dialo-
gorum scribit meminit. Antuerp.-Maj. duos martyres
in unum puerum contrahit, sic legens Sanctorum
martyrum piicri Juliani, nisi pueri accipiat
Recte notat Florentinius, Donatum Aretinum epi-
scopum omnibusMartyroIogiis notissimum, ?«(/(•-
in
tyrem esse, undc miratur in nonnullis Ilieronymia-
nis apographis confessurcm taulummodo nuncupari;
quae nomina, ut hic iterum repetam, semper in stri-
cta et contra distincta acceptione intelligimus.Sedet
hoc in ejus indiculo advertere necesse est, nempein
quo sic legatur : Natalis sanctorum Donali cpiscopi
USUARDI MONAGHI 340
A Decius Caesar decollari fecit. Hic rexit Ecclesiam
annos duos, menses undecim, dies sex, et constituit,
ut missa celebretur super altare, quod antea non fie-
bat, et fuit pater spiritualissancti Laurentii diaconi.
Item Romae in cimiterio Praetextati, passio, « etc,
ferme pure. De Hormisda, ut Ultrajectin., etc de
Justo et Pastore, ut in textu.
Relin. in textu puritati proximus est, licet sphal-
matibus multis foedatus. Initio praefigit « lu monte :
Thabor, Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi.*
Vide plura superius in Rruxellen.
Grev. « Transfiguratio Domini nostri Jesu Ghri-
:
sti in monte Thabor, quam Usuardus habet supra
sexto Kal. Augusti.» Dixi in Observationibus Usuar-
duia de eo festo non egisse quidquid aliter Greve-;
nus senserit. < Ormisdae papae hic sepultura. Apud
Persas Ormisdae confessoris. De quo libro x Historia)
tripartitae narratur, quod cum esset valde nobiiis,
pro Ghristo diviliis, dignitate,vestibusque spoliatus,
B nudus sub ardentissimo sole camelorum jubetur
exercitus trahere. Cumque rursus restilutum rex
: emollire (vestis beneficium commemorando) tenta-
ret, ille statim veste disrupta, nudus imperie ex-
pulsus abivit. Item beatae memoriae Gezelini confes-
soris, in Slebusrode ducatus Montensis quiescentis »
inserit : « Noctu vero venerunt clerici et maxima
pars Christianorum, qui sepelierunt sanctorum cor-
pora condigno honore. » In fine « In monte Tha- :
: bor, Transfiguratio Domini nostri Jesu Christi. Et
decem et septem. Hic composuit clerum et psalmis
erudivit. Sub hujus tempore Anastasius imperator
: haereticus percussus fulmine interiit. Sepultus est
idem pontifex in ecclesiabeatiPetri. » Sequitur mi-
noribus typis « Apud Persas, Ormisdae confesso-
:
ris. » De quo, etc, ut Greven., usque ad exercitus
trahere.Editiones aliae textui praefigunt litteris
cursivis In monte Thabor, etc. In textu habent
:
idem quod in editione prima. In fine « Romae in :
ecclesia beati Hormisdae papae,
Petri, natale beati
qui composuit clerum et psalmis erudivit. Sub hujus
tempore Anastasius, » etc. Denique minoribus typis:
« Item, beatae memoriae, Gezelini confessoris, qui
quiescit in ducatu Montensi. » In Slebusrode, ut
supra retulit Greven.
Die 7.
Petri, Juliani cura aliis decem et octo. Apud Mediolanum, sancti
maityrizati.
NOT.E,
tuerp.-Max., Ultraject., Leyden., Lovanien.,Albergen-
et Danicus.
VARIANTES LECTIONES.
Gregorius papa D mine proprio, vel verosimilius librairii vitium sit
Munerat. interjicit conjunctionem, et Petri et Ju-
liani. Greven. et Molan. scribunt: Apud Mediola-
num, natalis sancti Faustini, etc Munerat. inleralia
scriptoria sphalmata hoc etiam habet, quod pro Au-
: rclii Conimodi, ponat, Aureliani Comodi.
pro no-
ORSERVATIONES.
et confessoris, Auxenli et Garpenfori, quasi posterio-
resduo Donatisocii fuissent, et eodem die coronati,
quos tamen Florentinius urbi Aretini.e tribuere non
audel. Sintne Cumenses, an Aovocomenses, ai\ loci
alterius, dicetur alibi. Expeditior res est in Romano
parvo Apud Aretium, Donati rpiscopi cl martyiis.
:
Ad qu;T} Vieiinensis longam Actorum seriem produ-
cit, m qua de pluribussanclis agitur, Donatiinstru-

341
ctoribus, sociis aut acqualibus, noniinatim de Hila-
rino inonacbo,ut xvi Julii in nostris Observationibus
indicavinius. E\ prolixiori illa Adonis orationo, a
Notkero descripta, nibil 1'suardus docerpsisse vido-
tur, praeler soluin Juliani imperalovis nomen, quo
martvrii teinpus insinuaret. Reliqua autom in toxtu
nostro posita RedcO vorba sunt, solain fracli calicis
reslaurati circumstantiam ex Gregorii Dialojjis ex-
primentia, quam ex ipsis Actis a sancto pontiiice ac-
ceptam, est plusquam vorosimile. cum ab Adone
etiam ex eodem fonte fusius enarrotur. Defonto au-
tem ipso, ut apud Mombritium tomo I, pag. 23i,
vulgatus est, dignam sua eruditione censuram tulit
Baronius in hodicrnis notationibus, doqua nos pliira
in Actis dicemus. Notanda interim in Thomasii Sa-
cramentario Donati memoria.
Romoe, Petri, jHliana; cum aliis xvni meminit Ro-
manum parvuin. Nec in re ditTort Ado,diserte itidem
Julianw scribens pro Juliani, quod nescio cur ab
Usuardo immutatum sit, qui CcTstora ad vcrbum ex
Adone prorsus desumpsit. Usuardum pr,e roliquis
secutus est Raronius ego nie fateor hactonus non
;
pcrspicere cur nomen alterum alteri praeferendum
RoswEYD., quem supra notavimus Afram v Au-
hanc textui puro subjicit
gusti prajteriisse, ita In
civitate Augustana, nalale sanctae Afra3. Qnx, cum
esset pagana et meretrix, per doctrinam sancti Nar-
cissi episcopi ad Ghristum conversa, et cum omni
domo sua baptizala, pro confessione
dita est cum
iribus puellis. »
PuLs.\NEN. in duabus primis satis purus est; ter-
tiam vero plane oinisit.
Ce.ntlle.x. • Roma), sanctorum martyrura Petri,
: heromum intravit et ibidem per sexaginta annos om-
Juliani cum aliis xviii. Apud Thusciam civitafe Are-
tio, natalis sancti Donati episcopi, et martyriSj sub
tempore Juliani. • describit. Obiit autem feliciter anno Domini ducen-
BafXELLEN., in Donato purus, Ililarinum (de quo
snperius etiam egit xvi Julii) hic deiiuo repetit, ut
cum Donato conjungat^ bis verbis « Et sancti Ilila- : cur hac die talis fiat commemoratio. Sequitur
rini monachi gladio necati. Insecunda purus est
• • Apud Tusciam civitate Arecio, natale beati Donati
in tertia, pro Aureliani, scribit Aurelii.
H.^GENOYE.N incipit: «Apud provinciam Retiaecivi-
tate .\ugusta, natale sanctie Afrae niartyris. Quac, cum
essot pag.ina et meretrix, per doctrinam et pr.edi-
cationemsancti Narcisci episcopi Jerosolymitani [me-
/«HS Gerundensis] ad Christum conversa est, propter
tymorem dyaboli quein \idit, et propter miracula
qnae a sancto Narcisso perspexit unde beata Afra
:
cum omni familia est baptizata, et pro confcssionc
Doiiiini igni est tradita. » Sequuntiir du;e ultim;c an-
nuntiationes satis puraj. Tuin de Donato etiam ferine
pure, sed adjungit « Propter quod plus octuaginta
:
pagani conversi sunt et ab eo baptizati. » Ilactcnus
nun absurde, sed qua3 doinceps habct, Donatos duos
confundunt, quos Greve.n. infra diversis characteri-
bns distinguit. Sic codex noster hic scribit • Hic
eliam orando draconom interfecit, et fontem per
draconem intoxicatum purga^ il. Tandem capite trun-
calus martyrium consummavit. »
Ayuici.NCT. in fine adjicit, quod
Aucta-
riis habent die praecedenti nempe
Item « Roma;,
; :
.sancti Hormisdae papae. Hic composuit clerum ct
psalmis erudivit. Sub hujustempore Anastasius im-
perator hjereticus percussus fulmine interiit. Ponti-
fex defunctus, sepullus est in ecclesia beati Petri.
M.\tri(;-C.\rtus-Ultkaject. • Traiisfiguratio Do-
:
mini. Alias ad diom praucedentem pcrtinet. (Qua)
etiani sunt verba illius codicis.j Donati cpiscopi et
marlyris.Fauslini marlyris.Pelri et Juliani inartyrum
cuin aliis xviii. «
Strozzi.\.\.; «InItaliaCuinis(aliiduocodices Flo-
RENTiM positionem omiltunt) passio sanctorum mar-
tyruin Carpophori, E\anti, Cassii, Severini et Sc-
cundini, qui passi sunt sub Ma.viiniano lyranno sa-
;
MARTYROLOGIUM. — MENS. AUfi, 342
A sit, qnidquid virumenuntient codices nostri omnes.
Superest quajstio alia, utrum bini hic nominati mar-
lyres inter anonymos xxv vel xxvi qui in Hierony-
niianis hoc die signantur, computari debeant item ;
an illi ipsi AuLrustae tribuendi non sint, ut paucis
commoiitatur Floiontinius. Sed h;oc inlricatioris iii-
daginis snnt quain feral praesentis nostri instituti
ratio. Ultima annuntiatio non minus Adoniana est,
qii;E in Romano parvo ita primitus habebatiir Me~ :
(liolani, Fausli m^irtiiris. ContvR vero llieronymiana
Faustini constantor scribunt, unde Adonem existimo
nomen suum mutuasse, qualeetiam habent Rabanus
et Xotkerus. Romanum hodiernum prajtulit Fausti,
pro quo MedioLinenses tabulas appellat Baronius,
quas alibi examinandas suscipiemus. llic pro re no-
stra, satis demon4rata est genuina et pura Usuardi
simplicitas. De Afra Auijnstana hoc die a Floro et
aliis relata, abunde diximus v Augusti. Quid autem
apud prsfatum Florum/Jassio Mammetis Coesariensis
B in Cappadocia hndie faciat, nescio spectat ad xvii
:
Augusti. WanJalbertus Afram cum Donato sic hac
die connectit.
Septenas pariter Donatus et Afra bcarunl.
AUCTARIA.
crilego. » Hi fermein Romano hodierno, Novocomo
: « tribuuntur.
Edilio LuBECO-CoL. sic incipit « Commemoralio
:
beatac Mariae Egyptiaca^. Haec anno ajtatis sua3 duo-
deciino parentes relinquens, Alexandriam civitatem
Domini igni tra- adiit. Et quia formosa orat et lubrica, corpus suum
decem et octo annos omnibus libidinosis actibus pro
temporali lucro exposuit, non excludens quemcum-
queiinpotentem.Quffi postmodum nutuDeiconversa,
nibushominibus incognita, durissimam poenitentiani
egit,cujus vitain Hieronymus beatus in Vitas Patruin
tesimo septuagesimo tertio in coena Domini quae ;
celebratur IV Nonas Aprilis. » Videibi. Addi poterat,
:
episcopi et martyris, sub Julianoimperatore et Qua-
^ draciano judice decollali. Hic etiam inter caetera mi-
racula, ut Gregorius papa meminit
in libris Dialo-
gorum, dum populo sacra raysteria tribueret, dia-
cono a paganis compresso, calix vitreus de ejus
manibus illabitur, et confractus paganisfecitcachin-
num, quein sanctus praesul, collectis fragmentis, pre-
cibus reparavit. » Sequentes duae purai sunt. Sequi-
tur de Afra, fere ut v hujus. Deinum « Eodem die,
:
beati Alberti confessoris, ordinis Carmelitarum. »
Vide Romanum et Castellani notulam.
(iiiKVE.N". « Donati episcopi
: et Ililarini raonachi
raartyrum sub Juliano. » Superflua est repetitio. « In
Anliochia, sanctorum Suflfroni, Veneriae et aliorum
sex. Item Julianae, Dyomadffi, Memmiai, Agapes et
:
aliorum martyrura. In Galliis civitate Rothoiuago,
depositio sanc Victrici episcopi et confessoris. Do-
i
nati episcopi Euriaj Epyri et confessoris. De hoc re-
fert Ilisioria iripartita libro ix, quod draconem
cunctis terribilrin sigiio crucis edito, in os ejus ex-
reli(iui in -rv
puens, sine mora extinxerit, fonteraque coinitibus
ex itinere fatiu'atis impetraverit. Civitate Messana,
beati Alberti de Trapano, ordinis Carraelilarum per
Siciliam prioris provincialis, sanctiraonia vit;i; et
•
miraculorum gloria insignis. Commemoratio beatae
Maria; .Egyptiacac. »
MoL.\.N. de Donato, post rcstaaravit, aliis littD-
« Ilic tentus esl a Quadraliano
ris texlui inscrit :
Augustali, siinul cura Hilarino monacho, jiissusque
est idulis sacrificare, quo renuente, jussit Hilarinum
tandiu fustibus caedi in conspectu ipsius, donec
emilteret spirilum, deinde bealum Donatum gladio
perculi. Quorum corpora Christiani venerabiliter
juxta civitalem sepelierunt. » Quae ex Adone con-
tracta sunt. In line « Anno Doinini .mcccxii dcposi-
:
 343
tiobeatissinii Alberti de monte Drepano^ presbyteri
et confessoris, sacri ordinis Canneli prioris provin-
mullis niiracuiis in vita et post morteni co-
cialis,
ruscantis. In Galiiis civitalc Rothoinagensi, beati
Victricii, pr?efata3 urbis episcopi et confessoris. »
Tuni rainoribus typis « Donati episcopi Euri;c
: nis civitate, depositio sancti Donatiani episcopi et
Epyri, » etc, ut Greven. supra. Di>inde: « Civitate
Novaria, sancti Godscalci martyris.ejusdem civitalis
episcopi, cujus passio habetur. » Editiones aliffi, in
fine « Civitate Messana in
; freto Siculo, depositio
yi Idus,
Rom;e via Ostiensi, natalis beati Ciriaci diaconi et
ginti, tempore Diocletiani imperatoris.
soris, qui, ut ejus gesta testantur,
ad praifatam urbem deveniens, ingentem paganoruin multitudinem verbo
convertit.
Ila legunt Praten., Herinien., Tornacen., Aniuerp.-Maj., Rosweyd., Belini editio prior, Greven. et Molun.
Locus ubi nunc legitur sancti Severi commemo-
a
ratio, erasus olim fuit. Item articulus sequens a ca-
pite ad calcem totus est scalpello laceratus, tacente
Sollerio et correctionera adinittente. Quinam olim
fiierunt sancti his locis memorati ? qno abierimt,
I{. P., tui illi antiqui codices, undesumendam
primigeniamUsuardi nativamque siinplicitatem? U-
Legendum essel Cijnaci, cum Praten., Rosweyd.
ct Belin.; sed pr.evalent alii, etiam dum errant.
Ostensi, vel Hostiensi alibi notatura est. Rosweyd.,
post diaconi, subjungit et martyris. Tenipore Diorle-
tiani imperaloris, legunt omnes, tametsi Ado distin-
ctissime scripserit MaximiniAugusli, quade realibi
De primo bic loco posilis,
sanctis martyribus,
Cijriaco, Largo et Smaragdo, cum Usuardo et aliis
martyrologisegimus ipso, quo marlyriura passi cen-
sentur, die xvii Kal. Aprilis, seuxvi Martii,ibique in
Observationibusnotaviinus,sociostnmexpressos tuin
anonymos, ex Beda, cum toto ferme elogio, in Ado
nein transiisse. Hac dieconfusa sunt multa, tura in q
Hieronymianis, tum in aliis, quoe iion est promptum
paucis explanare. Nonnulla satis accurale distinguit
Florentinius, sed ita, ut plura supersint. Beda, qui
jam citato die xvi Martii nomina (juinqne retuierat,
hic siinpliciter legit, Nalalis sancti Q/riac/, dubium
quodaraniodorelinquens sitne hic Cyriaciis idein, de
quo superius egerat. Quoe vcro adduntur sub Flori,
opinor, noinine, non raagnain lucein aiferunt, uti
nec Rabanus, sic post Bedam loquensquasi Cyriacus
hac die fuisset passus cura aliis xxi. Clarius paulo
Piomanum parvum Romai via Osliensi, Cyriacimar-
: tionem conlemptui exponant. Interim pro genuina
tyris cum aliis xxi, qunndo viii die mensis Augusli
rcconditi sunt. Sed neque sic diffiuuitas tollitur,
(jnaerendum restat quinara hic sint viginti illi et
unus, postquam idem Romanum parvuin citato xvi
Martii distincte meminit Cyriaci,Largi, Smaracjdi cl
Crescentiani cuin aliis xx. Nihilominus obscuritatis
habent quic Ado bic coramemorat, principio soluin
Cyriacum nominans cuin aliis promiscui sexiis xxi,
in fiiie autein ita scribcns Beatorum autem marly-
: ea gesta citavit Viennensis, qua3 apud nos mss. ex-
rum passiones, idest Cyriaci, Largi el Smaragdi suis
locis in proisenli Kalendario notatoi siint xvii Ka/.
Aprilis. QuKro iteruin. an hinc tuto conjici possit,
quod oinnes xvi Marlii rclati,hac die reconditi sint,
an soluin aliqui ? An itein soli Cyriacus, Largus ci
Smaragdus a papa Marcello depositi? An, ut notat
Bucherii Kaleniiariura, una recoiiilitisintsequontes
Ballestaria, Cyriaci, Largi, Cresrentiani, Memmicc,
Juliani el Smaragdi ? An polius quotquot in lliero-
nymianis hodie cnuraerantur ? Si omnes oninino
transpositos, aiit traiislalus dixoris, ^ix in\enics
numcruin, queiu ccrto slaluas. Si Notkeruiu acces-
USaARDI MONACHI 344
A beatissimi Alberti de monte Drepano, presbyteri et
confessoriS;, sacrique ordinis Carmeli per Siliciam
Prioris Provincialis. Qui genere, moribus, doctrina,
sanctimonia et miraculis Clarissimus, decessit anno
Doniini Mccxcii. » De Victricio, ut supra. « Catalau-
confessoris. Die septima, sacrosancti martyris Do-
mctii. » Deniqne minoribus typis < Civitate No-
:
varia, sancti Godscalci, » etc, ut cst in editione
prima.
Die 8.
sanctorum martyrum Largi et Smaragdi cum aliis vi-
» Apud Viennam Gallia3 urbem, sancti Severi presbyteri et confes-
causa Evangelii prffidicandi. laboriosam peregrinationcm suscepit, et
et miraculis ad fidem Christi
NOTiE.
B los in mediumprofer,ut soles, ostenta. Nihilne frau-
nonne Usuardi sijmmisla
dis hic et imposturae latet ?
suum stylum ad Usuardimun ac-
aliquis exstitit, qui
commodandum esse censuerit? Sed, amoto ludo, fatere
tandera lituras et einendationes nihil quidquam no-
putas cere Usuardini textus puritati, cum, quae totum co-
dicem descripsit, eadem correxit manus.
VARIANTES LECTIONES.
diximus. Molan. omisit imperatoris. Tornacen. pro
Severi, supposuit Severini. Ad prafatam urhem deve-
niens cum textu scribunt oinnes, exceptis Greven.
el Molan. qui habent, ad pnefatam ttrbem veniens.
Martirum, Viennam,Evangelii, etc, prstereo.
OBSERVATIONES.
seris, hic diem martyrii et translationis, ac marty-
rum numerum magisimplicare videbitur.Sic Noster
de translatione autelevatione corporum, nec verbura
faciens, rotunde scribit Romce via Osliensi, natalis
:
beati, etc, ac si de iis nunquara ante ineminisset.
Noininat autein tres praecipuos cuin aliis xx, adeo-
que colligit eosdein xxiii, quos xvii Kalend. Aprilis
ciiani collocaverat, ibi sub Maximino, hic sub Dio-
cleliano. Sed de persecutore et persecutione supra
abunde locuti sumus,nodos reliquosad Acta solven-
dos reinittiinus ubi de tota passionis ipsiushistoria,
;
ex integro erit disserendutn, quain correctioiie indi-
gere ad xvi Januarii, post Baroniuni fassus est
Bollandus. Et ille quidoni in Annalibus ad annum
ccxcviii, nuin. 13, et ad annuin cccix, nuin. Gsatis
oslondit, non pauca displicere, sed iis tam multa
addunt receiitiores crilici, ut totain ferme narra-
laterculi lectioiie stant codices citatioranes, a quibus
nam nonnihildistanl recentiores,in Auctariisproducondi,
qui auctorem corrigere volentes, translationein sub-
stituunt, a Marcello papa factam, ut inox patebit.
Quo bactenus dicta inagis involuta sunt, eo clarior
cst annuntiatio ultima ex iVdone, rescissis pauculis
accepta, quam ille priinus, ut pote sibi inagis notam,
.p. posuit, etcxcodein Notkorus totam descripsit Forle
stant, alia breviori, alia dilfusiori stylo composita,
qu;e quanti facienda sint, proprio locodecernendum
roscrvamus. Wandaibertus ita Cyriacum hic momo-
ral, quasi solus hodie colerclur, ot a priori divcrsus
esset; in quo fortasse antiqua Kalondaria secutus
cst, qualia a Frontone et Allatio edita sunt, plane
: CDiiformia Sacramentario Grogorii. Quid quod ct xv
Julii in !'ronloiiiano nolotur Cyriacus, oliam soius.
^ idos liic abundantoinalibi dissercndi materiam. En
modo ipsum Wandalberli versiculum :
liiiicrtnuii scius penelrat Cyriacus lioiiorcai.
 » »

34o MARTYUOLLHilUM. — ME>'S. AVG. 346

AUC TARIA.
PiLSANEM., in prima punis, sccundo loco ponit : A genera ungulis dctrahi, acdeinde usquc ad o.ssa la-
« Ilierosolyinis, passio sancti Quiriaci ppiscopi, sub niari et taniu vulncra vulnerihus inslaurari, usque
Juliano iinperatore. » Dpindo « Apuil Viennani Gal-
: duminvi,'icluin Dcospiritiim reddcret. » Vide
le sunerius
superius
lix' urbeni, sancliSe\eri piesbyteri et niarlyris :
» texlum noslrum i Augusti.
ibi sistens. Aquicint. in llni? « Item Agapoe virginis. »
:

A.NTrER!'. et MAX.-Lrin:c. texlui subdunl : » Iteai MATnir,.-CARTns.-ULTUAJE(:T. «Cyriaci, Largi ct

:

sanctcc Aijapiv; \irginis. Smaragdi inarlyrum, cum aliis xx.Severi prcshyteri

Mf.NKRAT. post textuni «Ipso die, sancti Juslini
: et confessoris, qui Vienna^ ingentem multitudinem
niartyris, cujus corpus roquiescil in inagna ecclosia ad fidcm convertit. »
beat;e Yirginis de Parisiis. » Hic repetilur qui a UtiiiELLiAx. addit in fine « Iteui sanctae Agapae
:

nobis positiis est i Auirusli, inier Auctaria Moi.., cuni
codein clogio, sed aliquantukiin correclo quia bac
die Parisiis colitur.
AnTIERP.-MaX., rLTUAJF.C.T.,LEYnK.X., LOVANIEX.,
ALiiEiui. etDAXic.sic priinain annnnliationein expri-
raunt • Romaevia Ostiensi,
: beati Cyriaci diaconi,
et sanctornm inartyruin Largi et Smaragdi.tpiando
a beato Marcello ccrpora corumlexata snntet veiie-
rabiliter tumulata.Passi sunt autem xvii Kal. Apri-
lis. • In secuiula satis puri suiit. In fine « Iteni,
virginis. » IIsc saepius recurrit.
;
Flohextix. « Anconae, translatio sancti
: Quiriaci
episcopi et martyris. Item sanctie Agapae virginis.
Editio Lubeco Col. « Ixoinai: viaa Oslensi, mil-
liario septinio,lranslaliobeali Cyriaci diaconi etsan-
ctorum marlyrum Largi et Smaragdi cura aliis vi-
ginti duobus, quando a beato Marccllo papa, corpora
corum levata sunt, ac venerabilite tumulala. Passi
sunt autcm xvii Kal. Aprilis. Ibec tamen dies cele-
:
B hator, hahetur. » In Severo pura cst. Addit iii fine :

sancta; Agapa- virginis. » • Eodeni die, sanctse Agapae virginis. In territorio

Cextule.\. « Ronia), natale sancti Cyriaci diaconi
: Trecassino, sancti Leonidis martyris. » Puto esse
[etl sociorum ejus, qui passus estxvii Kal. Aprilis, errorcm in nomine.
sed nunc, levatis a beato Marcello papa, et honera- RELiN.cditiosecunda infineadjicit : «Item Agap-
tius reconditis illorum corporibus, fit inajor cc]i> pa' virginis. Rourdogalis, depositio Mommurali ah-
britas, etconventus frequentior. Mediolani, sancli batis Floreacencis coenohii. »

Faustini inartyris. » Ex die praecedenti. < Viennae, Greven. «In Hungaria, adventus sanguinis Do-
:

sancti Severi presbyteri et confessoris, qui in vinem mini nostri Jesu Christi. Itcm festum quindeciin
Doinini a piimo mane usque ad vita) finein sollicite Auxiliatornm, quorum nomina ha'C sunt Gloriosa :

inserviens.mcruitcoronnri ApudColoniamTluiscine, Dei genitrixsemper virgo Maria, Blasius, Dionysius,

sanctorum Secundiani;, Marceilianiet Yeriani. » Yidc
die scquenti.
Bhuxellex :« Romre viaOstiensi.milliariosepti-
. Catherina, Margarctha. Ciriaci episcopi Hostiensis
mo, elevatio beati Cyriaci diaconi, ct sanctornin
Largi et Smar.igdi. Qui cum aliis xxi passi, xvii Kal.
Aprilis, liac die a beato .Marcello papa ipsorum cor-
pora levata, ac vencrabiliter tumulata sunt. VA in
Nycea Bilhinia'.sanctiArcisii confessorissub Licinio
persecutore. Qui relicla militia, solitariam vitam in
quadam turri pra^fahe urbis egiljtanlisquc! virlutihtis
claruit, ut dffiinonesexpellerctet draconem pcrimis-
set immanem. » In Sovcro purus, sic finit « Itcm,
Erasmus, Panthalcon, Yitus, Georgius, CirlacuSj
Christofcrus, Agatius, Euslachius, Egidius,Barhara,
etmartyris.Paymonisinartyris.ApudPhiladelphiamj
natalis sanctiLeonidis.Itein Justinimartyris.Itein ter-
ritorio Trecassino, Leovaldi martyris. Item Secundi.
Apud Anconam, translatio sancti Quirici episcopi et
martyris,de Jerusolimis ad pnefatam urbein. Agapes
viigiiiis. Itein, hoat» momoria! Hilgori confessoris,
ordinis Pra>dicatorum, lilii comilis. >
MoLAx. prima) annuntiationi ex Adone subjnngit
: lilteris Italicis
« Quoruin passiones suis locis in
:

sanctae Agapic virginis. » pr.^senti Calondario notal;c sunt. » Iii fiiie : « Item
IIaoe.novkx. : « Mom,c via IIosticnsi,tran3iatiosan- Agapx virginis. Bourdegalis, dopositio Mommurali,
clorum niarlyrum CyriacijLargiet Smaragdi,(juando ahhatis Floriacensisccenwhii. Ipso die, sancti Justini
a beato Mircello papa corporaeorum levata sunt, martyris, cujus corpus, requiescit in magna occlesia
ac \enerahiiiter tiimulala. Passi autem isti sunt hMt;oMari,c virginis, Parisiis » Vide h;cc eadem i:
.

sancti sub .Maximiano imparatore xvii Kal. Aprilis, Augusti in posterionhus Molaxi cditionihus. llfe
sed liaec eorum festivitas celebratur.» In Severo.satis porro hodie ideiii habenl iii textu quod supra. In
puruscst. Sequitiir « Ilcin sauctae Agapae virginis.
: fiiie : « Bourdogalis, depositio Mommoli, ahhatis
Tum : • Geranda, natalesancti
In Ilispania, civitale Floriaconsis cicnohii. Ilem sanct;c Agapue virginis.
Felicis niartyris, qiiem jussil indcx Decianus, suh Die octava, sancti /Emiliani confessoris in Cyzico.»
persecutiono Dyocleliani, posi illata lormcntorum 1:1 'lorologio adcitur litulus episcopi.

Y Idus. Uic 9.
ApudColoniani Tusci;c, natalis sanctorum Secundiani, Marcelliani, cl
Yigilia sancli Laurentii martyris.
Vcriani, qui tempore Decii, subconsulari Promoto primumcaesi sunt, deinie in equu'eo suspensi,et ungulis
abrasi, atque igne lateribus apposito assati, triumphalom martyrii palmam capite caesi meruerunt. Roma),
sancli Romani militis, qui confessione beati Laurcntii compunctus, poliit ab eo baptizari, etmoxjuhonle
Docio, cuni fustibus e\hihitus ac dccollatus est.

iNOT.i^.

lla, Praleii.JIerinieu., Anliicrp.-Major,njsw.vjil.,

D Ilem Anluerp.-Max., UUrajecL, Lvjden., Lovanien ,
Antiierp. cl Mux-Liibec, Munerat.,Grcccn.cl Molan. Albergm. et Danicus.

Notabis Rosweyd. puris annumerari, licet ah aliis
inaximo dilfont, n Jii vcrhis textus sod animntia-
tio;iu:n tniii-ipositiono naiii VvjHiam ad ullimum
:
locum liomannm ciprimoloco substituil.
rejicit, et
Sic ultimi sex codices medi;c iiot;c, Roinanum refe-
runt socundo loco. iSunc ad poculiaria. Rosvvcyd.
lcgit, Secundiani, et MarceUiani, cl Valercani, Et pro
YARIAxXTES LECTIONES.
Promoto, habct Promorio. Greven. Promocio, Molan-
, Promotio. Muiierat ccesi snnt primum. Autuorp.
lihrario sphalinatj rep3tit assali, hoc modo, atjue.
i(jne lateribus assati apposito assati. Qux omnia ac-
ciiratius in toxtii posita sunt. Grcven. ct Molan.
anlo confcssione, intorjiciuiit in, qui in confessionc,
ca-leri cuin antiquiorihus ct IXoslro simplicius. Sic
 » »

3*7 USUARDI MONAGHI 348

iidem ; cum fustibus exhibitus decollattis est, omissa A rat. in alio exceJens, nam post exhibilus subdit, ac
parlicula ac. Antuerp.-Maj. elsexuitimi expungunt tandem decollatus est.
cum, jubente Decio justibus, quod etiam facit Mune-

OBSERVATIONES.
Vigilia sancti Laurentii. Sic ponitur a Beda, Ro- loco, plura alibi discutienda supererunt sufliciat ;

mano parvo et Adone. Cur a Rabano pricterita sit, iuterim Notkeri censura, ita hac die scribentis. In
haud queo divinare, potius suspicarer non esse ge- Colonia, Faustini, Marcellini Secundiani, Veriani, ,

nuinam Bedaj annuntiationem. Nequesic tamende- juxtaMartijrologiumbeati Hieronynii. Cuma nostra-

sineretesse vetustissima celebritas, seu consuetudo tibus, apocryphorum deliramenta sectantibus, a beato
a primis Ecclesia^ temporibus frequentala, ut pro- Sixto propler continuationem temporum baptizati et
bant Kalendria Frontonis et Ailatii, nec non sacra- a Decio dicantur interempti. Quid proprie, aut quos-
mentaria a Menardo et Thomasio vulgata, quidquid nam hic impugnet Notkerus necdum satis perspe- ,

Hieronymiani codices de ea non loquantur. Hujus-
modi vigiliarum, ad unum et plures dies protracta-
rum originem, a Baronio verosimiilime explicatam
invenies. Citatos Martyrologos seqcitur Notkerus,
scd Noster adjungit titulum martyris. Wandalbertus
solum fiomanum hodiecanens, ostendit, in coenobio
suo Prumiensi, dum scriberet, ritum illiim necdum
fuisse receptum. De sequenti martyrum classe nihil
apud solitosUsuardi pr^cursores reperio. Florus sic
ctum habeo. Abitror tamen, ea die acta ab ipso
convelli, quae Sixti papaj tempora cum Decio conne-
T> ctunt, unde a Baronio ad annum ccliii, num. 29,
corrupta vocantur. Yide quye de iisdem Actis dis-
putavit Papebrochius tomo I Junii, a pag. 3i,quibus
accedere potest Tillemontius tomo IH, pag. 704.
Videisis plura in Natationibus Florenlinii. Caeterum
ex codicibus Usuardinis omnibus manifestissimum
est, sic Nostrum scripsisse ut tabula exhibet. De
,

breviter :Colonice, natale sanclortm Faustini, Mar-
cellini, Secundiani et Sixti. At enim hinc sua Noster
nequaquam accepit. Probabilius existimo martyres
jn textu expressos, ex Hieronymianis profluere, iii
quorum aliquo legeritUsuardus In Tuscia,Veriani,
Marcelliani, Secundiani,.. quos ut pnecipuos, quem-
admodum passim facere assolet, omissis reliquis ab
Epternacensi notatis , decerpseris. Cum vero alius
codex legeret In Colonia : has duas positiones ita ;
ipse in unam conjunxerit. Apud Coloniam Tuscice,
celebri martyre Romano, nulla plane diflicultas.
Signatur is ab Hieronymianis et Romano parvo sim-
pliciter. Beda coinpendioso elogio passionem com-
plexus est, a quo sumpserunt Rabanus et Ado, ex
: hoc Usuardus et Notkerus, servatis ubique iisdem
fere apicibus. Patet,Romani acta, Laurentianis im-
mista esse, ut proinde de utrisque eadem habenda
sit ratio. De Firmo et Rustico martyribus Veronen-
sibus aguntFlorus, Rabanus et Notkerus, sed ex quo
eos transtulerit Belinus, nescio certe ad textum ;

ac deinde ex repertis alicubi Aclis ologium suum Usuardinum nihil prorsus attinent. Nitidus est Wan-
conflaverit.Porrodepraedictorum Actorum veritate : dalberli de Romano versiculus :

utiet de controverso inceptietconsummati martyrii Romanus quinis martyr milesque refulgct.

AUCTARIA.
ToRNACEN., vix mcdia parte hodierni textus po- matus, ubi Deo donante, claris non cessal se mani-
sita, pergit deficere usqueadxxvi Septembris. festare virtutibus. » Eadem leguntur in Martyrolo-
PuLSANEN. sic iucipit « Vigilia sancti Laurentii
: gio Franciscanorum Salinensium. Et haec quidem de
Levitae et martyris. » In secunda annuntiatione ex- solo Secundiano.Saussayus inMartyrologio suo Gal-
punctum est elogium. In tertia de Romano pu- licano alia plane suggerit, dum ibi hac die ita
rus est. scribit In Jotrensi coenobio, veneratio sacratis-
: «

Centulen. : Vigilia sancti Laurentii. Romae, san-

« G simorum pignorum illustrium Christi martyrum Se-
cti Romani militis, qui confessione beati Laurentii cundiani, Veriani et Marcelliani, qui hodie Romae,
compunctus, petiit baptizari.. et mox jubente Decio imperante Decio, sub consulari Promotio fustibus ,

exhibilus cum fustibus et decoliatus est. » Dealiis igne, ferro excruciati demum capitis abscissione
,

egitdie prscedenti. aeternum gloriae diadema promeruerunt. Quorum

Bruxellen. « Vigilia sancti Laurcntii martiyris,
: corpora Roma inGallias advecta, illic ad veneratio-
qui ex numero omnium martyrum solus Vigiliam nem reposita, etiamnum eximio cultu cum plurimis
habet. Romae, sancti Romani mililis, qui a beato aliorum beatorum martyrum lipsanisconservantur.»
Laurentio baptizatus, mox jubente Decio Ca-sare, Quaenain hujus translalionis documenta supersint,in
fustibus caisus ac dscollatus est. « In aliis martyri- Apodicticis suis docere debuisset magni Martyrologii
bus ferme purus est, sed pro Veriani, qui in textu compilator, sed cum ha3c desint aliunde postea in ,

est, scribit Neriani. Actis nostris erunt conquirenda, quando et Italica-

H.xGENOYEN.in duabus primis satis purus, sic ter- rum urbium, de pretioso deposito contendentium,
tiam enuntiat « Romae, passio sancti Rom.ani mi-
; rationes accurate expendentur.
litis et martyris. Qui in passione sancti Laurentii EDiTioLuBECO-CoL.similisfereest Antcerp.-Max.,
compunctus,quia vidit juvenem pulcherrimum ejus etc, nempe quod Romanum secundo loco annuntiet
vulnera tergentem, et ideo se ab eo baptizari petiit In fine addit « Methis civitate, natale sancti Au-
:

et obtinuit, et idcirco a Decio Gaesare minore fusti- ctoris, ejusdem loci episcopi et confessoris. > Vide
bus est caesus, et quia fortis in fide fuit, jussil euu) die sequenti.
decollari. »
D Belin. etiam Romanum Tuscis praeponit. Tum in
Matric.-Cartus.-Ultraject. : « Vigilia. Romani fine : « Eodem die, Veronae sanctorum raartyrum
militis et martyris. Secundiani, Veriani et Marcel- Rustici ed Firmi.
liani martyrum. Greven. : « Apud Veronam , sanctorura Firmini
Strozzian. Veronae, sanctorum martyrum Ru-
: » martyrum. Qui ob Chrisli confessionem,
et Rustici
stici et Firmi. » Vide superius Observationes. subMaximianosuper testes accensas dutiusvolutati,
BuRDEGALEN. « Apud Brivam, sancti Martini
: cum in igno quoque sine laisione perdurassent,fusli-
marlyris. » Gastellanus vocat «Brivam Curretiam. » bus macerati, decollatione martyrii gloriain adepti
CoDEX Gastri Karoli « In suburbioLugdunensi, : sunt. In Alexandria, sanctorum Antonini,Tiburtini,
natale sanctorum martyrum Amoris et Viatoris. » Valeriani. Item, sancta) memoriae Erici,regis Daciae
Est haud dubie festum proprium loci. et martyris. » An non idem qui colitur xviii Maii ?
BizuNTicEN. de martyribus Tuscis refert verba Certe non videtur isesse. de quo in Actis xiii Mar-
textus, quibus subjungit. « Ex quibus SecunJianus tii, qui Perusii colitur. Illud, sanctce memoriw vide-
postea in Gallias in territorio Lingoncnsi est trans- tur aliquid aliud indicare, ut apud Greve.n. sonat.
lalus, et in ccenobio sancti Leodegarii gloriose ho- MoL-i.N. in fmc iEodcm die, sanclorum luarly-
;
 ::

349 MAnTYROLOGllM. — MENS. AUG. 350

rum Rustici et Firnii civium Perganiensium, Ve- A pag. 198. In editionibus aliis, sic habet t Eodem :

rona).• Tum iniiioribus typis • .Xalalo sanctoruin: die, Verona\ sanctorum martyrum Hustici ctFirmi.
Numidici prosbyteri et martyris cum aliis multis. Catalaunis civiiate, sancti Domitiani episcopi et con -
De quibus Gyprianus in epistola ad diaconos, presby- fessoris. • Ponitur in Romano.
teroset plebem Carthaginonsem. • Yide Ruinartium,

IV Idus. Die 10.

Romae via Tiburtina, nalalis beati Laurentii archidiaconi, qui praesente Decio imperatore, post plurima
tormenta carceris, verberum diversorum, laminarum ardenlium. ad ultimum in craticula ferrea assatus,
martyrium complevit. Eodem die Romae, militum centum sexaginta quinque.

NOT.E.
Codices puri sunt Praten., Herinioi., Antuerp.-Major, Hosweyd., Antiierpien. et Max.-Luhec, Mune-
rat., Belini prima editlo, Greven. et Molan.

VARIA.XTES LECTIONES.
Pro rj6H»-/iHa, scribuntBelinus et .Molanus Ti/bur- nuntiatione expungit martyres centum, legens, mili-
tim, Antuorp. el Max.-Lubec. Laurencii. Antuerp.- tum se.variinta (juinque. In Antuerp.-Majore deest
Maj. solus transponit, post plurima carceris tormenta. milituni. Belin. autem sic habet llomce, sanctorum
:

llerinien. Lamminarum. Rosweyd. exsecunda an- centum sexaginta quinque.

OBSERVATIONES.
De sancto Laurentio notiora sunt omnia, inquit B sius in fine dissertationis tertiae de epochis Syro-
Florentinius, quam ut aliquid addere oporleat. Sic Macedonum a pag. 394editionis Lipsiensis, subscri-
est nam Martyrologia nostra omnia, imo et Kalen-
; bentibus erudilis recentioribus, quoruin argumenta
daria vetustissima, ut est illud Polemei Silvii, ct suo tempore erunt expendenda. Quod sinec ipsa,
aliud a Bucherio edilum, item Carthaginense, Alla- quae Laurentium seorsimspectant, Actatutaripossit
tianum, Frontonianum, et Sacramentaria, gloriosis- mus, facile aliunde jactura compensabitur, ex to-
simam passionem unaniiniter rc-
tota Ecclesia ejus sanctorum Patrum elogiis, quae colligi coepta sunt
colunt; idque peculiare in hoc illustrissiino sancto intor selecta Ruinartii, a pag. 180.
observabis, quod solus ipse, extra Redemptionis Sequitur in Roinano parvo Etmilitum clxv. De
;

nostrae ot apostolorum festa, solus inquam, inter his nihil in Hieronymianis, nihilin Beda, aut Bedaj
morlales solemni ct universali cuitu celebritatein sequacibus. Ado primum de more secutus, sic legit
habeat, non clero solum, sed et populo praeceptam, Eodem die, Romae, mililum clxv, additque : Tunc
sive quod origine non Judaeo, decreta sit
soli ipsi, passisunt Claudius, Severus, Crescentio et Romanus,
fere prima in Ecclesia festivitas. Pr.elcr Ilierony- ipso die quo beat :s Laurentius, po.st tertinm diem
miana, sic de Laiirentio hodie Romanum parvum : passionis sancti Sixli. De his videnduin erit suo loco.
Rorrne, Laurenlii, archidiaconi martyris. Ado lotus Interim Notkerus postrema ista Laurentiano elogio
est in Actis fusededucendis, quorum poliorem par- attexuit, alteram annuntiationein sic eJFormans :

tem Martyrologium suum transtulit Notkerus. At

in
Nosler, compendiosiora sectatus, maluit Bedae elo-
gium transcribere ubi advertes, solam ex Adone Q
: nusquam apparet. Caeterum si solum numerum spe-
praefixam pal.ustram, seu mavis sepulturaj locum,
Rouue, via Tihurtina ; alque item ex eodem et Ro-
manoparvo, imoet aliquibus Hieronymianis, Archi-
diaconi titulum, jam oliin a sanctis Patribus raro
exemplo tributum. Noster vero, supra quam in
fontibus legerat, scripsit prmente Decio, Rabano,
Bedae verbis pressius inh;erente in quo nonquidem
Eodem die Romce, mUitum centum et quadraginta
quinque. Quae autem hujusmodi mutationis causa sit,
cles, non video cur Adoftem Notkerus deseruerit
unde suspicari licet amanuensis incuria male fuisse
transcriplum. Quod autem Claudium et socios a mi-
litibus cLxv discreverit, forte accidit, quod hosce,
licet eadem die, non lamen eodem tempore passos
crediderit. Certe ad Aureliani persecutionein eorum
; certamen revocat Baronius in Romano hodierno :

Decii prcesentia, sed Decii persecutio diserle notatiir, Recte, an secus hic inquirere supersedeo. Satis sit
ab Adoneetiain ex Actisexpressa, iisdein utrobique observasse, Usuardum Adonissectatorem perpetuum,
verbis Sub Decio Sed de liac re legendae omnino
: in mililibus illis martyribus ab ejus sententia non
suiitdiligentissimaeBaroniiNotationesad hancdiem, recessisse. Adnecti meretur metricum, quod Wan-
ubi ex temporum ralione facile evincit, nec Sixti. dalbertus cecinit Laurentii encomium, in quo solus
nec Laurentii martyrium cum annis Decii coiubinari canitur, nulla sociorum aut mililum clxv facta
posse, atque adeo pro Decii, scribendum Valerianij mentione.
ut el nos alibi fusius deducemus. Quanti porro fa-
cienda sint vulgata Laurentii Acfa, ex quibus ct alia Quarlis Laurenti merito splendescis opimo,
desumuntur,alibi a nobis citata, docebit Card. Nori- Ignem qui passus, torlorem vincis iniquum.

AUGTARIA.
PuLSANEN.legit, . beatissimi Laurentii. • Omittit D timumin craticulaassatusferrea, gloriosum et omnj
militescLxv, quorum locosuh^tituit • Apud Ephe :
laudedignissimumcomplevitmartyrium.Eodemdie,
sum, natalis.sanctorum septem Dormientium, id est Rom<'c, militum cLXv. .

Maximiani, Malchi, .Marlyriani, Johannis, Dionisii, Bhuxelle.n. textuisatispuro, solumadjicit: «Mel-

Constantini, Serapionis, et aliorum quatuor, quorum tis, Mauri monasterio, depositio sancti Victoris Me-
cestahabentur. • Cur illi auatuor adjiciantur, nescio. lensis episcopi et confessoris. » Lege Auctoris, ut
Vide Usuardum xxVii Julii. recte habent codices.
AnTCERP.-MaX., UlTHAJECT., LKVnEN., LOVAME.N., "^
HAfiENovEN. « Roma; in viaTiburtina, passio .san-
:

ALBEHG.etDA.Mc.toxtuisuperaddunt: «.Methis,depo- cti Laurentii martyris, qui a boato Sixto papa se-
silio sancti Auctoris episcopi. • Recte infra, « in cundo,ordiiiatus est archidiaconusEcclesiae Romanae,
Mauri monasterio. • qui et ofncium suum devote implevit, et ideo Sixtus
Centl'le.\. Roma;, natalis boati Laurentii ar-
: .
vadens ad passionem illi thesauros suos dimisit, ut
cliidiaconi, qui post plurima tormenlacarceris, vcr- illc pauperibus eos erogaret. Quod et fecit, et ipse
berum divcrsorum, laminarum ardontium, ad ul- pcrsignum cruciscaecos illuminavit, et pluresvcrbo
 ;» ,

351 USUARDI MOMCril 352

et exemplo ad fidem convertit. llic post carceres ot
diversaverberum genera, laminasardentessustinuit,
per vocem sibi loquentem divinam confortatus est,
et iterum scorpionibus cajsus est, et pro astantibus
oransincarceratur, et tunc in nocte Decio adducitur,
et omnia tormentorum genera aHeruntur. Et lunc
super cratem ferream Laurentius extenditur, furois
ferreiscomprimitur, ct carbones crati substernuiitur
A QuiHispanusgenere, puritate, innocentia vitae, liber-
tate [nii non liberalitate '?] operummisericordiae prae-
fulgens, pr*sente Decio imperatore, post plurima
tormeiita, » etc. In militibus clsv pura est. Sublit
in fine : « In Scotia, sancti Blani, episcopi et con-
fessoris. » Vide Castellanum.
B EDiTio ALTEiiA nltimaiM annuntiationem
Lix.
format in fiunc inoduin «Eodem dieRomae, ce ntum
:

etassatur, elsic martyrChristi illeconsecratur. Itein scxaginta quinque, et septeni Dormientiuin. » Divi-
Romai ipso die, mililum clxv. Metis, depositio sancli denda est constrnctio.
Auctoris, episcopi et confcssoris. » GiiEVEN. «Ilein sanctorum Ciaudii, Severi, Cre-
:

VicTORiN.. Reiji.x.e Suec. signatus num. 130, infi- scentiani [an non Creicenlionis '?| et Roinani inar -
ne « In Ephesina civitale, septem Dorraientium.
: tyrum^ Mettis, sancti Auctorisepiscopietconfessoris .

MATRic.-GARTUs.-Ui.TUAJEcr. « Lnnrentii mar-

: Apud Tuiigriin, sancti .loiniiis episcopi et confesso-
tyris. Romye militumcentum etsexaginta quinque. ris, qui et Agnus dictuses!. Hic cum esset agriola,
Hic semper aliquid deest. miraculo virgc llorentis, ad regimeu pr.efatje eccle -
Reg. Suec. sign. num. 428 « Parisius, susceptio
: siae assumptus fuit. In Scotia, sancli Blani, episcopi
sanct?e coronae Domini. » De hac nihil apud alios, ol confessoris. Trajecto sup^riori, translatio sancto-
speclat ad diem sequentem. ram Monulphi et Giindulphi, episcoporum et confes-
Vatican. signatus num. b') 49 « Apud Ephesum,
:
p 3 iruin. » Ponuntar xvi Julii, a Castell. xxvi.
sanctorum septem Dormientium. " Vide ad Pulsax. MoLAN. in omnibus editionibus hoc unicuai habet
Editio LuBECO-CoL. : Romae via Tiburtinn, na-
<r augmentum « Metis, depositio sancti Auctoris epi-
:

tale beati Laurentii archidiaconi, beali Sixti papae. scopi. » Gorpus quiescit in « Mauri monasterio. »

m Idiis. Die il
Romae Duas Lauros, natalis sancti Tiburtii, qui sub Judice Fabiano, cum nudis plantis super car-
inter
bones ardentcs ingressus, Christum majori confiteretur constantia, duci in terlium ab urbe iniliariura
atque ibidera gladio animadverti jubelur. Item Romaj, sanctas Susannae virginis, quee cum essel nobili pro-

sapia orta et beati Gaii pontificis neptis, martyrii palmam tempore Diocletiani, capitis obtrunca tione
promeruit. In civilate Gamberaco, sancti Gaugerici episcopi et confessoris. Apud castellum fibroas, sancti
Taurini episcopi.

KOTiE.
Sumilur textus ex Praten.; Herinien., Anliierp.-Mxjore, Antuerp., Max.-Liibex., Belin. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Quodalibide ria Tiburtina, id hic recurrit de Ti- C voluerint, psr in^ licet. Gziirilii, pro Gvijjriii, error
burtii. Belin. iterum et Molan. scribunt T;ih:irlii e^t in Bilino. Hieronym. Luoin., scripjit GiHrici.
Antuerp. Maj., Tibnrcii. Idom hic codex coastruclio- Djrmitavit Molan., dum et mirl'iris
legit episcopi
nem habot hiulcam et inutilam, nain ubi recle in sad a-;nita!n ojcitantiain in pojterioribui eJitionibu s
textu, cnni... Christum majori confitsretur conslan^ia, correxit. Addidit itoin in fine, Taurini, epis^opi et
siclegit Cliristuni confit-^retur instantia Vitiosaitem
: . confessoris, quae ultima vox ab3st ab reliquis coJi -
esl haec Herinien. periodus, seu perioJi pars ultiina, cibus p.'icterquiin ab Antuerp. et Max.-Lubec, qui
primae non quadrans, nempe, alqne ibidom cjladio annuntiatioiiein in principio mutil:int: Ipsj die, san-
animadverti fecit, \ti\) jiibetur. De Gaii, dictuin est cti Tanrini episcopi et confessoris. Omiies legunt
non semei, sequimur orthographiam;'codicum. la Ebroas pro Ebroicas, nec nielius in Autuerp.-Ma-
cimtate Cam?>m(co,disertep munt Praten., He,'inien., jore, Eborias. Aiius habot Ebora.
Antuerp.-Major et Belinus. Praeferant Caneraco, qui

OBSERVATIONES.
Tiburtii niartyris ita nieminere Hieronyraiana ali-
qua, ut Valeriani, Cteciliv sponsi, fratrem designare
plane videantur;unde mento suspicatur Fiorentinius,
ex incuriosi antiquarii imperitia, puta qui alium
ignoravit Tiburtium, socioruin is'oi'um duorum no-
mina ibi perperam intrusa. In iisdem Hicronymianis
statiinsubjicitur:iVato/is srt»cia?SHSrtHna.'. Beda.quain
potest brevissime, unaannuntiatione duas complecti-
tar .Ronue, sancti Tiburtii martijris et Susanna;. Non-
consignati sunt. D3 caetero ad textum quoJ attinet,
ex duobus Adonianis encomiis selectiora paucula
sumpsit Noster, eo modo disposita, quo in laterculo
repr;Esontantur. Plura ex iisdem et de raore libera-
lius hausit Notkerus. Nec apud Fiorura et Rabanum
dosuiit breviora elogia, qua? ad pr;Bsens institutum
[) nihil faciunt. Wandalbertus Tiburtium et Gaugeri-
cuin, qui sequitur, Susanna, n^scio ob quam cau-
sam, oinnino pr.ctcrita, sic cecinit :

nihi distinctius Romanum parvum de prirao llo-

; :
mw inter Duas Laiiros, Tiburtii martijris. De altera
Ei Susannai virginis martijris. De utroque dilfusas
historias Martyrologio suo inseruit Viennensis, qna-
rura priinain accepit ex Actissancti Sebasliani, apud
nos capite piMosertim 21 alteram ex ipsis, qura celu-
; rejecit, recle opinor, alias a Nokero verosimiliter
berrima vocat Molanus, inclyt;e inarlyris gesliSj vi-
denJis apud Suriuin, lauJalis a Baronio et majoribns
Ternis Uosque Ji'Clisihio pium peiis astra, Tyljiirti.
:
lixi el Gociicus 'Brabantice, Goerio, confessor
[possidet almus.
Gangericum Cameracensem episcopum Adoni tri-
buit Mosandri cditio, Rosweydus in appendicem
non practerraittenduin. Interimsignatur in codicibus
Ilieronymianis Luconsi et Corbeiensi recentiusab :

noslris;a nonnullis plane rejcctis, seda nobissubinJe
cxaminandis et illustranJis. QuiJquid vero de Actis
illis deinceps statuatur, veneranJam Susannx me-
moriain, pneter citala Martyrologia, eliain abunJe
coraprobant Frontinis KalenJariuin ct Sacramonta-
riaabipso citata, quo die in eodem KnlonJnrio Ti-
burtias commemoralur. Qui et ambo
anliquario superaJJitus necne, non disputo. Cre-
dorim ex simiii aliquo codice, forte Curbcionsi, ab
Usuardo acceptuin, in quo ct r((«/vHHsexprimilur,
aliis omiiibus .Martyrologis iguolus ])rceterquam
rioro, qui eum itaciun Gaugericocopulat, ut fratrcin
fuisse ariirmare non dubitet. Nota cst asserti para-
in Allaliano chrouisrai origo ex Actis nescio quibuSj a quoJain
m MAUTYMOLOGIUM. — MEiNS. AUG. 354

Adeodalo ita ailornalis, ut de suppositiono facile A inissioncni spectal a sanclo Clemonlo papa factani.
convincantur. Securius processit Xoster, niliilallir- Sincorior est (iaugerici Vila apml Surinm, scd con-
mans, quod ex certioribus monumentis aininde non Iracta ex. dilYusiori hisloria, suo teinpore a nobis
constet, el ea forte causa a confessoris. aut inartyris iilustranda. Alque hcccsulliciunt ad comprobandam
titulo studiose abstinuit. E\ elogio lloin. moderni totius textus origineni cl planc germanam ejussim-
solam eam partem suspectam habet Castell. quK plicitalem.

AUCTAUIA.
RoswEYD. de Tiburlio, te.vtui inseruit, « filii A Castellano vocatur Athmcta. In Gaugerico,purus
Chromatii Urbispntfecti.docti asancto Sebastiano.» est. i

CaHera satis pura sunt usque ad finem, ubi solaan- Matrui.-Cartus -Ultraject. «Tiburlii martyris :

nuntialio ultima dosideratur. inclyti, de quo in gestis boati Sebastiani leguntur

PcLSANF.N. purus cst usquc ad SusamKe virginis, multa pricclara opera similiter de Chromatio patre
;

desnnt reliqua omnia. ejus. Gaugerici episcopi et confessoris. Rom3e, Su-

McxEu.xT. textui puro adnectit « Parisius, su-
: martyris. Feslivit.as Corona) Do-
sann.T) virginis ct
ceptio sacra) spinea) Coron^e Domini, ab inlidelibus mini. Taurini opiscopi et coiifessoris. »
per beatiim Ludovicum Francorum reijcm fooililer CoDEX D. Le Mare signatus A qui fuitcollegii Ca-
ereptjc. Cujus cujus pars) honoralur el
(quae, vel nonicorum Augustoduni : « EodiMu die, Andeolus
colitur in sacrosancla capella palatii Parisii, ibiquc martyr veneratur. • Vide i Maii.
reqiiiescit. • In Vatigax. deest Gaugerici et Taurini.
tiREVEX. in fine eliam attexit « Civitate Parisius,
: B Ughelliax. « Civitate Parisiis, translalio sanctae
:

translatio sancta; spinere Corona) Domini nostri Jcsu spinea; Coronae Domini nostri Jesu Christi. »
Christi. • Caulior Molax. a textu exclusit. Luxoviex. « Civitate Metis, doposilio sancti Au-
:

AxrL'ERP.-MAX.,ULTRAJECT.,LEYDEX.,ALBEnGEX.et toris episcopi et confessoris. » Vide qua3 diximusin

Daxic. in tribus primis satis puri, sic ullimam for- Auctaiiis diei praicedentis.
mant : « Apud castellum Ebroas, sancli Taurini epi- Editio Lubec.o-Col. : « Romae interDuas Lauros,
scopi, quem beatus Dyonisius ordiiiavil, et eidem natale sancti Tiburcii martyris, filii Chromatii Urbis
orbi episcopum destinavit, ubi glorioso ccronatus praifecti, quein erudieruntin fide Sebastianus, bea-
martyrio, nmltis fulget miraculis. • llaec etiam co- tus Tranquillinus, et gloriosus presbyter Policarpus.
dicum aliorum sententia est. Hic sub judice Fabiano, cum nudisplantis super car-
In LovAMEx. tota lia-cannuntiatioexcidit, utferme bones ardentes ingressus, (Jlhrislum majori conflte-
solet ncmnulla corripere. retur constanlia, » etc. Et post jubetur inserit « et :

Cextilex. « Roina; inter Duos Lauros, sancti Ti-

: a quodam parente Christiano in eodem loco speli-
burtii marlyris, filii Chromalii Urbis praefecti, qui tur. De Susanna, eadem ferme liabet, quae Hage-
»

per bealum Sebastianum eruditus in fide, illustre xoYEN. In Gaugerico, pura est. De Taurino, ut Ax-
duxit martyrium. Eodem die Uomae, sancts Suzan- tuerp.-Max., etc. « Parisius, translatio Corona^ spi-
nae, qnx Romani imperatoris sprevil conjugium, ul neae Domiiii nostri. Treverisinm.ajori ecclesia, trans-
Christi Dominisortireturconsortium. Cameraco,san- latio capitis sancti Mathi.ne Apostoli. »
cti Gaugerici episcopiet confessoris. » In margine re- Grevex. : « Cromalii Urbis
proifecti, patris sancti
cenliori manu adjectum: « CivitateEbroicas, sancli C Tiburci cummultis. Qui, ut Ado, consilio (iaii
aliis
Taurini episcopi et confessoris. » pontilicis, immanitalem persecutionis declinantes,
liuixELLEX. incipit « Ci\itate Carneraco, deposi-
: in (jampaniam profecti, per mullas tribulationes re-
tio sancti Gaugerici et confessoris. » De Tiburlio, gnumDei introierunt. Apud Aquilegiam, sancti Cro-
posl, marlyris, interjicit « Filii Chromalii, Urbis
: macii episcopi et confessoris, ad quem exstant beati
praefecti. (jui juvenis subjudice Fabiano, dum nu- Ilieroiiymi qu.odam epistola;. Secundum Otalogum
dis, • etc, ferme pure. In Susanna, eliam recte. De saiictorum, hic evigilatio, vei invcntio septem Dor-
Taurino, ut Axtlerp.-Max., etc. mientium, apud Ephesum. Trevcris, in majori ec-
Hagexoyex. « In civitate Ebora, sancti Taurini
: clesia, • etc, ut supra.
episcopi et martyris, qucm beatus Dyonisius apud MoLAX. de Susanna ex Adone aliis litteris textui
castelium Eboras misit, et eumdem ordinans urbi admiscet: « Ejus corpus collegit Serena Augusta
episcopum, ubi glorioso, etc. Romae inter Duos Lau- noctu, et manibus suis cum linteaminibus ct aromas
ros.natalissancli Tyburcii maityris.Tyburciusfilius libusornavit sanguinem vero martyris, qui elVusus
;

fuit Cromacii senatoris, viri noljiiissimi. (Jiii cuui fuorat, in loco domus sua) velamine detersit, ot po-
ad praedicationem sancli Sebastiaiii conversus esset, suit in capsa argentea in palatio suo, ubi die noctu-
post sanalionem patris sui, tantani in Christi fidc que, furtivis orationibus semetipsam Dominoeirun-
devotionem accepit, ul cum omnes
Christiani de debal. • Item de Gaugerico « Qui xxxiii annos :

Roma fugerent, ipse amore martyrii solus in Urbc Cameracorensem rexit ecclesiam et vita; sanctilate
remansit. Ilic traditus a Torquato, falso (Jiristiano, conspicuus extiiit, et clarus miraculis in paco quie-
Fabiano prjefecto, qui fecit illum nudis, elc. Ilcm D \it. » Tum in line « Parisiis, susceptio sacr;c spi-
:

Rom.-B, sanclje Susanna; virginis et martyris. (Jua; neje Corona;, » etc, fore ut Muxerat. « In Sarclii-
fuil \irg(j nobilis et pulchraj et pelobatur uxor a nio, translatio corporum, sanctorum Trudonis ot Eu-
Dioclcliano, Maximiiio filio suo. (juae virgiiiitatem cherii confessorum Christi. Ipso die elevatio eorum-
ser\are docta est a patro suo sanclo Gabino,i'l patruo dom sanctorum, qua; facta ost solcmniter a domino
Gayo Sorena impeialnco. Et
suiiiino ponlilice, el a l'iodulpho, Loodiensi episcopo. » ilaoc eadem omnia
quia consentire noluit, lam pro virginilate, quam referunt (luoque posleriores editiones, in quibus
pro fide, iiiaiidita lormenta passa est. No\issime priijlorca aliis eliain ty|)is de Taurino attexitur :

gladio vilam linivil. • Do Coruna idoin habet quod « Quem beatus Dyunisius ordinavit, ol eidem urbi
Greve.x. • llom iii Scotia, 3anct.« Arala; \irginis et episcopuin doslinavit. » Ubi .advertis rescissa esse,
sanctimonialis, quaj invocatur ad liberationem ca- qiiai dogloriosoTaurini martyri(j alii codices certa-
ptivorum, et sutlragatur liominibus in pestilenlia. • tim adjunxerant.

Pridic Idits. Die 12.

In Sicilia civitate Cathina, natalis sancti Eupli dicaconi, sub Diocletiano ct .Vlaximiano Augustis, qui cum
diutissime pro confessione Domini torqucretur, tandcm martyrii palmam gladio cajdente pcrcepit. Apud
Augustanam uibemj sanctaj Ililaria) matris sancta) Afiic martyris, quco cum ad sepulcrum illius oxcub.a-
355 USUARDI MOxNACHl 356

ret, ibidem pro fide Christi a persecutoribus igni tradita est, cum Digna et Eumenia et Euprepia. Passi sunt
item eodem diein praefata civitateQuiriacus [Bouillart, : " eodem die passi sunt Romse sub praefecto Perti-
nace Quiriacus, efc.], Largio, Crescentianus, Nimmia, .luliana cum aliis viginti. Item urbeFalari, passio
Graciliani et Felicissimse virginis, quorum ora primum pro Christo lapidibus contusa, dehinc gladio per-
cussi, optatam martyrii suscepere coronam. In Siria, sanctorum Macharii et Juliani.

NOT.E.
SoVi Herinien., Greven.et Molan. omninopurisunf

» Pro eodemdie passi suni Romce sub prwfecto Per- horum videre memini in Actis B. Mar-
nescio. Nihil
tinace, quae suo codici Usuardus addidit, in Carolino apud Monbritiuin, nec uspiam alibi. Sed h<£C
celli
aulographo sic erat Passi sunt ilem eodeni die in
: omnia argumento sunt Usuardum ex Adone aliisque
prcefata urbe. Correctionem ab Usuardo factam esse Maityrolngiis sumpsisse quae pro suis uteretur, cum
nemo sanorum oculorum dubitaverit. At unde didi- nihil melius habuit multaque iegisse, quae nunquam
;

cerit eodem die passos illos esse marlyres, praefe- illi legerant. Utinam quae sanctorum illorum marty-

ctum Urbis tunc fuisse Pertinacem Nimmiam et ; rum Acta vidit. ea nunc e tenebris prodirent. Nam in
Julianam aliqsque viginti socios Quiriaco, Largioni iis quae sunt edita, quot versus totidem fere fabulae.

et Crescentiano adjungendosesse omnesdeniqueil-

; BOUILLART.
los martyres die xii Augusti in ccelos migrasse, plane

VARIANTES LECTIONES.
Male ab Herinien. scribitur Sycilia, male a Gre-
ven. Cachyna ; nec bene in textu Cathina, vel Calina,
his tamen modis, et primo praesertim, legunt omnes,
alibi paulo melius civitate Cathanensi^un. Eupoli ha-
bet Greven., et sic est etiam in Ilieronymianis. Po-
sui f/t/aricBCum Greveno et Molano. Herinien. habet
Hilarce, alii Hylarce et Hylarice. Sequens constru-
ctio, Passi sunt item eodem die in j)rcefala cioitale,
Usuardina est, ut infra ostendam. Molan. neglexit
particulam iteni ; Hcrinien. autem scripsit, in prce-
fata urbe. Recte expressa sunt quinque martyrum
nomina quidquid codices aliqui varient, inter quot
Molan. legit Nymmia. Idem pro Falari, substitui.
Phalari ; neutrumforte convenit, ut censetBaronius
Nescio an id adverterint codices aliqui, qui palae-
stram expunxerunt. Quorum ora primum, etc.^ om-
nibuscoinmune est, Molan. transposuit, quorum pri-
mum ora. Rursus Molan. cum Greven. et aliis di-
screpant, legentes, oplatam martyrii suscepere j)al-
mam. Heriniensi subscribunt plerique in, optatam
martyrii suscepere coronam, ut est in textu. De Siria
et Macharii, alibi dictum est.

OBSERVATIONES.
De Euplo, Euplio, vel Eupolo agunt Kalendaria B ab ipso, inquam, Usuardo correcta ? Quid de his sen-
passim omnes post
Allatii et Frontonis, Martyrologi ti.im, in praefationeabunde explicui. In medio sunt
Hieronymiana,in quibussociaeadjungunturiVericirtet sanctaj Afrae Augustana^ Acta a Marco Velsero notis
Veneria, reliquis omnibus incognitae, imo Actis ip- prae oculis habuit Usuardus, non
illustrata, qu;e si
sis, qua? laudata et expensa invenies tomo I Februa- potuit non scribere prout est in textu. Si dicas Hie-
rii, pag. 598, ubi a Bollando in exemplum adducun- ronymiana ipsum consuluisse viii Augusti jam dies ;

tur, ex (]uo liberiores Metaphrastis interpolationes
dignosci queant. Egregium thesaurum primus effodit
Baronius publicique juris fecit in Annalibus ad an-
num cccui, a num. 146, ex quo accepere Surius, et
novissime Ruinartius inter Selecta a pag. 437, prae-
missa admonitione, additisque observationibus, suo
tempore usui futuris, cum editione Grieca a Colete-
rio procurata. Porro ex laudatissimis illis Actis
succinctum elogium texuit Beda, prolixius Ado
utrumque, ni fallor, vidit Noster suaque inde de- ,
cerpsit. Nec Wandalbertus illustrissimum martyrem
praeteriit, hoc eum versiculo honorans
Martyrii palmam pridie capis Euple
Quae de Hilarm subjiciuntur, proprie Adoniana
sunt, ex Actis sanctae Afrae, deqaibussupraegimus,
desumpta, et ab Usuardo ex Adone ad verbum de-
scripta, sicut proinde nulla subsit diiTicultas. At non
transponit, imo duas classes confundit, et forte etiam
tertiam, quae in praedictis Hieronymianis anonyma
ponitur vii Augusti. Salebras hic video et praeripi-
tia, quai explanare non satis obvium erit, nisi mar-
tyres quinque et viginti nostri Augustani a totidem
Romanis ex parte fere synonymis (de quibus ad vii
Augusti) distinguantur. Legat curiosus indagator ea
quae notavit Florentinius citatis illisdiebus vii et viii
;
Augusti. Nos reliqua ad majus Opus rejicimus, nihil
interim dubiide Usuardi mente, sive is vera scripse-
rit, sive erronea. Atque hactenus fontes quidemerui-
: mus ; verum unde Gracilianus ille aliis Gratilianus
et Felicissima in laterculum
transierint , prorsus
perennem.
p ignorare me fateor, indubitata tamen esse ipsius
Usuardi verba codicum omnium consensus apertis-
sime evincit. Quae sit ea Falaris, vel Falare, viden-
dum in Notationibus Baronii. Actissubinde perpen-
sis, videor p«sse conjicere, Usuardum ea vidisse,

ita promptum est decernere, quid sibi velit comme- quae apud nos exstant mss. non una quorumque spe -
moratio tertia in codice Pratensi evidenter corrupta, cimen habes ad xv Maii tomo III, pag. 458, in Euti-
teste clar. Castellano, qui in praetenso illo autogra- tio. Sola nota anni quarti Claudii, ab omnibus con-

pho deprehendit, erasa fuisse verba omnia inter Eu- stanter signata, visa est Tillemontio tomo V, pag.
prepice et Quiriacus, ibique substituta haec, pressius 126, intolerabilis. Non desuntalia, prudenti examine
disposita Eod. diepassisunlRomcesub prcefecto Ver-
: suo loco subigenda. Macarius et Julianus ab Hiero-
tinace. Qua
in mutatione, Pratensi de more astipu- nymianis, Romano parvo, et Adone laudantur. Ex
lantur Antuerp.-Major et Rosweyd. At ex reliquis postremo totidem verbis acceptos credimus. Notke-
omnibus certissima videtur Usuardi lectio. Quaeri rus Hieronyinianorum verba transcribere maluit. De
posset an vera ? An non ab ipso (ut forte quis volet) his duobus ultiniis nihi I hactenus reperi.

AUCTARIA.
pRATEN.,ANTUERr.-MAJ. Ct RosWEYD habent eam D PuLSANEN.,in primaet ultima annuntiationc pu-
mutationem,dequa dixisuperiusinObservationibus. rus, intermediis omnibus caret.
RoswEYD. praeterea in linesubdit « In Aquitania, :

sanct* Radegundis virginis. » Vide Usuardum die Antuerp. etMAX.-LuBEG. Tototextu satispuri, in
sequenti. eo deficiunt, quod peuultimam annunliationem con-
 »

357 MARTYHOr.OfilUM. — MEx\S. AUG. 358

« Eodemdie, sancti Ethehvodi.»

trahant, hoc modo : « Iteni, passio Giaciliani et Fe- A .\ltemps. : Vide
licissiuiae virginis. > i Civitate Cantuaria, sancti Lamberti ar-
.\ugusti. «

Mlnehat., sive amanaensis, sive typographi vitio, chiepiscopi et confessoris. »

connectitilisparata, nam post, cum aliis viiiinti, im- Florentin: «Incivitate Assisii,natale sanctai Claraj
mt»diate subjicit: • Quorum ora primnm pro Cliri- virginis. Quae fuit prima planta ordinis pauperum
sto, » etc, omissis iis, quae erant interponenda, dominarum quae et vita et miraculis claruit. Migra-
nempe: « Item urbe Falari, passio Graciliani et vit ad Dominum, anno Domini .mccliii. »

Felicissimaj virgin s. • EoiTio LuBECo-CoL. iucipit Colonia Agrippina, : •

Antuerp.-Max. post Eitprepia, ex Adono altoxit, commemoratio sanctai Ursula) reginae et sodalium
« quse fuerunl puellcC sanct* Afra;. » De Graciliano ejus undocim millium virginum in ecclesia earuin-
et Felicissima omitlit positionein, seu locum certa- dem. • In Euplo pura est. Sequitur « In Assisia :

minis. In fine autem: « In Assisio civitate, natale civitale, natale beatae Clara3 virginis, » elc, ferme
beataj Claree virginis. » ut supra Antuerp.-Max. Tum « Apud Augustanam :

Ulthaject., Levden., ALBERG.etDAXic.incipiunt: urbem, sanctae Hilariic, malris sanctaj Afraj marty-
« In Assisio civitate. natale beata; virginis Clarce. ris. Qu;e cuin sancto Dionysio fratre ejus et pluribus

Qwx beati Francisci pr.edicationem audiens, et poe-
nitentiam videns, facta est ejus lilia spiritualis, et
sanctic primiceria pauportatis. Ha?c ordinis paupe-
rum dominarum fundamonlum, et gloria, onmis por-
fectionis speculum exstilit et lucerna. • De reliquo
similes sunt Antcehp.-Max. Sed Alberge.v. aliis de-
fectuosior, in penullima habet hoc solum • Item
passio sanctorum Graciliani et Felicissimac virginis.»
LovAMEN., in prima purus, omisit elogium Hilariae
aliis beatam Afrain sepelissenl, et ad sepulcrum
ejus occubarent, ibidem comprehensi, et dum idolis
immolaro nollont, a pcrsecutoribus igni traditisunt
cuin beata Digna, Eumonia et Euprepia, quai fuerant
B puellae sanctaj Afra;, et ibidem oinnes simul honori-
fice sepultae. Passi sunt, etc Civitate Salari, passio
:
sanctorum Graciliani et Felicissimae virginis. » In
ultiina post Juliani, addit confessoris. Denique sub-
dit «Eodem die, sancti Vuiberticonfessoris. » Gre-
:

et reliquaeo spectanlia. De Graciliano, etc.j ut An- VEN. infra scribit Wiberti.

tcerp.-.Max. Item in fine de Clara. Belin., in textu non oinnino purus, Augustanis
Centllen. « In Sicilia civitate Catinas, passio
: immediate subnectit « In Syria, sanctorum Ma-:

sancti Euplidiaconiet martyris, tempore Diocleliani
sub judice Calvitiano. In Siria, sanctorum .Macarii et
Juliani. Eodem die, sanctae Hilariae matris sanctae
Alfne, quae passa est per ignera cum Digna, Eumenia
el Euprepia. CivitateFalaret, passiosanctorumGra-
ciliani et Felicissimae virginis.
chari etJuliani. » Deinde: «Incivitate Assisii, san-
ctae Clarae virginis, prima planta ordinis pauperum
dominarum, quae vita et miraculis claruit. Item urbe
Falario, passio sancti Gratiani et Felicissimae virgi-
nis. » Lege ut habent alii supra.
Greven. «Eodem die, Porcari abbatis monasterii
:

Bruxellen. in Eupli, quem Emplixocat, nonnihil
interpolatusest. In Hilaria, ut Antuerp.-Max. Sequi-
tur: « Romae, sanctorum Crisanti et Dariae virginis.
Qui cum nullo genere tormentorum Ia}di possent, ju-
bente ^'oiiieriano tandum pro Christo terra et lapi-
dibus obruti sunt. • Agunt de iis hodie Hierony-
niiani. Colunturin HomanoxxvOctubris; Noster eos
refert i Decembris. In Graciliano et Felicissima in
Macaria, et Juliano purus est. Tum: < Apud Assi-
siumcivitatem, depositiosanclae Clarae virginis. Quae
fuit filia spintualis primogenita beati Francisci
paupertatis et omnis perfoctionis speculum et lu-
corna. Apud monles Ilannoniae, translatio beatai
Waldetrudis electae, et neptis beat^e Gudilae. » Vide
ii( Februarii et xxviii .Martii.
Hagenoven., in tribus primis, non nisi modice in-
terpolatus, sic prosequitur « Item passio sanctarum
: nis, priin-e plantae ordinis
Gracilianae et Felicissimae virginum. > De Macario
et Juliano, pure. In fine de sancta Clara, ut An-
tuerp.-Max., etc.
ViCTORiN. Re8. Suec. sign. num, 130: « Item
et
passio sancti Graciliani et Felicissimae virginis. »
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Clarae virginis de
; bit
Lirinensis et martyris, cum sociis monachis quin-
gentis, sub Geiserico Wandalorum rege pro fidei ve-
ritate coronatis. Item Wiberti confessoris. Apud
Assisium, transitus beatae Clarae virginis. Quae cum
esset annoram xviii relicto saeculo, nuptiarumque
Q copula, immortali sponso Christo persanctum Fran-
ciscum consecrato, ordinis pauperum dominarum
;
fuiidainentum, gloria et regula, omnisque perfectio-
nis speculuin facta est Tandem, in sancto proposito
exactis xlii annis quievit, miraculis multis coru-
;
scans. In Praga Bohemiae, sanctae Agnetis virginis.
Apud Coloniam Agrippinam, commemoratio secunda
beatic Ursulx^ rcginiB, etsodalium ejusundecim mii-
lium virginum in ecclesia earuradem. » Haec Coloniae
propria saepe repetuntur.
Molan. : « In civitate Assisio^ sanctae Clarae virgi-
pauperum doininarum,
quaevitaet miraculis claruit. lotro monasterio, san-
ctae Aglibertae abbatissae. Eodem die, Porcarii abba-
tis, » etc, utsupra Greven. Vide Acta apud Surium,
In editionibus aliis, initio aliis litteris praefigit, quae
de Clara prius in fine posuerat. Ilic autem, sic scri-
« Eedem die, Porcarii abbatis monasterii Liri-
:

ordine Minorum. Hilariae inartyriscum aliis tribus. nensis et martyris. Jotro monasterio, sanctae Agli-
Quiriaci, Largionis, Crescentiani cuin xxii martyri- D bertaj ahbatissie. Die duodecima, sanctoruin inarty-
bus. Graciliani et Felicissima? martyrum. » rum, Photii et Aniceti. Montibus Hannoniae, trans-
In Vatican., num. 5949, deest Graciliani, et Fe- latio sanctae Waldedrudis. »

licissimai. Nescio an reliqua pura sint.'

Idibui. hie 1

Rom», martyris, qul pro confossionis gloria, jubente Valeriano praeside, ligatus pedes ad
beati Ypolitl
colla indomitorum ejuorum, sic pcr cardelum et tribulos tractus emisit spiritum. Passa est etiam Concor-
dia nutrix ejus, qua; ante ipsum plumbatis cKsa martyrizavit : et alii deccin et novein de domo ejus, qui
simul decollali sunt. Eodem die Forosillae, natalis sancti Cassiani, (jui cum adorare noluisset, vocatis pucris,
quibus docendo exosus fuerat, data est facullas euin pcrimendi, quorum quanto infirmiorerat manus, tanto
graviorem martyrii poenam dilata morte faciebat. Pictavis, sanctae Hadegundis reginae , cujus vita virlu-
tibus et miraculis late claruit.

notj:.
Consonantcodicesferraeomnes,Pra<en,,//(TmjeH., Munerat.,Greven. el Molan. Accedmt Antuerp.-Max.,
Antuerp.-Major, Rosweyd., Antuerp. et Max.-Lubec, UUraject., Leyden., Lovanien., Albergen. et Danicus.
' iEquali quidem, sedcerte non cadein manu ad- dila cst huic arlicuio sancta Radegundi.-j ;
quara
359 USUARDI MONACin.
tamen ut ab Usuardo scriptain admitlil Sollerius A derevaloat.NecullumhujuslituraeinDervensi codice,
,
nulla interim pristiiiae liturtB facta inentionc, quam vestigium quamvi-; omninoduo ver-ns erasi fuerint.
dissimulat, quotics nihil in suis codicibus occurrit Fuerunt ij,Mtur erasi ante ullum aliad exemplum.
quo Pratensi codici actionem interpolalionis inten- Ergo ab auctore. BoUILLART.
VARIANTES LECTIONES.
Solus Molan. recte llippolijU : Pratcn., HippoUli ;
Greyen., HipoUU; Herinien., YppoUU: reliqui omnes
cum Ilieronymianis, ut est in textu hic, et xxx Ja-
nuarii. Antuerp.-Maj., qui confessoris, etc, omisit
pro. Rosweyd. Ugalaspedibus... sic per cardos, pro
carduos, ut habet Beda; Cardetum scribunt omnes,
Ado Carduelum, neutrun) placet. Equorum indomi-
torum est in Antucrp.-Majore. De Concordia legunt.-
Greven. et Molan. quce anle, pUunhatis ccesa marty-
rium sumpsit ; RosTveyd. et Munerat. ullima etiam
mutant martyrizata est; Antuerp.-Max. cum reliquis,
migravit ad Doudnum. Rursus hi omnes cum An-
tuerp. et Max.-F^ubec. habent, c\ui simulcum eo de-
coUati sunt. Sed aliter invertunt Greven. et Molan.
decollati siint siinul, et aUi clecem et novem. de domo
ejus Antuerp.-Maj. et aUi, male legit el aUos. Foro-
OBSERVATIONES.
Inter illustres Ecclesi?e martyres plane numeran-
dus est HippoUjtus, in vetuslissimis Kalendariis et
Martyrologiis omnibus laudalissimus ;
quidquid de
Aclorum ejus \eritate, eorumque cum alterius pre-
sbyteri llippolyti marlyris Ostiensis identitate ex
martyrologorum confusione merito disputetur. Hie-
ronymiana id rursum peailiarebabcnt, quod socios,
et quidem expressis nominibus, ei conjungere vi-
deanlur, quorum nulla apud reliquos nicntio, placuit
Usuardo Beda; encomium, quod ab ipso ex longiori
Adonis bistoria eleganiius contrahi non poluisset,
servatis plerisque Actorum ibi relatorum verbis.
Dubium hiiic suboriri natum est, an vere elogium C
istudBeda? tribuendum sit. At cum idcm el Rabanus
referat, f;icile lollilur quidqiiidprima fronte diffi-
cullatis occurrit. Nolkerus Adoni quain Bedse con-
formior est, errans tamen innumero eorum,qui dc
Hippolyli laniilia passi dicuntur. Alque hic saltem
clare iiinuit Florentinius, Notkerum siia, de inore,
ex Adone accipere, (|uud alibi lolies el manifestius
observare potuisset. Haec quidem denuo salis plana
sunt, quantum iiistituti hujus ratio postulat notan- ; aliunde sibi salis notam, adnectere, cum brevi lau-
dumtamen, quod principioinnuimus,llippolytoshic
duos a inartyrologis nostrisconfundi, duiii Concordia
nulrix vocalur, elc. Itaque illiistris et tolies celobra-
tus martyr, isipse cst, de quo ad xxx Junuarii dixi-
mus, isque ideni verosimillime, qui a Prudentio ce-
lebratur, Novatiano schisinati aliquando implici-
tus, elc. De quo vide Ruinartium inler Sincera a
pag. 155, ac Tillemontii notain tuino III, pag. (j7o, et
alibi. Aliuin tamen etiam Laurentii sociuin recoli-
mus, quam in Aclis operosius ab Hippolytis aliis se-
cernemus.
Pro textus simplicitate, ut supra dicebamus, haec
satis plana sunt. Sed quid Cassiano facias, quem
Hieronymiana (si quidem de hoc Cassiano loquan-
tur) inter Hippolyti socios collocant; Beda item et
AUCTARIA.
PuLSANEN. « Romae, beati
: Ypoliti inartyris et
sociorum ejus. Qui pro confessionis... et sic per
cardetum et tribulos emisit s|iiritum. In civitate
Modomulensi, in loco qui diciliir Forum Corne-
liense, natalis sancti Cassiani inartyris. » Desiint
reliqua omnia, ut sape hic codcx mutiius esse
solet.
360
siUce voce unica scribunt omnes, cxccpto MolanOj
qui recte distinguit Foro SyUce. Roswoyd. turpiter
mutat die, in sanctcc ; eodem S. Forosillm. Antuerp.-
Max. cum suis legit, Cnssiani episcopi et martyris,
Rosweyd. ponit, exosus fuerat factus, Greven. et
Molan., exosus factus fuerat. Item perimendi eum,
pro quo Anluerp. et Max.-Lubec, eum puniencU. An-
tuerp.-Maj., fucuUas data est eis ; Munerat., clcita eis
facultas, et post, dilatata morle faciebant. Omnia liaec
in textu simplicius. Greven. et Moian. legunt Picta- :
vis, depositio sanctce Radegundis recjince, cujus virtu-
tibus et miracnUs lale claruit vita. Vox deposiUo est
etiamin Antuerp.,Max.-Lubec., Antuerp.-Max., etc.
In duobus primis, deest late, pro quo Munerat. sup-
posuit Ince legens, deposiUo scinctce EradguncUs.
posl eum Rabamus, diserte Romce tribuunt contra :
vero, Romanum parvum, Ado, Notkerus, ortbogra-
phia deficiens, et alii Foro SjiUie, hodie Iniolce, est-
que ipsa Prudentii poetae sententia quain videapud
;
Ruinartium, pag. 593, vel prosa expressam apud
Surium hoc die. Adde quae diligenter ob.servat Tille-
montius tomo V, pag. 531 et pag. 794. Notat aliqua
Baronius, quacrem componereciueant; nisidifficultas
augeretur ex Cassiano Tudertino episcopo et mar-
tyre, in Romanuin modernum inserto, quein malunt
alii a priori non divellere no,^ hujusinodi difficilio-
:
res disquisitiones ad proprium locuin exigendas re-
mittimus. Certum est^ Usuardum phrasiin Adonis
secutum, atquc ex ejus elogio, quod apud Bedam,
Rabanuin et Notkeruin idein prorsus est suuin con-
traxisse. Raclegundem, utplures alios tardius passim
adjectos, memorant Hieronymiana, memorat Florus.
quidni et ab Adone positain dicamus, licel a Roswey-
do in appendicem rejecla sit ? Ita censuit Mosander,
magisque adeo in eain opinionem inducor, quod a
Notkero consignetur. Utut est, potuit noster eam,
datiuncula omnibus sanctis feminis sive virginibus,
sive conjugatis, sive viduis coinmuni, ut ex textu
patet, quum pure et plane Usuardinum esse, res ipsa
loquitur. Radegundis Vitam, a. Fortunato et Bando-
ninia, sivc Bandonivia scriptam, vulgavit Surius, et
novis curis sa'C. i Benedict. edidit Mabilio, variis
notis illustralam. Caetera ex Gregorio Turonensi re-
pelenda sunt. Observationi linem faciet metricum
Wandalbcrti encoinium dc primo et ultimo textus
D nostri sancto :
Idibiis Ilipiiolyliini coniiterti Laiircntiiis astris
Pro (lliristi |);iriii reci pit Ci'naiiiine passum,
Reyinain ineriiis \irtiiiu lideque CDleiulain
Tellus tum venerans Radegiiiuleiu Aquiiana frequenlat.
Ckntulkn. :« Romae, passio Ypoliti martyris et
Concordiic nutricis ejus, cum aliis xix decollatis.
Picta\is, sanchc Hadegiindis regin.c, cujus vita vir-
tutibus et iiiiiaculis iate ciaruit. ForosillcC, sancti
Cassiani martyris. »
BnuxEi.LEN.' iii Hippolylo modice interpolatus, de
Cassiano, Adonem aut similem alium describit, hoc
.161 MARTYRULOGICM. — MENS. AHG. 362

modo : « EodeniForo Sillae, sancti Cassiani

die, tamet liistoriainsancti Zenobiiepiscopi Florentini. »
ni.irtyris. Qiii cum
adorare ydola noliiisset, interro- Addit Stkozzia.n. « Cujus:vita exstitit gloriosa, et
gatus' a persecutore, quod genus artis haberet, re- sic in pace (juiovit. »
spondit quod pueros notas doceret. Kt mox spoliatus Editio LunE(.o-CoL. in Hippolyto non multum
vestibus, ac manibus post tergum revinctis^ stalui- dilTort al) Hac.enoven. In Cassiano fcrc j^ura ost.
tur in medio, vocatisque pueris, quibus docondo Tum • In pago Pictano (Piclaro) sancti Juliani
:

exosus faotus erat, data est facultaseum perimendi. abbatis. Pictavis, deposilio sanctas Radegundis, » etc,
At illi quantum doluerant discontes, tantum se ulci- De ea satis dictum est.
sci gaudentes, alii cum tabulis buxis feriebant, alii textu non satis casligatus, adjicit in
ni:i.iN., in
snbulis et stylis vulnerabant. Qaorum quanto iiilir- fine :« Eodem die, deposilio sancli Simpliciani epi-

n)iorerat manus, tanto graviorem martyrii poenam,
dilata morte faciebant. IMctavis, depositio sancta^
Radegundis reginte, quam in Tliuringia oaplam Lo-
tliarius Krancorum rex sibi conjugem socia\it; qu.c
post mutata veste. \irlulibus et miraculis late cla-
ruit. Item sancti Wicberti abbatis. •
H.\GE.N0YEN. < Roma\ natale beati Ypolitimarty-
: ex erimita senio confecto, boato Ambrosio succe-
ris et sociorum ejus decem et octo, de familia sua.
Quem beatus Laurentius con\erlit ad fidem post-
quam miracula. qu;T! feoit por eum Dominus.
vidit
llio postquam corpus LaurentiisopuIturKtradidisset,
tentus e>t a Valeriano, et Decio praesentatus, nuda-
tus est veste sua et fustibus casus, et cum non con-
sentiret sacrificare ydolis, jussi
lia ejus capite truncari. Passa est etiajn boata Con-
cordia nutrix Y'politi, ipso die, quando fustibus est
scopi et oonfossoris. » Secundaeditio rectius scribit,
Simijliciani. Vide sequens Auctarium Guev.
Gheven. : « Ipso die, Wichberti episcopi
et con-
fessoris. Polenliani [an noii Pontiaiii '?j episcopi.
Modiolani, depositio beati Simpliciani episcopi et
confossoris. Qui ob colobrem sanctitatis sua3 famam,
dens, sicut in vita solitaria Dotnino specialiter exsti-
terat devotus, ita ad regimen ccclosiae assumplus,
B sancli Ambrosii imitat()r exstilit strenus. In pago
Pictavensi, sancti Juliani abbatis. Apud xMediolanum,
translalio sanctorum marlyrujn Sisinnii, Martyrii et
Alexandri. Itemsancti Laudulphi. Ermeiidrudisvir-
suiitomnos defami-
iloLAN. aliis litteris de Gassiano textui insorit
Bedae, vel Adonis verba « Scribit hoc Prudentius
:

c;esa ad mortem. Et ipse Yp >litus gratias Doo egit poeta. » In fiiie de Radegunde subjicit « A For- :

de fortitudine servorum suorum, et tunc Ypolitus tunato presbytero descripta. Eodem die, depositio
tractus est per cardos et tribulos ab equis indomitis, sancli Simpliciani episcopi ct confessoris. Ipso die,
donec spiritum emitteret. > In Cassiano et Rade- sancti Laudulphi. In Gennania provincia, natale
gnnde nonnihil etiam interpolatus est. sancti Wigborti presbyteri et confessoris. » Dein ty-
D.WEnoNE.v. « In pago Pictavensi, sancti Viniani
: pis minoribus « In Anglia, sancti lligbaldi confes-
:

[an non Juliani, lel potiiis Juniani ?J abbatisccenobii soris, in Lindissi abbatis. De quo Beda in gestis An-
Nobiliacensis' glorum lib. iv, cap. '.). Eodemdie, sancti Hariolphi,
Matuk: -Cartus.-Ultuaject. «Hippolili martyris : primi abbatis Elwangensis. » Editiones aliai in texlu
[quij per carduntum et tribulos tractus, emsit spi- vix dilferunt. In fine « Ipso die, sancti Laudulphi
:

ritum. Radegundis reginae, Concordi» nutricis Ilip- episcopi Ebroicensis. » De Simpliciano et Wigberto,
polyti et aliorum xix de ejus familia. Cassiani inar- ut supra. Tum « Die decima: lertia, sancti patris
tiris Euplii martyris. • Ex die praecedenti huc trans- G et confessoris Maxiini. » Demum minoribus typis :

latns est. « Eodem die, sancti Hariolphi, » elc, ut est in

Florentin. » Mediolani, sancti Simpliciani epi-
: priori oditione. Vide Castell. quipro Hariolphi, legit
scopi, discipuli sancti Ambrosii. Hic coinposuit vi- Hendfi.

XIX Kal. t)ie l4

Vigilia Assumptionis sanct.e Maris. Romse via Appia, natalis beati Eusebii presbyleri et confessoris, qui
a Constantio .Vugusto, ob Catholicae fideid efensionein, in quodam cubiculo domus suaj inclusus, ibique in
oratione constanter perseverans, dormitionem accepit.

NOT.E.
Codices puri sunt Praten., Herinien., Antiierp.-Major^ Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Tota constitit in duabus codicum discrepanliis.
Prinia est, quod Antuerp.-Major et Munerat. pro
Constantio, male scribunt Constontj/io, quod sicpe
alibi faclurn observavimus. .Magis a reliquis discedit
A quo potissimum tempore celebrari
perit, saltern in Galliis, Vifjilia
Assumptionis sancUjc
Mariw, ex Adonis ^etate omnino colligendum est,
qui inter martyrologos eam primus in sacros Fastos
retulisse yidetur vetustioribus omnibus, ut sunt
; positione quidem expressa: Natale sancti Etisebii
Hieionymiani, Romanurn parvum, Beda, Florus,
Rabanus, de ea plane tacentibus. Waldalbertus
item de solo Klusebio meminil, ut post dicemus.
Interim Usuardus a;que, ac Nolkcrus totidem sylla-
bis sua ex Adone descripserunt. Atque hic it(/rum
moiiitos velimRomani parvi suggillatorcs, (juam suis
abdiicantur pragudiciis.dum .Martyrologiurn illuil ex
Adone conlractum importuneconlendunt, ubi et hoc
etaliisdiebustam mullain Adonc rep('riimt,qurp, Ro-
mani parvi aiictori nun(|uam nota fui,sse manifeste
patet. DoEusebio hoc nostro Romano nihil itern ine-
morant codices Ilieronymiani, apud quos Eusebius
PATROL. CXXIV.
Grevenus, ejusque in hnjusmodi variantibus perpo-
tuiis seclator Molaniis. Uterque igitur principio ita
enunliant: Vigilia Assumptionis Deigenitricis Marice.
Ex reliquis abunde constat adonis et Usuardi lectio.
OBSERVATIOXES.
primumc(je- D quidem aliquis notatur,sed iisdistinctus, aut, si ita
vis, confusiis charactcristicis, etiarn Titnlo condi-
toris, qu.'c aiiuin a Romano hoc nostro demonstrent.
Beda annunliationem suam paucis circuinscribit, ne
presbijteri. Bomaniim parvum melius rem explicat:
llomie, Eusebii presbijteri et confessoris, sub Cons-
tanlio Ariano, sepulti in coemelerio Callisti. Pluraex
.\clis ojus colligit Ado, qu.e nonniilla castigatione
indigent, quemadmodum
ot ea quic Rabanus Beda^
supeiaildidit. Videatiir Raronius ad annum cccLvir,
num.'j-^, ubideclericorum, hincrediici Rornam Libe-
rio, illinc Felici adhferenlium, scliismale phuiiusagi-
tur, et i;i (juo Eiisebiiis [lartem noii modicam habiiissc
videtiir. Rursustomo X.II,pag.887, adduntur aliipia
probabililor huic Eusebio ascribenda, sed proprio
loco cuin caeteris examinanda. Xotkerus Adonom se-
12

363
quens Liberio etiani adversalur, Eusebium insupor
episropim nommans. Noster a controversis quasi
studio abslinens, satis babet ea ex Adone decerpere,
quse egregiuin confessorem, pro fidei integritate con-
tra Arianos tuenda et passum, et mortuum abunde
exornent, sic tamen ut martyris laurea nusquam
tribuatur, a qua etiam abstinent Acta, prius a Mom-
britio tomoI,pag. 2o8,deindeaBaluziovulgata lib. ii
Miscell., pag. 141, baud multum dissiiuilia iis, qu;e
Adonis elogio continentur. Fatendum ost, ut jam
dixi, pr.-efaia Acta, nonnulla castigatione indigere,
verum Tillemontius lomo VI, a
licis papae II adversarii, prscter
gerant, dum suspecta habent^ quaecunque pontificis
RoswEYD. 'lcost Vigilia. Tum
sebii presbyteri et confessoris, Romae via Appia. Qui
a Constantio Augusto ob catbolicse fidei defensionem,
ni quodam cubiculo domussuffiinclusus, ibique, etc.
Eodem die, in Butuensi insula vico Elst. sancti We-
renfridi presbyteri, qui a beato Willebrordo Tra-
jectensi episcopo, eidein genti prsdicator transmis-
sus, post beata3 prajdicationis cursum in pace quievit
in loco supradicto. » Vita exstal apud Surium.
PuLSANEN. sic iucipit «Vigiiia assumptionis san-
:
ctissimajDei genetricis et Virginis Mariee. » In Eu-
sebio satis purus est.
Antukup.Max.-Lubec. et Uguelliax., in textu
puri, addunt « In Africa,sancti Demetrii.» Guin his
:
conveniunt Alberg. et Danic. Est prceterea in Ro-
mano moderno.
Antuerp.-Max., Ultrajectin., Leyden. et Lova-
NiEN. idem etiam augmentum babent sed pneterea
adjiciunt « Ipso die, sancti Werenfridi
:
et confessoris. »
Centulen. «VigiliaAssumptionissanctae Mariae.
:
Romae, sancti Eusetii presbyleri, qui factione Aria-
norum martissimam [vuU dicere in arctissimamj
custodiam mancipatus, diebus non paucis ibi mace-
Aquilegis, sanctorum
ratus, dormilionem accepit. G
Felicis et Fortunati fratrum martyrum. » Vide Au-
ctaria xiv Maii.
Bruxellen.: « Vigilia Assumptionis beatae Mariae,
perpetuae Virginis. Romae via Appia, sancti Eusebii
presbyteri. Qui Constantium Augustum et ba^reti-
cum audacter arguebat. Unde ipse diutinae custodiae
mancipatus et in cubiculo domus suae inciusus, ibi-
que in oratioue constanter perseverans, dormivit
in Christo. Et sancti Gregorii presbyteri et confes-
soris. In Africa, natale sancti Demetrii. » Puto in-
dicari supra Gregorium, qui Eusebium sepeJivit.
Hagenoyen. « Romae, via
:
Appia, natale beati
Eusebii presbyteri ct confessoris qui dum Constan-
tiuni ha)reticum imperatorem [argueretj et injuste
illum agere affirmaret contra episcopos et clericos
orthodoxos, ab eodein Gonslanlio pro defensione
calholic» fidei, septein inensiljus incubiculo domus
sua?, qua^ erat quatuor cubitorum latitudinis, in-
clusus, ibique in oratione perseverans, dormitioncin
accepit. In Hispania civitate Gompluto, passio Justi
et Pastoris fratrum, » etc. De quibus actum est vi
Augusti. «In Africa, sancti Demeriti. » Voluitdicere
Demetrii, ut supra.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Eusebii confesso-
: ronymi,cum nionasterio illius laudabiliterprajfuisset,
ris, vigilia, Vuerenfridi confessoris patroni in Elst,
in Betua, dioecesis Trajectensis.
CAMifEiUE.v. « Apud :Aquileiam, decollatio
Felicis et Fortunati fralrum.
ctorum
Vatican., num. 59W,adjicit
regrini. » De eo nibil apud alios.
Flouextin. Vicentia civitate, sanctoruni
: « In
martyruiii Felicis et Fortunati. Uoiikc, sanctoruin
martyrum Hiren?ei et Abundi, sicut legitur in gestis
saiicli Hi[)polyli iiiarlyris. Qaos saiictus Jiistiiius
sepelivit juxta corpus beatiLaurentiiinart^ris in agro
» :
IISUARDI MONACHI. 36't
A illius geslis consentanea sunt, ut suis locis magi
declarabitur. Interim anliqua Kalendaria Frontonis
etAllatii, cum Gregorii Sacramentario, non alium
Eusebium, quam bunc nostrum laudare perspicuum
existimo, quidquid Fronto duos Eusebios pag. 53 et
121 confudisse videatur, velitque Eusebium papam
fuisse maiUjrem quod iniruiii, bic a Tillemontio
;
allegari, ([ui toino V, pag. 100, eam laureolain papae
non tribuit. Huc refert notulam Motberii in nupera
versione Martyrologii Roinani. Idein est Eusebius
noster, quein Wandalbertus hoc die canit
pag. 776, et alii, Fe-
Qiine deciina et nona est Septembris ante Kalendas,
modum rem exag- Fusebium Romae sancit celebralque beatum.
AUGTARIA.
: « Natale beati Eu- Verano via Tiburtina, die vigesimo post passionem
ipsorem martyruui. » Vide xxvi Augusti.
Edieio Lubeco.-Col. « Vigilia Assuinptionis
:
beatai Marise Virginis. » De Eusebio, post domus
suce, addit, « habente in latitudine pedes qualuor,
inclusus, ibique in oratione conslanter perseverans,
B
post menses septem felicem dormitionem suscepit.
Item Roinae, sancti Gregorii presbyteri et confesso-
ris. Hunc Constantius imperalor, eo quod corpus
beati Eusebii presbyteri sepelierat, fecit in eamdem
cryptain vivum includi, quem Orosius presbyter
noctu coUigens semivivum, et emisso spiritu, sepe-
Hvit eum juxta corpus beati Eusebii. In Africa, na-
tale sancti Demetrii episcopi et confessoris. In Elst,
depositio sancti Werenfridi presbyteri et confesso-
ris, qui ab Anglia cuni sancto Willibrordo veniens,
usque Batuam missus, novellum Ghristi populum in
;
Elst et Westervoert et in finibus illius fideliter rexit.
presbyteri Et infinitis miraculis clarificatus, tam in vita,quam
in morte, feliciter in Domino obdormivit, et mira-
culose in Elst sepultus fuit. » Vide miraculum in
Greven.
Belin. Vigilia Assumptionis beatae Mariae Vir- : «
Eusebio ferme purus, in fine adjicit «In
ginis » In
:
Africa, sancti Demecii. » Puto esse errorem typo-
graphi, legendumque cum caeteris, « Demetrii. In
Vincienta, sanctorum Felicis et Fortunati. »
Greven. « In Africa. natalis sancti Demetrii :
episcopi et confessoris. In Hibernia, Fachua [Fa-
clinanij episcopi. Romae, beati Gregorii presbyteri
et confessoris. Qui cum corpus beati Eusebii una
cuiii Orosio presbytero in crypta sepelissent, titulo
apposito, EusEBio ho.mini Dei, « Gonstantius impe-
rator hoc audito Gregorium in eadem cripta includi
praecepit. Quem
Orosius semivivum noctu excepit,
et post paululum defunctum, juxta beatuin Eusebiuni
sepelivit. Item sancti felicis. Depositio sancti We-
rentfridi prcsliyteri- et confessoris. Qui cuin sancto
Willebrordo Trajectensi episcopo de Anglia veniens,
Baluam insulain vetustis purgavit erroribus, sollici-
teque gubernavit, niultis, in vita pariter et post
mortem clarus miraculis. Sacri etiam corporis ejus
gleba, cum de ipsa populi disceptarent, navi sine
rcgimine imposita, aiigelico duclu ad ulteriorem
D
rii)am lelendit Ubi iterum vaccis plaustro subjun-
clis superimposita, absque humana directione, in
locuni, Elst dictuin, ubi nunc placide quiescit, pea-
ducta est. Eusebii confessoris, discipuli beati Hie-
ronyini, natione Gremonensis, qui post obitum Hie-
et jaii sepuiturae iraderetur, monachus quidam, qui
oculos amiserat, osculato corpore ejus, visum re-
san- cepit. »
Vide supra. MoLAN de Eusebio ex Adone adjicit « Gujus cor-
» :
: « Natale sancti Pe- pus cDlipgcrunt Gregorius et Orosius presbyteri et
sepelieruiit in crypla juxta corpus beati Si.vti epi-
scopi et iiiartyris, via Appia iii ciBineterio Gallisti,
ubi et liluluin ipsius scnbeiites, posuerunt ita Eu- :
sEBio H0.MIN1 Dei. Audieiis auteiii Con-tantius. quod
GivgoriusetOrosius sepelisseiit corpus beati Ku.sebii;
in eadem crypla, ubi iliud condideraiit, prajcepit vi-
3()o MAHTYIlOLO(ilUM. — MKNS. AHG. 366

vuininclndi Gregorinm.Hunc semivivum nocte Oro- A taplirasi, a ijuoJani viro pio narrata, qui partim ea
sius excopit, inJe, et post paululuiii ilefunctuiii, ^iJit, partiin a iiiulierihus, ipsiusniatris faiiiiliaribus,
jnxta corpus saucli Eusebii sepeli\it factai|uo ost: auJivit. » Ali;i' eJilioues de Eusobio otDenunrioea-
gravissiuia persocutio in calbolica Ecclosia ab Aria- dein ropetunt. Ibi rectius scribitur, «Vuoronfridi et
nis, sodein apostoiicain tenento Fjiborio. In Africa, (ihiddria\ • Doniuin minoribus typis snbdilum :

sancti Demetrii. In Vinceiitia, sanctorum Felicisol
Fortunati. Item Vuenenfridi, presbyteri etconfesso-
ris, cujus corpus in Ducatu Gbotriii}, in vico, qui di-
citur Elsto, roiiuioscit. • Dein typis minoribus
«Item sanctiB matris nostr* Atbanasiie, cujus vita
et institutio, ac miracula habenturin Simeonis me-
« Ilic priodicator 8^'ref,MUs, versus Batuain inissus,
novellum Christi populum in Elst, et Vucstervoirt,
in finibus illis foliciter rexit. » Vido plura in Aucta-
: rio (ii!Kvi:.\. « Iloin sancta) matris Albanasia). » Vi-
deatur ejus Vita apud Suriuin.

XVIII Knl Die 15.

Dormitio sanctre Dei genitricis Mariae, cujus sacratissimum corpus etsi non invenitur snper terram, tamen
pia mater Ecclesia venerabilem ejus memoriam sic festivam agit, ut pro condilione carnis, eain migrassc
non dubitet. Quo aulein illud venerabile Spiritus sancti templum nutii, ot consilio divino occultatum sit,

plus elogit sobrietas Ecclesis cum pietate nesciro, quam aliquid frivoluin et apocriphum, inde tenendo
docere. RonidB via Appia, sancti Tharsicii acoliti et martyris, qui cuin de ferret quodam die Ghristi corporis
Sacramenta, et nec vellet ea discutientibus prodere paganis, tain diu estfustibus et lapidibus maceratus ab
eis, quousque exhalaret spiritum.
NOT.E.
hn Praten., Herinien., Antiierp.-Major, Munerat., Greven. et Molan.

VARIAXTES LECTIOXES.
Solus Molan. pro sarratissinium, substituit san- B Variant in sequentis niartyris nomine, aliis Tharsii,
ctissimum. Item cum Greven. scribit invcniatur. aliis Tarsicii, aliis Tltarsicii scribentibus ; nos cum
Item, quatenus pro conditione, ubi c.eteri omnes, ut Herinion.,Munerat, et aliis commuiiius Tliarsicii. In
pro conditione. Munerat, pro Quo autem, etc, legit acoliti, secuti sumus lectionem Antuerp.-Majoris et
Quod autem. Antuerp.-Major habet, j)/hs elegit so- Greven. Alii habent flcco/iit, paulo ineliusMolan.aco-
brietas rum pielale, alii melius. sohrietas ecclesiw. hjti. Pro discutieniihns, \\\ Antuerp.-Maj. est decu-
Reliqui in textu apocriphum ex Praten etGreven.Ple- tienlibus. In Munerat. deest])a(yaHis. In Greven. etMo-
riquc alii apocn/Hm. solusMolan recte apocnjphum, lan. omittitur particula et sensu quidem nitidiori,
sed cum Greveno omittit sequentem parliculam inde. sed textui non conformi. De exalaret alibi dictum est.

Kalendariorumjamsaepecitatorum.AllatiietFronto-
nis una est de hodierno festo sententia Solemnia de
pausalione S. Maricc; Sacrameiitaria Ass?<m;)/('o/!cm
enuntiant at sancfo? Mariaidormilio iisdem hodic ter-
: Januarii consignata sit. Apud alios diebus aliis fontes
minis exprimitur a Beda et Romano par\o et Adone,
tamolsi hic pridie disertissiine legerit, Vifiilia Assum-
ptionis. Rabanus Bedain describere solitus, hic tainen
posuit, Assumptio sanctw Mariie, quo modo etiain ex
Lucensi suo refert Florentinius narn Corbeiensis
; cla .sunt, ut in Auctariis videre licebit, ex codicibus
Acherii, secundo loco scripsit; El Assumptio sanclie
Marite matris IJomininostri: silente ad h;cc vetustis-
simo Epternacensi. Quam multa de Assumptione et
Vormitione, morte et >"e.s?<rrcc/joHcyiltro citroque pri-
dem disceptatasint a Baronio, (jrotsoro, Florentinio;
recenlius a Jolio, Launoyo, Billiado, Lainbccio
atque etiam a recentissimis Tillernontio toini I
Cnstellano ad xvi Januarii, aliisquo, non est hu|us
loci pluribns prosequi. IIoc suinm ipere miror,fuisse,
OBSERVATIONES.
reliquit. Quae Notkerus fusius disputat, nihil ad nos
: attinont ; nec illam qu;rstionem ventilare lubet, cur
in Hieronymianis beatissimae Virginis rfcposifto xviii
Usuardi attigimus, et hoc ad rem nostram satis; qui
pluracupiunt, consulant laudatos scriptores; caveant
tainen, nec cum Lambecio, in sacro itincre Cellensi
pag. 31 ea Usuardo tribuant, quae postmodum adje-
C Ultrajoctino, Lcyden. et aliis. Unum notare non pi-
geat, famosam illain de Usuardi verbis controver-
siain, tanla contentione ab annis quadraginta et
ainplius Parisiis agitatam, ad Adonis auctoritatem
primitus faisse revocandain. Superest elogans disti-
;
cliuin, quo triumphabiindam Deiparam prosequilur
Wandalbertus.
OcUiva m
decirni, miimii liix tl isqiK; Maria,
An^^eiica coinii.it cfioro pctii aeihcra Virgo.
i

qui nuporrimeconfidenter assereret, hicsaltem clare Alterius annuntiationis nostra? fundamentum sic
patescere, [Jsuardum et Adonem
sese mutuo non sternit Romanum parvurn : S. Tharsicii acohjti et
transcrij)sisse (sans quon puisse dire pour ceile fois martijris. Eum
antiquiores non memorant. Ado elo-
(jue fun 1'nitpris defautre). ^ic iWc (i\ Ti\lQm(;nUo gium concinnavit, quod descripsit
satis nilidiiin
pag. 477, cum forte nusquam e\identius demonslre- Notkerus. Usuardns vero nonomniaquidem sumpsit,
tur t)pposituin. Videat curiosus lector .\donis Kesti- sod nihil habot, ([iiod non inde verbatiin acceperit.
vitales apcjstolorum, annunliatione oinniiim ultima, Sunt ita^jue et .\doniana et plane Usuardina, qnx-
VI Idus Septembris, oculosque lestes advocet an cunijuo in hodierno bocnostro laterculo conlinentur.
quidquam alferat Usuardus, quod ex Adone ad ver- Tharsicii certamen describitur in Actis S. Stephani
bum transumpsorit, iis hinc inde rescissis, qiia;
noii pap;e, de quibus nihilliic dicendum superest. Vide
passim aul consulto, aul brevitatis causa, intacla D Tillemontiuin, tom. IV, pag. 32.

AUCTARIA.
RoswEYD. incipit « Dormitio sive Assumptio san-
:
ANTUF.np. et Max-Lijiiec. « Assumptio : sancti.s-
ctje Dei genitricis, et perpetii;e Virginis .Vlaria?. . sim.e Dei geiiitricis Maria), » expunctis reliquis.
Sequuntur reliqua salis pure. Pro Tharsicio noineii Tiim de Tbarsicio fusiusex Adone bis verbis: « Eo-
aliiid substiluit, sic legens « Nalale beati Euticiani
: deui dio, saiicti Tbarsicii acolyti et martyris. Quein
presbyteri, . etc, ut textu. m cuin pagani invenisscnt, sacrain<'nta corporis Christi
Pllsa.ne.v. « Assuinptio
: gloriosissimre gonitricis p )rtaiitom. c(eperunt disipiirerc qiiid gijreret. At ille
Doinini nostri Jesu Cbristi ot porpetu.e Virginis Ma- indignum judicans porcis margarit;is [irodere, tam-
ria). . Gaetera bene, sed deest Tharsicii. diu est inactatus fustibus et' lapidibus, quousque

367
spiritum exalaret. Et revoluto ejus corpore sacrilegi
discussores, nihil sacramentorum Christi in ejus
manibus aut vestibus invenerunt. Christiani autem
corpus martyris coUegerunt, et in cimiterio Calixti
via Appia sepultus ost.
Antuerp.-Max. « Assumptio sanctissimae Dei ge-
.•
nitricis Mariae^ vel(secundum Carthusienses ex Mar-
tyrologio sancti Hieronymi) Dormitio saiict;e Dei ge-
nitricis, cujus, elc. Roniae via
Calixti, natale sancti Tharsicii acoliti
Quem cum pagani invenissent,
LovANiKN. simpliciter « Assumptio sanctissimae
: socioruuKiueeorum martyruin. In raonasterio Flecht-
Dei genitricis Mariae. Cujus sacratissimuni corpus
etsi, » elc. Est in reliquis praicedenti similis.
Ultraject., Leyden., Albergen. el Danfc. sic
incipiunt « Assumptio sanctissimae
: Dei genitricis
Mariae. Ad cujus venerandas exsequias, sicut legitur
in libro de divinis nominibus, Princeps apostolorum
Petrus et alii aposloli convenerunt. AlTuit etiam
Thymotheus, AreopagitaDyonisius, et magister ejus-
dem Dyonisii Jerolheus, et qnamplures alii viri
sancti, divinam prosequentes laudibus bonitatein. >
Haec sunt quae supra a Lambecio perperam Usuardo
tribui diximus. Caeterum cum textu pergunt, «cujus
sacratissimum corpusetsi non invenilur,» ctc, usque
ad finem, plane ut An:uerp.-Max., etc.
Centulen. « Gloriosaj
: Dominae Mariae' nostrae
seraper Virginis Dei genitricis felix et beala Dormi-
tio. Cujus sacratissimum corpus, etsi super terram
non invenitur, tamen piainater Ecclesiavenerabilem
ejus meraoriam peragit sic festivam, ut pro condi-
tione carnis eam migrasse non dubitet. Romae via
Appia, sancti Tarsicii acoliti et martyris. In Pale-
stina, sancti Eusebii martyris.
Bruxellen. « Assumptio: bealae Mariae semper
Virginis, matrisDomini nostri JesuChristi. Ad cujus
sacri corporis sepuituram el venerandas exsequias,
sicut in libro de divinis nominibus legitur, beatus
Petrus et aiii apostoli, ac quamplures viri sancti
convenerunt,divinam honitatemlaudibus prosequen-
tes.Itaque pia mater i^^cclesia ejus memoriam sic
festivam agit, ut condilione carnis eain migrasse non
dubitet, sed an beatissiina ejus aniina sacro corpori
reunita, an illo in lerra relicto, coeios transcenderit,
plus elegit sobrie nescire, quam inde aliquid apocri-
phum firmando docere Romae via Appia iii cimite-
: habent in textu, et in line soluin aljiciunt, usquead
rio Calixti, natale sancti Thartii acoliti et martyris.
Quem cum pagani, » etc, ut supra,
Hagenoyen. initio ponit « Dormitio Dei genitri- :
cis Mariae. Deinde Ultrajectino et aliis per omnia
» die, sancti Jacici sive Jacincti,ordinisPraedicatorum,
sirailis, post, « tenendo docere, » hoc altexit « Om-
nes doctores sancti dicunt cum carne et
tainen
anima assumptam in coelum, praeter solum Jerony-
mum, qui nihil certi de ejus asserit Assumptione.
Propositio vaide generalis est.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « .\ssutnptio glo- :
XVII Kal.
In Nicea Bithiniae, natalis beati Ursacii confessoris, qui sub Licinio persecutore, militia relicta, solitariam
vitam agens, tantis claruit virtutibus, ut
jegatur. Apud civitatem Metensium, sancli Arnulfi episcopi, qui sanctitate
stris, heremiticam vitam diligens, beato
Augusti.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Major, Rosweijd., Munerat., Belin., Greven. et Molan.
Scripsi Nicea Bithinice simpliciter,
codicuin fere omniuin consensu. Greven. Iiabet Biti-
nioe, optiine Molan., Bilhijnia'. Relin. addit, liithinice
civitale. Et hic pro Ursacii, ponit Ursicii. Turpius
Antuerp.-Major, Velatii qui deinde barbare ellert,
; legens
Clitimo imperatore. Rosweyd., Liciano Miinerat.,
Limo ; post confessoris, adjiciens
»
USUARDl MONACttl. 368
A riosae Virginis. Tharsicii acolyti martyris. Arnulphi
Metensis episcopi et confessoris.» In margine autem
monet : « Arnulphum quidain ponunt sequenti die.et
sic eratpositus.» Videitaque textum nostrum Usuar-
dinum die sequenti.
Florentin. Pro Tharsicii, scribunt Tarsii.
Editio LuBECo-CoL. in priinoannuntiatione parum
Ultraject., etc, et in Tliarsicio etiam
difTert al)
Appia, in cimiterio convenit. In fine « In Palestina,
: sancti Eusebii
el martyris. martyris, pro Christo decollati. Apud Nicomediam,
» etc. passio sanctoruiii Stratonis, Philippi et Euticiani
dorp, adventus sancti Landolini confessoris, qui
prius per Karoluin inagnum in viliam Boek a Galliis
fuit translatus. » Scribendum est Landelini. Vide
totam translationis, seu verae, seu praetensae histo-
riain in Commcntario praevio xv Junii, a pag. 1062.
Belin. « Assumptio sanctissiinae Dei
: genitricis
Virginis Mariae. Eodem die S. Tarsicii...ut Antuerp.
B et Max.-Lubec.
Greven. « Romae, Euthiciani presbyteri et mar-
:
tyris. » Puto Tharsicium indicari. « In Palestina,
sancti Eusebii presbyteri et inaityris, pro Christo
decollati. Nicomediae, sanctoruin Slratonis, Philippi
et sociorum eoruin raartyrum. Suessionis ci\ilate,
sancti Arnulphi episcopi el confessoris. Qui in Bra-
bantia nobilibus ortusparentibus. orania dereliquit;
monasterium sancti Medardi juxta murosSuessioniae
civitatis ingressus, magnis virlutum exercitiis se
exercuit. Factus deinde ejus loci abbas, atque ex
abbale Suessionis episcopus, plenus operibus bonis
quievit in pace. In monasterio Flechtorp, adventus
sancti Landolini confe.ssoris, de pago dicto Boeclc,
» ubi per Karolum raagnuin translatus erat. Itein san-
ctae memoriae Aitfridi episcopi Hildensheymensis et
confessoris, in Essendeno monasterio quiescentis. »
MoLAN. aliis litteris,post« prodere paganis, » textui
inseruit «Indignuin judicans porcis prodere marga-
:
Q ritas.»ln fineautem: « Et revoluto,» etc, ut supra.
«InNicoraedia, sanctoruraSlratonis.Philippi etEuty-
chiani, cuiii eurum sociis. » Dein lypis rainonbus:
« Eodein die Aldenburgi, depositio sancti Aniulphi
episcopi et confessoris. Qui in Flandria nobilibus
ortas parentibus, » etc, ut Greven. sed in iine ad- ;
ditur, «anno Domini MLXXxvii.»^Editiones aliae idem
« nihil invenerunt sacrameniorum Christi. » De
Slratone et sociis, ut supra. De Arnulpho, paulo
contractius. Tuin minoribus etiain typis « Eodem :
: qui pcst multos labores, in Polonia et Russia, pro
religione Christiana toleratos, moritur anno mcclv,
et multis post interjectisannis,propter sanctimoniain
vita3 actae et rairacula, nostra raeinoria in nuraerum
sanctoruin relatus est. » Transfertur in dieiu xvi.
Die 16.
et daemones expulisse, et ingentem draconem orando interemisse
vitae et miraculorum gratia illu-
fine quievit. Romae, sanctae Serenae uxoris quondam Diocletiani
NOTyE.
VARIANTES LECTIONES.
ut alibi, ex D sweyd., p.r/jw/issc^ inMunerat., Jrflc/iO«ew, in Belin
legitar scriptoria sphalinata sunt uti et Methfnsium :
in lleriiiien., pro Melensium. Deniijue in Munerat.
Arnusti, Dvo Arnulli.Solns Belin. textuin vitiat, sic
: Metis ciritate, translatio sancti Arnult}, etc.
; Greven. el Molan. pnster c.eteros scribunt Arnul- :
et militis. In Ro- phi episcopi et confessorif. idein eliain habent mira-
 m MAaTVUOLOlill M. — MKNS. ALG. 370

culorum gloria, ciini Anlnerp.-Majoro, Rosweyd. ct A orancs post Adononi, cinn te\tu nostro conveniunt
Munerat. non niale quideni, sod rolicjui nioiius ciuu in verbo ililigens, quod ea de causa prncforcnduin
Adone, Hii/-«cH/w»i/Hi ;/»«/(>». Antuerp.-M;)jor,nunreote fiiit. Bolin. iloruiii solus, bcatu fine inpare quierit. In

interjicit, illustris fuit. l'raten. legit Iwremiticam ri- Hoswcyd. cst, natale sducliv Serenoe. Reliqui textui
tiim deligens, ut sensus si recte construatur et cuni conformes sunl. Dioclesiani et Diocleciani el si quaB
praecedentibus conferatur, e.xigere videtur ; sed alii sunl hujusmodi minutise, satis patent.

OBSi:U\ ATIONES.
Dc L'rsacio, qiicni Grreci,qnos Baronius sequi nia- latio, bac die in Usuardi tcxtum inserendum puta-
luit, Arsacium \ocant. nihil liac die inonio-
(tassini vcrit. Baronius itoiii alii Adonem secuti, xviii Julii
rant Hieroiiyrniana, lacent etiaiu Beda ejusque se- felicem Arnulli transitum constanter collocant. Non
qunces Florus ot Habanus. Ast in rioniano par\o recte ikuh liac ipsa, ot non alia die euiii e vivis
;

signatur liis verbis /;/ yicea Bitliynia', Lrsacii

: creptum iiuillis argumciitis suo locoprobabimus.Quaj
con fessoris siib Licinio. Ado ex lib. v Historiaj eccle- cuiii Usuardo ignota non fuerint, inde omnino factum
siasticT Iripartitic, ut ipsomot indicat. bro\oeloi:iuni crodiinus. ut dcsorta Adonis sentonlia, verba ojus
textuit, quud toluin
transuiiipsit Nolkorus, a Nostro ex XVIII Julii liuc plane transtulcrit. Vita a laudato
niodicissinie contractuni excluso dunta.xat loco,, Siirio boc ipso die exliibetur, accuratius reproducta
nuo vitam solitariam ejrisse lei:itur, nempo, in qua- et ob.scrvationibus illustrata a Mabilione Sicc. ii
(vim turre prcefato' urhis, et verbis illis ultiinis jain Bonedict. a pag. 149, ubi et Pauli diaconi verba re-
a nobis recitatis et porro in Auctariis non soinel re- ccnsentur. Ultima comiiicmoratio non alium rursus
petcndis. Oninia fusius legi possnnt citato ab Adone fonteiii habet, quam Roinanum parvuin Roma', :

loco, \elapud Sozomcnum lib. iv, cap. 16,velapud Serenoe, uxoris Diocletiani Augusti. Verba sancMe et
Suriuni hoc die. Inclytissimum Metciisiuin antisti- qiiondam ab Adone adjecta sunt, et ita a Nostro et
tem Amulfum, ab Adone x\iii Julii notatuin fuisse, Notkcro descripta. Quid autem de Serena ilia tan-
supra dixiinus, ibique nuilta de Arnulfis variis eo- dem slatuendum sit, suo loco examinabitur. Juvat
rumque confusione solito fusius disputavimus. Hic hic Wandalberti vcrsiculum attexere ad Ormandam,
praecipue observandum est, ArnulliMetensis transla- B quam diximus, verani senlentiam de coelesti Arnulfi
tionem, undecimoab obituraensefactam, pro natali nostri natali :

a pluribus substitutam, idque ita Molano persuasum Septenam denaraque tenes, Arnulphe sacerdos.
fuisse, auctore, opinor, Belino, ut eam voceni trans-

AUGTARIA.
PuLS.\NEN'. « In Nicea Bithiniae, natalis beati
: Ursacio,in quo habet,ut codices supra. In fine raanu
Ursiciui confessoris, [pro Lrsacii re/ Arsacii.] Apud longe recentiori « Et Beati Rochi confessoris. »
:

civitatem .Metensium, sancti Arnulfi episcopi et con- Hagexoven., in Ursacio suporioribus similis, ita
fessoris. • Dcsunt reliqua omnia. subjicit: « Apud Italiae urbem Vercelli:^, beati Eu-
A.NTUERP. et M.\x.-LLnEC.,in primaet ultima puri, sebii episcopi et rnartyris, qui ob fidei, quam nite-
de .Arnuifo, vel .Arnolfo, ita habcnt « Metis civi- : bantur Ariani corrumpere, veritatem ab ipsis, et
late, beati Arnulfi, ejusdem civitatis episcopi et con- Constantio imperatore in exsilium missusest, et ibi
fessoris. » arctissimo carccrc mancipatus est, qui erat cjus al-
A.\tl-erp.-M.\x.,Ultp.\ject.,Leyden. et Lovaniex. titudine profundior et longitudine brevior, et latitu-
de Ursacio, verba .Vdonis adjiciunt • Scriplum est : dine angustior, ita ut de lalere in latus vertere se
in lil). v ecclesiasticae Histori^ie tripartitae Slelis ci- non possct. Et postea tamen ad ccclcsiam suam re-
vitale, translatio sancti Arnulphi, cjusdeiii ci\ ilatis versus, et persequentibus eum novissime eislem
episcopi et confessoris, In ultinia annuntiatione C Arianis, in occlosia sua tractus de gradu in gradum,
puri sunt. martyrio coronatiis cst. » Vide 11 Augusti. « Apud
Ai.RERGE.v. et D.\Mc. dc Ursacio idem adnectunt. Mctensem civitatom, translatio sancti Arnulfi epi-
In Serena etiam puri sunt. Sed de Arnulfo, nihil, scopi, quando de Habendo castro corpus cjus extu-
ne.npe cum de eo cgerint xviri Julii. inuialum est et ad Metensem civitatem cuin magna
Centule.v. « In Nicea Bithiniae, sancti Ursatii
: est sollempnitate delatum. Roinae, depositio sanctie
confessori^. Qiii tantis viitutibus claruit, nt d;cmo- Sercn;e impcratricisuxoris Dyocletiani irnperatoris,
nes expellerot ct niagnum draconeinorando intcre-
; quae Christianissuo in tcmpore multurn utilis fuit,ot
mit. Iu Galliis civitate .Mediomatrico, saiicti ArnuKi multis Christianis vitam istam prolongavit ne puni-
episcopi et confessoris, excellentis prosapia? et ad- rentur. »
niirandae sanctitatis \ iri. Itein in Flandria, depositio D.wERONKN. « Sanctae Gemmae. » Tres Geni-
:

sancti Arnulli Suessioncnsis episcopi, qui inter c.e- mas alicubi invenio, de qua hic agatur, incertum est.
tera miraculorum praeconia, ortum regis Francoruin MATRir,.-CARTUs.-ULTR aject. « Sanclac Soren;c,
Ludovici, et orando impetravil, et prffiscius prophe- uxoris Dioclctiani. Ursacii confessoris.Jhcronis mar-
tavit. » In Sercna purus est. tyris el confcssoris. • Vide die scqucnli.
Bfu:xEi,LEN. iiici[iit « Metis civitate, sancti .Vr-
: Vatican., signalus nuin. 5949, deest Arnulfi. « In
niilfi episcopi et confessoris. Qui fuit filius Arnoldi, Perside, nalalis Simplicii. » Inter Simplicios Iredc-
filii .\n.>berti ct Blichildc filia primi Lotharii rcgis cim, quos reperio, nulliis cst Pcrsa.
Frnncorum et pater .\nsegisi diicis, marili saiiclae
; .Stuozziax. « .\pnd Tud<'rtiiiam civitatcm, nata-
:

Bcgghfe sororis beatae Gertrudis. Ilicsanclus Arnul- D lis bcati Philippi confcssoris, de ordine Fratruin
phus ex Majore regir-E domus, Mclensiuru fit episco- Scr\orum sanct;e Maria^, de Florentia oriundus
pus etexepiscopo faclus solilarius, mira vit;c san- alias, civis Florentiiii. Cujus vita miraculis exstilil
ctitate, ac riiiiaculorum gloria illuslrior, quam arilc
pra^claruit, el landom bcato finc in Christo qnievit. BuRnEGALE.N. Andcgavis, translatio sancti
: •

Apiid .Xfricam, sanctorurn septcm rnartyrum Libe- Maurilii. • Scptembris.

Colitur xiii
rali abbalis, Bonifacii dyacoiii Scrviict Ruslici siib- Caudianen. « Arvcrnis monaslcrioMagniloccnsi,
:

diaconoruin Rogali et Scptcm monachorum, ct

; sancti Doinnini incliti martyris ct sociorum ojus. »
.Maximi pueri. Qui sub porsecuiione Wandalica,jussu Supra non .semel recurrit.
Hunerici rcgis pro (idc catholica rcniorum \ectibus Editio LuREco-CoL. in Ursacio, tota fcrme .\do-
enecati, et ila singiili in moilurn canuiii, ccrebris niaiia csl. Tum • Roma^.passio sanctae Screnae inar-
:

cominiiuilis exstincti sunt. » Haec ilcnim hujus codi- tyris uxoris Dioclctiani Augusti. Apud
quondam
cis anticipatio est, vide texturn Usuardinuin die se- Caslrum Ramcrudeli, natale beati Balsimii, gloriosi
quenti. In Sercna salis purus, ultimo loco agit de inartyris sociorumqueejus. Melliis civitale, Iransla-
371 USUARDI MONACHI 372

tio beati Arnulphi, ejusdem civitatis episcopi et con- A ratoris.Quse per beatum Ciriacum a daenionio libe-
fessoris, ammirandae sanctitatis viri. Eodem die, rata el b,iptizata,aGalerio Maximino fratre suo, post
translatio sanctiBerwardi, episcopi Hildeslieyinensis moilem patris imperante, martyrio coronata est. »

et confessoris. Ostensio sancti Huiifridi, episcopi et Molan. textui inserit

aliis lilteris « Scriptum :

confessoris. Ipsodie, natale sancli Rochi, cunlesso-
ris ac peregrini. »
Greven. « Ipso
: die, sanctorum Orionis, Tirsi,
Agniti. Apud Castrum Rameruden, natale sancti
Balsemii martyris et sociorum ejus. Translatio san-
cti Berwardi, episcopi Hildensheymensis et confes-
soris. Ostensio saiicti Ilunfridi episcopi el coiifes-
soris. Lugduni Galliae, beati Rochi, peregrini et con-
fessoris.Hic claris ex Aquitania nalalibus ortiis, et a
puero optimai conversationis, singularem a Doiiiino
gratiam curandi homines a morbo epydemia} acce-
pit. Tandem post multa bona opera, taiiquam ex-
plorator in carcere quinque annis detentus, ibi in
Domino quievit. Mediolani, depositio beati Georgii
Cremonensis, qui vita et miraculis insigniter fulsit.
Item Karolomani confessoris. Artemiai virginis et
martyris, filiaj sanctae Seren» et Diocletiani iinpe-
est in hiiro, » etc, et de Arnulpho, «translatio.» In
iine : « Mediolani in monasterio Coronalce, ordinis
Fratrum Eremitarum beati Augustini,depositio beati
Georgii Cremonensis, qui vitae sanctitatis et mira-
culorum gratia insignis fuit. Lugduni Gallise, beati
Rochi coiifessoris, contra pestilentiam adjutoris.
Apud Castrum Ramerudem, » etc, ut supra. In
editionibus aliis « In Galliis,
: depositio beati Ro-
clii, - elc. De Balsemio item, ut supra. « Eodein die,
Theodoli confessoris episcopi Sedunensis. Die de-
cima sexta, sancti Mandelii, et sancti martyris Dio-
medis. Et deportatio ab urbe Edessa, non manufa-
ctae imaginis Domini nostri Jesu Christi. Morinis,
ostensio sancti Hunfredi, episcopi et confessoris. «
Denique minoribus typis, de beato Georgio Cremo-
g nensi, ut supra.

XVI Kal. Die 17.

Apud Africam, sanctorum martyrum Liberati abbatis, Bonifacii diaconi, Servii et Rustici subdiaconorum,
Rogati et Septimi monachorum, et Maximi pueri ;
qui perseculione Wandalica jussu Hunerici regis pro
confessione catholicae fidei et unici baptismatis defensione, speciosum cursum certaminis sui, coronante
Domino, perfecerunt. In Caesarea Cappadoci», natalissancti Mammetis martyris, qui passus est imperante
Aureliano sub Alexandro pra3side. Ipso die Octavae sancti Laurentii martyris.

NOTiE.
Puri sunt Pralen., Herinien., Antuerp.-Major, Rosiveijd., Antuerpien, etMax-Lubec, Munerat., Greven et
Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Nonnulli codices legunt Bonefacii, non cum aliis G habetur, pro confessione, speciosum, etc. Pro Hiine-
ct communiori, ut est in textu. Praten. hahet Servi rici, ponit Munerat. Himerici; Greven., Honcrici.
cum Munerato, recte ex Adone. At Praten. codex Porro Antuerp. et Max-Lubec. in priori constru-
secundus et reliqui nostri omnes, cum Romano clione etiani variant, pro defensione catholicce fidei
\)arvo. Servii. Be W
alibi diximus Wandalica, et : et unici baptisinatis. Rosyfeyd. Y)T0 perfecerimt, sub-
Uuandalica modi scnbendi Gallici sunt, sequimur stituit, perceperunt. Octabw, more antiquo scribunt
Antuerp.-Maj., etc Scribit hic IFam/a/oA-fmt, et prae- Herinien et Munerat. atque hic in fine cum An-
terea sensuin infideliter corripit, nam ubi in textu tuerpien-Majore om ittit Hiar<//»ns. De A//"n"ca»i,/l;j/i)-i-
legHnr pro confessione catholicte fidei et unici bapti-
; cam, dijacopi, Capadocioe, et id genus aliis, sufli-
smatis defensione, speciosum, elc, ibi siinpliciter ciant alibi *dicta.

OBSERVATIONES.
Romanum parvum ita hodie pronunliat: J«^/Vica, monumentis verioribus, quae apud Ruinartium
niarlyrim Liberati abbatis, Bonifacii diaconi, Servii indicata invenies inter Selecta a pag. 276. Gallice
et Rustici el aliorum sub Wandalica persecutione. vero deducta a Tillemontio tomo IV, a pag. 358.
Atque hic priinus est Martyrologus, qui de his san- Romanuin parvum sic de Mammete breviter CfB- :

ctis meminerit et quidem hac die, cum satis con- sarew, Mamnielis martijris. Utrum Ado martyris
stet eos II Julii martyrum consuminasse. Ado, con- illius Acta aliqua viderit, dubinin facit ejuselogium
sulto annuntiationis fonte, ncmpe Victore Vitensi solito compendiosius, ut pote qui nihil aliud proferat
pag. 81, singulorum expressit nomina, et martyrii quam quod ex eo Usuardus descripsit. \\'andalbertus
historiam fusius prosecutus est. Nolkerus de more
^
^ eum solum praedicat, his verbis :

messem integram suam fecit. Noster stylo suo ea ->, «• «t

iT^in,;t -.„^ ;„ t^ 1 II-, . o-. X Marlvre seclecima
, ,

c lu hfe
,

"
,
Manimete bea . i ,
o.
aptavit, 1
qufe in laterculo reddita sunt. Sitne autem -

Victori Vitensi tribuenda celebris hujus passionis Restat, Octava sancti Laurenfiimartyris, ^h omni-
historia, diligentur quaerit Ruinartius in sua Histo- bus Usuardinis codicibus notata tametsi Clar. Ca- ;

riaepersecutionis Wandalica; novissima editionc a stellaniis adverterit in codice Pratensi annuntiatio-

pag. 94, ubi de martyrii tempore, modo, dieac loco
pluradiscutiuiitur, quibus junge notas ejuspag.209.
De celebri Mammete, Mamente, Mamma, uno vel
diversis, pluradisquiritFlorentinius ex Ilieronymia-
nis, in quibus?H0Ha(7(ws appellatur. BaroniuSjBasilii,
Nazianzeni et aliorum panegyricos uiii huic nostro
sub nomine Mamantis ascribil. Inde varia sug-
gerunt varii, ^quaj rursus ad locum proprium
discutienda remiltimus. Tu interim videsis Actorum
Mammetis compeiidium apud Rabanuin, quod ex eo
totidem fere \crbis accepit Notkerus. Porro Actis
illis MctaphrasticisaSurioeditis, fidere non audent
eruditi recentiores, Mammetis historiain texentesex
nem illain, vidcri ferme adjcctam, mann quidem vix
dicersa, sed spatium implere in fine lineai relictum.
Quod si veruiu est, non in eo solum codice, sed in
omnibus antiquissimis factum fuisse oportuit. Mo-
sander commemorationem illam plane Adonianam
ccnsuit, Rosweydus in appendicem rejecit ; utcr pr;«-
fciondus sit, tu videiis. At nunquit iii ipso genuino
llcdii dherlc signniwr, Octava; sancti Laurciitit'! Fa-
teor; sed cur a Rabano praeterinissa sit, liaud equi-
dein intelligo. Caeterum certa et indubitataest Usuar-
di nt)stri lectio, qnaiituinvis mirum videri debeat,
solius liujus et apostolorum Petri et Pauli Octavoi
niemoriam, apud ipsuin reperiri.
 : :

373 MARTYROLOGIUM. — MENS. AUG 374

AUCTARIA.
PuLSANEN. incipit « Octava beatissiini Laiireiitii, A cciplesti ibi Post hKC incarceralnr, ut
consolatur.
LevitiP el martyris. Soqiiitiir de Africanis, usiiue po.^toa in caminum
prqjiciatnr, ubi ei iiiel ot lac ab
atl « Maxinii pueri, • inclusive, desunt roliqua oin- aiiiielo doforliir. Et terlio die hic feris projicitiir,
nia. sed non hoditur, et tuiic lapidibus ohriitus, et ille
l?Ei,i.\., A.NPrKnp.-MAX., Ultrajko.t., Lf.ydkn.,Lo- cu^Iesti voce \ocatus ohiit. » Soquitur de Africanis,
VAMEN., Albeugkn. ot Da.mc. iia puritati acceilunt, pure item de Octa\a saiuti Laureiitii.
;

ut propter solum orilinem exclusi siiit, quia nempe Aquicinct. pro Ruslici, habet Ri(slitii.
ordiuiitur ab Octava saiicti Laurontii martyris. »
• Davkronkn. « Turonis, dedicatio sanctae Mariae,
:

De Africanis scribunt cum ANTiERp.ot Max.-Lurec, et saiicti Juliani martyris. »

« pro defensione Cathol ic* fidei et unici baptismatis;» M.\tric.-Cahtus.-Ultraject. : « Octava sancti
ubi in Belino inopte in fine ropotitiir • defensione. » Laurontii martyris. Mammetis pueri et martyris.
Centule.n. «l^oiiKi:', Octava beati Laui^ntii. Apud
: Lihorati ahhatis, cuin pluiibus aliis de suis, pro fidc
Africam, sanctoruin martyrum Liberati abbalis, a Wandalis martyrizali. »
Bonifacii diaconi, Sorvii el Rustici subdiaconorum, CoDEX GoLLiAN.: « Castro Soduno, sancli Theodori
Rogati et Soptem loctorum monachorum, et Maximi episcopi. » Iiiter pluriinos Tbeodoros, quis hic sit,
pueri. Qui omnos jussu crudolissimi roszis AVaiulalo- postoa videhitur.
rurn, diversis po^nis consumpti suiit. Caisarea Cap- Editio LuRKco-CoL. in Octava sancti Laurentii ct
padocia;, sancti Mainmetis, monachi martyris, qui martyrihus Africanis pura,'de Mainniele post « mar-
passus est imporanto Aureliano » tvris' » sic habot « Qiii cuin esset puer septem
:

Bruxellen. incipit Octava sancti Laurentii

: • B annorum, et idolorum culturam omniiio respueretj
marlyris. » Dc martyrihiis Africanis egit die pra^ce- pro fule Christi passus cst diversa tormenta, postre-
denti. In Mammete satis purus est. Soquitur: « |{o- mo lapidatus, imperantc Aureliano sub Alexandro
mae, beati Julii senatoris et martyris. Qui juhente prseside. In Xortwich, natale heati Jeronis presby-
Cominodo imperatore, tandiu fustihus caesus est, teri et martyris. » Vide, quae de ipso hoc die satis
donec emitteret spirituin. » Anticipatio est ex xix diligontor notavit Castellanus.
hojus. Tum « Itein Karolomanni principis Auslra-
: Gkeven. « In Hollandia, pago Norwich, natalis
:

siorum, fiiii Karoli Martolli. Oui pro Christi amore heati Jeronis preshyteri et martyris. Iii Bethulia,
regnum et gloriam inundi dereliiiqne<)is, in iiionte beataj Juditli viduaj. Item Eufemiae. »
Cassino monachum professus est ubi ipse omni vir- ; MoLAx. post « perfecerunt, » aliis litteris textui
tuto pollens, cuin semel ad coquinse olTicium hehdo- interjicit < Scrihit beatus Victor Africanus episco-
:

niadarius deputaretur ot in modico orrarel, a coco pus in historia ejusdem Wandalicai peisecutionis,
crudeliter caesus, ait Indulgeat tibi Deus,frater, et
: quam et ipse cum caeleris sustinuit el fideli atque
Karolomannus. Post ipse cuin sancto papaStophano illustri stylo digessit. » In fine « Eodem die, in pago :

secundi» venieiis in Franciam, ut rex Pippinus frater
ejus Aslulphuin regem Longobardorum ;ih o[iprcs-
sione Ecclesiae reprimeret, impetravit. Et in reditu
apud Viennam languore corroptus, sancto fine quie-
vit. » Vera faisis mista.
Ha(;exoven.: « In Cssaria civitate Cappadociic, na-
talis sancti Mammetis martyris, qui metu Aureliani
Caesaris, in desortum fugiens, etcum suis habitavit
ibi ; et congregabantur ad eura omnes silvestros
Hollandia), saiicti Jeronis preshytori et martyris. »
Tuin minorihus typis: « Item Karolomanni confes-
soris, priiicipis Austrasiffi, qui in monteCassino mo-
nachus eiroctus est. » Posteriores editiones cum
prima in textu conveniuiit. Iii fine aulein habent
« Iii pago Holiandia), Egmoiida monasterio, sancli
Jeronis, presbyteri et martyris. Diedecima septima,
sancti martyris .Vlyronis. » Demuin minoribus litte-
rissubdunt Apiid urbom Ptoleinaideiii, sanctoruin
: «

ferae, quas nuilsit et fecit caseos. Hic postquain ad marlyrum Pauli et Jnlians. » Vule Acla apud Su-
fidein multos convertisset, vocavit leonem silve- rium In Romano moderno dicuntur passi sub Vale-
.

strem, ut eum vindicaret, et factum est ita. Ilic ab riano.

Alexandro praeside in equuleo suspenditur, et vocc

XV Kal. Die 18.

Apud Prenestinara civitatem, miliario ab Urbe tricesimo tertio, natalis sancti Agapiti martyris, qui cum
esset annorum quindecim, el araore Christi martyrio ferveret, jussu Aurelii imperatoris tentus est, ac
priino nervis crudis diutissime caesus : deinde a prieside Antiocho gravia patitur supplicia. Exinde cuin ex
praeccpto imperatoris leonibus subjiceretur, et minime esset lasus, gladio ministroruin coronaiidus percu-
titur. Eodem die Romtc, beatorum preshiterorum Joannis et Crispi, qui persecutione Diocletiani multa
sanctorum corpora ofljciosissime sepelierunt, quorum moritis et ipsi postiivjdum sociati, gaudiavitai me-
ruerunt. Via Lavicana, sanctae Helena) matris Constantini iraperatoris.

NOTiE.
Sumitur ex Praten., Herinien., Antiierp.-Majore, Rosweyd., Antuerp. el Majc.-Lubec, Munerat., Belin.
^ditione prima, Greven. et Molan. Acccdunt codiccs Anluerp.-Max. , Ultraject., Leijden. et Albergen.

VARIANTES LECTIONES.
Solus Molan. Prwnestinam scribit per diphthon- D fit, nomina illa promiscueaccipiantur, qiiod eaa^tate
gum, cacteri ut in textu. Antu<^rp., Max.-Luhix., contingere facile potuit. Exinde legiint [ilerique,
Belin. ct alii iegunt.af; nrhe Roma. Iii .Mmierato or- alius exhin, aliiis exin, alius rxhinc. Bolin., post ex
ror est rircsimo tertio pro Iriceaimo tfrlio, iit liahont priecepto impcraloris, male insorit toilus et lconi-
omnes cuni Aduie, uti et amore Ckristi martijrio bus, etc, ulii Roswoyd iterum iion inopte correxit
ferceret, exce|)tis Grevcn. et Moian. qui omisso objiceretiir,[)vo suljjicerelur. In Muiierato, post 7H0-
martijrio nitidiorcin faciunt sonsiim. .\ est exacta m rum meritis, omiltiintur particiihec^ ipsi. Greven. et
Notkeri constructio, et pro amorc Clirisli martijrio Molan. a roliqiiis deiuio dissontiunt, legeiitesj/rtiuita
ferceret. Inter antiquiores codices solus l{osweyd. vitcewternw, contra donem ct codices nostros,
pro .'lHre/(i, posuit Aureliani cum Adone ot .Notkero, Belin. de Ilelena Ilem Roma;, via, etc. Do n;cvis
:

quod servant codices mediic notic cur Usuardus : codicum mediae not;e iion loipior, ut iiec de tercio,
praeferat Aurelii, fateor inc ignoraro, ni.si ut saepe nput, Anthioco, .iohannis, Dijocleliani, clc.
 » »

37S USUARDI MONACHI 376

OBSERVATIONES.
Quam ab antiquo celebralissima A die primum prolata esl his verbis Romce Joannis e^
illustris est et
Agapili Pracnestini martyris gloria, a vetustis Kaien Crispi presbijleroriun. Ado encomium breve compo-
dariis, Sacramentariis et Martyrologiis nostris om- suit, quod ferme integrum describit Noster, expun-
nibus pr.nedicata, tam sunt depravata ejnsdem Acta, ctis diintaxat verbis, in Sexlo PhiJippi, quae certe
teste ipso CardinaJe Baronio, ut luto dici posse vi- satis clara non sunt, et alterius tyranni, Maximiani
deatur, cusa esse in cadein otFicina, ex (]ua prodiore nomirie. Credidcrimignotum sibi cijemeterium Usuar-
illa, (juae de sancto Venantio expcnsa sunt ad 18 dum nominare non voluisse. Videat curiosus lector
Maii si non
;
potius eadem utriusque sint, aut alte- Aringlii Rom. subter. lib. ii, c. 20, p. 365. ubi
rius alteri aptata, certe niulta correctione egenlia, h;i!C ipsa hodierna Adonis verba citata inveniet. No-

ut fusius suo loco demonstrabitur et rursus dicen- tat Castellanus, sanctos illos ex aliis diebus hic con-
;

dum erit infra ad 20 et 21 Augnsti. Scio duplicia junctos csse. Cfctera alibi. Helenam, in codicibus
Acta exstare; utra prseferenda sint, suo loco dice- Adonianis repertam, asterisco notavit Mosander,
tur. Porro gloriosissimum adolescentis cerlamen tanquam adjectitiam, idemque censuit Rosweydus.
referunt ctiam Hieronymiana, Beda, Rabanus, Ro- Diibium igitur manetundeeam sumpserit Usuardus,
manum parvum, Ado, Notkerus et AVandalbertus. sed ab eo signatam esse, ut in textu retulimus, vide-
In Hieronyniianis exprimitur item distantiaab Urbe, tiircertissimum. Est apudnos Altmanni AUivillaren-
per paucos inter co(lices discrimine, sed ea a Ro- sis, ad Hincmarum ins. Helenee vita, cum historiis
niano parvo negligitur. Rabani elogium de rege translationis et miraculorum, necnon vitae aliae et
Antiocho meminit Verosimiliora sunt, quae ab Adone narrationes variaj Notcheri, etc, tum ms., tum typis
dicuntur, Aiu-elianiun imperatorem diserte nonii- B excusa3, suo tempore diligenter ex professo exami-
nante, ut facit post ipsum Notkerus. unde mirari nands. Tutius hic processit Surius, nonnulla ex Eu-
licet, in omnes fere vetustos Usuardi codices irre- sebio et Theodoreto desumens, relataad vii Februa-
psisse jiissu Aiirelii, cum tamen reliqua omnia ex rii. FIodoardi,deAItivilIarensi translatione historia,

Adone accepta esse, manifestissime pateat. Solus quam accuratius aMabilione discussam habes, saec.
Agapitus a Wandalberto celebratur hoc versiculo IV Benedict. parte ii, a pag. 133. Sed laboriosior Til-
:

lemontius viam stravit, qua ex veterum de llelena

Agapitus quintain decimam certamine sancit.
testimoniis certior vitae series eruaturj ut videre est
Sequens annuntiatio ab auctore Romani parvi hac tomo VII, a pag. 1, et in notis eo pertinentibus.
AUCTARIA
PuLSANEJv'. in prima et ultima purus, secundam Matric.-Cartus.-Ultraject.: » Agapiti martyris.
plane omittit. Romae, Helenae reginae, matris Constantini imperato-
LovANiEN. deflcit in elogio Agapiti ; caetera purus ris. Joannis el Crispi presbyterorum qui cum multa ;

est. sanctorum martyrum corpora sepelissent, et ipsi

Danic. in secunda annuntiatione rescindit ultimam martyrio coronati sunt. » In margine, de Agapito
elogiipartem, incipiendo a - quorum meritis etipsi additur « Iste puer multa sustinuit et judicem valde
:

postmodum sociati, » etc. confudit, quem et Deus in vindictam sancti martyris

Centulen. In Italia civitate Prsnesta, sancti
: « percussit. »

Agapiti martyris, sub praeside Antiocho. Eotlem die CoDEX D. DU Cheval, signatusC «IteraPontini. :

Romae, sub Sexto Philippi [Ado, in Sexto Philippi], Ptito legeridum« Pontimi, » ex Hieronym.
beatorum Joannis et Crispi presbyterorum, qui per- Altemps. : « Itein Pontini martyris. » Recte «mar-
secutione Diocletiani multa martyrum corporacura- tyris, » non « confessoris, » ut habet editio Lub.-
tissime sepelierunt. Via Lavicana, sanctae Helenae, G Col
matris Constantini Augusti. «
Florentin. : cujus corpus jacet modo
« Helenae
Bruxeli.en. fere purus est ; addit etiam, >> urbe
Veiietiis. » Vel, Cujus corpus modo Venetiissepul-
«
Roma legit > Aurehani, » in caeteris naevi sunt.
; »
turn est. » Adhuc sub jndice lis est.
Tum Et Romae in Sexto Philippi, sanctorum pre-
: «

sbyterorum, etc. Item Romae, via Lavicana, » etc. Lugdunen. : « Pago Sisterico, in monte, qui dicitur
Hagenoyen. « Apud Prenestinam civitatem, mi-
:
Lura, sancti Donati, » etc. Vide die sequenti.
liaro ab urbe Roina xxxin natale sancti Agapiti CoDEX Castri-Kakoli.: « In Galliis pago Sigiste'
martyris. Qui cum esset annoruin quindecim, et monte qui dicitur Lura, sancti Donati pre-
rico, in
amore martyrii flagraret, persecutoribus se obtulit, sbyteri. » Usuardus de eo agit xix Aug.
et jussu Aureliani imperatoris est tentus, et primo Editio LuBECo-CoL.incipit : «Roms via Lavicana,
nervis crudis et dure percussus, et Antiocho praesidi sanctae Helenae, inatris sancti Constantini imperato-
est missus, a quo gravia tormenta est passus. Pri- ris, et inventricis crucis Christi, Treverorum indi-
muin incarceratur, deinde prunas ardentes capiti gen;cnobilissimae. » Sequitur de Agapito, satis pure.
ejus imponuntur, sed non laediiur: flagellis caeditur, In Joanne et Crispo ex Adone adjicit, qua? Usuardus
capite verso et fumo sublus horribili facto. Tunc omisit, Demum « In civitate Amacia, beati Pontini
:

bullienti aqiia perfusus est et maxillie ejus coiitritae confessoris. » Jam dixi « Pontimum » esse, et mar-
sunt, et judex haec videns exspiravit. Tuiic imperator tyrem.
jussit eum ieonibus objici, qui eum non laedebant,et
Belini editio alterain fineadjicit «Iteni Pontini.» :

postea capite amputato niartyrium complevit. » In D Vide jaiii dicta. Socios vel potius socias noininant
Joanne et Crispo purus est. tum: « Romae via La-
apographa Hieronyiniana.
vicana, depositio sanctae Helenae reginae, matris
magni Constantini imperatoris. H.]ec llelena prius GufiVEN. : «Nota secuudum aliquos hic commemo-
fuit pagana cl misericordiae operibus valde intenta, ratio est sanctae HeleniE, depositio vero, xvn KaL
postmoilum erat Juda^a et in ea lege perfecta. Ultimo Miiii. .Miirtini papae. Deinelrii martyris. Privati mar-

fuil Christiana, et Christianae religioni multum pro- tyris. Poleiitiiii coiifessoris. »

ficua, quia crucem Domini invenit. Multa corpora MoLAN. In Broniuin, translatio sancti Eugenii
: «

sanctorum de partibus transmarinis ad Chrisliaiios episcopi el martyris. .Metis civitate, depositio sancti
duxit et inulta monasteria in Asia, Gailia. et Italia Firinim e|)iscopi el confessoris. » Editiones ali^ lit-
aedificavit. llaec inbouis operibus perseveravit et in teris Italicis iii lextu scribunt « Aureliani. » In fino : :

pace obiit. Aliuin vadem postulaiit, quie hic nar-

» « Metis civitate, depositio sancti Firmini episcopi et

raiitur, ut fidem iiiveniant. confessoris. Die deciina octava, sanctorum inarty-

Aquicinct. texlui subnectit « Item, sancti Pon- : rum Phlori et Lauri. lii Bronio, translatio corporis
tini. » Vide infra verum noineuet tiluluin. sancli Eugenii archiepiscopi et martyris.
 : :

MARTVROLOGIUM. — MENS. AUG. 378

XIV Kal. Die 19.

.Nal ilis sancti Magni, seii sancli Andreje martyiis, cum sociis suis duobus milibus quingentis nonaginta
et septera. In pago Sigisterico, beati Donali presbiteri, qui ab ipsis infantioe rudiinentis mira Dei gralia

prsditus, anachoriticam vitain multis annis exegit et miraculorum gloria clarus migravit ad Christum.
sancti Julii Senatoris et martyris, qiii jnbente Gominodo imperatore,
tandiu fustibus est Cicsus,
Rom^,
donec emitteret spiritum. In territorio Bituricensi, sancti Mariani confessoris.

NOT.E.
Ita Pratcn., Antuerp.-Mujor, Bosweijd., Anlnerp.,
tuerp.-Max., Locanien. et Uanicus. A
VARIAXTES LECTIONES.
Muneratus cespitat in principio, natalis sancli Ma-
gni et sancli Andreoe martyrum. Omnes legunt, cum
sociis suis, excepto Pratensi, qui ultimam vocem
omittit. Scribo milibus, quia sic oinnes eliam hahent.
Antuerp.-Maj. notat socios 2598, Rosweyd., "liijl,
Max.-LHhec., Munerat., Grevcn. et Molan. Uem An-
riticam. Greven. in annuntiationis principio legit
Li Gdlliis pago, etc, quod etiam habct coiisuetus
imitator Molan. qui et ambo scribunt exerjit multis
annis ; ac deinde pro mimrulorum gloria, miraculo-
rum (jratin. In Munerato deest utrum(|ue atque in ;

Greven., 'ioi7. Numerus ab Usuardo ex antiiiuiori- Antuerp.-Maj. ac Rosweyd. ante mirarulorum, parti-
bus acceptus, a nobis in textu expriinitur. Anluerp. cula et. Antuerp.-Major ponil, fustlbus coisus est.
a socia editione maxima et a reliquis dissentit in Antuerp. pro Mariani, substituit Martini,at Max.-
Donati titulo, quem solus ipse episcopum vocat. Lubec. cum Antuerp.-Maximo, Lovanien. et Danico,
Scribit item anacorelicam , caeteri ut in textu anacho- Marini,

OBSERVATIONES.
Andream apud Graecos inclytissimum megalomar-
tyrem martyrologi Latini vcrosimillime ex
nostri
Graeca appellatioiie binomium fecerint Magnum, seu
Andream. Sic etenim Beda, et ex eo Rabanus, Ro-
m anum parvum, Adoet Noster, eadem prorsus ubique
phrasi. Melius fortasse legissenf, magni Andrew. Pse-
que enim verisimile puto martyrologos nostros An-
dream tribunum militum cum Magno cpiscopo Ana-
tantum distet, quantum Provinciaa Burgundia. Utut
est, Usuardus elogium suum totum ex Adone trans-
tulit. Unde hic suum acceperit, non liquet. Petrus
in Catalogo lib. vii, cap. 78, Adonis verba de more
describit. De Donato meminit Vita Marii xxvii Ja-
nuarii, num. 11. Habemus sancti ipsius Vitam ms.
g alibi illustrandam. De Julio sic brevissime Roma-
num parvuin Ronm, Julii senatoris et martgris.
:

gnino confundere volnisse. Wandalhertiis aliam viam Plura ex Actis deducit Ado, sed Noster compendio
ingressus, pro numero nominum subjecta geminavit usus est. Yide Observationes xxv Augusti, ubi de
coiijunxitque, ut mox ostendam. Utrum Ado Andrcje Actis Eusebii, Pontiani, etc. Inventum est Romae
Acta, prout vulgata sunt, vidcrit, nescio,certe praj- non ita pridem Julii alicujus martyris corpus an :

cursoribus suis nihil superaddidit. Xos ea, ut ex Me- hujus senatoris dici possit, necdum compertuin ha-
taphraste, Lipomano et Surio edita novimus, suo loco beo. In Hieronymianis aliquibus adjectum legitur :_

examinabimus. Praifata Acta germana censuit Baro- Li Biturio, vico ViUauno, depositio sancti Mariani
nius ad annuin ccci, num. o, crediditqne, opera Petri confessoris. De eo fusins dispulat Florentinius no- ;

Tarsensis episcopi,collecta atquescriptaesse.Xon de-
suni hodie qui aliler sentiant. Videri potest Tillemon-
tii nota tomo V, apag. o88, in Actis noslris suo loco
accuratius expendenda. Audi inodo Wandalhertum
W.i;;nus ei .Vnlreas (|uari;i dHnaqui! coiuscant
Septein nona^iinia ei quin^jenti comiianiur,
Quos pariter sdncti siuiul his bis niilie sequuntur.
Qni nostro indiculo soquitur Donatus, is ab
in
Adone sacros Fastos primum rclatus est, curn
in
ampliori vitae histuria et designatione montis, in quo
solitariam vitain egerit quernque Mosandcr Tura vo-
;
cat, Rosweydus Jura, sed cuin notatione propria
manu subinde adjecta, qua monet / mulandum iii L,
proindeque legendum Lura, utpote qui a Jura monte
tatque ex Labbeo hujiis saiicti eremitse festuin in
direcesi Bituricensi recoli xix Septembris. An autem
ad salvandam cultus diversitatein, recte ad alium
: Marianum recurratur, alibi explicabimus. Satis mi-
rurn videri posset, Usuardum, non solum verum
obitus (quideterminari omnino nequit), sed et cultus
diem suo tempore usitatum ignorasse, dum Maria-
num hac die consignavit. Clarissimus est codicum
nostrorum, et in Mariano et in superioribus unani-
q mis plane consensus. Brevem Mariaiii Vitain, nescio
an satis sinceram, edidit Labbcus tomo II Bibl. ms.,
pag. 432, ubi et S. Gregorii Turonensis caput 81
refert.Exstant in Museo nostro bina alia vila) com-
pendia mss. in majori opere accuratius examinanda.

AUCTARIA.
Hr.RiME.N. toto textu purissimus est, sed nescio fundatur, quod subinde correctum est. Lcgit ctiam
qua causa secundo loco insertum sit « In ino- : Marini.
naslerio Bobio, depositio sancti Bertulphi abhatis. • Centui.kx. : « Natalesancti Magni, seu sancti An-

PiLs.\NEN.; -Nalalesancti Magni rnartyris. Hom.i', dre.x martyris, cum sociis suis duobuj millibus
sancti Julii Senatoris, etc, • recte. Sequitur « In : quingentis nonaginta septem- In Galliis, pago Si-
territorio Biturico, sancti .Marciani confessori-. » gestico, sancti Donati prcsbyteri et confessoris.
Dcsuiit alia omnia. Vide de Mngno qu;e supra dixi- Eodem die Rom.c, sancti Julii Senatoris, qiii passus
miis. Ilein notnlam Castellani in Marlyrol. univers. est sub Commodo impcratore, judice Vitellio. »
el GiiEVEN. inferius. BauxELLEN. de Aiidre;e suciis siipra bis mille
Ui.TKAJEr.T. et Leyden. incipiunt: « In Cicilia, na- quingcntDS scribit. nonnginta nooem. De DDiialo ad-
tale sancli Luduwici e()iscopi •'t confes-^oris. Nalale ilit, « in iiioiitc qiii dicilur Lura. » In rcli([iiis perino-

sancti Magiii martyris ciim sociis suis, • etc, pure. dice intcr|)oIatus esl. In nne siibdit « Apiid
: .\l;irci-

Ulraque sequens annuntiatio turbata et confusa est. liain, sancli Ludovici episcopi et confessoris, et lilii
Pro Miriani, scribunt Mnrini. Tcgis Siciliie, episcopi Tulosani, de ordine Fratrum
Albehge.n. alia phrasi « Apud: Massiliarn natale .Minoruiii. •

sancti Luiowici episcopi et confessoris. Qui ciiin Haoknoye.n. incipit a Julio, in quo purus est. Nec
esset primogenilus regis Cecili.x. profcssus esl ordi- D jn Donato, a puritatc multuiii {list.at. Tuin de M;i-
nem Fratrum Minorum. • Reliqiia piira sunt, nisi riano ultirnu loco de Andrea, etiain satis rccte. Se-
;

quod hujus diei finis, curn sequentis principio con- quuntur annuntiationes duae anticipatac cx dic se-

379
quenti ; nempe : « Herio insula, depositio sancti Phi-
liberti abbalis.Qui primo miliciam terrenam (secu-
tus) Christi tyrocinio mancipatus est, et multorum
exstitit monachorum fundator devotus. Civitate
Cordila (Cordiihaj, sanctorum monachorum et mar-
tyrum Leovigildi et Christofori, quorum corporapost
abscisionem capitum igni tradita sunt.
die sequenti.
Ambianen. ex Adone describit sancti Donati elo-
gium. Purius ex ipso fonte.
Matric.-Cahtus.-Ultraject. « Magni martyris : rum, ibidem honorifice conditus est. Ilem octava
cum sociis. Ludovici confessoris, qui fuit fiJius regis,
postea monachus in ordine Minorum et episcopus
Tolosanus. Julii Senatoris martyris. »
In Vatican., num. 5949, deesl Mariani.
Florentin.: « Sancti Ludovici » Plura non in- : .
venio, forte reliqua conformia erunt hodierno Ro-
mano, vel Belino^ qui cum hisce codicihus sspe
concordat. Videri etiam possunt codices alii supra
el editio Lubeco-Col., etc.
BuRDKGALEN. In territorio Bituricensi, Marini
: «
confessoris. » Vult dicere Mariani.
CoDEX Salinen.: « In territorio Bizunticensi, sancti
Mariani confessoris. Lege Biluvicensi. »
Editio LuBECo-CoL. de Andrea, pura in Donato
nonnihil ex Adone interpolala est, uti et in Julio.
Sequitur « Apud Massiliam, natale sancli Ludovici
: pidum quievit. Richardis virginis. Ermelinae vir-
episcopi Tholosani et confessoris. Qui cum esset
primogenitus regis Siciliae, professus est ordinem
Fratrum Minorum vita et miraculis gloriosus, san-
; Ludovico, Belinum describit. Apud Mantuam, san-
ctorum catalogo meruit ascribi. » Pro Mariani, scri-
bit Marini. « Givitate Nurenberga, sancti Sebaldi
peregrini et confessoris, filii regis Daciae. Civitate
Anagina, xl milliario ab urbeRoma, viaquae Latina
nuncupatur, depositio sancti Magni, episcopi et
confessoris. Hic in partibus Apulae, civitate Tranas
oriimdus, oves vicinorum in pa.;cuis pro mercede
custodivit, ut parentes suos pauperes inde sustenta-
ret. Qui postea, angelo duce per heatum Redeni-
ptum episcopum baptizatus, ac perfecle in fide in-
Xm Kal.
Samuelis prophetae, cujus sacra ossa,
Traciam. Eodem die, beati Porphirii hominis Dei, qui sanctum
doctrina Christi. Herio insula, sancti
Philiberii abbatis, qui post militiam temporalem, Christi tyrocinio
mancipatus, monasteriorum exstitit fundator devotus. Civitate Corduba, sanctorum monachoruni Leovi-
giidi et Christofori, quorum corpora
Ex Praten., Herinien., Antuerp.-Major., Roswend. et Molan.
Praemitto orthographica Saniuhelis, Jeronimus,
:
Jheronipnus, Hieronimns, Archadius, Jadea, Traciani,
Porphirii, Filiberti, PhijHberti, Philiberti, tijrocinio,
lirocinio, Christophori, Christofori, Cristofori, absci-
sionem, etc. In quibus omnibus hic et nunc scriben-
dis, uniformitas semper servari omnino non potest,
utpote quam in codicibus meis non reperio. Itaque
Samuel propheta notatur a Beda Rabanus casu
mutato scripsit Samiielis propheta. Et hoc etiam
: beato Porphijrio presbijtero cum familia baptizatus
modo habet Romanum parvum. Ado non propheta)
encomiiim, sed brevem translationis historiam ex
Ilieronymo adversus Vigilantium adjunxit, quani
inter Molani alioriiinque Auctaria invenies. Wan-
dalberti versicnlosinfra dabimus. Usuardus id solum
cx Adone accepit quod in laterculo repraesentavimus.
De Porphyrio sic lcgit Roaianuni parvum Et Por-
phyrii hominis Dei, de quo antiquiores non memi-
nere. Quaecun(|ue ab Adone ex Agapiti Aclis adjecta
sunt, Noster ad verbum descripsit. Ut autem clarius
pateat Actorum Agapiti Pnenesliiii et Venantii Ca-
merini confusio, consule hujus lectiones in Brovia-
» ;
USUARDI MONACHI 380
A structus, et in brevi tempore suflicienter litteralibus
studiis edoctus est, paucis decurrentibus annis epi-
scopus ordinatus, et mullisperpessusinsidiis, tandem
beato fine quievit. »
Belin. « Natale sanctorum Magni et Andreae
:
cum, » etc. Caetera satis pora sunt, nisi quod scnbat
» Vide de his Marlini pro Mariani. Dein adjungit « Eodem die :
in Provincia, apud castrurn de Brignola, depositio
sancti Ludovici episcopi et confessnris. Qui inde
Marsiliam deportatus, in Ecclesia Fratrum Mino-
sanctae Clars virginis. Apud Mantuanam civitatem,
sancti Ruffini confessoris.
GnEVEN.: «Magni regisNoreganorum et marlyris.
Apud Massiliam, natale beati Ludovici episcopi et
. . confessoris, qui cum essel, etc, ut siipra. In
»
Magno Anagnino etiam parum admodum distat ab
editione Lubeco-Col. Sequitur : « Bertulphi abbalis
et confessoris. Sebaldi confessoris, filii regis Daciae.
B Hic sponsam nobilissimam sortitus, exemplo beati
Alexii, ipsam, parentes, ornniaque sua reliquit. In
vita solitaria Deo purissimum servitium exhibens,
multis miraculis coruscabat, inter quae comitibus
itineris oratione panem subcinericium impetravit
; cilicio super aquas posito flumen Iransiit. Tan-
dem plenus bonis actibus apud Nurenbergense op-
ginis. »
Molan. De Mariano, « cujus gesta habentur. » In
«
cti Rufini confessoris. In Bobio, sancti Bertulphi
abbatis. » Dein typis minoribus: « Sebaldi confessoris,
filii regis Daciae, qui plenus bonis actibus apud
Nurembergense oppidum quievit. » Editiones aiiae,
de Ludovico ponunt, castro Brineola, reliqiia ut
Belin. De Rufino et Bertulpho,ut supra. «Eodem die,
sancti Elaphii, Catalaunis episcopi et confessoris.
Nurenberga civitate, depositio sancti Sebaldi con-
fessoris, regis Daciaj.
G lilii »
Die 20.
ut Hieronimus scribit, August us Archadius de Judea transtulit
martyrem Agapitum erudivit in fide et
post abscisionem capitis, igni tradita sunt.
NOTiE.
VARIANTES LECTIONES.
D ea hic et alibi secundum majorem codicum conso-
nantium auctoritatem efFormo. Novi praeferenda
Hieronijmus, Arcadii, Judwa, Thraciam, Porphiirii,
Filiberti, tirocinio, Christophori, abscissionem, nerno
tamen vitio vertat, aliam me lectionem sequi. Molan.
pro hominis Dei, scripsit viVi Dei. Praten. pro Christi
tirocinio, habet Christo.
OBSERVATIONES.
: rio Romano ad xviii Maii, in quibus Cornicularius a
dicitur, etc. Quae sane tam sunt conformia, ut non
possint non ex unis Actis ad allera translata sup-
poni, nisi miraculum novum fingere velimus. Sed
de his, pro instituti nostri ratione, safis dictum est.
De Filiberto meniinit Wandalbertus xx Julii. Et ter-
nam dcnam Philibertus fianctus adornaf. Eodom ipso
; die codicibus Adonianis adjectus repentur, alleri
abbati Vulmaro conjunctus. Hoc vero die apogra-
plio Hieronymiano uni alterive superadditus est,
memoratus eliam a Floro et Rabano. Non arbitror
ex eorum ullo in Usuardun transiisse, qui proprio
maric totam annuntiationem nostram composuisse
 :

381 MARTYROLOGIUM. — MKNS. AUG. 382

oranino videtnr. Filiborti Vitara, a snppari mona- A dobcntnr, ex Ilispania cnm plnribns aliis allati, nt
cho scri[itam, Surins, solita sna nmlandi
oiliilit non sf>mol alihi diximns. Gonsnle Momoriale Enlo-
stvli lihtMtate nsns. At primlgoniiv phrasi rosti- gii, libro ii. cap. 11. De Sainuele haec hodie pr;edi-

tnit Mabilio sec. n Benoiliot. a pag. 81G, tr.inslalio- cat Wandalberlns :

nes aliaque ad sec. iv remittens. Vidc ibi parle i a Tciiia posi denam Samuols excellel, ab ipsis
pag. 537. LeoiiijUdus itein et Christophonis ipsi soli Quem Domino cunis genitrix devota sacravit.

AUCTARIA.
PiLSANEN.in dnabns prirais purus. postromasdnas Dominicae nativitatis, qnasi pucrura nascentem dc
omittit. beata Virgine, vidit. Juvenis castitatem multuin
A.NTiTRr. ot MA\.-LunEC. puri sunt, nisi quod in amavit, ot monachus factus in vicesimo secnndo
Porphyrio doliciant; in lino antom excodanl in nova anno ictatis suae, totnin se dodit palienti2e,abstinen-
annnntialione de sancto Bernardo « In territorio
: tiic, hnmilitatis et charitatis [operihus] per omnes
Linjiononsi, dopositio beati Bornardi, primi Claro- dies vitoj sum. Hic porpetratis mnltis miracnlis et
vallensis abbatis, viri vila, doctrina et miraculis inultis descriptis lihris, et monasteriis sui Ordinis
gloriosi. » centuin et sexaginta aidilicatis, anno soxagesimo ter-
Mr.NEBAT. textni puro in fidc subdit « In terri-: tio .Tctatis ojns obiit in pace, testamentum charitatis,
torio Lingononsi, beati Hornardi. » huiaililatis, [)ationtire, abstinonlia) suis fratribus re-
Grevex., toio etiam textn purus, in fine utitnr linquoiis. Item in Anglia, sanctiOswini regis et inar-
signo LL, de qno egimns quinta hnjus in sancto Do- tyris. Treveris, sancti Auctoris episcopi et confes-
nunico et alibi. qno nempe indicat, sanctnm eo B soris. »

signo affoctnm Usnardo esse superadditnm. Debuit Aquicinct. in fine addit« Cainone castro, sancti :

ergo inter Anctaria reponi, quod hodie sic habet Maximi Deinde calamo notabiliter re-
confessoris. •

• Itein in Claravalle, sancti Bornardi abbatis. » centiore « Depositio :sancti Bernardi abbatis. » Ha-
Antuerp.-Max Ulthaject., Levde.n" et Lovaxiex.
, bes supra elogium satis longnm.
secundo loco post Samuelis, inserunt « In territorio
: Ambiaxe.x. « Ipso die, sancti Bernardi, abbatis
Lingonensi, depositio beati Bernardi, primi Clarc- Clarevallensis. »

vallonsis abbalis, viridoctrinaet miraculis gloriosi.» Matuic.-Gabthus.-Ultraject. « Bernardi abbatis.

Sequuntur reliqua textus pure. In fine « Ipsodie, : Samuelis prophetae. Porphyrii, qui sanctum Agapi-
sancti Auctoris Treveroruin episcopi. » An non Me- tum puerumerudivit. Philiberti, primo militis, post-
tensinm, x Aug.? ea abbatis. »

Alberg. et Danic. in eo a superioribus differnnt, Cluniacen. et Altemps.« Cainone castro, sancti :

quod de Bornardo agant primo loco, et Porphyrii Maximi confessoris. » Fuit discipulus S. Martini
commemoratione.m, ab aliis suo loco positam, hi duo Turonensis Gallice vocatur Meme. ;

plane omittant. Reg. Suec, num. 428 « In partibusBurgundias, :

Cextcle.n. :«Samuelis prophet», cujus sacra ossa loco qui dicitur Claravailis, depositio sancti Ber-
Archadins Augnstus de Judoa transtulit Thraciam, nardi abbatis. »
fiortantibus episcopis, et omnibus ecclesiarum popu- In Vatican., num. 5949, deost Samuelis et Fili-
is tanta leticia concurrentibus, qnasi pr«sentem berti. Adjicitur « In Lucania, sancti Leoncii. » :

vi\entPmque cerneront. Eodem sancti Por-

die, G Ughellian. deesl Por()hyrii. In fine « In terri- :

phirii hominis Doi. Herio insula, sancti Philiberti lorio Lingonensi, depositio beati Bernardi, primi
abbatis; qui de militia temporali, Christi tyrocinio abbatis Clarevallensis. »
inancipatus, monasteriorum exstitit fundator devo- Florentix. « Sancti Bernardi. :Sancti Ste- . .

lus. Civitato Oirduba, sanctorum monachoriim Leo- phani... Sancti Potiti pueri q. a. {jiulo velle dicere
vigildi et Christophori, (juoruin corpora post decoi- qui passus est) in Apulia provincia tempore Anto-
lationem igni tradita sunt. » nini imperatoris. »
Brlxelle.v. incipit a Bernardo, utsnpra. Tum: Burdegalen. « Cainone castro, sancti Maxiinini
:

« Item sancti Samuelis prophetae. Cnjns sacra ossa confes.soris. »

Archadius Augustus de Judea transtulit Trachiam.
Portantibusautem episcopis, et omnium ecclesiarnm
populis occurrentibus, tanta lelicia facta est, qnasi
presentem viventemquecornerent atque susciporeiit,
Codex Montis Sancti. « Ipso die, innovalur san-
ctoruin confessorum Amati, Romarici, et Adelfi
celebrilas annua. Eodemdie, translatio S. Gebetru-
dis. Vide Castell., pag. 785, et in indice.
»

itaut de Palestina usqucad Calcedonem jungerentur
agmina populorum, et in laude Christi una voce per-
sonarent. Scribit beatns Jr-roininus. » In Porphyrio
scribit, « Agapitnm seu Agathonem. » In Cordubon-
sibus purus est. De Filiberto suhjicit « Et specia-
: doctrina et miraculis gloriosi. Qui monasteriorum
liter ccnobii CincginensisinterritorioRothomagensi.
Cujus ahbatiam qnam ipse gerebat {re.(jelmt) ob ty-
rannidem Ebroniifan HOHE]broini?japostata) reliqnit.
Apud Treverim, sancti Auctoris episcopi et confcs-
soris. » Vide Auctaria x Angusti. Nisi duo diversi
sint.
Haoexoven. de Samuele longum ex sacris litleris
Commenlarium texit, queiii non \acat Iranscrihere.
In Porphyrio purus est. De Filiberto et Co.-duhen-
sihus egit dio priccedenti. Sic modo porgit « Eodem
die,deposilio sancti Bornhardi, abbalis Clarevallen-
Editio LuBKCO-CoL. De Samuele, fere similis est
Bruxellen. Sequitnr: « In territorio Lingonensi,
monasterio Clarevaliis, depositio beati Bornardi,
primi ejusdemloci abbatis et confcssoris, viri vita,
et monachorum exstilit fundator el pater inclytus.»
D In Filiberto, Cordubensibus et Porphyrio satis pura
est. Tum « Treveris beati
: Auctoris, episcopi et
confessoris: qui in Brunswich per translationem
roqniescit. Ipso die, beati Stephani, rcgis Ungari;c,
et confessoris. Itcm, commemoratio saiictiMalachiae
episcopi et confessoris. • In Rom. ponilur depositio
III Xov.
Bklin. Iii Samnele purns, in Cordubonsibus cor-
: rnplus ost. Rursiis in Porpliyrio purus in Filiborto
totnm elogium expnngit. Tuin « In Ungaria, civi- :

sis in territorio Lingonensi. Hicex nobilibiis paren- tate regia Albaregali, saiicti Stephani rcgis qni pri-
tibns de Bnrgundia natns est de patre Celmo et
; mus Ungaros ad fidom coiivertit. » In Bernardo
matre Aloyde valde ndigiosis. Hic qninque hahuit similis est Antuebp. Max.-Lubec. « Cainone castro,
fratreset unam sororoin. Et i|)se Bernhardiis, tcrtius sancti Maximi confe.ssoris. »
io ordine erat liliornm, (juem maier pra,'vidit in Grk^ex. : • Oswini, regis [irovinciic Deirorum, ct

utero ejus tanquam catulum lolum caiididiim, ot in martyris. Cujns instantfiD obitiim (ut scribil Be-
capitoacdorsorasum, et maxim;e andivit latrantem. da I. III) cum .sanctus Aidanus episcopiis pra;dicorel.
Hic cum esset adhuc puerulus, Christunr in noctc Non cst, inqnit, digna heec geiis talem haherc rccto-
 : : ;

383 USUARDI MONACHI 384

rem. In Lucania, sanctorum Valentiani et Leontii.
Stephani, regis Hungariai et confessoris. Qui ubi in-
stantia uxoris suae sanctissimae Geisilae, sororis san-
cli Henrici imperatoris, fidem Cbristi suscepit, in-
primus Hungaros ad fidem convertit. » Ex Beli.xo,
ut etiam facit in Bernardo, et Maximo. • Ipso die,
sancti Auctoris Treverorum episcopi. . Dein typis
minoribus « In Brunswic qniescentis. . In Oswino
:

dustriasuapopuluin suum ad idem indu\it,plenusque Ghevenu.m describit. Sequilur « Daventriaj, obiit

:

operibus bonis, beato fine quievit. Treveris, sancti
Auctoris episcopi et confessoris, in Brunswich quies-
centis. Juhanse virginis et marlyris, ac ahorum
quatuor. Commemoratio sancti Maiachiae episcopi et
confessoris. » Vide supra.
MoLAN. de Samuele, aliis litteris textui inserit
« Portantibiis episcopis, et omnium ecclesiarum po-
puiis tanta laetitia occurrentibus, quasi viventem
beatus Gerardns cognomento Magnus. Et in Villario
monasterio, ordinis Cisterciensis, beatus Gobertus
ex coniite Aspori montis, ibidem egregiae sanctitatis
monachus.»Editionos aliae pra^ter dicta, de Samuele,
etiam Bernardi annunliationem textui admiscenl.In
fine, de Stephano. Maximo et Auctnre, ut snpra. « In
Anglia, sancti Oswini martyris Deirorum. Cujus in
stantem, » etc. Tum typis minoribus « Daventriae,:

susciperent ut de Palestina usque Calcedonera

: obitus heati Gerardi cognomento Magni, qui initium
jungerentur populorum examir.a et in Chrisli iaudes dedit Fratribusdecommuni vita. Villario monasterio
una voce resonarent. Scribit sanctus Hieronymus in obitus Goberti,excomite Asperi muntis, » etc, ut in
libro contra Vigilantium. » In fine « In Hiingaria,
: editione priori. « Wormatiae, obitus Buchardi epi-
civitate regia Alba regali, sancti Stephani regis, qui scopi. .

XllKal. Dien.
In territorio civitatis Gavalitanae, passio sancti Privati episcopi et martyris, qui passus est persecutione
Valeriani et Galieni. Eodem dienatalis sanctorum martyrum Bonosi et Maxiniiani, quorum gesta haben-
tur.Et in civitate Salona, sancti Anastasii martyris, qui pro confessione nominis Christi, jubente Aurelio
imperatore, interemplus est,

NOT^.
Texlus sumitur ex Praten., Herinien., Antuerp.-Majore, Munerat., Greven et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Solus Antuerp.-Major legit, passus est sub perse- B nescio cur Molan. expunxerit particulam m. Hae-
cutione, reliqui omnes omitlunt particulam, suh. ret hic denuo Usuardus in confusione superius
Quod Munerat. habeat , typographi
Ganalitanoi memorata circa nomina Aureliani, in Atirelii con-
vitio tribuendum puto. Bodosi pro Bonosi.
Item tra quam Ado expressissime legat, ut supra dixi-
Idem dic de Maximi pro Maximiani apud Greven. mus in Agapito xviii Augusti uter, an neuter pra3-
:

qui praeterea cum Molano scribit, quorum actus ha- ferendus sit, alibi discutiendum.
hentur. Omnes ponunt Et in civitate Salona,
:

OBSERVATIONES.
In Gavallis, vico Mimmatpnsi, passio Privali lecta in lucem extulita pag. 663, ubi et eadem eru-
martyris, inquiunt apographa Hieronymiana ulti.mo ditis observatioiiibus hinc inde illustrat. Porro ex
loco. Videri ad haec possunt Notntiones Florentinii, Aclis illis colligitur, diein xxi Augusti, quasi pro
atqne item Baronii ad Martyrologium Romanum. arbitrio ab Adone selectum esse (an Castellanus
Rabanus ex Hieronymianis sna plane descripsit, recte xx Septembris praetulerit, aeque ferme incertum
nulla etiam dignitatis episcopalis facta mentione. est). Palaestrani autem Antiochiam fuisse;tyrannum,
Flori elogium et desideratam dignitatcm, et tempus Julianum Comitem.iinperatorisapostatae avunculum,
certaminis, et barbaros a quibus martyrio affectus et ipsum apostatam, Christianis infensissimum
creditur, disertius exprimit. Romanum parvum de martyrcs vero illos, professioiie milites, Labari
Privato non meminit. Crediderim itaque ex Grego- Christiani causa, quod illud in paganum mutare
rio Turonensi sua sumpsisse Adonem, quae cursim constanter abnuerent, dire excruciatos; demum
solum attingit, descripta a Nostro, exceptis duntaxat alterius ex his nomen, non Maximianus, sed
his verbis, vico Minatensi, pro quo legendum G Maxiiuiliauus exprimendum, hic paucis indicasse
Mimatensi, ut ex laudato Gregorio aliisque a Baro- sufficiat. Vide inlerim Tillemontium tomo VIII, a
nio citatis, fusius suo loco deducemus. Opportunas pag. 406. et 739. Romanum parvum de solo Anas-
suppetias feret Tillemontius lomo IV, a pag. 221, ac tasio hac die agit Salonw Anastasii martyris.
:

in notis a pag. 651. Wandalbertus unico suo versi-
culo, unum Privatuin hodie exornat
Martyris hinc duodena I^rivaii sanguine fulget.
Bonosus et Maximiamis ab antiquioribus omnibus
praeteriti,nescioundein Adonisnolitiamprimum dc-
venerint,a quo insacris Fastis consjgnati sunliisdeni
ipsis verbis, <|uae ex ipso ab Usuardo dosuinpta, in
indiculo nostro dedimus.Idquoadeo miranduinmagis
quod idein Ado discrte asserat, eorum Acia liabnri,
quai tamen cuin nun(|uam Aidisse, inde indubilatuin
redditur, quod nec verbuin ex iis proferat, nuda
producens nomina, ex quibus nec de luco martyrii,
nec de tempore quidquam conjicere \aloas. Fatelur
Baronius, ea suo tempore, et nos falemur, a majo-
ribus nostris nusquain fuisse reperta unde suinnue
: D
debentur gratice Thcodorico Ruinartio, qui ipsa ex
cod. ms. monasteriiB. Maria3 Silv» majoris in diie-
cesi Burdegalensi eruta, primusinter Sincera et Sc-
Pluscula suggerit Ado ex Actis sancti Agapiti, ubi
Cornicukirius miles dicitur. Usuardus non plura
descripsit, quam in laterculo exhibuimus, priori et
superius indicata) mutationi insislens, in noinini-
bus AurcUi et Aureliani. Plura ex praefato Adoneda-
bunt Auctaria. Quod die praecedenti de Porphyrio
observatum est, hic de Anastasio plane recurrit,
nain in citatis Venantii lectionibus, Cornicularius
idom, qui hic ab Adone refertur, ubi ex deinirata
Venantii constantia conversus est, poniturque in
Martyrologio Roinano moderno xi Maii. Plura in
Actis inoinorabimus, ubi Annslasius Salumensis
})rocul dubioab hocCoriiiculario distinguendus erit,
et ex Hioronyniianis ponendisxxvi Augusti, quo die
coronatum asserunt Acta citata apud Tillcinontium
toiuo V, pag. 148Certuin clarissime hic denuo ap-
paret, Adoniana et Usuardina, quee recitaximus,
csse omnia.
m MARTYROrOGirM. — MENS. .\rG. 386

AUCTAKIA.
Ho>wF.Yn. toxtui puro snbdit « In Hispaniis, san-: A Ugkelliax. : « Item Quadrati episcopi. » Idem sae-

cti Juliani inartyris cuni aiiis quatuor. » Varianl co- pius recnrrit, ut vide snpra.
dices. Florentix.: « Apnd Sardiniani, civitateCarililana,
PfLS.^XEX., in lextu etiam purus, adjnngit in
passio sanctornm martyrum Rnssoris (MEi)ir,., Ruxo-
fine « Eodem die, consecratio altaris beati Andrc;ij
ris] Caselliol Camerini,snb Diocletianoet .Maxiiniano
:

apostoli. » imperatoribns, pnesidente Dalasio pr;osidii. Ad-

Antierp. M.AX.-LuBKC. addnnt: « Item Qna-
et
jungit Strozziax. « Passi sunt pro Christo. Caput
:

drati episcopi. Vide .Martyrologinm Romanuin et

»
antem sancti Russoris inde transiatiiin Florentiae,
notam Baronii huc spectaniem. positnm esl in ecclesia omninm sanctornin.» Videet
Axtl"ehp.-Max.,Ultr.\je:t., Leydex., Lovaxiex.,
martyrinm et locorum noinina melius in Romano
ALnERGKX. cl Daxu; in prima et secniula puri, sic
,
expressa. Quantiautem facienda sint, qu.Te occasione
tertiam ex Adone adornant • In civiiate Salona,
Liixorii et Ca merini a. T-Aimyo hac die corrasa sunt,
:

sancli Anastasii marlyris. Qui cum esset miles et

dicot Card. .\gnirius apnd Papebrochinm in Resp.
videret sanctum .\gapituin inter torinenta Chiislum
art. 18, num. 42.
fortiter conntentem, exclamans aii Magnus Dens :

Christianorum et non est aiins pritter eiim. De quo Editio LuBECo.-CoL. : « In territorio civitatis Ga-
pra?ses cum nuntiasset Aureliano imperalori,jubente valitanae, vico Minacensi, passio, etc. » Sequitur de
ipso interemptns est. • Dein in fine « Item, sancti :
Anastasio, ut Antukrp.-Max., etc, supra. In Bonoso
Qnadrali episcopi. • et.Maximiano pnra est. Deniiino ; « In ipso die san-
Centcli.x. : « In territorio civitatis (iavalitanae, B cti Quadratiopi.scopi et confessoris. »

sancti Privati episcopi ft marlyris, qni passus est Belix. incipit : « Natale sanctorum martyrum
sub Galiieiio. Eodem die, sanctorum marlyrum Ba- Lusorii, Cesolli et Camerini. » Si haec ex Florentix.
nosii et Maximiani. » accepta sunt, polita videntnr noinina. In Privata
Bklxellex., in tribus primis annnntiationibns, satis purus est. Sequitur : « Eodem die, sanctorum
Axtl"erp.-Max. et caeteris codicibns hand absimilis, martyrnm Bonosii, Maximi Maxiiniani,
ot quo-
subjnngit « Et inHispaniis, natale sanclornm iiiar-
:
rnm, elc » in Anastasio purus, subdil in fuie :

tyrumJnlii et Juliani. Etsancti Quadrati episcopi.Et « Item Quadrati episcopi. »

beati Flori abbatis, discipnli saiicti Manri abbatis. »

Grevex. « Jnliani et aliornm qualnor marty-
:

Hagexoye.n. « In civitate Gavalitana, iii territorio

ejusdem, passio sancti Privali, etc, • ut in textn.
« Itein sancti Quadrati ejiiscopi. » In Bonoso et
Maximiano purus est. De .\nastasio ferme, ut supra
ex Axtl"erp.-Max.. eto. Demnm «Romae,sancti An-
rnm. Item, sanctornm martyrnm, Lnsorii, Ciselli et
Cainerini.Quadratiepiscopietconfessoris. In Alexan-
dria, Contae nobilis. Quiriacaj, matronae Romanae,
et marlyris, in Wesalia superiori quiescentis. »
:

tonii martyris, qni cum Cliristianuin [se] liberefate- Molan. in Lusorio, et Grevex. sociis Belix. aut
retur, jubente \ itellio judice,capitali senlenliadain- descripsit. Tnm : « Item
» Doin Quadrati episcopi.
natus est,v iaque .\nreliasepnltns. » Vide die seqnenti. typis ininoribus « Qniriacae, matron;x' Romana', et
:

Aquici.nct. in line: « Item, sancti Quadraii epi-
scopi. » Vide superius dicta.
Matrio.-Cartus.-Ultraject.: « Privali episcopi et
martyris. Bonosii et Maximiani martyrnm. Anastasii
martyris iii Uvesalia superiori qniescentis, apnd
Cnrmelitas, de qua in passiono boati Lanrentii. •
G Editioiies posteriores, Belix. pressins imitataj, aliis
litteris texlui praefigunt « Natale sanctorum inarty-
:

raartyris. » ruin Lusorii, Ciselli et Camerini. » In fine de Qna-

Vaticax., nnm. 3949, adjicit « Xatalis sancto- : drato, nl in priina editione. Tum « Et saiictae :

ruin Valenlii et Leoncii in sancla Sophia. In Hispa- martyris Bassae. Romaj in agro Verano, sanctae Cy-
nia, sanctorum Julii, Juliani, Vincentii, Augnrii, riacae martyris; quae in Wesalia, translata qniescit.»
Fructuo>i. In Sardinia, saiicti Quadrati episcopi. > De Cyriaca et Bassa vide Romanum, nbi utriusque
in aliis deest depositio. elogia invenies.

XI Kal. Die ^.
Roma; via Ostiensi, natalis beati Timothci martyris, qui tentus ab Urbis prccfccto, et longa carceris cu-
stodia maceratus, cum .sacrificaro idolis noluisset, tertio cajsus et gravissiinis suppliciis attrectatu.s, ad ulti-
mam decollatus est. Eodem die Augustuduni, sancti Simphoriani, tempore Aurelii imperatoris, qui cum

idolis sacrificare nollot, primo verberibus

aflfectus, deinde mancipatus, adultiinum caeso capite martyrinm
consummavit. In portu Romano, sanctornm peregrinorum martyrnm Martialis, Epicteti, Satnrnini, Aprilis
et Felicis cum sociis eorum. Item Roinae, sancli Antonii martyris, qui, cuin se Christianum libere fatere-

tur, jubente Vitcllio judice, capitaii sententia estdamnatus, viaque Aurelia sepultus.

NOT^.
Ita Pralen., llerinien., Anluerp.-Major, Rosweyd., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In Greven. est Hostiensi, in Antuerp.-Maj. et Ros- D Iteruin conveniunt vetnsti codices in Aiirelii, llcet
weyd. Ostiensi. In Herinien. ct Antiierp.-.Maj. Thimo- Ado posnerit. 1 /tr^/taiu. Nota, .Miiiioratnin post Sym-
Ihei. Itein in eisdein el {{osweyd. lercio. Aiituorp.- phoruini, adjicoremartyris. Scribit hic ctiam cuin
Maj. post crnus, omisii particulam et. Quodqne Antuerp Groven. Marcialis : item Epictei,
-.Maj. et
maxime notandum est, Greven. et .Molan. priafcclo cnin eodoin Antnerp.-Maj. et F?os\veyilo Grovon. :

addidorunt iiomon, quod oliain faciunt

Tarijuinio, legit, Kjnreti. Do Uampaulns dixi ali])i Rosweyd.
codices recenliores ast ; Usuarduin ilhid expunxisse, postponit Antuerp.-Maj. idfiiiein rejicit. Greven.
est,
indubitatum videtur. Horinien. pro atlreclalus, habct et .Molan. phrasim noiiniliii in principio variant r/)/t ;

adlractatus, pejns .\iiluorp.-.Maj. attraclus. Omnes cum se lihere lalcrrlar Chrlslianum. Et prifctorea
scribunt Awjustuduni, vol Amjustuduno. Munerat. et Molan. pro Antonii, scribit AnUionini.
Molan. Sjmphoriani ; cu;teri simpliciter cum textu.

387 USUARDI MONACHI
OBSERVATIONES.
Hodiernum laterciilum totum ex Adonianis verbis,
servato annuntiationuin ordine, contextum est ;al-
tius lamen repeti potest prima earum scaturigo.
Atque ut a prima exordiar, Tunolhn illastrissiini
sane martyriscommemoratio miro consensu vetustis
Kalendariis, Buclieriano, Carthaginensi, Allatiano,
Frontoniano, Gregorii Sacramentario et Martyrolo-
giis omnibus inserta est. Illum itaque celebrant Hie-
ronymiana, sed cum tituio discipuli Pauli aposloli,
quam contusionem Florentinius inNotationibusex-
pendit et explicat: sed dubiae plenum opus estalea?.
Clarius loquuntur Beda, Rnbar.is, Romanum par-
vum, Ado et Wandalbertus. Primusei elogium con-
cinnavit laudatus Beda, descriptum a Rabano, ab
Adone modice decurtatum ex iioc a Nostro elegan- ;
ter contractum, sicut textus supra exhibet.Qua fide
nitatur Timothei hujus iiistoria, hic nos disputo,
certe cum ex Actis sancti Silvestri acceptam fatean-
tur et Beda et Ado, de ejus veritate facile statuet
eruditus lector, salva semper antiquissimi et cele-
berrimi cultus integritate si modo et Kalendaria et
;
Martyrologia eumdem ipsum Timolheum in Actis
sancti Silvestri memoratum consignent, quod equi-
dem hactenus satis aperte perspicere nequeo. Multa,
occasione Timothei, notavit hoc die Baronius, sed
qu« nostram hanc difficultatem non tangunt. Non-
nulla delibat Tillemontius tomo II,pag. 618; verum
plura alia in Actis eruntdiscutienda. Quodnostri hic
ofQcii est, Wandalberti versus, qui hanc et sequen-
tera annuntiationem complectuntur, subjicimus
Undecimain Roinae Tiiiiotlieus passus honorat,
iEduaUmique suum celebrat ptebs bympliorianum,
Materquem Ctirisio puriler morilura dicavit.
Non minus inclyta est et certioribus Actis sufFulta
PuLSANEN. incipit Octava beatissimae Dei geni-
: «
tricis et » In Timotheo purus est.
Virginis Mariaj.
Et in Symphoriano, usque ad « Aureliani imperato-
ris. » Desunt reliqua omnia.
Antueri'. et Max -LuBEc. in textu satis puri sub-
dunt « Et Octavae sanctae Dei genitricis Mariae. »
: care noluisset, tertio est caesus, et gravissimis est
Varia est variorum codxum phrasis.
Antuerp.-Max., Ultraject. et Leyden. textui
praeponunt «Octava Assumptionis sanctae Mariae.
: sibi angeli dixerunt Respice sursuin, et vidit coro-
Legunt, « praifecto Tarquinio, » et pro Antonii sub-
stituunt Anthonini.
Aluerg. et Danic. Superioribus similes sunt, sed
prajterea ante « in portu Romano, » textui interse-
runt : natale beati
« Itein, Ypoliti martyris.
quo Usuardus die sequcnti.
LovANiEN. orditur etiain ab Octava Assninptio-
nis, etc. In Timotheo purus est Syinphoriani e!o- :
gium resecat. Rursus in Portuensibus purus Antonii
elogium expungit.
Centulen. « Octavae beatoe et gloriosse semper
: D
Virginis Dei genitricis Mariae, quae superno nuntio
clarificata et Spiritu sancto foecundata, ab eo (jui
de illa carnem suscepit, prae omnibus sublimata, in
Beternum veneralur benedicta. Romae, sancti Ty-
mothei martyris. Augustudini, sancti Symphoriani
niartyris, temporibus Aureliani. Itein Romac, beati
Antonii martyris. In portu Romano, martyrum pe-
regrinorum, Marciaiis, Epicteti, Aprilis, et Felicis
cum sociis eorum. »
Bruxellen. « Octava Assumptionis beatae Mariae
: Romano, sanctoruin Peregrinorum martyrum, Mar-
Matris Domini nostri Jesu Christi. » In bealo Tiino-
theo describit Bedic elogium. In tribus aiiis satis
purus est. In fine subjungit « Reinis civitate, na- :
tale martyruin quin(|uaginta. Et translatio corpo-
ruin, sairctorum Hylarii episcopi et confessoris,
Innocenlii martyris, et sancli Peregrini episcopi et
niartyris in basilica sancti Dyomsii. »
Hacjenoyen. incipil ab Octava Assumptionis, qui
» ;
388
A jam laudati Sijmphoriani Atigustodunensis memoria,
qux quidem in vetustis Kalendariis signata non est,
nihilo tamen rninus et notissima et in Galliis cele-
bratissima. Ejus memineruiit codices Hieronymiani
item Beda et totidem vcrbis Ralianus. Florus breve
elogium addil, temporis notas deliniens sub Aiire-
liano imperatore el Heraclio Consnlari ; el ipsaseas-
dem servat Ado, ex Actis a Mombritio et Surio vul-
gatis, at(jue a Baroiiio probatis, procul dubio acce-
ptas. Acta ipsa apud nos exstant mss. eoruin inter
Selecta editor et primigeniae puritatis restitulor Rui-
nartius a pag. 69, pra?dictas temporis notas rejicit,
et pro Aureliani, scribendum censet Aurelii, ut fecit
Noster jain non semel, deserta Adonis lectione, aquo
tamen reliqua sua omnia ad apicem transsumpsit.
Utra porro temporum ratio praeferenda sit, non est
hujus loci statuere. Legi potest Tillemontius tom. III,
a p. 43 ;sed maxime a p. 609, ubi de pr;edictis tera-
porum notis ex professo disputat. Vide etiam mis-
g sam in Missali Gothico, seu Gallicano apud Thoma
sium pag. 371, Peregrini martfjres, an ii vere sint,
qui hic nominatim exprimuntur, dubium reddunt
Hieronymiana apographa, quae Florentinius conci-
liare conatur. Romanum parvum sic loijuitur Et :
peregrinorum martyrum, MarliaHs, Epitecti, Satnr-
nini, cum sociis eoram. Aprilem et Felicem adjunxit
Ado, praefixa positione ex Hieronymianis, in quibus
et alia nomina confusius enumerantur. quoruin in-
dicukisin Actis opporlunius erit digerendus. Usuar-
: dus annuntiationem suam verbatim ex Adone de-
scripsit. Antonii martijris vel Antonini, primus memi-
nit auctor Romani parvi, ex quo in Adoneni trans-
iit, elogio ex Actis sancti Eusebii adornato, cujus
principium et finem Noster conjunxit, in omnibus,
utsupra dicebam, plane Adonianus.
AUGTARIA
G historiam subjungit, quam majori auctoritate firma-
tam velim. Tuin « Roma3 via Ostiensi, natale beati
:
Timothei martyris, qui sub persecutione Neronis,
tentus est a Tarquinio urbis praefecto, et longa car-
ceris custodia est maceratus, et cum idolis sacrifi-
poenis attrectatus, et viva calce vulnera ejus sunt
aspersa, et martyr Dei gratias egit Deo. Tunc duo
:
nam sibi prasparatam in manu Domini, et sic decol-
latus est. Eodem die, sancti Apollinaris martyris,
qui vivit gloriam sancti Timothei, et ideo se bapti-
zari fecit, et cum Timotheo decollatus est. » Satis
» De patet confusio, nec explicatione mea indiget. Vide
die sequenti. De Symphoriano post « imperatoris, »
ita habet: « Qui iii juventute sua tain gravis erat
in moribus suis, ut servorum [seniorum] vitam an-
ticipare videretur. Ilic cum statuain Venerisadorare
noliet, pnmo sub Eraclio pra^fecto \erberibus affi-
citur, (Jeinde carceri inancipatur, et ad ultimum
cnpite punitur. In portu Romano, sanctorum pere-
grinorum marlyrum, MarcialiSj Epycteci, » etc,
pure.
Matrig.-Cartus.-Ultraject.: «Octava Assumptio-
nis beat;e Mariaj. Timothei et Symphoriani marty-
rum.» In margine notatur : Deisto Tiinotheo legitur
«
in vita R. Sylvestri. » Sequitur « Martialis confes-
:
soris: » Et rursus in margine: « Martialein confes-
sorein alibi non invenies. » Pergit textus « In portu
:
tialis, Epicteti et sociorum eorum decjein. » Haec
clarius in te.vtu expressa sunt.
Reu. Suec, signatus, nuin. 428: « Eodem die,
translatio corporum sanctoruin in coenobio sancti
Dionysii hoc est, Peregrini, Patrocli, Innocentii
;
atque Hilarii episcopi et confessoris. «
Florkntix.: « Sancti Andre;c diaconi, et ministri
sancti Donati dc Scotia, episcopi Fesulani, cujus
389 MAHTYROLOGini. MENS. AUG. 390

corpus honorifice sepnltum est in monasterio sancti A Grevex. Octavae Assumptionis glorios» Dei
: «

Maitiiii de Mensola [Medic. Lamensola] interritorio genitricis ot Yirginis Mari.e. Mauri proshyteri et
Klorontino. • martyris aliorumque quadragiiita [pyior editio, se-
Sali.nex. : « InGalliis civitate Augustoduno, na- xaginta, sed scribeudiim xlix]. Xonis civitale Gal-
talis sanctorum Medardi et .Emiliani cum filiis suis li;e, sanctorum martyrum quiiiquaginta. •

octo. • MoL.xN. do Tiiiiottioo aliis littoiis in toxtu ex

Remens. SS. Timothei et Apoll. • Remis, passio : Adone miscct « Scriptum invenitur in historia
:

sanctorum Mauri preshyteri elcum eo quinquaginta sancli Silvostri. • De Antonio, totum forino Adonis
toxtiun desorihit. Iii liiie « Oclava Assuinplionis
iiiartyrum. • :

Editio LiiiEr.o.-CoL. « Octava Assumptionis glo- Virginis Mariai. Roiikc, sancti llippolyti martyris.
riosaj Virginis Mariaj. Roma», Aia Ostiensi in ciine- Romis civitato Gallia, heati Mauri et cum eo quin-
teiio ejusdem, iiotale hoati Timothoi iiiartyris. Qui quaginta martyrum. » Deindo minorihus typis :

tempore Melchiadis papa; de Antiochia \eiiit Uo-
mam, et postquam ihidom per annum ettros moiisos
pra;dicasset el multosad lldem Christi converlisset,
tentus est et ju\ta apostolorum Paulum per
sanctum Melchiadem papam et saiictum Silvestrum
devote sepultusest. » De Symphoriano, post, « con-
summa\it,' suhdit «Qui cum ad locuin decollatio-
: nem, sed sanguinem Domini nostri adhuc in manu
nis ducereiur, mater ejus de muro exclamans, ait
Nate, nate, memento a?tern» vit«, respice sursum
et reijnantem in cojIo intuere: tihi vita noii tollitur,
« .-\pud ^lontoiii Falconis, in civilatc Mevaniadopo-
sitio heatiJacohide Blanconihus, qni vita, morihus,
miraculisque clarus, senio jam confectus, et sanguine
ex crucifixi imagine finenlo, facie, vcstihus, mani-
husque conspersus, migravitad coHluin .mccci. Cujus
corpus necdum permisit Dominus videre corruptio-
: B reservat. • Editiones aiiae vitiaUie sunt. Pra^figitur
aliis litteris,Oclava, etc. Sed pejus textui trihuitur,
secundo loco « In portu url)is Rom*, sanctorum
:

sed in melius commutatur. Et tali roformalionc Hi[)poIyti. • Italice « qui dicilur Xonnus, et socio-
animatus, ut ovis in sua intantia puor ad victimam ruiii. In Ostia, natale sanctorum, » typis Roinanis,

ductus est, quo decoliato, liononlice est sepullus. » « Quyriaci et Archelai. » Reliqua, utin priori cdi-
In Portuensihus, pura est. « Item Roma;, sancti lione. In fine : « Remis civitate Galliae, natalis sancti
Antonini martyris et carnificis. Qui cum, etc. Xonis Maiiri martyris cum sociis suis. Qui a Roma cum
civitate Galliae,'sanctorum quinquaginla marlyrum.» heato Timotlieo Roinos veniens, poslquam verhum
lidem sunt, ni fallor, qui supra Remis ascrihuntur. Dei ihidemdisseminans, Apollinarom cum aliisplu-
Yide Grevex. rihus haplizasset, a Lampadio priefocto cum sociis
RELiN.liiiiioet fineexcedit. Incipit enim «Octava : sanclis, (|uos haptizaverat, decollalus est. Die vi-
Assumptionis Virginis Mariae. • Et in fine adjicil: gesima secunda, sancti martyris Agathonici. » Hkc
« Itoni Roma?, sancti llypoliti niartyris. » ex solito fontc Gra)co.

X Kal. Die 23,

Natalis sanclorum martyrum Donati, Restituti, Valeriani, Fructuosse cum aliis duodecim, qui prsclari .

simo confessionis honore apud Antiochiam coronati sunt. Eodem die, beati Zachei episcopi, qui quartus a

Jacoho, Hierosolimorum ecclesiam clarissime rexit. Apud Liciam civitate Egea, sanctorum Claudii, Asterii
et Xeonis, qui postacerha tormenta cruci aflixi sunt. In portu urhis Romae, sanctorum Ypoliti, Quiriaciet

Archillai. Alexandri.e, sancti Thoonae episcopi venerabilis et verc Deo digni. [Bouillart. aiio ordine,\mucis
additis : coronati sunt, apud Liciam civitate Egea, sanclorum martyrum Claudii, Astorii, Neonis,
' Domninse et Theonills, qui suh Lysia praside variis poenis excruciati atque interempti sunt. In portu
urhis Romae sancti Yppoliti,Quiriaci, et Archillai. Eodem die, heati Zachei episcopi, qui quartusab Jacobo
Jerosoiymorum ecclesiam clarissime rexit. Alexandriic, sancti Theonae episcopi venerahilis et vere Deo
digni.] Item natalis sanctorum Timothei et Apollinaris, qui apud Remensium urbem consummalo marty-
rio coelestia regna ineruerunt. Lugduno Gallitc, sanctorum marlyruin Minorvii etEleazarii cum filiis octo.

NOTiE.
Soli pnri sunt Herinien., Munerat., Greven. et Molan.

« Multum difTo.t Carolinum aatograplmm. Za-
cheus qui quarlo locohic, in Dervensi codice poiiitur
secundti. Claiidius ejus ;ue socii, qui secundam ia
1'rateiisi, tertiam in Dorvensi sedem occupant. De-
nique sanctus ille (^laudius, qui qualuor in Pratensi
socios hahet, nonnisi diios haliot in Dervensi, neiiipe
(^ inficiabitur Pratensis codicis censor, Claudio, Aste-
rio et Neoni recte adjectas fuisso Domninam ot Thoo-
nillam. llahciuus eoriim acta proconsularia inlogra
atque germana, ubiquinque illi martyres nomiiiatim
ad confilendain fidem vocantur et suppliciis cru-
ciantur et in fino, liabila cst passio hmc in civitale
;

Asterium et Neoni-m. .Atqiie ut haec omnia corrige-
ret Csuardiis, in suo codice totos quini|ue vcrsus
ohlitteravit. Non dicam eaindem essc inanuin, id
centios itorasso sat est. Vidoamus qiiihus causis ad
corrigendum adductus fueril Usuaidiis. De ordine
quosanctosilloscom osuit, Sollerius, opinor,aucto-
rem in jus non vocahit. Res est nihili, iii (jua de-
fendenda religioni fuerit imm^jrari. xNeque etiam
yEfiea, suh Lijsia pr(e^ide, x Kal. Sept. Auri>isto et
Aristobolo comulibus. In Carolino autograplio non
fuerunl hiec verha, qui post acerba tormenta cruci
ajfi.ri sunt, (\nx tainen Sollerius ut Usuardina suo
arliculo inseruit. Tres martyres Claudius, Aslorius,
Neon in Dervensi codice nuUa addito nominantur.
BOUILLAHT.

VARIANTES LECTIONES.
Zachei, simpliciter scrihunt omnes, excepto Mo- ctio et. Greven. ct Molan. coiitra communem om-
lan. .Male legit .Mniierat. Ilierosoliniorum ecclesia nium codiciim lectionem scrihiint, iioii. cwn filiis,
clarissime claruil. Liriam. E(/eri Ilippoliti, etc, ut sed, cum aliisocto, iioii advertiMitiN nomen Eleazari
alihi Cajleri .Munerati orroros ferme scriplorii sunt, e.ssemiiliehre, ah Eleazarum, ul Ghjcerii a Glyce-
ul Neronis, pro Neonis, alJlixii, Achillei, vero Deo rium, Eustochii ab Eustochtum, etc.
digni, .[pollinuris, Minervi, etc, ubi deest conjun-
 » :

391 USUARDI MOiNACHI m

OBSERVATIONES.
Antiochenorum pugilum memoriani, Adonis Mar- A Major diflicultas est in iis quae spectant Martyre^
tyrologio antiquiorcm, hoc ilie non invenio, nec Portuenses et Ostienses, in Hicronymianis discretos^
aiium habuit fontem Usuardus, ex quo sua ita hau- in Romano parvo conjunctos et confusos hoc modo:
sit, ut nec syllabam mutaverit. Quaerimus Adonis Roma:, Hippolyti, Quiriaci et Archillai. Ado legit :

fontem, scd nihil hactenus rcperire licuit. Zacha-i In Porlu Romano. Noster hujus descripsit oinnia.
episcopi meminit Romanuiii parvum, forte ex Rufiiio De Hippohjlorum idcntitate el varietate actum est non
lib. IV, cap. S, sed neglectis characlerislicis omni- scmel, praesertirn xxx Januarii et xiii Augusli, et
bus, quas Ado apposuit, et ex eo rursus singulas plura alibi examinanda supererunt nimirum, utrum :

transtulit Usuardus. De sequenti classe nihil me- hic nostcr pridie colendus, an Nonnus ad distin-
morant aut Ronianum parvum, aut Ado. In Hicro- clionem appellandus, solusque in Portu Romano
nymianis purioribus solum exprimuntur Claudius, passus sit? Utrum duo alii Osticel An eorum socii,
Asterius elNeon, quos et nos supra retulimus, et ex peregrini martyres hesterni ? Demum, an hic Hippo-
illis acceptos non dubitamus. Marlyrii gcnus ex lytus fucrit episcopns, et quidem magnusille et scri-
Actis proconsularibus profluxisse necesse est, qua3 ptis inclytus, aique alia id gcnus ambiguK disqui-
pridcm a Surio hoc die, et a Baronio ad annuin sitionis, opcrosius suo loco pertractandae, cujus
ccLxxxv, a num. 3^ recentius a Ruinartio vulgata prima semina apud Baronium et Florentinium hoc
sunt. An ea integra genuina vidcrit Rabanus, dum et aliis diebus invenics. Magni Hyppoliti res gcstas
elogium suum composuit, non satis liquet ; cum de et scripta diligenter collegit Tillemontius tomo III,

crucis supplicio, quod a Floro ex prsefatis Actis a pag. 238. Caetera superius abunde pro instituti
diserte asseritur, nec verbum faciat. Mulieres ta- g hujus nostri ratione dicta sunt. Romanum parvum
men Domninam, \e\ ut alii Donuinam et Theonillani scripsit Theonce episcopi
: breve elogium aptavit ;

ex illis aRabano sumptasexistimo, quas ncscio quis
Pratensi codici, corrupto textu, insercndas putavit.
Id mihi indicavit oculatissimus inspcctor Clar. Ca-
stcllanus, observata in eo codice erasione inter co-
ronati sunt et Alexandrice: utrinque exclusive, qua
scalpello inducta sunt omnia, quaj in noslro textu
habentur, eaque superscripta, quae in Auctariis
primo loco referemus. Suspicor ego, correctorem
illum, laudatnm Rabanum sequi voluisse. Atcunque
sit, Pratensi codici hic consentiunt consueti ejus
comiles Antuerp.-Major et Rosweyd. cum ipso ex
purorum numero exclusi, quibus et Aquicinclinus
Ado, cujus priorein partein Noster desumpsit. Vi-
desis Chronologiam nostram Patriarchalem a nura.
173. De Timotheo el Apollinare agit etiamFIorus, sed
Usuardus nihil in Adonianis verbis mutandum cen-
suit. Utrum ad Hieronymiana pertineant, dicetFlo-
rentinius. Vide quae de ipsis habet Surius ex Gre-
gorio Turonensi. Longiora Actanon desunt, sed quae
supposita videntur, in quibus de Mauro quoque et
sociis agitur, pridie inter Auctaria notatis. Floren-
tiniuin etiain consule super Minervio et Eleazaro.
Usuardi lextus non aliunde quain ex praefato saepius
Adone quajrcndus cst atque inde statue, ex eo ;

forte similis est, ut infra dicam. De Lijcia, seu po- descripta esse omnia, praeter annuntiationem uni-
tius Ctjlicia; aliisque circa hosce martyrcs contro- cam, de quajam satis dixiinus. Wandalberti versus
versis, \ide Florealinii Notationes et Ruinartii Sin- huc non spectat.
era ct Selecta a pag. 278.

AUCTARIA.
pRATEN. ex praetenso autographo verba, quae ha- C Egea, sanctorum Claudii, Asterii et Neonis, qui
bentur inter coronati sunt et Alexandricc, cum ab- post dura tormenta cruci affixi sunt.
breviationibus mihi descripsit Castellanus « Apud: Bruxellen. ordineminvertit,sicincipiens: «Apud
Liciam civitateEgea, sanctorum martyrum Claudii, urbem Remensem, sanctorum Thymothei, » etc. In
Asterii, Neonis, Dominicae et Theonillae, qui sub Zachffio et Antiochenis purus est. Pro TheoncB, scri-
Lysia praeside variis poenis excruciali atque intcr- bit Theonis, additque in fine Adonis verba « Qui :

empli sunt. In portu urbis Romae, sanctoruin Hyp- beatum Petrum episcopum et martyrem in omni pu-
politi, Quinti [Quiriaci] et Archillai. Eodem die, ritateenutrivit. Apud Egeam civilatem Liciae, » etc.
beati Zachaei, qui quartus ab Jacobo Hierosoliinorum In Portuensibus etiam purus, ultimae annunliationi
ecclesiam clarissime rex \pro rexit, propter spatii Adonis vcrba rursus subnectit « Quorum corpora :

anguslias : idque in Antuerp.-Majore ita prorsus inscripta, quae urbi ab Occidente imminet, condita
transumptum est].» Jamdixi, Rosweyd. etordineet habentur. » In fine « Item Flaviani et Sydonii
:

sensu etiam concordare. De Aquicinct. paulo infe- episcoporum. «

rius. Hagenoyen. incipit : « Vigilia sancti Bartholomei

PuLSANEN. In Antiochenis etZachaeo purus, de Apostoli. Sequitur textus, inutalo nonnihil annun-
»

Theona aliquid decerpens, sic habet « AIexandri;e,

: tiationum ordine, sed de cstero satis pure. In fine :

sancti Theonae episcopi, vere Deo digni. » Desunt « Eodem die, sancti Flaviani episcopi et confessoris.

reliqua omnia. Item, sancti Sydonii episcopi. »

Antuerp. et M-AX.-LuBEC. In textu puri, in fine Aquicingt. post «Neonis» cum Praten. interjicit
subdunt: « Item Flaviani et Synodii episcoporuin.» D « Domninae qui sub Lysia praeside,
et Theonillaj,
Vide notulas Castellani. variis poenis excruciati alque inlercmpti sunt. » An
Antuerp.-Max.,Ultrajectin.,Leyden.,Lovanien., etiam scriein mutaverit, notatum non invenio. Infine
Alberg. et Danic. initio praefigunt: « Vigilia sancti autein additur « Item, sanctorum Flaviani
: et Sy-
Bartholomei apostoli. » In fine, addunt « Item Fla-
:
donii episcoporum. »
viani et Sydonii episcoporum. » Caetera omnes puri
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Vigilia Claudii, :

sunt.
Asteriiet Neonis fratrum martyruin et puerorum,
Centulen.: • Natale sanctorum marlyrum Donati, quos judex per varia tormenta fecit crucifigi ct ;
Restituti, Valeriani, Fructuosae cum duodecim,
aliis
cuiii eis passae sunt duae mulieres cum infantulo.
qui apud Anliochiam coronali sunt. Alexandria^
Eleazari cum filiis.
beati Thconae tpiscopi venerabilis et\ere Dcodigni.
Eodem die, sancti Zachaei episcopi, qui quartus ab Ughellian. in fine : • Flaviani et Sidonii episco-
Jacobo Jerosolimorum rexit ccclcsiam. Lugduno porum, » ut supra Antuerp. et MAX.-LunEC.
Galliie, sanclorum martyrum Minervii et Eleazara! Altemps. « In Scotia, sanctae Ebbae abbatissa?. »

cum filiis suis octo. In Portu uibis Roina3, sanclo- Colitur XXV Augusti.
rum Hyppoliti, Quiriaci et Achilei. Remis, sanctorum Stuozzian. « Eodcin
: die, sancti Flaviani epi-
Tymolheict Apollinaris martyruin. In Licia civitate scopi. » Dc Sidonio non meminit.
 »
:19;{ MAIiTYROUKiir.M.
Cai'di.vce.n. : • Apnd Caiuliacuiii,
Ainandi et sancti Doiuniiii niartyris.
Editio LrBECo-CoL. incipit Vigilia beati Har-
: •
tholoniei aposloli. ' Sequilur textus, in ordinonoii-
nihil mutatus et interpolatus. In (ine « Augusto-
duno, beatorum Flaviani et Siiloiiii episcoporuin
et confessoruui. Cenomanis, beali Victoris episcopi
et confessoris. » An Virtorii, qui colitur i Septein-
bris ?
Beli.x. in tribus priinis utcunque purus, quarto
loco habet de Tinioineo, etc Sei|uitur « Item Vi-
giliasancli Bartholomei apostoli. • Tum de Lugdu-
nensibus pure. « Aljxandr.a?, Theonie episcopi. »
Prima editio in fiiie solum add:t « Eodem dio, snn-
: secundiim tamen Adam eum a delicto suo eductum
cti Flaviani episcopi. » Sed altera sichahet: «Eodein
die, sancti Fiaviaiii et Sydonis episcoporuiu. » Et
licel die prajcodenii egerit de S. Ilippolyto, hic
adjicit: • In portu urbis Romae, sancti llypoliti,
Quiriaci et Achelaii.
Greven. • Vigilia sancti Bartholom?ei apostoli.
:
Item secuiuliim aiiqiios hic Adaj primi hoiinnis.
: Luppi martyiis. Itein Vigilia sancti Barlholoinaei
Justi, ot .Abundii martyrum. Augustuduni, saiiclo-
rum Flaviani et Sidonii episcoporum et confessorum.
IX Kal.
Natalis beati Bartholomei apostoli, qui
tyrium complevit. IIujus apostoli sacratissimum corpus,
translatum, pia fidelium veneratione honoratur. Eodem die, apud Cartaginem, trecentorum martyrum,.
qui passi sunt temporc Valeriani et Galieni
Deuin fatentes, in clibanum calcis accensum demersi sunt,
rum, Massa candida meruit nuncupari. Civitate Ilotomago, sancti Audoeni, confcssoris, qui saeculum
briter despiciens, sanctitatis merito, episcopii adeptus est
Ex Pralen., Herinien., Munerat., Greven. et Molan.
Bartholomei scribunt codices oinnes, excepto Mo-
lan.et forte Pmtensi. Sic plura alia erratascriploria
recurrunt, quse hic conjuiigo, ut Llpparis, Cartagi-
nem, Galieni, Hotomago, etc. Munerat., pro denvjue
post, etc, posuit deimte, n hilo emeiulatioreiii inde
conslriiclionem reddens, de qua vide Obsorvationes
et Auctaria. Ideiii male scribit Musa candida, pro
Massa rMndida. Herinien. transposuit, salubriter sce-
Barlholomoei apostoli festivitatem variis olim
diebus celebratem fuisse praesertim a Griecis, et
quidem hoc tempore, non eodom ubique dio in Ec-
clesia recoli satis constat. In Sacramentario Gregorii
ponitur xxiv in Kalendario Allatii xxv. Noc ininus
implexa e.t incerta sunt qua^ dc ejus geslis cir-
cumferuntur, .sed quae ad priesens non atlinont, uti
nec quai dc translatione non ita pridem disputata
sunt. Caeteruin Hieronymiana apographa Bartholo-
m.'ei, trt Persida nalalem diom roleruiit xiii .lunii,
et ibi codices nostri aliijui intor Auctaria de eo
egerunt. Porro eadem Hieronymiana aliter hodic
exprimunt In India, sanrti Barlholomm aposloli,
:
quff; invelustissimo Epternaconsi, s.Tjuenti die lo-
giintiir. Utrum eariim annuntialioaliqiia protransla-
tioiiis solemnitate accipieiida sit, vidcaliir Floron-
tiniiis cilatis diobus et ad Iiidiculiim apostolorum.
Item Baroiiius in Notationibus. In Boda hodie disorte
legitur: In India, nalab: Bartholomad apostoli.
Quem ferme sequitur Rabanus, nomen inlerpretans
et viventem a barharis dicorialum assorons. Roiiia-
num parvum sic ponit Barlholomnd aposloli el
:
martyris. Ado in Martyrologio suo Bedae sirnilior
est, sod brc\e elogiiim ab ipso intor foslivilates apo-
stolorum digestum, Noslcr fore intngriiin indo do-
scnpsit. Quanti valeant cncomia do' Bartholomajo
composita, quorum unum edidit Sunus, ex Tille-
n:ontio, tomo I, a pag. 387, et in notij oo redu-
Patbol. CXXIV.
— .ME.XS. AUG. 394
iiatale saiicti A Ceiioinaniiis, Victoris episcopi et coiifessoris, Brum-
. borti confossoris. In eremo Scythi, Theona} abbatis.
(^ivitateEgea, sanctai Theonillae. Osannae virginis,
Ebbae virginis. •
: MoL.\N. « Eodeni die, sancti Flaviani
: episcopi.
Et Sidoiiis episcopi. Eodem die, beati Fraubaldiab-
batis et confessoris. Item, vigilia sancli Barlholo-
m;pi apostoli. » Tum minoribus typis « Qu;e ple- :
risque locis jejunii observalione celebratur. Itein se-
cundum aliquos liii',AdK primi hominis, qui, etsiin
: superbiam elatus, et de pomo vetilo comedens, se
totum et suam propaginem, originalis peccati labe
eain afliciendo et inliciendo, inisere perdiderit, per
esse, atque vitcB aeteins! gaudiis potiri, catholica
tenet Ecclesia. » Huc usque prima editio. In aliis
solum adduntur sequentia « Eodem: die, sancti
Flaviani episcopi Augiistoduni. Arvernis, nalalis
sancti Sidonii episcopi. Cenonianis, beati Fraubaldi
B abbatis ol confossoris. Die vigesima tcrlia, sancti
aposioli. » De ea etiam egerunt plerique alii codices
superius citati.
Die 24.
apud Indiam Ghristi Evangelium praedicans, decollatione mar-
primum ad insulam Liparis, deinde Beneventuni
: deniquc post supplicia sibi illata, Christum Dei filiuni
Ex quo etiam candidatus ille exercitus beato-
salu-
honorem, Nivernis, Patricii abbatis,
NOTiE.
VABIANTES LECTIONES.
C culum despiciens. Dubium est quid praeferri debeat,
episcopi lionorem,An episcopii honoron : primo rnodo
scribuiit Praten., Heiinien. et Rosweyd., alteroMu-
nerat., Grevon., Molan. et Antuerp.-Maj. Ilicquidem
nitidiorest, ille sa^culum suum magissapere videtur,
quem proiiide in textu reliquimus. Greven. et Mo-
lan. ante Patricii praefigunt, sancti, reliqui titulum
omiltunt.
OBSERVATIONES.
cendis facile intelliges, uti et alia ad translationes
spectantia. Quao in brevi notnla de apostoli vero
nomine observat Castellanus, ab aliis operosius olim
disquisita sunt. Solito longius Wandalberti metricuin
elogium, Genesium ex die sequenti apostolo sub-
jungit, cuin Audoeno, de quo infra :
Bartiiolomaeus nonam exornat relinetque beatus,
India quo doctore Dei cojirnovit honorem,
Ilerciiiis et H;icciii insinis vix eruta sacris.
Hunc illdin farna est vana pro sor:e sepnlcri,
yEoliain, Lipaiem, Dentveiui ct lempla tcMiere
Tuin (luoqne Genesio ivsplenilet murlyre Roma,
Audoenum luiniiue pium liotliomagus lionorat.
D
Massam candidam Carthaginensem, seu potiuS
Uticensem, paulo forte obscurius memorant Hiero-
nymiani codicos xviii Augusti, ubi logi po.ssunt Flo-
rentinii commcntaria. Verosimile esteoJem die re-
coli in Kalcndario (>arthaginensi. Ilac die primuni
signata est a Romaiio parvo his verbis Massa: :
candida: Carlluujini. Marlyriim numorum, verosi-
iiiihler ex Priiiloiilio, ad trecontos oxtondit Ado
pro (juo rcctc cortat Baronius ox Ponlio diacono',
;
aliis, ex S. Augiistini sormonibus, minorem fui.sse
o()iii,'iiilibiis. Unde porro inartyrii gonus et alias
circiuiislniitias accoporit Ado,
laudaliis non satis
niilii liquot. Usuardus elogium ejus sic coniraxit,ut
duriorem roddiderit constructioiicm, utens adverbio
denique diim nihil pr.eccssit, ad qiiod inorito ro-
i.i
 D »

39o USUARDl MONACHI :m

ferri possit, quaeprocul dubio causa fuit, cur codi-
cum scriptores ad foiileiii rccurreriiit,
aliquoruiii
ex quo purius loquerentur, ut ostendiuit Auctaria.
Huc spectant quae salis accurate de his inartyriljus
notavit Ruinartius iiiler Sclecta, pag. 199 et iiiS.
Videatur etiaiii Tilleniontius, toino IV, pag. 175 et
640. Hieronyiniano Lucensi praefix.a est Audueni
depositio Rodomo, etc. Florus earadein positionein
A unam. At quantum hse omnes a Suriana disleiil, non
est liujus luci discernere. Gunferentur suo tempore
cuin iis, quae tradunt editor historiae abbatiaj regalis
S. Audoeni lib. i et Cointius variis annis a dcxxxiv
ad DCLXxxiii et dclxxxvii. Qui in fine adjicitur Pa-
tricim, ansam pneljuit nonnullis codicibus eum
cum Hiberniae apostolo confundendi. In additamen-
tis Hieronymianis vocatur Peclricius, quod Floren-

servat, sed rectius Andoeyii exprimit cuin brevi tinius corrigit. Galli noinen pronuntiant Parrize,
elogio. Mosander eum Adoni ascripsit, Rosweydus unde non inepta formatione sequi videretur Parri-
expunxil: uter melius, problema est elogiuin certe ; zius. Haec cursim notata sint, suo loco discutienda ;
qualecunque Usuardi proprium censeo. Plures ser- sufiiciat modo, verum, simplicem et genuinum
vamus Audoeni Vitas mss. et inter has melricam Usuardi textum retulisse.

AUCTARIA.
CoDEX Pratensis, signatus apud nos littera B, Hagenoyen. « Bartholomaei apostoli, qui prae
:

addit in margine: « Cerviduni, sancti Eptadii con- omnibus aliis apostolis, solus nobilis fuisse descri-
fessoris. » bitur. » Mitto hujus generis reliqua. De trecentis
Antuerp.-Maj. in textu purus est usque ad an- Carthaginensibus similis ferme est Antuerp., etc.
nuntiationem ultimam, quam ita amphficat In : « De Audoeno et Patricio nihil.
Hibernia, sancti Patricii abbatis et Gildardi con- ViGTORiN. et Regln^ Suec, num. 130, post nun~
fessoris. Qui Patricius, primus Hibernorum ferlur B cupari, addunt: « In Galliis civitate Nivernis, san-
Magister. Sed quia nec ipsos correxisse potuit, in cti Gildardi presbyteri et confessoris. Item ineodem
peregrinalionem pcrrexit ad monasterium Glestin-
; territorio, sancti Patricii abbatis In territorio Aducc
gense pervenit, ibique vitam virtutibus clarescens [iEduae] civitatis, Ternidono [Cervidono] monaste-
finivit, quod et usque hodie mortua ipsius ossa rio, depositio sancti Eptadii presbyteri et confesso-
contestari videntur. - Eadem habet, tantillo cor- ris.» Vide Auclaria xvi Aprilis.
codex Aquicinct. Daveron. « Cenomannis civitate, sancli Rigo-
rectius, :

RoswEYD. «Inlndia, beatiBartholomaeiapostoIi,

: mcri presbyteri et confessoris. » Vide in Actis xvii
qui apud earndem provinciam Cliristi Evangelium Januarii, et primum bimestre Castellani.
prffidicans, primo vivus jussu Astiagis decoriatus, Matric-Cartus.-Ultraject. « Bartholomaei :

posteadecollatus martyrium complevit. Cujus, » etc.
In Carthaginen. purus, de Auducno post honoreui,
addit: « Post multa niiraculoruin insignia, post ta-
lenta sibi credita fideliter dispensata, Doniini sui
intravit gaudia. In Britannia, monasterio Glestin-
apostoli,trecentorum rnartyrum qui in clibanum post
varia tormenta missi, unde massa candida dici me-
ruerunt. Audoeni Rothomagensis episcopiet confes-
soris. Theodorici abbatis, admirandae sanctitatis
viri. »

gensi, depositio sancti Patricii abbatis. » CiSTERCiEN. S. Benigni : « Eodem die, beati Ur-
PuLsANEN. in prima deficit, in secunda satis pu- sini marlyris. De quo agat, nescio.
»

rus est. Tum « Civitate Rotomagum, sancti Au-

: Reg Suec, num. 428: « Nivernis, sanctorum
doeni archiepiscopi et confessoris. » Desunt reliqua, confessorum Gildardi et Patricii. »

ut hic codex plerumque contrahitur. G Codex D. Le Mare sign « Eodem die, apud A :

Antuerp. etMAX.-LuBEC.j Antueup.-Max., Ultra- Servidunum, natalis sancti Eptadii confessoris.

JECT., Leyben., Lovanien., Alrergen. et Danic, In Vatican., num. 5949, deest Audoeni et Pa-
in prima etiam satis puri^ secundam sic annun- tricii. Adjicitur: « Capuaj, natale sancti Rufini epi-

tiant « Eodem die

: Carthagine, trecentorum mar- scopi et confessoris. » In Romano est die xxvi.
tyrum, qui passi suiit teinpore Valeriani et Gal- Hemens. SS. Tim. et Apoll.: « In terrilorio Ni-
lieni. Ferunt enim, inter alia supplicia tunc a prae- verneiisi, sanctorum confessorum Patricii abbatis et
side clibanum calcis accensum, et in ora ejus prunas Gildardi presbyteri. »
cum thure exhibitas, et praesidem Christianis dixis- Editio LuBEco-CoL.,in primasimilisest Rosweyd.:
se Eligite unuin e duobus, aut tliura super hos
:
in secunda, A.ntuerpiensi, etc. In Audoeno elogium
carbones oiferre Jovi, aut iii calcem demergimini. expuiixit. Tuin pergit « Cenomannis, beati
sic :

Tunc trecenti viri fide armati ict« rapidissiino Rigomeri presbyteri et confessoris. In terrilorio
Christum Dei Filiuni fatentes, se injecerunt in Nivernensium, beatorum Palricii abbatis et Geldeldi
ignem et inter vapores calcis pulverei sunl demersi. confessorum. Eodem die, beat;e Elisabeth rnalris
Ex quo el candidatus ille beatorum exercitus Massa praecursoris Dcmini. » Melius xxvi.
candida meruit appellari, niassa piopter numerum, Belin., in oinnibus similis Antuerpiensi, etc,
candida propter meritam. Civitate Rotomago, san- in fine subdit « Livernis [pro Nivernis], sancti
:

cti Audoeni episcopi ct confessoris. » Max.-Lubec. Patricii abbalis. » Editio altera addit « In pago :

scribit Audo. In omnibus deest Palricii. Cenomanico, sancti Rigomari confessoris, et beatis-
Centulen., in prinia satis purus, sic prosequi- sim;ie Tenestinae virginis »
tur « Apud
: Carthaginem, sanctorum martyrum Greven. « Gildardi, alias Gildeldi, presbyteri et
:

trecenlorum, qui pro eo quod unanimiter et uno
moinento passi sunt, Massa caiidida nuncupantur.
Civitate Rothomago, depositio sancti Audoeni ar-
chicpiscopi et confessoris. » In territorio Niver-
nensi, sanctoruin Patricii abbatis et Gildardi pres-
byteri confessorum. » Vide supra Antuerp.-Maj.
Bruxellen. de Barthoioma.^o inserit « Qui pro
fide Christi cxcoriatus et post decollatus est. Cu-
jus, » etc. In Carthagincnsibus « Pust varia eniiii
: Qu.e heri punenda fuit. « Engrae virginis et marty-
supplicia... consumpti sunt unde ille btatoniin
: ris, cuiii aliis.
exercitus Massa candida, niassa quulem propler
numeruin, candida vero propter merilum solet ap-
pellari. » In Audoenu salis purus ailjicit « Ct cum
ecclesiam Rothomagensem rexisset annos quadra-
ginta, ipse nDnagcnarius feliciter migravit ad Chri-
stum. » De Patrip/"» lacet.
confessoris. Sandradi abbatis primi monaslerii iii
Gladbach confessoris. Theodorici abbatis. Cenoman-
nis, beati Rigomeri presbyteri et confessoris. Apud
Sainum insulam, sanctorum Gregorii, Theodori et
Leonis cunfessorum. Qui tempore Constantii cuin
essent mililes, persecutionem Arrianorum declinan-
: tes, apud praclatam insulam Christo devotissime ser-
vieruiit, simulque quieverunt. Domninte martyris. »
Moalhodio monaslerio, AnsoaUlis
virginis. Eudem die, sanctae Elisabeth viduie, matris
pr.ecursoris Domini. »
: MoLAN. De Baitholonueo, post prcedicans, aliis
litteris inserit « Vivens a barbaris
: decoriatus est,
atquejussu regis Astiagis, decollatione, » etc. Item
post nuncupari, additur « In quorum laudibus ex-
:
:{'J7 M AinVliOlJKiirM. — MKNS. Wi'.. :ii)8

staiit homilii^ sancti Augusliiii episcopi. » In lino :

A l'iiii sancti Juaniiis Thoologi. » Dimm typis niinori-
< In pago Cenornanico, sancti Uigoniariconfessoris.» hus : « Andaino nionasteiio, ohiitTheochuicus ahiias,

Alii aicerentflif/iHuVi. VideD.WEuo.v. Editiones aliiu anno mlxxxv, qui \i\us et defunctus inullis claruit
in textu eadem habent, et in tine itein de Higoniero. signis ac virlulihus. Ejus corpus iiuiiio le\aluin,
Tuin • InGladhach dicvcesi
: Agrippina, sancli San- Iliigonistaruni iininanitato rodacluinest incinoroset
dt^radi, ejusdem civnohii priiiii ahhatis. Dio vigo- favillas. » Yide Castellanum.
sima quarta, sancti hier<)inartyris Eutyahis, disci-

VIII Kal. Die 25.

Roniae, natalissanctorum martyrum Eusebii, Pontiani, Vincentii, et Peregrini, suh Commodo impera-
tore, qui primo in equuloum levati, nervis quoque distenti, ac doinde fustihus ca;si sunt, tlamniis circa
eorum latora appositis, sod cuin in laudo Christi lidelissimi pormanerent, plumhatis usque ad cniissionoin
spiritus mactati sunt. Itein Roma\ sancti Genesii martyris tempore Diocleliani Augusti, qui fustihiis
primo crudelissime Cfesus, equuleo suspensus et ungularum diutissima laceratione vexatus, lampadihus
etiam inflammatus, cum in fule persisteret, dicens : Non est rex pr.eter Christum, pro quo si millies occi-
dar. ipsuin mihi de ore, ipsum mihi de corde auferre non poteriti.s, marlyrii coronam capitis ohtrunca-
lione proineruit. Eodein die, beati Genesii Arelatensis, qui oxcoptoris functus officio, cum iinpia, quihus
Christiani puniri jiihebantur, edicta nollet exciper»?, comprehensus at(|ue decollatus, martyrii gloriaiu
proprio cruore baptizatus accepit. In Hispania ^ civitate Italica, sancti Gerontii episcopi^, in carcere
quiescentis.
NOTiE.
Puri undequaque sunt soli qnatuor Praten., Antnerp.-Major, Greven. et Molan.

' Dervensis codex in Hispania cicitate Italica.

: B
Delevit Usuardus suo coJice, in Hispania, qua
in
de causa, quis dixerit ? an quia de urbe satis nota
loquens inulile judicaverit regionem appellare, in
qua sita orat ? Do S Geruntio nihil apiid martvro-
logos, qui Usuardum jelate superant. Illius cultiiin
in Hispania duhio procul accopit. Quod antiijuius
habelur de ilio GeruntiOj est epigrammalsidori llis-
palensis quod manu exaratum legit et suo martyro'
logio Hispanico intexuit Joannes Tamayus Salazar.
In illo epigrammate Geruntius dicitur carceris
famisque sup|)licia passns suh Norone. Unde colligit
Salazar passum esse circa annuin 68, quo vehe-
mentius in Hispania saeviebat Neronis crudelitas.
Bol'ill.\rt.

VARIANTES LECTIONES.
Praeter sphalmata orthographica, quibus plerum- etc, omittentes praecedentia ; ipsum mihi de ore.
qne abundat Antuerp.-Maj. ut hic Potentiani, ccu- Alterum est, quod Praten. etCi-Rosweyd. legant :

leo, dislensi ; [lostccesi, dcest sunt ; post lampadibns, vitate Italica, et ipsis suppar Antuerp.-Major In :

deest etiam, michi, .\retensis, impii,n\-oi)apia. Chri-
stiana pro Christiani, etc, et praeter milies quod
omnes hahent, excepto Greveno ;notandasunt duo.
Primuin, idem Greven. et Molan. post occidar, im-
mediate subjungunt, ipsum mihi de corde auferre,
civitate Italica. Greven. vero et Molanus, In Hispa-
niis cicitate Italica. Demum, Herinien. et Munerat.
in textu puri, In Hispania civitale Italica, quern
scribendi moduin praetulimus, sed ita ut ab aliis
phrasibus minime abhorrendum putemus.

Romani parvi hodiernum segmentum
refert Roni(e,quatuor martijrum Eusebii, Pontiani,
: data Acta, Gallice a Tillemontio eilita tomo IV, a
Peregrini et Vincentii; atque eodem eliam ordine
ab Adone coliocantur, addito Actorum, a Surio aliis-
quc non semel editorum, compendio, quod Noslor
ad solitam suam brevitatein non ineleganter reJu-
xit, primuin oisin laterculo locuin trihaens, transpo-
sitis duohus ultiuiis iiominihus. Ah antiquiorilms
marlyrologis do ois non agi, certum vidotur; fa-
tente Florontinio, Pontuinuin, seorsim ah aliis, co-
OBSERVATIONES.
tertio loco G satis jejune decerpente. Videri etiam possunt lau-
pag. 418. Sequitur Genesius alter Arelatensis, cum
priori maloa nonnullis confusus, ut explical Fioreii-
liiiius ad Ilioronyiniana, in quihus hoc die con-
signatur, uti et a Floro, qui solum innuit. pro|)rio
sanguine haptizatuin. Romanum parviim simplicitor
legit f'Jt sancti Geaesii Arelatensis.Plascahi
:
o\pn\-
chorrimis Aclis, etiain a Uuinartio inter Selecla ro-
productis a pag. 001 desumpsit Ado Noslor rei to- ;

dici Uucensi a popularihus superadditiiin. Quid de tius modullain paucionbus complexiis es'. Vidori
hisce .\ctis consiMidiiiii sit, necdiim aiidoo doliniro ; p itost Pj-udontii hymnnsapud laudatiim Uiiinarlium
nonnulla invenit Tillomontiiis, loino III, pag. ol), [)ag. 517, et Grogorius Turononsis .Miraculis cap. m
quiu displiceant etiain qua parle agiint de Jiilio Se- (i8. Adi eliain, si lubet, Tilleinontium tomo V, a
natore, rolato supra xix hujus. Sed haec alihi discu- pag. 563. Nec displicehit unicus de hoc Genesio,
tionda sunt. Genesins e\ miini) inarlyr illuslrissimiis Wandalhorti versiculus
a Kalendario Allatii et ah Ilieronymianis ponitur Ociava ninc Arel.is (^elcbrat le, aancle Gennsi.
XXIV Augusti. Item a Floro, qui eum in elogio suo Geronlins, vclGeruntius antiquioribiis omnibus
ex Actis dosumpto, inililem vocat. Deniqiie et a martyrologis iiicognitus est, noc satis porspicio
Wandalherto, ut pridie ostondiinus Uomanuin par- D undo"oiiin Csiiardiis accipero potuorit, nisi in Ilis-
vum hac die expressius Ronuv, Genesii marlnris,
: panico itinoro notitiam ejus aliijuain nactus sit, quam
mimi. Thymelic^e arlis mofjisler fuit ; hoc est thoa- suhindc dignam censuerit qu;e in Fastis sacris lo-
Iricjfi. Est etiam in Kalendario Frontonis et verosi- cum ohlinoret. Tempore Apostolornm vixisse aut
mililer in Carlhaginensi. .\cta apiid varios oxstant nusquam innuit
pnedicasso, unde a Marlyrologii :

sane miranda, novissime a Ruinartio edita a pag. Uomani Reformatonbus, ex aliis documentis id a°d-
282, ex quihus patet sincera Adoiiem et genuina joctuin fuisso oportot, de qiia re videri tantisper
prcB oculis hahuisse, diim ea fere integra .Marly- potost Baroiiii notalio. Priora omnia ox Adoiio de-
rologio suo insoruit. Usiiardo satis fiiit pr;p,cipua scripla ostondimus, hanc vero ultimam annuntiatio-
qusque ex Adonc dolihasse, qu;e lainen .solito pro- noiii |)laiie ctiain Usuardinim csse codices noslri
lixius deduxit Uabano ex prajfatis Actis paucula
; omnino evincunt.

399
Herinien., toto textu purissimus in fine subdit
« In pago Viroinandensi, nataie sanctae Ilunegundis
virginis. » sancti Aredii abbatis. » Deinde calamo Jonge recen-
RoswEYD., in textu nonniliil luxatus, de Genesio
« Et ubi sanguis
Arelatensi post aceepit, inserit
ejus cecidit, nata est ingens arbor Sichomoruin. »
In fine adjicitur « Ilem natale beati Gregorii abba-
:
tis, Trajeclensium episcopi et confessoris. » Errat
hic Castellani notula.
PuLSANEN., lioc die Bartholomaei, satis pure.
Deinde de Eusebio, ete., usque ad, sub Commodo
imperatore. Desunt reliqua omnia.
Antcerp. et Max.-Lubec.
Gerontii, habent : «In provincia Syriae, sancti
liani martyris. » Superiora pura sunt.
MuNERAT., toto textusatis porusjn fineadjungit:
«Item depositio beati Lndovici Francorum regis il-
lustrissinii ei gloriosissimi, de cujus corpus requies-
cit in ccenobio D. Dionysii in Francia, el caputejus
honoratur et colitur in sacrosancta capellapalatii.»
Phrasis huic propria.
Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden. toto textu
puriessent, nisiultimam annuntiationem omitterent,
cujus loco haec substituunt « In provincia Syriae^
natale sancti Juliani martyris. Item, natale sancti
Ludovici confessoris regis Franciae. Eodem die,
sancti Gregorii episcopi Trajectensis et confessoris.
In pago Viromandensi, natale sanctae Ilunegundis
preciosse virginis Christi. »
Lovanien. eumdem habet
Auctaria, sed nonnulla elogia rescindit.
Albergen. incipit « Natale sancli Ludowici regis
: cit: « Ex quibus Vincentius et Peregrinus, tempore
et confessoris. » Deest etiam ultima aniuuitiatio de
Gerontio, cujusloco soluin ponilur « In provincia
Syria^, S. Juliani, etc. »
Danic. a priori solum differt,quod secundo loco
interjicJat : Parisius ad sancti Dionysii, beati
« citur, Corpus sancti Eusebii repositum Pulteriaci,
Lothwici regis et confessoris. »
Centulen. «Romse,sanctorum Eusebii, Pontiani,
:
Peregrini, Vincentii,lempore Coiiimodi imperaloris,
sub judice Vitellio. Item Romai, sancti Genesiimar-
tyris, qui sub Diocletiano passiis est. Ipso die, S.
Genesii Arelatensis, qui in ripa Rodani fluminis
gladio percussus occubuit. In territorio Vernian-
densi, sanctac Hunegundis virginis Chrisli. In His-
paniis civitate Compluto, sanctorum Justi et Pasto-
ris martyruin » alia manu, « fralruin. » Vide de
: Scribit,
his supra vi Augusti. « Civitale Italica^ sancli Ge-
rontii episcopi, in carcere quiescentis. In Francia,
sancti Ludovici regis Francorum, ac gloriosissimi
confessoris. » In Dacia, ni ecclesia RoskiKlensi, translatio sancti
Bruxellen. incipit a Genesio Arelatensi, in quo
nonnihil interpolatus est. Pergit: « Romae, natale
sancti Genesii inilitis et martyris. Quem cuin vellet
Dyocletianus imperator a lide revocare, ille immo-
tus perstitit, dicens Non est rex pra^ter Christum,
: Belin., incipit
pro quo si milies occidar, ipsutn micbi... non
poteris. Et cum imperator non proficeret, ipse illum q
post fustes, eculeum, ungulas et lampadas decollari
prsecipii. > In Eusebio et sociispurusest. « In Hispa-
niis civitate Itaiica, sancti Gereonis episcopi, in car-
cere quiescentis. » De Juliano et llunegaiide, ut
supra. « Eodem die, depositio sincti Ludovici in-
cliti regis Francorum, quem papa Bonifaeius VIII
cathalogo sanctorum ascripsit.
Hagenoyen., in prima classe purus. sic prosequi-
tur :« Ilcm Romai, sancti Genesii militis et marly-
ris, lempore Dyocletiani Augnsti. Qiii in jnvenili
aelale lanlnm deridebat Christianos, quod avide om-
nia Ecciesiaj sacramenta perscrutabatur, in libro
scribens divina mysteria jocum suis sociis idem
proponens. Tandem conversus ad Dominum mirabi-
liter, primo fustibus, » elc, satis pure. •Sequitiir de
Juliano, ut supra. Demuin « In ilyspania civitate:
Italia, sancti Geronlii, » etc. Deest annuntiatio Ge-
ncsii Arelatensis.
» » :
rSUARDI MONACHI 400
AUCTARIA.
: A Aquicinct. incipit. « Humularias, natalis sanctae
Hunegundis In fine: «In pago Lemovicino,
virginis. »
tiori : « Ipso die, Parisius, elevatio beati Ludovici
confessoris. »
:
VicroRiN. el Reg. Suec, fig. num. 1.30, in fine :
« Eodem die, beati Aredii abbatis. » Vide Observa-
tiones die sequenti.
Matric-Cartus.-Ultraject. « Ludovici regis :
Francorum, Gregorii episcopi Trajectensis tertii,
nobilis genere, qui fuit successor beati Bonifacii,
cujns et doclrina fuit eruditus ; ejusque corpus est
et Ughellian. Loco in ecclesia sancti Salvatoris. »
Ju- Bigotian., sub nota numeri P. 5 « In Provincia :
Syriae, sancti Juliani martyris. »
Reg. Sufx., signalus n. 428 « Apud Cartaginem,
:
deposilio beati Ludovici regis Franciae, sanctitate
et meritis gloriosi. » Hic positio rectius signalur.
Codex D. Du Cheval, signatus C. « In pago Lemo-
g vicino, sancli Arethi abbatis. »
In Vatican. notato num. S949 deest Gerontii.
Nescio an caetera pura sint.
Altemps. : « Eodem die, sanctae Hildse virginis.»
: Ab aliis ponitur xvii Novembris.
Strozzian. « Sancti
: Ludovici regis.... S. Ne-
mesii.... hujus sacrae reliquiae translatae jacent in
monasterio S. Mariae angelorum. » Forle legendum
Geneiii, ut vide Belin. Quamvis et Nemesius aliquis
hoc die colatur. Alii etiain Florentini « Romae, :
defectum et eadem sancti Lucii paps et martyris. »
Bizunticen., post primam annuntiationem, adji-
Nicolai papae per Gerardum comitem Galliam sunt
: translati et in terr.torio Lingonensi inciBnobio san-
cti Petri, quod Pulteras dicilur, decenter reconditi.
Nota, in Chronico Autissiodorensi anno dccclxv di-
corpus vero sancti Pontiani, Verceliiaci. » De his
q pluin suo loco.
Editio IjUbeco-Col. « Colonia Agrippina, transla-
:
tio brachii beati Annonis, archiepiscopi ojusJem ci-
vitatis et confcssoris, de monte Sibergensi ad eccle-
siambeati Georgii martyris. » DeLudovico rnagnum
habet elogium, quod brevius in Greveno dabimus.
In liusebio etsociis, atque item in Genesio Romano^
permodice interpolata est in Arelatensi, pura.
;
« Geroncii episcopi et confessoris. » De
Gregorio, addit Hic beatum Lebuinum Domini
:
sacerJotem niisitin Davantriain. Ipsodie, sanctorum
Aredii abbatis et Justini presbyteri ac confessoris.
Lucii papae et martyris. Romae, passiobeatorum Ne-
mesii diaconi et Lucillae iiUx ejus martyrum, sub
V^aleriano et Galieno decollatoruin. Itein, translatio
sancti Adelberti episcopi et martyris.
« Romae,: sancti Lucii papae et
martyris. » In Eusebio et sociis purus est. Tum :
« Item Romai. sancti Neinesii, pro Genesii^ » etc.
In Arelalensi satis purus est. « In provincia Styrias,
jyro Syri;e, etc. » In Gerontio, purus est. In fine
« Item Parisius, sancti Ludoxici confessoris, regis
FranciiG. » Altera editio superaddit « Iii pago Le- :
movicensi, sancti Aredii confessoris. »
Greven. «: In Syria, Juliani martyris. Roinae,
passio sanctoruin Nemesii diaconi et Lucillae filiae
ejus. quos Usuaidus habet pridie Kalend. Novem-
bris, die scilicet, quo corpora eorum a sanclo Six-
to siint elevnta. QunKjne fratrum marlyrum, videli-
cet Benedicti, Johannis, Malhei, Isaac el Ciiristini. •
De Gregm-io, fere ut edilioTurribiiLubeco-Col. «
el Guiulanisoli episcDporum Cenomanensium et con-
fessorum. Seciindumalios vero ix Kal. Augusli. Iiein
juxta Cathalogum Saiictorum hic, Tili Crelensis
C|iiscopi quem Usuardiis habet pridie Non. Januarii.
Apud cisitatein Agathensem, sancti Severi abbatis,
qui regali Sirorum genere ortus, divitiis magniscon-
 1

40 MARTYROLOGirM. MEXS. AUG. 402

temptis, arctissimae vitae se dedit, apud praefatain A martyris.» De Juliano, ut supra. DeS. Ludo\ico, ut
urbem. Factiisdeiiide multornm monachorum pator, Mi'.NER.\TUS, cui superaddit : « Cujus mortem precio-
plenus saiictitatis, boato iii Domino liiie quievit. sam Deo por miracula crebra contestante, Dominus
Aredii abbalis et Justini prcsbiteri et coiifessoris. B<mifacius VIII cum solemnitate fralrum suoruin et
Ludovici regis Francia^ et confessoris, majjna^ sancti- clori hunc sanclum, sanclorum calalogo ascripsit. »

tatis viri. Cui ruin Blaiiclia mater sedulo dicerot so De Ihinogundojit .\ntui;up.-Max., etc. De.*\redio,ut
malleeum mortom temporalem inciiriere, quam per siipra. Do Grogorio, adilit Qui fuit instructor
; «

aliqiiod percaliim Creatorem ollendere,

mortalo sancli Ludgori opiscopi Monasteriensis, • et typis
veroa illiiis ita pii lilii pia^cordiis adhKserunt, ut niinoribiis, « primi ((ui ejusdem Grogorii Vitain
:

nunquam mortale poccatum adiiiisisse porliiboatur. conscripsit. Ilikhe abb.itissa! monasterio Scruwel-
Post mnlta tandem pietatis studia, cuiii jam socuii- haltensis, cujus feslum in civilate Liibecensi a fa-
dam pararetprofectionem insubsidium lerrajsaiictio, ctoribus Rosariorum celeberrinium habetur. • Edi-
in ipso itinere a Uomino ^ocatus, terram coelestis tioiiesalia! idein habent in textu. De Juliano, Ludo-
promissionis iiitraxit. Tianslatio capiiis boali Lucii vico, Hunogunde, Aredio et Gregorio, ut prima,
papoe martyris ab urbe Roma in Daciam ad ecclesiain e.xceptis iis quse aliis tvpisadjecla sunt. Tum «Die :

Rcschildensem.' De translaliono S. Adelborti ilein ; vigesima quinta, reversio lipsani, sancli Barlholo-
brachii sancli Annonis, ul in odit. Lubeco-Col. niaji apostoli. " Deniqiie typis minoribus « Eodem :

De Hunogumle, ut Herime.nsis supra. incendium oppidi Tuitiensis, inquocorpus

die fuit
MoLAN. Adonianum Genesii elogium aliis litteris Dominicum a flamma circumfusa intactum re-
te.xtui inseruit. In fine « Romaj, Lucii papa> et
; mansit. »

VII Kal. Die 26.

Romc-e, natalis beati Zophirini papaj. Et sanctorum martyrum Hirenei et Abundii, qui in passione beati
Laurentii leguntur. Apud Victimilium castruin Ilaliae, natalis beati Secundi martyris, viri spectabilis et
ducis ex legionesanctorum Thebeorum. Itemci\itatePergamis, sancti Alexandri,qui et ipse unus exstitit ex
legione Thebeorum, et cum nomen Domini Jesu constantissirae fateretur, martyrium abscisione capitis
complevit. [Bouillart.:... complevit. » In territorio Lemovicensi, Sancli Aredii presbyteri et confessoris.]
Autisiodoro, Eleuterii episcopi.

NOTiE.
Puri sunt Antuerp. et Max.-Lubec, Munerat., Greven. et Molan.
^»
Doest Carolino autographo S. Aredius; et ejus B diversis ab iis quae.juris publici fecitnostri Sodalitii
loco ; Autisioiloro Elctitlierii episcopi. Postea Eleu- praecipuum decus Mabillio, tom. I, Act.,pag. 349 :

therium hinc erasit Usuardus,

conjicere
loctis, ut
est; sancti illius praesulis Actis, quaj mortem ejus
non 2G, sed 16 .Augusli die consigiiant. Sextus de-
cimus ille numeratur .\ulisiodorensis Ecclesiae epi-
scopusj quem obiisse forunt an. 5ol: quoil si \eruin
est, fals^ sunt not^ ciironologi ai ouincs, quibus
hiBC enim narrant Aredium ix Kal. Sept. convocatis
discipulis, eos de proxima sua inorte monuisse; et
hora socunda noctis aiiimam reddidisse. Quaj se-
cunda noctis hora si secundam post mediam noctem
significet, mortuus fuerit Aredius viii Kal. Seplein-
bris sin tantum socundam ab occasu solis indicet,
;

usus est Anonymus in nova Labbei Bil)lioth''ca, IX Kal. obierit. Testatur BeniardusGuido in Biblio-
t. I, pag. 419. QuoJ S. Aredium spectat, Csuardum theca Labbeana, pag. 631, festum S. Aredii agi vin
deceptum fuisse oportet Actis quibusdamillius sancti Kal. Septenibris. Bouili.aut.

VARIANTES LECTIONES.
Lego Zephirini simpliciter, cum codicibus feriiie
omnibus. Item Hirenei, licet Ilerinien. habeat He-
reuei ; Miinorat., Hyrenei; iiiclius .Molan., /jvho;*.
-Male scribiint Antuerp. et Max.-Lubec, Abundi nec
melius Greven., Habundii. Nescio cur .Munerat.
lexlum mutaverit, legens in passione beali Yppolili,
pro passione beali Laurentii. In prima a.v\tcm
in
Munerati editione \)Osi ducis ex lefjione, deest san-
ctorum. Dubitari potest de Pergamis, pro quo alii
substiluunt cuiii .Aiituerp. et Max.-Lnhcc., Benjamis
sed pritferenda nobis est comraunis codicum orlho-
graphia, forte popularibus gratior. Antu. et Max.-
Lnbf^c. ponunt, 7)« el unus exstitit, ubi deest ipse.
Contra vero in hac ipsa annuntiatione apud ipsos
; red undat sanctorum, ante Tliebceorum. Hanc porro
vo cem etiam cuin coilicibus simpliciter scripsi. De
«6.5ct.sionesatis alibi dictum est; Munerat. substituit
(j^
obtrnncatione. Aulisiodorobaheni T[)\eT\(]\ie; Grpven.
el^Aohn., Autisiodori,ct Antisiodori.lidQinscrlhunt
etiam Eleutlteri et Eleutuerii, reliqui simplicius,
;
quamvis pejus cum textu.

OBSERVATIONES.
Tolus textus, excepta sola annuntiatione ultima,
ex Romano parvo in Adonem, inde in Usuardum
derivatusest,cum hacsolum difroronfiajqiiod cx The-
bajis altor alleri antcferalur. De inillo eoiuin agiiiit
bac die Ilieronymiana, qua; nempe Zeplojrinum ad
.\xDocombris distulerunt. euinqiie pro!)abilius vo-
rum obitus diem censet Papebrochius. Ral)anus et
Wandalhertus Hieronymianorum vostigiis insisluiU;
unde mcrito opinantiir aliqui hanc xxvi Aiigusti
translatione aut elevatione, corporis celebriorcm
evasisse, eaquo sontontia ctiaiii prjeplacot laudato
Papebrochio. In Romano moderno celob.raliir hoc
die; vide ibi nolalionern Baronii, cui junge qu»
habet Tilleinontius, tomo III. a pag. 236. Quod au-
ut sx>pe solet, praiterinissum est, forte quod calcu-
lum suspectum habuerit, cum ex Romanorum ponti-
ficiim chronologicistabulis duplum ferine temporis
ox[)lcvisse oslondatur. Sod de liis et rebus a Zephy-
rino gostis, alibi latius. Dclremeo et Abundio priinus
loqiiitur Boda, ciijus vorba, ut alias ubiquo, descri-
psit Mabaniis, recte, ni fallor, Iegens,ui c/offlcaHeca/'/
pru incloacari, qiiod tamon in Hcnschenii et Pape-
brochii genuina Beda) oditione servatum est, et Ado
etiam posuit, elogium suum ex Beda ad verbum
accipions. Xostor iitriusque plirasim in pauciora
contraxil. VidcanturActasancti Lauronlii, de quibus
D siipenus non semel sermo recurrit. Solos eos cele-
brat Wandalbertus, hoc versiculo :

teni Romano parvo superaddit Viennensis praesul,

Martyiio seplenarn Iienaeup, Abundius ornant.
videlicet, Zephyrinuin Ecclesiam rexisse annos octo,
menses seplem, dics decem, prudent-r ab Usuardo, In Romano parvo ex Thcbaeis martyribus .4/ea.-«y(
 .

403 USUARDI MONACllI. Wk

dcr praponilnr Secundo : Usnardus Adonis ordinern A nomen ex Martyrologiis commemorare. Aliunde ab
secntns est. Et qnidoni de Secioido totani priorem Usuanlo subdilus esl Antissiodorensis Eleutherius,
eloi,'ii Adoniani partern descripsit, alterani intactain ab omnibus codicibus nostris nremoratus^ si tres
relinqnens. De Bergornensi Alexandro longioreni exceperis, non raro discrepantes, nempe Pratensem,
historiam texuit Viennensis, ex qna jjancula ab Anluerp.-Majorein et Rosweyd. (|uiliusaccedit Aqui-
Usnai'do decerpta, in Jater-cnlo producnntur; qniE cinct. eumdeni plernmqne funem Irahens. Scribunt
satissint, ut patoattotnin liactenus textuni ex Adone hi ultiino loco : lii territorio Leinovicensi, sancli
prolluere. Exstant S Secundi Acta apud Moinbri- Aredii presbyteri quem nos die prajcedenti inter
;

tiuni, toinoll, [>ag. 261 versa, ubi tanquain e The- Auctaria saepins niemoravimus. Ast observavit Ca-
ba;is unus dcscribitur; potuitque proinde Ado ex stellanns, in codice Pratensi erasain Eleutherii an-
ipsis elogiuin suuin oliin accciiisse at unde Alexan-
; nnntiationem, ut alter hac die perperam intrude-
drum Thebajis annunieraverit adhuc ignoro riain ; retur, cum ad xxv Augusti certo spectare videatur.
Acta, qnae r^efert ideni Monibritius tonio I, pag. 24, Verosimile est Usnardum ex aliquo codice Hierony-
nec verbuin faciunt, ex qno Thebsus niagis quam miano auctiori Eleutheriuin desumpsisse. Ouidqnid
Romanus fuisse Alexander censeatur. Quain sint interim sil, nos codices illos discordes, hic denuo a
sincera hic non exaniino Tillemontio, ubi de The-
: puris exclusimus, germanam et sinceram aliorum
baeis agit tomo IV, pag. 431, satis fuit, utriusqne lectioneni secuti.

AUCTARIA.

De Pratensi et Antuerp.-Maj. jam satis in obser- B stituitur Aredii, licet die praecedenti deabbate Are-
vationibus diximus. dio Lemovicino egerit.
RoswEYD., pi'aeter mutationempraedictam, de Ire- ViGTORrN. sic habet in fine: « Autissiodoro, sancti
nffio et Abundiotextui inserit « Quos Valerianus
: Eleutherii episcopi et confessoris. Nivernis civitate,
jussit in cloacarn mitti. » Ha;c ex Bedse, nonnihil sancti Eulalii episcopi et confessoris. »
correcto elogio. MATRiG.-CAriTUs.-ULTRAJEGT.; «Alcxandri martyris
PuLSANEN. satis purus est, usque ad, « qui ipse ex Legione Thebaeorum. Isaac et Maximiani mar-
unusexstitit ex legione Thebaeornm.» Sed ibi sistit. tyrum. Anastasii martyris. »
Antuerp.-Max,, Ultraject., Leyden., LoVANrEN., Reg. Suec., signatunr, nunr. 130: «Nivernis civi-
Albergen. etDANic sic incipiunt « Romse via Ap-
; tate, natalis S. Eulalii episcopi et confessoris. »

pia, natale beati Zephirini Pap;e et martyris. Oui VATrcAN., sub nuin. 3949 « Apud Beneventum, :

quarlus decimus post Leatura Petrunr, i-exit Eccle- translatio sancti Mercurii martyris, a quinto decimo,
siain, martyrioque coronatus, sepultus est in cimi- in sanctain Sophiam » Quid velit non intelligo.
terio suo juxta cimiterium Calixti. » In reliquis puri Videtur aliquid deesse.
sunt. Altemps. « Eodein
: die,commemoratio sancti
Cluniacen. : « Romae, sanctorum Herenei et Guthlaor anachoretae. » An non Guthlaci anacho-
Abundi martyrum, quos Valerianus [vel] ipsiuspraj- retiB, qui colilur xi Aprilis?
fectus fecit in cloaca vivos necari, pro eo quod Burdegalen. « Sancti Sulpitii epi.scopi et con-
:

corpus Concordioe martyris de cloaca levaverunt. fessoris. » Puto agi de eo qui colitur xvii. Januarii.
Editio LuB.-CoL. « Apud Coloniain Agrippinam,
Apud Victimilinni castrnm Ilaliae, sancti Secundi G :

martyris. Civitate, quae pergainis dicitur, sancti translafio quaruindam reliquiarum beati Andreae
Alexandri martyris. Civitate S dona, sancti Ana- apostoli et martyris, in ecclesiain ejusdem. Roinae
martyris. »Vide xxi Augusti. « Anlisiodoro,
stasii via Appia, natale beatiZepherini papae et martyris.
Ab incarnatione Domini
sancti Eleutherii episcopi. Qui quartus decimus post ueatuin Petrum rexit Ec-
Mcxxxi anno conibusta est ecclesia sancti Richarii clesiam annis novein, mensibus septein, diebus de-
cum tota villa et fere cum trecentis promiscui sexus cein; martyrioquecoronatus,sepuUus est in cimiterio
viris el mulieribus, feria iv, viiKal. Septembris. » suo juxta cimiteriuin Calixti. Hic constituit, » etc,
Patet esse proprinm ioci. eadein quae in Bruxelle.xsi. In Irenaeo et Abundio
ferme pura est. In Secundo habet, ut Bruxellen. In
Bruxellen. Romae, natale sanctorum
incipit : «
Alexandro autein pr;Telerea addil « Quem matrona :

martyrum Hyrenei Habundi. Quos Valerianus

et
qu;edam nomine Greta [Grata] ciim [in] suo predio
jussit mitti in cloacam, eo quod ipsi corpus beatoe
sepelivit. Antisiodori, sancti Eleutherii episcopi et
Concordiae ex cloaca levassent. Et horuin corpora
confessoris. »
lcvata Justinus prcsbyter juxta beatuin
in cripta
Belin. de Zephyrino post papcB, addit, el inartyris
Laurentium sepelivit Itera Romae via Appia, natale
bcati Zepherini papa3 et martyris. Hic sedil aniris
Palajstram secundi sic elformat Apud Viginti mi- :

liuin. Deinde « Itein in Gallia Cisalpina civitate

:

novein et constituil sacrificiuin fieri in vitr-eis vel

Bergomi, » etc. Sequitur « Eodein die, Octava :
stanneis vasis, quod antea in ligneis fiebat. Slatuit
sancti Lndovici episcopi et confessoris. Antisiodori,
etiani, nt omnes Christiani aiinoruin duodecim Eu-
charistiaiii in die Paschai accipiant. depositio Itein D beati Eleutherii episcopi, Deo digni. »
Gkeven. « Apnd Carthaginein, sanctorum
: Isaac
sancti Anastasii presbyteri et martyris. » De Se-
et Maxiiniani martyruin. Anastasii martyris, et
cunilo, post Thebworuin, addit « Qui ante sanctum
:

Asclepiae viduae. Theodoli episcopi et confessoris.

Mauricium et caeteros, post vincula et carcerem,
Aurelii presbyteri. Maximiliani confessoris. Gratae,
niartyrium capitisabscisione conrplevit. Apud urbein
mati'on;«sanct3e, qu;e beatum Alexandrnm sepelivit.
Italiae, quai Pergamus dicilur, sancli .A.lexandri inar-
tyris. Qui unus exstitit ex legione Thebaeoriim
Apud Coloniam, translatio quarnmdam reliquiaruin
et ;
sancti Andreae apostoli. »
cuin noinen Dotnini constantissiine fateretur,jubente
Maximiano, capite c;Esns est. » Oinnia ex Adone Molan. : « Itein translatio sancti Lainberti, de
crypta in altare sanctae Crucis. • Dein typis ininori-
aucta sunt. In line « Anthisiodoro, sancti Eleutherii
:

bus: « Maximiliani confessoris. Ceresani oppido

episcopi. »
llispanie. bea i Vicloris martyris. Qui a Mauris co-
Hagenoyen. de Zephyrino, atque item de Irenaeo r'ona martyrii donatus, a Christi coelestiuin numero
ct Abundio alia narr'at, qua; non lubet describcre. aggi'egatus est, cujus natale vii Kal. Seplembris
In ca^tcris s;itis purus est.
apiid Burgensem duecesiin celebratur. > Editiones
Aquicinct., post papce,snbdit «Ilic constituit,: alia- litteris Italicis, post papie. textui inserunt, et
ut pra^sentibu-; omnibus clericis et laicis fidelibus, martiiris. h\ frne autein: « Ceresani oppido Hispa-
sivc diaconus, scu sacerdos et astantibus sacerdo- ni;e, beati Victoris inartyris, qui a Mauris est mar-
tibus miss;c celebrarcntur. » Docsl Eleutherii c[^u.h- lyrii corona donatus. » Ponitur in Romano.
405 M ARTYHOLOGIUM. — MENS. AUG. 406

VI Kal. I^^<i 27.

Apud Capiiam, natalis saiicti nufi martyris, quem tlocuit boatus Apolliuaris, Petri aposioli discipulus,

cum esset idem Rufus patnci.B digiiitatis. Tliomis civitate, sanctorum marlyrum Marceliiiii triliuui et

uxorisejus Mamicie, Joannis, Serapionis et Pelri. Eodem die, natalis sanclorum Georgii diaconi, Aurelii,

Felicis, Nathaliae et Liiiosae, quorum primus miric abslinentiae inonachus, ab Hierosolymis Cordubam
adveniens, cum reliquis ex eadem urbe claro ijermine ortis diu optatuin sibique a Domino priemonslratum
meruit assequi martyrium. Civitate Arelatensi, saucti Ca-sarii episcopi, mirse sanctitatis el pictatis studii

viri. Augustuduni, sancti Siagrii episcopi et confessoris.

NOTiE.
li^ Prhten., Herinien., Rostceyd., Antuerp. et Max.-Lubec, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIOXES.
Male Cfippunm, sicut Muncrat.
scripsit Herinien. A defiectunt. Munerat., post Georcjii diaconi, interjicit
A/»/>o//iHrt/ lA-. Idem reliquorum tor-
hiihet Towis, sed et. Scrihit item Xataliie, cum Rosweyd. cajteri, ;

renii hic cedendum fuit. Rursus Munerat. Grevon. Nathalid'. Sequilur dilficultas altora in Ciesarii elo-
etMolan. pomiiit Mdnm'. alii mcliuscum to\tu. Hic gio, quod o\ Adone sic forniant Greven. ot Molan.:
in aliquoruin lectioiie notabilis est Variotas Greven. niira; sanctilalis el pielalis el studii viri. Rnsvvoyd.,
et Molan. in fine post Petri, subdunt, filioruni ejus. mirce sanctitalis et pielatis viri. Antuerp. et Max.-
Gratis, opinor, nam si quid addi potuit, ex Adoiie Luhec, mira; sanclitatis viri. Nostra constructio mi-
desumendum erat, qiiein presse seculi sunt Antiierp. nus quidein accurata videtur, sed ipsa est Usuardina.
et Max.-Lubec, qui post Mannea; ita legunt: la filii Sic Ado et Notkerus scribunt Sijagrii, quod habet
ipsiiis Joannis, et Serapionis clerici, et Pelri militis. Molan., Praten. Siaijri. Reliqui, ut in texiu serva-
Sed et hi et illi a puriiale Usuardina in eo plane viinus.

OBSERVATIONES.
Disputat hodie Florentinius de nomine, dignitate Notkerum suum explicat, quasi observare non po-
el aureola Rnfi vel Rufini Capuani, occasione Rnjini tuorit, singulos ejus apices ex Adone descriptos
alicujus, in Capua ab Ilieroiiymianis consii;aati, esse. Romaiium parvum sic paucis priiehixerat, To-
qualem inter Auctaria non semel reperimus. Verum, mis, Marcellini elMannece. Ado Hieronymianis simi-
an episcopalis dignilas, pr.iter martyrii aureulam, lior est, e\ quihus singulorum characteres desum-
Rufo huic nostro aptari possit, non iis argumenlis psisse videtur, quos a Notkero inde acceptos dixi-
probat Ughellus, ut adversantes convincat. Rufos B inus. Nosteruxoremdistinxit, etexpunctis n/erico e(
geminat Baronius, et procpiscopi litulo huic vindi- milile. sola nomina propria enumerasse satis hahuit.
cando, cilat Bedam, nempe tuuc vulgatum, Usuar- Qui seqiiuntur Cordubenscs martijres, Geonjio duce,
dum et Adonem,cum tamen nullus eorum eam Kufo Usuardini proprio sunt, antiquiorihus Martyrologis
dignitatem ascribat. Magis laudanda sunt, quae de incogniti, sed ah Usuardo cum multis ailiis in Hispa-
patritia dignitate erudile coacervavit. Sed h;jec im- niensi messe collecti. Signavit eos Baronius in
praesentiarum versanda non sunt omnia quac ad ; Romano hodierno xxvii Julii, euinque diein nataloin
Rufum unum vel plures portinont, cum Aclis ipsis, osse ex Eulogio statuit, aliaque ohsorvat alibi illu-
de quibus xxiii Julii in Apollinare meminimus, in stranda. Aota ipsa egrcgie prosecutus est laudatus
niajori opere,suo loco disculientur uberius. Iiiterim Eiilogius lib. II. Memoralis, toto cap. 10, ubi expros-
commemorationis nostre scaturigo ox Romanoparvo sissime notatur passitMiis dies vi Kal. Augusti.
repetenda videtur, ita ioquent'» Capuce, Rufi mar- : Seqnuntur tamen Pratenses monachi errantem Usu-
tijri^i, Apollinaris discipuli. Qu<'E in toxtii nostro arduin. De Georgii et Aurelii translatione vide xx
adjiincta suiit, ea ex Adone accepit Usuardus, vocu- Ootobris. C(iemrium Arelatmscm, et Siajrium Auju-
lam unam, post doruit, expungens, noinpo, et bapli- stodunensem HiiM'onyiaianis adjectos roputat Floreu-
zatus. Notkerus, ex lacuna siia hic priinum emer- tiniiis.Agit de utDque Rahauus. Quid Floruin
gens, Adonianam phrasim paulo contractiorem red- moverit, ut Caesariuin martyrem diceret, nescio.
uidit. Nitide Wandalbertus : Notkerus perpetuuin ductorem secuti,
Usuardus et
amho annuntiationos suas ex Adone descripsorunt.
Rufe tuos recolens osteaJit sexta iriuuiiilios :

p Colohriores sunt Sancti illi, quam uthic addi quid-

Tomilanos martijres recolunt apographa Ilierony- quain doheat legosis tantisper accuratas Baronii ;

raiana, ad quae Florentinius, inulili prorsus opora. ad utrumque notationes.

AUCTARIA.
Antuerp.-M.vjor. hodie truncatus est, nain post qiiom docuit et baptizavit beatus Apollinaris, cum
Thomis cirAlate, sanctorum marlijrum, iinmodiate esset idom Rufus patriciae dignitatis. Eodem die,
suhdit Georfjii, etc omissis intormediis. Iii fine
: sanctorUi!) Go irgii tliaconi, .Viirclii, Fidicis, Nataliie
adjicitur Ipso die, sancli Bernardi abbulis. Pulo
: et LiIios;e, oinnium pro Christo passorum. Augusti-
voluisse dicere: « Octava, » etc duiii, sancti Siagrii episcopi et confessoris. » Deest
PuLSA.SE.N. in prima puriis, omittit secundarn. In seciinda ot quarta ann'intiatio.
tertia, rescnidit elogium. In quarta, purus ost. Deest BituxKij.E.N in [{iifo. pure Adonianus est. Tum :

quiiita. • ApudNolain, sancti Folicis episcopi, sub Marciano

Antueup.-M.w.,Ui,tr.\jei;ti.\., Leyuen., A.lberg. pr;osido, cum aliis triginta martyrizati.» Dc Toini-
et Danic Tomitanis Adonein so(|uiiiitur, ul supra.
in taiiis, ut A.\tuerp.-Max., etc «ApudCorduham, na-
Et deinde addiint « Qui siib Culciano pr;ji3sido, [)ost
: talo sjinctorum Goorgii, » ctc Item de C;csario et
edomitam feritatem ferarum, posl fiammas supe- Siagrio, .salis pure.
ratas, gladio feriuntur, et sicdemum corporaeorum D Hagenoyen. : « Apud Capiiam, natale heati Riiphi
igne cromantur. » Ex his Maurolici et Galesinii martyris, (|ui idoo ad fidoin convorsus est, (|uia
elogia confecta existimo. bo;ii,us.\[)ollin.iris,Pi'tri ;iposloli discipuliis,suscil;ivit
LovA.ME.x. su[)orioribus purior cst, scd Cordubcn- filiaiii cjus unicam defunclani ;
qui in Ravcnna crat
sium elogium in co desidfratur. patriciiis, et ideo suh persociitione Domiciani fCa-
Ce.ntule.n. : « Apud Capuani, sancti Rufi inartyris. pii;iiiij ductiis ost, et ihi capilo truncalus. « In^Tomi-
 :

407 USUARDI MONACHI 408

tanis, siniilis est ANTUERP.-MAx.,etc.In Cordubensi- A Belii\. Cordubenses transfert ad locum penulti-
bus purus est. Tum
Ipso die, in civitate Arela-
: « mum, expuncto elogio. In Tomitanis, purus etiam
tensi, sancti Caesarii episcopi et confessoris, mirae non Ruffus, etc. In Parisiensi editione
est. S: ribit
sanctitatis et pietatis studii viri et doctoris eximii, adjicit : Bituricas civitate, sancti Sulpiciiepiscopi
«

qui et omelias composuitet sermones. Augustuduno, et confessoris. »

sancti Syagri episcopi et confessoris depositio. » Greven. «Nota,alibi socii Marcelliiii tribuni le-
:

Aquicinct. infine, addit « Bituricas, sancti Sul- : guntur hoc modo Joannis et Babilse filioriim ejus,
;

picii [episcopi] el confessoris. » Serapionis et Ilironis, Amonis, clericorum, et Petri

Matric.-Cartus.-Ultraject. « Rufi martyris, : militis, qui omnes una cum Marcello et uxore, sub
patriciffi dudum dignitntis sanctorum martyrum Culciano pr;rside, bcstiarum feritafe edomita, ilam-
sedecim, in iEgypto. "Recte notatur in margine : njisque siiperatis, gladio ca3si, martyrium impleve-
« Quos aperle lioc die non invenio in Martyrologio runt. Miiecii episcopi. Theo.uenis, Aristonis, Festi,
Romano aut alibi ; » neque nos invenimus. Sequilur : Yicloris, Susannae, Zoilii, Dommi et Memmonis,
« Caesarii episcopi Arelatensis. » inartyrum. Melis, S. Rufi episcopi et confessoris.
CoDEX D. Du Cheval. sub nota. « Iii territorio : Item secundum aliquos hic, Simpliciani episcopi
Bigorensi, civitate Horea, natalis sancti L cerii Mediolauensis, quem alii habent Idibus Augusti,Eb-
episcopi et confessoris, niiraculorum [patratorisj bonis episcopi et confessoris. Bituricas, translatio
iliustrissimi. » S. Sulpitii episcopi et confessoris. In Scolia,Malku-
Vatigan., num. S949, oniisit Georgii et sociorum. bii abbatis. »

Adjecit primo loco « Natalis sanctorum, Arontii,

: B MoLAN., prima editione, caret augmento. In
in
Honorati, Fortunatiani, etSabiniani. Capuae, nalalis posterioribus « Die vigesima septima, sancti patris
:

sanctorum martyrum Rufi et Carponi [alias Carpo- Pastoris. Civitate Constantia, natalis sancti Gebe-
phori] . » hardi, episcopi et confessoris. Item translalio sancti
Florentin. Apud civitatem Polentiam, sancto-
: « Lamberti, de crypta in altaie sanctae Crucis. »
rum martyrum quatuor germanorum Aruntii, Hono- Subnecto hic Rosweydi observationem iiiBaronii
rati, Fortunati et Sabiniani. Eorum festum agilur in Martyrologium, super \erba « In Thebaide, S. Poe-
:

Kal. Septembris. » inoiiis aiiachoretae. » At quae Baronius notaverat

Editio LuBECo-CoL. incipit « Apud Mediolanum,
sancti Simpliciani episcopi et confessoris. Hic ob
celebrem sanctitatis suse
vita, post decessum sancti Ambrosii, ad episcopatum
Mediolanensis ecclesiae assumptus est, et sicut prius
in vita monastica Deo fuerat devolus, ita in pastorali
cura beati Ambrosii imitator exstitit strenuus. Hic
etiam venerabilis Antistes,dum adhuceremita esset,
Augustinum rhetorem et scholasticum ejusdem
urbis sua doctrina el exemplari vita, ad detestaiio-
nem erroris Manichaeorum secta? deduxit, et ad
fidem sanctissimse Triiiitatis convertit. Et quoninm C ligesexPelagiijlibelloiii, n. 14,et libello xvii,n. 11,
ipse Augustinus, ejus moniiis et exemplis ad fidem
catholicam conversus fuerat, ideo ab eodem sauclo
sene habitum sanctae conveisationis, formamque
vivendi suscepit, quain postmodum in Africa exiibe-
rans redolevit. Apud Capuam, natale beati Rufi
martyris, patricii Romanoruin. Hic ducatum tenebat
apud Ravennam, cujus filiam defunctam bealus
Appollinaris, Petri apostoli discipulus, a mortuis
suscitavit, unde et ipse cum uxore sua et filia, ac
:
« De eo hac item die Graeci in Menologio. Plura
autem in Vitis Patrum. » Atque itein in Annalibus,
famam, ex heremitica ad annuin Christi cccxliii. « Vocatum quoque essc
ab eodem sancto Athanasio aliquando Alexandriam,
abbatem Poemonem, spectatae sanctitatis virum, ha-
betur in Vitis Patrum.» Audi inodo Rosweydum in
superius citatams. epistola: « Quod de Poemone ait
Baronius, vel eum fefeilit memoria, vel Poemonem
eumdein putavit cum Pammoiie. De Pammone hoc
habes hic apud Ruflinum, lib. m, num. 164, quem
eumdem esse cum Pambone, non cum Pcemone, col-
ubi eadein apophthtgmata narrantur nomine Pain-
bonis, quae Rutfinus hnbet nomine Pammonis. Aiius
ab his Piaminon seu Pyamiiion, de quo hic apud
Rulfinum, lib. i, cap. 31, qui Palladio, cap. 72, est
Ammonas. Ita jam oliiu ad Vitam saiicti Antouii
notaveram. Addo nunc Poemonem distinctum fuisse
a Pammone, seu Pambo. Patet ex Ruffiiio lib. ii
Histor. eccl., cap. 9, ubiPampusin Cellulisponilur,
etP(£men in monte Pispiri. Hoc enim ait Macarius :

tota familia, numero cccxxiv, in Christo baplizati de superiori eremo, aliusque Macarius de inferiori,
sunt. Beatus vero Rufus apud Capuam martyrium Isidorus in Scitis, Pambus iii Cellulis Moyses et ;

suum consummavit. » De Tomitanis, habet, ut Benjamin in Nilria, Scyrion et Elias et Paulus in

Antuerp.-Max. Cordtiba, 7iatale, etc. pure. Item in Apeliote ; alius Paulus in Focis ; Poeinen et Joseph
textu reliquo. In fine « Methis civitate, sancti Rufi
: in Pispiri. » Hactenus Rosweydi accurata obser-
episcopi et confessoris. » Natalis ejus refertur in vatio.
Romano vii Noveinb.

V Kal. Die 28.

Romse, nalalis beati Hermetis viri illustris, qui, ut in actibus Alexandri papae legitur, primo carcerali
custodiae mancipatus, deinde gladio caedente martyrium adeptus est. In Constantinopoli, sancti Alexandri
episcopi et confessoris, gloriosi senis, cujus virtute orationis Arius divino judicio condemnatus est.In Africa,
depositiosancti Augustini episcopi, qui primo desuacivitate propter barbaros Sardiniam translatus, nuper
a rege Longobardorum Ticinis relatus, et honorifice conditus est. Ipso die, natalis sancti Juliani martyris,
qui tempore persecutionis, hortatu beati Ferreoli, ex Viennensi urbe, clandcstino discessu, ad territorium
urbis Arvernae commigravit, ubi tandem desecto gutlure, mortehorribili necatus est. Apud Sanctonas, sancti
Vibiani episcopi et confessoris.

NOTvE.
Sic habent Praten., Herinien., Antuerp.-Major, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In ipso principio omisit Antuerp.-Major, natalis. D tertium nostrum articulum sic auget: Depositio san-
Deinde lextufu nonnihilturbavit.penultimam annun- cti Augiistini episcopi et doctoris ; Molanus, Augustini
tiationem de JulianoBrivatensi, secundo loco repo- episcopi optimi docloris. Herinien. scripsil Ticini
nens, ubi pro Viennensi scribit Viensi. Rursus, pro re/fl(tts, Greven. et Mohm. syntaxi meliori, Ticinum;
ConstanlmopoU habct Constantinopolim. Muiierat. at certuin cst, Bcdam, Rabanum, Adoiiom, Notke

'lOO MARTVUOLOC.irM.
riiin haberp Tirinis, nt servant Praton., Antnerp.-
Majur, Mnneratnset alii. UrbisAriniitiv pro Arvenuv,
vitiuin est in .Mnn^rato, neijue recto Mtilanns Arcrna';
textns ex aliiscorrcclior.Iteruin erratMunorati typo-
theta in defecto guttitre, pro deserto. Idein hahot
JitHani pro Vibiani, quo etiaiii vitio h\borat Antuerp.-
Hermefem, clarissimnin marlyrem vetnstissimo
et perenni cultn celebratum ostenduiil antiqua Ka-
lendaria apud Florentinium, et Marlyrologia nostra
omnia, in quibns (>i Rabanum excipias,
transponitnr) primnm locum obtinet. Gesta ejns
immista sunt Actis S. Alexandri pape, ad iii Maii
illustratis, qure curiosus leclor consulere inlerim pu-
terit, donec proprio loco tianslatio ejus Rotluiacnm
FlandriaD muiiicipium facta, aliaquo ad ouindem
sanctuin spectantia accuiatius illustrari suo loco
possint. Acta ejus ferme coiiiplectilnr diffusius Adonis
elogium, ex quo panca, pntler morem, accepit Xot-
kerus, pauciora >'oster stylo suo aptata. Socios ller-
meti perperam in Lucensi codice apponi, ostendit
Florentinius. Iliustris etiam est apud Hieronymiana
et Romannm parvum Ariomastyx A/ej««(/cr, titulis
multis aBaronio et in notationibns et in Annalibus
laudalus, pluribus otiam a nobis alibi exornandus.
Jam nunc partem non exiguam exsecutns est Jan-
ningus noster die iv Junii, in Commentario de S.
Meirophane. Quae autom de Alexandri fetate acrius
ventilala estinter eruditos disceptatio, non infelici-
ter ab eodem composita videtur, Suppl. Junii in
Appendice ad Vilam S. Pauli, hujus Aloxandri suc-
cessoris. Usuardina in laterculo de eo relata, ex
Adone contracta snnt, lisexclusis propterqns codi-
ces nonnulli rojiciondi fuerunt. Do magno Patre Aii-
gustiiio meminere citati proxime Marlyrologi atque
etiam Beda a Rabano et Nostro descriptus. Adosatis
longain Vitae seriem deduxit, cnjus initium etfincm
Usuardus clare exprimit, sic tamen ut hic Bedam
potius quain Adonem prae oculis habuissoexistimem.
Lalissimuin cainpum suo tempore pandent docloris
incomparabilis egregia gosta, quae ipse, raro admo-
dum exemplo, inauroo de Confessionibus suis opere,
ad sacerdotinm usque luculenler prosecutus est
Possidius discipulus, conies prope perpetuns ei ocn-
latus testis, reliquum labornm cursum diligentissime
texnit. Alque ex hisce potissimum fontibus totam
vit.£ seriemdcducendam nemodiHitebitur exAugu-
atini ipsiusmel aliorumque scriptis, et innumeris
RoswEvu. non omnino purus est ;
praetereadeficit
in ultima annnntiatione.
PcLS.vNEN. primo loco de S. Auguslino, deinde de
Hermete, satis pure. Sed reliqua omnia desideran-
tur.
Antueiip. et .M.\x.-LuBEC. e purise.xclusisunt,quia
in Alexandroutuntur phrasi Adonis : « Arrinsdivino
judicio dampnatus crepuit inedius et
viscera ejus. » In fiiie Viviani.
A.NTUEKp.-M.\x., Ui.TR.xJEi.T., Leyijen. iiicipiuiit ab
Augustino, dc quoaddunt: doctoris eximii et Ley-
DEN. priEterea, Patris^nostri. Alia pura sunt, ctiam
in Hermete et rolitiuis omnibu.-^, praeterquamin Ale-
xandro, de quo etiain babent sensum Adonis, crepiiit
medius, etc. In fine etiarn cuin pluribus scribunt,
Viiiani.
Albergen a prioribus in eo solum differtquoJ de
Auguslino, omittens elogiura, simpliciter legat, epi-
scopi et ronfessoris.
l).\Nic. in omjiibus congruit, sed post Ticinid, ex-
plicalionis gratia, locum distinctius designaturus,
addit, id est upud Papiam.
LovANiEN. : • In Africa, depositio sancti Patris
nostri .Angiistini episcopi,docloriseuimii,' elc.pure.
Item de Hermete. De Alexandro, ut supra. In Juliano
elogiuin truncat. In Vibiano, recte.
, :
— MENS. AUf.. UO
A Mnjor. Mapna dc c.Ttero in hoc noniine diversitas
Fl'trus et .\tlo legniit Bibiani, qnossei]nnntur (H-oven
et Molan. Belin. in priuia Jnliani, in altera {'iriani,
quo niodo soribunt codices nostri recenliores et Ba-
ronius.Ego Praten. et Herinien. secutus sum.
OBSERVATIONES.
pro fide catholicatnenda certaminibus illnstrandanr
Suppetias ferent scriptores plurimi in eodem argu-
mento prldem versali, quos hic enuinerare frustra
in quo esset. >»ihil in hac parto desidorari nobis passus est
Tillemontius, toto volumine XIII solins Augustini
res gestas fusissime comploxus. Wandalberlus inler
Hermotem et Vivianum metricum Augnstini enco-
inium collocat, \ix usquam in laudando profusior.
Sic habet
Hormen quinla probal fetici inorte beatuin.
Ecclcsia; luinen, populi sacra norina fidetis,
AtVica quo pasiore, orl)is (Jociore coruscat,
B Ati^ustine paler feslo ceiebvatis eodeui,
Aurea quam servant llalis nunc lempla sepultum.
Sanclonus altasui Vibianl liac fulgel honore.
Julianum. Brivatensem quanta veneratione prose-
quantur Arverni,tola Gallia notissimumest. Memo-
riam ejus fostive recolunt Hieronymiana, Florus,
Ado, Usuardus,Notkerus. Hic paulo compendiosius,
Xoster ex Adoniano encomio, hoc soluin post Fer-
reoli omisit, cujus in militia comes erat : caetera ad
verbum transtulit. Videantur Baronius et Florenti-
nins. Acta aliijua a Labbeo, tomo H, Biblioth. ins.
editasunt. Surius Gregorium Turonensem descripsit.
Viilo quae accuratius expendit Tillemontius, lomo V,
a pag. 279, sed prfecipne a pag. 6)6, ubi ex laudato
Greg. Turon. alia airerunlur. Qui in Hieronymianis
Vivianus cum Alexandroconjungitur, vel nullus est,
vel idem ipse, ni fallor, qui ibi in adjectiliis/(th'a/iMS
etiam vocatur, melius a Floro Bibianus dicius, sed
male, Sconis, S'Oltiis vel Comis tribulus. Bihianus
item ab Adone appellatur, sed a Notkero Vibianus,
quam orthographiam ex Pratonsi et Heriniensi supra
praelulimus, mediam quasi inter antiquiores el recen-
tiores codices, cum Baronio, viam ingressi. Tu hujus
nutationes consnle. (>rlum est, Usuardum totara
suam annunliationein ex Adone desumpsisse : atque
adeo ex dictis patet textus nostri genesis purissima
; ct simplicissima.
AUCTARIA.
Centulen. : « Romae, passio sancti Hermetis mar-
tyris, quera beatus Alexander papa, cum esset prae-
fectus, baptizavit cum uxore et filiis et sorore Theo-
dosia. Conslantinopoli, sancti Alexandri episcopi,
gloriosi senis. In Africa.civitate Hypona, sancli Au-
gustini episcopi et confessoris, qui talcnta sibi cre-
dita a Deo multiplicavit [ita] ut nemo fuorit qui oni-
effusa sunt nia ejus scripta.sc fatealur legisse. In Privato vico,
passio sancti Juliani marlyris, cujus passionem Gre-
gnrins Tnronensis (ideli stilo describit. Sanctonas,
; sancti Lnbiniani episcopi et confossoris. » Miranomi-
D nis \arialio, ciim tamen ubique de ipso eodem Vi-
biana, vel Vivianu, vel bibiano agatur. Codex qui
sequitur euin Lubianuin appellat.
BuuxELLEN. incipitab Augustino,inquo Antuehp-
M.\x.,etc.,ferme similisest. In Hermete, ferc purus.
In Jiiliano inserit Adonis verba, ab Usuardo pricter-
missa, ut dixi in Observationibus. De Alexandro ha-
bet ut supra. Pro Vibiani, scribit Lubiani.
II.\r,E\oYEN., in Hermelc ct Alexandro modicein-
lorpolatus, plura corrailit de sancto Augustino, quae
)urins in Adone logi possunt. Sei[uitur de Viviano.
n linc legit : « Itom ipsodic, sanctorura marlyrura
uliani et Forrcoli » ctc. Colitur hic xviii Scptcm-
Dris.
411
Aquicinct. « Apud Sanctonas, Vibiani episcopi et
:
confessoris. Est a calaino recentiore.
» factum est, ut episcopus multo instantius ac ferven-
Matric.-Cartus.-Ultraject.: «Antrnstini episcopi
et confessoris. Ilennetis niarlyris. Alexandri epi-
scopi et confessoris Constantinopoli, qui Arrium
daninavit. Juliani niartyris. Tubiani [Vibiani] epi-
scopi et confessoris. »
In Vatican. num. 5949, deest Vibiani. Adjicitur
" Apud Salernum, sanctorum marlyrum Fortunati,
Gagi et Anthes. Et sanctorum martyrum Septimini,
Januarii et Felicis. Et dedicatio trium altanum hu-
jus ecclesiae. »
Editio LuBECo-CoL. multa habet de S. Augu-
stino, qu?e a Mol.\no nitidiusexprimuntur. Sequitur:
« Roma3, beati Ilermetis marlyris, illustrissimi viri.
Hanc beatus Alexander papa, ut in Actibus ipsius
legilur^ cum esset prgefectus urbis Romse, baptizavit
cum uxore et filiis, ac sorore ejus Theodora, cum
quibus pariter mille quinquaginta duos servos ejus,
uxoresquoqne et filioseorum, prius ingenuilate illis
concessa. Quod factuin curn perven^sset ad aures
Aureliani comitis, jussitenm carceralicustodia; man-
cipari, deinde gladio feriri, et tali marlyrio migravit
ad Christum. » In Juliano nonnihil iiiterpolata est.
De Alexandro, etc, ut codices alii supra.
Belin. :« In Africa civitate Hyponensi, natale
sancti palris Augustini, episcopi et confessoris, ec-
ciesiaeque Doctoris eximii. Qui primo, » etc, non
satis pure. In Hermete etiam variat. In Alexandro,
ut supra. Juliani elogium expunctum est. De Juliano
el Viviano diximus supra.
Greven. « Abundi et Abundanlii martyrum. Pe-
:
lagii martyris, quiin provincia Acarnannia, tempore
Numeriani imperaloris, virgis fustibiisque caesus
equuleo,unguliSj et oleo fervente superatis tandem
;
ictu gladii martyr Christo consecratur. Cujuscorpus
sanctus presbyter Uranius, qui eum sacris litteris
imbuerat, sepelivit. » Ipsum canit Wandalbertus, ut
vide apud Molan. infra. « Pelagii papaeet confesso-
ris. Joannis abi)atis et confessoris. Item sanctae me-
moriae Agnetis virginis, sororis sanctae Clarte, quae
ei dixerat moriens, ut se festine sequeretur ad Do-
minum. Taysis, quondam peccatricis, quam sanctus
Pafnucius abbas convertit, et in cella arcta inclusit,
ubi in maxima poenitentia exactis annis tribus, po-
stea quievit in pace. »
Molan. post oplirni Doctorls, litteris Italicis ex
Adone contracto, vel potius ex Possidio inserit
« Hic per acceptissimum Deo elin optimis viris praj-
clarissimum sacerdotem Ambrosium, verbi Dei prae-
dicatorem frequentissimum, divina pnestante opitu-
latione, et doclrinam salutarem et divina percepit
sacramenta. Mox(|ueex intimiscordismedulliS;, spem
omnem quam habebal insaeculo dereliquit. Factum-
que est ut interjecto tempore, sancto episcopo Va-
lerio id agente^ omnibus gratulantibus, episcopatum
IV Kal.
Decollatio, vel potius inventio beatissimi Joannis Baptistae. Siquidem decollationem ejus circa
capilis,
solemnitatem Paschalem evenisse ex Evangelica compTobatur lectione, quse tamen hic festiva recolitur,
quando caput ejusdein secundo repertum
nalalis saiictae et illustrissimae Sabinae martyris, quaj
palmain adepta est. In pa:,^o Trecassino, sanctae
Sabina3 virginis, quK pro Christi amore laboriosissima
peregrinatioiie etiam virtutibus ac miraculis gloriosa, quievit in paco. « Parisius, depositio
suscepta,
[Bomllart. add. sancti] Mederici presbyteri. Ipso die, sanctae Candidifi virginis.
Ita Praten., Heriaien., Antuerp.-Major, Rosweyd., Muneral., Greven.
» Hic lubens incastigatum diinitterem Sollerium.
Elsi enun nonnihil vitn reprehenderit in Pratensi co-
dice, nihiloiiiinus tamen illuiii mterpuros annume-
rare digiiatus esl Qua de re illi habcii gratiam. Sed
Castellani testiinonium velin levissimis rebus infir-
inare non alioinun fuerit. Scripsit oculatissimus ille
USUARDI MONAGHI 412
A suscipere, .suovivente episcopo coactussit. Atque id
tius, mnjore auctontate, veibnin salutis aeternse,
alacriter iiullulanti atijue ciescenti Domini ecclesiae
pra^dicarei. Verbum Dei usque ad extremam aegritu-
dinem impraelermisse, sana mente, sanoque consilio
in ecclesia praedicavit. Spquitur typis minoribus
» :
: « Hospitalitatem semiier exhibuit, et in ipsa mensa
magis leclionem vel disputationem, quam epulatio-
nem potationemque diligebat et contra pestilentiam
:
humanae consuetudinis, in ea ita scriptum habebat:
Quisquis aiuatdictis ahsentuin rodere vilam,
lianc inensam veiitam noverit esse sibi.
Et ideo omnem convivam a superfluis et noxiis fa-
bulis et detractionibus sese abstinere debere admo-
nebaf .Indisciplinatas transjjressionessuorum a regula
recta et honestate, et arguebatet tolerabat, quantum
decebat et oportebat in talibus praecipue docens,
:
ne cujusquam cor declinaretur in verba malitiae ad
B excusandasexcusationes in peccatis. Ecclesiae biblio-
thecam, et omnes codices diligenter posteris custo-
diendos semper jubebat. Nec suosconsanguineos, in
proposito vel extra constitutos, insua vita et morte
vulgi more tractavit. » Rursus Italicis Adone « Te-
:
stamentum nullum fecit, quia unde fa^eret pauper
Dei non habebat. Tertiu obsidionis mense (nam civi-
tas ejus quatuordecim mensibus conclusa et obsessa
est aWandalis, Alanis aliisque commixtis gentibus)
decubuitfebribus, etillaultima exercitatus est aegri-
tudine. Hic beatus episcopus spiritu divino tactus,
in sancta Ecclesia Calholica, ad instructionem ani-
marum, fecit libros, tractatus, epistolas numero
1030 exceptis qua3 numerari non possunt, quia nec
;
numerum designavit eorum.Qui primodesua, » etc,
pure In fine, « Apud Constantiam Galiiae urbem,
natale sancti Pelagii martyris. Qui sub Numeriano
imperatore, jussu E\ilasii judicis marlyriuni suin-
psit. » Demum typis minoribus « Buchaugiae, san-
:
(^
ctae Adelindis abbatissae. » Editiones aliae Augusti-
num primo locoannuntiant, sed superius elogium ad
quartam circiter partem contrahunt. De Hermete,
ea jein ferme habent quae supra dedimusex editione
LuBECo-CoL. De Juliano litteris Ilalicis interserunt
noinen Brivate. In fine: «Buchoviae in Suevia, san-
cta3 Adelindis abbatissae. Die vigesima octava sancti
patris Moysis /Ethiopis. » Ex Horologio acceptus
est. Vide de eo notationem Baronii, Observationes
;
nostr.is VII Febr. et Acta eodem die. Denique adji-
ciunturduo ultimi Wandalberti ex hoc die versiculj;
Urhs Aiein annoruiii recolil Constiinlia sanclum
Hic quoqiie Pelaf-ium, Cuso pio sanjiuine ciaruin.
Supra tribuebatur Pelagius Constantia; GallicB, quae
aRheno longe dissita est: nisi Gallia vel potius Fraa-
corum imperium in latissima significatione, quam
olim habuisse constat, accipiatur.
D ie 29.
est in Einessa civitate, atque in ecclesia conditum. Romae,
sub Adriano imperatore gladio percussa, martyrii
NOT^.
et Molan.
inspector lituram in Pratensi esse a Parisins dep.
d
usque ad linom. Hoc Aerum est. Deinde nunc in li-
tura scriiilum ositio Mederici presbytcri el monachi,
etc. Id vero pernego post dcp. proxiine seijnitur
:
sancti Mederici et monachi : Donique scrip:nm olim
fuisse Medcrici episcopi, utcriminatur SoUerius, id
M:\ MAHTYUOLOGirM.
falsissimum est cuiu Dervensis coilcx .Medericuin
: in litura S.
iion episcopuin vocet, sed presbyleruin duntaxat.Ne-
'[uo etiani episcopus iui(]iiain fuit sed priiinuii iiio-
: Tamen de sancta Candida
nacluis, dein abbas allerius ex duobiis inona^ttMiis,
qnae tunc teinporis .\ugu>toduni erant taudein l'a-;
risiis. quocrti/saora^oHiS \enerat, vitain inorte coin-
aiutavit die qndrto Kulendaruin SrphnnbriHHi. Il.ec
ex Actis ejus, qu.e .Mabilio nosterodidit 11. 1, tortii
sa^culi p. 10. Aiiteqiiain hincdiscedo, nonnihil dilli-
cultatispatior. undese Soilerius expediat veliin. Qua
VAHIANTES LECTIONES.
Praten. legit, incentir capilis Joannis, etc. Ant-
verp-.Maj., inventio beatissimi Joannis. Rosweyd.
cuiii Pratensi convenit, ast Herinien. et ivliqiii di-
serte ponunt ut est in textu. Uixiinus alibi do so-
lempnitalem, ul codices alibi scribere solent. Miine-
rat. pro evangelica coniprobatur lectione, siib>(ituit
eraniielica probalur auctoritate. Greven. et Molan. a
reliquis discedunt in, i/uando caput ejus repertum est
secundo in Edissa. Scribenduni esset Emesa, sed a
codicibus non recedimus. Vro conditnm, habet Mu-
nerat reconditum. Item Sabimc vinjinis,et martijris.
Vide Observationes. In Herinien. est Trecasino. In
OBSERVATIONES
De inventione capitis Baptislce Prodromi, ea paucis
ad XXIV Februarii complexi sumus, qu;ehic repetere
super\acaneum esset. Porro ad xxiv Junii dictum est
in Hieronymianis plerisque apoL'raphis et illo ethoc
die natalein ejus in Sebastia recoli, quamvis de vero
et genuino hujusdiei textu disputet Florentinius ad-
moiiitione 6, p. 26 et28. Beda signanter hodie logit:
Eodeindie, derollatio ^ancti Joannis Haptistoi. Verum
qua^ ibidem adjiinguntur, satis innuunt translatio-
nom capitis inlelligi. Romanum parvum et Ado in-
dicant derollationem liodie venerari. Caitera quK
postremus habet ipsa sunt Bed;c \erba, a Rahano
etiam et Notkero descripta. Nec clanora sunt qme
ab Adone in festivilatibus Apostoloruin hac die refe-
runtur. Noster ex t(^xfu Adoniano xxiv Februarii
eruisse videtur, decollationem , qu;je circa festuin
Paschaj, ^erbi gratia i Aprilis, celebrari non pote-
rat, ideo bac die consignatam, quod eo ipso facta
fuerit secunda sacri capitis inventio. At eniin fere
arbitraria haec esse, si omnia recte perpenderis, fa-
cile perspicies. Melior fortassc Castellani conjectura,
censenlis decollationis festnm obtinuisse ob dedica-
tionem hodiernain templi a Theodosio conditi. Alii
alia excogitant, qu;e uberius loco proprio discuti po-
terunt, el illis superaddi quae fuse eterudite deduxit
Papebrochiiis toino IV Juiiii a pag. 711, et Tilleinon-
tius cilatus dicta die xxiv Februarii, quibus addenda
sunt qua; contra P. TAmy idem auctor disputat
tomo II, a pag. 714. Quid Wandalbertus de hac fosti-
viiale senserit, ex ejus versibus intelliges. Lociiin
etiam habet Sabina Romana, quec sequitur, hic ut
rirgo celebrala : ;ctale, de auctore Vitae, de professione monastica,
Pr.-Rco [)ei, Verbi vox, et Baptista .Joannes,
(juiMii elTt;iM saltan'1 Inhiieriint jnss.i putdlae,
Insi^init q lariim incntoriun latidi; [lercnni.
Virjfo Sabinu siinul Honia; suu tem|)la revisit.
Ponil hodie prirno loco Beda : Roimc, sannt(c Sa-
bince virginis atr/ue martijris : Rabanus soluin, Sa-
binte marlijris, qiio modo verosimili; est priiniun a
Beda scriptuiii fuisse, cum ex Actis constot pncr.la-
rissimi (inondam Valentiniuxorein fiiisse de qua ine-
minere Acta Serapi;i; virginis, 111 Septombris illu-
stranda. In veteribus K;dondarii3. Allatii et Fron-
AUCTARIA.
PuLs.\Ni:.N., in prima annunliatione satis purus,
pergit : In pago Trecassino, sancl;e Sabinaj virgi-
< Candid.i- \irgiiiis. In Antiochia Syri.e, sanctorum
nis. » Desunt reliqua.
AxTCEiip. et .Max.-Lubec. plane mutilatisic ha-
bcnt (t Decollatio sancti Joannis Baptista;. Roma;,
: A.NTUERI'.-.M.\X., ULrU.\.IEr,T. Ol LeVUK.N. US([U0 ad
— MlvNS. AUG. 414
Medericus, in eadein versatur S. Cau-
dida.Eadem utriusque correctionis scriptura est,
Solleriui, sic Certe Usuar-
:
diiiam esse satls eriiicuiit codices noslri. Quod igitiir
de Mederi(V) additiiin fiiit, ajque Usnardiniiin est.
.lain Solleriiiiii rogo \eniat ipse, doclnrus quid di-
scriminis inlersil hiijus correctionis interct aliarutn
correctioinun scripturain. Nain nec ego, neculliisex
hujus urbis eruditis ulhun videinus. IiouiLL.\HT.
Antuerp.-Ma. Leqimc, pro Sabinoi, vel Savina;, ut
scribitMunerat. Notavit Castellanus lituram in co-
dice Pratensi, mcipiendo a Parisius dep. usque ad
linein, cui superscriptuinadvertit, ositio Mederici
presbijteri monachi, etc. Et eam scribendi ratio-
et
nem se(]uuntur perpetui comites Antuerp.-Maj. et
MosweyiJ. Antea habebatur Medervi episcopi, quo
inodo legit Molan. Sed pra-forenda est Ilerinien. et
Greveni lectio, depositio Meilerici prc^bijteri, non,
sancti Mederici abbatis, ut habelur in Munerato. Ni-
hiloininus codices iili inter puros numerati suut.
B
tonis, uti etin Sacramentario Gregorii, solo nomine
tituluin quidfjuam
signatur. Nec pr.eter martyris titul
astruxit Roinanum parvum, nisi quod locuin aidat,
ad arcim Fauxtiai. Phira ex pr;etatis Sorapi;e Actis
contexiiit Ado, indeque hoc prscipue accopit Usuar-
dus, quo iUustrissimain martijrem praedicet. Notke-
rus pauca etiam capita suininatim decurrit. Plura
dahunt Notationes Baronii et Florentinii. Ex prioris
Annalibus ad annuin 432, num. 37, disces dicatam
ei per id teinporis ecclesiam etiam hodie ce-
,
lebratissiniam ad quain fit priina et soleinnior
,
statio feria iv Cineruin, ul vide apud Frontonem,
pag. 33.
S'ibinam seu Savinain Trecensem perperain huc
ab Usuardo intrusain recte advertit Gastellanus, ut-
pole quain scire potuerit, non hac die, sed xxix
Januarii a popularibus publica ubique solemnitate
celebrari,ut in Actis ad eam diein fusius probatum
G invenics, idemque ferine Usuardi elogiuin ex non-
nullis niss. Martyrologiis relatum. Satis insiiiuat
laiidatus Castellanus Biinestri priino pag. 4o2,
,
diem Imnc ah Usuardo Sabin;e Trecensi consecra-
liiin fuisso, (|U()d eo jam dicta synonyma Sahina
Roiiiana recoloretur , quanquain de vera alterius
festivitate rnelius edoceri potuisset.
Medericus a solo item Nostro notatus est. non ut
monackus, abbas a,\ii episcopus, utsufira ostendimus,
tametsi monachum, et, si vis, abbatem fuisse non
diinteamur, sed ut presbijter, sicut texlus noster ex-
hibet. Vide qiue de eo refert et observat Mabilio
sa;culi Benedict. iii parle i, a pag. 8, ubi de sancti
de variis locis, sive coenobiis sive aliis, a Mederico
cultis, denii]uedi; ccllula, in siiburbanis Parisiorum
sub noinino princij^is apostolorum consocrata, in qua
postremuin vixerit, ac deinum exspiraverit, multa,
inoro siio, diligonter in(]uirit et explicat, plurihus
D alibi dediicenda. Candidam dliqniun virginoin Roina-
nain sociis aliis immistam profert Ilieronymiaiium
Ejiternacenso vetustissimum, quam facilo credide-
riin ex hiijusmodi ;ipographo ab Usuardo erutarn.
Corte Usiiardin;un esse, satis evincuntcodices nostri,
ex (juibus ;e([ue evidenter patet germana totius
textus siinplioitas.
sanctae Sabinae virginis et martyris. Ipso die, sanctae
Nicoa; et Pauli. In Syrmia, natale sanct;e Basill.u. »
Postremae dua; ex Ilieronymianis adjectaj sunt.

41S
penultimam annuntiationem satis puri sunt. Itaque
de Mederico non loquuntur sed Sabinae Trecensi
; «
immeditatesubjungunt Ipsodie, sanctee Candidae/
:
« Apud
etc, ut statim diximus.
LovANiEN. hisce etiam similis cst, prajterquam
quod eloginm S.ibina; Tricassinai expungat.
ALBEno. et Danic. incipinnt « Decollatio sancti
:
Joannis Baptistaj. • In reliquis conveniunt cum
Antuehp. -Max., elc.
Centulen.: « Romae ad arcum Faustini, beatis-
sim« Sabinae martyris. Eodem die, veneratur de-
collatio sancti Joannis Baptista;, quem Herodes Te-
trarca, ut evangelistae feriint, praecepit decollari in
carcere. Ipso die, sanclai Candida? virginis Parisius,
depositio Clerici presbyteri, » opinor, pro i)/etierici,
qui neque hic monachus appellatnr.
Bruxellen. «Decollatio sancti Joannis Baptistce,
: inserit,
quam evangelica lectio circa Pascliafaclam comme-
morat, sed festum ejus hic recolitur, quando caput
ipsius secundo repertum et iti ecclesia Edessae
, B
civitatis conditum est. Romse in Adventicio, oppido
Windinense, ad arcum Fausliiii [hcec Ado clarms)
natale sanctae Sabinae iliustrissimae martyris, qua)
fuit uxor praeclarissimi quondam Valentini, et filia
Herodis Metellarii. Haec Adriano imperante , sub
Helpidio praefecto passa et gladio percussa, martyrli
palmain accepit. » In Sabina Trecensi, purus est.
Sequitur de Antiochenis et Basilla, ut supra. In
Candida purus est. Tum: « Et sanctaj Aureae virgi-
nis. Metis depositio sancti Adelphi episcopi et
,
confessoris. » In Mederici, prima syllaba insertum
est 0, ut sit Moderici.
Hagenoyen.: « Decollatio sancti Joannis Baptist;e,
vel potius capitis ejus inventio, et ossium ipsius
concrematio, et digiti ejus translatio, et basilicae
ejus dedicatio. Uiide a quibusdam hsec festivitas
diversimode notatur. Dicitur namque decollatio
colleclio, inventio et dedicatio. Decollatus Joannes
est circa festum Pascbae , sicut Evangelii probat
C
aucforitas, ab Herode Tetrarcha Galileie, filio Hero-
dis regis sub quo natus est Dominus. Concreinatio
ossium ejus facta est a Juliano imperatore. Et
ossium coliectio facla est per monachos Hierosoly-
mitanos, qui concremantibus se miscuerunt , et
plura ossaipsius furabantur. Inventio capitis Joan-
nis facta est per duos monachos, ipso revelante.
Digiti' ejus translatio et ecclesiae dedicatio facta est
penes Mediolanum a Theodelina regina Longobar-
dorum. Unde propter haec omnia a Domino Papa
statutum est, ut hajc dies per munduin celebris in
honore Baptistae habeatur. » Quae de Sabina Romana
memorat, melius ab Adone referuntur. De Trecensi,
et Mederico silet. Sequitur « In :Sirmia, sanctae
Basilicae virginis. » Haec melius Basilla vocatur.
De Candida pure, de Antiochcnis, ut supra.
Aquicinct. Medericum monachum vocat cum Pra-
tensi et sociis aliis supra citatis.
Matric.-Cautus.-Ultraject. « Decollatio sancti
:
Joannis Baptista^. Sabina virginis et martyris. » De
qua in margine recte adnolatur « de hac nunc : licis litteris adjiciunt abbatis. De Elizaeo habent, ut
agimus commemorationem, quasi non essct virgo.
Mederici abbatis et confessoris Sabin;e virgiiiis.
. Veronae, virginis beat;e, in ecclesia sancta; Crucis. •
Candidae virginis. »
Codex Bigotian. sign. P 5, qui fuit PP. Ca^lesti-
norum, in margine ascribit recentiori manu « In
civitate Aquila, coronatio beati PetriCailestini patris
nostri, in qua est indulgentia abaptismo. » Vel hinc
cognoscitur codex.
III Kal.
Romae via Ostiensi,passio beati Felicis presbiteri, sub Diocletiano et
equulei vexationem, data sententia,
hic duin se Cliristiauum sponto profiterclur,
, »
USUARDI MONACHI 410
A in Vatican. deest Mederici et Candidae. Adjicitur:
Natale sanctorum Vitalis, Satoris et Repositi.
non sunt.
alios noli
Ughellian. nihil habetde Sabina Trecensi et Me-
derico. Porro de Antiochenis et Basilla, ut supra in
Antuerp. et Max.-Lubec.
CoDEX Castri-Karoli. : " Ipso die, sancti Joannis
confessoris. >
Editio Lubeco-Col. : « Decollatio sancti Joannis
Baptista;. Qui primo in Samaria conrlilus est, nunc
in Alexandria. Porro caput ejus de Hierosolymis ad
Fenicem urbem Edissam delalum est. » Ha^c ferme
habent Beda, Rabanus, Ado et Notkerus. « Roma?
in Adventino, opido Vindinensi, adarcum Faustini,»
etc. quaj in Adone legi malim. De Sabina Trecensi,
« sororis sancti Saviniani martyris. < De
Antiochenis ait,« Niceae virginis et Pauli marlyris.
Metis, sancti Adolphi episcopi et confessoris. » De
Mederico, addit, etr^oufessoris. De Basilla Sirmiensi,
ut supra. De Candida, pure.
Belin. incipit « Decollatio sancti Joannis Bapti
:
stae.» De Sabina, omittit titulum ilhtsirissima;. Sequi,
tur :« Item sancti Helysei prophelae. » In Candida,
purus est. In Antiochenis, ut supra Pro Basillw,
scribit BasiUce. In Mederico purus. Quae in prior-
Veneta editione aberat, ponitur in altera « In pago :
Trecassino, sanct:c Sabinte virginis. »
Greven, « Item sanctorum martyrum nongento-
rum, qui eodem die passi sunt. In Antiochia Siriae,
sanctorum Niceae virginis et Pauli martyrutn. Metis,
sancti Adelphiepiscopiet confessoris. CivitateOstia,
sanctae Aurea; virginis.et martyris. Quae nobili orta
genere, pro fide Cbristi sub Claudio in carcere fame
cruciata est, deinde equuleo superato, fustibus caesa,
in exiliutn missa est ubi denuo varia perpessa tor- :
menta, in mare pnecipitata, martyrium consumina-
vit. In Sirmio,sancta! Basilla) virginis. Veronae vir-
I
ginis. » Vide qua de ea habet Molan.
'
MoLAN, « Metis civitate, depositio sancti Adelphi
:
episcopi et confessoris. Ite.n, sancli Helizaei pro-
phetae. Hnjus sacrum corpus etiam mortuum, mor-
tui resuscitatione peculiariter gloriosum Ravennae ;
translatum, honore condigne honoratur. In Antio-
chia Syriae, natale sanctorum Niceae et Pauli. In
Syria, natale sanctae Basileae. In Venusio civitate
Apulife, natale Felicisepiscopi. Civitale Tubzozense,
Januarii presbyleri et Fortunatiani et Septimi
,
leclornm : qui sub Diocletiano imperatorea Magdel-
liano procuratore, gladio consummati sunt. » Videde
his xxiv Oclobris. « Verona', virginis beatae, in
ecclesia sanctaj Crucis. » Dein typis minoribus,
« miliario ab urbe Lovanio, in monte, qui ab ea
sanctae Veronae nomen accepit. Haec fiiia Ludovici
regiis Alemanniae sanctimonialis fuit in inonasterio
a se fundato ad Rhenum, quod Vorenhaute dicitur,
D et Maguntia^ in Domino obdormivit. » Editiones
posteriores corrigunt priorem in Mederico, sed Ita-
supra. Tum « Apud : urbem Lovanium , natalis
Hic omittuntur omnia, quaj de sancta Verona ex
priori editione supra distinctius explicata sunt. Se-
: quilur: « Eodein die, translatio sancti Adelphi Me-
tensis episcopi ct confessoris, adnoxum Villaremo-
naslerium, petitione Lantfridi episcopi Drogonis
Metcnsis, tempore Ludovici pii.
Die 30.
Maximiano imperatoribus, qui post
cum ad decollanduni duceretur, obvius ei fuit quidem Chrisfianus;
mox cum codempariter decollatus esl. llujus nomen ignoran-

il7 MARTYROLOdlUM.
les Christiaiii, AJauclum euiu appellaverunt, quod sanclo
ctie (laudentiiB virginis. [Addit Boiiillarl. : »
Puri sunt Ilerinien., Puhanen., Antuevp.
Antuerp.-Max., Ullraject., Leyden., Locanien., Albergen. et
» Falsus est et fefellit Solleriuiu Castellanus,
signatuin. Bocillart.
VARIAXTES LECTIONES.
Ferme in nc-pvis consistunt. Sic Rliome, Hostieusi. A quidam fuit.
eculei. In Heriniensi, pro ducerelur est deduceretur.
Belin. legit obcius fuit ei, Ma.x.-Lubec. obcius
OBSERVATIONES.
De confusione variorum niartyrum sub
appcllatione dicenduin nobis fuit ad \iv Januarii.
ubi fonles assignaviinus, ex quibus plura buic
etiam diei servientia, inveniet curiosus lector, (jute
niodo nec lubet repetere, nec vacat operosius retra-
ctare. Nodus bac die intricatior videri potest, quod
Martyrologi inter se disi-ropenl. Nam Beda et qui
eum, unico die transposito, sequitur, Rabanus, eos
martyres recolunt quos diebus praecedentibus inier
Auctaria recensuiinus^ neinpe Felicem episropum,
Adauctum vel Adartnm, et Januarium presbyteros
(aliqui in omnibus nonnihil varianl) Fortunatianum
etSeptimium vel Septiminnm, lectores, a nobis pro-
xime ex Molano nd xxiv Octobris remissos quo die ,
iisdem Bedae vcrbis ex Adone et ex boc ab Usuardo
celebraiUur. Inde recentioribus ansa prabita esl
dubitanJi, utrum vere Felix noster et Adaucliis
Roina^ vindicaiidi sint. Quo id fundameiito astruant,
ipsi viderint. Cerie velera Kalendaria Allatii et Fron-
toniss.-epe citata, Sacrainentarium Gregorii, apogra-
pha Uieionymiana, Romanum parvuin, Rabanus,
Ado, Notkerus, Wandalbertus, a>que ac Noster di-
sertissime bodie signant Felicem duntaxat et Adau-
clum, vel per inetathesim Audnctum, via Ostiensi,
eosque tot praelerea characteribns et circumstantiis
distingiiunt, ut hactenus non videain quid cuin su-
perionbus, Africanis omnibus, cominunc babere
queant. Fateor, Adoneiii duos fratres Felices hac
ipsa die innuere, at dnin uiiius taiiluininoJo res
festas prosequitur, satis demonstrat unuin illum
uisse qui \ ia Ostiensi cum accessoriocomite Adau-
cto coroiiam martyrii promeritus sit. AJonis Acta
rejiciunt aliqui, ego necdum ut sincera venditarc
ausim, attainen taies censeo relatas auctoritates, ut
geininos nostros Ostienses nh aliis diversissimos esse
oporteat. QnoJ velint, huic etiain diei innecti de-
bere Africanorum (saltem Felicis episcopi Venusiae
PftATEX. et RoswEYD. in fine adjiciunt : « In pago
Meldensi, sancti Agili confessoris. »
Antueki'.-Maj. idera habelauginentum et praeterea
in Felice mutilus est.
Mu.nerat., textui puro subdit « Resbaco mona-:
sterio, cognoinento Hierusalem, sancti Agili, qui
eju.sdem abbascfRnobii multis virtutibus ciaruit. In
territorio .Meldeiisi, sancti Fiacrii confcssoris.
Ce.ntulrn. « Romae viaOstiensi, bealoruin mar-
:
tyrum Felicis et Auda:li, tempore Diocleliani, sub
praefecto urbis Draco. Ilem Komae, sancts Gaudenliae
virginis. Cueiiobio Reslacensi, depositio sancti A.gili
abbatis. »
BauxELLEN. : « Romae via Osticnsi, passio beato-
rum marlyrum Fplicis presbytcri et AJaucti, sub
Diocleiiano et .Maxiniiano imporatorihus decollato-
rum. Quoriim primus, duin post ecnlei vexalionem,
data sontentia Juceretur aJ mortem, obviiis ei fuit
alter, ct Jurn illc se sponle Christianum esse fatere-
tur, mox cum primo pariter decollatus est. Et quia
hujns secnndi martyris nomen ignorantcs Ghristiani
:
MENS. AUG. 418
Felici auctus sil ad coronain. Itein Roma), san-
Iii pago Meldensi, sancti Agili coafessoris.]
NOT^.
et Max.-Lubec, Belini prima editio, Greven. et Molan. Item
Danicus.
cuin scripsit sanctuin Agilum non fuisse prima mann
In Antuerp., post Adauctum, omittitur
eum. Denique Belin. pro sanclo Felici, scribit
ei Felice.
Feliri'; pnssi) gloriosnm agonem, haudquaquam obluctabor;
quin polius subscribaiii Rninarlio, id non improba-
l)iliter suadenti a pag 374: satis nobis est Marty-
rologioruin nostrorum fidem asseruisse. De caetero
ad iatercuhiin quod altinet, omnia ex longiori Ado-
nis narratioiie conlraxisse Usuardum mnnifestum
est. Mulluin iimilitur Florentinius ins. reginae Sue-
ciae, sed ignoravit Bedae propria esse quae ibi refe-
runtur, quaeque proinde nihil in hac re immutare
possunt. Coinmunem Martyrologoruin sensum secu-
tus est WanJalbertus, dum ita scripsit
Terna cuni Felice pio priecellct Adauctus.
B
In Hieronymianis primo loco not.itur Gaudentia
virrjo cum reliquis Haec in Rabano tolidem
tribus.
verbis leguntur, quibus alicunde lucis aliquid afferri
veliin. Porro Gaudenlia illa Adoni et Notkero praete-
rita est unJe mihi Jubium non est, quin UsuarJus
;
ex Hieronyinianis eam accepcrit. An martyris titulo
decoranda sit, vido in Florentinio. Sequilur apud
Rahanuin, Drpositio Agili abbatis, reliquis omnibus
antiquioribus Marlyrologis incogniti. Ilunc, ncscio
quis, coJici Pralensi assuere voluit, bac phrasi In :
pago Meldensi, sancli Agili confessoris, ex quo in ordi-
narios comites transiit, ea causa a puris exclusos.
Absutum ahaliquoseu adscriptuin dicimus sanctum
Agilum in Pratensi codics, nam, teste Caslellano,
priina innnu signatus non ost. Verum quaecunque ea
manus fueril, antiquain esse oportet, qiiando'|uidem
Antuerp.-Maj. et Rosweyd., quos codices Pratensis
socios vocamus, euin eliain iisdem verbis roferant.
C Alia phrasi euindem prolulit Muneratus, sed et ipse
et praefati isti codices ita ab omnibus aliis, pro textu
superius citalis, refellunlur, ut indubitata maneat
Usuardinae lectionis nostrae gerinanissima purilas et
simplicitas. Qui de Agilo plura legere voluerit, con-
sulat Mabilionem saec. ii Benedict., a pag. 315.
AUCTARIA.
non invenerunt, Adauctum ipsuin appellaverunt, eo
quod sancto Fclici martyri auctus, sibique pro fidei
confessione, martyrii corona aucta sit. Item Rom;e,
sanctae Gaudenli;o virginis. Eodeindie in monasterio
Jerusalem, depositio sancti Agili confessoris et ab-
balis. »
Hage.noye.n. « Romac
: via Ostiensi, natale beati
Felicis preshyleriet Adaucli cujusdain alii Christia-
»
ni, sub Dyocletiano el Maximiano. Hic Felix cum
duclus esset ad statuas plurcs, scilicet Serapis,
Mercurii ct Dyanae, qii.e oinnos recideruiit, et cum
in eculoum levatus, et torlus, el postea ad arborem
D sacrilegam ductus, quain simililer dejecit, et simula-
crum cum tcmplo et ara corniit, ct tunc illuiii pricses
decollari, el corpus ejus lupis et canihiis Jimitli.
Tunc quidaiii Chrislianus in mediiim prosihiit, Chri-
sliim confitens, el osculanles .se invicem p.iriter de-
collati suiit. llujus noinen Christiani ignorantes,
.Adnuctuiii eum vocaverunt, eo (|uod sancto Felici
aJauctus sit ad coronam. » Vide haec in .Vdonc pu-
rius. « In civilate Trecassina, sancti Saviniani mar-
tyris ot sanctaj Savinae sororis ejus, » ctc. Sequiliir
 :

M'.) mVAWm MONACHI 420

longa horum Sancloruin historia, de qua vide in A Agili ahbatis ct confessoris, qui, centenarius, ac
Actis XXIX Januarii. virgo existens, feliciter ox ^ocatione migravit a se-
Aquicinct. post « Gaudenliaj virginis, » addit culo. » In Caudenlia, pura est. Denique « Eodem :

« In nionasterio, quod dicitur l^espacis, transitus die, natalesanctorum marlyrum, Januarii preshyteri,
sancti Agili, ejusdem loci abbatis et confessoris» Et : Fortunati et Septimi lectorum. » Vide Observatio-
calamo longe recentiori adjicilur: « In territorio nes.
Meldensi, sancti Fiacrii confessoris. » Vide quaB ha- Belin. editio altera in fine habet : « In territorio
bet Surius hoc die, et recenlius Mabilio saeculo ii Meldensi, sancti Fiacrii confessoris. »

Benedictino a pag. 59!). Greven. : ' Ipso die, seuundum Cathalogum san-
Daveronen. « Jerusalem monasterio, quod dicitur
: ctorum, sancti Therentiani episcopi et martyris. Qui
Resbacis, transitus sancti Agili, primi ejusdem loci tempore Adriani apud Tudertum Tusciae sacrificari;
abbatis et confessoris. » nolens, in equuleo levatus, scorpionibus caeditur,
Matric.-Cartus -ULTnAjECT. « Felicis et Adaucti
: ignisque lateribus apponitur. Deinde lingua prtecisa,
martyrum. Lazari fratris Marthte, episcopi Massi- cum nihilominus Christum clare confileretur, decol-
liensis. > Vide xvii Decemlnis. « Fiacrii eiemitffi et latus est una cuin Flacco sacerdote idolorum a sc
confessoris. Agili abb.itis et confessoris. » converso et baptizato. Item, sanctorum Hippoliti et
Reg. Sueg. signatas num. 428: « Resbaco mona- Saviniani martyrum, de quibus in gpstis sanct;n
sterio, cognomento Jerusalem,sancti Agili, qui ejus- Aureae virginis. In territorio Meldensi^ beati Fiacrii
dem abbas coenobii, mullis virtutibus claruit. In abbatis et confessoris, magnae virtutis \iri. In mo-
pago Meldensi, beati Fiacrii confessoris, viri vita et B naslerio Resbasi, sancti Agili abbatiset confessoris,
miraculis gioriosi. » qui anno vitae suae centesimo virgoobiit Monasteno
In Vatigan. num. S9i9 deest « Gaudenliw. » Tuiciensi, super litus Rheni, translatio sancti Heri-
Altemps. « Ceneyo monasterio, sancliEaldwoldi
: berti archiepiscopi Agrippinensis Coloniae et confes-
confessoris,fratrisbeati Edmundi martyris.Ipso die, soris, facta anno Doinini mcxlvii per Dominum Ar-
sancti Junionis episcopi et confessoris. Item, sancti noldum ejusdem urbis archiepiscopum. Ipso die se-
Decimavi martyris. » cundum quosdam, natalesanctorum Januarii presby-
Florentin. « In monasterio Jerusalem, sancti
: teri, Fortunati et Septimi, qui infra ix Kalend. Xo-
Agilii abbatis et confessoris. » vembris habentur. »
Editio Lubego-Col.de Felice et Adaucto vix Molan. «:Reshaco monasterio, » etc. Deinde :

quidquam novi inducit. Sequitur « Monasterio Tui-: « In territorioMeldensi, » etc, ad verbum ex Mune-

ciensi, super litus Rheni, translatio corporis beati
Heriberti archiepiscopi Coloniensis Agrippinae et
confessoris. Quse a Domino Arnoldo primo, archie-
piscopo Coloniensium, sub anno Incarnationis Do-
mini mcxlvii facta est. In monasterio Resbasi, sancti
rato. Sequitur: « Anno millesimo quinquagesimo
sexto,translatio sanctiDonatiani Uemensisepiscopi.»
In posterioribus edilionibus, de Agilo et Fiacrio,
eadein quae in prima.Tum: « Brugis [Brugas], trans-
latio sancti Donatiani, Remensis episcopi. »

Pridie Kal. Die3l.

Treveris, natalis sancti Paulini episcopi et confessoris, qui a Constantio imperatore ob Catholicam fidem
exilio relegatus, et usque ad mortem, etiam extra Christianum nomen, mutando exilia fatigatus, ad ulti-
mum apud Frigiam defunctus, beatae passionis coronam percepit a Domino. Eodem die^ apud Athenas,
beali Aristidis, fide, sapientiaque clarissimi, qui Adriano principi de religione Christiana libros obtulit, et
quod Christus Jesus solus esset Deus, praesente ipso imperatore, luculentissime peroravit. AutisiodorO'
sancti Optati episcopi et confessoris.

NOTiE.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Est inter codices pro textu hic citatos et inter Be-
linum, cui consonant medis notae ecgrapha nostra,
ea diversitas, quod licet oinnes ex eodein fonte hau-
serint, postreini tamen priinam annuntialionein de
G nostros nihil fermediscriminis. Antuerp.-Maj. et Mu*
nerat. mendose scribunt, Constantino, pro Constan-
tio. Milan. habet relegatus exilio, sed a Greveno
magis detortus est sensus dum ita constructionem
:

Paulino Trevirensi in aliain quodainmodo forinam implical: Oh cntlwlirain lelcgatus fidein exilio. Pra-
transposuerint, dum loquuntur in hunc moduin : ten. posuit Pkriijiam, ineiius Molan. Phnjgiam, sed
Treveris, sancti Paulini episcopi el confessoris, qui nos cum reliquis oinnibus, quos vel err.intes etiam
tempore Arriance infestalionis, a Constanlio iinpera- alibi secuti sumus, simpliciter Frigiam. In Herinien.

tore, ob Catholicam fideni usque ad morlem oariis est Aristhidis. De Autisiodoro vel Antisiodoro, eto.

exiliis fatigatus, tandein apiid Frigiain, heatce passio- dictum est siepius. Csetera notatu digna non sun'.
nis coronam percepit a Domino. De caetero inter puros

OBSERVATIONES.
pro catholica fide cnin
Illustria Paulini Trevirensis suli potesl Sigebertus apud Florentinium nara his ;

Arianis certamina merito celebrant Alhanasius, Hi- omaibus occurri videtur, duin ulrobique expressis-
larius,Hieronymus aliique scriplores ecclesiaslici, sime legilnr deposilio. De Paulino nihil in Beda, Floro
nec minus ut egregium confessorein, quidni el inar- aut Roinano parvo, sed euin memorat Rabanus,
tijrem? enm exornant Martyrographi passim, Hiero- breviter notans quod sub Constantin exiliatus ibidein
nymiana praesertim, in quibus postquam die positum requieverit. Paulo fusius et nitidius rem expressit
est In Treveris, deposilio saiicti Paulini episcopi et
: D Ado, quein nescio cur Notkeius non balis fideliter
conjfessoris, ad iv Septeinbris denuo repetilur Tre- : secutus sit. Noster presse illius verbis inhierens. ea-
veris, depositio sancti Pautini Geminatae hoc raodo quenomiihil contraheiis, sic plane juxla antiquiores
festivitatis rationem non reperit Florentinius nec ;
codices nostros elogium enbrmasse dicendus est. ut
satis promptum est reddere, nisi ad translationem, nos in laterculo posuimus, non ut Belinus loquitur
elcvationein aul inveiitionem corporis rccurratur, et in^s. recentiora, iteruin in .\uctariis distinctius
seu ad relationem ejus ex Phrygia, de quibus con- citanda. Piusculum dicent laudali Floroulinii nota-
 :
'rJI
liones, ubi niiraberis nos ad MersjBum in Annalihus
arcliiepiscdporuin Treveronsiuin reinilti. iit disca-
nius saiicluin PaHltniim, ijui coiio sul) ('.oiistiinlio
obiit, adeoque, ut Floienlinius faletur, salteiu aiile
3t)3, ut discainus, in(|uaiii, sancliim Paitliunm, a
saucto Mailino Tiironensi consecratniii fnisse, et a
D. Ambrosio dilectum el esrullum. Saniora docebit
Baronius, et anobis prodnceiUur suo loco, ex Severi
Sulfiilii Historiie sacrie lib. ii aliisque certioribus
ecclesiasticis inoiiumentis, ex quibus patebil 1'auli-
num noslruin Trevirensem gloriosie confessioiiis sucfi
prius cursum absolvisse quain anl Martinusaut Am-
brosins ferme catechumeni fueriut; utpote cuin ille
probabilius anno 353 posl concilium Arelatense in
exsilium missus, qninquennio post anno 3o8, labo-
ruin aerumnaruiii(]ue inetam attigerit. Locum hic
habeat Wandalberti metricum de Paulino, quo men-
sem Augustum ita concludit
Paiilinus ptidii' Treveroruin iiioenia lu>trat,
ExsiJK) AciiistPS veru |>ro dogmaie clarus.
Augusli Lis deiDum clauduniur luininu festis.
RoswEVD. texlui subdit augmenta Anglica «In
Brilannia, monasterio (jlislingensium, sancti Adani
[polius Aidani] episcopi et confessoris.* Vide Su-
rium. « In Cantia, depositio sancta3 Ensuith» virgi-
nis. Eodem die, sanctai Cuthburgae virginis.»
PuLSANE.N. Paulini eloginm resecat.
purus est : « De Optato nihil.»
A.NTUERP., Max.-Lubec, Antuerp.-Max., Ultra-
JECr., Levden., Lovamen., Alberuen. et Danic. Mi
octo codices cum Bi:lino primam anniintiationein
formant, ul dixi supra in lectionibus. De caetero co-
dices puri sunt, de allero dicemus infra.
Centulen.:« Apud Alhenas, beali Aristidis fide
sapientiaque clarissimi. Treveris, beati Paulini epi-
scopi, qui contra Arrianos fortiter fideiiterque pu-
gnavit. Atrebas, sancti Hadulphi episcopi et confes-
soris.» Vide in Actis nostris die naiali xix Maii. In
MoLAN. infra notatur translalio.
Bruxellen. in Paulino lextum Adonianum descri-
bit additque praeterea de suo « A quo nunc .miri-
ficatur (^ujus corpus Treverim relatum est, ubi in
ecclesia sui nominis in cripta sublerranea cuin cor-
poribus multorum martyrum passoruin sub Rictio-
varo quiescit. » In Aristide salis purus est. « Anti-
siodoro, depositio sancii Optati episcopi et confes-
soris. Item Andani episcopi.»
Hagenoyen. pro Arislidis, scribit Arislionis, sed in
eo purus est in Paulino,
: plane Adonianus.
Tum :« Item Parisius, dopositio sancti Medericiepi-
scopi et confessoris. • Vide supra xxix Augusti.
• Ipso die, beati Genesii martyris Arelatensis, qui
exceptoris fmiclus est oflicio, cum iiiipia, quibus
(^hrisliani puniri juhebantur, edicta nollet excipere,
comprehensus est, alqiie decollatus.. martyrii coro-
nam pri)[)rio cruore baptizatus accepit .» Saepe in
hoc codice, ferme ex scriploris arbilrio, dies com-
rnulaiilur el transponunlur vide Usuardum XXV
; D
hiijus. In Optato satis purus est.
Aquicinct. in fino addit: « Eodem die, sancti
Aidaiii episcopi, cujus aniinam sanclus Cuthbertus
in C(jeluin ab angelis ferri vidit. Ilem sanoti Elladii
episcopi.. In Hierunymianis hoc die referlur ; vide
VIII Maii.
MArHic.-CARTUS.-ULTRAjECT. « Aidani episcopi et
confessoris. Paulini episcopi et confe.ssoris, exilio
relegaii. Aristhidis confessoris, viri doctissimi.»
CoDEX D. Du Cmeval. sign. C:» Ilein
scopi.» Jam dixi spoctare ad viii Maii.
In Vatican. sub nuin. 5949 deest Oplali.
Alte.mps. « In Cantia, depositio
virginis.» Vide supra Rosweyd.
Florentin. :« Item, sancti
MARTYROLOGHM. — MKNS. .MIG. 422
A De Aristide nihil dicitur iii llieronymianis, Heda
ant Rahano unde certum
; a iib^tui' a Roniani) parvo
iii sacras Tahulas primum fiiisse relaluui, liaiul dii-
bie ex Rulini Hnsehio lih. iv, cap. 3, his verbis :
Apud Atlienas, Arislidis, qui Adrinno prinopi de reli-
ipone Cliristiana libros ohtulit. Et hajc quidem ex
llisloria cccl. vere constant, confirmata ab llicro-
nyiniano de Script. cap. xx non ilem ea qua3 ab
;
Adone superaddita sunt dc luculentissinia coram
.Vilriano p,'roratione ; ut hinc rursus evidenter pateal
quam inepto veliiit aliqiii Romanum parvuin ex
Adone contractum fuisse. Sed de his phira' alibi.
Interim notabis, Viennensis phrasim a Nostro plane
et integre csse doscriptam, Notkero voces aliquas
aut mutante, aut transponoiite. Optntiis Autissiodo-
rensis ab Usuardo haud duhie apposilus est ex co-
dicihns Hieronymianis, eum diserte exprimontibus,
quidqnid adjoclitium velit Florentinius. Atque inde
patet tota textus nostri oeconomia et ratio.
B
AUGTARIA.
: qui patrein et matrem interfecit, cujus vita et transi-
tus habetur. De Julianisalibi actum est.»
BuRDEGALEN. «Altissiodoro, sancti Optati episcopi
:
et confessoris. Itein Eracli episcopi. » Si de Seno-
nensi sermo est, colitur ix Julii.
In Aristide Editio LuBECo.-CoL. « Treveris, natale sancti
:
Paulini episcopi et martyris Qui tempore Arrianae
infestationis a Conslantio imperatore ob Catholicam
lidem usque ad inortem variis exiliis fatigatus, tan-
dein apud Phrygiam, sub anno Domini trecentesimo
sexagesimo primo, beata) passionis coronam perce-
pil a Domino.» In Arislide purus us(|ue ad perora-
vit, adjicit, < muUis que illud probavit testimoniis
prophelarum.«In Optato purus est. in fine « Eodem :
die, beati Bolladii et Aulani episcoporum et confes-
sorum.» Fallor, si non velit indicare Elladium et
Aidanum, de quibus supra.« In Anglia, sanctae
Cuthburgae virginis.»
Belin., pneter mutationem in annuntiatione pri-
ma, addit iii fine « Item sanctorum martyrum
:
: Robustiani et Marci.» Vide Romanum, in quo prior
etiam recolitur xxiv Maii.
Grevex. Colomanni inartijris. Si de socio Kiliani
agitur, vide xiii Julii.« In Anglia, saiKti Aidani
episcopi Landisfarnensis et confessoris. Hic, ut tes-
tatur Beda, libro iii, vita et miraculis clarus, nil ex
ornnibus, qudo in Evangelicis sive Aposlolicis sive
Propheticis litteris facienda cognoverat, praitermit-
tere, sed cuncta pro viribus implere curabat. Item,
apud Marsiliam, sancti Lazari e|)iscopi et martyris,
quem Domiiius a niorte suscitavit. Usuardus habet
eum XVI Kalend. Januarii. Justi et Clemontis epi-
scoporuin et confessorum. In Anglia, Cuthhiirgis
abhatiss.e. l*utaini;e virginis. In Egypto,
pluriiiiaruiii.»
MoLAN. :« Iii loco Blandinium dicto, dedicalio et
consecratiobasilic.uheatissiiiiorumApostidorum Potri
etPauli. Ite.u sanctoriim martyrum RohustiaiiietMar-
ci. Translalio saiicti Hadul()hi episcopi etconfessoris.
Jotro monasterio, sancli Ehrarsili, episcopi ct con-
fessoris.» Ab aliis vocalur Ebriqisilus. Exinde mi-
norihiis « lii Aiiglia, saiicli Aidani episco[)i Liiidis-
:
farncnsis et confossoris. Hic, nt testalur Beda libro
lertio, vitaet miiaculis clarus, nil ox omnibusqu;e in
Evangolicis. sive A[)oslolicis, si\e Pro|)heticis litteris
:
facionda cogiioverat, prcEtermitlero, sed cuiicta [iro
virihus iniplere ciirahat.» Ex Greven. descripla
sunt, uti et quod sequilur « In Anglia,
: Cuthburgis
Elladiiepi- virgiiiis abhatiss;e.» Editiones ali;e hahont Item, ;
saiicloMim marlyriim Rohustiani et Marci. Jotro
monaslerio, » etc, ul supra.« Eodem die, sancti Ai-
daiii e()iscopi. Cuj'i-; animam sanclus (^uthbertus in
sancl^Eanswithai codurn ah angelis ferri vidit. Iii Aiiglia, sancto) (Juth-
burgis virginis et regin.e. Ihidem, deposilio sanctse
Juiiani confessoris, Eansvvidai virginis etabhatissae.» Vido dictasuperius*
423
« Alrebati, Iranslatio sancti Hadulphi episcopi et
confessoris. In loco Blandinium dicto, dedicatio. »
etc, ut in priori. « Die trigesima prima, depositio
MENSIS SEPTEMBER
Kalendis.
Jesu Nave et Gedeon prophetarum. Item natalis beatissimse Annae prophetissse, cujus sanctitatem Evange-
licus sermo prodit. Apud Capuam via Aquaria, sancti Prisci
discipulis. Remis, deposilio sancti Sixti, episcopi primi
confessoris, de quo refertur, quia quodam
gemma in ejus sancto calice. Cenomannis, sancti Victoris episcopi. [Addit BouiUart., charactere
» Eodem die natalis sancti Egidii abbatis.]
Soli puri sunt Greven. et Molan.
" Antiqua huicarticulo Egidiumsupposuit manus,
et ita antiqua, utobscurum sit discrimen. Sed tamen
aliam a prima esse Soilerius noverat, et nos ultro
VARIANTES LECTIONES.
Pro Senonis, Greven. Senones. Et ipse et Mo-
legit
lan. a reliquis codicibus diffcrunt, quod habeant,
ejus calice sancto : ego tamen csteros secutus sum,
licet in aliquo a puritate deficiant. Commune omninm
additamentuni est, Egidii abbatis, diverso loco po-
situm, diversa phrasi a singulis expressum. De Pra-
tensi testatur Caslellanus, quod sub linea laterculi
ultima, quae simul paginae ultimaest, additum inve-
nerit manu antiqua Eod. die, natalis S. Egidii ab-
:
Prophetae, primo locohic positi, ex Romano parvo
in Adonem, inde in Nostruin
deduclisunt, aNotkero
Pro/)/ie<rtmm titulo privati. Cur postremum Castel-
lanus ad xii Decembris remiltendum
asserat, hac-
non perspicio. Quae sequitur, beatissima pro-
tenus
apostolorum
phetissa, ab Adone inter Festivilates
primum consignata fuit, deinde in Martyrologo post
Priscum, cui Usuardus eamantelulit, ex praefatisFe-
slivitalibus accipiens, quidquid adjecit elogii. Reli-
ierme co-
qua vide in Evang. Lucae ii. De Prisco, sic
dices Hieronymiani In Capua Aquaria, vel aquiria,
:
natalis S. Prisci. Romanum parvum,
viam reticens
martyris, de illis antiquis Christi di-
Capuw, Prisci
scipulis. Distinctius Ado, viaAqvnria, quod mirum
est aNotkero suppressum. Noster sua omnia verba-
tim ex Adone transumpsit. An satis substent pau-
Catalogo lib. viii,
cula quae de eo habet Petrus in
Sixtus vel Xystus Rhemensis,
c 17, alibi videbitur.
antiquioribus prsteritus, ab Usuardo in sacras Ta-
bulas relatus est, sed modo simplicissimo, ut hic
palet; qua; prffilereain hodiernoRomano superad-
dita sunt, non aeque certa esse cx Rhemensium
tra-
ditione apud Flodoardam, Marlotum et alios, suo
loco demonstrabitur. Lupus Senonensis, hoc solum
eiogio ab Adone exornatur Sanctitale et sigiiis
: mira-
culorum illustrissimi ; unde
facile colligitur latuisse
Vienncnsem Lupi Acta, quu} Usuarduiu vidisse ex
relato signo manifestum existimo. In nonnullis Hie-
ronymianis cum Vidore, Victorio, vel Victurio Ceno-
manensiascriptus reperitur; sedulrumqueascititium
pulat Florenlinius. Praefata Lupi Acta edidit Surius,
sed phrasi ab autographo niultum diversa, quod nos
USUARDI MONACHI 42't
A venerandae zonae sanctissimae Deiparae,» cui mino-
ribus typis adjungitur «in anniversariodiededica-
:
tionistempli in Chalcopratiis.» Vide Surium hoc die.
HABET DIES XXXI.
Die 1 •
martyris, qui fuit unus de anliquis Christi
civitatis ipsius. Senonis, beati Lupi episcopi el
die, dum astaret prsesente clero sacris altaribus, lapsa est coelitus
Italico :
NOT^.
B confitemur. Cur ergo tam levem ob causam puroruni
albo Pratensem codicem eradit ? Bouillart.
batis. In Heriniensi, loco antepenultimo, legitur :
Egidii abbatis. In Antuerp.-Majore, post,
Itein S.
calire, Ipso die, S. Egidii abbatis et confessoris. In
Roswed. uUimo loco In Provincia,natalebeati Egi-
:
dii, ciijns vita multis miraciilorum signis fuit venera-
bilis. Munerat. terlio loco inseruit
:ProvincifB, S.
Egidii abbatis. Tanta in codicibus variatio, argumen-
tuni, ni fallor, evidens est, ad primigeniam Usuardi
lectionem, JEgidium non pertinere.
OBSERVATIONES.
C sno tempore sincerum et integrum dabimus. W;in-
dalbertus in Josue liberalior, Priscum et Lupum
etiam merito laudat, adjecta Verena, de qua vide
Molanum in Auctariis. Sic aiios honorat :
Legifer hrEredem proprie quem linquil lionores
Proinissam popiilo terram, qui forie per astra,
Per loca, percelsos iiiontes disliiixit et urbes,
Septeinhres Josue tenet ordiiurqu' kulendas,
Priscum et lias mariyr trabeatus .sanguinelustrat.
Praesul et his Senonum LupsaeJe coruscat ub alta.
: Porro dc Victore Rganl Florus et Rabanus, quorum
elogia planedissimilia, aliaquea recentioribus edita,
amplam in Aclis disserendi materiam subministra-
bunt. Vide interim notationes Baronii et Florentinii.
Atque eliam notulam P. Mothier in novis-;iina ver-
sione Gallica Martyrologii Romani edita anno mdccv
ad hanc diem. Unde Victoreni Usnardiis acceperit,
incertum est, forte aut Acta aliqna vidit, autexGre-
gorio Turonensi, nomen descripsit. De Cenomanen
j)
sium episcoporum gestis nonnulla in Thuribio xvi
Aprilis a pag. 4Io eruderavit Henschenius plura
;
circa eorum chronologicam seriem coilegit Papebro-
cliius XIX Junii ad Vitain Innocentis, vel Innocen-
tii, a pag. 854, post ipsorum Acta a Mabilione vul-
gala, tonio lil Analect., a pag. 40. Sintne exliaustee
difficultates, collige ex Tillemonlio, tomo IV, a pag.
730. Sed de liis alihi deceinendum est. Quidquid
auteni slatueris, intoriin palct ex codicibus nostris,
levtum hactenus relalu;n vere Usuardinuin esse a
quo jEgidiuin excludenduin supra ostcndimus. De
Longino Adonis vido in Auclariis.
425 MARTYROr.OdlUM.
De Puatk.ns. in lectionibus variantibns snpra
abnniledixiinus. Viileile.Ej,'i(iio citatuni P. Mothicr.
Hf.himkxs. propriuin Rbeinense secundo lnco in-
serit, nempe; • Reinis, depositio sancti Sivti ep scopi
priini civitatis ipsius, et beati Siiiicii ejusdein siic-
cessoris. » Ue /Egidio, \iilo siipra. In fine adjii-ilur
propnuin aliiid • Eodein die, depositio sancli Ni-
:
vardi episcopi. •
A.ntuerp.-Maj. truncatus est in elogio Prisci. El
lurpius Si\tiun cuin Lupo confundit illi biijusolo-
— MENS. SEPT. m
AUCTARIA.
A dentis in cruce aperuit. Hic postmodum hnptizatus
ab Aposlolis pro (iilo Christi ca|)ito Iniiicntus ost, et
.Vforodisius commentarionsis siiniil cum eo ca[)ite
ploxus coronatiir. » Ihec fermo ex Adone, vid'»
1'suardum xvMartii. Do Bcnevenlanis, eadem forme
(jiue supra. In Lupo, Sixto et Victurio, .satis purus
ost. Pro Verencv, scrihit Serenx, de qua eadem
scribit qnaj supra Ult., elc.
IlAr.EXovKX. agit de .solo Josue, cui eiogiuin e\
; historia sacra a[)i)in^.(it.
• Tum
Iii terrilorio Con-;

giuni tnbuens de geinina, etc. De .Egidio dictuin est. stantiensi, ad locum qui
dicitui AquiB durae, id est
RoswEVD. quarto loco perperani immiscet; • Ale- Zuiziatum, dopositio sanchc Vereiia) virginis, mira-
xandriae, Potri episcopi el niartyris, qui primus culorum gloria et sanclilate illustris. • In Lupo,
Arriuin prosbiterum analhematis \iiiculo condem- noii omnino est. Dein
[lurus • Itom Viuardi [an;

pnavit. » Vide XXVI No\embris. Penultiino loco in.se- non Nivardi?] Firmini episcoporum, et confesso-
ct
ritur • sanct* Verenae \irginis. »
; In line de ^Egidio ruin. » Do .\nna, aliquaadjecit cx Evangelio. «Iiem
ut supra. sancti Longiiii, militiset martyris, lalus Domini
Plls.anen. In 1^2,3 purus, omillit Sixti. Sequi- porforaiitis. Item sept'm fratrum martyrum. » In
tar ; « Senones, beati Lupi episcupi et martyris. Piisco purus est. De ^Egidio inulta iiarrat. quae non
Eodom die, sancti Egidii abbalis. » B vacat describere. Sequilur in fine, da Sixto et Vi-
Antlerp .Max.-Ludkc. et Uguei.li.w. satis puri
, cturio, .satis pure.
sunt, sed in (ine adjiciunt. « Ilein Egidii abbatis. » Aquicinct. tertio loco ponitur; " Eodem die,
Primus omisit nomen Aunoe. Pro Virlore, scrihunt sancti Egidii aiibatis. » In fino calaino recentiore
Victuri et Victurii, fortasse non male. Vocaturetiam adjangilur « Eodem die, Ambiaiiis, baati Firmini
:

Virtorius. e[)iscopi el confossoris, qui, dum Missam celehraret,

Mc.nerat. pro Annce hsihet Agnm. Terlio loco, de palinam Domiiii in oxcolsis siiper caiicein consecran-
.'Egidio, ut supra. Pro sancto calire, legit, sacrum tom la/4 /'or/esii(ier calicem consecralum, vel conse-
caliceni. In llne, subdit «Ambianis, transitus sancti
; cramlum] vidit. »
Firmini episcopi et confessoris. » Vidend.e sunt de Vir/roKix. et Reg. Suec. signatus n. 130 in fine :

hoc Firmino nuperse dissertationes D. TEstocq et
aliorum.
AxTUEnp.-MAX. et Lovaxiex. satis puri sunt, sed
penuUimo loco ; • Item, natale sancti EgiJii abbatis
Habent etiam Victurii, \el Virturi.
Ultraject. et Levdex. incipiunt « Apud Bene-
ventum, natale sanctorum martyrnm xii fralrum,
Donaii et Felicis, Aruntii et Honorati, Fortuiiaciani
« Eodeindie, natale .sancti Egidii ahbatis, quiescon-
tis su[ier stagnum maris. In Tuscia, sancti Teren-
liani opiscopi. Benevento, xii fratrum. »
'
A.MiiAXEX. « Ambianis,
; transitus beati Firmini
episcopi et confessoris. Qui intor cstera bonitatis
; su.-B insignia, dum corpus Domini sacraret in terris,
manum illius meruit v dere iii cteiis. »
Matuic.-Cautus.-Ultrajkct. « Sixti et Sinicii :

et Saviniani, Septimini el Januarii, Felicis et Viialis, episcoporum. Lupi episcopi et confessoris. ^Egidii
Saturnini et Reposili. Hi cum sua pr.odicatione plu- Ct ahbatis. Saninae virginis.» Notat in margino « Sa- ;

rimos converiissent, sub imperatoreMaximiano, ju- ninam non invenio, sed hene Verenain. Duodecim
dice Valeriano, capitalem sententiam sustinuerunt.» fratrum martyrum, » haud dubie Boneventanorum.
Vide eoruin Acta versu hexametro doscripta, apuil « Itom Jesu Nave et Gedeon. »

Surium hoc die. Scquitur Prophotarum et Annaj, ut Re(jix.e Suec. num. 428; « In Provincia, sancti

in lextu. Deinde; • In territorio Constantiensi, ad .Egidii ahbatis. Ambianis, translatio sancli Firmini
locum qui dicitur Aquae DiiriC, sanctai Veren.-e virgi- episcopi el confe.ssons. »
nis. » De qua videri potest longum Xotkeri elogium. In Vaticax. num. 5949 Gesunt. .fosue, Gedeon,
Soqnuntur reliqua textiis, in qiio penultimo loco.' Si.rt/, et « Benoventi,
Vicloris. Adjicitiir natalis
:

• Item natale sancti EgiJii abbatis. » sanctorum martyruin duodecim fratrum. In Tude,
Albergex. et Daxig. in Bene^entanis^ prioribus sancti Terontiani episcopi ct martyris. »
fere similes, secundo loco ponunt « In Provincia,
; STROzziAX.,etc. « In terrilorio Tudertino, sancti
:

sancti Egidii abbatis, magnarum virlutum viri. »
Tum de Prophetisel Anna. • In territorio Constan-
tiensi, » etc, ut supra. Deinde textus.
Cextulex. in propbelis purus est. « Ipso die, bea-
tissimie Agna; propbotisste, nii;e Phanuol, de trihu
Aser, cujus sanctitatein evangelicns serino doscri-
psit. Remis Francorummetropoli, sanctorum confes-
sorum pontificumque Sixli, Sinicii atque Niv.irdi.
Senonis, sancti Lupi episcopi ot confe.ssoris. Ainbia-
nis, sancti Firmini episco[u ot confossoris. Ca[ma),
via Aquaria, sancti Prisci martyris, qui fuit iinus ex
Terentiani episcopi et martyris. Capiiae, sancti Pri-
sci...ltein sancti Fidelisconfessoris, qui fuit socius
sancti Corhonii epi.scopi Populoniensis, et apud
eamdein urhein quiescit, magn:e sanctita-tis viri.
A[)ud Africam, sancti Rogiili episcopi et martyris,
ciijus corpus requiescit in basilica sancli Martini in
civitate Lucana. Item, sancti Mamertini ahbalis,
D apud monaslerium sancti Gormani. ubi postsanctum
Alolium alibas fiiit, ii)ii|ue laudabilitor vivens tain
Deo qiiam hoiiiinih is, qnievit in pace. .
LuGouxKX. In torntorio .Meiiosonsi, natalis san-
: «

illis antiquis Chri^ti disci[)nlis. Ipso die, dopositio S. cti yEgidii. • De hoc alii |)lurihus.
Egidii ahbatis, quem, ob moritum sanctitalis, omne BizuNTicKN. post Virtoris : « Itoin Aiigustoduni,
geniis bominim qii;erit, ol \onoratur. » cxcoplio corporis sancti Laziri, ((iiom Djminus Je-
BnixELLEX. incipit: «Sancti Egidii ahbatis et con- sus suscitavit a mortuis. »
fessuris, magnarum \irlutum \iri (Jni di; (irtcciain Rk.\ie\s. SS. Timolbei ot Apoll. « Romis, dopo- :

Pro\inciain \cnicns, inira claruil .sanctilate. Cui sitio BR. coiife.s.soruin, paritorque ojusdem urbis
angolus infra .Missarum solemnia super altare dotulit ponlificuii, Sixli, Sinicii, atque Nivardi. »
carlam continenlem quoddam occnltnm porcatum Elitio LuHK(;o-(>OL., in pnma pura, in secunda
Karoli Magni rogis, quod ip e nulli unqiiam aiisiis iiitorjocit /i/«'C /*/irtnHe/(.s' Tum ;« In Provincia^sancli
fuerat conlileii Quo confe.sso, sanclus Egidiusabbas Egidii abbatis, magiianim \irtiiluiii viri. Hic de
migra\it ad Dominum.» In piO(ihetis, Auna, ol Pri- Athonis ex rt3gia ot (jbiistiaiiissim i stir()e progeni-
sco, satis purus est. Tum « Apud Cie.sarea:n Op-
; tus, ac sacns lilteris suinciontiT edoclus, posl,
padocia;, smcti Longini mililis et martyris. Quoin mortem amboriim paronlum, palrimonium suuiii
tradunt illum esse qui lancea lalus Domini pon- paupcribus erogavit, ol i|)sc liumanjL' laudis fugieiis
Patrol. CXXIV.
427 USUARDI MONACHI.
periculum, ad interiorem heremum se transtulit,
juxta fluvium Rodani, in locum qui Se[)timana vo-
catur et ibi mancns iriennium, solum herbarum
radicibus el lacte cujusdain cervae vixit. Taiidem
diem obilussui Dominus illi per spiritum reveiavit,
quem ille fralribus intlicans, feliciter migravil ad
Dominuni. Treveris, Iranslatio sancti Malhiae apo-
stoli de Roma Treverim, » etc, ut melius infra de-
scribemus ex Gkeveno Sequitur « Apud Rene-
: cam instruens, plenus fide et operibus bonis quievit
ventuiii, » dexii fratnbus, ut supra. « Civitate Am-
bianensium, depositio sancti Firniini episcopi et
confessoris. Hic tanta scientia et sanctitate tloruit,
quod oiiinium Europae ecclesiarum doctor et rector
efficeretur. Deinde episcopus ecclesiae Ambianensis
ordinatus est, et completis annis aetatis sua) quadra-
ginta septem, ad Christum transiens, sancto fine
quievil. Qui sepultus in ecclesia beatae Mari;e Vir-
ginisjuxta corpus praedecessoris sui, sancti marlyris
et aniislitiS Firmini, cujus noinen ipsesortitus est.»
In l^risco et Sixlo pura est. De Lupo Senonensi
conjungit elogium Adonianum cum Usuardino. « Ce-
nonjaniiis, S. Victurii episcopi et confessoris. Eo-
dem die, S. Vivardi episcopi et confessoris. >
Belin.^ in textu non satis tersus, subjicit: «Item
sancti Egidii abbatis. Eodem die, Beneventi, san-
ctorum martyrum duodecim fratrum. » Et in allera
editione : « Eodem die, sancti Lazari martyris. »
Greven. Ipso die secundum Adonem,L"ongini
: «
njilitis qui latus Domini lancea ape-
et martyris,
ruit. Hic ab apostolis baptizatus, cum apud Capa-
dociam praecipuus degeret, ob Chnsti confessionem
comprehensus, lingua praecisa, dentibusque excus-
sis, capite truncatus, triumphavit. Usuardus eum
habet Idibus Martii. Cum ipso simul coronatus est
Afrodisius CommentariensiSj qui post linguae abscis-
sionem Christum expedite loquebatur. Bethsaida
prima, natalis sancti Marcialis \prma edilio, Mar-
cianij episcopi, Sisinnii et Amansi. Petri episcopi
Alexandrini et martyris. » In Beneventanis, ferme
ut supra. « Terentiani episcopi et martyris. Secun-
dum alios vero, iii Kaiend. Septembris. In Tuscia
civitate Lucana, sancli Reguli episcopi et martyris.
Itcm, sanctorum Conslantii et Feliciani. Reinis, Vi-
\ardi episcopi et confessoris. Aaibianis, sancti Fir-
niini episcopi et confessoris, qui a patre Faustiano,
viro nobili, ad honorem sanc ti Firmini Ambianensis
episcopi, martyrisque gloriosi, quem ipse sepelierat,
Firmini nomine vocatus est. Cumque vita et erudi-
tione praecipuus, dictam ecclesiam multis annisstre-
nue rexisset, in Domino feliciter obdormivit. Ipso
die, secundumCathalogum, sancti Bercharii abbatis
et martyris. Hic sub sancto Vivardo Remorum epi-
scopo primum, deinde sub Eustasio abbate, in Luxo-
viensi monasterio moribus et sapientia imbutus,cum
tempore quodam polum ex vase eliceret, jussu ab-
batis vocatus, mox omnibu5 relictis, nec ipsum vas
obstruens, quo vocabatur, occurrere iestinavit.
Cumque ex vase illo continenter liquor efflueret,
vase repleto (ut meritum obedienliae innotesceret)
liquor in sublime lolli ccepit, nec quicumque in ter-
ram defluxit. Postmodum vero a filio, quem ob
culpam corripuerat, occisus, martyrum numero as-
sociari meruit.
Remis, sancti Sinicii episcopi et
confessoris. Apud Arelatum oppidum Provinciae,
sancti Egidii abbalis et confessoris. Qui aano Do-
IV Non.
Lugduni Galiia^ nataiis sancti Justi episcopi el confessoris, qui in heremum sccedens, cuin aliquot annis
proximam angelis egisset vitam, et dignus adesset finis tantis iaboribus, regnum scandere coelorum beato
lucro pronicruit. Hujus sanctum corpusculum cum
reiatum est. Eodcm die, apud prajfatam urbera, sancti
Antonini martyris.
NOT^*
Sic iegunt Praten., nennien.^ Antuerp.-Major, Mmerat., Greven.
m
A miniDccxv de Athenis, undeclarainduxit originem,
veniens, apud sanctum Caesarium Arelatensem epi-
scopum biennio mansit. Sed eremum cupiens, hu-
manaHjue laudis limens periculum, clam discessit in
locuin, qui Septimania dicitur, ubi Rodanus in mare
defluit, herbariim radicibus, et cervae cujusdain la-
cte triennio vivens. Tandem construclo monasterio,
multos ad contemptum mundi, vitamque monasti-
in pace. Rotliildis, regin.Te Franciae. In dioecesi Con-
slantiensi, sanctaj Verenae virginis, ex socictate san-
ctorum Theba^.orum. Treveris, translatio sancti Ma-
thiae apostoli, ab urbe Roma. Cum enim ad instan-
tiam sanctae Helenae Treveris indigenae, Siivester
papa bealum Agracium patriarcham Antiochenum
Treverensibus episcopiim mittere, tradidit ei prae-
fata imperatrix per manus sancti Silvestri, tunicam
Domini inconsultiem, cum uno ex clavis, ac culteilo
[iwimat edit. Christ.J quo in coena usus fuerat Insu-
B per et corpus sancti Mathiae apostoli, quod ipsa de
Judaea Roinam ranstulerat, ut haec honore condigno
urbi suae inferret. Qui Treverim veniens, sacras
reliquias diversis inlocis distribuit, sanctum vero
Malhiam juxta corpus sanctorum patrum Eucharii
et Valerii episcoporum, venerabiliter collocavit.
Item Treveris, inventio ejusdem Apostoii apud san-
ctum Euchariuin. » Sic etiam habet editio Lu-
BECO-COL.
MoLAN. post Victoria episcopi, subdit « Cujus ge-
:
sta habentur praeclara in sanctitate et miraculis.
Item, sancti Egidii abbatis in Provincia. Ambianis,
transitus sancti Firmini episcopi et confessoris.
Transiatio sancti Mathiae Apostoli de Roma Tre-
viros. Eodem die, depositio sancti Nivardi. Remis,
depositio beati Sinicii, successoris sancti Sixti,
primi civitatis ipsius episcopi. Eodem die, Bene-
venli, sanctorum martyrum duodecim fratrum. Ad
Aquas duras, nataie sanctae Verenae virginis. » De
G hac ipsa sancta Verena ultimo suo versicuio ita ce-
cinit Wandalbertus :
Has et Verenae rutilant solemnia sanciae.
Dein typis minoribus: « Dominica die ante nativi-
tatem JDcatae Mariae Dei genitricis, Lovanii in ba-
silica sancti Petri soiemnitas recoileclionis festorum
ejusdem beatissimae Virginis, quae cum totius urbis
iastitia festiveceiebratur. » Editiones aiiae idem ha-
bent elogium de Victore, quod supra dedimus. «Item
in Provincia, sancti Egidii abbalis. » De Beneven-
tanis, ut in prima. « In Alto-viliari, depositio sancti
Nivardi episcopi Remensis. » De Firmino breviter,
ut supra. « In territorio Constantiensi, ad Aquas
duras, etc. In die prima, sancti martyris Aithaiae, et
sanctarum martyrum quadraginta muiierum, et
Ammonis diaconi atque didascali ipsaruin et san- :
ctorum martyrum, Callistes, Evodii et Ilermogenis
fratrum. Et principiuin indictionis novique anni.Et
D commemoratio superbenedictae Dei genitricis, in
Masinis. Treveris, translatio sancti Mathiae apostoli
de Roma, » Rursus miiiori charactere « Dominica
:
die prima mensis Septembris, Lovanii in basilica
etc, » ut supra Non minori apparatu eadem so-
lemnitas Recollectionis festivitatem, etc AntuerpiK
quotaiinis celebratur Dominica post octavam Assum-
ptionis ejusdem beatissimae Virginis.
Die 2.
ossibus beati Vialoris ejus ministri, poslea Lugdunum
Ilelpidii episcopi et confessoris. In Appamia, sancti
et Molan,
429 NfARTYROLOGirM. — MENS. SEPT. 430

VARIANTES LECTIOXES.
Est inter codico» vetustioros et recontioros o;i ,\ proineruil : alii nitiilius, reiiiniin sramlfre civlorum
notabilis v.iriatio, quod priini ex Usuarili inonto, bealo luciv, clc. Vide Adonein xiv Octohris, ubi in-
Justi oioiriuMi ex duubus Adonianis contracluin ox- venios, et dignus adesset finis tanlis laborihus regnuin
hiboant, noiiipe ex hac dio el ex xiv Octobris alii ; spondens ciiiorum, otc. Corta videtur leclio a no-
voro, ut Aiiiuerp., Max.-Lubec, elc, ex solo hoo bis in textu expressa. De heremum vel eremum,
die hausisse videantur, ut patobit Auctaria cuin diximus alibi. Muneratus pro Helpidii, scribit Eli-
Adone conferonti. Ca-toruin intor puros codicos hoc pidii ; et pro In Appainia, In Appia. Greven., .Mo-
inaxime discriininis occurrit: Piaton., Antuerp.-.Ma- lan. et alii hab.^it Apainia utrovis inodo scripso- :

jor et -Muneral. construclionein forinant non satis ris, inihi susdeque est.
perfectain regnum scandens caloruin beato lucro
;

Justus Lugdunensis, inclytissiinus post Irona.Miin
episcopus, in Hieronyinianis antiijuarii additionein
sapit, inquit Fiorentinius, nonnulla tamon ex Thoo-
philo Raynaudo aliisque notans, (\\\x Actisillustran-
dis luceni alTerre potorunt. A Floro et Rabano hac
ipsa diesignatuin invenios, ut proinde ratio non ap-
pareat cur in Ailonein insurgant aliqui, quod Ju-
sturn hac dio collocarit. Nemo fortassc minus vapu-
lare meritus est, cum clarissime hodie explicet, mi-
grasse ad Doininum pridie Idus Oclobris : corpus vero
a religiosis civibus Lugdunum cum ossibus beati Via-
toris ininistriejus relatum, et condigno cultu in basi-
lica beatorum septein fratrum Marhaboeoruin
rum gloriosissimoruin condilumessew Xonas Scptem-
OBSEIU'ATIONES
Qaartas liinc Nonas Lugduni Justus Iionorat.
Do Ilelpidio nulla Adone antiquior in sacris Fastis
moinoria, ox qiio ab Usuardo ot Notkero contractiori
nonnihil phrasi accoptus cst. Pauca de eo inemorat
laudatiisSevertius pag. 39. Antoninus, quisquis illc
ost, unus an multiplex, raultis controversiis mate-
riain pr.Thot. Ita de illo hodie apographa Ilierony-
iniana: In partibus Appaini(e, nalalis sanclornm Aii-
thonii et Antonini. Ad quae Florentinius multa dili-
et martij- 13 genter colligit, de martyrii loco, isnescilicet in Syria,
aii in A(juitania quaerondus sit; de distinctione vol

bris. Si Adonis verba, tuni hic, tum xiv Octobris,
cum Flori et Rabani elogiis conferas, merito dubita-
bis an ex iisdem Actis singuli sua hauserint. Nolke-
rus hicAdonem ferine doscribens, contra expressain
identitato Antonii et Antonini, qui in proefatis apo-
graphis conjunguntur. Disputant alii an idem sit
Antonius, qui hac et soquenti die in iisdem apogra-
phis logitur rursus an rocle ab Adono, Usuardo et
;

ejusdem sententiam, ad xiv Oclobriscorporis trans-
lationem refort. De Csuardo constat natalom hodio
ab eocelebrari, quamvis ainbas Adonis aniuintiatio-
nos logerit, contulerit, et ex utraqueea docerpsorit,
quihus encorniuni suum componeret quod noa ad- ;
vertentes scioli aliqui recentiorum codicum descri-
ptoros, phrasim Usuardinam iiniiiutantes, ex solo
nujus diei Adoniano lalerculo omnia accipiendapu-
taverunt, quorum verba in Auctariis dahimus. Plura
suggerent Baronius, Severtius, Hormantius in Ain-
brosio, aliique suo loco expendendi. Quos inter non
postremuserit Tillemontius tom. VIII, p. 5i6 ot 798.
.Vcta Latina apud Surium hoc die exstant, sed eli-
mato do morestylo, quem ex pluribus rass. nostris
integritati rostituemus. Wandalberlus de solo Justo
sic brevitercanit :
aliis Antoninus aliquis die sequenti Capux ascriba-
tur. De (juibus omnibus alia h.ibet Baronins, alia
Chiflletius, aliademurn Tilleinontius toin. IV in Dio-
njisio Parisiensi, articulo 10 et nota 15, pag. 404 et
720. Quae curiusus lector consulere interim potest.
donec Acta, a poslremo et sequacibus repudiala, a
nobis suo toinpore et loco accuratius exainincntur.
Videantur etiam Auctaria in Ultrajoctino, Centu-
lensi,Victorino, etcAuctor Roinani parvi, qui prio-
res duos Antoninum disorte notat, simplici
reticet,
eo inodo quo in Adonem
ot Usuardum transiit, Not-
koro pro Antonini scribente, Antonii. De Capuano
Anlonino annoruin vigintipuero, agetur die sequenti.
G Hajc pro sinceritate et simplicitate lectionis nostra;
Usuardinae dicta sufficiant.

AUCTARIA.
RoswEVD., in textu non oranino purus, superaddit Ckxtule.v. «In Galliis territorio Catarcensi, san-
:

in fine: « Leuchorum civilate, sancti Maiisueli epi- cti Antonini prosbitori el martyris. Eodem die, san-
scopi. In Nicomedia, sancti Aniceti. Item Photini cti altorius .A.ntonini pueri, martyris. Lugduni, san-
cum sociis suis, qui in thermas publicas inissi, inter cti Justi cpiscopi. Et ibidem sancti Elpidii episcopi
ilamm.as spiritum roddiderunt. » Vide de his Acta et confessoris. »

quaj exslant apud Surium. BuuxELLRN. incipit :

« Apud Apamiam, natale san-
PuLs.\.\KN., in prima et ultimasatis purus, deficit cti AiUonini martyris. Qui a gentibus comprehensus
in media de Helpidio. prostornitur ; et dum
corpiis ejus in partes pluriinas
ANTL-EKP.,MAX.LLHKC.,ANTUEni'.-MAX.etL0VANIEX. esset discorpluiii momonto, etc,
» ut supra.
iii «.\pud
ox eorum numero sunl qui [)hrasim Usuardinain iin- Lugdunum G.illiic, sancli Justi cpiscopi et confcsso-

mutant hoc modo « Natalo sancti Justi Lugduncnsis

: ris, mira; saiictitatis et prophotici spiritus viri. Qui
episcopi, inira; sanctilatis et prophetici spiriliis viri. clam episcopatum suum rolinqiion.s, jier\eiiit ad Egi-
qui apud Egyptum quidein obiit,33 i corpusejuscuin ptum ubi in iioreinuin secodens, cum per aliijuot
;

ossibus heati Viat>ris ministri ejus, a roligiosis ci\i- annos intcr nvjnachos, proximain angelis \itam egis-
bus Lugdiinnrn rclalnm, et cum digno cultu iii hasi- set, quievit iii jiace. Cujusc()rpus cum ossibns bcali
iicacoiidituin est. • C;«lora pura suiit, nisi quod An- Victoris minislri ojus Liigdiuium rolatumetin basi-
tueiip.-Max. pro Anlonini, scribat Anthonii. lica condituin est. • In llolpidio purus cst.
ULTnAJECT., Albehges. et Danic. sic incipiunt : Hagenoven. : « Lugduni Gallia), nalale sancti Jusli
A[)ud .Vpnmiam, sancti Aiitoiiiiii martyris. Qiii n D episco[)i ot confe.ssoris, mir.e sanctilalis ot iJDjilie
genlilibiis dum comprchensus prostornitiir, cor[ms tici s[)iril.iis viri. Qiii iii honiiimm, olc ;» salis[)ure.
ejus in parlps [iliirimas ah eis discerptum, in mo- In Hi!i|ii(lio etiam jiurus est. Se^juitiir: « Apud Be-
mento sic divinitus adunatur, ut siiigula inemhra nevciitum natale sanctorum martyrum ot fratrum,
prius dispersa, in unam eamdemquo compagem siiit Doiiali, Fi'licis, Aroncii, Ilonorati, Fdrtiiiiati, Sa-
reversa. • De Justo habent ut ANTUEnp., etc. Inllel- viaiii, So[)liiiiini, Januarii, Felicis, Vilalis ot Ropo-
pidio puri sunt. sili. Ili cum sua pr.cdicationo [ilurimos ad fidcm

Leyoen. cum praecedentibus in re convenit, sed convcrtissent, suh imporatore Maximiano et judico
ordinediscrepat, primo loco, ut estin textu Usuar- Valeriano, capitalom susce[)cruiit sontoiitiam. llo-
dino, Juslum annuntians. rum festivitas agilur in Kalendis Scptcmbris. » Ut
 » :

431 USUARDI MONAGHI 432

quiil ergohac die referuntur ? Antonino habet ut A cum Antuerp. in Helpidio pura est. In fine: « Eodem
' -vt u.
Ultraject., etc. die, sancti .
Nonnosi monachi. » Vide MoLAN. et Ro-
Aquici.nct. in fiiie : « Leuchorum civitate, sancti manum.
Mansueli episcopi el confessons. » Vide coJices in- Relin. lextui satis puro, subdit Item, sancti
ter Auclaria die sequeiili. Cosma;, confessoris et lieremitae. »
ViCTOHiN. eliaiii iii line . Civitate Brugdunensi,
: Greven.: « In Niiiive, sancti Thobiae propheta},
passiDsaiicli Aiitunini ievilae, ciiiii Joaniie p esb.tero Nichomediae, sanctorum Aniceti et Folini fratrum
et .\iin;ichio puero, Item, saiioli Zenoins cuin duo- martyrum, qui, innumeris tonnentis superatis, tan-
bus puens. • dem cuin aliis utriusque sexus in caiiiinum ignis
Matric. Cartus.-Ultraject. «Translatio Agne- : praecip^tati, impollutos crealori sjiiritus tradiderunt
tis in Trajecium. Aigiilphi abbati.- et martyris, cum tempore Diocietiani. As/ricoli episcopi Avinioneiisis
sociis suis. Ilelpiiiii episcopi et coufessons. Jusli epi- et confessoris. Vido Siirium. « Elpidii aiibatis,
>

scopi Anloiiini marlyris. > mirae abstinentiai viri. Antonii confe-soris. Joseph.
Reg. SuEc. sign. nuiii. 130: « Item sancti Zeno- Nonnosi m
^nnchi et confessoris, Justini conf.-ssoris,
nis, cuin diiDhiis pneris. Cosmae confessoris, qui in insula Cretensi eremiti-
Flore.xtin. « Apiui civitatem Volaterranam, san-
: cam vilain ducens quievit.Trajectoinferiori, trans-
cti Ociaviani eremila) el confessoris, nalioiie Afri- latio sanctae Agnetis virginis el martyris. »
cani, mirie sanclitatis viii el innaculis gloriosi. Hic MoLAN « Item sancii Cosmae confessoris et ere-
:

venilcum ^ancto Regulo episcopo ad prujJictam ur-
bein qiii deinuin in una arboreulmi vilam linivit,
;
ciijus corpus ibi reijuiescit in ecclesia cathedrali
Item, san ti Terenlii marlyns, qiii sub Alexandro
imperalorep.Tssusest, etapud civitateinTudertinam,
in loco, qui dicitur Petroso, octavo niiliario requie-
scit. » reparavit, et oleum augmentavit. » Editiones aliae
Editio LuBEco-CoL. incipit
stauliensi, ad locum qui dicitur Aijuae durae, natale
sanclae Verenae virginis. Haec comilata fuit societate
saiictorum Thebaeorum martyrum. » Vide Auctaria
die praecedenti. In Antonino similisfere Ultraject.
Post discerpluni est, inserit, « simul cum capite
truncatum, in momento in ripamfluminisdemersum,
sic divinitus, etc. » DeJn post reversa, additur,
et a fidelibus honorifice sepuUa. In Justo convenit
mit;e. In Trajeclo inferiori, tianslatiosanctae Agnetis
g virginiset martyris. Reiiiis, depositio saiicti Alpini
episcopi.» Dein minoribiis lypis: «Nonnosi mona-
clii et confessoris, de quo Gregorius scribit libro
Dialogorum i, cap. 7, quod inler alia miracula, in-
gentem lapidem precibus inovit, lampadem fraclam
: « In terntorio Con- sic legunt « Ilem, sancti
.•
Cosmae confessoris et ere-
niitae, cujus corpus ex Creta Venetias esl translatum.
Eodein die, beati Rrocardi presbyteri, et Carmeli
priorisgeneralis, magnae sanclitatis viri. Die secun-
do, .sancli patris Joannisjejunatoris. Eodem die in
Trajecto, translatio Agnetis virginis. Apud Dono-
nium, elevatio corporis sanctae Ragenfredis virgi-
nis. » Ccditur viii Octobris.

III. Non. Die 3.

Natalis sanctae Feben, de qua beatus Apostolus Romanis scribit. Romae, passio beatae Serapiae virginis sub
Adriano principe, quae cum esset tradita duobus lascivis viris, et minime posset illudi, nec postmodum ar-

denlibuslampadibusinflainmari, jussu praesidis fustibus est cajsa, sicque gladio decollata. Hujus dies pas-
sionis quarto Kalendas Augusti, sepulturae vero ejusdem in praesenti habetur, quando et memoria ipsius
martyrii celebrioragitur. In Capua, sanctorum martyrum Antonini pueri, annorum viginti, et Aristei epi-

scopi, quorum gesta habentur. [Addit Bouillart : ^ Romae ordinatio sancti Gregorii papae.]

NOTiE.
Puri et integri sunt Antuerp.-Major, Greven. et Molan.

Solita sua noster censor purum esse

aequitate G Scripturarum difTerentia se modo non in oculos in
non censuit Praiensem codicein propter additam gerat. Rouillart,
prassentiarticulo S. Gregorii ordinationem, quamvis

VARIANTES LECTIONES.
Recte scribit Molan. Phcehes; Greven., Fehes se- ; quia in fine adjecit Romw, ordinatio sancti Gregorii
:

quor reliquos, qui passim habent Fehen. Antuerp.- papiv, ut in apographo nostro diserte refertur. Miror
major in Serapluce sequitur orthographiam Romani tamen hoc additamentum acutam Castellani aciera
parvi et Adonis, non communiorem ex codicibus no- effugisse. Herinien. textui eliam puro subdit Item :

stris. Suiit qui legant Kalendas Augustas, ut Praten. ipso die, natalis sancti Remacli episcopi et confessoris.
et Herinien, sed reliqui cum textu. In Greven. et Rosweyd. Stabulaus, sancti RemacHi episcopi. Alii
:

Molan. transponitur tradita post viris. Omnes scri- alia, quae in Auclariis recensebiraus.
bunt Aristei, non Aristaii. Exclusus est Pratensis,

ORSERVATIONES,
Phcehen primus memorat Ado inter festivitates slrissima martijre ex eodem Adone cum Nostro egi-
apostolorum, unde accepit Usuardus, deqiia bealns mus nam ibi in Actis indicatur, interpositis aliquot
;

Aposlolus Romanis scribit, omissis tamen Apostoli dichus, prius passam sepultamque Serapiam, quam
vcrbis ex Rom. xvi Commendo autem vohis, etc,
: ejusdein gloriae particeps fieret Sabina quam facile :

quae ibi a prx'fato Adone describuntur. De sequenti
virgine sic habet Romanum parvuin Romce, Sera-
j)hi(v vinjinis, iv Kal. Awjusli passoe, ii Kal. sepulta; ;
III Nonas Seplcmhris memoria passionis ejus celehrior
Ilaec et totuin pr.neclanB virginis martyrium ex Actis
fusiusdeducit Ado servato nomine Seraphice, nola-
toque itein passionis die iv Kalend. Augu.sti in quo
ad\ertes non errasse Adonem, quasi iiumerandus
essetdies certaininis bealae Sabiniv, qui in iv Kalend.
Septembris seu xxix Augusti incidit, quo de illu-
autein dies illi aliquot ad mensem extendi possunt?
: De caiteroelogium Adonianum hicmultuin contraxit
j) Nolkerus. Noster omnia decerpsit, quae in textu cum
ipso tradidimus. Acta ipsa recentioribus nonnullis
satisscrupuloseexaminata, novis curis suo tempore
illustrabuntur Vulgata sunt hoc die a Surio, ad ma-
; nuscriptorum fidein tunc exigenda. Vide ipsa Gallice
versaaTillemontio tomo II, a pag. 246, et notas eo
spectantes a p. 697.
Recurrit modo difficultas, quain die praecedenti

433
attigimns, deAnfo^iiHO hic ab Adone, apud Capuam,
cum Arist(eo episcopo, collocato, contra expressissi-
niam Hieronyinianoruin sententiain, Antoninum sive
Antonium illuni qualemcunque, diserte in Syria cum
aliis circumstanliis consignantium, in quo sequacem
habent Rabanum, eoruin verba ex parle describen-
tein. Sed jam dixiiiius lutc niullis contru^ersiis ma-
teriam praebere. Castellanus interim rotund-^ aHirmat
Anloninum hodiernum eumdem esse qui die praxe-
denti recolitur. Alii rolundiusex ijiiatuoi' Antoninis,
nen^pe Appamiensi Syro, Appantiensi Gallo, Capuano
el Plnrentino, qui xxx Septeinbris ponitur, uiinm
conflant. Dubia iterum vides el implexa plurima,
qnibus elucidandis operose insudal Florenlinius. et
nos eadem alibi diligenlius discutiemus. Utrum Xot-
kerus Antoninum Capuanum suspectum iiabuerit,
nescio; certe de eo plaue silet. Usuardus annuntiatio-
Praten., nt jam dixi, in fine subdit:
dinatio sancti Gregorii papae. »
Heri.me.v. eliam in line « Item ipso die:natalis
sancti Remacli episcopi et confessoris. » In margine
autem eodem fere calamo, additur: « Item a[)ud
Pruvinum, sancti Aigulfi, gloriosi martyris. » Vide
de utroque Surium.
RoswEVD. pro, Pueriannorum viginti, legit^ an-
: sancti Remacli episcopi Tungt ensis. » In fine « Apud
norum xi alii annorum x. Praeterea in fine habet
; Lirinense coenobium, passio sancti Aigulfi martyris.
« Stabulaus, sancti Remacli episcopi. »
PuLSA.NEN. purus Bst, usque ad decollata est. De-
snnt reliqua omnia.
A.NTUERp., M\x.-LuBEc. et Ugheluax. carent pri-
ma. In fine adjiciunt « Tullo civitate, Mansueti epi-
: sium coenobium, sancti Aigulfi martyris. »
scopi. » Matric.-Cartus.-Ultraject.
Mu.NERAT. textui subjicit: Civitate Sais, sancti
« martyris. Reinacli episcopi Tungrensis. Mansuoti
Godegrandi episcopi et martyris. »
A.ntuerp.-Max.,Ulthaject., Levden., Lovanien.,
Alberg. ef D.v.Nic. omnes carent annuntiatione pri-
ma. In secunda puri sunt. Sequitiir Tullo civitate,
sancti .Mansueti
episcopi. In territorio Leodiensi,
monasterio Slabuleto, natale sancti Remacli episcopi
et confpssoris. > In ultima, puri suiit. Omnes, ex-
cepio .Antuerp.-Max., Remacloaddunttitulum episco-
pi gloriosi.
Centulen. « Natale sanctae Phcebe, discipulae
:
Apostolorum. Romae, sanctae Serapiae virginis. Qute
veniensab Antiochia, beatam Sab nam converiit et
Romae martyrium coinplevit. Capuae, sancti Aristei
rnartyris. Romae, ordinatio beati Gregorii papae, di-
vini totius Ecclesiae doctoris, Angloruin vero apo-
stoli. •
Bruxelle.n.
: « In territorio Leodiensi, monaste-
rio Stabuiao, depositio sancti
Remacli gloriosi epi-
scopi et confossoris. Qui
ab Aquitania \eniens ad
monaslerium Soleinpniaciim, sub bealo Eligio .se in
Christi tirocinio exercuit et postea Trajecti supra
Mosain episcopus ordinatur. Sed landem strepitum
turbae [fugere] volens, beato Theodardo in
fugaj
episcopaiu substitulo, Slabulaus monasterium re-
genduin suscepit, ubi in pace qnievit.Sequitur totus
texlus satis purus, cui siihjungilur « Tiillo civitate,
: Ordinalio summi pontificatus incomparabilis
sancti Mansupii episcopi et confessoris. Prumiaco,
sancli Aygulphi, abbatis L\\\\ens\s[vnrio modo effer-
tur, sed ut semel dir.am, lege Lirinensis] et marlyns.
Apud Gandavum in monte Rlandinio, translatio
.sanctorum corporum Ausberti et Wulfranni, archi-
episcoporum et Wandregisili abbatis. Item Romae,
ordinatio beati Gregorii papae. » Vide Auctarium
Greveni.
Hagenoven. pro Phcebe, scribit Paphen. Secundo
loco :« In civitate Tiilliensi, depositio sancli Man-
sweti, episcopi et confessoris, primi civiiatis illius.
Hic nobilium Scotorum genere erat natus, et ex
manswetudine menlis, vocabulum traxit nominis.
Hic sanctus, qui supergreditur laudem humanam.
Iste sanctus discipulusbeati Petri erat apostoli, etc,
ex Actis non satis probatis accepta. In Serapia,
» : : »
MARTYROLOGIIBI. — MENS. SEPT. 434
A nem snani totam ex Adone descripsit, notans etiam
Acta liaberi qua; verosimilius nec ipse nec Ado un-
quain vi lerint Wandalberti versus communiori opi-
nioni, ni fallor, subscribunt
Ternis, Anionine puer, martyrque triumplias,
Tunc et Ariflaeus aiilistes de morte bealus.
Lego apud eumdem Adonem, in utraque tum Mo-
sandri tum Rosweydi oditione, Remachim Trajeclen-
sem et Mansuetum Tullensem, de quibus feriiie du-
bites an \ere Adoniani sinl, in codicum nostrorum
Usuardinorum, salleiii puriorum, et Nolkeri silentio.
Ut tamen domusab Adone potntos, nilii'ominus cer-
tiun puto ab Usuardo fuissc praeteiiiiissos, cujus
textum purum et integrum a me productum ambigi
liaudquaquam posse videtur, exclusis iis omnibus
quae in Yariantibus supra rejeciraus.
AUCTARIA.
« Romae, or- nonnihil interpolatus
est. In Remaclo, ut Antuerp.-
B Max. Romae, ordinatio beati Gregorii papae,
supra. «
quam ordinationem praecepit Mauricius imperator
lieri, qui et coegit illum esse summum Pontificem.
In Capua, sanclorum martyrum Aristei episcopi, et
Antonini pueri. »
Aqcici.nct. penultiino loco inserit « Eodem dio, :
:
Deinde calamo recentiore « Et ordinatio episcopatus,
:
beati Gregorii papae. »
VicTORiN. et Reg. Suec. sign. num. 130 in fine :
«Tullo civitate, Mansueti episcopi. Apud Lirinen-
« Serapiae virginis et
episcopi, discipuli beati Potri. »
Reg. Suec. nnm. 130 praeterea habct « Roma^, :
electio et ordinatio praeclari et doctissimi Gregorii
: • pap;e. »
G In Vatican. num. 5919 deest Phnebes et Serapice.
Adjicitur « In Aquileja, sancti Syrici et sancla^
:
Euphemiae. »
Tullo civitate, sancti Mansuet
Flore.ntix.« :
episcopi.Romae, ordinatio sancti Gregorii papae.
In pago Leodiensi, apud Scapachel [vult dicere
Stabuletum] sancti Remacli episcopi et confesso-
ris. »
Editio LuBECo-CoL. incipit: «Ordinatio pontifica-
tus snmmi et incomparahilis viri Gregorii papae
urbis Romae et conf 'S-;oris. » In Serapia ex Adone
interpnlala est. « Tnllo civitate, saiicti Mansueti
episcopi et confessoris, qiiem beatiis Petrus in Gal-
liam direxit, etc. » De Remaclo fere ul >npra, etc.
In Antonino satis pura ost » Ca?nobio Lunonsi, san-
cti Agulphi abbatis et martyris. Eodem die, beati
Emerici ducis Ungarirc el confessoris. »
Relin. omittit Phreben. In Serapia mutilus est.
D Addit in fine: « Tullo civitate, sancli Maiisueli epi
scopi et confps.soris. Eddem die PapicC, sancti Ma-
rini.
viri Gregnrii paji.p. Et iialalc sanctae Sehoiidae, cu-
jiis Apostolus ad Romanos meminit. » Utriim inter
Sebenda et P/(re6'n alTinilas sit, tu judica sic lamen :
in altera editione compoiiuntur. Dein « Ecdem die, :
snncli Arnulphi, abbatis monasterii Lirviensis » pro ,
Aigulfi..
Greven.: «CivitaleSagiensi,sanctorumGodegrandi
opiscopi ot marlyris, et sancti Godograndi ojusdom
urbis opiscopi et confessoris. CiKnobio Lunonsi,
sancti Aigulphi ahbatis et martyris Rom;o, ordinatio
pontificalus beatissimi atiiue incomparabilis viri
Gregorii papa; et docloris Ecclesiae, facta anno Do-
mini dxcii. Civitate Leuchorum, seu Tiillensi. depo-
sitio sancti Mansueli episcopi et confes.soris. Qui
Scotorum claro ortus sanguine, Romae a beato Petro
ordinatus antistes, praefatae civitati primus Chrisfi
 :

435 USUARDI MONACHI. 436

Evangelium annunciavit, vitarjue et niiraculis incly- A civitate,sancti Mansueti episcopi et confessoris.

tus, quievit in paci>. In territorio Leodiensi nionaste-
rio Stalnileto, deposilio sancli Remacli episcopi Tra-
jecti superioris et confessoris. Qui cx diocesi Rituri-
censi nobilihus ortis parcnlihus, tancto Eligio tra-
ditus, et ab ipso in mon;istorio Solemniaco Jocatus,
Eoilem die Papiec, sancti Marini. Ordinatio summi
pontilicatus incomparahilis viri Gregorii papse Eo-
dem die, sancti Arnulphiabhatis monasterii Lirinen-
sis. » Ilunc ex Riaix. accepit, sed, ni fallor, Avjidfus
ipse est, qui sequitur • Item apud Priminum, sancti
:

in niagna sanclitnte adolevit. Raptus deinde est ad Aigulphi, gloriosi martyris. Eodem die, in territorio
regimen dictce ecclesijc sed amore vila3 solitaris,
;
Leodiensi, in Ardenna, monasterio Stabuleto, depo-
ut alius succederet, tandem impetravit multosque
; sitio sancti Remacli episcopi et confessoris. Civitate

verbo et excmplo, ut servituti Omnipotentis se
redderent, provocans, beato fine quievit. Amhrosii,
episcopi Senonum et confes.^oris Translalio sancti
Renohprti episcopi et confessoris. In Hungaria,
sancti Emerici ducis et confessoris, filii sancti Ste-
Sais, sancti Godegrandi episcopi et martyris. « Dein
typis minoribiis « Cujus passio continetur in
: Vita
sanctse Oportunas virginis sororis ejus. Item sancti
Godegrandi, ejusdem urbis epi.^copi ct confessoris. »
Editiones aliae « Civitate Sais, sancti Godegrandi
:

phani regis Hungariae. Ilic coalitus admonitus, inte- episcopi et martyris. Eodem die, sancti Aigulphi,
gritatem carnis cum desponsata sibi virgine usque abbatis monasterii Lirinensis, gloriosi martyris. »
ad fidem servans, miraculis ciaruit. Papiaj, sancti De Remaclo, Mansueto, et Marino, ut supra. Tum
Maricii.ApudAqui!egiam,passiosanctarumEufemiae, « Apud Aquilejam, sanctarum Euphemiae, Dorotheae,

Dorotheaij Telae [primaecUt., Tecla^] et Erasmae yir- Teche et Erasmae, quae tempore Neronis, post gra-
ginum et martyrum. Quse pro fide Christi, primo B \issima multipliciaque tormenta, capite plexa; sunt,
virgis caesse, capita malleis ferreis contusae, tandem et ab Hermagora sepultae. Die tertia, sancti patris
post lampadarum adustionem, mamillarum abscissio- Theoctisti, synacetae magni Euthymii. » De ordina-
nem, decollatione martyrii gloriam adeptse sunt. » tione Gregorii, et adventu corporum in monteDlan-
MoLAN. < In monte Rlandinio Gandavi territorii,
: dinio, ut supra. Denique « Fossis, translatio cor-
:

advenlus sanctorum corporum, Wandregisili abba- poris beati Foillani martyris. » Vide quae de boc
tis, Ausberti et Wulfranni archiprajsulum. Tullo habentur in Auctariis xxxi Octobris.

Pridie Non. Die 4.

Moysi propheta3. Apud Anciram Galatiae, natalis sanctorum martyrum trium puerorum Rufini, Silvaniet
Vitalici. Cabilonis, sancti Marcelli martyris, qui a praeside Prisco, cum ad profanum convivium fuisset in-
vitatus, et ejusmodi exsecrans epulas, omnes qui aderant, cur idolis deservirent, libera imprecatione corri-
peret, inaudito crudelitalis genere dcfodi eum cingulo tenus erectum praeses jussit, sicque sanctus Dei mar-
tyr, tertio die in Dei timore et laudibus perseverans, incontaminatum reddidit spiritum. Ipso die, sanctorum
Magni et Casti.

NOTiE.
Puri sunt Praten., Herinien., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Motjsi scribunt Usuardini omnes, licet Romanum C Mohn., p r ophmum ; malocum reliquispro/anum.De
parvum et Adohabeant Moj/sis. In Praten. etMolan. hujusmodi, dixi alibi. Hic
ydolis, Sylvani, tercio et
est Anryram, caeteri simpliciter ut est in textu. In ma-xime observandum quod codex Pratensis, secun-
Greven. est Galacice el Victalici. Herinien. male po- dum Adonein, habeat defodiri, quod tamen innullis
nit Ca/onis, pro Cahilonis. Sic Praten., Greven. et aliis codicibus invenio.

Ex Romano parvo in Adonem, ex hoc in
et Notkerum defluxit Moyscs propheta, de
quo nec
Hieronymiana, nec Reda, nec hujus sequaces memi-
nere. Nempe, ut in praefatione et alibi non semel
diximus, et hic unus est ex propriis Romani parvi
sanctis, quales numeratus Veteris Testamenti pro-
phetas non paucos, plures ex Novo aposlolorum di-
scipulos, tum viros illustres Ensebio-Rufinianos, et
ODSERVATIONES
Usuardum mentione ? Item, cuTpueri dicantur, nullo in Hiero-
nymianis majoris aut minoris aetatis apparente vesti-
gio? Demum,cur a posterioribus Vilalicai nomen in
Vitalici transformatum fuerit? Plura fortasse alia dis-
putanda occurrent, sed haec omnia solvere hujus
loci non est.
Laudata Hieronymiana apographa de Marcello sic
legunt In Gallia civitate Cavathnentium, natalis
:

festa aliqua RomcC propria, quorum juvat lectorem
identidem memorem
reddere, Est etiam in Wandal-
unde acceplus, cum is verosimillime
berto. nescio
Romanum parvum nunquam viderit. Sic legislato-
rem Ilebraeum exornat poeta martyrologus
Legis divinue lalor, susceptor, ei auctor,
Collo(|uio visuque Dei di^nate Irequenli,
Praeceiso priciie luinularis moute, Moyses;
Nulli posl licuit cujus cognoscere bustum.
Eumdem habcnt fontem Ancyrani martyres, sic a
llomano parvonotati Ancyrte,inariyru)n trium pue-
: ])rimum ea complectitur qua3 fugam ejus spectaut
rorum Rufmi, Syloiani, Vilalica\ Ado etiam scri-
psit Vitalica;, plusculis vcrbis usus, sed absque elo-
gio, eadein memorans qu:e rursus a Nostro et Not-
kei'o descripta sunt, hoc solo discriniine. quod ulti-
mum nouien Vitalictc, mutaverint in Vilalici. Noili
hic denuo varii recurrunt. Primo, cur ex majori
classe, ab Hieronymianis ad sepleindecim extensa,
soli tres enumerentur, nulla prorsus sociorum facta
saucti Marcelli martyris. Epternacense, caeteris paulo
contractius, addit tamen tituluin episropi, a quo re-
liqua abstinent, quibus consentiunt xMartyrologi alii,
ut Florus, Rabanus, Ado, Usuardus, Notkerus, Wan-
: D dalbertus, qui hoc ipso die euindem consignant, sola
martyris laurea contenti. Porro Flori, Rabani et
Adonis elogia multum diversa sunt, hoc solo concor-
dantia, quod ab omnibus insolens martyrii geuus
referalur. I)e ca'tero, quaj Florus habet, salis vulga-
ria sunt. Rabanus totus est in narrandis variorum
suppliciorum generibus. Ado aliam viam ingressus,
Lugduno Cabilonem versus, ubi in aiiam carnifici-
nam inciderit. Ex quibus facile conjicias Acta ea-
dem singulos non consuluisse. Quain vero aetatem
ea s:ipianl, hactenus niilii non liquet. Quai vulgala
sunt, a recentioribus discussa, non probantur, nec
in Gregorio Turonensi quidquam reperio, quod iis
illustrandis usui esse possit. CaHerurn ex Adone sua
omnia accepit Noster, rcscissa prima parle, qua
 » :
437 MARTYROLOGirM.
Marcelli fuga Liigduno Cabilonem indicatur. Itapost
Moysen euni celebrat Vandalbertus
Tunc eiiam Cabilon Marcelli sanguine vernat
Magnits et Castiis ab Usuardo appositi sunt, qui
utrum pro Uomanis,an pro Ancyranis, cx codicibus
AUCTARIA.
A.\tuerp.-Maj. textui purosubdit: « Et translatio
reliquiarum sancti Cuthberti epi>copi. » Patet Angli-
cum esse. Vide etiam codicem sequenlem.
RoswEYD.in fineadjungit « Ettranslatio roliquia-
: adhuc advontantibus expositum
rumsancti Giiliiberti episcopi. Itom in HritaniiiiB
finibus. translatio sancti Borini episco|ii ct confes-
soris. Hic primus miranda caiholicic prcTdicationis
constanlia roboralus, paganissimam dudum occi-
dentalium Savonum provinciam intrepidus adiens,
Kinegisium regom ad ChristianiC agnitionis cullu-
ram conversum, cum sua gente regi Ciiristo, sacro
fonte regenerans.post mullosannos in pr.Bdicia urho
sepullus, superiiaDei providentiacoelestibus indiciis
revelatus, ibidem condignis honoribus veneratur.
Romae, Bonifici episcopi, qui fanum Pantheon ec-
clesiam Christi focit. »
PuLSANEx. totum Marcelli elogiumrescindit, cse-
tera salispura sunt.
Antl'erp.,Max.-Lubec., Ughellian., Reg. Suec,
num 130, Antuerp.-Max., Ultrajkct., Leyden.,
Lovanie.n., Alberg. et DANic.omnespuritati proximi
sunt, eo solo defectu laborantes, quod in fine post
Magni et Cnsti, addant Maximi. Vide Observatio-
nes.
Centulen.: « Moysi prophetse, hominis Dei. An-
cira Galacisc, sanctorum Rufini, Silvani, Vitalicae
martyrum. Cabillone, sancti Marcelli martyris.
BauxELLEN. incipit: « Moysi prophet.-eet Icgislato-
ris. Sequitur de Marcello, deinde de Ancyranis,
» rura confessorum atque pontificum, Mauri, Salvini,
satis pure. Ad CasU, addit etiam Maximi. Tum
« Apud Virdunum,sanctorum Mauri el Silvini,poii-
tificum et confessorum. Item, translatio sancti Cud-
berti. » Eodem die in Britannia, translatio sancti Cuthberti,
Hagenoyen. Juvat hicattexere Moysis elogium ex
in hoc codicc plurima sunt.
sacris litteris, qualia
Sic habet « Moysi prophetae, qui fuit filius Aran
:
P Eodem die, octava sancti Augustini episcopi. »
et Yocabeth, de tribu Levi. Hic fuit submersus in ^
flumine missus, quem invenit filia Pharaonis, et in
filium sibi eum auoptavit, et adultus zelo legis por-
cussit Egyptium,et sablo abscondit, deinde fugilad
Yetro ejus cognatum, et accepit Sophoram filiam il-
lius uxore.m, et genuit duos ex illa filios, scilicet
Gerson et Elyazet. Postea Deum vidit in rubo, ad
cnjus praeceplum rediit in Egyptum cum duobussi-
gnis, scilicet virga mutata in colubrum, et maiiu le-
prosa,ct tunc decem plagas duxit super Egyptum,et
in decima exivit cum omni populo et jumentis de
Egypto por mare Rubrum, ubi Pharao rex cum om-
nibus suis submersns est. Et veniens in desertum,
legem de manu Domini accepit, et facios ojus cor-
nuta ex colloquio Dornini apparuit. Vestimenta sa-
cerdotalia, vasa altaris cum archa ot candelabro ex
praecepto Dominiinstituit. Sacerdotiumsempiternum
Aaron fratri suo et filiis ejus per floricionom virgae
ejus statuit. Dethan, Abyron, et Chore litigantes „
pro sacerdotio el principatu populi, vivos a lcrra ab-
sorberi fecit. In deserto miraula per euin Dominus
ostendit.Contra Amalech, Seon, ct Og regesorando
pugi)a\it, et vicit. Hunc Dominu. sempor dilexit, et
ideo semper eum protexit, et maledicospro eo sorn-
per corripuit. Filiuslsral benodixit, morious in cam-
pestribus .Moab, cujus sepulchrum numquam compa-
ruit, et ossa ejus numquam invonta fuerunt, et a
manu Domini sopultus est. » Vido .Moysis Vilain
beuo longam apud Surium hoc die editarn, in qua
nitidius paulo et distinctius ha^c onmia seducta in-
venies. Sequitur • Item
: Seduno, translatio Theo-
doli, Mauricii et sociorum ejus. » In Ancyrauis et
Marcello salis purus est. Adjungit, Mnximi. Deinde
— MENS. SEPT. 438
A Ilieronymianis desumpti sint, qnis divinet?cum in
ii^apograpliishisanntintienturQuis priinusUsuardo
Maximuiii, do fjno in .\uctariis, adjocorit, .-eque in-
cerlum est Satiirninua eorum potius viderctnr so-
:
cius, Maximo ab iis lonj^^e sojuiicto. Quiihiuid sit,
tex.tus noster vere et simpiiciter Usuardinus est.
« In Vitorbio, sanct.Te Rosae virginis et abbatissa?,
cujus corpus per plura tempora durans adhuc os-
tenditur iiitegrum. » Ipsum vidi anno 1697. cum
patorot. .At Castel-
lanus notat Iranslationom hic rocoli, nafalem vero
osse VII Martii. « Ilem translatio .sanctieBarbaraivir-
ginisde Arecio in Romam. Eodem dio, .sancti Petri
Crisogoni confossoris. An forte Clinjsuloji ? Sed hic
colitur 11 Oecombris. »
Aquicinct. in fine adjectum habot « Et transla-
:
tio reliquiarum sancti Gulhberti episcopi. »
.Matrig.-Cartus.-Ultraject.: « Marcolli martyris
inclyti. Trium puerorum martyrum Rufini, Silvani,
Moysis prophetae. »
et Vitalici.
In Vatican. num. 51)49 deest Moijsis, Marjiii et
Cnsli. Adjiciturautom « Romae, via Salaria, depo-
:
D sitio sancti Bonifacii episcopi. »
Florentin. codices addunt Maximi. Pro Casti,
legunt Festi. « Item,sancti Mauri confessoris. Trans-
lalio sancti Gudberti coiifessoris. »
Luxovien.: « Apud Virdunum, sanctorumconfes-
sorum atque pontificum Mauri, Sylvani et Arato-
ris. » Bruxellex. tantum duos memorat.
Gaudiacen.: « Arvernis, monastcrio Magni loci
adventus reliquiarum sancti Sebastiani, et adventus
corporis beati Ferreoli martyris. »
Editio LuBEco-CoL. in Moysi, Marcello et Ancy-
ranissatis pura, subdit « Apud Virdunum, sancto-
:
: atque Araloris. Ipso dio, sanctorum Magni, Casti et
Maximi martyrum. Treveris, beati PauUconfossoris.
Item Treveris, beati Marcelli episcopi et martyris.
episcopi Lindisfaruensis et confessoris »
Bklin., Maximi. « Et sancti Mauri confessoris.
Gheven.: « Aggoi prophet;e. Treveris, beati Mar-
celli episcopi et marlyris, qui Treverensem simul et
Tungronsem rexit ecclesias. Romae, depositio sancti
Bonifacii episcopi. Virduni, translatio sanctorum
coniessorum atque pontificum, etc. Treveris, beati
Pauli confessoris. In Anglia, commemoratio sancti
Birini episcopi Dorcacensis et confessoris. Eodem
die, translatio sancti Cuthberti episcopi Lindisfar-
nensis et confessoris. Ilem, canonizatio sancli Suic-
berti episcopi VerdiMisis et confossoris. In Titano
monto, sancli Marini I^ovitae et confessoris, qui cum
esset dolandorum lapidum peritus, et a Diocleliano
conductus,de laboribns suis pauperibus large subvc-
niebat,Christianos quo(|uo,ob Cliristi fi li'm in opore
prefegravatos, adju^abal. Poslea voro Romani Ponti-
ficis jussu diaconus nrdinalus, quievit in pace. In
Hibernia, Vullani abbatis. Musoi piesbyleri .Massi-
liensis el confessoris. lii Africa,SimplicioIa; virginis,
ot Galla' malris ojus. ik)Sa3 virginis.Hereiilrudis vir-
ginis. Irmgardis virginis. in iiiajon occlesia Colo-
niensi. Itcm, sanctae Yda-. vidua; nobilis, quae tem-
pore Karoli magiii in Wcstpbalia juxta l,i| piam, de-
curso slalu conjugali, in porticu ecclcsiaj, quam
maritus ejus im|)cnsissuis construxcrat, roclusorium
sibi statuons, in magna sanctitale degens, et
vero viduem se ostendens, quievii in pace. »
.Molan.: « Et .VIaximi,et sancti Mauri confessoris,»
ox RKLiNO.Dein typis minoribus « Irmi^ardlsvirgi-
:
nis, in majori ecclesia Colonionsi. » i)e Clulhorlo et
Ida, ut Greven. supra. Editiones aliaj, de Maximo
ct Mauro, ut prior. « Treveris, sancti Marcelli epi-
scopi etmartyris. In lorritorio Monasterionsi, supra
Lippiam fluvium, deposiliobeatae Idaj viduae magnac
 »

439 USUARDI MONACHI i40

sanctitatis. Tuin, minori charactere

» « Co]onia3,
:
a. sanctorum,licet non sitcanonizata. » Nempe, ob cul-
Irmgardis virginis, in cujus pr.ie-
in niajori ecclesia, tum immemorabilem quo ibi a tot saeculis gaudere
festo, ibidem campanae pulsantur, sicut in praifestis pergit.

Nonis. Die 5.
Romee, beati Victorini martyris, qui sanctitate et miraculis praeclarus, sacerdotium Amiterninaeurbis,
totius populi electione adipiscitur. Inde postmodnm sub imperatoreNervaJussuscst suspendi capitedeor-
sum, in loco ubi putentes el snlphureac emanant aquae, quod cum per triduum pro nomine Christi passus
fuisset, gloriose coronatus, viclor migravit ad Dominum. Item Romae in Portu, natalis sancti Herculani.
Capuae, sanctorum martyrum Qiiinli,Arcontii etDonati. Eodera die [ApHci £oMi/tert,, » in pagoTarvenensi,
pro Eodem diej, sancti Bertini abbatis.

NOTiE.
Vnri snntHerinien., Antiierp.-Max., Liibec, Mtine- UUraject., Leyden., Lovanien., Albergen. et Da
Molan. Item Anluerp.-Max.
ral., Belin., Greven. et nicus.

a In Carolino autographo Eodem die sancti Ber-

:
jj tem designatus fuit locus ille his verbis in pago Tar-
tini abbatis:quod cum contra morem nostri esset, venensi. Tunc enim monasterium quod primus rexit,
totum versumdelevit,minutioriqae lilteraniin forma supremam Bertinus imposuit ma-
aut cujus fabricae
instauravit, ut esset spatium, quo locuin, ubi potis- num, aTarvenna aliquot leucis distabat.Nuncautem
simum Bertinus colebatur, designaret. Apposite au- muris Audomaropolis inclusum est. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Antuerp.,Max.-Lubec., Alberg., Danic. et Belin. Pralen. cum duobus solitis asseclis, in fine
cii, etc.
pro adipiscilur legunt est adeptus: omissaque parti- legit In pago Tarveneusi, sancti Bertini abbatis.
:

cula inde, immodiate subjungunt, postmodum, etc. Ast obser\a\'it Castellanus, expuncta in eo codice
Belin. mendosc liabet.(/"< c«)h pt'/ ^ t/t"H»* pro 7»oc/. verba, eodem die, et nova illa, inpago Tarvenensi,
Rursus, pro migravit ad Doniinum.migravit ad Cliri- subiiide inscripta quod a prima manu factum existi-
stum, in quoei consentit Muneiat. Meiida scriptoria mat. Idem habent Ant.-Maj. et Rosweyd. ut in Au-
suiit, Amtti'rniw piitrentes. Heriniaiii pro Herculnni : ctariis refeiemus.
in prima Bellini edilione: Quincii, Arconcii, Acon-

OBSERVATIONES.
De Victorino martyre ita hodie loquitnr Romanum Herco lani. Annuntiatio nostra plane Adoniana est.
parvura Romce, Victorin martnri-^, fratris Spverini,
: Variant Ilieronymiana in Purtuensium martyrum
qui post miram pienitiidinem, Ainitfrnina! urbis epi- numero, aliis quatuor,aliis Ires, aliis binos duntaxal
scopus et marti/r factiis est. Hist)i"iam t.)tain fiisius nuinerantibus. Postreina secutus esl Rabanus at ;

in Adonedescriptam liabes, ubi infiMix lapsus et st!i-
penda prorsiis pcjenitentia, aliaque eo spectanlia de-
narrantur, sed quie omnia aiteri Victorino Saptem-
pedano, Severini fratri, tribuenda censet Baronius,
ut proinde toto hicccelo Roinaniim parvuin et Ado-
nem aberrare iieces.se sit. Eain tamen historiain ex
Adone descrip^it, Surius, eteamdem refert Notkerus.
nostris plerunTpie raiiiiliare est. unuin, aut certe
pnucos, ex majori Ilieronymianoruin nuinero deli-
q berare. Sinceriiis ex iisdem apographis ab Adone
desuinpli sunt Ca/n/a/n, ser\atafermeeorumphrasi.
Usuardus Ailonis \erbis presse insistit ; nescio qua
auctoritateNotkerussociosduosadjunxerit. Rabanus
solum scripsit In Campania, Quinti. Huc spectare
:

Nosler, pro conslanti more suo, ductoren) non dese-
rens, eaex ipso decerpsitquaetexendoelogio aptiora
judicavit, in quo uniiormiler rfferendo, singularem
videscodicum nistrorum Usunrdinortim consensum.
At eniin (piam manifosta est, el vera ea propago,
tam est suspectusfons ipse iinde priinitusemanavit
EgD, rebus nonilnm .salis expensis, non habeo quod
certo statuara. Nutat Castell in.is, Victorinum illum,
qui hodie recoS^ndus est, in pace quievisse, atque
adeo diversum esse ab eo cui apud Amiternenses
martyrii gloria tribuitur. Videat oiiriosus lector no-
polerunt quae de Qiiarto el Quinto ad x Maii ab
Henschenio ilis])utalasunt., quaequenosin Observatio-
nibusibi breviter indicavimus Wandalbertus praeter
Ferreolum et Ferrutionem, de quibus cum Usuardo
egimus xvi Junii, solos duos Capuanos ita cellebral:
DonatasCapua.n pariierque Arconiius ornanl.
Plura dePortuen^^ibuset Capuanis vide in notatio-
nibus Florentinii. Patet hactenus textus noslri puri-
tas et siinplicitas. De Bertino solus inter anliquos
loquitur Florus his verbis Eodem die, depositio
:

tationem Baronii, Adoniserrorem redarguentis.Ilem
Acta sanctorum Nerei et Achillei xii Maii apud nos
cap. 3, ubi Victorinum inveniet, cujus inartyrium
cum hodierno plane convenit; erilque proinde hic
Ficfortrt^/s idem q II cuin Maione et Eutychete coli-
i quaquain verosimile est; quousque autem Bertinus
tur XV Aprilis, ubi videntus Henschenius pag. 374,
nuin. 3. Haec sulficere existimo ut difficullatesindi-
centur, alibi ex integro discutiendeC.
Roraanum parvura secundo loco ponil Roma'
sancti Bertini cinifesioris et monachi, qui in divinis
rebus prudens, et in malis simplex, virlulihus claruit
divinis. Vulgare elogium, quod ferme quibuslibet
q sanctis tribui queat. Hoc vidisse Usuardum. haud-
ad eum vere spectet, supra in Variantibusexplicui-
mus. Vitam Bertini edidit Surius, sod plura apud
Mabilionein collecta invenies sajc. iii Benedict.,
: parte i, a pag. 104 ad 169.

AUCTARIA.
Pkaten. et ANTUEiip.-MAjoR: « InpagoTarvenensi, purus est. Pro Ber<»it,in quo textumsequitur,scri-
sancti Bertini abbalis. bit, Libertini.
RoswEYD. idjin plane augmentum habet, sed in Centulen.: « In suburbio Romae, beati Victorini
lcxtu oinnino purus non est. Item pro Tarvenensi martyris. Capuae, sanctoruin inartyruin Quinti, Ar-
scribit Tarvenensi. El in fmo adjicit « Ilein sancti
: contii,et Doiiati. Ipso die, sanctorum Magiii et Casti.
Apri confe-isoris.» Si Tullensis est, colitur xv Sept. Romac, sancti llerculiani martyris. In territorio Mo-
PuLSANEN.: « Romae, beati Victorini martyris. » rinorum, sancti Bertini abbatis, niagna; sanctitatis
Deesttolum elogiuin. In Herculanoet Capuanis satis et innocentiae viri. »
 »

441 MARTYROLOGIUM. — MENS. SEPT. 442

Bruxellen. • Roma' in «iirhiubano, natale beati

: A abbatis et confessoris. Eodem die, natale heati Ge*
Victorini episcopi et martyris. Qui sanctitate et iiii- nebaldi episcopi Laudunensis et confessoris, de quo
racuiis pripclarns, suminuin sacerJotiuiii .\iiiiterniiuo legitur in gestis heali Remigii Remensis episcopi. »

urbis, totius populi electione adeptus. sub iinpera- GuEVEN. Sanctus Bertinus, in territorio Con-
: «

toreNer\a apud euin locuin qui.Cotilias appellatur, stantiensi ortus, patria relicta, ad sanctum Audo-
ubi puteiiles aiiuae et sulphureie einanant, in ipsis marum compatriolam suum, Taruanensem episco-
capiledeorsuin jussus esl su-;pendi. Quod cuinpertri- piim,cuin aliis duohus veiiieiis, et ab eo in opusDei
diium fieret, glorios6 coronalus, victor migravit ad missus, vita et signis gloriosus quievit. In Alexan-
Doininum. » In Herculano et Capuanis, purus est. dria, et Saturnini. In Galliiscivitate Voson-
Nympii
« Ipso die, deposilio heati Bertini ahbalis et con- tionensi, inventio l)eatoruin martyrum Fereoli et
fessoris. » Ferrutionis, a beato Amano. temp)re Juliani impe-
« Gedeonis prophet<ieet jndi-
H.\GE.N0VE.\. incipit : Ubi operante Doinino, inuliae virtutes fiunt.»
ratoris.
cis Israel.Hic Gedeon fuit Joas, de familia Ezri,de Huc hodiernus Wandalherti versiculus, qui
respicil
tribu Man.Tsse. Hicfuit salutatus ab angelo et \iro- primo loco ponitur:
rum fortissimus nuncupatus. Cui Gedeon super pe- Nonis Ferreolus cuin Fcrrutione refulget.
tram carnes oblulit ad edendum. Iste ab ara Baal
destructa, dictus Jerobaal. Hic susceplo in vellere «In Promia.Agigulphi, ahbatis, martyris cum aliis.»
suo sigiio, cuni irecentis viris, » etc.j quae ex ipsa Vide die pr.ecedenti. « In Campmia, Quintini epi-
historia sacra satis nota sunt. Sequilur: • In Lau- scopi et confessoris. Apud Coloniam Agrippinam, in
sana, Genebaudi episcopi et confessoris.» In Victo- B ecclesia heati Clementis, transiatio sancti Cunihersi,
rino, Herculano et Capuanis martyribus, satis purus ejusdem urbis episcopi et confessoris. Eodem die,
est. In line: « In Ytalia, sancti Bertini abhatis. » deposilio beati Genebaldi episcopi Laudunensis et
Tnde Italiam huc induxerit, aliis divinanduin re- confessoris, de quo in geslis saucti Rcmigii legitur.
linquo. Ipso die, inventio sancti Taurini. Victorini confes-
M.\tric.-C.\rtus.-Ultr.\ject. « Victoriniepiscopi : soris. Qui cum Romae oh sapientiam, slatuara in foro
etmartyris. Bertiniahbatis, cujus solemne monasle- Trajani meruisset, in senectute, Christi fidei se tra-
rium exstat juxta S. Audomarum. » dens, quievit in pace. Trecas civitate, commeinora-
Glu.\i.\cen. et CoDEX D. du Chev.\l, signatus C : tio saiictorum Savinae virginis, et Saviniaiii inaity-
•Coenobio Cluniaco, heati Marcelli papae et mar- ris, fratris ojus. > Quid hic facit ea conjanctio ? De
lyris gloriosa ah Arvernis exceptio, miraculorum hocenim Usuardus xxix Januarii, de illa xxix Au-
laude populorumque frequenlia non mediocriler ii- gusti inemoriam egit.
iustris. » MoL.\N.: « Almi Patris nostri et confessoris depo-
Regi.n.e Suec. sign. 428 « Civitate Sais, sancti
: sitio, in pago Tervanensi, monasterio dicto Silhiu,
Godegranni episcopi et martyris. » Vide dicta supe- qui viia et miraculis insignis, anno ab Incarnatione
rius ad iii Septeiuhris. Domini dcxcvui, migravit ad Dominum. Ubi duin
In Vatican. sub num. o949deest Victorini et Ber- diescaniculares nnein faciunt, sicut venerabilis Gre-
tini. gorius Turonensis episcopus scribit, fine ult:mae.
Florentin. « In monasterio Pulsanensi. dioece-
: diei, mutati sunt viri sancti invicti labores,quoniam
sis Sipontinae, juxta Manfredoiiiam, deposilio sancti G diem clausil ullimum, in regeneratione viva, diem
Jijrdani ahbatis dicti monasterii.» Miruin in proprio accepit perpeluum, Jesuin Christuin Domiiuim no-
illius cffinobii Martyrologio, tolies a nobis citato, strum. Lauduno Clavato, sancti Genehaldi episcopi
nullam Jordani illius memoriain fieri. et confessoris, etsnnclae Prube virginis.» Dein typis
BuiiDEG.\L. : « Burdegalae, Iiuiocenliae virginis. » minoribus: In Galliis civitate Vesontionensi, in-
«

« Apud Bur^Mindiam.pago Matiscensi,

C.\UDi.\CEN. : veniio beatoruin martyruin Ferreoli et Ferrutio-
coenohio Cluniaco, heati .Maicelli papae et marty- nis, • etc, ut supra in Gheveno. « In Campania,
ris gloriosa ab Arvernis exceplio, » etc, utsupra in Quintini episcopi et confessoris. Victorini confesso-
Clu.^ji.^censi. ris. Qui cuiii Roinne oh sapienliain suain, statuam,
Editio LuBECo-CoL. « Apud Coloniam .•
Agrippi- ctc, etiaiii ulhabel Greven. In edilionibus posterio-
naui, in ecclesia beati Clementis, translatio sancti lihus, in iine hiitir, eodeiii, el sancti Bertiai, aliis
Cuniberti archiepiscopi Agrippinensium et confesso- litteris inseritur; « In pago Tervanensi, monasterio
ris. Romie in suburhio, heati Viclorini presbyteri et dicto Sithiu.» Deinde, «almi Patris, • etc. « Lau-
martyris. Qiii sanctitatft et miracuiis pr.eclarus, sa- duno Clavato, sancli Genebaldi opiscopi et confesso-
cerdoiium Amicerrim.e [.\miterninaej urbis, tolius ris. El sanctae Probae virgiiiis. In Galliis, civitale Vc-
populi electione est adeptus. Deinde ah Aureliano sontioMum, invenlio beatoruin martyram Ferreoli,«
judice cum aliis Uei ser\ is Eulice el Marone (ex Actis etc, ulsupra. Demuin ininori charactere « Eodem :

SS. Nerei et Achillei) relegatus, sexagesimo miliurio die, sanctorum mariyruin, Eudoxi, qui et Marianus,
ah Crhe, via Salaria. Inde postmodum suh impera- Romuii, Zenonis, et Macarii, qui sub Trajano mar-
tore Nerva, jiissus est suspendi, » etc, pure In :
D tyrescoronanlur.» Videannuntiationem Roraani rno-
Herculano et Capuanis purus est. Tum: « Apud Flan- derni, et appositam Castellani notulara.
drias, rnonasterio Sithino, depositio sancti Bertini

VIII Idus. Die 6.

Zachariae prophetie, qui de Chaldea senex in patriam reversus, juxta Aggeum prophetam jacet conditus.
In Africa, heatorum confessorum et episcoporum, Donaliani, PresiJii. Mansueli, Germani, Fuscoli, qui pro
assertione catholicae veriiatis dirissime caesi et exilio eliminati sunt. Inter quos etiara episcopus, nomine
Letus, strenuus atque doctissimus vir, post diulurnos carceris squalores, incendio concrematus est. Item
Cappadociae urhe Reaten, sancli Cottidi diaconi. [Bouillarl. add. in margine :
• Senones, sanctorum ger-
manoru.Ti Sanctiani et Beat«, et sancti Augustini episcopi.]

NOTyE.
Ex Praten., Herinien., Antuerp.-Major., Munerat., Grecen. et Molan.

' Non e margine in textum irrepsit haec comme- num in margine legitur et (|uidein superiori. Bouil-
moratio Senones sanclorum Germnnorum, etc, ut
: lart.
ex ambiguis indiciis conjecit Sollerius sed etiam :
 : ,

443 USUARDI MONACHI 444

VABIANTES LECTIONES.
In nostro apographo Pratensi scribitur Zacaricc. A in Antuerp.-Maj. Donatii. liem. in hoc ascert/one pro
Ilerinien., Antuerpien.-Maj. etGreven. hahenl Cal assertione.Denique in eodem post concrematus deest
dea, melius ex aliis, ut est in textu. Anluerp.-Maj. esl. De Cappadocice alibi diximus. Greven. et Molan.
omisit particulam de, quse immediale praecedit. Idcm sic legunt llem apud Cappadocioe urbem Reaten,
;

]egit Aggeam MuuersLt., Agenm; optime Molan.,

; sancti Coctidi diaconi. Alii cum textn, nisi quod Mu-
Aggceum sed nos reliquos codices sequimur. Rursus
: ncrat. scribit Cotidi. Slrennuus in Molano, mendum
Antuerp.-Maj. scribit confessonm episcoporum typograpliicumest bene scribit Prasidii, el Lwtus,
:

omissa conjunctione et. In Munerat. est Donaciani, sed nos cum caeteris sirapliciter.

OBSERVATIONES.
Zacharice propketw hisce iisdem plane verbis me- fal'or, ex Victoris Vitensis Ilistoria persecntionis
mineriint Bedn, Rabanus, Romanuiii parvuin, Ado Africanajl. ii siib finem. Adonis verba ferme omnia

et Nolkerus. Noster, ut ante non semel diximus, transumpsitNolkerus,contractior Usuardus nonnuHa

Veteris Testamenti Patribus, quos in antiquioribus exclnsit, quae in Auctnriissupplebunlur. Restat an-
nudo nomine ornatos reperit, sa;pius propriiim ali- nuntialio ullima, Romano parvo et Adoni incognita,
quid adjungit, ut de Zacharia factum, ex laterculo qiiae ex solis Hieronymianis alj Usuardo translata est.
nostro manifestura est. Soium ipsura hodie canit In ipsis ita ferme legitur: In territorio Cappadocice,
Wandalbertus ciintale Reaten, natalis sancti Quottidi cum sociis

Vates Zacharias octavas oblinet Idus.

suis. Variant apographa in urbis nomine. Rabanus
legit In territorio Capadocice, civitate Ructensi, na-
:

Sequilur in Romano parvo Et Onesiphori, : Pauli tale sancti Cuttidi, addens praeterea, Eugenii episcopi
disciputi; Ado legit, discip^di apostolorum ; elogii et sociorum ejus. Nosler, recepto more, ut saepius
vice inter Festivitatesapostolorura ea omnia descri- B dixi, socios negligens, solum QKottidum vel Quotti-
bens, quae Paiilus memorat. (II Tm. i) Dct miscri- : dium memorat, quem ex communi codicum noslro-
cordiam Dominus, etc. Notkerus non ha3C ex Adone, rum scribendi ratione Cotlidum nominavimus.
sed sola Martyrologii ejus verba desumpsit. Interim Porro de praefaiaurbe multa disquirit Fiorentinius.
certura est Onesiphorum a.h Usuardo prstermissum ;
Utruin autem Reate, Reaten, Readden, Seriate, Te-
causam divinet qui potest. Illustriuin Africanoruin riate, vel hujusmodi aliaaut ei affinis in Cappadocia
praesulum, in Wandalicasub Ilunnerico persecutione reperiri possit, cui Cottidus noster vere tribuatur,
passorum classis, breviter a laudato Romano parvo alibi ex professo examinabitur. Ostendimus unde
describitur et confessonm Donatiani et sociorum.
: priraos, undeultimumhuncsanctumacceperit Usuar-
Adonis narratio paulo diffusior est, in qua singulo- dus, acproinde, exconsensu codicuin, manet textus
rum confessorura nomino exprimuntur, sumpta, ni ejus primigenia et defaecata siraplicilas.

AUCTARIA.
Praten. inter puros numeratus est, taraetsi in diocesi, monasterii in Fautibus, depositio sancti
textu, penultimo loco, in antigrapho nostro haec Magni, vel Magnoaldi abbatis. Hic quondara erat
habeantur « Senonis, sanctorum germanorum San-
: diaconus beati Galli abbatis. Iste viginti quinque
ctiani et Beatae, ct sancti Augustini episcopi. » Nara annis, laudabiliter sacerdotio functus est, in quibus
cuin haec a Sirmondo vel Cortasio subvirgulatasiiit, etiara miraculis claruit, multos ad fidem conver-
indicium est ex raargine in textura irrepsisse. tens.Isti per ursum silvestrem venae fcrri monstratae
RoswEYD. satis purus est, sed omittit annuntia- Q sunt. Huic etiam ursi ibi morantes, quoque boves
tionem ultimam. domesticae [serviebant]. Post haec beatus Magnus
PuLSANEN. omnia recte habet usque ad Fuscoli, obiit in pace. »
sed, ut codex ille jara passira in pluribus deficit^ Aquicinct. in fine « Item, sancti Ilumberti con- :

hic etiam omisit reliqua. fessoris. Romae, Eleutheri episcopi. » De Humberto,

Antuerp., Max.-Lubec. et Ughellian. textui ad- videatur Surius.
jungunt: « Rom^, Eleutherii episcopi. » In Ro- Mathic.-Cartus.-Ultraject. « Huberti presby- :

mano agitur de Eleutherioabbate, servo Dei; vide- teri et confessoris [additur in margine, alias Huin-
sis notulam Castellani. berti] Zachariae prophetae. Donatiani, JPraesidii cum
LovANiEN. in textu satis purus, subdit in fine ceteris. » :

« Eodem die, natale sancti Magni confessoris. » CooEX D. duCheval sign. C « Romae, Eleutherii :

Vide Surium et elogia inferius. episcopi. » Vide quiB supra notavimus.

ANTUE«P.-MAX.,ULTRAJECT.,LEYDEN.,ALBERr,EN.Ct In Vatican. num. 59't9. desunt Zacharics eX Cot-
Danic. idem habent auginenlum sed praetereapost, tidi. Adjicitur
; « Apud Iconium, sancti Onesiphori, :

Fuscoli, textui inserunt « Qui persecutione Wan-

: discipuli beati Pauli apostoli. »
dalica, jussu Ilunerici regis Aiiani, pro assertione Florentin. « Romae, saiicti Eleutherii episcopi. :

Gatholicae, » etc. Passio sancti Potiti martyris. »

Centulen. Obitus Zachariae prophetae. Eodem
: «
die, sancti Onesifori, dc quo sanctus Paulus, laudis
plenara mentionem facit. Apud Africam, sanctorum
confessorum et episcoporum Donatiani, Pn^sidi,
Mansueti, Germani, l-^isculi, qui persccutioneWan-
dalica, terminum hujus vilae susceperunt. .
Bhuxellen. secundo loco «Et natale beati One-:
siphori apostolorura discipuli. » InAfricanis. siinilis
cst Antuerp.-Max., etc. « Capadociae apud urbem
Reathen, sancti Coytide dyaconi. Eodem die, sancti
Magni confessoris. Itcin, sancloruin Donati et Eleu-
therii episcoporum. »
Editio Lubeco-Col. in Zacharia purus, ita prose-
quitur: « In Africa, sanctorum confessoruin et epi-
]j scoporum Domiciani, Presidii, Mansueti, Germani,
Fustoli. Qui perseculione Wandalica, jussu Hunerici
regis Arriani, pro assertione Catholicai veritatis, du-
rissimi fustibus caesi, exilio eliininati sunt. Inter
quos etiam quidam episcopus, etc. Ad Fauces, natale
sancti Magni confessoris, qui in iiiiraculis clarus
habetiir, discipuli beati Columbani. Capadocisapud
urbem Realensem, sancti Cottidi diaconi et confes-
soris. In Asia, sancti Onesiphori apostolorum disci-
puli. »

Hagenoyen. hic rursus longa historia prophetica, Belin. penuUimo loco inserit « Romae, sancti :

ut hiiic codici familiare esse non semel monuimus. Eleutherii episcopi. . Vide superius.
In Africanis, eadem habet quue Antueup.-Max., elc, Gkeven. «ZachariaB, filii Jojada?, seu Barachiaj.
:

supra. Tum « Itera Romae, sancti Eleulherii epi-

:
Qui cuin praevaricationein regis et populi argueret,
scopi.» In ultima fere purus est.Cui in fine subjungit, illi niiserunt lapides et interfecerunt euiu in atrio
quae hic describenda duxiinus « Item Augustensi : domus DorainijII Paralip.xxiv.Eodemdie, seoundum
 : ;

Uo MARTVROLOGIUM. MENS. SEPT. 446

Adoncm. natalis beati Onesiphori apostolornm disci- A apostolorum discipuli, de qao ait apostolus Dei :

puli. Romae, sancti Elentlierii episcopi. In Hibernia, miseiicordiam Deus Onesiphori domui. » Sequitur
Mastulini episcopi. .Metis, sancti Gundulplii ejiiscopi minoribns typis « Quia s?epe me rofrii,'eravit,et ca-
:

el confessoris. Maniertini abbnlis inonastorii sancti thonam moam non ernbuit, sod cuiii Roiiiam vonis-
Germani Antisiodoronsis ct confossoris. Ad Faucc-s, sot, solicite me qua3si\itel invenit. Et(|uanta Ephesi
sancli Maj;ni, qui ct .Majrnoaldus, discipuli sancli Co- mi!iislravit,tu melius nosti. » Yide Adonem in Fosli-
lumbani abbatis. llumberti confossoris. Eloutliorii vitatibus aposlolorum. Ueiiide « Mameitini abbatis :

abbatis ct confessoris, mir.v simplicilatis et compnn- monasterii sancli Gormani Antisiodorensis et con-
ctionis viri. l)c quo beatr.s Giegorius iii Uialog. inler fossoris. EloiUherii abbalis ct confessoris, inirae
alia refert, quia sibi infirmo \irtutem abstinendi, et simplicitatis et compunctionis viri, de quo beatus
mortno cuidam, orationc el lachrimis vilam impo- Gregoiins iii Uialo,i,'or. intor alia refert, quod sibi in-
travit. • lirmo virtuloiii abslineiidi, et iiiortuo cuidam ora-
MoLA.N. Post coucrematus esl , aliis litteris cx tione et lacrymis vitain impetravit. » In edilionibus
Adone textui inserit : « Tunc etiam
episcopis, qnasi aliis toxtni etiam insoritur Adonis claiisula. Ue
ad concilium convocatis (^arthagine, una dic uni- .Magno babont, ut supra. « Et natale beati Onesi-
versae AfriceE ecclesias clausit Iluncricus rex Arria- piiori apostolorum discipuli, » usquo ad Onci^iphori
nus, uni\ersamque subsianliam episcoporuin, suis domiii. « Eodem dio, translatio corporis bcatissimi
episcopis condonavit. » In line superaddit « Et : confessorisChristi,IIuniborti, virtutibus et miraculis
natale sancti Humberti confessoris Christi. Eodem clari. Uie soxta, commomoratio miraculi facli archi-
die ad Fauces, sancti Magni confessoris. Roms, B stratego Michaele, in Colassis, sive in Chonis. »
sancti Eleutherii papae. Et natale beati Onesiphori

VII Idus. Die 7.

Apud Nicomediam, natalis beatissimi Joannis martyris. Hic nimio calore fidei ignitus, librum in quo
continebantur crudelia edicta adversus Christianos, injecla manu delraxit, ac discerpsit, cumque hoc rela-
tum Maximiano Auguslis, in cadem urbe constitutis, nimia crudelitate
esset Diocletiano et sa^vientes, omnia

suppliciorum genera Jusserunt expendi in eum, quae vir nobilissimus cum tanta alacrilate vultus acspiritus
pertulit, ut nec tristis quidem pro his videri potuisset. Civitate Aurelianis, depositio sancli Evurtii confes-
soris, qui ut gesta testantur, primo sanctae Roniana! Ecclesiae subdiaconus, dein divino munere per coluni-

bim est designatus pontifex pra^fata^ urbis. In terrilorio Augustudunensi, sancta? Regina virginis, quae sub
proconsule Olibrio, equulei, carceris ac lampadarum perpessa supplicia, tandem capitali sententia finiri est
jussa. Item in territorio Parisiacensi, sancti Chlodoaldi presbyteri % tara generis quain mentis nobilitate

conspicui.

NOTiE.
Sumitnr ex Praten., Antuerp.-Majore, Rosiveyd., Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden., Albercjen. et
Antuerp., Max.-Lubec, Greven. el Molan. Accedunt, Danicus.

» In Carolino autographo, sancti Chlodoaldi pre- C migenium admittere volebat : nam id elogii additum
x\on dehuil Sollerius hac in rc
shijleri et coufeasoris. ab Usuardo fuit. Bouillaut.
Pratensern codicem suis anteferre, qui nihil nisi pri-

VARIANTES LECTIONES.
Scribo discerpsit cum Praten., Horinien., An- qui in antiquis doest. In Greven. pro dein ost dehinc.
tuerp., Max.-Lubec. Greven. Et ita sensusexigit,
et Lego Aur/ustudunensi ; ex antiquiorum more, alii
licet Antuerp.-Maj., Rosweyd., Molan. et pleri(]ue hahent Auijustudinensi Molan., Augustodunensi
,

alii habeant desrerpsit. Antuerp.-Maj. el Roswoyd. pessime Greven Anderiaoensi. Rosweyd., ponit
,

ilalegunt, cum tanta alacritate vultus ac spe, ut abre- eonsulc Olibrio alii ut est in textu. Sed Antuerp.-
;

viatio illa potius specie quain spiritus esse videatur. Maj. et Molaii., lampadum; AnXneTp. (iniri jussa
Evurlii ex .\urelianensium usu habent fere omnes. est ; Max.-Lubec.,,/Mssffl esi2JM/u'ri Rosweyd., vilam ;

Excipe Rosweydnm qui Evorcii, Greven. Evurcii, finire. Reliqui, Chlodouldi, ut anli(juiores habent,
Molaii. £i"or((i.Postremi duo,cum .\ntiierp. et Max.- non ut Rosweyd. Cloalai, vel ut alii, Clodoaldi.
Lubec, ac recentioribus, adjiciunt titukuu episcapi, Ileiu Rosweyd. pro conspicui substituit perspicui.

OBSERVATIONES
Prima inclyti qui apud Lactantium de
martijris D magisque adeo in Iioc Rosweydo asscntior, quod
Mortibus pcrsecutorum et apud Eiisebiuin anony- iXotkerus, dcscriptor Adoiiisperpetuus, caeteros quo-
mus prima, inquam, ejiis sub /oan»a'.s nomine
est, que "
'"
jirictorniittat.
'

memoria Romano parvo dcbelur, in quo Iioc die, pro
ejus arbitrio electo, sic logitur .loannis martijris,
:
qui Xicomedice sub Diocleliano libriim iuiqua: leijis
minutatimdiscerpsil. Fusius ex Rufino lib. viii, toto
cap. 5, rein gestam prosequitur .\do, a f[uo elogium
suum Noster accopit, el .Xotkerus eliam contraxil.
Nomen aliud suggerit Castellanus et agonein circa
xxiv Februarii aiini ;30;{ verosimillime consumma-
tum pronuntiat. .\on imnrobabiliter conjoclat Pape-
brochius G^^orgio ascribi posse (|u;e hic .loanni
nostro tribuuntur, ut videsis in Cominent. pr.'Bvio ad
ActaS.Georgii xxiii Aprilis, § 'i.Alii alitor sentiunt,
ut Baluziusapnd Ruinartium inter Selecla pag. ,319,
in nolis. Atque de hoc soIj Joanne agere videtur
Ado, quidquid et alios Ires ei supponat .Mosandcr
Evurlius .\urelianensis, in Hieronymianis Evotus,
ab aliis ['Joortius, Euritius et fUmirtius nominatus,
sed ex propria ojus subsciiptione dicendus, Eorlius,
a Floro celebratur longo encoinio, ex iis procul du-
bio .\clis (losiiin[)to ([uai pridom a variis edita, a
re(;entioribus ut niinimum interpolata esse censen-
tur. Eadem et Rabanum et Usuardum pr?e oculis
habuisse necesse ex quibus propria singuli de-
est,
cerpsorint. Augustodunensis Reijina a Rabano eliam
memoratur, sed solo fero nomine ornata, licet gesla
c)us citentur. Ea a Pelro et a Mombritio edita, a
Surio contenipta videntnr, et ab aliis pro mera
fictione tanquam ex consimilibus Actisconsarcinata,
traducuntur: de quibns nos haclenus nihil stalui-
inus. CiEterum cx hujuscemodi .\ctis eductum cst
 447
Usuardi nostri elogium, quod vere ei tribuendum
esse codices omnes evincuiit. S. Clodoaldi confcsso-
ris scribit Beda Rabanus, Chlodoaldi; accessiones
; logium Franco-Galliae translatum existimo
Hieronymianae, Chlonevaudi et Clodoaldi Aimonus,
teste Casteilano, Fhidualdi. Utcunque scripseris,
idem intpliigitur esse Clilodovaei regis nepos, Chlo-
domiri filius, ex impia fralrum per patruos nece
feliciler servatus. Vide auctores qui de eo scribunt,
a Baronio citatos, a nobis suo tempore cum Actis a
Herinien., tolo textu purissimus, in fine pro-
prium subjicit: « Eodem die, beati Viveentii [vult
dicere Vivenlii] Remorum arcliiepiscopi. »
PuLSANEN. purus cst usque ad expendi in euni. Se-
quitur immediate « In territorio Augustodunensi,
: Sequilur de Regina, etiam brevius.
sanclae Reginae virginis. » Hicsistit.
MuNERAT. textui puro, phrasi sibi propria, subdit
de Clodoaldo " De cujus corpus requiescit in eccle-
: rex Hunnorum cum sociis suis interfecit. Cathalau-
sia beati Clodoaldi prope Parisius. »
LovANiEN. deficit in elogiis Eortii Aurelianensis
et Reginae Augustodunensis
Centulen. « Apud Nicomediam,
: beati Joannis
martyris, sub Diocletiano. Apnd Alesiam, quaeolim
fortissima civitas fuerat, sed a Julio Caesare est de-
structa, sanctae Reginae virginis, quae sub Olybrio
praeside, pro fideplurima sustinens- finita est. Au-
relianis, sancti Evurtii episcopi et confessoris.
Parisius, sancti Clodoaldi presbyteri et confes-
soris. " regimen praefatae Ecclesiae assumplus, praeter cetera
Bruxellen.incipit « Apud Galjias, civitate Au-
: slupenda opera, magno zelo animarum aemulabatur
relianis, deposilio sancti Evorcii episcopi et con-
fessoris Qui, » etc. Sequitur « Eodem die, sancto-
rum martyrum Felicis, Lucae,
Laderis et Dativi. Qui sub Dfcio graviter fustibus
caesi, deinde compedibus vincli. et ad fodienda me-
agonem consummaverunt martyrii.»
talla deputati,
Vide de hisUsuardum distinctius loquentem x Sep-
tembris. In Joanne, Regina et Clodonldo salis purus
est. Infine: « Item, deposirio sanclae Magdalberta^
virginis, quae Leodii quiescit, filiae scilicet sanctaj
iEaldetrudis, et beatie Gndilae neptis • Recentiori
calamo altexuit El sancli Clodoaldi, etc, quasi
:
alius esset a superiori.
Hagenoyen. in Joanne satis purns, subdit de Re-
: die, B. Vincontii
gina, etiam .saiis bene. Tum « In pago Lausanensi, :
sanctae Wlpeclae virginis. Item translaiio sanctae
Anastasiae. Iiem, sanctae Madelljertae virginis. » Re-
liqua textus pura sunt.
Daveron. scribit, Sancti Chlodoaldi presbyteri,
« tia inadversis velut in prosperis laetus, fidelem po-
tam geritis, quam inentis, » etc.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Reginae virginis
et martyris. Madelbergis virginis Nemorii [aUiscri-
bunt, Memoriijcum sociis. Joannis martyris inclyti.
Evortii episcopi et confessoris. »
Camberien. S. Mariae « Civitafe Augustae, patri;e
: clamaret. Quo facto, virDei Diclivennae oratorium
Sabaudiae, depositio corporis sancli Grati ejusdem
urbis episcopi. »
In Vatican. n. 5949. deest Evortiiel Regince.
Florentin. « Natale sanclorum martyrum
: De-
siderii el Januarii. » Vide Greven.
Bizunticen. « Catalancis [pro Catalaunis] sancti
:
Alpini episcopi et confessoris, cujus laudabilem vir-
tutem clarissima miracula testantur. »
Remens. SS. Timoth. el Apoll. « Calalaunis, san-
cti Alpini episcopi et confessoris. »
Editio LuBEco-CoL., in Joanne satis pura, de Eor-
lio inserit : episcopi et confessoris,
Rursus in Regina, pura
de Clodoaldo, sic scribit
; :
« In territorio Parisiensi, vico Novigenti, sancli Clo-
dowaldi presbiteri et confessoris, filii regis Franciae
Clodomeri,tam generis, » etc. Tum « In territorio
Trecassino, beati Nemorii martyris, et diaconi glo-
riosi Lupi praesulis, quem Altila rex Hunnorum cum
sociis interfecit. Cathalaunis, depositio sancti Alpini
confessoris,discipuIi supradicti sancti Lupi episcopi,
ut ex meritis discipulorum pateat, quantae sanctita-
USUARDI MONACHI 448
A Mabilione aliisque editis conforendos. Usuardo elo-
gium paucis mulla ciimpleclitur, ex quo in Hagio-
certe :
;
Usuardinum esse, aeque ac caetera hodie tradita,
minime dubitamium videtur. Secundam et quartam
annunliationem nostram sic versibus suis copulavit
Wandalbertus.
Atitistes spptenas servat Evortius, alcjue
Regali insijjTiis Clodoaldus slirpe sacerdos.
AUCTARIA.
tis magister exstilerit. Eodein die, beatae Magdel-
bertae virginis. »
Bei.in. in Joanne et Eortio satis purus est. Pro
Clodoaldi habet Dodaldi, cujus elogium rescindit.
f Gkeven. «In territorioTrecassino, beatiMemorii
:
marlyris, diaconi sancti Lupi episcopi, quem Attila
nis, sancti Alpini confessoris, discipuli ejusdem
beati Lupi, unde ex meritis discipulorum licet aesti-
mare sanctitalem magistri. In Carnpaniaapud Bene-
g ventum, sanctorum Innocentii, Januarii, Festi. In
Aquileia, Anastasii martyris, qui fullonum compsi-
tor erat. Vincentii [vult dicere Viventii] archiepi-
scopi Remensis et confessoris. Ipso die, dignae et
sanctae memoriae Stephani episcopi Diensis, ordinis
Carthusiensis, magnae snnctitatis et clarissimi in
miraculis viri. Qui ex priore domus Portarum, ad
salutem. Unde cum populum dura3 cervicis cerneret,
: ut eos salubriter terreret, utque scirent quibus ho-
Poliani, Victoris, slibus servissent, fecit apparere, coram omnibus [in
prima est, coram omni populo, in ecclesia congre-
gato] giganteae enormitatis daemones, rursumque
abire [inprima, qui ad nulum ejus iterumabierunt].
Item sanctae memoriae Gorlini episcopi Tullensis et
confessoris, de quo in gestis beati Mansueti dicitur
quod fuent piis et sanctissimis operibus approba-
tus. Civitate Arelatensi, depositio beati Augusla-
Q lis, Magdelbertae virginis. » Alii legnnt Madelberta;.
MoLAN.de Clodoaldo, habet auctarium Munerati:
« virginisEodem
Itein in Leodio, beatae Madelbertae
Remorum archiepiscopi.» Descripsit
ex GiiEVEN. Arelati, sancti Augustalis episcopi. In
: «
civitate Tenremuiidae, beati Hildelvvardi episcopi et
confessoris, qui sub duce Magriptio, primo diversis
torment">rum crucialibus afi^ectiis, sed fidei constan-
puluni ad agnitionem veritalis admonuit, fideinque
:
catholicam constantissime praedicavit. Tandem ipse
Magriplium, opposilo verilatis speculo, ila devicit,
ut rejecto incredulitatis errore, Jesum Chri^tum Dei
Filiuin assereret, et se suosque velle baptizaii ac-
construxil, in qiio post hujus labilis vitae dt^cessum,
glorioso fine quievit. Quo de loco viri Tenremun-
denses veneranda ejus o.ssa, omni virtute famata,
cum suinmo exultationisjubilo, Tenremunde trans-
tulerunt. Item eodein die apud Tenremundam, ad-
Y)
ventus corporis heatae Christianae virginis. In Aqui-
leia natalis sancti Anastasii martyris. Hic fullo fuit,
sed fidei merito in mariyrum numerum annume-
:
ratus est. In territorio Trecassino, beati Nemorii,
archidiaconi gloriosi Lupi praesulis, quem Attila rex
Hunnorum cmn sociis suis inlerfecit. » Editiones
viri sanctissimi. aliae,de Clodoaldo et Hildewardo, ut supra. De Ma-
delberta,additur « Qiui; post amitam Aldegundem,
:
et sororein Aldetrudem, Malbodiense coeiiobium
tertia rexit. » Pro Vincentii recte hic legitur
: Viventii. De Anastasio, Augustali, et Nemorio, ut
supra. Ipso die, depositio sancti Grati confessoris,
«
Augustensis episcopi, mirae sanctitatis ac miraculo-
rum viri. Die septima, sancti martyris Sozantis.
Et praefestum nativitatis sanctissimae Dei genitricis
Mariae. In portu Valencianas, translatio sancti Salvii
 »

U9 MARTYROLOGIUM. — MENS. SEPT. 430

martyris, ac Ancolisniae civitatis episcopi. et Su- A mundani, adventus corporis beatae Christianse vir-
perii discipuliejus. Itein eodeni die apud Tenrce- ginis. »

VI Idus. Die 8.

Nativitas beatissimae Dei genitricis Marise perpetuae virginis. Apnd Nicomediam, nalalis sancti Adriani

martyris, cum aliis viginti tribus, qui oiunes po>t multa supplicia marlyrium crurifragio consummaverunt,
sub Diocletiano Augusto. Ale.xandi.e, saiictorum Ainmonis, Theophili, Neotherii et aliorum viginti duorum.
Item Antiochi.e, Tiiuoihei et Fausti.

NOT^.
Kx. Praten., Herinicn., Antuerp.-Mujore, Antuerp. et Max.-Lubec, Munerat., Belin., Greven et Molan.
VARIANTES LECTIONES.
Inter puros connnmerantnr Anluerpien., Ma\.- bnnt, aliorum viginti dvum
et Greven, secure, ;

Lubec. et Belinus, qai facile cxcludi potfM-ant alioruin nos cum reliquis riginti duorum.
xxii ;

ratione defectus quo lah">raiit; nani ubi codices Aiituerp.-Major mendose ponit Ileni Antiochice, :

antiquiores legunt Naticitas beatixsiniiv D'i qe.ii-

: Timothcei et Faustini; in textu purius. Reliqui
tricis Mariae, perpetuce virqinis. .Anluerp. et Bidiiius errores fere scriptorii sunt, aut antiqui scrihendi
pe petnrv virgini^, et Max.-Lubec. hahet
on)i(tiint modi :Nichoniediam, Dioclitiani, DiocUciani, Amo-
genitrici virginis Mariw. Piaten. et Munerat. scri- nis, Theophuli, Neolherii. etc.

OBSERVATIONES.
Nativitatis sanctne Mari(e matris Domini, vel, Na- B in quo
tale sanctoe Dei genitricis Mari(e, vel utestin lextu,
vel aliis aequivalentihus terminis, a Martyrologis
omnibuscelebratnr.De prima institutionis hiijnsfesti
origine, videndaj Baronii et Florentiiiii Notationes.
Nec minus curiosa sunt q'i?e pag. 1:29 et 130 obser-
vat Fronto ad Kalendarium, in quo, uti et Allatiano,
ac Grego'ii Sacramentario, prajdictae B. M. V. Na-
tivitati Adriani memoriasubjungitur, inThomasiano
exclusa. Cur autem in vetu-;tisis!iio Hieronymiano
Epternacensi oa Nativitas Deipane collocetur \xvii
Kalend. Septembris seu xvi Augusti, conjecturis
quid tantum piaculi occurrat, non video.
Porro quidquid sit dc vero martyrii die, qui nec ex
Actis ipsis satis eruitur, certiim est festivilatem
Adriani hac die solemnius recoli, sive id primae,
sive secundae translalionis, sive basilicae dedica-
tioiiis, sive alia demum causa invahierit. Con-
sulat curiosns lector, de his paulo uberius disputan-
tos Baronium et Florentinium. Acta ejus pluries
edita sunt, ex quibus dillusam narrationem com-
pilavit Ado, strictiorem ex hoc Notkerus, brevissi-
main Noster, sed omni difficultale expeditam, adeo-
que verissimam cum Acta ipsa variis circumstan-
;

non assequor. Festa plura ejusdem beatis^iinae Dei tiis decompta, licet sincera a Baronio, pathetica a
matris liodie inter Festivitates apostoiorum con- Florentinioexistimentur, ab eruditisnonnuliisrevo-
nectit Ado Noster ea phrasi usus est, qnam ex an-
: cenlur in duhium, imo Tilleinontius tomo V, pag.
tiquiorum codicum nostrorum lectione in texlu pr.-e- 818, rotunde asserat, nec probari, nec propugnari
ferendam censuimus. Wandalhertus reliquisMarty- posse (insoutenables). Vide ejus notas cilato tomo a
rologis accinit, hisce versiculis. pag. 641. Nos de iis et loco et tempore judicium
Qii;i Dtus liimianim suscepit Vir^ine formara, nostrum proferemus. Haclenus conveniunt Hierony-
Illustial .<en;i.« ortus df liice M;iria. C miaiia, Beda, Wandalbertus Rahanus, Romanum ,

Mariyr ei Adrianns Roinam tuin s;inguine coiiiit. parvum, Ado, Notkerus et Usuardus. Nalalia huic
-
At vero qui ultimo versu cantatur Adrianus, is etiam diei ab auclore Romani parvi astringilur :

Romae a Wandalherto videtiir attribui, Romam tum Ado nullum determinat Noster ad i Decembris ;

sangnine coniit Nicomediaetamen passimMartyrologi

: distulit, opinor, quia Ado eo die sepultam memorat.
caeteri constanter asserunt et quidem hoc die ple-
; Qui in laterculo supra sequuntur Alexandrini mar-
rique, quorum ejpnchum in Actis nostris ad iv Mar- tyresex Ilieronymianis aNostro accepti videntur, se-
tii inter Praetcrmissos invenies. Ex Hieronymianis lectis proarbilrio trihiisex septem, quos nominatim
pro alterutra parte decidi nihil potest, cum et iv exprimeret. Antiocheni Timotheus et Faustus ex
Martii et viii Septemhris passio vel natalis diserte iisdem fontibusprocedunt, noneodemuhique ordine
ponatur. Estet in Beda, natale sancli Adriani mar- nec eodem modo vocati de quihus omnibus vide
;

tyris cum aliis xxxiii. Caeterum a Baronio argilur Florenlinium. Nostra loctio et vere Usuardina et ex
Ado quod hodie Adriani passionem celebrari &Sinnet, codicum consensu satis clara et probata est.
AUCTARIA.
RoswEVD. majusculis et miniatis litteris sic habet: a clero et populo decantetur. Vide Auclaria die
« Nativitas sanctae Maria; semper virginis. • Et in sequenti.
fine post texlurn adjicit « Frisingi;c, Corbiniani
: Centulen. « Nativitas sanctae Dei genitricis et
:

episcopi etconfess » Vide ejus Vitam apud Surium.
PuLSANEN. satis purus esset nisi careret
annuntiatione.
A.ntuekp.-Max., Leyden. etLovANiEN. Omittunt,
perpetuis. Deiiide post Diocletiano Auguslo, iiise-
runt « Decurrentibus autem aliqnot annis, corpus
:
beati .Adriani Romae translatum est vi Idus Septem-
bris, atque in templo honorahili exornalum. »
ULTRAJECT.,.Ai.nERGEN., Danic., priorihus similes,
praeterea terlio loco inlerjiciunt • Rom.ne,:natale
sancti Sergii pap.-e. Ilic iinenit mirae magnitudinis
portionem Doiiiinic;i; Criicis in sacrario heali Petri,
quffi singulis annis in basilica sancli SaKatoris, quae
appellatur Constanliniana, die Exaltalionis ejus, ab
omni populo osciilatur atque adoratur. Hic slatiiit,
pcrpetuae virginis Mariae, quam Spiritiis sanctus
custodivit, el electam sanctificavit, ut exutero illius
ultima
nasceretur homo Deiis oxcelsus. Alexandri;e, san-
j) ctorum Ammonis, Theophili, Neoterii et aliorum
vigiiiti duoruin. Rom;e, festivitas sancti Adriani
martyris, qui passus fiierat Nicfiomediae ciim aliis
^iginti trihus iv Nonis .Martii. Eodem die PVigisinge,
sancti Corhiniani episcopi et confessoris.
Bhuxellkn. in prima purus, sic pergit: « Romae,
translatio sancli Adriani martyris. Qui apud Nyco-
modiam iv Nonas .Martii cum aliis viginti trihus,
post multa siipplicia, suh Dyoclcsiano Augusto cru-
rifragio martyrium consummaverunt. El post ali-
quol annos, corpus heali Adriani hac die Romae
translatuiii ost. » Reliquasalis pura sunt.
Hagenoye.n. « Nativitas beatae Mariae virginis,
:

nt tempore fractionis Dominici corporis, AgnusDei quac inventa est per quemdam hereinilam, qui audi-
 :

m USUARDI MONAGHI 452

vit omni anno in ista nocte, et non in aliis noctibus,
coelestem et dulceni armoniam ab angelis: landem
quaesivit a Domino, quid boc si^mificarel. Cui re-
sponsum est divinitus, quod beata \irgo Maria (ma-
ter) Domini nostri Jesu Ciirisli nata esset de beata
A habet, ut supra, distinctius exprimens, Agnus Dei,
ter a clero et popuh) decantanduni. Sequitur: « In
civitate Frisinga, natale saiicti Corbiniani episcopi
et confessoris. > In Alexandrinis et Antiochenis satis
pura est. In fine « Apud Nicomediam, translatio
:

Anna, matre sua in terris, et propter hoc gauderet
totus cborus angelorum, et sanctorum in coeiis. Cui
prseceptum est coelitus, ut Roinam pergeret et pajjae
illud indicaret, ut Ecclesia miiitans in terra, gaudc-
ret iilo die cum Ecclesia triumpiiante in cffiiis. Et
sic factum est. Eodem die, translalio sancti
sancti Adriaiii martyris de Constantinopoliad urbein
Romam. Et licet dies passionis ejus celebretur iv
Nonas Marcii, heec tamen dies in Ecciesia celebrior
habetur, quando corpus ipsiusRomae est 'ranslatum
atque in teinplo honorabiliter exornatuin. »
Adriani Greven. «Corbiniani episcopi Frisingensis. Ipso
:

marlyris, quandocorpus ejus Romae translatum est. die, sancti Clodulphi episcopi Metensis, et Dodae ma-
Qui passus erat sub Diocletiano et [inj Nycomedia tris ejus.
» Vide viii Junii.
cum aliis triginta tribus. RonicX, natale beati Sergii MoLAN. Dtodeliano Augusio aliis lilteris textui
papae, » etc, ut Ultraject., etc, supra. In reliquis immiscet « Confractis itaque cruribus, ac pedibus
:

satis purus est. incisis, insuper et beato Adriano incisa manu, oran-
Matrig. - Cartus. -Ultraject « Nativitate . : tes et gratias agentes Deo, spiritum emiserunt.
beatae Mariae virginis. Adriani martyriscum viginti Corpora eorum jussit tyrannus incendi, sed subito
tribus martyribus. » Notatur auteni in margine : factae sunt coruscationes et tonitrua, ac pluvia, et
« Hujus njartyris caput est in Ecclesia sancti Mar- B extinctus est ignis. Tunc Christiani rapientes mar-
tini, cum capite . ancti Esisii martyris, satis soleiu- tyrum reliquias, ascensis navibus, fugerunt Bizan-
niter locatum. » siuin et reverenti honore sepelierunt. Non longo
In Vatican. sub nota num. 5949, deest, Ammonis post tempore beati Adriani corpus et Romam irans-
el sorAorum : Timothei et Fausti. latuin. » Haec ex Adone decerpta sunt. In fine
Remens. SS. Timot. et Apoll. « Remis, natale : subjicit. « In suburbanis Maguntiacensis ecclesiae,
sancti Viventii episcopi et confessoris. » De eo inter sancti Disboti confessoris [lcge potius DisibodiJ.
Auctaria die praecedenti abunde actum est. Et Frisingae, depositio sancti Corbiniani episcopi,
Editio LuBECo-CoL. « Nativitas beatissimae Dei
: cujus vita virtutibus inclyta in Bajoaria cla-
genitricis virginis Mariae, qu.ne gaudium apportavit ruit. » Posterioribus editionibus solum habet :

universo mundo. Ideo summa exultatione gaudeat « Frisingae, depositio sancti Corbiniani episcopi,
terra nostra, Virginis illutrata natali. » De Sergio cujus vita virtutibus, » etc, ut in priina.

V Idus. Die 9.

Apud Nicomediain, passio beatorum martyrum Dorotheiet Gorgonii, qui praesente Diocletiano, cum per-
secutionem quam Christianis inferebat, deteslarentur, jussi sunt primo suspendi et flagris toto eorpore
laniari : exin visceribns pelle nudatis, aceto et sale perfundi, sicque in craticula assari, atque ad ultimum
laqueo necari. Interjecto autem tempore beatus Gorgonius Romam translatus est positusque via Latina. In
Sabinis niiliario ab Urbe tricesimo, sanctorum Jacincti, Alexandri, el Tiburtii. In territorio Taruanensi, *

sancti Autmari episcopi et confessoris. In Scolia, Qaerani abbatis.

NOT^.
Sic habeiit Pralen., Herinien., Antuerp.-Mnjor, G Antuerp.-Max., Ultraject., Legden., Lovanien., Al"
Rosiceyd., Munerat., Belin., Greven. et Molan. Itein bergen. et Danicus.

» Omnium exemplorum, etiam Dervensis, haec sunt scribuntur in Pratensi. Liturae igitur oinnibus exeni-
verba : In territorio Tarvennensi. Litur» tamen in- plisantiquior facta igilur ab auctore. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Post laniari lcgo exin, cum praecipuis codicibus,
quidquid Munerat., Greven. et Molan. habeant
exinde. Male Belin. et, qui et pro nudatis inendose
scribit 7iudati. Non seinel superius recurrit nomen
Hgacinthi, quod ex pluribus elformavimus Hiacinli,
ut modo liabet Praten. Hic scribimus Jacincti cuin
Herinien. , Antuerp.-Maj., Rosweyd., Greven. et
Molan. In Munerato est Jacinii in Belin. Jacinthi , quoinodo etiam videtur voluisse scribere Munerat.
ultimorum sex codicum nsvos non observo. Molan.
pro Alexandri m
prinia editione posuil Alexandrice,
unde, ni fallor, factuin est ut Usuardo id tribuat
Florentinius. Scribo Tarnanensi cuin Herinien. ,
Greven. et Molan. Variant alii, nam in Praten. lc-
gitur Taruennensi, in Antuerp.-Maj., Taruenensi. in
Rosweyd. Taruernensi, in Munerat. Ternanuensi, in
Belini prima editione Daraunensi, inaltera, Terva-
nensi, in Ultrajectino, pessime, Tornacensi. Peto
adhaerenduin Pratensi, sed aliorum nuinerum prae-
tuli. Sic fere omnes legunt Audomari ; sed nos ex
Praten., Herinien. et Greven. reliquimus Aulmari,
In Belini secunda editione et in Molan. omitlitur
titulus sancli. De Scotia alibi saepius. Herinien. po-
suit Queranni, Rosweyd. C/tera«i,ineliu3 cumcaeteris
in textu.

Inter innumeros Nicomedienses
stremas teneiit s;evienlisDiocletiani cubiculaiii Do-
rotheus et Gorgunius, ut apud Eusebium, Ruliiiuin,
Lactantiuin el alios celebratissimi, ila a Roaiano
parvo, Adone, Usuardo et Noikero, non satis oppor-
tune, ul merito pluribus videtur, iioc die collocali,
cum manifeste appareat eos ipsos esse qui ab Hie-
ronymianis cum Migdonio, Petro aliisque pluribus
OBSERV ATIOxNES.
niartyres non po- D silum et notis illustratum inter Acla marlyruin
selecta per Tbeodoricuin Riiinartiuin a pag.'317.
Videsis cliain Tillemontium toino V, a pag. 180,
ubi Dorothei, Pelri et Gorgonii gesta enucleate et
eradite prosequitur. Quid de iis sanctis singulare,
pr;etor Iranslationes, proferant varia, qu» apud nos
exslan, monuinenta, alibiexplicabitur. Beda noster,
tacta pala3Stra, legit hoc die Nalale sancti Gregorii,
;

referuntur xii Martii, quo in Actis de ipsis agitur. vitio, opinor, ainanuensis, nam Gon/o)/i( scribendum
Legendus omnino de Nicomediensi carnilicina Eu- dubitari vix potest, quemadmodum liabet Rabanus,
sebius lib. vin, vei saltem extractum ex eo, propo- ingentem ei sociorum turniam adjiciens, non Nico-
453
mediensiani, sed Romanoruni niartyrum sub Lici-
nio, dislinctis et locis et temporibus. f-.^t et in II. o-
ronymianis hodie solus Gorgonius, est iteni in Wan-
dalberto : Taruennis urbis populumadcuHumconcertitdivinum.
Cji>r^'oniiii? quinas fama iiu rili^juo relentat
RoiDJP qii':iii passuiM nunctiallia poscit adorans
: patet
[('//., vcnciaiis nuiic Gallia piiscii).
An is Xicoinediensis ? Videtiir asserere Daronius,
dubitant Flurentinius et Castellanus, negant alii tu
citatos auctoresconsnU', usqiiediiin eoruiii opinionos
accuratins suo loco a nobis expeiulantur. Ad pr.e-
fixum laterculnm noslrum quod attinet, Adonein so-
lens secutusest Tsuardus, et sensuin cl \erba sim-
Eliciter ex eo describ^ns, .'^olis iis pra?leriiiissis qua3
re\itatem ejus excedebant. Annunlialio proxima
maityrum Sabinensinm tota \erbaliiii ex pricfato
Adone accepta est, paulo brevius a Romano parvo
expressa. Plura de Ihjficintho niemorat Rabanus, at
socios nec noinine appellat. In Hieronvmianis ple-
risque terni sunt eodemque modo retVrunlur quo
hic a nobis consi^Miati. Porro unde Hyacintbuin
diaconum faciat Rabanus, Petrus de Nataiibus epi-
scopum, divinare onmino nequeo. De Aulmavo sive
Herimex. in sed tamen antiqua
niargine alia,
nianu adjecfa, habet Trecassino,
: « In territorio
sancti Memorii inartyris, cum sociis suis. » Recuriit
etiam diebus proxime praecedentibus, nunc sub Ne-
morii, nunc sub Memorii nomine, sed quidquid va-
rient codices, in Romano ponitur vii Sept.
PcLSAXEN. spatium magnum vacuum relinquit
agit deinde de Nicomediensibus, quoruin elogium
plane resecat et reliqua omnia, excepta ultinia an-
nuntiaiione.
Axtl'erp.,Max.-Lubec., Ughelliax., in tcxtusatis
puri, carent ultiina annuntiatione.
Cextl'lex.:< Apud Xichijniediain, sanctorum Do-
rothei et Gorgonii marlyrum, sub Dyoclesiano.
Eodem die, sancti Audoinari Boloniensium, ac
Morinoruni episcopi, cujus gloriosa conversatio mi-
raculorum pra'Coniocollaudatur. Ipso die, sanctoruin
Jacincti, Alexandri et Tiburtii. Iii Scutia, sancti
Querani abbatis. » IIujus sancli nomen supra varie
expressimus; a Castell. vocatur Kiaranus.
Bruxellex. in fine primaj annuntiationis, post
Romam, addit « Et poslea Gorriam [Gorziam]
: Reg. Suec. sign. 130: « Interritorio Tergaunensi,
septimo miliario ab urbe Metensi Iranslatuin e.^t.
Roinae, sancti Sergii paps. Qui, ut in oflicio missae
ihler communicanduin, Agnus Dei ter cantetur,
instituit. In territorio Teruanensi seu Morincnsi,
deposilio sancti Audomari episcopi et confessoris.
Qui caecus existens et in ele\atiune corporis beati
Vedasti illuiiiinatus, ut rediret caecitas petiit et ini-
petravit. » abbatissae.
Haoexovex. : « Apud Xicomcdiam,
passio sancto-
rum niartyrum Gorgonii Doruthei. Iloruin Doro-et
tlieus inagister in olJiciis, qua; intra palatium ex-
hibebantur alter erat cubiculi regii pnepositus.
: sanctorum martyrum Timotbei et Apollinaris, san-
Quoruin institutionibus optiinis oiiines pene cubiculi
niinistri in lide Dci vigilanter et libere persisleljant.
Hi duo audaciter arguunt Diuclefianum de morte
Christianorum, et se libere Christianos fatebantur.
Tunc jussit eos apprchendi, et flagris tolu corporc
laniari, et visceribus jam pene nudatis, jubentiir
sale et acelo perfundi, Cumque aiacriler liax tur-
menta tolerassent, craticula prunis subtracta [nn non
substratd ?] [loni jubetur in inedio, ibi<|uo qiiod
reliquum fuerat corpuris a verberibus, siipponi, et
non ad subitum, sed sensim succendi. Ad ultimum
laqueo appensus jussit necari. Interjecto autem tein-
pore, beatus Gorgunins Romain transfertur el ibi
sepelitur via Laliiia [«/it, via LabicanaJ interDuos
Laurus. In Hybernia, sanctae OsmanniereginujChri-
stianissimae. • Sequensannunlialio ita interpungiliir;
« In Sabinismiliario ab urbe RonifE, triginta sancto-
rum rnartyruin, Jacincti, Aiexandri et Tiburcii. In
MARTYROLOGllM. — MENS. SEPT. 45^
A Audomaro, nibil antiquiores memurant, praeter Flo-
ru.ii,aquo exornatur lioc elogio:()((i mundo inorluus,
IJeo viccns, pluriniarunuiue virtuluni siijnis poUens,
At liajc Usuardo \isa non esse, ex textu noslro satis
: atque liinc facile colligas et Audomaruni et
Queranum sin^Milari Usuardi diligentia in sacris ta-
bulis locuin oblinuisse, ciijiis lectioiiem siinpliceni
: el genninam esse ne dubiles sane de Sergio papa,:
an Usnardinus sit, qiia'ri non potest, an Adonianus,
discrepant Mosander et Rosweydus, ille ascribit,
bio rejicit uter melius, incerlum est. Notkerus
;
eadein oinnia babet qu;r aMosandro Adoni tribuun-
tur Usuardus iion iteui, uterque tamen Adonis aut
;
descriptor, aut abbreviator est. Statuat leclor quod
placuerit. Audomari Vitam, quam Suriuscontractara
et interpolatam dederat, inlegritati restituit et notis
ilhislravit Mabilio saec. ii Benedict., a pag. oo9 an :
cum nostris mss. plane conveniat, suo loco videbi-
B tur Querani. Kirani vel Kiriani Vilani ms. habe-
inus, variaque ad eam adnotata, quae suo tempore
digerentur.
AUCTARIA.
territorio Tarnaniensi, sancti Audomari episcopi et
confossoris depositio. In Scotia, natale sancti Que-
rani abbatis et confessoris. »
ViGTORix., penultiino loco « Roma^, sancti Sergii
:
papa\ Hic statuit in tempore fractionis Dominici
corporis, Ajnus Dei a clero et populo decantari, et
: constituit ut diebiis Annunliationis et Nativitatis
sancta3 Dei genilricis Maria; ac sancti Symeoiiis,quod
Graece Hypopanti dicitur, exeant a sancto Adriano,
et ad sanctain Mariam occurrant. » Vide infra au-
ctariuin Molaxi, qui ex Notkero clarius scribit, « et
ad sanctani Mariam populus occurrat ;» ubi et priora
paulo mclius explicantur.
Matric.-Cartus.-Ultrajkgt. « Gorgonii martyris.
Audomari episcopi et confessoris. Sergii papaj et
confessoris. »
Regix.eSueg. sub num. 428: « Ipso die,beatissimae
Osmannaevirginis. » Notat Castellanus hanc sanctam
C peculiari cultu honorari in municipio sui nominis,
pruvincia; Cenomanensis, et ad S. Dionysii Franciae,
ubi reliquiai asservantur.
sancti Autmari episcopi et confessoris. «
In Vatic.^n. nuin. 5949 deest Audomari et Querani.
Adjicitur « Uuinae, natale sancli
: Sergii papae, qui
prajfuit Ecclesiaj annis tredecim. »
Altemps. « Ipso die, sanctae Mo Iwidae virginis.»
:
An forle Modovence, qucc a Castellano ponitur
V Jul. « Monasterio Berkingensi, sanctai Wilfidae
»
DivioNEN. « Revelatio beati Medardi episcopi,
:
quein D. Jacobus cardinalis revelavit apud nos. »
Re.\iexs. SS. Timutbei et Apullin. « Translatio :
cturumque Joviniani et Tonanti. »
Kdilio Luui:co-CoL. post ciu Latina, interjicitur :
« Duas Lauros, Dorutheo in Graecia palrono
inter
j) reinanente. » Post Tiburcii additur, « inartyrum e
quibus be.itus Jaciiictus lortori suo pnedixit Hodie :
coluber te coinedet, ignis vero et aqua, quibus me
puniri fecisli, niliif inifii nocebunt laiidem decolla- ;
lur. • In duabus postremis, pura cst. Tum 'la Ba- :
beiiberga civitate Iranslatio beata) Cunegundis vir-
ginis. »
Greven. « Bealus Audomarus [a/ias Aulinarus],
:
ut refort Vincentiusex gestis ejus, juxla Conslan-
tiam nubilibus urtus parentibus, cum patre suu in
Luxu\iensi ccenobio, sub sancto Euslasio abbate
factus est monachus, ac non multo post Taruanensis
episcopus. Et cuiii verbo pariter ct exemplo xxx
annis gloriose pra^fuisset, spiritum Creatori reddidit,
ineffabili odoris fragranlia remanente. Apud Cajsa-
4S5 USUARDI MONACHI 456

ream Cappadocise, natalis sanctorum Donali, For- A statuit in tempore Dominici corporis confractionis,
tunali, Ammonii. Romse,
depositio beati Sergii pnpae Agniis Dei acleroet a populo decantari etconstituit ;

et confessoris. Qui Sirus nnlione annis xiii Ecciesiain ut diebus Annunciatinnis Doinini, Dormitionis et
Dei laudabiliter rexit. Iii Missa post fractionem Do- nativitatis sanctse Dei genitricis Mariae et sancti Si-
minici corporis, Agnus /'etter dici aciero et populo ine.jnis, quod hypanti Graece dicitur, letaniae exeant
instituit plenusque operibus bonisquievit. Berlendis a sanclo Adriaiio, et ad sanctam Manam populus oc-
virpinis et sociarum ejus [Iranslalio] civitate Ba- curral. » Posleriores ediliones * Die nona, sancti
:

benberga, translatio beatai Cunegundis virginis im- martyris Severiani. In Bethnei,quam villam recen-
peratricis. » tiores Stadfort nominaiit, sancti Berteliini ereraitae
Moi-AN. de Audomaro Qui obiit anno
inserit : « et confessoris. AIio Moiile, inventio sancti Marcelli
Verbi incarnati cxci » aliaeeditiones
; dcxcv. In fine papae el marlyris. Merbeccaj, translatio Berlendis,
ex Notkero « Strgii
: paise, qui seJit Rom?e anncs Celsae alque Noiiae virgiaum. De Sergio papa
.»

xui. Hic invenit mirai magniludinis porlionem ligni fcre eadein repetunt quae ex priori editione retuli-
salutarisDominicsecrucisinsacrario beati Peln.IIic mus.

IV Idus. Die 10.

Romae, beati Hilarii papae. Apud Africam, natalis sanctorum episcoporum Nemesiani, Felicis, Lucii :

item Felicis, Littei, Poliani, Victoris, Jaderis et Dativi, qui sub Decio el Valeriano, exurgente persecutio-
nis rabie, ad primam confessionis Christi constantiam graviter fustibus caesi, deinde compedibus \incli,
et ad fodienda metalla deputati, gloriosae confessionis agoneni consummaverunt. Extat epistola beati

Cypriani ad ipsos et de ipsis scripta. Eodem die in Calcedonia, sanctorum Sosthenis el Vicloris, qui ob
fidei confessionem, sub Prisco consule, carcerem, vincula et bestias superantes, tandem in oratione vocati
de coelo, spirituni emiserunt.

NOT.E.
Ita Pralen., Anhierp.-Major., Antuerp. et Max.-Litbec, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
De Hylarii adhuc dictum est. In efTorinandis
alibi B autem mirum est, Molanus, qui diphthongis utitur,
Africanorum praesulumnominibus, nonunaoinnium anle confessionis, posuit gloriose adverbialiter, sed
est ratio. Pro Nemesiani inA\e posuit Antuerp.-Major melius Praten., Herinien. et Rosweyd. cum Adone,
Menesiani. Pro Lucii esl qiii legat Lacii. In Lillei,, gloriosce ronfessionis. De reliquis judicium fieri non
quod nos praeferinius, maxima est varialio. Molan. potest. Greven. etMolan. pro beati Cypriani.habent
cum Adone habet Litei, Greven., Licei; Munerat. sancti. Antuerp. et Max.-Lubec. scribunt Calcidonia
Lictei Antuerp -Maj., Lntei. Hic item Jaredis, nec
; Munerat., Catcidona, omissa praepositione m. Solus
meliusGreven. Vaderis. Greven. et. Molan. legunt, Molan. recte scripsit, Soslkenis, nos reliquos omnes
compedibus vincti ad fodienda, etc, oniissa conjun- sequi in textu debuimus. Max.-Lubec. expunxit
ctione et. In Munerato mendose scribitur Extat : verba ultima, spiritum emiserunt.
epistola beali Cypriani ad ipsos et ipsis, etc. Quod

OBSERVATIONES.
Quod die praecedenti circa beati Sergii papce an- Nemesiani, Feliciset aliorum septem. Singulos no-
nuntiationem observa viinus,hoc idem rursus dubium minatim expriinit Ado, eorum elogium potissimum
recurrit, utrum neinpe de Hilario seu Hilaro papa desumens ex epistola sancti Cypriani ibidera citata,
egerit Martyrologus Viennensis, discrepantibus, ut inter editas 77. Quae vero Noster in laterculo com-
ibi, editoribus Mosandro et Rosweydo. Et ille qui- pendiosius recitat, ex praefato Adone eleganter con-
dem secundo loco posuit Romie, depositio beati
: tracta sunt. Diversis et diebus et locis athletos illos
Hilarii papce, quo ferine modo hic Noster loquitur, confessionis cursuin consuinmasse notissiinum est,
Notkeroconira dei/i/ario plane tacente. Rosweydus sed hic in unam termam collectos crediderim, quod
autem cilata Mosnndrianae editionis verba, in ap- a Cypriano simul connumerentur. Responsa eorum
pendicem rejiciendacensuit.Interimin Hieronymia- exstant epp. 77, 79, 80, de quibus vide disserentem
nis plerisque signari cerlum est, ex quibus in Ra- Tillemontium torao IV, a pag. 171, et in nota pag.
i)anum transiisse putamus cujus haec est annuntia-
; 640. Sedes episcopales singuloruin proprias adnotat
lio Romoe, depositio Hilarii papce, per quem Victo-
: Gastellanus in Martyrologio universali hoc die re- :

rius ordinem PaschaJem conscripsit. Castellanus, ex liqua nos fusius suo loco. Soslhenes ei Vistor, Hic-
Papebrochii supputalione, Hilarnm retrahit ad xxi ronymianis, Bedae, Floro et Rabano, aeque ac supe-
Februarii, quo die in primo suo dimestri nonnulla riores ignoti sunt. Romanum parvum sic de iisbre-
observat quae legi merentur, non minns quam Baro- viter Apud Chakedoniam, Sosthenis et Victoris.
:

nii et Florentinii notationes. De
Hilarium, ut nos scribimus, Usuardus acceperit, ex
codicibus nostris evidens existimamus eum esse
Usuardinum. Multa ab eo praeciare gesta et scripla
colliguntur in Conciliis Labbei tomo IV, a col.1029.
caetero undecunque Ado ex qualibuscunque inclitae virginis et martyris
Euphemis Aciis elogium conc nnavii, quod fere in-
tegruin reddidit Notkerus, sed strictius rem cora-
plexus est Noster, ut in lateiculo exhibuimus. Eos-
dein ita memorat Wandalberlus :

Vide etiam Tillemontium, tomo XV variis locis.

De novem celeberrimis praesulibus Africanis
Sosthenes et Victor qiiartis mpmorantur, eamdcm
ita
Cliiisii pro regno soriiti et laude coronain.
habet Romanum parvum : In Africa episcoporum

AUCTARIA.
Herinien. raro exemplo defectuosus est, purus D PuLSANEN., in prima et ultima satis purus, Afri-
usque ad consumrnaverunt, omittens constructionein canos omnino reticet.
ultimam et oinnia quae de Sosthene et Victore ab Antueri>.-Max Ultraject. et Leyden., in textu
.

Usuardo dicuntur. satis puri, adjiciunt : « Eodem die. passio sancti

RoswEYD. textui subdit « Item sancti Odgeri : Theodardi episcopi Trajectensis. Hic beati Remacli
diaconi et confessoris. » Alii scribunt Othgeri.
 iS7
successor, sanctique Laniberti exstitit eruditor.
Vide iiotulani Castellani.
LovAME.v. ideni habet anclarium, sed deficil iii
elo^io martyruni Ctialcedonensium.
.\LBKRt;. et Da.mc. de llilario adjiciunt « Hic
constituit ut nallus clericus a laico iiivestituras re-
cipiat. » C.etera ANTiEai>.-M.\x., etc, siiniles sunt.
Ce.ntule.n. :• Homa\ depositio Ilylarii pajicT, per
queni Victorinus ordinein Paschalem conscripsit.
.Apud Africam, sanctorum episcoporum Nemesiani,
Felicis, Poliani, Victoris, J.ideris et Dativi {desuat
duo ad inayginem adjecti) qui sub Decioct Valeriaiio
passi sunt. lu Calcedonia, sanctorum Sostenis ct
Victoris, qui per bealam Eufemiam conversi sunt.»
Brcxellen. sancti Theodardi,
incipit: « 1'assio
Trajectensis supra Mosam episcopi et martyris. Qui
beati Remacli successor, et sancti Lamberti exstitit
eruditor.» Sequitur Hilarii, pure. Tum « Rom.e,
\ici Lavicana, inler duas lauros, natale sanctorum
niartyrum Jacincti, Aloxandri et Tibiircii.» Vide
die prajcedenti. In Africanis deost ultinia poriodus
de epist. Cypriani. In ChalceJouen. purus est.
cum Aluehg. In
H.vGEXOVE.v. in Hilario conveiiit
.Vfricanis Chalcodononsibus satis purus ost. Se-
et
quitur:« Itom Salvii episcopi et maityris. » In Ro-
mano vocatur confessor, sod Salvii diversi sunt.
« Eodeiu die, passio sancti Theodardi episcopi Tra-
jectensis [hic fuit sancti Reniacli) successor et sancti
Lamberti post eum episcopi, secundum suum vatici-
nium, eruditor.»
AonciNCT. in fine subdit • Item sanctorum Ne-
: Gabii episcopi et confossoris. Item, dopositio sancti
niesii et Ammonii.» In Hioronymianis plures habent
socios. Vide ibi Florentinium.
M.\tric.-C.\rtl's.-Ultu.\j[:ct. : <
scopi et martyris. Hilarii pap;e et confessoris. Otgeri
conlessoris.»
Regin.-Scec. num. 428: « Leodii, sancti Thco-
dardi martyris, episcopi Tongrensis.» Vide supra.
CoDEX D. DU Chev.\l. sign. C. :« Item Demesii
[alii Demetrii] et Ammonii.» Vide Aquicinct.
In V.\Tic.\N., nuin. 3949, deest Hilarii papce.
Altemps. « Eodem die apud Eveshani, transla-
: et martyris. Ilic beati Remacli successor, sauclique
tio saucti Egwini episcopi et confessoris. In territo-
rio Bizontino, monasterio Belhx' vallis, S. Petri epi-
scopi et confessoris. » Vidc Auctaria 8 Maii.
Strozzi.\n. « In Carontasiensi urbe, sancti Petri
: Grogorius Turonis episcopus scripsit, narrans quod
archiepiscopi et confossoris, qui multis virtutibus
et miraculis claruit.» Forte idern, de quo proxime;
et sic legendum esset:« Tarentasiensi. Item, sancli
Nicolai de Tolentino confessoris, ordinis Fratrum
Eremifarum.»
Editio LuBECO-CoL. in Ililario, habet ut Alber-
GEN., etc, supra. In Africanis et Chalcodoncnsibus
satispuraest. DeTheodaldo, ut Antuerp.-Max., otc.
Sequitur: < Civitate Tollentinensi, depositio sancli
Nicolai presbytori et confessoris. Qui mira; absti-
nenti;e, nereiniticre vita3 sectator, sub rcgulari di-
sciplina beati Augustini degens, ulira communem
vitam regulai, artiorem conversationem inter fratres
magnifice duxit. Nain quanti meriti fuerit ostensum
esl, cuin per sex menses continuos ante obitum
suum meruit ministerio angelorum, coelestibus
III Tdus.
Roma; via Salaria veteri, natalis
imporatoro, quodcssont Christiani deprohensi, coguntur sacrificare,
verberantur, tuncque paritor decollantur.
Sumitur tcxtusex Praten., Herinien., Antuerp.-Majore^ Pulsnnen.y Muneral., Grecen.
Prothi scribunt Antiu'rp.-Maj.,Grovon. ot Molan.;
nos cum aliis sim[)liciiis, ut est in textu.
cintho dictum cst ix liujus. Hic denuo plerique, ut
Patrol. CXXIV.
MAHTVIlOLOGir.M. - MENS. SEPT. 458
» A lodiis honorari. Postoa sancto fine quicvit, cujus
sepulcrum usquo in pi\esons, crobris sigiiis et mira-
culis ilhistratur. Ipt>o die, sanctorum Dcmotrii ct
Ammonii martyrum. Item beati Otgori diaconi ot
: confessoris. •
Belin. incipit:« Tollontini, dopositio sancti Ni-
colai confossoris, Ordinis Fratrum hcromitariim saa-
cti Aui;ustini. . Sequilur de Hilario ot Africanis,
satis puro. Tum:. Eoilom die, saiicli Potri archi-
episcopi, qui multis virtutibus et miraculis claruit.
Eodem die in Calcodonia, sanctorum Sosliienis ct
Victoris, qui post multa supplicia in oratione spiri-
tum emiserunt.»
Greve.\. « Eodem die, passio sancti Theodaidi
:
episcopi Trajecti suporioris et martyris. Ilic sancto
Remaclo eremuin adeunti digne successit; saiicli
Lambertieducator. Domotrii et Ammoniimartyrum.
: In Alexandria, sanctorum Ammonis, Orionis, Orosii
etaliorum Dcccvi. Itom,depositiobeati Silvii episcopi
B Albigonsis et confossoris, qui contempto sipculo
monasterium in.uressus, oblitus quae retro sunt, la
anteriora semetipsum indosinenter exlendens, in
abbalem electus est. Sod ipse utilius repntans intor
monachos latore, quam abbatis habere nomen iii
populo, roclusorium subiit unde postmodum ex-
;
tractus, praefatc-e ecclesia; piv-cesse cogitur, tandem-
que laboris sui mercedem a Domiiio vocatus cum
aliis multis accepit. Othgeri diaconi ct confessoris.
In Anglia, Iranslatio sancti Adelwoldi episcopi \Vh\-
toniensis et confessoris. Civitate Novaria, sancti
Nicolai de Tollentino, Ordinis Eremitarum boali
Augustini, qui virtute continuae oralionis et mir;c
Theodardi epi- abstinentia} valde cmicuit. Ad jiuliciuin doiiiqne
eximiai sanctitatis ejus, per sex menses ante oliitnm
suum, audire meruit angelicos concentus quibus
dolectatus dosideravit et oblinuit dissolvi et esse
cuin Christo. Folicit;itis vidua) et filiarum ojus.»
MoL.VN. :« Tolentini, dopositio sanctissiiiii Nico-
lai, » etc, ut Belin. Do Petro item, ut ibi. « Item
Leodiensi civitate, natalis sancti Theodardi episcopi
Lamberli eruditor, requiescit in Legia, in basilica
sancli Lamberti. Item, sancti Othgeri confessoris.
Et dopositio Salvii episcopi, de cujus sanctitaic
per rcvelationem vidissot, divinae vocis evaginatum
gladium imminere super tegulum, quod Chilpericus
rex pracepit construi. Cui visioni veritas stalim
subsocuta est, nain post dies viginti, duo filii regis
mortui sunt.» Vide Rabanum. Soquitur, typis mi-
noribus « Eodem die, sancti Eunucii episcopi No-
:
viomensis et confessoris.» Editiones aliae, de aliis,
ut supra. Sequitur: « Civitato Albiensi, do|)ositio
sancti Salvii,» etc, ut supra. « Item, sancti Othgeri
confessoris, qui ex Brytannia comes porogrinationis
fuit sanclis episcopis, Vuironi et Plccholmo, altiuo.
D post multa pietatis exercitia, sepulturam acco[)it in
ecclesia .Montis Petri, juxta Ruraiinondam. Eodom
die. sancti Eunucii episcopi Noviomensis et confes-
soris. Die decima sanctarum martyruia Menodoraj,
me- Metrodoraj et Nymphodorae,»
Die H
sanctorum martyrum Proti et Jacincti cunuchorum, qui sub Galieno
scd noa consentieutes, primo dirissime
NOTyl':.
et }foIan.
VARIANTES LECTIONES.
Ilerinien., Antuerp.-Maj,, Roswod.
Groven., co~
el
Do Hia- giuit ponore .Jarincti. Piilsaiion. Iiab(;t
Jacinthi,\ln-
nerat. Jacinli, Molaa. Hi/acincthi, Pratcn. UiacincAi,
li^
 :
: »
459 USUARDI MONACllI
nisi forte librario potins quam riianuscriplo tribnen-
dnmsit. Communiscoclicumloctioest, tuncquepariler
dccollanlur. Variat Auluerp.-Maj., atque iHirilcr de-
OBSERVATIONES.
Pro antiquissimo ci, perpotuo duorujn fratruin,
vulgo geminoruni, cultu, stant \etustissiina ecclcsia-
slica monumenta, nimirum Kalendaria a Bucherio ct
Frontone edita (Allatianum hoc die corruptum esl)
ac GregoriiSacramcniarium est quocommunis opi-
; magnopore conlinoat quod non historica; veritali
nio olliciuiii de iis sulemniusper agi consuovisse ad-
usque s;cc. xiii, quo priinuni instituta creditur octava
Nalivitalis R. M. V. Ilis accedunl prisci Martyrologi
omnes, nullo excepto, inter quos ea sola diversitas
quod in Florentinii codicibus adjungantur Emjenia
et Basilla, quarum postremam cum Romano parvo,
Adone et Usuardo dedimus xx Maii, alteram cum
iisdem daturi xxv Decembris. Haec sunt Lucensis
codicis verba Romce via Salaria veterc, in cimitcrio
: Q.ii
Basillo', natalis sanctorum Proti ct Jacincti, Eugenicc
et Basillai. Absunt h» ab Epternacensi et Corbe-
iensi, atque in hoc verosiniilius fratres vocantur
Didiini [Dijduni] seu gemelli. Beda scribit Romoe,
: quiores invenio solus Notkerus populares sanctos,
saiictorwn Protlii et Hyacinlhi : qui erant eunuchi
sanctce Eugenice. Addit Florus Sed fervore fidei
: quem lectorem remitto, cum haec ad Usuardum
facti sunt doclores Cbristianai legis, unde et capita-
lem susceperunt sententiam. Rabani elogium ex eo-
dem fonte manat, ex quo suum deduxit Ado, neinpe
ex Actis sancta3 Eugenia', sed ab Adoniano plane
diversum est. Roraanum parvuin, sic paucis legit
AUCTARIA.
RosWEYD., tolo textu purus, hrec in fine subdit
Sanctae Eugoniai virginis. Felicis martyris et so-
roris ejus Regul^, virginis et martyris.» Eugenia
colitur XXV Dec. De postremis vide Wandalbertuin.
Antuerp., Max.-Lubec. el Ughellian. in fine
« Lugduno, dcpositio sancti Pacientis. »
Antuerp.-Max. et Lovanien. « Lugduno, deposi-
: post horam, corpora sanctorum se erexerunt, et
tio sancti Patientis episcopi.» Vide Romanum.
Ultraject., Leyuen., Alberg. et Danig. idem
habeiit Auctarium dePationte Lugdunensi; cui sub-
jungunt « Turego, natale sanctorum martyrum Feli-
: qiiod ficlelcs collegerit?) et post Ludowicusfilius ejus
cis et Regulre sororisejus, decomitibus Thebaeorum.
Quos Decius prteses jussu Maximiani imperatoris
diversis primo tormentis affecitj tandein gladio
animadverti prajcopit.»
Centulen. :« Romai incymiterio Basillae, sancto-
rum Prothi et Jacincti martyrum, qui fuerunt eu-
nuchi beatae Eugeniae virginis. Lugduno, sancti
Pacientis episcopi et confessoris, cujus hortatu vila
sancti Gerinani Autisiodorensis descripta est. »
Bruxellen., iii textu satis purus, de Felicc et
Regula eadem addit quae supra ex Ultrajegt. et
aliis dedimus. Tum « Ipso die, sancti Dagoborti
:
regis et martyris. Lugduno, sancti Pacientis episco-
pi. Et sancta} Mucianae virginis. » Puto indicari
Vincianam, de qua \ide Castellanum.
Hagenoyen. « Roma3 via Salaria veteri, natale
: CoDEx MoNTis Sancti « Fulgot natalitius dies
sanctorum martyrum Prolhi et Jacincli fratruni.
Qui cum Eugenia filia Philippi, postea pracsidis Ale-
xandria3, traditi sunt studio. Et cum philosophiam
adiscere deberent, fidoni Domini nostri Jesu Christi
dedicerunt ;unde et Eugeniam ad fidein converte-
runt. Deinde missi sunt in Alexandriam cuin Plii-
lippo, et illum reliquerunt, et cum Eugenia mona-
stenum intraverunt, et miraculose postea Philiripo
apparuerunt, et ad fulem oum converterunt. Post
cujus niortem Claudia, uxor Philippi, rediit Romam
cum omnibus suis filiis et Protho et Jacincto ubi ; sancti Patientis cpiscopi ct confessoris. In Silicia,
dum plures per eos convoniuntur, ad iminolandum
ducuntur, et idolum statini iis orantibus corruit et
in favillam redactum est, quod paganos puduit, et
ipsos inox decollaverunt. Itein in castello Habut,
sancti Adolfii confessoris.» Vide iufra sanctum me-
lius designatum.» Apud Turegum, passiosanctorum
martyruin Felicis et Regula^ sororis ejus, et Exsu-
460
A coUatisunt. Grcven. el Molan.: Tunc panier decoUali
sunt.
Romce, Hyacinlhi et Prothi eunuchortim. Hisce Ado
longioreni suam historiam ex prffidictis Actis sid)-
texuit, qiva apud Notkernm tota fermc exstat, a
Nostro brevioribus terminis constricla, sic ut nihil
satis conforme vidoatur, licet Acta ipsa, ex quibus
sua decorpsit Ado, nonnulla censura indigeant, ut
fatetur Baronius ab aliis, ut plane fabulosa, reji-
;
ciantur. Qua de re alibi ex profcsso agetur, si non
suiuciant qux a Papebrochio dolibata sunt in re-
sponsionibus ad P. Sobastianum, art. 16, a nuin.
91. En modo Wandalberti metra :
Piolushinc ternas, IValiTque llyacinthus Iionoranl;
Ivjguniaiii pariter legein dociicre sacratam.
Has simul et Felix felici morte ilicavit (Ti^'uri),
Martyrio Regula; sancto pariter([ue beaiie.
De postremis illis nihil apud Martyrologos anti-
:
B nempe Tiguritanos, rnagno oncomio exornavit, ad
nostrum nihil attineant. Quaj nonnullis codicibus
Usuardinis subinde accesserunt, inter Auctaria sub-
jiciani, ubi codicesaliqui de his duobus sanctis, au-
quam Theba3orum comitibus, plura commemorant.
perancii. Qui post ferri candentis rotassiti [lege.
rotas] ct longos carceres, et alias afilicciones, post
picis et bnllientis plumbi exaininationem, Dominum
se vocantem audierunt in hac voce Venite, hene- :
dicli Patris mei, percepite regnum, etc, etnon multo
post, jubente Decio pr^eside, decollati sunt et tunc :
capita sua sustulorunt, et quadraginta cubitos ea
tulerunt, et ibi quieverunt. In quo loco lidoles Ka-
roius Magnus canoiniam conlraxit [an ciilt dicere
monasterium sanclimonialium ;cdificaverunt. Lug-
G duno, sancti Patientis episcopi et confessoris.»
Aquiclxct. in fine. « Ipso die, sancti Patientis
episcopi Lugdunensis.
Matric.-Cartus.-Ultraject. Prothiet Hyacin-
thi inartyrum.» Additur « Isti fueruiit eunuciii
:
beatae Eugoniic virginis etmartyris, qui cum ea sunt
ad fidem conversi, sicut in ojusLegonda invenitur.»
Soquitur : « Felicis et Reguho martyruin.»
Florentin. : « Prothi et Hyacinthi.... Horum sa-
cratissima ossa, una cum reliquiis sancti Nemesii
martyris ad monasterium sanctic Mariae de Angelis,
de Florontia, translata anno Domini jicccoxx, tem-
pore Martini V papa3. Eodem die, sancti Heliae ab-
batis.» Plures Elia^ sunt, de hoc post Aidebitur.
:
Adellii nobilis ox clarigona Sicainbrorum gente no-
bilitor oriundi, cui genitrix fuerat filia nobilissimi
Romarici, sancti rectoris nostri dulcissimiiiue pa-
troni.»
D Editio Lup.Eco-CoL. post eiinuchorum, inserit,
«boataEugeniajvirginis, cumquaab Heleno episcopo
baptizali. Qui iion loiigo tempore post, sub Galieno
imperatore, quod essont, » ctc. Soquitur « Turogo :
in Alniania, sanctoruiu martyrum Felicis,»etc., fere
ut supra iii LIltraject., etc. « Lugduno, dopositio :
beatorum Eiipli et Serapionis confessoris.» Mclius
in Gueveno infra.
Belin., in textu satis purus, in ftno addit nt su-
pra « Lugduni, dopositio sancli Pationtis. » Sed
:
nescio cur iii socunda odiliono positum sit sanctos
Patienlis, nisi ox errore lypotheta;.
Gueven. : « Turogo in Almania, sanctorum marty-
 61 MAHTYllOLOUllM. MEXS. SEPT. 4G2

rtiMi Folicis ot Uoi,'iiI.o son;ris ojiis, ex saci-a Ipgione A sopultus, miraciilis claruil teinporeOltonis IIL Apud
ThebiTorum, quos Decius pr;vfeclus, jussu Maxi- Egyptum, sancti ilolieabbalis et confessoris. Uom,
miaiii iiiiperatoris tliversis suppliciis atVectos, i,'lailio bona> momoriiX!, Wilbertiepiscopi Agrippinensis Co-
aniinadverti maiulavit. Lu^'duni, sancti Patientis loiiiio ol confossoris. »

episcopi et confessoris. Hodoni eniscopis Tullensis MoLAN. « Lugduno, depositio sancti Patientis epi-
:

et Cdiifossoris. Qui translatus Luirannuin, iiiira liilc-
lium de\utione veneratur. Itein comineinoralio san-
ctoruin Leonis, BasilkK et Eugeniae. In Sicilia, Eiipli
el Serapionis confessorum. Itein beatai Maur.c. Aj^ud
insulam Palinariain, depositio sancti Voncrii abba-
scopi. Cujus liorlatii Cnnstanlius prosbytor vilain
boali (ileriiMni opiscopi, virtiitibus ploiiam doscripsit.
Vercellis, saiicti .Emiliani episcopi et confessoris.
Et sanctorum Felicis et Uegulie. • Deindc typis ini-
noribus « Hodonis opiscopi Tullensis et confess^jris,
:

tis. Qm lemporc Eoca' iinperatoris apud oaiiidcm in- qui translatus L'igdunuiii, inira fideliiim dovolionc
sulam, eremiticam ^itam ducens, miraculis niullis \eneratur. Vinciamc virginis. » Editiones posterio-
clarus, qnievit in pace, ibidem sepultus manibus au- r£s de Pationte et /Emiliano eadein babent quaj
gelicis. Oiit) in loco etiain oleuin ellluere visum ost, prior. Sequitur : « Turigo, natale sanctorum Folicis
Aalens in salule multoruin. Item Venerii alterius et ReguUe. In porlu Ganda, sancla3 Vinciana) virgi-
monachi el confessoris. Qui amore vitae solilari» de nis. Dic undecima, sanct» matrisThcodora3 Alcxaii-
coenobio egressus. saxum quoddam hoininibus inac- drin;e. » Minori cbaraclcre: « Item Bodoiiis cnnfos-
cessibile conscoiulil, ibiquo sine bumano cibo(pr;e- soris, episcopi TullonsiSj qui Lugdunuin translatns,
ter quatuor panes quos socum sumpserat) annis qua- mira, » etc. Intellige Lwjduniim clavatum, vulgo
tuor permansit. Uefunctustandem, ac in eodem loco Lctoii ; urbi corpus honoratur.

Pridie Idus. Die 12.

.\pud urbem Ticinum, sanctoruni confessorum Syri cl Iventii, qui a bcato Hermagora ad pra?fatam ur-
bem directi, primn illic Christi Evangelium pr;cdicantes, ct magnis virtutibus ac iniraculis coruscantos,
etiain vicinas urbes divinis operibus illustrarunt, sicque in pontificali honore, glorioso fine quieverunt in
pace.

NOT^.
Iterum sumitur ex iisdem Praten., Herinien., Antuerp.-Majore, Puhanen., Munerat., Greven. etMolan.

VARIA.\TES LECTIONES.
T^fcinum a Greven. aliisque scribitur, sed male. B omissa conjunctione el. Sic a Greven. et Molan. ea-
In Irenlii inaxime discordant codices, unde ct cum dom particula expungitiir ante maijiii^ iHrlHlihitf!,
alio, aut aliis foresynonymis sanctis, confusio oriri quam tamen alii omnes codices unaniinitcr servant.
l^ossot. Hic de quo agimus vocatur in .\ctis nostris, Choruscantes in Antuerp.-Major. et Munerat. mcn-
viii Fobruarii, Juventius. Praten. hodie scribit ciiin dnin est. Herinicn., Antuerp.-Maj. ot Muuerat. po-
Pulsanen. l''^»//* Greven., Yvencii ; Munerat., J^£-
; niint illustracerunt, nihil interest scd ivliqiios pr;e- ;

rcnlii auctor iJreviarii Ticinensis de Gasparis con-

; fero. In Pulsanen. deest ijlorioso fine, Munerat.,
stanter vocat Licentii. Nos in textu Ilerinien. et Mo- forte typothet:B vitio, habet (jloriose.
lan. sequimur. Antuerp.-Major. legit Syri Eventii,

OBSERVATIONES.
Sijrum aliquem Eventium item, Evantium vel
Ivenlium aliquem, apud Ilieronyinianos hoc die no-
lari observo, sed tales ambos, qui Ticinum retrahi
nequaquam possint. Non magis Ticino propinqui
sunt, quos Rabanus memorat, ex Ilieronymianis sua
Ecclosi.-E Ticinensis; quorum prior in aperti.ssima
contradictione, inscius, sed fortasse vere asseruit,
.luventium Mediolani contra Arianos strenuc cerla-
cisse ; verum hoc pacio tota Syri, Pompei etJuven-
tii historia ovortorotur, de qua vide citato die vin

ferme desumens. Esl et apud Wandalbertum, Februarii, Bollandi Commentarium et Tillemonlium

Martyr inox pridie celsus pelit aethera
Ast hic martyrii laurea donatus, minus etiam
Ticinensibus tribuendus est. Jucenlium in Aclis re-
periri diximus viii Februarii, ubi non pauca illu-
Syrus.
tomo II, pag. 561. Ca;terum nec in apograpliis
Hicronymianis, necingenuino Beda,Floro, aut aliis,
duo illiTicinenses episcopi confessores conjunguulur.
Uiius conjunctionis in hunc diem fons est auctor Ro-
C ini\'M parvi ex quo in Adonem, hinc in Nostrum et
;

strantur, qua; ipsum et Sjirum propius attinent, Notkeruni emanarunt. Sic loquitur priinus Ticini, :

quamvis hujus gesta ad ix Decembris remittantur.
.Multa in utriusque Actis reperiuntur qurc scrupulos
injiciunt, prajsertim circa teinporaquibus ambo fio-
ruisse dicuntur, et circa missionem ab Hermagora,
sancti Marci discipulo susceptam, sed qua) opero-
siori disquisitifme discutienda siint. Consuli intorim
possunt scriptorcs Ticinences, strenui antiquitatum
suarum propugnatores Gualla et de Gasparis, illo in
Sanctuario Papiee, hic in Breviario SS. episcoporum
confessoris Sijri et Eventii discipulorum Uermajord;,
Aquileiensis primi episcopi. Multa de more adjiinxit
Ado, ex quibus contractum ab Usuardo elogium,
quale hic in textu exposuimus, ut de simplicitate
Usuardina dubilari omnino non possit. Utrum non-
nulla studio caverit Usuarlus, nescio, certe qu;e in
nnstro textu dicta sunt, facilius ad historicam {[-
dem exigi posse videritur quam alia quio ex Actis
Ado admiscuit. Pluribus alibi.

AUCTARIA
RoswKVi)., in toxtupurns subjioit « Troveris, na- : jei;t. ei Ar.iiRitr.KN. notantw Kalend. Julii.) Lugduno
tale sancti .Maximini episcopi. Vide infra.
> Galiia), depositio beati sacerdotis episcopi. »

Antuerp. .M.\x.-LuBKr.. el Ughei,li.\n., eliam in Ce.vtulkn. : « Apud urbern Tyciniim, qu.-e et Pa-
textu puri. addiint « Lugdiino
: Galli.-e, dopositio pia diojtiir, natalis saiictoi-iiin confossoriiiii paritor
beati Sarordotis opiscopi. » (jallice Senlot, vel Snrdot, Syii et lliventii, (|iiosbo,nliis lloriunco-
cl pDiitiriciiiii
quem P;irisiis obiissc notat in Martyndogii margine iMS .\quilegionsi8,ordinatos ;id pnefatam urboin
Caslollanus. traiisiiiisit qui non soluin ilhiiii rogione.n, s; vici-
; I

.\\T1KUP.-M\X ,Ul,TnAIEr,T.etLRYl)KX.,F..OVANIEN., nas ci\it;itoH Voronoii.Hom ot Brixeiiairiel Lauiloiisctn

Ai.BFiui. ot Damc. textui subdnnt • In ;\quitania,
: vorbo fiili-i illuslrarunt, et optiino [fine, ;(/ fnllor]
nntalo snncti .Miximini Troverorum archiopi-cojii, sunl porfuiicli. »

qui IV Kalend. Junii Trevcrim rclalus est. (Ui.tua- D BuuxELLKN. : « Apud urboin Ticinum, quc^ et Pa-
 » »

463 tJSUARDI MONACIit 46i

pia dicitur, sanctoruni Syri el Evcncii confcssnrnm.
Qui a beato Arniagora, discipulo sancti Marci Evan-
gelistfe, ad pra-fatain nrhcni directi, prinio illic
Cli['isti Evangeliuni pivcdicantes, el inagiiis virtuli-
bus, ac iiiiraculis cliuruscaiitcs, etiain vicinas urhes
divinis operibus illustrarnnt sicqne in poiitificali
;
honorc, etc. In Sicilia, passio snncli Serapionis epi-
scopi et aliorum tredecim. Iii Aquitania, depositio
sancti Maximini Trcveroruin arcliiepiscopi. Cujus
corpus IV Kalend. Jnnii Treverim relaluin, in cimi-
terio sancti Eucharii sepelitur. Lugduno Galliae, de-
positio beati Saccrdolis episcopi. Apud Andcrlacum,
vicuin BrahanciiB nobis vicinum, depositio sancli
Guidonisconfessoris. Ubi reliquiDe sui corporis vene-
rantur; vita quoque ejus atque iniracula plura le-
guntur. Et sanctai Reginae virginis. Item sanctae
Edippac virginis. »
A veriin honorificc susceplns est. Qaieliam Eufratarn,
prajsulem Coloniensium Ecclesiae, haereticum depo-
suit, et beatum Severinum, viruin discretissimum,
in ejnslocum snhrogavit. Lugduno Galiis, depositio
beriii Sacerdoliscpiscopi et confessoris. Apud urbe;n
Ticinum, quae et Papia dicitur, sanctorum confesso-
rum nlque i^onlificuin Siri et Qiiencii, qiii a benlo
Hcriiiagora Af[uiloiensi pontiflcc,discipuli [discipulo]
sancti Marci I<>angelista3, fid praifatam urbeiii directi
primo illic Christi Evangclimn priedicantes, ct ma-
gnis virtutibus ac miraculis coruscantes, etiain vici-
nas urhes, Veronensem scilicet, Brixiam et Lauden-
sem, divinis operibus illuslraverunt, sicque in pon-
tilicali honorefundata et confirmala lide credentiurn
populorum, glorioso fine quieverunt. Augastoduno,
sancti Evancii episcopi et confessoris. »
Belin., post textuin « Lugduno Galliaj, depositio
:

Hagenoyen. in textu fere similis est Bruxellen. sancti Sacerdotis episcopi.

Sequitur: « Ipso die, Veronae virginis, apud Zurzia- Greven. « Item Antiochiae, sancti Timothaei.
:

cum Constanciensis dyocesis, qna erat Thebxa ge-
nere et cum beato Mauricio et suis sociis venit in
Ylaliam causa peregrinationis, et intrans Mediola-
num, carceres sanctorum sub Dyocletiana persecu-
tione visitavit et eis de sua substantia, in quantum
potuit, ministravil, et quoi non habuit, non potuit
facere pecunia^ hoc fecit voluntate etservitio corpo-
ris sui. Igitur passo Mauricio et sociis suis, Verena
Alpes transgressa est, et mornta cum uno qiii evase-
B Apud Nichomediam, sancti Niceti martyris, qui et
Victor dictus est. llic pro fide Christi superatis gla-
diis acutis, igne, fumo, manuum ac peduin obtrun-
catione^ cum divinitus illi membra restituta fuissent,
iterum fustibus cssus est, ac postea feliciter migra-
vit. In Aquitania, depositio sancti Maximini episcopi
Treverensis et confessoris. Qui de Aquitania oriun-
das, fama sanctitatis beati Agricii Treverorura epi-
scopi allectus, ad eum venit a quo in omni sancti- ;

ral de Thebaus, qui timore mnrtis non fugerat, sed
exemplo Doniini. Itaque Yerena inater multarum
virginum elTecta et cascos illuminavit, et dffitnones de
obsessis ejiciebat^ et plura alia miracula Doniinus per
illam operabatur, etideo pcr quemdam Uomanuin va-
riis injuriisaffecta incarceralur, uhi a sancto Mauricio
visilatur et confortalur. » Caeteraomitto, quae utrum
majorem fidem mereantur suo loco dicemus. Vide
Auctaria, i Septembris. » Itetn, sancti Maxiini Tre-
verorum episcopi et confessoris. Apud Lngdunuin
Galliae, depositio beati Saccrdotis episcopi et con-
late educatus, eidein exdivina revelationesuccessit,
patriam tandem suaminvisens, ihi quievit. Lugduni,
beali Sacerdotis episcopi et confessoris. Itein Se-
rapionis episcopi. Marcellini episcopi. Augustudini,
sancli Evancii episcopi et confessoris. Translatio
sancti Hermagora} episcopi Aquilegiensis. In Nor-
mannia civitate Bajocensi, beati Reverentii presby-
teri et confessoris. Apud yEgyptum, sanctae Boikc
virginis, quaj et Mundicorda dicta [in prima edit.,
cst, quaj] in multa sanclitate Christo sponso ser-
G vivit. »

fessoris. > Vide supra Antuerp., etc. Molan. : « Lugduni Galliaj, sancti Sacerdotis epi-
AQuicmcT. in fine « Lugdunis, sancti Sacerdotis
: scopi. Apud nos |
vult dicere Anderlaci /)ro;)e Bruxel-
episcopi. » Yide dicta superius. las] depositio sancti Guidonis confessoris; qui post
ViGTORiN. et Reg. Suec. sub nota num. 130 : septennem ac laboriosam peregrinationein, hunc
' Ipso die, sancti Patientis episcopi Lugdunensis. locum suffi quietis elegit ubi sui sacri corporis reli-
Ex variis codicibus eum retulimns diepraicedenti. quia) s ib frequentia miraculorum frequentantur. Iii
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Cyri
: et Urencii Aquitania, natale S. Maximini Treverorum archiepi-
episcoporum, qui a beato Ilermagora ticinum missi^ scopi, qui ivKal. .lunii Treverim relatus est. Eodeiu
multum populum converterunt. » Recte hortatur in die, beati Reverentii presbyteri et confessoris. »
margine Alias Syri et Yoenci; in Marlyrologio Ro-
: Doin typis minoribus, «in Normannia civitate Bajn-
mano, Jnvenlii. censi. » Editiones postcriores de Sacerdote, Guidone
Florentin. « Lugduno Gallioe, natale snncti Pa-
: et Maximino, ut supra.Tum «Eodem die, Bajocaj,
:

tientis. Item sancti Serapionis. » beati Reverentii presbyteri et confessoris.In Galliis

Editio LuRECO-CoL. incipit « In Aquitania, na-
: civitate Augusloduno, depositio beati Evanti episco-
tale beati Maximini, Treverorum archiepiscopi et pi. Die duodecima, sacro sancti martyris Autono-
confessoris, aquo Anasthasius antistes Alexandrinus, mi. » Vide Martyrologium Romanuin et Sancti Acta
persecutionem Gonstancii imperatoris fugiens, Tre- apud Surium.

Idihus. Die 13.

Apud iEgyptum civitate Alexandria, beati Philippi cpiscopi^ patris sanctae Eugeniae virginis.Hicdignita-
tem praefecturae deserens, et baptismi gratiam adipiscens, episcopii honorem postmodum est assecutas ;

quem in orationeconstitutum, jussit Perennius proefectus gladio jugulari, tempore Yolusiani et Galieni im-
peratorum. Eodem die, sancti Amati presbyteri et abbalis raonaslerii Roinarici, qui, mirae abstinentiae et
anachoriticae vitae sectator, virtutum et miraculorum gratia illuslrein conversalionem duxit. Andegavis^
sancti Maurilionis episcopi et confessoris.

NOTiE.
Ita Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
De /Egipto dictura est plus quam satis, in eo D reui- Ego ultimum inoduin secutus suin ex Praten.
praeter caiteros excedit Munerat. quod legat, apud polissiinum et ilcriiiiensi Antuerp.-Maj. secundo
:

jEgipluin Alexandrice, addatque Philippo titulum inodo scribit, Munorat. et Molan. prirao. In oratio-
episcopi et martyris. Superius etiain notata est diife- nem constitulus, liabet solus Antuerp.-Major, csteris
rQnUA cirGii episcopi, episcopalus \o\ episcopii hono- ut Col iii lexlu. Male ab Adoiie scribitui Perennius

465 MAra'VROLOGIUM.
pro Terentius; pejns mutaverunt Antuorp.-M;ijor in
Perhennius, Molan. in Perliemiiniis. Onmes cuin
Adone ponunt Volusiani et Galieni, de qua con-
OBSERYATIOXES.
Baronius ad xxv Decembris de memoratis supra
sanctJe Eugeni.o Actis ita pronunliat Hnhciit tamcn
: ut eliam alibi obser\a\imus. Vide notationes prae-
aliqua qme censura indiijeant, reluti quod ibi lcijilur
de Philippo Euiicnice patrc, facto, ut ait auctor, epi-
scopo Alcxaiidrino i quod plane commcntiiin csse, ta-
buhe episcoporum AUwandrinorum .... manifcste dc-
clarant. Si hisce adjunxeris qwx hoc die notat lau-
datus Baronius, faciie deprehendes non eo solo
commento laborare prajfata Acta, qu.T, ut supra
etiain diximns, a Papebrochio discussa et repudiata
sunt in Responsionibus ad P. [Sebastianum, art. IG,
a num. 91. De Philippo non metninere apographa
Hieronyuiiana, Beda, Floriis, Rahanus, Wantlalber-
l!is. Unushic denuo sequacibus suispraducet auctor
Romani par\i, ita loqnens In Alcxandria, Philippi
: ctos. De postremo (quein Hieronymianorum verbis
cpis.-opi et martijris, qiii primuin prwfeclus fuit. Ex
citatis Actis deprompsit Ado qua^ de Philippi episco-
patu aliisque eum spectanlibus ibi memorantur,
quorum compendium suo singuli modo reddiderc
Usuardiis et Notkerus, servata ubique connexiono
imperatorum Volusiani iteinque nomine
tt Galieni,
Pcrennii pra'fecti, qui in Actis a Surio vulgatis Te-
rentius dicitur, quemque in Romano moderno ita
appellat Baronius. Ha?c modo pro re nostra sudiciant.
Sequens annuntiatio de AfHrtfo presbytero et abbate
tola Adoniana est, nec antiquior; tota forme ad
apii-em a Nostro descripta. Adoniana, inquain, est
annuntialio nostra, sed non Adonis illius quein ple-
ruiiique in Actis Benedictinis citat Mabilio, quique
AUCTARIA.
RoswEVD. in fineex Ilieronymianis adjicit «Item : Perhenniuspr.-Esesgladio jugulari fecit, Volusiani et
in Ap[)ulia, Felicissimi et Secundini martyrum. >
Pli.^anen., in prima et ultima satis purus, secun-
dam de Amalo expuiixit.
A.NTUERP., Max.-Luuec. ct Ughelliax. textui sub-
dunt « Turonis, sancti
: Lidorii episcopi. »
(iiiEVEN. textui attexit siib signo ll « Treveris,
: G
sancli Matorni episcopi. I)e eo signo egimus v et xx
Augusti, et iiic eadem de causa Greve.num e purorum
nun.ero excliidimus. »
Anti;khi'.-Max., Ultraject., Levde.v. et Da.mc. de
Maiirilione addnnl: « Qui et vitae sanctitatis perspi-
cuus exstitit et multis virtutibus fioruit. Turonis,
sancti Lidorii episcopi et confessoris. »
Ai.hkkoe.n. hisce superaddit «:Treveris, natale
sancti .Materni episcopi, discipuli sancti Petri Apo-
stoli.
. Vide infra editionem Lcbeco-Col.
LovAxiEN de Amatoomnia resecatpost /?o)narici;
in Maurilione purus est. In fine de Lidorio, ut
A.ntleri'.-Max., etc, supra.
Ce.nti-len. « Apud i-Egyptum civitate Alexandria,
: Exceplio reliquiarum beati .luliani marlyris.
sancti Philippi martyris, palris snnclx {Ewienice)
virginis. Andegavis, s"ancti .Maurelii episcopi et con-
fessoris, magnarum virtutuin viri. In tenitorio Bo-
loniensi, sancli Maximi Regensis, opiscopi et con-
fessoris. Ipso die, sancti Amati abbatis de monte
Romarici.» De.Maximovel potius deejusinventione,
vide Ghevenu.\i infra.
Rruxellen., in lextu modice interpolatus, addit
in fiiif hoc soliim et unicum auctarium « Turonis,
: sancti .Mamiliani confessoris. »
sancti Lidorii ei)isc')pi ot confi;ssoris. »
Ha(;enoyen. (le Philippo ex Eugenia? Actis fusius
agit lioc modo: « Apud Egyptum civitatc Alexandria,
be;ili iMiili[)pi episcopi passio, patris sanctje Eugeniaj
virginis. Qiii por Eugeniam filiam suam mirabiliter
con\ersus est, cum videret illam in stalii monacho-
rum, ct infamata esset de stupro et illa aperiret
: Ciijiis
veslom et ostonderet so esse filiam siiain; ille corde
compunctusest et baptizatus, deserensque pr.efectu-
ram.cpi.scopatushonorem.oinnihuseuin eligoiilibus.
assecutus est, et uon multo post iii orationeposituin
»
— ME.NS. SEPT. 466
A jnnctione vide infra. Romanici pro Romaria,
cliorittv i>ro anacliorUic" "'''•" """* -
':Wj vilia sunt in
'•
Anluerp.-
Majore.
abomnibus nostris, tuni niss. tum excusis dissenlit,
vias ad Vitam sancti hujus nostri Amati, saeculo
Benedictino ii, pag. 1:29, ubi integra datur, qua^ in
Surio contracta et immutata est. DilTert hic Notke-
rus quod pro Amati scripserit Aniani, sed hoc ama-
nuensis vitio irrepsisse credimus. Sic de solo Amato
noslro Wandalbertus :
Idibus ahba nitct meiilo el cognomine Amatus.
PraUer Philippnm et Amatum Mosander Adoni tri-
bnit Maurilionem Andegavonsom et Littoriuin Turo-
nensem episcopos, a Rosweydo in appendicein reje-
consignat Rabanus) non agere Usuardum, probatis-
simi nostri codices ostendunt. Credidcriiu ex iisdcm
Hieronymianis ipsum accepisse Maurilionem, quem
B hodie Mauriliitm communius appcliant, quique a
Mosandro et Hagiologio Labbei, iisdomomnino ter-
niiniscommemoratur. Atque haic omnia vere et pure
Usuardina esse consemus, quod pro instituti hujus
ratione planc sufTicit. Alioremiltimusexaminandain
rerum congeriem circa Vitas plures apud nos mss.,
iiiter quas, prnjtor anliquius editas, exstat ms. et
impressa Magnobodi Andegavonsis, aliaque soluto
styio, ac praiterea metrica Marbodi Rhedoiicnsis in
vetusti<sima membrana, de quarum fide jam inter
ruditos, prajeiinle Launoyo, controveisum est.
Galieni iinperatorum tempore. Eodem die, sancti
Amati presbyleri et abbatis monasterii Romarici,
Metensis dioicesis, qui inirie abstinentiae, » etc, ad-
dens in fine, « etobiit multorum monachorum pater
in pace. In Aquitania, natale sancti Maximini Trc-
veroruin arcliiepiscopi, qui iv Kalend. Junii, Treve-
rim relatus est. Andegavis, sancti Mauriliani, vel
Mauriliiepiscopi et confessorisdepositio. Qui, » etc,
uIAntuerp.-Max., « Turonis, depositioLydorii. » etc.
Aquicinct. \)o<,t 70 imperatorum, inserit; «Duaci,
translatiosancti Amatiarchiepiscopi Senonensis. Oui
a Theodorico rege Erancorum ab episcopalu deje-
ctus consilio Ebroini majoris domus in hanc pro-
vinciam relegatus est, jussu prajfati regis. Qui abbas
monasterii Romarici factus, mircc abstinentiaj, » etc
Postref/i.somissumest: « Itemalterius sancti Amati,»
aut (piid simile, ne duo diversi in unum confun-
daiitur.
Davehon. - Sancti Lidorii episcopi Turonensis.
:
Mathic.-Cartus.-Ultraject. «Philipjti episcopi:
et martyris, patris sanctye Eugenia; virginis, qui per
filiam suamsatis mirabiliterest conversus, resignans
pra^ifecturam Alexandriae.Maurilionisepiscopi. Amali
D abhalis.
In VATicAN.,n. 39i9, deest Amafi et MaurHionis.
Adjoctum primo loco «Beiieventi, natalis sancti
:
Folicissimi episoopi in sancta Sophia. Eodom die,
Alte.\ii's. • Ipso die,
: Iranslatio beati Augustini
Anglorum Apostoli, et sanclorum archipraesuluin
coiifessoriim Laiirentii, Melliti,.lusti, llonorii, Deus
d"dit, Thoodori, ot sancti Adriani abbatis, ac Deo
diloct.e virginis Milaroda;.»
Klorentin. « .\inati \ahh. vel alias Donatici]
corpus concessum boato .Ambrosio a
fiiil
siiiiimo pontilico sancto Damaso et Iranslatum dc
civitate Romana ad civitatem Florenliam et sepul-
tuin in ecclesia sancti Lnurcntii ubiel requiescunl ;
corpora sanctoruin Marci papae elCoiKordiaj marty
407 USUARDI MONACHI 468

ris. Andega,vis, sancli Auxilli episcopi etconfessoris. A Romarici, scribit Romancii, et Amati elogium rese
Pro Maurilii, Turonis, sancti Litlorii [Med., Litoris] cat. InMauriiione, quem in aitera editione Mnuri-
episcopi et confossoris. Apud Lamuin civitatein, lium vocat, purus est. Addit « Ipso die^ sancti Ve-
:

transitus sancti Vencrii,cujus corpusRegiuni trans- ncrii confessorls, adniirand;csanctitatis viri. » Acce-
latum est. In Sicilia^ sanctorum martyrum i.xxix, dit in secunda edit. Turonis, S. Lidorii, etc.
qui passi sunl a Profasio tyranno in civitate Admi- GiJEVEN. :Ipso die, sancti Ligorii martyris. Qui
«

nuindula!, ut habelur in passione sanctorum Luciai
et Geminiani. » Proslant Acla apud Snriuui, sed nec
tyranni nomen, nec pa!a3stra, ncc martyrum nume-
rus cum dictis conveniunt.
CodexMoxtisSancti «Soleiinisjam dieifulminat
: sanctorum Felicissimi et Secimdini. Turonis, sancti
or])ita, qua prajclarus Chrisli coiifessor, ca;lestem
vitam ducens Amatus, supremam curife coelestis sor-
titur l.TDtabundus aulam, cujus miracula relegere qui
vult, actus et vilam scilicet ipsius [consulalj. Qui
mine abstinenti*, » etc.
Remens. SS. Timotb. ApolL
« Turonis, sancti
et
Littorii episcopi et confessoris. Perpetua variatio
in noinine constantcr scribendum Lidorii.
; riosi. Qui apud yEgyptum tempore Justiniani impe-
Editio LuBECo-CoL. « Colonia Agrippina depositio
:
sancti Materni episcopi et confessoris, discipuli san-
cli Petri apostoli. Qui simul Co]onien?i,Treverensi,
ac Tongerensi arcbieiiiscopus pr.tfuit Ecclesiao. Bono
lamen fine senex Coloniae Deo spiritum reddidit
cxxviii Incarnationis anno. » Yide die sequenti. In
Philippo satis pura cst. Sequitur « Eodem die, san
cti Venerii sacerdotis,notabiiiler orti. Qai in insuia
in Graeciae parlibus ob Chrisli nomen occisus, post-
modum Venetias translalus est, Cum vero diespas-
sionis ejus igiioraretur, ipse per visum, hunc diem
designavit. » Vide nolulam Castellani. « In Apulia,
Lidorii episcopi et confessoris. Alexandriae, sancti
Tlieodoli episcopi. Augustuduno, sancti Xecarii epi-
scopi et confessoris. Inventiosancti Maximi,episcopi
Ilegensis et confcssoris. Adulphi abbatis et confes-
soris. Andegavis, sancti Nectarii. » Quis hicNec'a-
: rius sit, nescio, forte alterius occasione intriisus.
» « Eodem die, Barsanophii abbatis et confessoris glo-
B ratoris omni sapientia mundana eruditus,divinitus
admonitus, solitariam vitam petiit, in quacum sociis
ejusdem voti^ in fame, siti, nuditate, vigiliiset labo-
ribus, carnis mortificationi, et divinaeinse imaginis
rcformalioni insi.stens, tandem plenus dieruin et
sanctitatis quievit. Item, secundum aliquos hic, Ve-
:
•
nerii confessoris, qui suprani Idus habetur.»
MoLAN. « Broylo, deposilio sancti Amati episcopiet
:

Tyri soiitariam vitain duxit, et ibidem puerum sub- confessoris. Turonis, sancti Lidorii episeopi et con-
mersum orando vitae restituit et muitos a languori- ; fessoris. Ipso die, sancti Venerii confessoris, admi-
bus diversis curavit, et postea feliciter in Domino randaj sanctitatis viri. » Editiones aliae legunt :

obdormivit.» De Maurilione habetut Antuehp.-Max. « Duaci ex Broylo, depositio sancti Ainati episcopi et

In Amato pura est. De I^idorio, ut supra « Augustu- : confessoris. Cujus virtutem Salvator omniuin pius
duno, sancti JSeocarii episcopi et confessoris. » Hoc magnificavit in lemporali vita, siioruin gralia meri-
eliam noinen varie eJformr.tur, Greveno infra scri- toruin. » De Venerio et Lidorio, ut supra. « Augu-
benle Nccarii, sed cum Molano iegendum Neclarii. studuno, depositio sanciiNectarii. Diedecima tertia,
« Inventio sancti Maximi, episcopiRegensis et con- dedicalio leinpli sancla? Christi et Dei nostri resur-
fessoris. » rectionis, et praefesluin vivifica^ crucis. »

Belin, , in prima anaunliatione satis purus. pro

XVIII Kal. Die 14.

Exaltatio sanctse crucis, quando Heraclius imperator eam de Perside Hierosoliinam reportavit. Sed ct
procurrentibus annis papa Sergius, inirae magnitudinis portionem ejusdem ligni in sacrario beati Petri,
Doinino revelante, repperit, quae annis omnibus, ipso die exaltationis ejus, ab omni osculatur atque ad-
oratur populo. Roinae via Appia, beati Cornelii papae,cui os, post exilii relegationem, jussit Deciusplumbatis
caedi, et sic cum uno promiscui sexus decollari. Sed et Cerealis milescumuxore Salustia, quos
aliis viginti

idem Cornelius sub eodem die capite plexus est. In Africa, sancti Cypriani episcopi, qui
fide inslruxerat,
sub Valcrianoprincipe, post longum exilium, detruncatione capitis maftyrium consummavit, sexto railiario
a Cartagine, juxla mare. Referuntur cum eo passi Crescentianus, Victor, Rosula et Generalis.

NOTiE.
Sumiturex Praten., Herinien., Anluerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Scribo Heradius cum Praten., Greven. et Molan., C Rursus pro sub eodem die capite plexusesl, sub eodem
licet aliipassim babeant Eraclius. De Hierosohma capite, etc. In Greven. ol Mjlan, deest sub, et post
satis diclum est Ilcrinien. ponit reportaoit Hieroso-
: Cijpriani deest ppi^copi. Anluerp.-Maj. mendosescri-
Umain. Omneslegunt repperil. Munerat. pro oscula. bil sex iniliario ex Cartaijine.
tur atque adoralur transponit adoratur et osculatur-

OBSERVATIONES
Apud Marlyrologos omnes feslivissime recolitur sanclK crucis. Romanuin parvuin, pra!ter morem,
saluliferae crucis Exallalio, ])ra'terita tameiiiii acIu- sed tanquam de festo proprio fusius Exaltalio san-
:

stissiino llieronymi ccgraplio Epternacensi, unde,
solila l'Iorentinio dicenJi foriiia, conjici posset, an-
tiquarii Gallici in aliis apographis addilamentum
esse. De illius fesli antiquilale, celebritate aliisque
eodein speclanlibus videndi inter cieleros Baronius
el Florentinius, qui merito censenl, Exaltalionem
crncis Ileraclio vetusliorem babere originem, ct si
Caslellano credimus, plus quam ducenliset quadra-
ginla annis ante illius imperatoris lempora, saltem
llicrosolymis inslitulam fuisse. Ilincforte apud Ilie-
ronymianos codices, ]5ed;im el Rabamim, iiulla lie-
raclii lacta nicntione, sinipiiciter lcgitur Exallatio
ctw crucis, ab Hcraclio imperalore a Persis Jerosolij-
inain rcportala', (jaiindo el lioiiue liijuum salutiferuin
crucis a Scriiio papa Invcntum, ab oinni populo vene-
valur. Longiorein liistoriam deduxit Ado, ex quo
breviorem suain Usuarduscomposuit, a Notkero non
adeo conlractam.
Pneponuntur in Ivalcndariissa?pe cilatis et in Mar-
lyrologiis oinnibus, jtrieterquam in Sacranientario
Gregorii ac Hieronymianis, Cor/ic/f/ et Cijpriani me-
moria;, toto orbe celebratissiin;e. Et primo quidem
in C-jrnelio huc die consignando coineniunt Martv-
: ^ roloei anliqui plaiie omnes, apud quos certaliiu cou-
469 MAUTYROLOGRi.M.
t'angnntur Conielins et Ciipyioivis oodcm xiv Septoni-
»ris, nenipe uno die, ut supponunl, licet non uno
anno coronati, cuin alter alleri sexennio snpervixe-
rit. At inler erudilos non paruin labornlur, ut beati
Comelii \el martyriuiii ad Se|)teiiibrein
obitiis vel
diirerri possit.qnod de corporis CentuiiiL-eliis Hoinaiii
relatione ejus(|iie ibi sepullura salis ajite explicare
conams est Papebrocliius. cui nonnnlli subseribunt.
Major dillicnllas est in teinpore, a IJeda,
utriusiiue seiuacibiis diserle iiotato sith Decio, carn
cerluin videatur Deciuin vel Decios ante Cornelii
exituin omiiino periisse. lluic nodo solvendu solitus
cuneus iilcuiiiiue succurret, si dixeris duraiilein
potius Decii perseculionein, quam vivenlem Deciuni,
intelligenduin csse. De CtPtero conjicinnt aliqui
Adonis bistoriain desuniptam e\ Aclis ab Ililduiiio
conipositis, dequoruiu auctorilaleel lidealibi dispu-
tabilur. Insignem VitiB CornoIiaiKe seriein digessit
Tillernontius toin. III. suo leinporc usui fulurain.
Interiiii 1'suardi iioslri e!o>:iniii e\ Beda potissiinuin
prolluxisse \idelur, transposita nonnibil, inutata et
liniata pbrasi.
De Cijpriano ccleberrimo marl>ire el episcopo Car-
thatjinensi oiiinia nota siint, inqnit Florentinius, iuio
nolissima et sincerissima ejus Acta a Pontio ejus
diacono, prnDsenle et oculalotesle.posteritati rclicta,
praeter Consnlaria ipsa cuin prioribus simul vulgata.
.Xotissiina itera ejus in Martyrologiis omnibus et in
RoswF.YD. texlui puro in fine subdit : «
sancli Maierni episcopi et confessoris. »
die pra'Cedeiiti.
PuLS.\NKN., in priina aniiunlialione satis purus, dc
duobus allis sanctis, sic soluin habet « Romse via
: interfecti. »ln Cypriano nonnihil etiam interpolalus
Appia,beati Cornelii Papai. In Africa, sancti Cypriani
episcopi. »
Antckiu'., Ma\..-Ludkc. ctBKLix. priinam annun-
tialionem detruncant, boc modo « Exaltatio S. Cru-
:
cis, sub Heraclio imperaolre piissimo. »
Antl"eiu'.-Max.,Ultraject. elLEYOEN.: «Exaltatio
sanctae crucis. sub Eraclio imperatore piissirao, qni
eam de Perside Hierosolimam reportavit. Sed et
procurrenlibus » usque ad finem loxtus satis
pure. Tum additur « Trcveris, sancti Materni epi-
: Florentin.
scopi, discipuli sancti Petri apostoli. Apud Coloniaiu
Agrippinam, natale sancti Evergisili episcopi et raar-
tyris. • Re.viens. SS. Tim&t. et Apoll. « Roraai, bcati Cor-
LovANiEN. incipit ut priores usque ad reportavit,
omissis ca^teris. In Cornelio purus est. In Cypriano
rescindit socios. De reliquo similis est superioribus.
Albergen. et Danic. principiosolum habent usque
ad piisst/HOjSicut Antiierp.,Max.-Lubec. InCornelio
et Cypriano satis puri sunt. In Alberg. nihil est de
Materno. In utroiiue deEvorgisiio post inartyrii ad-
dilur « apud Tungrim sagittis interfecti. »
: repositum. »
Centulen. Exaltatio sanctie crucis. Roma^,
: •
beati Cornelii papa; et martyris sub Decio Casare.
Apud Karthaginem, passio magnifici et admirandi
doctoris (^ypriani, qui martyriuin cclebravit sub
Galieno imperatore, Galerio Slaximo proconsule.
Bruxkllen. de E\altatjone ex Adone intorpolatus
est. Et noiinibil etiam in Cornelio, et Cypriano.
Deinde subdit sequentia « Et natale saiicloruin
: bratio festivitalis sancti Materni archicpiscopi et
martyrum Senatoris, Viatoris, Cassiodori fratruin,
ac Dominata.' matris ipsoruin. Treveris, sancti Ma-
leriii, discipuli beati Petri apostoli, per cujus bacu-
luiii post quadraginta dies ipse a mortc suscitattis,
tol annis in episcopali cathcdra sedit, quot diebus
scpultus in terra jacnerat. .Vpud Ojloniam Agrip[)i-
nam, beati Everj/isili episcopi etinartyris. Quisancli
Scverini discipuIusetarchidiaconusexistens,in trans-
itu bcatissimi martyrishymnum angelicuin cuinsuo
audivit magistro, et postea apud Tungrim, quae ct
Octavia dicilur, sagittis interfectus est. Eodein die,
dejicatio liujus ecclcsiic, ac ad illaiii translatio cur-
poris beatic Giidilee virginis. •
MENS. SE1»T. 470
A antiquioribus monumentis sanclitatis fama, do qui-
busvide rursus B;»ioiiium et Florentiiiiuin in liodier-
nis notationibus. Pra)lainlataejus.\cta integre edidit
et cruditis notis iliustravit Ruinartius inter Selecta a
pag. Il)i{, iiec minus accuratc et diligentor, pr.cter
alios plures, Cypriaiii gosta disposuit laudatusTille-
montius toiiio IV, a pag. 4o. Quod liuc propriusspe-
ctat, toxtus nostor cx Boda iterum acccptus est, quo
Adone et usquo ejus verbis insistit, veniset certus; iiam quac
de Cypriani sociis ex .\donc adjiinguntur, non i^que
explorata csse, solerler observatFlorentinius. Atquo
haclenus patet totius textus propago ot genuina
simiilicitas. De Cyprianicarum reliquiarum, imo ct
sancti Cornelii iiiGalliam aliasque partes translatio-
nibus, non est hujus loci inquircre. Vide qua; pro
libello de Vita t^.ypriani a Poulio elaborato, erudite
disputavit Hensclienius ad diein viii Martii. Cum
noslris concinit Wandalbertns, sed ullimo versiculo
F]parcum aliquem adjicit, quem puto eumdem essc
13 de quo egimus i Julii. liic reliquos versus subjicio:
Oclavo el decimo Oclimbrem vocitante fulurum
Exaltata crucis tulgent vexilla relalac,
Persideab indignavictor quem vexit Heraclcus
;
Corneliusque suam virtute et sanguine Romam
Aalistes fulcit, et Cypriano heti coruscat
Cariliago, insigni doctore et inaityre, totum
Ecclesiie scribunt, cujus sacradicta, perorbcm.
AUCTARIA.
Trcveris, IIagenoyen. aliam de sanctae crucis exaltatione
Alii raale hisloriam compingit. De Cornelio aliqua etiam hinc
indeiiitorjicit. Tum « Apud Coloniam, natale sancti
:
Evergisili episcopi CoIoniensis,apudTungrim sagittis
est. In fme adjicit: « Item in Swevia, sancti Aurelii
episcopi et confessoris. »
Mathic.-Cartus.-Ultuajegt. « Exaltatio sanctae
:
crucis. CorneliietCypriani martyrum. Crescentianij
Victoris, Rosula; et Generalis, qui referuntur passi
cuin beato Cypriauo. »
CoDExD. Du Cur.vAL. sigu. B. «Apud Coloniam :
G Agrippinam, natalesancli Evergisili episcopi et inar
tyris
: « Apud Calabriam, sanctorum mar-
tyrum Senatoris, Victoris, Cassiodori et matris eo-
rum Dominatia}. » Vide supra in BauxELLEX.
:
nelii papa3 et martyris. Cujus sacrum corpus Roma
translatuin a Carolo juniore Augusto, positum est in
monasterio, quoJ construxit infra palatii ffides Com-
pondii. Apud Carlhaginem, passiobeatissimi Cypria-
ni doctoris ex ellcntissiini, cujus sacratissimum
corpus tomporilius (^aroli Magni imperatoris in ,
Franciain cst translatum, et Lugduni venerabiliter
Editio LuBKco-CoL. « Exaltatio
: sancta) crucis,
sub Eraclio imporatore piissimo, qui cain de Perside
ad Hierosolymam rcportavit, explelis annis a pas-
sione Doniini (luingentis (et (juod c.rcurrit). » De
Cornolio adjicit Hic constituit, ut sacerdotes pro
:
-•
D certa causa jurare possint, si velint. » In Cypriano
modice interp ilata est. Sequitur « Treveris, cele- :
confessoris. Aj^ud Coloniam Agrippinaiii natale ,
sancti E\ergisili episcopi et raartyris, apud Tungrim
sagitlis interfecti. »
GuEVKN. :«Apud Tungrim, passio bcati Evorgisli
episconi Agrippinensi Coloniaj et marlyris. Hiccuiu
archidiaconi fiin^^eretur ollicio, locaquc saiicta cum
beato Severino (Jloloniensi episcopo circuiret, audire
ineruit concenlus angelorum, animam sancli .Marlini
Turonensis, iii coelum deferentium. Ferreoli inarty-
ris. Itcin sanctorum Diouisii ct Felicis. Sccunduin
aliquos hic, depositio beati .loannis (>hrysostoini,
cl VI Kalendas Februarii,translatio. .Materniepiscopi
ct confessoris. (jui a beato Pelr) a;>ostolo cum san-
 ; : :

471 USUARDI MONACHI 472

ctisEuchario et Valerio, ad prajdicandum Cliristi A Rotomagensis ecclesiae archiepiscopi. » Dein minori-

Evangelium Gallis et Germanis missus, post socio- bustypis «Natale sancti Anastasii martyris, dequo
:

runi dormitionem, ipse Treverensem, Agrippinensem est Petri Damiani sermo. In Mareolo, in territorio
pariteret Tungrensem \in /irima vigilantissime] rexit Atrebatensi, elevatio beataj Bertilise. Quarta feria
ecclesias et apud Agrippinam [prima Coloniavil
:
postxviii diem Kalendarum Octobrium, triduanum
quievit,ubi et ejus solennitas p^r anticipationem jejuniuin autumnale, sive septimi mensis, de quo
[prima potissimum] agitur Idibus Septemb. Aurelii exstant beati Leonis papae I homiliae novem. «Editio-
episcopi. » nes posteriores truncant commemorationes sancto-
MoLAN. « Treveris, sancti Materni episcopi, disci-
: rum Cornelii et Cypriani, quas in xvi trinsferunt,
puli sancti Petri apostoli, qui simul Tungrensi, Golo- id his verbis indicantes : « Quorum natales transfe-
nicnsi et Treverensi ecclesiis prsefuit archiepiscopus, runtur in diem perendinum. »Tum, de Materno, ut
et Coloniffi ad ultimum, spiritum reddidit, et in in priori : « Bruxella;, dedicatio ecclesiai et ad illam
ecclcsia sancti Patris Eucharii,qua3 nunc ad sanclum ti anslatio,etc. In Blandinio,translatio sancti Ansberti

Maltliiam appellatur, simul cum iisdena requiescit. Rothomagensis, etc. In Mareolo, elevatio beataj Ber-
Eodem die, dedicatio hujus ecclcsias, ac ad illam tiliae. » Denique minori charactere « Quarta feria
:

translatio corporis beatse Gudilae virginis. » Vide Bru- post decimum octavum diem Kalendarum Octobrium,
XELLEN. « In Blandinio, translatio sancti Ansberti triduanum jejunium autuinnale, » etc, ut supra.

XVII Kal. Die 15.

Romae via Numentana, natalis beati Nicomedis presbyteri et martyris, sub Domiciano imperatore. Qui
cum diceret compellentibus se sacrificare Ego non sacrifico nisi Deo omnipotenti, qui regnat in ca^lis,
:

plumbatis diutissime caesus migravit ad Dominum. Eodem die in territorio Cabilonensi, sancti Valeriani
martyris, quem Priscus praeses suspensum, et gravi ungularum laceratione cruciatum, cum in Chrisli con-
fessione videret immobilem, ac laeto animo in ejuslaudibus permanentem, gladio animadverti fecit. Tullo,

sancti Apri episcopi et confessoris. Item Carnoto, sancti Leobini episcopi.

NOT^.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Major, Munerat. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Plurimi codices scribunt iVic/iomerfis;secutus sum B lentibus se sacrijicare : Ego non sacrifico, nisi Deo
tamen priorem orlhographiam, qua, de eodem Nico- omnipotenti, qui regnat, etc, aliter ipse construit
mede agentes, usi sumus i Junii. Reliqui tamen Qui cuin diceret coinpelleiitibus, se non posse sacrifi-
Doiiiiciani ex communiori codicum senlentia, licet care nisi Deo, etc Pro Cabilonensi, mendose in An-
Ilerinieii. et Molan, nielius scribant Domitiani. Ab tuerp.-Majore est, Cabilenensi. Molan. habet Tulli et
omnibus reliquis receditMolan Grevenum, opinor, , Carnoti. Turpius Antuerp.-Major, Cartono, sancti
secutus nam ubi legunl: Qid cuin diceret coinpel-
; Leobidi; Munerat., beaii Leobini.

De Niconiedis hujus nostri, martyris inclyti, dedi-
calione aliqiia, ut putamus liasilicae, egimus non
cbiter i Juiiii, correcla variorum codicum Usuardi-
norum aut aberralione aut saltem confusione. Hodie
natalem ejus recolunt codices Hieronymiani, quos
tan(]unm suos habet Florentinius Beda eadem hodie
pbiiisi uliUir, qua citato die i Juiiii sed cum hic
luxata \ideniitur mss. ex qiiibus genuinum textum
ante tomum II Martii dedimus, prauferenda forte erit
suiiipta ex ipso Beda Rabani lectio, qui priori die
basiHc((; dediralionem exprimit, liic legciis, passio
OBSERVATIONES.
Valeriani martijris : quae ferme a Notkero descriptn
sunt , relicta longiori Adonis panegyri, expuncta
tamen Rabani pahestra, quam forte suspectam ha-
buerit. Verum ut ut ea sita sint, non alium Noster
ducem habuit quam consuetum, qui ex Actis sancti
Marcelli, item Cabilonensis, de quo iv Septembris
; egimus, ea desumpsisse \idetur, quae ex ipso in plu-
res alios transierunt. Usuarduspauca qnidera seligit,
sed vel in ea brevitate Adonis verbis scrupulose in-
haeret. Qualiscunque sit Bed;e codicum confusio,patet
nihilominus in iis memorari Eodein die sancti Apri :

Nixomcdis miuiijns. Exstat etiam vetus ojus me- episcopi. Deinde Leobini coufessoris, qui eodem :

m oria in Kalendario Frontonis et Gregorii Sacra- G prorsus modo a Rabano rsferuntur. De postrcmo
mcntario, perMenardum, ubiconsuli possunt utrius- nihil est in Adone, de primo sic ha])et Eodem die, :

que cditoris nutae nec deest in Allalii Kalemlario.

; deposilio bealissimi Apri TuUensis episcopi et confes-
Romanum parvum brevissiine etiam legit Romrp, soris. Quemnam e duobus desciipserit, an ex ulro-
:

Nicodeints martjris. Ado pro more suo plura dclibat que aliquid sumpserit Usuardiis^ confer et statue.
ex Actis sanctoruin Nerei et Achillei, seu potius ex An hic idem Aper sit, cui cum sancto Paulino neces-
Marcelli epistola, alibi non semel a nobis citata situdo ant litteraruin commercium inlercessit, alte-
plura, iiiquam, delibat quae hujus sancti propria rius loci et discjuisitionis est. Cunsule tantisper
sunt, strictim a Notkero relata, magis etiam a No- novissimam B. Paulini Operumeditionem Parisinam
stro, sed ferme Adonis ipsius verbis, contracta. anni 1(385, dissertatione v ad sancti Vilam, sub
Porro an sub Domitiano passus sit Nicomedes, an linem voluminis. Cum autem in solitis Usuardi fon-
polius sub Trajano, suo locoexplicabitur. Vide dicta tibus de Leobino nihil inveniam, non teinere licet
superius variis locis, praesertim xiiet xxxi Maii, quie supponere nomen ipsum ex Beda acceptum cui ,

hic repetenda iion sunt. Metricum Wandalberti elo- Noster aliunde episcopalem sedem superaddiderit.
giiim inferius subjiciam. In signando hoc die Vale- Sane ex codicum nostrorum fide, et hic et caeteri
riano tam sunt concordes Ilieronymiani codices omnes proprie et genuinc Usuardi sunt. De duobus
quain differant in exprimendo distinguendoque mar- ultimis episcopis, postNicomedem, cecinit Wandal-
tyrii loco, aliis Castro Tremorcio, aliis Caulomo berlus, cujus lii sunt versiculi
caslro, aliis Castro Ternocio, quod ad Tournus pro-
xime accedit, enuntiantibus. Utrum Valeriani vere D dcniim Nicomedes prosbylcr ornat,
Sci>tPnuiii
meminerit Beda, non satis compertum est, cuin du- Virgo ums Peironilla comes uianyrque l)eatii9,
bium videatur an ei tribui possint quaj ibi designan- l^oiiiitices ara, merilis vilaquc colpndi
tur : Iii Caoiilonensi, castro Trimorchio,
tcrritorio CurnulesLcobinus, Aper,Leucosque(a^ Leoquosqu»-)
nisi Rabanus aliquid conferat, cujus verba sunt Ituentur.
In :

territorio C^tbilunense, castro Nortio, nalale sancti

 » :

473 MARTYROLOGIUM. - MEXS. SEPT. 474

AUCTARIA.
RoswEYD., in Nicomede et Valeriano satis purus, A screnus, expers veritatis [potius expers fallacire, vel
defieit in dnabus annuntialionihus ulliniis experta veritatis] et Iranquilla lenilate, cunctis pla-
Pl-lsa.\en., in prinia satispurus, in secunda rese- cabiiis. Krat ctiain ei moris, sanctos quosque adire,
duabus poslremis.
cat elojrium, caret etiani ad imitandum eos, et ideo corporis habuit continen-
.Vntierp. M.xx.-LrBEc. ambo deliciunt in sola
et tiain, aniini lictitiam, cordis industriam, vigilans
ultiina annunliatione.Sed MAX.-LriiEC.in eo a priori [Aigilanliam], jejunia, orationes, saccuin, cincrem,
dinerl quod in fine habeat • Et octava sanctic Dei
: patientiam caritatcm. » Oinilto reliqua, (jiiye ncs^io
et
gcnitricis Maria\ » quo modo Apro nostro convenire possint, si cuin
GitEVE-N.post textum purum subjicit: « Item octavaj Aclisejusconferantur, ut alibi fasiusostendemus. In
bcaUe Virginis Maria-. • Qnx mirum est potuisseab fineadjicilur < Itein.apudCarnntuin,depositiosancti
:

00 inter U.suardina recenseri. Leobini episcopi etconfessoris.» Fermeut est in textu.

A.ntverp.-Max., Ultraject., Leyden., Alberg. et Aquicinct. In fine « Et sancti Aicadri abbatis.-
:

Daxic. incipiunt • Octava nativitatis glorios?e Vir-

: Vide supra in Bhuxellen.
ginis. » Sequilur de Nicomede et Valeriano, non Daveuon.: «Civitate Carnotensi, translatio sancti
omnino pure. Tum: « CivitateTuUensi, natalesancti Leobini episcopi et confessoris. »
Apri,» etc. Deest Lcobini. M.\tiuc.-Cahtus.-Ultraject.: « Octava nativitatis
Lovaxien. incipit etiam • Octava nativitatis glo-
: beat;e Maria^ Virginis Nicomedis martyris.Valeriani
riosa? Virginis. » In Nicomede, ferme purus est. De martyris. Leobini episcopi et confessoris. Apri epi-
Valeriano elogium rescindit • Civitate Tullensi,»
: scopi et confessoris.
etc, et supra. Deest etiam Lco6ini. B In Vatican. num. 5949 decst Apri et Leobini. Ai-
CE.xTrLEx.: • Octava nativitatis beatre Maria;. ditur • Beneventi, sancti Constantii in S. Sophia. »
:

Romae, passiosancti Nichomedis presbyteri el mar- Apud alios notus non est.
tyris. In terrilorio Cabillonensi, casiro Tenorlio, Ughellian. caret etiam annuntiatione ultimaLoo-
sancli Valeriani martyris. Item Carnoto,snncti Lco- bini Carnotensis, ut Antuerp. et Max.-Lubeg. supe-
bini episcopi confessoris. TuIlo,sancti Apri episcopi rius, cum quibus pleramque convenit.
et confessoris, cujus mortem in conspectu Domini Florextix.: « Natale sancti Archadii episcopi et
preliosam miracula crebra testantur. » confessoris.» Fallor, ni Aicadri velit dicere.
BnuxELLEx.: Octava nativitalis gloriosae semper
• EditioLuBECO.-CoL.: « Octava nativitatisgloriosa»
virginis Mariaj.-In Nicomede et Valeriano ex Adone Virginis Marias. Rom;x; via Numentana, natale sancti
nonnihil interpolatus est. Tum « Item Carnoto, Nicomedis presbyteii et martyris, qui corpus beata;
:

sancti Leobini episcopi et confes.soris. Civitate Tnl- Felicula; virginis et martyris (cum)honorifice sope-
lensi, be;iti Apri ejusdem ccclcsire episcopi et con- lissel, ob hoc delenfus a^Flacco Coinite sub Doini-
fessoris In territorio Rolhomagensi monaslerio cianoimperatore[est]et cumdiceretcoinpellentibus,»
,

(iinegiensi, depositio sancti Aycadri abbatis et con- etc. In Valeriano satis pura est. « Civitate Tullensi,
fossoris. Qui cum ibi nong^ntos haberet monachos, nataie sancti Apri episcopi et confessoris. Apud Car-
meJia orum pars, per angelnin sibi noctu pr.esi- notum, beati Leobini episcopi et confessoris. »
gnala, una die migravit ad Doininum. Quos ipse Greve.w: « Alexandriae, sanctornm trium fratruin
non niulto post secutus, quievit iii pace. » Vitam Cirini, Leoncii, et Serapionis. Item Seleuci, Con-
edidit Surius, de qua vide Mabilionis observationes G slantii. Decorati martyris, et aliorum cum eo. Clo-
prsevias srec ii Bencdict., a pag 9.')^,ubi aliam ejus- meiitis episcopi In Scotia, Mereni episcopi. Aichadri
deui sancti Vitam producitj cuin nostris mss. suo abbatis. Lulhardi, comitis Glivensis et confessoris.
lo."oconferendam. Ludumilla;, vidu;B et martyris, aviae sancti Wence-
HAijExovEN.DeOctava nativitatis aliqua congerit, slai ducis Bobemiaj et martyris.»
qua? ad rem non perlinent. Non magis apte prose- MoLAN.: « PJodem die, oclava nativitatis Virginis
qiiitur :« Roma) via Namentana, mtaie beali Nyco- Mari;e. Eodem die, deposilio sancti Aichadriabbatis.
medis presbyteri et martyris tianslatio, cujus dies Lugduno, depositio Albini episcopi. » Dcin typis
pa-sionis est in Kalendis Junii. » Vide quae snpra in miiioribus. « In Galliis, sanctae Eutropiae vidua;, de
Observationibus diximiis. In Valeriano satis purus qiia Sidonius in epistola ad Pragmatium. Luthardi
est. Seqnitur longa bisloria de Apro episcopo Tul- comitis Clivensis et confessoris, qui fundavit clau-
ieiisi,cujusspecimen subjicio: « In civitateTulIiensi, strum Wischelense et Nussiense. » Editiones alia^
depisitio sancti .\pri, episcopi et confessoris. Iste • Eodem die, octava nativitatis, » etc.Item dc Al-
vir a ilnio [uier tantefuit liberalitalis et pietatiserga bino Lngdunensi et Aichadro abbate, ut supra.
pauperes, (|uod inultolics vesles suas dabat paupe- « Die decima quinta, sancli martyris Nicelae. In
ribus et nudusdomum reversus est. Eratautein bea- CIivia,Luthardi comitis et confessoris, qui fundavit
tus .\per aspectu venerandus, mitis alloquio, vultu claustrum, » etc, ut vide in jam citata prioric di^.

XVI Knl. IJie 16.

Apud civitatem Calcedoniam, natalis sanctae Eufeaii» virginis et martyris, quae sub proconsule Prisco
tormenta et carceres, verbera argumenta rotarum, ignes et pondera lapidum angularium, bestias et
et
plagas virgarum, secures et sartagines igneas, rursum morsum bestiae pro Christo superavit. Romae, san-
ctorum martyrum Luciae nobilis matronae et Gcminiani, quos Dioclctianus poenis gravissiine adlictos, diu-
que tortos, tandem post laudabilein martyrii victoriam, gladio animadverti praecepit.

NOT^.
Sic Pralcn., Jlerinien., Rosweijd., Anluerp., Max.-Lubec, Mnnerat., Belin., Greven. et Molan. Item An-
tuerp.-Max,, Locanien. et Danicus.

VARIANTES LECTIONES.
Primuin iioto postremos tres codices puros qui- D non loquor cuin ita omnes forment, excepto solo
dein esse, sed in eod ifferre a reli([iiis, qiiod Euphe- Molano, ([iii recte ponil Euplieiniai. In Antiierp.deesl
niiam habeant secundoloco. Ab aliisetiam discrepat opitheton sanclie, m .Max.-Lulwc. est hcnliu. ilelin.
Uosweyd. sic incipiens In Calcidonm, EaphemuB
: legit tornienla, carceres, expuncla conjunctione el.
virrjinis, etc. ;Calciiloniam servant Ilerininn. et Rursus idoin Bclin. [iro snrlaijincs ifjncas, forte me-
Greven. ; sed Munerat., Calcidonem. De Eufemice liuscuin Beda scribit sarlajines i(//u<as. Dubium csl
 ;

475 USUARDI MONACni 476

utrum pr«ferri debeat riirsum morsum hestue, an A ven. et Molan. singularesdenuo sunt in nobilissimw
riirsus morium besliw. Priine modo iegit BpAn., ex malronw, pro nobilis matrome. Aatuerp. et Max.-
quo verosimilius accepluiJi est Heriiiien., Antuerp.- Lubcc. neutrum expresserunt.
Max.j Lubec. et Munerat., rursus morsum, etc. Cre-

OBSERVATIONES.
Sanciaet maxime henedicta, vel ut alii lorjuuntur, igneas, non ignitas. At vero verba
illa ultima, rur'
])reliosissima et heatissima Cbaicedonensis martyr sum morsum pro Christo superavit, non cx
hestioi
Eupltemia innumerispassim, tum in Oriente, tum in Adone, sedex Beda manifeste prolluunt. Ilabes pro
Occidente, laudibuscertissimisque monumentis cele- hac parte textus formationem.
bratur^ tametsi daremus Acta ejus a Metapbraste, Celebris etiam et antiqua est Lucice matroncC
Surio aliisque vulgata, exiguae fidei et auctoritalis RomaiKc ot Geminiani solcmnitas, tametsi ambo ab
csse, ul forte sunt et alia qua3 in plurihus antiquis Ilieronymianis bodie non notentur. An haec sit
Passionalibus aliisque chartis mss. habemus, ubi Lucia, quam ex Allatii et Frontonis Kalendariis nu-
fortasse prwclara illa et edilis hactenus meliora repe- perrime citavimus ? Sunt qui dubitent.Beda,et post
rientur, de quibus in Epbemeridihus Gra^co-Moscis eum Rabanus, diserte utrumque annuntiant, sed
meminit Papebrocbius. Utut tamen non satis pro- omissa positione, seu palaestra. Clarius Romanum
bata,imo dubia illa omnia supponantur, dubia pro- parvum Romce, Lncice et Geminiani martyrum. Lon-
:

fecto non est insignis de Euphemia Asterii enarratio
a Surio et novissime a Ruinartio edita et observa-
lionibus illustrata;dubianon sunt tot aliaargumenta,
qu»! post Baronium et Florentinium accuratedigessit
Tillemontius tom. V, a pag. 405. Quanti porro fa-
cienda sit Vita sancta? E«jj/iewja'metrica,aPascbale
Verrone composita et Neapoli editaanno 1592, item
Tbeodori Besti encomium, quod Graece et Latine
ms. apud nos exslat, postea videbitur. Caeterum pro
antiquissimo ejus cultu stant Martyrologia nostra
gum ex Aclis extractum profert Ado, quod in colle-
ctione sua retulit Surius, procul dubio, quod Actis
Mombritio tomo II vuigata sunt,
ipsis caruerit, quaj a
qualia et ;ipud nos mss. in antiquo membraneo
codice servantur. Et ha3c eadera sunt, ni fallor, quae
vidit Baronius,recte observans correctione indigere.
B Miror Tilleinontiura asserere se ea non babuisse,
quasi apud Moinbritiura aut alibi reperire non po-
tuerit. De ipsoruin sinceritate aut disputandi aut
quidquara decernendi locus non est qualiacunque;

omnia. Inter Hieronymiana hoc solum occurrit dis-
criminis quod in vetustissimo Epternacensi, Romai
Euphemiatribui videatur, ut et Allatii et Frontonis
Kalendaria innuunt, dum eam Luciae conjungunt.
Rursus vero apud praefata Hieronymiana sequenti
die Euphemia Chalcedonensis reperitur, de quare vide
Florentinium utroque die. Romanum parvura legit
Chalcedonc, Euphemice virginis. Adonis elogium ex
Actis supra cilatis latius extenditur, strictius a Beda,
Rahanuet Notkero sic tamen ut evidenter pateat,
: stellanus. Gaeterum ita canit poeta raartyrologus
luerint, id satis aperte liquet, Adoniana omnia ex
ipsis decerpta, et ex hoc a Nostro brevissime con-
tracta, sic ut in laterculo nostro nihil contineatur
quod magnopere in dubium revocari possit, si modo
Diocletiani persecutio, ut saepe alibi faciendum di-
ximus, in ipsius persecutoris locum substituatur.
Wandalbertus metrica sua cncomia hoc die incipit
a Martino papa, quera in nullis nostris codicibussi.
gnatuin reperio: hunc esse diem obitus indicat Ca.
;

ultimum ex primo sumpsisse. At ex quo Usuardus?

Hinc sexto deno Marlinus papa beatur,
Is certe tormentorum genera verbis Adonis descri-
i^jiipliemiamquo pio siinct.Hn veneramar aniore :

psit, ubi non clavas, sed plafias virgarum ubi de- ;

Lueius [Lucia] iioc simul excellit cam Geminiunn,
sunt verba scrras aculas, demum ubi sartagines Gondecorat pariter passos quos laurea Gurisli.

AUCTARIA.
Antuerp.-Maj. textui puro, ut sa^pius usu venire G Hagenoyen. « In civitate Calcedonia, sanctai :

supra ostendimus, addit proprium Anglicum, bisce Eufemiae virginis et martyris. Haec erat filia cujus-
verbis «: Eodein die, sanctee Eadipoe virginis. » dam sacerdotis ydolorum, et cottidie audivit can-
Puto velle dicere Edithce. tantes Gbristianos ejus doraum transeuntes: Omnes
PuLSANEX. in prima annuntiatione purus est. In dii gentium dieraonia, etc, ad fidein Domini con-
secunda ilem pure pergit usque ad Geminiani sed versa est, etsub persecutione Maximiani, a praeside
;

desunt reliqua oinnia. Prisco, torraenta et carceres, etc Roniae, pas- .

ALBERGEx.similis est ANTUERP.-MAx.,etc.in trans- sio sanct;e Luciae viduae et Gerainiani martyrura.
positione. In fine autem addit « Item festam bea-
: Haec viduaLucia quae filiura suuin Euprepiuin fidera
torum Stigmatura beati Francisci.» Christianain in rigore observare docuit, ab eodem
Ultraject. et Leydex. incipiunt » Festivitas : Euprepio filio suo, Dyocletiano iraperatori accusata
sacrorura Stigmatum. Ilis siquidera almus ille con- est et Iradita carceri, ubi ei Dorainus apparuit, et
fessor Christi Franciscus, biennio antequam spiri- fluviuin de carcere eduxit, qui diinidiura civitatis
tum coelo redderel, post praedir.ationis sua3 cursuin, cuin palacio regis subvertit » etc. Ex his, de reli-
caritatis excessuin, paupertatis titulum, ad aspe- quis plus justo extensis, facile statues. In fline addi-
ctum Seraphin crucifixi, veluti seraphicis agebatur tur «
: Itein in Anglia, sanctai Editba) reginae ct
desideriis, insignitus est corporaliter in raanibus et virgmis. »
pedibus, et latere dextro, non huinanitus sed digitis Daveiion.: « Cenomannis civitatis, depositio san-
Dei vivi descriptus. »In reliquo textu, ut Axtueup.- cti Principii episcopi ct confessoris. »

MAX.CtC. Matrig.-Cartus.-Ultraject.: « Luciae et Gemi-

Centulen.:
D niani martyrura. Eufemiae virginis et inartyris. Ju-
« Natalis sanctic Eupbemia) virginis,
quai passa est sub Diocletiano imperatore, pro- stini presbyteri et confessoris. » Notatum est in
consule autem Prisce [Prisco] in civitate Calci- margine quod in Romano Martyrologio ponatur
dono. Roiiue, sanctoruin Luci.e et (ieininiani inar- die sequenti, et babetur martyr.
lyruin, sub consulari Megasio. Ipso die, sancti Florentix.: « Itera sanctoruin marlyruin Sosthe-
Aicadri abbatis. » Videdie pr>ccedenti. nis et Vicloris. » lli ad hunc dicin non pertinent,sed
BRUXELLEN.,in Eapheinia pennodice interpolatus, forte a sciolo aliquo Iiic positi fuerint, ut Euphemiae
in secunda, post ILec beatis-
G;'//(;/iirt/u' iiiserit : « conjungerentur, excujus Actis desumptos diximusx
sima Lucia, alilio suo Euprepio accusala,(iuod esset Soptembris. Sequilur « ut et sanctorum marty-
:

Christiana,Jussit eain, cum praedicto Geininiano, rum XLix. »

Diocletianus sibi adduci. Quos ille poenis » ctc. In Editio LuBECO-CoL.: « RomaD, sanclorum marty-
line subjungit « Eodein die, receptio sacrorura
: rum Luc::e nobilis matron;e et Geminiani pr.epoten-
Stigmatum beati Francisci. » (is. H;\}c boatissinia Lucia oum ia viduitale persti-
477 MAHTYROLOGIL'M. - ME.XS. SEPT. 478

jssri sex annis, et jam cx decursu totius

trifjinta A abbatiss*, filia) Edgari regis Anglorum. Qnx a roli-
\its suae coinplosset septuaginta quiiKiuo aniios, a giosis parentibus, bima Cliristo consecrala et san-

filio suo Euprepio aceusata (|uoJ Cliristiana essol, clissime coinorsata, soculum ignoravil polius quam
jussit eain Diocletianus iinperator sibi aJiluci cuin rcli(niit. » Castollanus logit Ead(jith(v.

pnedicto riominiano. Quos ilie po^nis ^'ravissime Moi.AX. Typis n.inoribus

alHiclos tradidil cuidam perversissimo judici, qui
diu eos cruciavit, tandem post laudabilem inarlyrii
victoriani, cladio animadverti fecit. llos sancta Ma-
xiina Christi dovota famula deconter sepolivit. ' In
: « In:Anglia, Editha)
virginis abbatiss;t-, filiic Edgari, • etc. ut GuiiVEX.
supra. « In Scotia, .Niniani, etc. In territorio Argen-
linonsi, saiicta) Eiiilboth virginis, pra^^clara; sancti-
lalis! Agnetis virgiiiis de monte Policiano, cujus

Eupbeinia ferme puraest, post, pro Christo, adjnn-
geixs et coinplccit marlijriutii. Sequitur: « In niuii-
tibus Alvern», roceplio sanclorum stigmatum sancti
Francisci confossoris, primi ordinis Minorum. Ce-
nomaiinis, sancti Principii episcopi ct confessoris.
In Anglia, sanctne Edithae virginis. •
Grevf.x. : « Foslum sancti Joachim, patris glo-
riosa; Dei genitricis sempor virginis Mari;e. Et
commemoratio sanctae Anna^ matris ejus. Homre,
Felicis papse. Item sancti Victoris. In Scotia, Ni-
niani episcopi et confessoris Cenomannis, depositio
sancti Principii opiscopi et confossoris. Itom sanctev!
niemori.-e Ludovici archiepiscopi Arelatensis, Cardi-
nalis sanctse C;rcilia?. In Anglia, Editha3 virginis
Mtain iiiagisler Raymniidus, ordinis Pr;edicaloruin
soripsit.» Inposterioribus cditionibusduorum ferine
dierum textus confusi sunt: nam hocdie referuntur
Cornelius ot Cyprianus, ex xiv Septembris, quibns
subjuiigilur toTus toxlus bodiernus. In fine addilur:
« In Anglia, sanct« Edith;c virginis, filiye Edgari
Regis. In territorio Argenlinonsi, sanct.c Einbeth
virginis, pr;eclara3 sanclitatis. » Dein typis mino-
ribus « In Scotia,
: iNiniani episcopi Candidre Casa;
et confcssoris. Ilem obitus Agneiis de monte Poli-
g ciano, cujus Vitam scripsit Raymundus magister
ordinis Pnodicatorum. » Vide Marlyrol. Uoinanum
et Acla XX Apr.

XV A'fl/. ^it^ 17.

Roma> via Tiburtina, natalis sancti Justini presbyteri, qui persccutione Decii, Galli ct Volusiani confes-
slonis gloria insignissiinus fuit. Ilem Romaj, sanctorum martyrum Narcissi et Crescentionis. Apud Leo-
dium, beati Lamberti episcopi Tungrensis, qui a nocentibus innooenter occisus, aulam coelestis regni per-
petuo intravit victurus. In Rritanniis, sanctorum Socratis et Stephani. Niveduno, sanctorum martyrum
Valeriani, Macrini ct Gordiani. Itein Corduba sancti Emiliani diaconi et Hieremia} decollatoruin.

Sic habent Pralen.jllerinien., Antuerp.-Maj., Rosweijd., Antuerpv et Max.-Lubec, Munerat., Greven et

Molan. Quibus accedere possnnt Anluerpien.-Majc. el Locanien.

VARIANTES LECTIONES.
Dixi acccdere posse Antuerp.-Max. et Lovanien.; C tiani, et sic habel Romanum parvum; pejus Lova-
nam hi, licet totum textuin referant, in eo tamen nien., Cre.scen/is. Praton. videturscripsisse Lcodicuin,
ab aliis diversi sunt quod de Lainberto agant primo quod in nnllo alio codice reperio. Item Lnntberti,
loco, et in fine periodi logant perpctno 'vii-turus ut cum 00 babetsolus Rosweyd. Nos ex Adone et
intracit, contra antiquioros omnes. lidein cum Pra- reliquis codicibus pra^tulimus orthographiam com-
ten. et Molan. scribunt Tnhurcina, sed praevalent muniorem, skc. ix certo usitatam, etiam apud
alii. Rursus cuin .Molan. omittunt nomen GUli; Wandalbertum,quidiiiet apud Redain, licet Rabanus
Munerat. posuit Ga»/<. Antuorp.-Maj. post Vohisiani utanlur Landcbcrlns. Errat Anluerp.-Maj. in
et alii
oiwiliit confcssionis, et cuni Antuerp., Max.-Lubec, iniiocentuin, pro innoccnler, itein in Britnnnia, pro
Antuorp.- Max. ct Lovan. pro tHstV/«(S.stHiM.5, scribit, Brittanniis, ut passiin reperiinus. Milto reliqua
insirpiis. Munerat. autem confessionis mutavit in monda scriptoria, ut Niceduni pro Niveduno, Ma-
confessoris. In Praten. est Narcyssi, in Molan. trini vel Martrini [)ro Mn-rini, Cordiihfe, EUani pro
Aarcisci, in Antuerp. et Max.-Lubec. Narcissm sed : Emiliani, ut servant codices : Dyaconi Hiremioe,
quid in Greven. sibi vult Marcilhe? Antuerp.-Max. Jereinice, Jhereiniai.
et Munerat. nomen Crescentionis vertunl in Crescen-

ORSERVATIONES.
Romani parvi auctorsic hodie textumsuum ordi- D iu crypta arenaria, secundum vocans Crescentionein,
tur Ronve, Juslini presbyleri, ad quein hecilus
: quemadmodum ex ipso Usuardus descripsit. Quid in
Laurentins in vico Palricii nocle venit. Nullus anti- Actissancti Laurontii, ineorum laudem conlinealur,
quior Martyrologus de eo, saltem hocdie, meminit. liatebit x Augusti. Quintum et postreinuin locuin
Ado ipsuin rcfort lertio loco, plura ex Actis sancli iii Adono toiiel inclylissimus pr;esul ot inartyr Lam-

Lauicntii memorans, quoruin inilium et finem, hertus, dc quo etiain meminerc Roda ct Rabanus, a
ductoris verbis. Noslerconnexuit.Illum ipsuin Jusli- quibus Landebertus appellatur, si nonnnllis Reda)
num inter Auclaria signavimus iv Augusti,qao die (!Cgra[)his assenliri ^oluoris. Florus ologium plane
cum ita canit Wandalbertus : viilgare ei tribuit. Plura ex goslis delibal R;ibanus,
pruprio celcbralur lionore
JiisliiMis piidiii pauciora Ado, quein contrabit Notkerus. Usuardus
Prusliyier in nuinero sanclorum, ce !(• peremplus proprio marto ct sermone liic loqui voluit, sensuin
Crudeli, exquirens luinulos qui condi-coravil. quidem Adonis secutus, sed aliis omnino forinulis
Martyrii proprie dicti lauream ipsi etiam tribuil rein ex{)rimons. QiiDiisqui! ad llionjnymiana Lam-
R;ironius bac Wandalberti aliorumque anliquorum
; bertus \el Lrindehertus pertincat, discos ex Florenti-
monumentorum, ut ait, auctoritate ductus, iiitor nio Complura Acta de eo conscripta novimus,
quee procul dubio computatorescjus fji-stas, .seorsu:;i aiicloros \ido apud Raroniuin in liodiornis notis,
positas et uherius conscriptas, ov ([iiibiis palciit M;dnlioneiii sa;c. iii Renedict. parle i, a jiag. 00, et
supervixisse ad tempora Claudiif inlellige Iljtuncquc aliosrecenliores. Nec praelereundus ost Wandalber-
niartyrio coronatum fuiss'. Qu.e oinnia proprio tus, qui solum Lambortuin ita hodic colcbrat :

loco diligentius eruiit examinanda. In laiidalo Ro-

maiio i);irvosoquilur lleia Narcisis cl Cresccntiaai,
:
Lamberlus quiiituin denuui virtiile coronal,
quos dislinclius pcnultiiuo loco Ado /{o»ue ascriJjit, Faclio qucru cicsum scmper ircmebunda pavescii.
 . »
479
Socrate et Stephano agunt Beda, Rabaniis, Ado
De
et Notkerus, iisdcin propc lerniinis suos Nostcr
plane mutuatus est ex Adonc, in quo pritno loco
ponuntur. Inter Hieronynnana cos ctiam memorat
vetustissimum ecgraphum Eplernacensc, tacentibus
ferme rcliquis. Proxima, scu sccunda in Adone
annuntiatio est Nhnduno, nalalis sanclorim mar-
: Memor. cap. 12. Cur in Romano moderno locum
tyniin Valeriani, Macrini et Cordiani ; ubi vides
nihilaNostro mutatum esse praeter ultimum nomen.
Eodcm modo loquunlur Ilieronymiana, nisi quod
plcraque Magrini et Gurdiani scripserinf. Qnid de
bina bas classe in sinceris monumcntis ccclesiasticis
supersit, suo loco disquiremus. Hactenus ductores
suos habuit, eosque, eo modo quo explicaviinus,
secutus est Usuardus, sed postremi duo martijres
PULSA.NEN. in prima annuntiatione truncatus est,
in secunda purus, deest tertia, purus est in quarta,
deest iterum quinta. In sexta deest ultiina totius
t.extus vos decollaloriim
ULTRAJECT.et Leyden.cx Adonc Lamberti elogium
amplificant, hocmodo Apud Leodium, beati Lam-
: «
bertiepiscopi.Quidum regiain domuin zeloreligionis
accensus increpasset, et rediens, in ecclesia sua
orationi incumberet,a nocentibus innocenter occisus,
aulam coelestis regni perpetuo victurus intravit. »
Sequuntur reliqua quae ad textum spectant.
Alberg. et Danic. idem habent initium sed de
Justino, Narcisso et Crescentione, nihil.
Centulen. :« Roinse, sanctoruin marfyrum Nar-
cissi et Crescentionis. Cordubae, sanctorumEajiliani
diaconi, el Jereinia:;, quorum corpora post absci-
sionem capitum igni tradita sunt. Niveduno, sancto-
rum martyrum Yaleriani, Machrini et Goidiani. In
Britannia, sanctorum Socralis et Stephani. Eodem
die, passio sancti Lamberti, Trajectensis ecclesiae
episcopi. »
BnuxELLEN. incipit « Apud Leodium, passio
: Passio sancti Floccelli pueri, qui tempore Antonini
bcati Lamberti episcopi et marlyris. Qui fuit Apri
comitis filius, quctn sanctus Landoaldus in via Dei
induxit, sicque ipse bcato Theodardo in episcopatu
Trajeclensi successit. Sed Ebronii [Ebroini] factione
ab cpiscopatu dejectus, in Stabulaus coenobio pei
seplc(n annos monachatur. Quem Pippinus tandem
in sua sede restituit et quia ipse zelo religionis
: spelunca repertum, titulo apposito
accensus, praefatum Pippinum principem increpare
ausus sit, quod Alpaidem pellicem, suse legitiina?
Piectrudi superduxerit, a Dodonc fratre Alpaidis
inarlyrizatur. » In Juslino, deinde in Narcisso et
Crescentione modice interpolatus est. Sequuntur
Cordubenses, tum Nivedunenses et Britanni, pure.
In fine « EtWaslagio, sancii Ervagindi confessoris.
: sparsit, adeo ut plurimi Romani Pontilices ei scri-
Itein sancti Mauricii episcopi et confessoris. »
Hagenoyen. de Justino nihil. In Narcisso et Cre-
scentione purus est. Tuin de Cordubensibus et Nive-
duncnsibus, satis bene. Desunt Britanni. Tuin
« Item Murantii, sanctorera Dcsiderii episcopi et
Reginfridi inartyruin. In monasterio sancti Ruperti
in Pingwia Maguntinse dioecesis, sanct.Te Hildegardis
sanclimonialis ct prophetissee. Apud Leodiura, beati
Lamperti episcopi et martyris, » etc. De quo jain
salis diximus. « Ipso die, sancti Floscelli inar
tyris. » conciperet hrtiliam, ac dira Crucis affixio animara
Matric.-Cartus.-Ultraject. «Lamberti episcopi :
et martyris. Flocelli pueri niartyris. Ilildcgardis
virginis. Narcissi et aliorum martyrum.
CoDEX BiGOTiAN. sigii. D. 9 " Ipso die, sancti
: surgentibus, in manibus ac pedibus, nec non rubra
Floscelli martyris. » Signatur in plcrisque codici-
bus, sed vide ejus elogium infra inter Auctaria
Greven.
Camijerien. S. Mari;i5 Item Roma3, beati Ju-
: «
stini prcsbyteri. » Nescio an ca^tera pura sinl.
In Vatigan. num. 5949 deest ultiina annuntialio
Emiliani et Hieremia'.
Florentin. :« Festum sacroruni stigmatum Jesu
Ghrisli in corpore S. Francisci. » Tum Sirozzian.
USUARDI MONACHI 480
A CojT/H6e»sesab eoprimum, Imoabeo solo consignati
;
sunt, ex Arabicrc perseculionis inessc in Ilispania
collecla, quain ipse in Galliam retulit, ut jam supe-
rius ssepe dictum est. Prioris nonien al) Usuardo
mutatum vix dubito, formatumque Ennlianiun ex
Emilla. qni cwm Ili' remia ab Euloirio rcfertur lib.ii
non habeant, sed eoruin loco Columba ex Memor.
lib. III, cap. 10, substituntur, non aliam causam
video, quam quod cjus reformatores Galcsinium
seculi sint, negleclis IJelino, Maurolyco, Felicio ct
aliis, quibus tamen usos eos fuisse satis constal. At
enim binos nostros vere Usuardinos esse sque ac
cseteros, codices nostri evidenter demonstrant.
AUCTARIA.
« Ipso die' sancti Steselli [verosimillime legendum
Floscelli] martyris egrcgii. »
CoDEX MoNTis Sancti : « Inventio sanci?e Gebe-
trudis et Desiderii niartyris, Rudunensis episcopi.»
Belnen. : « Natale sancti Floscelli martyris. >
Editio Lubeco-Col. in Lamberto ferine similis
B e.H Ultraject. etc. Secundo loco de Britannis,
dein de Nivedunensibus quarto deNarcisso et Cre-
:
scentione ;
denique de
quinto de Cordubensibus ;
Ju.stino,ubique satis pure.
Belin., in quatuor primis non omnino purus,
;
quinto loco subdit « Eodem die, octava sancti Ni-
:
colai confessoris de Tolentino. Eodem die, festum,
id est impressio sacrorum Stigmatum Domini nostri
Josu Christi in carne, id est in corpore sancti Fran-
cisci, in sacro monte Alverna;, de diocesi Aretina.»
Sequitur dc Nivedunensibus et Cordubensibus, pure.
In fine » Ipso die, sancti Fleselli,
: martyris egre-
gii. »
Greven. longiora babet inultorura sanctorum elo-
gia. « Ipso die, sanctorum Desiderii et Reginfridi.
imperatoris, cum Christianos in tormentis positos
confortaret, cuin leone in carcerem, ab eo devoran-
dus, niissus est, sed ipso orantc leo moritur. Edu-
q ctus e carcere atque in ignein inissus, igne exstincto.
ipse postmoduin martyrium suum implevit. Tarrasis
confcssoris, cujus corpusjuxta Constanlinopoliin in
Hic requiescit :
corpus sancli Tarrasis confessoris, in urbem pri-
muin regiam, deinde Yenetias traiislatum, in inona-
sterio beati Zacbariaj quiescit. Lcandras virginis.
Apud Pinguiain in diocesi Maguntinensi, depositio
sanct;e memoriai Hildegardis virgiuis. Qua^emporj
sancti Bcrnardi abbatis odorem suae sanctitatis late
bentes, se et Ecclesiam Roinanam orationibus illius
commendavcrint : cumque latini sermonis esset
ignara, Spiritu sancto docente, omnia quaj scripsit,
: Laline exceptoribus dictavit. In monte qui dicitur
Ahernffi, prope Assisium, iinpressio sacrorum Stig-
matuin in corpus sancti Francisci. Cuin enim idem
vir Dei, seraphicis teinpore quodam desideriorum
ardoribus sursum ageretur in Deum, atque in gra-
j)
tioso aspcctu Christi crucifixi sibi tain mirabiliter
quain familiaritcr apparentis, excessivam quamdam
ipsius compassionis transligerct gladio, post archa-
num cuin Christo alloquiuin^caro ejus crucifixo con-
formiter insignita(signis videlicet clavorumex carne
cicatrice in latere dcxtro) apparuit. »
MoLAN., post insignissimus fuit, aliis litteris ex
Adone inserit « Quem bcatus Sixtus ordinavit.ilic
:
bealos Ilippolytum et Concordiain,Ireneuin et Abun-
dium, cl Cyrillain filiam Dccii Csesaris, inartyres et
alios pUirimos scpulturis condidit. » De Laiiiberto
multa etiain ex eodein Adone iisdcm litteris iinmi-
scct. In fine « Ipso dic, sanoti Frccilii martyris
:
egregii. lu nioulc, qui dioilur Aherniv prope Assi-

481
siuni,
.•
iiiiprcssio saciorum Stigmaluin
:.
. . ..:
1 • • • i-<
beatissinii patris nostri Francisci, Ipso tlie, olovatio
sanot;o lliltruilis Nir-.-iiiis. • Tum miiiorilius littoris,
do llililojranle ol Tarraso, ut (Ihkvk.n. Doni^pio
• Doposiliosanctorum confossorum ot proshytororum
Jii^tini et Similini do quibus Grog. Turonicus. In
: •
aliis oditionibus Justinusiv Augusti positus, hoc die
XIV KnL
Natalis beali Melbodii, Olimpi Liciae, et postea Tiri episcopi, qui sub Diocletiaiio in Calcide Grsciae, ut
scribit sanctus Ilioronymus, martyrio coronatus
statis. jussu impiissimi pr.usidis tentus, et primo crudelissime verboratus, doin gravi catonarum onustus
pondere, in tetorrimum carcerem trususest, ac postoa martyrii
In textu conveniunt Praft'»., Herinien., Autuerp.-Maj., Rosweijd., Munerat., Greven. et Molan.
Mulan.,ab antiquiorum scribendi mododeflectens,
rocle posuit Ohinipi Lijci(P : Pralen., Antuerp.-M;ij.,
Miinerat., Groven. et alii passim simpliciler Olimpi
Liciw ; in Ilerinion. et Rosweyil. nimiumsapere vo-
lait amanuonsium perspicacia, naiu in primoerasum
esl pi, ita ut logatur olim Licice : in altero pi cum
Lici(e connexum est, facitquo pi-oinde oUm Piliriiv.
Nos ortbograpbiam paulo meliorem, sallem com-
muniorem socuti sunuis. Tijri recte scribunt Ilori-
nien. et Molan. nos cum reliquis, ut est in textu.
Munorat., \^os\. episropi, additet martijris. Male legit
solus Praten. in Colcide, alii omnes in Calcide, \)rai-
Methodius episcopus, doctor et martyr, scriptis
non miniis quam sanctitate et martyrii corona in-
clytiis. miiltis tumantiquorum tum recentiorum en-
comiis celebratur. Inter hos colligit Tillemontius
torno V, a pag. i(5G, qiiidquid forme alii spar.sim
postororum memori;e reliquerunt. Inlor anti |uos
Melhoiliuia maximc praidicat Ilieronymus de Scri-
ptoribus eccl. cap. 83, ex quo a Romani parvi au-
clore (neque enim apud Hieronymianos codices,
Bodam, Fbjrurn aut Rabanum memoratur) accoptus
vidotur, his verbis Methodii, Olympi Lijciie et po-
: teris, si ea consulas qnx olim Surius et non itapri-
stea Tijri episcopi qui sitb Diocleciano marlijrio c.oro-
natiis est. His Ado palsestram duntaxat seu locum
martyrii superaddidit, nempe in Chalcide Gra'cia;,
quae iudc dcsumpsit Notkerus, cum ea variatione,
quod Khacide posuerit pro Chalcide, amanuensis,
opinor, vitio. Noster prxlerea fontem indigitat,unde
omnia descripta sunt et plura doscribi potuere.
Bene etiarna Wandalberto laudaturMetbodius hisce
versiculis.
Ore, fide antl.«tp.s ?ignis et saripuine marijT
Melhodius, quaitmn denuni celebrandu.s honorat.
Pui,s.\XEN. in prima annuntiatione mutilus
ubi otiam pro OUjinpi Licice, scribit oUm CiUcia:.
In alterado Ferroolo purus est.
A.\ti;ehi'..-.M.vx.-Lubec., Aquicinct., Victorin.,
RiGoTi.vN. sub litteraP,'), Reo. Sukc. suhnum. 130,
et L'(;iiKi,i.i.v.\., omnes in tcxtu salis piiri, adjiciunt
in fine : « Item, sanctorum Tropbimi, Oceani et
Eustorgii. • Dc vcra horum distinctioue ct posi-
tione vide apographa Hicronymiana apud Floreii-
tinium.
ANTUERP.-MAX.,ULTRAJECT.et LeVDEN.^LoVA.XIKN.,
Ai.nERGK.v. ct Danic. textumetiam satis purum refe-
runt, cui in fine subdunt « .Mediolaii', dopositio
: dalbcrtiiii. Soqu tur toxtus satis purus. Deindo in
sancti Satiri confess )ris, fralris sancti Ambrosii. »
Hic in Romano hodierno ponitur die prfficedenti.
Sepiitiir: Item sanctorum Trophimi [npud (iU'iiios,
« Ileiiisancloruin Tropbini, Occoani ot Sixli.
Trophini], Occoani, et Eustorgii. » .Mirum est in
Danico pro natale scribi in principio XeapoU.
Centulen. « Natale sancti Melhodii Olinqiiliciae
: textu tantum modiceinterpolatus ost.In fineadjicit
ct postea Tiri episcopi, qui subDyocletiano in Cal-
:
MARTVROLOGIUM. — MENS. SEPT. 48S
iii corporc
.,!.,. .„•:.,
A omiltitiir, pDuiUiriiuo
«.,... :.,.,;!,.,
primoloco Lambortus cumac
..r ;.. ..r.;..... .\^ vi n^ ,,» ,..
I ,i:.,
nt iii prima. l.. In <;...•.
..
cossionibus, lino ile Flocello, ut su-
pra. « Apiul Hin^Min, saiiota; llildojrardis viri.'inis,
: qna^ tom[H)re sancti Rornardi abbatis odorom su;e
sanctitatis late sparsit. » De Stigmatibus sancli Eran-
cisci, ut supra, oxcepta voce nostri. Deiiique: La?- «
tiiSj ipso die, elcvatio sanct;u Ililtrudis virginis. •
Die 18.
est. Vienna;, sancti Eerrooli, qui cumesset tribunitia) pote-
palmam capitis obtruncalione percepit.
NOT.E.
VARI.\NTES LECTIONES.
13 ter Horiniensem, qui in ChalcJiide et Molan. qul in
Chalcide. Lego, ut scribit sanctus Ilieroiiimus, cum
omiiibus, exceptocodice Praten. et.V.iituerp.-Majore;
qui To sanctus omittunt. De Ilieronimus dixi alibi.
Fereoli pro Ferreoli mendumesl in Antuerp.-Majore.
Munerat. habel, deinde catenarum onustus melius ;
Greven. et Molan., deinde gravicatenarum, etc; sed
nos cum creteris, dein. Sic pra^dicti Greven. et Mo-
lan. post triisus est, absolvunt sensum, novumque
incipiunt: Poslea vero, elc. Alii omnes habent ut
nos in textu scripsinius.
OBSERVATIONES
De Ferreolo quantumvis celebri Viennensi inartyre
nullushocdieMartyrologus locutusestante Adonem.
Vidotur tamen locum habere in vetustissimo Epter-
nacensi, cujus laterculum ab incurioso librariomale
ba!)itum censet Florontinius, cum ineosequenti die
roforatur. Tu illum ibi consulo. Intorim ex Adone
C nonnisi paucula extraxit Nolkorus, sed ita tamen
ut martyrium Brivatum etiam transferat, quod cum
sincerioribus Actis (quaj verosimiliter Adoni ignota
fuorunt) non satis cohaerct, ut per te dignoscere po-
dem inter Selecta edidit Ruinartius a pag. 509. No-
tissima Ferreoli cum Juliano Brivatensi, de quo
xxviii Augusticgimus, conjunctio, fecit ut utriusque
res geslas copulavcrit Tillomontius tomo V, apag.
279, apud quem breviterdeductum invenies quidquid
in ulriusqiie laudern alibi illustrandum erit. Usuar-
dus noster ex Adonianis encomium suum tam pru-
denter attemperavit,ut nibilasseratiiuodcum citalis
Actis non aptissimc conveniat. Antiquam de Fer-
reolo missam exhibet Missale Gothicum seu potius
Galiicanum a Thomasio editum pag. 339.
AUCTARIA.
est, D cide Graeciae martyrio coronatusest. Viennae, sancti
Ferreoli martyris. »
BuuxELLEN solus intcr omnos ita diem orditur ;
« Romae, sancti .Martini papa et martyris. (Jui diim
missam colcbraret, Spatarius Olympii missus ad oc-
cidondum, et levans ad id gladium, caecus ellicitur.
Et postipsepapa mittitur inexilium.Cujus memoria
principalilor agitiir iv Idus Novembris, qua die ipse
folicilor migravil ad Dominum. » Qua) causa fueiit
euin hac die Bruxcllis recolendi, hactenus ignoro,
nec inquirero oponc pretium existimo. Vido quae dic
XVI Septombris diximus occasione versiculi Waii-
fine : « .Mediolani, dcpositio sancti Eustorgii ciiiscopi,
et bcati Satiri confessoris, fratris sancti Ambrosii.
H.\f;E.NovK.\. do .Metbodio, post episcopi in.serit :
« doctoris egrcgii et martyris eximii. » In reliquo
« Mediolani, depositio sancti Salhiri confessoris,
 »

483 USUARDI MONACHI 484

fratris saiicti Auibrosii, ejusJiMn civitalis eplscispi. A scissione, victoricc perheiinis meruillriumphum. De
Ipso die, passio sanctorum rnartyruiii Tropliini, Oc- Stephana Martyres
reipiire pridie Idns Maii, ubi lios
ceani et Eustorgii;, et aliorum. Fandcla, sancta3 Ri- habet Usuardus. Florentii martyris. Trophimia),
chardis virglnis et imperatricis. In pago Castina, Occeani,et Eustorgii martyrum. ApudMcdiolanum,
sancli Severii confessoris, viri sanctitale rnirabilis sancti Eustorgii episcopi et confessoris. Hic corpora
et prtTclari. » Yidedehis duobus clarius loijuenlem beatorum Magonun, » etc. ut supra. «Mariani epi-
Castelianuin in Maityrologio universali, pag. 47i. scopi. Synerii episcopi et confessoris. Medioiani,
Item MoLAN. infra. depositio beati Satyriconfessoris, fratris sancti Ain-
Matric.-Cartus.-Ultraject. : « Ferreoli tribuni brosii episcopi, qui ejus virtutes]eleganti delucidans
et martyris. Metliodii, episcopi et marlyris. Satyri stilo, in libro quom inscripsit de excessu fratris,
confessoris, fratris beati Ambrosii. » dicit cum sacri dona baptismatis, casto corporc et
CoDKx D. DU Cheval, signatus B, addi poterat puro corde intemerata servasse. Item beatrc memo-
superioribus, in quibus post textum Jegitur « Item : rire Egberti, episcopi Treverensis et confessoris.
sanctorum Trophimi, Occeani et Euslorgii. » Beatae etiam memoriffi Arnulphi fralris ejus, tertii
In Vatican. num. 5949 sic adjicitur « Nicomedia?, : Comitis HoUandise, ab impiis innocenter occisi.
sanctorum Oceani. Xisti et Eustorgii episcopi. » Dixi Necnon Herlindis virginis, seque sanctee menioriK,
superius de his consulenda esse apographa Ilierony- sororiseorum. »
rniana. Eustorgius episcopus alio spectat. MoLAN. « Apud Abrincas, depositio sancti Sinerii,
:

Florentin. :«Item sanctorum martyrum Tripho- ejusdem civitatis episcopi et confessoris. Mediolani,
nii [Triphinii], Oceani et Eustorgii. » Tum Stroz- B sancti Eustorgii episcopi et confessoris. Mediolani,
zian. « Mediolani, depositio sancti Satiri confes- depositio sancti Satyri confessoris, ac german^, pra^-
soris. » clarissimi Doctoris ac episcopi Ambrosii. Qui in
Editio LuBECo-CoL., in textu aliquantulum inter- libro, quem de fratris obitu composuit, in ejuslau-
polata, subdit « Mediolani, depositio sancti Satyri
: dein ita inter caetera, dixit Nihil quidem habui, fra-
:

confessoris, fratris sancti Ambrosii episcopi. Item
Mediolaui, natale sancti Eustorgii episcopi et confes-
soris. Ilic corpora sanctorumtrium Magorum aCon-
stanlinopoli Mediolanum transvexitet multis mira-
culis clarens in pacequievit. Eodem die, sanctorum
Trophinii, Occeani et Eustorgii martyrura. Item
viginti quatuor seniorum. »
Belin. textui subdit « Eodem
: die, sancti Eu-
storgii episcopi et confessoris. Mediolani, depositio
sancti Sathiri confessoris. »
Greyen. « Viginti quatuor seniorum, quos Apo-
: prima. Tum sequitur
calpsis Johannis commemorat. Ipso die, secundum
cathalogum Sanctorum, Victoris et Stephanaj, quaj
latine dicitur Corona. Quorum Victor cum esset mi-
les aCilicia, pro fide Christi, post digitorum evul-
sionem, camino ignisinclusus, triduo ibi permansit
illaesus. Deindejussu Sebastiani ducis Alexandri;e,
post haustum venenum, post oleum fervens, lam-
pades lateribus applicitas, acetum cum calce ori
infusum, exoculatus atque excoriatus, capitis ab-
tres charissimij in rebus humanis tanto fratre pre-
tiosius, nihil charius. Bos frequenti mugitu pium
testatur alfectum, si forte defecerit cum quo ducere
colloaratra consuevit. Et ego te frater nonrequiram?
Aut passim unquam oblivisci tui, cum quo vitae hujus
semper aratra sustinui ? labore enim inferior, sed
amore conjunctior. Latus enira meum tuo latere
sepiebas, caritate, ut frater, cura, ut pater, sollici-
tiidine, ut senior, reverentia ut junior. » Editione.s
aliae de Eustorgio et Satyro eadem habent qua in
« Apud
: Abrincas, depositio
sancti Sinerii, » etc, etiam ut supra. Caslellano A
vocantur Senator, apud quem vide ulteriorem cjus
notitiam. Deinde « In: Germania, monasterio An-
(] delalia, depositio sanctai Richardis imperatricis, con-
jugis Caroii crassi et virginis. Die decima octava,
sancti patris Eumenii, episcopi Gortynte, thauma-
turgi Bergis. gloriosa translatio corporis sanctissimi
Patris [nostrij Vuinoci abbalis.

XHlA'a/. Dield.
In Neapoli Campanise, natalis sanctorum Januarii Beneventanaj civitatis episcop i, Festi et Proculi dia-
conorum, Desiderii, Eutici et Acuti, qui post vincula et carceres capite caesi sunt in civitate Puteolana,
subDiocletiano principe. Item in Palestina, sanctorum martyrum Pelei et Nili episcoporum, qui tempore
persecutionis cum plurimis clericis pro Christo igni consumpti sunt. Apud Nuceriam, natalis sanclorum
martyrum Felicis et Constantiae, qui sub Neroiiepassi sunt. In territorio Lingonicse civitatis, sancti Sequani
presbyteri.

NOT.E.
Ita Praten., Herinien., Antuerp -Maj., Mnnerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In Neapolim pro In J\eapoU, antiquo sed mendose D cum antiquioribus Martyrologis, Si(/o)u'«, pro S(?(7»aHj,
scribendi modo est in Ileriniensi. Greven., Festi et quod nomen servavimus, quia in codicibus nostris
ProcH pro Pro(^»/t. Codices passim habont Entici, ut magis receptum. Antuerp.-Maj. et Munerat. vocant
est in textu Antuerp.-Maj., Enticii. Idemlegit, Pelei
; Signi. Apud aiios etiam legitur Sigoni vel Sigouei.
et Lini.Munerat., Pelei et Julii. Rursus Munerat. Greven claritatis causa, parenthesim textui intor-
,

ubi codices omnes habent pro Christo, substituit, jecit, Seriuani (al., Sigonis) sed diversis istis no-
pro Christi noniine. Ihidcm, aputlMieeriani. \ivoapnd minibus seu pntiusvariisinflexionibus, unum ubique
Nuceriam. Et iterum, Nerone imperatore : Greven. eumdemque indigitari satis certum est.
Adonianomodo scripsit Linguonicw. Etsic Herinien.

OBSERVATIONES
Doprima martyrum tunna multa hoc die aBaro- montiustomo V, a pag. 36o. Apographa Hiorony-
nio in nolalionibus, |)Iura a Florentinio xii el xix niiaiia satis confusa ot iiiutilasunt utroiiuo diojam
Septembris, disputaiitur, quae amplain alibi disseren- citalo.Boiia, post oiim Rabanus ot iloin Ailo, iiliMU
di maleriamsuppeditabunt. Summarorum geslaruin prorsus ologium pro lola ciasse rot'onint. Crodidorim
et martyrii capilacollegit etaccurate digessit Tiile- I3edam ox anliquioribus Actis (nam qui alia scripsit
 » »

483 MARr\'ROr,OGIl'M. — MENS. SEPT. 486

Joannes diaconus longe Beda postcrior est) enco-
niinm siuuu concinnasse. Qniecnntiue antem Acto-
rnm illorum auctoritas sit, imle immortalis Januarii
toto orbe catholico frloiia netiunqnam oi),scnrari po-
test, nt ex pluribus mnnnmenlis mss. in eum liniMii
collectis, sno loco ostendetur. Sequor liic Martyrolo-
gia. Iloinanum parvum ila scripsit: Xeapoli, Jinuia-
;•/(', Sosii, Fcsti, Desitlerii, Procnli, EittiicJietis, Acitli
Uhi nro re nostra maxime nntandum esl, ab illis
omninus atnne a Nolkero, Adonis etiam contractore,
scptem marlyresconnnmerari. Usuardussua quidem
omiiia ex Hoda vel Adoiiedecerpsit.sed cum illi aiii-
A anonymis marlyribus Tyriis conjunxil Ado xviii
Eebruarii. Vide qua- ibi dixi^nus.
Circa Ftliccin ol Conslanliain inagna in IIi(>rony-
mianis dopravalio, iii (luibus cum bis repoiiantur,
boc nempo ot soquonti ilio, ila aliis commisti sunt
ct sexu confiisi, ut \ix vora nomiiia, vix cerlain pa-
hestram invenial Florontinius, cui ipsos tuto ascri-
bat,([uandiu aliis impl(>\i siint. Unde Noslersua ac-
copi'ril, non Idiigo (iua'roiuIum est, cum siiigula vcrba
ex Adonc describat, ut ferme etiam fecit Notkerus.
Elorus, a roliquis oinnibus dissonlions, eos dio praj-
codonti sod absiiuo positiDiio, ita aniinntiat Et pas- :

bo Sosiiini denno seorsim recolant xxui Septembris,
cum Noster hic, ad vitandam repetitionem, pr;Lter-
cundnm consuit. Quam viam inierit Haronius, ex
hodierno Homano Martyrologio cuique obvium cst
perspicere.
Pelei, Xili et plurium aliorum niemoriam apud
llieronyiniana invenio, non in Paltvstina, scdAlcxan-
sio sanctoruni Felicis ct Constanlii, iiui passisuntsnb
?\crone iinperatore. Qui ullimum locum tenct SiifO,
Sequanus, vel Siijnus pro varia aiUiiiuorum nomon-
clatura, vidcturab Adone ex llicronymianis oxtra-
ctus, unde in Nostrum et Notkeruin totidem verbis
transiit. Dnbitat Florenlinius, an unus et idem sit
Sii/o, seu Siijonus et Sciiuanus vorum si ex bujiis- ;

dria:, de quibus ex Eusebio de Martyribus
cap. 13, et 1. Floren-
VIII Hist., cap. 13, fusius agit
tinins, vernm duobus prioribus socium jungcns Pa-
termiitliiiim, pro quo apud Notkerum Marciis, alibi
Elias irrep.>;it, qui forte melius diceretur alius,
nempe presbyter anonynuis, ab Eusebio non expres-
sus. Hcda et Habanus de ipsis non meininere. Roma-
num parvuin brevissime Et Pelei ct Xili, ut ple-
: gormanam Usuardi lectionein a nobis Iradilam, ma-
rumque illius auctor in more positum habet, sola
martyrum nomina ex Eusebio Rufini extrahere. Ado
nihil magnoperc addidit, sed sicaiinuiitiationem for-
nia\it uti eain ex ipso descripsit Noster, omisso
tamen tyranni nomine nam ubi Ado claroexprimit,
; alia paulo contracliori, quaj ambaesuo tempore con-
qui persecutione Diocletiuni, Noster indefinilo, (jui
tempore persecutionis, forte quod au7ouop.a7-jzw;
omnium violentissimamsatis intelligiputaverit.Uuos
hosco episcopos Tyrannioni, Silvano, Zenobio et
l'al,csf. B modi diversitatepro multiplicitate argui possit, jam
sanctus ille quadrupiex, imo et quintuplex esse po-
tcrit. Apudlaudatum Florum itaidom celebratur his
verbis in tcrrilorio Limjoniccc cicitatis, monasterio
Segcstro, dcposilio sancti Sigonis presbijteri et confes-
soris. Simili phrasi utuntur et alii ctiam inter Usuar-
dinos, at \ero et in hac parte et in reIi(iuo textu
nifestissimum est. Nihil de Sequano roperit Surius
prater cap. 88, quod male 8 vocat Greg. Turon. do
Gloria Confessorum. Vitam babemus ms. qualem
cdidit Mabilio Sicc. i Henedict., a pag. 263, cum
ferri et illustrari poteruiU. Eustathiuni, vel Eusta-
chiuin hodie canit Wandalbertus, at quo is spectet
dicetur alibi.

AUCTARIA.
RoswF.vi). toxtum salis puruin liai^et, sed in iiiie (] virtiiluia viri. Iii hn-rilorI.i Lingoniciie clvitalis, de-
adjungit: «Iloiii Turgiiepiscopi, Pii diaconicum aliis positio sancti Sequani abbatis, et
Sigonis, saiicli
CLiv. Hituricas, Mariani episcopi confessoris. » Vidc plurimaj justiti.'fi presbyteri. » llicclare, sed male, ni
quae cum Usuardo diximus xix Augusti. iallor, distiiictos habes Scquanum et Siijonem, de
Pci.s.vNKi;. in prima fere purus Subjungit im-
est. quibus jam supra iii Observatioiic salis diximus :

mediate : « Apud Nuceriam, sanctorum inar-

natalis « In territorio Hituriccnsi, depositio sancti Mariani
tyrum Felicisct Constantiic. » Desunt reli<iua omnia, confessoris. »
ut jam siepius supra. Hagexoyen., inprima etsecunda satispurus, sub-
ANTLKRP.-MAX.-LUBEC.,ANTL"ERP.-M.\X.,Uj/ri{A.Ii:(;T., jicit :« Melis, dcpositio sancti Goerici episcopi et
Levdk.n'., Lova.me.n., Albehg. ctDA.Mc. \iosl Seiiiiani, confossoris.» VideSurium. « Ilem sancti Arnolfi epi-
addnnt « abbatis, plurim.e justitiae presbyleri. Tu-
: scopi et confessoris. » An episcopi Vapincensis ?Se-
roniSjSancti Eustachii episcopi, magnarum virtulum quitur « Apud Nuceriam, natalis sanctorum, »
: etc,
viri » corrigondi hic pa.ssim codices, nain veruin
: pure. Deinuin de Sequano et Eustachio Turoneiisi,
nomen est Eustochius, ut recte Molan, infra. ut Antuerp., etc, supra.
Cextl-le.v. « Neapoli Campania^, sanctorum Ja-
: Aquici.nxt. in fine « Item sancti Zenonis marty-
:

nuarii, Heneventanae civilatis episcopi, cuin Sossio, ris. » Infra vocatur Genonis.
diacono Mesenate civitatis, et diacono suo Festo et Vk.torin. ct RE(i. SuEC. signatus n. 130: « Item
lectore suo Desiderio, sub judice Dracontio. In Pa- in territorio Hiturico, sanctiMariani. »
lostina, sanctorum Pelei et Lini episcoporum, qui Matric.-Cartus.-Ultraject. « Matorni, episcopi .

cum cloricismultis pro confessione Christi, igiii con- D et confessoris. Januarii opiscopi ct martyris cum so-
sumpli sunt. Apud Nuceriam, sanctorum Felicis et ciis. Pelci et Nili, cpiscoporum, qui cuin plurimis
Constantia;, qui sub Nerone passi sunt. In territorio cloricis igne consumpti sunt.
Linguononsi, sancti Sigoni prosbiteriet monachi, qui CoDEX D. nu CnEVAL. sign. B. « Treveris, beali :

mirai abstinentia; scctator exslilit. » Materni episcopi et confossoris. » Vidc xiv Scplem-
HnuxELLEN. incipit « Roiikc, sanctorum marty-
: bris. CouEX ejusdem sign. C: Item Gcnonis mar-
rum Eustachii, cognomonlo Placidi ct uxoris ejus tyris. » Is forto est qui ab aliis Zeno vocatur. Sub
Theospis, cum filiis Agapiti) et Tbeospito. Quoriim nculra inflexione bic colitur.
Actus, peregrinatio atf|ue conversio sub Trajanoiin- In Vatican. num. rj'.)'i<) decst Secptani.
peratore, rnirabiles leguntur. Et quia diis sacrilicare Ugiiellian. « Turoiiis, sancti Eustachii epis-
:

nolueriint, in inicio regni Adriaui imperatoris in copi, magnarumvirtutuin viri. »

hovc a.meo, ignc succeriso, cromali suiit. • Jam dixi- Flohe.vtin. « Sancti Sequalii abbatis... Item,
:

mus lios sanctos a Wandalberto otiaiii boc die re- ibidom saiicli Mariaiii confcssuris. •
coli in Romano hodierno ponuntur die sequcnli,
; HuRHEOAL. « In territorio Lingonicac
: civitatia,
?uo etiam ab Adone rcjocti snnt, nos de iis cum sancti Signi prcsbilori. Itom Hconis martyris.
'suardo agcmiis ii Novembris. Sofiuiliir toxtus, sod CoDKX Castiii-Karoli «In t(Mrilorio Lingonicaj :

transpositus. Primo loco esl, Apud .Micenain, pro civitalis, sancti Signi prcsbylcri. » Hicpatet indicari
.VHa')i«m,etc. Tum,dc Januario etsociis, doindcde Seiiuanum, ut in priori.
PaliEstinis. Tum interjicilur «Item Theodori mar-
: IJizuNTicEN. « Motis, sancti Gohcrici episcopi et
:

tyris. Turonis, sancti Eustachiiepiscopi, magnorum confessoris. » Idem est, qui supra GoencH.s appellatur.
 :

487 tJSUARDI MONACHI 4^8

Remens. SS. Tiniolh. et Apoll. « In territorio : A pus consecratus, totius Angliae ecclesias exemplo et
Lingonicae civitatis, monasterio Segestro, deposiLio doctrina replens, plenus dierutn quievit in pace »
sancti Sigonii presbiteri et nionachi. > Vita exstat apud Surium. « Turgi episcopi etconfes-
Edilio LuBECo-CoL. in tribus priniis fere pura est, soris. Eligii episcopi et confessoris. Apud Tungrim,
deinde subdit « Treveris, sancti Miicti episcopi ot
: commemoratio sancti jVIaterni episcopi et confes-
confessoris. Melhis, saiicti Goerici episcopi et con- soris. »

fessoris. In territorio Lingonicae civitalis, depositio MoLAN «Turonis, sancti Eustachii episcopi, ma-
:

sancti Sequani abbatis, plurinne justitiae presbyteri.» gnarum virtutum viri. Treberis, sancli Meliti [MiletiJ
De Eustacliio Turonensi, ut supra. « Eodem dio, episcopi. In Anglia, beati Theodori archiepiscopi
sancli Zenonis martyris. Ipso die, commemoratio Cantuariensis et confessoris. Hic natus Tharso, » etc ,
sancti Materni archiepiscopi el confessoris, apud utGREVEN. iiisi quod in fineaddatur « ScribitBeda :

Tungerim. » lib. IV Hislor. Anglic, c. 1 et 2, et lib. v, c. 8. Me-

Belini prima editio, penultimo loco interjicit tiSjsancli Goerici epi.scopi et confessoris, qui cogno-
« Turonis, Eustachii episcopi, magnarum virtulum inento Appo, vitae sanctitate fuit admirabiliset om-
viri. » Altera editio in fine adhuc subjungit « Itcin : nibus sibi commissis amabilis. » Editiones aliae, de
Genonis martyris. » Mileto, ut siipra. Sequitur « Messanae in
: freto Si-
Greven. «Alexandrise, sanctorum Demetrii, Ki-
: culo, sanctorum Nicandri abbatis et sodalium, Gre-
ceti et Castoris. Item Zenonis martyris. Metis, sancti gorii, Petri, Demetrii et Elisabeth. Qui sub quodam
Goerici, episcopi et confessoris. Treveris, sancti specu solitarii vixere, inedianij sitim, aRstum et al-
Mileti episcopi et confessoris. Turonis, sancti Eusla- IJ gorem pro Christo tolerantes, ubi pariter in pace
chii episcopi et confessoris, magnarum virtutr.m quieverunt. » De Eustachio, ut supra. Tum • Die :

viri. In Anglia, beati Theodori archiepiscopi Cantua- decima nona, sanctorum martyrum Trophimi, Sab-
riensis et confessoris. Hic (teste Beda, lib. iv) natiis batii et Dorymedonlis. Civitate Metis, sancti Goerici,
Tarso Giliciae, divina et humana litteratura Latine episcopi et confessoris. Qui vitae sanctitate fuit ad-
Grfficeque instructus, probis moribus et aetate vene- mirabilis, el omnibus sibi commissis amabilis. »
randus, cum esset annorum sexaginta sex, a Vita- Apud Castell. patronus est Canonicarum Spilanen-
liano papa Doruvernensis, seu Gantuariensis episco- sium.

XII Kal Die 20.

In Cizico, natalis sanctorum martyrum Faustae virginis et Evilasii, sub Maximiano imperatore, quam
idem Evilasius, cum esset primus palatii, jussit primo dehonestari, suspendi, torqueri, ac quasi lignum
secari mediam, sed postea credens et ipse Christum, simul cum Fausta agonizatus est. Civitate Corduba,
beati Eulogii presbyieri, ob Ghristi martyrium decollati. In Phrigia, sanctorum Dionysii et Privati.

NOTM.
Soli puri sunt Praten., Antuerp.-Maj., Munerat.et Molan.

« Carolinum autographum priinam inter
dam annuntiationem bajc interserit Ilem temporibus
Adriani imperatoris , passio beatorum Eustachii cogno-
mento Placidi et iixoris ejus Theospis, quorum miri
actus leguntur. Nec verbum habet de Eulogio Cor-
dubensi. Tamen Heriniensem Codicem,
mus hoc die respuit Sollerius. Rogo qua causa
erat,
auatuor versus oblilerati erant in Pratensi Codice
repugnahat. An
^eriniensis, suus Achilles, Pratensi
quidquam aliud alibi causse fuit, cur Pratensem i'e-
jiceret ? Caeterum non miror quod Usuardus Eusta-
Cizico scribuntomnes, exceptoMolano, qui djzico,
et secun- C chiliin e suo codice expunxerit :sed valde miror quod
: unquam admittere potuerit. De Eulogio Cordubensi,
quo die, hoc an. ii Martii martyrii palmam assecu-
tus fuerit, magna controversia est. Usuardum Eulo-
gio aequalem, inartyrii prope oculatum testem, hal-
qui purissi- lucinatum fuisse non est credibile. Sollerii senten-
? tiam amplector et ipsius verbis declaro. Mihi certe
;
dubium non esl, quin Usuardus qui fere cominus Cor-
dubensia certamina intuitus est, rationem pro eo tem-
pore gravem habueril cur Eulogium hoc die potius
quam xi Martii collocaret. Bouillart.
VARIANTES LECTIONES.
phrasim limavit, saltem mutavit, hoc modo Eulogii :

sed pessime Antuerp.-Maj. Crito vel Erito. Videtur amore martyrio laureati Deinde
presbiteri pro Christi .

Molanus voluisse Usuardum corrigere, dum pro pro Phrigia, ut passim codices scribunt, posuit, In
credens et ipse Christum, \egit eredens et ipse in Chri- Africa. Molan recte habet Phrijgia, Munerat. et alii,
stum, nisi ita a Greveno acceperit. Muncrat. anlo Frigia. Sed de hoc alibi satis, dum cum codicibus
martyrum, omisit Christi. At Antuerp.-Maj. totain aliam scribendi normani sumus secuti.

OBSERVATIONES.
Primaprimorum hujus laterculi martyrum memo- D eodem spectantibusnotavitBaronius, et de Maforte,
"--'---•- -~i " i:-u..: „„„:.;.*,„
» „._
ria, Hieronymianis ignota, apud Bedam reperitur, Maphorte vel Maoorte, muliebri capitis tegumento,
ubi exlongioribus Actisnonnulla decerpta invenies, Molanus in prima Usuardi editione. Wandalbertus
quae creditu difficilia non immerito pronuntiat Tille- solos hoiie Faustam et Evilasium ita memorat :

montius toino V, pag. 160 et 161, praeterquam quod Viryoque bis senuiii Fausta atque Eviiasius ornant.
alia a Surio, post Metaphrasten vi Februarii, alia a De Eulogio, celeberrimo Cordubensi presbytero et
Beda hic. alia rursus a Baronio, qui Evilasium ido-
lorum sacerdotem facit, narrari videantur. Sed ha}c martyre, qui intextu nostro proximus est, solusin-
nos proprio loco examinabimus. Hic praecipue no- ter antiquos loquitur Usuardus, quem ex recentiori-
tanduin Rabano et Adoiii ita praeluxisse Bedain, ut bus inter alios secuti sunt Maurolycus, Felicius,
totain hujus historiamilli Iraiiscripserint. Romanum Galesinius sed cum hic notaverit v Idus Martii se-
;

parvum paucis lagit : In Cijzico, Fausta; virginis el curi percuss}im, illucipsum retrahendum censuit Ba-
Evilasii. Noster, sive Adoncm, sive Bedam prae ocu- roniiis, tametsi idem Galesiniusasserat Ilodicrnodie :

lis habuerit, itaelogium formavit, ut in textu retu- divinis stutarum horarum olftriis e.r ecclesia' Corduben-
limus, non ut habent codices inediae nolae, in quibus sis usu... cclebrari. At htec in .\ctis nostris xi Martii
licet eadem referantur, phrasis tamen immutata est. Comment. prajvio, | l,exSchoIiis Ambrosii Moralis
Vide quoe de Cyzico, de virginum tonsione et aliis redarguuntur. Recte an secus, lector statuat, mihi
t8<i MAHTYROLOGIUM. — ME.XS. SEPT. wo
certe dubiiimnon estquin Usuardus, qui fere comi- A codicum tabulis, Dioni/si"^ etPnra<«j.eSinadeiisium
nus Cordubensia cerlamina intuitus est, rationem nuniero facile eruuiitur, quid([uid corrupta ilii et
pro eo teiiipore graveni hahuerit ciir cum hoc die iuxata nomina agnoscamus. Gratissiiiium erit si qui.^
potius qu.im xi Martii collocaret Roli.|ua qua- ad do postreiiiis hiscc maityrihus moiiuiiienla aliijua
Eulo^'ium speclant, \ idosis in Actis nostris ad pr.c- suggesserit.Cursim doiiiqu':! ohsor\aiiduiii est Mnla-
dictum diem xi Martii ai'curate et dili^^ontor ab llon- num, prima editiune puruiii, in postoriorihus
in
schenio iilustrala. Mdvlijres Phnjdii, nisi vehemoiitor Eustachiiim cum uxore et filiis textui insoruisse,
fallor, ex Hioronyiniaiio aliquo ciuiico accorsiti sunt. quom Waiidalhortus solum pridie cecinorat. Floriis
Turhata, mutila ot confusa nonnulla in illis codici- (le eo meminit i iSo^emhris, Usuardus ii, cujut
hus hocet pra-cedenti die reperiri, nuperrime indi- postremi verha codex Heriniensis huic dioi iiiiiexuis,
cavimus. Caeterum excollatisa Florenlinio variorum ut in Auctariis mox dicemus.

AUGTARIA.
HERiNrEN.,utut passim integer et sincerus, mire fine : • Itom Roma^, Euthi ue/Eutii [Eustachii] cnni
hodie depravatus est. Incipit: « Vigilia saiicli Mat- uxoro et duohns filiis. »

thaei apostoli et evangelistaj. • Sequitur prima loxtus Matric^.-Caiitus.-Ultraject. « Faustce virginis :

annuntiatio purissima. At dein insoriiur quod jain ot marlyris Et Evilasii. Dionysii ct Privati. »
dicebam « Itom tomporihus
: Adriani imporaloris, In Vati.:an., num. 5919, dosunt annuntiationos
passio beatorum Eustachii cognomento Fiacida^ [a Eulogii, Dionijsii et Privati.
Placidas] et uxoris ejus Theospis, cuni filiis Aj:apio Flouentin. « Item sancti Lauri opiscopi ot con-
:

el Theospitc, qiiorum miri Actus leguntur. > Delicit fessoris Laudi, » opinor, de qno dic sequenfi.
prseterea in Eulogio Cordubensi. Edilio LuBECO-CoL. « Vigilia sancti Mathei
:

RosAEVD., in i'^\i\i non omnino purus, in fme apostoli. RonKT, teniporihus Adriani imperaloris,
subdit « Vigilia sancti Matthasi
: apostoli et evan- passio hoatornm Euslachii, etc.,» forme ut supra. In
geli.^ta\ » H.nec saepius infra rocurrit. Fausta et Evilasio paulo magis interpolata esf, quani
PcLs.vNEN. incipit: « Vigilia sancti Mathaei apo- B Antuerp., otc In duahus ultimis pura est. Se^initur:
stoli. » Textus plane truncatus est, nain ex eo soluin « Eodom die, sancli Quiriaci apostoli et marlyris.
liabet : « sanctorum martyrum, »
In Cizico, n.italis Ipso die, translatio sancli Qniriaci preshyteri etcon-
etc, usque ad imperatore. Desunt reliqua omnia. fossoris. » Diximus supra ad Hagenoven. Quiriaci
Antuerp. et Max.-Li'bec. Fnecipui sunt ex eorum hnjus nataiem recoli die vi Martii. Vide eo die in
numero, quos dixi Usuardi phrasiin ex Beda vol Actis commentarium historicum hic melius com- ;

Adone coinmulasse, hoc modo « In Cizico, sancio- : memoratur translatio.

rum martyrum FaustiB virginis etEvilasii. 0"f>ruin Brlin. In Fausta el Eviiasio similis est Antuehp.,
Faustaah eodom Evilasio decalvata et ad turpilmli- etc Tum immediate subdit: « Eodcm die, sancto-
nem rasa, suspensa est et toria. Deinde cum \ellet rum iMislachii ct socioruin ejus. Itein eodem dio,
eam mediamsecare, sed carnifices non valeront eam vigilia saiicti Mathei apostoli et evangelistae. In
laedere, stupens t^vilasius credidit. Qui etiam a Frigia, sanctorum, etc» Deest Eulogius Cordubensis
Maximiano cuin forlitor torqueretur, F^austa capite in editione prima, sed in altera ad liiiem apponitar.
terehrata, clavis toto corpore coniixa, ignita) sarla- « Civitate Corduba, hoati Eulogii pn^shytori. »

gini imposita, cuiii e )dem Evilasio \oce de c.elo vo-
cata transiit. » Reliqua textus pura sunt, sed in fine
adjicitur « Itein, Vigilia sancti Mathei
: apostoli. »
Greven., in textu purus, in line etiam suhdil,sel
tanquain annuntiationem ad texlum pertincntem
Greven. : « Floronlii episcopi et maityris. » Intor
multos Florentios non facile est divinare quem hic
indicatum volit. « Quiriaci philosophi et martyris.
Itom sancti Cuthherti. Ipso die, translatio sancti
Quiriaci preshyteri et confessoris. Socundum aliquos
:

« Item, Vigilia sancti Mathei apostoli. »

C hic Eustachii et sociorum ejus, qui in iv Nonas x\o-
Antuerp.-M.vx., LEVDEN.et LovANiEN. itaordinn- vemhris hahenlur. Item sanct.c ineinoriiE Gerhard;
tur « Vigiiia sancti Mathei apostoli et evangolista?.»
: eremitre et confessoris. Hic, ut in gestis heata!
In cslc-is omnibus tres hi codices similessunt An- Lidwyd virginis refertur, ex dioct^si Agrippinensis
TUERP. et Max.-Lurec. Coloniae ortus, vit?e solilari;e desiderio Egy[)tum
Ultr.uect. in eo a tribus proxime praegressis dif- adiit, ibi([ue iiianna C(Eli vivons, corporc crassiis
fert, quod Eulogium omiserit. nimium, vultu \ero angelicus, in spocu reperlus est.
Alijergen. et D.imc. < Vigilia sancti Mathci
: Tandem beato in Domino line quievit, annoDomini
apostoli. Rom», tein,)oribus Adriani im[)eratoris, .Mccccxxvi (in edit. 142o). Cujns animam pr;efata i

passio beatoruin Eustachii cognoinento Placidi, et virgi) vidit ah angelis in C(jelum ferri. Eustochiio
uxoris ejus Theospis, cuin filiis Agapio el Thoospi- virginis. »
te, quorum miri Actus legunlur. » Sequitur toxtus Molan., post a(;oniza<MS cst, aliis litteris ex Boda
ut in Antueup.-Max., etc. vel Adonc textui inserit « Cum cniin eam cariii- :

Centulen. « Vigilia sancti Mathei. In Frigia,san-

: fices ferris hedere non valohant, stupens Evilasius,
ctorum Dioni«ii et Privati. In (^izico, sanctorum Christo credere coepit. El hoc uhi imperatori nun-
Fausta^ virginis et Evilasii, suh Maximiano impera- ciatuin est, inisit praifoctum, qui eum suspensum
tore. Erat autein Fausla puella annorum tredocim forlitiM" torqiioret. Qui etiam jussit Faustam nudam
et Evilasiusoctogenarius. Corduh.i;, Eulogii preshy- el siiie maforlo n.igollalain, incarceratam caput ,

teri, ob Christi iidem decollati. » terehrari, ac oculos infigi, cui postinodurn non so-
Bruxellen. « Vigiiia hoati Mathau ap(;sti)li et j) liiin caput et facios, sod et pectus el toluin corpu;?
:

evangelistaj. » De Fausta ct E\ ilasio multa ex .Vdone usqiii! ad tihias cla\is iiiipiotum est. Posl h;ec sar-
miscet, quae puriiis leges in Auctario Molani. Sc [ui- laginom jussit igniri, sed hiec, p.sailente illa, re-
tur de Eulogio el Phrygiis, [lure. Tum Elnone frigii.t. Iiilerh. oc voniens vox de coelo vocavit eos.
: •

monasterio, elevalio corporissancti Amandi episcopi et sic tradidorunl spirilum. Erat aulein Faiista an-
et confessoris. » norum xiii, et E\ il;isiusLxxx. »In fiiie, addil « Ileiu :

HAGENOVEN.de Vigilia ut supra. In FaustaelE\i- eodom die, sancloruin Euslacliii et sociorum ojus.
lasio, etiam Adonem ant Bedain ferme se()uilur. In Itein e(jdem die, vigilia, etc Ipso die in Cfcnohio
duabus ultimis purus est. Snhjiingil Troveris, Sonogias, translatio heali Viiicenlii confossoris ol
: «

san:ti Quiriaci prcshiteri et confessoris. « Vide vi iiKjiiachi. » Agitur de iiiarito sancta; Walilotrudis,
Martii infra poniliir translatio.
; qui alio nomine vocatur Maikljiarius. Vide de co
AQuir.iNCT. penultimo ioco interserit « Elevatio Auctaria addiem ojus natalem xiv .lulii. Aii;c cdi-
:

corporis sancli Amandi episcopi. » tioiies incipiuntah Euslacliio. In fine de Vigilia, ut

Victorin. et Reo. SaEC, signatus num. 130, in supra. llem de translatione boati Vincentii. Demum:

Patrol. CXXIV. 16
 : .

491 USUARDl MONACHl 492

Elnone, elevatio cqrporis sancti Amandi episcopi stillaescribuntur fluxisse cruoris. • Vide de hac eie-
et confessoris. Cujus corpus post centum quinqua- vatione sermonem Milonis monachi in Acti vi Fe-
ginta annos a transitu inlegrum inventum est, atque bruarii, pag. 891.
de ore ejus, geminis abinventore dentibus ablatis,

XlKal. Dieil.
Natalis beati Mathei apostoli apud ^Ethiopiam praedicans, martyrium passus est.
et evangelistae, qui,
Hujus Evangelium Hebraeo sermone conscriptum, ipso revelanle, tempore Zenonis imperatoris inventum
est. Eodem die via Glaudia, vicesimo miliario ab Urbe, passio sancti Alexandri episcopi, qui pro fide
Christi, subAntonino imperatore, vincula, fustes, equuleum, lampades ardentes, ungularum laniationem,
bestiasacfornacisflammas superans, tandem gladio vitam adeptus est gloriosam. Item Romae, sancli Pam.
phili martyris.

NOTiE.
Consonnant Praten., Herinien., Antuerp.-Max., Greven. et Molan. Accediint Antuerp.-Max., Ultra-
Max.-Lubec, Munerat., Belm.,
'Rosweijd.,Antnerp.el jectin.,Leyden., Lovanien., Albergen. el Danicus.

VARIANTES LECTIONES.
Ferme reducuntur ad scriptionis diversitatem^ ut riniensi : et sic in Hebr(Bo,etc. Belinus pro laniatio-
Mathei, quo modo omnes scribunt, excepto Molano, nem, habet laceratione, et Rosweyd. exuperans, pro
qui recl&Matthwi. Rosweyd. habet Eth}jopiam,Be\in. superans.
et plerique alii Ethiopiam, nos cum Pratensi et He-

OBSERVATIONES.
Vetustissimam apostoli et evangelistae Mattha^iin B Aiexandn episcopJnuIlushodieMartyrologuspraeter
Fastis sacris memoriam,praeter antiqua alia monu- unum Adonem meminit, apud quem xxviNovembris
menta, probant Martyrologia omnia. Et in Hiero- longo elogio exornatur. Ibi Romanum parvum de eo
nymianis quidem diversis quatuor diebus, videlicet ita memorat Et beati Alexandri episcopiet martyris,
:

I et VI Maii,rursus vii Octobris.Hodie vero in iisdein
ita legitur :Etin Persida,civitate Tarseum{\e\ Tar-
rium), natalis sancti Mathei Apostoli et Evangelistw.
Epternacense prudentius locum non exprimit. Beda
siniplicius posuit Natalis sancti Matthcei apostoli et
: Notavit Baronius, constare hunc omnino esse diver-
evangelistoi. Al Fjorus adjecit, in Persida, imo et,
in civitate Tharim. Rabanus, in jEthiopia, paucula
ex vulgatis Actis subjicieiis. Romanum parvum,
brevissime Matthiei apostoli. Nec multa in Festivita-
tibus apostolorum suggessit Ado,ex Hieronymo po-
tissimum, imo ferme ex eo solo deiibans quae a
Nostro satis nilide coatracta snnt. Notkerus, solito
parcior, satis frigide addit, cujus passionis historia
circumquaque frequentatur. Nos de historia illa et
consimilibus pluribus passim repudiatis, alibi disse-
remus, uti et de martyrii loco muitipliciter contro-
vcrso, de translationibus reliquiarum aliisque huc
spectanlibus, quaj praelibata inveniuntur in Notatio-
nibus Baronii, in Florentinii praevio ad Martyrolo-
passixi Kalend. Octobris, a papa Damaso \i Kalend.
Decembris translati, quando fef^tivitatem ei dicavit.
Ex Adoniana historia huc retulit Usuardus, quae in
elogio nostro paucis sec eleganier complexus est.
sum ab Alexandro papa. Cujus autem fuerit cioilatis
episcopus, inquitj nondum invenimus. Neque nobus
hactenus lucis aliquid affulsit, unde de episcopali
ejus sede quidquam definire possimus, quod cum
Actis ipsius diligentius suo loco examinabitur. Po-
stremum locum hic occupat Pamphilus martyr Ro-
mce, nulla alia distinctionis nota aut charactere
vestitus. Asserit Baronius Usuardo astipulare vetera
mss. Verum
quae aut qualia easint nusquam indicat,
forte quod solum citata invenerit apud Galesinium^
(;;
in iis appellandis satis liberalem. Ego me fateor mi-
rari vehementer hunc Pamphilum ab Usuardo ad-
junctum, cujus antiquiorum aut aequalium nullus
mentionem faciat cum alibi notaverim, raro san-
:

gium indiculo, pag. 138 et 159, ac in notis hujus
diei, et recentius a Tillemontio tomo I, in serie Apo-
stolorum. Videri etiam possunt Castellani annota-
tiunculae ad Martyrologium universale hocdie. Wan-
dalbetrus hoc modo cecinit
Deseruit Ghristo inundi qui lucra vocante,
Undecinium Malthaeusevangeiico ore sacravit.
ctum quempiam apud Usuardum reperiri(Corduben-
ses excipio et populares Gallos) cujus apud alios
vestigia saltem aliqua non occurrant. Nihilominus
vere ab ipso hac die recoli ex codicibus nostris om-
nibus indubitatum est.

AUCTARIA.
PuLsANEN. purus est usque ad Alexandri episcopi sale benedici,et ut oblatio altaris in azimo fieret,
inclusive, desunt reliqua omnia. et ut vino aqua misceretur, ad designandam Christi
Centulen.: « Natalis beati Mathei apostoli et evan- et Ecclesiae unionem, constituit.Et Canon emissae
in
gelistaj, qui primus in Judaea Evangelium Christi addiAil : qui pridie quam pateretur. In Pamphilo
>

Hebrajo sermone conscripsit, post vero Ethiopiam purus est. Tum : « Et truncinis,sancti Gerolfi mar-
praedicans, martyrium passus est. Eodem die, san- tyris. Ettranslatio corporis sancti Landelini confes-
cti Alexandri martyris,quem papa Damarus condi- j) soris. Quem sanctus Autbertus ad Christum con-
gnc sepelivit. Roma?,sancti Pamphili martyris. »Sic vertit. Et ipse conversus, monasteria Alne super
passim toxtum contrahit. Sambrem et Lobiense fundavit. »
BauxixLEN.: « Natale beati Mathei apostoli et Hage.voven.: « Natalo beati Mathei apostoli et
ovangeIista!,qui,ex publicano aChristo electus,pri- evangelistae. Quem Dominus de theolonia vocavit
mum quidem in Judaja evangelizavit,postmodum in et suum apostolum feoit. Qui Domino magnum
MacedoniaetEthiopia praedicans, martyrium passus convivium in domo sua fecit. Hic postquam ad Do-
est in Persida. Hujus Evangelium,etc., » pure.«Ipso minuin venit, illuin non rcliquit, nec ad publica
die, Romae via Claudia, vicesimo ab urbe miliario, negotia resedit. Hic in mullis secrelis erat Domini
passio sancti Alexandri papae. » Errat, nam Alexan- cuiii aliis apostolis. Dominum vidit resurexisse a
der papa colitur iii Maii^ut ibi diximus. Sequintur mortuis, in coelum euin ascendere, et Spiritum
et
tetxus reliqua, satis pure,quibus subjungitur in ea- sanctum cum aliis recepit. Hic prins in Juda?a prae-
dem falsa hypothesi. « Hic aquam aspersionis cum dicans,lingua Hebrayca primus scripsit Evangelium
 »

W: MAIiTVMOl.dCllM. — ME.NS. SKPT. 'm

Aniculum ailjecitSymbolo. Postoa in Mirniidoaoa A Vide de eodem saucto nonnuUa, alia iuMarlyrologio
pra'dicaiis, ca-catus est, et per Andreaia Apostolum Caslellani.
illumiiiatus.Tuncdescendit in Klyopiam verbnmDei Editio LuBECo-CoL. « Apud Etliiopiam,
: civitalo
pra^dicare, Taroes, et Arfaxat niairi vaKle
ul>i sibi Nadaber, natalis beati Matbaii aposloli el e\anj,'o-
erant infesli. Tbi post siiscilationem lilii regis,ci\i- lista), (lui et Levi. Primus in .luiboa E\aiigolium
tatein et patriam pro magna parte convertit, eccle- Cliristi Ilobneo sormone conscripsit, quod posioa
sias plures axlilicavit, presbyteros et episcopos, ac apud Elbiopiain pra^dicans, marlyriiim a roge llir-
aliosclericos ordina\it, liliain rej.'is Epi^'eniam sacro cano passus est. Et licet por aiiijuol teiiipus Evaii-
velamine consecravit, qtiam qnia llircatus post re- geliuin hoc occultaliim fuorat, di\ in'> taiiion luitu,
pein E^'Iyppum sponsam liabere [cogitassel], aposto- ipso apuslolo rovelaiito, tomporo Zenonis im[)(>rato-
lum Mattba^um post missarum solempnia, gladio a risinvenlnm est. » In .Vlexandro lantillum intorpo-
ter^'o percuti fecit et martyrem (^hristi consecra\it. lata, iii Pamiiliilo pura esl. Sctjuitur « Eodoiii dio, :

IIujus Evangelium, etc. Item, sancti Landelini mar-
tyris. • Sed hic codex Landelinum cuin aliis e.v con-
fessore martyrem facit, cum tamen ubiquc de eodem
sancti Autberti Cameracensis episcopi tliscipuli)aga-
tur,quem Auctaria nostra el Martyrologium Uoina-
nuin memorant xv Junii, quo die Vita ejus illu-
slrala, elc. • Item beati Laudi episcopi et confesso-
ris. In Alexandro et Pampbilo feri> purus est.
• B Constantioiisi, beali Laudi episcopi et confossoris.
Auiit.iNr.T. in fme Civitatc Attensi [Aplensi]
: «
nalalis beati Cartoris episcopi et confessoris. »
M.atiuc.-Cartl-s.-Ulti<aject. MittbaM apostoli
: •
et evangelistae. Alexandri episcopi et martyris, qui
muUa suslinuit tormenta. »
CisTEiiciE.N. S. Benigni « Dodicatio altaris sancti
: batis. In pagoTrecassino, sanctx Maunc virginis.
Eustadii et sanctai Pa^chasia). »
Rf.iwn.e Suec, signatus num. 428 « Rotomago,
iii lerritorio ci\itatis ConstanoicO, sancti Laudonis
episcopi et confessoris. In pago Trecassino, sancta;
Maura'. • Additur in fine to civilatis, sod quod ad
rem non facil; forte logcre voluit viryinis.
Greven.: «Landelini martyris. » Vide dicta in II.\-
oENOVEN. « Geronis martyri.s. Iii Elandria, Gcrulphi
puori et martyris. Iii Xormaiiuia inferiori, civitato
llic superna dispositione, cum esset annorum duo-
deciin, in episcopum assuiiiptus, vcrbo, vita et mi-
raculis prajfatam illuslrans ccclosiam, Leato fine
quievil. Castoris episcopi Athenionsis et confesso-
ris. » Vide Cauduc. Item Victoris. Gcrcmari ab-
MoLAN. do Alexandro, post^/ortOirtm, aliis litteris
textui insorit
:
« Cui papa Damasus condignam fa- :

sancti Laudi episcopi. » Melius appellandus est,
Lautu, Gallice brevius Lo.
Codex D. Le M.\re, si^natus A, nisi fallor « Iii
civitate Attensi, nalalis beati Castoris, episcopi et
ciens cryi^lain, ilhic eum soxto Kaiendas Docenibris
transposuit, quando et fostivitalem ei indixit, ubi et
:
ejus pa.ssioadnotalaest." Vide Adoneiii in Obsorva-
tionibuscitalum. In fine subjungit « ApudConstan- :

confessoris. • tias interioris Normaniiiaj, beati Laudi, primi prs-

I.\ V.\Tic.\x.,sab nola nnni. 5919, desunlannuntia-
« Eodem die,
tiones dn* ultima'. Adjicitur autem
fats urbis episcopi, cujiis vita miraculis floruit, et
inors ipsius niiiilomiiius pretiosa in conspectu Do-
:

mini fuit. Passio sancti Gerulphi martyris. » Dc

sancti Vincentii martyris. • De quo Vincentio loqua-
Alexandro eadem habent posteriores editionos in
lur nescio, nisi id \elit quod in Bizuntic. legitur
textu, qua) jamdiximus. In fiiic item de Laudo si-
xxiii Septembris.
C militer. Tum « Truncinii ju;cta Gandavum, passio
:

Altemps. : «Laudi episcopi. In Bri-

Itein sancti
sancti Gerulphi. Die vigosima prima, sancti Ap )Stoli
tannia, sanctae Weriburgie virginis. • Vide iii ^''eb. Codrati in Magnosia. Crispinii, oievatio et remotio
G.\udi.\cen. Civitate Actensi, natalisbeati Ca-
: « corporis beatissimi patris ijaiidoliiii, ab Odono Ca-
storisepiscopi et confessoris. » Superius logebat ali- meracensi episcopo. » Uecte hicdo Landelino, Patre
quis, cicilale AUmisi. Grevex. infra, babet Casloris scu abbati et confessore agilur et non de deposi-
episcopi Atheniensis, sed scribendum civilateApteitsi. tione, sed de elevalione. etc.

X Kal. Die 22.

In Galliis civitale Seduno, loco Acauno, natalis sanctorum martyrum Theboorum, Mauricii, Exuporii,
Candidi, Victoris, Innocentii, Vitalis cuin sociis suis sex millibusquingenlis, qui subMaximiano passi pro
Christo, gloriosissime coronati sunt. Apud Beuuariam, •''
sancti Emerammi episcopi et niartyris. Ilic
crimen stupri a quodam commissum, sibi causaChristi imputari suasil, ac proinde inorlis discrimcn pa-
lienter pertulit. In pago Pictavensi, sancti Florentii presbiteri et confessoris. Item, sancti Silvani confes-
soris, in territorio Biluricensi.

NOTiE.
Ita babcnt P/v(/e;L, Ilcrinien., Anluerp.-Maj,, Rosweyd., Munerat., Greven. et Molan.

* In boc articulo ba^c verba sancti Eoieramnii li- D iituro! uiium apparet in aliiscodicibus vestigium. At
tura; superinducta sunt item quidquid vorborum
: qua) corroctio omnibus exempiis est vetiistior cni
stu])rt inler.et in payo inserlum est. .Xoulrius tamon pra'tor quam auctori Iriliuenda esl ? Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Reliqui Acauno, cumantiquioribu.5 nostris codici- ab ipso inilam rationem,quaD in Pratensi, Antuorp.-
bus Praten. el Herinien., et quia ila legunt Acla Maj. •t .Miiiicrato remanserit, qualem in textu seculi
Eucheriana et veleres alii. Non tam facilo .sociorum sumus, iit fortasse vero caiciilo proximiorem, ([iion-.
numerumex codicibus iisdem aut aliis definias, ut- maliemiis indttorminatum roiiii([uoro. Puto Ustiar-
pote quem Acta ip.sa non exprimuiit, licet solitas lo- diim scii[)sisso liciniariani pro qua alii Bpjocariam,
gionis copias ex communiori o[)inioiic declarent, alii liannariain, alii liacariain : pressiiis Uoswoyd.;
quos intra lerminos etiam h.nsit Viennensis. Primus liatispoiun. In nomine
sancti mirabiiis diversilas. In
numerum 6G6G determinasso vidolur Klorus, qui el Pr.itriisi lliinmcrani; in Ilerinion. Amlrani; in
in plerisque codicibiis nostris iegitur, iiem[)e iii He- .\iitii('r().-Maj. ol Munerat. Acilrainni ; Molan., Einc-
rinien., Rosweyd., Greven., .Molan.et mediaj notaj raini; alii aliter. Liceat inihi pro tcxtu seligere quod
ferme omnibus. Ego cum cxistiinem Florum illum maxime ad verum accedit ex Uosweyd. et Greven.
ad Usuardo nunquam visum, sic facile crcdo aiiam Emmcrammi, pro Einmeramni. Male legit Pratcn.

495
crimen stupri a quodam commisso paulo melius
Herinien. , commissi; alii optime , commissum. ,
Rosweyd,, Munerat.. Greuen. et Molan., contra an-
Inclylissimae legionis Thebaeae
tiquissiniis et indubitatis monumenlis firmatum et
stabilitum est, ut satis mirari nequeam ministelli
cujusdam Anglo-Sabaudici temeritatem, qni agmeii
illud sacrosanctum audaci orearrodere ausus fuerit.
Erit tempus quo hypercriticam ejus dissertationem,
Angiice el Gaiiice editam, favente Deo, convellamus,
iiisi eam, licet nunquam visam, prsevie satis obtri-
verit Tilleinontius tomo IV, a pag 421, et alii plu-
res, caetera satis critici et in
rica peritissimi. Porro monunenta, quae dicebam,
Martyrologiis nostris nituntur potissimum, et egre-
giis illis, veiierandis sancti EucheriiLugdunen-
imo
sis Actis, a Chiffletio nostro primum, deinde a Rui-
nartio inter Selecta editis et illustratis a pag. 285,
quibus non video quid hactenus tantopere detraxe-
rint Dubourdaeanasophismata. De exacto martyrum
illorum numero, ul nihd cerlo Iradunliaudata Acta,
ila neque hic quidquam hibet statuere. Csterum
apographis Hieronymiaiiis ita
lia, Sedunis, natalis sanctorum
civitate
Exuperii, Candidi, Victoris, Innocentii, Vilalis, cuin
sociis suis v cio d et octoijinta quinijue. Bedvd exempla
inanuscripta in numero conformia non sunt. Si Be-
dam iu Rabano quaerimus, sic verosimiliter scri-
psisse dicendus est : Sanctorum martyrum
bceorum, Mauricii, Candidi, Exuperii, quae nomina
in Actis exprimunlur. In aliquo codice additur, Vi-
ctoris, et hoc etiam recte in altero socii anonymi
:
recensentur sexies mitle et octoginla quinque. Florus,
rotundius, pro antiquarum Romanarum legionum
censu Cuin sociis, quorum omnium numerus 6666.
: sunt, quod in popularibus sanctis
Romanum parvum prudenter et vere pronuntiat
Mauritii cum sociis, qui Thebcei fuisse ref'eru7itur, sub
Maxiiniano passi. INec distinctius martyrum nume-
rum expressit Ado, ut pote quem in Eucherio, ex
cujus sincerissimis Actis partem potissimam in suum
Martyrologium relulit quem, inquam, in Eucherio G
;
omnino non repererit. Paucis elogium suum ex
PuLSANEN.,in prima satis purus, subjungit
sancli Silvani confessoris cum sociis suis. • Desunt
reliqua omnia.
A.NTUiiRP., Max.-Lubec. :«In Galliis civitate Se-
dui..>, seu Octodero Valense, ioco Agauno, » etc.
Xumerum ponunt 6666, ut omnes mediae nolae, et
aanuntiationem concludunt « Passi pro Christo,
gloiiosa passione inundum illustrarunt, • quemadmo
dum hodie legit Martyrolog.
pago Pictavensi, sancti Florenlii presbyteri
fessoris. In territorio civitatis Constantiae, sancti
Laudonis epis:;opi. » Desunt alia quae ad textuin
spectant. Laudo vel potius, ut supra notavimus,
Lauto colitur die praecedenti, ubi et ab aliis Laudus
appellatur.
Antuerp.-Max. legit 6660. Habeteamdemclausu-
lam Passi, etc. De Florentio scribit episcopi. Tum
: H.A.r.ENOYEN. multade Thebseis martyribuscollegit,
de Laudone, ut proxime dixiinus. Demum in fine
« A{)ud Bojoanam, sancti Emineramini episcopi et
m.irtyris. » supra. Ea modo aliqua de Emiaerainno
Ultuaject., Leyden., Lovanien. et Danic. cum
prioribus ferine conveniunt. Scribunt 6666. DeFlo-
reatio, cuin textu legunt presbijteri. [i\ scribendo
Eininerainni nomine plurimum variant, ui de aliis
etiaindictum est.
Albeugen. deficit cum Antueup., Max.-Lubec, in
annuntialioae Einineramni ; inomnibus autem deest
Silvanus Bituricensis.
Ckntulen. « In Galliis territorio Sedunensi, loco
: Et ingressus Germaniam, quaiu Deodovir alacri in-
Agauno, natalis sanctorum martyrura Thebeoruin,
Mauricii, exuperii, Candidi, Vitalis, Inuoccntii et
»
USUARDl iMONACHl 496
: A tiquiores, in fine legunt : In territorio Bituricen$i.
sancti Silvani, e\c.
OBSERVATIONES.
martyrium tot an- Adone No.ster exsequitur, variante in codicibus prae-
fato martyrum numero,ut supra abunde ostendimus.
Est igitur veterum Martyrologorum omnium, etiam
Wandalberti et Notkeri, constantissima pro The-
baiorum nostrorum martyrio sententia. Nec praeter-
eunda est auctoritas Missalis Gothici seu Gallicani
veteris, quod nongentis annis vetustius, ut testatur
illustris editor Thomasius, postea S. R. E. cardina-
lis, pag. 373, missam exhibet, in qua sex mitlium
eruenda veritato liisto- sexcentoruin, imo Thebceo7~um exercitus praeclaris-
•simaexstat memoria. Ili sunt de Thebaeis et Emrae-
ramno Wandalberti versiculi :
Mauritius dernum socia legione coronat,
Eiru-o morieiii pariter quae sanguine vicit.
Einmeramus eum socio comiiatur honore,
Quem gens insignis Brilannia voce leposcit.
De Emmerammo vel Emmeramno soli meminere
in g Rabanus et Wandalbertus. Apud hunc nomen inve-
celehrantur : Gal-
Iii nire poluit Usuardus, sed mihi verosimilius est ali-
Mauricii, unde Vilam nactum, exqua nomen desumpserit, sa-
tis crude stuprum ab alio comjnissum, sibi imputari
suasisse commemorans, quod in Romano Baronius
phrasi paulo moderatiori censuit exprimendum.Rei
totius veritas ex Actis ejus a variis editis, suo tem-
The- pore illustrabitur, quando et Wandalberti versiculus
excutietur :
Quem gens insignis Britannia voce reposcit.
Florentius Pictavensis, el Silvanus Bituricemsis a
nemine ante Usuardum in Tabulis sacris consignati
ei satis familiare
: est. Primi Acta cum aliis sanctis Floriani connexa,
ex parte a Cointio publicata sunt ad annum H94, a
num. 13. An quae mss. habemus, quatuor partibus
distincta, tam sint incertae fidei, quam contendat re-
centior aliquis, postea videbitur. De Sitvano nihil
proditum scio, praeter ea quae Labbeus suggerit
tomo II Bibliothecae mss., a pag. 444.
AUCTARIA.
:
« Item Victoris, ac sociorum eorumdem, quorum summa
est sex milia, sexcenti sexaginta sex viri, qui sub
Maximiano imperatore passi pro
Christo, gloriosis-
siine coronati sunt. Antisiodoro, adventus et exce-
ptio corporis sancti Germani episcopi et confessoris,
ab Ilalia. In Bauvaria, sancti Hameranti martyris.
: Eodein die, translatio sancli Joannis Rehomensis.
-
BuuxELLEN., in prima utcunque purus, secundo
Rom. Sequitur : « lu loco habet de Silvano Sed, cum sociis suis. Tum
: :
et con- « Apud Radisponam civitatem Bavariae, passio beati
Heinmeranni, vel Anteanni episcopi et martyris. Qui
criinen stupri a quodam commissum, sibi innocenii
pro Christo impulari permisit, etc. Iii territorio ci-
vitatis Constantiae, sancli Laudonis episcopi. lu pago
Pictavensi, saacti Florentii episcopi et confessoris.»
Loge cum texln presbijteri.
: quae apocrypha credimus. Tuin, de Silvano. Deinde
D de Florenlio, satis pure. Sequitur de Laudone, ut
« Apud :
Petivariain Ratisponain civilatem Alemaniae, sancti
Emeramni episcopi et martyris. Qui natus erat ex
Aquilania de civitate Tholosa. qui a juventute sua
munduin despexil et Christo adliaesit, lilt'*raruinque
studium adeptus est, et suminum sacerdotium ade-
ptus est.Erat namque ille verus Dei cultor. Post
hoc reliquit palriain, etoinniaquae habuit ut Hunis
[et aliis gentibus] paganis verbuin Dei praedicaret.
genio et strenuus in armis regebat, in cujus provin-
cia, ipso jubente, prcedicavit tresannos. Eo lempore
 : :

497 MARTYROLOGIUM. — MENS. SEPT. 498

filia ducis stiiprnmcommisit, qnod illa cnm fornica- A datus est. Secundum aliquos liic, Jonii preshvteri
tore sibi confossa est.Quibus ille poeiiitentiain in- et martyris, socii heati Dionisii ;secundum alios vero
jnngens, sibi illud imponi fecit, etc. » Nonis Augusti. Iliccum in(>alliam, causa pranlica-
Aqimcixct. S. Emmeramnum non appellat episno- tionis, vonisset tentus ac decollatus est, statimquo
puni, et post ro martiiris, sic prosequilur : « Hic cri- corpus truncum, caput in manus sumons, miliario
men stupri a quodam commissum, sibi causa Christi fere uno deportavit, locura ubi quiescere elege-
in
imputari patitur.ac proinde mortis discrimen pnfitMi- rat. Secundum Cathalogum Sanctorum liic, Sanctini
ter pertulit. • Prater ea qnx superius notata sunt, episcopi Meldensis et confessoris, discipuli heati
ne excidal Cointius, multa diligenter inquirens ad Dionysii, Parisiorum opiscopi et martyris. Item Sil-
annum 6i9, a pag. 21;$ ad 2o6. vani, episcopi Xazarelh et confessoris, magnnc san-
MATnic.-C.\RTUs.-L'LTRAJECT. « Muritii [Mauri- ."
ctitatis viri, heato Hieronymo familiarissimi, ut pa-
tii] et sociorum ejus. Salaherga' ahhntissne. Lintru- tet ox gestis ejusdom. fn eremo Scytlii, sancti Sil-
dis yirginis. Emmerami episcopi et martyris. Fio- vani ahhatis et confossoris. In pago Tornodorensi,
rentii episcopi et confessoris • beati Joannis abbatis. Lutrudis virginis. Ipso die,
CoDEX I). Df CnEVAL. sign. B : « In territorio sanctae Salaberg;e \idum, ahhatiss3D. Qu;e in subur-
civitatis Constanlise, sancti Laudonis episcopi. » bano Leuchorum, nobilibus orta paronlihus, cum
In V.\Tic.\.\. signato n. o9i9 nihil est de Emme- oculorum lumen amissum beati Eustasii abhatis in-
ramno, Florentio et Silvano. torventu rocuperasset, defuncto viro, cui jussu Da-
Ugkrllian. caret etiam Emmeramno et Silvano gdborti regis nupserat, priinum in suburbio Linguo-
.\djecit « In
: territorio civitatis Constantiae, sancti B nonsi, iK-croditate vixit paterna; deinde Lugduni,
Laudi episcopi. constructo monasterio trecentis ferme adunatis ,

Alte-Mps. pro Emmeramni , scribit Hantramni famulabus Christi praesidcns, vita et miraculis clara
• Constanliae, sancli Laudi episcopi. • quievit. »

Flore.ntin. « In torritorio civitatis Constantiec, Molax. in textu, aliis litteiis, post coronati sunl,
sancti Laudonis ep scopi et confessoris. • ex Adone miscet « Victor vero martyr, nec legionis
:

^
LuxoviE.x. Lugduno CIa\ato, sanctse Salahergpe
: .
Christi famula?, qure mater exstitit trecentarum san-
ctimonialium, adcujus polyandrium [intellifje sepul-
chrum] clarae post obitum patuerunt virtutes. »
Caudiacen. « Sancti Lautoni opiscopi et coiifes-
: tantihus per onlinem causam cognovisset, deteslatus
soris. • Idem est qui aliis Laiido, Lando, Laudi(S,
etc, Gallice Lo, ut diximus.
Re.mens SS. Timothei et Apollin. «Antissiodori,
adventus et exceplio corporis ah Italia sancti Ger-
mani ejusdem civiiatis episcopi.
Editio LuBECo-CoL., in prirna satis pura, suhdit
• Item ibidem loco Agauno, beati Victoris veterani,
qui post stragem hoatorum Thebeorum, ibidem a
ejusdem fuit, neque milos, sod emerilae jam miiitiec
veloranus. Hic cum iter agens incidisset in hos, qui
passim epulabantur Iseti marlyrum spoliis, atqueah
his ad convescendum invitatus, prolatam ah exsul-
conviAas refugiebat. Qui mox ab eis caplus et jugu-
latus est, ac caeteris martyribus honore conjun-
: ctus est. At vero heatissimorum martyrum corpora,
post multos passiunis annos S. Tbeodoro episcopo
» revelantur, et in honoreeorum hasilica honeste com-
ponitur.»In fine hahet de Laudone, ut jam saepesu-
perius.
Tum « Civitate Lauduno Clavato, depositio san-
:

persecutoribus inleremptus est, el sanctis martyri- C ctae Salabergae ahbatissae, qusin legedivina erudita
bus sociatus. Ratisponae sancti Emmeramni episcopi vigiliis et orationibus assidue vacans, virlutnm et
et martyris. > De Florentio, bene. « Apud Ba\aria;n miraculorum gratia illustrem conversationem duxit.
provinciam, nataie saicti Haytramii, episcopi et In pago Tornodorensi, heati Joannis abbntis. • De-
confessoris. » An non repetilio? « In pago Torno- nique, typis minoribns « Corbejae, Lutrudis virginis
:

dorensi, beali Johannis abbatis. • De Silvano ut sanctimonialis. »Editiones alia3 de Victore nonnulla
supra. . Eodem die, sanctac Lutlrudis virginis. » contrahunt, sed de Emn)eramno addunt, qaod et
Bklin. in prima legit etiam 6666, el hahetclausu- prima litleris Italicis inserlum habet : « Cur singu-
lam ut supra. Sequitur de Florentio, ut A.\tuerp.- lariter omnia memhra abscissa sunt.
Praeterea haj »

Max. Tum de Laudone, etc. In Silvano nonnihil mu- ediliones annuntiationem truncantet variant, riirsus
tilatus est. « Apud Beuvariam, sancti Antrani, etc. litteris Italicis sic legentes « Huic crimen stupri :

Huic crimen stupri imputatum est, acproinde mor- imputatum est. » Deinde charactere Romano, seu
lis discrimen, • etc. proprio textus, « ac proinde mortis, etc. •In fine
Greve.n. . Landone, Romarici ac sociorum ejus
: • Civitate Lauduno Clavato, depositio sanctce Sala-
quingentorum octoginta quinque. Platonis martyris, hergae, etc.,» ut siipra. De Lnudo vel Laudone, agunt
Victoris martyris. Qui cum Agaunenses martyres hae editiones die praecedonti, uti et plurcs alii codi-
bealificaret, felicem se dicendo, si cum illis fuisset ces. « In pago Tornodoronsi, etc. »
occisus, mox ab eisdem illorum carnificihus truci-

iX Kal. Die. 23.

In Campania, natalis beati Sosiidiaconi .Messenatae civitatis. Hiccum temporequodam Evangeliumlege-
ret in ecclesia praefatee civitatis, praesente episcopo Januario, vidit subito idem episcopus de capite ejas
fiammam exsurgere, et pronuntiavit eum martyrem futurum. Etpost non multos dies,cum esset annorum
Iriginta, martyrium cuin eodem episcopo capitis obtruncatione suscepit. Eodom die, sanctae Tecl;e\irginis
de Iconio civiiate, quae in confessione Christi ignem ac bestias devicit, et post multa cerlainina ad doc-
Irinam mullorum veniens Seleuciam, requievit in pace. In territorio civitatis Constantia), sancti Paterni
episcopi et confessoris.

NOTiE.
Conveniunt Praten., Herinirn.,
Antuerp.-Maj., titerp.-Ma.v., Legen Lovanien. et Albergen.
Rosiveyd., Preven. et Molan. Quibus accedunt An-

VARIANTES LECTIO.NES.
Sancti Sosii pro beatl, scripsit Heriniensis. An- D modo quo in tcxlu reliquimus. Rosweyd. pro /k/u"
tuerp. -.Maj. habet Sossu. Locusvarie scribitur. Op- mam exsunjere logit ascendere. In Praton et An-
,
'
'

lime Rosweyd. et .Molan. Mesenatre, male Jlermion tiicrp.-Majore est Tliecla;. AWi omnos, simplicius,
Messerata;, Patren., Antuorp.-.Maj, el Greven. eo Teclw. I)e dijacono, yconio ct hujusmodi neevis non
 : : »

499 IISUARJ31 MONACHI 500

loquor. Seleutiam scribit Pratensis, sed alii passim A exccpto Iii ierritorio civitatis Conslantw, cfuodom-
:

et melius ut est in textu. In fine notabilior variatio, nino servandnm putavimus.Vide infrain Observatio-
utpote cum Pratensis et soliti duo asseclic Antuerp.- nibus. Scd nota Gastellanum, caetera Praiensis codi-
Maj. et Rosweyd., ab omnibus aliis dissentientes, cis accuralissimum inspectorem, hanc a Molani edi-
legant In territorio civitatis Ahrincce; casteri, nullo
: tione diversitatem inter alias non indicasse.

OBSERVATIOxNES.
De Sosio celebriMiseno diacono jamabunde loculi nari queat, quemadmodum non infeliciter tentavit
sumus ad xix Septembris, qiiando de Januario ac- Tillemontius tomo II, a pag. 00. Vero martyrio co-
tum est, neque ibi dicta hic repetenda sunt. Beda, ronatam solus inter Martyrologos asserere videtur
Babanus et Ado idem habent elogium, ex quo Noster Wandal])ertus, dum ita canit
compendium suum eleganter contraxit. Bomanum iSonuin Tccia tcnet rosco perfusu cruorc.
parvum etiam cum aliis Sosiuin hoc die, secundo
annuntiat Mesenatbw, Sosii diaroni, annorum xxx
: Sed latiori id sensu intelligendum verosiniilius est,
marlijris. Notkerus solum posuit, Sosii diaconi, de idque nonnulli inferunt ex eoquod inCanonemissae
quo XIII Kalend. Octobris invenies. Wandalbertus Ecclesia ei locum non Haec pro instituto tribuerit.
tcrtio versiculo sic eum laudat Poternvs
suflTiciant. prsecedentibus ab
, duobus
Levita et Sosius merito splendescit honoi-e.
Usuardo superadditus, ita a Praten. Antuerp.-Majore
et Bosweyd. ponilur, utnon territorioConstantiensi,
Clarissimam virginem, et, si ilavis, inter virgines sed Abrincensi ascribatur contra. quam reliqui ,

protomartyreni , Theckiin celebrant Martyrologia codices nostri Usuardini uniformiter scribanl In :

omnia, et quidem diebus variis Hieronymiana, ut tcrritorio civitatis Constantice ; quomodo ct in Ro-
diligenter in hodiernis aliorumque dierum ibi cita- B mano hodierno legilur ubi , Baronius in Nota-
torum notationibus advertit FIorentinius,sive ubique tione observat primum fuisse Conslantiensem episco-
eadem illa Apostoii discipula, sive forte alia (ut piun. At lapsum hic memoria virum eminentis-
plures fueriint ejus virtutum aimula;) memorentur. simum, probat Henschenius in Comment. pr.-evio
Nullum Hieronymianum apographum simplicius ad Acta sanctorum Paterni etScubilionis, xvi Apri-
loquiturquam vetustissimum Epternacense, in quo lis; atque ibi etiam ostendit Paternum hunc nostrum
solum legitur In Orienle, r/;cc/fe.F!orentinii textus
: illum ipsum esse Ahrincensium episcopum qui, ,

paulo amplior est In Sidcmcia, vatalis Thcclcc vir-

: quod in Sesciaco monasterio dioicesis Constantiensis
ginis, quw Romce icjne deposilio evasit. Beda, et ex eo obierit, ideo signatus sit, in territorio civitatis Con-
Babanus, breve sed satis nitiduni elogiuni exhibent, stantice. Et sic Usuardum legisse censemus, quidquid
quod pro majori parte Noster in suum laterculum Pratensis cum solitis duobus sociis refragetur. Con-
transtulit.Solital)revifate utitur Bomanum parvum : stat porro Paternum in pace quievisse xvi Aprilis,
Et Theclm virninis, Seleucice quiescentis. Longior est neque hactenus causam rpperi cur eum Usuardus hoc
Adonis historia ex vulgatis Actis extracta, de quo- die collocarit. Sunt qui et Ltnum commemorent,
rum veritate ex Baronio aliisque alibi disputabitur. duce, ni fallor, Floro vel Babano, unde in nonnuUos
Notissima esl prisci fabulatoris de Pauli et Theclffi codicps nostros transiit, uti et in Bomanum, cum
Actibus reprobata dudum narratio, ex qua tamen de eo Usuardus agat xxvi Novembris. Sed cur omis-
alias apud Surium satis prolixas pullulasse negare sus Liberius, papa, de quo hoc die Ilieronymiana et
nonausim. Ateaim,utut corruptos fateamurhujus- Wandalbertus, Babanus die sequcnti ? Forte alibi
modi fontes, tot aliunde suggessit veneranda sancto- ratio assignabitur.
rum Patrum auctoritas, ut ex is vitae series concin-
AUGTARIA.
PuLSANEN. In^ prima annuntiatione^expunctum G partem subjicio « Apud Seleuciam, depositio sanctae
:

plane elogium. In secunda purus est. Tertia abest Teclae virginis, discipulsesancti Pauli apostoli. Quae
Antuerp., Max.-Lubec., Ughellian., Florent. et orta eratde Yconio civitate, quse quiasponsum snm
alii codices plures hodie papam Liberium referunt, deseruit et Paulo adhassit, a matre propria est accu-
hisce iisdem terminis : « Roiiice, sancti Liberii epi- sata,quod Christiana esset, unde in ignein projicilur
scopi. » Vide Observationes supra etnotulam Castel- ct non Ia?ditur. Ha3c comam tondere voluit, ut cum
lani. Paulo habitare posset, sedipseprohibuit. Et iterum,
Munerat., post textum purum, adjicit: « Eodem quia nubere noluit, in Antiochia bestiis objicitur,
die, Paxentii martyris, de cujus corpus honoratur sed non consumitur deinde in foveam plenam ser-
:

et colitur in conventu divi Martini de Gainpis. » pentibus mittitur, sed illa orante, moriuntur. Et ite-
Notabis phrasim huic codici propriam. rum in ignem projicitur, sed, non comburitur. Tudc
Ultuajegt., Albergen. etDANic. incipiunt « Ro- :
super leenam ligatur, elc. »Sequitur: « Item Romse,
ma),natale beati Lini papae. Qui cum post aposlo- Liberii episcopi. » In Sosiosatis purus est. De Paterno
luin J^clrum primus Ecclesiam Romanani rexisset nihil.
annis duodecim, martyriocoronatus, sepultusest in Aquicinct. in fine : • Rom?e, sancti Liberii epi-
Vaticano. » Vide Observationes. scf pi et confessoris. »

Gentulen. « In Gampania,
: sancti Sossii diacoiii Matric.-Cautus.-Ultraject. « Teclae virginis. :

et martyris. Eodcin die, sanctie Techc virginis, Zozii diaconi et martyris, cum episcopo suo Janua-
apud Seleuciam quiescentis. Givitate Belvaco, sancti rio. Paterni episcopi et confessoris.
(ieremari abbatis. » Vide Martyrologiuin Bomanuiu D In Vatigan. niim. 5949 deest Patcrni.
die scquenti. LuGDuxEN. huc refert « Victoris Innocentis... :

Bruxellen. sic orditur « Natale Teclae virginis,

: cum sociis suis 6066. » Vide Thebaeos, xxii.
apud Seleuciam quiescentis, qna) de civitate Yconio BizuNric. « Itein festivitas sancti Vincentii mar-
:

a bealo Paulo apostolo instnicta est. Quam inater
cjuscernensChristianam et nu[)tui ropuTliare, accu-
savit cam. Qua), in confessione Ghrisli, ignes ct
liestias superavit ct post multa certamina, ad do-
tyris. Quando ejus sacralissimum corpus ab Hispa-
niis Galliasest translalum, et in canobio quod Gas-
tris dicitur, decenter huinatum »
LuxoviEN. « Ipso die, Medii monasterii repositio
:

clrinamplurimorum veniens Seleuciam, cumduplici corporis beati martyris Bonifacii ex Thebaea le-
corona virginitatis et marlyrii requievit in pacc. gione. »

Bomoc, Bcati Lini papa^. «"^Scquitur dc priino et CAmLO.xEx « Inventio corporis beati Vincentii
:

ultiiuo, nempe
Sosio et Paterno, pure. Levitc et martyris. » Vide Bizuntic.
Hagenoyen. de Thecla mulla corradit, quoruin hic Editio LuBECo-GoL. incipit « Roma\ natale beati :
 » »»

501 MARTYROLOGIUM. — MENS. SEPT. 502

Lini papae ct martyris. Hic post beatutn Petrum A mentis adnisu ad coelestia flagraverit. Cumquo in
apostoium, cum prinius Ecclesiam Ronianam rexis- ecclesia in qua mansionarii fiingoliatur officio,
set annis duodecini, mensibus tribus, diebus diio- oleum undc lampados accondoroi, dofuissot, lampa-
decim, uiartyrio coronatur. Ilic ex pra-cepto beati des ipsas aqua implevit, et allalo ignc succendit, sic-
Petri constitilit ul n)ulier in ecclesiam vehito capito quc aqua aisil ac si in lampadibus olcum fuissct.
introiret qui etiam sepultus est jnxta corpus beati
;
Vide notulam Castellani. « Adumiaai ahbatis. »
Pctri apostoli in Vaticano. • DeSosia tria li;cc verba Lege Adainnani. « Dign;p et Emerit;e, virginum et
in i\ne adjicit « tempore Diocletiani imperatoris.
: martyrum. » Spectant ad dicm pr;occdontom. Vidc
In Theci;e elogio binc inde nonniliil interpolata est^ Romanum.
in ultima annuntiatione, satis pura. MoLAN. : « Eodem dio, Rom;o, sancti Lini pnpa;
Beli.n. annunliationuin seriem mulavit. Primo martyris qui post, » etc. ut Heli.x. supra.« Itcm
et :

loco « In Iconio civitate, sancta? Tecla^ virpinis,

: Rom;e, sancti Liherii confossoris. » Quam scrupu-
clc. > Secundo ioco, de Paterno, pure. Item de So- lose, ubi Wandalbortus aperto enuntiat :

sio. In fine : « Eodem die, Roma sancti Lini papa) l.il)criiis(]ih' ilicat Hninanatn |):i|)a p' r iirbom.

et marlyris, qui post Petrum primus, Romanam Ec- Tum « Eodom die, Paxcntii inartyris, cujus cor-
:

clesiam tenuit annis duodecim, ct martyrio corona- pus honoratur et colitur, otc. » ut Munkrat. « In
tus, sepullus esl in Valicano, octavo Kalend. Ucto- Gomblaco, elovatio corporis sancti palroni nostri
bris. » Vide in Auctariis sequentibus. (Juiborti confossoris Chrisli, in miraculis pncclari.
Gbeven. « Ronutj Lini papa* et martyris cujus
: : Subdit minoribus typis « Socunda assninptio san-
:

hic est passio, licot ejus celebritas vi Kalend. Do- B ct;o Mari;o virginis. » De Constantio Ai[uinateet dc
ccmbris solemnior habeatur, quo die translatus pcr- Constantio Anconitano eadem omnia cx (ircgorii
liibetur. Roma^j Liborii episcopi et confessoris. Ada- Dialogis refort. Donique « In Scotia, monasterio
:

mnani episcopi. Constantii episcopi Aquina) civita-
tisj de quo boatus Grogorius iir Dialog, refert quia
prophetiaj spiritu claruerit. Stabilionis confessoris,
discipuli beali Paterni episcopi. » NotabisPaternum
a GnEVE.N. signatum .x.vi Aprilis, sed sub mendoso
Iluensi, sancti Adamanni, ejusdcm loci abbatis et
confessoris sanctitale, ac doctrina famosi, de quo
Boda I. v, c. 10 et 22. » Editiones ali;o, lexttii Usuar-
dino Linum praemittunt. De Thocla aliis litteris tcx-
tui post virginis, inscrunt, primct; martijris et post ;

litulo episcopi Piclaviensis. » De reliquo vide di-

« Scleuciam, hnec: « cum duplici corona, virginitatis et
cta in Observationibus et fusiusin Actisxvi Aprilis, niartyrii. « In fino « Item Rom;c. sancti Liborii papa)
:

ubi verum discipuli noinen invenies Pergit Gueve- et confossoris. »Do PaxeiUio inartyre, cx Mu.neiiat.
-Nfs: « Eodem die apud Anconam, sancti Constantii et elcvationo corporis sancti Guiherti Gemblacensis,
confessoris, de quo neatus Gregoriusi Dialog. refert ut supra in priori editione. Item typis minoribus,de
quod idern vir Dei, funditus terrena despiciens, toto secunda assumptione S. Mariae Virginis.

VIII Kal. Die U..

Conceptio sancti Joannis Baptistae. Et in Augustiduno, natalis sancti Andochii presbiteri, Tyrsi diaconi
et Felicis, qui a Policarpo episcopo ab Oriente directi ad docendam Galliam, sub Aureliano principe sunt
gloriosissime coronati. Siquidem flagellis coesi, in ultimo tota die inversis manibus suspensi, in igncm
missi, sed non combusti, tandem vectibus colla feriuntur.

NOT/E.
Soli puri sunt PraUn., Herinien., Antuerp.-Maj. et Rosioeyd.

VARIANTES LECTIONES.
De Joanms et Johannis satis alibi dictum cst. In G Tirsi c;eteri, ut in textu
; nullus Thirsi. Policarpo, ;

apographo nostro Pratensi legitur simpliciter Augu- ut alihi. Sub Aureliano habent omnes post Bedaiii
stiduno, at Castellantis notat diserte baheri Et in : el .Vdonem sed eam tomporis notam alihi corroxil.
;

Auf/ustiduno, quemadmoduin etiam Icgit Herinien. Usuardus, et nos in Actis prohabilius rojiciendam
et alii, nosque ita servandum putavimus, licet in ostcndemus. Pro principe solus Heriniensis suhsti-
Antuerp.-Maj. desit el, in Rosvveyd. vero utraque tuit imperatore. In Antucrp.-Mitjorc pro combusli
particula. Antuerp.-Maj. proAndochii pouit Andocii. male scriptum esl conbusli.
Ex quatuor citatis codicibus solus Rosweyd.scribit,
OBSERVATIONES.
Paucis observationesomn&sneccssarias absolvero, Actis quod supcraddam non habco quam vcro au- ;

si dicain indiculum nostrum tolum ex Adonc ver- tlicntica sint (\ux de .\ndochio et duohus hodiernis
batim descriptum porro Adonem a;que ac Rabanum ;
sociis apud nos manuscripta exstant, salis crit ilc-
sua ex Beda accepisse Est autem intor Redatn et prompsi.ssc, cum et oliosus et accuratitis ea oxpcn-
Adonem ea diversitas, quod hic post feriiintur, fru- dore licucrit. Intorim IIieronymi;mis etiam insertos,
stra repetat, alqtie ila marlijrium suum (jloriosissime vel potius adjeclos ostcndit Florentinius, a[)U(l
compler.erunt viii Kalend. Octohris ; Beda vero magis qucm ita scrihitur In Gallia, civilate AiKjustidu-
:

ad rem subjiciat Ubi Sijmphorianus tunc liijinti an-

: nensi, vico Srdulo, natalis sanctorum Andochii,
norum, qui postea passus est, semper viyilias et ora- Tijrsi et Felicis marlijris; qua fermo [ihrasi non
twnes ofjebat. De hoc Symphoriano ad ejusdicm ita- maie usi sunt nonntilli codices Usuardini, quos
lalem xxii Augusti pro re nostra satisdiclum ost..A.t mcdi;i! not;f; a[)pellamus. IIuc quod sportat, ^ ido in
latius se extendit .Kdiionsium martvrum co''natio. Ohscrv;itioiiihits ;i(I ilicttim dicm xvit .biiiuarii. Ni-
quam fuse explicatam iiivenies in .Actis TergemiiKj- D hil do bis Ronianum [)arvum, cujus aiiclor procitl
rum Speusippi, EIeusi[)pi et .MeIoasi[)pi ad xvii Ja- dubio Warnacharii .\cta aut hujusinodi alia ntin-
nuarii, in quibus Beniijnus presbijler, de quo agon- quam vidor;it. Nolkorus Adoncm \el R;ihanuin [)lus
dam J Novembris, cum liissanctis iiostris, Andocliio solito contraxil Wandalberti versits ad calcoiu
:

itein presbytero, Thyrso diacono et Felice, a Poly-
carpo in (ialliam missi dicuntur, ubi longe vcrosi-
niilius Felix postremus, et laicus et mercator indi-
gena fuisse censetur, cum apostolis illis, quos exce-
perat, martyrii laurea donatus. Dc Tcrgcminorum
suhjiciam. De Conccplione sancti Joannis Daptistcv,
<[[Vi', \\i toxtu nostro primum loctim obtinot, hoc
iiiiice et brtivitor obsorvandum, eam in omnihus
omnino aiiliquis M;irtyrologiis consignatam, inio ab
omni ;i;vo in veticratione sempcr fiiissc, lam in
 »;

503 USUARDl MONAGHI 504

Orientali quarn in Occidentaii Ecclesia. Fatetur Flo- A Hieronymiana Baptistae conceptionem signant. Si
rcntinius ignorare se cur huju^inodi celebritas in haec non sufficiant, videatur Papebrochius, hjcc
Romano emendato Martyrologio pnetermissa sit omnia accuratissime illustrans tomoIV Junii cap. 2,
utrum vero conjecturis suis id assequatur, lectoris § 2 et 3, a pag. 701. Videri etiam potest notatio
judicio relinquo, cui auctor sum utejusdem Florcn- Rosweydi in Fcstivitates apostolorum, pag. 223. En
(iniiExercitationem huicdiei subjunctam consulat, modo pollicitos Wandalberli versiculos :

De Joannis BaptisUe nondum pobito Prcecursoris ojji- Octavum sterili conceptus ventre Joannes
cio, deque ejusdem conceptionis et nativitatis loco, Andocliius(|ue saotai, marlyrque et presbyter almus,
ubi de Macherunte disputat, quo in loco nonnulla Quem Tyrsus Felixque pari comitantur amore.

AUGTARIA.
PuLSANEN. purus cst usquc ad, sunt coronati, sed Ughellian. : « Arvernis, depositio Rustici epi-
dcsunt reliqua omnia. scopi. »

Antuerp. et Max.-Lubec. in prima bene. Ita per- Altemps. : « Ipso die, dedicatio sanctae Trinitatis
gunt « In territorio Eduae civitatis, castro Scdeloco,
: ecclesiae Norvicensis. In territorio Reluacensi, san-
sancti Andochii, » etc. In fine « Arvernis, deposi-
: cti Germaniabbatis. » Pro Gereniari.
tio sancti Rustici episcopi. » Max.-Lubeg. habet Florentin. « In finibus Germaniae, passio san-
:

« Rusaci. » ctorum martyrum qui temporeMaximiani passisunt

MuNERAT. textui subnectit « Castro Blesis, saticti
: pro Christo, ut habetur in gestis sancti Domnini. »
Solennis episcopi et confessoris. » Est in Martyro- MoNTis Sancti. « In Gallia, civitate Augustoduno,
logio Romano die sequenti, Videsis eo die lectiones vico Sedulo, natalis sanctorum Andochii, » etc.
nostras Variantes. Editio LuBECo-GoL. Post Baptistw addit: Prcecur-
GuEVEN. etiam addit et quidem, ut partem textus: soris Domini. In Angustodunensibus fere similis est
» Item, sancti Solemnis episcopi. > B Antuerp., etc, supra. In fine « Avernis, sancti :

MoLAN. in priuja cditione omittit Conceptlonem Rustici episcopi et confessoris. »

sancti Joannis Baptistce, uti etiam fecit Baronius. At Belin. incipit Augustoduno, etc, pure. Tum
: :

ille in editionibusposlerioribus eam annuntiationein
rcstituit.
Antuerp -Max., Ultraject., Leyden. et Lova-
NiEN.similessunt Antuerp.-Max. Lubec. inao fernie
solum discrepantes quod in Auctariis de Rustico
omittant to depositio, et addant titulum confessoris.
Ai.BERGEx. et Danig. carent annuntiatione prima,
in reliquo cum postremis con\eniunt.
Gentulen. in prima purus est. Tum « Augusti-
duni, sancti Judochii presbyteri et martyris, Tyrsi
« Avernis, depoiitio sancti Rustici episcopi. Item,
in Ungaria, sancti Gerardi episcopi et martyris.
Item Conceptio sancti Joannis Baplistae. » Haec Con-
ceptionis transpositio fefellit Papebrochium citato
loco, in observationibus ubi ait primum esse Beli-
num qui hoc festum omiserit, nempe quod in later-
culi principio non repererit. Altera Belini editio ad
haec adjungit: « In territorio Beluacensi,sancti Ger-
: mani abbatis. » Vide supra.
Gueven. « In Pannonia seu Hungaria, sancti
:

(iiaconi et Felicis, qui sub Aureliano principe siint
gloriosissime coronati. » logum passus estviiKalend. Martii. Rupertiepiscopi
Bruxellen.. in prima purus, in secunda idein
habet initium cum Antuerp. et Max.-Lubec, etc,
in fine lamen nonnihil transpositus. Tum « Arvcr-
nis, sancti Rustici epis opi et confessoris. Eodem
die, in territorio Be!uacensi, sancti Gummari [\ult
dicere Geremari] abbatis. »
Hagenoyen. « Gonceptio sancti Joannis Baptistae,
quae facta est post compleetionem sacerdotii Zacha-
riee, patris ejus. » In Augustodunensibus nonnihil
Gerhardi episcopi et martyris, qui secundum Catha-
et martyris. In Calcedonia, sanctorum martyrum
quadragintanovem, qui cum beataEufemia pro fide
: Christi Prisco proconsuli oblati, martyrii palmam
adepti sunt Fymberti episcopi. Arvernis, deposilio
C sancti Rustici episcopi et confessoris. Geniani ab-
batis. EpigenicT, virginis, abbatissae et Eufemiae ma-
tris ejus,(]e quibusin geslis saiicti Mathaei apostoii.
Rosae virginis. »
Molan. « Arvernis depositio sancti Ruslici epi-
:

intcrpolatus est. Tum « In lerritorio civitatis Con-

: scopi. Item in Hungarii, sancti Gerardi episcopi et
stantiaj, sancti Patrini [pro Paterni] episcopi et con- martyris. Item conceptio saiicti Joannis Baptistae. In
fessoris. » Vide dic praecedenti. « In pago Picta- tcrritorio Beluacensi, sancti Germani abbatis. Game-
viensi, sancti Florentii presbyteri et confessoris. » raci, translatio sancti Gaugerici episcopi et confes-
De quo iterum superius egitxxii Scptembris. « Aver- soris. Eodem die, depositio Solemnis episcopi. Hic
nis, depositio saitcti Rustici episcopi et confessoris. cum quadam die obvium haberet hominem a nati-
llem, sancti Silvati confessoris. » An non Siloani, vitate caecum et surdum, eum complexus collo os-
de quo et jam supra xxii? « In Ungaria, sancti Ge- culatus est, et statim sanum reddidit. Hic eliam
rliardi episcopi et martyris. » Garnotensium episcopus LuJovicum regem, cum
Aquicinct. omittit Conceptionem sancti Joannis trecentis septuaginta nbbilibus sacro fonte regene-
Baptista;, in reliquis purus. ravit, sicque Dei sanctus trcs olympiades gerens in
Daveron. «:Depositio bcati Solemnis, episcopi episcopatu, migravitad Dominum.EtsanctiRutperti
Carnoiensis, magnilicae sanctitatis et clarissimi in confessoris » tum aliis litteris
; « episcopi Vuor- :

miraculis viri. » maticnsis et Saltzburgensis translatio. » De poste-

Ambianen., post conceptionem Joannis, addit : D rioribus editionibus, jam di\.i restitutam in iis Con-
« Eodem die, vigilia gloriosissimi episcopi et mar- ceptionem sancti Joannis Baptist(e, ubi aliis litteris
tyris Christi Firmini. » inseritur textui gloriosi Prophetce et Pr(ecursoris.
;

Matric-Cartus.-Ultraject. : «Conceptio saiicti In fine de Rustico et Gerardo ut supra. « In lerrito-

.loannis Baptistaj. Solemnis episcopi et confessoris. rio Beluacensi, sancti Germari abbatis. Camera;i,
Regin^ Suec signatus num. 428 : « Beloacus, elevatio sancti Gaugerici, episcopi et confessoris. »
(lcpositio sancti Gcremari confessoris. » Vide supra xi Augusti.

VII Kal. Die 2o.

Natalis beati Cleophae, quem tradunt apud castellum Emaus, in eadem donio, in qua mensam Domino
paraverat, pro confessione illius a Judaeis occisum et gloriosa memoria sepultum. In civiiate Ambianen-
sium, beati Firmini episcopi, qui sub praeside Riclionaro, post varia torinenta, capitis decollatione marty-
rium sumpsit. Apud Lugdunum, depositio sancti Lupi episcopi ex anachoreta. Ipso die, sancti Herculani
 505 MAHTVROLOGRM. — ME>S. SEI>T 506

militis, qiii in passione Alexandri episcopi legilur. Aulisiudoro ', sancti Aunarii episcopi el confessoris.
[Adilit Buuillart. ; Iteni sancti Sollenipnensisepiscopi.]

NOT.E.
Inter purossolum nuniero, Munerat., Greven. cl Molan.

» Bene monuit Castellanus Auaariiannuntiationeni A vensisenim cuni Ileriniensi codiceconsentit, et s;in-

erasatn fuisse, et pressiori charactere fuisse ilonuo ctuin Sollempnein refert. Utriusqueigituraulograplii
scriptani, ut sanctus Soll(Mii|inis accedere posset, esl correctio adeoque vel prinio exenipio anliquior.
Verum ista correctio ejnsdein letatis et auctorisest, Bouill.vht.
cujus tres aliae quas jani hoc mense vidimus. Der-

YARIANTES LECTIONES.
Scripsi Emaus, ut codiccs hahent communius, licet Cogor nihilominus existimare Usuardinnm non esse
aliqui malint Emmaus. Nonnulli legunt, Lnpl episcopi hac potissimum ratione duclus, quod Castellanus,
anachoretie \e\ anachoritic, sed nielius Molanus et diligentissiiniis codicis Pralensis iiispector observa-
alii post Adonein, ex anachoreta. Sic rursus .Molan. verit, priiiia manu solam S. Aunarii annuntialionein
ex eodem .\done, ponit Herculani r\on Herculiani. nltimo locopositain fuisse, qu<'e subinde erasa fuerit,
Superest preecipua et difficilior varielas, circa an- lumque pressiori characlere ita rcscripta, ut altera
nuntiationem sancti Solemnis, vel, nt scribunt codi- S. Solemnis accedere posset. Qnod idem habeant
ces, Sollempnis, quain certuin est non ad hunc, sed Antuerp.-Mnj Rosweyd.etetiain Aquicinct., novum ,

ad praecedentem diein pertinere, ut recte observat non est, curn passiin ex eodem fonte procedant.
Bollandus iv Februarii, ad Vitain sancti Aventini Sola me retineret Heriniensis auctoritas, nisi et hic
,

et alii. Nosdie praecedenti Muneratuin et Grevenuin hodie auctior esset. Nain ad Belinum quod attinet,
e puris exclusinius, quod ibi in ea annunliatione ab tot ferme quotidie Auctariis abundat, ut raro incor-
omnibus reliquis discreparent, quamvis, si ponenda ruptus appareat. Ita equidem verosimilius censeo :

sit, eo die signanda videatur. Qua^ritur utrum hoc si cui Solemnem Usuardo vendicare lubeat, argu-

dii Solemnem collocarit Usuardus, ei non potius ab mentis facile cedam liceat mihi inlerim Munerat., ;

alio adjectus sit ? Vidit hoc, opinor, Molanns, qui B Greven. et praecipne Molanum caeteriscodicibus hic
neutro die ipsum retulit. At contrariuin statunnt anteferre. De Solemni vide Rabanum xxiv Seplein-
Praten., Herinien., Antiierp.-Maj., Rosweyd. et bris. Actaejus non esses itis indicat Bollandus, citata
Belin., apud quos ultiino loco disertissime ex.primi- supcrius die iv Februarii in Aventino, etc.
lur Itein sancti Solempnis vel Solennii epi^copi.
:

OBSERVATIONES.
De Cleopha apud Hieronymiana, Bedam,
nihil est secutus videtur, dum recte scribit : Lugduni, sancti
Florum, Rabanum aut Wandilbertum. Priinus eum L'ipi episcopi ex anachoreta : unde jam perspicis, ex
signavit auctor Romani parvi, his verbis Cleophie, : quo Noster sua acceperit. Hoc ei elogiuin canit
cui Dominus post resurreclionem in via apparui'.. Ado Wandalbertus :

in suo Marlyrologio praefigit Natalis beati, el ita :

Sepiena Lupiis antistes Lugduni revisit

fenne descripsit Notkerus at Usuardi elogium ex :

Monia, devoiae pastor ineinoiabilis urbi.

apostolorum Festivitatibus ad verbum contractum
est. Qua auiem fide assertum ab .\done martyrium Res ejus gestoe colligi poterunt ex iis quae satis
nitatur, hactenus non reperi. Alii cuin Tillemontio fuse deduxit Severlius in Chronologia historica, a
tomo I, pag. 3J6, \od et (322, co^'nalioae:n ejus vcl pag. St, et ex aliis ab ipso citatis. Herculanus, in
affinitatem cu:n Christo Servatore examinant, de Actis sancti Alexandri episcopi, de quo snpra ad
qua et nos alibi e^imus, et porro fusius suo loco xx[ Septembris eginius, memoratus apud Adonein
disputabimus.Indubilatasuntqu3eexLucaecap.xxiv G xxvi Xovembris, liocdie pro inero Usuardi arbitrio
referl lauuanus Tillemontius pag. 368. De Firmino p )situs videtur, aliis omnihus anliquis Martyrologis
legit Rabanus Nalale sancti Finnini martyris. Wan-
: pra^teritus. ubi etiam advertes, perperam, vcl sal-
dalbertus : tein gratis, ei ab Nostro dari titulum militis, cum

Ambiana niicat ab .\done solum dica.Uir, juvenis ex ojficio Antonini.

Firinino martyre plebes
Plura Florus memorat. Adoni a Mosandro ascribi-
lur. V^eruu, nisi inultuin fallor, non aliuin duceai
habuit Usuanius quam .\cta ipsa, qu;e, ut fortasse
sincera omnino non sint, gravia tamen et antiqua
esse suo tempore domonstrabitur. Multa de Iransla-
tionibus, una aut pluribas, h ijus Fir.nini et alterius
cognominiscon/^e.s.sorts, jain pridein, et recentissine,
vel ipsasinler umbrasdisputatasunt, quae tuncetiarn
accuraiius exaininabuntur. Lupi depositio ab lliero-
nyinianis pridie notala, a Corbi'ieiisi Lugduno, ab
Epternacensi Augustoduno tribuilur. Ado priorem
Seijuitur iunarins, sive, ut scribit Castellanus,
Aunacharius, ab Usuardo etiam primum consigna-
tus, decujus Aclis plura sparsim inveniuntur toino
primo Bibliothecic La!)l)'!anye, sed pr;cci|>ue a pag.
419 eto28, ad qu;e accedere polest Compiiatio noslra
Aiitissiodorensis itidein ins. ex Labbeo ferine pro
hac parte desumpta, p. 53. Atque hactenus confor-
ines snnt probatioris notae codiccs omnes, ut de
genuino textu dubitari nequeat. Quid de Solemne
seu Selenne censenduni superius abunde discus-
suin est.

AUC TARIA.
Praten., A.\tckrp.-Maj. et Rojweyd. de Sole-nne D subdit « Itcm, sancti Sollempnis episcopi.
: • Desunt
habent ut supra diximus. Sed in Rosweyd. praeter- reliqua omnia.
ea additur : <In inonasterio Glestiensi, sancti Ceol- .\.NTUERP.etMAX.-LuBEc .omittuntannuntiationern
fridi. » Aunarii, Solemnis Pro Alexandri epi-
et recte eliain .

Hkri.nie.ns. secundo loco proprium inserit : « Eo- s:opi, ponunt Alexandri papce.
dein die, sancli Principii Suessioncnsis episcopi, Beli.n. eliain legit Alexandri papre, ct in fine :

fralris beati Reinigii. » In fine, de Solemne, ut " Ileiu sancti Solemnii episcopi, » altera editio dis-
supra. liiictius legit : « Ilein Blesis, » etc.
PuLSANEN., in primasatis purus, in sccunda trun- Amuerp.-.Max., Licvde.n. el Lova.niex. scribunt ;

cat elogium, et tunc immediate cum superioribus Alexandri papcB omittunt Atoiaru, et ullimo loco
;
 » » » »

507 USUARDI MONACHI S08

habenl : « Apud Garnotum, natale sancti Solemnis A Florentin.: Ipsodie,sancti Solemnisepiscopi.
«

episcopi et confessoris. » Caudiagen. Magno loco, sanctse Georgiae vir-

: «

Ultraject., Alberg. et Danic. in eo a proxime ginis. » Vide hunc eumdem codicem citatum xv
superioribus differunt quod de Solemne ita addaat: Februarii, ubi hujus Georgiae translationem signat.
• Hic homini a nativitate ca:co et surdo et muto Editio Lubego.-Col. « In lerritorio Hierosolymi-
:

visum, auditum, et officium linguae restituit. Clo-
dova^um quoque regem Francorum et trecentos
sexaginta quatuor cum eo aqua sacri baptismatis
initiavit. » cum alio discipulo in idem castellum ibat, quibus
Centulen. « Natale beati Cleophae, qui fuit unus
: Dominus in via apparuit. Et quem tradunt ibidem
ex septnaginta duobus discipulis. Ambianis, passio
sancti Firmini martyris, primi illius civitalis epi-
scopi. Lugduni, sancti Lupi episcopi ex anachorita.
Ipsa die, sancti Herculani militis. Autisiodore, san-
cti Aunarii episcopi et confessoris. Item, sancti So-
lennis episcopi. Coenobio Cesareae, sancti Rodberli
episcopi et confessoris. »
Bruxellen. incipit a Firmino, satis pure.
de Cleopha. Deinde de Herculano, quem Arculanum
vocat. Sequitur « Apud Carnotum, natale sancti
:
Solempnis episcopi et confessoris. Hic homini a na-
tivitate caeco, surdo, et muto, visum, auditum et
officium linguae restituit. Apud Lugdunumdepositio
sancli Lupi ex anachorita episcopi. Antisiodoro,
depositio sancti Januarii [pro Aunarii] episcopi ot
confessoris. Et eodem die, beatorum Sergii et Ba-
chii. » Lege Bacchi et vide vii Octobris.
Hagenoyen. de Cleopha, pluribus prosequitur hi-
storiam evangelicam. In Firmino satis purus est.
Item in Lupo. Tum « Apud Carnotum, sancti Sol-
: et aliorum viginti sex. Suessionis, sancti Principii
lempnis episcopi. Hic homini a nativitate caeco,
surao, et muto, visum, auditumet olfactum lingua?
restituit. Clodovaeum vero regem Franchorum ct
sexingentos etsexaginta qualuorcum eo, unda, » etc.
Sequitur de Herculano et Aunario cum textu satis
pure.
Aquicinct. pro Rictiovaro, ha,het Sebastiano
in fine de Solemne, ut supra.
tano, castello quod appellatur Emaus, natale sancti
Cleophaj, qui fuit unus deseptuaginta duobus disci-
pulis Christi, qui etiam in die resurrectionisDomini,
et in eadem domo, in qua mensam praeparaverat
IJominOjproconfessione ejus, etc. Colonia Agrippina,
ordinatiosancti Cunibertiarchiepiscopiejusdem civi-
tatis el confcssoris. In civitate Ambianensium, beati
Firmini episcopi et martyris. Qui sub Diocletiano et
Maximiano imperatoribus et sub praeside Rictiovaro,
post varias tormentorum minas, noete clam in car-
Tum cere decollatus est, sicque martyrium complevit.
Cujus corpus Faustinianus, ab eodem baptizatus,
rapiens sepelivit, qui ob amorem et reverentiam
B
sancti martyris unicum filium suum quem habuit,
Firminum appellavii. Qui tandem scientia et san-
ctitate proficiens, omnium Europae ecclesiarum ma-
gister effectus, episcopus pracdictae ecclesiac Ambia-
nensis ordinatur. » In Lupo et Ilcrculano fere pura
est. De Solemne eadem habet quae Ultraject. et
ALBEncEN. supra. « Antisiodoro, S. Amancii. » Vo-
luit haud dubie scribere Aunarii.
Greven.: «InAsia,sanctorumEucarpi,Bardumani,
episcopi et confessoris, fratris beati Remigii. Za-
chariae episcopi. In Hibernia, Barreae episcopi et
confessoris. Germani abbatis et confessoris. Apud
Coloniam Agrippinam, ordinatio episcopatus sancli
Cuniberti, ejusdem civitatis episcopi et confessoris.
Item bonae memoriae Gerhardi confessoris ordinis
; et Minorum, viri devotissimi.
MoLAN. « Item sancti Solennis episcopi et con-
:

Ambianens. « Ambianis civitate,

: natalis sancli
Firmini martyris et primi episcopi civitatis ipsius.
Matrig.-Cartus.-Ultraject. hoc die contractior
esf, sichabet: « Cleophae, discipuli Christi. Firmini
fessoris, castro Blesis. Eodem die, sancti Principii
Suessionensis episcopi, fratris beali Remigii. » Quod
ex Herinien. videtur desumptum. Editiones aliae sic
habent « Item Blesis, sancti Solennis episcopi. Hic
:

episcopi et martyris. Principii episcopi Suessionen-
sis, fratris beati Remigii episcopi.»
Reg. Suec. signatus num. 130 etiamhabet « Item
sancli Solennis episcopi.
In Vatigan. signatonum. 5949 desunt postreraie
dua3 annuntiationes.
In Ughellian. deest in hoc codice Aunarius, ut
supra in A.ntuerp.-Max.-Lubkg.
Alte.mps. « In Glescovia, sancti Ceolfridi abba-
: confessoris. In Glasconia, depositio sancti Ceol-
tis el confessoris. Item, sancta3 Faustaj virginis.
Item, sancti Solennii. » Idem qui Solemn's.
hominem a nativitate caecura et surdum osculatus
est, et statim sanum reddidil. Hic etiam Carnoten-
: sium episcopus, Ludovicum regera cura trecentis
septuagintanobilibus sacro fonte regeneravit. Sicque
Dei Sanctus trcs olirapiades gerens in episcopatu,
migravit ad Dominum. Eodeni die sancti Princi-
pii, » etc, ut in priori. « Cusantiae, in territorio
Bizuntino, depositio beati Hermenfredi, abbatis et
fridi abbatis et confessoris. » Vide de ulroque Ca-
stellanum.

VI Kal. Die 26.

Natalis sanctorum martyrura Cypriani episcopi et Justinae virginis, quorum Justina, multa propter Chris-
stura perpessa, ipsum quoque Cyprianum, cum esset magus, et magicis suis eam dementare conaretur,
convertit ad Christum, cum quo jam episcopo
postea, et nobili doctore facto, martyrium sumpsit. Horum
corpora postmodum a Christianis Roma-n delnta sunt. Civitate Albano, sancti Senatoris.

NOTM.
Puri snnt Praten.,Herinien., Tornacen,, Anlnerp.-Maj., Roswcijd., Munevat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Vides hic denuo inter puros codices recurrere D magiis suis ; siquidem ita vere Beda legit, cum Ra-

Tornacensera, qui ab viii Augusti ad hunc usque banus etiam simpliciter habeat magis suis. Pro de-
diem vacuus fuit, foliis aliquot aut decerptis aut menlare in Anlucrp.-Majore est iemptare. Idem, ante
saltem deperditis. De cajtero codex ille, item Christianis, omittit a. Ultimam annuntiationem sic
Antuerp.-Maj. et Grevein. scribunt Cipriam, melias format Rosweyd. Civiiate Albana, nalale sancti
:

reliqui, ut in textu. Antuerp.-Maj., Rosweyd. et Senatoris. At utrovis moJo scripseris, vcfum locum
Molan., post mariicis suis non malc addunt arlibus non facile designaveris. Munerat. in fine ei adjungit
verram ex codicibus aliis judico non sic scripsisse titulum episcopi.
Usuardum, qui forte inelius cum Beda posuissel

509 MAUTVROLOGIU.M.
Miilta sunt quao imploxam et perplexam rediluiit
celohorriinorum alioijui marlyrnm nostrornm C//-
triijui ct Jiixtiuiv historiain, ila ox Molaplirasto a
ipomano, Snrio aliisque odilam, ut aportissime
Cyprianuni illum inclyfissimum (".arthaginonsom an-
listitem cum hoc nostro, verosirniliiis Antiochono,
confundat quod passiin Grojjorio Nazianzono acco-
;
ptnm rcfertur. Ab ea confnsionc nonnihil rccedit
EndociaD imporalricis Inudatio magis etiam vera.
; metrico Wandalberti encomio
seu ut alii oxistimant, snpposita ipsius r.yprinni
coufessio. Noc in martyrii tompore, nec in aliis plu-
ribus circumstantiis satis conveniunt rerum gesta-
rum scriptorcs, ut fatolur Baronins. Laudanda in
hisce Tillemontii opera, qni, qna verosimilia et
probabilia snnt, operose digossit tomo V, a pag.
329, suo tompore nonnulli usni fnlnra. Jam nt ad
textnm nostrnm accodamus, primum noto in Hioro-
nymianisapographisCypriannmet Jnstinam omnino
prvEtermissos. Romanum parvum sic
nit Romw, Cypriani cpisropi, ct Antiochiog passi, B
: sunt, ut abundc testantur Mosandri asleriscus et
ctrum martnre Juslina Romam translati. Martyro-
logusViennonsis longam quidem narrationem texuit,
scd in qua Metapbrastaj confusio sic evitatur, ut
tulaActorum ojus, otiam a Surio oditorum, veritas
non incommode salvari posse vidotnr. Vornin Noster
compendio proinde eos dosnmpsit charactores de
episropo et ut Carthaginonsem
nohili dortore farto,
Cyprianum plane, ni fallor, dosignari intelliframns:
nnde mirum ^ideri non dei)Ot, si Romani Martyrolo-
gii reformatores eas notas cxpunctas voluerint. Id
Pl"lsa5en., in prima purus, caret annuntiatione
secunda ul passim mutilus esse solet.
; rogatus ab eo, cur nihil periiceret, ille respondit,
AxTUEnp., M.\x.-LuBF.c., Rrli.v., ITghelli.\n'., A\-
TUEHP.-M.\X., ULTIt.\JECT., LeYDEX., LoV.\MEN., Al-
BF.nGE.N. et D.\.Mc. in fine textui puro subjungunt
« RonitTe, sancii Enscbii episcopi et confessoris. •
Ejus deposilio in Ilioronymianis signata reperitur,
• Aia Appia, caemetorio Calisti, » eo modo qno con-
fessores designari solent. Videatur Florentinius pln-
res allegans qui ei martyris laureolan asserant. Cae-
terum ex Hieronymianis transit Eusobins in Redae
et Adonis, injo et in Usuardi .\uctaria, ut ex pro-
batissimis nostris codicibus pro textu citatis mani-
festum est. De Eusebio papa vide .\uctaria Usuardina
ad diem secundum Octobris.
Ce.ntule.x. « .\pud .\ntiocham, natalis sanctoruiii
: pice, cora, et adipo succcnsain [mittuntnrj in qna
iiiartyrum Cypriani episcopi el Justina; virginis, qni
passi sunt sub imperatore Diocletiano. Civitate AI-
bano, sancti enathoris. » Ita quidem in eo codicc
legitur, sed apparent vesligia erasi S initialis, utdc-
beat legi Senatoris.
Rruxelle.n. « Natale sanctorum martyrnm Cy -
: cla; Rispina?, reginae et virginis. Quae cum sprevisset
priani opiscopi, quondam magi, et Justiii.o virginis
et Theoginti. Quorum Justina, mnlta propler Chri-
slum perpessa, ipsum quoque (^yprianum, cum essct
magus et suis magicis artibus earn dementarc cona-
rctur, ot a Christi cultiira perverlere, converfit ad
Christum. Cum quo postea, jam episcopo ct nobili
doctore facto, sub Dioclctiano imperatore, simul
marlyriocoronatur, ot i|)soruiii corpora postmodum,
etc, Romae, sancti Eusebii episcopi. (jivitatc Alba-
na, sancti Senatoris. »
II.\GENOY. « Apud Antiochiam,
: sancti Cypriani
episcopi et martyris, ct Justina; virginis ot martyris.
Hic Cyprianus prius erat incantator, ct magus suis
artihus rnultos dementabat. .Nam ille puer existens
septem annorum, a parcntibus dyabulo consccr.atns
est, et a carnibus, piscibns, vino et coitu abstiniiit
diu, ut dyabulo plus servire po.ssct, etutbreviicr
concludam, omnia fecil mala qu;o excogitare potuit,
ut demonibus plus placorct, et in quibusdam malis
demones in malo superabat, et muitis (^bristianis
ipse orat causa peccati. Undo curn Justinam virgi-
ncm ad suum consonsum inclinare non
:
- MENS. SEPT. olO
ORSERVATIONES.
.\ tamen prudonter cavit Usuardns, ne Justinam .equc
acCypriaiuun 5((/j Diorletiano multd proptrr Christuui
jierprssos, in rine, sub dhunlio priucipenuirtiirizdrisse
assorerel, qnemadmodnm in Roda ot Rahano logiinr.
Qnod autein ambo Antiochia? et Nicomodia! ascri-
bantur, indo facluni dici oportet, quod primo loco
inchoata passio, postromo consummata sit. Ca^tera
ad proprinm locnm remittainus, addito hic solum
:
Sexla mariyr ovat Cyprianus, virgo beala
Quum Jii.stina Dei fecit cognoscere regnum,
Artibus insanis tandem furiisque reliclis.
Senalor Albanensis sen marlijr, seu confessor, ct
si ita vis, episropus, mnltnin Raronio ot Florentinio
conjocta:)di inatoriam ju-.obnit. Nnllis Martyroiogis
antiqnis, pra^lerqnam llioronymianis, notus videtnr,
in qnibus ita logo : Et in Albnno, nntnlis sancti Se-
eorum memi- natoris. Qnaj ab aliquo .\doni snbinde superaddita
Roswoydi appondix. Mihi vix dubium est qnin ex
Hieronymianis a >iOStro acceptus sit, relictis termi-
nis ajqne dubiis, sic ut ubi Alhana illa civitas, seu
Albannm quKrendum sit, necdum inler auctores
plane conveniat. Utrum satis felicitercontraaliorum
opinioncs ipsum in Scotia iuvenerit Castellanus, ut
ejns notula ad Martyrologinm universale indicaf,
postea videbilur. Interim sic posuisse Usuardum,
ut in indiculo nosfro habetur, certissimum est.
AUCTARIA.
mullis ad eam missis demonibus, unuseorumintor-
quod Christus non sineret. Cni Cyprianus Estne er- :
go Christus major nobis ? Respondit demon Major :
est oninibus croaturis. Sprevit ergoCyprianns dya-
bulum et baptizatus est, et ipse postmodum mira-
C cula fecit, et post annnm sacerdos ordinatus est. Et
postxviannos, mortno Anlhonio Antioclieno episco-
po, ipse episcopus ordinatus est, et multos ad fidem
convertit, et fideles plurimum in fido confortavit ac :
ipse Justinam in monasterio virginibus pluribus
pra^fecit. Tum ipso cum Justina coniprchenditur et
incarceratur. Deinde iii eculeo suspenditur et ungu-
iis ferreis laceratur. Dehinc alapis caeduntur ct ncr-
\ is crudis llagellantui- postea in sartaginom plenam
:
Deum sine la^sione landabant. Tunc Eucolinus comes
eosadimperatorem (jlaudium iiiNycomediam misit,
qui fecit eos decollari, et horum Romam translata
sunt corpora, deindo Placontiam. (Jivitate Albala,
sincfi Senatoris martyris. In Armenia majore, san-
connubia regis Armcniic Tbiridatii propter amorem
(^hristi, cum pluribus aliis virginibus, inandilis tor-
niontis est occisa. » Ripsimen indicat, de qua vide
D notnlam (^aslellani et Romanum xxix Septembris
De Eusebio, ut snpra.
.\quicinct. in firie « Roma), sancti Eusebii.
:
»
M.\tui('..-(1\utus.-Ulthaject. ; « Justinae et Cy-
priani martyrum, qiii fiiit magus primo, sed per
sanctaiii Jusliiiam virginom conv(>rsus fuit. » Addi-
tur in margine eadorn manu « llorum reliquia; ha-
:
bontur in ecclesia saiicti Joannis Ti-ajectcnsis. »
Iri Vatican. sign. nuin. 59V.), deest Scnatoris.
Adjicitur; « Rome, saiicti Eusobii opiscopi et con-
fessoris. .Natalc sancti Jaiinarii pi-csbyleri Antiochc-
ni. » Multos riovi Januarios, sed ([uis hic sit Antio-
clionus prosbyter, doceri cupio.
Editio LuDioco-CoL. praemiltit aiinuntiationem sa-
tis inirarn, his verbis « Apud Coloniam Agrippi-
:
narii, in ecclesia sancti .Maximiani, invcntio ct trans-
latio sancti Gorgonii episcopi et martyris ct socio-
rniii »;jns. Oiii (jiorgonins fuit confessor regis et re-
possct, sed gina; Hispani;i! et de collegio sanctarura undecim
 :

Ml USUARDI MONACHI. 512

millium virginum. • De Cypriano et Justina, post, A num. Romfc, Eusebii episcopi et confessoris. Arver-
doclore facto, sic scribit « Martyrium sub Diocle-
: nis, depositio sancti Apollinaris episcopi et confes-
tiano imperatore, judice Eiiteliio sumpsit. Et cum soris Translatio sancti Meynulphi diaconi. »
jam hi duo martyres post multipiices prpnas jussu Moi.AN. • Romae, sancti
: Eusebii episcopi et con-
imperatoris ducerenlur in Nicomediam civitatem, ut fessoris. » Deinde minoribus typis « Eodem die
:

ibidem decollarentur, adjunxit se eis Chrislianus
quidam, veniens de perpgrinatione, noinine Theo-
gnitus, qui cum cervices sancloruin deoscularetur,
cum ipsis pariter decollatus est. Quorum corpora
nocte tulerunt nautae in navem suam, transferentes
ea Romam Civitate Albano, sancti Senatoris con-
fessoris. » De Eusebio ut supra.
Greven. « Item apud Coloniam Agrippinam, in
: quo alibi diximus. Sed haec et alia, quae a Graecis
ecclesia sancti Maximini, inventio et elevatio sancti
Gorgonii episcopi et martyris. Hic confessor fuit re-
gis Hispanise et de societate undecim millium virgi-
Amantii presbyteri et confessoris, de quo beatus
Gregorius in Dialogis, lib. iii, cap. 33.» Vide notu-
lam Castellani. Editiones posteriores de Eusebio
habent ut prior. Tum adjungunt : « Die vigesinia
sexta, transilus sancti apostoli et evangelistae Joan-
nis Theologi. » Accepta est de more annuntiatio ex
Graecorum Ilorologio seu Menologio contracto, de
de Joanne evangelista liberaliler circumferuntur, ad
diem ejus in Ecclesia Latina nalalem xxvii Decem-
bris reinittenda sunt.

V Kal. Die 27.

Apud civitatem Egeam, sanctorum martyrum Cosmae et Damiani, qui sub persecutione Diocle-
natalis

tiani, postmulla tormenta, vincula et carceres, post mare et ignes, crucem, lapidationem etsagittas divini-
tus superatas, capite plectuntur. Referuntur etiam passi in eorum coUegio tres fratres germani eorumdem,
id est Anthimus, Leontius et Euprcpius. Eodem die, sanctorum fratrum Adulfi et Joannis, qui apud Cordu-
bam civitatem pro Christo coronati sunt. Castro Pseuduno, sancti Florentini, qui una cum beato Hilario,
post abscisionem linguae, gladio jussus esl feriri.

NOT^.
Ita Pralen., Anttierp.-Maj., Greoen. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
.Egeam invenio in apographo nostro Pratens. et
Molauo, codices omues scribunt simpliciter
at caeteri
ut est in textu. Npscio an Castellanus rein acu lanjiat,
dum liis praefert nomenclaturam aliam Mgm, jEga-
riim. Pro lapidationem posuit Molan. lapidationes.
Pratensife et Antuerp.-Maj. videntur legere Eopre-
piiis, in quo singulares sequimur reliquos. Ado prius
scribit Euprepius, deinde Eutrvpius. In Gre\en. et
B Molan., superflua scrupulositate, legitur Adulfhi,A?i
qua inflexione satis alibi diximus, sed in Antuerp.-
Majore male habetur Aldulfi Restat Pseuduno, sic
omnino scribendum, ut habent optimi codices Pra-
ten., Herinien., Tornacen., Rosweyd. et Greven.,
non Seuduno, ut est in Antuerp.-Majore, neque Se-
duno, ut in Molano et aliis. Vide infra in observa-
tionibus.

OBSERVATIONES.
Florentinius in diffusa de sanctis Cosma et Da- de Anargyris hodie meminerunt nam sancti a
solis ;

iniano hac die adnotatione, inter alia sic habet Mosandro adjecti Adonis non sunt. Audiamus Waii-
Vidit Baronius varia horum sanctorum martyrum dalbertum :

Acta, erroribus et implicationibus referta, qualia

Quinto cum fratre excellil Cosma Damiano,
nempe apud Legendarios exs'ant, quce si quis tueri Arilimus hos sequitur, Leoiilius Euprepiusque,
velit, alios Cosmam et Damianum conslituere necesse
Unum, Glniste, tibi sertum qui morte dicarunt.
habent, etquidem Romae martyres, alibi confessores,
admittere, eosque non semel geaiinalos. Ita prorsus Florus hoc ipso die Timotheum retulit, et Hiero-
fecere Wangnerechius et Dehnius, ambo societatis nymianis procul dubio acceptum, de quo vide supra
noslrae ex veteribus, ut aiunt, Graeciae nionumentis, ad XXII Jaiiuarii, etc. Martyres Cordabenses pure
in Syntagmate historico de tribus sanctorum Anarfiy- Usuardini sunt, nec de iis quidquam obser"\anduin
rorum, Cosmce et Damiani nomine, paribus, edito video, praeter id quod saepius alibi diclum est, eos
Viennae 1660, quo terna illa Giaecorum distinclio G nempe ex Hispania allatos et a Nostro signatos, lo-
contra Latinorum confusionem acriter defenditur, in cum in sacris tabulis primum invenisse. Breve sed
ea nimirum suppositione qua illi alios Cosmam et praeclaruin utriusque elogium exstat in Memoriali,
Damianum i Julii, alios xvii Octobris, alios i Novein- lib. II,cap. 8, ultra mediiim, ubi Eulogius ipsoruni,
bris aut diebus aliis recolunt. Viderat haec pridern instar siderum cceli, gesta micantia, ad emolumentum
Baronius, sed rejecerat, nec scio equidem an satis Ecclesice sanclce et exemplum debilium, a sene et ma-
luto digeri possinl, tamelsi Papebrochius inEpheme- gistro suo atque illustrissimo doclore... beatce recor-
ridibus Grajco-Moscis eo inclinari videatur. Ne quid dationis et memorice Speraindeo, stylo latiori compo-
tamen hic inconsulte definiam, ubi longo et inaturo sita asserit. H;cc occasione malris eorum Artemiae :

examine opus Marlyrologiorum nostrorum

est, sola porro ipsos denuo nominat Eulogiuslib. iii, cap.l7,
auctoritate rem circuinscribani. Sic loquuulur Hie- dum sororis Aureae illuslremconfessionem describit.
ronymiana Ad Acia cioitate, nalalis sanclorum Co-
: Acta ipsa periisse crodimus, eamque forte irrepara-
smce et Damiani martyrum. An recte loc m Ad Acia, bilem jacturain merito deplorat noster Marlinus de
vel Adacia sive divisiin sive conjunctim explicet Roa, tomo de Martyribus Cordubensibus, pag. 153.
Florentinius, tu stalue, ego menduin existimo pro Si in hujusmodi inonumentis perquirendis operam
Mgcavel JEgcea, ut scribunt Bedaelexeo Rabanus, posuisseiit scriptores illi qui tot pseudochronica no-
item auctor Romani parvi, Ado, Notkerus, elc. IIos bis obtruserunt, quam solidain toti genti, quam ve-
inter Roinanum parvuin ita legit In Mgoea civitate,
: ram sibi laudein peperissent.
Cosma; et Damiani, Anlhimi, Leonlii et Euprepii. Florentinus in Hieronymianissic ultimo loco nota-
Multa ex Actis superaddidit Viennensis quiB et ipsa D tur In territorio Educ cicitate natalis sancti Floren
:

Irituratione indigent. Nosler priorein elogii sui p:ir- ti/aMIujus nomen a Mosandro cum asterisco refertur,
tem ex Beda descripsit, alterain ex Adone inutuatus. Rosweydus in appendicem rejicit, et recte, ut in
Hactenus consentiunt Martyrologi antiqui onines, pracfalione, cap. 3, contra .Mabilionem ostoudiiijus.
ctiam Wandalbertus,qui,si Hieroaymianosexcipias, Ampliorem alicunde notitiam nactus fuerit Usuar-
oi:t MARTVROLOdllM. MEXS. SEPT. 014

dus, dnm et martyrii so-

lociiin pressius designat, A esse, ut hi martyres duplicentur apud Florentiniuiu
cium //<7<irutm eiprimit, optimescribens PiVH(/H«o, Passos esse sub persecutione, seu mavis grassatione
cujus looi nihilhodiesuperessedicitur, pr.vter vicum et dep()pul:U()ne Waiidalica, coininunior fertopinio

quem Gallice vocat Castellanus Snnont in Lugdu-
nensi Gallia, non procul ab Arari unde perspicias
errare aliquos qui Castnim Sedunum ad Rhodanuin
intelligunt, vulgo Sion vel Sitten. Colligas etiameain
sententiarum varietatem argumento sulUcienti non
Hf.uinien. propriam appendicom habet Ipso die
transiatit) sancti Gibriani confessoris. » Vide Aucta-
ria vu Maii, ubi e.v eodoin codice Gihriani deposi-
Baronii, Floroiitinii et alioruiii, a qua noscio cur
; re-edal Castellanus in Martyrologio sno uiuversali,
apponons annum Christi i^lit. UtcuiHiuo ca .se lia-
boant, satis hic fueril simplicem ot gormanam Usuanli
phrasim repraasentasse.
AICTAIUA.
: « « Sancti Eleazarii confessoris, de tertio ordine S.
Francisci. »
Jurensis. « In civitato Ainbianensi,boali Firmini
:

tionem rotulimus, in S. Reinigii quiescentis. episcopi, » etc. Vido superius, xxv.

ToRNACEN., in prima commeinoratione purus, a DivioNEN. « Interritorio Augustidunensi, passio
:

duabus ultimis elogia rescindit. sanctorum martyruin Florentini ot Ililarii. »

RoswEVu. texlui intcgro in line subjicit « Itom : Re.mkns. SS. Timolh. et Apoll. vorbis proxime
Fidentii et Terentii martyrum. » Vide Roman. citatis veram ipsain positionem, seu locum interse-
Pcls.a\;:n. in pri i.a etiam purus ost, sed carot rit, castro Pscitdnno, ut est in tcxtu.
reliquis omnibus. Editio LuuEr.o-Coi,. « Apud Ephesum, missio in
:

Antuehi'., M.vx. Lubec, Antlerp.-M.\x et Lov.\-
NiEN.sicprimamonuntiant « ApudcivitatemEgoain,
natale sanctorum martyrnin Cosmai et Uamiani, qui
sub persecutiono Diocloliaiii, post tunlta tornionta,
\incula et carceres in mare mersi, divina \irtute
educti, igni copioso impositi, sed frigento igne illaesi,
cum superiores lormentis existerent, paratis cruci-
bus proconsul impiuseossuspendi et lapidibus jussit
oxiliuiii hoati Johaiiiiis evangelistae, una cum sancto
: Procoro diacono, suh Dumiciano iinperatore. Apud
B civitalem Egeam in Arabia provincia, natale sancto
ruin inartyruin Cosinae et Dainiani fratrum, modi-
coruin. (Jui sub persecutione Diocletiani iinpora-
toris a priEside Lysia, post multa tormonta, » elc.
ut supra in Antuerp. et aliis. De Corduhensibus,
salis pure. Tum • In terrilorio Augustudino,
:

urgeri. Hinc sagittis aggredi, tandem gladio prajcepit castro Seudiuio, natale sanctoruin Florenlini ol
absumi. Referuiitur, » etc, pure. Hilarii, qui praecipienle Croco, Wandaloruin rege,
Mu.\er.a.t. in line « Eodein die, sancti Cerauni
: postdentium e.xcussionein, ac linguarum extractio-
confessoris et episcopi Parisiorum civitatis. » Vide nem, gladio perempli ?unt. » De Potro Metensi, ut
CastelUnuin in Martyrologio universali. supra. « Eodem dio, sancti Elsiarii comitis et con-
Ultr.\ject., Leyuen. et Danic conveniunt cum fessoris, de tertia rcgula sancti Francisci confes-
Antuehp., etc. sed in line adjiciunt « Methis civi-
; : soris. »

tate, dopositio sancti Pelri episcopi et confe^soris. » Belin. de Cosma et Damiano eadem habet quae
In Damc ad marginem additur « Sancti Elzearii : Antuehp., etc, supra. Cajtera purus est in postremis
confessoris festuin solemne » nempe quod codex ; annuntiationibus, nisi quod in priina oditione pro
fuerit ad usum PP. Franciscanorum. Florentini, scnbat Florenlii. In lineadjicitur « Eo- :

Albergen priElerea adjungit « Ipso die, sancti :

dein die, sancli Elzearii confessoriS, de tertio ordino
Elyasii confessoris, » pro Elzearii. sancti Palris Francisci. »

Greven Missio in exiliumbeatiJohannis evan-

: «
Centule.n. « Apud Egeam, passio sanctorum
gelistie, una cum sanclo Procoro diacono, sub Do-
:

CosiiiiE elDamiani martyruin, cuin quibussunt pas-

niiciano imperatore. Itein, sanctorum Eleutnerii,
si, tres eorum fratres Anliinus, Leontius, Eiipropius.
Andronici, Timothei, Fidenliiel Terentii martyrum.
Eodem die, sanctorum fratrum Adulli et Joannis, qui
Feliciani et Benedicli marlyrum. Translatio beati
apud Cordubam civitatem pro Christo coronali sunt.
Stanislai episcopi et inartyris. Methis, depositio
In territorio .\ugustodunensi, sanclorura martyrum
sancli Petri episcopi et confessoris. Eodem die,
Florenlii et Hilarii. »
Elsiarii comitis et confossoris, de tertia regula beati
Bruxellen. in prima fere similisest ANTUBRP.,etc. Fraacisci. la Dacia, dormitio sancti Ketilli confes-
In secunda purus. Addit eliain in
et tertia, satis soris, regularis Praepositi ecclesiae Wiburgensis.
fine :Mettiscivitate, depositio sancii Petri episcopi
•
Theodotae matronae, malris sancloruin Cosmae ei
et confessoris. » Dainiani. Apud Coloniam Agrip[)inam, dedicatio
Hagenoyen., in Cosma et Damiano interpolatus, niajoris ecclesiae sancti Potri apostoli, »

subjungit: In Armenia, sanctai Gajano} vidua,', el

« MoLAN. de Cosma et Damiano, post Euprepius,
alterius virginis. • Vide Castelianum, qui duas vir- aliis litteris ex Adone textui inserit : « Qiioruiu
giiios addit. In duahus poslremis annunlialionibus, corpora religiosi viri sepelierunt in loco venerabili.
satispurus esl. Tum • itom translalio Virgilii, Saltz-
: noa longe a civilate yligea. Duoruin autem fralruiu
burgensis episcopi et confessoris. » Colitur xxvii Cosinae et Damiani memoria (Romai) etiain, teiuplo
Novembris. « In die Cosmi et Damiani, sancti Elsoa pr.eclaro opere, noinini eoruin aeJilicato solennitcr
rii comilis Arriani el confe-,soris, per Urbanum pa- D agitur. » In line autein « Parisiis eodem die, san-
:

paiu qnintum noviter canonizati. » De Petro Metensi cti Eleazarii confessoris, de tertio ordine sancti Pa-
ui supra. tris Francisci. Eodein die, sancti Corauiii confessoris

Matric.-Cartus.-Ultraject. : «CosmaeetDamiani et episcopi Parisiorum civitatis. Civilate Sagiensi,

martyrum. Florenlini martyrum. Fidonti deJicatio basilica) praefatae urbis, per diujcesiiii ubi-
et Hilarii
et Terentii martyruai. Liuhae virgiais. Antliiaii, libot celehran la. xNatale saact.e Hiltrudis virginis.,
Leontii et Euprepii. » Notalur iii margine, quud Liobu quae ainore Christi sponsum in terris fugiens, ei
in Martijrolofjio Romano habetur die sequenli; quoil quoin clogcrat, viriliter adli<£sit, bonuaique pro-
veruin positum lauilabili liiie conclusit. » Doiii luinoribus
est.

Augens. Flaviaco, sancli Geremari confessoris

: «
lypis « Cujus corpiis quiescit
: Ilannonia, inona- m
sterio Lctiis. » IJe Ketillo habel ut Gueven. Poste-
atque abbatis. » El haec poiiuntur primo loco. De eo
riores ediliones de Cosnia et Daiuiano soluin inse-
supra acluin est n jn semel. Vido xxiv Sopt.
runt :« Pecuniae abstin(,'utia eliuiraculis clari. » In
In Vatican. nuin. 5919 desunl annuntiationes duae linc de Elzeario et Cerauao, ul in p.-iori. Tuiu :

oltiinK. Ajicitur « In Epheso, sancli Timothei. >

:
Laetiis, natale sanct:eHiltrudis virginis, quajamore
Vide Observationes. Christi, ctc. Die vigcsima septima, sancti martyris
Fi.oRENTiN. : « Ravennae, sancti Adentis [Adiriti] CalliLlrati et soci')ruiu cjuj. fjivitate Sagioiisi, dedi-
archiepiscopi et confessoris. » Tuin Strozzian : catio basilicae, » elc.
 315 IISUARDI MONACHI 516

IVKal. Die'28.

Apiid Tolosain, sancti Exuperii cpiscopi et cniifessoris, qui beatus vir, quantuin silji extiterit parcus,

quantumque aliis largns, sanctus Hieronynms nieinorabili prosecutus est relatu. Romae, natalis sancli
Stactei. Civitate Januis, sancti Salonis episcopi et confessoris.

Sumitur ex Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Majore, Anluerp. et Max.-Liibec.,Munerat., Greven.

et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In minutiis hserent. Herinien. babet, exliierit sibi. A Salonis scnhant Salomonis ; Molan., Saloni. De Tho-
Tornacen. post Romce, omiltit natnlis. Antuerp.- losam, Hicronymiis, Jeronymus, etc, aliquid notare
Maj. legit Sfracfci Max.-Lubec. Stracleli: Munerat.
; oper» pretium non est.
et Greven. Tactei. Anluerp. et Max.-Lubec. pro

OBSERVATIONES.
Solitos ductores suos Romanum parvum et Ado- Salo, Salon, Salonns vel Salonius, fatente FIo-
nem hodie Noster deseruit ; nam cum illi, sequcntc rcntinio, notatur in phiribus apographis Hierony-
Nolkero, solos referanl martyres Cordubenses Fau~ mianis, quidquid ab ipso tanquam adjectitius, alio
stum, Jannarium elMartialem, dequibus etiam agit charactere expriinatur his verbis Civitate Genua
:

Wandalibertus, hos Usuardus distujit ad xii Oclo-
bris utrum quod in Hispaniis de proprio eorum
: verba transcripsit Rabanus, sed editor Canisius ad
cultus tunc temporis die, certiorem notitiam adeptus
sit, alibi expendemus. Beda hac die plane vacat.
Supersunt itaque soli codices Hieronymiani, ex qui-
bus inessem Noster colligere potuerit. Neque tamen
ex illis accepit Exuperinm Tolosanuni, omnibus
Martyrologis praeteritum. Nihil verosimilius est
quani quod Usuardus in ipsis Ilieronymi operibus
repererit, quac de sanctissimo preesule in latercuio
praedicat. Flura de hoc sancto in sua ad Martyrolo-
gium Romanum Notatione observat Baronius at-
Vitai seriem accuratius digessit Catellus in Com-
mentariis ad IlistoriamOccitania?,
apud quem invenies unde extracla sint qua? hic in
sancli laudem ex Ilieronymo recitantur, cum plu-
ribus aliis eodem spectantibus. Vide etiam testimo-
nia a Surio collecta. Staclei cum Nostro meminit
in Gallia, depositio sancti Saloni episcopi. Eadem
oram libri posuit Salomonis, haud dubie ex hodierno
Romano. Noster forte pridem diincultatem subodo-
ratus, rescissa voce Gallia, scripsit Januis. Baronius,
nullum Genua; Salonem inveniens, ex Belino
aliisque recentioribus Salomonem substituit. Vides
intricatum negotium, cui solvendo hanc notam Mar-
tyrologiosuouniversali attexuit Castellanus remisso
asterisco ad Salomonis : Hoc est, inquit, secundum
antiqua Martyrologia, Genevie, sancti Saloni, verosi
; militer primiejus nominis [episcopi] in cataloijisprce-
termissi, qui cum patre suo sancto Eucherio subscri-
lib. v, a pag. 827, psit, concilio i Arausicaiw; atqve hic potius intelli-
B gendus, quam secundus, qui concilio iv Parisicnsi
subscripsit, cnm altero Salono episcopo Ebredunensi.
Favet ernditae conjecturai Hieronymianorum et Ra-
bani rccitata lectio Cioitate Genua, in Gallia, qui-
:

Rabanus. Uterque eodem modo scribit, uterque ex
Hieronymianis eumdesumpsit, in quibus vaiieeffor-
niatum nomen Staclce, et in vetustissimo Epterna-
censi repetitum Stertei et Stactei, ansam Florentinio
dedit suspicandi diversos esse martijres, et Sterteum
deficere in pluribus codicibus. Disputat etiam de
officio et titulo verum, ni fallor, unus idemque est
: intelligendam supponemus, donec inActis res eluci-
Sterleus et Stacteus, Ron confessor aut episcopus,
sed martyr Romanus, solo ferine nomine notus, et pro
majori parte Fuldam translatus, ut in beati Rabaiii
Vita, IV Februarii illustrata, pag. 57, indicat Hen-
schenius.
bns verbis, mea quidem senlentia, satis clare excludi
videlur celebris Genua Ligurum, apud medii aevi
scriptores Janua potius vel Januis quam Genua
dicta, certe in antiquis nostris Martyrologiis nun-
quam, quod ego saltera sciam, nominata. Raro
etiain occurrit Geneva, sed hanc tantisper hoc loco
delur. Longiuscule ab instituto digressi videri pos-
sumus^ cum interim super Usuardina puritate nihil
rnagnopere dubii occurrat.

AUCTARIA.
RosWEVD.in textu non omnino purus, in fine ad- G ctorum Fausti, Januarii et Martialis. » Jam dixi in
jicit :In Boemia, sancti Wenczlai niartyris. Ilem
« Observationibus, dilatos ab Usuardo ad xiii Octobris,
Martialis et aliorum xxxiiimartyrum. » In Hierony- ubi et Wandalbertigeininata encomia inetrica inve-
mianisnominatim exprimuntur socii quindecim cum nies. < Rom;e, natalis sancti Stactei. Autisiodoro,
viginti anonymis. sancli Alogii [Hieronymiana et Rabanus scribunt
PuLSANEN., in prima et secunda ferepurus, omit- Alodi] episc-opi et confessoris, qui fuit exdiscipulis
tit tertiam, frequenti defectu. saacti Germani. Civitate Januis, sancti Salomonis
Antuerp.-Max., LovANiEN., Albergen. et Danic. martyris. »
post textum addunt « Apud Pragam civitateiii
: Bruxellen. incipit ex Adone : « In Corduba, na-
Boemiac, sancti Wenzelai, vel Wenceszlai, ducis ct talesanctorum Fausti, Januarii ctMartialis. Qui
martyris. Qui valde in Christi religione devotus ex- post eculeum, rasis superciliis, et auribus et naribus
titit, adeo ut oblitas dignitatis sui primatus, tem- praicisis, dentibusque supcrioribus evulsis deturpali,
poremessiset vindemiai ipsemeteret et vindemiaret, ad ullimum in igne consumpli sunt. « Sequitur de
quod in sacrificales hostias sacerdotum manibus Stacteo, pure. Tum : « Apud Pragam civitatem Bo-
offerretur. » Notandum in solo Lovanien. scribi Sa- bemia', natale sancti Wenceslai ducis et martyris.
lonis, in aliis Salomonis. Qui in Cliristi religione adeo extitit devotus, ut ipse
Ultraject.et Leyden. recte hahent Salonis. In pcrsonaliter meteret et vindemiarot, quod Doo in
Wenceslao cum praccedentibus conveniunt sed prac- ; sacrificales hostias sacerdotum manibus offerretur.
terea in fine adjiciunt « Eodein die, depositio san-
: Lugduno, Auremuiuli martyris. > MeUus Enemundi,
cti Elearii [pro Elzearii] confessoris, de ordine ter- D vol Annemundi, Gallice Chaumond, de quo videCa-
tia3 regulffi beali Francisci. » Vide quai non semel slolnanum. In line, de Exuperio el Salone, ut est in
dicta sunt dic pra^cedenti. textu.
Centulen. : « In Hispaniis civitate Corduba, san- Hagenoyen. in Exuperii elogio mutata nonnulla et
517 MAHTVitoLOGHM. -• mp:ns. si<:pt 518

procul transposita sunt. De Wenceslao habet ut A jgloriosi].» InStacteofermepurus, pro Srt/oHiiscribit

supra usque aJ olferretur, sed adjungit « Et otiam : Salomonis. Domum « Civilate Corduba. sancloruii;
:

ligna in silvis suispropriis ejus nianilius succiJcret, martyrum Faustini, Januarii et Marcialis. »

GiiEVEN. « Feslum de proprio angelo liic ([uidam

qua? in dorso suo anlo januas pauperis ponebat, qni :

aliler ligna habere non poterat. Qni quandoqne a ser-
vis suis lignacustodientibus graviter percutiebatur,
nec tanien desistebat. Hic tandein a fratre proprio,
ul Joniinium suni possiJeret, occiJebatur. • In
Stacteo purus est. Pro Salonis, scribit Sulomonis.
Tain « Iteni Liobaivirginis. » De qua \iJenJus Ha-
: messis et vinJeinia?, meteret et vinJemiaret quoJ
banus, et qnoc ex ipso Jabit Mol.^nus infra itoin
Vita apuJ Suriutn. « Itoni sanctse Euslocbia! virgi-
nis, a sancto Jeronymo [pnlo velie dicere inforniataj
rel institutaej. » ViJo notulam Caslellani. « Civitate
CorJuba, sanctorum Fausti, Januarii et Marcolliani.
Item Martialis episcopi et confessoris. » ViJe supe-
rius Auctarium primum.
Aqi-ici>xt. ante memoriam
serit : « EoJem Jie, sancti Martialis episcopi et con-
fessoris. » Puto inartyreni esse Je quo supra.
MATRic.-C.^^nTcs.-fLTRAJECT. « VVenceslai marty-
ris, Jucis Bohemia\ Exuperii episcopiet confessoris,
de quo scribit Jeronymns. »
In V.\TiCA.\. num. 5949, deest textus, cujus loco
subslituuntur « In Hispaniis civitate CorJuba, na-
:
talis sanctorum martyrum Fausti, Januarii et Mar-
tialis. In civitate Praga, sancti Wenceslai regis et
servant. Terontiani opiscopi et martyris. ApuJ Pra-
gam Bohomiic, sancti Wencoslai Jucis ot martyris,
qui tempore Oltonis I cum patri in principatu suc-
cessisset, in Christianam religionem aJeo Jevotum
segessit, ut oblilusJignitatis ^uo), privatim tempore
: in sacrificio Christi^ sacerdotum manibus onferretur.
Cuinciuc magnis polleret virtutibus, a fralre suo
Boozlao geiitili innocenteroccisus, inarlyrii palmam
aJoptus est. ApuJ Asiam, Maximi inartyris. Qiii
jussu Decii imperatoris fuslibus ca'sus in equuloum
levatus est atque ila unguiis attroclatus, ut carncs
ejus una cum sanguine inlerram Jillluerent. AJ ex-
sancti Stactei, inter- tromum voro lapiJibus obrutus, gloriose occubuit.
Itom socundum Adonein hio, Fausti, Januarii el
B Marcialis, quos Usuardus habet iii Idus Octobris.
: Antisiodoro, sancti Allodii episcopi. Marnulphi cpi-
scopi. Aaron episcopi. Forsoi opiscopi. Justiai pre-
sbytori. EoJem Jie, sancloruin Con\alli ot.Maucharii
prosbyterorum et confessorum. EoJem Jie, Eustochii
virgiiiis, filiic sanctaj Paute viJua^. Hanc in quanta
veneratione habuerit Jivus Hieronymus, teslantur
frcquentes ad ipsam matremque ejus epistola; ileni :

niartyris. Ilabes hic in coJicibus varia ejus elo-

> el iliud quod eam virginilatis et Ecclosia; pretiosuni
gia; vide brevius el elegantius in Marlyrologio Ro- monile vocat. In Britania sanctae Tecke abbatissae.
mano. Monasterio Fuldensi, sanctae Liobaj virginis. » Vide
FLORENTrs. « In Hispaniis civitate Corduba,
:
nolam Castellani, ubi pro Lioba, scribit Leobgytha,
sanctorum martyrum Fausti, Januarii et Martialis. aitque proprium nomen fuisse Tritthgebe.
Item sancti Forosei episcopi el confessoris, cujus MoLA.N. de Cordubensibus AJoneni otiam ferme Je-
historiam venerabilis lioJa scripsit. » Nomen cor- scribit. Sequitur ex Rabano « In Geriiiania, san-
:

ruptum \iJetur, an forte Je Furseo agitur, quem ctaj Liobae virginis, quae Je Britannia insnla asancto
BoJa celebrat ^ Sed hic colitur xvi Januarii, solo I5onifacio archiopiscopo Moguntiacensis ecclesiaj aJ-
Confessoris titulo. Vide Greve.n. vocata, ut famulas Dei in monasteriis Germaniae Ji-
Editio LuBEco-CoL. incipit a Wenceslao, Je quo vinis scripturis inslrueret ubi noa solum mulla
;

etiam cum superioribus convenit usque aJ offerre- C miracula vi\ens fecit, imo post obitum in Buchonia
tur, quibns subJit « Quem Boeslaus frater suus,
: sylva, in moiiasterio FulJa juxta decretum sancli
ad\ocatis servis suis et sociis, pariter gladiis et Boiiifaciisoj)ulta,non paucismiraculis claret. Eodem
lanceis confoderunl et tali passione eum mai tyrem Jie, sancti Wenceslai martyris, rogis Bohemorum,
Christi effecerunt sanguis aulcm martyris Christi
:
sanctitate et miraculis gloriosi. Qui valJe in Christi
elTusus, quasi contra fratricidam clamans de torra religione Jevotus, etc, » ut A.\tuehp.-Max. supra.
ad Dominum, a loco passionis suae per muita anno- De Eustochio Jescribit typis ininoribus verba Ghe-
« In malris sua; opita-
rum curricula nec abradi potuit nec absteigi. • De VE.\i, post vocal, aJjiciens :

Cordubensibus legit ut BHUXELLE.\.,supra. Sequilur phio; ubi et obsequia ejus erga matrem aigrotam
de Exuperio, pure. « Romae, natale sancti Stactei enarrat. » EJitiones aliaj de Wenceslao habent ut
confessoris. » Pro Salonis, scribit Salomonis. h\ supra. Tum « Antisiodoro,
: Jepositio sancti AloJii
line « Antisiodoro, depositio sancti Alodii episcopi
: episcopi. » Sequitur Je Lioba, fere ut supra. In
et confessoris. » ilne « Die 'vigesima octava, sancti Patris et
: con-
Belin., in Exuperio fere purus, secundo loco fessoris Charitonis. > Vide Martyrologium Castel-
habet « Eodem aie, sancti Winceslai niartyris,
: lani.
regis Boemiorum, sanctitate et miraculis gloriosus

UI Kal. Die 29,

In monte Gargano, venerabilis memoriabeatiarchangeli Michaelis, ubi ipsius consecrata nominc habetur
ecclesia, vili facta scemate, sed cajlesti pradita virtute. In Thracia, natalis sanctorum Eutici, Plauli et
Eraclea. Autisiodoro, sancti Fraterni episcopi et confessoris.

NOTiE.
omnes Praten., Uerinien., Tornn-
Itacodices fere \) Itom Anluerp.-^Max., Ultrajectin., Leyden., Lovanien.
cen., Anluerp.-Maj., Rosweyd., Pulsanen., Anluerp. et Alberyen.
et Max.-Lubec, Munerat., Belin., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIOXES.
Pulsanen., Munerat. et Belin. legnnt Mir.haelis Trar.ia satis diximus alibi. Pulsanen. solus substi-
archangeli. Rosweyd. Festicitas sancti Michaelis, ctc. tiiit, In Africa. Eutici scribunt omnes, solus An-
Scemate habent oinnes, cxcepto .Molano qui melius, : Codicesrecentioresponunt Plali,
tui'rp.-.\laj. Euticii.
ichemate. Ast in ea constructiono nonnulla occurrit ciim Antuerp. et Max.-Lubec. In .Muneralo osl Plali,
variatio. En verba Antuerp.-.Majoris L'hi in ipsius : iii Beliiio Paulati. h\ paiicis invenio Ileraclecu. Men-
nomine constal ecclesia consecrata, rili quidem cemate dMSo Greven. et Molan. Eracletce sed hic in poste-;

facla, sed ccelesti virtute prcedita. Bos\^eyd., std cai- rioribus eJitionibus emenJavit, Ileracleiv. De Auli-
le»li cotistat prcsdita virtule basilica. Belin., vili qui- siodoro, Antisyoduro, etc, viJesupra. Antuerp.-Maj.
demfactii. Antuerp. et .Max.-Lubec, prcedila coilesti malc pro Fraterni supposuit Firmini.
rirl«(«. Lectio nostra sincera et Adonania est. Dc

519
Praecipuas tres easque celebriores archangeli Mi-
chaelis apparitiones a scriptoribus eiiumeralas
invenio. De prima, quae in Asiatica regione Cho-
nensi accidit, niulta apud Molaphiastem comme-
morat Pdntaleon, editus a Surio. Secunda or-
dine temporis, sed multiplex fuit, ad montem
Gargnnum. Exslat etiam relatio de Normannica, in
monlc Tumha, alias vi periculo maris de qua viden-
dus Mabilio ssec. iii Benedict. parte i, a pag. 8\.
De hac expressius in accessionibus Usuardinis agi-
tur XVI Oclobris. Quae autem hac die memoria in
Martyrologiis recolitur, eapotissimum spectare vi-
detur Dedicationem ejus templi, quod in prajfato
montfi Gargano famosissimum est. Ita ferme loquun-
lur Hieronymiana Dedicatio basilicce sancLi Mi-
: et
chaelis, ut in Eplernacensi vetuslissimo vel ut in
Corbeiensi Dedicatio basiiica: archa geli Michaelis,
: nomina
in montequi dicitur Garganus. Beda, priori similior:
Dedicatio ecclesioe sancti angeli Michaelis addit iia- ;
banus, in monte Gargano. Concinit Wandalbertus
^iherea vitlutp potetis, princepsque supernce
Militiae Micliael lerno sibi templa sacravit.
Haec omnia de dedicatione in monte Gargano ac-
cipienda esse manifestum puto, eoque itidem refe-
rendaquae in Kalendariis per AllatiumetFrontonem,
ac Sacramenlaiio Gregurii per Menardum editis, de
dedicatione habentur, uti el inaliis veteiibus monu-
menlis a Florentinio recitalis. Aliam sibi propriam
semitam ingredi videturauctor Romaniparvi, duobus
articulis rem explicans. Primo quidem In monte
Gurgano, venerabilis memoria archangeli Michaelis.
Sed quae ea memoria sit, an apparitionis, an dedica-
tionis, in dubio relinquitur. Sequilurvero Et Romcu,
dedicatio ecclesiw ejusdem archangeli, a beato Boni-
facio papa constructce in Circo, qui lociis Inter nubes^
dicitur. Ado memoriam illam in monte Gargano de-
scribit ipsissimis verbis quae ex ipso ail apicem No-
ster transsumpsit, quibus jam diclam dedicationem
Danic. textui satis puro in fine subjungit
veris, sancti Lincwini episcopi. » Nomen
mode formatur, ut patebit inferius : an caeteris pal-
mam Castellanus, dum Ludovini scribit,
pra^ripiat
alibi ex professo erit examinandum,
Centulen. : « Inmonte Gargano, venerabilis me-
moriabeati Michaelisarchangeli, ubiipsiusconsecrata
ab eodem archangelo habetur ecclesia, vili facta
scemale, sed Ccclesli praedita virtute. Item Roma\
dedicatio oratorii sancti Michaelis archangeli, qiiiKl
pontifexBonilaciusdedicavit in summitale circi, iniro
opere altissime porrectum. Autisiodoro, passio Fra-
lerni episcopi et martyris. In Tracia, sanctorum
Lucii, Piauti et Eraclea). •
BituxELLEN. « Venerabilismemoria beati archan-
: In Vatican. num. 5949 deesl Fraterni.
geli Michaelis, patroni hujus ecclesiae ac in monle : Editio LuBEC.-CoL. deMichaele post textum usque
Gargano, dedicatio ecclesiffi, quae ibi ipsius nomiiie
consecrata habetur, vili quidem scemate, » etc. No-
inina martyrum in Tiiracia nonnihil luiata sunt.
Sequilur « Treveris in monasterio Medeluco, deposi-
: Pluti et Eracleae martyrum. Inmonaslerio Melacensi,
tio sancti Lindemini archiepiscopi et confessoris. • In
Fraterno satis purus esl.
HAfiENoy, N. post textum de archangelo Michacle
satis pure relatum, subjungit. « Hac eliain placuit
die sanctae matris Ecclesia^, ut omnium sanctorum
angelorum memoria solemniter agatur, quia unus-
quisque hoininum creditur unum angelum habere
sibi a Deo depulatum ad cuslodiam. Apud Carno-
tum, natalesancti Sollempnis episcopi etconfessoris.
Hic hoinini, a nati\italec3cco, surdo et muto, oraiuio
visum, auditum et ioqiielain reslituit.
quoque regein Francorum et secum trecentos et se-
xaginla quatuor, unda baptismatis initiavit quem
»
USUARDI MONACHI m)
OBSERVATIONES.
A satis aperte et praecise enuntiari non video. Hinc
iriotum opinor Baronium ad phrasim ita reslring^n-
dam, ut consecrationis solemnitatem tanquaiii hoc
ip.so die factam, paulo ciarius indigilaret. Habes in
Adone longi(jrom Garganensis historiae seriem, suo
tempore illustrandam. ubi in fineex Romano parvo
altexitur dedicatio Romanae ecc\e$ix inter nubes sitae,
de qua vide.sis Notationcm Baronii. Ilistoriam ipsam
cuin sana chronologia conciliare conatur Florenti-
niiis,et nos alibi operam conferemus. Caeterum
verbo notasse juverit hodiernam celebritatem itaab
non Michaelis
univer.sali Ecclesiacalholica recoli, ut
solius, sed angelorum omnium esse censeatur.
Sequens classis martyrum in Thracia ambagibus
nobulis a Florentinioobnoxia merito dicitur, quia
; iiiHieronymianisapographiset martyrumet locorum
ita confusa sunt, ut non facile alia ab aliis
discre\eris. Interim ex eodem fonte hauserunt Ra-
banus et Noster, at purum non fui.sse ostendit utrius-
: B que discrepantia, cum prior ita scribat In Thracia
:
civitate Eraclea, nutale Euticii, Plauti. Multa alia
expendit Florentinius. Verum ut ut ea sint, lectio
nostra ex omnibus codicibus vere Usuardina est,
eamtiue in Romano moderno secutus est Baronius.
Fralerni Autissiodorensis episcopi depositio signatur
in Hieronymianis, ex quibus eum denuo totidem
verbis accepit Rabanus Noster addidit confessoris,
:
quo spectat in Hieronymiaiiis(/e/)osiiio. Ab aliis niar-
tijr dicitur et signanter in episcoporum Autissiodo-
rensium catalogo apud Democharem, et in alio apud
: nos manuscripto. Castellanus martyris titulum vide-
tiir eripere, euuique nescio ob quam causain ad ix
Julii retrahendum putat. An ab Adone notatus sit,
: dubium videtur, sed Usuardi simplicitas, secundum
omiies tabulae nostrae partes, extra controversiam
posita est. Tillemontius tomo XV, pag. 26, de Fra-
terno pauca suggerit, neque in notis pag. 838 et 839
quidquam affertur quod ad illustrandam ejus Vitam
G multum conferre possit.
AUCTARIA.
c Tre-
: postea Remigius Remorum episcopus in regem con-
diversi- secravit. » De eo supra actum est in Auctariis xxiv
el XXV Septembris: historia fusius alibi examinabitur.
« In Tracia, natalesanctorum martyrum Eutici, Plati
etEracliae.» De Fraternosatispure. Infine: «Treveris,
sancti Lyntivini episcopi et confessoris. »
Reg. Suec, qui fuit Ursini a Rosemberg. « Treve-
ris, sancti Lintuini episcopi et confessoris. » Diversa
sicpe ejusdem nominis formatio. Vide quae diximus
ad Danic. supia.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Michaelis
: ar-
changeli. Lutwini episcopi Treverensis. Eutici et so-
ciorum ejus martyrurn. Frateniiepiscopi etconfesso-
ris. » De quo in Observalionibus.
ad virtute, adjungit « In quo tamen ornnium ange-
:
lorum solemnitatem agimus et omnes adorainus et
D hnnoramus. In Thracia, natale sanctoruin Eutici,
juxla Treverim, depositio sancti Lutwini episcopi
Treverensis et confessoris. Qui primo fuit dux in
Francia et monasterium ibidem construens, mona-
chus factus est deinde Treverensis archiepiscopus
:
fit, multis clarens miraculis, et postmodum in Do-
mino quievit. Autisiodoro, sancli Fraterni episcopi,
quem tradunteodemdieinteremptum quoepiscopum
ordinatum. Trecas, beati Ursionis monachi, et con-
fessoris. Eodein die, sancti Blandini coiifessoris.
Greven. : .IieinsanclorumPlacidi,Sosii, Aquilini
Clodoveum episcopi. Treveris, sancti Ludwini episcopi el con-
fessoris.Item secundum Cathalogum hic, depositio
;
saacti Maximi Regensis episcopi, quem Usuardus
oil MAHTYHOLOGIUM. MENS. SEPT. o^i-i

habet in v Kaleud. Decenibri.';. .Apnd Indiam, sancti A gelorum .Sequitur pars reliqua textus. In
nierita.
Josaphat, regis et confcssoris cujus ortuni, conver-
; fine : « Eodemdie,
in Mediolacensi nionasterio,juxta
sioneni et gesta pra?clara Vincentius in Speculo, lib. Treverim, natale sancti Loutwini, archiepiscopi el
XVI. ad longiiin prosequitur. Blandiconfessoris. Tre- confessoris ejusdem antedictae civitatis. Ipso liie,
cas, Ursionis nionachi et confessoris. » inventiocorporis sancti Gisleni episcopi etconfesso-
MoL.\N. de Michaele, post virtuU', textui ex Adone ris. Trecas, boati Ursionis monachi. » In posteriori-
interserit « Vertice siquidem inontis e\celsi posita,
: bus editionibns omitlitiir prima periodus eorum,
de corpore ejusdem saxi spelunca) ad instar projca- quaj ex Adone interseruntur, nam in his incipitur a
vala oslenditnr. Roinano itaque pontifice et Sipon- Homano siquidptn pontifice cl Sipontino cpisropo de,
tino episcopo, de consecratione loci ipsius qtiieron- etc. In de Lotwino Treverensi habent ut in
line
tibus, ac propterea triduanum jejunium cum civibus prima. Tum • Trecas :beati Ursionis inonachi. »
celebrantibus, nocte jejunii suprema, sanclus Mi- Tum « Die vigesima nona, sancti patris Cyriaci
:

cbael episcopo Siponlino per visionem apparens, anachoritte. • Vide Metaphrastis narrationemapud
monuit ut intrarent ecclesiam, quam ipse dedicaxit, Surinm hoc die. Denique de incentione corporis sancii
et missas ibi juxla morem agerent. Innuniera (juo- Gislcni episcopi et confessoris repetuntur qu» supra
que ibi praestantur beneficia per sanclorum archan- dicta sunt in priori editione.

Pridie Kal. j)ie 30.

In Galliis castro Solodoro, passio sanctorum martyrum Victoris et Ursi, ex gloriosa legione Thebeorum,
qtii primo diris suppliciis cruciati^sed coelestisuper eos lumine coruscante ruentibus in terrain ministris,
erepti sunt ; deinde in ignem missi,sed in nullopenitus Isesi,novissime gladioconsummati sunt.Eodem die
apud Bethleem Judae, depositio beati Hieronymi presbyteri, qui obiit anno aetatis suae nonagesimo octavo,
mense sexto. Civitate Placentia, sancti Antonini confessoris.
NOT^.
Ita soli Pralen., Herinien., Tornacen., Greven. et Molan.

VARIANTES LEGTIONES.
Duabus notatiunculis absolvuntur. In Herinien. B lan., mense tertio, pro mense sexto. De choruscante.
pro erepti sunt legitur erecti sunt. In Greven. etMo- Bethleeni, Jheronimo, Jeronimo, etc, satis diximus,

OBSERVATIOxNES.
Signati primoloco gemini martyres T^c^or et Ur- Actis Hieronymianis illustrandisutilissime subser-
sus ex inclyta Thebaeorum legione in Actis Euche- qu» in nupera Operum Ilieronymia-
vient, uti et ea
rianis saltem nomine appellantur, in antiquioribus noruin,etsecuta VitaeGallicae editione. a Martianaeo
Martyrolojriis, ut sunt Hieronymiana, Beda et Ro- observata sunt, cum
plurimis nostris monumentis,
manum parvum, omnino quidquid recen-
praeteriti; tum manuscriptis, tum excusis, suo loco in Actis
tior aliquis et Hieronymianus codices et editorem examinanda, et pro inclytissimi sancti inerito lucu-
Florentinium frustra alleget. De altero Victore, lentiusexornanda. Locum hicsibipostulat metricum
Mauritianis annumerato, aliisque egimus xxii Sep- Wandalbcrti non adeo rude encomium :

tembris. Qui hodic coluntur, ab Adone in sacros

Interpros legis veterisque novaeque prohitiis,
Fastos prirnum relati sunt, cum elogio, exActisopi- In.siructor doctrinic, haeresis dainnator iniqua;,
nor,longioribuscontracto, cujus meduIIamUsuardus Ilieronyinus pridie September claudit ovantein.
in textu selectam reddidit. Acta aliqua ex Gallia
deportata edidit Surius, sed quam ;ctatem sapiant, Qui ultimum locum impIetPIacentiae Antomnus,
aut qua valeantauctoritate, ut minimum incertum nobis confessor,
is in Corbeiensi vocatur Antoninns
est, necputo verosimile ea Adoni praeluxisse, tam- martjir, in aliis vero Hieronymianis apographis An-
etsi in principio haud multum ab ejus encomio dis- thonius,\e\ Antonius simpliciter absque ullo titulo.
crepent. An quid novi suppcditent Acta apud nos De eo multa disquirit Florentinius, lectores reinit-
mss., suo loco examinabitur. Virtor alius, cujus tens ad ii et iii Septembris, quibusdiebus etiam nos
translationem Mediolanensem Hieronymiana hoc de variis Antoninis et Antoniis abunde egiraus, nec
die celebrant, non ex Thebaeorum numero, sed ^ modo quidquain magnopore occurrit quod versatas
aliunde, forte ex Africa, eo delatus creditur. De ibi tenebras novo splendore dispellat. Acla apud
eloriosissimo Ecclesis doctore Hieronymo loquuntur Petrum in Catalogo, lib. viii, cap. 133, marlyrem
Martyrologia et inonutnenta alia passim, suntque praedicant, qui dc Placentinis finibus egressus, per
ita clara omnia, inqmt Florentiniiis, ul recoquenda Orientalrs prorincias pertransiverit, el viulla mira-
non Jt(/eanh<r.Hieronymiana sichabent: Interritorio cula fecerit demuni ad urbcm suam rediens, etc. Sup-
Jerosolijmitano, depositio sancti Jeronimi presbytnri. ponitur fuisse nihilominus ex legioneThcbaea.Cre-
Beda: In Bethleem Juda, drpositio sancti Hieronymi diderim et tituluiii etolficiuinex Petro in Romanum
presbijteri. Additur,7(a obiit anno nonafjesimo primo. Iiodiornuiii jierperam. ni fallor, irrepsisse. Antonini
Florus breve clogium interposuit, liabanus paulo hujus et alterius /i)i(oHi«i /l/)/)a/nien.sis Acta quoquo
iongius, sed in annorum numero Bcdaj adversans. pacto confundi agnovere Ferrarius et Florentinius :

Romanum parvurn brevissime notat Bethle.rm, nos, ne hictricis iinolvamnr^ hrec omnia suo loco
:

Hieronijmi presbyleri quain brevitatem compensat

: discutieiida rolin(|uiinus. Corte haud dubiuin esl
deducta fusius in Adone cum operum elencho Vita, qnin Usuardus ex ali(]uo Hieronymiano Antoninum
ex qua Usuardus paucissima extraxit, servata aetatis accoperit, cum aliis omnibus Martyrologisincognitus
determinatione, nec IJedac nec Rabano conformi. sit, etiam Adoni, cui Usuardi verba ab aliquo
Videantur Baronii Notationes. Hieronymi Vitain adscripta fuerint, a Mosandro et Rosweydo rejecta.
post alios diligentius collegit Marianus Victorius, Pluribusopusnonest ut textus Usuardiiii integritas
alias alii spoponderunt; nobis viam praesignavit stabiliatur.
Tillemontius tomoXII multaerudite disponens, quae D

AUCTARIA.
Antuerp.-Maj. textui puro subdit « Item ipso :
RoswKVD. in lextu non omnino purus est, et in
die civitateDorobernia, sancti Honorii archiepisco- fine adjicit: Ipso die, depositio sancti Honorii ar-
«

pi et confessoris. » chiepiscopi. Qui quintus a beato Augustino, genti

Patrol. CXXIV. 17
 :

m IJSUARDI MONAGHi HU
Anglorum verbum Dei praedicavit.Item, sanctoruru A virginum Pistis, Elpis, Agapis et Sophiae matris
Tharaci, Probi et Andronici, quoruni gesta haben- earum. « Jam dixi recurrendum ad i Aug.
tur. » Imo praesidialia ipsa Acta integreedita sunt a CoDEX Castri Karoli « In Galliis castro Solo- :

Rosweydo anno 1607, et etiam ab aliis. At cur hac doro, quod est super Prulam flnvium, » etc.
die referantur nescio, quandoquidem passi sint xi Bizunticen.: Catalaunis, sancti Leudomiri con-
«

Octobris, ut ibi dicemus. fessoris. » Alii scribunt Leodeiniri, etc.

PuLSANEN. primoloco de Ilieronynio, pure. Tum: Remens. SS. Timoth. et Apoll. : « Catalaunis,
« Romae, passio sanctarum virginum Pistis, Elpis, sancti Ledomari episcopi et confessoris. »

« Apud Belhleem Judae, de-

Agapis, et Sophise matris earum, id est Sapienliae. » Editio LuBEco.-CoL.:
Vide I Augusti In martyribus Solodorensibus rc-
: positio gioriosi Hieronymi presbyteri et doctoris,
scindit elogium. Antonino Placentinotribuittituium Ecclesiae Romanae cardinalis. Hic omnium studia
martyris. litterarum adeptus, Latina, Gra^ca, Hebraica et
Antuerp. et Max.-Lubec, in prima puri, de Hie- Chaldeaeruditus fuit ; Hierosolymam venit, et visi-
ronymo post presbyteri, interserunt • Qui omnium
: tatis locis sacris, a Cyrillo episcopo Hierosolymitano
studia litlerarum adeptus atque probatissimoruin locum praesepis Domini petivit et obtinuit, etibidem
monachorum imitator est factus. Obiit autem monasterium fundavit imitator probalissimorum ;

anno, > etc, ut in textu. De Antonino, recte.
Munerat. post textum purum, addit « Parisius,:
solemnitas sanctarum nostraeredemptionisreliquia-
rum, ibidem in sacra capella regia, a beatissimo
rege Ludovico honorifice reconditarum. »
Antuerp.-Max.-Ultraject., Leyden., Lovan. et
Danic sic incipiunt: « Apud Bethleem Judae, de-
positio sancti Hieronymipresbyteri, virisanctissimi
et in Scriptura sacra eruditissimi. Ilic omnium
dia litterarum adeptus, probatissimorum quoque
monachorum imitator factus, obiit anno ccccxxni
[Antuerp.-Max., ccciii] setatis suae anno xcviii,
mense vi [Danic, roiimde, anno xcix]. » Melius alii
obiisse Hieronymum staluunt anno 420. In reliquis
codices satis puri sunt.
Alberg de sancto Hieronymo, praeter jam dicta,
post presbyteri interponit « Gloriosi doctoris, et
: tur Victoris et Ursi, pure, nisi quod pro Ursi scribat
Ecclesiae Romana! cardinalis. Hic omnium studia,»
monachorum factus, coepit vivere cum fratribus
sibi in charitate adjunclis, secundum regulam a
sanctis apostolis constitutam. Hic post perfeclam,
B placitamque Domino conversationem, post multos
labores, quos in descriptione librorum ad aedifica-
tionem Ecclesiae desudaverat, tandem obiit anno
Domini ccccxxiii,aetatis vero suae anno xcix, sepul-
tus in ore speluncae praesepis Domini. » De Victore
stu- et Urso, fereut supra.In Antonino,pura est.Deinde
« Cathalanis, sancti Leodomeri, ejusdem civitatis
episcopi et confessoris. Eodem die, sancti Lauri
episcopi et confessoris. In Babemberga, translatio
S. Ottonis episcopi et confessoris. Ipso die, sancti
Leopoldi martyris. »
Belin. primo loco de Hieronymo, ut Antuerp. et
Max.-Lubec Secundo loco de Antonino, pure.Sequi-
Ursicii. In fine Eodem die, sanctae Sophiae vi-
:

etc , ut praecedentes. duae, » omissis fiiiabus.

Centulen. « In Galliis, castro Solodoro, sancto-
: Greven.: « Romae,sancti Leopardi mar!yris,apud
ruin martyrum Victoris et Ursi, qui fuerunt ex glo- Aquisgrani nuncquiescentis.InAnglia, sancli Hono-
riosa legione ThebaBorum. Apud Bethleem Judffi, rii archiepiscopi Cantuariensis, post beatum Augu-
depositio sancti Jeronimi presbiteri et abbatis, per G stinum quinti. Leodoineri episcopi Cathalaunensis
quem omnis divina Scriptura apud Latinos ad te- et confessoris. Translatio sancti Ottonis episcopi
norem veritatis estreducta. Placentiae, sancti Anto- Babenbergensis et confessoris. Romae, depositiobea-
nii confessoris. » Vide supra Observationes. ti Symeonis monachi et confessoris, filii comitis
Bruxellen., post imitator, auget Hieronymi elo- Veromandiae.Lauri presbyteri confessoris.Eodem et
gium his verbis • Eumdem annorum numerum,
: die, beatae Sophiae viduae. Rachelis, uxoris Jacob
quem et alter Dei genitricisniinister Johannes evan- Patriarchae, quae interpretatur ovis. Item sanctae
gelista complens, cetatis suae anno xcix quievit in memoriae, Jacobi de Viniaco, ordinis Cartusiensis.
Ghristo. De quo quidam in visione nocturna quem- Hic vitae contemplativae studio magno intentus, loco
dam quasi iu codice iegentem hos versus audivit :" octavo deciino, itemque vicesimo, Cartusiae priora-
tum mortem miraculis vivere coepit.
tenuit, et post
Grapcia miratrix nullo plusgaudet alumpno :
Item bonae memoriae, Joannis Cornerii monachi
Si numeial)it avos repelens ab origine prima,
Plusquam laudatur, est quod laudeiur in illo. Cartusiensis ordinis, maximae sanctitatis viri. Hic
die quo primam inissam celebraturus erat, cum a
In Victore et Urso, quos secundo loco refert, etiam sacrista vocaretur, reperta est cella ejus igneo ful-
interpolatus est, hcec inter alia ex Adone inse- gore coruscans, et idem vir Dei velut flamma ignis
rens « Qui cum illic
: furorem Maximiani tyranni ardens. Ejus etiam meritis litterae quaedam, casu in
declinantessecesissent, ipsiusjussu tenti, primo diris ignem copiosum projectae et post longam morani
suppliciis excruciati, sed coelesti supereos lumiiip, » extractae, in nullo penitus laesae repertae sunt.»
etc. In ultimapurus est. D MoLAN. de Hieroiiymo aliis litteris textui inserit
Hagenoyen., in prima aliquantum interpolalus, eadem ferme qu;e supra Antuerp. et Max.-Lubec In
de Hieronymo plura narrat, sed quaj ab Adone ve- fine de Sophia, ut BELiN.Item desoIenHiitatereliquia-
rius deducuntur. Tum addit :« In Augia majori rum Parisiis, ut Munerat. Tum « Translalio cor- :

Constantiensis dicEcesis, sancta) Fortunatai virginis
et martyris, et IVatrum suorum Terponii, Evagisti et
Prisciani martyrum. » Coluntur hi sancti et in codi-
cibusreferunturxiv Octobris, quo die vide Auctaria.
In ultima purus est.
poris sancti Vedasti de loco sepulturae ejus in eum
quo nunc requiescit. Transtulerunt autem eum beati
confessores Autbertus et Audomarus. Eodem die,
festivitas sancli Leopardi martyris. » Dein rainori-
bus typis « Roma3
: nunc in Aquisgrani quiescen-
;

Matric-Cartus.-Ultraject. «: Hieronymi pre- tis. De translatione sancti Ottonis,et de S. Hono-

>.

sbyteri confessoris. Victoris et Ursi martyruni ex rio, ut Greven. supra. Tuin « Catalaunis, sancti :

legioneThebaeorum. Anthonini confessoris[yldrf('<«r Leudomiri ejusdem cvitatis episcopi et confessoris :

in margine, in Mart. Rom. martyris.] Romae, Are- de quo canit Ecclesia :

thae martyris et aliorum quingentorum {notalur de-

Leudoniiro paier liliis succurre poleiiier,
nuo, in Martyrologio Romano sequenti die) Leopardi
Ut sani vivant aileinaque gaudia quajrant. «
martyris. » Vide de hoc etiam Romanum.
Reg. Suec, signatus num. 428 « Eodem die,
: In posterioribus editionibus, de Hieronymo in
sancti Serauni Parisiensis episcopi. » Vide Auctaria textu, ut supra. In fine de Sophia, ut supra. « Baben-
Usuardina ad xxvii Septembris. berga), sancli Othonis, episcopi et confessoris, qui
Vatican., num. 5949,adjicit «Romae, sanctarum
: convertit Pomeranos. In Anglia, sancti Honorii
hit, MAin'VI{()T,OC.ICM. - MKNS. OCT. ;m
archiepiscopi Canlnariensis. De Loiuloiniro.
• fore A et confessoris: quando a beata;
Tungrensis episcopi
ut in prirna. • Aquisgrani eoJem san-
liie, festivitas menioriieVulcando episcopo, ejus sacra ossa a
cti Leopardi niarlyris. Die trigesiina, sacrosancti Leodio ad locuni Andainuiu sunt translata, anno
niartyris Gregorii, in n)agna Arinenia. • De solein- Dominica' incarnationis dc.ccxxv. Uhi miraculoniin
nitate reliquiaruin Parisiensiuin, et translationo gloria ejus dcclarantur merila, et fidelium devotiune
sancti Vedasti, ut in prima. Sequitur « In Andaino
: ipsius celebrantur beneficia. »

monasterio, Iranslatio corporis bealissimi Huberli,

MENSIS OCTOBER
HABET DIES XXXI.

Kalendis. Die i.
Romx, natalis beati Arethae aliorum
martyrisquingentorum
et quatuor. Thomis civitate, sanctorum
Prisci. Crescentis et Evagrii. Apud provinciam Lusitaniam, civitale Olisepona, sanctorum martyrum Ve-
rissimi, Maximae et Juliai sororum. Civitate Tornaco, passio sancti Piatonis presbiteri, qui cum beato
Dionysio episcopo ejusque sociis ab urhe Roma Galliam pradicationis causa expeliit, ac postea consum-
mato martyrio migravil ad Christum. Eodem die, translatio sanctorum confessorum Germani et Remigii,
quorum prior Autisiodorensem, alter vero Remensem rexit ecclesiam. InportuGanda, sancti Bavonis con-
fessoris. [Addit Bouillart., charactere Italico : » Et translatio corporis sancti Vedasti episcopi.]

NOTiE.
Puri, vel puris proximi sunt Prateii., Greven. et Molan.

• Toti septem hujus laterculi versus miserabiliter B rio manu recentiore fuisse articulo subnexam ? Ex-
scalpello turpati.Ampla Sollerio divinandi materia, scribit tamen sanctos illos omnes tam rigidus alias
si Castellanus admonuisset. Si admonuisset autem ? Pratensis codicis reprehensor. Fuit, opinor, e San-
Cessare poluit in tanto rerum cardinc ille inspector, gerinanis aliquis, qui a suo codice Grevenum et
qui variatiows quantumvis exiles solertissime adnota- Molanum dissentire animadvertens, suum stvlum ad
tit? Xon advertit tam deformem lituram, qui trans- Usuardi accommodavit. Bouillart.
lationem sancti Vedasti, reni nihili, suggessit Solie-

NOT^.
Principio advertenda annuntiationum transpositio rum In Gallia civitate Aiitissiodorensi, sancti Ger-
:

in multis codicibus, et iis quiilem quos puriorescen- mani episcopi et sancti Vedasti, Remedii et sancti
semus. Etenim Pratensis de Piatone agitante trans- Piatoni. Xescio an hinc fortasse nata sit Usuardino-
lalionem Germani et Remigii Greven. autem et
;
ruin aliquot codicum confusio, sic ut Antuerp.-Maj.
Molan. translationem pneponunt. Arelha: scribunt scribat Eodem die, translatio sanctorum confesso-
:

omnes. Itein Thomis, licet Roinanum parvuin, Ado
et Notkerus legant Tomis, et Roinanum modernum
addat, in Ponto. Multis dispulat P^lorentinius, legen-
dumne ex Hieronymianis Thmnis, vel
iEgyplo, an potius Tomis in Ponto; ast hec ad aliud
examen speclant, nos Usuardinam ex codicibus le-
ctionem quaerimus. Molan. textum corrigit scri-
bendo Lusitamm. Olisepona, Olesipona, Olesipoma
rum et episcoporum Gerniani, Remigii et Vedasli ;
quorum prior Antisiodorensem, alter vero Remensem,
tertius Atrebatensem gubernavit ecclesiam, quo
vero
Thomis in ferme modo referunt Antuerp., Max.-Lubec. et me-
di;R not;e coilices cum Belino et Ronlano moderno.
Ilerinien. serval quidem annuntiationem puram, sed
primum ei locuin tribuit, et post tres aiias etiam
C purus, inserit Apud castrum Atrebatis, sancti Ve-
:

et aliismodiseCfertur ;qui purioressunt,scribunt ut dasti episcopi ^ro quo Pratensi codici ad inargi-
;

in lextu. Praten. cum paucis habet Pyatonis. Grc- nem, ni fallor, adjectum est : El translatio sancti
ven. et Molan. post Dto«(/sio omittunt episcopo, cl Vedasti episcopi ; qnam translationem Molanus ad
pro rexit ponunt fjubernavit. Greven. miqravit ad diem pnecedentem retractain asserit, quod hic dies
Christum mutat inmiiiravit ad Dominum : et pro In Romigii fostivitate impediretiir. Obiter notabis la-
portu Ganda subslituit in portu Gaufo. Superest i)suin Florentinii, qui vcrba Rabani de Vedasto infra
notanda maxima inlercodices variatio circa transla- citanda, Xotkero inadverienter ascripsit. Vide reli-
tionem jam dictam, qua; in Hieronymiano Lucensi qua in Observationibus ct Auctariis.
polius pronatali habelur muitoruia simul conjuncto-

OnSERVATIONES.
Non semel superius observatum est raros in
Usuardi Martyrologio sanctos reperi fpopulares
Gallos et Cordubenses seinper excipioj (lui apud
antiquorum aliquem non memorentur. Opposita
exempla hinc inde dodimus et novissime xxi Sep-
le.mbris in Pamphilo martyre Romano, reliquis
Mariyrologis plane incognito. En tibi specimen aliud
in priina hujiis diei annuntiatione de Arelha et so-
cjis quingentis qualuor. Sudavi airaliin ut vel vesti-
gium horumsanctorumalibi invenirem, sed frustra;
nam Adonem et hic et aiibi sicpius perperam a Ba-
ronio ejusque sequacibus citari, evidentissimum est.
Galesinius, Ferrariu.s et recentiores alii numerum
illum fingiuit et relingunt, adeo ut BartholoinKus
Piazza in Emerologio .socios ad scptem duntaxat
contraxerit, quoruin gloriosa; confessionis meino-
riam suporstitein ait, et reliqui is per varia Urbis
^.
tompla dispersas. Marlyrii lempus divinare viden-
tur citati Galesinius et Ferrarius, ego de lota an-
nuntialione compertum habere candide
nihil ine
profitoor. martyremapud Ilomerilas,
/l/-e</ia)/i aiiuin
cum multis sociis sub tyranno Dunaan passum, de
quo Metaphrastes apud Surium xxiv Oclohris, cur-
sim atligimus in Tractatu de Patriarchis Alexandri-
527 USUARDI MONACHI rm
nis pag. 64. Quidquid interim sit de Aretha nostro A vice aliqua addidit^ et ex eo Notkerus, quae etiam
Romano, negari omnino non potest eum ah Usuardo, magis ad natalem,vel depositionem, quam ad trans-
undecunque demum acceptum, vere consignatum lationem pertineat. Et ita loquilur Rabanus de
fuisse. Alterius annuntiationis fons patentissimus Germano atque Vedasto, cujus verba hic recitari
est, de tribus illis martyribus meminereHiero-
nam merentur In Galliis civitate Autisiodorense, depo-
:

nymiana, tamelsi hinc inde luxata. Clare eos signat sitio sancti Germani episcopi. Remis civitate, Remedii

Romanum parvum, ex quo Ado, ex hoc Notkeriis et episcopi. Adradis (pro Atrebatis) civitale, beati Ve-
Noster, iisdein ubique terminis, nisi quod Usuardns dasli cpiscopi. Ganda monasterio, sancti Babonis epi-
pro Crescentii, vel ut Hieronym. Crescenti, posuerit scopi. Quorum omnium conrersaliones et gesta mira-
Crescentis. Vlyssipomnses martyres inter antiquos culis plena, conscripta habenlur. De festo Remigii
solus memorat Florus in Bedse auctario, quibus et solemni, seu, ul aiunt in populo, pro dioecesi Re-
elogium concinnavit. Al si Flori et Usuardi lextus mensi, dictum est xiii Januarii Germani autem ;

conferas, facile perspicies (quod alibi etiam monui) retulimus xxxi Julii Vedasti vi Februarii. Illuslria
;

alterum alteri notum non
Elissipona passio sanctorum Verissiini,
civitate,
Maximi et Julice, qui passi siint sub Daliano prcB-
side, etc. Baronius in Romano legit Qui in perse-
cutione Diocleiiani passi sunt. Noster nullam tempo-
ris notam apposuit, quod fortasse (ita quidem
conjicio) nullam ejus notitiam in Hispania, unde
martyres illos cum Cordubensibus afferre poluit,
invenisset. Piatonis vel Plaionis, alias Piati, memo-
ria Hieronymianis a Florentinio adjecta censetur,
nec illam inde accipere debuit Usuardus, qui procul
dubio Acta vidit ex quibus elogium contextum est.
Laborarunt nonnulli in nomine Dionysii et Quintini,
quorum alterutri socius in Galliam ex Urbe profectus
sit verum hic scrupulus facile tollitur, si utrique
: nent Wandalberti versiculi
fuisse. Ita scribit ille : Remigii gesta et historice et oratorie deducta in
Actis nostris non minimam Octobris partern occu-
pabunt, licet anliquissima eorum collectio. ex qua
: Fortunatus Pictaviensis compendium edidit, periisse
dicatur. De Germano Antissiodorensi ea omnia hic
narrat Viennensis et conlrahitNotkerus, quae melius
J3 proprio die collocata fuissent. Caeterum in tanta
lectionum varietate, puto Usuardi textum a nobis
sincere redditum. Consuli possunt Notationes Baro-
nii. In Bavone, quinonAdoni, sed Usuardo primum
tribuendus est, conveniunt codices. Actaejusprimi-
genia protulit Mabilio s;ecuIo ii Benedictino, a pag.
394, quae cum Theodoricianis collata, suo tempore
illustrabuntur. Ad postremas annuntiationes perti-
:

compositum asseranius. ActaPlatonis suspecta sunt,

quod ex aliis consimilibus profluxisse videantur Francos qiii primus docuit domuitque feroces
;
Remigius, proprio Octimbrem praesignat lionoie
sed de ea controversia suo loco agendum erit. De
:

Germanusque simu( doctrina insignis et actu,

translationum confusione superius dictum est. Hic Tuin propriam munit meritis Antisiodorum ;

observandum Bedam scripsisse : Festivitas sancti Qui oceano fidei refugas et do^ma nefandum
Remigii, Remis civitale. Romanum parvum : Et Reppulil, et signis te, picta Britatinia^ texit.
Remis civitate, sancti Remigii episcopi. Ado elogii Hos virtute Bavo et sancto comitatur honore.

AUCTARIA.
Herinien., praeter dicta, hoc habet peculiare quod Centulen. : « Romae, beati Arethse martyris, cum
de Piatone sic incipiet « In pago Medenentinse, na-
: sociis suis diiii. Antisiodoro, depositio sacratissimi
talis sancti Platonis, » etc. Vide Variantes. corporis beati Germani episcopi et confessoris, qui
ToRNACEN. caret duabiis primis. In reliquis purus obiit apud Ravennam Italite civitatem ii Kal. Augu-
est, sed in fine adjicit « Eodem die, Vedasti, Was-
: sti. Rernis Francorum metropoli, translutio sancti
nulli et Trudonis. « Remigii archiepiscopi et confessoris. Atrebas, trans-
Antuerp.-Maj., hic per aliquot folia recentiori latio sancti Vedasti episcopi et confessoris. In terri-
manu rescriptus, mendis scriptoriis refertissimus torio Tornacensi, sancti Piati presbiteri martyris,
est. De ejus Auctario jam diximus. qui a RomaGallias venit in comitatusancti Quintini.
RoswEYD. incipit • Remis, Remigii episcopi et
: Coenobio Ganda, depositio sancti Bavonis confesso-
confessoris. Anlhisiodoro, Germani episcopi et con- ris et monachi, quem B. Amandus pontifox asaeculi
fessoris. Atrebatis, Vedasti episcopi et confessoris.» vanitate conversum, ad coeli gloriam festinare per-
Tum de Bavone, Piatone, Aretha, Thomitanis et docuil. In pago Pontivo, nalalis sancti Vulflagii pre-
Lusitanis, satis pure. sbiteri et confessoris. » Colitur vii Junii. Vide Acta
PuLSANEN. pro Arethw, habet Hermetis. Desunt ejus eo die illustrata.
annuntiationes Lusitanorum, Piatonis et Bavonis,ut Bruxellen. « Remis, translatio
: sancti Remigii
ferme quotidie deficit. archiepiscopi et confessoris. Qni antequam nascere-
Antuerp. et Max.-Lubec, Ughellian. et Dave- tur per Montanum monachuin ca?cuin, ex nomine
BON. in tribus primis satis puri sunt. « Eo- Tum : pronunciatus est. Quo nato, idem Montanus de lacte
dem die, translatio sanctorumoonfessorum Germani, p Ciliniae matris cjus oculos iiniens, illuminatur. Hic
Remigii, Vedasli. Quorum prior Antisiodorensem, Idibus Januarii migravit ad Christum, sed hac die
alter veio Remensem, gubernavit ecclesiam ;tertius festum suae translationis celebratur. Anlisiodoro,
vero Atrebatensein atque Cameracensem. C;ietera >• translatio sancti Germani episcopi et confessoris.
puri sunt. Cujus dies depositionis cadit pridie Kal. Augusti. At-
Munerat. puritati proximus est, soluin in fine trebatis, translatio sancti Vedasti episcopi et con-
addit : Apud Carnotum, Adjectum Piati martyris. >• fessoris. Qui a beato Remigio episcopus ordinatus,
forte ex Vide Burdegal.
inscitia. Cameracensem simul et Atrebatensom rexit eccle-
Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden., Lovanien. sias, et viii Id. Februarii niigravil ad Christum.»
et Albergen. incipiunt « Remis civitate, translatio: Sequitur de Pialone, Aretiia, Thomitanis et Lusita-
sancti Reinigii episcopi et confessoris. Ipso die, nis, satis pure. Tum « Item sancti
: Wasnulphi mar-
translalio sanctorum confessorum Germani et Ve- tyris. In pago Medenetensi, Piatus pro Christo pa-
dasti, quorum primus Antisiodorensem, alter vero titur. In portu Gandavo, depositio boati Ba\onis
Atrebatensem, et Cameracensein gubernavit eccle- confessoris. Qui ex comite Hasbaniae ferocissiino
sias. y Sequitur de Aretha, Thomitanis et Lusitanis, conversus, in Gandavo sub beato Amando sibi mo-
pure. Oaines praeter Albergen. Piatoni tribuunt ti- nasterium statuit, cui Florbertum abbalem praefocit.
tuluin episcopi. In fine de Bavone sic scribuut « In : Hic in hora sui transitus, sanctae Gertrudi, suae co-
portu Gandavensi, depositio, » etc. gnatae, Nivellae oranti, apparuit, petens ut mox vestes
Danic, superioribussimilis, penultimo locointer- sepulturae aptas sibi pararet. Treveris, sancti Nice-
serit : « Treveris, sancti Nicetii episcopi. » Colitur sii episcopi et confessoris. » VideDANic, ubi dixi-
v Deceinbris. mus coli V Decembris.
o20 MARTYROF.Or.ITM. — NfKNS. OCT. m
Hagenoyen., in pnma et secnnda purus, tertio A Vedasti translationem simul conjunxissc. In reliquo
loco sic habet In pago Medenentinse, civitate
: • textu prima editio satis pura est, nisi quod pro
Tornaoo, natale sancti 1'iatonis niartyris. Qui, > etc. Ganda, scribat Gada, et pro Bavonis, Pavonis. Et
In translationeconjnngit tres, ut A.ntlerp. et M.\x.- haec altera editio quidem corrigit, sed in fine gratis
LvBEc.., elc. In Lusitanis, satis purus est. Tum : repetit « Attrebati, sancti Vedasti episcopi etcon-
:

«In pago Gandavensi Fiandria. deposilio sancti Ba- fessoris. »

vonis monachi et confessoris: In episcopalu Tride- Grevex. : « Meloris martyris. Treveris, deposi-
miensi, sancti Remediiconfessoris. » Nec Tridemiensi tio sancti Item san-
NMcelii episcopi et confessoris.
intelligo, nec Triilendnensi, ut alii loquuntur. Vide- ctorum confessorum Remedii, Abrae, qui et Deo-
sis Caslellanum in primo Rimeslri, pag. 2;11, ubi de dalus, David, discipulorum sancli Germani episcopi.
Remigio. Sequitur: « In Habemberg, sancti Oltonis Imeri confessoris. Item, Wasnulphi confessoris.
episcopi et cunfessoris. » Ue eo actum die pra:;ce- Attrebati, translatio sancti Vedasti, cui interfuerunt
denli. « In Salsa, translatio sancttc Alheydis impe- sanctus Lamberlus Tungrensis, Ausbertus Rotho-
ratricis. » magensis, et Audomarus Taruanensis, qui lumen
Aqiicinxt. in translatione etiam tres conjungit, et oculoium amiserat. Cuinque precibus sanctorum
de Vedasto ita addil « Tertii vero corpus angelica : episcoporum praesentium et meritis beati Vedasii vi-
revelationea sanctis episcopis Autberto et Audomaro suin recuperasset, moleste tulit, atque ut iterum
a sede pontificali, in loco ubi nunc veneratur, trans- excaicaretur obtinuit. Translatio sancti Autberti
latum est. » In fine « Et deposilio sancti Wasnulfi : Cameracensis episcopi etconfessoris. Item Cathalo-
confessoris. » B gus sanctorum huc reponit memoriam quorumdam
A.MBiA.v. Coenobio Centulae, dedicatio ecclesi*
: « justoruin antiquorum, scilicet Mathathiae, patris
beat.e Marias Virginis, et beati Petri apostolorum Jud;e Machabei, Jonathae et Simonis filiorum ejus :

principis , el sancti Richarii confessoris. » Plane qui quanla pro patriis sanctisque Dei legibus ege-
mirura est, talem ecclesiae dedicationem in ipso rint, et passi fuerint, Machabeorum libri pleneedo-
illius coenobii .Martyrologio non signari. cent.AdditurhisJohannes,Symonis supradictifilius.
M.\tric.-Cartls.-Ultraject. «Remigii episcopi et : Item memoria Oniae sacerdotis summi, viri eximiae
confessoris, cujus festum hic celebratur in Ordine, modestiae et sobrietatis, ab impio Andronico inno-
quando scilicet translatio ejus accidit, quia in die center occisi. Item Eleazari, viri de primoribus
obitus propler octavas Epiphaniae el commemora- scribarum a puero optimae conversationis, qui cum
tionem sancti Hilarii non vacat. Pyatonis primi urgeretur contra legem ad carnes porcinas, mira
Tornacensis episcopi et marlyris. » Notatur in mar- animi libertate et fortitudine renuens, tormenta sus-
gine: « de episcopatu Piatonis vidi magnam quae- tinuit, [et] adolescentibus exemplum forle relin-
stionem. Bavonis confessoris in Gandavo, ubicorpus quens, honesta morte perfunctus est. » Nihil de
ejusdem requiescit. » his in aliis codicibus.
Reg. Sl^ec, n. 130 « Item sancti Vedasti. » : MoLAN. « Item sancti Fronti episcopi, cujus ge-
:

In Vatican., sub num. 3949, desunt Lusitani, sta miraculis plena conscripta habentur. » Vide Ra-
Piatus et Bavo. banum. Colitur xxv Octobris, sub nomine Frontonis.
Florenti.n. : episcopi
. « Item in coemeterio [civitatis Hannonia?
Treveris, beati quae dici-
Nicelii
et confessoris. v Decembris. G tur] Condatum nomine, sancti Wasnulphi confesso-
» Jam diximus coli
BfRDEGAL. « Civitate Carnoto, passio sancti Pi-
: ris, qui de Scotia insula veniens in saltuin Cerasia,
ctonis presbyteri, qui cum beato Dionysio, » etc. Si in loco qui nunc vocatur Cella, multisdiebus vitam
legas Tornaco et Piutonis, habebis textum. Vide laudabiliter duxit. Postea vero ad monasterium Dei
Mu.NERAT. et hic infra. genitricis Maria) Condatum nomine perveniens, ibi
BizLNTicE.N. « In pago Carnotensi, natalis
: sancti Domino servivit usque ad obitum. Treveris, sancti
Piatonis, qui cum beato Dionysio, » etc. Nicelii episcopi et confessoris, qui de utero matris
Editio LuBECo-CoL. tres translat ones in tres sanclus fuit nam ab ipso ortus sui tempore mirabi-
;

atticulos di\idil. De Piatone post expetiit, addit, liter clericus designatus est. Cum partu itaque fuis-
« ac postea sub Diocletiano, consumpto martyrio set effusus, toto capite, ut est consuetudo nascentium
noigravit ad Dominum. Treveris civilate, monaste- a capillis nndo, egressus est, in circuitu modicorum
rio sancti Maximini, natale sancti Micecii, ejusdem ordine pilorum apparente. » Editiones aliae pro Dio-
urbis episcopi et confessoris, totius sanctitatis viri, njjsio, ponunt Quintino. Et ad Bavonis, aliis etiam
et [quij Tre\ericum populum, adhuc in corpore vi- litteris addunt, cujus gesta habentur. Deinde textui
vens, ao inguinaria pestc suis precibus liberavit. » adnectitur. « Civitate Treveris, sancli Nicetii epi-;-
In Thomitanis et Lusitanis satis pura est. De Ba- scopi, totius sanctitatis viri » et aliis litteris, « qui
:

vone habet ut Antleup.-.Max. etc. Tum de Are- ab ortus sui tempore mirabiliter clericus designatus
tha, pure. « Eodem die, sancti Melori martyris. » est.Condato, sancti Wasnulphi confessoris. » De
Vide Castellanum. « Item sancti Wasnulphi ;» alias Fronto, ut in prima. Demum « Die prima, sancti :

Bauinulphi. J) Romani melocli. » Ex solito Horologio.

Belln. Jam dixi, huncetiam Germani, Remigii et

VI jVon. Die^i.

Apud Nicomediam, natalis sancti Eleuthcrii martyris, cum aliis inimmeris, quorum, jubente Dioclctiano
imperatore, alii gladiis obtruncabantur, mare praccipitabantur sedalii ignibus cremabantur, alii in ;

horum primus Eleutherius, cum diu cruciatus, per singula tormenta validior redderctur, martyrium
victoriae suae, ignibus velut aurum examinatus, complevit. In territorio Adartensi, passio beati Leode-

garii Augustudunensis episcopi, qucm vanis iiijuriis ct divcrsis suppliciis pro veritate afllictum, Ebroi-
nns major domus regiae interfecil. Ipso die, sancti Sereni confessoris.

NOTiE.
In textu stant Praten., Herinien., Antuerp.-Maj. et Grevm.

VARIANTES LECTIONES.
Pnecipna diversitasoccnrrit in principio, ubi Pra- etc. Nec Munerati constructio exacta
alii rjladiis,
ten.et Antuerp.-Maj. syntaxim habent non salis re- est,rjuornm multittido, jubente Diocletiano, acerva-
ctam ; quoriimjubente Diocletiano acervatim collecli. tim cMlecta, alii rjladio, etc. Melius Herinien. cum

m USUARDI MONACHI
Antuerp., Max.-Lubec, et aliis ;
tj^iorum,
Diocletiano, scevissimo imperatore, alii gladiis, otc.
Verum adjectum \idetur epitheton swvissimo, sic ut,
mea quidem sententia, brevius et nitidius legant
Greven. et Molan. quorum,jubente Diocletiano impe-
ratore, alii gladiis etc. Est in Greveno concrema-
VARIANTES LECTIONES.
Hic verosimiliter sub una annuntiatione denuo
celebrantur fortissimi illi athletae omnes, qui Nico-
medige coronati sunt, forte exeiinte Martio, occasione
famosaiconflagrationis palatii Diocletianaei, de qua
videndi Eusebius et Lactantius^, alibi a nobis citati,
dum departicularibus hujusturmae sanctis ageremus,
prsBsertim xii Martii, xxvii Aprilis et ix Septem-
bris. Hieronymiana hodie solum Eleutheriumnomi-
nant, his verbis In Nicomedia, Eleutheri, cujus ge-
:
sta hahentur. Ullimam partem resecuit Rabanus,
forte quia nulla hiijus sancti Acta reperire potuit.
Romanum parvum breviter et nitide rem totam col-
ligit Nicomediw, Eleutherii martyris stib Diocle-
: B postremum locum
tiano, et innumerabilium aliorum qnos iralus Diocle-
tianus pro incenso palatio, diversis tormentis odio
Christiani nominis occidit. Paulo diffusior est in
Adone narratio, a Petro in Catalogum hinc trans-
lata,ex qua etiam Noster totum suum elogium con-
Iraxit.Nicomediensem carnificinam dihgenter evol-
vit Tillemontius tom. V, a pag. 23.
Dubium est utrum Leodegarius ad codices Hiero-
nymianos spectet. Florus a nostris edilus eum certo
posuit, elogio tamen ab Adonis et Usuardi phrasi
tam diverso, ut nihil commune habeant praeter rei
substantiam. Errat Rabanus, dum legit in Gal-
lia, natale sancti Leudegarii episcopi et confessoris :
atque in eo allucinari videtur quod Leudegarium
hoc die nominet tanquam dislinctum a Leutgario
Augustodunensi episcopo, cujus passionem paulo
fusius celebrat die sequenti. Ado martyrium collo-
cat, in Atrebatis,villa Siricinio (Notkerus descripsit,
in Atratis). Noster, csetera omnia ex Adone desu-
mens, sic positionem exlendit, ut pagum vel provin-
ciara Artesiae pro villa Siricinio substitueritj quo-
ToRNACEN. caret annuntiatione prima de marty-
ribus Nicomediensibus, in reliquis omnibus plane
purus est.
RoswEYD., in prima et secunda annuntiatione sa-
tispurus, omittit tertiam.
PuLSANEN. in prima mutilus expunctis oinni-
est,
bus post innumeris. In duabus purus.
aliis
Antuerp., Max.-Lubec, UGHELLiAN.et Antuf.rp.-
Max. in prima et secunda satis puri sunt, habent
lamen positionem Leodegarii ex Adone et loco
terti*, legunt « EodSm die, sancti
: Gerini marty-
ris, fratris beati Leodegarii. In Antiochia, natale
sanctorum Primi, Quirilli et Secundiani. De his
agit Romanum.
MuNERAT. de Leodegario, pro texlu Adoniano
nostro, legit: «Quem erutis oculis, lingua et labiis
praecisis, cum non cessaret pnedicare verbum Dei,
fecit Ebroinus major domus regiae decollari.
Sereni, habet Severi.
Molan. importune textui intrudit : «
Atrebatensi, » et litteris cursivis ViUa Sericinio, ex
Adone, Sed defectus ejus praecipuus est quod an-
nuntiationem ultimam expunxerit.
Lovanien. similis est Aivtukrp.-Max., LuBEC.,etc.,
nisi quod in prima truncatus sit.
Alberg. totuin textum habet, ut Antuerp., etc
Sed ei prajfigit Romae, natale sancti Eusebii
: »
papae et martyris. Hic a beato Petro exstitit xxxii.
Hujus tempore inventa est crux Domini Ilierosoly-
rnis IV [v] Non. Maii, et .ludas bnptizatus est, cui
nomen postea Quiriacus. » In Romano ponitur xxvi
Septembr. Vide ibi notam Castellani.
Ultr.uect., Leyden. et Danic his anleponunt
:
o32
juhente A bantur. Deinde cruciatus diu; reliqui habent ut in
textu. Antuerp.-Maj. ut nuper dixi, mendis scatet,
sulficiant paucula Adaracensi, pro Adartensi, Ebo-
;
rinus, Serini, eto. Scribit tamen cum reliquis omni-
]msafllictum, contra quam legat Praten. solus, affe-
ctum. Videatur Ado,
modo etiam seripsit Hagiologium Franco-Galliae a
Labbeo editum, qnod alibi diximussaepe ex Usuar-
do transumptum esse. Leodegarii Acta duplicia sunt,
aMabilione aliisque edita et postea a nobis accura-
tius cum niss. nostris conferenda et recensenda. In
veteri Missali Gothico seu Gallicano missa honora-
tur, ut vide in editione Thomasii, pag. 373. Eum
hoclie solum cecinit Wandalbertus ;
Mox sextura Nonarum Leodegarius ornat,
Sedilione potens quem dux populusque peremit.
Hactenus textus noster ex Adone profluxit. Qui
occupat Serenus, is ab Usuardo
primum, ex privata notitia consignatus est, in Ro-
mano moderno praetermissus, forte quod in Belino
repertus non aut reformatoribus non satis co-
sit,
gnitus, utpote quem Usuardus solo duntaxat no-
mine indigitavit. Maurolycus eum recte ascripserat
Castro Cantumeruloe, et sic in Actis nostris mss.
quae in nonnullis valde mirasunt_, notatum invenio,
apposito nomine Gallico Chante-merle, quae abbatia
est Canonicorum regularium ordinis S. Augustini.
Castellanus, solertissimus alias nominum, et san-
ctorum, et locorum inquisitor, eorumque (ignosce
: Yoci barbarae), latinisator, id hoc die in Martyrolo-
gio suo universali neglexit, quando testatur Sere-
num maxime honorari in Montier-la-Celle, non
procul ab urbe Trecensi. Supposuit, nimirum facile
occursurum monaslerium Cellense, seu coenobium a
Cella denominatum. Ut clarius loquar, intellige
prioratum Cellensem, ordinis sancti Benedicti,
G quarta leucae parte distantem a praedicta abbatia
Cantumerulensi. Atque haec ad sancti notitiam pro
inslituto nostro sufliciant.
AUCTARIA.
« In Assisio civitate, translatio sanctae Clarae virg
nis. » Quae verba in Danico extra ordinera, et,
quantum apparet, alia raanu apposita sunt.
Centulen. « Apud
: Nichomediam, sancti Eleu-
therii martyris, In territorio Atrebatensi, passio
sancti Leodegarii, Augustidunensis episcopi et mar-
tyris. Eodem die, sancti Sereni confessoris. Item
ipso die, sancti... » Deestnomen et minori ac recen-
tiori manu appositum Huini (forte voluit dicere Ge-
; rini) martijris, de quo superius.
Bruxellen. incipit « In territorio Atrebatensi
:
villa Syricinio, passio sancti Leodegarii Augustudi-
>.
nensis episcopi. Qui pro juslitia veritatis primo in
Luxonio monasterio retruilitur, et ab illo revocatus
et capitur, quem Ebronius Major regiae doraus, post
oculorum evulsionem et linguae ac labioruni absci-
sionera decollari mandavif. Cujus meritura multis
» Pro iniraculis post mortem declaratur. Eodem die,
D sancti Gerini martyris, fratris beati Leodegarii.
In territorio Quem Ebroinus lapidibusobrutum inlerfecit. Roraae,
natale sancti Eusebii papa; et confessoris. Cujus
tenipore, ut ipse in epistola sua scribit, inventa est
Crux sancta et ideo inventioneni sanct.T crucis v.
Non. Maii solempnitcr celebrari instituit. » Sequitur
de Eleutherio et sociis Nicomediensibus, pure. In
fine : « Antiochia, natale sanctorura Prinii,
In
Secundiani. » Demuni de Sereno, pure.
Qiiirilli, et
IIagenoyen. « Roraaj, natalesanctiEusebii papae
:
et martyris. Hic a beato Petro exstitit XXXII, qui
passus est sub Diocletiana persecutione. Ilnjus
tcmpore creditur inventa fuissesancta Crux Domini
Hierosolyrais, v Non. Maii, quam et celebrera diem
Christianis ipse instituit, et Judas, qui et Quiriacu?,
 :

6;i3 MAHTYROLOr.irM. - ME.NS. OCT. 534

baptizatus est. • In EleiHherio satis purus est. l)e A Rornaj, beati Eusebii pa|uE et confessoris. Theylaidi
Leodegariolonganihabot hisforiaiii,qu«ai)U(l Suriniu abbatis et inartyris. In Anglia, sancti Thonia3 Ilere-
sincerior legi potest Tuai • Ipso die, Gerini, fra-
: fordiensis episcopi et confessoris, vita et miraculis
tris sancti Leodegarii martyris, quem ideni Ebroi- clari. > Vide notulam marginalem Castcllani, in
nus ligatum ad stipitem lapidibus obrui praicepit. Marlyrologio universali. • Item, sancti Garini mar-
Item sancti Apollinaris episco^ii et martyris. » De- tyris, fratris beati Leodogarii episcopi, quem vilis
sideratur positio. apostala Hlbroinus, de exilio reiluctum, jussit lapidi-
Uavebo.ne.n., Codf.x C.\stri-K.\roli, Golli.\x. et busobrui. Beregisi confossoris. Item beatae memo-
Caudiacen., in finepaulo brevius scribunt «sancti : riai Gerici, ducis Sabaudiaj et confessoris. Ostensio
Sereni confessoris. > sancti Maximi, episcopi Regensis et confessoris.
MATnic.-CARTfs.-fLTRAJECT. « Loodcgarii epi-
: Apud Assisium, translatio sanct<B Clarae virginis. »
scopi et martyris. Eleutberii martyris, apud Nico- Mola.\. in fine, post inlerfecil, subdit « Corpus
:

mediam cum aliis inullis. > ejus in Bronio quiescit. Binchii, translatio Ursmari
In Vatican., num. 5949, deest Screni. Adjicitur et alioruni, de voteribus capsis in novas. Eodem
« Beneventi, natalis sancti Modesti levitae et marty- die, sancti Gerini martyris, fratris beali Leodegarii.
ris. Rom?e, natalis sancti Eusebii papa^ quisedit in In Antiochia, Primi. Quirilli et Secundarii. Eodem
episcopatu annis duubiis. > dio, translatio sanct.T Clara? virginis. Ipso die, san-
Florenti.n. • In Antiochia, sanctorum marty-
: cti Sereni confessoris. In Daino monasterio, natalis
rnm Primi, Cirilli,Secundarii,SanctiEusebii papa?.> sancti Berogisi abbatis. • Tum minoribus typis :

Editio LvBEco-CoL. « Roma\ :natale sancti Eu- B « Qui habitum sancti Benedicti assumpsit in mona-
sebii papae et confessoris, qui sedit in episcopatu sterio sancti Trudonis. » De Thoma Herefordensi,
annis septem. Hic a beato Petro extitit XXXII. ex Grevexo. Editiones aliae conveniunt cum priori
Hujus tempore inventa, etc. In EleuthoriootLeo- in textu. in Gerino et Antiochenis. Tum: «Andaino
degario satis pura est « Item sancti Gei ini inarty-
: monasterio, natalis beati Beregisi abbatis. Hic ex
ris, fratris beati Leodegarii pnedicti episcopi. In Condastro pago Austrasiorum oriundus, Hasbanii
Antiochia, natale sanctorum Primi, Quirilli, et intra monasterium sancti Trudonis, litleris est eru-
Secuiidiani martyrum. Apud Assisium, translatio ditus. Cumque sublimatus in comitatu Pipini junio-
sanctae Clarae \irginis, ordinis Minorum. In Anglia, ris, solitariam vitam desiderabat attentius, contigit
sancti Thoma? episcopi et confessoris. Castro Can- Plectrudem ejusdem principis conjugein, transitum
tumerulae, beati Sereni monachi et confessoris. habuisse per saltuin Arduennensem et ecce char-
:

Ostensio sancti Maximi episcopi Regen-^is et confes-
soris. » nebatur, locum ilhim a Deo electum, multasque
Belin. in Eleutherio, pro Diocletiano iponil Julia-
110, et praeter alia multa menda omittit annuntia-
tionem Sereni. Post interfecit autem, adjicit « Eo-
dem die, sancti Gerini martyris, fratris beati Leo-
degarii. In Antiochia, Priini, Quirilli et Secundarii.
Eodein die, translatiu sanctic Clarae virginis.
rius supra, et inGreven.
Greve.x.: « In Anliochia, Primi, Quirilli, Secun-
lulam inter saxa docidenloin respicit, in qua conti-
inde animas fidelium dirigendas in cffilum. Beregi-
sus ultro se offerens, locurn suscipit, stirpat, mo-
: nasterium construit, et multos suoexemplo, adbene
vivendum ibidem collegit.» De Sereno, ut supra.
« In Anglia, sancti Thomae, Herefordensis episcopi
» Cla- et confessoris. Assisii, translatio sanctae Clarae vir-
G ginis. Morinis, ostensio sancti Maximi episcopi Rhe-
giensis et confessoris. »

diani. In Tuscia, Coimeri episcopi et martyris.

V Non. Die 3.
Xatalis beati Dionisii episcopi el martyris, qui post clarissimam confessionem fidei, post gravissimator-

rnentorum genera, glorioso martyriocoronatus est, ut testatur Aristides Atheniensis, vir fide sapientiaque
mirabilis, in eo opere, quod de Chrisliana religione composuit. Apud antiquos Saxones, sanctoruin marty-
rura duorum Ewaldorum, qui cum essent presbiteri et pra;dicare ibi Christum coepissent, comprehens
sant a paganis et occisi quorum corpora noctu multa diu lux apparens, et ubi essent et cujus essent me-
;

rili declaravit. Romae ad Ursum pilleatum, sancti Candidi martyris.

NOTiE.
Ita Praten., Herinien., Antuerp .-Maj .
, Anluerp.et Accedunt, Antiierp.-Max., Ultrajecten., Leyden.,Lo-
Max.-Lubec, Muneral., Belin., Greven. et Molan. vanien. eXDanic.

VARIANTES LECTIONES.
Dyonisii, Aristhides, Ari^lodes, et similia praetor- D dorum. Sensus videtur exigere, ad quorum corpora,
mitto. Variatio est in Aristidiselogio, quod Greven. ut habent Antuerp. et Belin. ex Beda, Adone, etc,
et Molan. exprimunt, fide vir sapienluKiue Ant- : vel (luorum super corpora, ut Munerat. Sequimur
uerp., vir sapienlia fidefjue. Beliii. et Max.-Lubec. tamen probatiores codices Praten., Heriiiien., Ant-
omillunt /i(/e ; in textu puraest lectio. Munerat.pro uerp.-Maj., Greven. et Molan., ex quibus textus.
composuil scripsit compleril. Logcndnm ost more Muiierat. contraxit ultiinam periodi partem, el ubi
nostro Eicaldorum., ut babent Antuerp.-.Maj., Max.- at<iut; cnjus essenl, elc. Hi'liqui, ad Ursum pilleatum,
Lubec, (ireven. ot Molan. Eodem rocidit, scd iion qiiod prope oiiincs ita scribanl; Belin, ea verba
tam recte scribitur in Piaton. et Herimm^. Euualdo- fortasse melius expunxit.
rum. Antuerp, punit Eyualdorum ; Belin., Euyual-

OBSEHVATIONES.
Mirum ost Usuardum in bodierno laterculo Areo- Textiis fontem dcsignavimus, cumque adeo certum,
payil(e appellationem prajtormisisse, ubi ex ipso ut eriiditorum hodie neino Hilduini opinamenta
lextu exidenlissimum ost, nun do alio qiiam do ce- tiiori aiidoat, taiii aperte ab Adone et Usuardo ejus
leberrimu illu Atheniensi episcopo seriiionem esse ;
synchrunis rojocta, quidquid Wandalbertus etiam
utpote qui ex Adone, tiim hic, tuiii in apostolorum cu;cviis, Hilduinum socutus vidoatur, dum 9 Octo-
Feslivitatibus, et primum ex Romano parvo claris- bris illum Dionysium cclobrat,
sime desumptus est. Nihil de Areopagila pomint v.M\.i (Jociornii, Paulo institiient(>, boiuum,
Hieronymiana, nihil Beda, Florus aul Rabanus. gucinmeruit^geminocoinpiuni juncium^iue ministro.
 » :
»35
Versamur in re vel eruditorum vulgo notissima, in
quapassim Baronio contradicitur, qui et in Nota-
tionibus et in Annalibus ad annum 109^ a num. 38,
Hilduino adhaesisse videtur. Gratum futurum opinor
si Rosweydi animadversionem, inepistola ms. sajpe
alibi citata, ultimam, hic curioso lectori proponam,
ex qua pateat doctissimum virum id pridem obser-
vasse quod eodem saecuio tot alii suis sufTragiis
confirmarunt. Refert primum Usuardi ex Belino
verba omnia, hic in textu expressa, ad quae sub-
jungit " Miror haec
: omissa esse in Martyrologio
Romano Baronii, cum ante centum annosin Marty-
rologio Belini hsec exhibita fuerunt. Quid quod ante
mille annos ita credidit Ecclesia Romana ? Nam ve-
tus Martyrologium Romanum, quod Adonis Marty-
rologio ex editione Moretiana olim prajmisi (ubi et
ejusdem Rosweydi notatio videri potest pag. 219),
clare ita repraesentat Athenis, Dionysii Areopagitce,
: in Martyrologio, quem sequuntur et transcribunt
sub Adriano diversis tormenlis passi, iit Aristides le-
in operequod de Cliristiana religione compo-
stis est
Hoc opus apud Athenienses inter antiquorum
suit,
memorias clarissimum tevetur. Idem habet Beda
supposititius, Usuardus, Ado et Notkerus, ut merito
in considerationem veniredebeat num hicDionysius
Areopagita suo loco tot comitatus testibus relin-
quendus sit, maxime cum et Menologium Graecum,
itemque Mensea, Areopagitam Dionysium hoc die
repraesentent. Jam vero cum iidem hi auctores citati
Dionysium Parisiensem alio die, videlicet 9 Octobris,
reponant,quis dubitare potest quin Dionysium Areo-
pagitam a Parisiensi distinxerint? Quare in textu
Baronii 9 Octobris^ ubi de Dionysio Parisiensi agi-
ur, ut conformitas ineatur inter vetera Martyrolo-
''ia, Romanum tempore Gregorii Magni, Romanum
eelini ante centum annos, Usuardum, Adonem,
Botkerum, videtur delendum Areopagitce, itemque
N B. Clemente. cum haec a posterioribus inserta et
rtiitrusa sint. Consuli poterunt Romse omnia vetustis-
ToRNACEN. Primam refert usque ad coronatus est, G scopus
deest pars altera. Secundam plane omittit, purus est
in tertia. In fine subjungit : < In pago Dulcomensi,
sancli Juvini confessoris.
RoswEYD., in prim.a satis purus, in secunda Bedae
quam Usuardo similior est^ inserens haec verba
«Cum sancto Willebrordo veaientes in Germaniam,
Saxonibus praedicare cceperunt, comprehensique a
paganis etoccisi, » etc.
Centulen., in prima satis purus, in secunda re-
scindit totum elogiuin. Pro Ewaldorum scribit Guan-
dolorim. Deest etiain tertia.
Albergen. textui satis puro praemittit « In coe- :
nobio Werdinensi, translatio sancti Ludgeri, primi
Monasteriensis episcopi et confessoris. Quod coeno-
biura ipse primus, divinitus adjutus, fundavit. In
quo et, Domino reveiante, diem se exspectaturum
novissimum praecognovit. »
Centulen. « Natale sancti Dionysii episcopi et
:
martyris. Apud antiquos Saxones, sanctorum duo-
rum presbyterorum martyrum, qui ambo fuerunt
nominati Euualdus, qui pro prffidicatione verbi Dei
a paganis occisi sunt. » In ultima purus est.
Bruxelle?^, incipit « Apud
: antiquos Saxones,
aanctorumduorum Ewaldorum presbyterorum, quo-
rum unus Ewaldus albus et alter Ewaldus niger
dicti sunt. Qui cura beato Willebrordo episcopo de
Anglia venientes in Germaniam, transierunt ad Sa-
xones, et cum ibi Christum praedicare cwpissent, a
paganis occisi sunt. Super quorum corpora colum-
pna lucis noctu apparens, ubi essent, etcujus essent
meriti declaravit ;sicque Pippino jubente Coloniae
sepeliuntur. Ipso die, natale beali Dyonisii Ariopa-
gitae episcopi et martyris. Qui ab apostolo Paulo in-
struclus credidit Cliristo,et primus apiid [habebalHr,
ni fallor. Athenas, sed super ea voce erasa,alia
mami
scriptum est] Chorinthum ab eodem apostolo epi-
USUARDI MONACHI o36
A sima Martyrologia Romana: non exisfimem uUura
inveniri posse ante tempora Hilduini abbatis, quod
IX Octobris Dionysium Areopagitam repreesentet.Fors
Baronius, si vetus Martyrologium Romanum,Adoni
praemissum, cujus desiderio tantopere tenebatur,
vidisset, in aliam sententiam declinasset. » Hactenus
Rosweydus. Videnda etiam brevissima, sed vero-
sin)illima, Caslellani in Martyrologio universali ob-
servatio, ex quihus omnibus pateat astructam a
monachis Dionysianis, sed perperam, Dionysiorum
plurium confusionem dicam, an distinctionem, a
Romano parvo, Adone, Usuardo et Notkero abunde
pridem confutatam. Qui plura cupit, adeat Respon-
siones Papebrochii,art. xi, toto § 4.
De Ewaldis, Euualdis, seu Egualdis (hujusmodi
nominum etymologiam et litterarum w in g muta-
tionem satis alibi explicavimus) clare loquitur Beda
Rabanus, Ado, Usuardus et Notkerus, ita tamen ut
B postremi duo paulo contractius historiam expri-
mant. Apud Hieronymiana et Romanum parvum
noti nonsunt. Wandalbertus ita canit
Ewaldi, meritis, gente et cognomine et ara,
Doctrinaquc pares, quintuin sibi mortedicarunt.
Actorum series ex Beda elucidabitur. Videri in-
terim meretur brevis Castellani notatiuncula, quam
ex parte tangunt nonnulli codices inter Auctaria.
Huc usque iterum patet Usuardini textus scaturigo.
At unde Candidus iUe ad Ursumpileatum?^\isq\ia.m
reperio. Est quidem in Hieronymianis aliquibus
Candidoe vel Candidi memoria hoc die, sed unde
Usuardus positionem ad Ursum pileaium acceperit,
cum nulla hujus sancti Acta noverimus, incertura
est. Quae Adoni a Mosandro ex Hieronymianis su-
peradjecta sunt, Rosweydus verosimilius ab Adonia-
no texlu discernenda putavit.
AUCTARIA.
ordinatus, post gravissima tormentorum ge-
nera sub Adriano imperatore glorioso martyrio,» etc.
Tum « Romae ad Ursum pilleatum, natale sancti
:
Candidi martyris. Eodem die, elevatio sancti Lud-
gheri episcopi, virtutibus clari.Et depositio Domini
: Maduliti Verdunensis episcopi. » Apud Castellanum
est Madelvei die sequenti.
Hagenoyen., in prima satis purus, in secunda,
post Saxones, inserit, qui nunc vocantur Frysonos.
Deinde In Anthyochia, sanctorum natalis mar-
: «
tyrum Primi, Quirilli et Secundiani. » Videdieprae-
cedenti. Sequitur longahistoria. Nicetii Treverensis
de quo ad 1 Octobris satis dictura est. Demum « In :
Anglia, sancti Thomae episcopi et confessoris. » De
quo etiara die praecedenti.
Matric.-Cartus.-Ultbaject. : «Duorum Euual-
dorum martyrum. Gerardi, primo militis, postea
abbatis. Dionysii episcopi et martyris. »
AuGENs. « In pago Dulcomensi, sancti Vivini con-
:
D fessoris. » Tornacen. habet /«(uni, alibi Jocini.
Reg. Sueo., signatus num. 428: < Item ipso die,
sancti Francisci confessoris. » Vide die sequenti.
Florentin. : « Item sanctorum inartyrum Victo-
ris et Spargi. » Vide de his codices Hieronymianos
et nolulam Fiorentini.
LuxoviEN « Depositio
: sancli Madalnei Verdu-
nensis episcopi et confessoris. » Jam dixi ex Castel-
lano, me\ius,\ocATi Madelveum, colique die sequenti.
Ha3C proprio loco uberius discutientur.
Cauoiacen. : > Apud sanctum Andream de Ulmis
ad\oiiius sancti Ragnoberti militis et martyris. »
Ponitur a Castellano 13 Junii atque etiam inter Au-
ctaria nostra ipso die in Actis tamen remissus est
:
ad 15 Julii. Ratio postea dabitur.
DivioNEN. « Natale sancti Dionysii Areopagitae,
:
qui ab apostolo Paulo instructus credidit Christo. »
 : :

.•-1* MARTVROLOr.irM. — MENS. SEPT. o38

Rk.mens. SS. Timoth. et Apoll. « In suburbio :

A scopum et confessorem, qui colitur vii Novembris.
Remensi, natale sancti Jovini confossoris. » « In Africa, Vicloris, Urbani, Sapargii. Etalihi, Fe-
ABDrvr.HOFFE.N. « Eodem die,
: adventus corporis licis, Ammnnii et Casti. .Vntiochia^, Chougonii. » In
beati Felicis martyris. » Dc quo Felice agatur inter Hieronymianis vocatur Tlnt(ienux,\e\ Thcucjenes, vel
tol ejusdem nominis sanctos ignoro. Thcogenes, etc. « Gerardi abbatis Broniensis et con-
Editio Li-BEi:o-(^oL. « Apnd anticfuos Saxones,
: fessoris. Apiul Warindas, beati Gandulphi confesso-
natalo sanctorum martyrum duorum Ewaldorum ris. Scopilionis, archipresbytoii ot confessoris. Apud
fratrum. Qui cum essent presbyteri et pra^dicare ibi monasteriuiii Werdenense, transiatio sancti Lud-
Christnm ccepissent, comprehensi sunt a paganis et gheri, episcopi primi Monasteriensis et confessoris,
uccisi et in tluvium Roni projecti. Super quoruin prxfati monasterii fiindatoris, in quo et revelante
corpora multa diu hix noctu apparens, et ubi e-^^seiit Domiiio, so diom gencralis resurrectionis exspecta-
et cujus essent meriti declaravit. Quorum corpora turum pr;eco!j;novit. » Vide diem ejus natalein in
fluxus non absorbuit, sed refluo cursu per passus Actis 26 Martii.
fere quadraginla niillia, comitante eos luce divina, MoLAx. « Et in Bronio monasterio, natale ct
:

asque Coloniam provexit, ubi ipsa corpora Sanclo-
rum a Pippino duce Francorum, qui tunc Romanum
sceptrum regebat, cum universo clero in ecclesia
sancti Clementis juxta renum porita, condigna ve-
neratione condita sunt. Item apudantiquosSaxones,
sancti Willibrordi episcopi et martyris. • Soquitur
de Dionysio et Candido, pure. Tum « Apud Wa-
rindas, beati Gandul|ilii confessoris. Eoilem die,
sanctorum Felicis et Casti martyrum. Ipso die, de-
positio sancti Madalnei episcopi Virdunensis et con-
fessoris. » De translatione sancti Ludgeri,
liabetqus Alberge.v. supra.
Greven. « Apud antiquos Saxones,
: sancti Willi-
brordi episcopi et martyris. » Ita etiam posuit edi-
tio LuBECo-CoL. supra, sed alium egoAVillibrordum
iion novi, quam celebrem illum Trajectensem epi-
translatio sancti Gerardi abbatis, qui post militiam
temporalem, Christi tyrocinio mancipatus, hujus
monasterii fmidator exstit t devotus, jussione beato-
rum apostolorum Potri el Panli. Hic postoa, auctore
Christo fuil pater et abbas sex coenobiorum. Gorpus
B ejus in Bronio quiescit. In pago Dulcrimensi, sancti
: Juvini confossoris. » Editiones posteriores eadem
referunt quae habentur in prima, solum addunt
« Mosonii, festivitas beati Arnulphi martyris. » In
hoc vero a priori diflerunt, quod annuntiationem
eadem Dionysii ponant post Auclarium, cui litteris Italicis
inserunt cognomentum Areopariitce. Frequentium
hujusniodi variationum an sufficiens in harum edi-
tionum prsefatione ratio roddatur, aliorum judicio
relinquo. Hic saltem satis opportune emendatio ap-
posita est.

IV Xon. Die 4
Apud Corinthum, natalisbeatoruin Crispi et Caii, quorum meminit sanctus Paulus apostolus Gorinthiisscri-
bens. In.Egypto, sanctorumMarciet Marcianifratrum, etaliorumcum eisinnumerabilium,noninferiorisglo-
rine, utriusque sexus atque aetatis ;
quorum alii post verbera et diversi generis horribilescruciatus, flammis
traditi sunt, alii in mare prcxcipilali, nonnulli etiam capite caesi, plurimi inedia consumpti, alii patibulis
affixi, quidam etiam capite deorsum presso, et pedibus in sublime sublalis^ beatissimam passionis coronam
meruerunt. Civitate Parisins, sanctae Aureae virginis.

NOT.E.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Major, Greven. et Molan.

VARIATSTES LECTIONES.
Corintum posuit Herinien. Sed recte se corrigitin G scripsit Herinien. deorsum verso, sed melius
capite
Corlnthiis. Idem
scribit Martiani, sed alii cuin textu cum Adone, deorsum presso uhi, errore opi-
capite ,

ronsonant. Solus Pratensis legit cruciatus horribiles. nor typothetae, pro quidam, habet Molan. quidem,
Luxata erant in Antuerp.-Maj. hiec verba, nonnuHi ubi paulo ante inedta pro inedia : scrupulosus est in
eliam capite ccesi, pro quibus legebatur, non sine Parisiis pvo Pnrisius. De Caii, Gaii, Caji, Cagi, etc,
eliam capite ccesi nec sensuin purum reddidit qui,
: alibi dictum est saepius codices sibi non constant.
:

deletis nonsine, substituit alii etiam, etc. Non male

OBSERVATIONES.
De Crispo, prius archisynagogo, prajclara fit inen- ratur Actorum cap. xix ? Sed haec alterius loci et
tio in .Actibus apostolorum, capite xvin. Cains Apo- disquisitionis sunt.
stoli hospes exprimitur ultimo capito Epistolae ad Marcus Mnrcianns ab Ilieronymianis diserte
et
Romanos. Amborum conjunctionis causam existimo, Marco ot Marcelliano se-
positi, tot characteristicis a
quod ambo soli ab Apostolo baptizati dicantnr I ad cernuntiir, ut mirum sit confundi potuisse. Rabanu
Cor. i. Atque inde ferme eruenda sunt qu,x' in eo- scribit Mnrti et Mauriciani, quae amanuonsium osci
rum iaudorn indubitate referri possunt. Prima eo- tantiio ascribimus. Romanum parvum breviter:
rum in .Marlyrologiis memoria dobetur Roinano Apud jfJggptum, Marci et Marciani fratrnm, cunuivc
parvo, ubi simplicitor signaiitur: Apud Corinthuui, eis innuiuerni multitudinis. Adonis oncomium salis
Crispi el Cnii Quo 1 hic in textu superadditur, ab
. apertc ox Euscbii lib. viii, cap. 8, desumptum est,
.Adone adjunctum est a Nostro pleiie, a Notkero
, apiid quem gloriosi illi athletjc omnes anonymi
fere descnptum, iis neglectis quae prreter h;ec in sunt, uti et alii ab eodom Eusebio sequenti capitc
Festivitatibus apostolorum idem .\do commiscerc D cnumerati. C.'etorum ita p.assim admitlitur facta ab
visus est. Etenim tres Caios apo.stolorum discipulos Adone ad duos hoscc martyres applicalio, ut qui
distingiiendos, verosimile est hunc nempe Pauli
; eam in dubiuin revocot, hactenns iiivonerim nemi-
hospitom, ad Rom. c. xvi, altortim [Jerbium, el nem. Eam ipsam secuti sunt Usuardus et Notkerus,
ipsum Pauli discipulum, qui Act. xx clare distin- ille phrasim in textu elogantius contrahens, quam
guitur, et tertium illum ad quem Joannos Epistolain iste, qni etiain Marcellianum pro Marciano sub-
suam terliani destinat in quo Adonem abcrrasse
; stituit. Wandalbcrlus solos fratres his versibus
nonniilli voluiit, dum ultimum cum primo confudit, exornat
ut ex eo Beda supposilitius, hinc Molanus toxlui suo
inserunt. Ouid si el aliqnis dubitet utrum tribus ad- Marcus Marcianusquc suo implenl munerc quartum,
jici quartus non debeat, qui cum Aristarcho inemo- Gcrinine, martyrio, natura el funere fratres.
 :

539 USUARDI MONACHI m

yljtrmParisieiisisvirgopure Usuardina est, omni- A elucidari poterunt quae ad ipsam ipsiusqiie abbatiam
bus aliis Martyrologis antiquis ignota, saltem prac- ab Eiigioin Martialis Leinovicftnsis, popularissancti,
terita inter Adonis augmenta cuiii Marso Autissio-
; honorem Parisiisconditam, deinde exstinctam, alia-
dorensi ab ipso Mosandro recensita. Ejus meminit que eo spectantia reperientur. Vide tantisper indi-
sanctus Audoenus in Vita sancti Eligii, ex qua aliis- cem sanclorum praetermissorum saeculo ii Benedi-
que, si quae supersunt, monumentis, ea suo loco clino, pag. lviii.

AUCTARIA.
ToRNACEN. in prima et ultima purus, in secunda, martyris. » Vide de hoc castitatis martyre Castellani
media fere parte mutilatus est. In margine Eodem : Martyrologium universale.
die, Francisci confessoris. Matric.-Cartus.-Ultraject. « Francisci confes- :

RoswEYD. in textu satis purus, adjungit : Item, soris.Aureae virginis, abbatissae Parisiis.In iEgypto^
sancti Marsi prcsbyteri. Marci etMarciani fralrum, cum aliis innumeris varie
PuLSANEN., in prima et tertia satis purus, in se- passis. •

cunda solum habet usque ad utrinsque sexus atque Ughellian. : « Item sancti Francisci confessoris.»
a?fa(ts, desuntreliqua. Florentin. : « Sancti Francisci... Item sancti ,

Antuerp. et Max.-Lubec. idem habent augmen- Petronii episcopi el confessoris. >

tum de sancto Francisco, sed primus ita effert REMENs.SS.Timoth. et Apoll.: « Autissiodori,sancti
Eodem die, depositio beati Francisci. Ast Max.- Marci [voluit dicere Marsil presbyteri et confessoris.»
LuBEC. in eo diifert quod omiltat to depositio et ad- Editio Lcbego-Col. incipit « Apud Treverim,
:

jungat confessoris. natale sanctorum martyrum Tyrsi ducis sacratissi-

MuNERAT. incipit « Apnd Assisium, natalis beati
: mx legionis trecentorum Thebaeorum etsancti Boni-
Francisci confessoris, ordinis Minorum fundatoris facii. HosMaximianus imperator Herculeus propter ;

seu institutoris. » Sequitur textus. Sed in fine post frequentes tumultus Gallorum, Thebaeos milites ab
Aureoe virginis, adjicitur: « Cujus corpus requiescit Oriente in auxilium accersivit. Hi Thebaei ab anti-
in ecclesia sancti Eligii, prope palatii, Parisii. » stite Hierosolymitano fuerunt baptizati et a Marcel-
MoLANUs haec emendat, sic corrigens, prope pala- B lino beato papa, qualiter sub armis Romanae liberta-
tiiim, Parisiis. tis, Christianam innocentiam servare deberent, in-
Antuerp.-Max. puritati satis prope accedit, hoc structi sunt. Hos Rictiovarus praefectus urbis inter-
solum textui prasfigens : « Apud Assisium, natale rogavit, an vellent Romanorum deos adorare, et
beati Francisci confessoris, FF. Minorum ordinis eorum detractores arinis debellare. Cui cum dux
fundatoris et primi ministri. » legionis Tyrsus responderet, se suosque omnes so-
LovANiEN. idem habet, sed in martyrum ^Egy- cios et milites pro Chrisli amore potius mallemori,
ptiorum elogio mutilus est. quam hujusmodi sacrilegio pollui, tunc Rectiovarus
Ultraject., Leyden., Alberg. etDANic. ita primo diffusis per totum campum militibus^ praecepit
loco de S. Francisco « Apud Assisium, natale
: omnes interfici, corpora eorum feris avibusque
et
beati Francisci confessoris, FF. Minorum ordinis devoranda relinqui. Haec igilur multitudo militum
fundatoris et primi ministri. IJuic irrationales crea- martyrizata est ad littus Mosellse juxta capilolium,
turae miram exhibeant obedientiam, velutagnoscen- quod postea in honore Dei genitricis semper Virgi-
tes in homine primam innocentiam restitutam. Hic nis Mariffi est dedicatum. el ipse locus obmemoriam
tanto desiderio ferebatur in Deum, ut in orationis martyrum, Littus ad Martyres, nomen accepit. »
spiritu constitutum viderent qui
aderant, a terra Sequilur de Francisco ut Ultraject., etc, supra.
toto corpore sublevatum, unde
oratione pro- et in Tum textus totus satis purus. De Quintino, ut Da-
phetioespiritum et revelationein obtinuit secretorum. veron. In fine « Autisiodoro, depositio sancti Marci
:

Hic per biennium ante felicem ejus iransitum, post presbyteri et confessoris. » Vide dicta superius ad
praedicationis suEe cursum, martyrii desiderium, G codicem Remense.m.
animarum zelum, charitalis excessum, paupertatis Belin. « In civitate Assisii, natale beatiFrancisci
:

titulum, adaspectum seraphim crucifixi, sicut sera- confessoris, fundaloris ordinis minorum. Hic post
phicis agebatur desideriis, insignitus est corporali- multiplicationem mirabilem ordinis, quem fundavit
ter in pedibusj manibus et dextro latere, stigmatibus ubique terraruin dilTusius, in eodem viginti annis
Jesu Christi. » Caetera satis puri suut. coelibem vitain ducens, de hujus mundi miseriae
Centulen. «
: Natale sanctorum Crispi et Gaii, carnis ergastulo, adcoelestem patriamest deductus.»
quos beatus Apostolus ad Corinthios, se commeuio- Junge haec Ultr.uect., etc.
rat baptizasse. Apud yEgyptum, sauctoruin Marci Greven. de Trevirensibus pauca habet, sed de iis
et Marciani fratrum, cum quibus innumerabiles tain satis diximus. De Quintino, ut supra « Ipso die, :

viri quam feiuinaj, sed et pueri et senes pro fide secundum Cathalogum, sancti Aniani episcopi et
Christi passi sunt. Antisiodoro, sancti Marci presby- confessoris, de quo in gestis sancti Marci evange-
teri et confessoris. Parisiis, sanctae Aureae virginis listae refertur quia cum esset siitor et calceamen-
:

ot abbalissae. • tuin beato Marco reficeret, manum sibiperforaverit.

Bruxellen. « Apud: Assisium, depositio beati Sed a beato Marco curatus est et presbyter ordina-
Francisci confessoris et fuiidatoris ordinis FF. Mi- lus, tantae fidei extitit, ut monlem transtulisse fe-
norum. Qui per biennium, ante felicem ejus trans- ralur deinde episcopus ordinatus in pace quievit,
;

itum, in pedibus, manibus etlatere corporaliter iiisi- Iraiislatus postea Venetias, in monasterio sancti
gnitus est stigmatibus Jesu Christi. » Sequitur pri- Clementis conditus servatur. » Vide Tract. de Pa-
nia et secunda annunliatio satis pura. Tum « Pari- :
D triarchis Alexandrinis ante tomum V Junii. « Ma-
siis civitatp, depositio beatae Aurea3 virginis, quain dalvei episcopi Virdunensis et confessoris. Itein Pe-
beatus Eligius pra^fecit puellarum monasterio, quod tronii episcopi Bononiensis et confessoris, qui Vitas
ipse ibi construxit. » Palrum conscripsisse fertur. In valle Spoletana,
apud Assisii civilatem, etc, » paulo brevius quam
IIagenoyen. in prima et secunda satis purus,
Ultraject., etc, ubi dicitur quievisse anno 1224.
,

omittit tertiam, cujus loco substituil « Apud Assi- :

« Antisiodoro, sancti Marsi presbyteri et confesso-

siu.n, depositio beati F^rancisci confessoris, funda-
ris, nalione Ritinani. Dasii confessoris. »
toris Fratrum Minoruin, etc, » qua3 nitidius supra
MoL.\N. de Crispo et Caio posl scribens aliis lilteris
ex Ultrajegt., etc, exhibita sunt.
interjicit: « Cujus Gaii meminit idem Apostolus ad
Aquicinct, in fine recenti manu : « Eodem die, Romanos Salutat vos, inquit, Gajus Iwspes meus et
:

S. Francisci confcssoris. » Vide supra Ultraject. uniccrsw Ecclesice. Cujus beatus Joannes, Epistolam
Daveronen. : « In pago Turonico, sancti Quintini scriboiis, memiait Senior Gaio charissimo, queni
:
 o\i MARTYHOLOdlUM. — MENS. OCT. 542

ego diligo in veritate. • In fine de Aurea addit verba Impeni, lauduin serval monunienta fuisli ;

El ()ater et paslor taiilii! dignissiiiius urbis, etc.

Mi-.NERATi :de Fraiicisoo verba nKi.iM refert, soluin
addens post dediutus, • anno Doiiiinica' Incarnatio- Ilactenus priina et purior editio. Iii posterioribus
nis 1226; • et « Cujiis vitam inclytaiu, luiraculis
: saucti Francisci annuutiatio litteris Italicis ponitur
plenaiu describit Honaventura. Iteiii Treveris, Thirsi priiuo loco. I)e Caio atlduntur quie supra. lu flne de
et socioruin ejus, sub Hictiovaro praside. » Tuiu Aurea ot Tliyrso, etiain ut supra. Tuin « Bononia), :

lypis minoribus de Quintino, ut supra. Succedunt sancti Fetronii episcopi et confessoris. » Sequilur
deinde sepientia « Baptista Mantuanus in Fastis
: de Quintiuo, ut in prima. Dein « Virduni, sancti
:

Ecciesiasticis lib. .\ : » Magdalvei episcopi et confessoris exiniii. » Jain su-

pra non seinel dixinuis, legendum esse Madelvei.
llaeceadem libi, Pelroni, celeberrime gentis « Die quarta, sancli Patris Ilierothei cpiscopi Athe-
Flamminiae princeps. Iiix est sacrata tuaruin,
naruin. • Vide notulam Caslellani, qua; si vera est,
Felsina qua; quondain Tliusci eaput esse solcbat
et hic et in Roniano delendus erit.

III .YoH. Die'6.

Apud Siciliam, natalis sanctorum martyrum Placidi, Euticii et aliorum triginta. In Eumenia, beati Tra-
sei episcopi, apud Smirnam martyrio consummati. In Galliis civitate Valentia, sancti Apollinaris episcopi
cujus et vita virtutibus insignis fuit, et mors nihilominus signis et prodigiis decoratur. Autisiodoro, depo-
silio sanctorum Germanorum Firmati diaconi el Fiavianae virginis.

NOTiE.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Anluerp. et Max.-Lubec, Munerat., Greven. et
Molan.

VARIAx\TES LECTIONES.
SycUiam scribit solus Praten solus Antuerp.- B Tharsece, Transem, etc. Rursus Smirnam scripsi sim-
Maj., Ceciliam. In Antuerpien. est Placiti, ut Hiero- pliciter ex omnibus ferme codicibus, excepto Pra-
nymiana aliqua habent Max.-Lubec. mendisscrip-
; tensi ot item Molan. Lego, cujus et vita virtutibus,
loriis plena est Eulijchius varie elFortur, reliqui £«- etc, contra quam habeant Praten. et Herinien., qui
ticii, pluralitate suilragiorum, nempe Hosvveydi, omittunt particulam et, quam certum videtur Usuar-
Greven., Tornacen., etc. Praten. habet Eulichii; dum ex Adone posuisse, qui caetera omnia ex eo
Herinien., Eulhici; Aninerpienses, Eutici; Munerat., suinpsit. Nescio cur Greven. et Molan. ante germa-
Ethici solus Molan., recte. Idem recurrit in Thra-
; norum expunxerint sanctorum, uti Rosvveyd. ante
sew, cujus nomen eltorinavi ex Praten., Herinien., Trnseie delevit heati. De Niclulominus, dijaconi, etc,
Greven. et Molan. Apud alios est Tracia;, Tarsete, nihil dicenduin est.

OBSERY ATIONES.
Codices Hieronymiani Lucensis et Corbeiensis,
tum ms. tum ab Acherio vulgatus, diserte legunt
In Sicilia, Placidi, vel Placiti, Eulici elaliorum \xx.
Mutilus videtur Epternacensis, dum solum notat
Euticiet aliorum viii. Rabanus in nomine cum pos-
treino convenit, in sociorum anonymorum numero
aliis subscribit. Hic jam ^arie se tor^juet Florenti-
nius, ut spiras, amfractus, ambages, unolabyrinthum
contrahit. Porro Acta praefata afroci&HS mendis exo'
: nerare conati sunt Acherius et Mabilio, de quibuS
videsis paucis Responsiones Papebrochii ad art. xi?
: num. 238 et 239. Nos caetera loco proprio reserva-
mus.
De Thrasea sic primus hodie ex solito ductore
Rufino lib. v, cap. 24, meininit auctor Roinani par-
vi Eumenije, Thrasere episcopi, ad Smyrnam coro-
:

errorum complanet, qui ex Actis pssudo-Gordianis
emanarunt, quod (juam esset dilTicile^satis pf^rspexit
Baronius ad annuiii :i-2d, nuin. 10 et alibi fatenti-
bus modo Benedictinis ipsis, fontein ex quo .Mauro-
lycus aliique hausere, turbidurn prorsiis et lutosum
esse adeo ut Theodoricus Ruinartius in Appendice
; asserensThraseam inartyrio consummatum Smyrna;,
ad Apologiain missionis sancti Mauri, non ita pri-
dem edita, aliam plane viam iniverit ad salvandum
Placidi, Benedicti discipuli, cuItu;n.Non aliusoccur-
rit modus expeditior quain si Placidus alter ab al-
tero distinguatur. Hoc certe indubilatuin videtur
nulluin antiqiioruin Martyrologorurn.dum Placidum,
Eutychium et socios ano:iyinos memorant, vel per
unibram cogitasse monachos ipsos, necdum Bene-
dictinos fuisse, quod profecto, qui monachi et ipsi
erant, insinuarc non neglexissont, ut passiin faciunt,
frustra hic et subtimido roclainantc Ruinartio. Fa-
ctain intorpolationem in Roinano modorno (verosi-
mililerex .Maurolyci Aclorum compendio)obsorvavit
Castellanus, quae'ibi non seinol siibinde mutata ost,
ut patobit \oleditioncs Plantinianas confe-
solas
reiiti. Bolinus solum Plncidum priinus ipse Benedicli
discipulum fecerat, textuin caetora intactum relin-
qucns. Sed ot hoc novitatis roviiicitur, cum in tanto
codicum nostroruin numero, qiiorum pirs maxiina
a Benedictinis monachis exarata est, nec unus uni-
cus reperiatur, in quo Usuardi verbis vel syllaba
nati, qui iinus fuit ex antiquis. Haec ab Adone ex Eu-
sebio nonnihil ampliata sunt, ex hoc iteruin accepere
; Usuardus et Notkerus. Textus nostri verba, an ad
Rufini sensum satis exacta sint, non plane constat,
nam apud Eusebiuin aliter loquitur Polycratcs, non
sed requiescere vel requicvisse, xsxotfxyjTat, ubi Rufi-
nus siinpliciter vertit consummalus. Sed de his plura
alibi.
Pr.Eceditin Viennensi ApoUinaris cum elogio quod
verbaliin in toxtum nostrum translatuin est; a Not-
kero, ut prDximc supcrius, modico decurtatum.Non-
nulla de hoc sancto edidil Surius, scd certiora ex
aliis monuinentis suo teinpore producemus. A[)olli-
narem ex Hieronymianis ab Adone desumptum exi-
slimo,ex qiiibus otinm in Habaniim purius transivit,
ciim anuuntialiouo ullima de ijnrmanis Autissiodo-
rensibus. Utnim vero Florentinius pro suo arbitrio
D
recto hos cnelites e.i addilisa (jallico antiquario ayno-
scat, inihi satis coinperluiii non ost, quomadmodum
noc cur ultiinam hanc anuunliationein,
satis iiitolljgo
a Mosandro positam, Hosweydus Adoni abjudicave-
rif, ut poto qiii hancaiqueac proxime superiorein ex
Hioronyinianis unadesu-nore potiiit. CoujicilCastol-
lanus Flavianam hanc, mutatain in Flaniam (sicuti
alias vocatur), acce.ssisse martyribus Siculis, inter
qiios otiam frater ejus Firmatus iiti Viclorinus ct
;

adjecta sit. Interim de /'/aciVioaut sociisnihil legitur Faustus, qui in Ilieronyiniaiiis apographis expresso
in Beda, Roinano parvo, Floro, aiit Wandalborto. ciiin particula alihi ponuiitur. Nescio ciir in ultiina
Adonis verba describit Xoster, Notkerus pauhilum Martyrologii Roinani editione Plantinianaanni 1701
 : :

S43 USUARDI MONACHl 544

Firmatus Autissiodorensis appelletur Firmanus. Haec A xxiii Julii potius remitterentur quamvis et ibi Apol-
imprsesentiarum sufficiant. At quid sibi vult Wan- linarem memorayerit.
dalbertus, hos de Apollinare versus pangens, qui ad Ternas tum Nonas Apollinaris honorat.
Praesul, tenipla frcquens cujus Ravenna coronat

AUCTARIA.
ToRNACEN. ad puros accederet, nisideessent verba Sother, Hermisda, Papirius, Constans et Jovanius,
illa apud Smyniam martyrio consummati.
: quorum corpora requicscunt ibidem in crypta,juxta
PuLSANEN. In duabus primis annuntiationibus pu- corpus sancti Paulini episcopi et martyris. In terri-
rus est, contra vero in duabus postremis plane de- torio Paderbornensi, monasterio Bodecensi, deposi-
ficit. tio sancti Maynulphi diaconi et confessoris. » Se-
Antuerp.-Max. et Lovanien. in prima, tertia et quitur textus, ut est in Ultraject., etc. In fine :

quarta puri, sic secundam efferunt : « Apud Smir- « Endem die, beati Faustini confessoris. »

nam, sancti Tracese Eumeniensis episcopi et marly- Belin. « Apud Siciliatn. natale sanctorum mar-
:

ris, cujus meminilquinlus liber Ecclesiasticje histo-
rise. > Vide in seqq. textum Adonis.
Ultraject., Levden., Albergen. et Danic. idem
habent augmentum, sed ei insuper adjungunt « Hic
unus ex antiquis, quasi ex traditione priorum, se
tyrum Placidi monachi, beatissimi Benedicti abbatis
discipuli, Euticii et aliorum xxx. » In Apollinare et
Autissiodorensibus satis purus esf. In finem rejicit
: « In Iconio, beati Traseae episcopi, apud Smyrnam
martyrio coronati. »

asseruit accepisse, Salvatorem Apostolis praecepisse,
ante annum duodecimum ab Hierosolymis ne disce-
derent. » Quae sunt verba Adonis, accepta ex Euse-
bio lib. V, cap. i8.
Centulen. :« In Galliis civitate Valentia, sancti
Apollinaris episcopi et confessoris. Apud Siciliam,
sanctorum martyrum Placidi, Euthicii et aliorum
XXX. Anlisiodoro, sanctorum Firmati diaconi, et
Flaviae virginis Deo sacratae. » Observa, hic FlavicB
legi, non Flaviana:.
BtwxELLEN., in prima purus, secundam
« Apud Eumeniam vel Smirnam, beati Traseae epi-
scopi et martyris, cujus meminit... » ut supra Ul-
Greven. Anthoninus parte ii, tit. 15,
: « IVota,
cap. 14; dicit hunc Placidum discipulum fuisse
sancti Benedicti, quem Maurus ex aquis retraxerat,
et in Siciliam missum ad curanda bona, quae pater
ip.sius, monasterio contulerat. Treveris, passio san-
B ctorum martyrum Palmachii consulis ac patricii ci
vitatis ipsius, cum undecim principibus, Maxentio,
Constantio,Crescentio, Justino, Leandro, Alexandro,
Sothero, Hormisda, Papirio, Constante et Joviniano.
Quos omnes Rictiovarus urbis praefectus, ob confes-
sic format sionem nominis Christi, gladio occidi mandavit. »
De translatione Severini, habet ferme ut supra.
Tum « In diocesi Paderbornensi, monasterio Budi-
:

traject., etc. In tertiaconstructionem modicetrans- censi, sancti Meynulfi diaconi et confessoris. Qui
posuit. In ultima purus est. tempore Karoli Magni in fundatione Paderbornensis
Hagenoyen., in prima purus, in secunda fere simi- ecclesiae, vita el rniraculis inclytus, beato f;ne quie-
lis est etiam Ultraject., etc, nisi quod Thraseam vit. Faustini confessoris. Osythae virginis et marty-
faciat confessorem, simul et martyrem. In tertia et ris. »Vide Surium et Castellanum die viii Octobr.
quarta satis purus est. In fine refert quae ad diem « Gallae nobilissimae viduae sanctimonialis, de qua
praecedentem pertinent « Parisiis civitate, deposi-
: Greg. lib. iv Dial. refert, quod cum viro viduatae
tio sanctae Aureae virginis. » Vide ibi. medici dicerent, nisi ad amplexus viriies rediret,
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Placidi et Euticii
: barbas esset habitura, quod ita quoque factum est :

cum aliis xxx. Firmati diaconi et sororis ejus. »
In Vatican. signato num. 5949 deest annuntiatio
ultima de Autissiodorensibus.
Florentin. «
: Ravennae, sancti Marcelli [alias
Marceliini] ejusdem civitalis episcopi et confessoris.
In Iconio, beati Traseae episcopi. » De Marceliino
illa nihil exterioris deformitatis timens, ad omnipo-
tentis Dei servitium se tradidit, simplicitati cordis,
G orationi et eleemosynarum largitionibusdedita,beato
Petro apostolo, ut est vultus benignissimi,sibiappa-
rente, de seculo migravit. »
MoLAN. aliis litteris post Placidi, textui inserit :

Ravennate, vide Surium. Monachi beatissimi Benedicti abbalis. In fine « Ilem :

Abdinghoffen. « :Eodem die, sancti Meinulfi Treveris, sanctorum martyrum Palmatii et sociorum
confessoris, » alii legunt Magenulji. Vide Suriuin. ejus, sub Rictiovaro praeside. Coloniaj, translatio
Edilio Lubeco-Col. « Colonia Agrippina, trans-
: sancti Severini episcopi. » Tum typis minoribus de
latio sanctissimi patris Severini, ejusdem civitatis Meinulfo, ut Greven. Deinde « Gallae, nobilissiin.T
:

archiepiscopi et confessoris. Quae angelica ammoni-
tione per religiosos cives Colonienses de Aquitania
civitate Burdigala, in Coloniam facta est, ad eccle-
siam sanctorum martyrumCornelii et Cypriani quarn
beatissimus Dei confessor Severinus a fundamentis
erexerat, etin eorum honore in vito sua dedicaverat,
ac conventum fralrum ibidem in Christi charitate
instituerat. Cujus etiam translationemDeus,qui sem-
per est gloriosus in sanclis suis, novis miraculis de-
coravit, ut ejus corporis relationis gesta testantur.
viduaB sanctimonialis, de qua Gregorius lib. iv Dia-
logorum. Eodem die, natalissancti AttiIani,episcopi
Zamorensis quem vita functum Urbanus II papa, in
sanctorum numeruin retulit. » Vide Surium.In edi-
tionibus aliis de Piacido praeterea additur farnosa
historia Manuchae piratte, missi ab Abdala Hispaniae
rege, quem apud hisloricos Hispanos frustra quaesi-
veris. De Thrasea, cajus meminit, etc. In fine, post
iHrginis, additur Deo sacratce. De Palmatio, ut in
priori Tum « Budicae monasterio, dicecesis Pader-
:

Treveris, passio sanctorum martyrum Palmaciicon- D bornensis, sancli Meinulphi, diaconi et confessoris.
sulis et patricii civitatis, cumundecim principibus, Zamorae, natalis sancti Attilani episcopi, quem Ur-
quos Rictiovarus praefectus urbis. ob confessionem banus sanctorum numerum retulit. Diequinta,
II in
nominis Jesu Christi jussit gladio plecti. Quorum sancta3 Vide Metaphrasten
martyris Gharitines.
»

principum nomina haec sunt Maxentius, Constan-

: apud Surium hoc die.
tius, Crescentius, Justinus, Leander, Alexander,

Pridie Non. Die 6-

Apud Capuam, natalis sanctorum martyrum Marcelli, Casli, Emilii, et Saturnini. Eodem die, beati Saga.
ris martyris et episcopiLaodicensis,qui unus fuitde antiquis Pauli apostoli discipulis.Civitate Agenno natalis
sanctae Fidis virginis et martyris, cujus exemplo beatus Caprasius ad agonem martyrii animalus est.
 :

m MARTYHOLOGUM. — MEXS. OCT. 346

NOT.E.
Sumitur ex Praten., Herinien., Tornacen., Munerat., Greven. et Molan. Item ex Antuerp.-Max., Ul-
trajed., Leyden, Locanien., Albenjen. et Danic.

VARIANTES LECTIONES.
Omnes simpliciter scribunt Emilii, excepto solo A mortuus nempe Laodicece. De eo sic habet
est,
Molano, qui JEmHii. Tornaccii. pro Wati Sagaris Munoral. Qui fnit unus de di^cipulis beali Pauli
:

legit 5a"''f/. In apo^'rapho Pratensi habelur L««</(- apostuli. Sunt inter ••,odices mediae nol», in quibus
censis, forte ex amanuensis errore cerle nec Lau- ; legitur Aginno, itein A(/(/n»to nostralectio anliquior ;

dicensis\A\ki\, nec Luiditneiisis, nt habot Muneral.,
cum certum videatur, ibi episcopum fuisse ubi
Tota hodiernatabula integre et ad verbum Ado-
niana est, a Xotkero etiamdescripla,cum hoc lamen
discrimine, quod Xoster Fidcm virgluem,ab Adone
et Notkero secundo loco positain, in tertium reje-
cerit. DeCapuanis martyribussWeni Beda.Romanum
parvum, Florus et Wandalberlus. Rabanus solum
legit Li Apulia, Casti el Emili. Annuntiatio nostra
: video.
ab AdoneexHieronymianisprimitus videturaccepta,
ubi totidem fere verbis legitur: In Capua, natalis
sanctorum Marcelli, Casti, Einili, Saturnini; aKine
in nonnullisapographis hoc ipso die inferius repe-
tuntur /« Apulia, Casti, EmHi Saturnini
: etc.
Alia aliter efferunt. Discordias componere conatur
Florentinius,quibus hicdiutiusimmorari nonvacat
Satis plausibilis est conjectura Baronii, sumpla ex
simililudinenoininum Casti et .Emilii Africanorum,
de quibus egimus xxii Maii, quidquid coiitra insur-
gat Ferrarius. At h:ec suo loco uberiusexpendentur.
Secunda annuntiatio, ex Rulino,
sic ponitur in Romano parvo Sagaris episcopi
Laodicensis, de antiquis Pauli apostoli discipulis.
Nihil magnopere addidit Viennensis prasul, praeter
titulum martyris, quein ei suggessit Polycrates in
citata die praecedenti, epistola
esl, an purior ct verior, non disputo.
OBSERVATIONES.
de conlroversia observationis Paschatis apud Euse-
bium lib. v, cap. 24, nbi ille Satjariin pro Asiaticae
consuetudinis antiquitate adducit, mortuumque as-
serit Laodiceie, eum Thraseae, de quo pridie egimus,
subjungens; neutrum autem, ut ut antiquum,
apostoli Pauli discipulum, saltem eo Joci praedicari
Fidis,non Fidei virginis disertissime meminerunt
Hieronymiana, Ado, Usuardus et Aotkerus, sub
eadem infle.vione ; solus Rabanus legii Fidei, at
Fidem in Acfennum in Genuam mutasse
Felicem,
, videtur Epternacensis codicis scriptor Laurentius.
B Csterum Acta ejus a pluribus vulgata sunt, novis-
sime a Labbeo tomo 11 Bibliothecfe ms., a pag. 528,
a Tillemontio satis accurate expensa tomo IV, a
pag. 343, et rursus in notis a pag. 732, ubi ea quae ad
Caprasium et Vincentium Aginnenses itidem marly-
res spectant, una conjungi monuimus in Observa-
ni fallor, accepta, tionibus nostris ad ix. Junii. Hic locus non est
: Tillemontii criticam aut examinare aut refellere,
cum haec omnia a nobis suo tempore diligentius il-
luslranda sint. Sic fidein nostram Metro unico ce-
cinit Wandalbertus.
ad papam Victorem, Virgo Fides pridie hinc felici morte triumphat.

AUCTARIA.
A>'Tin^RP.-M.ij.textui satispuroin finesuperaddit (j hic Rogatus sit, sive martyr, sive confessor, sive
« Autisiodoro, sancti Romani episcopi et martyris. episcopus, necdum scio.
Eodem die apud Lincidniam, translatio sancti Hugo- Daveronen. : « Antisiodoro, depositio sancti Ro-
nis episcopi el confessoris. • mani opiscopi. >

RoswEVD., in textu purus, subdit « Antisiodoro, : Matric.-Cartus.-Ultraject. « Fidis virginis et :

Romani episcopi et martyris. » martyris. Caprasii martyris, qui exemplo Fidis vir-
PuLSANE.v. in duabus primis purus est, deficit in ginis martyrium pertulit. » Vide xx Octobris. « Mar-
tertia, quc)d huic codici familiare esse, alibi non se- celli, Casti, ^milii et Saturnini marlyrum. » In
mel notavimus. margine notatum habetur « Est dies S. P. N. :

Antuerp., M.\x.-Lubec. et Ughelliax. hoc habent Brunonis, et tamen omissus, unde antiquitatem
principium « Romae,
: sanctae Balbinje virginis. » et sinceritatem hujus Kalendarii animadvertere li-
Caetera puri sunt. Crediderim ex aliquo codice Hie- cet. . Verba sunt amanuensis qui codicera tran-
ronymiano,ubi hocdiesignatur,Balbinam huc fuisse scripsit.
intrusam. Videatur notatio Florentinii. De ipsa egi- Cluniacen. et Codex D. Du Cheval. signatus C :

mus XXXI Martii. Codex Ughellian. videtur legere Item Rogati. Vide supra.
Sabinie, ut alii infra. V.VTicAN.sub num. 3949 addit: « Apud Surrentum,
Herimen., in texlu purissimus, in margine minori sancti Renati confessoris. > Adde episcopi.
etrecent:ori calamo adjeclumexhibet: « In Calabria, Altemps. « Item Rogaci martyris. » An Rogati?
:

depositio beati Brunonis confessoris, primi instilu- Flohe.ntin. « In Jud.ua, civitateEbron metropoli,
:

toris ordinis Cartusiensis. > D depo<itio sanctorum patriarcharum Abrahie, Isaac

Centulen « Apud Capuam, sanctorum Marcel-
:
et Jacob. Quorum corpora in oadem ecclesia, in
lini, Emilii el Saturiiini. Civitate Agenno,
Casti, spelancaduplici,diviiiarevelationeinventasuntaLa-
passio sanctae et gloriosae Fidis virginis, cujus tinis (^anonicis ejusdemecclesia), anno Domini .mgxx.
exemplo beatus Caprasius, ad agonem martyrii ani- Roin;e, .sanctae Sabinaj virginis. » Medic.eus codex
matus est. Antisiodoro, sancti Romani cpiscopi et forte inelius legit, Balbime.
confessoris. » Rf.mens. SS. Tim. et Apoll. « Auti3siodori,sancti :

Roniani episcopi el confessoris. »

Bruxellen. incipit : « Octava beati Mychaelis ar-
Editio LuBi-xoCoL. « Octava sancti Michaelis
:
et
changeli, patroni hujus ecclesiae. » Sequitur textus
« Romae, sanclae Balbinae. •
omnium angelorum.Treveris,passio innuinerabilium
purus. In fine :

martyrum a prafecto urbis Ricliovaro occisorum,

Hagenoven. multa coacervat dc patriarcha Abra- [quij in plebein utriusque sexus et aetatis, cajdem
ham, (juae hic non vacat describere. Vide infra ix pro nominc Christi exercuit. Pauci vero Christiani
Octobris. Sequuntur martyres Capuani, pure. Inde :
qiii hujus procellas fuga declinaverunt, postquam
«Romae, sanctae Balbinae virginis. Eodem die, sancli aliquantulum porsecutio cessavii, horum martyrum
Sygaris episcopi Laodicensis et martyris. » De fide corpora parlim sepullurae tradiderunl et queindam
nihil.
ingentis capacitatis puteum, vetustate neglectum,
Aquicinct. in fine : • Item sancti Rogati. » Quis et aquis exhaustum, eorumdera martyrum ossibus
S47 HSUAHDI MONACHf )48

iriipleverunt : in qno puteo super ossa niartyrutn mulachruin, relicto seculo cum aliis sex ejusdem
sanctus Athanasius Alexandrinus episcopus, sex proposili viris (terrifico illo casu apud Parisios de-
annis incognitus latitavit, in quo loco inonasteriurn functi cujusdam, se accusatum judicatum, deinde
sancti Maxiniini deJicalum est, in cujus crypta in etiam damnatiim clamaiUis, salubriler exterritis,
eodern puteo corpora ipsoruni inartyruin, etc, re- jamque divino ariiore ardentibus) heremuin Carthu-
quiescunt. » In Capuanis pura est. Fidem passain siffi,ubi per id teinpus sanctus Hugo Gratianopoli-
ait, sub Daciano pncside Hispaniarnm. Tuni « Itein : tanus episcopus Deurn viderat dignationi suae habi-
apud Agennum, civitatem Gallise, passio sancti Ca- taculuin construentem, stellasque septem ducatum
prasii martyris, qui exemplo beatae Fidis virginis sibi itineris praestantes (erant quippe et hi numero
pnedictae, ad Agonem martyrii animatus est. » Jain septem) ingressus, monasticae conversationis propo-
diximus coli xx Octobris. In Sagari satis pura est. situm satis arduuin, religionem videlicet Carthu-
Sequitur : « Eodem die, sancli Rogati martyris. siensium instituit anno Domini mlxxxiv. Verum ab
Antisiodoro, sancti Romani episcopi et confessoris. Urbano papa II, cujus olim pra3ceptor fuerat, evoca-
In Anglia villa Lincolme, translatio sancti Hugonis, tus, Romam adire et suinmo Pontifici in ecclesia-
episcopi et confessoris, Ordmis Cartusiensis. Itein Sed Curiae non ferens
sticis negociis assistere cogilur.
ipso die, memoria sanctorum patriarcharuin Abra- strepitus, spreto archiepiscopatu Reginensi, ad quem
ham, Isaac et Jacob. In monasterio Schonaugia, electus fuerat, relictae solitudinis et quietis amore
translatio sanctorum Cesarii et Verenae virginis et flagrans, in Calabriae heremum ubi mullis
secessit ;

aliorum sociorura eorum martyrum, de societate fratribus adunatis, in inaxima sanctitate et austeri-
undecim millium virginum. » lale degens, primi quoque monasterii, id est Carthu-
Romae, sanctae
B si;e heremi, sollicitudinein gerens, vita et miraculis
Belin. in prima editione incipit : «

Balbinae virginis.» In secunda ad finemadjicit «Item
sancli Rogati episcopi. » Castera textus purus, sed
in scriptione mendosus est.
Greven. :« Octava sancti Michaelis et omniuin
beatorum spiriluum. » De patriarchis, ut editio
: clarus, quievit ia pace anno Christi mci, in die Do-
ininica.» De Schonaugiensibus, et translatione san-
cti Hugonis Lincolniensis, ut supra in editione
LuBECO-CoL. In fine, BabilUe vvrginis.
Molan. • Roinae, sanctae Balbinae virginis. Depo-
:

LuBEC.-CoL. « Raphaelis archangeli

: apud aliquos sitio Romani Antisiodorensis episcopi. Item, sancti
hic sei-vatur memoria. In Swecia, Eskilii episcopi Rogati episcopi. In Calabria, depositio sancti Bru-
et martyris. » De Treverensibus paulo succinctius nonis confessoris, primi institutoris Ordinis Cartu-
quam supra. « Item sanctorum Primi et Feliciani, siensis. » Tuin minoribus typis « Quem Leo X :

qui cum beata Fide passi referuntur. » Vide ix Junii.
«Secundum Cathalogum hic, passio sancti Gangulphi
martyris, qui supra habetur iii Id. Maii. Autisiodoro,
depositio sancti Romani episcopi et confessoris.
Dulcidii, episcopi Agennensis. In Calabria, depositio
sanctorum Catalogo ascripsit. » De Eskillo et mar-
tyribus Trevirensibus Grevenum descripsit. In edi-
tionibus aliis, Brunonem primo loco aliis litteris
coUocat. In fine de Romano et Balbina, ut supra.
Tum « In Galliis, sanctae Einmae virginis, filiae
:

sancti Brunonis confessoris. Qui ex Colonia Agrip-
pinensi claris ortns natalibus, litteris tam secula-
ribus, quam divinis apprime eruditus, doctorque
famosus, ecclesia Remensis canonicus, honestatis et
gravitatis, ac totius maturitatis quasi quoddam si-
Clodovei regis, eximiaj sanctitatis. » An non melius
vocetur £mmia, vide Martyrologium Castellani. De
martyribus Trevirensibus dictum est satis, hic eorum
elogiuin contrahitur.

Nonis. Die 7.

a
Romae via Appia, depositio beati Marci papse. Apud provlnciam, quae nuncupatur Augusta Eufratesia,
sanctorum martyrum Sergii et Bachi, sub Maximiano imperatore quorura Bachus tam diu nervis crudis
;

est caesus, quoadusque totus corpore discissus, in confessione Christi einitleret spiritum Sergius vero :

clavatis coturnis pedibus indutus, cum in fide fixus maneret, data sententia, jussus est decollari. Item apud
eamdein provinciam, sanctae Juliae virginis, quae sub Marciano praeside martyrium consummavit. Eodem
die, sanctorum martyrum Marcelli et Apulei, qui per Apostolum Pelrum, relicto Simone, apostolicae
doctrinae se tradiderunt, ac postmodum sub Aureliano consulari, martyrii coronamreportarunt, sepulti non
longe ab urbe Roma.

Ex Praten., Uerinien., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Anluerp. et Max.-Lubec, Munerat. et Molan,

» Purus hic articulus totus. Totus Usuardinus ;

relinquit. Affectatum illud SoIIerii silentium nostra
nec syliabam repudiat Sollerius, nec apicein addit. raaxime interest saepius indicare quod hinc raaxirae
:

Tantuin sanctos Marcellura et Apuleum ad ultimum
p
locuin rejicit, qui secundo fuerant ab Usuardo col-
locati. Totus tainen a beati Marci Pap(e ad finem
obliteratus. Det veniara lector, si sa^pius eadein in-
tota labefactatur censura. Si enira Usuarduni
ejus
;eque referunt lituraj, ac loca integra, perspicuum
est lituras non posse pro regula esse rejiciendi codi-
cis. Nulla eiiiin est regula quae veri falsique commu-

culcamus, culpamque in Solleriura conferat, qui nis est. Propriuin, ut sciscunt logici, in cominuni
tametsi tam saepe lituris abusus fuerit, ut Pratensem signo notari non potest. Bouillart.
oodicera traduceret, tot lituras tainen inobservalas

VARIANTES LECTIONES.
Praten. cum solitis duobus comitibus Antuerp.- MarceUi posuit Marci, quod in posterioribus editio-
Maj. et Rosweyd. dilfert a reliquis omnibus quod ;
nibus correctuin est. Praten., Anluerp.-Maj., Ros-
annuntiationem Marcelli et Apulei ponat secundo weyd. et Munerat. scribunt Symone. Rosweyd.,
loco. Molanus pro beati Marci habet sancti. Rosweyd. praeterea, cuin Antuerp. et Max.-Lubec.,addit Mago.
ei tribuit titulum martyris. Solus Praten. ante Eu- Antuerp.-M;ij. praeter plurima scriptoria sphalmata,
phratesia, omittit Augusla. C;cteruin scribo Eufra- ut Bachii, Bacus, discisus, confescione, etc, pecu-
lesia, Buchi, coturnis, Apulei, etc, ex communi codi- liare habet, cur ferrae a puris excludi debuit legit ;

cumenuntiandi ratione. In Antuerp. et Max.-Lubec. eniin cuin Adone, Ahreliano consulari viro senlentiam
ante Sergii deest martyrum. Molan. voces transpo- ferente.
uit, tamdiu est nervis crudis c(esus. Rursus ioco

549
Hodierni latercnli eadeni est qn.T
tianslatio videlicet totius textus ex Adone, queiii
Lsuardus et Notkerus hic de more secuti sunt, ille
ex Homano parvo sanctos oiniies accepit. Saiictus
Marrns papa apud Bedam legitur, Lino itidem pap;e
conjuiictus, unde verosimiliter profluxit Waiidal-
ltr'rii versiculus, quo simul uterque non satis metrice
pra?dicatur ;
Ponlifices nonas Linusque
Inler Hieronymiana distinctius loquiturvetustissi-
inum Epternacense, his \erbis Roma; deposilio
Marci episcopi. In aliis apographis varia conjunctio
et confusio est, multaque implexa occurrunt,(]uibus
explicandis non parum ilesudat Florentinius. Hoiiia-
num parvum, Bedae non absiinile ponit Hoina',
Marci papcr. Breve elogium texuit Ado, in quo
Notkerus aliquid mutare voluit. Noster solani posi-
tionein determinavit. Quid de Marco tradanl 1'onti-
ficalia, videri potest in veteribus Catalogis tomo
Aprilispraefixis, ex quibus paucula desumpsit Fronto,
in h idierna sua notula ad Kalendarium, in quo
signatur hoc modo Mcnse Oc.lobri, die vii nalale
: deinde apostolo Petro sub Aureliano consnlari viro,
S. Marci; distinctius in AUatiano et Sacramentario
Gregorii :Xonis Oclobris, natale S. Marci papoe.
Quibusabunde stabilitur vetustissimus sancti hujus
pontilicis in Ecclesia cultus, nec plura quaj ad Vitam
aut gesta pertineant, reperit Tillemontiustomo VII,
pag. 268.
Julia, Sergius et Bacchus in codicibus Hierony-
niianis. Romano parvo, Adone et Nolkero sub una
annuntiationeconjunguntur, de qua observari multa
ToRX.\CEX. purissimus esset, nisi post Maximiano
imperatore, reliquum elogii rescinderet.
Pl'i.sa.\en. eodem defectu laborat quo Torx.vc.
sed praeterea expungit ouinia post Julice virginis, et
post Marcelli et Apuleii.
Greve.n. Peculiari augmento hodie a puritatede-
ficil, nempe addendo in fine
aliquando Civitate Carnotis, inventio corporis
fuit :
« undecim annis et mensibus octo, et constituit, ut
sancti Caletrici, ipsius civitatis episcopi. »
A.ntuerp.-M.\x..Ultraje .T.et LEVDEx.tantum non
puri sunt, cuin soluin dillerant in annuntiatione
prima, apud ipsos ita expressa « Romae via Appia,
cimiterio BalbiniC, depositio sancti Marci papae et
confeasoris. » Julia iion ponitur immediate post
Sergii et Bacchi, sed ultimo loco, repetita posi-
lione.
LovA.MEN. cum
hisce convenit, sed expungit to-
lum elogium Sergii et Bacchi.
Alberge.n. et Ua.nic. in eo ah aliis recedunt quod
Scrgium et Bacchum habeant primo loco, et Mar-
cuiu penultimo.
Ce.ntllen. « Romee, sancti Marchi papae et con-
: Matric.-Cartus.-Ultraject.
fessoris. Qui sedit in pontificatu annos tres, menses
octo,dies viginli. Item Hoinie, sanctorum martyruin
Marcelli et Apulei. Qni primuMi quidem adhaisenint
Symoni .Mago, sed videntes mirabilia, quae contra
eum fiebant per apostolum Petrum, relicti spurcitia
Symonis, sinceritatcin fidei perceperunt. Apud pro-
vinciam, qnx nuncupalur Augusla Eufratesia, san-
ctorum Sergii et Bacclii martyrum. Itein apud earn-
dem provinciam, S. Juliaj virginis et martyris. » In
duabus priiiiis textum auget, hic corripit.
Brlxellen. Homa! via Appia, depositio sancti
: «
Marci papae et confessoris. Qui constituit ul symbo-
lum fidei in missa alta voce cantetur, ot apud san-
ctuin Petrum iii cimiterio
Fialhinx sepultus ost. •
Sequitur de .Marcello ot Apuliiio. Tum rle Sorgio et
Baccho. Item de Julia, satis pure. In (ine • Apud
civitatem Bituricas, depositio beati Augusti pres-
byteri et confessoris. •
Hage.noyen. iiicipil a .Marcello et Apuleio, in qui-
bus parum abest a paritate. De Sergio et Baccho
niulta commiscel quee puriusin Adone invenie».Hoc
» i
MAHTVHOLOC.ILIM. — MKNS. OCT. m
OBSEHVATIONES.
hestenii orijjo, A possent, sed ne aclnni agam, ad Florentinii nota-
tioneui Iectoresre:nitto. Actoriini coiii|)t'ndinni satis
eleganter concinnavit Ado an ex r^nto puro et sin-
;
cera, non ausitn assorere. Agnovit Baronius ad aii-
nnni 31)9, nuinero ultinio, aliqua esse cnendaiula :
sunt qni plane rejlciant tanquain a Metaphraste, ut
apud Snriuni exstant, aut interpolata aut corrupta ;
iiiter quos Tiiieniontuis loino V, a pag. 491, salis
habuit ea diligenter colligere quae ad vetustnm et
Marcusque retenianl.
celebrem eorum in universa Ecclesia cultum perti-
nent; nos hicea omnia intacta relinquimus, suo loco
: disculienda.Usuardus Jitliam aduobus aliisse junxit.
ex uno geminos distinguens articulos, et utrum-
quc Adonianis verbis coinponens. Atque hoc etiam
fecil in annuntialione ultima, quain niinium contra-
: hens, paulo obscuriorein reddidit. Ulruin Marcellus
et Apuleius ad Hieronymiana spectent, collige ex
Florenliiiio,perperam asserente Usuardum Mar- pw
celliscribere Marci, quod procul dubio legerit in
I. B prima Molani editione, de qua superius locuti suinus.
Nitide ambos annuntiat Romanum parvum :ilfarcei/i
et Apuleii qui primo adhmerunt Simoni Mago,
:
martyrio coronati. Pldra Ado, ex quo nostra, ut dixi,
desumpta sunt sed qua fide ea omnia narrentur,
;
alibi statuemus. Totam historiam iniprobaiU, qui
Acta sanctorum Nerei et Achillei, iteni Processi et
Martinianinonadmittunt.VideTillemontium tomo I,
pag. 189 ot 338. Interim pro antiquo cultu cuiu
Martyrologiis stat Sacraraentarium Thomasii, iii quo
pag. 174 diserte leguntur orationes, in natal. sancto-
rum Marcelli et Apulei Non. Octob.
AUGTARIA.
notandum quod eos martyres translatos asserat in
Witlemburg. oppidum. In Julia modice interpolatus
;
est. Dcmum « :Romae via Ardeatina in cyiniterio
Balbinae (erratur hic cequeacin Bruxellensi) depo-
sitio sancti Marci papae. Hic tricesimus quintus erat
a beato Pelro apostolo,et successor sancti Silvestri
proprium loci, c-ujus fuit, et sedit suh Constantino imperatore magno,
Ilostiensis episcopus papam consecrare debeat et
pallio utatur et obiit in pace. » Vix mensibus totis
novem apostolicam sedem tenuit.
: Aquicinct. post Marci papce adjicit " Hicconsti- :
tnit ut episcopus Ostiae, qui consecrat episcopos ur-
bis, pallio uteretur. » Haec proxime superius dictis
satis consentanea sunt, ferme ex Notkero aut ex
Tabulis pontificiis accepta.
ViGTouLN. et Regin.e Suec. signatus num. 130 ;
« Item sancti Lini papae. » Nescio unde in hosduos
codices haec annuntiatio irrepserit. Vide Usuardum
XXVI Novemhris, et quae diximus xxiii Septembris
sub finem Observationum.
« Marci papae et
:
confessoris. Sergii, Juliae virginis, et Bacchi mar-
tyris. Marcelli et Apuloi martyrum. »
In Vatican. nuin. o949 doest Julioi. Adjicitur :
Q « Hoiiiio, sancti Lini papa) el martyris. »
Alte.mps. « ; Apud Orientales Saxones, passio
sancta; Osithic virginis et marlyris. Cujus caput a
Danis exsectuin, ipsa martyr illud assumpsit, ac de
loco in locum portavit.
Florent. :« Sancti Marci papa)... Et jacet nunc
Florentife in ecclesia sancti Laurentii. Apud civita-
toiii l'aduanam,sanctte Justinai virginis et martyris.»
Vide iiifra.
BLitDEGALEN. : « Xaiitouas civitatc, saucti Palladi
episco[)i ol confossoris. » Momoratur a Saussayo et
aliis,sed iiiirum est a Castellano in Martyrologio
: universali praetormissum.
BizuNTicEN. et Sali.nen. Franciscanorum. « Iii
Hozua cienobio, exceptio corporis sancti Prudentii
martyris. »
Remens. SS. Timoth. et Apoll. « In pago Re- :
mcnsi, vico qui vocatur Buxiosus, depositio sancti
351 USUARDI MONAGHI.

Elami presbyteri et confessoris. » Romanum mo- A demque post multos pro Ecclesiae utilitate sudores,
dernum et alii melius scribunt Helani. obdormivit in Domino, anno Domini ccccxxiii. Pa-
tavi, sanctae Justinai virginis et martyris.Quae regali
Editio LuBECO-CoL. in Sergio et Baccho, nonnihil
interpolata est purior in Marcelloet Apuleio.Tum:
orta progenie, cum ad jussum Maximiani nollet
;

Balbina', depo- idolis immolare, gladio latus transfixa, martyrii

. Romae via Ardeatina, in cimiterio

confes^soris. Qui sedit in gloriam adepta est. Jothae abbatissae. Ipso die, Os-
sitio sancti Marci papa; et
niensibus octo, diebus de- gidaj virginis. Item canonizatio sanctae Brigittae vi-
episcopatu annis duobus,
cem. . In Julia satis pura est. « Ipso die, beataj d\m. ' Malo legere Birglike.
Justinap no- MoLAN. « Apud Paduarn civitatem, sanctae Jus-
Osgidae virginis. Apud Baduam, sancts :

tinse virginiset martyris. Carnoti, inventio corporis

bilis virginis et martyris, quae cum
ibideiii jussu
immolare, gladio sanctiCaletrici, ipsius civitatis episcopi. In pago
Maximiani imperatorisnolletidolis
et orans migravit ad Christum Remensi, vico qui vocatur Buxiolus, depositio sancti
per lalus percutitur,
Helani presbyteri et confessoris. Romae in ecclesia
sponsum suum. Item, translatio sancti Wolfgaiigi
sancti Petri, canonizatio beatae Brigittae viduae per
episcopi et confessoris, et canonizatio ejusdem. Eo-
die, canonizatio sanctae Brigiltae ^iduae.
» Bonifacium IX, pontificatus sui anno secundo. Qui
dem
Belin. incipit : « Apud Paduam ciyitatem, sanctaj soleranem edidit libellum, quo dictam Christi spon-
Justinae virginis et martyris » Sequitur textus non sam, tanquam viduam sanctam in Ecclesia Christi,
ad- authoritate apostolica perpetuis temporibus praecepit
omnino castigatus. Altera editio in fine de suo
« Ipso die, beatissimi Lini papae.
» venerari. » In editionibus aliis de Sergio et Baccho
jungit :

Sysai episcopi et confessoris. Bituri- inseruntur textui ex Adone, charactere Italico, pri-
Greven. : « J3
episcopii. micerius et secundirerius scholw gentilium. In fine,
cas civitate, depositio sancti Augustalis
canonizatio Wolfgangi episcopi Ratis- de Justina et Helano, ut supra. Tum « Bituricas, :

Translatio et
confessoris. Octavae sancti Hieronymi Augusti presbyteri et confessoris. » De inventione
ponensis et
Caletrici Carnotensis et canonizatione beatae Bir-
presbyteri et doctoris, Ecclesia; Romanae Cardinalis.
gittBB, omnia ponuntur ut in prima editione. Demum
Qui lingua Hebra^a, Gra3ca, Latina et Chaldaica eru-
Hie- minoribus typis adjicitur « Tolozae, inventio san-
ditus, ab urbe Roma propter aemulos secedens,
:

rosolymis a Cyrillo episcopo locum prajsepis Domini
obtinuit. Ubi post multa heremi loca peragrata,
constructo monasterio, ccepit cum suis vivere se-
ctorum confessorum, Silvii, Hilarii et Honorati epi-
scoporum, et Pappoli episcopi et martyris. » Nescio
unde haec accepta sint caeterum Papulus inventus
;

dicitur mense Octobri anno 1255.

cundum regulam a sanctis Apostolis institutam, tan-

VIII Uus. ^'' 8-

Natalis beatissimi senis Simeonis, qui in Evangelio legitur Dominum suis suscepisse in ulnis. Apud
Thessalonicam, passio sancti Demetrii martyris. Item civitate Hispali, sancti Petri martyris. In territorio
Laudunensi, sanctae Benedictae virginis et martyris. Ipso die, sanctai Pelagiae, quae peccatrix appellatur.

NOTiE.
Molan.
Puri sunt Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp. et Max.-Luhec,
Munerat., Greven. et

VARIANTES LECTIONES.
pro beatissimi senis SimeoJiis,
Molan G nonnulli habeant Thessalonicam. I)e Hyspali, dictxxm
Greven et
senis Simeonis.Praten. scribithiciterum est supra. Praten. legit In territono Lugduni Cla-
:

leeunt beati
sed codices sibi non constant, vati, in quo ei consentit solus Antuerp.-Maj. Mune-
cum aliis SMmeonis
nos hic turbam sequi- rat. et Max.-Lubec. habent, Lugdunensi. Sequimur
saene nro libitu scribentes :

primaannun- reliquos omnes. In Herinien. male scriptum est

mur In AntuerpetMax.-Lubec.deest
vox nempe, Tornacen. post Dohu-
natalis. pecatns,i)ropeccatnx. Munerat. loco appellatur sub-
tiationis
Posui Thessalonicam ut alibi, licet stituit nuncupatur.
num oraisit suis.
OBSERVATIONES.
Nos ea omnia et producemus, et, qua poterimus
XI Anrilis cursim indicavimusPhiIippum,Gor-
rit.
Ad
die recoli diligentia illustrabimus, collatis actis Metaphrasticis
tvnensem in Creta episcopum, hac eliam
Adone et Nolkero repetitionis apud Surium editis, cuin passione ab Anastasio Bi-
a Romano parvo,
:

hactenusnon reperio, nec in cara ope- bliothecario elaborata, quae exstat inter Analecta
illius causam
Usuardum nostrum Mabilionis, tomo I, a pag. 65. Petrum Hispalensem
rosius lubet inquirere, cum ad
Simeonis pnraus me-- martyrem extra Usuardura nusquara invenio liceat
nihil spectet. Beatissimi senis
:

igitur suspicari eum esse de illoruni numero quos

rninit Ado, etiam inter Festivitates apostolorum, ubi
cora- ex Hispania in Franciam Noster contulit^ quemad-
ex Lucae ii cap. ea referuntur, quae de eo vere
modura supponendum nempe cum
memorari possunt. Noster strictim omnia comple-
alibi sajpe fuit,
alius fons non snppeteret, ex quo ipsum hausise
clitur Mirum est eum a Notkero praeterraissura,
virginem et conjectareraur. Benedicta Auriniacensis, vel, ut alii,
ejusque loco substitutam celeberrimam
Rabano con- Origniacensis, ab Usuardo etiara in sacras tabulas,
martvrem Renaratam, cum elogio ex
suggerat Leo Allatius in D quod in sanctis Gallicis sajpe accidit, primumrelata
tracto Ouid de Simeone
Laudunensi, non Lugdiinensi territorio ascri-
diitrilnde Svraeonum scripsitpag. lOO.subnomine
est,
,/.. ,'•• .-^ fi,- ..-.i..- „.,„,.;,. ,f„v.; uio^-ncnhinntn^ii benda. Pridein notaruntMajoresnostri
bftnda ad XXVI Maii.
Motarunt Maiores nostri adxxviMaii,
Methodii vel Timolhei presbyten Hierosolymilani,
.

Tillemontius in indice Praetermissoruin, torao VI, pag. 353, Acta

dicetur suo loco. Videri interira polest
habet auctor Ro- hujus martyris planc cadem esse quw sunt Saturninw
tomo I, pag. 424. De Demetrio sic
Thessalonicw, Demetrii marlyris. Hinc virginis et martyris, mutatis solum noininibus, et hwe
inani parvi :

ex hoc a Nostro et Notkero. a nobis xx Maiiedita.Si qua nihilominus peculiaria

ab Adone acceptus est,
subinde reperta fuerint,sivead vitam, sivead trans-
Ejus encomium ita metrice exhibet Wandalbertus :

lationem spectantia, ea mense Octobri in Actis lo-

Qclavo ante Idus, Demetri sancte, bearis.
Nomine pro Christi tortores passus iniquos.
Plurima deceleberrimo hoc martyre a variis scri-
pta enumerat Baronii Notatio, selectiora colligit
Tiliemontiustomo V,a pag. 149, ubi etMegalomarty-
remet T/iainjiatwrguma Graecisnuncupatum esse asse-
cuin invenient. Videri possunt quae deea et virgini-
bus aliis, ejus fortasse sociabus, cursim notavit
Tillemontius in Luciano Bellovacensi, tomo IV,
pag. 540. Pelagium aliquam in Hieronymianis me-
morari certum est, an poenitentera illara qua? Hie-
rosolymisa Baronio ascribitur, dubitat Florontinius.
 . »
oo^
Nobis in re obscura nihil hactenus licet decernere.
Satis verosimile Usuardum nonien Pelagiaj ex Hie-
ronymianis accepisse. cui pro arbitrio peccatricis
cognomentum addidcrit, quod ea inter synonynias
esset nolissima. Caeterum ex Usuardi mente a re-
Axtubrp.-Maj. caret Pelagia, cujus loco ponitur
«Ipso die, translatio sancti Oswaldi archiepiscopi
et ciinfessoris. » Patet accessio Anglioa.
RoswEYD. in prinia siinilis est Gheve.x., et
LAX In secunda et tertia purus. Tuin « In territorio
Lauduni Clavati, id est in Auriniaco, sanctae Bene-
dicta' virginis.Anliochia},Dionysii episcopi et socii
ejus. Item, sanctae Regenfledis ^irginis. Et sanctaj
Reparata; virginis. Ipsa die, sancta) Pelagiaj, quae
appellalur peccatrix. »
Pllsa.ne.n., in Simeone, Petro Hispalensi ctBene-
dicta satis purus, caret reliquis.
Axtubrp.-Max., Ultraject., Levden'., Alrerg. et
DANir.. in prima puri, post Demetrii marlijris, ad-
duMt « Quem Maximinus [rt/i^KijMaxiniianusJ im-
: Andronicus, de quibus Usuardus xi Octobris ? « De-
perator, apud prasfatam civitatem docentem populum
jussit lanceis perforari, talique liiie gloriosuin niar-
tyrium consummavit.» In reliquo textu puri subjnn
gunt «Apud civilatem Ca?sariensem, natale sanclae
: B
Heparatae virginis. Quae sub Decio praeside, ferventi
plumbo perfusa, deinde per lampades accensasma-
millis ejus ablatis, visceribusque frustratis [aliqui,
frustatis] caminum
succensum superans. capitis
igni
tandem detruncatione martyrium consummavit. Be-
lisiae, depositio sancti Amatoris [alirjui, Ainoris]
confessoris. » Colitur in Munsterbilsen prope Tun-
gros
LovANiEN. in eo superioribus differt quod Deme-
trii elogium expunxerit.
Centulen.: « Natalis beatissimi senis Symeonis
qui in Evangelio legitur Dominum suscepissein ul-
nas Thessalonicie, sanctiDeinetriigloriosi martyris.
In (ialliis territorio Lauduni Clavati, passio sancta;
Benediclae virginis, sub judice Matroclo. Eodem
die, territorio Atrebatensi, sanctae Hagemfledis vir-
ginis et abbatissae. In monte Oliveti, sanctae Pela-
giae , ex peccatrice religioss atque sanctissimae
factae.
Bruxellen. incipit : «
virgiiiis et martyris. > De
« et dictasse canticum, yunc dimiltis.
urhem Cortinae [lege, Corlinain urbem GretaeJ beati
Philippi, episcopi gloriosi. » Vide suprain principio
Observationum. De Demetrio et Reparata habet ut
Astuerp.-Max., etc. Tum
dePetroIIispalensi, purc.
Sequitur « : Belisiae, depositio sancti Ainoris confes-
soris. ItemRicharii confessoris.
De Pelagia, pure. Demum
dis virginis. » Varie hoc nomen in codicibus
stitur.
Hagenoyen. de Simeone praeter jam dicta, more
suo non satis verosimiliter addit « IlicSymcon
fuisse fcrtur unus de septuaginta duobus inlerpreli-
bus,qui missi fueranl ab Onya Pontifice.regi Pto-
lomaeo ad transferendam legem Dei de Hebrayco in
Chaldaycuin. » Tum sanctam Fidem inserit cum sa-
lis longo elogio nos de ea abunde egimus vi Octo-
: D
bris.Sequitur de Dernetrio, ul supra in Antueri'.-
Max., etc. Demum deBenedicta, pure. Petrus His-
palensisel Pelagia hic omissi sunt.
Aquincict. secundo loco, post Simeonem,inserit:
« Eodemdie, sanctic Ha^^ennedis virginis. » Pro
Laudunensi, habct, Lauduni Clavati.
Victorin. in fine « Civitate Caesariensi, sancta;
:
Reparatae virginis et martyris. »
Matric.-Cartus.-Ultraject.:
senis. Heparata; virginiset martyris. Benedictae vir-
ginis et martyris. Pelagi;e meretricis Antiochenae,
quce dicta fuit Margarita, propter pulchritudinem ;
Patrol. CXXIV.
»
MAHTYHOLOGIUM. MEXS. OCT. 5b4
A centioribus omnibus hodierna Pelagia pro peccatvice
accipitur. Vila, a Jacobo diacono scnpta, in Surii
collectione cdita est, ex Rosweydi Vitis Patruin
accepta ;
quam soquitur a!ia a" Metaphrastc ad-
ornata.
AUCTARIA.
: mirabiliter conversa per sanctum Nonnum epi-
scopum.
Heg Suec. siil) num. 428: Vigilia sanctorniii
Mo- martyrum Dionisii, Rustici et Elouthcrii. Civitate
: C.osarea, sanctye Hcparata) \irginis et martyris.
In Vatiga.n. nuni. 5949, deest niemoria Simeonis,
Doiiietrii, Petri, et Pelagia?. Adjicilur « Apud :
Crelam, natale sancti Philippi episcopi. Et sancta)
Heparataj virginis. »
Strozzian.: « Passio sanctorum marlyrum Te-
rcntiani presbyteri, Probi et Andriani \in Med. est
Adrianij qui apud civitatem Niceam sub Maximiano
tyranno proChristo passi sunt. Puto corrupta esse»
nomina.guid si indicentur Probus ct
TliarAcns,
dicatio ecclesiae sancti Marci evangelistae in alma
civitate Venetiarum. »
Cadilonen.: . Cabillone, transitus sancti Grati
episcopi et confessoris. » Vide Castellanum.
~ ~^
RE.MENS. SS. ~.
Tiinoth. et Apol.: « Iu pago Laudu-
.
nensi, sanctae Benediclae virginis et martyris. »
Abdinghokfen.: « In territorio Lugdunensi, san-
cta3 Benedicta3 virginiset marlyris. »
Editio LuBEco-CoL., in Simeone pura, de Deme-
trio habet ut supra. In Petro pura est. De Benedicla
addit « Quui
: tempore Maximiani imperaloris in
ci\itate Auruniaco, sub judice Matroculo, divcrsis
tonnentis atrociter afllicta, novissime tempora ojus
securi confracta sunt. In pago Blionensi, sancta;
Susanna; virginis. » De Pelagia elogium habel vulgo
notissimum. De Rcparata Cssariensi, ut supra.
Tum « BelisicO, deposilio sancti Amoris confesso-
:
ris. Qui de Aquitania nobilissimis parentibus orlns,
foris carnem torquebat cilicio, intus augebat jeju-
niis,vigiliis inhnTobat assidue et precibus, ab ocioso
sermone abstinebat et risu, multisque clarus inira-
culis, in pace quievit. Treveris, sanctiMetropolr epi-
C scopi et martyris. Eodem die, commemoratio sancti
Natale sanct» Benedictae Flaviani martyris. Item, translatio sancti Erhardi
Simeone post »//h's, addit: episcopi et confessoris. »
Apud Cretam Belin. in textu, moresolito, purgatus non est. In
fine addit de dedicatione ecclesia; sancti Marci, ut
supra. Deinde: « Item sanctae Reparatae virginis. »
Accedit in alteraeditione « In territorio Senonico,
:
sanctae Porcariae virginis et martyris. »
Greven.: « Treveris, sancti Metropoli episcopi et
» Vide xxvi Aprilis. mortyris. In Antiochia, sanctorum Dyonisii,Januarii
: « Et sanctae Hagenfre- Faustini, Marcialis. Flaviani martyris commemora-
infle- tio. Philippi episcopi Gortinensis et confessoris. »
De sancto Amore habet fere ut supra in editione
LunKCO-CoL. «In Anglia, Ewigii confessoris. Trans-
:
latio sancti Erhardi episcopi et confessoris. » Do
Hoparata etiam ferme utsuprain ANTUBRp.-MAx.etc.
In pago Bleonensi, sanctae Susanna; virginis. In
«
Humeltoet, Valeria; virginis. Rainfredis virginis.
Eodem die, sancta; Triduana; virginis. »
MoLAN.: « Adventus sancti Gerulphi martyris. »
Dein typis minoribus, « ex Merendra Tronchiniuin.
Qui ab Helizeo episcopo in Cfcnobio Blandinionsi,
sacro unctus chrismate, ingressus ex itincre Dei-
parae templum,diutiusoravit quam reductori patrino
piaceret, ac proptereaab illo ita c«sus est ut brevi
J)ost morssitsubsecuta. ScribitMejerus in comment.
rerum Flandriac anno dccccxv. . Tum rursussolito
charactere Ilalico: « In Walchiodoro, sancti Elo-
quii prcsbyleri et confessoris. Eodern die,dedicatio
« Sancti Simconis, ecclesia; sancti Marci evangelista; Venetiis. Et in
Ilumelioet sanct;e Valeria; virginis. Item Dionysii
episcopi, Januarii cum sociis eorum. Item Bolisia;,
depositio sancti Amoris prcsbyteri et confessoris. Iii
18
 »

S55 USUARDI MONACHI 556

Senonico,Porcariae virginis et
sanctae Editiones aliae « Et in Herauleurt, sanctae Valeriae
terrilorio :

rnartyris. Apud Rothomaguin,

beati Evodii,pra;fatac virginis. Item depositio sancti Amoris, qui quiescit
urbis episcopi et confessoris. In pago Rlionensi, in Delisiai monasterio. » De Porcaria Senonensi,
sanclae Susannae virginis. Eodem die in Dondey, Evodio Rothomagensi, Susanna, Metropolo, Repa-
sanctae Rainfredis virginis. Item, sanctae Reparatae rata, ut supra. Tum: « Apud Dononiuni, solemnitas
virginis. » De qua versiculi tres ex Raptista Man- sanctae Ragenfredis virginis. » De dedicatione eccle-
tuano De sacris diebus, I. x : siae sancti Marci, et translatione sancti Eloquii, ut

post faia cadaver supra. Denique «Truncinii exMerendra, adventus

:
Cffisiiriensis eram vivens :

Venit in arva meuin Fesulis subjecta, cubatque S. Gerulphi martyris. »

Qua Tuscus decurrit aquis torrentibns Arnus.

VII Idus. Die 9.

Abrahae patriarch». Apud Parisiura, natalis sanctorum martyrum Dionisii episcopi, Rustici presbyteri,

et Eleutherii diaconi, qui beatusepiscopusapontifice Romano in Gallias praedicandi gratia directus, praefa-
tam urbem devenil, ubi per aliquot annos commissum sibi opus ardenter prosequens, tandem a praefecto
Fescennino, una cuni sociis gladio animadversus martyriura complevit. Apud Juliara, via Claudia, sancti
Domnini martyris, sub Maximiano, qui cuin vellet persecutionis rabiem declinare, protinus insecutus, et

nihilominus gladio verberatus, gloriose occubuit.

NOT^.
Ita habent Praten., Herinien., Antuerp.-Maj. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Lego apud Parisiiim.eTi. Praten., Molan. et etiam B autem volens energiam addere, ante ardenter ad-
Greven., quamvis aliipassim scribant, apwf^i Part- junxit solerter, legens solerter etardenter. Solus An-
sius; ratio est quod itain Adone Usuardum reperisse tuerp.-Maj. ex Adone sumpsisse videtur, Fescennmo
existimem. Item valeat in pra'fatam urbem devenit Sisinnio. Deest in Pratensi particula penultiraa(//o-
absque praepositione, quomodo plerique puriores riose. Antuerp.-Maj. scribit Dompnini, sed hoc, et
legunt, excepto Antuerp.-Majore et Moiano. Rursus nichilominus, et Dionisii, etc. praeteriri possunt.
Antuerp.-Maj. posuit commissum opiis sibi Molan. :

ODSERVATIONES.
Anliquorura Veteris Testaraenti patriarcharura simum esse. Is itaque, de quo hodie agimus, Dioni)-
fecundiorera segetem subministrat auctor Roinani sius, primus censetur Parisiorum episcopus de ;

parvi ex quo hoc die Abraham, sequenti a pluribus
Lot aliis diebus alii accepti sunt. Ado illius verba
, plurima, elapso praesertim saeculo, disputata sunt,
descripsit, et ex ipso eadem habent Usuardus et
Notkerus.Videsis infra Wandalberti versus quatuor
in Abrahami laudem depromptos.Nunc controversia
recurrit, quam ad iii hujus attigiraus; a Daronio in
Notatione locupletissiine traclata, in qua nec Lucain
Holstenium, nec erudilos Gallos, nec alios plerosque
in tuendis Hilduini abbatis Areopagilicis ei faven-
tes invenies. Nos martyrologorum cancellis constri-
cti, ea solum adducemus quai ipsorum auctoritate
definiri posse videntur. En verba Hieronyiniani Cor-
beiensis Parisius, natalis sanctorum Diunisii epi-
: Beda, Roniano parvo, Adone et Notkero. Rabanus
scopi, Rustici presbijteri et Eleutheri diaconi. Conso-
nat Beda In Parisiis, natale sanctorum marUjrnm
: dino diversum est. Crediderim Usuardum ex aliquo
Dionijsii episcopi, Rustici et Eleutherii, quae in Rabano
paulo auctiora sunt. Accedit Romanum parvum
Parisiis, Dioniisii episcopi cum sociis suis, a Fescen-
nino (jladio animadversi.E^dem est Adonis et claris-
sima sentenlia, a quo plane desumptus textus no-
ster, quemadmodum et a Notkero factitatum, cum
hac tamen dilTerentia, recte etiam a Castellano in
pra?f. Bimestris primi pag. 25 observata, quod Ado,
et ex hoc Notkerus, Eleutherium presbijterum no-
minent, Rusticum, diaconum, quae ab Usuardo in
textu nostro inelius correcta sunt.Fallor veheinen-
ter ex his omnibus vel umbram Areopagiticam
si
expresseris. Haec igitur raodo confer cuin Romani
parvi, Adonis, Usuardi, et Motkeri verbis iii Octo-
bris relatis, atque apertissime perspicies ex eorum
mente hodiernuin Dionysium ab Areopagita remotis
cujus aetate, patria, raissione, sociis etrebus gestis
quae suo loco accurale a nobis discutientur digeren-
turque. Consuli interim possunt, ut inter tot scri-
ptores binos duntaxat seligam,consuli,inquam,pos-
sunt Dubois in Historia Ecclesiae Parisiensis, lib.i,
c. 3, et lib. VI, cap. 6, ac recenlior Tillemontius
toin. IV, apag. 439, apud quos alii indicantur. In
tabulis Hieroiiymianis Lucensibus, primo locoponi-
tur, Natalis sancli Domnini martijris, de quo non
G pauca notavit Florentinius. Nihil de eo legitur in
Hieronymiano, Epternacensi aut Corbeiensi, nihil in
euin signat cum brevi elogio, sed quod ab Usuar-
codice Hieronymiano ipsuin martyrem accepisse,
: eademque Acta legisse quae Mosander apud Suriura
edidit, neiiipe cum inde sumpta videantur quae in
tcxtu nostro strictim exhibuimus. Pr?efata Acta re-
centioribus aliquibus suspecta sunt, sed ea discepta-
tio hujus loci non est. Dixiraus iii Octobris in quain
opinionem circa Dionysios, uberiori elogio, quod
apud Molanum integruin exstat, inclinare videatur
Wandalbertus, hic de Doranino versiculum ejus ul-
timum, aliis quatuor de Abrahamo adjungimus:
Exempluin fidei, parendl et norina salubris,
Excclsi palris priinum cognomme dictus,
Gcnlihus inde paier coelesii sorle vocatus,
Septenas Al)rahani sancit letinetque beatus.
J) Domninoque Itali claro cum martyre lulgent.

AUCTARIA.
ToRNACEN-, frequenter solltus elogia decurtare,de dinum spectantia satis pura sunt.
Dionysio habet usque ad, prwfatam tirbem devenit. PuLSANEN., in prima et secunda ferme purus, de-
Desuntejus elogii reliqua. De caetero purus est. ficit in tertia, ut jain toties supra.
RoswEYD. interpolatus est, nam post Pontifice ANTUERP.,MAx.-Lui)Ec.et UoHKLLiAN., intoto textu
Romano, inserit, Clemente, Petri apostoli successore. puri, ad fineinsubdunt « Item natale sancti Gisleni
:

Itein post illa verba, cnm sociis, senuitur, hebetatis confessoris.

S-^curibuscapite truncatus. Reliqua acl texlum Usuar- MuNERAT. etiani interpolatus est, nam legit, « a
 » :

537 MARTYROLOGIUM. MENS. OCT. 558

pnt-fecto ^Romae Fescennino. « Et post complecil, A MATBi(^..-C.\BTLs.-ULTnAJECT. : «Diouysii, Ruslici

phrasi propria adjungit : re-
« De quorum corpora et Eloulherii martyrnm. .\brah.TG palriarcha^ .\icasii
quiescunt in C(pnobio beati Dionysii in Francia. » episcopi el martyris, cum sociis Quiriiio et Slaniio.»
(iBEVK.N. textui puro de suo adnectit: « Eodem die, Quid hoc nominis noscio
sit, vide xi Octobris.
:

translatio sancti Richarii confessoris. » ViJe xxvi « Moma?, Domnini martyris. Gisleni presbytori et
Aprilis. confessoris. »

.\NTCEnp.-MAX.,ULTR.\JEr,T.ot Leydf.n. insorunl do CoDEX Dkiotian. signatus E 40 « Eodem die, :

Dionysio, • qui beatus episcopus a boato Cloiuonto translatio sancti lUcharii confessoris. »
lUiinano pontilice. • De Doiiinino aulein « Et
. . : In Vatican. num.5941), deest Abrahne el Domnini.
nihilominus gladio ca;>ite truncatus, nutu divino .\djicitur « Apud Coloniam Agrippinain
: sancti Ge- ,

caput proprium abscisum de terra elevans, ot quan- roon cum aliis ccclviii, • ctc. Agunt do iisdem Hio-
tum est jactus lapidis. a loco percussionis doforons, ronymiaaa, Beda et Notkerus : nos cum Usuardo,
frloriose occubuit. • In fine « Item sancti Gisleni : die sequenti.
confessoris. Altemps. « Ipso die,
: translatio sancti Oswaldi
Lov.^MF.N. in duabus primis superioribus similis, archiepiscopi. Et Reparat;e virginis. • Vide Auctaria
in tertia totum elojjium rescindit. In Gisleno rursus diei pr.Dcedentis. «Natale sancti Richarii abbatis et
convenit. confcssoris. » Agitur de translatione, vide dicta su-
ALBERG.ab A.NTrEBP.-M.\x.,etc.solumdifTertordine, porius.
primo loco Dionysium ponous, Abraham secundo. Floue.nt. « Item sancti Giliberti confessoris. »
:

D.\Nu;. totum textum habet, ut .\lde«(;en. Sed in g .Vlii vocant Gislerii melius supra, Gisleni.
;

ora codicis inferiori duarum paginarum, alia manu Edilio Lubeco-Col. « Apud Parisius, sanctorum
:

ascriptum invenio: « .Apud Ceptam civitatem His- martyrum natale Dionysii episcopi. Qui beatus . . .

pani.ie [nilt (lirfrr apud Seplam Africa? J passio sanclo-
rum martyrum Danielis, Samuelis, Angoli, Dempui,
Leonis, Nicolai et Hu^'olini,de sacro orJine Fratrum
.Minorum. Hii cuin fidom catholicam regi Saracono-
rum et snis ferventer pra^dicarent in oaclom civitate.
p(.ist vincula ferrea, carceres, verbera atque savissi-
inas flagellationes pro Christo patientissime tolera-
las, ab eisdein Saracenis omnes crudoliter in ore
sunt gladii truncidati el membratim concisi anno Do-
mini .mccxxi. Festuin Majus duplex.» Alibi referentur
xiii Octobris.
Centllen. « Obitus .\brahai patriarchae. Parisius,
: fere ut supra. « Item Abra.ne patriarch;o. » De Dom-
beatorum martyrum Dyonisii, Rustici archipresby-
teri, et Eleutherii archidiaconi, qui securibus deca-
pitati, martyrium compleverunt. In Italia via Clau-
dia, sancti Donnini martyris. C3enol)ioCentula,opta-
bilis translatio preciosi corporis sanctissimi patris
nostri Richarii, de heremo in locum c«nobii, a se
episcopus Dionysius cum Athenis invico Ariopagita
commoraret, ab apostolo Paulo instructus, credidit
Christo, et primusapud Athenas ab eodem apostolo
episcopus ordinatus est, et cuin percopisset bcatos
aposlulos Potrum et Paulum Roin.o a Nerone capti-
vos dotincri, amore eorum et desiderio martyrii tla-
graus, ul simul cum eis paterelur, usque illuc pro-
ponivit. Quom sanctus Cleinons papa, succossor
saiicti Potri, coasuminato martyrio apostolorum, in
Galliain praedicandi gratia direxit, et sic ad pr.odic-
tam urbemParisieasem devenit, ubi per annos,elc.,»
nino addil, cubicularii Maximiatii. In reliquis parum
dilTort ab Antuerp.-Max. etc.
Belin., in textu satis purus, in fine adjicit
« Item, natale sancti Gislerii coafe.ssoris. » Pro Gis-
Q leni, nisi multum fallor.
Greven. Ipso die, sanctorum Dionisi archidya-
: «

olim fundati, ut Cbristi milites sua prajsentia robo- coai Remeasis etsociorum ejus. Romi^, aatalis saa-
raret, quos verboet exemplo antoa educavit. Iii ter- ctDruia Marcolliai Gomiai elNivii. Item saacti Thoo-
ritorio Haumacensi, sancti Gisleni confessoris. • Do dori. Gisleni abbalis et coafessoris. Roaia; inter
l'iichario(^entulensi jam superius diximus, coli xxvi duas lauros, sanctai Priminye virginis. » Multa hic
Aprilis colligere solet, alibi ex professo distinguenda.
Rbuxellen. incipit a Dionysio, ferme ut supra. MoLAN. aliis lilteris textui inserit verbaMuNERATi,
Tum: Ipso die, sancti .\braha; patriarcha.', qui in
« flHorum corpora requiescunt in coenobio beali Diony-
Canone .Missa; nominatur. • In Domnino etiain auc- sii in Francia. la fiae « In pago Ilaiaau, ia loco qui
:

tum est, ut supra. Ultimo loco « In comitatu Han- : luac a circumjaceatibus pageasibus nomiaabalur
noniensi, dopositio saiicti Gisleni archiepiscopi et Ursidongus, aunc Cclla vocatur, natale sancti Gis-
confessoris. (im ab Athenis veniens in Hannonia, leni episcopi, confossoris, mira) saaclilatis viri, qui
monasterium Cellense construxit, cujus ecclesiam Atheniensium episcopus fuit, et pro Christo ipsuui
beatus .\utbertus (Jameracensis episcopusdedicavit.^ apicem terreni hoaoris relinqucns, pauper iiori vo-
H.\fiENovEN. de Dionysio multacongerit, quaiprae- luit, Romamquo voaiens, causa visondi priacipium
termittere satiusduco. Vide infralCdit. Lubeco-Col. apostolorum limiaa Petri et Pauli, ibi voce diviaa
In Domnino, fere similis est «uperioribus. Tum « In : jussus ost, ia Gallias properaret, ibidemquo orato-
civilate Ilispali, sancti Petri martyris, » de quo die riuiii coaslruoret ia hoaore apostolorum Polri olPau-
pra>cedenti. Demurn « Ilem sancti Gisleni
: confes- d li, ac finein istius terumaosi exilii pra>slolaretur.
soris. » Itoiii eodcm die, elevatio corporis ipsius. Item san-
AQLnciNCT. in elogio Dionysii, pro gJadio, habet cti Domnini, qui sub Maximiano imperatorepropter
xeciiri. De Domiiino die, sancti (iisle-
silet. « Eodem lidem Chrisli decollatus est. » An hic a priori dis-
ni confessoris. Et translatio corporis sancti Ri- tinguendus ? Minoribus typis habet « A(juisciacli, :

charii. » Quaj adduntur de sancto Gossuino sunt a obitusbeati (iozuini abbatis; hic rumores necaudie-
recenti calamo. bat noc roforebat libenter. » Editiones aliteintoxtu
.\.Mni.\NEN. « In pago: Pontino [opinor, Pontivo] concordaat. la fino « Itein natale sancti (Jislerii
:

translatio sancti Hicharii, magnifici confessoris. (Jui, coafessoris. Eodom die (Jameraci via Atrebatonsi,
in eodem loco ubi nunc requiescil monasterium de foslivitas sancta) 01I;e virginis. • Sequitur Gisleni,
paterno palatio instituens, inultorum pater ibidern ut supra sed qiiid sibi vult Gislerius ex Relino, ni
:

extitit monachorum, magnorumque patrator mira- fallor, accoptus? « Die nona, sancti patris Andro-
culorum. » nici. » Minoribus typis^ de Gosuino, ut supra.

VI Idus. Die 10.

ApudCretam, beati Piniti, inter episcoposnobilissimi, qui in scriptissuis velut in spcculo viventem sui
dcreliquilimaginem. Civilatc Agripinensi, sancti Gereonis martyris, cognomento Mallosi, cutn aliis trecen-
tis decem etOcto, qui persecutione Maxiiniani tyranni, proverapielate colla palicnter gladiis subdiderunl.

559
Item in terrilorio ejusdem urbis, sancti Victoris martyris
martyrum Cassii et Florentii, cum
Ita Pralen., Herinien., Antuerp.-Mai., Antuerp. et
Scribo simpliciter Piniti. Praten. et Greven. ha-
bent Pijniti, nuUus recte Pinyti. Antuerp. et Max.-
Liibec. cum Greven. \egi\nt, viventem sibi dereliquit
imaginem, melius cum reliquis in textu. In Greven.
et Molan. recte est Aijrippinensi, sed casleri omnes
suiTragiis vincunt. Antuerp.-Maj. inter plura errata
scriptoriahabet s«6du/era)(( pro subdiderunt. Legen-
dum omnino est Cassii et Florentii, non ut in apo-
grapho nostro Pratensi Florentini. Brittannia a Pra-
Lot propheta, ut pridie monui, in Romano parvo
hodie ponitur, unde in Adonem et Notkerum trans-
iit, a Nostro praelermissus, sed a Wandalberto hoc
ornalus elogio : gium ex ipso accepit nihilominus quod proprium
Lolh sanctus adornat.
Senis juslitia! titulis
Altera parvi annuntiatio, verosimiliter ex
Romani
Rufino cap. 23, ita sonat
lib. iv, Li Creta Pyniti, : nullum (ut nec in Elinandaeis est) Mallosum repe-
iiiter episcopos nobilissimi. Atque hic primum signa-
tur, Hieronymianis, Beda3, Floro,, Rabano, Wandal-
berto incognitus. Elogium nostrum totum Adonia-
num est. Res ejus gestae desuaiendae sunt ex
aucloribus a Baronio in Nota citatis, et ex ejus
Annniibus ad annum 172, num 8, et 175, num.
15. Summa cxstat citato jam Mulini vel Eusebii loco,
ex (jiio sua habet Hieronymus de Scriptoribus Eccl.
cap. 28. l)e Gereone aliisque ad Rhenum martyribus
mulla occurrant niaturo postea examine discutienda.
Impnmis confusa sunt et hoc el pra^cedenti die Hie-
ronymiana, tum in nominibus, tum in
nuniero, tum eliam in natione, Maurine an Thcbaei
fuerint, an ex utraquegente diversaj classes admit-
tenda3 quae omnia exi»licare conatur Florentinius.
;
Dubilant majores nostri utrum vere die praecedenti
Gereon cum sociis cr.cxv a Beda relatus sit, idque
adeo mihi lit incertius, quod de iisnon loqualur Ra-
banus. Legit hodie Florus editus Li Colonia, quce : tas etiam
vocatur Aijrippina, natale Gereonis martyris, cuiii
aliis cccxviii. Nolkerus die praecedenli numeravit
socios trecentos novemdecim, et hoc die ex Adone
meminit i)/a/7osi et Victoris ; Beda, absque positione
seu certaminis loro Passio sancti Victoris martyris.
:
In Adone primo locoreperiasGeroHemcum cccxviii,
quos feriinl, inquit, Thwbeos fuisse et cum legione
illa beati Mauritd, etc. Deinde post Loth etPinytum
sequilur longior comineraoratio Mai/ost et Victoris
ToRNACEN. caret annuntiatione prima, reliqua
textus pura sunt. Adjicit: « Jotro monasterio, san-
ctio Teclechildis, virginiset abbatissa^. » Castellanus
scribit Theodolechildes, Gallice, Thelchide.
RoswEYD., in textu non omnino purus, post
sii et Florentii ciim pliiribus, adjungit
Victor Trecassis, et Fiorentius Veron;e [nempe Bon-
nae] deposili rcquiescunt. » Sed quid ille Victor huic
Florentio conjungitur f
PuLSANHN. omnes sanctos recenset, excepto Vi-
ctore, sed omnium elogia rescindit et
male exprimit.
Antueup.-Max. et Lovaisien. incipiunt
prophelaj, filii Aran, fralris Abrahtc»
Populonium, natale sancti Cerbonii episcopi
fessoris. In Pinyto puri sunt. Post Agrippinensi,
» et confessoris, inseritEboracensis.
inserunt, quoi dicitur Colonia. Postea « Itcm in ter-
ritorio ejusdcm urbis, loco qui Zanctis dicitur, san-
cti Victoris marlyris et aliorum cccxxx. Item in
Verona, sanctorum martyrum Cassii et Florentii
cum aliis vii. » De Paulino post episcopi, addunt
Eburaci.
;
USUARDI MONACHI 560
et aliorum decem et septem. Item sanctorum
aliis pluribus. In Britannia, sancti Paulini episcopi et confessoris.
NOT^.
Max.-Lubec, Munerat., Greven. et Molan.
VARIANTES LECTIONES.
A tensi et Heriniensi scribitur, caeteri Britannia, quod
hic sequimur. Antuerp.-Maj. de Paulino addidit,
Eboracensis archiepiscopi. Antuerp. autem, Max.-
Lubec, Aquicinct. et Ughellianus adjungunt, et Eu-
brachii, quod pro Eboraci irrepsisse non dubito, cum
hujusmodi sanctum prorsus non noverim, licet in
codice Gamberiensi inveniam, et Eubrachii confes-
soris, ut videsis in Auctariis.
OBSERVATIONES
quibus nec socios tribuit nec Cassium aut Floren-
;
tium nominat purior Rosweydi edilio. Quid hicjam
statues ? Vidit Adonem Usuardus, nam Gereonis elo-
;
nomen statuit Ado, hic in cognomentum vertit, Mal-
/osi videlicet. Si divinare licet, opinabor Acta aliqua
Elinandaeis antiquiora Usuardo innotuisse, in quibus
rerit, sed solos quatuor priecipuos pugiles distincte
expressos Gereonem, Victorem, Cassium el Floren-
tium, quorum commemorationes in textu nostro
sequuntur. Si Acta Elinando antiquiora Usuardum
B vidisse neges, non magnopere reluctabor, sed dicam
posteriorum trium nomina ex Hieronymianis, utut
confusis, fnisse decerpla. At unde Victori accesse-
runt socii duntaxat septemdecim cum et in Hiero-
nymianis et in Actis, imo etapudMosandrum, annu-
merentur trecenti triginta. Quinam vero sunt illi
plures, cum
Cassio et Florentio? Iterum repeto haec
martyrum omnia adeoinvoluta et implexa esse, ut operosa dis-
cussione indigeant,ad locum proprium hic differenda;
salva tamen inviolata fide Ecclesiae Coloniensis. Te-
lam non indiligenter exorsus est Tillemontius tomo
IV, a pag. 429. Quid Molanus senserit doceni adno-
tationes quae posterioribus editionibus accesserunt.
Wandalberti versus solos nominatos quatuor athle-
complectuntur.
(jassius et Gereon, Victor, Florentius, alque
Martyrii coinites, plebs tum conjuncta triumphat.
Paulini Eboracensis Vitam in Historia sua descri-
C psit Beda, euinque in Martyrologio signavit, his
verbis Et in Britannia, Paulini episcopi Eburaci :
:
qua3 inde a Rabano mutuata sunt. Adonis elogium,
a Nolkero contractum, a Nostro praeterituni est.
Vita apud Surium edita videri potest.
AUCTARIA.
Ultraject. et Leyden. in eo solum proxime praece-
dentes excedunt quod Cerbonio hoc adjiciant elogium:
« Hic Vigilio papse accusatus et ab eo citatus, dum
iiullet manu vacua comparere, silvestresanseres, do-
Cas- mitorum more secum venientes, summo pr«sentans
: « Quorum pontifici,ipsum sibi assurgere coinpulittanto signo.»
Albehgen. et Danig. dilferunt a codd. praeceden-
tibus solo ordine, primo loco ponentes Cerboniura,
Lolh secundo.
Centulen. « Apud :Cretam, beati Piniti, inter
nomina aliqua episcopos nobilissimi. ColoniiE Agrippinae, sancti
Gereonismartyris cum sociis suis ccxix, quos fue-
: • Lolh runt [ferunt] Thebaeos fuisse. Item ibidem, sanctorura
Tum : « Apud Mallosi et Vlctoris. Iteni sanctorum Cassi et Floren-
et con- tii, cum pluribus. » De Paulino, inter episcopi
aliis
: Bru.xellen. primo loco Gereonem, Victorein, Cas-
sium et Florentium in una annuntiatione conjungit,
D cum sociis,etc., utsupra; tuinque ex Adone subdit :
« Quos ferunt Thebeos fuisse omnes et cuin legione
illa boati Mauricii, jussu Maxiraiani iinperatoris in
Gallias transitum fe>:isse, atque circa Rheni littora,

86i MARTVROLOr.IUM.
fnnestnm tyranni impcrium rospnendo, collapation-
tcr pladiis subdidisse pro Christo.»
In Pinvto fore purusost.DoCerbonio. ut ['i.THAjr.cr.
et Leyde.n. l)einde:«In l^ritannia, dojiositio sancli
confessoris Paulini Eboracensis episcopi. Itein, in-
"ventio sanctae Austroborta;.» Colitur x Febr.
H.\r.EN0YE.N., in duabus priniis ulcunque purus,
do Victore liabet fore ut supra. Tum « In torritorio
ejusdem ci\itatis, quod Hunna vocatur, natalis san-
cti Cassii et Floronlii cum aliis vii, qui sub codein
Eersecutore pro fule Christi ocoubuorunl. » In Ccr-
onio paulo auctior cst, inter alia iii tine addons
« Et sic cum gloria ad sedeui suam roversus ost ct
obiit in pacc»
Aqcicinct. secundo loco hic ingerit Dominum,
de quo pridie. Victori adjicit, e( ulionim occxxx. In
fine hpi^omtiiT, i't Eubidrhii, ut in ANTrEiip. et.M.\x.-
LuBEc. etc; de quo vide in Variantibus.
VicTORix. et Rec. Slec. num. 130,
vernis civitate, sancti Troesii abbatis, qui ploiuis
dierum raigra\it ad Doininum.» Apud Castcllanum
in Martyrol. universali ponitur xvii Octobris, voca-
turque Trojeciui.
Ambi.\..\e.n. : « Eodem dio, ingressio beati
marlyris in civitatc .Vmbiana.»
M.^tric.-Cartus.-Ultr.vject. Victoris mrtrtnris.
: corpus cuin in navi ad scpeliendum deferretur,
EtGereoniSj Cassii, Florcntii, clc. Additurin margiiie:
« Feslum in civitate Trajectensi Paulini, episcopi et
confessoris. Ponti [Pinyti] cpiscopi et confcssoris.
Bi(iOTi.\N. sign. P. o:« Item dcdicatio ecclesiarum
ordinis Cselestinorura, hodie institutaubiquesolem-
niter cclebrari.»
CiMBERiEx. :« In Britannia apud Eboracum, boa-
torum Pauli [Paulini] praesulis et Eubrachii confes-
soris.» Vide Variantes.
In V.\TicAN. signato num. o9i9 deest Gereonis,
Cassii et Florentii. Adjicitur autcm recentiori manu:
« Via Claudia, natalis sancti Dompnini martyris;
cujus corpus a venerabilibus monachis translatum
est in sacro cocnobio Sculeularum per divinam reve-
lationem, in quo clare quiescit.»
Florextin. « Apud civitatem Populoniensein, iii
: tialis, ex Belino: « Loth prophelse. Jotro monaste-
partibus Tnsciae, sancti Cerbonii, ejusdem urbiscpi-
scopi et confessoris, magnre sanctitatis viri Apud
urbein >'ariiiensem, sancti Cassi ejusdcm urbis epi-
scopi, et sancti Florentii cuin aliis septem.» Diccies
bos sanctos hinc Bonnam, vel Bonnahuc traductos.
« In lerritorio Florentino, loco qui dicitur Pasigna-
num translatio sancti Joannis Gualberti,abbatis Val-
lis Umbrosffi. » Additur in Sthozz. « Morilur
carne et regnat cum Christo, anno ab ejus Incarna-
tione Mi.xxiii. • ler dicta, pro, decem et septem, legitur, sociorum
BuRDEGALEX. : « Saucti Clari, episcopi et confes-
soris.» V^ide Castellanura.
Caudiace.n. :« Pago Matisccnsi, monasterio Cla-
niaco, exceptio sanctorum Valentini prcsbyteri ct
martyris atque Felicis pontificis et confessoris, qui
apud Arvernum episcopalem calhedram tenuit.»
Remens. SS. Tiinoth. ct Apoll. « .Monasterio
Jotcro, depositio sanctae Theodebildis abbatissac.»
Editio Lubeco-Col. de Gereone et rcliquis vix
quidquam novi affert. Vide Guevenu.m infra. Sequi-
tur de Lot, ut in A.ntuerp.-Max. etc. De Cerbonio,
ut Ultraject. Sed post si</ii'j, attexit: « Ilic milites
Chrislianos hospicio rccipit, propterea a rege Go-
Y Idus.
Apud Tarsuin metropoliin Cilicia;, natalis beatissimoruin
persccutione Diocletiani, longo temporc carcerali squalorc
examinati, in confessionc Chrisli triuinphuin gloriae adcpli sunl. In pago Vilcasino, pa sio sanclorum Ni-
.:
— MRXS. OCT. 562
A thoruin, urso fcroci subjicitur qui podes sancti viri
:
Do Lot ut supra. lambebat, et sic libertatus, postmodum folicitor in
Domino quievit.» In Pinyto satis purus, do Paulino
inserit, Ehoracensis. In lino « Trecas, sancti [san-
:
ctsejAnch?e virginis et martyris.» Legendum Tancw
vel TanchfP, qwx hoc dio colitur.
Belin. in fine toxtus, non omnino puri, subdil :
« Eodem dic, sancti Zcrboni, cpiscopi ot confos-
:
soris.» Altcra editio legit Cerhonii, et adjicit « Le- :
movicas, translatio cgregii confcssoris Christi Mar-
tialis.» Dies natalis ost xxx Junii.
Greven. « Loth prophota;. Nota, saiictus Gercon
:
ct socii ejus fueruntexlegione Thebeorum. Siiniliter
snnctiis Victor, qui cuin sociis cccxxx, aiiud Tro-
jam, quoc nunc Xaiictis dicitur, passus est. Ex oadem
logiono fucrunt Cassius et Florontius cum septem
aliis, apud Vcronam, quffi et Bonna dicitur. Ili oni-
ncs gloriosi martyrcs, diversis licet in pro
locis,
una tainen fide Christi occisi sunt, corporaquc eo-
in fine :« Xi- " rum in loca profunda deniersa. In Africa, sanctoruin
Eusebii, Eraclii, Venusti, martyrum. Cerbonii o[)i-
scopi Populonise civitatis et confessoris. l)e quo B.
Greg. III Dialog. inter alia refert, quia hospitalitatis
studio valde intentus, milites transeuntes hospitio
susceptos, a Gothis absconderit. Cumque ob liocj
Firmini urso expositus fuisset, et bestia episcopi pedes fe-
rocitate deposita lamberet, diinissas est. Cujus
circa utraque navis latcra procellosa valde pluvia
desccndit, in ipsam autcm ne una quidem guttace-
cidit. Virgilii, episcopi Arelatensis et confessoris. »
Vide Acta v Martii. « Attici, Constantinopolitani
episcopi ot confessoris, cujns virtutes lib. xii Histo-
ri;e tripartita; tangunlur. Trecas, sanct;c Anchai vir-
ginis et martyris. » De hac vide supra. An Atticus
sanctis ascribi niereatur, alio loco inquiremus.
MoLA.N., aliis litteris, de Victore textui inserit,
loco qiti Xanlhis dicitur. Tum : Apud Veronam, quce
Bonna dicitur. In fine, de Paulino « Qui gen-
q vulgo :
tem Nordanhumbrorum, eam videlicet nationem
Angloruin, qu;c ad Aquilonem Humbri fluminis ha-
bitabat, cuin rege suo Hedwino, piv-edicando verbum
fidei convertit ad Dominum. Eodem die, sancti Cer-
bonii episcopi ct confessoris. » De translationc Mar-
rio, sanctae Telechildis virginis et abbatissa). Trecas,
passio sanctae Anch;e virginis. Ipso die, dedicatio
ordinis Coelestinoruin, ubique locorura pra^fati or-
dinis una die solenniter celebranda.» Tum typis
minoribus « Joannis prioris BridIingtoni;e in An-
:
glia, ordinis Rogulariuin, qui canonizatus est a
lionifacio IX. In Galliis juxta Aream, sancti Venan-
: tii martyris vere nobiiis.» Editiones posteriorcs
praefigunt aliis lilteris, Loth proplietoi. In textu prse-
ejus. De quibus vidcnda ibi Molani Annotatio. Inse-
ritur etiam Eboraci. Augmentum vero incipit ab his
•' verbis Qui eam nationem, etc. De (Jcrbonio, post
:
co:ifrssoris, additur « Populonicnsis, cujus reliquias
:
attulit in Gallias frater Robertus Pisanus. » Do
Tancha Trecensi, ut supra. « Jotro monasterio san-
ct3e Telechildis, etc. In Anglia, monasterio, Bridliu-
:
gtonia, dcpositio sancti Joannis confcssoris, ct prio-
ris cjusdein inonasterii, de ordine Regulariuin. » i)o
saiicto Venantio, ut supra. « In Ilasteria, sancti
.Xuncii confessoris. Dic decima, sanctorum marty-
ruin iMiIampii et Eulampia;. Ipso dic, dedicatio or-
dinisCa;Iestinorum,ubiquelocoruin prajfatiordinis,»
etc, ut in priori.
Dieli.
martyrum Tharaci, Probi ct Andronici, qui
alTlicti, ct tortio diversis tormenlis et suppliciis
 :

m USUARDI MONACHI m't

gasii presbiteri et sociorum ejus Quirini et Pientiae. « In Scotia, sancti Gainichi abbatis. Civitate Uzetia
sancti Firmini episcopi et confessoris.
NOTiE.
Soli pure sunl Praten., Grcven. et Molan.
^ Non quaedam hic verba, non a'iquot versus, scd non auctor
A abiit primigenia Usuardi simplicitas, si
articulus a capite ad calcem scalpello miscrabiliter ipse, sed pcrfidus corruplor correctiones in codicem
facdatus laceratusque est, nec veteris arliculi ullum Pratensem induxil "? Bouill^vrt.
superest vesligium. Versa tuos codices, R. P., quo

VARIANTES LECTIONES.
Scribo Tarsum,presbileri, Scotia, etc, utsupradixi
saepius, Iicet codices in eo varient. Tharaci scribitur
communius, et ita habent codices votustiores Pra-
ten., Herinien., etc, non Taraci, ut alii, aut Ta-
rati ut Greven., nullus Tarachi posuit, cum tamen
ex Graeco ita legendum sit. In Praten., Herinien. et
aliis est Vilcasini, ut nos servavimus, licet Greven.
et Molan. malint Vilcassini : utrumvis elige. Greven.
scribit Nycasii, melius Molan. Nicasii, quem multi
sequuntur, optime tamen, ni fallor, Patren. Nigasii,
ad distinctionem a Nicasio Remensi. Non capio, cur
ea annuntiatio ab Ileriniensi praetermissa sit, nisi
fortc codicis descriptor, ut erat dioecesis vel pro-
vincia3 Remensis, putarit eo modo sanctum suum Ni-
casium alio transferri. Canici scribunt Greven. et
Molan., ego Cainichi malo, ut ad veram nominis for-
malionem proxime accedens, uti habent Praten.,
llerinien. et Aquicinct., vere tamen legendum exi-
stimo Kainnichi, ut est in Vita. Uzecia, Uzechia et
aliter elTerunt codices, praefero Uzetia, cum prae-
cipuis.

OBSERVATIONES.
Pretiosissima et nunquam satis laudanda sunt, B unde acceperit non adeo clare perspicio. Potuit qui
genuina et pra^sidialiaillustrissimorumhorum trium dem in aliquo Hieronymiano codice, forte Corbeiensi
martyrum Acta, a Raronio primum, purius a Ros- simili, reperire Nicasii et aliorum martyrum ; sed
:

weydo, ab aliis etiam deinceps vulgata, ut in ad-
moiiitione sua fusius explicat, is qui novissimam
editionem Grcjeco-Latinam adornavit, Theoiloricus
Ruinartius, inter Selecta et sincera, a pag. 454.
Eorum memoriam recolunl Hieronymiana, noa hoc
solum die, sed etiam ix et x hujus, ex diversis codi-
ibi sociorum ejus nomina haudquaquam reperit. Ad
h:ec Adoniana Mosandri qualiscunque editio memi-
nil. Nichasii episcopi, et Subicidi diaconi. Noster in-
torim de hoc silet, alterique solum tribuit titulum
presbyteri. Neque ab aliis martyrologis lux ulla afful-
gi't unde superest conjectandum peculiarem noti-
:

cibus diversimode. Eos intervetustissimum Antuer-
piense seu Epternacense, hodie: Anazobori Ciliicoi
eos diserte collocat, quo loco (quem Anazarbi nmlto
melius expresseris) passos esse, non Tarsi, ex Actis
ipsis demonstratur. Hic tamen eos primus statuisse
videtur auctor Romani parvi, his verbis Apud Tar-
sim, martyrum Tharaci, Probi etAndronici,\indein
Adonem, Usuardum, Nolkerum et recentioresomnes
ea positio dimanavit. Quod in Epternacensi Andro-
nico addatur titulus presbijteri, id procul dubioscri-
ptoris incuria irrepserit. Adonis elogium ex ipsis
liam habuisse Usuardum, ex qua classem illamMar-
tyrologio suo inseruit. Circa veram nominum in-
flexionem, consuli possunt notulae P. Motherii ad
novissimam ejus Martyrologii RomaniGallicam ver-
sionem. De reliquo videatur TillemontiusinDionysio
: Parisiensi, tomo IV, art. 18, pag. 483. Venantius
ahbasTuronensis, Hieronymianis ex Florentiniimen-
te adjectus, FIoro,Rabano, Adoni, Mosandri et Not-
kero notus est, quem Noster ad xiii Octobris distulit.
At ex Scotia Cainichum, a nullo alio nominatum,
i
adducit forte quod ordinis sui abbatem censuerit,
;

Actis eleganter deductum est, a Nostro solitae brevi-
tati ex illo aptatum. Inde verosimiliter sua quoque
eruit Wandalbertus :
QuinasaioxTtiaracus, Probiis, Andronicusque coronant,
Virtulis inorlisque pares quos gloriu reddit.
aut in ipsa Gallia peculiari cultu fuerit celebratus.
Vita apud nos exstat ms. in qua Kainnechus appel-
latur, multaque de eo Rosweydus ad Vita? capita
notata reliquit, in Actis producenda. Firminus Uze-
tiensis plane etiam Usuardinus est. De gestis ejus
scripsere varii nos omnia suo tempore colli-
,

Huc usque patent Usuardi duces ; alios sanctos gomus.

AUC TARIA.
Herinien. purissimus esset et integerrimus, nisi sed nullum nominant. Deest annuntiatio ultima de
omitteret annuntiationem secundam, de qua superius Firmino.
dixi.
Muaerat. scribit etiam Nigasii episcopi, sed dein,
ToRNACEN. eodem laborat deiectu quo Herinien.
mutata positione : « Castro Corbeito, beatissimi
Caetera satis purus.
Quirini et Poenitentia!. »
Antuerp.-Maj. in Nigasio, post Quirini presbyteri,
sic pergit « Et Scuviculi diaconi et Piencia^ virgi-
:
Antuerp.,Ultraject. etLEYDEN.incipiunt: «Trans-
nis. Qui cum beato Dyonisio ab urbe Roma in Gal- latio sancti [Leyden. Patris nostri] Augustini
,

lias ad praedicandum directi, et a pra^fecto Sisinnio opiscopi et confessoris, de Sardinia ad Papiam. »

in eodem pago compreheusi, glorioso sunt martyrio liiTarsensibus, fere puri sunl. De Nigasio el sociis
coronati. "In fino prsterea: « In Britannia, sanctaj post Pientia; addunt « Qui a beato Clemente papa
:

Elhelburgae virginis, cujus Vitain meminit Venera- cum beato Dionysio ad prajdicaudum in Gallias di-
Beda in gestis Anglorum.»
bilis i^ recti, insequente eos praefecto Fescennino, gloriam

RoswEYD. de Nigasio sic legit. « Item, passio san-
ctorum Nigasii, » etc. In fine;. Item sanctae Onest;«
virginis.»
PuLSANEN. Tarsensium elogium plane expunxit.
martyrii adepti sunt. » Ilabent, Canici abbatis, sed
de Firmino nihil.
Lovanien. etiam, Patris nostri ; ex quo patet fuisse
ad usum PP Augustinianorum. C;etera prioribus
'

Tum « In pago Vilcassino, passio sancti Nicassii

: similis est, nisi quod totum elogium Tarsensiuin
presbyteri et sociorum ejus Excubiculi, Quirini et expungat.
Pientiee virginis et martyris.» Alberg. et Danig. incipiunt • Octava beati Fran-
;

Antuerp., Max.-Lubeg. et Ughellian. incipiunt cisci reliquo textum habent sicut

confessoris. » De
« Redonis civitate, sancti Melani confessoris. Lege » Antueup.-Max., sed nihil de translalione sancti Au-
/Emiliani. Scribunt Ni(jasii episcopi et sociorum ejus, gustini.

ODO
Centulen. in prima pnrus est, demplo clogio.
• In pago Vilcassino, sanctorum Nicliasii primi Ro-
thomagensium opiscopi et sociorum ojusQuiriaci et
Pienci.T marlyruMi. lu Syria, sancti Eustacliii mar-
tyris. Turonis, depositio sancti Venantii abbatis ot
confessoris.»
Bhi-xelle.\. incipit: « A'nul Lyram, oppidumRra-
banciai , depositio sancti fiummari confessoris. •
Sequitur de >'igasio et sociis^ ut A.ntl-erp.-Max. In
Tarsensibus, fere purus est. Tum : « In Acervo Si-
cili.T, natale sanctorum Annstasii proshytori, Placidi
etMarcialis. Apud Antiochiam. natalosancti Eracli.
Apud Coloniam Ajrrippinam, depositio Domini Rru-
nonisarchiopiscopi. Apud Virdunum.dopositio boati
Sanctini episcopi et confessoris. In Scocia, dopositio
sancti Canuthi abbatis ot coufessoris. EiHloin dio,
translatio boati Auirustini gloriosi opiscopi et con-
fessoris. •
II.\GENOYEN. incipit a Nipasio et sociis, auctus ut
supra. In Tarsonsibus utcunque purus ost. Tum in-
serit « Apud civitatem Ciesariensem, natale sanct.-e
:
Reparat.T virginis. • etc, ut vide in Auctariis vin
Octobris. • Pelusije [pro Belisi.Ti], depositio sancti
Amoris, » etc, ibidem. « In Scolia, sancti Canicii
ahbalis depositio. In civitates Uszecia , dcpositio
sancti Firmini, • etc.
Aql-icim:t. in fine • Item sanctorum Placidi et :
Athanasii. • Ita etiam codexD. Cueval signatusC.
ViCTORiN., Rec. Suec, signatus nurn. 130, in fine:
• Translatio sancti Patris nostri Augustini episcopi
de Africa in Sardiniam. • Superius agiturde trans-
latione secunda. Deinde • Turonis sancti Venan-
tii abbalis. >
Matru'..-Cartus -Ultraject. « Sanclini episcopi
et martyris, Tharaci, Probi et Andronici, martyrum.
Melani [dixi .supra le<ieuditm ^Emiliaui] episcopi ct
confessoris. Gummari confessoris. Translatio Augu-
slini. • Dubium de qua agat.
Bigotl\> signatus P o, primo loco « Rodonis
ci^itate, sancti Melani confessoris.
BiGOTL\N. signatus D 9 « Eodem die, sancti Ni-
casii episcopi, Quirini preshyteri, et Scubiculi dia-
coni. » Gummari pneclari confessoris, qui inter c;etera vir-
AcGEN. alia manu adjectum habet « Apud Ro-
tomagum,sancti Nigasiimarlyris,sociorumquo ejus.-
In Vatica.n. num.
et Firmini : nihil adjectum
Alte-mps. « In Scotia, sancti Canuchi abbatis.
: qu;e in testimoniuni taiit;c virtutis, perannos pl iri-
Civitate Ursecia, sancti Firmini, • etc.
Flore.vt. « Prima translatio corporis sancli
Augustini episcopi et doctoris, de Iponia in Sar-
diniam. •
BcRDEOALK.N. : • Turouis, sancli Melanii episcopi
et coufossoris. » An non
Bolonensis ?
BiZL.NTicE.N. In Scotia, sancti Canuti, » etc.
: •
Legendum, opinor, Cninichi. In civitale 1'zelia, etc.
Llxovien. « Sancti Sanctini,
: primi Virdunensis
episcopi. • Vide etiam superius.
Remens SS. Timoth. et Apoll. • Turonis, sancti
Venantii ahbatis. •
EditioLLnEco-CoL. incipita Nigasio, ut ANTCEiir'.-
Max. In Tarsonsibus salis pura est. Pro Cainichi,
scribit Carachi. Tum « Itoni translatio corporis
oximii docloris sancti Auguslini episcopi et confes-
soris, de Sardinia in civitatorii Ticinum, qu;e nunc
Papia dicitur, ubi per devotissimum regem Longo-
banlorum, Luithrandum nomine, ecclosia sancli
Petri aposloli, iii co-lo aureo sic dicto, honorilice,
at docuit, rclatus ac conditus est anno Domiiii
Dccxxiii temporibus Gregorii pap.e
IV Idus.
Apud Ravennam via Laurenlina, nalalis sancti Iledistii inartyris. Iii .Vfrica, sanctorum confessorum el
martyrum quatuor millium nongentorum septuaginta sox,sul) llunnerico rege, qui cum essonlEcclesiaruiii
Dei episcopi, presbiteri, diaconi, associatis sibi turhis lidolium populorum, prodefensione calhoiicac veri-
» »
MARTYROLOGirM. — MENS. OCT. 566
A imperatoris. ah obitu ejusdeni Patris ccLxxxiii (Cai-
culi chronoliqici non
coh(crent). Et h.nec ipsius
secunda appellatur. Ipso die, sanctoruin
traiislatio
martyrum Anastasii prosbyleri, Pl.icidi et Genesii
sociorunKjue eorumdem. Virduni, sancti Xanctini
ejusdem loci episcopi et confessoris. Civitate Eure-
cia, sancli Firiiiini, » etc. « Ipso die, sanct.ie Athel-
hurg.T virginis. Item, sanctorum Justi, Arthomii et.
Iloiiestee virginis, martyrum. Et Turonis, sancti
Venancii ahbatis. »
Belin. incipit « Papia>,
: translatio et reconditio
corporis hoatissiiiii patris Augustini episcopi et con-
fessoris. Redonis civitate, sancti Emiliani confesso-
ris. » In Tarsensibus, recte. Tum • Eodem die,
:
octava sancti patris Francisci. » Deest Nigasii et so-
cioruin. In (^ainicho et F^irmino satispurus est. Al-
tera edilio in line addit. • Itom Placidi et Athanasii.
Greven. • Ipso die, sanctorum Anastasii preshy-
:
teri, Placidi, Marcialis, Genesii ac sociorum eorum
B martyruiii. Anliochia?, natalis sancti Eraclii. Venan-
tis martyris. Justi, Arthemii et Honestae virginis,
martyrum. Virduni, heati Sanctini, ejusdem loci
episcopi et confessoris. Gummariconfessoris. Melaui
confessoris. Translatio sancti Augustini episcopi.
Cum enim Luitprandus,devotus Longobardorum rex,
audisset a Sarracenis depopulatam Sardiniam insu-
lam, in quam olim, ob barbarorum iiicursionem, ah
Ypone ossa eximii doctoris translata fuerant, suh
omni celerilate illuc nuncios suos dirigit, datisque
pecuniis magnis sacras reliquias Papiam deferri fe-
cit anno Domini dccxxiii, ah obitu ejusdem sancti
: ccLXXxiii. Diciturque haec secunda ejus translatio,
prima vero celohratur ultima Februarii. Aliqui ta-
.•
men hic celebrant primain, illic vero secundam.
Atholburgae virginis et abbatissae. Item sanctae me-
moriaeBrunonisarchiepiscopi Agrippinensis Coloni;ie
et confes.soris germani Otlonis I imperatoris. » Vido
Suriuni.
:
G MoL.\N. de Tarsensibus textui inseril aliis litteris
totum Adonis elogium, quod in fonte legi potest. In
: fine, de translatione sancti Augustini et ^Emiliano,
Belinum describit. Tum « Lyrae depositio sancti
:
: tutuin suarum iiisignia, ictu haculi sui fontem de
terra produxit arborem quoque succisain et terraj
;
o9't!) deest memoria Cainichi prostratam, divino auxilio erexit, ac ita integram
est. solidavit,ut nullum signum laesionis inea appareret,
mos incolumis pcrmansit. »Dein, ininoribus litteris:
« Hoc die obiit B. Jacobus Alemannus, ordinis Prie-
dicatorum. Athelburg.e virginis et abbatissae. » De
Sanctino, ut Belinus. « Ex Galendario defunctorum
Coloniae, ad S. Pantaleonem obiit Dominus Bruno,
.Emiliani Redonensis, vel pius pastor sanclae Coloniensis Ecclosiaj, qui inter
cetera laudabilis vit<Te insignia, quae liber gestorum
ejus plenius enumerat, etiam locum istuin a funda-
meiitis eroxit, ot rebus quai ibi Deo servientihus buf-
U ficerent, abundanter locupletavit. • Iii edilionibus
aliis textus siinplex est. In (ine de Gummaro, vEmi-
: liano et S.inctino, ut supra. « Bisontii, sancti Ger-
mani epis:opi el martyris. In Anglia, sanct;e Etliel-
burg;n virginis rA. ahbatissa). Die undecima, sancli
palris Theophaiiis, scriptoris et poet;e, e[)iscopi Ni-
: ce;c. Papi.T, traiislatio et reconditio, »etc., utBELix.
• Eodom dic, di'posilio bcati Rrunoii'S Agrippiii.e
]"]cclosia! archiepiscopi. Qui iiitorc;etera, » etc. Deiii-
deminorihus litteris, d(! Jacobo Alemanno, ut supra.
iii Deiiiquo ropetit Ojloniaj ad s;inctuiii Panlaloo-
:'
• .
iiom, obiil Domiiius Rruno, pius pastor sancta; (v)-
loiiiciisis Ecclesi;i' ac fuiidalor dicti monasterii. »
II et Leonis III Vide qua.'Iiic liabel citatus auctorin fine adnotationis
Die 12.

567
tatis, in horribilis heremi exilium
quos erant Cyprianus et Felix, praecipui Domini sacerdotes. In Syria, sancti Eustachii presbiteri.
Sumitur ex Praten., Herinien., Munerat., Belin.
Daniais, iicet de caetero non satis correctus.
Munerat. pro via Laurentina legit via Laurentia:
Varie efforturnomen martyris, sed prsecipue Edistii,
vcl Hedislii. Pro primo modo stant Greven., Molan.
et alii cum Adone pro secundo Praten., Herinien.
;
et probatiores codices cum Romano parvo, quibus
assputimur. Omnes codices legunt ynilium, ut alibi
etiam dixi. Herinien. posuit quatuor milia, etc. In
Greven. et Molan. est Honerico, in Munerat. Hime-
Notabilis est hodie inter codices
atque etiam inter alios martyrologos discrepanlia.
Vetustissimum Epternacense primo loco enuntiat
Romce, natalis Hedisti, quo modo ex pari codice
descripsit Rabanus. Porro Hieronymianialii expresso
legnnt /ii Ravenna, via Laurentina, natalis sancti
: integre reddit, qui novis curis Vitensem recensuit,
Edibti. 'Nescio inquo Notkeroinvenerit Florentinius
Romoe, natalis sancti Bodisti martyris, pro Hedistii.
Invenio equidem tertio ]oco, Bedisti martyris, ast in
principio ciare expressit:
Edistii, in quo a ductoribus suis
Etenim Ronianum parvum strictim habet Ravennce,
Hedistii. Ado, paulo distinctius, ex mente Hiero-
nymianorum Apud Ravennam, via Laurentina nn-
: annuntiatione, quemadmodum de prima, inter codi-
talis sancti Edistii. Unde Noster acceperit, in propa-
tulo ost nec de Notkero dubium relinquitur, tametsi
; FIorentinium.Nobis indubitatum est ex aliquoapo-
omiserit verba, via Laurentina. An pro via
baec
Laurentina substiluenda sit via Lanrelina, a nemo-
re lauris consito discere poterisex Florontmio. Cae-
teruin Ravennalem martyrem fuisse Hedislium, vi-
detur ex/ra controversiam, subscribente etiam Wan-
dalberto hise versiculis.
Id ustuiim qu;irlas ineritis Editius auget,
Urbs Ravenna suo celebri quo marlyre gaudet.
De fortissima et gloriosissima Africanorum mar-
tyrum legione primus meminit auctor Romani parvi:
Apud Africam, sanctorum cimfessorxm quatuor mil-
lium nongentorum septuaginta sex,
Wandalica passorum. Lacrymas, non jam commise-
rationis, sed potius exsullantis animi testes, excutit
Victor Vitensis, dum immanem Hunnericibarbariem
describit lib. n, in editione Chiffletiana a pag. 24,
unde procul dubio encoinii sui maleriam desumpsit
Viennensis martyrologus, in martyrum numero
ToRNACEN. caret tota annuntiations prima
liquis purissimus est.
Antuerp.-Maj. non legit,pro defensione catholicre,
etc. sed, pro Dei confessione catholicw, etc. In fine
autem addit: « In Brittania, sancti Wilfridi epi-
scopi et confessoris, qui inter ceteras virtutes, mor-
tuo quoque vitam legitur reddidisse. » Vita Wilfridi
illustrata est xxiv Aprilis. Vide etiam Surium hoc
die.
RoswEYD. textui subdit « In Britannia, depositio
:
sancti Wilfridi episcopi et confessoris.
PuLSANEN. mutilus est in elogio Africanorum,post
Hunerico rege ; caetera satis purus.
Antuerp., Max.-Lubec. et
jiciunt : « Bituricas, sancti epionis presbyteri.
ANTUERP.-MAX.,ULTRAJ.-LRYDEN.,L0VANet AlBER-
gen., in textu satis puri, idem cum praecedentibus
habent auginentum « Bituricas, sancti Epionis
:
presbyteri. » Deinde agit de martyribus Africanis,in quibus fcre
Centulbn.: « Apud Ravennam, via Laurentia,
sancti Hedistii Apud Africain,sanctorum
martyris.
confcssorum et marlyrum nongcntorum sepluaginta
" :
USUARDI MONACHI. m
trusi, et ad extremum varie excruciati, martyrium celebrarunt ; inter
NOT.E.
in prima editione, Greven. et Molan. Accedit codex
VARIANTES LECTIONES.
A rico,qui superius omisit ultimum numerum, sex.
Greven.et prima Molani editio Iransponunt ordinem,
legentes, presbyteri, diaconi, episcopi.Heremi, habent
omnes, exceplo solo Molano. Ft hic rursus cum
Greven. traiispositahabetnomina,F«/ix e( Cyprianus,
Munerat. et Belin.scribunt ce/e6ra{jerMn<.Herinien.,
haud dubie amanuensis vitio,pro Syria legit Africa.
Belin., Schitia. Munerat., pro Eustachii Eiistacii,
OBSERVATIONES.
Hieronymianos cutus Romanum parvum, cujus Martyrologii auctor,
diversum a Chiffletiano Histori^ Wandalicae perse-
cutionis exemplum consuluit,nam in praefata Chiffle-
tii editione tota martyrum turma ad quatuor millia
nongentos sexaginta unum contrahitur. Numerum
: Ruinartius, pag. 30. Ab utroque difTert Baronius,
legens quatuor millia nongentos sexaginta sex. Prae-
ferendus omnino videtur martyrologorum nostrorum
Apud Ravennam, sancti calculus, novissimae editioni conformis. Utcunque
minime deflectit. tamen fuerit, Usuardus Adonis elogium eleganter
: contrahens,etiam in determinando pugilum numero,
B recte sententiam ejus amplexus est.De ultima nostra
ces Hieronymianos controvertitur arbitrum vide :
grapho, simili Epternacensi, In Syria, Eustachium,
vel Eustatium presbyterum acceptum fuisse, relictis
si quos habuit, socii, ut passim Noster facere asso-
let certe plane Usuardinam esse annuntiationem
:
illiam ex codicibus evidentius ostendi non polest.
Atque ex eodem ipso fonte hausisse videtur Raba-
nus, dum scribit Et in Syria Eustati presbyteri
:
;
ubi additur Et Eucharisti, Burri,Bonati (Epterna-
:
cense habet Donalw) de quibus, cum ad Usuardum
non spectent, nulla hic nobis quaestio est. Eusta-
chium cum pluribus, tanquam Adoni adjectum, in
appendicem retulit Rosweydus, idque etiam indicat
sub persecutnioe asteriscus a Mosandro appositus. Videatur notula a
Castellano Martyrologio suo universali apposita,qua
confusos martyres distinguere conatur. An satis
feliciter,necdum ausim asserere, in tanta tabularum
^ Ilieronymianarum turbatione,quara alibi componere
conabimur.
se-
AUCTARIA.
; in re- sex {desunt quatuor millia). Meldis, sancti Sanctini
episcopi et confessoris. » Vide die praecedenti.
Bruxellen. incipit « Apud Burgundiam, natale
:
saiicti Gengulphi martyris. Qui a quodam clerico,
uxoris suae constupratore, clain perimitur. In cujus
necis ultionem idem clericus dum ventrem purgaret,
viscera, ut Arrius, effudit. »Vita ejus in Actisedita
ost XI Maii.« Apud Ravennam, via Laurentina, na-
tale sancti Hedistii martyris et sanctorum Celestiiet
Saturi. In provincia Siriae, sanctorum mariyrum
Quirini presbyteri etEvagri. In Egypto,sancti Eu-
stachii presbyteri. In Gampania,sancti Eucharisti.
'^ Apud Bituricas,dopositio sancti Epionis presbyteri.
Ughellian. in fine ad-
Item sancti Wilfrini, episcopi et confessoris. »Puto
»
Wilfridum indicari. Africanos in sequentem rejicit.
Hac.enoyen. huc refert Loth prophetain cum vilae
compendio, ex sacris litteris de more collecto.
purus est. Desunt reliqua.
AQuir.iNCT.Africanorum martyrum numerum redu-
cit ad « triuin milliumDCGCCLXXvn. » In line autem
 569 MAHTYROLOGIUM. - MENS. OCT. 570

addit : « Bituricas, sancti Opionis. Et sanctorum A Wilfridi episcopi Eboracensis et confcssoris, cujus
Saturi el Calixti. cum meminisset Beda lib. iv, rursus I. v velut ad
MATRic.-CAnTHrs.-ULTRAjEr.T. « Ainici et Aniclii : priora ropodans, vitam ejus virtuosissimam a puero
militum.inartyruni, quorum actus leguntur Sancto- diligontius perstringit epitaphium etiain versibus
;

ruin confessorum et martyrum quatuor millium et conscriptum adjiciens ubi inler alia legitur, quod
:

nltra. » multis domi forisque jactatus nimium per tempora

sub num. 3949, deest Eustachii. Ad-
In V.\TicAN., longa periculis, tandom in pace quieverit. Ilic libros
jicitur Homte, sanoti C.Tlostiiii et Soturi. »
: « quatuor sacrorum Evangeliorum anrois litteris scri-
Flore.ntin. « Hituriclias, sancli Epionis presby-
: bi etthccam auream his condignam licri fecit. Ania-
teri. Item, sancti Vilstidii [an non Wilfridi ?] epis- ni episcopi. Xamaati episcopi. Givitate Meldensi,
copi et confessoris. Item, sancti F^ulagrii. » sancti Schynni episcopi et confessoris. Symperlhi
Eilitio LiBEC.o-CoL. textum purum roferl, nisi episcopi. Bituricas, sancti Opionispresbytori et con-
quod in de Eustachio addet, et coufessoris
line fessoris. In Aquitania, sancti Geraldiabbatiset con-
Tum : « Bituricas, sancti Epionis presbyteri et con- fessoris, de quo in gestis sancti Arnulphi Suessio-
fessoris. Civitate Meldis, beati Schynni, episcopi et nensis episcopi refertur, quia eidem Arnulpho in
confessoris. Eodem die, sancti Wilfridi episcopi et rogimine monasterii successorit, scd ab ambitiosis
confossoris Eboracensis civilatis. « Ipso dic, saucti expulsus, Aquitaniam profectus, monasterium con-
Maximiliani episcopi et confessoris. » struxerit, quodque ejus vila et mors signis virtutum
Belin. editio altera infine « Bituriges, Opionis : (>t miraculorum gloria refulserit. Ardani abbatis. In

confessoris. Vide suporius. B Scotia, Movoi abbatis. Eufrasiaj virginis etmartyris.

Greven. Apud Apamiam, bonli Marcelli opi-
: « Harlindis virginis et martyris.»
scopi et martyris.qui cum tompore Tiieodosi senioris MoLAx. « Bituriges, Opionis confessoris.» Dein-
:

multa idoloriim tompla diruisset, a pn^anis tentus, de minoribus typis ex Ghevexo describit omnia de
pro confessione nominis Christi martyrio coronatus Wilfrido Eboracensi. Item de Amelio ct Amico,
est. In Campania, nntalissanctorum Euchnristi, For- notans in Vincentii Speculo lib. xxiv, cap. 62 et
tunati, Prisciani. In Syria, natalis sanctorumSyriet seqq. In fine « Maximiliani Laureacensis episcopi
:

Evagrii, Homa), nntalis sanclornm Celosti et Saturi.
Itcm sanctorum .\melii et Amici, quoruin miri actus
leguntur in Speculo Vinccntii,l.xxiv,c. 162.Cumquc
essent miro modo sibi consimiles, tandeni in bello
3uod Karolus Magnus contra Desiderium Longobar-
orum regom in Italia gossit, mullispollentes pieta-
tisoperibus, cum aliis inultis interfccti, martyrii pal-
mam adepti sunt. Mnximiliani Laureacensis epi-
scopi et martyris, qui tempore Cari ot Numeriani
imperatoruiii, martyrii coronam adeptus, postmo-
ot marlyris. » In editionibus aliis, de Opione, ut
supra. « Mediolani, translatio sancti Mona3 archiepi*
scopi. In Anglia, natalis sancti Wilfridi episcopi
Eboracensis et confessoris. Celenae in Pannonia, Ma-
xiiiiiliani Laureacensis episcopi et confessoris. Cu-
jus corpus Laureaciim transtulit sanctus Rupertus
Bavarorum apostolus, qui plurimas ecclesias ad
ejus honorem dedicavit. Tandem vero Pataviam
roliquias transtulit Henricus secundus imperalor. »
Deinde typis minoribus «Papiae, sanctorum marty-
:

dum a duce Bajoariorum in Pataviam super litus rum Amelii et Amici, quos rex Desiderius occidit
Eni translatus, in magna veneratione habetur. Lu- in bello contra Carolum Magnum. » Ex Castellano
cinii et sororis ejus martyrura. In Anglia, sancti C disces reliquias esse Mortariae.

IH Idus. Die 13.

Apud Troadam, natalis beati Carpi, discipuli apostoli Pauli. In Ilispaniis, civitate Corduba, passio san-
ctorum Fausti, Januarii et Martialis, qui priino equulei poena cruciati, deinde superciliis rasis, auribus
quoque et naribus praecisis, dentibus etiam superioribus evulsis, ad ultimum ignis passione martyrium
consummaverunt. Antiochiae, sancti Theophili, quisextus abapostolo Petro pontificatum Ecclesine tenuit.
Turonis, sancti Venantii abbatis. [Addit. BouiUart., Italico charactere: Ipso die sanctorum confessoruni
Giraldi et Leoboni.J

NOT^.
Ex Herinien., Rosweyd., Munerat., Belin prima editione, Greoen. et Molan.

* « Pratensem codicem, inquit SoIIerius, a puris Ignosco, si moni tus non fuit sanctos illos confesso-
exclusimus, quia in fine additamentum habet Ipso : res a recentiore manu fuisse additos. Bouillakt.
die sanctorum confessorum Giraldi et Leoboni. »

VARLVNTES LECTIONES.
Trodam scribunt mss. vetustiores codices cum D dum legisse ut esl in textu. Belinus iterum male
Adone typis editi, ut Munerat., etc, habent Troa-
; Amantii pro Venantii substituit. Pratensen codicem
dem. Belin. lcj^it, discipuli sancti Pauli apostoli.ldeni a puris e.xclusimus, quia in fine addilamentum ha-
pro Fausti ponil Fanstini: item superciliciis el er- bel :Ipso die, sanctorum confessorum Geraldi et
rala alia. lUusus Belin., Greven. et .Molan. scri- Leoboni. Arecentiori calaino esse, vel inde colligo
biint, qui textut ah apostolo Petro Ecclesia; pontifi- quodsoliti comitcs Antuerp.-Maj. et Rosweyd. eain
ralum tenuit. Rosweyd. autein, qui sexlus a heato aiinuntialionein non posuerint.
Petro apostolo Antiochenoi Ecclesice, etc. Puto Usuar-

OBSERVATIONES.
De Carpo, Apostoli hospite et discipulo, nullus .'HO ct o8l. Cordubenses martyres, ct quoad lociim
inartyrologiis mominit anleauctorcm Romani parvi, ol quoadiioiiiinadeformalos,exhibent Ilieronyminiin
a quo ita celebralur Troade, Carpi, apostoli Pauli
: ali(|ua, quibus conciliandis occupatur Florentinius.
discipuli. llinc in Adonein defiuxit, etin Adonis se- Ex his sua deccrpsit Rabanus at Nosler solitum
;

quaces Usuardum ac Nolkerum. Prima ejiis et cerla ducoin Adonem socutus cst, omnia ex eo ferine ver-
notiiia sumitur ex II ad Timotheum iv, 1.'}. Alia in batim describons iion quidem ex hoc die, scd ex
:

Noiis iiisinuat Baronius, suo tempore usui futura. xxvni Septembris, qno a Romano parvo notati sunt,
Vidc quid de iis sentiat Tillemoatius tomo I, pag. ct ab Adono |ira;fato,elogio exornati. Cur Usuardus
 : : . ;

571 USUARDI MONACHI 57:

huc eos distulerit, non aliam causani divinare licet, A Theophilus, ab Hieronymo, de Script. cap. 25,
prsGterearn quam xxviii Seplembris breviter altigi- egregie laudatus, primitus etiam oritur ex Romano
mus, nimirum quod fortasse in Hispania hoc ipsos parvo, his verbis Antiochice, Theophili episropi, qui
;

die coli deprehenderit. Piura in haiic rem collegit
Theodoricus Ruinartius, eorum Acta inter sincera
et selecta referens, a pag. 597, nec tanti momenti
sunt difficultates propositse a Tillemontio tomo V,
pag. 796, ut non facile dissolvi queant. Laudantur
eliam Cordubenses nostri in hymnoPrudeatii. apnd
eumdem Ruinartium, pag. 517. Wandalbertus et
xxvui Septembris et hoc die martyres illos cecinit,
quos forte diversos putavit ex Marcialis et Marcelli
apud ipsum discrimine. Primo loco ita
Ffiustus, Marlialis quarlum et Jaiiuus ornant,
Martyrii trabea simul et certarniiie clari.
Hodie vero sic unico versu absolvit
Ternas, Marcellus, Faustus, Januarius jmplent.
sexlus ab apostolis fuit. Vix dubito quin ex Rufmo,
lib. IV, cap. 24, desumptus sit. Phrasim permodice
ampiiavit Ado, sed eam nescio unde auxerit Notke-
rus. Noster ex Adone sua desumpsit, omittens duo
ultima verba, viri eruditissimi, quai certe intacta ser-
vare poterat, cum ex citatis Eusebio et Hieronymo
de insigni ejus doclrina abunde constet, ut pluribus
invenies ex aliis scriptoribusa Raronio in Notatione
citatis. Nobis maxime usui veniet Halloixii nostri
habet lucubratio, conferenda cum Commenlario Gallico
Tillemontii tomo IH, a pag. 49. De Vcnantio non
semel in Auctariis sermo fuit. Liquel hoc primum
dieab Usuardo signatum, sed observavit Castellanus
inMartyroIogio suo universali hunc sepulturae potius
quain obitus diem esse. Vita ejus ex Gregorio Tu-
ronensi potissimum innotescit.

AUCTARIA.
pRATEN. Jam supra in Variantibus augmentum B ViCTORiN. et Regin^ Suec. signatus num. 1.30
ejusnotavimus « Ipso die, sanctorum confessorum
: « Ipso die, sancti Geraldi confessoris.»
Geraldi et Leoboni.» Matric.-Cartus.-Ultraject. « Venantii abbatis .

ToRNACEN., hic solito defectuosior, caret annun- et confessoris. Carpi, discipuli beati Pauli. Fausti,
tiatione priraaet ultima in duabus mediis omnino
; Januarii et Martialis graviter passorum. Theophili
purus. episcopi Antiochiae.»
Antuerp.-Maj. habet iterum accessionem Angli- In Vatican., num. 5949, deest Fa?<sit et soc. Item
canam . Eodem die apud Westmonasterium, trans-
; Venantii. Adjectum « Apud Gallias, depositio sancti
;

latio sancti Edwardi regis et confessoris. » Geraldi confessoris. Translatio sancti Giliberti con-
PuLSANEN. deficit in elogio Gordubensium, in re- fessoris. Romae, depositio sancti Honorii papse. »
liquis satis purus. Majore auctoritate opus erit, ut de cultu aliquid sta-
Antuerp., Max-Lubec.,CodexRigotian. sigri.P.5 tuatur.
et UcHELLiAN.,omnes in fine post textum adjlciunt: Lugdunen. « Depositio beati Geraldi confessoris
;

« Item Marcelh, Adriani et Marci. » Ex Hierony- Christi.» De quo jam sajpius.

mianis codicibus accepti videntur, sed,ut SEepissime RuRDEGALEN. ; « Translatio sancti Geraldi confes-
accidit, male conjuncti. Lege cuin aliis, depositio.
soris.»
AnTUERP. MaX., UltRAJECT., LeYDEN., ALBERfiEN. Castri-Karoli « Apud urbein, quai Orlacus
:

etDANic. omnespro Fausti ?,cv\himt Faustini. Omnos nuncupatur, sancti Geraldi confessoris.»
ex Adone de Theophilo restituunt verba, quae ab Re.mens. SS. Timoth. et Apoll. ;« In Aquitania,
Usuardo omissa fuerant nempe, viri eruditissimi.
;
Q monasterio Aureliaco, depositio sancti Geraldi con-
Omnes penultimo loco inserunt « Item Calcedonia,
: fessoris.»
sanctorum Marcelli [solus Antuerp.-Max. prceter Editio LuBEco-GoL. « Coloniae Agrippinae, in mo-
:

cceteros legit MarcellianiJ, Adriani et Marci. »
LovANiEN. cum prioribus convenit, sed deficit in
elogio Cordubensium
CnNTULEN. . Apud
: Troadam, sancti Carpi epi-
scop:, discipuli Pauli apostoli. Cordubae, sanctorum
Fausti, Januarii etMartialis, qui ignis passione mar-
nasterio sanctorum Panthaleonis, Cosmae et Damiani
medicorum Dei, inventio corporis beati Maurini
abbatis et martyris, sub Ottone I imperatore, et
fratre ejus domino Rrunone, Coloniensi archiepi-
scopo, incarnationis Verbi anno dcccclvi. » Sequitur
textus ut est supra in Antuerp.-Max., etc. Tum :

tyriuin consummaverunt. » « In Calcedonia, sanctorum Marcelli, Adrianiet Marci

Rruxellen. huc refert martyres Africanos, de confessorum. In territorio Treverensi, translatio san-
quibus egimus die priccedenti, narralionem ex Adone cti Lubenciipresbyteri et confessoris. Eodemdie, san-
amplificans. In Carpo purus est. Sequitur de Theo- cti Geraldi confessoris. Apud Austriam juxta Danu-
philo ut supra. In Cordubensibus satis purus est. bium, passio sancti Calomanni martyris, ac pere- .

« In Calcedonia, natale sanctorutn martyrum Mar-
celli, Adriani et Marci. In Alexandria, sancti Atha-
nasii, orthodoxi.» Videtur indicari magnns Athana-
sius, sed hic colitur ii Maii. SBquilur, . Arvernis,
sancti Gerardi confessoris.. Vocatur GeraWws. Vide
grini Christi. Ipso die, triumphus sancti Lamberti
episcopi Leodiensis et martyris. In Anglia, translatio
.sancti Etwardi regis et confessoris. »
Relin. editio altera habet textum ut prior, sed in
fine conjungit « Item Marcelli, Adriani, Marci et
:

Caslellanum codices infra. De Veiiantio agendum

et
erit die sequenti.
HACxKNOYEiv. de Carpo, post Apostoli, addit « De
qiioidemapostolusmentionemfacitiiisuisEpistolis
Hic ponit Hedistium Ravennatem, de quo nos pridie.
Tlieophilo etiain addit elogium viri eruditissiini.
Dcinde adjungit «Qui librum quatuor Evangeliorum
: Mauriui abbatis et martyris. (^uin enim beatiu me-
in uno volumine composuit. Turoais, depositio saii-
cti Venantii^ abbatis in monasterio sancti Martini.
Ipso die in Calcedonia, passio s;inctorum inartyfum
Marcelli, Adriani et Marci.»
Aquicinct. ante Tarunis interserit « Item san-
ctorum Marcelli, Adriani et Marci. Eodem dio sancti
Geraldi confessoris. Qui licet in laicali habitu, Chri-
stianae religioni inhaerens viriliter, quemadmodum
Deo charus extiterit, per miracula monstratum est,
quai vivens gessit et multipliciter post mortein ope-
atur..
D Geraldi. > Ultimus confessor cum prirais martyribus
male connectitur
; Grevex. «; In Calcedonia, sanctorum Marelli
[MarcelliJ, Adriani et Marci. Apud Austriam juxta
Danubium, passio sancti Calomanni martyris ac pe-
regrini Chrisli. Colonia Aggrippina, inventio sancti
mori.ne Druno Coloniensis archiepiscopus anno Do-
inini Dcc.r.r.Lxvi monasterium sancti Panthaleonis in
priofata civitate erigeret, et pro fundamento locando
foderetur, rcpcrtuni est sacrum corpus titulo appo-
; sito ;Hic requiescunt ossa bonw menioriw Mauiini
abbalis, qui in atrio ecclosiie martiirium pertulit sub
die quarto Idus Junii. Ipso die, triumphus sancti
Lamberli episcopi Leodiensis et marlyris. Alexan-
dria^, Athanasii, doctoris optimi, qui lidem exposuit.
In Usuardo liabetur vi xXonas Maii. In Anglia, transo
latio sauctiEdwardi rcgis et confessoris. In terrilori-
 573 MARTVHOLOGIUM. MRXS. OCT. S74

Treverensi, beati Lubcntii presbyteri et confessoris. A cum bujusmodi inscrintione repertum est Hic re-:

Conjiani abbatis. Item beatie nieinoria^ nolixend.i',
lilia' Karoii Magni, uxoris sancti Anielii coniitis et
niarlyris. > An cnltuin habeat. postea videbitur.
M01..AN.: . Eodeiuilio, trinmplius sancti Lamberti
in Steps. Apud Ceptain Saraocnorum civilatem,
sanctorum martyrum Danielis, Samuelis, Angli,
Domiii, Leonis, Nicolai, Ilugolini, do Ordino fratrnm
Minorum, qui, desiderio martyrii llagrantos, lidoin
catholicam importerrita mente ibidem constantis-
sime privdicaverunt, tandem post illata opprobria,
post contumelias, irrisiones, flagella et vincula,ca-
pilis obtruncatiune martyrio coronati snnt, aiino
Uomini .Mcrxxi, anno sexto ante obitum boati Patris
nostri rranci.^ci. In Aiexandria, natale sancti Ana-
slasii episcopi, et sancti Lupentii prosbyteri et san-
cti Geraldi confessoris.Xol'ini;e. in monastorio san-
ctoruni Panthalionis. Cosm* ef Damiani medicorum
quiesniul, » etc. Doiiulc minonhus typis, de Colo-
manno, ut supra. « Itom sancti Gorhraiuli ahbatis ct
confessoris. Simpcrti episcopi duodecimi ecclesia;
.\ugustonsis, cirra aniuim dcc.lvi, cnjus corpus re-
quiescit in coMiohio sanctorum Udalrici et Afr.u. Per
cujus rnerita, inter varia miracula, niuliercula quae-
dain paupor rocuporavit oflicium hrachii unius ac
manus, quo per aliqnot annos caruerat. Quaj pro
sanitate recepta laudes exsolvit et hrachium cereum
ad indicium sanitatis su;o ibi reliquit. » Editiones
aliic « .\.pud Sopiam Saracenorum, »
: etc, ut supra
in priori. « In Galliis, sancti Geraldi confessoris.
Treveris, sancti Lupentii prosbyteri. August;c Vin-
dolicorum, sancti Simperli, cpiscopi et confessoris.
Eoilom die, triumphus sancli Lamherti in Steps.
Colonia» iii monastorio sanctorum Pantaleonis, »
etc, ut supra. Demum charactere minori « Iteni :

Dei, inventio corporis sancli Maurini abbatis et mar- sancti Gerbrandi confessoris et primi abbatis in
tyris; quod anno Dominic;e Incarnationis Dc.cr.cLXiv, r. Flori campo, ordinis Cistcriensis. » Vide Gastella-
dum fundamentum ejusdem ecclesiae effoderetur. luim in Martvrologio universali.

II Idus. Die 14.

Romje via Aurelia, natalisheati Calisti papaeet martyris. Hunc Alexander imperator sub diutina custo-
dia, fame cruciari, et quotidie fustihus cadi jussit, tandem vero per fenestram domus, in qna custodieba-
tur, praecipitatus, victoria} triumphum promeruit. Civitate Tudertina, sancli Fortunati episcopi, qui in
effugandis spir itibus immundis immensae virtutis gratia enituit.

NOT.E.
Sumitur c\ Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Munerat., Greven. etMolan.

VARIANTES LECTIONES.
De Calixto, CaUisto, Calisto, Calesto, dixi alihi, dis, circa ultimumverbum eni-
Maxima variatio est
ut ^idelis XVI Aprilis. llic iterum soquor antiquioros tuit, Praten., Tornacen. et Mu-
quo modo scribunt
nostros codices Praten. et Herinien. cum Hierony- nerat. Male Herinien. verhuin poUebat, quo utitur
mianis. De cotidie etiam satis dictuin cst, Inter alia Gregorius,in prneterito inllexit perpo//««L Antuerp.-
crrata typo:;raphyca, est in Munerato, tantcm vero. Mij., Groven., Molan. ponunt cmicuit. Rosweydini
Praten., Herinien. et Munerat. legunt Tutertina. co- codicis scriptor, dubius quid pra.'ferrc(, scripsit
gor cum omnibus aliis melius scrihere Tudcrtina. emicuit, et superius adjunxit enituit. Putamus nos
.\liter Munerati error est in affugandis, pro e[fugan- cum Usuardo legere.

OBSERVATIO.XES.
Calixti, Callisti, vel Ca/isft papae, siveismortualis G Brevem pontificatus sancti Callisti syllogen dedit
sit, seu potiusex mente Adonis, sepulturaj dies, in Tillemontius tomo III. a pag. 250. Pars Auctorum ad
antiquissimis quibusquo Ecclesi.e monumentis, pri- X Maii vulgata est, ubi de (Jalepodio, Palmatioetso-
die Idus Octobns solemniter recolitur. Eteiiim hoc ciis actum reliqua suo loco illustrahuiitur. De For-
;

ipso die de eo loquuntur Bucherii, Allatii, Frontonis
aliaque Kalondaria vetustissima, Sacramentarium
(iregoriiet .Martyrologiaomnia. Ilieronymiani codi-
ces non eadem quidem phrasi, sed Calixli, CaUisti
vel Cali'sti, expresse rneminerunt. Discordiam inter
ea apographa non unam componere, et sociuin de-
terminare conatur Florentinius. Beda, et ex eo Ra-
i)anus, C-illistum insigni elogio exornant, quod in
.\done diffusius est, desumptum tamen ex eodem
f(mte, queiii non
salis limpidum et defajcatum agno-
vit tum in Notatione, turn in Annalihus,
Baronius,
ad aniium 22(3, a num. 2, ul fusius siipra notavimus
ad dicm x .M;iii. Videri possunt qua apud Suriuin
editasunt.(^;etcrum qu;i; in hodierno laterculo Noster
piotulil, cx Beda potius qiiain ex .\done accepta vi-
doiitur.Ronianuiii parvuin .\duni paucis pr.nliixorat:
Itonue, Cnllisti papw et marlijris, et Privati miUtis.
Malvult Florentinius SatKrnM/n socium Callisto ad-
jungere ; Wandalbertus anonymum relinqiiit
antislcs ni;iriyr()ut! tropirjo
Caii.stiis priilit;
PrajceiJens luuliu et coiiututus mariyie fulgcl.
tuwilo, Tudertino cpiscopn, silcnt anliqui M.irtyro-
logi omnes, sic ut proinde planissime Usuardinus
sit repertus procul duhio in sancti Gregorii Dialogis,
cujus fere verhis ex libro i, cap. 10, annuntiatio
nostra contexitur. Ast in Gregorio, qui solum mira-
culis referendis intentusest, diem obitus Noster non
reperit, quidquid Ferrarius rotunde signet, pridie
Idus Octohris, unde non temere conjectari posse
vidoorhunc prai c;Btcris diem pro mcro Usuardi ar-
hilrio selectum esse, qui suhindc inter recentiores
ohtinuit; quod plerumque factuin est in aliissanctis
ex (iregorii Dialogis in Fastos sacros translatis.t^ur
XXX Junii apiid Tudertinos Fortiinati memoria festi-
vius celebrelur, vide in Notatione Baronii. Observal
autem Castellanus festuin solemniter recoli in ea
D civit;ite xxx Augusti; an quod is forteobitus dies ah
incolis censoatur, suo loco disquireiur. Vide interim
qu;e de Forlunato exstant a[)ud Surium hoc dio.
: Becurrit hodie in Adone Juslus Lugdunensis, de
cujus et dejiositione et translatione abunde egimus
secunda Scplemhris.

AUCTARIA.
PuLSA.VEN. pergit deficere ferme quotidie in
: denuo convcniunt in Usuardino texlu puri sunt,
;

Sanctorum elogiis mutilus. Ilodie de Callisto solura sed in fiiie adjungunt Item Saturnini et Lupi. Sunt
:

habet, usque ad papie et martnris, expunctis reli- ilii martyres (.lappadoces, quorum socios vidc in
quisomnibus. In Fortunato satis purus est. Ilieronymianis.
A.MLERP., Max.-Llb£c. ct UoiiELLiA.N. dc morc liic ULTnAJKCT., Levde.n., Lovanien., Albergen. et
575
Danic. sic habent : « Item, sanctorum Saturnini et
Lupi.
Antuerp.-Max. idem habet augmentum,
terea adjungit « Eodem die, Brugis, beali Donatia-
:
ni archiepiscopi Remensis septimi. >
Centulen.: « Romae natalis sancti Calixti papae
et martyris, qui sedit in episcopatu annos septem,
menses duos, dies decem, etsub imperio Alexandri
martyrii gloriam adeptus est. CivitateToderla, san-
cti Fortunati episcopi et confessoris. Eodem die,
festivitas sancti Donatiani, septimi Remorumepisco-
pi, cujus corpus in castro Brugensi magnae reveren-
tiae habetur. Ipso die, sancti Viatoris, iectoris, co-
mitis sancti Justi episcopi. » Vide Observaliones.
Bruxellen, « Romae via:Aurelia, natale sancti
Calisti papae et martyris, quijejunia quatuortem-
porum Hic sub persecutione Alexandri im-
instituit.
peratoris, quemJam militem ab
in carcere positus,
ulcerum foeditate, simul et ab infidelitate curavit
quod audiens Alexander imperator, ipsum quidein
militem plumbatis deficere, beatum vero Calixtum
papam perfenestramdomus praecipitari, et, ligato ad
collum ejus saxo, in puteum demergi praecepit. Post
dies autem decem et septem Asterius presbyler cum
clericis, nocte levavit corpusejus et illud in cimite-
rio Calopodii, qui ante martyrium consummaverat,
sepelivit. » Vide Adonem. « Mauri monasterio, san-
cti Celestis episcopi, discipuli beati Petri apostoli.
Qni cum beato Clemente et Felice ad urbem Meten-
sem veniens, post primum, in eadem urbe episcopus
constitutus, cslestem duxit vitam et tandem ad
Christum migravit. Et in Corduba, natale sanclorum
martyrum Saturnini, LupietAureliae. » VideAucta-
rium secundum. In Fortunato purus est. « Eodem
die, sancti Donatiaai Remorum archiepiscopi. Turo-
nis, depositiosancti Venanciiabbatis et confessoris,
Civitate Belloacensi, sanctae Angadrisinae virginis,
sponsae sancti Ausberti arcbiepiscopi Rothomagen-
Apud Castellanum appellatur Awjadrisma.
sis. »
« Item transitus sancti Justi. » Vide Observationes.
HAGENoyEN. praeter jejunium Quatnor Temporum
alia Callisti statuta adducit, quae
re. In Fortunato «In Britannia
satis purus
sancti Paulini episcopi et confessoris in civitate
Eburati. » Vide supra x Octobris. « Item, sanctorum
martyrum Saturnini et Lupi. »
Aquicinct. infine addil . «Item, sanctorum Satur-
nini el Lupi. In pago Belvacensi, sanctae Andragisi-
nes virginis, Brugias sancti Donatiani archiepiscopi
et confessoris. » sancti Ausberti Rothomagensis. » Vide supra v Idus
Vigtorin. in fine « Ilem sanctae Fortunae virgi-
:
nis, » pro Fortunatce. Vide inferius.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Calixti papae et
martyris. Donatiani episcopi et confessoris. Fortu-
nati episcopi. Eutropii episcopi {notatur in margiiie,
hunc hocdie alibi non invenio), Fortunatae virginis
et martyris cuin tribus germanis. »
Reg. Suec, sub num. 428: « Beloacus, sanct-e
Angadrisinae virginis. » Vide Bruxellen.
Rkg. Suec, signatus num. 130: « Item, sanctaj
Fortunatae virginis. » Vide col. sequentem.
In V.4.TICAN., num.5949, deest Forttmati. Adjici-
tur : « Eoden. die, transitus sancti Justi
Apud Campaniam, sanctae Fortunatae virginis, quae
passa est cum tribus fratribus suis Carponio, Eva-
risto et Prisciano, apud Caesaream, imperantibus
Diocletiano et Maximiano, praeside Urbano. »
Flohentin. Item, sanctorum Saturnini et Lupi.
: «
Item sancti Gaudentii. » Strozzian. addit, eptscopt.
Vide Gueven.
Idibus.
Apud Goloniam Agripinam, natalis sanctorum quinquaginta marty rum, qui cum essentex legione sacra
Thebeorum, apud eamdem urbem cursum sui agonis complevcrunt. Romie via Aurelia, sancti Forlunati
Lugduni, sancli Antiochi episcopi, qui strenuc administralo pontificii culminc, ad quod assuinptus fuerat,
cgnuni caeleste adeptus
USUARDI MONACni 376
A LuxoviEN. : < Transitus sancti Justi confessoris
in eremo. Ipso die, Ccelestis episcopi ipsius civita-
et prae- tis. »
Editio LuBECo.-CoL., inCalixto interpo1ata,praeter
jejuniumQuatuorTemporum, addit, quod promotio «
nes Ecclesiae ordinum gradatim fieri instituit, et in-
duxit servare perpetuam castitatem ministrisEccle-
siae. » Caetera habessupra. In Fortunato, pura est.
Tum « Eodem die, sanctorum Saturnini et Lupi
:
martyrum. Treveris, sancti Rustici, secundi episco-
pi et confessoris. Herbipolim, sancti Burchardi ejus-
dem civitatis primi episcopi et confessoris. In here-
mo, transitus sancti Justi heremitae. Methis civitate,
sancti Caelestis, secundi ejusdem urbis episcopi et
confessoris. Civitate Remis in Galliis, sancti Dona-
tiani episcopi et confessoris. »
Belin., post Tpromeruit, interponit « Hic consti- :
tuitjejunium die Sabbati quater in anno fieri, fru-
;
menti, vini et olei secundum prophetiam.» Infine :
B « Item sanctorum Saturnini et Lupi. >
Greven. : « Eodem die, sancti Gaudentii episcopi
Ariminensis et martyris. Qui Ephesi ortus, Romae
tempore Damasi papae, presbyter ordinatus, miracu-
lis claruit. Consecratus deinde AriminensiEccIesiae
in episcopum postquam multos ad fidem convertis-
set, ob catholicae fidei defensionem fustibus, et la-
pidibus usque ad emissionem spiritus mactatus est.
Civitate Corduba, sanctorum Lupi et Aureliae. Sa-
tiirnini et Lupi martyrum. Viennae, sanctorum Agra-
ti et Casturi, ejusdem urbis episcoporum. Treveris,
sancti Rustici, secundi ejusdem urbis episcopi et
confessoris. Apud Herbipolim, sancti Burchardi,
primo illius Ecclesi* episcopi et confessoris. Hic
cognatus fuit sanctiBonifacii Maguntinensis episcopi
et martyris, atque ab eo praifatae Ecclesiae antistes
ordinatus anno Domini DCCLi. Cumque raultotem-
pore strenue eam gubernasset, solitariffi vitae deside-
rio alium loco sui instituti faciens, Deo et sibi va-
G
cans, quievit anno sacerdotii sui quadragesimo.
Justi Lugdunensis episcopi et confessoris hic deposi-
malim alibi reperi- tio. Qui et ipse solitariam vitamdiligens, in heremo
est. Tum :
aliquot annis sanctissime conversatus, ministro suo
Viatori, quod se celeriter sequeretur, moriensprae-
dixit. In Galliis civitate Remis, beati Donatiani ar-
chiepiscopi. et confessoris. Methis, beati Celestis,
secundi ejusdem urbis episcopi et confessoris, disci-
puli beati Petri apostoli. Vitalis confessoris. Apud
Belnacum, sanctaj Angadrismae virginis, sponsae
Februarii. « Fortunatae virginis et martyris, et trium
fratrum. »
: MoLAN. « Item, sanctorum Saturnini et Lupi.
:
Treveris, sancti Rustici episcopi et confessoris. Bru-
gis, sancti Donatiani archiepiscopi Reraensis. Lug-
duno Galliae, transitus sancti Justi ineremo. In ter-
ritorio Cathaulannensi, sanctae Maneglidis virginis.»
D Dein minoribus typis, de Burchardo ex Greven., us-
que ad anno Domini dccli. Tum « Item beatae me- :
moriae Placillaj uxoris Theodosii imperatoris. Eo-
dem Dominicus Loricatus, cujus Vitam
die, obiit
scribitPetrus Damiani, tomo VIII Aloysii.» In editio-
eremitae. nibus aliis, de Saturnino et Lupo utsupra. « Herbi-
poli, sancti Burchardi episcopi et confessoris. » De
Donatiano, Rustico et Manegilde, ut supra. Tum de
Andregisina, ul Greven. Dein: « Et sancti Patris
Cosmae Hagiopolitani et poetae, episcopi Majum.x. »
Minoribus litteris » Eodem die, obiit venerabilis
:
Dominicus Loricalus. »
Die 15
est. In tcrrilorio Ilemeusi, sancti Basoli confossoris.
 ;

877 MARTYROLOGIITM. MEiNS. OCT. 378

NOTiE.
Paros existirao Praten. et }funerat. Proxinie acceJuiU Rosweyd. et Belini prima editio.

VARL\.\TES LECTIONES.
Dixi postremos duos proxime ad puritatem acce- A soris, quce facta est ab Hincmaro archiepiscopo, viro
dere, nam iii principio utcrque corruptus est, duin venerabili. Atque hoc vere scribit, licet non pure
in Rosweyd. legitur : Apud Coloniam, sanctorum rsuardine. Mihi vorisimile est Oswaldiim gui hic
Maurorum r.cr.xi., et in Belino, cccmartiimm ; cor- ponitur, accipi pro Oswaldo Wigorniensi et Ebora-
tum enim e.^^t omnino legendum quinquaijinta, ut ha- consi episcopo, qui coliturxxix Februarii quamvis ;

bent codices vetustioresPraten.,Herinien.,Antuerp.- ot pro Ellielwahlo Lindisfarnensi, qui etiam Oswal-

Maj., Pulsanen ,Aquicinct. et Slunerat. ex Adone. dus dictus est, sumi possit, ut visum est Henschenio
Munerat. post ex legione omiltit vocem sacra. Itcm tomo III Februarii, pag. 750. Vide quic de codicc
pro compleverunt, legit impleverunt, et pro liasoli, lleriniensi diximus in prapfatione. l)e translatione
nabet Bajoli. Hic noto exclusum codicem Herinien- alicujus Oswaldi egit Antuerp.-Maj. viii Octobris
sem, quia secundo loco insertum habet Eodemdie, : hic vero idem codex in fine subdit Ih Britannia, :

sancti Oswaldi,episcopiet confessoris. Atque in line sancti Wlfuni episcopi et confessoris, pro quo legit
:

In teiTitorio Remensi, translatio sancti Basoli confes- Ilenschenius, loco citato, Wlfranni.

OBSERV \TIONES.
Natalem sanctorum Maurorum hodie in Hierony- stodierintethonoraverint, ut mihi non semel summa
mianis consignari manifestum est quod Rabaiius,
;
cum voluptate coram inlueri licuit. Ha^c obiter dicta
eos codices secutus, ipsos martyros in agro Pinensi sint. Wandalbertus Mauros exornat, circa contro-
collocet, facile corrigitur; voluit enim iegere In : versa nihil definiens :

GaUiis, Colonia Agrippinensi, natale Maitrorum. Hac-
tenus pugilum istorum numerum proditum non re-
porio. rirum Thebaeorum et Maurorum classes,
Florentinius ex Elinando sive Helinando, saeculi xiii
scriptore, distinguit, satis subsistant, alterius e.st in-
daginis, uti et an hi fuerint ex legione Thobaea,
quod disertissime asserit Ado, et ex eo Usuardus
ac Notkerus an polius classis alia, ex Africae oris
; tetur hic enim ex Rabano, Capufs Libulum cum For-
Idibus inde tibi Muurorum turba vocatur
A{;rippina, animis pariler quse laeta beaits,
quas Militiam Otirislo virtule et morle dicavit.
Sequitur in textu, Fortunati martyris, quem mi-
nime dubitoex Hieronymianisab Usuardoacceptum;
nam Adoni perperam omnino tribui, facile cum
Hosweydo existimo, cum in Notkero plane aliter no-
:

Coloniam advecta, ut Grevenus et aiii scriptores tiuiala conjunxit.Et vero Fortunatce,non Fortunati,
populares contendunt. Equidem de numero et gente logendum videtur, si primam in Hieronymianis sca-
nullam invenio antiquiorem, atque adeo certiorem turiginem consuliinus, in qua sic leges Via Aurelia,:

notitiam illa quaj apud (iregorium Turonensem ex- Fortunatw. De Antiociio

stat, libro de Gloria Martyrum, cap. 62, ex quo
elogiiim sunm plane desumpsit Ado. Ibi porro Grego-
rius : Uir.c.sTUR qli.nqlagi.nt.^ viui ex illa legio.ne
s.\r.R.\. Theb.eorl.\i. El quia admirabili opereex musi-
voquodammodo deaunataresplendet(ha.s,\l\ca),&\scTos
AUHEOs ipsam basiliram incol(e vocitare colueruut.
Haec sunt Grogorii ab Adone in Martyrologintn suu.n
translala verba, ex quibus coliigas quam pracclare
recentiores Usuardum corrigere, melius dicarn, dc-
Sravare pnesumpserint, ut se fecisse candide fatetur
folanus, Pt abaliismale tentatum superius ostendi-
nius, magisque patebitex subsequentibus Auctariis,
qua nihil dissonant a Breviario Ultrajoctino, edito
LeydiE aniio liiOS, recentiori nempe quain sit .Ma-
tricula Carthusiaj Cltrajectinae, infra etiarn citanda,
Laudabilis certe Coloniensium erga inartyres suos
jttsignis veneratio, utpote quiaGregorii Turonensis
jompore, per tot saecula (ieaMrataHi basilicam et san-
f,tos aureos constanti cultu semperque ornatiori cu-
in cimilerio ejusdem., sanctce
Lugdunensi, omnium primus meminit Ado, ex quo
Notkerus solum nomen et positionem desuinpsit,
No.ster partem elogii satis eleganter contraxit. Vitae
Antiochi monumentaaliqua collegit Severtius a pag.
37. Notus etiam est in vita sancti Justi, de quo vide
quae diximus ii Septembris. Ultimo loco ex codicuin
nostrorum lectione ponitur Basolus, non recte, si
pro die obitus, cum is ad xxvi Novembris certo
spectet, unde melius corporis ejus translationem ab
Q Ilincmaro hoc die factam, superius retulit codex
Heriiiiensis, solitus propria Remensia hinc inde
Usuardo adjicere. Varia de Basolo refert et notat
Mabilio, sacculo ii Benediotino, a pag. 64. Verum
quod sub Adonis nomine de Basulo ibi recitat, me-
rum augmentum est, quod in solo codice ms. Lo-
biensi reperire potui. Constat proindeproprieUsuar-
dinuin esse Basolum, quem, quod Usuardi tempore
ex celebriori translatione inclaruerit, ea causa hoc
die recolendum putarit.

AUCTARIA.
De codicibus Heriniensi et Antuerp.-Maj. vide su- et cum duce suo Gregorio. » In fine « In Capua, :

perius dicta in Variantibus. sanctoruni Lufili [Lusyli,Lusili,Infili] et Fortunati.»

ToRNACEN. de Mauris silet, sed in fine adjicit: (^ENTULEN. « Apud Coloniam Agrippinam, sancto-
:

« Ipso die, natalis sancti Bercharii abbatis et marty- ruin marlyrum quinquaginta. Lugduni, sancti Antio-
ris.» Hoc die est in Rornano. Vide ibi notulam Ca- chi episcopi. Coenobio Fontanella, translatio sancti
stellani, de qua dicilur alibi. Wulfranni, Senonensis quondam archiepiscopi et
PcLSA.NEN. in priiua purus est. Secundam omittit. confessoris. In territorio Remensi, natalis sancli
De tertia solum habet « Lugduno, sancti Antiochi
: Basoli confessoris et monachi: cujus sancta conver-
episcopi.» In (juarta, scribit Bassoli. satio etiam iniraculis claruit.»
Antlerp., -MAX.-LcBEr,. et Ugiiellian. habcnt ccc BRUXELLEN.deMaurishabetut ANTUERP.-MAX.,etc.
martiirum. Et in fine « In Capua, sanctorum Lulili
: In Fortunato purus est. Tum « In Capua, sancto-
:

et Fortunati.» ruin Lusili et Fortunati. » In Antiocho et Basolo ite-

GauvEN. habel ccclx, et post textum subdit «Eo- :
D ruiu purus. In fine «iFontanellaj monasterio, cleva-
:

dem die, trauslatio sancti Gregorii papaj ab urbe tio et translatio sancti Wulfranni archiepiscopi et
Roma.» coufessoris.»
MoLAN. sequitur Grbvenum in numero ccclx, et in Hagenoyen. : « Apud Coloniam Agrippinam, extra
fine omitlitannuntiationem ultimam. rnuros, natale sanctorum Maurorum cuin quadragin-
Antuerp.-.Max., Ultraject., Levuen., Lovanien., ta. » Puto ex ccc formalum cu.m, ut sit legeudum
Albehg., I)ANic.,omues ponunt numerum martyruin cccxL. Cajtera feresimili Antueup.-M.uc., etc. in re-
cccLx.Iuscriint textui, «sub persecutioiie.Maximiani, liqno textusalis purus est. Pro Basoli, liabct Hasili,
 » »

579 USUARDI MONACHI 580

In fine additur « In Capua, sanctoruni martyrum

; A martyrum. » In fine « In Capua, Lupini et Fortu-
:

Lusii et Fortunati. In Syria, sancti Eustachii pre- nali martyrum.

sbyteri et confcssoris. Biluricas, saneti Epionis pre- Greven. « Apud Capuam, sanctorum Lufili et
:

sbyteri et confessoris.» De utroque actum est supra
XII Octobris.
Aquici.nct. subdit in fine « In Capua, sanctorum
: episcopi et confessoris. Vulframmi episcopi et con-
Lupili et Fortunati. Eodem die, sancti Wulfranni ar-
chiepiscopi Senonensis.>
VicTORiN. et Reg. Suec, signatus num. 130 « In
territorio Lemovicensi, sancti Leonardi confessoris.»
Melius infraalii positionem assignant.
Daveron.: « in pago Cenomanico, sancti Leonardi
confessoris. » Vide Castellanum.
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Basoli abbatis et
confessoris.Translatio sanctorum martyrum quinqua-
ginta, ex legione Thebaeorum. Obiit hoc die sancta
Hedwigis, ducissa Moravise, Slesise, Slavonise, anno
Fortunati martyrum. Viennae, sancti Deodati epi-
scopi et confessoris. Treveris, natale beati Severi
fessoris. Lemovicas, sancti Austridini confessoris.
Speciosae virginis. Antiochiae, sanctae Margaritae
:
virginis. Quae, ut seculi hujus pelagus evaderet,
relicto sponso, carnali monastariumvirorumingressa,
Peiagii sibi nomen assumpsit. Ubi in rnagria sancti-
tate vivens, monasterio virginum praelata, de forni-
catione falso accusata, poenitentiam egit, plenaque
: sanctitate quievit. Nota. Supradicti martyres ccclx
fiierunt ex Mauricania, quaj est pars Africae, non ex
legione Thebeorum, licet Ado et Usuardus sic ha-
bcant veneruntque Coloniam nagivio cum duce suo
:

Domini mccxliii, matertera sanctae Elizabethae Thu- Gregorio. Item, sancti Leonardi Corbiginacensis
ringiae, quaj canonizata est a Ciemente IV. Quicuni confessoris. Qui, ut refert Vincentius lib. xxii, tem-
differret canonizationem ejus, in missa orans, ut, si B poribus Lotharii regis, in pago Cenomannico sibiet
tanti meriti esset apud Deum, et voluntas ejus esset, sequacibus suis constructo monasterio, tantae inter
ut adscriberetur sanctorum catalogo, ut filia ejus prioris nomen refugiens,
omnes humilitatisextitit,ut
caeca, quam in statu militari de propria uxore ha- cunctis se viliorem exhiberet vita tandem et mira- :

buerat, ejus meritis lumen reciperet, quod factuin culis inclytus quievit circa annum DLix. » Imo paulo
est ; unde eam statiin canonizavit, anno Domini serius. « In Argentina, sanctae Aureliae virginis, quae
MccLxvii, iicet Urbanum IV eam intendebat canoni- cum esset ex nobili illa societate undecim milium
zare, sed praeventus fuit per mortem. » Hwc infia virginum, apud praefatam urbem in reditu ab urbe
marginem, inquit descriptor. Roma infirmata, obiit in pace. Eodem die Placidia)
BiGOTiAN. sign. P 5 « In Capua, sanctorum Lufili
: virginis, filiae Valenliniani imperatocis, quae,spreto
et Fortunati.» seculo, aviae suaj Gallae adhaerens, jejuniis, eleemo-
BiGOTiAN. sign. E 40 «Eodem die, translatio san-
: synis et assiduis orationibus intenta, tandem Veronae
cti Gregorii papae, aij urbe Roma3.» quievit, signis coruscans. Ipso die, sanctae Hadwigis
AuGEN. « Ipso die, natalis sancti Beracharii ab-
: ducissae Poloniae, materterae sanctae Elizabeth Lant-
batis et martyris.» graviae. Haec matrona sanctissima, ultra quam dici
Codex. D le Mare sign. A
« In partibus Augu-
: potest piain in pauperes se exhibens, flexis genibus
stodini, sancti Leonardi abbatis.» alimenta eis praebebat, pedes lotos osculabatur,
Codex D. Du Cheval. sign. B: «In Capua, sancto- virtuti etiam continuae orationis valde intenta,
rum Lusili et Fortunati.» corpus suum frigore, nuditate, jejuniis et flagellis
In Vatican. signato nuin. 5949 deest memoria Cj diris castigans, spiritu prophetico clarens, quievit
Forlunati et Basoli. Adjicitur « Beneventi, natalis : in pace.»
sanctorum martyrum Lupuli ct Modesti, in S. So- Molan. de Mauris in textu aliis litteris ex Adone
phia. Et sancti Tammari episcopi et confessoris.» adjungit « Conditi in basilica, quae admirabili opere
:

AltExMps. « Ipso die translata sunt de Roma san-

:
ex musivo quodammodo deaurata resplendet, unde
ctorum corpora Sebasliani et Gregorii. In Britannia et incolae al sanctos Aureos vocitare consueverunt.»
In fine, ex Heriniessi « Eodem die, Oswaldi epi-
minori, sancti Erlcieti martyris.» :

scopi et confessoris. In territorio Remensi, translatio

Florentin.: «Capuae, sanctorum martyrum Rufilii
sancti Basoli confessoris, quaj facta est ab Hincmare
vel Rufili, et Fortunati.»
archiepiscopo, viro venerabili. » Tum « Ipso die, :

LuxoviEN. « Luxovii, dedicatio ecclesiae sanctae

:
sancti Severi episcopi Treverensis. » Dein, typis
Dei genitricis Mariae.» minoribus « Slesiae ipso die, sanctse Hadwigis du-
:

Edilio LuBECO-CoL. in Mauris paulo auctior est,
addens :« Cuin duce Gregorio et beato Constantio,
cursum sui agonis compleverunt, et cum beato Ge-
reone ejusqae sociis, beatorum corporum quietem
perpetuam delegerunt in basilica, quae ammirabili
cissae Poloniae, materterae sanctae Elisabeth Lant-
graviae. In Scotia, sancti Malcolmi regis, qui ex
Ilungaria conjugem habuit beatam Margaretam, et
sanclitate clarus in Domino quievit anno jixcvii. »
Editiones aliae in textu, ut prima. In fine « Eodem :

opere ex musco [musivoj quodammodo deaurata re-
splenduit. Treveris, natale sancti Severi episcopi et
confessoris. » Sequitur reliqua pars textus, satis Q « Cracoviae, sanctae Hedwigis, ducissae Poloniae.
pura. Tum autem « In Capua,
: sanctorum Lufili et
Fortunati niartyrum. Apud Viennam, sanclorum
Agrati et Castuli, ejusdem urbis episcoporum et con-
fessorum. Lemovicas, beati Austridini confessoris.
Eodem die,£anctaelladwigis reginae. Itemsancti Wul-
die, Osualdi, episcopi Vuigorniensis et confessoris.
Vide supra in Variantibus. De Severo, ut supra.
Argentinae, sanctae Aureliae virginis. Ipso die, sancti
Theodorici, confessoris, ordinis Carmeli. Apud Ve-
ronam, sanct;i! Placidiae, virginis sanclissimae, Va-
lentiniani imperatoris filiae.» De translatione Basoli
ut supra. Demum « In portu Valencianas, elevatio
:

frannicpiscopietconfessoris. In Argentina, natalesan- pretiosissimi corporis beati Salvii martyris, ac An-

ctae Aureliaevirginis, quae fuitunadeundecim milibus colismae civitatis episcopi. » Hic clare designari vi-
virginum,etinreditudeRomainfirmataibidemobiit.» detur Salvius ille, de quo videnda Observatio
Belini editio altera habet in prima, «trecentorum, nostra i Julii.

XyilKaL Die 16,

In Africa sanctorum martyrum ducentorum septuaginta, pariter coronatorum, et satictorum martyrum
Martiani et Satiriani cum duobus fratribus eoruin, qui pro constantia fidei catholicae, primuin nodosi
fustibus caesi, et usque ad ossa laniati, cum multo tempore talia paterentur, sequenti die semper inco--

lumes reddebantur ; novissime in exilii relegatione, vinctis pedibus post terga currentium quadrigarum»
inter spinosa loca silvarum, pariter jussi sunt interire. Passa est etiam Maxinia virgo cum eis. In terri-

581
torio Bituricensi, sancli
chavactere cnrsivo : Monasterio Dervo, sancti Bercharii iiiartyris atque abbatis.]
Soius inter codices omnes aut purus, aut puroproximus est Molanus.
Pro in pago Bituricensi
torio Biluricensi. auctore ? An quia litura hic
Quo
est in Pratensi codice ? Sed sanctum Ainbrosiuin
Caturcenseiii pariter in
Deinde frigide ait Habet pnvterea Pratensis addi-
: episcopum, sed confessorem vocat, additque
tamentum monasterio Dervo, sancti Bcrcliarii abba-
: Item in territorio Tullensi, sancti Elifii martyris.
tis et viartyris. Atque eani ob causam solus Molanus
Molan. habet Satyriani, nos
omnibus Satiriani. Legendum
infra dicam. Rursus idem
exilium relegatione, reliqui ut intexlu. Denique pro,
passa est etiam, ponit, passa cst autem. Nunc cvAe-
rorum codicum corruplelas expendamus. De annun-
tiatione Ambrosii, in qiia Praten., Antuerp.-Maj. et
Rosweyd. a reliquis discordant, diccmus in Obser-
vationibus. Habet prrcterea Praten. additamenluin
Monasterio clerco (fr.rte habetur Derno vel Dervo)
sancti Bercharii martyris et abbatis. Mortuus is est
XXVI Martii adeoque inelius, licet nou inagis
; licce sancti MichaeUs archangeli in mari, in monte
Usuardine posuit Heriiiien. Ipso die, transhitio
sancti Bercharii ubbatis et martyris. Tornacen. in
Inter Hieronymianas tabuias ea hodie occurrit
differentiaquod aliae scribant Etin Africa, Cacrce,
vel Cecrce et aliorum pariter passio vel passorum
r.r.Lxx vero In Asia, Cercceet aliorum cclxx.
; aliae :
Huic postremae lectioni insistit Rabanus, aliam
praeferunt alii at de persecutione Wandalica nus-
;
quam vel verbum ut merito censeat Florentinius
; Neque ego in hisce quidquam detprminare ausim,
anonymos illos nostros cclxx, ut ut Africanos fuisse
admittamus, saltem tempore dividi ab illis qui in
laterculo nominatim exprimuntur, quorumque
stria certaniinadescribit Victor Vitensis Iib. i, in
editione Chiflletiana a pag. 10, ubi nec apicem in-
Aenias qui ad cclxx reduci queat, nisi ex indetcr-
minatn martyrum hinc inde passorum numero, cer-
tnm aliquem pro arbitrio colligas. .\liter niliilomi-
nus loqnitiir Romanum par\um, anonymos
curn alus, Martiano, Satiriano, etc, disortissime
conjungens, his verbis Sanclorum martyrum Mar- :
tiani et Satyriani, cum duobus fratrihus eorum, et
aliorum ccLXX pariter coronalorum, Wandalica per-
secutione. Ast certe ex Victore hajc eruere non po-
tuit hujus .Martyrologii auctor, nec alium fontem
facile assignaveris. Rursus videtur hic dics pro
mero arbitrio ab illo delectus. Csterum in omnibus
enm sequitur Ado, principio quidem cclxx anony-
nios collocans, sed Jta cum soquentibus copulatos,
ut ad eamdem persecutionem ornnes referat, cum
interim longiori sua narratione ea ex Victore so-
Inmmodo prosequatiir, qua; ad Martianum, Saty-
rianum cum duobus fratribus, et egregiam Chrisli
ancillam, Maximam virginem, seorsirn et proprie
attincnt. Adonis sententiam more suo complcxi sunt
Usuardus et Notkerus, ainbo elogium, sed j)ro suo
quisijne ingenio, contrahentes atque inde inoiiines
recentiores Martyrologos dimanavil. Putat Floren-
tinius Belinum classos omnino dividere voluisse,
duin posl anonymos aliam annuntiationcm ut sepa-
ralarn exorsus est Item sanctorum Martiani, etc.
:
Quasi eas Baroriius etiam non diviserit per. Ibidcm,
etc, qui nihilominus priores etiarn in Waiidalica
persecutione passos aflirmat, et quidem ex Victore
t)e PnAT., IIerin.,Torx., Ant.-Maj., Rosw. oIPul-
SAN. satis dictuin est supra inlectionibusvariantibus.
'
MARTYROLOGIUM. — MKNS. OCT. 582
Ambrosii confessoris [DouiHart. :»sancli Auibrosii Gaturcensis opiscopi ; cl adtlil,
NOT/E.
scribit Sollerius in terri- \ aut purusautpuro proximus est. Quae causa tamen
non videtur justa, nisi quia dissimulat, quod probe
noverat, ilhul additameiitum esse recentioris ma-
litura posituin adinitlit. nus. Dervensis codex Ambrosium Caturcensem non
:
BOUILLART.
VARIANTES LECTIONES.
cum reliquis fere prima mutilus est, et in fine adjicit Jotro mona-
:
esset Saturiani. ut .'iterio, natalis sancti Prisci martyris. Antuerp.-Maj.
cum Greveno legit, in incipit : Dedicatio basilicwbeati archangeli MichaeliSj
in monte Tumba, itbi multa mirabilia Deus ostendit ;
siib finem attexens,ct exceptio redquiarum ejusdem.
Quce ridicuia sunt, nisi ejusdem referatur ad basili-
cam, ita ut exceplio sit reliquiarum ejusdem basi-
licae, de cujus dedicatione agitur. Rosweyd. infine:
: In Atemannia, sancti Galli abbatis et confessoris,
Colonicv, Elilfii martyris. Pulsanen., in prinia muti-
lus, in secunda purus, subdit Item dedicatio basi-
:
: B qni dicitur Tumba. Hajc ad specimen sufficiant, cx-
tera in Auctariis dabimus.
OBSERVATIOXES.
acceptos. Wandalbertus anonymorum numerum ita
: exprimit, ut quae gentem, locum et tempusspectant,
pcnitus indecisa relinquat.
Bis ceniuin et decies septem meinoratur iniquus
Quos furor ob Ciirisiuin siinili inactavii honore.
donec accuratiori examine singula expendere licue-
rit ; est divcrsas opiniones proposuisse :
satis hic
illu- unum obiter inoneo, luxata essc in Martyrologiis
iioslris duorum martyrum nomina, nain pro Mar-
tiani et Satiriani vel Satyriani ex Victore cum Ba-
ronio legendum est Martiniani ct Saturiani. Conve-
niunt codices in signanda Amhrosii commemora-
tione, in modo prorsus dissenliunt. Praten. cum
illos suis, neinpe Antuerp.-Maj. et Rosweyd., legit In :
pago Bituricensi, sancti Ambrosii Catiircensis episcopi.
Quibus fere accedit Munerat. per In territorio Bi-
:
G turicensi, sancti Ambrosii confessoris, episcopi Ca
''" ~
turcensis.
^^ — it-_:_:._ rn r».., .
Contra vero, Herinien., Tornacen., Pulsa-
nen. Belin., Greven. etMoIan., simpliciterei tribuunt
titulum confessoris ila. legentes In territorio Bitu-
:
ricensi, sancti Ambrosii confessoris. Equidem fateor
veram ctiam esse priorem leclionem, sed alteram,
quae nosti"a est,vere Usuardinam existimo. Quaj ad
Amhrosii hiijus Vitain et gesta perlinent, non indi-
ligenter scrutatus est Guilielmus delaCroix in Epi-
scopis Cadurcensibus, a pag. 32.0mnia suo tempore
diligentius illustrabiintur. De Gallo abbate egimus
cum Usuardo xx Februarii, ubi notavimus euin a
Notkero aliisque melius referri hoc die, ut facit
etiain codex Rosweydi, cum pluribus aliis auctiori-
bus Usiiardinis, in Auctariis citandis, quibus et
; Wandalbertus accedit :
Septenodenoque Novembrem qui venientem
Pra,'signat, Gallus colitur confessor.
D Scd curn haec tcxtui hodierno extranea sint, ad
Acta rernittiinus. Vita exstat apud Surium hoc
die.
AUCTARIA.
.Xn-ti^krp.-Max.^Lurec.oI Uchellian. nihil habent
dc .]Iaxima. In iina « Item :Satuniiiii, Nerei cuin
 »

K83 USUARDI MONACHI 584

aliis cccLxv. » Vide notulam Gastellani in Martyro-
logio universali.
MuNERAT. post interire, inserit : «
sanctorum martyrum Luciani,Maximianiet Juliani .»
Tum vero « Passa est etiam, » etc. De martyribus
: sis. Denique multis perpetratis miraculis, et pluribus
illis Bellovacensibus, Luciano, Maxiano et Juliano,
vide vaiJanuarii. In DAVERON.ponitur eorum inven-
tio. Alia memorat Tillemontius tomo IV, pag. 538
et 539, quae ex Boliando ferme desumpta sunt.
A heremum ingressus est, de qua in virtute Dei mul-
tum prajvaluit, ita ut de illa fugaret bestias et de-
Eodem die, mones. Et sicut tunc demones a loco solitudinis, ita
etiam postmodum illos ab hominibus fugavit obses-
receptis discipuiis, el ad fidem pluribus conversis,
et monasteriis edificatis obiit in pace. • Ambrosium
Bituricensem transtulit in diem sequentem.
Aquicinct. in fine De Saturnino, etc, ut supra.
:

Belin. secundo loco post Africanos « Item Sa- : •Ipso die, sancti ^Egidii confessoris. > Vide i Septem-
turnini, Nerei cum aliis ccglxv. Eodem die sancti bris. Colonia, sancliEliphii martyris. Alemannia,
•

Gaili abbatis. » Vide Observationes. sancti Galli presbyteri et confessoris. In territorio

Greven. deficit innomine virginis iWaxim ce. Prae- Lemovicensi, sancti Juniani confessoris. Civitate
terea in fine adjicit « Carnotis, natalis sancti
: Novioma, deposilio beati Nummolini episcopi et con-
Prisci martyris, super fluvium Andurae. » fessoris. Eodem die, natalis sanctorum Luciani,
Antuerp.-Max. et Lovanien. pro coronatorum ha- Maxiani et Juliani. » Vide infra codicem Davero-
bent decollatorum. Inserunt « Qui tempore Wan-: NENSEM.
dalicae persecutionis, sub Geiserico rege Arriano. ViCTORiN. et Reg.-Suec. num. 130 « In Aleman- :

Sequitur « In Aliemania, depositio sancti Galli

: nia, natalis sancti Galli abbatis. » Vatican. sub
abbatis. Qui Scotus natus, cum Suevis collocat ar- Jj num. 5949 habet, depositio, etc
tus. » Ambrosio nullum titulum addunt, uti nec Daveronen. « Belvaco, inventio sanctorum Lu-
:

Antuerp. et Max.-Lubec. supra. In fine «Item Sa- : ciani, Maxiani et Julianimartyrum. Ipso die, sancti
turnini et Nerei cum aliis ccclxv. » Magnibodi episcopi et confessoris. Cenomannis civi-
Ultraject. et Leyden. recte habent coronatorim. tate, depositio sancti Berarii episcopi et confessoris.
Idem inserunt de persecutione, et csetera habent ut Eodem die, in pago Carnotensi super fluvium Au-
duo praicedentes sed pratterea in fine adjiciunt
; : dierae, sancti Prisci martyris. »

« Apud Goloniam Agrippinam, natale sancti Eliphii Ambianen. : « Eodem die, repositio sancti Firmini
martyris. Qui cum frequenter ea quae sunt Chri- episcopi et martyris. »

stianae fidei gentibus praedicasset, tandem sub Ju- Matric.-Carthus.-Ultraject. «Eliphii martyris. :

iiano apostala, apud civitatem Grandensem, capite Cujus caput est in ecclesia sancti Martini Trajectin-
trancatus, gloria et honore praecelsi martyrii coro- sis. Galli abbatis et confessoris. Sanctorem marty-
natur. » Vide Surium. rum ccLxx. Bercharii abbatis et martyris. » Vide
Danic. proxime citatis similis est, .sed omittit haec quae de ipso habet Turius hoc die.
verba « Passa est etiam Maxima, »
: etc. Codex D. Le Mare, signatus A « In territorio :

Alberg. eodem laborat defectu, atque item quod Ratine, sancti Vitalis confessoris. » Hunc mihi plane
pro ccLxx scribat cclx, sed omnes excedit hoc aug- ignotum fateor.
mento, post interire « Cumque ducta ac reducta
:
Florent. « Apparitio secunda sancli Michaelis :

dumosis lignorum aculeis innocentum corpora tra-
herentur, vicino currentibus indomitis equis, vale
sibi invicem, iisverbisdicebant Frater, orapro me,
implevit Deus desiderium nostrum taliter perveni-
archangeli, quaj circa annum Domini septingentesi-
c mum decimum accidisse legitur. Item sanctorum
; martyrum Saturnini et Nerei cum aliis ccclxv. »De
his jam supra non semel.
;

tur ad regna coelorum. Sicque orando et psallendo, BuRDEGALEN. uovum sauctum producit, sic scri-
gaudentibus angelis suis, animas emiserunt. » Vide bens « Sancti Bertrandi episcopi Convenarum.»
:

Adonem. LuxoviEN. « In monto Faiconis, beatissimi Bal- :

Centulen. Octava beati Patris nostri Richarii,

: • drici confessoris, cujus merita crebis miraculis de-
confessoris Doinini gloriosi. Apud Africam, sancto- clarantur. In territorio Tullensi, sancti Eliphii mar-
rum martyrum cglxx, et egregiae Christi ancillae tyris. » Vide infra longiorem historiam.
Maximae, virginis, abbatissae. Civitate Beluaco, san- Salinen. « In territorio Bizunticensi [pro Bitu- :

ctorum Luciani, Maxiaui et Juliani martyrum. Bitu- ricensi], sancti Ambrosii confessoris, »
ricas, sancti Ambrosii presbyteri et confessoris. » Remens. SS. Timoth. et Apoli. « In territorio :

Vide Observationes. Bituricensi, sancti Ambrosii presbyteri et confesso-

Bruxellen. incipit « In partibus Alamanniae, Ar-
:
ris. »
mona casiro Rctiarum, depositio beati Galli abbatis. Editio LuLEco-CoL. «In Prato ameno, superflu- :

Qui de Abernia seu scotia cum beato Columbano in men quod Vera dicitur, inter Grandensem et Tulen-
Alamanniam veuiens, et ibi manens, transitum ejus- sem civitates, natale sancti Eliphii martyris. Qui
dem beati Columbani, in Ytalia morientis, nullo cum ferventer ea quae sunt Christianae fidei Judaeis
nuncio referente cognovit. In Africa, sanctorum et gentibus praedicasset, tandem sub Juliano apo-
martyrum Cacrae et aliorum cclxx pariter corona- j) slata tentus et requisitus ut Christum negaret, re-
torum. Item Saturnini et Nerei cum aliis cccLxv.In spondit Inimice veritatis et adversarie propriae sa-
:

castra Sollercii, natale sancti Eliphii martyris. Qui lutis, ad hac utere consulio meo, et po^niteat te
cum ferventer ea quae sunt Christianae fidei genti- errasse, ut mortem aeternam evadere possis. Audiens
bus praedicasset, tandem sub Juliano apostata, apud Julianus fremuit et jussit decoUari, dicens Nunc :

civitatem, Grandensem, capite truncatus, gloria et videbo, in quo Deustuus praevaleat etcapite trun- ;

honore martyriicoronatur.Cujuscorpus translatum,
nuncad Coloniam Agrippinam quiescit. » In Ambro-
sio fere purus est. « Civitate novioma, depositio
sancti Nommolini episcopi et confessoris. In civitate
Nazareth, memoria beati archangeli Gabrielis su-
perni paranimphi. Item in monte maris, qui dicitur
Tumba, dedicatio ecclesiae sancti Michaelis archan-
geli. Nihil hic habet de Martiniano, etc, quos
» Almania, depositio sancti Galli abbatis
transtulit ad diem xxiv Octobris.
Hagenoyen. in prima similis est Antuerp.-Max.
De Saturnino et sociis ut supra. Tum « In Con-
stanciensi diocesi Alimaniae, depositio beati Galli
abbatis, discipuli sancti Columbani abbatis. Qui mo-
nasticce religionis amator ardentissimus, quamdam
catus, cum gloriaet honore pretiose martyrium com-
plevit. Quo facto corpus exanime se de terra trans-
tulit et caput amputatum ambabus manibus am-
plectens, et fere per miliare deportavit in montem
excelsum quem antea suaj sepullurae elegerat. Sed
nunc in Colonia Agrippjna, in monaslerio sancti
Martini episcopi per translationem requiescit. la
et confesso-
ris, in monasterio Avernensi,discipuli sancti Colum-
bani abbatis. Qui Scotus natus cum Suevis collocat
: artus. Hic obitum magistri sui Columbani, absens
cognovit, et fratribus suis hunc denuntiavit. Virtu.
tibus itaque plenus,apud Arbonam castrum migravi^
ad Dominum.Tuncinventa est in ccllaejuscapsella
585 MARTYHOLOGIUM. — MENS. OGT. 586

et in ea cnea catona. qua vir sanctus corpus suuin .\ episcopi. Mammoleni episcopi et confessoris. • De
rnacorabat. • Vidi' .NoTkernrn plenius do nionastorii Bothario Cononiannonsi [o/. Borario], Gallo, et
suifundatore ot institutore, hoc ejus natali die dis- Baldrico.ut editio suporior. « In Doruo monasterio,
seronteni. l)e .\fricanis, ut Ultuaject., etc. Tum : translatio sancti Boi'charii, etc. Niniani monachi ot
•fn loco qui Turnba dicitur, juxta inare, sex inilia- confessoris.Bertha;, abbatissae et marlyris. lIorii)ur-
ribus ab nrhe .\bicon.si, apparitio sancti Micliaolis gis virginis. Eodom dic, beatfc Maxiin;c, »etc., ut
archangeli. » In Ambrosio pura est. « In pagoLenio- supra.
vicensi, sancti Silvani martyris. Conomannis, dopo- Carturcensis. De Salurnino
.Moi..\N. in rinQ,episropi
sitio sancti [?etharii opiscopi ct confossoris. Ipso die safis dictuin Eodoiii die, sancti (Jalli abbatis
ost. «

sanctorum .Magnobodi et Marnrnoloni episcoporum
etconfessorum. E quibus prior Andegavensem rexit
Ecciesiam, et vita ojus miraculis exstitit gloriosa.
Apnd .Magnntiam, sancti Lulli opiscopi cl confosso-
ris. • De Saturnino et sociis, ut supia. « In Dervo
monasferio, sancti Bercharii abbafis. Item ipso die,
sancti .Niniani monachi et confessoris. • Do Ualdo-
rico, ut supra ex codice Luxovien. « Item eodern
die, boativ .Maximae virginis. Quae multorum extitit
dopositio, cujus vita virtutibus pleiia conscripta lia-
betur. Carnotis Jothro monasterio, natalis .sancti
Prisci martyris supor tluvium Andurae.» De Bcrclia-
rio habot Iranslationoin. Do Baldrico, ut supra. «Ci-
vitate Novioina,sancti Numniolini opiscopi otconfes-
soris. Eodem die, transitus sancti Gurdielli confcs-
soris [Duaci]. Apud Lugdunum, beati Antiochi epi-
scopi.Et Eliphii martyris. Qui cum ferventer^ » elc,
ut BuuxELLEx.Doin typis minoribus « Hic apnd Co- :

rectrix virginum; novissime in veritatisconfessione loniam Aggrippinain in raonasterio sancti Martini

gloriosa quiovit. • B quioscit. • Tum de Lullo, ut Ghevenus item de Ma- ;

Grevex.: « In territorio .A.l)rinconsi, apparitiosan- gnobodo et Bertlia. In cditionibus aliis

cti Michaelis archaugoli, qui circa annum Domini
Dccvii apparuit .Vutberto Abrincatensiepiscopo, mo-
nons ut in loco maris, qui Tumba propter sui emi-
nentiam, et etiam in Periculis maris dicitur, eccle-
sjam insui mcmoriam fundaret,volensniinirum
in pelago, aequaleni ei, qUcTc in inonte Gargano
venorationein exhiberi. • De Satunino, ut supi'a. De
Eliphio, vide jam dicta, hic deost aliocutio. « In pago
Lemovicensi, sancti Silvani martyris. Eodem die,
sancti Lulli archiepiscopi .Maguntineiisis et confesso-
ris. Qui sancto Bonifacio, cujus cognatus erat.digne
succedore meruit.Arnulphi opiscopi. Magnobodi An-
degavensis episcopi et confessoris. Qui tempore Da-
goberti regis vita, et signis clare effulsit. Benedicti
ascribitur
toxtui Gallus abbas, et pro Auctario, est, mira; san-
civitalis viri. Qui Scolus natus, etc.Et cujus vita,elc.
De Saturnino et Prisco,utin priori.« Ipso die,Dervo
monasterio, sancti Bercharii abbatis et maityris. »
sibi De Baldrico, utsupra. « Coloniic, Eliphii martyris.
est, Qui cuin, > etc. , ut supra cxccpta additione, mino-
ribus typis in priori edilione apposita. « Maguiiti;o,
natalis sancti LuUi,» etc.,ut Greve.n. « Andegavis,
sancti Magnobodi, » etc, etiam ut Greven. De Num-
molino, ut in priori. « Duaci eo die, Iransitus sancti
Gurdielli confessoris. In territorio Aprincensi, appa-
ritio beati Michaelis archangeli, in Procella maris,
id est in monte Turaba. » Vide supra.

XVI Kal. Die 17.

In .\ntiochia, natalis sancti Heronis, discipuli beati Ignatii martyris, qui post eum episcopus factus,
viam magistri pius imitator sequitur et pro comraendato grege amator Christi occubuit. Civitate Arausica,
sancti Florentii episcopi, qui multis clarus virtutibus in pace quievit. [Addit Bouillart. : » In territorio

Nivernensi, sancti Vincentii presbyteri et confessoris.]

NOT^E.
Tres codices puri sunt, Herinien., Tornacen. et Molan.

• Sancti Vincentiicommemorationem merum esse C iudicio erit, si quidquam aliud,usus quem hactenus

additamenlam censet Sollerius ex Horinionsis et Sollerio praestiterunt. Diebus hujus mensis i, xi, xv,
Tornaconsis probalissimorum codicum auctoritate, XVI Septeml)ris i, iii, vii, x, xx, xxv, xxvii Augu-
; ;

qnamvis decom codices ipse referat, qui Pratcnsem sti xix,xxv; Julii I, xixviii Junii I, iii, viii, xxi, ;

imitantur, et eandem iectionern habeant nostri om- xxiii Maii i, ix, xxix Aprilis x.xx Martii xvi,xxv;
; ; ;

nes. Jamdin me continoo qnin dentem in duos illos Februarii iii, x, xv ;.Ianuarii xxiii ainbo e puris ;

codices figam. Sed nimiurn diupatiens fui.Mirabitur cxcluduntur : et quibus alteruter exclnditur,
tot pcr
fi)rtasse lectorqui possim codicum auctoritatem dc- rnnum sunt dies, ut numerandi t;edium ferre nou
primere,qaos neque vidi, neque videre potui at id : potuerim. Ilicadditamentum est, illic omissiOjnunc
nabet commodi Sollerii censura, quod,quibus ma- elogii resectio, alibi pravae el corrupt.ne loctiones.Ex
xirne fidit pra;sidiis,ea ipse aut bona fide aut negli- iis codicibus Pratensem Sollerius corrigit scilicol,
gentia propat. Qaanli fieri debeant illi duo codices, BOUILLART.

VARIANTES LECTIONES.
Tornacen. pro Hfronis scribit .Jeronis, nro Aran-
sica, Aurasira. Videtur Praten. habuisse .'iMraH.^ira,
qnod in apographo nostro a revisoribus Sirmondo
aut Cortas corroctnm est. Sic in eodem codice credo
prius positum fuisso F/orenhi, idquo mutatuin in Flo
rentiui, quemadmodum et in Ilerinion.ct Tornacon
logitur at melius roli(|iii probatiores cum Adone,
; ]) i*ratensi donuo subscribunt, licet omiserint tituinm
Nolkeroot\Vandalhorto,F/oreHfii.Pr,T;fatuin Adonem
presse secuti suntGreven. et.Molan., qui ita legunt:
In GaUiis ciiitate Aurnsira[pro Arausica\sancti Flo-
renlii, etc. Multos hic denuo codices purorum nu-
inoro exclusi, qnod variis abundent Auctariis. Pra-
tcn.in primis in fine snbjungit: In territorio Niver-
ncnsi, sancti. Vincentii preshj/teri et confessoris, ubi
notavit Castollanus hajc eadcin quidom manu, scd
non codom atramento scripta esse. C;Etcruin ordi-
narii soquaces duos, Antucrp.-Maj. et Roswcyd.,
presbiileri, et prior inale pro Vincintii scribat Vinrii.
Dealiisdicomus ex caeterorum probatissi-
infra, hic
morum codicum auctoritate oinnino censeo, dictam
aniiuntiationein inerum esse additamcntuin.

OBSEBVATIONES.
De hodiernis sanctis Ilerone et Florentio prorsus banus. Ex Adone dcsumpta snnt, quac hic in toxtu
non mominereantiquiora Martyrologia, iit suiit llic- oxhibontur. Sod noque inoinnibus pnidiicentem Ado-
ronyiniana, Beda, Bomaiinm parvuin, Florus et Ba- neiii secutus cstNostT, nam qua) in ipsoct in ante

Patrol. CXXIV. 19
 » :
w USUARDI MONACHi
signano Romaiio parvo, priina annunliatio es,X:Mar-
thce sororis Lazari, de ea Usuardus liodie non lo(iui-
tur, sed ad xiii decembris transfert. Sequitur in
utroque jam citato,4rts(tort,de quo egimus xxii Fe-
bruariijUbi ex Observationibus intelliges frustra ab
Adone repetitum,quem hoc tantummodo die in Ho-
mano parvo invenerat. Notlierus Adonem caece de-
scripsit, Noster delectum fecil.Itaque qui tertio loco
apud Adonem est, is prinium locum hic occupat,
Heron, seu potius Heros, magni Ignatii in Antio-
chena cathedra successor, ut habet Eusebius lib. iii,
editionis Valesianae, cap. 16, cujus capitis ultima
verba sunt Quo [lynallo) defuncto, episcopatuni Au-
;
tiochena; ecclesice suscepit Heros. Alius est apud Ru-
linum (ex quo ab auctore Romani parvi Heronem
acceptum credimus) alius, inquam, apud Rufinum
ordo capitum, sed eadem prorsus sententia. Apud
hunc, post libri iii, cap. 25, postrema h^ec verbaj
hactemis de Ignatio, sic inchoatur caput 26 Post
Praten. Jam supra in Variantibusaugmentum ejus
de Vincentio Nivernensi notavimus.
ANTUERP.-MAj.,praecedenti similis,in fine subdit
« In territorio Nivernensi, sancti Vincii [pro
centii] confessoris » tii, etc, pure.In Nicomedia, natalis sanctorum mar-
RoswEYD.etiam in fine: « In territorio Nivernensi,
sancti Vincentii confessoris. » Deinde « In Britan-
: territorio Byturiensi
nia, sanctaj Edeldruthaevirginis et reginae. » Est fe-
stum translationis.Vide Acta nostra xxiiiJunii.« In
Mauritania, Mariani et Maximi martyris, cum aliis
xxiii.» Vide de his apographa Hieronymiana.
PuLSANEN. in prima annuntiatione mutila elo-
gium Ileronis. In secunda purus est. Tum adjungit:
« In terrilorio Nivernensi, sancti Vincentii episcopi
et confessoris. > inarlyris. Florentini episcopi et confessoris. » Puto
ANTUERP.,MAx.-LuBEC.etUGHELLiAN.textui dc cae-
tero satis puro subdunt « Item,VictoriSjAlexandri,
: Reg. et SuEC. sub num. 428 « Eodem die, san-
Marciani. » cli Cerbonii Populoniensisepiscopi,cujus nobis reli-
Greven. rursum propriis Carnotensibus excedil.
Primo: « Carnoti, sanctee Solinae virginis. » Tum C
«Apud eamdem urbem,dedicatio basilicae in memo-
ria beatissimae Mariae matris Dei et Domini nostri
Jesu Christi. » presbyteri confessoris. »
MuNERAT., in textu salis purus, addil propriiim
Parisiense « Eodem die, sancti Cerbonii Papulo-
: sanctorum martyrum Annae, Lucii et Victoris.»
nensis episcopi, cujus reliquias attulit Fr. Robertus
Pisanus. » Vide Auctaria, die quo coiitur, sanctus
Cerbonius, nempe x Octobris. Parisiishodie festum
habet,ob partem praedictarum reliquiarum, de qui-
bus vide infra in codice Reg. SuECi.^,subnum. 428.
Antuerp -Max., Ultraject.jLeyden., Lovanien.,
Alrerg. et DANic.textui etiam subdunt,fere ut An-
TUERP.et Max.-Lubec: « In Nicomedia,natale san-
ctorum Victoris,Alexandri et Mariani.» Florentinius
ipsos ex Hieronymianis conatur educere.
Centulen. etiam repetit quae posuerat xxii Fe-
bruarii,nempe: « Natalis beati Aristionis, qui unus
fuit ex antiquis Christi discipulis. Antiochia3,sancti
Heronis episcopi, successoris beati Ignatii, qui He-
ron pro ovibus suis constanter occubuit. Civilate
Arausica, sancti Florentii episcopi confessoris. »
Bruxellen., in prima purus, secundo loco habet:
« In Auxiopolim, natlae sanctorum. Hermetis et
Taxii. In Nicomedia, natale sanctorum. Victoris,
Alexandrj et Mariani. In Galliis, civitate Arau-
sica, etc. In territorio Nivernensi, sancti Vincentii
presbyteri et confessoris.Eodem die, sanctaj Auslru-
tlis virginis.
Hagenoyen., post Ignatii martijris, inserit
post eum factus est episcopus a Policarpo, disci-
pulo sancti Joannis evangelistae; cui Ignatius Eccle-
siam, vadens Romain captivus ut occideretur, com-
niisit. Qui viam magistri, etc. Apud Coloniam Agrip-
pinam, natale sancti Eliphii martyris. Qui cum fer-
venler ea quae sunt Christianae fidei gentibus
priEdicasset, tandem sub Juliano imperatore tentus
» »
588
^ hunc rexit Ecclesiam civitatis Antiocheme Heros. Nec
quidquam ultra est quod abantiquis in ejus laudem
memoriijoproditum sit,quandoquidem Ignatii litterae,
ad ipsurn praetensedatae, communi hodie eruditorum
suffragio suppositiliae existimenlur. Quaecunque igi-
tur de niagistri imitatione etelTuso pro commendato
grege sanguine in textu memorata sunt, sola, quod
equidem sciam, Adonis auctoritate nituntur. Floren-
tius Arausicanus, solus post Eutropium inter illius
urbis antistites sanctorum albo ascriptus, ab Adone
priinum consignatus est, ejusque verba omnia tran-
sumpsit Notkerus Noster sola initialia resecuit, In
;
Galliis quae a Greveno et Molano restituta ostendi-
:
mus. Vitae ejus compendiuui trahunt Sammarthani,
nonnullaque alia suggerit Catalogus apud nos manu-
scriptus, ex quo disquisilionibus aliis inateria suo
tempore poterit suppeditari. Wandalberti versicu-
lum subjicio :
: Sedeoimum super antistes Florenlius ornal.
AUCTARIA.
B est, et in vinculis ad Grandensem civitatem est per-
ductus, et ibi capite ab eodem truncatus est, et ho-
nore praecelsi martyrii coronatur. » Vide die praece-
Vin- denti. « Civitate Aurasica, depositio sancti Floren-
tyrum, Victoris, Alexandri et Mariani. Item in
depositio sancti Ambrosii
,
confessoris. » Colitur die praecedenti.
Aquicinct. in fine « Item, sanctorum Victoris,
:
Alexandri et Martiani. » Tum Pratensi, ut saepe so-
let, cohaerens « In territorio Nivernensi, sancti
:
Vincentii confessoris.
Matric.-Cartus.-Ultraject.: « Aurelii martyris,
cum uxore sua etaliis sociis eorum. Sancti Heronis
designari Fiorentium Arausicanum.
:
quias attulit Fr. noster Robertus Pisanus. » Qui Ro-
: bertum illum Pisanum noverit,sciet cujus ecclesiae
aut monasterii olim fuerit codex de quo loquimur
Tum « In territorio Nivernensi, sancti Vincentii
:
Codex D. Le Mare sing. A « Eodem die, natalis :
In VATicAx.subnum. 5949, in fine additur « Na- :
tale beati Aristionis, qui unus fuit de lxx discipulis.
In Sannia, sancti Pardi episcopi.» De Aristione vide
dicta XXII Februarii.
Alte.mps.: « Apud Ramesiam in Anglia, transla-
tio gerinanorum ac preliosorum martyrum Christi,
Etheklredi atque P^thebrithi, regia stirpe ortorum.
Horura quidein corpora, nequiter necata ac furtim
sub regali condita sede,nocte media lux clariorsole.
per regi;otectum aulae coelitus emissa revelavit non ;
niulto vero post necatorem eorum, ad ipsius vesa-
niam et martyrum gloriam declarandam, terra vi-
vum absorbuit et ad inferos transmisit. Eodem die,
D sanclae ac perpetuae virginis Etheldredae, cujus sa-
cratissimum corpus, post multos annos, ad demon-
strandum ipsius eximiaj virginitatis meritum, pietas
divina, in ipsa scilicet translatione,sine corruptione
servatum revelavit.» Vide supra in Rosweyd.
Florentin. « In lerritorio Nivernensi, sancti
:
Vincentii episcopi et confessoris. Item sanctorum
martyrum Victoris,Alexandri et Mariani. Item san-
cti Aristionis,qui fuit unus ex lxx discipulis Jesu
Christi. Item, natale sancli Ruffiniani.»
: « Qui BuRDEGALEN. « Audegavis, sancti Lupi
: episcopi.»
Vide Castellanum. »
LuxoviEN.: « Luioviae, dedicatio ecclesiae sanct
Martini. »
DivioNEN. sancli Benigni « In territorio Niver- :
nensi, sancti Vincentii presbiteri et confessoris.
Remens. SS. Tinioth. et Apoll : « Natalis beat-c
88d MAIlTYROLOr.IUM. — MKNS. OCT. 590

Marlhae, sororisLazari. • ViJe OLservaliunes. Aruu' A Nodelini episcopi et confessoris. In Ilihcmia, Mo-
sirce, Florentii. nachi coniossoris. In teriilorio Nivernensi, sancti
KoiTio LuBF.co-CoL. de Ilerone, post (liscipuli, in- Vincentii, presbytori et confessoris. Moynardi cou-
serit, ai- diaconi. I)e reliquo textus satis purus osl : fessoris. Gordinelli confessoris. Eodem die, transla-
Turn : « In .Nicoinedia. natale Victoris Alexanilii ot tio sanctio .Martli,o hi)spit;o Christi.In Anfjolia, Irans-
Mariani martyrum. Treveris, sancti Florentini epi- latio sanct;eElheItroda) virginis; Lilivos*, virginis,
sconi et inartyris. Carnoti, sanctK Solinae vir5.'inis. cognatae sancta' Natlialia; .\ustrudis virginis. » Ue
;

Kodein die, translatio sancta' .M^irtha-, hospita' Cliri- hac plura invenios in aucfario sequenti.
sti, scoris heati Lazari et .Maria? Magdaleiui; In . MoL.\.\. «: Itom, Victoris, Ale.xandri et Mariani.
Anglia, translatio sancta Ktheldreda) virginis. An- Carnoti, sanct;t' Solina) virginis. Eodem die, sancti
degavis, sancti lupi episcopi et confessoris. In ter- Cerbonii Popoloniensis opiscopi, cujus reli(]uias at-
rilorio Nivergensi [leijf cum aliis Nivcrnensi], hoati tulit frater Hohorlus Pisanus. Lauduiio Clavato, na-
Vincentii, preshyteri et confessoris. » fale sanctJe et illustrissima! Au>tridis virginis ct ah-
Hki.in. pro .4rnH5iVa, hahet Aurisica. Prima editio batissa), qua) ab ipsis infantiai rudimentis mire Uei
additintine « Item, Victoris, .\loxandrietMariani.>
: gralia praedita, etiain \ irtutihus et miraculis gloriosa,
.\d h.rcsecunda adjicit, at^iue }farci. migravit ad Chrislum. Itom heati Aristionis, qui
Grevkn. • Treveris, sancti Florentii episcopi ot
: fuit unus de lxx Christi discipulis. » Ueinde typis
martyris. Apud Nichomediam, sanctoruin Alexandri ininoribus Meinardi confessoris. In posteriorihus
:

et Viotoris. In Mauricania, .sanctorum Mariani, .Ma-
xirai. Nini, Lucii, Sacrati, Veneri, Prim.e, Uonata},
Victorici', BasilLeet alioruin. • Vide Hieronymiana.
• Item secundum Adonem hic, beati .\ristionis, qui
fuit unus de lxxii Christi discipulis. Tsuardus hahot
eumviii Kal. .Martii. Ipso die, secnndum alios pne-
editionihus eadein habet quaj in prima de Victoreet
B sociis, de Solina virgine, et Florenlino Treverensi.
• Item, beati Eutichii confessoris, magnaesanctitatis
viri, ordinis Carmeli. Lauduno Clavato, natale san-
cfie ot illustrissinue Austrudis, » etc, nt in priorl.
Tum « Uie decima septima, sancti martyris An-
:

cedenti, passio sancti Silvani, .\lexandri et .Marci droaB in Crisi. » Ueinde minorihus typis « Qui :

martyrum. Privati marlyris, qui cum esset milos et propter adorationem sacrarum imaginum gloriose
ulcerihus plenus, a heato Calixto papa curatus et coronatus sub improbo Constantino, » neinpe
ost,
baptizatus pro Christo plumbalis, donec deficeret, iconomacho cognomenlo Copronijmo. An Ireae
illo,
raactatus est. » Vide supra xiv Octobris. « Ande^a- disputationem et certamina ex Metaphraste edidit
vis, sancti Lupi episcopi et confessoris. In Canoia, Surius.

XV Kal. Die 18.

Natalis beati Luce evangelistae, qiii cnm esset septuaginta et trium annorum, obiit in Bithinia plenus
Spiritu sancto, cujus ossa vicesimo Gonstantii anno Consfantinopolim translala sunt. Eodem die, sancti

Asclepiadis, .\ntiocheni episcopi, qui unus fuil ex pnoclaro confessorum numero qui sub Uecio gloriosc
passi sunt. Item Uoniae, sanctae Triphoniae, uxoris Uecii Caesaris. In territorio Belvacensi, sancti Jusli
raartyris.

mTM.
Puri snnt Praten., Herinien., Greven. et Molan. Proxime accedit jjrima Belini editio.

VARIAXTES LECTIONES.
Codices nostri omnescum .\done scribunl septua- C coi'rupit, dum pro ConstantinopoUm translata, sub-
ginta et trium nescio unde Greven. et .Molan. acce-
; sfituit Paduain translata sunt. Ue Patavina hac Irans-
perunt ocloyinta et trium. Becte scripsit .Molan. Bi- litione ita hodie notat Florentinius Licet, iniiuit, :

tUijnia, sed roliqui omnes ut est iii textu. Uixi Boli- cnn affirmet Ferrarius in Cataloijo sanctoruni Itiiliai
num proxime ad j)uros accedere dolicit enim in eo ;
hac ipsa die, veluti fabulani tamen Petrus de Nata-
3uod aiinuntiationum ordinem invertat, Asclepia- libus lib. IX, cap. 1 , eamdem antea rejecerat.
em in ullimum locum rejiciens.' et prajterea textum

OBSERVATIONES.
Lncam Hieronymianis non uno
evanfjelistam in tius tomo II, a pag. 130. Nec praitermittenJum me-

loco signatum invenio, male tamen nos hic Floren- tricuin Wandalberti encomium :

tinius ad 25 Sentembris remittit, cum indicare de-

Lucas ter quinlum, festo officioque dicatum
buerit 21 ejusdern mensis, quo die In Paralice
Monslral, Paule, tuo Gtiristuin sunnone locutus.
:

cititate, natalis sancti Lucje ecanrjelistce, diserte

ponitur, ct 27 Novemb. In Mediolano, Lucce. Hodie
: Ue Asclepiade ita primus ex Rufini Eusebio lib. vi,
vero in iisdem ap<)gra[)his legimus In Oriente, : cap. 9, ineminit aiictor Romani
Et Asclepia- parvi :

translatio corporis Lucic evanijelistie ni malis cum ; dis Anliockeni episcopi. Plusculuni habet Ado, et ex
vetustissimo E[)ternacensi na<a/(?m siipponero, quem- 00 Noster quaj nescio unde omnia accopta sint,
;

admodum f;iciunt .Martyrologio roliqua antiqua om-
nia, ul Beda, ex quo Rabanus Romaiium parxum, ;
ex qiio .\do et (iui eum scc|uuntur. .\lias translatio-
nes, atque ad alia loca factas adducit, et ex parte,
pncsortiiii si ijloriose pati de mortis supplicio intol-
ligatur. Nain vere passum fuissc satis exprimit Eu-
sohius lib. VI, cap. 11, duin de eo, Serapioiii succe-
D dente, ait Qui persecutionis tempore, jidem Cliristi
:

ut supra diximus, refollit laudntus Florenliniiis, coiifessHs, maximam

ijloriain retulcrat; vol, ut inter-
quom de his et cajteris eo s[)ei;tantibus consulore prelatur Rufinus, cujus verba textui Usuardino in-
poterit curiosus lector. Bedae elogium ampliavit serta sunt Qui et ipse unus ex pneclaro confessorum
:

Ado, .etatem uno anno contrahens, curn pro 7'iscri- niimero fitit. At cerle de violonta morte non plano
bal 1'.] annoruin: .Menolf)giii'n Sirloti ad 80, (jroven. constat, noc dici potest snh Dccio passus c|uo(l a ;

et .Mol.in. ad H'-]. Mieronymiis ad H't oxtondit. Iiite-
riin .Nostor Vionnonsi adhxret, totumque elogiiim in
laterciilo posilum ex eo plane contraxil. Uo Luca;
martyrio ultro citroqiie controvertitiir. Scrmonos
varios in ojus laudoin coiiii^ositos citat Baronius,
qnorum aliquos retulit Surius. Vita; soriem ex cer-
lioribus monumenlis satis accurate exegil Tillemon-
Baronio ohservalum, eiim im[)iilit uf |)ro Decio Ma-
crinum substitiioret. .Nos siio loco rom omncin de
integro accuratiiis examinahimus. Ohservari inlerim
[lofost vorosiiiiilifiT al) .^dono coiifiisos diios Ascle-
{)i;i(lo8, hiinc nimirum .\ntioclioiiuin episco[)uni, qui
siih Scvero passus est, et alterum l'ionii socium,
cujus certamen ad Uecii tempora spoctat, ut vidcin
 :

591 USUARDI MONAGHI. 592

commentario praevio ad ActaPionii i Februarii, § 3. A Rcgni calcatrix juxta et Triphonis claret.

Paucula quae ad Asclepiadis nostri laudem supersuut,
citato loco breviter exponit laudatus Eusebius. Cae- Hieronymia.no codici Corbeiensi inserta legitur, de-
terum el hic textus noster totus ex Adone procedit. quem hodie
posilio Justi pueri; hujus verosimiliter

Rursus et in Triphonia, quam iisdem prope omnino vel ex tali codice, vel de suo consignat Usuardus,
verbis referunt Beda, Rabanus et Ado, Romanum eum diserle Beluaco tribuens. Sitne porro Justus
iste idem cum Juslino Parisiensi, de quo Muneratus
parvum slrictius cam annuntiat Notlcerus ductoris :

viii Augusti, non est hujus loci examinare neque

phrasim nonniliil mutilat ; Noster more suo satis ;

eleganler in pauciora redigit eadem est ubique. :

etiam utrum Acta quae sub Bedaj nomine circumie-
sententia quod Decii Casaris uxor fuerit ; at filii, runtur, satis probata sint. Sane genuinum Bedie
seu junioris, ut censet Baronius. Historiao veritas Martyrologium, quod hic solum sequimur, de Justo
pendet ex sinceritate Actorum sancti Laurentii, de omniflo non loquitur. Videatur inlerim Tillemontius
quibus cursim egimus proprio die x Augusli et in Luciano Bellovacensi tomo IV, pag. 540. Acta
alibi. Wandalberti versiculus aliis consonat
exslant apud Surium hoc die.

AUCTARIA.
ToRNACEN. deficit in annuntiatione secunda de lum. Hic virgo extitit et ideo secretarius virginis
Asclepiade, in omnibus reliquis purus est. Mariae matris Domini fuit, et ab illa audivisse (cre-
Antuerp.-Maj. legit, sanclce Asclepiadis ; caret ditur) quod scripsit post Matheum et Marcum in suo
ejus elogio, atque item annuntiatione Triphonim.
Evangelio. Hic, ut legitur, carus Deo fuit, cujus
RoswEYD. sic incipit « [n Bithinia, natale beati: Scriptor erat Evangelium carior eralbeatae Virgini,
;

Lucseevangelistae, qui discipulusapostolorum, postea ciijus fuerat paranymphus carissimus fuit apostolo
;

Paulum secutus, cum esset septuaginta et trium an-
norum, obiit in Bilhinia, plenus sancto Spiritu, cujus
ossa, » etc. In duabus mediis, purus est, in ultima
iterum auctior, addens de Justo « Qui pro Ghristi
nomine martyrio consummatus
B Paulo, cujus erat socius individuus, et cooperator
omnium factorum suorum optimus. Ipse etiani post
Evangelium Actus apostolorum composuit. Denique
: multis perpetratis miraculis et ecclesiis pluribus
esl.« pluribus ad fidem conversis, et episco-
aedificatis, et

PuLSANEN. In prima desunt haec verba Vice- :

simo Constanlii anno. Secunda deest. In terlia purus
est ; caret ultima, sed
Hermelandi abbatis et confessoris. > Est is, opinor,
qui colilur 25 Martii.
Antuerp.-Max., Lubec, Ughellian., Bigotian.
signatus P 5 et Altemps. textui subdunt « Itern
Alexandri et Yictoris.»
Munerat., in textu .satis purus, adjicit « Ande-
gavis, sancti Herblandi abbatis. » Hic vocatur Gal-
pis pluribus ordinatis et clericis, obiit in Bytinia
plenus Spiritu sancto. Gujus ossa, etc. Eodem die,
adjicit : « Ipso die, sancti sancti Asclepiadis, Antyoceni episcopi et martyris.
Hic Asclepiades, multum in epistolis Alexandri Jhe-
rosolimitani commendatus est, et vocat eum virum
sanctissimum. Iste erat unus ex praeclaro, etc. Ro-
: maj, depositio sanctae Triphoniae, uxoris minoris
Decii imperatoris. Quae satis erat crudelis, et tamen
: arguit eum de nece sanctorum. Haec post mortem
viri sui, cum filia sua Cyrilla per beatum Jnstinum

lice Hermeland. Christiana est effecta, et sequenti die orans ad con-

Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden., Lovanien., fessiones sanctorum, migravit ad Dominum.» Ju-
Alberg. et Danic. de Triphonia, post C(csaris, ex stum Bellovacensem differt in diem sequentem.
Adone inserunt « Haec per beatum Justinum bapti-
: Matric.-Cartus.-Ultraject. :« Lucae evangelistae.
zata, sequenti die defuncta, migravit ad Dominum.» Q Justi pueri et martyris. Mononis martyris. Asclepia-
In fine habent additamentum superius « Item Ale- : dis episcopi et martyris Antiocheni.»
xandri et Victoris.» RiiGiN.E Suec. sub num. 428 « Andegavis, sancti
:

Centulen. « Natale sancti Lucae evangelistae. Qui

: Erblandi abbatis. » Vide supra.
fuit natione Syrus Antiochensis, arte medicus, apo- In Vatican. signatonum. 5949 deest« Justi.»
stolorum discipulus. Antiochiae, beati Asclepiadis Florentin. « Item sanctorum Alexandri et Victo-
:

episcopi. Qui unus fuit de praeclaro confessoriim ris. Item, sancti Hermelandi abbalis. Et sancli
numero. In terrilorio Belioacensi, sancti Justi pueri Monnonis vel Mononis martyris.»
et martyris, de tempore Rictiovari. Remis Franco- Burde(;alen. « In territorio Belloacensi, sancti
:

rum metropoli, dedicatio ecclesiaj sanctse Mariae.» Justi martyris. Alexandri, Victoris.»
Bruxellen. « Sancti Lucae evangeiistae, apostolo-
: Editio Luheco-Col. in Luca ferme convenit cum
rum discipuli. Qui Syrus natione et arte medicus, supradictis. In Asclepiade pura est. In Triphonia
apostolum Paulum secutus, apud Achayaiu Evange- habct ut Antuerp.-Max., etc. « In territorio Belva-
lium, quod ab eodem beato Paulo didicerat, et Ac- censi, sancli Justi pueri et martyris, qui tempori-
tus apostolorum descripsit. Et post multa certamina, bus Diocletiani imperatoris, sub Rictiovaro judice,
ipse septuaginta trium annorum obiit in Bithinia. capite c;esus est. Eodem die, sancti Alexandri et
Gujus ossa vicesimo anno Gonstancii imperatoris, sancli Victoris. Ipso die, sancti Aquilini episcopi et
cum reliquiis beati Andrese apostoli Gonstanlinopo- confessoris.» Vide die sequenti.
lim translata sunt. » Sequitur de Asclepiade et Ju- Belini editio altera in fine adjicit « Eodem die, :

slo, pure. Tum « Item Alexandri et Victoris. » £) boati Marci, clarissimi doctoris.» In reliquis simi-
:

Deinde « Romae, natale sanct» Tripboniae seu Ge-

:
lis est priori. Multos Marcos novi, sed de quo hic

phiniae, uxoris Decii Caesaris. Quae, viro suo, post agat, nescio. Si de Hierosolymitano, colitur 22 Oc-
interfectionem beatorum Sixti et Laurentii, divinitus tobris.
punilo, peliit cum filiaDecii Cyriila, a Justino prc- Greven. « Mononis martyris. In Auxiopoli, san-
:

sbytero baptizari, et sequenti die defuncta, migravit
ad Dominum, et apud sanctum Ypolitum in cripta
sepulta est. Ipso die, sancti Hermeiandi abbatis et
confessoris.»
Hagenoyen. : « In Bytinia, depositio sancti Lucaj
evangeiistae, qui erat natus de civitate Anthyocena
Syriae, arte medicus, et tamen quidam dicunt de eo
quod fuerit pictor egregius el eloquio Graecus erat,
ignorans litteras Ebraycas. Ilunc quidam dicunt
fuisse unum de septuaginta duo discipulis Ghristi.
ctoruin Ilermetis et Rexii.» Vide Hieronymiana, ex
quibus ha3c male descripta sunt. « In Gampania,
civitate Puteolana, Januaiii.» Vide 19 Seplembris.
Ilic intervenit error typothetae. « Itein Victricis,
Marcialis. In Nicomedia, Victorini et Hermetis. In
Africa, Victoris el Fausti. Aquilini episcopi Ebora-
censis [Ebroicensis] et confessoris, secundum alios
; die sequcnti. Andegavis, sancti Ilerblandi abbatis •
MoLAN. de Luca, aiiis litteris, post translala sunt,
ex Adone adjungit « Hic fuit natione Syrus Antio-
:

Sed Jeronimus dicit eum tantum post passionein chensis, arte medicus, apostoloruin discipulus, Pau-
Domini primo conversum, et apostolorum discipu- lum secutus usque ad confessionem ejus, serviens
593 MAI{TYI\()L()GIUM.
Domino sine criinine, neque unquain ux.oroin ha-
bcns. • Iteruin, posl Decii Ca-saris « Qu.b viro
: suo,
po.-t interfectionem Six.ti Laurentii ot Uippolyli di;
vinitus punilo, se petiit baptizari ciim fiiia Decii
Cyriila, a Justino prosbyterio, el alia die defuncta est
et' juxta sanctum Hippolytum in crypla seimlla. In
line « Eodem dio, in Nassonia apud
; sanctu;n II u-
berlum in Ardenna, beati Mononis martyris. Ande-
gavis, sancti Herblandi martyris. » Puto esse eum-
dem Hennelandum abbatem, de quo supra, ul aliiii
editiones corrigunt. « In Machlinia, translatio beati
XIVA'aI.
Apnd Alexandriam .-Egypti metropolim, natalis
cognomento Pio, quorum prior multo tcmpore squalore carceris maceratus, et ad ultimum, cum de Christi
magisterio publica confessione teslarctur, jussus est duci ad mortcm. Sequens quoque, cum se Christianum
liberrirae faleretur, similem sentenliam cxcepit. In Antiochia Syriae sanctorum martyrum Beronici,PeIagiae
et aliorum quadraginta novem. [BouiUart. add. in margine: Translatio sanctorum martyrum Saviniani,
Potentiani sociorumque ejus.]
Ita Praten., Herinien., Antiierp.-Maj., Belin.
» Etsi manus receutior in margine SS.Savinianum
et Potentianum inscripserit, nihilominus tamen inter
puros codices Pratensem reconsuit Sollerius. Lecto-
rem obsecro ut advertat qua ratione motus id fece-
rit qiiia, inquit, qwe sunt ad marninem apposita
: S. Egidium
recentiiis, textus integrilati nihil olficiunt.
icquitate fuit 18 Jaiuiarii, 21 Februarii, 13, 2o Apri-
lis, lo .Maii, 8 et 28 Julii, 6 Septombris. Qu;eso
Solleri, dic mihi quid intersit discriminis inter
qu?e ad marginem sunt recentius apposita et ea
qu;e iii residuoarticuli spatio sunt recentius addita?
Tu dicis in tua prsfatione nihil a te contra Pralen-
sem codicemdisputatuin et di.scussum, nisi veritatis
indagandae gratia. Egote per illud veritatisstudium.
VARIANTES LECTIONES.
De ^gypti dictum est. Phtolemei, Tholo-
saepius
modis scribitur, nos plero-
mcBi, Ptotomcei et aliis
ruinque codicum simplicem inflexionem secuti su-
mu8,qaamvis putemuslegendumPto/oma'i.Antuerp.-
Maj. legit : Cum Christimagisterium, eic. Be\inn&
autem mutat immediate sequuntur publia con-
qua;
fessione ac attestatione firmaret. Idein scribit Antio-
chia, Antuerp. -Maj. Ant^oc/tta, etc. Herinien. et An-
Ut superius non semel apud viros harum
peritos in confesso esse diximus auctorem Romani
parvi praecipae ex Rufini Eusebio Martyrologium
suum compilasse, ita id hodie manifeste patet,dum
de Ptolemaio et sociis ita habet Et Ptolomei, qui a : Justini apjlogia, rectissime castigavil Haronius.Hu-
quodam centurione Urhicio judici traditur et Lucii
uc Tertii simul decollatortim, qni Alexandrioi sepulli
sunt. Hffic certe, si ultimas parlicula excipias, ex
Eusebii lib. iv, cap. 17, evidenter desumpta sunt, ct
ex podem loco ab Adone ampliata, servatis duobus
qune in citatis verbis omnino displicent. Primumest
quod Terlius pro nomine proprio accipi videatur,
qui in Eusebio tertius ordine et anonymus relinqui-
tur ; alterum, quod Atexandrife sepulti dicantur,quos
llom(e passos esse conslat ex histori» hiijus fonte,
Justini Apologetico, apud Halloix pag. \H. Adjuiigit
practerea Viennensis .Martyrologus passos esse su't
Autonino cognomenlo Pio ; at liquet, inquit Halloix,
in notis pag. 361, hcec accidisse suh Marco Antonino
philosupho, Pii (ilio. Erratum prirnum de Tertio
evitavit Noster, sed in turpius labitur, dum annun-
tialionem incipit :Apnd Alcxandriam /Eiiijpli metro-
polim, quod nec in Adono,nec alihi rcperit,nisi forte
bona fide supposuerit ibi passos martyros ubi sopiil-
tos invenicbat. Nondiffitebortainen marlyrii locum
— MENS. OCT. 59 i
A Rumoldi martyris atquo pontificis. Editioiies po-
>
de Luca soluin aljiciunt in toxtualiis lil-
steriores,
teris « Hic fuit arte meJicus, P.iulum socutus
:
usquc ad confessionem ejus. » De Triphonia iilem
qiiod in priori. In lino « Andegavis, sancti ller-
:
- blandi abbalis. In Xassonia, natalis beati Mononis
martyris, qui, ang'lico inonitu, de Scotia Arduen-
namdevenil; ibi([iio soli Deo, multo tempore ser-
viens, a sicariis latronibus confessus, fiilicitcr oc-
cubuit, sopultus iii ea ecclosia, quam ipse constru-
xerat. » De translatione beati Rumoidi, ut supra.
Die 19.
sanctornm martyrum Ptolomei et Lucii, sub Anionino
NOTiE.
prima et Molan.
B quo flagras, oro atijue obtestor ut mihi discrimen
istud assignes. Si vero non possit, qua fide quo ve-
ritatisstudio, 10 Junii propter sanctum Landericum;
18 Julii propter S. Arnulfum 1 Septembris propter
;
; 3 ejusdem mensis propter S. Grego-
Eadem riain; 19 Novembris propter S. OJonem, Pratensem
codicem inter puros enumerare dedignatus es? Rur-
te, sus, si ad marginem recentius apposita textus inte-
ea, gritati niliil oliiciunt, cur die 2i hujus mensis co-
; dicem Pratensein rejicis, quamvis Maglorius extra
toxtum ot in margine sit inscriptus ? Frustra dissi-
mulas te monitum a Castellano fuisse. Nemo credi-
aeiem effugisse, quem ubique prsedicas
derit id ejus
oculatissimum inspectorem. Bouillart.
tuerp.-Maj. habent quadraginta et novem, caeteri
ut est in textu. In Pratensi nostro apographo adje-
ctum invenio Eodem die, translatio sanctorum Sa-
:
viniani et Potentlani sociorumque eorurn. At cum
verba illa subducta sint, conjicio ad marginem re-
centius esse apposita, ut etiain notavit Castellanus,
D unde textus integritati nihil officiunt.
OBSERV ATIONES.
reruin apud Eusebium satis dubium relinqui, imo ex toto
contextu ansam praeberi ut alibi, et praesertim
Alexandri;e, Pto'emaeus et socii passi intelligantur ;
vorum haec omiiia in Romano moderno, ex ipsa
; jusmodi controvorsa examinat Ruinartius inter sin-
cera et selccta in admonitione a pag. 35. Videa-
tur etiam Tillemontius tomo II, pag. 312, et a pag.
:m.
Do cjctero, textus totus a nobis relatus ex Adonc
contractus est. Attamcn serie ab utroque antesi-
giiano difiert, nam illi primo loco Antiochenos po-
nunt, quia nostro post Ptolomacum collocati sunt,
sic iiihilominus ut totain ipsam de Antiochenis an-
nunliationem Usuardus ex prajfato Adone descri-
psoril, (piain hic ox Romano parvo transtulerat. IM
cthujus .\ntiochon;c classis memoriaapud Hierony-
iiiianos codicos hocdie, praefixo tanquam ducis aut
D primipili nominc Pe/a^jt, de quo etalii oo spectanti-
bus vide Florentinium. Porro quaenam sit liodierna
/'«/«'/('{ oporosius suo tempore disquiroiiduin erit;
jiwnitcntem non esse, quam liic importune obtrudunl
Rabaniis ot Notkfros, certum puto. Silno Antiocliona
ilhi frHflnis virg') r>\ martyr, ab .Anbirisio laiulala,
de qua in Actis noslris ix Junii, id <'sl characteribus
 » »
595
in commentarioprajvio egregie a collega nostroJan-
ningo delineatis tomo II, pag. 154 et seqq., dispi-
ciendum erit ? Il)i interim pag. 157 C tantnm non
praevie refutatam invenies Cnslellani nolulam de
Domnina, Pclagiaj, ut ipse vuU, malre, et sororibus
Bernice et Prosdoce, quarum primfc et poslromae
nomina,quoiiiodoex liodicrnis Iliernnymianistnliulis
laudatus Castellaiuis extundat, et cum Antioclienis
hjsce conjungat, fateor me saltem haclenus non
ToRNACEN.carectannuntiatione prima, in secunda
purus est, tum vero adjungit: « Ipso die, festivitas
sive translatio martyrum Saviniani et
beatorum
Potentiani sociorumque eorum.Horum festivitas dum
ab anti(iuis temporibus ageretur ju"idie Kalendarum
Januariarum, transmutata est a I^atribus, xiv Ka-
lendarimi Novenibrium, eo quod ipso die translata
sunt corpora eorum, et angelic* voces in coelo sunt
auditae, sicut in translatione eorum sacra legitur.
Ideo et hic venerabilior habetur eorum solempni-
tas, quo et eorum corpora sancta honestius sunt lu-
mulata.
RoswEYD., in textu purus, subdit « Beneventi,
Januarii episcopi et sociorumejus martyrum. » Vide
XIX Seplembris. « Proculi mariyris cum aliis xliv.
Translalio sancti Willibrordi episcopi. »
PuLSANEN., in prima mutilus est rescisso elogio.
Pro Beronici est Berontii et aliorum lix, ut habet
Nolkerus.
Antuerp.,Max.-Lubeg., Antuerp-Max., Ultra-
JKCT., Leyden., Lovanien., Albergen. et DANic,in
textu satis puri, addunt: « In civitate Puteoli, na-
tale sanctorum Proculi et Niceae matrisejus. »
Munerat. in line Senonis, sanctorum marty-
: «
rum Saviniani et Potentiani, sociorumque eoruin-
dem. » Vide supra in Tornacen.
Greven. haec magis distinguit « Apud Senones,
passio sanctorum martyrum Potentiani. Savinianij
Altivi et Tutaidi. » Male legit postrema nomina,pro
quibus alii, Altini et Eodaldi.
Centulen. « Alexandriae,
: beatorum Ptholoma^i
et Luciimartyrum. Antiochiae sanctoruin Belonici
et Pelagiae et alioruin xlix. Coenobio Centula, dedi-
calio orientalis cript;e in honorein sanctae Mariae et
sancti Richarii sacerdotis gloriosi.
Bruxellen. incipit ab Antiochenis, inquibuspu-
rus est. Tuin;« Etin civitate Puteoli, natale san-
ctorum martyruin Proculi et Niceae matris ejus. «
Sequitur deinde annuntiatio de Ptoleinaeo et Lucio,
pure. Accedit « Item Ainati, episcopi Senonensis,
: confessoris. Bevagii, episcopi Silvanectensis et con-
qui pro veritatis justitia a Theodorico rege, gravi
exiliodiu fuit tribulatus. Vide Auctaria xxviii Apri
lis et XIII Septembris. « Turonis, depositio sancti
Columbani abbatis. » Infra dicitur episcopus Turo-
neque sic notus.
nensis,
Hagenoyen., in textu, praeter morem, purus ad-
jungit; « In territorio Belvacensi, natale sancti Jusli
martyris. » Vide dicta die prscedenti. « Item, san-
ctorum Alexandri et Victoris martyrum. » Vide ibi-
dem. « In civitate Puteoli, sanctoruin martyruin
passio Proculi et Nice* inatris ejus.
Aquiginct. incipit a proprio vicini oppidi «Dua-
ci, translatio sancti Aiiiati aichiepiscopi et confes-
soris. » In fiiie autem addit «Apud castrum Ebro-
: tasse legitur, clarus, beato tine in Domino quievit.»
cas, natalis sancti Aquilini episcopi et confesso-
ris. »
ViCTORiN. et Reg. Sueg. signum. 130 in fineabs-
que positione. « Ipso die, sancti Aquilini, episcopi
et confessoris. »
Matrig.-Cartus.-Ultrajegt. ; «
marlyrum. Etlibini confessoris. Beronici,Pelagi«
aliorum quadraginta novem marlyruni.
BiGOTiAN. signatus P 5 « In civitate Puteoli,
; posilio beati Verani, episcopi et coufessoris. Se-
natalis sanctorum Proculi, et Nicheaj inatris ejus.
BiGOTiAN. signatus Eg. 40 « Apud Senones, pas-
: sociurumquo ojus. Horuin festivitas dum ab anti-
sio sauclorum inarlyruui Sa\iniani, PoteiUiani Al-
» » » » :
USUARDI MONACHI. m
A satis perspicere. At ne praefixos limitesliic excedam,
haec et si qua
controversa sunt, ad majus opus
alia
remitto satiseral aljundeostendisse unde Usuardus
;
et lebtum suum et una errandi occasioiiem desum-
pserit. Waudalbertus dc Piotemgeo et sociis non
loquitur de Antiochenis eadem cum ntstris canit:
;
Beronicus bis scplpno alqiie Pehigia fiiif.^et,
Quospuriter quartragintH atqiie novein contiitantur.
AUCTARIA.
tini etEodaldi. » Constat ex Torxacen. supra hodie
memoriam agi translationis,quae facta est anno 1026,
vel, ut alii, 1030.
Codex D. Du Cheval. signatus R « In civitate ;
Puteoli, natalis sanctorum martyrum Proculi et Ni-
ceae matris ejus. » Ughallian. procul dubio similis
hic etiam est Antuerp.-Max.,Lubeg., etc. Verum in
extracto nosiro sic primum nomen scriptum est
« In civitate Puteoli, natale sanctorum Pauli etNi-
ceae matrisejus.
Altemps. « In Britannia, civitate
: Oxoniae san-
ctae Fredeswidae virginis. Et sancti Aquilini,episco-
: B pi et martyris.
Florentin. « In civitate Puteoli.sanctorum mar-
:
lyrum Proculi et Niceae matris ejus. Item, sancti
Amati confessoris. » Addit solus codex Strozzian. :
« Romae, sancti Asterii presbyteri et martyris.» Vide
XXI Octobris.
Bizuntigen. «Senonis, sanctorum martyrura Sa-
:
viniani et Potentiani sociorumque eorum.»
Remens. SS. Timoth. et Apoll. « Turonis. depo- :
sitio sancti Columbani abbatis et confessoris. »
EniTio LuRERCo-Col. priinae annuntiationi, post
et Lucii, inserit ; « atque Tertii sub Anthonino co-
gnomento Caetera satis purasunt
Pio, et
» filio ejus.
usque ad finem, ubi additur « In civitate Puteoli, :
: natale sanctorum martyrum Proculi, et Niceae ma-
tris ejus. In Anglia, civitate Oxonia, sanctae Fri-
deswidae virginis. »
Belini editio altera, priori in textu similis,in fine
adnectit « Eodein
; die, sancti Eadnochi martyris,
C episcopi Eboracensium. In territorio Aurelianensi,
depositio beati Verani episcopi et confessoris. »
Vide Usuardum xi Novembris.
Greven. « Civitate Puteolis, sanctorum
; niarty-
rum Proculi et Nicea3 matris ejus. In Histria, san-
ctorum Austeri, Neopoli,Desiderii et Festini.Eodem
die, commemoratio sanctorum Januarii et sociorum
ejus martyrum. Columbani, episcopi Turonensis et
fessoris. Folquinii episcopi. Desiderii episcopi.Gere-
mari abbatis Flaviacensisetconfessoris. » Vide Au-
ctaria 21, 23 et 24 Septembris. « Amati, abbatis
Luxoviensis et confessoris. In Hibernia, sancti Eth-
bini.Levitaj et confessoris, discipuli beati Samsonis
Dolensis archiepiscopi. Hic cuin sancto Wingualoco
presbytero et confessore dignissimo (de quo supra
6 et 5 Nonas Martii habetur) iter faciens, Christum
in specie leprosi suscipere et miro fideiardore cuin
eodem tractare, vocem etiam ascendentis Domini
D audire, salutem promittentis eis, qui amborum me-
: mores in orationibus extitissent, meruit. Ipse tan-
dem vita et miraculis, inter quae et mortuuin susci-
Notahis parenthesim hic insertam in prima editione
sic legi (qui 6 et 5 Nonas Martii sine egregia com-
;
mendatione transiri nondebuerat).Sequitur «Trans- ;
latio sancti Willibrordi episcopi et confessoris. Iii
Anglia, civitate Oxoniensi, sanctae Frideswidae vir-
Ptolomaei et Lucii ginis. »
el MoLAN. : « Eodein die, Eadnochi niartyris, epi-
scopi Eboracensium. In territorio Aurelianensi, de-
nonis, sanctorum martyrum Saviniani et Potentiani
quis teiiijtonbus, pridie Kalendaruin Januariarum
 :

397 MAKTVUOLOC.ILM. — MENS. OCT. 598

agoretur, transmutafa est xiv Kal. Novoinb. eo quod A doin typis niinoribus,E/»or^''rn.s/.'? [Ehrnircusix]. h\
ipso die translala sunt corpora eorutn, et angolicio .\nglia. civitatoOxoniensi, sancts Frodeswide vir-
voces sunt audita-, sicut in translationo ooruin loi:i- ginis. Editiones aliae habent: < Ebroicas, sancti
»

tur. Duaco, translatio sancli Aniati opiscopi ot
confessoris. Qui postquani exocraliili jussu Tiioodo-
rici regis, grogi suo condolons, sod conunondans
sanclie Trinitati, episcopatum doroliquit, carnom
suani macorando, inullas passiones pro Christo su-
stinuit. Et sancti Aquilini episcopi et confessoris
Aquilini, episcopi ct confessoris. Oxonia;, sanctre
Frodos\vid;o virginis. Die decima nona, sancti Vari
martyris. • Do Saviniano et sociis: item de Amato,
plane ut in priori. Ad iinem adjicitur aliis litteris:
« In Britannia, sancti Etbini, abbatis Nectensis.»
:

XIII Kal. Die 20.

Apud Aviensem provinciam, natalis beatiMaximi levita et martyris, qui patiendi desiderio, inquirentibus
se persecutoribus palam ostendit, responsionum constantiam, equuleo suspensus ac tortus, dein fu-
et post
stibus cesus et ad ultimum obrutns ocoubuit. In Galliis civitate Agenno, sancti Caprasii inartyris, qui cum
rabiem persecutionisdeclinans, laterot in spolunca, tandem animatus ad tolerantiam passionum, ad aream cer-
taminisproperavit,etpalmanimartyrii fortiter diniicandopromeruit. CivitateColonia, passiosanctarum virgi-
num Marlhae el Sauloe cnm aliis pluribus. Ipso die, exceptio sanctorum martyrumGeorgii diaconi et Aurelii».
NOT.E.
Omnino puri sunt soli Praten., Antnerp.-Maj., Munerat. et Greven.

Addit Dervensis codex « Hac eadem die dop >-

: B
sitio sancti Sindulfi confossoris. qui in gymnasio
conteiiiplus iinindi agonizaiis volubileui solom verlil
in usuin ac perfete a^vum pnosens despiciens ex
toto corde secutus ost Christum. Cajus conversio
virtutibus et miraculis coruscans coelibein dcclarat
eum \itam duxisso. (Juique duplicem terram effica-
citer fugiens atque ab ea exiliens cum palriarchis
in lacrymis seminans, fructuimiue sanctae conversa-
tionis relinquens, cum apostolis seipsuin pro Christo
mactans, cum martyribus utrasque : anu^ de salo
hujus peregrinationis protendens ad litus, cum con-
fcssoribus digitos suos implens myrra probatissima
cum virginibus animae suKsponso responditcantico
novo, quousque illi occurreret super montes aroma-
tum simili capre?e et hinnulo cervorum. » Ha3c du-
cta sunt ex Vita S. Sindulfi, quani nono sasculo
scripsit Almannus, monachus Altovillarensis, et
edidit Mabillio noster lom. I Act., p. 368. Nemo nc-
scit Altovillarense et Dervense monasteria fuisse a
S. Nivardo primum fundata: ex qua affinitate fa-
ctum est ut communes utriusque festi dies essent.
BOUILLART.

VARIANTES LECTIONES.
Munerat. et recentiores aliqui codices scribunt
Aniensem, sed pro Avieusem stant omnes antiquiores,
licet locus hodie in Vestinis, ubi olim fuit, notus
nerat. omisit titulum beati. Legendum est patiendi
desiderio.Male in Greven. patiendo. In Munerat et
Greven. est responsionis constantiam cseteri ut iii
;

non sit, ac nroinde computari possil inter eos pagos textu. Caplasii errorest in Antuorp.-Majore. Greven.
vel oppida ae qiiibus recte dixeris H(sc lunc nomiiia
: \)ro passioniunha.hci passiouis. Denique in Antuerp.-
fuerunt, nunc snnt sine nomine. Praeterea idein Mu- Majore omissa est parlicula et post jiroperavit.

De Maximo hoc nostro Aviensi antiquorum Mar- C his, eum sanctum die praecedenti collocavit. Wan-
tyrologorum meminit iiullus, excepto solo Usuardo,
qui unde illum acceperit, divinaro prorsus nequeo,
nisi suspicemiir, martyris illius passionem^ aut bro-
\ia qn;edam Acta, in ejus inanus pervenisse, qualia
forme edidit Petrus de Natalibus lib. ix, cap. 8.-j.
Ali.i apud iios niss. exslaiit, et quidein varia, iii
quorum nonnullis manifesta iiiter Maximos apparot
confusio, de qua disputaiitern vide Tilleinontium
toino III, pag. 710 et 711. Asserit Baronius ejns
tnartyrii al<iue Iranslalionis liisloriam manuscriptam
se accepisse ab ecclesia Aquilana ; nimiruiii, opinor,
Acta illa ipsa, ex quibus compositum subinde fuit
officium ecclesiasticuin Aquilana; dioicesi proprium,
OBSERVATIONES.
dalbertus de ipso solo hodie cecinit
Ternum cum derio, Caprasi martyr, honoras.
Sequitur classis virginuin Coloniensium, quandiu,
sed frustra, apud Martyrologos aut alios scriptores
antiquos,imo apnd Colonienses ipsos,quaesiveram,do-
nec casu incidi iii locuin Crombachii de Ursulalib. ii,
cap. 12, ubi Usuardum primarum virgimim cwsarum
pridic cladis generalis Vrsulana', per textus noslri
verba meminisse coateiidit, addens, Colonicnses has,
vel von colere rel lanlum postridie cim tota sodali-
tale Ursulana. liic paucisedoctus sum curin vanuiii
qu.xsierim at undc virgines suas Usuardus aiit
:

Romic impressum anno IGDi, cujus exemplar liabc- acceperil aut eirormaverit, aeque incorluin relinqui-
111 us, et ex quo dcscripsit Ferrarius qua^cunquc do tiir. Utrum vero satis coinperta sint qu;e de Usuar-
Maximo annotat in Sanctis Ilaliae, pag. 657. Colilur dina nostra commcmoratione censuit Crombachius;
ab Aquilanis, sacri deposili possessoribus, tanquam atiiue item an satis coiisona vulgatis Aclis Ursulanis
peculiaris patronus, xix Octobris nos alterutro dic
; alteriiis loci ct exaniinis est. At eniin, ex Usuardo,
\ilam et gesta, qua poterimus verosimilitudine illii- D laiiqiiam de recfpta suo s;ecuIo, ncinpe nono, opi-
strabimus. Caprasium cerlo memoraiit Hierony- iiione, lestimonium fercnte, idcruilur, virgines plu-
miana, noc est cur ddjectilium reputel Florcntinius, res apiid Coloniain, ut sequenti dic etiam Wandal-
nisi quod forle in codice Lucciisi defuorit de ca^tero hertus testabitur, id, inquain, eruitur, virginos
;

ejus notalio coiisuli meretur. Suporius vi octobris,
ubi de Fide agendum fuit, paucis indicavimus qua;
ad celehcrrima; virginis .Acta spectabant, ex (luibus
hauiienda sunt Caprasii gesta, ut proinde ea hic
repelere opus non sit. Ex praefatis Actis Caprasiuni
accepit Ado, brevique exorna\it elogio, cujus me-
dullain .\osier repracsentat at codiccs recentioros,
; uliiqiio desiderari.
contra Usuardi iiientem, integrum reslituiint, ut in
Auctariis patescet. Notkerus, contracti; Adonis\cr-
plures, et, si ita vis, plurimas, ihi pro fide Chrisli
occubuisse. l'olfrunt forte Marlha et Saula curio-
siorisporscrutationis matoriam aliquando suggerero.
Iiiteriiii si dc socielate uiidocim millium fiiisso cen-
seanlur, inirari liceat inlcr tot Ursulanas, abaiiqui-
bus iiomiiiatim ox[)ressas, h;cc diio nomina ferme
De Gcoriyio, Aure/io el sociismar-
lyrilius f!ordul)cnsibus egimus cuiii Usuardo xx\ii
Augusti, qiio dio illos ipsc porp-ram consigiiavit,
 » »

m USUARDI MONACIIl 600

cuni certnin sit ex Eulogio, vi Kal. Augusti, seu A translationi ipsius, factae anno 808 hisloria ex
xxvii Julii, esse intereinptos. llic recolitur fcstiva Usuardinarratione, ab Ainioinosyniniista compilata.
exccptio sacrorum corporum, Gnrduba ab Usuardo et a Mabilione recusa saeculo iv Benedictino, parte
ipso et Odilardo allatorum, quam obinsignem celo- II, a pag. 45.
britatem Nosler Martyrologio inserere voluit. Exstat

AUCTARIA.
Herinien., in textu purissimus, augmentum Rlie- ginum Marthae et Saulae cum aliis multis, inarty-
niense proprium adjicit « Eodem die, depositio
: rum. »
Sindulfi coiifessoris, cujus vitaqnam fuerit Deo ac- Cluniagen. «Item, Neonismartyris. »Novisep-
:

cepta, testantur ipsius miracula, quae per ejus me- tem Neones quis hic signetur, nescio.
;

rila sunt facta. » In Vatican. num. 5949, textui praefigit « Bene- :

ToRNACEN. omittit elogium Maximi in Caprasio : venti, sancti Zozimiepiscopi. » Desunt annuntiatio-
'^^

et Coloniensibus purus, nihil habet de exceplione nes duae ultimae.

reliquiarum^ etc. Altemps. : « Eodem die, sancti Neoti presbyteri
RoswEYD., in textu non oraninopurus, praecipuum et confessoris. Itein Neonis martyris. Item translatio
defectumhabet quod careat penultima aniiuntiatione sanctai Austrebertje virginis. »

de Martha et Saula. Florentin. Item, sanctorum martyrum Georgii

: «

PuLSANEN. rescindit elogia Maximi et Caprasii, c»- diaconi et Aurelti. Ipso die Romae, sancti Asterii
tera omnia pura sunt. presbyteri et martyris, sub Alexandro imperatore,
Antuerp. et Max.-Lubec. et, utputo, Ughellian., quem praecepit per pontem prajcipitari. » Vide die
in prima puri de Caprasio Adonem describunt post,
; sequenti.
in spelunca, addentes « Tandein audiens qualiter
: BizuNTicEN. « Parisius, exceptio sanctorum mar-
:

beata fides pro Christo agonizavit, animatus ad tole- tyrum Georgii diaconi et Aurelii. »
rantiam passionum, oravit adDominum, ut si eum Cabillon. « Sancti Verani episcopi Cabillonen-
:

gloria martyrii judicarct dignura,ex lapide spelunciB B sis. » Vide Usuardum xi Novembris, et alios die
aqua limpidissima emanaret, quod praestante Domi- praecedenti.
no, securus ad certamen properavit, pahnamque, Remens. SS. Timoth. et Apoll. « In territorio :

etc. » Desunt annuntiationes duae ultimae. Reinensi, villa quae dicitur Alsontia, depositio sancti
Molan., in prima satis purus, in secunda mutilus Sindulfi presbyteri et confessoris. »
est, in tertia purus, caret quarla. Editio Lubeco-Col. incipit : « Colonia Agrippina,
Antuerp.-Max., Ultraject. etLEYDEN. de Capra- in ecclesia sanctoruin undecim miliura virginuin,
sio habent ut ANTUERp.et Max.-Lubec. De Martha et commemoratio sancti Hippolytimartyriset sociorum
Saula, nihil in priraa et ultiraa puri. In fme
; « In : ejus, cujus Hippolyti corpus ibidera per translatio-
pago Reracnsi, depositio sancti Sindulphipresbyteri nera requiescit. Itein apud Coloniara, passio sancta-
et confessoris. » Nolo, Antuerp.-Max. pro Maximi, rum virginum et martyrura Marlhae, » etc. In Maxi-
legere Ma,ximini. ino satis pura est. « In Galliis, civitate Agenno, fe-
Alberg. etDANic. in priraa etsecunda simijes sunt stivitastranslationissancti Caprasimartyris. Qui cum
superioribus, sed carent reliquis, ut supra An- tiinore, persecutionis rabiem, etc, sicut Antuerp.
TUERP., etc. usque ad prcvslante Domino, ubi adjungit « Ita fa- :

Lovanien. convenitcum Antuerp.-Max., etc.,sed ctum est. Securus igitur ad certamen passionis pro-
totum Caprasii elogium expunxit. peravit, ubi una cuin beata Fide decollatus, sicque
Centulen.: « In GalUiscivitate Agenno, sancti Ca- palinara, etc. » Tum « Horum sanctorura toleran-:

prasii martyris. Apud Aviensem provinciam, beati tiain passionis et patientiaj Prirauset Felicianus fra-
Maximi, Levitae etmartyris. Civitale Colonia, sancta- C tres videntes, ad Christum conversi, cum ipsis pari-
rura virginumMartha} et Saulae cura aliis pluribus. ter decollati sunt. Vide quomodo haec conveniant »

Bruxellen. incipit a Caprasio, de quo habet ut cuin dictis ix Junii. « Trecas, sancti Arandi confes-
Antuerp., etc. Sequitur de Maximo, juire. Tura soris. » Annon Adroldiyel Alderaldil «Eodera die,
:

« Roraaj, natale sancti Austerii presbyteri. » Yide sancti Quirini presbyteri et inartyris. » Hunc Quiri-
die sequenti. « In Puteolis civitate, natale sancto- num non novi. « Apud Mynden, sancti Feliciani
ruin martyrum Zozimi, Januarii et Dorotheae. » Ex martyris. »
Hieronymianis, ajque ac Austerius. Sequitur de ex- Belin., in priina non plane purus, in secunda ha-
ceptione Georgii, etc, et sanctarura Marthai et Sau- bet cura Antuerp., etc Intertia purus est, deestul-
lae, pure. Deinde « In pagoRemensi, depositiosan-
: tiina. Altera ejus editio subjungit in fine « Item, :

cti Syndusi [pro Sindulfi] presbyteri et confessoris. sancti Neonis martyris. »

Et sancta3 Austrebertae virginis. » Vide x Februarii; Greven « Avelsi et Valeriani, discipulorum Chri-
:

infra indicalur translatio. sti. Quirini presbyteri et martyris. Apud Mynden,

IIagenoyen., in prima salis puras, de reliquo textu sancti Feliciani inartyris. Feliciae martyris et Justi
nihii habet, sed substituit « Apud Alexandriara,
: pueri. Nichomedise, sanctorum Eutici, Promasii,
sancta3 Pelagia3, qua? peccatrix appellatur quam ini- ,
Lucii etMarcellini. Civitate Puteolis, sanctoruin Zo-
rabiliter sanctus Nummus
[Nonnus] episcopus aili- ziini, Januarii, Dorochae. In Fulginea, Feliciani,
dem convertit, et in conventu clericorura, et totius episcopi et confessoris. Sindulphi, confessoris. Pri-
civitatis Alexandriae baptizavit. De qua prius tamen, sci, confessoris. Trecas, sancti Arandi, confessoris.
cum adhuc mcrctrix esset^ ipse prophetaverat, quod D Vide supra in edit. Lubeco-Col. « Apud Coloniara
ipsa oclo episcoporura praiire deberet sacerdotium. Agrippinain, in ecclesia sanctarum undecim millium
Et de postea mirabiiera vidit visionein, quarn ip-
iila \iiginum, cominemoratio sancli Hippoliti martyris,
sam inseiniplevit nain illahabituin virilem induil,
: ihidera per translationem quiescentis, et sociorura
et solo Nuinmo episcopo sciente, a quo cilicium acce- ejus. .

pit, fugit, et cellain solitariain intrans, vocans se MoLAN. ex Adone eadein textui, sed aliis litteris,
Pelagium. Et multis annis in magna abstinentia
ibi supra retuliinus in Antuerp. el aliis.
interjicit, quai
et pounitentia vixit et ante mortera a Numrao epi- Mutilura autem supra diximus in hac ipsa annun-
scopo, per Jacobuni dyaconuin est salutata, et mul- tiatione, quod ultima verba, ct patmam martijrii for-
tum conforlataet obiit in pace. » Vide qu» de Pelagia titer dimicando promeruit, etiam Italicis exprimat.
et Pelagiabus dicta sunt in Obscrvationibus ad viii In fine \ero adjectitium censet « Ipso die, cxcoptio :

et XIX Octobris. sanctorum raartyrum Georgii diaconi et Aurelii. •

_
MATiuc.-(l\uTus.-ULTRAJEr,T. « (^.aprasii niarty-
: Tuiii :
« Itein Neoiiis inartyris. Eodoin die, depositio
ris. Maximi, Leviliio et laartyris. Sanclarum AiV- Sindulphi confessoris cujus vita, quam fucnl Deo
;
601 MARTYUOLOdlLM. — MEXS. OCT. 602

accepta, testanlur ipsius miraculis. » \hvc ex IIkiu- A ris. Et transitussancli Wendelini, confessoris. Apud
NiiNsi, sed nonuiliil iniinutata. « Trecas civitato, Mindain, natalis sancti Feliciani, episcopi et inarty-
natalis sancti Aramli confessoris et archidiaconi. » ris. • Putat Caslellaiiusubique indicari ununi et euin-

Editionesalix^ in texlu conveniunt. h\ i\no • In pago : dein Feliciaiuiin Fulginatom. « Die vii,'esiina,sancli
Reinensi, depositio Sindulphi confessoris cujus : inagni inartyris Artemii. Ipso die Parisiis, e.\ceptio
vita, quain fuerit Deo accepta, testantur ipsius lui- sanctoruin martyruiii Georgii diaconi et Aurelii. »
racula. Trecas civitale, natalis sancli Araldi, con- Yide apud Suriuin longam de laagno illo marlyrc
fessoris el archidiaconi. Iteni, sancti Neonis inarty- Arlemio ex Metaphraste historiam.

XII A'rt/. /)te2i.

Apud Nicomediam, natalis sanctorum martyruiu Dasii, Zotici, Gai cum duodecira mililibus. Eodem die,

sancti Patris nostri Hiiarionis, cujus Vitaiu llieronymus Airtutibus plenam scribit. In civitatc Ostia, sancti

Aslerii presbiteri, qui in passione beati Calisti papa^ legilur. Ipso die, sancti Yiatoris, ininislri beati Justi
Lngdunensis episcopi '.

NOT.E.
Inter codices, uudequaque puri sunt soli Praten. et Molan.

' In Derveusi codice ante ultimam comincmora- B heatissimi Remigii Remorum archiepiscopi. Bouil-
tionem, Civitate Luydunensi, sanctie Cilinice matris LAIIT.

YARIANTES LECTIONES.
De Hieronimus, Ostia, Calisti, non semel
Gai, Tunc numerosa simul Rheni perliUora fulgcni
Chrislo viigincis erecta tropaea maniplis
diclum est. Molan., opinor ex Greveno, phrasim
Agrippinae urbi. quarum furor iinpius olim
nonnihil transposuit, legens Cujus vitam virtHlibus
:

Millia mactavil duolricibus inclyla sanctis.

plenam Hieroniimus scribil. Nostra lectio Bedae et
Adoni conformior ost. Hic noto varietatem lectionis
etiain intervelustiores codices in eo esse pneci-
puam, quod Aiituerp.-Maj., Rosweyd., Antuerp.,
Max.-Lubec.,Munorat. etGreven. cum signo L textui
adjiciant celebrati^siinas illas virginos Colonienses
undecim inillo nuniero, de quibus die prrecedenli
agere coepiinus occasione Marlhce, Sauhe et socia-
rum plurium, ex quo die in hunc translatas existi-
mat Castellanus. Hoc certum, hodiernas istas Usuar-
dinas omnino non esse, nec apud ullum anliquum
Martyrographum sub eo numero cognitas. AVandal-
berti versus, nuper etiam indicatos, lubens subjicio,
Numerum hic pro poete arbitrio determinari
perspicuum videtur. Cteterum et millia et mille-
nas fuisse illustrissiraas virgines, tam indubita-
lum {)utaiiius, ut ferreus sit oporteat (loquor ex Ma-
gistri sententia), qui hisce et antiquis fundamentis
nixae Coloniensium ti-adilioni fidem negare sustineat,
Acta equidem, ut passim vulgata sunt, nullus probo,
nec de ipsis varie a variis et merito castigatis, hic
disputandi locus est. Videatur Baronii Notatio, sed
cuin ea conferantur quae diligentissirne scrulatus
ostBiowerus noster in Venantii Fortunati librum
tertium, a pag. Gi item Responsionos Papebrochii
;

ex quibus id demum habctur, quod ultro concedi- ad arliculum xix num. 15, quseque ibi ab eo indi-
inus, numerosam virginum mullitudinem apud Co- cantur. Nos reliqua ex Crombachio etaliissuo teni-
loniam martyrio coronatam. Ita habet :
G pore expendeinus.

OBSERV ATIONES.
Jncipio a confusione quae in Adonianis codicibus hoc a Rabano iisdem verbis : Romanum parvum,
mss. hauddubie inveniri debuit et propter adjectas
; paucis : Et sancti Hilarionis monachi. Yerum Ado
virgines Ursulanas, et propter transposita in Ro- ox insigni Yila, ab Hieronyino descripta, seriem
mano parvo nomina quae a Rosweydo locis suis bene longam Martyrologio siio inseruit, ex qua non
foliciter restituta sunt, a Mosandro et magis etiam multa Notkerus, sed die prscedenti male retulit ;

a Nolk*^ro turbata. De c;ctcro, quod ad textum no- Noster solain priinam periodum, qucc Bedae et Ra-
strum attinet, is plane ex Adonc aut descriptus aut bani phrasi i)ersimilis est, selegit et transumpsit.
contractus est singula ordine prosequamur. Inter
; Yide quffi cursim a nobis pracsignata sunt xxiMartii,
codices Hicronymianos, ut vctustissimus, ita hodie etVitam apudSurium. Aster«imeminitetiamlaudatus
correctissimus est Epternaccnsis, iiaiii ubi alii forine Beda, meminit Rabanus, meminit Ado, omnes iis-
legunt In Nicomedia, Dusi, Zolici, Gaf/i cum duo-
: deia plane torminis. Bedam^ an Adonem, secutus sit
decim milibus, enormem luimerum, Gnecis ipsis Usuardus tantumdem est, certe ex allerutro, et
incognitum, mclius iste restringit hoc modo, cum verosimilius ex solito antesignano, pauca ea excepit
duodecim militihus. Primam lectionom pridie secu- qua3 in textu retuliiaus. De Actis vidcnda sunt qua^
tus ost Notkerus, at Romanum parvum, Ado et ex in Callisto observavimus xiv Octobris. Asterium
hoc Xoster probatiori insistunt. Jain vero pra^fata porro et Hilarionem sic laudat Wandalbertus :

vorha, cum duodrcim millihus, dubium injecereFlo- Presbytcr .\sti;rius duodeno laude coruscat,
rentinio utrum sub isto numero sancta: Ursuhu ac iiiulto.* dociiil qui vincere sanclos
E;,'rc^'ij,
sociurum cerlamen non celebretur. Nec sane tam D Urnliiiue b lia [liis dirarn ininantia moriem :

procul rejicienda videlur haud infundata suspicio, Huiic et llilarion (•n-iiii bonus ac.-ola coiiiit.
praeserlim si \cra sunl quae notula sua asserit De sanclo viatore, inquit Fiorcntinius, apud Gnl-
(^stellanus, nimirum, in nonnullis antifiiiis codici- lirtjs srriptores omnia apcrla snnt. Assentior scd :

bus non duodecim sed undeciui duntaxat miUia ac- a:i cjus conjectura adeo fundala sit in rcstitucnda

ccnseri, cumque numerum non ad Nicomodienses C-illici anti(|uarii, ut vocat, additione, judicont alii.
referri, sed ipsis martyrihus Colonieiisibus a[ii)li- I)(! Justo, Viatoris hiijus magistro, almiido ogimus ad

cari. Ad htec rursus dilabimur, de quihus satis 1 i Septombris, (luo die ab aliijuibiis minister epi-
dictum est aliorum eruditorurn circa hujus famosi
: scopo conjungitur, ca;tera alibi de integro discu-
numeri genesim conjoctiiras vix quisquam vol levitor tii-nlur. AuctarianoiuiullautrumqueautcoMJunctim,
doctus ignorat. Videri aliriuae [)ossunt in Notationo aut divisim divcrsis diobus roferuiit scd lioc nihil
;

Motherii, in nupora versionc Gallica .Marlyrologii ad toxtum, Ilic doinum sulTiciat observasse Usuar-
Romani ad liunc dicri. De Hihirione non est quod (liim ia Viatorejuxta ac in roliqiiis sanctis, ut initio
padara Notatioui buronii. Cclebratur a 13eda ct ex inonebamus, sua omnia cx Adonc translulissc.
 ;

603 USUARDl MONACHI 604

AUCTARIA.
Herinien. toto textu purissimus, iteruin proprium A inilifibiis.De Asterio ferme ut Antuerp.-Max. Tum :

Rhemense inserit
Laudunensi, sancta;
Remorum archiepiscopi.
recenti manu adjicitur
secundo loco : « Itcin in castro « Item iii castro Lugdunensi, depositio saiictae CiH-
Ciliniae, matris beati Remigii ni;c, matris sancli Remigii Francorum apostoli. »
» In ora codicis inferiori, Desunt Hilarion et Viator.
« Apud Coloniam Agrip-
: AQuir.ixcT. textui subdit « Burdegala, sancti
:

Fiinam, passio sanctarum virginum undecim ini- Severini episcopi. Eodem die, inventio corporis
ium. » beati Audomariepiscopi. Et sanctse Ciliniae, matris
ToRNACEN., in textu etiam purissimus est, sed pe- sanctiRemigii. Coloniae, sanctarumundecim millium
nultimo loco interjicit « Civitate Laudunensi, san-
: virginum. » Notat amanuensis qui codicem contulit
ctae Cilinise. Deinde post Viatoris in fine « Meldis : cum secunda Molani editione, et variantes descripsit
civitate sanclae Cilinise virginis. » Putat Castellanus notat, inquam, faciem unam et alteram recentiori
Reinigii matrem, occasione hujus virginis fere sy- manu hic inserlam, in quibus additamenta sunt va-
nonymae, consignatam. ria, atque iliud potissimum et ex quo codicis aelatem
Antuerp.-Maj., in textu non satis correctus, infine in praefatione colligere conati sumus.
non magis eleganter, adjicit « Civitate Colonia, pas- : Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Undecim millium :

sio sanctarum undecim milia virginum. » virginum. Hilarionis, confessoris. Dasii, Zotici, Cai,
RoswEYD. de Asterio «Qui in passione beati Ka-
: cum duodecim militibus martyribus Asterii presby-
lixti legitur papaeurbis Romae. » In fine « Civitate : teri et martyris. »
Colonia, undecim milia virginum. » Reg. Suec. subnum. 428 : t Apud Goloniam un-
PuLSANEN. omnia satis pura habel, excepta ultima B decJm millium virginum
annuntiatione, in qua deficit. CoDEX D.LeMare signatus A Givitate Burde-
Antuerp., Max.-Lubec. et Ughellian. adjiciunt gala, sancti Severini episcopi et confessoris. »

textui : « Burdegala, Severini episcopi. In civitate Vatican., num. 5949, pro Dasii habet Claudii.
Colonia, natale virginum xi miliuin. » Florentin. non omninoconveniunt, sed sic ferme
MuNERAT. « Dazii,
: Zotici cum xii milibus. » In legunt :« Ursulae cum undecim millibus, et passio
fine: «Eodem apudCoIoniam, sanctarum unde-
die, sanctorum martyrum Cyriaci papae, qui fuit post
cim miliuin virginum et martyrum. » Petrum XVIII, nec non el Jacobi, archiepiscopi An-
Greven., cum signo L, ut diximus, in fine subdit : tiocheni, Vincentii presbyleri cardinalis, Mauricii
« Apud Coloniam Agrippinain^ passio sanctaruiii episcopi Lavicani, Follani episcopi Lucensis, Sulpi-
undecim milium virginum tii episcopi Ravennae, Clementis episcopi, et Marculi

Antuerp.-Max., Ultraject. et Leyden., in prima episcopi, et Herei sponsi sanctae Ursulae. Burdegalae,
puri, secundam sic efferunt « Apud Palestinam, : sancti Severini episcopi. » Haec ultima annuntiatio
natale sancti Hilarionis abbatis, cujus Vitam, » etc. de sancto Severino iisdem verbis legitur in codice
Tum « Apud Coloniam Agrippinam, natale virgi-
: Burdegal.
num undecim milium. » De Asterio addunt « Qui, : CoDEx Montis Sancti : « Tulli, translatio sancti
sicut in passione Kalixti papae legitur, jussu impc- Gerardi episcopi Vide in Actis
et confessoris.
»

ratoris Alexandri per pontem praecipitatus, quia nostris addiem xxiii Aprilis.
corpus sancti Kalixti sepelierat, gloriam martyrii Editio Lubeco-Col. « Apud Coloniam Agrippi-
:

adeptus est. » In Viatore puri, subdunt > In castro : nam passio sanctae Ursulae, et sodalium ejus sancta-
Laudunensi, sanctae Ciliniae, matris sancti Remigii rum undecim millium virginum et martyrum. Quo-
Francorum apostoli. Burdegala, sancti Severi Tre- rum sancta Ursula, virgo et filia regis Britonum,
verensis episcopi. » Severus Trevirensis colitur iv domina et regina extitit. Haec cum esset despon-
Octobris. Hic de Severino agitur xv, ut alibi latius sata Etherio, filio regis Angliae, has sacras virgines
explicabimus, ad dedicationem et conservationem virginitatis sux
Lovanirn. in eo a superioribus differt, quod elo- elegit, cum quibus peregrinavit Roinain, de Roraa
gium Asterii expunxerit. usque ad Coloniam pervenit. His sacris virginibus
Alberg. et Danic. ab Antuerp.-Max., etc.„ solo associati fuerant sanctus Cyriacus papa, et Innocen-
ordine dissident, nam primo loco Hilarionem annun- tius presbyter cardinalis, Pantalus Basileensis epi-
tiant^ secundo Ursulanas, tertio Nicomedienses ;
scopus et sanctus Marculus episcopus, multique
caetera ut superius. episcopi et sacerdotes, principes et nobiles huic san-
Centulen. : Apud Nicomediam, sanctorum Da-
« ctae societati adhaeserunt, et cum eisdem virginibiis
sii, Sotitigii cum aliisdecem militibus. In Palestina, una die, sub una fide sanctissiinae Trinilatis super li-
magni patris monacho-
transitus beati Hylarionis, tus Reni prafatae civitatis, una cum beata Gerasina,
rum, cujus vitam beatus Jeronimus sanctitatis et regina Sicilia;, ac filiabus ejus, Babilla, Juliana, Vi-
miraculorum gloria plenam describit. In civilate ctoria et Aurea, ac parvulo suo Adriano et beatis
Ilostia sancti Asterii presbyteri et martyris. Lau- virginibus Cleomatha, Theoinata, et Cristantia,
duni Clavati, sanctae Ciliniae, matris sancti Remigii Pynnosa, Theusta, Thamaria regina et Officia, ab
archiepiscopi. »
D Hunis et barbaris tempore Marciani imperatoris,
Rruxellen. incipit: « ApudColoniam Agrippinam, circa annum Domini cccgl, crudeli examinatione
foris iiuiros civitatis ad aquilonarem plagam, passio triicidati sunt. Apud Burdegulim civitatem Aquita-
bcatae Ursulae, ac cum
ipsa sanctarum undecim nia5, memoria sanctissimi patris Severini. Agrippi-
milium virginum. Quae deBrilannia Roinam et inde neiisium archiepiscopi et confessoris : quae gloriosa
Coloniarn venienles, ibi juxta Renum martyrizatie festivitas apud ejusdem civitatis incolas, hodie cele-
sunt. » Nicomedienses quatuor nominatim exprimit, bri jocunditaterecolitur. DeHilarione plura etiam
»

nempe, Elasii, Dasii, Zolici, Gagii vel Gaii, etc. De
Hilarione habet ut Antuerp.-Max. etc. Tuin « Apud
Burdegalam, depositio sancli Severi Treverensis
archiepiscopi. » Videin Antuerp.-Max. «Fontanelhe
monasterio, deposilio sancti Condeiiis [fir/«asCoiKlediJ
liabet, sed quae in Adone iegi mavelim. In Nicome-
: diensibns est, cum duodecim milibus. De Asterio, ut
Antuerp.-Max. etc. In Viatore fere puraest. De Cili-
nia etiain ut Antuerp.-Max. .sed pro matris habet
mart;iris Tuin Eodeni die, transitus sancti Wen-
: «

confessoris. Apud Laudininm, depositiosanctie Cili- delini confessoris, cujus inerita frequentibus pan-
niae, matris beatiRemigii.» Lege Laudunmn, utsiipra. duntur miraculis. Civilate Meldis, sanctiv Colinia?,
Hagenoyen de virginibus Ursulanis multa narrat, virginis. Ipso die beatoruni Victoris et Syndulphi,
sed ita ut selegisse videatur quaj maxime sunt inve- confessoruai. »
risimilia. Vido infra in editione LunEoo-CQL. et Grk- Belin., in toxtu satis purus est, nisi quod legat,
veno. DeNicomeJiiMisihus solum aildit, cum undeciin cum duodeciin Hi(7i7ji(5. Inline adjicit • Burdagalia), ;
 603 MARTVROLOGIUM.
sancli Severini episcopi. Eodeni diecivitateColonia,
natale sanctaruni inilium virginuiii, qua> pro \ir^'ini-
lalis constantia, martyrio vitani consumniaverunt.»
Grkve.: • Nota. rmlociin millium viririnum vo-
gina et iluctrix fuit heata l'rsula, Donoli regis liri-
tonum lilia, desponsata C.onano regi Armoricorun),
seu Brilannia; minoris. Ileec omnes virginescum aliis
innumeris, ad ipsas conlluentibus, apud Coloniam
martyrio coronat» sunt (ut in gestis Rritonum logi-
tur) tempore Gratiani imperatoris, qui co^pit anno
Doniini r.cr.i.xxxi. Aliis aliud videtnr. • Confercum
his Edit. Li-BECo-CoL. « Ad quarum sanclitatem
commendandam non inodo consnctudo, verum etiam
pro consuetudine sacramentum inolevit, ut intra
ambitum \irginalis sepultura', nemo cujusquam de-
functi audeat corpus infeire. F"uerunt autem cuin
beata 1'rsula superexercitum virgines, quatuor, qua-
rum nomina sunt Pynnasa. Cordula, Eleuttieria, Flo-
rentia. Post has uiulocim, singulae millenis pra^erant,
nuaruin ha-c sunt noinina Jola Ronigiia, Clemontia,
: 13
Sapiontia, (^arpophora, Colnmha, Honodicta, Odilia,
Celyndris, Sibilia, Luca.ItomNicea Rithinise.sancto-
rumMacharii,Proculi,ModeslicumaIiis(T.LXxii Mau-
runti, episcopi Marsiliensiset confossoris. Soxori, opi-
scopi Treverensis ot confossoris. Monasterio Foiiti-
nella,sancti Condeli prcsbyterietconfessoris.Item de-
XI Kal.
Apud Adrianopolim Thraciae, natalis sanctorum martyrum
beati Marci episcopi, clarissimi et doctissimi viri, qui
pit rogendam, ac non mullo po>t martyrii meruit palmam. Ilcm sanctaj Salomae, quae
circa Domini sepulturam sollicita. In civitate Osca, saiictarum virginum Nunilonis etElodiae, quae procon-
fessione Christi diutina custodia raaceratae ac capitali sententia punitae,
NOT^.
Consonant codices multi, nt Pvaten., Herinien.,
Antuerp. -Maj. Antuerp., ol Max.-Liibec, Belin., Gre-
VARIANTES LECTIONES.
Sunl q«i scribant HadrinopoJim, utPraten. el Mo- C
lan. ; simpliciler,excopto Belino, qui legit.ln-
c?etori
drianopolim. De Tracite, item Hierosolimorum, etc,
non amplius loquor. Pro (/oc//.v.s(»ii hahet Antiierp.-
Max. derolissimi Anluerp,-Maj. eum vocat Mnrci.
; sententia
Antuerp.,Max.-Luhec et recentioresomnes scribunt,
fuisse sollicita. Nusquam tanta variatio quanta in
nomine Xunilonis, pro quo scriptum invenio, Mnini'
Innis, Munilonis, Mulinonis, Nnmelonis, Numilionis,
.'Hnnlionis, .^fiimilinnis, Mirilionis, Milionis et quid
::')ii ? Reliqui in textu Elodire, quod ita haheant co-
dices omnes, exceplo solo Molano, qui recte scribit
OBSERVATIONES.
In Atriopnli vel Adriannmli Thraclro, Philippi epi-
scopi, Eusebii, Hennetis, Severi, passim legunt apo-
graphallieronymiana, apud F^Iorenlinium.IIincvero-
simillime tres primosaccopit .Ulo, qui conjunctiores
videbantur ex Adone verhatim sua desiiinpsit .\o-
; .Vdonianis porporam commiscot, in Kalcndarum or-
ster, primo loco classem roferens quae illi postreina
ost. InScvern vel Sereris, qiii forto diversi =;unt, D Philippum siihJuliano agonom consummasse
confusi videntur codices citati, atundo hmi Ensrbium
iiitrusorint, fatoor mo noc divinando assofpii posse.
Exstant Philippi hujus, non Adrianopolifani .sed lle-
racleensis episropi, Severi presbyte<i et Hermetis dia-
cnni, prreclarissima .\cta apud nos mss,, a Mahilionc
tomo IV .Vnaloctorum vulgata, a pag. i'.\'t, et suhindo
correctius a Ruinartio intor Solocta ot sincera a
pag. 4i2, ex quibus evidenfer palet Philippnm non
nisi hiiios martyrii socios h^\)m<i9,e, S^rerum pre.ihj-
(eriim, et Hermetem denirinnem, diarnnnin. Ex his
primum, nempe Severum, diserte oxcludit Caslellani
notula, assorens solmn decurionem diaconuin ciim
episcopn passmn voruin qiii .\cta consuluf^rit, inani-
; loco pro aliqiia parto dcsunipliim est. Ex Adone sua
feste deprohondet praedictiim Severum iina cum
duobus aliis ojusdein raartyrii gloria coronalum.
— MI^NS. OCT. 606
A positiosancti\VandeliniconfessorisTreverensis,cuju3
inorita frequenlihus pandunlur miraculis. Malchi
monachi. In Ilihornia, Nummi confessoris. Apud
Burdogalim, civitatem Aquitania3, solomnismoinoria
beati Soverini, Colonionsis archiepiscopi et cniifes-
soris. Civitate Moldoiisi, sanct;c Ccliuic virginis. In
castro Laudunensi, sancta* Ciliniae, matris saiicti
Remigii Francorum apostoli. « Jain sa;pius supra
recurrit. »
MoL.\N. : « Burdegaliaj, sancti Severini episcopi.
Eodem Colonia Agrippinensi, sanctarum »
die, in
etc.utBELi.xus. «Idem in caslro Landunensi, sancta»
:
Cilinia^ matris heati Remigii, Remorum archiepi-
scopi. Meldis civitate, sanctae Ediniae virginis. Ipso
die, transitussancli Wandslini confessoris » Mino-
rihus typis additur. « Treverensis, cujus merila, »
etc. ut Gheve.n. « Malclii, monachi. Eodem die, hoati
Wimonis, Bremensis episcopi, qui Bircae quiescit.
Editiones aliae, de Ursulanis, ut supra. De Cilinia,
Remigio datur tituliis Francorum apostoli. « Meldis
civitate, sancta; Celiniae virginis. InSithiu, inventio
sancti Audomari episcopi Morinensis. » Demum mi-
noribus typis « Birci-e, beati Wimonis, Bremensis
:
episcopi, qui Gothis verhum Dei praedicavit. » A
Castellano vocatur Vimo, Gall. Guimon, diciturque
fuisse tertius Bremensis episcopus.
Die 22.
Philippi episcopi, Eusebii et Hermetis. Item
primus ex gentibus ecclesiam Hierosolymorum susce-
in Evangeliolegitur
martyrium celebrarunt.
ven. et Molan. Item ex A^ituerp.-Max., Ultrajed.,
Leyden., Lovanien., Albergen. el Danic.
Alodire, utomnino scribendum docet Memoriale Eu-
logii. InAntaerp.-Majore non bene exprimiturrj/sfo-
dia macerat(e,ai magis deficit Belinus, phrasim mu-
tilans hoc modo : Mulinonis et Zolediw, quw capitali
punila;, martijrium ubi consummaverunt ;
plane desunt haec verba Quce pro confessione Christi
:
diutina cuslodia maceratce, etc. Greven. et Molan.
pro celebrarunt ponuni celebraverunt Sex ultimi co- .
dices, quos medifc notae vocamus, in eo a puriori-
bus differunt quod secundam annuntiationem siciii-
cipiant Hierosolijmis, beati Marci, elc.
:
.Vcta ipsa solus inter Martyrologos legisse vidctur
H.ahanus, socios recte distinguens et determinans,
ac breve ex iisdem .\ctis ologium contexens Raba-
num ex parto sequitnr Nntkerus, sod ejusverbacum
dine hic rursus aherrans. Falliintur, opinor, qui
existi-
innnl, noc recto Baroniiis oum iiitor episcopos Adria-
nopolitaiios connuinorat. Wandalhortuin oadem cuiii
Adone sensisse patct cx cjus versibus:
Unil-t iraiim feslo Pliili|)pus «piscopus auj^et,
Heririis lioc ipso nit:!, Eusebiusinic boatus.
I)e Marco Hierosolymitano primusinter Martyro-
logos loquifiir auclor Romani parvi, ox solito suo
fontc Riilino lih. iv, cap. 7, liis vorhis .lernsobj- :
mi\, Mnrci, (jui primns ex ijenlibus episcopus ibi
fnctus esl. Ilunc sequitur Vionnensis primo loco,
hreve Marco elogiiim concinnans, qiiod ex citato
omnia decorpsit .\osfor, qMo.l oiiunfecit .\otkerus,
scd die proicedenti. C-cteriim in laudalo Rnfino non
 »» ,

607 USUARDI MONAGIII 608

reperit Ado, quod Marcus non rmilto post [electio- A bant, nempe, ciim reliquis sanrAis feminis ; caelera
nem] martyrio consmmatus sit nain priinuin fal-
; omnia piano Adoniana sunt. Yideantur evangelistae,
sum est, alterum, de martyrio, ut minimum salutem pryesertim Mathaeus capilibus xv etxvi, et quaBJam
dubium. Yidesis in Ilistoria Chronologica cpiscopo- niiiic in Actis dediictasunt occasione Mariae Cieophae
rum Hierosolymitanorum, a Papebrochio praefixa ad IX Aprilis. Ultima ciassis Hispanica et propria
tomo iiiMaii, pag. xi. Plura suggerunt Baronius et Usuardo est. De nominum variatione jam superius
alii suo loco recensenda. Salome, aliis Martyrologis satis superque diximus. Tu Yitam et Actaillustrium
antiquis praeterita, debetur etiam auctori Romani egregie descripta inveniesapud Eiilogium lib. ii Me-
parvi Et Salomw, qui in Evangelio legitur. Mariw
: morialis, cap. 7. Yide praeterea quae ab Ambrosio
prsenomen ei alicubi tribuitur, at nusquam, quod Morali circa earum passionem uberius discussa sunt
ego sciam, ita apud antiquos appellata legitur. Eam et adnotata in scholiis ad Eulogium, quae habes
ex Romano parvo transtulit Viennensis, Noster ea toino lY Hispaniae iliustratae, pag. 285.
soluin expunxit quse ad eam proprie non perline-

AUCTARIA.
ToRNACEN. intribusprimis annuntialionibuspurus derunt ;
quia cum aliis virginibus sepeliri non pote-
est, in quarta plane deficit. rant, et ideo illae non requiescunt in ecclesia Hospi-
RoswEYD. in toto toxtu purus est, sedin fine ad- taliorum, ubi plura per merita earum facta sunt
jungit « In Neapoli, sancti Festi et Modesti
: mar- miracula. Apud Ravennam civitatera, depositio san-
tyrum et aliorum cclxxi. » Yide Hieronymiana, die cti Severi episcopi, qui dicitur fuisse faber, et per
praecedenti. < Ravennae, sancti Severi episcopi con- baculum suum florentem electus est episcopus. Qui
fessoris. » Yide hic infra editioxem Lubeco-Col., g scientiam regendi subditos a Domino recepit, bene
Greven. et MoLAN. Item Auctaria i Februarii. rexit, miracula fecit, et vivus, sicut Johannes evan-
PuLSANEN. in prima purus, in secunda desunt gelista, sepulchrum introivit et obiit. » Yide Ros-
oinnia post doctissimi viri. In tertia etiam purus est, WEYD. supra.
deest quarta. Matric.-Cartus.-Ultraject. « Severi episcopi,
:

MuNERAT. non omnino purus est, et in

in textu Cordulaevirginis.Philippiepiscopi et martyris cum so-
fine subdit: « In Galliis, civitate Rothomago, nata- ciis. Mariae Salomae.Marci episcopiHierosolymitani.»
lis sancti Melloni, qui ejusdem urbis primus eccle- BiGOTiAN., signatus D 9 « Ipso die, translatio
:

siain archiepiscopus rexit, ibideinque sepnltus glo- sancti Mellonis, archiepiscopi Rotomagensis. »
» Quaiia occasione
riosissime quievit. hujus sanctia Regin^ Suec, sub num. 428: « Civitate Roto-
nonnullis Hispanis scriptoribus conficta fuerint, di- inago, depositio sancti Mellonis episcopi et confesso-
sces ex card. Aguirrio relato in Resp. Papebrochii ris. Qui ejusdem urbis priinus ecclesiam archiepi-
art. xviii, num. 37. scopus rexit, ibique sepultus gloriosofine quievit.
Centulbn. « Jerosoliinis, beati Marci, qui primus
: In Yatican., signato num. 5949, desunt annuntia-
Jerosolimis ex gentibus, post episcopos ex circum- tiones duae ultimae. In fine adjicitur « Beneventi, :

cisione, sacerdotium tenuit illis ecclesiae. Apud natale sancti Cassii episcopi in sancta Sophia. » Quis
Adrianopolim Traciae, sanctorum Philippi episcopi, hic sit Cassus postea quaeretur.
Eusebii et Hermetis. In civitate Osca, sanctarum Alte.mps. :« Item passio Yalerii Lingonicae ,

virginum Innilonis et Helodise, quae Daciana perse- urbis archidiaconi, qui, Wandalis Galliam invaden-
culione (videantur Acta ipsa) pro fide Christi passae Q tibus, glorioso martyrio pro Christi nomine corona-
sunt. Item, sanetae Salomae, quae in Evangelio legi- tus est. »
tur circa Domini sepulturain solicita. » Florentin., primo loco « In partibus Tusciae,
:

Bruxellen. incipit « Mariae Jacobi et Mariae Sa-

: apud Fesulas in territorio Florentino, sancti Do-
lome, marterteramu Domini nostri Jesu Christi. nati, Scoti, ejusdem urbis episcopi et confessoris, qui
Quae, ut in Evangelio legitur, circa ejusdem Domini virtutibusetmiraculis (clarus), quievit in Domino et
Jesu sepulturam sollicitam curam gerebant. Apud sepultus [est] in basilica praedictae urbis. Item sancti
Coloniam Agrippinam, passio beatac Cordulae virgi- Mallonii Rothomagensis ecclesiae archiepiscopi et
nis et martyris. Apud Andronopolim Traciae, etc. confessoris. »

Jerosolimis, natalesancti Marci episcopi, clarissimi, DiviONEN. S. Benigni: « In territorio Lingonicaj

et doctissimi viri, etc. In civitate Osta [Ostia] natale civitatis, archidiaconi et martyris.
sancti Yalerii
beati Asterii presbyteri. De quo in passione Calixti Remens. SS. Timoth. et Apoll. « In pago Cata- :

papae legitur: quod pro eo, quod ipse corpus ejusdem launensi, sancti Lupentii martyris. »
Calixti papae sepelisset, Alexander imperalor jussit Editio Lubeco-Col. « Colonia Agrippina, passio
:

ipsum perpontem praecipitari, et sic martyriipalmam sanctai Corduhe, reginae virginis et martyris una ;

adeptus est. Apud eamdem Ostam

civitatem (patet
error) natale sanctarum virginum Munilodiaj et Elo-
dite. Quae pro confessione, etc. Item Yalerii episcopi
et martyris. Adud Lugdunum, deposilio sancti Yia-
toris confessoris, lectoris, comitis et ministri beati
j^
Justi, Lugdunensis episcopi. » De hoc et Asterio
vide die pra^cedenti. « Et Mellonis confessoris, Ro-
de undeciin millibus virginum. Qua videns atrocis-
siinain stragem suarum sodaliuin, timore perterrita,
in navi se nocte illa abscondit, sed in crastinum se
sponte inorti offerens, raartyrii coronam accepit.
Item vigilia beati Severini, archiepiscopi et confesso-
ris. » In Adrianopolitanis et in xMarco satis pura est.
« Ravennae, sancti Severi episcopi etconfessoris. Hic

thomagensis ecclesias archiepiscopi. » ex lanifico opereper ostensionem columbae in episco-

Hagenoyen. errat in ipso principio, dum pro Sa-
lonie scribit, Marice Magdaleme, multaque ibi com-
miscet alibi trituranda. In Adrianopolitanis purus
est. « In Jherosolyma, natale sancti Marci episcopi
ct inartyris, qui primis ex gentibus, etc. In Britan-
nia, sancti Mellonii episcopi et confessoris. In civi-
tate Osca, natale sanctarum virginum Mynidenis,
pum ab universo clero et populo assumptus est. Quod
videntes uxor ejus Yincenlia et filia ejus Innocentia
monaslerium ingressae, dedicaverunt et ipsae se Do-
mino. Ipse vir sanctus, prsnoscens obitum suum,
sanctis misteriis celebratis et populis expulsis de
ccclesia, accessit ad sepulchrum uxoris ct fili*, et
hijiide per se revoluto, dix-it ad eas Praecepto Do- :

Mymilionis et Elodiai. Qua3 pro confessione Cliri- iiiiiii vocor, date inihi locuin vobiscum dormiendi,

sti, » etc, pure. « Ipso die, sanctiu Cordulaj virginis
cum aliis pluribus, qua^ fuerunt de consorcio unde-
ciiu inillium virginum .Qua^fuerunt perterritai noinine
mortis et latuerunt per noctem in navibus, ubi
[autemj viderunt alins virginosgioriitsns ca>luiii con-
scendere, sponlc se^urnii die carnilicibus se tradi-
illis autem sibi locuin dantibus, vivus intravit mo-
riturus. Itein, sanctiB Mari» Saloinaj. QuiiiinEyan-
geiio legitur, cuin reliquis feminis circa Domini sc-
pulturain fuisse sollicita. Ab urbe autem Romana
veniens in Campaninni, civitatem Merulanam [Vo-
rulanamj migravit ad Chrislum, et ibidom sub quo-
 ;
;

699 MARTVROLOGIirM. - MENS. OCT. 610

dam specn accepit sepnlcrnm. Cujuscor|msaJacobo
filio suo revelatur et honorifice ad praHlictani civi-
tatem transfertnr. In ci^itate Gsta, sanctarum virgi-
num el marlyrum Mivelonis et Helodi.e. Quk pro
A per iniiiuos pra^sides contradicehant, et ob hoc por
Bassum prassidem, nec non ot Juslinuni multis
tornientis afliciehantnr, hoc est cavcpribus, vinculis,
ad nltimun» vero flammarum incondio, sed
tlngollis,

confessione, etc, » cum textu L'suardino satis usqno in fidom in confes-

I>oinini virluto rohorati,
pure. sione noniinis ojus porseveravorunt. » H.t^c px Ha-
Greve.v. « In pago Ambiaccnsi, heati Gratiani
: hano petita sunt, intruso porperam nomine Julidni,
marlyris. Loogati martyris. Ehidii episcopi et niar- quod ihi abest. In fine: « In Galliis, civitate Rotho-
tyris.' In Galliis, civitato Rotluunagonsi, sancti Mol- mago, nalalis sancti Moloni,qui ejusdem url)is, etc.,»
loui episcopi, qui a sancto Stophano papa et niar- ex Mu.xerato. « Severi episcopi et confcssoris.
tyre primus illi urbi ordinatus antistos. glorioso ibi- Eodem dio, Cordulaj virginis. » Deinde minori cha-
dem fine quievit. Ipso dio, secundum alios vero racterc • Quie cum esset ex societale undecim
Kalend. Februarii. Ravenna), beali Severi episcopi milliuni, etc, » ex Grevex. « Lupentii, Gahalitani
et confessoris. Qui ex lanario, miraculo columbaj ahbatis et martyris, de quo in Chronic Greg.
cailitus missae in episcopum assumptus, cum injun- Turon. • Editiones aliae ihidem habont in texlu. la
ctum ofiBcium strenue administrassot, diemque dor- fine, de Meliono, ut supra. Tum « In urbe Gaha- :

mitionis suae prcesciret, aporto sepulchro uxoris et
filiae, ut sihi locuai secum quiescendiconcedant, im-
porat, illisque locum dantibussepulchrum moriturus
intravit. Colonia.A.grippina, sanctaeCordulae, rogina?,
virginis ot martyris. Quaeox societatecum esset
undecim millium Yirginum, exterrila strage soda-
lium, in navi se ahscondit, sed mane factosponte se
oftorens, martyrii coronam accepit.»
.MoLAN., pos"l/ierHie/is, aliis lilteris,textuiinserit:
« Qui persecutione saeviente, Christianorum eccle-
sias claudere et spoliare, jussu imperatoris Juliani,
litana, Lupentii, abbatis basilicae sancti Pri-
sancti
vati et martyris. Coloniie, Cordula) virginis et
martyris. Die vigesima secunda, S. Abercii episcopi
B Hierapolis, qui claruit miraculis tempore apostolo-
rum. » Vide Metaphrastem apud Surium. « In
Oesterhoutj natalis S. Oelberti mariyris. » Pauca
quae de hoc sancto ex traditione supersunt, inve-
nies in Natalibus Sanctorum Belgii hoc die. « Eo-
dem die, translatio S. Severi confessoris, episcopi
Ravennatis, cura uxore et fiiia, ad dioecesim Mo-
guntinam »

X KaL Die 23«

Apud Antiochiam Syriae, natalis Sancti Theodorici preshiteri,qui persecutione Juliani impii, postequulei
poenam et multos ac durissimos cniciatus, etiam lampadibus circa latera appositisinflammatus, cum incon-
fessione Christi persisteret, occisione gladii martyrium consummavit. In Hispaniis, sanctorum Servandi el

Germani, qui post verbera, squalorem carceris, sitis ac faniis injuriam et longissimi itineris lahorem, no-
vissime martyrii sui cursum, ferro ca^sis cervicibus, impleverunt.Exquibus Germanus Emeritae Servandun
vero Ilispali conditus est. Civitate Colonia, sancti Scverini episcopi et confessoris. In pago Pictavensi,
sancti Benedicti confessoris.

NOT.^^..
Sumitur ex Praten., Herinien., Anluerp.-Majore, Mmerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Soli codices Praten. ct .\ntuerp.-Maj. habont (] Rursus Praten. disjungit etiam, \egem et jarn ; it-
Theodoriti, q\\?Lii\ lectionem ex ejus.Vctispnetulimus, Antuerp.-Maj. est et lampadibus. Greven. et Molan.,
tamotsi csetori antiqui codices ponant Theodorici, iinpii Jnlinni pro Jnliani irnpii. In Munerat. poss
alii Theodori cum Sozomono, Romanum parvum au- Germani additur martyris ; et pro martyrii sui legi-
tem Pt Thfodoreli, Antuerp.-.Maj. et Munorat.
.Ado, tur marti/rii socii. Molan. vero in enumerandis tor-
scribunt presbileri et rnar-tyris. De presbiteri, SyricB mentis substantiva continuat, squalorem, carceres
et in genus aliis, satis diclum est. Praten. scribit caeteri, ut in textu. Item pro Pictaven&i, ut legunt
durissimos a'uciatus, nos cum reliquis durissimos. omnes, corrigit ipse, PictaviensL

OBSERVATIONES
In toto hodierno laterculo nuHam partem liabont aliiscoUata, de quibus multa observare nec tempus
aut Hioronyiniani codices, aut Beda et qui hunc noc locus est vidori possunt interim quae notavit
;

sequuntur. Prima itaque Theodorili vel Theodoreti, Baronius. Noster textum suum integrum hic etiam
Theodori vol Theodorici memoria pelitur ex Romano ex Adono transtulit. Mosander sic hodic laterculum
parvo, his verbis .4 ?i^'oc/ij«, Theadoreti preshyteri.
: Adonianum exorditur Colonia; depositio sancti
: ,

Ila enim nomon efTert Ado, licot
martyrem nostrum,ut dixi-
c.H, editionis Valesianae
mus, Theodornm appellet. Acta, a teste oculato gra-
viter descripla, Adoni visa oxistimo, cum elogium
cjus ex ipsis contractum videatur. (jitat Acta mss.
ex Carthusia .\mstelodamensi Molanus hic.in quihus
passiones dies expresse signatur x Kal. Norenibri!^,
quomadmodum etiam legunt mss. alirpia apud nos,
sed etaliaaliter, qu« omniacum Editione .Mabilionis
tomo IV Analectorum, et Ruinartiana intor sincera
el sclecta a pag. 6.'j8, suo ternpore accuratius confe-
rentur. De cirtero ex .\done sua omnia transumpsit
Usuardus, uti et .Notkorus die prajccdonti. I)e Ser-
vando et Gennano primus etiam meminit auctor
Romani parvi In Hispriniis, Servandi et Germani.
: hratur liisce versiculis
Sozomenus lib. i, Severini cpiscopi et confessoris. Rosweydus addita-
mcntum censuit, alque adeo in appendicem rejecit
recte, opinor, cum ota Notkero, fidoli utiqueAdonis
descriptore, praeteritus sit. De Usuardo nihil prorsus
dubii rolinquitur in communi codicumpraecipuorum
conspiralione. Festivitatcm ejus Burdegalae solemni-
tor celebrari solitam xxi Octobris patct cx Auctariis
D illius dici. Quaj de illustriss mo sancto scripsisse
dicitur Fortunatus, necdum lucem aspexere. Acta
alia rocenlioris auctoris a Snrio edita sunt, cum
extracto ex Gregorio Turonensi, atquo itern histo-
ria translalionis; alia apud nos exstanl rnss. cum
priorihus alibi illustranda. Videatur iterum Baronii
Notatio. A Wandalhorto solus hodie Severinus cele-
:

Elogium non multis complexus est .\do, qui forte r, . , .

<n .

Acla aliquavideritSurianis, ex Lucio Marineo Siculo b.vermc, luos cJ.cmo sacer mdc Golonos ,

I"«P«cta8, pr.mi radians de cuim.nc (cmpl..

extractis. non absimilia. Habemus nos uberiora cnm

611
Sequitur partus ultimus, isque itidem plane Usuar-
dinus, Benedictus nempe Pictaviensis confessor, qui
el in Auctariis ei tribuitur. Legil Castellanus in ver-
sione sua Gallica, Piclavorum more, Bonizet, sed
mavult Motherius vindicare solilaiii hujus linguae
inflexionem, Benoist. Si qua ejus Acta aut gesta me-
ToRNACEN., in prima et duahusultimis satis purus,
secunda, de Servando ct Germano, plane caret.
RoswEYD. in textu non omnino purus, post Seve-
rini addit archiepiscopi et confessoris. « Qui in hora
transitus sancti Martini, cum post Matutinum, loca
sancta cum clericis suis circuiret, audivit psallen-
tiuni chorum in superius.» Superaddit in fine « In
Csesarea Cappadociae, Severi episcopi et confesso-
ris. » In Hieronymianis re[)eritur aliquis Suresiis,
sed martyr, ni fallor, dicendus is erit, non episr.opiis.
PuLSANEN. in duabus primis expungit elogia. In
tertia purus est Tum « Rotomagum, depositio
: :
sancti Romani archiepiscopi et confessoris.»
Antuerp..-Max.-Lubec., et Ughellian., in textu
fere puri, omittunt ultimam.
Antuerp.,Max., Ultraject., Leyden., Albergen.
et Danic, omnes scribunt, Tlieodori. In duabuspri-
mis puri sunt tertiam sic fonnant « Civitate Co-
; :
lonia, quse Agrippina dicitur, natale sancti Severmi
episcopi et confessoris. Qui in transitu beati Mar-
tini, voces audiri ineruit psallentium angelorum. »
Deest hic etiam annuntiatio ultima, ut in Pulsa-
NENSI, etc.
LovANiEN. cum proxim e citatis omnino conveniret,
, Altemps. «Eodem die, sanctae Ethelfledae reginae.
si non careret elogio duorum martyrum Hispanorum
Servandi et Germani.
Centulen. « Apud Antiochiam Sciriae, sancti
: Flqrentin. :«Item sancti Romani archiepiscopi.»
Theodorici presbiteri, qui, persecutione Juliani, oc-
cisione gladii martyrium consummavit. In Hispa-
niis, sanctorum Servandi et Germani martyrum.
In Pago Pictaviensi, sancti Benedicti confessoris.
Civitate Colonia, sancti Severini episcopi et confes-
soris. Ambianis civitate, sancti Domitii confessoris.
In territorio ejusdem civitatis, sancti Graciani mar-
tyris, ad ciijus sanctitatein comprobandam, Dominus
quotannis arborem Corilum sub unius noctis spatio
facit frondere, florere, et nuces producere.»
Bruxellen. incipit « Apud Coloniam Agrippinani,
:
depositio sancti Severini. ejusdem civitalis archiepi-
scopi. Qui transitum beati Martini Turonensis mox
cognovit, et una cum suo archidiacono tunc audire
meruit voces in coelo psallentium angelorum. Apud
Antiochiam Syriaenatale sancti Theodori presbyteri.
Qui perseculione impii Juliani apostatse, post eculei
poenam, ac multos et durissimos cruciatus, etiam
lampadibus circa latera apposilis inflainmatus est.
Sed cumangelorum aspectu territiruissentin faciem
ministri,credentesChrisio,jussit eosJulianusimpius
pelago imn)ergi. Quibus beatus Theodorus ait Prae-
cedite, fratres, ego vero superans inimicum, sequar
ad Dominum sicque ipse in contessione Christi im-
; q
mobilis persislens decollatus est.» Vide Adonem. In
Servando et Germano purus est. Tum « Et alibi
sancti Longini. Item, Oda3 viduae, filiae ducis Lotha-
ringiae ac conjugis relictie Lamberti comitis, nostri
fundatoris. Quae viro suo in translatione corporis
beatae Gudulae, et institutione Collegii hujus eccle-
sia3, tam quam auxilio ndelis coadjutrix fuit.
consiiio
Eodem Romani archiepiscopi et confes-
die, sancti
soris. Et translatio sancti Theodori abbatis. » De
Benedicto Pictaviensi, nihil.
Hagenoyen., in prima et secunda nonnihil inter-
polalus, sic habet tertiam « Civitate Colonia, quae
: sentia beati Amandi ejusdem loci episcopi, ac plu-
Agrippina dicitur, natale sancti Severini episcopi et
confessoris ejusdein civilatis. Qui sub tempore Ar-
rianae persccutionis,ecclesiam oamdcin optime revit,
et a Deo ipse refortur institutus fuisse. Qui in opi-
scopatu suo peregrinam legitur duxisse vitam, el
cum quodam tempore ecclesias more
»
USUARDI MONACHI 612
A morise prodita sint, suo tempore producentur. Xihi
ogo liacteuus rcperi ol).servalione dignum. Quod
ipsum Saussayus pr;cdicet, gratice pri.vile()iis peror-
nalim, id ita Benedicto huic nostro quadrare intel-
ligis, ut de sanctis omnibus cujuscunque aul sexus
aut ordinis pronunliari mereatur.
AUCTARIA.
clericis suis circuiret, in transitu sancti Martini vo-
ces audire meruit psallentium angelorum. » Deest
hicannuntiatio ultima ad diemsequentem, pro hujus
codicis auctoritate, translata.
Aquicinct. in fine recentiori manu « Eodem die :
sancti Leotadii episcopi et confessoris.»
: ViGTORiN. etREG. SuEG. sigu. uum. 130, et Codex.
1). Du Cheval. signatus lit. C. « Eodem die, sancti
:
Leothadii episcopi et confessoris.»
Daveron. « Festivitas beati Gratiani martyris.
:
De Soverino et Bonedicto pure.
Ambianen. : « Ambianis civitate, natale sancti Do-
B micii confessoris, magnarum virtutum
In terri- viri.
torio ejusdem civitatis, sancti Gratiani mart.»
Matric.-Cartus.-Ultrajegt. « Severini episcopi:
Coloniensis. Odae viduse. Theodorici presbyteri et
martyris. Servandi et Germani martyrum.»
Cluniagen. « Eodem die, Leotadii episcopi et
:
confessoris. » Ssepius hoc die recurrit.
Camberien. et Reg. Sueg. sub num. 428 « In pago :
An)bianensi, beati Gratiani martyris.»
In Vatigan., signato num. 5949, desunt annuntia-
tiones Severini et Benedicti.
:
Et sancti Leotadii episcopi et confessoris Cantua-
Vide Martyrologium Castellani.
riensis.»
Tum Strozzian. « In territorio Ambianensium,
:
sancti Domitii episcopi et confessoris.»
Castri-Karoli scribit cum superioribus « Sancti :
Leothadii episcopi et confessoris.»
j Remens. SS. Timoth. et ApoU. « In pago Picta-:
vensi, sancti Benedicti episcopi et confessoris.»
Editio-Lubego-Col. « Civitate Colonia, quae
:
Agrippina dicitur, transitus sanctissimi patris et
prolectoris nostri Severini, ejusdem urbis archiepi-
scopi et confessoris, magnae auctoritatis et sanctita-
tis viri. Hic ex Aquitania, civitate Burdegala ho-
nestis parentibus secundum seculi felicitatem, ac no-
bilibus progenitus ; liberalibus litteris suflicienter
erudilus, primo apud Senonas episcopus ordinatus,
postea, ut sibi a Domino per angelum praedictum fue-
rat, apud Coloniam Agrippinam iv Idus Maii ar-
chiepiscopus ordinatus [est]. Cujus catholica fide
ct maximo sudore ac sana doctrina Coloniensium,
Burdegalensium, Tongerensium vicinorumque ec-
clesiae, ab infestatione Arrianae ha?reseos, tempore
sancti Damasi pap;o, Theodosi et Valentiniani im-
: peratoruni defensio sunt, multas ideo Arrianorum
et malorum perpessus insidias. Etquanti fuerit me-
riti apud Deuin, coruscantia miracula protestantur
Qui ad instar beati Jacob patriarchaj, stans in ora-
.•
tione nocte, vidit scalain auroam usque ad coelum
tendeiitein et angelos asccndentes et descendentes.
In transitu beati Martini Turonensis episcopi voces
audire meruit psallentium angelorum. Unum juve-
nem moituum legitur ad vitam resuscitasse. Illius
ctiam prophetiae gratia erat, cujuscumque viderat
aspeclum, ejus cognoscebat el animuin. Post mulla
insignia viriutum, ac miraculorum, convocatis fra-
tribus praedixit, se mortisdebitum soluturum etdiem
ac horain sui e.xitus. Unde in Burdogula, in pra;-
riuni fidcliuin utriusque sexus, posl dataiii exhorta-
tioDiMu et pacis osculum, cunctis onustus virtutibus
mi,^i-a\it a mundo, die qua ipse piUHlixorat, (|ua
Doininus noster viclor a mortuis rosurroxit. Vidit
Domiiuiin Jesum Christum et gloriam sanctam Dei
solito, cum patris, accesserunt angeli et susceporuiU animain
 : :

613 MARTYROl.OGirM. — MENS. OCT. 614

ejus, sed relatus estColoniam tertio Non, Octobris, A Tandein vita et miraculis (inter qu;u mortuum su-
et in his diebus, ut creditur, decentur locatus Cu- : scitasse legitar) clarus, quievit in paoo Coloniensis ;

jus sepulcruui di\inis creberrinie illustralur niira- occlosiiii patronus protoctorquo singularissiinus,
culis, ut ejus vita3 gesta testantur. • Habes hic vul- inultis usijiie hodie iniraculis coruscans. Longini
gatoruni Acturuin, suo toinpore expendendnruni, martyris Apud Adrianopoliin, sanctoruin Sovori et
coiupendiuni. « Itein translatio beati Materni, Co- Dorothoi. In (licsarea Cappadociae, sancti Scveri
luniensis priini, Treverensis tertii, et Tongerensis opiscopi. Civitate Rothomagcnsi, sancti Romani
etiain prinii archiepiscopi et confessoris. Cujus cor- opiscopi et confessoris. Qui teinpore Cludovei, priE-
pus ad vitaiulain seditionem populoruin haruin Iriuin fatic ecclesia) pnesidens, inler alia mira opera, va-

ecclesiaruin, inaturo consilio e\posituin fuerat Co- sculuin crismatis, casu confractum, oratione inte-
loniaj navigio. Et eccc navis illa sine hninanic guber- gruin rcddidit, inoxque crisina sacrum guttalim in
natore in inedio Reni posita, coelesti agitata reinigio, idem vasculum se recepit. Viennse, sancti Eodici
contra cursuin aquie versus Treverim ascendebat. • opiscopi et confessoris. » De traiislatione Materni,
Et haec accnrate exaininanda erunt ad xiv Si-ptoin- vide jain dicta. In fine Elhelfredw regince.
;

bris. 1)6 Theodorico Antiocheno videantur dicta MoL.\N., aliis litteris de Severino textui adjungit
« Sanctissiini protectoris nostri. Cujus catholica lide,
superius in Brcxellensi, cuin quibus editio h.-ec
fere convenit In Servando et Gerinano pura est maximoque sudore, ac sana doctrina Colonicnsium,
itein in Benedicto. Tuin t Eodein die , sancti Ro-
:
RurdegalonsiumTongrensium,vicinorumqueccclesi3e
inani episcopi et confessoris. In pago Ainbiacensi, al)infestatione Arrianije haircsis sunt defensa;; quiet
beati Graciani rnartyris. Viennae, sancti Eodicii cpi- B in iransitu beati Martini audire meruit vocespsallen-
tiuin angelorum. » In fine « In territorio Ambia-
scopi. » :

HhLi.N. in toto textu satis sed penultimo

purus est, nensium, sancti Domitii episcopi et confessoris.
loco interserit « Ipso die,
: sancti Romani episcopi Ipso die, sancti Romani episcopi et confessoris, in
et confessoris » Et in fine « In territorio Ambia-
: civitate Rothomagensi, cujus vita miraculis claruit,
nensium, sancti Domiti episcopi et confessoris. • et mors pretiosa in domo Domini quotidie demon-
Altera editio adhuc superaddit « In civitate Ro-; stratur. Apud Mantuam, depositio sancti Joannis
Ihoniagensi, dopositio sancti Romani episcopi et Roni, confessoris, ordinis Fratrum Eremitarum
confessoris. » Vide infra auctarium Molan. sancti Augustini, cujus vita sanctitatis et miraculo-
GnEVEN. « Nota. Praedictus beatus Severinns ex
: rum gloria illustris fuit. In territorio Ambianen-
Aqiiitania nobili prosapia orlus, litteris liberalibus siuin, sancti Gratiani gloriosi martyris. Eodem die,
sutricienter instructus, primo Senonuin, deinde, ut OdiE viduae, ainitae sancli Huberti, in villa Anania
sibi per angelum pra-dictum fuerat, Coloniensis ec- super fluviuin Mosae. • Editiones aliae de Severino,
clesije antistes faclus, sua industria, Catholica fide Domitio, Gratiaiio, Romano, et Oda, cum prima
et doctrina sana, niagno licet labore, Coluniensem, sensu conveniunt. Tum « Helnone,
; restitutio cor-
Tungrensem, Rurdegalensem, finitimasque eis ec- poris sancti Amandi episcopi et confessoris. » De
clesias ab infestatione Arrianaj haeresceos, tempore Amandi translatione, elevatione, etc, vide diem vi
Damasi papa?, defendit. Ipse concentus angeloruin Febr., p. 841, et a p. 889. Demuin typum minoribus
audire etqui aniniam beati Martini Turonensis in de Joanne Bono eadem habet quae supra.
ccelum deferrent, per spintum agnoscere meruit.

IK Kal. Die 24.

In Venusia civitate Apuliae, natalis sanctorum Felicis eplscopi, Audacti et Januarii presbiterorum,
Fortunati et Septimi lectorum, qui temporibus Dioclctiani, multis diu vinculis et carceribns macerati
in Africa et in Sicilia, tandem in occisione gladii consummati sunt; Felix cjuinquagesimo sexto anno-
rum virgo obiit. Vertavo monasterio, sancli Martini abbatis. [Apud Bouillart., ad marginem In Bri- :

tannia S. Maglorii episcopi et confessoris.]

NOT.E.
Ex Herinien., Antuerp.-Majore, Rosweyd., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Molan. more suo scribit Felicis Rosweyd.ylppM- ; C quinquaginta sex annorum. Solus Antuerp.-Maj.
li'P omitto alias hujiisinodi ininutias. Antuerp.-
; bene legit yi-rlnvo, Ilcrinien. et Rosweyd., Vertao ,

Maj. legit sanrtorum niartgrani Feikis, etc, et ante Grevon. ot .Molaii., Vercano, alii, Vertano, etc In
orcisione deest particula in. .Maxiina varietas cst in apographo nostro Pratensi terlio loco adjungitur :

ultiino clogii membro. Rosvveyd., Greven. et Molan. la Hritannia, siuicti Maglorii episcopi et confessoris.
legunt : Fe/«x qninquaiiesinw sexto anno virgo obiit, Tornacen. habet Eodem die Maglorii episcopi et
:

atipie ea nitidior videtur scribendi ratio. Nihilomi- confessoris. Alia phrasi euindem ponit Muneratus,
nus aliain, tametsi magis impropriam, prajluliirius, ut infra dicain. At ex reliquis fere omnibus codici-
qninquayesimo sexlo annorum, cuin Horinien., An- bus satis evincitur Maglorium ab Usuardo consigna-
tuerp.-.Maj. et Pratensi codice, quod ea ad Ailonem tuin non esse.
inagis accedat, in quo inelius et rectius legitur :

ORSERV ATIONES.
De variis lanctis Felicibus jam non soinel egiinus, inina, eamdemsedis episcopalis appellationem servat
non semoi quae circa eos dubia occurrebant, dissol- Ado, quarnvis clogiuin plane (lescribat ex Beda,
yere conati fiiiinus. Ilic. quo de nunc sonno <'st, qiii taiiion pro Audactis logit Audacli, et Septimini
jam ad xxx Augusti in Observationibiis nostris ro- pro Scptimi; qiiodquc notaniluin est maxiine, ubi
currit, eo din a Beda diserte consignalus melius ; IJeda solam distantiain Tubzocam inter et Carthagi-
sane quam a Rabano xxix .Vugusti, et ineliuseliam nern in elogio subnectit, V^iennensis, ea prictermit-
quam a Romano parvo, Adono, et horum soquacibus ti'iis,do suo insorit Sunl autem honorifi.ce scpnlli
:

huc transiatus fuerit. Hiiic siint liodio Romani [larvi inler <]arthagincmel Uticam, <\\\x Ao.lis sancli Folicis
verba Venusifc, Felicis episcopi
: Tnlizoccnsis, et conformia ornnino non sunt. Ad Usuardum quod
Andaclis et Januarii prcsbijterorum, et Fortunaliani attinet, is brovius suurn encomium, pricterita illa
el septimi lectornm. Eadem prorsus sociorum no- circumstantia, totum ex prafato Adone contraxit,
615
qnemadmodum et Notkerus, hic denuo signatas Ka-
lendas uno die praevertens. Porro circa horuni pugi-
lum martyrii diem,sociorum vera nomina,eorum pa-
laestrani, circatempus,circa Felicis episcopatum et id
genusalia,plurimaoccurrunlinlricataetcontroversa,
fuse suo loco expendeuda, de quibus videri interim
possunt Baronius, tum in IiodiernaNotatione modice
emendanda, tum in Annalibus tomo II, anno 302, a
num.118: unde Janningus noster, Ronue existens
1698 rogatu card. Coloredi, lectiones accepit for-
mandas et disposuit ad usum ecclesiae Yenusinee,
anno proxime sequenti approbatas ibidem et editas.
Item Ruinartius in Actis Sinceris et selectis a pag.
374, et Tillemontius tomo V, a pag. 202. Acta ipsa
sane prseclara usque adeo eruditis placuere, ut post
Surium et Baronium ea rursum evulgaverint, et
emendatiora reddere conati sint Lucas Acherius
Spicilegii sui tomo XII, pag. 634, et Stephanus Ba-
luzius tomo II Miscelianeorum, pag. 77. Quin et
Oxonise recusa dicuntur anno 1680. Adde brevem
Castellani notulam. Quae omnia conferenda erunt
cum pluribus aliis mss. ex variis bibliotbecis apud
nos coilectis, ut suo loco copiose pra^stabimus. Satis
hic sit summa rerum capita ex instituto nostro cur-
sim delibasse.
Martinus Vertavensis nnUnm Usuardo antiquiorem
aiictorem habet, sed ab eo vere consignatum ex co-
pRATEN. et TotiNACEN. Utriusque excessum supe-
rius abunde recitavimus.
PuLSANEN., in prima annuntiatione utcunque pu-
rus, secunda omnino caret; quod huiccodici insoli-
tum non est. •
Antuerp., Max.-Lubec, Ughellian., Antuerp.-
Max., Ultraject., Leyden., Lovanien., Alberg., et
Danic, omnes deficiunt in ultiina parte elogii sancti
Felicis et sociorum, qua primi setas indicatur; om-
nes in llneadjiciunt « Itein sancti Vitalis wvel, ut
: ;
habet Ultraject. « Item natale sancti Vitalis. »
: vilam beatus Jeronymus in Vita Patrura
Puto ex Hieronymianis acceptum esse non enim
verosimile est, hic indicari Vitaleni Felicis socium,C auctor satis pro arbitrio Sanctos huc illuc transpo-
qui in Actis memoratur.
Munerat. in textu omnino purus, addit in fine
« Ipso die in Britannia, traasitus beati Maglorii epi-
scopi et confessoris. » Ita editio prima et in al-
tera subjungitur « Cujus corpus honoratur et coli-
: abbatis. Item, sancti Vitalis martyris. »
tur in cojnobio divi Maglorii, civitate Parisius. »
Centulen. « Apud Apuliam,
: civitate Venusia,
sancti Felicis episcopi Tubozensis, et Audacis et Ja-
nuarii diaconorum, et Fortunati et Septimi lecto-
ruin, qui in occisione gladii consummati sunt. Pa-
Maglorii episcopi et confessoris. »
risiis, sancti
Bruxellen. Huc refert Africanos martyres, de
quibus eginius xvi Octobris. Ita habet « Apud Afri-
cam, natale sanctorum martyrum Marciani et Satu-
riani cum duobus fratribus eorum.
Wandalicae persecutionis sub G^^serico rege Arriano,
pro constantia fidei Catholicae, primuni nodosis fu-
stibus caesi, et usque ad ossa laniati sunt, et cum
multo temporetalia paterentur, sequenti die semper
incolumes reddebantur novissiine autem in exilii
: In Vatican., sub num. 3949 deest Martini.
relegatione, vinctis pedibus post terga currentium
quadrigarum, inler spinosa loca silvarum, pariter
jussi sunt interire, el currentibus indomitis equis,
orando et psallendo pias animas emiserunt. Passa
est eliam cum eis egregia Christi ancilla Maxima
virgo, quae landem suae libertati dimissa, postmo-
dum mater multarum virginum Dei elTecta, in con-
fessione veritatis gloriosa consenuit. Apud Andro-
nopolim, natale sanctorum Severi et Dorothei inar-
tyrum. » Vide Hieronymiana, die prajcedenti. Item
m Nemesia, pro Venusia, cioilate Apuliw, etc, satis
pure usque ad « Quorum Felix quinquaginta
: sex
annorum, virgo et martyr, duplicem coronaui ade-
ptus est. Apud Nicomediain, passio sanctorum Fe-
licis, Paperiae etFlaviani.» Vide hic rursusllierony-
USUARDI MONACHI 616
A dicibus nostris plane liquet, Baronii Notatio Marli-
num hunc confundit cum allero Marlino Sancto-
ncnsi, relato ab Adone nonv Idus, sed vii Idus De-
cembris, quo die videnda Castellani observatio, uti
et hodicrna, utraque Martinos plures accurate dis-
tinguens. llujus Vcrtavensis Vitam editam invenio
toino I Actorum ordinis sancti Benedicti, a pag. 371,
quam sequitur Miraculorum liber, ejusdem verosi-
miiiter auctoris, ubi et in appendice altera Vita et
iniraculorum relatio superadditur. Utrobique refer-
turadannum circiter sexcentesimum unde mirum ;
Acla ejus annumerari, quae subdititia censentur,
iis
tanquameorum sanctorum qui antesanctum Benedi-
ctum decesserunt. Porro laudatus Castellanus in
Martyrologii sui universalis mteriori margine litteris
Romanis notat annum obitus circiter 789, in quo a
Mabilionis sententia longe recedit, vocatque in ora
extima Gallice saint Martin le seul, veluti per chara-
cleristicam ab aliisMartinisdiscretivam. Actapenes
B nos mss. sunt et varia, quse cum praecitatis suo tem-
pore recenseri poterunt et illustrari. Maglorium ad
Usuardi textum nequaquam spectare supra in Va-
riantibus abunde ostendimus. Wandalbertus hodie
mernorat quadragenos sexque triumpho, Romce mili-
tia et sancto certamine claros, qui ad diem sequen-
tem pertinent.
AUCTARIA.
miana. « Vertano monasterio, depositio sancti Mar-
tini abbatis. Eodem die, depositio sancti Maglorii
episcopi et confessoris. Item sancti Vitaiis. » Vide
dicta superius.
Hagenoyen., in prima non omnino purus, secundo
loco memorat « Apud
: Palestinam, natale sancti
Hilarioni monachi et heremitae, discipuli sancti An-
tonii magni, qui spiritu prophetiae claruit et multas
ab infidelibus persecutiones passus est, et tandem
plenus bonis operibus migravit ad Doininum in pace.
Cujus
; > Vide supra xxi Octobris. Hujus codicis
describit.
nit. En exemplum aliud exxxiiiOctobris «In pago :
Pictaviensi, sancti Benedicti confessoris. » Rursus
: :
« In territorio Ambianensi, sancti Domicii, episcopi
et confessoris. Vertago inonasterio, sancti Martini
;
Aquicinct. in fine addit « Item sancti Vitalis. :
In pago Turonico., Lucas caslro, sancti Senoch con-
fessoris atque abbatis.
Daveronen., post Martini, subdit «Item, sancti :
Vitalis. Lucas castro, sancti Senoch confessoris. »
Matric-Cartus.-Ultraject. « Evergisli, epi-
:
scopi et martyris. Maglorii episcopi et confessoris.
: Martini abbatis et confessoris. Felicis episcopi et
martyris cum sociis. »
Qui tempore Bigotian., sign. D, 9 « Sancti Frotmundi marty-
:
ris. » Caslellanus vocat Fromundum.
CoDEX D. Du Cheval signatus C « ilpso die,:
sancti Amandi confessoris. Luciani, Marciani et
j) Flori. » De his xxvi Octobris
Altemps. « In pago Bituricensi, sancti Dulcardi
:
confessoris. Item sancti Fremundi martyris. »
FLORENTiN.,primo loco: "InFlorentino territorio,
in Thuscia, passio sancti Crescii martyris et socio-
ruin ejus. Qui anno Domini cclviii Q)oJi»s sequeuti!
sub persecutione Deus tyranni passi sunt in loco, qui
dicitur Vallis cava?, ubi in ecclesia sub titulo sancti
Crescii rcquiescunt. Item sancti Vitalis. Sancti Ma-
crenii (nomen non recte exprimitur) episcopi et con-
fessoris.Item apud sanctum Marcum, translatio
sanctorum martyrum Senatoris et Viatoris, Cassio-
dori et Luca) abb. »
Editio Lubeco-Col. incipit : « Apud Coloniara
Agrippinam, natale sancti Evergisli, ejusdein civi-
tatis archiepiscopi el martyris, apud Tongerini civi-
 »

Gi: MAUTVUOLOGIUM. — MMXS. OCT. Gi8

tatem sagitlis interfecti. Ilic precibus beatiSevcriiii
archiepiscopi, cujus primus architliaconus fuit,
meruit audire in sublimi voces pjalleutiuin ange-
lorum. Item Colonia, passio beati Jacobi episcopi
Antiocheni et marlyris, de convenlu sanctarum
undecim millium ^ir^inum. > In Felice et sociis
A Flaviani. Ipso die, vel, secundum alios, sequenli,
Bonefacii pap;e primi, qui sedit Uom.Tc annis tribus,
sepultnsqne est via Salaria juxta corpus beato) Fe-
licitalis. Ilic conslituit, servum clericum non lieri,
nec obnoxium curi;c, vel alicui rei.»IIa3c in Mosan-
dri editiono Adoni ascripta sunt. Sequitur « Cra-:

Adonem ferine describit. Tum « Treveris, sancti

: cliani episcopi. Treveris, sancti Felicis primi epi-
Severini primi episcopi et martyris. Jtem Treveris, scopi et confessoris. In Britannia, transitus sancti
sancti Felicis primi episcopi. > In Martino satis Miiglorii episcopi Uolensis el confessoris. Qui beato
pura est. Dein «: Nicomediic, passio sanctorum Samsoni succojens, cum vita et siguis clarus habe-
martyrum Vilalis, Papirii et Flaviani. Parisius, retur, monetur per angelum, solitariam vitam expe-
beati Maglorii episcopi et confessoris. In territorio terc, cumquesuperno parens nutui, in hoc proposito
Turonico, castro, quod Lucas dicitur, beati Enoch, multos annos miraculos inclytus exegisset, in vigi-
abbatis. « Apud alios Senoch. > Eodem die, beata) lia Poscha) obitum suum imminereangelo nuntiantc
Odae viduK. » didicit, atqueab eodem viaticum visibiliteraccepit.
Beli.n. In prima edilione similis est ANTurup. et Al) illo itaque die usque in diem vocationis suac, nisi
aliis codicibus supra. In secunda texlum purum causa inevitabilis interpolasset, hunc semper in ore
habet addit etiam Vilalis, et praiterea • In teni-
: versum repetiit Unam petii a Domino, hanc reqni-
:

torio, Turonici, sancti Senec confessoris. Eodem
die, sancti Maglorii episcupi et contessoris. >
(jHeve.v.: « Apud Coloniam Agrippinam, sancti
Evergisli episcopi et martyris, qui licet xviii Kal.
Octobris passus sit.ejus tamen martyrium hic festi-
ram, etc. In Hibernia, Ualuath episcopi et confes-
g soris. In territorio Turonico, castro Lucas, sancti
Enoch abbatis. Columbani monachi. Eodem die,
festum beatae Odas viduae. »
MoLAN. in Maglorio describit Munerat. Tum :

vius recolitur. Apud eamdem urbem, passio beati « Item sancti Vitalis. In territorio Turonico sancti
Jacobi Anliocheni episcopi et martyris, ex societate Senoch confessoris ; in caslro quod Luchas dicitur.
undecim millium virginum. Treveris, beati Severi- Itom, sancti Evcrgisli episcopi Coloniensis et mar-
ni primi, episcopi et martyris. Nichomediae, Severi tyris, archidiaconi et successoris sancli Severini
martyris. In.Nicea, natale sanctorum Vitalis, Felicis, episcopi. Ilic Tungris natus, martyr fuit et tumu-
Uogati, Fla^iani, Papiri,Victori;e.IIierapoli Frigiye, latus. » Editiones alia) superaddunt «Die vigesima
:

sanctorum Claudiani, Eucherii, Justi, Victons et quarta, sanctorum martyrum Arethte et sociorum.

VIII Kal. Die 25.

Romse, natalis quadragintasex militum, qui simul baptizati a Dionisio papa, moxjnbenteClauLlioimpe-
ratore decollati, ac via Salaria sepulti, ubi et alii martyres centum viginti unus positi sunt inter quos :

fuerunt quatuor milites Christi, Theodosius, Lucius, Marcus et Petrus. Eodem die Petragoricas civitate,
sancti Frontonis, qui Uomae a beato Pelro episcopus ordinatus, cum Georgio presbilero, quem por apo-
stoli baculum socium de morte recepit, ad prajdictam civitatem vcniens, magnam gentis illius
in itinere
multitudinem ad Christum convertit, et multis miraculis clarus, in pace quievit. Apud urbem Suessionem,
sanctorum Crispini et Crispiniani, qui persecutione Diocleliani, post immania tormenta sibi illata, gladio.
trucidati, coronam martyrii consecuti sunt. Civitate Florentia, passio beati Miniatis, suh Decio principe.
Item civitate Gavalis, sancti Ililarii episcopi et confessoris».

NOT.E.

Pari sunt Praten., Antuerp., Max.-Lubec. el Antuerpien.-Maximiis.

•
Articulum claudii in Dervensi codice : Remis metropoli, sancti Celsini confessoris. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
In Antuerp. et Max.-Lubec. deest in principio tb Antuerp. et Max.-Lubec. legunt, coronam consecuti
natalis. Item pro centnm viginti unus solum legunt siint,omittentes martyrii ; ot Antuerp.-Max. simpli-
centumvifiinti, in quo ipsisconsonat Antuerp.-Max. cius habet, fjladio trucidati, coronati sunt. Demum
Atque hic pro Pelrarjoricas scribit Pelragoritai. in Antuerp. et Max.-Luboc. in ultinh-e annuntiationis
Rursus Idem Geonjio mutat in Grerjorio et cum :
principio dcest Item. Minutiora noglocta sunt, ut
duobus aliis non Suessionem scribit, sed Suessionis. Dionisio, presbitero, Mineatis, Hilari, Hylarii, etc.

OBSERVATIONES.
Prima annuntialio duplex seu composita est, a D quod qui a Bcda Theodotius, is ab omnibus aliis ap-
Beda ox Actis sancti Xysti, ut testatur, primitus pollelur Thendosins. Quo} pra^ter haoc duhia sunt, non
excepta. Alii S. Laurentii, alii S. Hippolyti Acta ad- indiligontor discutit acsolvoreconalur Florenlinius,
ducunt, sed de iisdem loquuntur omnes.Ad prirnam ol nos alil)i operosius examinabimus. Frontonis ine-

partom quod attinet, ea ctiam ot quidem sola.omis-
sis omnihus aliis, memoratur a Uomano parvo
RomcB ria Salnria, xi.vi militum, iiui Ijaptizati a Uio-
nysio papa, jiibenle Claudio decollali sunt. Plura ex
laudato Beda et ex i[)si3 Actis desumpsit Ado, tum
in hac, tum in altera parte, quas no^ter ad solitam
8uambro\itatem reduxit. Ilieronymiana nihil liabont
inoria ab Adone primum in sacras Tahulasrolataest,
: totusque elogii contoxtiis ex iis, ni fallor, actis
dosumptus est, quai Bollandus in Appendice ad to-
inum primum Januarii, pag. 1085, ex Bosqueto
proiiimciat, a nupero quodam et ridiculu scriptore.
Hon niite ijuadraijintu. aut circiler annos, comjin^iila
fiiissi'. Do Potri Cat;ilogo liaud diibium vidolur, (|uin

dexLVi.sod Maximum nominant el mHiien alios cxx ihi lil). IX, cap. 109, noscio qnis alius Fronlo aljhas

anonymos, quorum noniina Deus scit. Uabanus,
.\do, Usuardus ct Nolkorus numerum servant a Beda
dcterminatum cxxi, vcrosimiliterquod his adnume-
retur Maximus, verum qualuor alios ex eadem
turma nominalim exprimunt cum hac diversitale,
ciim hoc nostro coiifiiiid;itur. .Miiltaalia apiid Potriim
ac ;inii<l alios el ohscura et incerta siuit, ut videsis
in Tiilomontii Commentariis tomo IV, a pag. 501.
C;otorum Usuardi nostri elogium morum cst Ado-
niani compendiuin.

Patrol. C.XXIV. 20
919
Illustres illi gemini Suessionenses marlyres
Beda consignantur: Suessiones, natale sanctorUm mar-
Ujrum Crispiniet Crispintani. Florus elogium addidit,
Rabanuslongioremhistoriamcx.eodem,opinor,fonte,
ex quo etiam sua sed diversa et breviori phrasi ac-
cepit Ado eam ex hoc niagis contraxit Noster;
;
Notkerus verosimilius ex Rabano. Celeberrimorum
pugilum memoria antiquior est in codicibus Hie-
ronymianis: Galliis, Sessionisve] Sessionis,Crispini et
Crispiniani, additis sociis qui aliunde divulsi viden-
tur.Quam aitatem acta redoleant, alibi discutiemus.
Ea apud Mombritium edita sunt^ a Surio nonnihil
contracta, a nobis priniigenias phrasi restituenda,
illustranda, et, si lieri potest, contra recentiores
criticos vindicanda. De Miniate nihil apud vetustio-
res usquam reperio, nec satis conjicere possum unde
eum Usuardus acceperit neque enim acta a Surio
:
vulgata vidisse existimandus est, qui tam jejune de
eo Non magis notus apud antiquiores
ioquitur.
Hilarius. Suspicor tamen Usuardum codicera aH- g
quem Hieronymianum auctiorem habuisse, quaUs
est hodie Corbeiensis, in quo solo legitur
valis, depositio beati Hilarii, episcopi et confessoris.
HERiNiEN.jtototextupurissiraus, subjicit proprium
Rhemense « Ipso die, depositio sancti Celsini pre-
:
sbyteri et confessoris.. Vide Castellanum.
ToRNACEN., in prima, tertia et quinta purus, omit-
tit secundam et quartain.
Antuerp.-Maj. deficit in sola annuntiatione
quarta in reliquo textu satis purus.
RoswEYD. quarto loco inserit • Item Romae,
Maxinii et aliorum cxx railitum. » Sequitur sim-
pliciter Miniatis martyris. Tum
:
• Romae, nalale
sanctorura martyrum Crisanti et Dariae virginis.
Qui post multas, quas pro Christo lucrati fuerant
passiones, jussi sunt a Numeriano imperatore via
Salaria in arenario deponi el viventes terra et lapi-
dibus obrui. » Jam diximus hos ab Adone ad i De-
cembris translatos.
Pulsanen. haec solum habet « Natalis sanctorum : Hagenoyen. ProxLvi habet XLViimih'<Mm, in reli-
martyrura Chrisanli et Dariae virginis. Qui tempore
Numeriani a judice Celerino Ronja^ passi sunt.
Romae, natalis quinquaginta et sex militum. llem
civitate Cavalis, sancti Ylarii episcopi et confesso-
ris. » Scribit et abbreviat modo suo.
Munerat. pro XLVi mililum, scribit, naialis sex
milium. Alia in textu sunt non satis exacta. In fine
« Corboilo, sancti Lupi episcopi et confessoris. »
Vide Casteilanura.
Greven. textui ascribit : « Apud
dicatio ecclesiai sancti Joannis
Vincenlii levilaeetmartyris. » Dyocleliano per Rictiovarum praesidem immania
Ultraject.,Levden., ALBERG.etDANiG. incipiuut:
« Romae, sanctorum Crisanti et Dariae virginis, Qui
post multas passiones jussi a Numeriano imperalore
via Salaria in arenario deponi, alque illic viventes,
terra et lapidibus obrui. Romae, via Salaria, natale
beati Bonifacii I papae. Hic constituit, servum cleri-
Y)
cum non fieri, nec obnoxium curiaj vel ciijuslibet
rei. » Dubitari fere posset an haec postrema- Ado-
niana non sint. Certe Notkerus de Bonifacio agit,
Mosander eura etiam posuit Rosweydus autem ad
:
XXIV Octobris in appendicem rejecit. Sequitur in
citatis codicibus textus fere purus.
LovANiEN. puritati proximus est, solum enim de-
ficit in Fronlonis elogio.
Centulen: • In Galliis civitale Suessionis, passio
sanctorum Crispini et Crispiniani martyrum, qui sub
Maximiano crudeli examinatione decertarunt. Petra-
goricas, sancti Frontonis episcopi, ab urbe Ronia
illuc directi. Ipso die Roma;, militum quadraginta
sex, (juos papa Dionysius baptiza\it et mox jubente
Claudio decollati sunt. Civitale Gavalis, sancti
llilarii cpiscopi et coiifessoris. » Matuic.-Cautus.-Ultrajkct.
RiiuxKLLKN. : « Apud urbeui
USUARDI MOiNACHl 620
sic a A Et sic meHus pro pago
aut territorio, quarn pro ci-
vitate accipitur. Caeterura inde Noster haud dubie
rautuatus est. Vide quae ad Miniatem notarunt Baro-
nius et Castellanus de Hilario nihil praeterea, quod
;
sciam,memoria3proditumesl.VidenotulamMotherii.
Wandalbertus, qui pridie de quadraginta sex miiiti-
bus egerat, hoc die H.larium ultimo loco celebrat,
prajmissis Crispino et Crispiniano, Chrysanto et
Daria. Postremos duos etiam hodie referunt Raba-
nus primo loco et ex eo Notkerus, quemadmodum
et in Allatii ac Frontonis antiquis Kalendariis collo-
cantur at Noster Adonem secutus, distulit ad iDe-
;
cembris, ut ibi diceraus. Hic Wandalberti versus
subjicio :
Octavum Crispinus habet cum Crispiniano,
Fiatnmas qui passi, saevum vicere lyrunnum.
Geramas marlyrii geminas festo (possel deieri feslo)
veneramur eodem
Chrysanluin Dariamque, novos quos m unere clirisi,
Roma nunc vecios lumuliS nova Cella venuslat,
Quam (lege qua) Rheni celsissuccoduni ajquorasilvis.
: In Ga- liilarius liic etiam nitet amplo prajsul honore.
AUCTARIA.
sanctorum Crispini et Crispiniani. Qui sub persecu-
tione Dyoclesiani, beatum Quintinum secuti, post
immania tormenla a Rixiovaro praeside sibi illata,
caesi gladio coronantur.» In Frontonenonnihiletiam
ex Adone interpolatus est. « Apud Florenciam civi-
latem, passio beati Niraetis » [Miniatis] sub Decio
Ca^sare. Romae, via Salaria, natalis sanctorum mar-
: tyrum Crisanti, et Dariae virginis. Qui cum nullo
genere tormentorura vinci possent, tandem Nume-
: riano imperatore jubente, pro Christo terra et lapi-
dibus obruti sunt. Romae via Salaria, natale sancti
Boiiifacii papae, qui constituit ne servus aut curiae
obnoxius clericus fieret. » In Hilario satis purus
est. In fine «Apud Bituricas civitalem^ Arabiliaco
:
monasterio, beati Dulcardi confessoris. » Castellanus
C scribit Amiliaci, Gallice Amblis.
qua annuntiatione satis purus. Sequitur « Apud :
urbem Swessionem in Gallia, passio sanctorum raar-
tyrum Cris|)ini et Crispiniani. Qui fuerunt nobiles
genere, de Perside fugientes persecutionera Maxi-
raiani, quam fecit christianis in Oriente, -ad eam-
dein civitalem devenerunt. Et tunc cum victum et
: veslitum non haberent, ad artem sutoriam animum
suum posuerunt et paupcnbus gratis Jaboraverunt,
et merccde carentibus et omnibus et omnibus su- ;
Carnotura,
de- toribus praevaluerunt. Et ob invidiara accusali quod
Baptistai, et sancti Christiani essent, et non negaverunt, et ideo sub
tormenla passi sunt, et ad ultimum gladio jugulari
jubentur. » De Bonifacio habet ferme ut supra,
Pro Miuiate scribit Lymale. De Frontone et Hilario,
die sequenti.
AyuiciNCT. in fine addit < In pago Turonico, :
sancti Spani martyris. » Ita et alii scribunt, vel
Spcrani etc. Castellan., Hispadii. Gallice Epain.
« Eodem die, sanctorum Benigni ct Beati cum sociis
eorum. » Vide nomina etiam vernacula apud Castel-
lanum. Deinde recentiore manu Romae, sancti : •
Bonifacii papae. Ilic constituit, clericum non fieri...
obnoxium cuilibet rei. » Hiulcus sensus est, quem
supra inlegrum habes.
ViCTORiN. secundo loco inserit: « Item Romae,
sancti Bonifacii papae. Hic constituit, ut servus
nullo modo clericus lieret. » Et in fine « ftem Chry- :
santi et Dariae martyrum. »
D.weronen. « Bajocas,
: sancti Lupi episcopi et
confessoris. In pago Turonico, sancti Sperani mar-
lyris. » Vide in AyiiciNCT.
• Crispini et Cris-
:
Suessionis, natale liiiiiani iiKwtyruui, Roaifacii papa> ot confossoris.
 »

m MAUTYROLOGIl'M. — MKNS. OCT. 622

Romre, xlvi milituni martyrnin. Frontonis, episoopi A jii;eside Rictiovaro agente, gladio trucidati, glorioso
Pelragoricensis. • martyrio coronati sunt. » In Miniate ct Hilariosatis
Clu.ni.\cex. et Ai.TF,MPS. scribunt ut codei Aori- pura est. De Realo et Renigno, ut snpra codex
ci.NCT. supra citatus « In pago Turonico sancti
: AoiiciNcT. Demum « Rituricas, saiicti Dulcardi
:

Spani martyris. • confessoris.

Reg. SiEC. signatusnnm. 428 « Corboilo, sancli :
Relin. incipil a Chrysanto et Daria fermo, ut
Lupi episcopi et cunfessoris. » Viile D.weron., etc. RoswEYD. supra. Tum « Iteni Roiiue, natale san- :

Reg. Suec. sub num. 130 « Itein Roina\ Honi- : ctorum Mari xlvi militum, » etc. Frontonem
et
facii papae. Item Clirysanti et Daria- martyrum. » punil ullimo loco. Et in altera editione superaddit :

V.\Tir.4N. num. 5949 deest Miniati et Ihlarii.
Adjicitur « Translatio
: sancti Bartholomaei de in-
sulaLipariin Rene\entum. •
Flore.ntin. primo loco « A\niA Florenliam, pas-
sio sancti Miniatis inartyris cum sociis suis, qui sub
Decio tyranno passi sunt anno Domini ccxi.viii. »
Haud dubie paulo serius. « Apud Sardiniam in civi-
late Turritana, sancti Gravini iriilitis et martyris,
qui passusest sub pra-side Barbaro, sub persecutione
• Eodem die, Beati et Benigni cum sociis eoruin. •
Deinde « In lerritorio Turonico, Spani. •
: Denique
Heniis, Celsini, ut supra.
: Greven. in fine : • Ipso die secundum Vincen-
tiuin lib. 26 translatio sancti Rartholomaei apostoli,
de iiisula Luparitana Reneventum facta anno Domi-
ni ucccviii. Romffi, sanctorum marlyrum Maxiinini
et aliorumcxx.Eodemdie,velsecundumaliossequ('n-
li, .NichomediK, sanctorum Luciani,Marciani, Flori,

Diocletiani et Maximiani imperatorum. • In {{omano Ileracli, Tuti, Florini, Beati et Renigni, martyrum.,
habenlur Prulus et Janiuirius. Vide observationeni B aliurumque cum ipsis. In Anglia translatio sancti
nostrain xxx Maii. « Romae, sancti Ronifacii papa; V, Joannis Eboracensis episcopi et confessoris. In Nor-
qui, etc. Vide hajc supra Bonilacio I ascripta.
• mannia, sancti Lupi episcopi Rajocensis et confesso-
Blbue(;ale.\. • Andegavis, Iranslatio sancti Al-
: ris.Marnoci episcopi et confessoris. Bituricas, sancti
bini. Natale est i Martii.
> Dulcardiconfessoris. Itein translatio sanctorum mar-
LuxoviK.N. • Translatio sancti Simeonis, episcopi
: tyrum, Crisanti et Dariae, ab urbe Roma ad mona-
et confessoris, Metensis ecclesiaj pastoris piissimi. » sterium Eystia. »
Reme.ns. SS. Timoth. et Apoll. « Remis, sancli : MoLAN., post Petnis, ex Adone aliis lilteris adji-
Celsini, discipuli sancti Remigii. » cit « Hi videntes ad se venire armatos, rogabant, ul
:

Editio Llbeco-Col de Ronifacio jam supra dictis priini decollarentur. Scriptum estin passione sancto-
adjungit • Qui
: lexil Ecclesiaiii annis tribus. » Et rumSixli; Laurentii et ilippolyti. « InfinedeChry-
prielerea • Etiam decre\il, ut nulia mulier aut
: sanloelDaria, fere utRoswEYo. «Eodem die, Renigni
nionacha pallam sacralam altaris tangeret aut lava- et Beati cum sociis eorum. In territorio Turonico,
ret. Qui sepultus est juxta corpus sanct» Felicita- sancti Spali rnartyris. » Vide Aquicinct. « Reinis,
lis. • Sequitur prima et secunda annuntiutio satis sancti Celsini coiifessoris et presbyteri, discipuli
pura. Tum In Galliis, civitale Suessionis, passio
: « beati Remigii. » De Lupo it Munerat. « Boiiiracii
sanctorum fratrum Crispini et Crispiniani. Qui cum papiP, qui sedit Romae, annos tres. Hic sepultus est
esseiit nubilissimi Romaiii, profter lidem Christi via Salaria, juxlacorpus sanctae Felicitatis. Hiccon-
dilalandam a Roma egressi [suntj ut eaindem li- stituit, servum, » elc. Editioiies alioe in ipso tcxtu
dem alibi praidicarent. Et quocumque pervenerunl, C praeliguiit,ChrDsanti, Darue, et Diodori preshijteri,
nullus eos hospitio recipeie dignabatur, et ob hoc etc. Post Petrus, idem quod supra. In fine Beniyni :

ergo artem sutoriain didicerunt, ut pauperibus sub- et Beati, Spati et Celsini, ut supra. De Lupo additur
\enirent, qui (juidtiuid cx oiliciu lucrati sunt, praetor Bajocensis episcoiii, etc. « Biturig*, Amblliaco ino-
victum, lolum pauperibus eiargiti sunt. Hi invenli nasterio, beati Dulcardi confessoris. Dic vigosiina
quod Christiani essfiit, fustibus sunt ca;si atque ad quinta sanclorum martyrum et nutariorum Martiani
trocleas extensi, digili eoruiii subulis translixi, et de el Martyrii. Rointe via Salaria, Bonifacii papa^. »

dorsis eorum ora pracisa, et sic di\ersis tormentis Vide superius.

vexati, sub persecutione Diocletiani et Maximiani,

VH Kal. Die 26.

Apud Africam, natalis sanctorum inartyrum Rogatiani presbyteri et Felicissimi, qui persecutione Decii
et Valeriani illuslri sunt inartyrio coronati, de qnibns etiam scribit beatus Cyprianus in epistola ad con-
fessores. Civitate Xarbona, sancti Rustici episcopi et confessoris.

NOT^.
Ita Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Major, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
In naevis haerent, ut Aphricam, Affricam, Rofja- prima manu omissa est; at cum ad horam coilicii
Antuerp.-Major e purorum
ciani, Ciprianus. Poterat tota subinde ascripta et pura sit, locurn hic ei dedi-
numero excludi, quia tota hodierna annuntiatio rnus.

OBSERVATIONES.
Bogatianui et Felicissimus apographis Ilierony- C Annalium, ad annum 2o.3, num. 42 ; item 2o4, num.
mian
ianis, Redae, Floro, Rabano, Wandalberto praeter- 35, sed expressius, ad 209, num. 59 et 60, ubi re-
"' "" "
iti, ab auctore Romani parvi [jriinum consignantur, """ ceptaj clironologi;e rationom videtur excedcre, san-
his verbis In Afrir.a, l{>)ijatuini j^reshyteri elFelicis-
: ctoruin uhituin, contra textus nostri auctoritatcin ni-
iimi martyris. (Ju;e prajterea paulo fusiuset elegan- mium dilVerens, qua forte causa, in hodiernoBomano
tius exponit textns noster, ea ex Adono ad verbuin mutata imporatorum noinina animadvorlimus. Intc-
desumpta sunt, oxclu.sa duntaxat magiii Cypriani riin ex Cypriani opislola 81 pulissiiiium
pr;i'(licta
commendatione, ex epist(jla ejiis 81, a|)ud Vion- erui-;se ^idontnr M;irlyrologi nostri quud de iilaslri
ncnsein recitata, iiimirum, inijiiit, ut seipuiniini in )n<irtijrii corona pr;i;dicaiil an satis c(!rtu, nun aiisim ;

omnibus Bofjatianum presbylerutn... ijui cum Feli- assororo iiain si vora sunl qii;e accurate ubsorvat
:

cissiino fratre nostro, ijuieto seinper et sohrio, exci- TilloiiiDiitiiis tuiiiu 111, pag. 38 I, passus ([uidoiii con-
piens ferocientis popuii iinpelnm, elc. Pluros alias slal Rug;iliaiiuin ot Folicissiii:um [iriiiio ipsu fero-
ejusdom Cypriani epistulas appellat Raronius in No- cientis populi inipetu, atin toriiientis vitam posuisse,
latione, et de pra)fatis sunctis fusius Iractat tomo II non itoiii. .Xutkerus divrrsa ab .Adunc [ilirnsi utiinr
623
sed martyres etiam pronuntiare non dubitat. Caslel-
lanus contra, nullum ejus rei fundamentum se repe-
risse rotunde testatur. Quse insuper de pluribus
sanctis Rogatianis, quidni et Felicissimis, contro-
vertuntur utrum liic Rogatianus idcm sit de quo
;
loquitur Cyprianus deinde de mortis te;iipore, de
; Alibi ostendimus quam recte bini illi praesules
utriusque gradu et ofiicio aliisque hujuscemodi, haec,
inquam, ad proprium locum rejicimus. Rnsticus
Narbonensis mere Usuardinus est, a nullo anti-
quiori aut squali hodie positus. Notatio Baronii
paucis indicat, qusecunque circa vitam ejus aut gesta
observari debent ex Hieronymi et Leonis epistolis,
nec quidquam ultra memorat Catellus, inscriptio-
nem adducens quse multorum eruditorum ingenia
exercuit, alibi a nobis de integro examinandam. In
Adone, secundo loco habetur Commemoratio san-
ctorum episcoporum Vedasti et Amandi, qiiorum vita
RoswEYD. subdit in fine : «
episcopi et confessoris. >
PuLSANEN. sic priraam annuntiat
natalis sanctorum martyrum Rogali presbyteri et
Felicissimi. Item apud Thessalonicam, sancti Deme-
trii martyris. » Is est, opinor, qui colitur viii Oc-
tob. Sequitur de Rustico, pure.
Antuerp., Max-Lubec, Ughellian. Nihil de Ru-
stico, sed ejus loco « Ipso die, Araandi confesso-
: natione erat Graecus ex patre Judaeo, nomine Juda,
ris. » Et adjungunt eodem textu, Luciani et Flori,
ut etiam invenies die prsecedenti.
AxNtueup.-Max. et Lovanien., inprima satispuri,
secundo loco « In Nicoinedia, sanctorura
: Luciani
et Flori. » Horum socios vide in codicibus Hierony-
mianis. Ipsorum Acta inter Selecta recensuit Rui-
nartius a pag. 151, ubi consulenda praevia ejus ad-
monitio. Tuin « Ipso die, elevatio sancti Amandi
: confessoris. » De hoc et Frontone agitur die praece-
confessoris. » In Rustico puri sunt. Demum « Item
sancti Evaristi papae et martyris. »
Ultraject. omnia eadem habet, nisi quod de
Evaristo sic prirao loco loquatur « Roniae, natale
sancti Evaristi papa3. Qui quartus post beatura Pe-
trura, Roraanara Ecclesiara gubernavit. Sub Traino
[Trajano] principe martyrio coronatus, sepultus est
juxta corpus beati Petri in Vaticano. »
Leyden. et Ultraject. conveniunt, sed in fine
repetunt « Item, sancti Evaristi
: papae et marty-
ris. « Cluniac.
Alberg. et Danig. in hoc a proxime superioribus
dilTerunt quod Rusticura omittant, et pro, elevatio
sancli Amandi, simpliciter scribant Ipso die, sancti
Amandi confessoris. Quasi alium indicarent a Tra-
jectensi episcopo.
Centulen. : « Apud Africam,
ni presbyteri et Felicissimi, sub Decio et Valeriano.
Civitate Florentia, beati Mineatis, sub Decio. » Vide
textum die praecedenti. Sequitur « Apud Ephesuni
sancti Policratis, episcopi egregii et nobilissinii
viri. » Quis hic sit sanctus Polycrates, divinet qui
potest, ego aliura Polycratem episcopum Ephesinum,
non novi pneter euin qui in controversia de celebra-
tione Pascha; Victori papae reslitit, et excomrauni-
catus est. « Givitate Narbona, sancti Ruslici episcopi
et confessoris. Goenobio Helnone, translatio beati
Amandi episcopi et coafessoris. »
Bruxellen. sic incipit « Translatio corporis
: papac et martyris. Qui quartus post beatuin Petriim
beati Amandi episcopi et confessoris. Qui ecclesiam
Trajectensem supra Mosam tribus annis rexit, et
post heremiticam vitam eligens, in quadam cella
quindecim annis cilicio semper tectus et aqua, » etc.
Desunt reliqua. Delicit usque ad xxxi Octob.
Hagenoyen. «Apud Petragoricam civitatem, de-
: nodiceretur. » Vide melius Hagenoyen. Sequitur de
posilio sancti Frontonis episcopi.Qui Rorase a beato
Petro apostolo episcopus ordinatus est, cum Grego-
rio presbytero, quem per apostoli Pelri baculuui in
itincn! sociuin de morte recepit vivum, et ad pr;o-
dictani veniens civilatein-,
muilitudinem converlit ad Gbiistum.
USUARDI MONAGHl 624
A etmors plurimis extitit miraculis (jloriosd,. De iisdem
hoc etiam dic canit Wandalbertus.
Pontifice? famn, signis liimulisque coruscos
Seplimus ostendit, vero de nomine Amandum,
Vedasmmque simul. meritis et lempore junctos.
uno die conjungantur. Plura adjicit Notlcerus de
Vedaslo, prius Tullensi presbytero, etc. Atque hic
sistit Ganisiana Nolkeri editio, cura ex hoc die us-
quead anni finemreliquadesiderenlur. Porro Usuar-
(lus cilata Adonis verba retulit vi Februarii, ut ibi
diximus, hic utrumque tacitus praetermittens.Et de
Vedasto quidem tacent etiam plerique codices recen-
Amando, aut ejus ordinatione, transla-
tiores, at de
tione vel elevatione, et ecclesiae dedicatione non
: pauci meminere, quos jam subjiciam. Vide quae
dixiraus vi Februarii.
AUGTARIA.
Natale sancti Araandi B mino Jesu Christo beatam Martham sepelivit in
specu, cujus cyrothecae et annulus ejus ibi reman-
: «Apud Africam, serunt, cum postea unam cyrothecara remiserunt
cum annulo episcopali, aliam ibi servantes. Tandem
post multa miracula et doctrinas salutares, obiit in
pace. Romae, natale sancti Evaristi papae et raarty-
ris. Qui quartus post beatura Petrum, Romanam
rexit Ecclesiara annis decera, inensibus septera. Hic
de civitale Bethlehem. Hic titulos in urbe Romadi-
» visit cardinalibus presbyteris et dyaconibus. Hic
constituit, ut conjugium pubiice a praesentibus spon-
deretur et a sacerdote postmodum benediceretur.
11 ic martyrio coronatur sub persecutione Trayani
imperatoris, et sepelitur juxta sanctura Petrum. In
civilate Gavalis, natale beati Hylarii episcopi et
: denti. In fine habet « Givitate
: Narbona, depositio
sancti Rustici episcopi et confessoris. »
C Aquicinct. T^ost, adconfessores, inserit «Trans- :
: latio corporis sancti Arnandi episcopi, et ordinatio
episcopatus ejus, et dedicatio ecclesiae ipsius. »
Victorin. et Reg. Sueg. signatus num. 130 :
« Item, sancti Amandi episcopi, » etc.
Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Rogatiani et Fe-
:
licissimi. Evaristi papae et martyris. Rustici, episco-
pi et confessoris. »
Altemps.
et « Luciani, Martiani et
:
Flori. » De his Florus cura brevi elogio.
Reg. Sueg. sub num. 428 «Eodera die, Florentii
:
: confessoris. » An is de quo agitur die sequenti ?
Godex D. Le.mare signatus A « Nivernis civitate,
:
depositio sancti Trogeni confessoris. » Vult dicere
sanctorura Rogacia- Trojccii, Gallice Troe, qui colitur xvii Octob.
Vaticax. addit « Thessalonicae,
: sancti Demetrii
martyris. »Vide Pulsanen. Forte apud Beneventa-
: nos et in aliis llaliae partibus colitur hac die.
Florentin. « Sancti Demetrii martyris. Romae,
:
J) sancti Evaristi papaj. Ordinatio episcopatus sancti
Amaiidi, trsnslatio corporis et dedicatio ecclesiae. »
Buraegalen. « Sancti
: Amandi confessoris. Lu-
ciani, Marciani et Flori, » Vide supra.
EoiTio Lureco-Col. « Golonia Agrippina, in ec-
:
clesia sanclaj Mariae ad Gradus, festum adventus
sanctae Grucis Ghristi. Roinae, natale sancti Evaristi
apostoluin,Romanain gubernans Ecclesiam annis
novem, sub Trajano principe martyrio coronatus,
sepultus est juxta corpus beati Petri in Vaticano.
Hic constituit, ut conjugium a parenlibus publice
respondereiur et deinde a sacerdote solemniter be-
Africanis, satis pure. Tum « Eodein die, sanctae
:
PelagiiT) virginis. Qulc cuin peteretur a quodam no-
bili adolescente in conjugem, ipsa tonsis crinibus
et liabitu virili, clam aufugil et inonnsttM-iuin pro-
inagnam illius gentis batissimorum monachorum intravit, ot in eo omni-
Iste cum Do- bus incognita usque ad mortem Deo devota servivit
 ;

6J5 MARTYROLOGIU>I. — MEiNS. OGT. 626

et tandem » VideGREVE.v. De Rnstico,

feliciter obiit. A cti superioris, confessoris. Golonia Agrippina ad
beno. Deiii lu Nicomedia,
: « natale sancloruin Lu- gradus Mariie, adventus magn;c porlionis sanctac
ciani et Flori martyrum.Iteni in Nicomedia, sanctic crucis. Apud Augustam Retiae oppidum, conversio
Ursae virginis. Eodem die, translatio sancti Amaiuli beita) Aphraj, quye cum esset meretrix et beatum
episoopi Trajectensis superioris et conlessoris. Narcissuni recepisset hospitio, ab eodem conversa
Belin., secundo loco « Ipso dio, Amaudiconfes-
: est. • GoJitur v Augusti. « Nicomediae, sancta) Ursae
soris. Luciani et Florii. » Et in line « Romte, san- ; vir^Muis. Itemse'undum aliquos hic^Mar^aritae vir-
cti Evarisli papae et martyris. » ginis, quae et Pelagia. Alii babent eam IdibusOcto-
Greven. « Jacobpalriarcbio. Item secundum ali-
: bris. » Implexum negotiura.Eaderaest, opinor, quae
quos hic, Evaristi paj)ae, secundum Adonem vero in EniTio.NE Lubec.o.-Gol. vocatur Pelngia.
et alios die sequenti. Qui sedit annos novem ct sub MoLAx. « Ipso
: die, Luciani et Florii. Romae,
Trajano, martyrio coronalus, sepultus est in Vati- sancti Evarisli papae et martyris. Gommemoratio
cano. Ipse titulos in urbe presbiteris di\isit septeni- sancti Vedasti et Amandi, quorum vita et mors plu-
que diacones, qui episcopum priedicautem custodi riniis virtutibus extitit gloriosa.» Typis minoribus :

rent, ordina\it. Dometrii martyris. Roma), natalo «In Glasconia, depositio Geolfridi abbatis et confes-
sanctorum Mariandri, Luci, Vieti. Ip>o die, secun- soris. » Edit. aliae, de Luciano, etc. Item de Evaristo,
dum alios autem v Kal. in Phrygia, sanctoruin ut in priina. Tum « Trajecti.ordinatio episcopatus
:

Tharsi, Policarpi, Gaii, Metrobi, EumeniiU, Januarii^ saucti Amandi et Elnoneccenobio, translatio cor-
:

Terrei, Corminii. Apud Ephesum, Policarpi episcopi poris ipsius ab ecclesia sancti Petri et Pauli in ba-
et confessoris, » Si quis islius nominis episcopus B silicam sancti Stephani protomartyris, agente beato
Ephesinus fiiit, non magis in Ecclesia cultum habet Eligio pontifice atque dedicatio ejusdem basilicae.
;

quam Polycrates, de quo supra. Sequitur « Beani : Daubiis, elevatio sancti Ermini episcopi. Die vige-
episcopi. Translatio sancti Amandi episcopi Trajc- sima sexta, commemoratio magni terrae motus. »

VI Kal. Die 27.

In Hispaniis, civitate Abnla, passio sanctornm Vincentii, Sabinae etCristetae, qui primo adeo inequuleo
sunt extensi, utomnes compages eoruin mcmbrorum laxarentur, deinde capita eorum, lapidibus superpo-
sita, usque ad excussionem cerebri validis vectibus sunt contusa, atque ita martyrium compleverunt,
agente praeside Daciano. Eodem die apud Tile castrum, sancti Florentii raartyris. [Addit Bouillart. in
margine : Eodem die invenlio seu translatio sancti Vincentii Levitae et martyris.]

NOTiE.
Sumitur ex Praten., Miinerat., Greven. et Molan.
VARIANTES LEGTIONES.
Praecipua diversitas in eo occnrrit quod multico- G Romanum parvum et Adoscripserint A6eto. Forte
dices, etiam probatissimi, ut Ilerinien., Tornacen., melius scriberetur ChristeUe, sed codices nostros se-
Antuerp.-Maj., Rosweyd. et reliqui, textui autprae- cuti sumus. Moian. transposuit voces membrorum
figant aut subjiciant VifiiUa apostolorum Simonis,
: eorum. Praten. legH Datiano, melius, cum comnin-
Dubitesutrum ea annunliatio
vel Sijmonis et Judi.e. ni Munerat., Daciano; male Greven. et Molan., Da-
Usuardina non prsesertim cum in Adone disser-
sit, ciano. In apograpbo nostro Pratensi sub finein addi-
tissime ponatur. certe Usuardo ascribendam
Ego tur Ipso die, inventio seu translalio sancti Vincentii
:

persuasissimum haberem, si in citatiscodicibus uni- Levitte et martyris.Verum cum ea verba lineolis

formitas servaretur, qua deficiente,alios pneferendos subducta sint, ex Sirmondi praemonitione patet ea
judicavi, nt iterum dicani xxxi Octobris. In Mune- ad marginem recentius esse adjecta.
rato male est Ahulla, caeteri passiin Abula, tametsi

OBSERVATIONES.
Martyres plnres Vincentii nomine illustres passim vilate, Vincentii, Sabince et Christetes martyrum. F\0'
commemorantur, at forte vix ullus, de quo pauciora rus etiam eos discrte consignat die sequenti bis
el minusgenuina exstent monumenta antiqua quam verbis Ipso die, passio sanctorum Vincenlii, Sabinw
;

de boc .\bulensi duabusque ejus sororibus Sahina et Christetce, qui passi sunl in urhe Avila. Elogii re-
vel Savina et Christeta sic enim et ipsas vocat Rui-
;
liqua ex solito AJoniano fonte, sed alia phrasi ex-
ilartius interSincera et Selecta pag. 389, qui forte primuntur. Addo Wandalbertum;, cujus metricura
Ac(a vidit, qualia penes nos sunt a Papebrochio de- elogium legi merotur :

scriptaex pervetusto codice D. Ganonici Joly Pari-

Hinc sextiitn rnartyr pugnans Vincentius orniit,
siis, in quibus passi dicuntur v Kal. Novemijris, seu
Gtirystele hoc pariter Sabinaque virgo triuinptiaf,
XXVIII Octobris quae si sincera existimasset, edere
: D
procul dubio non praetermisisset. (.laeteruni hajc aut Sequitur in Adone Eodemdieapud Tyltcastrum,
:

similia habuit Martyrologus Vienncnsis,cumelogium
ejns inde acceplum videatur, quodPetrusin Gatalogo
retulit,lib.9,cap.lI4,ubi pro Christela scribit Christi-
na, quodquetotum Nosterctiam transumpsit.mntatis
solum vocibus Abe/a in Ahuta,Chrisletes in Chrisle-
tf.n, el supposita in superpositn. De Actis ipsis quid
censeam si me rogas, malojudicium tantisper sus-
pendere, quam
quidqiiam tomere definiro, tametsi
suDQcicntia occurrant vostigia qn;r; satis ostondant
ad aliorum Actorum imitationem aliquot post eoruni
passionem s.oculis fabricata aut saltem exornata
adeo ut Tamayus de Salazar, c;etera in corradendis
omnibus satis facilis, non evigiiam coriim partoiii
rescindendam putaverit.At inde nec hilum detraxent
vetustissimo juxla ac colobralissimo tota llispania
inclytorum martyriim cultui, qaornm niiiii.i, ni fal-
lor. meraoria cx Uumuiiu parvo pruUuil Abelu ci,-
natale sancii Flonnitii martyris ; et haictotidem ver-
bis in laterculum nostrum translata sunt, mutato
Tyle in Tile. Est apud Adonem Mosandri Florentius
alius confessor, de ([uo in Auctariis plura recurrent.
Dum autein ot Ilioronymiana F/ore/i(;<(A' alicujus vel
Florenlii meminero, quid velint non satis explicant.
OiKoro qiii in his tenobris lucis aliquid alfundant,
s»d hactonus non invenio, nisi Saussayum audire
\oliniiis, lociiiii, tompus, martyrii genus, etc, me-
moritor rocitantem. Nec quidquam solidae explica-
tionis airorunt qua) apud nos per conjecturam a
Roswoydo, ni fallor, notala sunt, dc hoc Florentio
Tbobicis ascribondo, ojiis(pio martyrii pahcstra collo-
canda in Tte/, oppido (icldria) Vabali lluvio adsito,
in (iuain opinionom f;icile Rolga) inclinant. Sudicere
potivsl, luoa ([iii'l'!m soiilontia, Flopmtiiis unusThe-
; baeuo ao Iraclum Uheiii, de qao cijiiuus x 0(;tubris.
 »

627 USUARDI MONACHI 628

Nec vero ad Euphratem aut in Ponto, nec in Africa quam, quam sint Higueriana, Dextrina et id ge-
aut Hispaiiia quaerenflumputo Tile\e\ Tijle ca.sXram, nus commenta a Tamayo congesta, (jus nec nomi-
sed verosimililer in Rurgundia, ubi Gallice vocatur natahic vellem, nisi veleo recurrereme coegisset pu-
Trtchateau,L\ugones, inter et Divionem,utaccura(ius riorum fontium penuria. Tertio loco in Adone po-
expendit noslerMotheriusinobservatiunculaad hunc nitur Evarislvs papa, sub Trajano marlyrio corona-
diem,a curioso lectorc omnino consulenda. De Aclis tus, de quo die praecedenti abunde egimus. Ejus
nostris et sanctis ipsis plurimum promerebitur, qui eliamraemiaitFIorus atab Usuardo plane praeter- ;

tum de Vincentio et sororibus. tum de Florentio missus est.

certiora documenta subministrabit certiora, in- :

AUCTARIA
Herimen.
incipit « Vigilia apostolorum Simonis
: papae, qui praefuit Ecclesiae annis tredecim, et mar-
et .Tuda;. Caitera purissimus.
» tyrio coronatus est sub Trajano. »
ToRNACEN. purus subdit « Ipso die, vigilia apo- : Florentin. : « Item, sanctae Geltrudis [Medic,
stolorum Symonis et Jud;e. » Gertrudis,annon melius Rictrudis ?] virginis. Apud
ANTUERp.-MAj.textui etiam purosubnectit: «Anti- Britanniam, translatio [Mkdic, oidinatio] sancti
ciodoro [AutissiodoroJ S. Desiderii episcopi et con- Ivonis confessoris,magnae sanctitatis viri. Apud Sar-
fessoris. Et vigiliaapostoloruni Symonis et Judse. » diniam civitate Turritana sanctorum martyrum et
RoswEYD. secundo loco inserit « In Nicoraedia, : fratrum Proti presbyteri et.Ianuariidiaconi,subprae-
Luciani martyris. » Videdie praecedenti.In Florentio side Rarbaro terapore Diocletiani et Maximiani. »
;

purus est. Tum Rumoldi martijns. Vide infra. fl(C-

: Remens. SS. Timoth. et ApoII. « In pago Picta- :

trndis ru-(yuH'.s.Vult dicere sanctimonialiset ahhntissw, vensi, sancti Florentii presbyteri et monachi. »
qua} taraen vidua et beatae Eusebise mater fuil coli- Editio Lubeco-Col. incipit « Vigilia sanctorum :

turque xii Maii. «Vigilia apostolorum Simonis et B apostolorum Simonis et Judae « Sequitur de Vincen-
Jwda). tio, Sabinaet Christeta, pure Deinde « Apud Tyle
»
:

PuLSANEN. « Vigilia apostolorum Symonis et Ju-

: castrum, sanctorum Florentii, Eraclii, Flori etTuti
da3. » In secunda deest elogium. In ultima purus est. martyrum. » Haec est disparatorura confusio. « Ipso
ANTUERp.MAx.-LuBEG.,puri in textu,adduntetiam: die, comraeraoratio beati Yvonis presbyteri etjconfes-
«Ipso die, Vigilia Simonis et Jndae. » soris. Antisiodoro, depositio sancti Desiderii epi-
ANTUERP.,-MAX.,ULTRAJECT.,LEYDEN.,L0VANIEN.et scopi et confessoris. »
Danic, omnes incipiunt « Vigilia apostolorum Sy-: Belin., in textu variis naevis deforrais, in fine su-
monis et Judae. » In texlu puri. peraddit «
: Item eodem die, Vigilia apostolorum
Albergen. in fine adjicit « Item sancti Yvonis : Simonis et Judae. Eodem die, sancti Ivonis confes-
confessoris. » Infra, expressius est translalio. soris de tertio ordine Fratrum Minorum. »

Centulen. « Vigilia apostolorum SymonisetJu-

: Greven. Vigiliaapostolorum Symoniset Judae.
:

dse. In Hispaniis, civitate Ilelbora, san"^ctorum Vin- Apud Carthaginem, natalis sancti Suffrasiani (pnma
centii, Sabinse, etChristetae martyrum. Inpago Pi- editio vielius ordinata est). Ipso die, sancti Eucharii
ctaviensi. sancti Florentii presbyteri et monachi. » episcopi et raartyris. In Sardinia, sanctorum Maria-
Is est quiiii Martyrologiis nostris ponitur xxii Sep- ni, Prothi et Januarii. la Phrigia, Eumeni et Cano-
tembris,quemquesuperius in Adone Mosandrirepeti nis. Rumoldi episcopi et martyris relatio. In pago
hoc die diximus, quod etiam fit in aliis codicibus Pictavensi, sancti Florentii episcopi. » Vult diccre,
Usuardinis. Variae hujus sancti translationes, variae nifallor, presbyteri alias Florentii Pictavienses ge-
;

de sacro corpore concertationes, diversis hiscefesti- G minarentur. Desiderii episcopi Autisiodorensis et

«

vitatibus facile occasionem dederint, cum et aliis confessoris. ApudIndiam,sanctiFruu)ealii episcopi,

etiam mensibus recolatur. Quid si haec fortassefue- qui ab Athanasio Alexandrino illuc episcopus dire-
rit prima corporis Rodium ia Picardiam advectio ? ctus, cum pene totam Indiani superiorera Christi
Seijuitur in citalo codice « Autisiodoro, sancti Desi-
:
fidei subjugasset, vita et signis iaclytus quievit in
derii episcopi et confessoris. Eodeni die apud Tile pace. In Hibernia, Orani episcopi et confessoris. In
Castrum, sancti Florenti martyris. Coenobio Blan- Britannia minori,translatio sancti Ivonisconfessoris
dinio, adventus sancta? Amelbergae virginis. »
[urisperiti, advocati pauperum. Rictrudis virgiais.
Bruxellen. Jam dixi codicemhunc deficere usque Ipso die, inventio corporis Vincentii Levitae eliani et
ad diem xxxi Octobris martyris.
Hagenoven. Scriptorisoscitantia omissus est dies MoLAN. « In Mechliiiia, relatio beati Ruraoldi
:

Kalend. Novembris, et diei sequenti pnefigitur episcopi et martvris. Eodem die in Brilannia, trans-
VI Kal., ubi scribi deberet v Kal. latio sancti Ivonisconfessoris, in utroque juredocto-
ris, de ordine Poenitentium beati Francisci. Ronias,
Aquicinct. incipit « Romae, Evaristi papae et
:
Evaristi pap.ie, qni sedit aaaos novem. Sub Trajano
martyris. Hic titulos in urbe divisit presbyteris, et
martyrio coroiiatur, sepultus in Vaticaao. Hic coa-
septem diaconos ordinavit, qui custodirent episco-
stituit duos in Urbe presbyteros etseptem ordinavit
pum praedicantem. » Ibidem pro Florentii, habetur diaconos, qui custodirent episcopum praedicantem.
Florentiani.
In loco qui dicitur Marcinas, sanclae Rictrudis cum
Vigtoiun. «Roraae, sancti Evaristi papae. Hic ti-
: D filia Eusebia. In Blandinio, adventus corporis san-
tulos divisit in Urbe presbyleris, ct septem diaconos ctissimae virginis Christi Ainelbergce. Ileui eodeui
constituit, qui custodireiit episcopum. Vigilia apo- die, vigilia apostolorum Siraoais et Judae. • Deiu
stoloruni Simonis et Judae. typis minoribus. « Quaeobservatione jejunii celebra-
Ambianen. In pago Pictavo, natalis sancti Flo-
:
tur. » Tum « Apud Indiam,
: sancti Frumentii epi-
rentini presbyleri etmonachi, maximse sanctitatis scopi^ quiab Athanasio » etc. ut Greven. Editiones
et inaocentiae viri. » De eodem opinor, Florentio, aliae « Item eodem die Vigilia »
: etc. De translatione
agitur, de quodixi ad Centulen. Ivonis, utsupra. Sequitur « Elaoae, commenioratio :

Matric-Cautus.-Ultraject ordiaalionisbeati Aaiandi. Qiiae licetdie prajccdenti,

: « Vigilia. Pharonis
episcopi et confessoris. » Vide de eo die sequenti. sicut et traiislatio corporis, etecclesieB dedicatio fa-
« Vincentii, Sabulie
cta fuisse credatur, tamea hac die specialius recoli-
[Sabinae] et Chrisletae marly-
tur. . De Rumoldo, ut supra. Tum « Eodem die
rum. Florentii marlyris. » :

elevatiocorporum saactaruni Eusebia' atque Gertru-

Reg. Suec sign. nuin. i30adjicit : « Romaj, san- dis. > De adveatu Araelberga^. ut supra. Demum
cti Evaristi papa?, • etc.
ininoribus typis « Ipso die, inventio corporissanoti
:

Vatican. adjicit : «Romae, natalis sancti Evaristi Vincentii Levitae et martyris. »

629 MAUIVR0L0GIL:M. — MENS. OCT. 630

\ Kal. Die 28-

Natalis bpatornin apostolorum Simonis Chananei o\ Thadei, qui et Judas dicitur e quihus Thadeus ;

apud Mesopotamiam, Simon vero apnd .Egyplnm Iraditur pr^edicasse. Inde siniul Persidani ingressi, cum
innumeram gentis ipsius multitudinem Christo subilidissent, martyrium consummaverunt. Romaj, sanctae
Cirillae filiae Decii Ciesaris, quae sub Claudio principe pro Christo jugulata ot necata est gladio. Civitate
Meldis, sancli Fatonis episcopi et confessoris. Parisius, translatio sanctae Genovefae virginis.

NOT.E.
Sumitur ex Praten., Ilprinien., Antuerp.-Maj., Max. -Lubec. convenhmt Antuerp.-Max., Ultrajectin.,
Antuerp., Max.-Luhec. et Greven. Cum Aittucrp. et Leijden. et Lovanien.

YARIANTES LECTIOXES.
Symonis scribunt aliqui, sed in hocnomino, uti et A ''«'» Simon apud JEgijptum, Thadeus apud Mesopo-

Chananeo et Thadeo, poliorem codicum partom se-
cutus suni. .Intuerp., Max.-Lubec etc, dc Thadeo
habent, qui et Judas Jacobi leijilur, ut fornic est in
Adoue. Major in e.xplicanda pr.mlicatione varietas.
Antuerp.-Maj. post Sinwn vero omittit particulam
tamiam prwdicavil. Omnes passim scrihunt Cirillce,
, ut in toxtn est. Greven. "poiuiljugulata atquc necata
est. Ilorinien. omisit et necata. Antuerp.-Maj. pro
translatione, habelj Parisius, sanctw Genovefce vir-
(jinis. De Persidam vel Persidem, Faronis vel Pha-

apud. Antuerp., Max.-Lubec, etc sic legunt Quo- :

ronis, etc, nihil opus est plura subjicere.

OBSERVATIONES.
Apostolorum Simonis Judce celebritas in Mar-
et Ilabet Romanum parvum secundo loco : Romce,
tyrologiis nostris Latinis (nam quid
Gr;vci statuant, CyrilUe Decii Ccesaris. Venerabilis Beda ex
filice

toto hoc opere non curavimus), innostris, inquam,
Martyrologiis hoc die passim conjungitur. Sic in
primis apographa liieronymiana Et natalis san-
ctorum apostolorum Symonis Chananei el Judie Zeloti.
In Indiculo aposlolorum plura legenda censet Flo-
rentinius, pag. 160, ubi aliosdies colligit, quibus in
iisdem apographis ambo apostoli ob diversas forte
sa3pe citatis sancti Laurentii Actis pauca adjecit,
quiu a i\abano et Adone transuifipta sunt, nulla
: usquamDeciorum facta distinctione. Noster primam
partem verosimiliter ex Adone accepit, quae marty-
rium explicat, alteram de sepultura, a Justino pre-
sbyteroprocurata, intactamreliquit. Audi hic etiain,
Wandalbertum :

causas, simul recoluntur. Subjungit porro binas Caesare nata micat Decio hic Cyrilla, beatis
exercitationes satis longas ad explicanda dubia, Virgo animis, et cui Decius haud editor esset.
confusa el implexa, quae circa horuin apostolorum
Ex
his patet inval uisse pridein historiam illam
oinina, agnomina, consanguinitatem
no cum ali's, A ^ in Triphonia locuti sumus xviii Octobris,
^^^
rsdicatiouem, mar tyrium, e c. nonpauca neclevia De Faronc,
quamque
\ aiitji diligentius aiscutiemus.
alibi aiiigentius di
occurrunt, quaeqne talia sunt ut hic breviter expe- nemo praeter Usuarduni
a.\hs Burdundofaro Meldensi,
diri omnino non possint. Tu Florentinium ipsum et
meininit. Habuit insignis illeantistes e consanguineis
Baronii Notati«jnes consule, uti et Tillemontium
suis sanctum non unum. Porro Acta sub Ilildegarii
tomo I, a pag. 399. Quod instituti hujus nostri pro- nomine a Mabilione edita sunt saeculo ii Bonedi-
prium est, reliquos Martyrologos atque una textus ctino a pag. 606, brevius aSurio. Exstant apud nos
noslri scaluriginem indicabimus. Apud Bedam haec
plura, el dilTusiora, et contractiora, quae tamen cum
leguntur
strictira Natale sanctorum apostolornm,
editis non onmino conveniunt. Omnium intcr se
:

Sinwniset Thadei. Quae ferme a Babano descripta

collatio materia eritdisquisitionum, in Actis nostris
sunt. Romanum parvum brevius Simonis et Thadei
secuturarum. Vitam a Fulcuino, ut aiunt, carminc
:

apostolorum. .-Vdoin .Martyrologio: Natalis sanctorum

scriptam necdum vidi. Habe unicum Wandalberti
Simonis et Judce. At in Festivitalibus apostolornm
versiculum :

rem fusius prosequitur, unde nimirum Usuardus

totuin suum elogium conlraxit. Inter alia eos ibi
Viennensis redarguit, quipntant, Simonem apostolum
unum de duodecim, ipsum esse qui sub Trajano cru-
cem passus sit. Non desunt tainen qui haec ct alia
etiamnum lueantur. Vorum, ut jam dixi, coiitro-
versiae ilhn alterius et operosioris indagationissunt,
quam ut hic jcjune delibentur. Audiatur postreiiio
Wandalberti encomiurn : nescio ob quem scrupulum, inter accessiones reji-
bhnonisei Judae pr^celiii quintus honore,
Hic ciiam Mclronae colitur perliltora Pharo.
Ad ui Januarii illustrem virginem Genovefam
cum Usuardo retulimus, proprio ipsius die natali.
Ibi Bollandus plnres alias in ejus honorem festivi-
tates cnumerat, inler quas et haec traiislatio, a san-
B cto Eligio, anno 630 verosimiliter facta, recensetur;
ab Usuardo cerlissiine posita, quidquid a Molano,
ciatur. Ib.c pro re nostra abunde dicta sunto cec-
;

Quos o(.ul.:nia Dco Per.-is miitente rrc ptos tera vide apud Bollandum et scriptores ab eo citatos.
Fidus maityrio, el signis lumulaie patronos Nec desunt recentiorcs, cx quibus nonriulla forlasse
Promeruil; fjdei cultrix si deinde (uissci. notari poterunt in Supplemento Januarii.
AUCTARIA.
ToRNACEN. textum habet totum etpurum, excepta MoLAN , in c;oteris purus, omittit, ut dixi, an-
annuntiatione tertia de sancto Farone. nuntiationem ultimam.
RoswEVD. rubricis majusculis incipit: «.Xatale boa- Ai.BEUG. et Danic., in textu etiam satis puri, ad-
torum apostolorum Symoniset Judac. » Doinde por- jicinnt: « Eodem di<! [Albero. natalej sancli Fer-
Equibus Thadeusapnd Mesopotamiam, Simon ruccii martyris. • Vide Molan. infra. « Methis ci-
git: «

vitato, saiicti Terentii cpiscopi et confessoris. »

\er(), etc. Hinc post snbdiilisxpnt, inserit, « a pnn-
»

lificibus templorum occisi, inartyrium, » etc

(^K.NTii.EN. « Natale:beatorum apostolorum Si-
rnonisZololis et JudtX", qui Taddous dicitur, et Judas
PuLSANEN. inprima utcunque purus, caret caeteris
Jacobi scribitur. Romic, beata; Cyrillic virginis.
omnibus. Quae fuil filia Decii Cansaris, quam Claudius impe-
Mt-NERAT., in omnibus satis piirus, in fino do Go- j. rator docollari jussit. Moldis, sancli IMiaronis opi-
novefa superadjicit « Ciijiis corpus honoratur oi
: scopi et confessoris. Parisius, translatio gloriosac
colitur in cfcnobio apostolorum Petri et Pauli, in virginis Genovefae, quae mirabili virtule et sanctitatc
rnonle Parisius. » claruif. »

631
Hagenoyen., mutatis Kalendis, hodie
modo : «Kalend. Novemb. In Perside, nataie
vii
beatorum apostolorum Symonis et Juda3. Isti duo
apostoli aliis nominibus nominantur. Symon vocatur
Cananeus vel Zelotes (in quo rerie sane ohservat),
Judas vero dictus est Tatheus [Th 'da^usj et in Ec-
clesiastica hystoria ipse vocatur [jybcus [Lebbeus,
vcl Lebbanis]. Ili duo apostoli fuerunl fratres {sal-
tem iinus) Jacobi minoris et filii Alphei et Mari«
Cleophre. Quorum primus, id est Symon, in yEgypto
prffidicavit et multos ad fidem convertit, miracula
pUira fecit, ecclesias fundavit, et sacerdotes ac
episcopos illic constituit. Judas vero beato Thomae
apostolo fuerat associalus, et cum eo tres reges,
qui Domino in cunalibus inunera obtulerant, con-
vcrtit. Abagarum regem a lepra curavit et convertit,
et phira ibidem miracula fecit, et ecclesias ibidem
adificavit. Deinde in Mesopotamia
dicans [prsedicavit] et gentes illas indomitas et bel-
luinas suo dogmate instruxit. Deinum Judas in
yEgyptum Acnit ad fralrem suum Symonem, cum
quo perrexit inPersydem, ubi duos njagos et Aroen
et Arfaxat confundebant. Xertem regem Bahylonis
cum sexaginta milibus virorum, exceptis mulieribus
et parvulis baptizaverunt ubi per annum cl tres
; melius die sequenti. « Ferrutii martyris. Feticis
menses manseriint, et ecclesias a^dificaverunt, ponti-
fices et sacerdotes statuerunt et multuin populum ab
errore converlerunt, el postmodum in Swanyr civi-
tate tenti sunt ubi preceperunt a demonibus exire
de ydolis etilla confringere, quod et fecerunt. Tunc
pontifices in apostolos irruerunt et subito occide-
runt. » Hahet hic vulgatorum Actorum compendium.
«Romac, beata) Cyrilla; virginis, filiae Decii junioris,
Caesaris, quaecum matre sua Typhonia, post mortem
patris sui, Christianaeffecla est et sub Claudio im- :
peratore pro fide Christi decollata est. Item, sancti
Fidelis martyris. Item, sancti Joseph filii Jacob,
tran.slati in Britanniam. In Methis civitate, depositio
sancti Terencii episcopi et confessoris. »
Aquicinct. < Parisius, translalio sanctae Geno-
: Eodem die, dedicatio hasilicae sancti Lamberti mar-
vefae. » An in cajteris purus s^t non
CoDEX Ursini a Rosemberg. « Metis civitate,
sancti Terencii episcopi et confessoris. »
Ambianen. : « Amhianis civitate, depositio sancti
Salvii episcopi et confessoris. Qui Teuderico rege
Galliis imperante, sanctitate et gratia plenus, ponli-
ficatum ejusdem loci obtinuit. Gujus corpus Mosto-
riolo vico translatum et digno cum honore decenter
est adornatum. » Vide Castellanum.
Matric.-Cartus -Ultraject. « Simonis : et Judae
apostolorum. Cyrilla;, filiae Decii Caesaris, virginis et
martyris. » De Farone, pridie.
In Vatican. sub num. 5949 deest Faronis et Ge-
novefae, ut habetur in extracto.
Altemps. « Monstroilo monasterio, sancti Silvii
: rencii et Neonilis, et sancti patris Stephani, Sabaeet
episcopi et confessoris. > Vide Ambianen.
Remens. SS. Timoth. et Apoll. « Suessionis, de-
positio sancti Divitiani episcopi ct confessoris.
Editio Lubeco-Gol., in prima satis pura, in se-
IV Kal.
Hierosolimis, natalis beati Narcissi episcopi,
narrat ecclesiastica. Ipsa die, apud Sidoneni urbem, beati Zenobii presbiteri, qui sub novissimae persecu-
tionis acerbitate martyrio coronatus est. In
ciani et Lucii.
Ex Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Antucrp. et
Greven. et Molan.
De Hierosolimis dict^ sufficiant. Ejusdem ferme
generis sunt Narcissi, paciencia, hijstoria, Sydoncm,
Sijnodrm, Senohii, Feliciani, etc. Roswcyd. verba
nonnihil trauspusuit, hi Ecclesiaslica narralhistoria.
»
USUARDI MONACHI 632
scribit hoc A cunda adjicit ex Adone, « et sepulta a Justino pres-
bytero, cunimatre suajuxtasanctum Hyppohtum.
In Pharone, puraest. «In Phrygia, sanctorum Tharsi,
Policarpi, Gaii, Eininii, Januarii, Terrei, Corminii
et Florentii martyrum. » Nomina confusa sunt ex
Hieronymianis die praecedenti. « Eodem die, natale
sancli Ferrucii marlyris. Octava bealae Ursulae et
sodalium ejus undecim miliium Virginum. » In
translatione Genovefae, pura.
IJelin., in textu non omnino purus, in fine ad-
jicit : « Civitate Cumis, sancti Fidelis martyris. »
Vide Martyrologium Romanum.
Greven. « Octava
.•
sanctarum undecim milium
virginum. Beatus Pharo per sanctam Pharam so-
rorem suam ad comtemptum saeculi adductus, uxore
sua Blidechilde sacro velamine consecrata, ipse ex
Comite palatino, fratri suo beato Walberto, in pon-
et in Ponto prae- tificatu Meldensis ecclesiaj successit. Cum autem
tempore quodam ante carcerem transiens, vincto-
g rum clamoresaudisset :Exite, inquit, liberi, eo quod
poeniteamini, statimque vincula eorum soluta sunt.
Tandem cum lxvi annis in multa sanctitate prae-
fatam ecclesiam rexisset, quievit in pace. In Lu-
cania, Quinti, Feliciani, Sancincti. » Vide haec
martyris. Methis, depositio sancti Therentii epi-
scopi et confessoris. Bodonis confessoris. Item bea-
ti Chilleni, qui de Scotia a sancto Pharone in pro-
vinciam Atrebalensem missus, ipsam sana sua doctri-
na et miraculorum signis Ghristo acquisivit. Inter
qua3, cum praefato Pharone corpus reficiens, vas
vitreum casu confractum oratione redintegravit.
Translatio sanctae Cunerae virginis et martyris, ex
societate undecim millium virginum. » Vide quae
dicta sunt xii Junii.
Molan. post Chanamei aliis litteris textui inserit,
qiii et Zeloles scribituy. In fine : « Parisiis^ translatio
sanctae Genovefae, » ut habet superius Mune-
etc.j
EAT. « Civitate Cumis, sancti Fidelis martyris.
liquet. tyris. Facta est autem haec dedicatio sexto anuo
: episcopatus Baldrici nostri episcopi, a sanctissimo
viro Dei Hereberto Coloniensi archiepiscopo. Item,
sanctae Cuneraj virginis, quae martyrium consum-
mavit in oppido Reensi. » De Terentio, ut supra.
« Eodem die, depositio beati Dodonis monachi,
discipuli sancti Ursmari episcopi. » Editiones aliae,
de Fideliet Cunera, ut prima. < Eodem die, comme-
moratio sancti Ferrutii martyris, quem Lullus
archiepiscopus Moguntinus, motus celeberrimis mi-
raculis, in Laetantium coenobium, quod Bleidenstadt
vocant, magno cum honore transtulit. Famae, depo-
sitio beati Dodonis, » etc. De Terentio, ut supra.
« Die vigesima octava, sanctorum martyrum Te-
poeta). » De Genovefa hic habet, ut est in puro textu.
: Demuni « Leodii, dedicatio
: basilicae sancti Lam-
berti, » etc, ut in priori, excepta voce noslriy quK
D hic excluditur.
Die 29.
quem sanctitate, patientia ac fide laudabilem fuisse, historia
Lucania provincia, sanctorum martyruni Jaciucti, Quinti, Feli-
NOTiE.
Max.-Lubec, Munerat., Beli».,
VARIANTES LECTIONES.
Difficultas estquomodo de Zenobio scripserit Usuar-
dus, qui certissime pne oculis habens, in
Adonom
'- ''
-
legit Qui pcisccutione Dioclctiani niarlyrio coro-
natur; quani phrasim ex codicibus uostris secuti

633 MARTYROLOGIUM.
sunt Antuerp.-Max., Lubec, Belin. et recentiores
plerique. Contra alii Qtd sith novissinuc perseni-
: Herinien. ct Munerat., qui Jarinti, ot Antuerp.-Ma-
tionis, etc. Dicendum oninino, nuitalioneai ai)
Usuardo factani, qualeni in textu servavinius. Mu-
nerat. ante Zenobii oinisit beali, et ante norissiimv
particulain sub. In alteraBalini editione est Lucnna
pro Lucania^ in utraquc deest provincia. Solus idem
^\ircissus Ilierssolyniilamns, ab aliquibus MiKinns
cognoniinatus, a Gerundensi, qui sanclain Afram
Augustanani convertit, distinctissimns est, ab Euse-
bio variis locis celebratus, ut in Xotatione Baroiiii
legere est. At ne inulta sparsiin requiras, pieraquo
omnia ab Adone landem inaecongeslainve-
in ejus
nies. Ilic vero ex Roinano parvoeum accepit, ut in
Alexandro factitasse n(>ta\iinus adxviii Martii,cum
utriusque meinoria in sacris Fastis ibi
signata Sic igitur in ipsa fonte babes
sit. Xarcissi
Jerosolijmorum episcopi, viri sanclitate ei patientia
ac fide laiuhibilis. Oure fere lextus nostri verba
sunl, ex pra'fatoAdone transsumpla. Secessuin ejus
ab episcopatu in solitudinem, propter enormein im-
piorum hominum caluniniam, ejusdein subindeiedi-
tum, etAlexandro successori di^initus designato,
ab grandaevain centuin sedecim annorum a>tatem,
faclain verosiiniliter cessionem cnrsimexplicat Pa-
, nius, quidquid alii somnient. Cietera huc spectantia
pebrochius in Chronologia episcoporum Hierosoly-
inilanoruin ante toiinim III Maii; at \ila' totius se-
riein paulo accuratius ex Eusebio et aliis deducit
Tillomontius toino III a pag 177. Yideri etiain po-
test Motherii ad hunc dieni notula. Zenobiiis in lli-
storia Eusebii lib. viii, cap. ll}, prcsbijter apiul SiJo-
«e»t et medicoruni oinneum pncstantissimus cum
Tyrannione Tyriorum episcopo Antiochiam ductus,
et hoc, in profunduin mare deinerso, cruciulibus forti
aniino immortuus dicitur. Inde ipsum aut ex Ruiino
transtulit auctor Roinani parvi, his verbis: Sidone,
Zenobii presbijleri et martyris. Hinc in Adonem, ex
hoc in Nostriim transit, sub ea phrasis diversitate
quain in Yariantibus notavimus. Quod auteni in
Komano moderno additur, alios. neinpe,
PcLSANBN., in prima et terlia annuntiatione satis
purus, caret secunda de Zenobio.
A.ntiehp.-Max., Ui>Tn.\jE(:T., Levdex., Lovaxiex.,
Alberg. et Damc. de Narcisso textui ex Adone su-
peraddunt « Qui cum
: vidisset in vigilia Paschic
oleuin luminaribus deesse, jussit ministris aquam
ferre, ot oinnibus videntibus, aqua benedicla in
oleum conversa est. » De Zenonio scribuut cum
aliis, sub Diocletiani persecutione, etc
Centclen. < Natale sancli Narcissi
: .lerosolimo-
rum episcopi, viri sanctitate et palientia ac lide
laudabilis. Apud Sidonem urbem, sancti Zenobii
presbyteri et martyris. »
HAGE.NoVEN.de Narcisso cnin Antuerp.-Max. ferine
convenit. adjungons praiterea « Et naturam ele-
: LuxoviEN. «InGallia, civitatc Vienna, depositio
mentorum in eodern facto mutavit. » In Zenobio
satispurus est. Tum ex die praxedenti « In civitate :
Moldis, sancti Faronis opiscopi etconfessoris.E<>dcm
die, sancli Ferruci martyris. Parisius, translalio
sancta; Genovefas virginis. Quaj translatio facta est
die prajcedenti, sed hic recolitiir. In pro\incia,
civilate Lucania, sanctorum martyrum, otc Itern
in GundabyzaviiB [an forte vult dicere, in Augusta
Svevia;] sancti Narcisci episcopi ot martyris, qui
convertit sanctam Afram. » Vidoantur .\cta xviii
Martii.
AouiciNCT. subdit in (ino « In torritorio Yien-
: ficis. » Yide die pra;codeiiti. « Yienna ci\ itato in
ncnsi, natalis sancli Teuderii confossoris» Ado logit
Theodarii alii codices alitor.
; alibalis. Eodein dio, advontus ca[)ituin sanctorum
YiGToaiN. et Reg. Suec. sign. nuin. l.'JO lii
pago Viennensi, sancli Thouderici confessoris. » In
codice Reg. Sueg. est Tcud':rii.
Matiuc-Cautus.-Ulii-.ajeot. « Narcissi episcopi
: Diocloliani, i»ra;fatu; ci\ilali a Deo uiissus, beala
:
MENS. OCT. 634
\ omnes Jncincti. exceptis
scribit Iliacinthi, sed ca^teri
jore, qui Jncingli posuit. Max.-Lubec. hoc nomen
pi\Ttoriit. In Ilioronymianis invenics, Sanrcinti et
Sacinti. his satis commodc elTorinelur llia-
An e\
Hjiacinthus, non definio ; probatissimo-
cijnthus vel
ruin codicum lectioni hic uti et alibi inhajsiinus.
OBSEUV ATIONES.
riuin e.vhortatum fuisse, id certe ex Eusebio a nobis
citalo educi non potuit. Sumpta fortasse cst prajfata
adhortatio ex Adonis textu de quo egiinus xx Fc-
bruarii, ubi et Tyrannionem et Zenobium male cum
mnrlyribus Tyriis confusos ostendimus. Ex anti-
quioribus Martyrologis nec de Narcisso, nec de Ze-
nohio quisiuam meminit, excepto Wandalberto,
qui poslremo ita cccinit :
nrimumcon- Picsbyter hinc relinens quartum Zenobius ornat.
:
Ultima classis Adoniana non est, sed ex Ilierony-
mianis et a Rabano et ab Usuardo plane transsampta,
B non sorvata tainen omnino nominum confonnitate ;
quod mirari nemo debet, cum in codicibus illis ipsis
diversitas sit, de qua in Variantibus locuti sumus.
Porro Lucnnioe provinci.Te, non Lucaniv aut Lucensi
urbi ascribendos inartyres, merito faletur Florenti-
apud ipsuin legere poteris., atque inter alia, sanctum
Gregorium papam, dum de Hyacintho aliquo nie-
minit, iion hunc, sed alium indicare, qui in Sabinis
celebris sit, colaturque ix Septembris, quo die de
eo et sociis cum Usuardo dictum est. Errat autem
laudatus Florentinius, duni asserit Usuardum Julii
scripsisse pro Lucii. Ultimo loco in Adone rnfertur
Depositio sancti ac beatissimi Theodarii abbalis, etc,
sed eum in genuino Usuardo non invenies, utpote
qui hunc et plures alios Viennenses sanctos et hic
et alibi pnettrmisit. In auctario Molani rcliquain
annuiitiationem Adonianam dabimus, ex qua colliges
translationem potius hoc die quam depositiunem ab
G Adone recoli, licet in codicibus nostris aliis passiin
ad martij- natalis memorari videatur.
AUCTARIA.
et confessoris.Ermelindis virginis, quae pro castitate
patriam roliquit. » Vide Castellanum.
Vatican. sig. num. 5949 adjicit « Capuae, natale
:
sancli Germani episcopi et confessoris,cu|us aniinara
in sphcra ignea ab angelis ferri incoelum beatus Pater
Bencdictus vidit. » Vide die stiquenti.
Althmps. • In pago Vionensi, sancti Cauderii
:
confessoris. » Ex scriptoris oscitantia, et positio et
sanctus ipse duplicari videntur, cnm procul dubio
sit idein Theuderius vel Theodarius.
LuGDUNEN. « In territorio Viennensi, sancti
:
Thouderii confessoris. »
BunoEGAUE.v. « Saucti Terentii episcopi et con-
:
fessoris. Yide die praicedenti.
»
:
sancti, ac beatissimi Theodorii abbatis. »
EoiT. LuBEco-CoL. in textu similis est Antuerp.-
Max. etc Tum « Apud Augustam Sueviic, natale
:
U sancli Narcissi episcopi et martyris. Hic illi civitati
a Deo missus, et ibidem beatain Afrara cum suis
puollis convertit. » Hic forte ponitur occasione Nar-
cissi Jorosolymitani, cum quo a Potro in Catalogo
et ab aliis perporam confusus est. Jain diximus do
eoactum esso xviii Martii. «In Gallia Methisci vitate,
sancti Thoronlii opiscopi et confessoris, ammirandoc
bonitatis viri decirni septimi ojusdem urbis |)oiiti-
;
. (Jallia, dopnsitio sancti Thoodori [pro Theodarii]
: '
(luorum Ewaldorum [iresbyterorum ct martyrum.
(iREVEN. « Apud Augustam Reti.c civitatem, na-
:
talislK-ali .\arcissi opisco[)i ot inarlyris.CJui tempor«
 ;

635 USUARDI MOxNACHI 636

Aphra cum siiis puellis conversa, totam provinciam A episcopi et confessoris. Ipso die, sanctae Rictrudis.
Christi Evangelio complevit, ipseque postmoduin Eodem die, translatio secunda beati Vincentii con-
illustre martyrium duxit.» Vide quae nuperrime no- fessoris. In Gallia, Vienna civitate, sancti Theodarii
tavimus. « Quinti martyris. Item Socioeti. Apud episcopi et confessoris et translatio ipsius in loco,
;

Xanctis, translatio sancti Victoris, ducis ex le- qui dicitur Valiis Rubiana. Dodonis confessoris, cu-
gione Theoheorum. Apiani episcopi et confessoris. jus corpus quiescil apud monasterium in Fama.» De
Honorati episcopi et confessoris. Abdiae epi- quo iterum dieprajcedenti. Deinde minoribus typis :

scopi et confessoris, qui a sanctis apostolis Sy-
mone et Juda ad fidem conversus, eorumdem pas-
sionem Hebraice conscripsit ac in pace quievit.
Viennae, deposilio beatissimi Theodarii abbatis. In
monasterio, adventus capitum sanctorum duorum
Ewaldorum, presbyterorum et martyrum. Aquilinae
virginis et martyris. Ermelindis virginis. Eidetrudis
virginis. Kenneriae virginis.
MoLAN. « Villa Meldricis, sanctae Ermelindis
: XIV Julii. Rursus minoribus typis, sed alio nonnihil
virginis. Eodem die, sancti Apiani episcopi et confes-
« In civitate Pataviensi, triumphus sancti episcopi
Maximiliani martyris et Valentini confessoris. » Eai-
tiones aliae de Ermelindeet Vulgano idem habent. De
Theodario ponitur sola depositio, omissa transla-
tione, et rectius scribitur abbatis, non episcopi. « Die
vigesima nona, sancti Patris Abramii. In coenobio
Sonegiacas, eodem die, translatio secundi beati
Vincentii confessoris. » Vide quai de ipso diximus
modo « In civitate Pataviensi;, triumphus sanctorum
:

soris. Item, sancti Honorati episcopi et confessoris, episcoporum, Maximiliani martyris, et Valentini
Et in castro, quodLensis appellatur, sancti Vulgani confessoris. »

m Kal. Die 30.

Apud Africam, sanctorum martyrum, numero ducentorum viginti. Civitate Tingitina, passio
natalis
sancti Marcelli centurionis, qui capitis abscisione martyrium consummavit sub Agricolano, agente vices
praefectorum praetorio. Antiochiae, sancti Serapionisepiscopi, eruditione clarissimi. [Addit Bouillartin textW.
Ipso die sancti Gerraani Capuani episcopi ; et ad marg. cliaradere cursivo : Et sancti Lucani martyris.]

NOT^.
Soli omnino pari inveniuntur J/eri?n'ew., Greven. et Molan.

a Lucanum orae codicis additum fatemur. In Gemano prima manus. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
De abscisione et hujusmodi variationibus non B sancti Germani, Capuani episcopi : atque ad mar-
loquor duae sunt notabiliores, in quibus a fonte
; gineni, quod in apographo nostro subductum est :

differt rivus, ab Adone Usuardus, cum nempe pri-
marii quique et probatissimi codices scribunt Tin-
gitina et AgricolanOj pro Tingilana et Agricolao,
utdiserte alter legerat. Ex purorum ab omni parte
codicuin numero exclusi sunt multi, et imprimis
Pratensis, in quo in fine adjungitur Lpso die,
Item, sancti Lucani martyris : quae in codice B
textus partem faciunt. Ducem sequuntur soliti co-
dices Antuerp.-Maj., Rosweyd. et Aquicinct., sed
alia etauctiori phrasi, ut de additamento non du-
bites.
:

OBSERVATIONES.
Anongmorum phalangem ducenlorum viginti sacro- rat Romani parvi auctor : Ttngitana, Marcelli centu-
rum militum omnia Latinorum fere Martijrologiahoc rionis et martyris.Mirnm est tam jejunum encomium
die venerantur,inquit Florentinius. At omnia illa ab Adone concinnari, cum tamen Acta ipsa non
Martyrologia reducuntur ad liieronymiana aliqua ignorasse videatur aptissimum certe putavit Usuar-
;

apographa itein Romanum parvum, his verbis In

; :
Africa martyrum ccxx. Hinc acAdonem, deinde ad
Nostrum, qui solitum ductorem descripsit. Apud an-
liquos alios hi martyres noti non sunt solus Wan-
dalbertus, nescio quo verosimili fundamento, centu-
rioni Marcello, tanquam eorum antesignalo, pugilum
turmam subjunxit, his versibus : primus in lucem protulit laudatus Ruinartius atque
Terno Marcellus, Ghristi gulealus amore,
Onturmm coelo dignaiii geniinamque sacravit,
Martyribus bis centum vl bis 'lenis comilalus
Hxc plane gratis a Wandalberto connexa, evi-
denter ostendunt sincera et genuina sancti Marcelli
Tingitani martyris Acta, a Surio hodie, a Baronio
ad annum ccxcviii in principio, et recentius inter
Selecta a Theodorico Ruinartio edita et notis illu-
strata a pag. 311, Gallice vero deducta aTillemontio
tomo IV, a pag. 575. Multa de illustri hoc martyre
Iraduut scriptores Hispani, quo autem jure eum sil)i
ut popularem vindicent, aut quo filios duodecim iti-
dem martyros eidem trihuant, sno loco disputabitur,
quemadmodum ct de aliis a Baronio hic obiter nota-
tis. Primus inter martyrologos Marcellum sic memo-
dus, quod in textum suum integrum transferret, iis
duntaxat mutatis quae in Variantibusobservata sunt.
Porro qui ab Adone Agricolaus, a Nostro Agricola-
; nus, ab aliis Auriculanus appellatur. De Cassiano,
gloriosi hujus martyris occasione ad fidem Christi
converso et subinde pari laurea coronato, cujus Acta
Marcellianis attexuit, agetur die iii Decembris. Sera-
G pionem Antiochenum nullus in Fastos Christianos
retulit ante Adonera, cujus verba Usuardus modice
contraxit. Vita, gesta et scripta ex variis antiquo-
rura, potissiraum Eusebii, locis colligenda sunt, ut
jara non incuriose praestitit Tillemontius tomo III, a
pag. 168. Videndus etiam Hieronymus de Script.
Eccl. cap. 41, et ibi Auberti Miraei scholia, quibus
praeluxit Baronius, tum in notatione hic, tum in
vVnnalibus, praesertira ad annum 191. Fehcianus,
nescio quis, cum sociis, et Germanus Capuanus,
Mosandri et Rosweydi judicio, Adoni abjudicantur.
Utrum postremus Usuardinus sit, supra abunde de-
claravimus. Est in Rabano solus Pontianus papa, de
quo Florus pridie meininit. Vide xx Novembris.

AUCTARIA.
Praten. De eo et altero item Pratensi codice D Antuerp.-Maj., in tcxtu cum caeteris, sic subjuir
signato B
divi in Variantibus. git : < Ipso die, sancti Germani Capuani episcopi
TouNACEN. in fine textus puri : « Eodem dio, san- cnjus animara PaterBenedictus vidit,» et tum erasis
cti Lucani martyris. » aliquibas, infra lineam ponitur, in ccblum deferri.»
 »

637 MAHTYROLOr.IlM. MKNS. OCT. C38

Plurcs de eodeni agunt, hac vel nonnihil diversa A Codex D. DU CHEViiL. signatus C « Tholosa, san- :

phrasi. cti Saturnini martyris. Eodem die, sancti Genesii

RoswF.YD., panlo ampliori phrasi, ita adjicit : martyris. •
« Ipso die, sancti Gerrnani Capuani episcopi, cujns Alte.mps.: « Ipso die, ordinatio sanctissimi anti-
animani Fater Benedictus vidit ab an^^elis inctBluni stitis atque patroni nostri Swilhini. » Vide ii Julii.

deferri. » Miiic recte, ni fallor, colligitur codicem hunc Usuar-

Pi-i.s.\NEN. incipit : « Natalis beati Germani Ca- diiium in Anglia auctum, fuisse ecclesiae Winto-
puani episcopi. > Tum in prinia et ultima purus, niensis.
omittit secundam. Florentin. : « Tolosae, natale sancti Saturnini,
A.NTLERP., MAX.-LrBEC. Bt Uc.HELLiAN., puri in viri virtute clarissimi. »

textn, adjicinnt « Tolosa, sancti Saturniiii. Aliis

: Caupiacen. Translatio sancti Gervasii marty-
: •

est translatio ; etrecte, nani in Usuardo ponitur na- ris. • Melius quam c;eteri supra.
« Tolosa civitale,
talis x\ix Noveinbris. Re.mens. SS. Tim. et Apoll. :

Saturnini episc. et niart.

Mr.xERAT., in fine : • Eodem die, festivitas sancti translatio corporis sancti
Lucani martyris. • Enrrio Lubeco-Col. incipit • Octava depositio- :

Antl'f,kp.-Max., Ultr.oect., Leydex., Lovamen., nis sanctissimi patrisSeverini archiepiscopi et con-

Albero. et Danic, in textu etiarn puri, addunl : fessoris. » Sequitur textus satis purus. Tum :

• Eodem die, sancti Gerniani Capuani episcopi, cujus « Eodem die, sancti Germani Capuani episcopi et
animani Pater Benedictus vidit in ca?lum deferri. » confessoris hujus animain sanctus Pater Benediclus
;

Ferme ut supra. B vidit in deferri. llic scilicet Paschasium, ar-

cadum
Centulen.: . Apud Capuam, sancti Germini, cu- chidiaconum Roman;e Ecclesise, hostia salutari de
jus animam vidit sanctus Pater Benedictus in sphera purgatorio liberavit. Itein ipso die, sancti Theonesti
ignea ab angelis in ccelum deferri. In Lucania pro- episcopi et marlyris. Troia civitate, qux, Xanctis
vincia,sanctorum Jacincti, Quinti, Feliciani et Lucii dicitur, translatio sancti Victoris martyris. » Is est
inartyrum. • Exdie pmecedenti. « Eodem die, sancli haud duhie Victor, de cujus natali cura sociis decem
Lucani martyris. Civilate Thingitana,sancti Marcelli et septem supra egimus x Octobris.
centurionis, qui decollatus est pro Christo. » Belin. in fine « Tolosse, sancti Saturnini. Eo-
:

Hagenoven.: « Apud Africam, natale sanctorum dem die Germani episcopi Capuani, magnae sancti-
martyrum Rogatiani presbyteri et Felicissimse [pro tatis viri. »
.

Felicissimi] quisub persecutione Decii et Valeriani GuEVEN. Nichomediio, sanctorum Kalendionis,

: «

Marcialis, Theophili, Januarii, Petri et Marci.

»
imperatoruin, illustri sunt martyrio coronati. De
quibus etiam scribit beatus Cyprianus in epistola ad Vide Hieronymiana. • Itein Feliciani et sociorum
confessores. » Multa srepo turbat hic codex in ordine ejus martvruni. Eusehii martyris. Ipso die, comme-
Kalendarum sanctos, ut alibi eliaiu diximus, pro
; moratio sancti Theoncsti episcopi et martyris ac
mero suo libitu variis diebus consignans, quosalibi sociorum ejus. Jeronis martyris. Luciani martyris.
sic notatos nnsquam reperit. De his inartyrihus vide Translatio beati Saturnini episcopi Tholosani et
supra XXVI Octobris. Sequitur: Itein Theodegarii martvris. Germani Capuani episcopi et confessoris,
confessoris. • Crederes esse Theodarii, de quo die cujus' animam sanctus Pater Beaedictus in cu^luiu
proxime pr.Tcedenti sed postea ponit: « In Vienna,
; C deferri conspexit. Hic Paschasium, Bonian;e Eccle-
Theodori abbatis?» Tres textus annuntiationessatis siae archidiaconum, salutari hostia de purgatorio
piiras refert. Tum « Apud Ralisponain ci\itateni
: liberavit. Talaricani episcopi. In Dacia, Theotgaris
Bauria?, depositio sancti Wlffangi episcopi et con- confessoris. Apiid Terracinam Campania^ civitatcm,
fessoris.Eodenidie,sanctiGermani Cajiuaniepiscopi, sancti Leoncii consularis et confessoris. De quo in
viri per omnia laudabilis; cujus animani sanctns gestis beati C.Tsarii legitur,quod in ejus confessione
Benf»diclus ahbas, Pater nigrorum monachorum, ab credens sanctum martyrem nudum clamide sua ope-
angelis vidit in ct-elum deferri, ut dicit heatus Gre- ruit. Baptizatus deinde, cum divinam communionem
gorius in spcundo Dialogoruin libro. • Addecap. .'{o. accepissel, emisit spiritum. Itcm, beat» memori.'B
AyuiciNCT. post textum subdit • Ipsodie, sancti : Dorotheae de Prusia, inclusae. »
Germani Ca|)uani episcopi, cujus aniniam Pater Be- MoLAN. post clarissi)ni, .Tdilit minoribus typis :

nedictus vidit in coelum ferri. Eodeiii die, sancli • Cujus Eusebius ineininit Ilistoriaj Ecclesiastica)
(iorvasii marlyris. > Alii translationem signant. Et lib. v, cap. 19,22, et lib. vi, cap. 1. « Tuin It,alicis:
recle, cum verus natalis diessit xix Junii. «Apud Calarim, Sardini;c provinciae oppidum,
Vk.torin. ei RE(i. Slec. sign., num. 130, in fine : nalale beati Saturnini martyris, qui sub persecutione
« Tolosa, sancti Saturnini. Capuaj, sancti Germani Diocletiani gladio est truncatus. Eodem die, saiicti
cpiscopi. Et Maximi martyris. » Germani episcopi Capuani, magnae sanctitatis viri.
Davkkonen. • Tolosa, sancti Saturnini raarty-
: Eodcm die.feslivitas sancti Lucani martyris. Trans-
ris. » Vide supra Antlerp., etc. latio sancti Victoris, patroni nostri » rursus typis ;

Matric.-Cartus.-Ultraject. • Germani Capuani :

D minoribus, « in civitate quae Xanctis dicitur. Apud
episcopi. Serapionis episcopi et confessoris. Jeronis Terracinam Campani;e, Greven. Editiones » etc. ut
marlyrisin Edinonda. » Vide xvii Augusti in Aucta- ali.-R : • Lucani martyris. >
Parisiis, festivit.as sancti
riis. Tuiii : • Sanctorum martyruin ducentoruni vi- De Saturnino Calaritano et Germano Capuano simi-
ginti. •
les sunt priori. Tuin « Apud Altinum, natalis Theo-
:

BiGoTiAN. sign. Po : • Tolosae, sancti Saturnini nesti mariyris et pontificis, qui Mogunti.TR, fidei re-
inartyris. • De quo jam saepius. ctai pnedicalionem exorsus est, et .\lhanum ab
Cluniacen. « Eodem die, sancti Gervasii marty-
: Arianis trucidatum vidit. In Dania, sancti Theodgari
ris. » Vide codicem Aolicinct. confessoris, qui verbum vit;c pr.cdicando, horas,
Reg. Suec. sub num.'t28: « Eodem die, festivitas missas, c;eteraque ofiicia devote celehrando, pro
.sancti Lucani martyris.Civitale (^a|)ua,sancti(iermani Olavo rege tcrreno, ccelesli regi serviehat. Die tri-
episcopi et confessoris, » etc. L't jam sicpe ex aliis gesima, sanctorum martyrum Zenobii et Zenobi.ii.
codicibus retulimus. Xanthis, translalio S. Vicloris. »

Pridie Kal. Die 31.

Vigilia omnium Sanclorum. Romae, natalis bciti Nemcsii diaconi,et Lucillae filiae ejus, qui cum a fide
Christi flecti neijuaquain possent, jubenle Valeriano et Galieno, decollati sunt sub octavo Kalendarum
Septembriuin die. Hic tainen venerabilior habctur solemnitas ipsorum, quando a beato Sixto corpora
 :

639 USUARDI MONACHI 640

eorum via Appia hotiestius surit tumulata. In Galliis oppido Virmandensi, sancti Quintini, quisubMaxi-
miano imperatore martyriura passus est, cujus corpus post annos quinquaginta quinque, revelante angelo,
inventum est.

NOTM.
Ex Praten., Herinien., .intiierp.-Maj., Antuerp., Max.-Uihec, Mimerat., Belin., Greven. et Molan.

VARIANTES LEGTIONES.
De Sollempnitas, Syxto, et similibus, alibi satis A lan. pro hic autem, habent, hic tamen pejus Delin.
; :

dictum Munerat. pro natalis ponit nativitas :

est. Horum tamen venerabilior habetur solemnitas ipso-
item diaconi et marty ris. BeVm. pro LMci;/a? substituit rum. Omnes passim legunt, Virmandetisi curn Adone;
Lucinw. Legendum est ut habet textus^ qui cum a Antuerp. et Max.-Lubec, Viromandensi ; Delin., Vi-
fide nequaquam possent, sed in Mune-
Cristi flecti romadensi ; Herinien., Tornacen., Antuerp., Max.-
rato corrupte impressum, qui cum fide Christi fle- Lubec et Delin. non male, mea quidem sententia,
ctit, etc, in Antuerp.-Majore mutatum verbum, qui scribunt, Hujus corpus, etc; praetuli tamen aliorum
cum a fide Christi sepamri non possent. Idem scri- lectionem.Delin. pro revelante angelo habet revelante
bit sub Augustarum Kalend. viii die. Greven. etMo- Doniino.

Vigilia omnium Sanctorum vere et
dina neque enim Adoni tribuendam censent aut
est,
Mosander aut Rosweydus. Hic merito dubitare quis
possit, ut superius etiam monui, an Usuardus Vlgi-
liam sanctorum apostolorum Simonis et Judw, diser-
tissinje ab Adone positam, praetermiserit, hanc vero,
nusquani apudantiquiores repertam hodie texlui suo
prcefixerit. Nihilominus sic rem habere codices
nostri, et xxvii et hoc die satis manifeste ostendunt.
Nonsemel alibi et praesertim ii Augusti observavimus
Acta sancti Stephani papae et martyris uberem fo-
dinam esse,ex qua sancti varii et variis diebus notali
extrahantur. Ex eorum numero sunt, qui hodie re-
coluntur, Nemcsius diaconus, et filia einsLucilla, de
quibus in sacris Tabulis agere primumco^pit auctor
Romani parvi,cujus haec hodie unica estannuntiatio
Nemesii diaconi, et Lncillce filia; ejus, viii Kalend.
Septembrium passi (ita habetur) sed pridio Kalend.
Novembrium a Sixto papa sepulti. Ha^c ex prajcitatis
sancti Stephani Actis desumpta sunt, quorum diifu-
sius compendium contexuit Ado, Noster vero inde
sua omnia, solita? brevitati aptata deprompsit. Vi-
desis laudata Acta apud Daronium in Annalibus ad
annum 239, a num. 8; qua vero parte hos martyres
spectant, a num. 22 ; et apud Surium ii Augusti.
Nec authentica iila esse, nec omnino incorrupta
censent recentiores passim ego certe non video cur
:
Tillemontius, dum de Stephano papa loquitur
tomo IV, a pag. 28, non video, inquam, cur Neme-
ODSERVATIONES.
pure Usuar- sium hunc nostrum, etLucillam filiam a sancto pon-
tilicebaptizatos, prse caeteris silentio involvendos
putaverit. Longiori meditatione res ea digna est,
quamque proinde in majori opere ad ii Augusti co-
piosius discutiemus. Celeberrimus martyr Quintinus
signatur in Hieronymianis Epternacensi et Cor-
beiensi, Augustw Viromandorum ; qua autem ratione
codicis Florentiniani descriptor inde Quirinum in
Italia apte efTormare potuerit, haud equidem divi-
nare queo. Deda et ex eo Rabanus positionem dis-
Tj tincte non exprimunt ; ipsara notat Ado, reliqua
Dedai veiba sua faciens, Usuardo de utriusque
spoliis gaudente. Nescio cur Rabanus pro annis quin-
quagintaquinque, post quos inventumcorpus dicitur,
solum posuerit quinquaginta duos. Qui encomium
: longius voluerit, adeat Florum ex Actis multa con-
trahentera. Sed fontem potius consulat apud Surium
hoc die, quem licet recentiores critici non omnino
limpidum et faeciura expertem existiment, negare
saltem non audent multam spirare antiquitatem,
atque ad puritatem primigeniam proxime accedere.
Inter hos Tillemontius ipsorum, nempe Actorum,
medullam satis nitide expressit tomo IV, a pag. 433,
apud quem enuraeranlur scriptores alii, a nobis suo
tempore diligentius expendendi. Hoc metrico elogio
Quintinum prosequitur Wandalbertus
Quintinuin pridie celebrant sua festa beatuoi,
Qui insigni et vario ob Christum certamine victor
Octimbrem clauso componit in orbe ruentem.

AUCTARIA.
ToRNAGEN. caret elogio Nemesii et Lucilla?, caetera G liis oppidoVermandensi, passio sancti Quintini,vir
omnino purus. genere, fide et inartyrio gloriosi. In territorio Leo-
RoswEYD. infine subdit • Eodem die, sancti Foi-
: diensi, S. Foillani monachi et marl. >
lani martyris. «Alii passira scribunt Foilkini. Castel- Druxellen. post lacuiiam de qua supra diximus,
lanus mavult FuUani, Gall. Foignan, cujus reliquias adhuc hodie imperfectus est puto tamen textum
:

aitPeronse honorari. « Item sancti Wolfgangi, con- satis integrura fuisse. Subjicio quod eisuperadditur :

fessoris. « In Macedonia,natale sanctorum Vlt^lis, Petri, Cres-

»

PuLSAN. in secunda annuntiatione totum elogium
etiani omisit. In Quintino mutilus cst, desunt eniin
quae in textu ponuntur post passus est.
Antueup.-Max.,Ultrajegt. etLEYOEN.textui satis
puro in fine addunt « Fossis, natale sancti Foillani
: Hagex\oyen. de vigilia nihil habet. In Neinesio et
martyris. Qui de Hibernia veniens, germanum suuni
Ulcanuin, qui Frossonem [alii Fossensem] regebat
ecclesiam, visitaturus, in saltu qui Carbonarias nun-
centii et Alterni. Et natale sancti Eusebii martyris,
ciijus passio habetur. Aptid Ratisponam,sancti Wolf-
gangi episcopi et confessoris. Itera,sanct3e Rictrudis
virginis. » De hac in Auctariis xxix Octobris.
Lucilla satis purus est. De Foillano fere idem referl
quod supra Antuerp.-Max., etc.De Quintino paulo
prolixior, in hunc raodum » In Gallis civitate Viro-
:

cupatur, martyrizatus est. » raandensi, sancti Quinlini martyris passio, qui sub
LovANiEN. idera habet de Foillano, sed totum Ne- Maximiano imperatore [coronatusest]. HicQuintinus
mesii et Lucilla?. elogium expungit. civis Romanus erat et nobilis genere in urbe Abia-
:

Albergen. etDANiG. similes sunt Antuerp.-Max.,
ctc, nisi quod inter Quintinum et Foillanuin inse-
runt « Apud Hatisponara, sancti Wolfgangi IDamg.,
: T)
Wolfgandi] episcopi et confessoris. »
Centulen. recentiori manu in margine apponitur
" Vigiliaomniuiii Sanctorum. » In textu « Ro:n;u,
beati Neraesii dyaconi et filiajejiis Lucillae virginis.
Quos sanctus pontifcx Slophanus baptizavit. In Gal-
nensi [pro Arabianensi]pnedicavit, et iniracula plura
fecit. Undc jussu Maximiani dire c;editur et carceri
niancipatur ;
pcr angeUun autein solvitur et iteruin
praedicat, ct iteruin capitur el eculeo usque ad rup-
: tionem nervorura torquetiir, et nervis crudis verbe-
: ratur: oleuin, picem et adipem ferventem tolleravit,
ctprxsidom derisit. Propter quod calcein, acetum
ctsynapem in eos ejus projecil.El ad Viromandensem
 .

641 MARrVROLOGIUM. — MENS. NOV. 642

civitateni ducitnr niartyr Dei captivns, ubi ihios A mundi relictis, monachi habitum induit. Posthoca
clavos a capite usque ad crura, et decein inter un- sancto Udalrico Auguslensi, presbyter factus, an-
gulas carnein ejus dividentes, percussit, et tandeni nuenteOttone secundo, Ratispononsi E.clesia) unde-
decollatus esi. • cinius episcopus piwfoctus, Vita, doctrina et mira-
Aqi-icinct., post inientum est, ex Adone subdit, culis iiuiytus.quiovit anno Doinini dccc.cxciv. Apud
vin Kalend. Jitlii Coloniain .Vgrippiiiaiii, deposilio beataj Noitbiirgie
CoDEX Uhsim a Rosemberg « .-Vpnd I^itisponam,
: virginis. Qu;o claro l'rancoruin .sanguine progenila,
sancti Volfangi episcopi ot confessoris.-Nomen recte toinporo [*ipiiii sanctitato emicuit. .Vd cujus inerita
elTorinandun), ut supra Wolfijangi. coiiimcndaiKla visa suntduo luminaria ca)litus inissa
.Matuic.-Cartus.-Ui.traject. «Vigilia Quinctini
: ejus funeri astare. Quiescit autem nunc in monte
et Foiiani marlyrum. • Inepta conjunclio sed de ; Sancti Heati, in moiiastorio Carlhusiensis ordinis
solo prinio pergit « Qui Quinctinus post inulta tor-
: propeConlluentiam. Beghaj virginis. » Vide Castel-
menta tandein decnllatus, post lv annos incorruptus lanum.
corpore et redolens inventus est. » Molan. : « Fossis, natalis sancti Foillani episcopi,
ALTE.MPS. « Monasterio Glascoviensi, sancti
: Be- qui de veniens germanuni suura, qui
Hibernia
nigni confessoris. Qui in optima conversatione lide- Fossensem regebat Ecclesiam, visitaturus, in saltu,
liter migravit ad Dominum. » qui Carbonarias nuncupatur, martyrizatus est. Cujus
Editio Lubeco-Col., in vigilia et Nemesio satis vita virtutibus gloriosis et miraculis copiosissimis
pura, de Quintino sic habet « In Galliis npido Vi-
: illustratur. Eodoin die, sancti Wolfgangi episcopi et
romandensi, sancti Quiiitini martyris.Qui subMaxi- n confessoris apud Ratisponam. Item, sancti Eusebii
miano imperatore, agente Hictiovaro prjjside, post martyris. » Deinde minoribus lypis, « cujus gesta
diversa supplicia decollatusest,etcorpus in fluvium habentur. Apud Coloniam Agrippinam, depositio
Somene submersuni. Quod tamen post annos quin- beatae Neitburgae virginis, quae claro Francorum, »
quaginta quinque, revelante angelo, inventum est etc, ex Greveno. Editiones aliaj priori non omuino
et sepultum octavo Kalendas Julii. Fossis, natale conformes, sic habent « Fossis, natalis sancti
:

sancti Foillani martyris. Qui de Hibernia, » etc ut , Foillani episcopi qui de Hibernia venit ad Ultanum
:

supra in .\.ntuerp.-.Max. et aliis sequitur « Colonia
Agrippina, depositio beatae Noitburg virginis. Quae
nunc in nionte Sancti Beati, juxtaConfluentiam, per
translationein requiescit. A[)ud Ratisponain civita-
tem, sancti Wolfgangi, ejusdem ci^ilalis episcopi et
confessoris, multorum miraculorum
Greve.v. « Foilani episcopi et
: martyris. In Ma-
cedonia, Vitatis, Petri, Crescenti, Alterni. » Vide
Hiernnymiana. « Euscbii martyris, cujus gesta ha-
bentur. Et passio sancti IMiilippi. Romani presbyteri.
Vincentii diaconi. Apud Ratisponam, sancti \Vol-
gangi episcopi et confessoris. Qni Suevorum claro
sanguine ortus, Treveris clericus ordinatus, pompis
: germanum suum, qul Fossensem regebat Ecclesiam ;
et in sallu, qui rustica lingua Carbonarias nuncupa-
tur, martyrizatus est.Cujus vita virtutibus, » etc.,ut
supra. « Apud Ratisponam, sancti Vuolfgangi epi-
sct)pi et confessoris. Coloniae, sanctae Noitburgis
clarissimi. » virginis,quae translata quiescit prope Confluentiain,
in inonte Sancti Beati. Itein, sancti Eusebii marty-
ris. Die trigesima prima, sanctorum Apostolorum,
Stachys, Amplii et sociorum. Et sancti martyris
Epimachi. • Uunc puto esse socium Alexandri de
quo ageiims xii Decembris. Acta ejus apud Surium a
Metaphraste exornata sunt.

MENSIS NOVEMBER.
HABET DIES XXXI.

Kalendis. Die 1.

Festivitas beata Dei Genitricis, et omnium martyrum, quam Bonifacius papa celebrem et generalem in-
stituit agiomnibus annis in urbe Roma. Sod et postmodum decrevit eamdem in honore
Gregorius pontifex
omnium Sanctorum solemniter observari perpetuo ab omni Ecclesia. Apud castrum Divionem, sancti Beni-
gni presbyteri, qui inissus a beato Policarpo ad pradicandum in Galliam, postquam est a Terentio comite
gravissimis tormenlis multipliciter afllictus, tandcm collum cjus vecle ferieo lundi,et corpus lancea forari
jnbetur. In Campania civitale Terracina, sanctorum Csesarii diaconi et Juliani presbyteri qui Caesarius :

tempore Claudii, diebus multis in cuslodia e^l maceralus, et postea cum eodcni Juliano in saccum missus,
sicque in mare praecipitatus. Civitate Parisius, depositio beati Marcelli confessoris, qui ut dignus monstra-
retur fulurus antistes, ejus meritis nunc aqua in vinum, nunc vero mutatur in balsamum. Item sancti Se-
verini monachi, de Tiburtina Et natale sanctee Mariae virginis, qu;i3 diiis verberibus alflicta,
civitate.
equulei extensione.et ungularum laceratione \exata, niartyrium consummavit. Item cixitate Bajocas, sancti
Yigoris episcopi. In Pago Vuaslinensi, saiicti Maturini cuufessoris.

NOTyE.
Ita hahent Munerali prima editio, Grevenus ct Molanus. Multi alii codices proxime accedunt, ut infra
patebit.

V AR ANTES
I L ECTION ES
Muneral. plerumquc mcndisahundat. Ilic in prin- (] risiim. Roliqui Muncrati errores sunt, quod pro a
cipio addil yiniinis Mariin. Cinwo.w. \)rn finicisHiiiiis IWrnlii), \i'iii\t ea : jtro i-iislodia, h;il)oat rusloili.
lormrnlis liabct fy/Y/yis.st)««.'. Iii tribus cilalis est /)^r- .Mnrcollo addidit litulum t'/;t.sL'o/;i. Tum, vionacki.de
forari, ex aliis tamen post Bedaiii ot Adonem ser- liitkinia. Item, Maruc virfjinis et viartijris. Demum
vavi /"oj-flrt. Molan.semper corrigi t Partsus pro Pa- Vuaslensi \)r() Vnaslinensi.
m OSUARDI MONAGHI. 644

Optimos nostros codices e purorum numero exclu- A carent. Imo in Antuerp.-Maj. deest praeterea Seve-
dere coacti sumus, Pratensem in priniis, quia ex rimis monaclius. IIoc ([uoque peculiare habent prae-
ejus textu erasa est quae hic sexto loco ponitur Ma- fati codice.-; quod annuntiationis primae membrura
ria Neoc.orensis, relicto spatio vacuo, ut lestatur clar sccundum sic incipiant Tercms vero Gregoriiis, uhi
:

Caslellanus, qui et observavit rejectam eam esse reliquiomnes indeiern)inate legunt: Sed et Grego-
ad XXI Novembris, alteri inductioiii illic inscripta. rius ; codices vero medite not* melius designant
Sequuntur Pratensem soliti socii Antuerp.-Maj. et Gregor iu)u qitarlum .In Heriniensi, caetera purissimo,
Rosweyd., qui ambo praefata annuntiatione etiam mutatum est Marcelli elogium, ut infra patebit.

OBSERYATIONES.
In Antiquionbus Kalendariis aut Hieronymiano notavit Ferrarius apud Florentinium ;non desunt
Martyrologio quaerenda non est annuntiatio nostra qui plusculuin exigi posse existimant. De solo Caesa-
prima de festivitate B. M. V.et omnium Sanctorum, rio seorsim meminere Kalendaria Allatii et Fronto-
de cujus primainchoatione,seu Panthei in Ecclesiam nis, atque item Sacramentarium Menardi. Utrum
Christianam mutatione, cum Romano parvo agere vero Caesarius hic geminandussit, aut saltem ab eo,
coepimus xiii Maii. Hic ex eodem Martyrologio su- quem Baronius posuit, distinguendus,illius erit dis-
menda sunt hodiernae solemnitatis paulo expressiora quirere, cujus erit Acta nostra mss. examinare.
lineamenta: Festivitas Sanctorum, qna; celebris et Sequitur in textu Marcellus, hoc die ab Usuardo
generalis agitur Romce. Non dicit generalem agi tota primum relatus; ab Usuardo, inquam, ita volenti-
Ecclesia,sed duntaxat Romce ; ostenditque adeo Mar- hus codicibus nostris, nam apud antiquiores aut
tyrologii istiusauctorse illa tum scribere cum prae- synchronos martyrologos notus non est. Cur in al-
dictum festum institutumin ipsaurbea GregorioIII, teraMunerati editione et ab aliis referatur iii No-
qui sedit ab anno 731 ultra 740, festivius ageretur : B vembris, hic non discutio, uti neceam quaestionem,
unde Romani illius parvi epocham in praefationis quae circa Fortunatum auctorem Vitae aut miracu-
cap. 2 deduximus. De eodem festo videnda". sunt lorum sancti Marcelli versatur, in qua, hcerere hacte-
Baronii Notationes xiii Maii etrNovembris, sed ma- nus malo cum Gerardo du Bois, Historiae eccl. Pa-
xime Frontonis ad Kalendarium Observationes a risien. parte i, pag. 46, quam conjecturas haud
pag. 142. Beda noster hodie legit Festivitas oinnium
: certas prodere. Vita ipsa qualiscunque ex hoc scri-
Sanctornm primo loco sed cum haec longe aliter et
; ptore et aliis, sed potissiinum ex mss. nostris suo
alio ordine a Rabano posita sint, dubium reddunt tempore diligenter illustrabitur. Severinus mona-
utrum eaverba a Reda vel Floro vere signata fue- chus, ex Romano parvo vel ex Beda ab Adone ac-
rint. Clarir est Adonis narratio, a Nostro contracta, ceptus, iisdem prope verbis ab Usuardo translatus
non expressa determinatione Gregorii III, qufe in est. Quid siiit monumenta Ecclesiae ejus a Baronio
Pratensi et sociis codicibus male ponitur nam ex- ; citata,necdum scio; si quiddeeo exstet, proprio loco
tensio festivitatis ad universam Ecclesiam, non a dabitur.
Gregorio III, sed a Gregorio IV, sacculo integro po- Maria Neocorensis, a Pratensi et sociis codicibus
steriori, procurata censetur ut proinde recte in Va-
;
hic exclusa et alio translata, ex aliis certo Usuar-
riantibus dixerimus, nomen Greyorii IV codicibus dina est, ex solito Viennensi fonte deducta, cum
niedise notae melius insertum fuisse^etsi non Usuar- elogio Adonianis verbis concepto, sumptoque ex an-
dine. tiquis Actis quae apud Vincentium, Mombritiura
De Benigno Divionensi, primo aliosque manca et inutila, a Baluzio recentius intc-
vel, ut alii vocant,
Rurgundice apostolo, agunt Hieronymiana apud Flo- C gre edita sunt toiiio II Miscel., a pag. 115, et obser-
rentinium, Beda, ex hoc Rabanus et Ado, eodem vationibus nonnullis illustrata a pag. 491.Nosdeiis
omnes elogio quod postremus nonnihil contraxit, pluraalibi.Videtur eadem ipsa Mariain Hieronymia
atque in multo pauciora reduxit Usuardus. De Be- nissignata, ut colligit Florentinius; in lico marty-
nigno tacet Romanum parvum, et ubi in Adone rii, ni fallor, allucinatus. Vigor Bajocensis et Matu-
quinque exstant commemorationes, tres duntaxat in rinus pure quoque Usuardini sunt, nisi erraverit
altero inveniuntur, ut vel ex eo capite conjicias Ro- Rosweydus, dum iilum in Adonis appendicem reje-
mani parvi auctorem, egregium Adoni compendia- cit. Prioris islius Vita apud Suriura est conferenda
torem esse. Agit de Benigno Gregorius Tuionensis cum mss. nostris iisque quae refert Cointius, ad
de Gloria Martyrum, cap. 51. Quid de Actis vulgalis annum 530, pag. 365. Maturini non una apud nos
et poslea a nobis vulgandis, senserit Henschenius exstat, tunc etiam illustranda. Quos ex tot sanctis,
habet i Maii in Andeolo pag. 35. Vide etiam supra una hic die consignatis, omiserit, quantum metrice
illo die Observationes nostras. Est in Ilieronymia- cecinerit Wandaibertus, ex sequentibus versiculis
nis plurium martyrum et virginum Torracinensium intelliges:
turma, de qua disputat Florentinius reliquaomnia ;
Caesarias prima designat fronte Novembreni
Martyrologia solos Ccesarium et Julianiim signant,ut ;

I'Jximio cujus laetalur Roma

Iriumplio.
Rabanus ex Beda, et in serie nostra Romanum par- Mensis ei tiic reliquos stellato veriice vincens
vum, Ado, Usuardus. Conveniunt elogia desumpta Uno omnes sancios celebrans conjungit tionore,
ex iisdem ipsis Aclis, quae ex Baronio corrigenda Regia quos coeli puriter rctinetque fovelque.

AUGTARIA.
Praten. caret, ut jamdiximus,totaannuntiatione D tyrum Caesarii diaconi et Juliani presbyteri. » De-
quo similes habet solitossocios Antuerp.-
Mariae, in sunt reliqua omnia.
Maj. et RoswEYD.,quorum primus inSeverino etiam Antuehp. et MAx.LuBEC.etUGHELLiAN. tototextu
deficit, alter rainutis pluribus naevis non vacat. puri sunt, sed in line adjiciunt « Pictavis civilalo,
:

Herinien. tolo textu integerrimusesset, nisi Mar- sancti Hilarii confcssoris. »

celio aliud aptasset elogium «Cujus vitam illuslrem

:
A>,tuerp.-Max.,Ultraject., Leyden., Alberg. et
virtutibus acmiraculis Fortunatusepiscopusegregie Danic. puris ascribi mcrcntur sed in textu mutata
;

describit. » suiil aliqua, ut Grcgoi-ius quartus, el annuiitiationis

linis transpositus itcm annuntiatio tertia, secundae
:

Tornacen., in prima purus, in secundadeest clo-

praMiiissa, etnonnulla alia non satis exacfa.
gium : carct tertia, quinta, sexta et se[itiina. In
LovA.\iEN. cum |)rioribus oimiino coiivonit, sed
Marcello convenit cum Herinien. clogium saiicti Benigui dcsidcratur.
PuLSANEN.,in prima ulcunque purus, sic porgit : Gentulen. « Fcstivilas omnium Sanctoruiii.
: Iii

« InGampania civitato Terracina, sanctorum niar- Burgondia castro Di\ion. passio sanoti Bcnignipres-
 :

645 xMARTYROLOGIUM. MENS. NOV. m

byteri et martyris. Apad Terracinani, sancti C.Tsarii A CoDEx D. Le Mark. sign. A: « Augustoduno, sancti
diaconi et martyris. llivitate Bajocas, depositio san- Pigmenis episcopi et confessoris. » Ponitur a Castel-
cti Vigoris episcopi et coiilessoris. cujus corpus di- lano die pra'cedenti.
vino nutu translatuin in I'onti\UMi el iii ecciesia san- Vaticax. sub num. oOWdeficit in Marcello, Seve-
cti Hicliarii, niultoest arnore et honore ceiebratuin. rino Vigore et Matiirino.
Ipso die, passio sanctae Mariif virginis, (jua! cuin es- Alte.mps. « Picta\is civitate, sancti
: Hilarii con-
sctancilla, nec tlecti posset ut inanducarel ydolatica, fessoris. Arvernis, iiatale B. Austremonii iiiartyris,
nuiltis afllictionibus inartyrium consummavit. Pari- priiiii pastoris civitatis ipsius. Ipso die, sancti Lau-

sius, depositio sancti Marcelli episcopi et confessoris. tlieni abbatis. »

Itein sancti Severini nionaclii, de Tiburtina civitate. Flohentin. de Hilario ut supra. Tum « Civitate :

In pago Vastinensi, sancti Maturiiii confessoris. > Regii, translatio corporis beati Venerii confessoris,
Brcxeli.e.n., in priina noiiniliil interpolatus, se- de partihus Lucensiuin ad Regium praedictuin.» Vide
cundo loco agit de Caesario et Juliano, ubi posl ma- XIII Septembris.
ceratus, inserit ex Adone : Eo quod cum
pervenis-
« LuxoviEN.: « Apud Median. coenobium, sancti Spi-
set ad templum Apollinis, ad orafionem ejus cecidit nuli confessoris, qui pnecipuus discipuloruin sancti
ipsum lemplum, et occidit pontificein nomine Fre- Hidulphi, post anachoriticam vitain, quain laudahili-
minum [Firminum], et postea cuin eodem Juliano,» ter conhummavit, clarus mundo iniraculis, ad Domi-
etc. De Benigno etiam aliquid adjicit, neinpe «(Jiii : num inigiavit. » Vide Castellanum i Aug.
cum Andocluo.compresbytero et Tyrso iliacono iiiis- EoiTio LuBECo-CoL. in prima aiinuntiatione non-
sus est, » etc Reliqua omnia distulit ad diem se- g nihil, in duabus aliis multum ex Adone interpolata
quentem. est: In Marcello recte. De Severino, solum superad-
H.vGE.voYEX. «Festivitas sanctae Dei genitricis el
: dit, confessoris. Ad Mnturini, in fine subjicit « Qui :

omnium Sanctoruni, quain instituit hcatus Bonifa- post miraculorum insignia, inter quai filiam Maxi-
cius papa quartus, a beato Gregorio Magno, conce- iniani a daemonio liberavit, laelus Domino spiritum
dente ei Foca imperatore Pantheon, id esttemplum suum reddidit. » In Maria praifigit palaestram, sed
oninium daemoniorum.Quain solleiiipnitatemilletan- non recte « Apud
: Neothorensem civitatem. » Item
tum slatuit in urbe Homa et non alihi fieri etnon- : conditionem : < Ancillajcujusdam divitis. » Demum
dum tunc temporis fiehant festa confessorum sed ; et leinpus « Sub Adrianoet Anthonino imperatori-
:

Gregorius quartus postmodum eam decrevit fieri per bus. » Sequitur de Vigore. In fine adjicitur « In :

totum orbem, in honore omnium Sanctorum,

inca- territorio Nivernensi, sancli Patricii martyris. »
pite Kalendarum Novembrinm, niutans illam diem, Belin. in priina ferme convenit cum textu se- :

?|uae erat festiva im Idus Maii. Statuta autem haec cunda et tertia paruin ahest. Deficit in elogio Mar-
estivitasost quatuor de causis: primo, propter oniis- celli. De Severino, Maria. Vigore, Maturino, satis
sorum complelionem secundo propter negligontia-
; bene. Sed quid sibi vult baec in fine repetitio ?
rum expiationem terlio, propter facilicrem oratio-
; « Eadem die, sancti Caesarii martyris?» Et rursus:
num nostrarum impetrationein; quarto, propter cu- « Itein Severini inonachi, de Tyburtina civitate ? »

jusdam tenipli consecrationem.» H»c sufiiciant nain ; cuin haec prius signala fuerint. In altera editione,
qu.T deinde de Benigno, Casario et Julianocominis- oiiiissa repetitio Severini, sed adjectum «Pictavis, :

cet, minus describi merenlur. In liue ita habet :

C saiicli Hiiarii confessoris. Arvornis, S. Austrernonii,
«In civitate Parisius, depositio sancti Severini ino- primi Arvernorum episcopi et martyris. »
nachi, qui erat ortus de civitate Tyburtina.»Cactora Greven. « In territorio Nivernensi, sancti Patri-
:

omnia prajtermissa sunt. ciimartyris. In Africa, sanctorum Popliani, Victoris,

AjdBi.ANE.N. « Ccenubio Centula, sancli Vigoris e[)i-
: Hermetis, Justi, Vilalis et Papiae. Ilem passio san-
scopi et confessoris.» Vide supra in codice Centulex. cti Agricolae, Amancii episcopi. Apud Tarsum Cili-
Aquici.nct. in fine « Ipso die, sancli Lantt^ni ab-
: ci;«, sanctae Eustochiaevirginis et martyris quae :

balis. Arvernis, sancti Austreinonii episcupi. • cum sacrificare renueret, jussu Juliani imperatoris,
VicTORix.,REG.SL'EC.signatus,num. 130,adjiciunt nervis hubalinis caeditur, capreolarum cornihus ex-
• Civilate Arvernis, sancti Austrcmonii episcopi et ungulatur capiti, extractis capillis,clavi infiguntur:
;

martyris.» Vide notulam Castellani. « Item in eodem deinde data sententia, ut membratim concisa in
pago, sancti Flori episcopi et confessoris, qui unus sartagine torroretur, orans ad Dominum emisit spi-
ex Lxx Christi discipulis fuit. » ritum. »

D.wERo.N.: « Civitate Bajoricarum, sancti Vigoris Molan. haud dubic ex Belin. textui subdit
, , : «Eo-
episcopi et confessoris. Pictavis, sancli Hiiarii epi- dem die, sancti Caesarii martyris. Pictavis, sancti
scopi et confessoris. » Ililarii Arvernis, sancti Austreinonii,
confessoris.
Matric.-Cartus.-Ultr.\ject. «Omnium Sancto- : priini Arvernorum episcopi et martyris. » Tum ;
ram. Casarii martyiis. Juliani presbyteri et mar- « In Blaiidinio, dcpositio sanclissimi Patris nostri
tyris.Mari* Virginis et martyris. Marcelli Parisiensis Florherti, primi ahhatis ctenohii Blandiniensis. »
episcopi. Vigoris episcopi, qui parvuluin suscilavit.» Dein ininorihus lypis « In Hispaniis, sancti Ermen-
:
j)
Divio.NE.N. S. Benigni, post elogium in textu rela- gaudi episcopi Urgellensis. » Ediliones aliae de Mar-
tnm, addit :« Cnjus beati martyris solemnitas, licet cello textui litteris Italicis inserunt: « Cujus corpus
ipsa die cum ceteriscelebrctur, tameii prodevotione requiescit iii aliiia ecclesia heatie Maria) Virginis.
martyrii et veneratione corporis, quod in pncsenti Hujus vitam illustrem, » etc, « De Maria ex Adone
concinetur monasterio scquenti reiteratur die,
, supplet. In fine « Cujus corpus honoratur et colitur
:

maxima et pra;clara festivitate. » iit territorio Senonensis dioecesis. » Heliqua nihil

Clu.niacen. « Pictavis, saiicli Hilarii episcopi et
: iiovi aireruiit, soluia transponunt annunliationos de
confessoris. Ipso die, sancti Lauteni confessuris. » Fhjrberto Austremonio, Ililario, Caesario et Ermen'
De quo etiam Codex D. du Cheval. signat. C gaudo.

IV Non. Die 2 •

Natalis heati Victorini Pitabionensis cpiscopi, qui post multa documenta, nt sanctus Hieronymus tesla-
tur, persecutione Diocletiani martyrio coronatus est. Homa;, temjiorihus Adriani imperatoris, passio beato;
runi Eustacliii, cognomento Placidi, et uxoris ejus Theospis, cum filiis Agapio et Theospite, quoruin mir'
actns leguntiir. Hornin festivitas, cum in Kalendis hihcatur, hic tamen plenius recolitiir. Apud Laodiciam
sancti Theodoti epi.scopi, qiii noii soluin verhis, sed et rehus et virtutihus extitit ornatus. Koilciii die, sancli
 : ;
^7
Ambrosii abbatis monasterii Agaunensis, qui magnis
Domino quievit.
ViiTiores snnt Antuerp.-Maj., Rosweyd., Antuerp. et
Lego Pilabionensis cum plerisque
codicibus, iuter quos aliqui habent Pijlhabionensis
vel Pidavionensis, nullus Pictaviensis quse positio
;
in solos recentiores irrepsit, sollicite notata a Mo-
lano et aliis, haud dubie ex sancto Hieronymo de
Seript. cap. 74. Sunt qui pra^ferant Petavionensis.
Utcunque scripseris, non est verosimile Pictavium
Galliae hic indicari, sed Pcetabium vel Pcetavium
antiquae Pannoniae, seu Norici, hodie in Styria,
vulgo Pettaio, olim cathedralis, nunc Salisburgensis
dicecesis. Eustachii legunt omnes, non Eustathii,
quamvis sic forte appeilandus sit. Antiquioies codi-
Inter priscos Ecclesiae scriptores non infimum lo-
cum tenet Victorinus, abunde laudatus a sancto Hie-
ronymo loco supra citato ubi Mira^i animadversio-
; parvi Laodica', Theodoti episcopi, qui arte medicus
nes consulere possunt, qui de scriptis judicia quae-
runt, qualia suggerunt bibliograpbi liodie passim
noti. De sede episcopali nihil hic dicendum super-
est ;
plura alibi cum Launoyo, cui recentiores pas-
sini subscribunt, disputari poterunt. Alia require
in Notationibus Baronii, et apud Tillemontium tomo
V, a pag. 311, ubi de scriptis agitur plurimum,
cum de Victorini rebus gestis aut ejus martyrii Ac-
tis vix quidquam reperiatiir. Nihil hoc die ex Hiero-
nymianis aut ex Beda acceptum. Annuntiatio tota
Adoniana est, sola ferme Hieroiiymi citatione ab
Usuardo aucta. Wandalbertus ipsum etiam memorat,
cum Benigno et Juliano, quos ob nimiam die prse-
cedenti sanctorum copiam huc transtulisse videtur.
Sic Victorinum primo loco canit
Quartis, Victorine sacer marlyrque, bearis.
Secundum locum in Usuardinis codicibus constanter
hoc die occupat celebratissimus Eustachius, aliis
Eustathius, cum uxore et duobus fliis, tametsi
modo, forte ex Graecis, xx Septembris referri soleat,
ut estin Kalendario Allatii, Frontoniano xi Septem-
bris perperam notante. Et quidem a Nostris i No-
vembris passi dicuntur, saltem apud majorem codi-
cum numerum. Eustachius Adoni recte, nisi multum
fallor, abjudicatur ; Rosweydo in ap-
certe quae a
pendicem rejecta sunt cum Usuardinis non satis
consonant, nec magis cum iis quae in nostra Bedae
editione Floro tribuuntur. Est igitur propria Usuardi
annunliatio, sic studiose posita, ut nihil contineat
reprehensione dignum. Miros esse Eustachii et so-
ciorum Aclus recte testatur, utrum tam veri sint,
sive qui a Metapbraste, sive a Gombefisio, sive ab
aliis editi (in re enim omnes conveniunt), intcUiges
ex Baronio ad annum 120, num. 4. Eruditi recen-
tiores eos plane rejiciunt, nec dignos censuit Tille-
montius ex quibus historiam suam componeret. Vide
ipsum tomo II, pag. 226, et a pag. 585. Non ignoro
quanta Kircherus ad tuenda ea Acta molitus sit
exstani hic etiamnum iitterae ejus de eo argumento
ad majores nostros datae attamen, licet a Nicephoro
; cultns ojus, apud Orientales omnes ignoti, satis
et Dainasceno citentur, nemo, opinor, contra Baro-
nium facile evicerit non inulta praedictis Actis, ut
minimum, siiperaddita fuisse, quibus, si fiori potest,
expurgandis suo loco operam dabimus. Vide intorim
quap, de vetusto Eustachii cultu in Notationc observat
laudatus Baronius, quem niirum esset Eustochium
virginem Tarsonsem, cujus aliqua Acta habemus,
hocdie exPolri Gatalogo pro Eustachio supposnisso,
ut vult Gastollani nolula. Non puto ad aiiiiiii t[uam
ad Eustachiuin nostrum roferri posse qu<c 19 Sep-
lembris in hunc modum cecinit Wandalbertus
Virtulis specimen, patiendi et lorma decusquc
Martyrii Euslathius terno denoque triumpliar.
;
USUARDI MONAGHl 648
vitae atque sanctitatis virtutibus clarus, beato fme in
NOT.E.
Max.-Luhec, Greven. et Molan.
VARIANTES LEGTIONES.
vetustioribus A ces efferunt Placidce a Placidas, nos, cum majori
numero, ut est in textu, in quo et Theospite ser-
vavimus cum mss. Greveno, Molano aliisque scri-
bentibus Theospito. Rosweyd. ab omnibus differt, in-
sorendo Eustacbii elogio, primo macjistri militum.
In Greven. per errorem est Theodoci. Sic in Antuerp.
et Max.-Lubec. coronatus pro ornatiis. In paucis in-
venitur Acaunensis, receptior est nostra formatio,
Agaunensis. Gertum est Adonem scribere requievit-
utest in nonnulliscodicibus, sed majori numeroce,
dendum putavimus.
OBSERVATIONES.
Qui sequitur, Theodotus, Laodicenus episcopus,
unicus est, quem hoc die signavit auctor Romani
;
fuit. Dubium non est quin hic iterum auctor ille
Rufinum suum consuluerit \. vii, cap. 29, unde ac-
ceptum quoque est longius Adonis elogium. En la-
B pidein offensionis, quem primus projecit Theodoti
amicus, Eusebius Gaesariensis lib. vii, cap. 32, edit.
Valesianae; nostri inde desumpsere, sed illum acrius
impetiit Valesius, ut cap. 2 praefationis nostrae
oslendimus. Hic fontem habes ex quo Theodotus iWe
Hieronymianis, Bedae, Floro, Wandalberto, Rabano
incognitus, in Martyrologiis seriei nostrae locum
obtinuit. Est penes me epistola eruditissimi viri
Petri Possini nostri,data Roinae xxx Decembris 1677,
qua inter alia agens de R. P. Leandro cong. Orato-
rii, post S. R. E. cardinale Goloredo, ita scribit
Rogavit obiter ut vos suo nomine consulerem circa
litem hic modo ventilatam de Theodoto ep. Laodiceno,
quem III. Michael Angelus Riccius et alii viri docti
putant, aut valde suspicantur, immerito irrepsisse in
Martyrologium Romamm, ^ibi ii Novembris perho-
norifica ejus exstat mentio, cum tamen in omni me-
moria rerurn Arianarum, illapiceis infectusappareat,
nec idoneum ejus resipiscentice uspiam indicium cer-
Q natur. Quamobrem Henricus Valesius in opusc. de
Martyrolog. Rom. ad calcem Adnotationum ad Eu-
sebium edito, non dubitat pronuntiare perperam id
nomen istuc intrusum, et Baronii, quod non exp^in-
xerit, diligentiam requirit. Quid repositum fuerit
colligo ex superstite schedula, qua eruditorum Ro-
manorum sententia conlirmatur. Theodoti laudator
Eiisebius in Usuardum xxi Junii irrepserat, sed in
Roinano practormissus est idein fortasse et Theo-
;
doto accidet suo tempore. Ego quidem non parum
post alios laborasse ine fateor ut vel tenuia alicunde
rosipiscontiae ejus vostigia eruerem, at fructus la-
bori hactenus non respondit video Baronium ad ;
annum 325, nuin. 40, et doctos quosque passim in-
ter prwvaricaiores Arianos Tbeodotum connume-
rare, de qua re vide Tillemontium tomo VI, pag.
740, et aliis locis. Gaelerum de ortu et propagine
dictuin est.
Ambrosius, prius apud Lugdunum monasterii In-
I^
sula; Barbarce Pater, deindo, monasterii Agaunensis
ahbas, ab Adone primum signatus, cuin brevi sed
distiuctiori elogio, a Nostro coiiipondiosus notatur.
Gitat Baronius Petruin in Gaialogo et Tritheniium;
sod ii satis jojune de Ambrosio loquuntur quain ;
forlo ob cauairi a Mabilione inter Pnvtormissos
rofoilur. Noc multa suggorunt Vit.v nostra' abbatum
Agauuensium manusci-Ipta; forte aliunde plusculum
:
; su|)po(Iiiabitur. Est liic, ni fallor, verus et intoger
Usuardi textus.
 ;

649 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 650

AUCTARIA.
Prate.v. inter puros locnm denno non habet, quia A coininpnioratio fulolium dofunctorum. »
hic caret postremo secundae annunliationis inomhro, Victorin. Reg. Scec. sign. nuin. 130 in line
et
iiempe; • Horum festivitas cuin in Kalendis liahea- adjiciunt « Eodem die, sancti Lautoni abbatis.»
; I;i

tur, hic tamen plenius recolitur. • Castellano est i Novomhris.

Hkri.me.v. eodein plane defectu lahorat, qucin iii Daveronen., in prima et secunda annuiUiatione
aliorum consensu, vere defectum appellare necesse purus, subdit « Dolonsis coenobii,
; sancli Justi ino-
est. Deinde manifestam lituram, pr;v!ter moreiii, n.iclii ot marlyris. »

e.vhibet, cui longioribus lineis inscript.e sunt, praj- M.vrKic.-CARTus.-Ui/rRAJECT.; « Eustachii cuinso-
postero ordine, bina? prim;e annnntiationes, cuni ciis mart. Commemoratio animarum. Victorini epi-
tamen de Eustachio egerit \x Sopteuibris ex quo ; sc ipi ot martyris. Thoodori episcopi et confessoris.
patet correctoris. vel ipsiusinot primi scriptoris im- Aml)rosii ahhatis monastorii Agaunensis. »
peritia ; nam character vix quidquain dilfert. Pi\b- Vatican. sigiiatus nuin. 59W doest Eustachii et
teroa in line adjicit; « Eodei;i die, commeinoratio Ambrosii. Adjicitur; « In Savinis, sanctoruin mar-
sancti Benigni martyris. » Haud duhie proprium tyrum Valentini et Hilarii. Honcventi, sancti Mar-
loci est, proptor impodituin dioin hesternuin hlic ciani episcopi ot inartyris discipuli boati Petri. Et
translatum, ut est heri in Diviox. transitus doiniii Amici sacerdotis. » Vide Martyrolo-
ToRNACE.N.. in prima purus, secundo loco refert gium Castellani.
Ambrosium, torlio Eustachium, .sod cum defectu.de Florentlv. «Tergeste, sancti Justi martyris, sub
;

quo in prioribus codicibus diximus. Theodotuin pmeside Monatio. »

plane expunxit. In line autem suporaddit « Ipso ; B Editio Lureco-Col. « Commemoratio omnium :

die.commomoratio omnium lidelium defunctorum.» fidolium defunctorum, quam sanctusBoniCacius pa-

PcLSANEN.in sola primasatis purusest.Tumde.\m-
brosio.cujuselogiumplane expunxit. Dosunt reliqua.
Mlt.nerat. pro Viclorini scribit Vicloris. Caret
periocha. « horum festivitas, » etc. In fine « Ipso
die,comineinoiatio omninm hdelium defiinctorum.»
pa ly, genoralem in ecclosiis Dei, omnihus anuis
instituitagi. Roma>, vonerahilis momoria sanctorum
Eustachii, cognomonti Placidi, cum uxore et filiis,
: martyrum.» Sequitur de Viciorino, satis pure; item
deTheodoto. Tum «Apud Viennam,sancti Georgii,
;

Antlerp.-Max., Ultraject. ot Leyden. incipiunt; ejusdem urbisegregii episcopi et confessoris. Coeno-

« Commemoratio omnium fidelium defunctorum. » hio Dolensi, sancti Justi monachi et martyris. Ipso
Sequitur totus texlus.sed nonnihil transpositus cui ;
dio in Monasterio, translatio sanctorum Victorini ct
in line subjuiigitur « Apud Vii^nnam.sanctiGeorgii,
; Fioriani martyrum. » In Ambrosio satis pura est.
ejusdem urbis egregii episcopi. » Est in Romano. Bklin. incipit « Commemoratio ; oinnium lide-
LovANiEN. in omnibus convenit cum proxime ci- lium defunctorum. » Secundo loco scribit Theodori
tatis codicibus, sed in eo ab ipsis dillert quod omit- pro r/ieodo<i.In Victorino, satis purus, in Eustachio
tat elogium Theodoti. mulilus est. Tum « Ipso die, passio bcati Justi
;

Alberge.v. et Danic. carent Eustachio, do quo martyris, qui apud Trigesinam [alia edilio miniis
egerunt xxvSeptemhris. De caeterosimilessunt A.v- male habet Trigestinam] civitatem coronatus est. »
tuerp.-Max., etc. Denique Ambrosium habet,sed resecto toto ejus elo-
Centi-len. « Romae, passio sancti Eustachii, qui
: gio.
antea Placidus dictusest, quicumuxore Theospide, G Greven. ; « Commemoratio omnium fidelium de-
et duobus fiiiis Agapio et Teopisto,sub Adriano per functorum, quam sanctus Bonifacius IV genoralem
ignem passus est. Apud Laodiciam, sancti Theodori in ecclesiis agi inslituit. A[)ud Tergestinam civita-
episcopi, viri non solum verbis, sod et rebusotvir- tem Hystri.ne, natalis sancti Justi, pretiosi martyris
tulibiis adornati. Eodem die, sancli Ambrosii Agau- qui suh Diocleliano et Maxiiniano, pro lide Christi
nensium abbatis, sanctitale mirandi. » Doest prima in carcerem missus, indeque eductus, nervis crudis
aniiuntiatio. ca,'sus, ad ultimum alligatis multis plumbi pouderi-
Brixellen. incipit ; Commemoratio animarum
« bus, in mare pnccipitatus est. In Perside, sanctorum
omnium fidelium defunctorum. » In Eustachio mu- Alenidini, Pigasii, Anepolhisti ; qui sub rege Sapore
Victorino,de quo die sequenti,
tilus est,et praelerito vectibus durissime CTsi, ignem, lectos ferreos super-
hic eos relert quos lieri omisorat. Imprimis; « Et aiites, tandem cum aliis xxviii qui in eorum confes-
natale beata; Maria; \irginis et marlyris, quae cum sione crediderunt, in ignem missi, animas Ghristo
essetancilla.etin die natalisFilii Domini sui jejuna- reddentes, ab angelis in nubibus assumpti sunt.
ret, nec ullo modo llecti potuisset, ut cum ydolotis Creilidit etiam, ineorum confessione, miles quidam
manducarot, diris vulncribus, » etc. Sequitur nomine Antoninus, qui tontus atque decollatus est.
« Apud Coloniam Agrippinam, sancli Evergisili, Cfjenobio Dolensi, sancti justi monachi ot martyris.
tertii ejusdem urbis archiepiscopi. » Tum de Seve- Viennae, sancti Georgii, ejusdem urhis episcopi et
rino Tiburtino, cx die hosterna. Deiiide, de Theo- confossoris. Malachi.e ej)iscopi, totius Iliberniai
dolo, salis pure. DeGeorgio Viennensi, cum codici primatis et confossoris, cujus vitaiii a puero virtuti-
bus supra. Rursus, de Marcello, Vigore et .Maturino, X) bus ot signis clarissimam, sanctus Bern;irdus abbas
ut nos die prcL-cedenti. Deiiium « Apud Montes : mellilluosuo dicendi charactore ililigeiitcrdescripsit.
llannoni»!, canoiiizatio [Molan. habet translalio] Erat aulom natione llil)oriius,ct |)riinum monachus,
sanclae Wauldetrudis electee, et neptis beatie Gudu- deindc episcopus factiis, cum pro causis ccclesiasti-
lae virginis. • cis Bomam secundo tfiidcret, a()ud Claram-vallem,
Hagenoyen. orditur ah Eustachio, cujus Actorum siciit optaverat, vila functus, ab eodem sancto ahba-
satis vulgatorum compenrlium profi-rt, sc oi descri- I te sopultiis osf. Volgaiii episco[)i ot coiifessoris, fra-
bendo inhajrere hic nolim. Soqiiilur de Vii-lorino, tris s;mi'ti Foilhmi marlyris. Iii Iliboriiia, Dorani
satis bene. Tum « Itom sancli Naamacii episcopi
; episco[)i. Odiloiiis confessoris.Vitalis. In Monasterio,
el confossoris. » De Theodoto nihil. .Amhrosium dif- translalio Vii-foriiii el Floriaiii martyrum. I''lorborti
ferl in diom sequentom. In liiie lcgit Eodein die, ; « abhatis Blandinioiisis ct confessoris. >

omnium fidelium di'fiiiii'torum commcmoralio, qu;c MoLAN. iiiilio lilteris Italicis ; Commpmornlio^aic.
statuta est proplor defuiictos illos, quorum memo- In liiio: • Ipso die, passio beati Justi, • etc. iit Be-
riam nemo agit; et quia tales, subventiones non LiN. Editiones aliae conveniunt, sed carent Eusta-
habcant spociales, hahoant iii isto dio generales. • chio. Ilabent dc (ieorgio ut Ghkvenus. Tum « Die ;

Haec quidom nitio tolerabilis ost, sed alia, qu;i; siib- secunda, sanclorum mnrlyriim Acindymi, Pegasi,
jungiiur, inslitutionis causa de raptu custodis S. Aphtonii,Elpiilephori ot Anompodisli. »GREVEN.heri
Pelri, doscribi non moretur. ali;i iiota\ il nomiiia «.Moiililius Ilannoni.c,translatio
:

Aquicinct. in principio ; « Generalis el festiva sanct;c Vualdcdrudis. »

Pathol. CXXIV. 21

651
III Non.
Natalis sancti Quarti, apostolorum discipuli.
niani, Theophili, Csesarii et Vitalis, qui siib persecutione
gustffi, sanctorum innumerabilium martyrum, qui sub Daciano Hispaniarum praeside mirabiliter occubue-
runt pro Christo.
Ex Praten., Anhierp. et Max.-Luhec, Greoen.
Haec una ferme inter codices pro textu citatos
discrepantia, quod Antuerp.
Max.-Lubec. tres
et
tantuiomodo martyres Cappadoces signent, omisso
nomine CcBsoru. Inter typographicoserrores iuMax.-
Lubec. nuineretur Cwsaraiujusto. De caetero, Cap-
jiadocie, Daliano, etc, etiam alibi
Adone Mosandri binae aliae annuntiationes hoc die
adjiciuntur de Domnino et Huberto, quarum Roswey-
dus, prima exclusa, alteratn servavit, hoc modo ex-
pressam : Eodem die, depositio sancti Huberli
Diximus alibi non semel inter peculiares Roiuani
parvi characteres hunc non postremum computari
quod ex Novo Testamento collegerit tum priiiiorum
diaconorum, tuiii aliorum multorum nomina, qiio-
rum vel in Actibus apostolicis, vel in apo4o!i
Pauli Epistnlis memoria aliqua celebralur. Talis
hoc die est Quartus ad Romanos cap.xvi, 23, inter
familiares, illustriori quodam titulo ab Aposlolo
cohonestatus, dum de eo scribit: Salutat vos...
Quartus frater de quo nullus alius antiquior Mar-
: padoces disticho uno canit Wandalbertus.
tyrologus uspiam meminil. Sic ilaque a Romani
parvi compilatore priiiium notatusest: Quarlis, di-
scipuli apostolorum. Praemilte natalis sancti, et ha-
bebis anauiUiationem Adonis, ex quo nostra ad ver-
bum descripla esl. Nec alio tilulo sanctum nostrum
decorandum censemus. Nam Dorothei Synopsis,a
Baronio citata, loties alibi a Majoribus nostris con-
vulsa, non est nobis idoneus auctor, ut cuiii Graecis,
apud quos x Novembris colitur, aut ex septuaginta
duobus Christi discipulis unum, aut Berythensem
episcopum fuisse asseramus, quod pluribus alibi erit
ostendendum.
Marujres Cappadoces sic ab eodeni Romani parvi
auctore signaalur : In Cappadocia,
mani, Tlieophili, Ccesarii, Vitalis, sub
secutione. Paululo longior Adoais phrasis tota, licet
nonnihil transposita, in textum nostruin ab Usuardo
translata est. Dubitari potest an ex Hieronymi.anis
hos sanctos non acceperit laudalus Romani parvi
auctor certe et ibi legunlur producta a nobis mar
;
tyrum nomina, quibus Egrimus vel Egritius admi-
scetur, ut saltem de antiquissimo eoruin cultu om-
nimode constet. In Rabano deost Coisaritis, quem-
admodum et in duobus codicibus supra pro textu
citatis; sed substituuntur tres alii, nempe Domninus,
Justus et Eremitis, quos cum Cappadocibus male
confusos credimus. Caeterum notat hic Baronius,
Herinien., toto textu purissimus, in fine pro-
prium, ni fallor, adjicit: « Andagino monasterio,
depositio sancti Ucberli episcopi et confessoris. »
ToRNACEN., hic ctiain purissimus, addit « Ipso
die, sancti Juvenalis coafessoris. » Si de Narnieasi
agitur, spectat ad iii Maii. Magis crederem Gui-
nailum indicari, de quo infra.
ANTUERP.-MAj.,el hicpurusest, sedinfine Ipso
die, sancti i'auliepiscopiet martyris, discipuli Petri
apostoii. " Quis hic s.t nescio.
RoswEYD., eliam purus, sic habet « Itein natale :
sancti Hugberti episcopi el confessoris. Item Pirmi-
nii episcupi. Valentini presbyteri. »
PuLSANEN., in duabus priinis satis purus, anaun-
tiationc tertia caret.
:
ITSUARDl MONACni (iii^
Die 3.
Apud Caesaream Cappadociae, sanctorum martyrum Ger-
Deciana optime duxerunt raartyrium. Caesarau-
NOTiE.
et Molan,
VARIANTES LECTIONES.
A scopi. Acceptionis hujus rationem non video : nam
cu:n ulraque ab Usuardo absit, facile credidero neu-
tram Adonianam esse. De solo Huberto, an Usuar-
diiius sit, dubiuin ingerere possunt Heriniensis,
Rosweyd. et mediae notae codices; verum cum a
recurrunt. Jn pluribus excludatur, atijue alii isli in eo commemo-
rando diversa phrasi utantur, hinc plane conficio ad
textuin noslrum nequaquam pertinere. Caetera om-
nia Usuardina esse manifestissiraum arbitror.
epi-
OBSERVATIONES
Pelrum in Catalogo lib X, cap. 18, ex priscis tabulis
eorum Acta paucis describere. Addere poterat citari
illa tanquam ex Martyrologio sancti Hieronymi de-
sumpla. Verum si altente omnia Equilini antistitis
verba expendantur, nihil liisce sanctis proprium re-
fert quod ex Usuardo non acceperit nam hujus ;
Martyrologium plane est, quod Petri aevo Hierony-
mianum appellari solebat, ut cum Molano alibi
observavimus. Sic quatuor martyres nostros Cap-
Terni.s Germanus, Vitalis, CiBsariiisque
p
Tlieopliilusque pari collucenl liimine (esti.
Jam supra adxxii Januarii, ad xv et xvi Aprilis
de Martyribus Cwsaraugustanis agendum nobis fuit,
sed de Vincenlio potissimum, atque de octodeclm
alioium determiaato numero. Hic solus Usuardus
(nam apud nulJos alios anticjuos Martyrologos inve-
niantur) innumerabilem aciem colligit, quam Pape-
brochius ex Aclis, accurate ab ipso xvi Aprilis illu-
slratis, recte desumptam existimat nisi Prudentii ;
hymnum 4 praeluxisse putemus, dum martyrum
Caesaraugustanorum multitudinem cum Carthagi-
nensibus et Roraanis componere non dubitat, his
martynm Ger- vcrbis
Deciana per-
Vix parens orbis populosa Poeni,
Ipsa vix Roina in solio locata,
Te decus nostrum superare in isto
Munere digna est.
Omnibus porlis sacer immolatus
Sanguis, elc.
*-'
Tu vide hymnum ipsum citata die xvi Aprilis, vel
quae hic a Baronio in Notatione excerpta sunt. Cur-
sim martyres nostros memorat, Acta hinc inde vel-
licans, Tillemontius tomo V, pag. 230 ; nos, si quid
Commentario Papebrochiano aut Actorum ipsorum
elucidationi superaddi possit vel debeat, id suo loco
praestabimus.
AUCTARIA.
MuNERAT. post textum sequitur : « Castro Cor-
boilo, depositio beati Guinaili abbatis et monachi,
cujus vita et miraciila habontur. EoJem die civitate
: Parisius, beati Marcelli, » etc. ut i Novembris, sed
in fine « Cujus corpus requiescil in alma ecclesia
:
beatae Mariae virginis. »
D Antuerp.-Max,,Ultraject.,Leyden. et Lovanien.
: « textui itidem puro subdunt « Audagiao [Antuerp.-
:
Max., AugadinoJ monasterio, depositio sancti Hu-
berli episcopi et confessoris. »
Alberg. textum aeque puruin refert,cui simplicius
ct Adoaiana phrasi superaddit : • Eodem die, sancti
Huberti episcopi et confessoris. »
Danic. texlui item puro .subjungit : « Castro Viter-
biensi, sanctorum Valentini presbyteri et Hilarii
6o3 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 654

diaconi, qui sub Maxiiniano diu laniati, in Tiberiin
luersi, sed ab angelo erepti, capitis abscisione inar-
tyriuin conipleverunt. > Vide Ronianuin.
Ce.ntcle.n., in priina purus, iii secunda inutilus
A fessoris, apud Bokyngium quiescentis. Apud Corboi-
|um,depositio sancti Guinaldi abbatis etconfessoris.
Item Pirminii episcopi. »
Florentin. priino loco « Iii territorioFlorentino,
:

est, sola referens nomina deest tertia, cui substi-

: apudcastrum Pauzeni.sancti EuphrosyniPampbilia)
tuitur • In pago Vilcassino, sancti Clari presby-
: episcopi et confessoris, qui magnis virtiitibus et mi-
teri et luartyris. » Vide Usuarduin ipsuin die se-
queiiti.
Buf.xELLEN. incipit: « ApudUcodium, elevatio san-
cti Huberti episcopi ot confessoris, facta anno nvi
post ejus decessum. Et corpus ipsius integrum.
ijuodque cesaries creverit, corona illa.'sa nianentc,
et quod vultus sudore perfusus sit, clare inveniuin
est. Et huic elevationi Raroloinaimus Austrasiorum
princeps, frater Pippini, poslea Francorum regis,
inlerfuit. » Sequitur de Quarlo, pure. Tuin de Vi-
ctorino Pitabionensi, ex die hesteriia. Martyribus
Cappadocibus interserit nomen Victoris.
textuin crastinum sic anticipat : « Apud Bononien-
sem civitatem, natale sanctoriim martyrum Agricola; B
et Vitalis, quorum posterior prioris servus antea
fuit, nunc consors et collega martyrii. In quos ini-
nistri omnium torinentorum genera e.vercuerunt, et
tandem beatuin Agricolam cruci afligentes,
raculis chirus quievit in Domino, tempore Sihestri
papai, et ibi sepullus est in basilica, ad honorom
sui nominis dedicata. Sancti Hilarii episcopi et
confossoris.
Edilio Ll'beco-Col. incipit : « Natale sancti IIu-
berti episcopi Leodiensis et confessoris, virtutibus
clarissimi, cui Chrislus, cuin esset iiiiles gentibus
[gentilis] in sancta sexta fona occupatus circa vena-
tionem cervorum, in forina crucifi.xi, inter cornua
unius cervi apparuit, et euiu ad fidem Christianae
religionis redu.xit. Hic a Sergio papa, angelo ammo-
Ueinde nente, Romae cpiscopus ordinatus, et ad regendam
ecclosiam Tongerensem destinatur. Qui terlio do-
cimo anno priTsuIatus sui, pignus sancti Lamberti
praedecessoris sui, Domino revolante, de Trajecto
transtulit Leodium, et cuin jain fere triginta annos
ecclesias Tongerensium et Leodiensium laudabiliter
inter- rexisset, sancto fine requievit in pace sed transla-
:

emerunt. Castro Viterbiensium, natale sanctorum tum [corpus] per Ludovicum regem Francorura,
Valentini presbyteri et Hilarii dyaconi, qui sub filinm Karoli Magni et Christianissiiui iinperatoris
Maximiano diu ianiati sunt. » Sequuntur martyres de Leodio ad monasterium Andcginense. » Soquitur
Ciesaraugustani, satis pure. Denique de Ainbrosio textus satis purus. Tum «Ipso die, sancti Pirminii
:

Agaunensi ex die pnecedenti. anachoritae. Qui locuin desertuin inhabitare cupiens,

H.\GENOVEx. incipit « Civitate Parisius, depositio
: plenum bestiis et serpentibus, ac mnscis diversi ge-
sancli Marcelli episcopi et confessoris^ qui ut di- neris et animalibusveneratis atque scrabonibus acu-
gnus, » etc, ex i Xovembris, adjecto etiam altero leatis reperiens, fecit ligneam crucem et nomine
elogio « Cujus vitam
: illustrein et virtulibus ple- Domini Jesu invocato, omnia illa venenata expulit,
nain ac rciraculis. Fortunatus, • etc. Sequitur de locum illum occupantia. Tandein in episcopumoligi-
Maria, ex eodem die. De Quarto nihil. De Cappa- tur, et post multavirtutum insignia in pace quievit.
docibus, satis pure. Caesarauguslani ad diem se- Apud Viennam sancti Dominiani, gloriosi episcopi
quentem dilati sunt. Tuin de Ambrosio Agaunensi, et confessoris. In pago Vilcassino, passio beati Clari
ex die hesterna. Dein « Ipso die, sancti Pirminii
: presbyteri et martyris. In pago Turonico, sancti
episcopi et confessoris, totius sanctitatis viri. Itein C Adventii confessoris. Eodem dio, beata) Bayae virgi-
in Aiiglia. Wcnenfridap virginis, sanctissimai re- nis. In Bardewic, sancti Mariani diaconi et mar-
ligionis. Item, sancti Ilugberti cpiscopi et confes- tyris. Et ipso die, sanctae Wenefredae virginis et
'
soris. martyris. »
Aqcicinct. caret nomine Cresarii. In fine « Depo- : Belin., in textu satis purus, in fine apponit « Eo- :

sitioParmenii episc^oi. » Rabanus scribit Permenii, dom dic, sancti Malachiae episcopi, qui multis virtu-
sed legendum cum aliis Parminii. Sequitur « Ar- : tibus tempore suo claruit. »
dennae, sancti Huberti episcopi Leodiensis. Ipso die Greven. « Valcntini presbyteri et Ililarii diaconi
:

castro Viterbiensium, passio sanctorum Valentini martyrum. InBrahantia, pago Bardewic, sancti Ma-
prpsbyteri et Hilarii diaconi, qui sub Maximiano, ac riani diaconi et rnartyris. Huberti episcopi Leodien-
Di^metrio consule diu laniali, insigne templum Her- sis et confossoris. Qui tempore Theoderici Franco-
culisorando favillam fecerunt,ac in Tiberim, » etc, rum regis, cum esset milos idolorum cultui deditus,
ut supra in codico D.\.\ic in venatione, Christo inter cervi cornua in forma
ViCTORiN. in fine « Castro Interbentium, passio
: crucifixi sihi apparente, conversus est. Doinde a
sanctorum Valentini, » etc, ut pracedens nisi ; sancto Lamberto Leodiensi episcopo, in fide ot mo-
quod pro Demetio, hic legatur Dcmetrio. Cum hoc ribus diligentius instructus, heremum petens, auste-
de more convenit Reg. SfECi.E signatns nuin. 130, ram aliquandiu vitam duxit. Postmodum voro ab
sed videtur legere Castro Viterlenciuni, vel Viter-
: angolo monitus, Romam profectus, a Sergio papa,
bencium. Cur non Viterbiensium'^ divina revelatione, praefato Lamberto jam martyrio
D.wEUONE.v. « Depositio sancti Pirminii episcopi.
:
D coronalo, substitutus, cum episcopale munus xxx
In pago Turoiiico natalis S. Adventii coiifes.soris. » forme annis streiiue administrassot, ([iiievil in pace
Matri(;.-(^aktcs-Ulth.\ject. « Quarti aposto- : anno Domini nccxxxi, iii Kal. .lunii ejus lainon fe-
;

lorum discipuli. Huberti primi Leodiensis episcopi. slivitas hic sjlennius agilur, qiiando sacrum corpus
Csesaraugustae, sanctoruin innumerabiliuin marty- ejus de terra cli^valum est. Vienn;e, sancti Domnini
ruin, sub Daciano pracside. » episcopi et confessoris. Ipso die, sancti l'riininii
Ca.viberien. « Castio
: Corboilo, beali Guinardi anachorit.e. » De qiio vide Edil. Ll'beco-Col. « In
abbatis et moiiachi. » Puto cuindom esse qui a Mv- Britannia, Romuldi confessoris. Guillerini confes.so-
nerat. \ocA\.\ir Guinailus, a Caslellano vero Vinailus, ris. [n pago Turonico, sancti Adveiitii confessoris.
Gallice Guenau. Vide etiam sequeiitorn. Item Weiiefreda! virgiiiis et marlyris. In Scotia,
Reg. Slec signatus num.428 « Corboilo, depo- : Hay;e virgiiiis. ften) sanctaj .\lpaidis, qua;, ut refert
sitio Guinaili abbatis ot monachi, ciijiis vita et mira- Vincontius, lib. 30, mullis annis inliriiiitalibus pros-
cula habentur. Eodein die .Vlagubio civitate Maurita- sa, sine corporeo cibo vixit; ciiirHiue essel genere
niae, passio sanctorum Marliani, Pelagiaeet Mauri. » infiiiia, olficio bubulca, admirabilis tameii sapientia}
Sic junctos non novi. dono pra^dita, prudens valdc in consiliis, circum-
Codex D. LE Mare sign. « A
Translatio sancli
: specta in verbis, efTicax erat in exhortando, mul-
Andochii presbyteri. » tis insuper revelationibus a Deo visitata, tandem
In Vatican., sub num. o9W, desunt martyres Cae- quievit.
saraugustiani, nescio an reliqua pura sint. Molan. deMalachia, Guinalo, Marcello, Advcntio,
Altemps. : « In Britannia, sancti Rumwoldi ron- nt snpra. • In .Ardonna cIaustro,qnodS. Hubertidi-

6S5 MARTYROLOGIUM.
citur, depositio sancti Huberti episcopi
ris. Eodem die, depositio saiicli Pirniinii episcopiet
confessoris. Eodom die, sanctae Odradae virginis.
Et minoribus typis Apud Alern in Brabantia. In
: «
Barduyc catiiedrali civitate, sancti Mariani, elc. Item
WenelredcB virginis et martyris. » Aiia; ediliones sic
habent « Andaino monasterio, natale beatisbimi Hu-
: ' In districtu Maeslandiaj, villa Alem,sanctae Odradae
berti, Tungrensis ecclesiae pontificis et confessoris.
Qui beatoLamberto n)artyri in opiscopatusuecedens,
anno xii sua; onlinationis, oraculo divino admoni-
tus, sacra ossa ejusdem martyris, sedemque opisco-
patus a Trajeclo Leodium ubi passus fuorat, trans-
tulit. Deinde multis accrescens virtutibus, muitos de
idololatria ad Christi lidem convertit; plures daemo-
niacos vivens, plurimos post decessum suum libera-
vit. Transiit autem idem pretiosus Domini pontifex
et egregius athleta iii Non. Novembris, sepultus in
ecclesia boati Petri aposfolorum principis. Nonage-
simo vero anno transiatus est ad Andainum, a Vul-
Pridie Non.
Apud Alexandriam, beati Hierii presbiteri, qui in divinis Scripturis nolnliter eruditus, vita purissiina,
alque ad Christianam philosophiam nudus
quievit autein Philippi imperatoris tempore. In Galliis civitate Rotenus, sancti Amantii episcopi, cujus vita
sanctitate et miraculis exstitit gloriosa. In pago Vilcasino, sancti Glari presbiteri et martyris.
sancti Proculi episcopi.
Puri sunt Praten., Herinien., Munerat., Greven. et Molan.
Prima et fere maxima diversitas
sancti nomine, quod solus Molanus receptiori modo
extulit por Pieiii, ut est in Eusobio Valosii, etpas-
siin \ocari solot.. At cuin ex Ruiino acceptum sit,
isque scribat Hievii, sic in Romano
Usuardo sei\atum anonnullis codicibus defor-
est ; sunt qui pneferant Vulcasiiio. Intcr puros Greven.
matum per Herii, Jerii. Hierei, Hyerii, Huiei, Hye-
rei, etc. Praten., Herinien., Tornacen. et alii habcnt
ut est in textu. Alia variatio est in expressione urbis
Rutenensis, cujusnomen cum Adone ex Herinien.,
Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosweyd., etc, formavi-
nius more ejus a^tatis Rotenus, non Rotemis, ut Pra-
Ex eodem fonte, imo ex eodein libro et capite,
procedit Hierius vel Picrius, ex quo iiudius terlius
acceptus fuit Theodotus Laodicenus, nempe ex Hu-
lini, lib. vii, cap. 29, unde rursus contlatum est
totum Adonianum e]ogium,cujus elegantior medulla
in textu nostro repraesontatur. Sic primus scripseral,
qui prinnis bunc sanctum in Fastos suos rotulit,
auctor Roinani parvi Ale.vandriw Hierii presbyteri,
: ,
vita ptirissimi, in Scripturis nolnliter eruditi.
hic denuo ex illorum sanctoruin numero est quos
Romani parvi proprios dicimus, utpote quos apud
alios Martyrologos, aut extra seriem nostram frustra
requisiveris. Quae de Pierii rebus gestis aut scriptis
dici possunt, ex citato Eusebio vel ex Hieronymo de
Script., cap. 76, desumenda sunt pleraque ex ipsis:
et Photio collegit et Gallice digessit Tillemontius
toino IV, pag. 582 ot 583 nos paucula dedimus in
; Usuardus, ex quibus distinctioros aliquas notas seu
traclatu de Patriarcbis Alexandrinis, pag. 36, a,
num. 191.
Sequons commemoratio tota Adoniana est, sub
istis saitem terminis priinum signata. Ilioronymia-
nisadjectam censot Florontinius, sod qiialos plurima;
aliae in illis oodicibus roporiuntur ; corto vix dubito
suam inde eduxerit,
(piin Raljanus anniintiatioiiom
Hieronymianis ferme verbis conceptam an etiain
Ado fontem euindem consuluorit, paruin intorest D
pluribus qua3rere. yVlia vide in Baronii et Florontini
Notalionilms. Non tani roruin gostarum quam mira-
culorum aiiquot seriein nobis reliquit seu Fortuna-
tus, seu quisquis alius compilator synopsis illius,
-
— MENS. NOV. 65H
et confesso- A. cando boatae memoriae Leodiensi episcopo, annuente
Ludovico imperatore piissimo. Ubi quid vivens ejus
» spiritus gesserit, virtutibus innumeris et gloriosis
prodigiis, nec non miraculis assiduis, usquehodie ad
laudoin et gloriam Domini niirabilitor nttestatur. .
Do Pirminio, Ad\entio et Guinalo, ut supfa. Tum :
virginis. » De Valenlino et Hilario, ut supra. « In
Anglia sanctae Vuenefridae, virginis et martyris,
quain Cadocus, filius Alani regis, occidit pro casti-
tate. » Hoc observat Castellanus in notuja ad Marty-
roiogium Romanum. « Glasconiae, sancti Benigni
episcopi el confessoris. Die tertia, sanctorum inar-
tyrum Acopsimae, Aithalac, et Josoph. Et encaonia
divini templi,sancti magni martyris Georgii inLydia,
et dopositio sancti corporis ipsius. In vico Flori-
nensi, exceplio corporis sancti Mauri, egregii mar-
tyris. Leodii in monte publico, dedicatio ccenobii
sancti Laurentii. »
Die 4.
el penitus expeditus, doctor Ecclesiai incomparabilis fuit,
Augustuduni,
NOT^..
VARIANTES LECTIONES.
recurrit in primi B ten. neque Rotenis aut Rotenius, ut alii
, ; multo minus
Redonis, ut pessime correxit Molanus. Ruteni ad
Aquitaniam pertinent, Redonenses ad Aremoricos,
sou Britanniain minorein. Scripsi Vilcasino cum ^\e
parvo, Adone et risque codicibus editi passiin habent Vilr.assino :
;
et Molan. Proculo ascribunt titulum martyris, et sic
etiam legunt Antuorp.-Maj., Antuerp., Max.-Lubec.
el Belin., undo et in Romanum transiit, sed pro
nostra et veriori lectione stant codices praecipui. Do
Aur/ustuduni et similibus alibi satis dictum est.
OBSERVATIONES.
quae apud Surium exstat, nec satis integra nec satis
sincera, atque adeo ex aliis, praesertim ex manu
scripta nostra et Labbeano tomo II Biblioth. ms.j
pag. 474, corrigenda in Actis et restituenda. Bene et
vere scripsit Wandalbertus Rutenos per sanctum
Amanlium ornari, non Redones, ut perperam tam
G sludiose inculcat Molanus, airmitate nominum de-
coptus ipse, atque alios, forte etiam Ferrarium,
Atque in errorem inducens. Vide quae supra de horum lo-
coruin diversitate in Variantibus observata sunt.
Hic unicus est metrici Martyrologi versiculus :
Ilinc pridie Ituteiios confessor Amantius ornat.
Clarus Vilcasinus apud nullos antiquos Martyrolo-
gos. praeterquam apud nostrum notus est, nullo or-
natus elogio, haud dubie quod nuUa Acta \ iderit
missionis,seu praedicationis, vita), martyrii aut tera-
poris deproineret. De alio Claro episcopo ot martyre,
apud Aquitanos porcelebri, multa curiose et erudite
ab Henschenio et Pa|)ebrochio disquisita sunt alia ;
cuin Baluzio conjoctata ciica varioruin synonymo-
riiin satis verosiinilem confusionem, quaj omiiia fa-
com fortasso pr;oferro poterunt ad excutionda ea
: quae de hoc Vulcasinensi Deiiyaldus et alii, si non
tomere, saltein valde liboraliter congessisse viden-
tur. Quosnam alios, Usuardo astipulantes, qu.-e ve-
tera manuscripta alleget Baronius, plane ignoramu^.
Sed hic statutos limilos transgrodi nocesse non est.
De Proculo certomeminero codices Hieronymiani,
 657 MAUTYUOLOCilUM. — ME.XS. NOV. 658

sive ad priinani, sive ad posteriorotn nianum perti- A nuni. 309, quo a Baronio reinittiinur, hai)ot Petri
neat. Hinc a Rabano et Xostro accopluin crediinus, Catalogus, ProcHl martiir ipso dic AuriuModmii pas-
nisi forte contra Mosandri et Hoswoydi inentem, siix cst. ab Ilioronymianis, Habano ol" rsiiardo satis

etiam Adoni ascribendus sit. Corto ubi(jue cpisco- (>liditur. Veilemus tam corta superosso vit n monu-
pum, nusquain iiiartiirem deprehendo, ut proindc menta, quain certum putemus assertum tilulum Pro-
cuin purioribus Usuardinis codicibus recte supra in culo dobori quoiiKulniodum el do ciBloru IJsuardi-
:

textu legenduui statuerimus. Quod autem lib. ii, nam lectionem Aeram consomus ot simplicem.

AUCTARIA.
TOR.NACEN. inter purissimos codices coinputandus bris. Ilic autem in fine adjicit; « In Gallis, opido
esset, nisi totum Ilierii elogium resecuisset. Dynatensi Brabanciae, depositio sancti Porpetui Tun-
A.ntleup.-Maj., in duabus primis purus, duas po- gronsis vol Lcodiensis episcopi et confessoris. » Vidc
stremas sicin unain male compingit « In pago Vil-
: Castellanum.
casino, sancti 1'roculi martyris. • Aquici.nct. Proculum vocat episcopum et martij-
RoswEVD. auctior est, nam post textum, hsec ad- rem. \n line vero «Bituricas civitate, sancti Luso- :

jicit « Civitate Vuonla,

: dopositio sancti Ririistani, ris episcopi. » Florus noster Lusorein hodic celobiMl
ejusdein diocesis episcopi, qui sacris meritorum C()- Bituricis, non episcopum, sed pueruin, qui Gallicc
ruscans virtutibus , beato fine quie\it. In llalia, vocatur Lude, positum in Martyrologio Castellani
Domnini martyris. In Africa, Priini, Ciesarii cum INovembris.
aliis .\. • DuiB postremaj ex Ilieronymianis acceplcO Davruon., in textu non plonus, addit « Sancti :

sunt, ubi Domninus, non Italia;, sed Nicaice tribui- Lu.xoris episcopi, in pago Bituriccnsi. »
tur. B .
Matric.-Gartus.-Ultraject. « Amantii episcopi ;

PuLSANE.v. In priina deest elogium. Secunda ct in Galliis. Porpotui episcopi Leodionsis. Hiorii pre-
lertia pune sunt. Delicit in quarta. sbylcri .\IexaiKlri;c, de quo beatusHieronymus scri-
-A_vTUERP., Max.-Llbec. et Ughelli.\.\. Ilierii e!o- bit. » Vide Obsorvaliones.
giuin noniiihil augent et construunt more Adoniaiio^ Ca.mbkrien. : « Civitate .A.quis, sanctiXutricii mar-
omnia ponentes genitivo. Carent annuniiatioiic
in tyris. » Do hoc nihil in aliis cocJicibus.
tortia. In quarta logunt Proculi martijris. Iii VATic.\N.,signato num. 5949, deest tota annuii-
A.\tl'erp.-Max., Ultraject.,Leyde.\. et Lov.i.ME.\. tiatio ultima.
in prima Adonem quoque imitantur. Secundo loco Alte.mps. « Item civitate Wentano, sancti
: Bria-
sic habent «:Eodem clie, natale sanctte Perpetu;r, stani episcopi et confessoris. »
conjugis beati Petri apostoii. » Quisnam hoc primus Luc.DUNEN., pro Ainantii, scribit Amonii.
posuerit, nescio. Est in Romanam Perpetua aliqua^ Burd!:galen. : « Bituricas civitate, sancti Lusoris
sod Petri discipula iv .\ugusti. In Amantiosatis pnri episcopi. Vide quae diximus ad Aquiginct.
.

suntcodices. Do Claronihil. Proculoadduiit titiiiuiii

Editio LuBEco-CoL. in prima Adonem rcdolet. la
martjiris. Demum: « In Galliis, oppido Dinalensi, » secunda satis pura est, sorvato, ut alii, Hedonis.
[Dinacensi, Cliiiatensi, melius Lova.n. Dinantensi],
« sancii Perpetui Tungrensi episcopi. » Manet in
Tum « In Galliis, opido Dinaccnsi, natale sancti
:

Porpetui Tongorensis episcopi et coafessoris. » Cla-

aliis codd. ioci diversitas.
rnm amittit. Dc Proculo ut alii supra. Tum hanc
ALBtRci. et Damc. in jam dictis conveniunt, sod
^ historiaai snbjnngit « Eodem die, sanctfe Porpotuae ;

toti lexlui praelijrunt « .\pud Bononiensem civita- C

:

martyris, uxorissancti Petri aposloli, quam ad mar-

-^

l(Mn. natale sanctoruin martyrum Agricolae et Vila-

tyrium, cum a tortoribus urgeretur, sanctus Petrsu
lis. Quoruin posterior, prioris servus fuit antoa, nunc
his verbis audacter eam ia Domino exhortattis est:
consors et collega martyrii. Denique cum cogeretur
Uxor iiioa, memor esto Domiaum Josiim Cliristum
idein a persoquentibus, ut Chrislum iipgaret, el ille
pro tc passuin,nec timeas eos, qui corpus occidual,
amplius profilerotur DorninumJosum Christum om-
sed animain tuam perdore non possunt. Et his verbis
nium tormentorum genera exorcuerunt ineum. Xo-
coafortata in Doinino, helaater, patienter et fortiter
vissiine beatum Agricolam interemerunt, cruci afli-
morlom pro Christo sustiauit. Treveris, sancliG Mo-
gentes. » Ita etiam hoc die posuit Belinus, et ex eo
dosta) virginis. la territorio Ncverais, saacti con-
Romanum modernum veruin in serie nostra spe-
;
fcssoris Honorati. Ipso die, sancti Quiliani confes-
ctant ad xxvii .\(jvembris.
soris. »
Ce.ntlle.n., in prima Adonianus, sed mutilus est.
In secunda, caret elogio. Tertia deest. Quarla piira Belin. in prima omnino purus non cst. Dc Aman-
tio et Proculo, ut supra. Tum « In Ungaria, apud
esl. In line « C(jenobio
: Centula, translatio sancti :

Angilberli abbatis, qui post viginti octo obitus sui Albam rogalem, depositio beali Emerici confessoris,
filii saacti rogis Stephaai. Item eodcm dieapud ci-
aunos, incorruptus repertus est. » Colitur Angilber-
tus xviu Februarii. \ilateia Boaoaienscm, sanctoruin martyrum Vitalis

Brlxellen. incipit ot .\gricoIae, qtiorum p )Steriorprioris sorvus, » etc,

« Natale saiict.e Porpeln;c,
:

iit Albekg., scd transpoaeado nomina, ut Vilalis

conjugis beati Petri apostoli. » In Ilierio, satis pu-
rus est. Tum de Proculo, utsupra. In Amantio, satis D servus sit, et addoiido in fine, sicfjue compteverunt
recte. Deest Clarus. Sequuntur varia; imprimis
coruin martyriuin. Tuiii « In pago Vilcassino, san- :
:

cti Clari martyris. » Editio altera adjicit « Item Bi-

• Romis, dcpositio sancti Gamatis opisco[)i. Iii (ial- :

liis apudopidum Dyonantum, natalc sancti Perpelui

tiirigcs, sancti Lusoris opiscopi. »

Tungrensis episcopi; qui fccit miracula multa. Iii
Africa, natale sanctorum Priini, Ca;sarii, (iregorii
et Porphirii.» Videsocios in Micronyiiiiaiiis. « Itoni
Brustani opiscopi et confessoris. » Castellanus scri-
hit Biristani.
HA(iEMtVE.\. incipit « In monastcrio E|)ta, .sancti
; positio saiicti Pcrpeliii cpiscopi Lcodicnsis et coa-
Clari preshyteri et martyris. • Secundo loco rofcrt
martyres CKsaraugustanos, de quibus Usuardus, dic
praecedenti. Tum de Valenlino et Hilario, ut ibidcin
intcr Auctaria. SequiturdcTlieodoto, ex tcxtu iiNo-
vembris. Iii llieriosatis purus est. .\inantio liluliim
apposuit liothoinnijensis episcopi. Ut hic C(jdex ple-
rumqae mulla turbat, sic Clarum Vilcasinensem et
Proculum Auguslodunensera distulit ad vi .\ovcm-
GuEVEN. : « Secundum Cathalogum ct alios hic,
natale sanclorum A''ricolaeet Vitalis, ([uos Usuardus
hahctinfrav KaliMKlas Deccmbris. la AlVica. sancto-
riim Piimi, (jicsarii, (ircgorii, Porphirii ct iilioruin.»
Ex Ilieronymianis. «Intjalliis op[)ido Dinacensi, do-
fcssoris. Briscani episcopi et confcssoris. Aaai;iiii
episc()[)i. In torrilorio Nevernensi, Iloaoniti coafes-
soris. (Juiliani confe.ssoris. Lu.sorii confe.ssoris. Itom,
sancli Grcgorii ahbatis, filii regis (jru^ciii', fiindatoris
|)rimi et rc(;toris monaslcrii dc Porccto Jiixta A^jiii^^-
graauiii. Trc\eris, sanclije .Modesta.Mirginis. Odnidis
virginis. Eodem die, sanct;e Perpetuac martyris, iixo-
ris beati Petri apostoli. (juae cum ob Chnsti fidcm
 : :

659 USUARDI MONACHI 660

duceretur ad supplicium, S. Petrus ad
vit ;conjux, » et caetera ut supra.
MoLAN. «Item Bituriges, depositio sancti Lusoris
: inserunt. In fine de Emerico, ut diximus ex Greven.
pueri et confessoris, qui filius ejusdem senatoris fer-
tur in albis migrasse. Scriptum in libro miraculo-
rum Gregorii Turonensis episcopi. » De Modesta et
Emerico, ut Greven. De Agricola et Vitale ut Belin.
Sed recte. De Perpetuo et Perpetua, ferme ut codices
supra. Tum typis minoribus de Gregorio, ut Greven.
eam clama- A Gregorius Turon. archiepiscopus descripsit. » Edi-
tiones ali^e Agricolam et Vitalem lextui primo looo
Sequitur « In Dionantn, sancti
: Perpetui, episcopi
et confessoris ecclesise Leodiensis. » De Perpetua, ut
codices. • Juxta Aquisgranum, in Porceto, transitus
sancti Gregorii abbatis. Item Biturigis, depositw
sancti Lusoris pueri, » etc, ut in priori. Tuin, de Mo-
desta. Hinc « Valaunii, depositio sancti Flori epi-
:

Dein « Depositio beati Flori episcopi etconfessoris,

: scopi et confessoris. Cujus episcopatus de ipsius
cujus episcopatus de suo nomine nunc appellatur. nomine nunc appellatur. Die quarta, sancti martyris
Item Toronis, sanclorum septein Dormientium, Cle- Nicandri episcopi Mireorum. Et sancti patris Joan-
mentis, Primi, Cleti, Tlieodori, Gaudentis, Qiiiriaci nicii magni. » Hujus ceieberrimi sancti egregia Acta
et Innocentii, ex duobus fratribus beati Martini ne- Graice et Latine sao tempore, ut pridem polliciti su-
potum, quorum vitam et conversationem celebrem mus, dabuntur.

Nonis. Die. b.
Zachariae prophetae, patris Joannis Baptistae. In Terracina civitate Campaniae, natalis sanctorum Felicis
presbiteri et Eusebii monachi, tempore Claudii imperatoris, qui Eusebius cum sepelisset sanctos martyres,
Julianum et Ca^sarium, et converteret multos ad fidem, quos Felix presbiter baptizabat, tenti sunt ambo
et ad forum judicis ducti, nec superati ; inde carcere reclusi, et nocte eadem cum sacrificare nollent, de-
collati sunt, In territorio Aurelianensi, sancti Lani presbiteri.

NOT^.
Plures hoc die puri sunt, Praten., Herinien.,Tornacen., Antiierp.-Maj., Rosiceyd., Mtinerat., Belin.,

Greven. et Molan.
VARIANTES LECTIONES.
Aliqui codices inter jmtris el Joannis ponunt de- B ])ro comierteret ; Rosweyd., baptizavit-probaptizabat.
bitum sancti vel heati titulum, ego illos prajtuli qui Rursus Belin. mutavit in deinde, etnomen Lcet-
j?ide
proxime ad Romanum parvum et Adonem accedunt. in Leviti. Solus Munerat. TpOiXpresbyteri adjecit coni
Tracina et Ccesareum errores sunt in Antuerp.-Maj. fessoris.
uti et Cesarem in Munerato. Belin. habet converterent

OBSERVATIONES.
Haec prima hoc die Romani parvi annuntiatio est^ Eusebius ex Actis sanctiCaesarii, dequo iNovembris
et primum ab ipso signata Zackaria; prophetce,pa-
: egimus, a Reda primum accepti et in sacras tabulas
tris Joannis Baptistce. Eadem Adonis verba sunt, relati sunt, unde totum elogium suum Adonem tran-
eadem Usuardi, ut ex textu nostro pate* nec in ve- ; sumpsisse manifestumest: Nostertextum exalterutro
tuslioribus Kalendariis aut Martyrologiis Hieronymi, non ineleganter contraxit. Rabanus Redam de more
Bed», Flori, Rabani ulla hujus Zachariaj memoria secutus est. In Romano parvo simpliciter legitur :

reperitur unde hic rursus facile conjicias diem pro

: Terracime, Felicis presbyteri et Ensebii monachi. De
arbitrio selectum esse. An ab auctoreRomani parvi? Caesarii Actisdictum est citata prima die Novembris,
Ita equidem existimo, cum id passim ipsum factitare uec est quod hic superaddam, donec ipsa accuratius
solitum, jam toties monuerimus. Sed unde Wandal- possint recenseri, et forte propugnari adversus notam
berto dies iste prae aliis innotuit, quandoquidcm Tillemontii tomo ii a pag. 574. Atque hic sistjt
alibi dixerim, verosimile non esse quod Wandal- Viennensis Martyrographus,nisi quis annuntiationem
bertus Romanum parvum viderit? Sic certe Ado lo- a Rosweydo in appendicem rejectam, Capnacivitate,
(juitur, ac si thesaurum in Italia refossum primusin sanctorum Enras el Quarli et Pardi martyrum, illi
Gallias deportasset fatendum tamen notitiam salteni
; tribuendam contendat de qua videri potest Floren-
aliquam, forte ex ipsa urbe Roina, ad Wandalbertum tinii notatio ultima ad hanc diem. Hic interim pos-
praegressam fuisse, nam adeo aperta in non unis tremum Wandalberli versiculum subjicio :

prophetis consensio fortuita esse non potuit. Caste-

Hasque sacer Felix monachusque Eusebius augent.
rum undecunque hoc potissimum die Zachariam
celebrandum invenerit Martyrologus metricus, sic Lwtus vere et proprie Usuardinus, est presbijter
ipsum canit dictus, tametsivita ex Bibliotheca Floriacensi a
Nonis Zacliaiias vates lemplique sacerdos Surio et Gonono edita levitam duntaiat appellet.
Eminet, oblilam naii qui inunere vocem Suntqui in praedicta \ita non pauca carpenda offen-
Valis et officio priscuin de more recepit. (lant. Exstat in Museo nostro seorsim impressa et
Certiora de hoc sancto Propheta monumenta ex manuscripta, ac praeterea viri eruditi observatio ad
Evangelio desumenda sunt controversa nonnulla ; eam, quae Carolopoli vulgata est 1675, quam ait
expendit Raronius in Annalibus ac in notatione puram verbositatem ostentare, iis exceptis quae de
hodierna atque item Tillemontius tomo I, a pag.
; reliquiis satis authentice referuntur. Nostrum non
482, de quibus uti et de conjunctione Elisabeth in est temere quidquam aut praemature in hisce dafinire:
Romano facta, aJibi fusius disseremus. Felix et Usuardum damus, quod hic satis.

AUCTARIA.
PuLSANEN., in prima satis purus, secundam pro- D Antuerp.-Max. male scribat, « in territorio Lin-
diicit usque ad imperatoris ; desunt reliqua. gensi, sed omnes adjiciunt
» : « Cujus vita virtu-
Antuerp. et Max.-Lubec. textui puro in fine su- tibus plena refulsit. »
peraddunt « In territorio Lingonensi,
: monasterio Alberg. et D.\Nic. praeter Malachiam adjungunt
Clarevallis, festivitas sancti Malachiae episcopi et «Treveris, sancti Abrunculi episcopi et confessoris.»
confessoris. » Ita quidem scribit Alberg. sed aller melius habet
AnTUERP.-MaX.,UlTRAJECT., LEYDEN.etLoVANIEN. Fihitii.
idcm liabent quod duo praecedentes, nisi quod Centulen. in prima purus est. Sequuntur liaec
(i6I MAUTYROLOGIUM. - MENS. NOV. (iG2

verba «Ccpnobio utsupra;» necquidquamadditur,

: A scopi, qui quiescit apud Cistertium de cujus transitu
;

unde scias utrnm de Centulensi, an de alio, forte beatus Boriiardus focit sormonem. »
Claravallensi et Malachia agere velil. Tum: « In Caxibeuie.n.: «Eodemdio^sanctaimodestaivirginis.»
Campania. ci^itate Terraciua, sanctorum Felicis Vaticax., signatus luiin. 5949, caret annuntia-
presbyteri et Eusebii monachi martyris.» Dcest an- tionibus Z.ichari.c et La^ti. Adjicit « Beneventi,
:

nuntiatio ultiraa. natalis sancti Pardi, martyris in sanct» Sophiae. El

BRuxEtLEN., in prima etiam satis purus, post sanct.-E Trophima) virginis et martyris. »
Chudii imperatoris, inserit, « tenli sunt a Leoncio, Uohellian. in fine « Apnd Clarevallem, depositio
:

niio Leoncii consularis, ob eam maxime causam, sancti MalachiiC archiopiscn[ii el confessoris. »
quia Ca?sarinm, qui palrem suum Christianum Divio.\E.\. ecclositB sancti Stephani Lingonis
:

ft^cerat, necnon et Jiilianum et alios sanctos Dei civitatc, translatio sancti Cregorii cpiscopi. »
martyres sepelissent, et quia Eusebius mullos con- Editin LuBECo. Col. primain satis puram habet,
vorlit, » etc. Dein « Et ^anctorum Domnini, Epi-
: in secunda inodice interpolata est in lortia addit
:

phanii, Antonini, Marci.v, Secunda} et Quart.-e, Tre- el confessoris. Tum: « Treveris, sancti Fihicii episcopi

veris, depositio sancti Fibicii episcopi et confesso- ot confessoris. In territorio Lingonensi, inonasterio
ris. Tum de Malachia. ut habot superius Antuerp.- Clarevallis, sancti Malaclii.o episcopi et cnnfessoris,
Max., etc. In line de L:cto, pure. (jui fuit patiiarcha tolius Hibernia; et legitur fun-
Hagenoye.x. «Jerosolimis.nataleZachariieprophetip, dasse quinquaginta quatiior ecclesias collegiatas.
patris sancti Johannis Baptisl;c qui fuit propheta
; cujus et vita virtulibus plena refiilsit. « In Caslellan
Novi Teslamenti, cujiis os clausit anjjelus in templo, B II. Novemb. ponitur, in Romano iii.

cum de nalivitate filii, quem anj^elus prnedicavit Grevex. « In Caesarea

nasciturum, non credidit, et sic post nativitatom
Johannis Baptistre loquelam et prophetiani divinitis
recepit, et prophetaMt de Christo, in utero inatris
su« adhuc clausn, etde suotilio nato. HicZacharias
a quibusdam dicitur fuisse lapidatus ab Herode
Aschalonita. Eodem die Roma;, passio sanctie Per-
petus conjii^is sancti Petri Apostoli, quic sub per-
secutione Neronis C.Tsans passa esl cui eunti ad
passionem, beatus Petrus post tergum clamavit:
: Cappadocia;, sanctorum
Domini, Epiphanii, Antonini, Marci episcopi et
aliorum dccem. In Capua civitate Campani», natalis
sanctorum MarciiB, Secundae, Schirud.Te et Quarti.
Treveris, sancti Fibicii episcopi et confessoris. Ilem
sancti Caesarii. Apud Cistercienses, hoc dic festiva
agitur rnemoria sancti Malachia3. Hiberniae patriar-
cha\ Elevatio sancti Emerici, ducis Slavoni* et
; confessoris. Idebargae matronae, niatris sanctai Gcr-
trudis virginis. Abaliis Ydnbega vel lUa vocatur;
>

conjux, memento Domini. » Vide die prajcedenti. vide quai dixiinus in Auctariis ad Molan. viiiMaii.
In Feliceet Eusebio purus non est,notatque tempora MoLA.x. «
: In terrilorio Liiigononsi, monasterio
Coinniidi imperaloris. Sequitur « Civitate Bayo^as,
: ClarKvallis, saiicti Malachi^B episcopi ctconfossoris,
depositio saiicti Vigoris episcopi. Spectat ad i No- cujus vitain beatus Bernardus deseripsit miraculis
veinbris. « In Ungaria, saticti Heinrioi [opinor, pro gloriosam Eodem die, sancti Febiti episcopi Tre-
Einerici] duciset c )nfessoris. » E.x iv. Deinuin « In : verensis. »Posteriores editiones de Malachia in-
pago Vastinensi,sancti Malurini.» Videsturhationem lcrserunt, qui magnis virlutibus lompore suo cla-
«

magnain, nam .Maturinus ad i No\emb. pertinet. ruit. » De Fibitio, ut in priori. In fine adjiciunt :

Codex principis Ursini a Rosemberg « Treveris, :

C ' Die quinta, .sanclorum martyruiii Galactionis et
sancti Feberii episcopi. » Pro Fibilii. Episteme.D. » Vide horum gesta apud Surium.
Matkio.-Cartls.-Ulthaject. : « MalachicC epi-

Vnilc/Ms. Die6.
Toniza Africaj, natalis sancti Felicis. In hujus soleinnitatc quemdam psalmum beatus Augustinus videtur
exponere ad populum. In Oriente civitate Theopoli, sanctorum decem martyrum, qui sub Sarracenis passi
leguntur in gostis sanctorum quadraginla. Iii Frigia, sancti Attici. [Addit Bouillart. ad oram textus : In
pago Leraovicensi Nobiliaco, natalis Sancti Leonardi confessoris.J

NOTiE.
Ex. Praten., Tornacen., Munerat., Greven. ct Molan.

VARIANTES LEGTIONES.
Toniza csl codicum omniuin, prffiterquara Greveni, rursus Frigia, 'e\ codicibus prope omnibus soli :

qui male Tonza AphricemoTesao. T/amissa scribunt Praten. et Greven. habent Phrigia Molan., recte
;

alii sed proTonizastat etiarn Baronius ex Itinerario

: Phrijgia. Tornacen. et Munerat. Leijunt Atici.
Antonini ubi ejusdem Notatio aliarn, fere syno-
; (^stora de AffricK, solempnitate, et si qua>. sunl
nymarn Africae ci\itatera componit, Tipiissa, vel hujusmodi, inter rainntias reputamus. Patebit in
Tunissa, vulgo Tunetuin. Hinc dubiuin redditur an .\uclariis codices nonnullos, ut Belin., Antuerp.,
recte Tonizam nostram vertant interpretes per Tnnis. .Max.-Lubec, etc. pro fn Phnjgia, inale supposuisse,
j^
Ser\andus fuit modus scribendi codicum, ni fallor, In Africa. Iii ai)ograp:io no^lro Pratonsi, virguhi
antiqnoruin omnium in quendam, quamvis ab ea subdiictuiii, adeoque taiiquam adjcctum legitur In :

niutatione m in », (\ax nescio qnid dialr-cti His- Parjo Lenovicensi vico nobiliaco, natalis saiicti Ber-
panicae redolet, omnino abhorream. Tlieopliiti pro imrdi confessoris. Non recte Bernardi, sed quid velit
TlteopoU error esl in Munerat. et Greven. En nemo non intelligit. Vide Auctaria.
OBSERVATIONES
Apographa Hieronymians apud Florentiiiiuin sic Adde verba textus nostri ipsa Adbnianam phrasim
;

hodie unanimiter legunt: El in Toniza, vel

Tonize, integre constitiiunt, ubi Martyrologus ille sub-
Africa;, Felicis vel nalalis Felicis, vel natalis S.
; dubitans diserteexprirait, videtur e.vponere, excitato
Felicis. Ad qua; observat comraentator, penes Augu- trartalu omnia saiicti doctoris verba subjungens,
stinura e.rstare sancti Felicis Memoriain, trait.in ps. qiia; an hiiic pntius quam altori l'olici, iit siiiit pliires
127. Nerape qu.-e per conjecturara Ado proposuit, hujus nominis, vore conveniant. hactoniis oinnino
tanqnam certa asserit, Roraanura hodiernuni, ni cortum non osl, ut benc observavit Castclianus :

fallor, secutus. .Vuclnr Romani parvi simplioiter quamvisilo cajterofacilc Baronio assent* :r,qiioiis([uo
scripserat : Toniza Africic, sancli Felicis viartijris. rem omnem acoaratius cxaminare possimus. Socios
 » «

663 USUARDI MONACHI 664

quadraginta Felici Trihiuint Auctaria Bedae, sed A Quae sunt gesta ilia ab Adone citata,sed verosimiliter
horum auctoritas ad citata Mnrtyrologia comparnta nunquam visa ? Quo tempore passos credemus, seu
plane evanescit. Non verebor conjicere imperitum solos decem, seu universos quadraginta ? Respicit
aliquem Martyrologii Bedae ampliatorem ex duabus Baronius ad tempus, cum sub Cosrhoe rege Per-
Romani parvi anniintiationibns unam conflasse. Caj- samm Antiochia a Saracenis direpta est. Ast for-
terum, vere de hodierno Felice dicta sunt quse ex
si tasse ?eque probabiliter remitti possent ad annum
Augustino referuntur, poterunt ea pluribus suo loco 637, vel potius 638, quo ab eisdem Arabibus ea
illustrari. Wandalbertus de solo Felice sic cecinit : civitas capta est. Fateor me hic non videre ubi

Idibus octavis marlyr Felix celtbratur.

pedem tuto figam, nisi quis certiora subministrave-
rit atque utinam per dubitationes meas id effici
;

Non
recte assequor quid altera sua annuntiatione queat, ut ea alicunde eruantur !

velit auctor Romani parvi Civitate Theopoli xi : Phrtjges sex martyres sunt nominatim indicati in
martyrum. Theopolim intelligo Aniiodiiam, de (jua allatis omnibus codicibus ex his unicum tantum At- :

alibi egimus, et videri potest hodierna Baronii No- ticum refert Martyrologium Romanum ex Usuardo.
tatio. At quinam sunt quadracjinti illi marlyres ? Haec vera est Florentinii ad Hieronymiana observa-
Qui lucem afferre debebat Ado, rem magis implexain tio, etiam a Castellano adhihita, cui nostram jungi-
reddidit per textum, quem eo ipso hic rursus in- mus, alibi non semel repetitam quod nempe Mar- ;

tegrum descripsit Noster, ubi deccm duntaxat addu- tyrologis nostris, sed Usuardo inprimis familiare
cuntur, qui sub Sarracenis passi leguntiir in gestis sit^ ex majoribus Hieronymianorum martyrum ma-
sanctorum quadraginta quasi de re aliqua notissima B nipulis, unum aliquem aut alterum seligere, nulla
sermonem injiceret. Sed hoc ipsum prsecipue inquiro prorsus sociorum facta mentione, utsupra pluribus
qui sint qvadraginta illi, in quorum gestis legantur locis patuit, quemadmodum et hic liquet totum la-
dscem passi sub Sarracenis ? Cur excluduntur hic terculum sincere ac simpliciter Usuardinum esse.
triginta alii, a Romano parvo conjunctim positi ?

AUCTARIA.
Praten., deAuctario huic codici, forle ad margi- Qui veniens de Britannia, in Gallia sanctitate vitse
nem, adjecto, dixi in Variantihus notat Sirmundus : praeclaruit. »

idem et primamanu haberi in codice B. Hagenoyen. Prima satis pura est. Secunda est de
Herinien., toto textu purissimus, in fine, forte ut Claro Vilcasino, tertia de Proculo Augustodunensi.
propriuni loci, adjectum habet « Bergas, depositio : Tum de decem Theopolitanis, satis recle. Sequitur
sancti AVinoci. » de Malachia. Dein « Ipso die, depositio sancti Leo-
:

Antuekp.-Maj., habet « In pago Le-

sic in fine : nardi abbatis. Hic a sanctoRemigio archiepiscopo de
niovicensi, natale sancti Leonardi confesseris. Eo- sacro fonte est elevatus, et ab eodem disciplinis est
dem die, depositio sancti Winnoci confessoris .» instructus. Cujus etiam parentes primum in palacio
RosvEYD. In Africa,
alia omnia : « Pauli cuni regis Francia3 habebantur. Hic tantam graciam a
aliis vii mart. Willebaldi episcopi et confessoris. rege obtinuit, ut omnes incarcerati, quos ipse visita-
Herculiani confessoris. » vit, protinus absolverentur, etc, » qu;e raalira legi
PuLSANEN. incipit « In territorio Dunensi,
: depo- in Vita apud Surium. Pro Allici, legit Amri.
sitiobeatissimi Leonardi, eximii confessoris. » Deest AuuiciNGT. lextui in fine superaddit « Redonis, :

Felix. Legit sanctorum quinquaginta. De Attico,
nihil.
Antuerp., MAX.-LuBEC.etUGHELLiAN., iu prima et
secunda satis puri, sic pergunt: « In Affrica, S. At-
tici. » In fide « Redonis, sancti
: Melani confesso- C
ris. » Vide Greven. infra.
Antuerp.-Maj., Lovanien. et Leyden.-Belg. in
textu ferme conveniunt cuin duobus prsecedentibus,
sancti Melanii confessoris. In pago Lemovicino,
sancti Leonardi confessoris, qui extitit discipulus
sancti Remigii Remensium episcopi. Depositio sancti
Winnoci abbatis. »
Victorin. et Reg. Suec. nuin. 130 Atticura in
Africa. Infine: « Redonis, sancti Melani confes-
soris.
Daveronen. « Inpago Turonico, sancti Lupantii :

sed in fine « Item natale sancti Leonardi confes-

:
confessoris. In pago Lemovicensi, sancti Leonardi
soris. » Quod vero hi habent in fine,DANic. ponit in confessoris. Qui tempore Clodovaei regis, clara Fran-
principio « Natale sancti
: Leonardi confessoris. » corum stirpe creatus, et a beato Remigio Rhemen-
sium archiepiscopo baptizatus et edoctus, patriam
Leyden., in textu par cajteris, paulo ampliori
deserens, heremeticam vitam elegit, et apud Nobi-
phrasi in fine subjicit « Item natale sanctl Leo-
:

liacum obiens, clarus miraculis, et maxime in com-

nardi confessoris, ob cujus nieritum omnibus de-
peditorum dissolutionibus, vivit in Christo. »
monstrandum, cum fratres corpus illius ad sepe-
Ambianen. « Ipso die, sancti Leonardi confesso- :
liendum transferrent, nix contra temporis naturam
ris. »
cadens, obtexit locum, ubi sancto placuit sepeliri,
Matric.-Cartus.-Ultraject. «Leonardi abbatis.
ubi sepultus mira operatur, mnxime in captivis. »
:

Willehadi episcopi et confessoris. » De hoc vide Roma-

Hoc idem de sancto Leonardo elogium Ultraject.
niim viiiNovembris. «Sanctorum decem martyrum.
ct Alberg. habent in principio.
Folicis confessoris. » An qui in Romano ponitur
Centulen. : « Toniza Africae, sancti Felicis mar- Fundis in Latio ?
tyris. In territorio Aurelianensi, sancti Lajti presby- « In pago Leino-
Reg. Suec. signatus nura. 428 :

leri. Sequitur de Attico pure. « hrpago Lemo-

»
D vico, depositio sancti Leonardi confessoris.
vicensi, sancti Leonardi, exiinii confessoris. F^odem
Codex et LE Mare signatus A « Eodem die ad- :

die, depositio sancti Winnoci ahbatis, qui fuit ino-

ventus reliquiarura sanctorura Nazarii et Celsi ab
nachus sancti Bertini. In Oriente civitate Teopoli, Ilalicis partibus. »
sanctorum decem martyrum, sub Sarracenis passo- In Vatican. num. 3949 deest annuntiatio ultima.
rum. » Vide Observationes. Adjicitur : « Beneventi, sancti Casti episcopi el
Bruxellen. incipit « In Nobiliaco, juxta Lemo^ i-
: martyris. »

cuin, depositio sancti Leonardi abbatis et confesso- Altemps. : « In Britanniaj sanctorum Winne-
ris, discipuli beati Remigii. Qui cum fratre Lifardo ])addi et Winoci abbatis Britannia et confessoris. In
Jiiiraculiset sanctitate claruit. » In annunliatione de minori, sancti Thenteonici abbatis. » Nomen iion
Felice turbatus, et ex Adone interpolatus est purior recte exprimitur, legi etiam potest Thenteonici.
in secunda. Atticum in Africa etiam collocat. Tum : Forte nonnihil ex majori aliqua notitia limalum
« Redonis, depositio sancti Melani episcopi et con- melius intelligetur.
fessoris. El sancti Winnoci abbatis et confessoris. Florentin. « S. Leonardi.... S. Appiani confes-
:
 665 MARTYROl.OGIUM. — MENS. NOV 666

soris, qni natione Ligur, in Ca^lo aureo nionachus
fuil. Roik»ni<, S. Moliani oonfessoris. »
Bizc.NTicEX. «
: Translatio sancli Grejjorii Linjjo-
nensis episcopi. • Die proxinie pra^cedenti posila
est ex codice Divionen.
Editio Llbeco-Col. incipit : « In pago Lemoni-
censi, loco Nobiiiaco, depositio sancti Leonardi
abbatis et confessoris. Hic a beato Reinigio, Re-
inensis ecclesia' episcopo, de sacro fonte levatus, et
ab eodein salutaribus disciplinis instructus. llic
quanidam silvain intravit, et constructo in illa
monasterio, strictissime cum aliquibus nionachis in
eodem degens, tandem vitain ibideni in pace lini-
vit. Ob cujus merituni omnibus deinonstranduni,
cum fratres corpus illius ad sepelienduin tr.msfer-
rent, respicientesque viderent totam provinciam,
contra temporis naturam, nive coopertam, locuin
autem illuni, iii quo sancto viro placuit quiescere,
omnino nive vacuo [vacuumj invenerunt, ubi sepnl-
A dions, vitam austeram cuin suis dnxit. miraculis
mullis proicipue^iue in captivorum liberatione etiam
in vita coruscans, tandem quievit in pace. Cum
autein discipuli ejus corpus sacrum in alium locum
transferre vollent, vidorunt totam provinctam nive
opertam. excepto loco, in quo viro Dei quiescere
placuerat. Itein sancta; moinori?e Christinae cle Stuin-
inel, in Nybeck [alias Nydeck] ducatus Juliaconsis
quiescentis. • iNunc Juliacuin translata est, ubi ojus
roliquiai venerationi expositie sunt. Yido Acta xxii
Junii.
MoL.w. • Ipso dic,
: rostitutio sancti Patris nostri
Gisioni. In territorio Tiironico, R. Lupanlii con fos-
soris. Redonis, sancti Molani coiifessoris. Eodein
die, sancti Leonardi confessoris, discipulis sancti
Roinigii opiscopi, in civitate Lemovicensi, in pro-
viiicia Aquitaiiia\ Apud Borgas, in torritorio quod
vocatur cella Aoromholt, depositio sancti Winoci
abhatis, egregii Christi confossoris cnjus vitavirtu- ;

tus mira operatur, inaxime in captivis. • Sequitur B tihus et miraculis ploiia refnlsit qni in pr;Bdicto :

satis purus. In fine : • In territorio Turonico, loco, multo teinpore in Dei opere perseverans, ot
sancti Lupancii confessoris. » pluriiiios in Doi servitio aggregans, magnisque vir-
Belin., in prima et secunda utcunque purus, sic tutibus et gloriosis miraculis, \alde clarus, collectus
habet tertiam : • In Africa, saiicti Atricii. . In fme: est ad patros suos in senoctuto bona. » Tum typis
• Redonis, sancti Meliani. Eudem die, sancti Leo- minoribus « De quo inejus vita logitur, quod ogre-
:

nardi confessoris. • Altera editio legit, Melauii. gium duxerit, suhjectis suis fratrihus administrare,
Loco autem secundo inlerserit : « In Xicomedia quia noAorat Christum non Aonisse niinistrari, sed
sancti Adriani martyris. • ministrare et quod quidquid operis aliorummamis
:

Greven. • In Nicea, natalis sanctornm Adriani,

: velut arduum ot grave, refugiebant, impigre et in-
Juliae, Eusebii. In Africa, sanctorum Donali,
Pauli, Balsami. Item Eustasii, Julii. • Yide Iliero-
nymiana. « Secundum aliquos hic, Melani episcopi
Redonensis, quem Usuardus habet supra viii Idus
Januarii. Ado ii Idus >'o\embris. » Recte igitur a
Rnsweydo in appendicem rejectaest nescio quae ho-
dierna annuntiatio Se<iuitur : • In Bergas, deposi-
tio sanctorum quatuor fratrum AYinnoti^Quadenoti,
Ingenoti et Madenoti. In territorio Turonico, sancti
Lupantii confessoris. In pago Lemovicensi, deposi-
tio sancti Leonardi abbatis et confessoris. Qui a
sancto Remigio de sacro fonte levatus ac salutari-
bus disciplinis instructus, silvam quamdam ingre-
cunctanter accipcre non timebat, cum tamen esset
prffditus titulo regiaj no})iIitalis. Ilic molam, a>difi-
catam in fratrum pau|ierum usum, inulto tempore
propriis manihus rotavit. Eodcm die, Severi epi-
scopi Barcinonensis, qui unus fuitLXX episcoporum,
(|iiilegos Gothicas in Hispania condiderunl. Hic a
Barharis Gothicis, qui Cathaloniam incolebant,
clavo capite confosso, martyrio coronatur anno Be-
demptoris JesuChrisli dcxxxviii. » Quaeritur ex quo
C .Martyrologio Molanus postrema haec acceperit. Edi-
tiones alia; oadom habent, sed pleraque multo hrc-
vius contracta sunt.

YII Idus. Die 7

In Aloxandria heali Achillse episcopi, qui eruditionc, fide, conversatione ct morihus insignis fuit. Apud
Perusinam, Italiac url^em ', natalis sancti Herculani epi.scopi, cujus corpys, post abscisioncm capitis, ita
unitum et sanum die quadragesimo, ut scribit heatus Gregorius papa, repertum est, ac si nulla hoc incisio
ferri letigisset. Eodoni die, heati Amaranti martyris, qui apud Alhigensom urhem, exaclo agonis fidelis

cursu, sepultus, vivit in gloria. In Frisia, depositio sancti Willihrordi episcopi.

NOT^.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Antiierp. et Max.-Luhec, Munerai., Greven. et Molan.

" Hic multa movet de Herculano Sollerius, cujus
llerculani elogium Usuardo ascribendum esse merito
aulumat, consentientibus probatissimis quihusque
codicibus, cum exaratis manu, tum excusis quia
tamen non in textu Pratensis codicis, sed in mar-
vitium, si tamenvitium ost) eoquemquam inclinaro
pr)ssunt, ut autographum dubitet esse martyrolo-
giuin, quod el chronologicis notis el litlerarum
;
forrna conslat nono saiculo et Usuardi aetate con-
scriptum quod in Sangermana ahhatia compositum
;

trineelogium istud manu recentiore scrijttum logitur, est, et in usum ojusdem ahhalijc concinnatum ah
hinc orla est acuto censori duhitatio, utra sit aucto-
j)
ejiisdem abbatia; monacho quod per trocentos aul ;

ris manus, seu, ut ipse loquitur, utra nianus aulo-
(jrapha sit. Quam dubitationem ita tollit, ut existi-
met nec priorem nec postoriorem manum Usuardi-
nam esse, et ita judicaturum quisquis, deposito
oos amplius annos publice in capitulo loctum ost ;
(|iio(l sliKliosissiino sor\atiim osl in hihliothoca niin-
(|ii;iiii expilala, nunfiiiiiiii amhiista, salloni a nono
sa'c.uIo Quid in hoc lilleraliira! gencre certum csse
'!

partium studio, hoc et alia Pratensis codicis vitia potest, si hoc non est ? De Horculani elogio orae co-
exjienderit. Contestor eruditos omiios, an paucula dicisaddito jam in epistola exposui qui accidoril, ut
(jua;daiii in margine aut vacuo versus sp.itio manu codici aiitographo dee.sset, et taiiien in omnihiis
recenliore addita (quod unum est Pratensis codicis exeiiiplis roperiatu. Bolillaht.

VARLVNTES LECTIO.NES.
.4c/ji7/enegit solus .Antuerp.-.Maj. ; et sic estinRo- parlicula in. Solus Munorat. post Herculani episcopi
uiano parvo, meliusab .Vdoneet Usuardo restilutum addit et marljiris. .Mulla alia scriptoria sphalmata
uleslintextu.(ireven.el,quieumhicdescrihit,.MoIan. sunl, ul Achillt, Prusinaui, Albienscm, Hc, at(juoin
Icgunt, qui in eruditione ex oninibus aliis redundat
; Antuerp.-Maj. cl Molano in finc jiost episcopi, adje-
 * :
: :

667 USUARDI MONACHI 668

ctum esl, et confcssoris scd mnxiina variiitio in

:
A nequaquam, fuisset abscissum, sic videlicet ut nuUa ve-
efformnndo nomine WUlibrordi, quod ex Greveno ac- stigia sectionis apparerent. Cumque hoc et in terga
cepimus, aliis omnibus discropantibus scribentibus- rerterent,exquirentes si qvod signum vel de alia mon
([ue Willeboldi, WnUebrodi, WiUebrordi, ViUebrordi, strari incisione potuisset, ita sanum atque intemera-
WUebrordi, VueUebrodi, etc. ium omne corpus inventum c .1, ac si nuUa hoc incisio

Huc rejeci dillicultates circa Herculani elotrium. Quid si Usuardus sincerum exemplar
ferri te'igissel.
Ac primo quidem ipsins Usuardi csse dubitare non Grcgorianum non liabuerit? De ca-tero eiogium Usua-
sinunt probatissimi ([uique, imo codices onmes, ex- dinum esse tam est certum quam certa est unanimis
ce[)tis duntaxat Tornacensi et Pulsanensi, quos codicum onmium, tum manuscri[)torum tuin excu-
toties alias in elogiis mutilos agnovimus. Secuiulo : sorum consentio. At vero in astigrapbo nostro Pra-
Ex Gregoiii Dialog. lib. 3, cap. 13, acceptum esse tensi totum tan([nam adjectitium subducit ir, tesla-
plane constat at unde ita formalum dicemus, ut
: turque Castellanus in ora preetensi autographi re-
(iregorii sensum non reddat ? Pi'aten. legit Cujus : ccntiori manu ascriptum (d la marge et en lettres
corpus post abscisionein capilis ita intaciiim ; alii moins anciennes que le texle). QuEoro ulra manus au-
omnes, ita vnitum, etc. Munerat. Cnjus corpns : tograpba sit? Si baec et id genus alia in eo codice
abscisioni capitis ita unitnm, rectiusad Gregorii men- recurrentia in lifferenter expendas, fallor si non
teradixisset abscisso capitiilu unitum.Hoc Gregoriile- judices nec priorem nec posteriorem manu Usuar-
ctio est Ita caput ejus unitum fuerat corpori, ac si
: dinam esse. Sed de his plura in Praefatione.

Jam tertium subhoc mensis principio citandum
recurrit cap. 29, lib. viiEusebio-Rufiniani, ex quo
AchiUas bic, aeque ac Theodotus ii, et Pierius seu
Hierius iv, acceptus est, etab auctore Romani par-
vi, qui omnes inde extraxit, sic notatus A'exan-
drice, AchiUei episcopi. Melius Ado, AchiUw, qui et
ex citato loco accepit materiam elogii, mutata tan-
tillum phrasi, a Nostro ad verbum transcripti. At-
que hic denuo sanctus est, apud alios martyrologos
OBSERYATIONES.
B quisitionem suo tempore dabit Janningus noster,
qua densaeilia! quibus pridem, teste Bollando, ob-
voluta fuit Umbria, lenebrae pro majori parte pote-
runt dissipari.
: Amarantus a Viennensi martyrologo primumpo-
situs estsecundo loco, ex cujus bre\i elogio verba
sua omnia desumpsit Usuardus. Fons est Gregorius
Turonensis, de Gloria Martyrum cap. 57, a quo
Amarandus appellatur nec scio quidquain aliud de
:

extra seriem nostrani niinime quaerendus; uti et sancti hujus rebus gestis memoriae proditum esse.
frustra indagabitur causa cur hoc potius die quam Sic ipsum cum Willibrordo honoravit Wandal-
altero quolibet recolatur cum id pro mero Romani
; bertus
paiari auctoris arbitratu et hicet plurimialiis locis Sept(;nas, Amaranle, pia de morte sacrasli.
factum plane existimem. Vide qua; pro vero obitus Has qiioijue Willibrordus liabet, qiio princnpe plebis
die verosimilius defmivi in tractatu de Patriarchis Fresonum miilli (Ihristum .sensoie vocantem.
Alexandrinis, cap. 3, pag. 36, a num. 188, ubi et Porro WUUbrordum ab Adone recte semovit Ros-
paucis collegi^iuae ad vitam ejus pertinent, confe- weydus, quidquid Mosander Martyrologii ejus textui
renda cum articulo Tillemoiitii tomo iv, paa;. 213 absque asterisco ipsum inserat. In Rabano die pra;-
et2i4. cedenti, ex Vitae auctore Aicuino collocatur. Sed
In laudato Romano parvo secundum et ultimum Q hic solius et vere Usuardi esse vel hinc conficio
locum tenet : Apud Perusinam Herculani episcopi quod plane alia sit phrasis nostra ab ea quae Adoni
etmartyris; claritatis gratia interjecit Ado, ItaUce tribuitur. Caeterum illustrissimi sancti memoria non
urbem, tertio loco Herculanum signans, sed absque Frisiis solum aut Batavis, sed
Brabantis ac prae-
et
ulteriori elogio, quod totum Usuardi verbis concep- cipue Antuerpiensibus summa in veneratione est,
tum, et ex Gregorii Dialogis, licet non satis recte, ut pluribus egregiis monumentis ostendunt Annales
desumptum esse oportet, ut supra ex probatissimis Antuerpienses.postremis lucubrationibus a magistro
codiciljus abunde denioiistravimus. Et baec quidem nostro Daniele Papebrochio elaborati, sed bactenus
ex Gregcirii, vadem cilantis, auctoritate satis certa inanuscripli. Est et chara ejus recordatio in Museo
sunt. Quid de duobiis Herculanis Perusise episcopis nostro, ob celebrem illum et vetustissimum codicem
censendum sit, conatur explicare Baronius iii No- Martyrologii Ilieronymiani, vulgo Antuerpiensem et
tatione, secl ipse Gregorii elogium ei Herculano Epternacensem, quo virum sanclissimum usum
aptavit, cujus aut natalis aut translatio recolitur fuisse, eumque a Laurentio scriptum, ostenditur
1 Martii, ut facile intelligasdubium hicet incerlum Praefat. Bollandiana} pag. xlvi. Vita ab Alcuino
b;Ksisse, quemadmodum hicrentomnes
qui se patriis soluta et iigata oratione composita exstat apudSu-
prajjudiciis abduci non sinunt. Veruin de
his Her- rium, a Mabilione reproducta et observationibus
ciilanis geminis vel forle pluribus, uti et de aliis illustrata s;cculi iii Benedict. parte I, a pag.
Umbria; multiplicatis sanctis, accuratissimam dis- 601, cui jungi poteruntelogia Bedae etaliorum.

AUCTARIA.

••
puri —
ToaNAGEN.,de Herculanoscribit sicut Ado.Caetera
sunt.
D «

Ros\vKYn.,in priinis purus, sic [lergit » In Af-
ternaco, sancti Will brordi primi Trajectensiuin
archiepiscopi. Eodem die, sancti Florentii Slraz-
burgensis episcopi et confessoris. »
PuLsANEN. Prima pura est.
caretelogio. De Willibrordo nihil.
Antuerp.-Max.,Ultraject.,Leyden. etLovANiEN.
tyris.
Apud Albiginensem urbem,sancti Amaranti mai
Apud Perusinam urbein Italiae, sancti Her
: colani episco[)i et marlyris, cujus beatus papa Gre-
gorius in libro Dialogorum tertio venerabilem men-
iionein facit. Csnobio Asternaco.sancti Willebrordi
cpiscopi et confessoris, quein roganle Pippino ducc
Secunda et tertia Francorum ordinavit episcopum Sergius PP., et ad
pricdicandum Fresonibus deslinavit.»
Bhuxellex. incipit « Apud Asternacum, nm-
:

'in prima (juri, secundae, post episcopi, interserunt nasterio Epthoniaco, Treverensis dyocesis, deposi-
« Sub Totila rege interfecti. » Iii tertia rursuspuri, tio sancti Willebrordi episcopi et confessoris. Qiii
sic quartam formant « In territorio Treverensi,
: cum sociisduodecim venieiis ab Anglia, a Sergio
Epternaco monasterio, depositio sancti Willebrordi, [lapa Fresonum episcopus consecratus, sedem e|)i-
Trajecti inferioris episcopi et confess.» scopalem ex dono Pippiui Grossi, statuit apud 1 1-
Albeug. et Danic, cum prioribus conveniuiit,sed tonburch, quod nunc Ullrajeclum vocatur. Apud
in fine « Civitate
: Methis, depositio sancti Rufi Alhigensem urbem, natale sancti Amaranti mar-
cpiscopi et confessoris. » Vide Rabanum. tvris, qui exacln tidelis agonis cursu. • sepultus vi-
Centulen., in prima Adonianus, sic pergit vit in gloria. » Sequitur de Hcrculano, ut habeul
 »:

(69 MARTYROLOGIUM. — MENS. OCT. 670

codices mediw not» supra. Tum de Acliilla, pure. A Grevex. Isto beatus vir ardoro (idoi ad evangc-
: «

Denique : • Metis civitate, depositio sancti Ruphi lizandum gontibus Frisonum, de Britannia cgres-
episcopi et confessoris. » sus, ut Beda libro v refert, ad Pepinum Franco-
Hage.noye.n., in prima satis purus, sic pcrgit rum ducoiii doelinans, ab oo Roinaiii missus, a Sor-
« Apud Perusinam urbem Italiie, passio sancti gio papa episcopus ordinalus est anno Doinini
Herculani episcopi et martyris, qui ^irtotus orat Dcxciii. Unde
rodions, a prsfato ducc in caslollo
catholicus, et suis swasit resistere Longobardis ha3- Trajecto locum sodis opiscopalis accepit, ac longe
reticis, ob quod, dum ci\itas ipsa capta esset, a latoiiuo vorbum lidoi seminaiis, iiilinitum populum
Thotilo rege h.Tretico jussus est interlici, et priino Chiisto acquirens, landoin in Epthornaco monaste-
corrigiam de dorso ejus incidi, et postea decolla- rio, in Tre\erensi, qiioil ipsomet con-
torritorio
ri, et factum est ita ct corpus ejus insepullum
; slriixerat, in paco. In iNicliomedia, saii-
(|iiioYit
permansit, ut scribit beatus Gregorius in Dyalogo, ctorum Polisii, Euslasii, Primi, Rogaciani. lii
el die (|uadragesima corpus ejus sanum in\entum Aphrica, natalo sanctorum Rogali, Donali, Ju-
est. In Frysia, doposilio sancti Willibordi episcopi, lia). • Vide Ilieronymiana. « Ipso die, sanctai mc-
qui erat unus de Capellanis Karuli iinperatoris, nvMiifi Engelberti archiopiscopi Agrippinoiisis Co-
ad cujus pr.eceptura ille in civitatem Trajoclensem lonicoet iiiartyris qui ob defensionoiii oppressoruin,
:

se transtulit (patet nnachronismHs), et illam con- ab impiis innocent(>r occisus, feliciter occubuil
vertit ad fide m, et po^tea in Frysiam, ubi magnam anno gratiae .mcccxxx [in prima editione habetur
partem illius terraj convertit ad Domiiium, et ibi Mccxxv]. Restiluti episcopi et confessoris. Melhis,
in pace obiil, et ipse estsepultus in Ekternaco, ubi B boati Rufi cpiscopi et confessoris. Tricastini epi-
prius esse fuerat monachus, Treverensis dyocesis. scopi et confessoris. Prosdocimi episcopi et confos-
In civilate Methis, depositio sancti Riifi episcopi et soris. Qui cum beato Marco evangclisla et Appol-
confessoris. • Sequitur de Fibitio Trevirensi c>: linaro Rhomain veniens, a beato Polro civilali l'a-
V Novembris. Demum « In monasterio Habetensi
: taYiiiae ordinatus opiscopus. cum populum innuaie-
in Burgundia, sancts Gebedrudis, virginis et abba- rum fidei Christi acquisivisset, tandem plenus
tissae. Vide Castell. in indice.
» dierum, meritoruiu ac niiraculorum gloria, quievit
Daveroxex. « In Turdnico, sancti Baldi con-
; aiino opiscopatus sui xcm. Argonliiiae, sancli Flo-
fessoris. * Notat Castellanus scribendum Baudini. rentini episcopi et confessoris. Iq territorio Turo-
Matric.-Cartcs.-Ultbajfxt. « Willebrordi cpi-: nico, sancti Baldi confessoris. »
.scopi primiTrajectensis. » Inmarginehabetur, /'e*tMm MoLAX. de Willibrordo litleris Italicis, in textu,
1» cicilale « Herculani episcopi et inartyris. Ama- Trajecti inferioris. Tunc typis uiinulis « Qui quiescit :

ranthi martyris. Achillffi episcopi .Alexandriae. » inter Tro\eriin et Lutzeuburguin, in oppido et {rur-
In Vatigan. n, 5949, nihil de Willibrordo. sus Italicis) in inonasterio Echtornaco, Treverensis
Florentix. « Apud civitalem Paduanam, san-
; dioecesis cujus actus Boda prosbyter in gestis An-
:

cti Prosdocimi, ut in Romano. »
Codex MoxTis Saxcti. « Venerabilis transitus
nobiissimae virginis Gebctrudis abbatissae sanctissi-
mx, sororis beati Adelphii, quae suis meritis muUa
beneficia, se summadeYotioncquaerentibuspraistat.
Editio Lubeco-Col. prima pura est, in se-
in
cunda inseritur Totila, ut supra. Tuin « Apud
Albigensem urbem, sancti Amarantii martyris.
(Jui apud eamdem urbem exacto fidelis certaminis
cursu, ibidem sepultus vivil in gloria cujus sa-
glorum describit. Hic a Sergio pnpa Romie ordinatus
est, ct in Germaniam ad praedicaudum deslinatus,
ibidemque requievit. » TumexRabano: «Itemsan-
cti Rufi Metensis urbis episcopi et confessoris, qui
G translatus est a prajdicta urbe, consentiente Drogono
praesule, in Vormationsem pagum, in villain qua)
: vocaturt^termheim, tcmporibus Lotharii imporatoris
et Ludovici regis, ubi otiam sanctitas ejus inullis
virlutibus claruit. » InProsdocimo, describitBELi.v.
; Tuin « Apud Argentinam, sancti Florentii episcopi
:

crum sepulcruin virtnte Christi miraculis frequen-
libus iilustratur. In tcrritorio Treverensi Eplher-
naco raonasterio, depositio sancti Willebrordi Tra-
jectensis inferioris. episcopi et confessoris. Cujus
malri, dum adhuc eurn in utero suo gestaret, visuin
est, lunam per os ejus ad interiora descendere, et
longe lateque mundum illustrare: quae visio futu-
rurn eum significavii praed^catorem, qui mundana
et confcssoris, qui Sectorum indigena, in llore ado-
loscentiae patriam parentosijue descruit, et accilis
sibi ejusdem prop(«iti sociis Arbogasto, Theodato,
ac Hildulpho, Doinino duce, fines attigit Alsatite,
tomponbus rogis Dagoberti, et Argobasto in calhe-
dra succcdens, multis virtutum lloribus gloriose
refulsit. » Sequitur minoribus typis de Engclberto,
utGiiEVEN. Deinuin « In territorio Turonico, saiicli
:

corda illustrare sua doctrina debebat. Hie Friso- Baldi confessoris etaixhiepiscopi luronici. » Editio-
nes ad fidem Christi converlit, et aidificatio in pra)- nes posteriores de Willibrordo, Rufo. Prosdocimo,
dicto opido solemnimonasterio iionorabilium mona- Florentio et Baldo, fermc ul iu prima. Tum « Ar- :

chorum, ibidein sepultus requiescit. Civitate Me- vernis, sancti Amandini confessoris. Die septima,
Ihis, depositio sancti Hufi episcopi et confessoris. sanctorum triginla et Irium martyrum in Melitene.
In territorio Turonico, sancti Baldi confessoris. • D Et sancti patrisac thaumaturgi Lazari, qui exercuit
Belix. incipit • Apud Paduarn civitatem, de-
: se in monte lactoo. » Dein typis minoribus « Iteiii :

positio sancti Prosdocimi, primi episcopi civitatis
ipsius, qui a beato Petroapostolo episcopus ordina-
lus, ad praedictam ci\itatem Paduam, ad praedi-
candum Dei verbum missus est, ubi multis virtu-
depositio sancli Rostituti, primi episcopi Tricastren-
sis, cujus ci)r[)us Aurelianus, in monasterio sancti
Eiintii, praecipuocolitur honore. • De Engelberto, ut
supra sed inter primani et posteriores editiones ea
;

tibus ot prodigiis coruscando, beato fine quievit. • est diversiias quod prior signet annum obitus 1220,
Sequitur textus non satis correctus. haec veruiii annuin 1225.

VI Idus. Die 8.
Romae, via Lavicana, passio sanctorum Claudii, Nicostrati, Simproniani, (Jaslorii et Simplicii, a qui
primo in carcerem trusi, deinde scorpionibus gravissime sunt caesi.sed cuin a lide Christi mulari iion pos-

sent, jussi snnt a Diocletiano in rnedio mari pra;cipites dari. Item iiia Lavicana, natrlis (juatuor coronato-
rum Severi, Severiani, Carpofori et Victorini, qui jubenle Dioclotiano ictibus plumbatarum usque ad inortem
c^si surit. Horuiii nomina cum minime potuissenl repperiri, <\n;v, Doinino ro\clante interjoctis annis poslea
ostensa sunt, statutum est ut anniversaria dies ipsorum sub nominibus supradictorum (juiiifiue martyruni
recolerelur.
 :

671 USUARDl MONACHI. 672

NOTiE.
Comenmnl Praten., Herinien., Rosweijd., Anliierp. A Anhierp.-Max., Ultrajectin., Leijden., Lovanien., Al-
et Max.-Lubec, Muneral., Greven. et Molan. Itein bergen. et Danic.

a Quinque illi nia rtyres in litura versantur ; nec tamcn a Pratensi ulla exenipla discrepant. Rogo cui-
nani ascribenda sit correctio. Bouillart.

VARIANTES LEGTIONES.
Legendum esset ex Romano parvo et Adone Sum- Praten. et Munerat. male legunt qtiatuor ; Greven.
phroniani, non Simphoriani, ut male habent Ros- et Molan. numerum suppriniunt cxteri ex Romani ;

weyd Max.-Lubec, Greven. et Molan. at ex me-

, ; parvi, Adonis, ac proinde et Usuardi mente recte
lioris notae codicibusservandum fuit Simproniani. In !cgunt,ut sensus exigit, supradictorum quinque mnr-
apographo nostro Pratensi deest Castorii. Nonnulli tyrum. Reliqui in textu Carpofori et repperiri. De
codices scribunt crtrctTeHt inissi, sed puriores, ul est Nichostrati, Seoerini pro Seceri, coleretur pro reco-
in textu. Haesitasse potissimuin videntur codicura leretur, nihil magnopere notandum. At in Praten.
scriptores circa ultimam lextus formulam, nimirum, videtur defuisse particula quoi ante Domino, unde
scribendumne siih nominibns supradictorum
esset forinanda esset constructio, sicut habet Munerat.,
quinque martyriim, an potius quatuor martyrum. statutum est autem.

OBSERVATIONES.
Binas textus nostri martyrum chnsses sic primus B potius, si verum Bedam novisset, vellicare poterat
in Martyrologio conjunxit auctorRomani parvi, non Saussayus ; ille etenim cavillis istis ansam praebuil,
primus tamen ipsecombinationis auctor, utpote quam dum ita indistincte sigiiavit « Romae, quatuor Co-
:

reperire potuerit in Sacramentariis Romanis, et no- ronatorum Claudii, Nicostrati, Symphoriani, Casto-
tanter in Gregoriano, ubi et quinque priores noir.i- rii el Siinplicii, » ubi aliorum nominaaliis supponi
natim, et quatuor Coronati anonymi in eadem missa videntur, ad eamdem interim explicationem revu-
conjuncti habentur sicquidcm, ut in prima oratione
; canda. Quod si ea nonplaceat, cum Ordine Romano
Claudius, Nicostratiis. etc, exprcssi sint, in Prtefa- prius luctetur Saussayus quam Martyrologia convel-
tione autem de quatuor Coronatis anonymis agatur: lcre nitatur. In Kalendariis Allatii et Frontonis sim-
cujusrei haec ratio missse ipsi pracfigitur « Qnatuor : pliciter ponitur hoc die Natale SS. quatuor Coro-
:

Goronatorum nomina h;ECsunt: Severus, Severianus, natorum. » At Sacramentarium Thomasii rem totam
Victorinus et Carpophorus, quorum dies natalis per denuo confundere videtur « Sanctorum quatuor Co-
:

incuriam neglectus, minime rcperiri poterat ideo ; ronatorum Cassiani, Claudi, Castori, Siinproniani.»
statutum est ut in eorum ecclesia, horum quinque Quomodocunqne hr-ec vertas aut verses, ad superio-
sanctorum, qui in missa recitantur, natalis celobre- rem sententiam intelligenda sunt. Alia de Coronatis
tur, ut cum istis eorum quoque memoria pariter quajstio moveri potest ex Kalendario Bucherii, sic
fiat. » Ad quffi vide variantes manuscriptorum le- legente « vii Id. Angusti, Secundi, Carpophori, Vi-
:

ctionesin Menardi notis pag. 18o, ubi et de quatuor ctorini et Severiani, Albanoet Osliensc. » Quadrant
Goronatorum ecclesia, titulo, etc. Gum his modo nomina, excepto primo, sed quid sibi volunt Albano
conferamus Romani parviverba scquenlia: «Romae, G ct Ostiensef An hicverede Coronatisnostrisagitur?
martyrum Claudii, Nicostrati, Symphroniani, Gasto- Fateor haic mihi necdum satis esse explorata.
rii, Simplicii artificum insignissimorum. Et ipso die, Nodus haud miuus dilhcilis est, quem vii Julii
IV Coronatorum Severi, Severiani, Carpophori, Vi- altigimus, ubi cum Romano parvo, Adone, Usuardo
ctorini quorum festivitatemstatuitMelchiadcs papa
; et Notkero putavimus hodiernos quinque artifices
sub nominibus quinque martyrum celebrari, quia distinguendos a quinque fere synonymis sancti Sc-
nomina eorum non ropericbantur, sed intercurrcn- bastiani catechumenis, de quibus ibi sermo ecat,
tibus anniscuidam sancto viro revelata sunt. In qui- ut plane diversa sunt Acta ambabus turinis ab Adone
»

bus vides eamdem ferme Sacramentarii sententiam aptata. Scio hodiernum sub nomine P^lori auctarium,
referri. Quaerit Menardus, et cuin eo recenliores qiiinque nostros ex S. Sebastiani Aclis cxornare,
aliqui, quomodo Melchiadistempore ignorata fuerint scio alios ita quoque sentire verum confundendos ;

sanctorum Goronatorum noinina, praesertim cum hactenus non video, si recte discerni possint. Plura
sub Diocletiani persecutione passi dicantur ? Sed ego hoc die in notatione disputat Florentinius, nec ita
hicnihil \ideo quod tantopere mirentur; quasi non rem cxpedit quin multa supersint proximoinense Ju-
plures, imo plurimi, grassante immafli carnificina, lio in Actis aecuratius dissolvenda. De Goronatis
coronati sint vivo et forte spectante Mclchiade, quo- nonmeminit Wandalbertus, nisi velimus Bedain se-
rum nihilominus distincta nomina in ejus notitiam cutum, eoque in secundo versu induN.isse nomen
non pervenerint. Huc refer Sau:«ayi criticam, qiii coromc; interim priores quinque ita canit, ut lota
Romani parvi, invisi sibi opuscu" 11, angulos omnes laudatio synonymis quibusque inartyribus aptari
scrutatus, ridiculi hic aliquid se offendisse clamitat, D queat
quod Goronati quatuor sub nominibus quinque mar-
tyrum celebrentur. Sed haic satis solide refutata sunt ^}^"^^'' Gasion Simplici Siraplionane,

lationis nostrae cap. 2 ctiam indicavimus. Bedam

AUGT ARIA.
ToRNACENf., in prima purus, in secunda refcrt Iteiii sancti Ludovici confessoris. » De
translatio
noinina Goronatorum usque ad Victorini inclusive ;
(juo videBelin et alios.
desunt reliqua. Gkxtulen. Roinae, sanctorum martyrum Cjau-
:

Antuerp.-Maj. Etiam purus in prima, produ- dii, Nicostrati Simproniani, Castorii atque Sini-
cit secundam ad ccesi sunt, sed in reliquis mutilus plicii,tempore Dyocletiani. Eodciii die, sanctorum
est. ([uatuor Goronatoruin Severi, Severiani, Garpofori,
PuLSANEN., primain habet usque ad Simplicii \
Victorini. Et oclava sancti Vigoris. »
secundam ad cwsi sunt, utrumquc inclusive ; caetera Buuxellen. incipit: . Octava festivitatisomnium
nihil. Sanctorum. » Tum de quatuor Goronatis, sic tamen
In Danic, recentiori manu in inferiori ora codicis ut tcxtus, male compositus, pejuscoriyctussit. Tuiii
adjectum est. « Ilein octava omnium sanclorum. de quinque aliis, post Simplicii. intcrjicit: « Quila-
 »

67:{ MARTYROLOGIUM. MENS. NOV. (jVi:

thomi existentes. et nomine Christiarlinciosissime A MATRic.-CARTus.-lii.TRAJF.CT. Sequitur textus satis

operantos, prinio in carcerenj niissi, et ileiniie scor- |uirus. Tuiii « Treveris in iiioiiasttM-io beafi Maxi-
:

pionibus gravissime caesi sunt sed cuin a lideChri- ;

miiii, natale sancli Weoiiiadi episcopi el confesso-

sti tiecti non possent, jussu Dyoclesiani in miHlio ris. Eodein die civitate Marsilia, translafio sancti
luari privcipitali suiit. In Africa, passio sanctoniin Ludovici episcopi et confessoris, ordinis Miiiorum.
niartyrum Ro^iati, Priiiia\ Donati, Juliie, (iautlii et Ipso die, beati Aiistremonii episcopi et coiUVssoris.
Ralsami. • Vide Hieronyiiiiana, die prtecedenti. Iteiii sancli Willohadi episcopi et confessoris. »Vide

Tuin : Ipso die, traiislatio sanctoruin marlyruiii

• infra Gukven.
Seiiatoris, Viatoris atque (lassioilori. Itein translatio RiaiN., in toxfii satis pnrns, superaddit in fine :

« Eodem dio, triuislatio sancli Ludovici opiscopi et

saiicli Ludo^ici ej^iscopi ct confessoris. •
H.\GENOYEN.: • Roina' via Lavicana, passio san- confessoris, ordinis Minoruin. Itemoctava omniuiii
ctnruin iiiartyruiii Claudii, Nycoslrati, Sympronia- sanctorum.»
ni. Casiorii et Syiiiplicii, (jui priino in carceieiii GuKVKN. : « Octavae festivitatis omnium Sancto-
sunt missi. Qui cuin edocti forcnt omni arle scul- ruin. Festivitas reliqniarum eorumdem. • Reiiiisi

ptuiie, Dyoclecianoydolnm facerenoluerunt,et post- supra ad Matric.-Cautus.-It-trajkct. Aii de alia

ea scorpiuiiilius sunt durissime ci3esi. et tuiic cuin festi\itato hic agafur, post videbitur. Roliqiia Au-
a fide Chrisli mutari non possent, jussi siint a Dyo- ctaria rocenseo • In Africa. sanctoriiiii Rrimi, Ma-
;

cle iano in plumhea capsa in maie priccipitari. > charii, Justi et aliin-um octodecim. • Vide Hierony-
In altera ferme purus est. tuin de Florentio, queni niiana. «Item hic, depositiosancti Hildulphiepiscopi
die prnpcedenti in Auctariis non semel posuimus, B Troverensis, qni etiaiii supra habetur vii Idus Julii.»
sic habet In Arjrentiiia, deposilio sancti Floren-
: • En-at nain habotur v Idus seu xi Julii: forle liic
,

cii, ejusdem civiiatis episcopi, qui prius in Hasela translationem indicare voluit, ut est supra in Luxo-
viKN.Pergit GuKVEN. « Eodem die, depositio sancli
vilam heremiticam duxit, in multa patientia etabs- :

tinentia. Qiii postquam filiam Dacroberti. regis Willohadi, primi episcopi Ecciesiic Rremensis ot
Franci.^ejfiliam unicain ctecam et surdam saiiaverat, confessoris. Treveris, sancfi Woomadi episcopi et
terram ii'dilicandum monasterium accepit, et
ad confessoris. Ambianis, sancti Godefridi episcopi et
post mortem Arbogasti episcopi, sedem episcopaiem confessoris. Austremonii episcopi et confessoris.
abeodem recepit, el multis clarus virtutibus obiit Moroci episcopi. Apud Marsiliam, Iranslatio beati
in pace. • Deinde ex lextu diei praecedentis, agit Ludovici episcopi et confessoris, ordinis Mino
de Amaranto. Demum « Item sancti Austremonii : rum. »
episcopi et martyris. » Vide nataiem, die i No- MoLAN. : « Eodem die, translatio sanctiLndovici

vembris. episcopi et confessoris, Minorifis. Ifem octava om-

Aquicinct. pro Lavicana, initio, habet Latina, et niuin Sanctorum. Ipso die, sancti llildulli cpiscopi
cum codicibus pro textu citatis legit Simprouiani. Trovereiisis. » Dein fypis minoribus « Eodem die,:

M.vTMii:.-C.\aiL"s. — Cltk.aject. Festiim r'Ai/jnia' dcposifio sancti Willohadi, » etc, ut Gueven. «Am-
rum, nempe, ul in margine explicat, in ordine Car- bianis, saiicfi Godofridi episcopi et confcssoris, cu-
thusiano. Verum dequibus, autqiiorum sanctorum jus vila tribus libris conscripta habefur ad Rohar-
reiiqiiiisagat, necdum iiitelligo. Pergit Quatuor : « dum decanum Suessioneiisem. » Edifiones aliaelitte
Coronatornni. scilicol Se\cri, Severiani, Carpophori G ris Italicis textui de Claudio, etc, immiscent «Qui :

el Viclorini. Claudii, Nicoslrati, Syniphoriani, Ca- cum essent insignes arfifices, et in lapidibus inar-
storii efSimplicii. • moreis imagines scuipere super omnes arfifices nos-
Fi.oRKNTi.N • Translatio sancli Ludovici episcojii
: seiit, eo quod falsos Deos adorare ronuerant, pri-
et confessoris, ordiiiis Minorum. mo, » etc In fine: » Item octava omniuiii Sancto-
Codex Dedicatio ccclesiae R. Ma-
C.\sTUi-C.\R. : « ruiii. Rremae, dopositio sancti Vuillohadi, etc Vir-
riae Castri-Karoli, per manus Domni
Leodegarii. » duni. sancti Mauri, episcopi ejusdem civilatis et
Llxovikn. « Mediano monasterio, tran.-latio san-
: confessoris. Die octava,commemoratio archistrategi
cti Hidiilfi archiepiscopi et confessoris. » Vide auc- Micliaolis, ct reliquarum incorporearum virtutum.»
tarium GnKVEN.infra. Domuin typis minuribus: « Ambiaiiis, sancti Go-
Edilio Llbeco-Col. « Octava omniurn Sancto-
: defridi episcopi et confessoris. » Ut supra.
rumDei. Ideni festivitas reliquiarum. » Videsupra

V Idus. Die 9.

Apud Amasiam civitatem Marmaritanorum,natalissanctiThcodori martyris, qui temporibus Maximiani

etMaximini imperalorum, pro confessionc Chrisfianae fidei fortiter caesus ac in carcerem missus,dein,Do-
mino .Salvatoro sibi apparente et monente, ut constanfor cf viriliter ageret, relevatus est. Novissimc post-
quain equuleo suspensus et ungulis est corrosus, itaut ejus inforiora nudaapparerent, ardenlibus tradiiur
ignibus. Eodem die civitate Rifuricas, sancti Ursicini confessoris, qui Romai ordinatus a successoribus
apostolorum, primus eidem urbi destinatur episcopus.

Puri sunt Praten., Rosivpfjd., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Amasiam scribunt omnescnm appellaliv o .Varma- D innibHS traditus, reddidit .fpiritum. Civilate Bituricas,
ri/«nori/»i,quasi pfciiliiiris regioaut gens aliqiia de- solita est iiiartyrologorum locutio, eam forte emen-
signaretur, ciini seriiio sit do logione militiiiii Ama- dare voluit Greveii. per civilate JJiturica. Ursicini
seae in Ponlo hiberna traducentium. SolusRoswoyd cerlo scripsit Ado, afqueexeo Usnardus in omni-
Mo-
scribit, Tlteodnri milHis et marli/ris. Idoin cuin bus propecodicibiis, Greven. cl Molan. verum no-
lano habet Ma.rimianiet Maximi. Iiursus Rosweyd.
: mi'ii Ursini, quamvis non vere Usuardine, substi-
elogii finein videtur valuis3eexpolire,dum italegit. tuunt, ut est etiam in codice Pratensi R.

ORSERVATIONES.
Vt>re mogalomartyr nnncnpari putost, pm-cipno sen Euchaita, in Allafiiet Frontonis Kalondariis, in
curtu prie Theodoris aliis militibus, si jilures sunt, Sacramentariu Gregorii et in Martyrologiis prope
vonerandus hic noster cognomento liro, Amaseensis omnihus huc dic apud Lalinus celebratus. Ad Hie-
 » :
f375
ronymianos codices pertinere non videtur, ut facile
admittit Florentinius atBeda, Florus, Wandalber-
;
tus, et qui in serie nostra sunt,
praidicant. Beda,cuni laudatis Kalendariis et Sacra-
mentario, simpliciter habet Natale sanctl Theodori
martijris. expressius Romanuin parvum
Paulo
Euchailce, sancli Theodori inarlyris, locum non na-
talis, nec martyrii,sed gloriosissiina^ sepultune de-
signans. Neque in Adone notalur palaestra certa-
minis, neque ejuselogium, salteni in haccommemo-
ratione, contraxisse videtur Usuardus, quem plane
existimo Acta ipsa consuluisse, unde a legione mili-
tiim, sic ibi denominata, civilatem illam suam ilfar-
rnaritanoruin non salis apte formaverit, quod voca-
bulum in elogio, sub noinine Flori edilo, multo
inelius expunctum est. Porro expraefatis Actis,cum
egregio in Theodorum Gregorii Nysseni ecomio a
Surio vulgatis, seriem suam hisloricam Gallice
compilavit Tillemontius tomo V, pag. 369, in notis
eo spectantibus plurima observans, tum circa Acta
ipsa, tum circa hunc et
de quo in Actis nostris vn Februarii quae omnia
in majori opere scrupulosius erunt expendenda.Vi-
deri interim possunl Notatio Baronii et Actasincera
Ruinartii,a pag. 531. Sunt penes nos varia Graeca
monumenta de passione Theodori tironis ejusque
miraculis, suo tenjpore cum jam pridem vulgatis
illustranda. Solus in Wandalberli metrico hocver-
siculo honoratur
Herinien., purissimus
vel provinciae cullu in fine superaddit « Virduni,
depositio beati Vitoni, episcopi et confessons ejus-
dem civitatis.
TORNACEN in Theodori elogio pro magna parte
mutilus, in secunda purus cst
Antuerp.-M.\x. in prima puruset integer, sicfor-
mat secundam :
« Eodein die civitate Bituricas, san-
cti Ursini confessoris. » Hic prius vocabatur ciscini confessoris et episcopi.
PuLSANEN. in prima habet usque ad martyris in
secunda usque ad confessoris, expunctis elogiis. Ad-
dit autem in fine Ipso die apud Virdunum, de-
: «
positio sancti Guitoni ejusdem civitatis episcopi. » G ad iidein conversis, et miraculis pluribus perpetra-
Nomen satis notum est.
Antuerp., Max.-Lubec. et Ugheli.ian., post tex-
tum « Virduni, sancti Vidoni episcopi et confes-
: Africa, sancti Attici martyris. RedoniSj depositio
soris. » Max.-Lubec. scribit Virdini et Widoni
rectius Uguellian. Vitoni.
Munerat., in textu utcunque purus,adjicit: « Eo-
dem Maturini confessorJs, cujus corpus homo-
die,
ratur et colitur in territorio Senonensis diocesis. »
Scio ab Usuardo i Nov., ab aliis hoc die coli, sed
nescio cur hic utroque die signaverit.
AnTUERP.-MaX.,UlTRAJEGT., LEYDEN.etLoVANIEN.
textui purosubjungunt: «Virduno, depositio sancti
Vitoni,ejusdemcivitatisepiscopiet confessoris.» Haec
vel similis plirasis sajpe hodie a codicibus repetitur.
Albergen. et Danic, prcElerea superaddunt «De-
dicatio basilicae Salvatoris. » Vide infra Relin.
Centulen «Apud Amasiam civitatem Marmarita-
: tyris. Nathanael episcopi, frat^is sancti Philippi
norum, passio sancti Theodori martyris, sub Dio-
cletiano. EoJem die, sancti
primi episcopi et confess
toni episcopi et confessoris
BRuxELLEN,,novum Theodorumproducit: «Romae,
sancti Theodori martyris.» Seiiuitur prima nostraan-
nuntiatio,fere pura Tum
« Atrebatis,sancti Ragnulfi
martyris.» De Ursicino, satis Usuardine. In fine cum
codicibus reliquis: « In suburbio Virdunensi,sancti
Vitoni, ejusdem civitatis episcopi et confessoris. »
Hagenoyen. incipit, dies
ris, sancti Hildulfi episcopi In civitate [forteBerito]
passioy maginis Crucilixi.» De Theodoro, post re-
velatus est, hajc inserit « Et turba albatorum viro-:
rum cum illo psallere coeperunt. Quae ut viderent et
audirent [pro viderunt et audieruntjcustodes carce-
ns, fugierunt. Tunc sanctus Theodorus in ligno sii-
USUARDI MONACHI 676
A Quinre mox Idus Theudoro martyre vernant.
eum constantissime Floro supra citato etiam ascribitur tota n,08tra de
Ursicino, seu melius f//'.sino,Bituricensi annuntiatio,
: sed qua? cerlo ab Adone primum consignata et ex
: hoc ab UsuarJo hinc, nisi \ehementissime fallor,
;
a nostro illo Floro desumpta est, idque vel inde
conjici datur quod ipsum nomen, nempe Ursicini,
servatum sit, niale ab Adone efTormatum. Sed de
F^loro isto qualicunque, a majoribus nostris edito,
alibi disputavimus; hic satissit vere Usuardinaesse
qu£e in utraque commemoratione exhibentur. De
Ursini vita et gestis ea probantur admittunturque
quic a Gregorio Turonensi de Gloria confessorum
cap. 8 tradita sunt, a Tillemontio Gallice reddita,
tomo IV, a pag. 477, atque explicata pag. 726. Vi-
tani longiorem edidit Labbeus tomo II Bibliothecie
ms., a pag. 5, incertiauctoris, inquit in scriptorum
Syllabo, sed recentioris, qui multa jyarum^probahHia
B CJ^ popularibus rumusculis collegit, quod plurium alio-
Heracleensem Theodorum, rum vitium forte etiam eorum a quibus sunt ma-
,
: nuscripta nostra de Ursini Vita, revelatione et irans-
latione, de quorum fide et auctoritate nolim prae-
mature quidquam decernere. Solum noto diera hunc
a nonnullis e/eyafiojiis censeri, natalem vero xxix
Decembris, quam certo necdummihi licuittutoex-
plorare.
AUCTARIA
est, sed ex proprio loci spenditur, et ungulis ferreislaceratur, et lateraejus
: raduntur ; Vis nobiscum esse, Theo-
et ait praeses :
dore, aut cum
Christo ? Et respondit, Christo meo
fui, sum et ero. Et statim jussus est igne consumi.
Qui in igne positus, ad vocem Domini emisit spiri-
tum,etcorpus ejus non est combustum, ccelumque
aperlum super eum multi viderunt. » Sequitur nova
eruditio : « Eodem die, civitate Biturica, sancti Ur-
Nathanahel,dequoinEvangelioJohannis. Qui Romae
;
a successoribus apostolorum ordinatus estepis co-
pus, et primus eidem urbi destinatur pontifex,multis
tis, et aedifieatis ecclesiis obiit in pace. Virduno,de-
positio beati Wydonis episcopi et confessoris. In
sancti Melani confessoris. » Spectant ad vi Novem-
:
;
bris.
Aquiginct., in fine «In territorio Adartensi^sancti :
Ragnulfi martyris. Verduni,sancti Vitonii episcopi.»
Lege ut supra' Yitoni.
ViGTORiN. et Reg. Suec. num. 130 « Eodem die :
in territorio Nevernensi, sancli Maturini Levitae et
confessoris. « Secundus codex, nempe Reg. Suec,
melius legit Maurini.
AiMBiANEN. : « In suburbio Verdunensi, depositio
sancti Vitoni, patris nostri, episcopi et confesso-
: ris. »
Matric-Cartus.-Ultrajegt. « Theodori mar- :
apostoli Domini. Vitonis episcopi Verdunensis. Ur-
Ursini Bituricensium D sini episcopi et confessoris. » Si scriptor hujus co
)ris. Virdunis, sancti Vi dicis Hagenoyense.m \idisset, Ursinum et Natha-
» nael in unuin conflasset.
Reg. Suec signalus num. i28: «Castro Virduno,
sancii Vitoni episcopi. » Sic etiam ferme legit co-
: dex L uxoviEN.
Florentin. « Apud Virdunura.sancti Victorini,
:
ejusdera civitatis episcopi et confessor. » Lege
Vitoni.
iransponens : «In Treve- Rhemens. SS. Tim. etApoll. « In suburbioVir- :
dunensi, natale sanctissimi Vitoni episcopi et con-
fessor. »
Belnen. « Translatio corporis B. Floscelli mar-
:
tyris, in hac ecclesia Belnensi quiescentis, quod
corpusper venerabiles Patres Dominuni Sinionein
tit, S. Gaecilise presb. card. apostolics sedis legatum
677 MAltTVROLOGlUM. - MllNS. NOV ()7S

in Franoia, et Gerardiun Dei jrratia -Ediinensein epi- A l)lumbatis diutissime caisus, ungulis corrosus, facu-
scopuni, ilo loco ad locum n)aj,'is venorabileni, du' lis, vulnerihus admotis, evustus, testis etiam acutis-

pninlicta est transl.ituni, anno l)()inini mcclxv. . simis confricatus doinde crucifigi
, sagitlariqno
,

Kdilio Llukc.o-Col. incipit • Apud Edissani civi-

: jussus, ad ultiinuin decollatione, martyris gloriam
tatein, coniineinoralio sancti sanjjuinis Christi ex adeplus ost. • Jain diximus speclaro ad vii Fe-
imagine Cruoifivi Doinini. • In prinia aniiuntiationo bruarii, nisi idein sit cuin Amasceiisi. En syno-
modice interpolata est. In secuiula su[)oraililit Islo : • nymum alterum • Thoodori episcopi Londonien-
:

Ursicinus prius dictusest Nailianael apostolus Cliri- sis et confessoris. Yitoni episcopi Virdunensis et
sti ;cni Doininus di.\it Ecce verns Israelita, i)i 7»o
; confessoris. Dethmari confessoris. Item sancli Do-
dohis non est. Qiii''vil autein in pace, apud pnvfatain nati. In torritorio Niverneiisi , sancti Mauri lovita;
urboin sopultus ot po^tinoduin divina rovelatione el martyris. Paui-ili.o virginis sacne, quain Paulus
reinventus. In IIispa;iiis, sauctoruin Kausti et Mar- apostolus legitur baplizasse. In Hollesponto, sancta'
cialis martyrum. Virduno, sancti Widonis ejusdein Eusebiaj virginis. Apud Carthusienses monachos,
civitatis episcopi cl confessoris. Itoni Viiduno, sancli commemoratio defunctorum fralrum ct sororuiu
Xicani episcopi et confessoris. In torrilorio Ni\or- ojusilom onliiiis. •
nensi^ sancti Mauri [melius siipra, Maurini] Levit.o MoL.\x. « Dedicatio
: basilicae Salvatoris, primae t

et confessoris. Nicomedia', sancti Damiani confesso-
ris. • Vide Hioronymiana.
BiaiN. incipit « Dedicatio basilica; Salvatoris.
:
»'
Tum sequitur texlus satis purus.
Gkeve.n.: • Commemoralio sangninisDomini nostri
Jesu Cliristi, ijui apud Edissam civitatoin,de imagine
Ciucilixi a Judajo percussa, miraculose produxit. In
Hispaniis, sanctorum Fausti et Marcialis. Roma,
natalis sanctorum Clementis, Simphroniani. Item
Niohomediae, sancti (iamasi, alias Damiani. » Vide
basilicai in palatio Conslaatini apud Latoranum, a
boato papa Sylvoslro facta. Iii pago Attrebatonsi,
passio sancti Ragnulfi marlyris, qui positus est in
B basilica sancti Vedasti. Eodom dic, Maturini confes-
soris,cnjus corpus honoraturot colitur in territorio
Senononsis ditecesis. » Ex Mu.nkh.vto. « Eodem dio,
crucitixio imaginis Domini noslri Jesu Christi in
Syria, civitate Beritho. Yirduni, depositio beati Yi-
toni episcopi et confessoris ejusdem urbis. » Poste-
rioros oditiones incipiunt « Ronia^, dedicatio basi-'
:

Hioronymiana. • Rouiie, dedicatio basilica) sanctic licai Salvatoris, Constantini, » etc. De crucifixione
Salvatoris, hoc est sanctte ecclesi.o Laleranensis, a imaginis, de Ragnulfo el Vitono, ut in priori. Adjici-
bealo SyUestro facta. Ragiiulfi martyris. Apnd He- tur « Die nona, sancloruin martyruin Onesiphori,
:

racloam civitatem Macedoniee, sancli Theodori mar- et Porphyrii. Et sanclie matris Matronae. » Yido
tyris. Qui suh Licinio roge, pro fide Christi virgis et Marlyrologiura Caslellani.

lY Idus. Dle 10.

Nalalis beati Martini papae, qui ob fidem catholicam ab imperatore Constantino heeretico de Ecclesia ra-
ptus, ac perductus Constantinopolim, reiegatus apud Cersonam LiciaB provinciae, ibidera vitara finivit, multis
in eodem loco virtutum signis usquo liodie rofulgons. In torritorio Agatensi, sanctorura martyrum Tiberii,
Modestiet Florentix^qui tompore Dioclotiani variis lorinontiscruciati, inartyriuin conipleverunt. Anliochi»,
sanclorum Deiuelrii episcopi, Auiani diaconi, Eustosii et alioruni viginti.

NOT.E.
Ita Pralen., Herinien., Muneral., Greven. et Molan.

YARIANTES LECTIONES.
Manerat. scribit ob fidem Christi catholicam, ot de
reliquo constructionem torquet, vitiosa interpun-
ctione. Plerique codices legunt Constantino, pauci
Constnntio ; neutra lectio valel primam in Adone
: Festivitatibus, pag. 22Iet 2:22. Hajc paucis hic indi-
repertam certosecutus ost Csuardus; ast in Romano
moderno emendatius legitur nomon Conslautis, qui
ab anno 641 ad 666 imperium tenuit, sub quo indi- G
gnissimam illam persecutionem, alque ex plagis et
aTumnis martyrium passus est Mai linus papa. Rur-
sus exsilii locum notant codices omnes Cersonam,
excepto Molano, qui Chcrsonam, ut cst in Romano
parvo et Adone. Sed quaj est ista Chersona Lgciui ?
Crediderim locum eumdem indicari quem olim exsi-
lio et martyrio nobilitavit Clemens papa, de quo
eruditc disputat Rosweydus notatione inlibellum do
casso sit satis. Reliqni in textu ot Cersoiiam Gt Licice
ex odicuin forraatione. Sic otiam Agatensi, licet
Greven. et Molan. raelius lcgant Agathensi. Yidetur
scriheiidum Tyherii, ex quo Gallice Tubery, ut
hahent itorura Greven. et Molan.; sed raanuscri[)ta
praeforo. Sic Aniani, pro quo aliqui Aviani ; quid
praestet nescio.

Martini pontificis, fortissimi puritatis catholica'
adversus Monotholilas defeiisoris et martyris festi-
vitas, forte ex recentiorum codicum Lsuardinorum
placito, hoc tempore agilur xii Novemhris a Wan-
dalherto, ipso vorosimiiiori obitus die signata e>t,
ncmpe xvi Septembris. Inter antiquus alios marty-
rologos, in sola serie nostra celfbratur, a Romano
parvo in sacras tahulas priinum rdata, unica hac
annuntiatione Chersona LijrAd;, Martini paiue, qui
;
ob culholicam fidem ibi relegatus, ritam finirit. Ilinc
in Adonem transiit, ex quo decerpta est tota aniiun-
tiatio nostra, ab ipsissimo Usuardo, duce> sequento,
OBSERY ATIONES.
mihi quidem videtur, respiciunt, ob Mennae natalem,
in diem soquentem ihi translatum. Si cui fortasse
niagis arrideat Froiitonis ad Kalendarium eo die
; obsorvatio, liaiul mullura oquidcm reluctabor. Prai-
clara suiit .Martini fiapa; .\cta a Surio vulgata, t|iia!
a iiobis suo loco cum Anastasii alioruinquo sciiptis
illiistrabuntur; quo remittendai quoque sunt plures
inlricata; controvfirsia; circa ponlilicatiis ingressum
et ogressum, circa teinpus oxsilii oinniuiiKiue goslo-
rum r)rdinein chronologicum, quas satius est hic
omnino pnrleriro, (|uam jojuiiins et praeter instilu-
tuin iioslrum deliharo pleraique jain, post Raro-
;

non alio qiiam lioc dio sitrnata, ut probat codicum D nium, at^ointio, Papobrochio, Pagio aliisque orudo-
omniuin antiquorum sentontia. Allatii el Fruntoiiis rala), si non omnino oxplaiiata! sunt. Liceat hic
Kalendarin, dum .Marlinum aliquem ahsque dislin- proprio ioco repetere Wandalberti versum, (juein
ctionis nota memorant xii .\o\omhris, noii hunc dedimus xvi Septembris ;

papam martyrera, qui nec .saxulo noiio lali die co-

lebatur, sed celebratissimuin illum Turonensem, ut Hino sexio duno, Martinus papa healur.
 ;; »

679 USUARDl MONACHl 68f)

Martyres Agathenses Hieronymianis, Bedae, Floro, A vel sub alio nomine ad certam sedem reducat. Socio-
Rabana, imo etiam Romano parvo ignoti, a Wan- ruin nomina in apograpbis uniformia non sunt, nec
dalberto canuntur; dislinctius signati ab Adone In : uspiam determinatus numerus. Rabanus Hieronymia-
territorio AfjaUiensi in Cessarione, csetera ex ipso na presse sequi videtur, dnm scribit In Antiochia, :

Usuardus in textu nostro \orbatim descripsit. Acta natale Deinetrii episropi, Amnesi, Eustachii et socio-
aliqua edidit Petrus in Catalogo alia diiTiisiora : rum ejus. Ad Adonis textum non pertinere recte
citat,non refert, Catellus in sua Occitania, pag. 279, censuit Rosweydus in appendice babetur, Aniani
;

ex ({uibus priora contracta existimat. Mnltum fallor diaconi , Eustosii et sociornm eorumdem. Diversa
ni Catelliana ipsa anno 1636 ad Bollandum miserit Usuardi pbrasis ostendit ex ipso fonte immediate
Possinus, in viginti septem lectiones distributa, hausisse. Sed unde dicemus clausulam illam acces-
qua3, ut candide fatear, niibi nequaquam placent sisse, et aliorum viginti ? Non est tam facile nodum
sedde ipsis statuere alterius loci est. Audi metricum illum solvere, nisi aperte fateamur errasse Nostrum,
Wandalberti encomium : et sanctos alios ad alias regiones spectantes perpe-
ram in unum coliegisse nec vero viam expianal, ;
Quartis Modestus, Florentia Tyberiusque
Trino mariyiio, Irino pro nomine rulgent.
imo polius involvere videtur notula Castellani, qua
parte Eustosium tangit; forte melius divinans, dum
In Hieronymianis boc die primo loco legitur In : alios viginti Africanos a tribus prioribus disjungit.
sanclorum Deinetrii episcopi, Aniesi
Atitiochia, natalis C^cterum ita scripsisse Usuardum, alque etiarn in
diaconi, Enstosi et sociorum ejns. Haeret bic merito Martino et Agathensibus texturn nostrum vere Usu-
Florentibus, ut Demetrium illum vel sub Demetriani, ardinum esse ex codicum arbitrio admittendum est.

AUCTARIA.
ToRNACEN., non omnino purus, deficit in elogio 13 baptizavit. Ipso die, depositio Bernardi, qui Lati
martyrum Agathensium. norum primus Antiochenae ecclesiae patriarcba.
fuit
In Antuerp.-Maj. prima annuntiatio turbata est Aurelianis , depositio sancti Monitoris episcopi.
secunda non est integra tertia praetermittitur. ; Romae, sancti Leonis papae. » Vide notulam Castel-
RoswEVD., in textu satis purus, in fine adjicit : lani. « Apud Verdunum, depositio sancti Mauri
« Eodemdie in Brittannia Cantiae, depositio sancti ejusdem civitatis episcopi. »
Justi arcbiepiscopi et confessoris , qui quartns a Hagenoyen. incipit ab Agathensibus, sed non
beato Augnstino luit. Aurelianis, Monitoris episco- satis pure. Tum
de Nympha, ut in praecedenti.
pi confessoris. Vigilia beati Marlini episcopi. » Do Antiochenis bene, deinde de Triphone et
satis
Memineris codicem hunc Ultrajectinum esse, ubi Respicio ut supra. Sequitur ^ Ipso die, sancti :

cathedralis, postea metropolitana ecclesia, Martino Martini papae et martyris, qui fuit vir totus Deo
dicata est. devotus et in fide catholicus
, quia congregavit ,

PuLSANEN., in prirna fere integer, in secunda re- concilium contra Cyrum, Sergium et Paulum bae-
secat elogium tertia deest. ; reticos et episcopos. Quia illos de suis dignitatibus
Antuerp., Max.-Lubec. et Ughellian., in textu ejecit, jussus est a spatario Olyrnpii interfici, qui
satis puri, adjiciunt Aurelianis, Monitoris epis-
: « non permissus est a Deo sanctum Martinum videre,
copi. > Est in codicibus plurimis. quia caecus est effectus. Horum haeresis erat, quod
Antuerp.-Max., Ultraject et Leyden., in textu nec unam nec duas voluntates seu operationes in
puri sunt, sed secundo loco novam hanc annuntia- Christo esse confitebanlur. Tandem vir beatus vi
tionern invehunt « Natale sanctorum Triphonis et
:
G capituret Constantinopolim ducitur, nec sic acquie
Respicii. » In fine subnectunt « Aurelianis, sancti : vit, in malos sustinere vellet unde hac de causa ;

Monitoris episcopi. » Cersone in exilium mittitur, ubi quondam beatus

LovANiEN., in textu praecedentibus purior est, Clemens papa degebat, et ibidem Martinus feliciter
nam caret annuntiatione interjecta de Triphone et migi-avit ad Dominum, martyr pariter et confessor.
Respicio. Aurelianis, depositio sancti Monrtoris episcopi et
Alberg. Danic, recentiorem formam induunt.
et confessoris. In Boemia, sanctae Leodemilae, aviae
Sic enirn, Martino papa ad xii translato,
bodiernum sancti Wentzeselai. » Vide infra Greven.
textum ordiuntur « Natale sanctorum Martyrum
: Aquicinct. in fine « Aurelianis, sancti Monitoris
:

Triphonis et Respicii. Item sanctae Nimpbae virgi- episcopi. Ipso die, sancti Probi confessoris. » An
nis, quarn filiarn Aureliani Maximilianus episcopus episcopi Ravennatis ?
baptizavit. » In Agathensibus et Antiochenis puri Matric.-Cartus.-Ultraject. « Tiberii martyris :

snnt. In fine, de Monitore, ut jam non semel cum sociis. Martini papae et confessoris. Georgii
supra. discipuli Christi. »

Centulen. « Natale sancti Martini papae et mar-

: Reg. Suec. signatus num. 428 « In territorio :

tyris, qui ob catholicam lidem ab imperatore Con- Aurelianensi, sancti Verani episcopi et confessoris.
stancio haerelico, in insula Cersona exilio relegatus, Est Cabellicensis, ex sepultura notus de quo vide :

quievit in Domino. Corpus ejus Romam relatum Caslellanum die sequenti.

multis miraculis fulget. » In secunda pro Tiberii, In Vatican. sub num. 5949 deest annuntiatio ul-
scribit Vili, de caelero in hac et in tertia annun- D tima. Adjicitur « Beneventi, sancti Mennae confes-
:

tiatione purus, in fine adjicit : « Aurelianis, sancti sorjs. » De hoc nihil apud alios.
Monitoris episcopi. » Strozzian. « Civitate Agrippinensi, depositio
:

Buuxellen. « Natale beati Martini papae. Hic

: sancti Cuniberti episcopi. Castello Milliduno, sancti
Romae celebravit concilium, in quo dampnavit pravi Leonis confessoris. » Vide de utroque xii Nov.
dogmatis asserlorem Paulum Constantirropolitanum, BuRDEGALEN. « Aureliauis, Minoris episcopi. »
:

falsi nominis patr'iarcham. Propter quod Constan- Lege Monitoris. « Ipso die, sancti Mauri episcopi et
cius imperator ba'retrcui ipsuiri ab ecclesia raptum, confessoris. Romano est vrii Novembris.
» In
apud Cersonam Licia^ in exilium misit, et ibi ipse LuxoviEN. scribit cum aliis supra « Virduni, san- :

migravitad Christum, mullis in eodern loco, » etc. ctiMauri episcopi et eonfessoris. »

Agathensium martyrum numerum auget, sic scri- Editio LuBEco-CoL. incipit « Romae, natale san- :

bens « In territorio Agathensi in Cesariono, sancto-

: ctoruiir inartyrum Triphoniset Respicii. » Sequitur
rum martyrum Liberii, Tiber-ii, Modesti et Floren- de Nyrnpha, ut supra. In Agathensibus et Antiocbe-
ciae. Qui tempore, etc. » In Antiochenis purus est. nis satis pura est. Rursus de Monitore, ut supra.
Tum « Eodeiu die, natale sanctorum martyrum
:
Tum « Apud Cersonam Liciae, depositio beati Mar-
:

Triphonis et Respicii. Et sanctae Nymplue virginis, tini papaj et martyris, qui ob catholicam fidem, etc.
filiae Aureliani, quam sanctus Mamilianus episcopus Eodem die, beati Justi episcopi CaiUuariensis et con-
681 MARTYROLOGUM. MENS. NOV. G82

beato Gro-
fessoris, qui ciim Mellito et aliis innltis a A fessoris, dequo lih. x llistoriic Ecclesiasticae refcr-
gorio p.ipa in Britanniain beato Aufrnstino in adjnto- tur, quod ob Christi ridoiii toiiipore Juliaiii, a prima
riurn pripdicationis niissus est, qui primo Bosensis iuce usque ad horam docimam tanta criuliMitato et
ecclesi.e faotus antistes, postnioduin quartus in ro- tot mutatis carnilicilms tortus sit, utsimile nulla
giinine pra-suiatus Cantuariensisecclesiivj Augustiao ietas faclum moniiiioiit. Roiiiie, sanctLO Xy!ii[)ha3
successit. • virginis, filicE Auroliani imperatoris. Ludumilho, du-
Beli.v. incipit« Xatale sanctorum inartyrum
: cissie Bohemiai et marlyris translalio. Parisius, Ca-
Triphonisel Respicii etNimpIia^ vir^'inis. .Martinus tulla; iiialroniB nobili.ssiuue. Ermegardis coinitissiE
translatus est. In secunda et tertia, parum abest a Zutphaiiis. »

purilate.Tum: « Aurelianis,sancti Notarii episcopi.» MoL.\.\.: « Natale sanctorum inartyrum Triphonis,

Tunc hic Moinloris: «Civitate Aj;rippinensi,deposilio
sancti Cuinberti [Cunilierti] episcopi.Castello Millu-
duno, sancti Leonis coiifessoris. » De hoc dixi \i-
dendum Castellan.
Gkeve.n.: «Secundum aliquos hic, passio sancti Fe-
licis pap^e ot martyris, cujus celebritas vi K.il.Au-
gusti potissimumagitur; sepultus vero perhibotur xv
Kal.Decemb. Roma\ sanctorum inartyrumTriphonis
et Respicii.Monitoris episcopi Aurelianensi et con-
fessoris. Romae, depositio beati Leoiiis opiscopi. In
Britannia, sancti Justi episcopi ot confessoris. Qui
cum Mellito et aliis a beato Gregorio pa()a, in opus
Rcspicii et NymplKB \irgiiiis. Aureli», S. Nolarii
episcopi. • Ex Biai.v. • Iii Colonia Agrippinensi, do-
positio sancti Cuniborti episcopi. Castello Milleduno,
saiicti Leonis confossoris. > Ex eodom: • Aurelianis,
dopositioMonilorisepiscopi. • Dein typis minoribus:
« In Britannia, sancli Jusli. » etc. ut Ghevkn. nisi
quod scribat Broceiisis. h\ Martyrologio Romano
sedes episcopalis non apponitur. Ideni excodem de
Thoodoroadolesceiite Antiocheno. Ediliones poste-
B rioresMartinum dilTorunt ad xii. Primo loco lilleris
Itaiicisagunl de Triphone, Respicio et Nympha. In
fine « In Brilannia, sancti Justi episcopi et confos-
:

Evangelii Brilanniam missus, primo quidem Brofen-
sis deinde Cantuariensis ecclesi;e, post
opiscopus,
sanctum Augustinum qnarto loco archiepiscopus,
sanctis fulgens operibus quie\it in pace. Theodori
episcopi Siccensis et confessoris. Apnd Raveiinam,
sancti Probi episcopi et confessoris. Mauri episcopi.
Apud Antiochiain, sancti Theodori adolescentis con-
soris,quem illuc Gregorius papa direxit, cum aliis
ad Evangolii opus. Eodein dio, sancli Probi, Rhaven
natis pontificis^in^de ipsi diciitasepulti.Aurelianis,
depositio sancti Monitoris episcopi. Die decima,
sanclorum aposlolorum Erasti,Olympi etsociorum.»
Ex Horologio. Demum iiiinoribus typisadjeclum est.
« ItenijSanctiB Theoctistes Lesbiaj. »

III Whs. DieH.

In Galliis, Turonis civitate, natalis beati Martini episcopi et confessoris, cujus vita tanlis extilit inira-
culis gloriosa, ut triuin mortuorum meruerit esse suscitator. In Scithia metiopoli Frigiie SalutariiK, passio
sancti .Meiinae marlyris, qui persecutione Diocletiani, poslquam studuit coelesti regi secreta conversatione
in heremo rnilitare, procedens ad publicum, ac se Christianum libej'a voce declarans, primo diris crucia
tibus examinalus, novissime fixis in oratione genibus, et Domino Jesu Christo gralias agens, gladio caesus
pst. Item Lugduni, sancti Verani episcopi, cujus vita fidei et virtutum meritis illustris fuit.

NOTyE.
Kx Prulen., Herinieii., Rosweyd., Antuerp. et Max.-Lub., Munerat., Belin. prima edit., Greven. ct
Molan.

VARIANTES LECTI0NE3.
Molan. in ipso principio aliquid variat /;; Galliis :
G legunt meruit.
civilate Turonis. Rosweyd., urbis Trajectinie patro-
num majusculis miniatis exornans, legit bealissimi
Martini. Solus Munerat. posuit qiiod tritim, etc.
Sic iiem meruerit, pro quo Antiierp. mereretur ,peius
.Max.-Lubec. m^retur ; Belin.autem, mei-eretur esse
Quot modis Scythia et Phryijia
siiscitator mafinificus.
scribantur, non semel diximus: hic rursus sequor
In omnibus est heremo ; in Praten.
exaiiimatus ; in riorinien., examinatus ; in pluribas
ila ultima syllaba abbreviata est, ut aeque lcgi possit,
examinatur ac examinatus, utruinvis solige, nos
postremumtenemus. Pratcii, legit Veriani; Roswoyd.
Valeriaiii; niajor pars stat pro Verani : sod videtur
dubitasse Molanus de quo Verano agerelur, undo sic
simpliciterscripsit Itein sancti Fera»i, etc. Reliqua
:

majorem codicum numerum. Certum est Scythiam minutiae sunt, ut Thuronis, Salutarls, co:lesti, Ne-
hic ab .\done perperain invectam,pro qiia Baronius rani, etc.
substituit Co/f/fci.Greven. et Molan. male pro studuil

OBSERV ATIONES.
Vere in hujus diei nota pronuntiavit Florentiniiis: riensis, P'ortunatus et Gregorius Turonensis, quo-
Sancli ac Ihaumnturgi Martini omnia ita nota sunt. rum opera multorum eruditorum iiotis explicata ct
ut hic aUniia repetere non e.rpediat. Nobis tainen illustnita sunt. Ploraque coliogit, discussit ac di-
paucula depromoiida sunt qu.T ad rem nostram p^-r- gcssit Gorvasiiis iii Vita, (Jallice Turonihiis odita
tinent. Itaque in llieronymianis, Beda, Romano 1699, bre\iu5 Tillomontius tomo X, a p. .3U9,
aiiiio
parvo et Adone, phrasi non multum dissimili eaque qiiorum liicubratioiiibiis ad elucidanda vetustiora
brevi commemoratur,hoc solo discrimine quod Ro- D suo tempore gratanter utemur. Poeta Martyroiogus
mani par\ auctor miraculoruin pntratorem pnidicct.
i .Monnaiii prieponit, ac nescio quam Doinicillam
Noluit Usuardus illaudalum prajterire sanctum, dif- Martino suhjuiigit, liioroiiym. forte
qiiae, licel in
fusissimo cultn, omni memoria, et toto saltcm Oc- ponatur, cum in nostris hodie iiota non sit, sola
cidente longe celebratissimum. F"loro etiam aliquid prioriim eiicomia descrihemus. Sic cecinit, noii c.\.
ascribitur, sed Rahanus longiori elogio Martiniim Molaiio, sed ex Spicilegio Acherii :

ornavit. Wandalhertus infra n'curret.Multa de .Mar- M<na8 Danctus ovat tcrnis viriiitu fideque,
lino observavit Baroniiis in notatione, plnra in Conlcssor in-riio, sermoni; sacurdo.'!,
ofTlcio et
Annalibus, forte hinc inde, pr.esertim in fij^endo Aiqijc lidi! in.irlyr, lain liitnosus in orhe
obitus anno emendanda. Do nullo forme sancto tot Mariinus, votis rcsto(|uc vocatiir «'odem.
illustria monumenta suporsunt, nullus tot inclytos Quam nota et plana sunt circa Martinum fermc
encomiastes nactus e.st. Notissimi sunt pra^cipui : omnia, tam implexa vidontur qua; Mennam, cinleiSi.
Sulpitius Severus, Benedictus I'aulinus Pctroco- illustrein niartyrein, concernuiit. Imprimis non con-
Patuol. CXXIV. 22
 ;
683 USUARUI MONACUl
stat in Hieronymianis signari sub hac forrnula :
Alexandria rnelroiJuU, nalalis sancti Minalis, tatuetsi
id elicere velle videatur Florentinius. Beda le^it
Ipso die, natale sancli Meniice martyris. Idein nomen
reperilurin Allatii (sed iv Idus) et Fronlonis Kalen-
dariis, atque in Gregorii Sacranientario ejusdem-
; tibus dictum Cst.
que sancti celebreni olim Romae menioriam, praeter
alia, ostendit habita a S. Gregorio homilia 35, ad
quse vide Frontonis notam. At in hisce postrenjis
nullo peculiari signo aut ioci aut tenjporis distingui-
tur. Roinanum parvum scribit : In Scylhia, Meiinie
marUjris, Conslantino[)oliin translati. Esl in Rabano
prolixius elogium, unde tamen nihil magnoperesta-
tui potest, nisi ex Adoniano ad certas circumstan-
tias determnietur in quo nihilominus ea indicatur
; vallicensium episcopum, alterum Venciensium, eos-
positio, a Nostro inde ad verbum desumpta, quae
rem non satis explanat Eodem die, in Scythia, ine-
: liagiulogio Labbei, Saussayo et Raynaudo. Aliter
tropoli Phrygioi Salutarioe, etc. Palaistra in Roinano
emendatius posita est, observatque Castellanus di-
versum bunc esse ab alio Mena seu Menna Callice-
lado, de quo cum Hermogene et Eugrapho agitur in
Romano x Decembris. Quin imo diversa Acta utio-
que die a Surio ex Metaphraste vulgata sunt, de
quibus alibi judicium feremus. Jam vero dum et illa
et Martyrologia accuratius excutiuntur, non adeo
ojjvium est decernere unusne an piures Mennae f ue-
AUCTARIA.
ToRNACEN. In prima purus, in secunda, desinit ad
Mennce martyris, expuncto elogio. In terlia denuo
purus.
Antuerp.-Maj. Deiicit in hoc codice totus hujus
diei laterculus.
PuLSAiNEN. in prima purus est secundam et ter-
; ad Duininum in pace. » In Menna tantum modice
marlyris et post episcopi.
tiain truncat, post
Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden..Lovanien.,
Alberg. et Danig. toto textu puri essent, nisi de
Marlmo, post, « ut trium mortuoruin mereretur esse
magnilicus suscitator,» adderent haec « Hic anno
: natalis sancti Bertuini episcopi et confessoris. »
Domini quadringentesimo felicem spiritum coelo
reddidit »
Centulen. « In Galliis, civitate Turonis, transitus
:
sancti Martini archiepiscopi et confessoris, cujus
sacrum sepulchrunij virtule Christi, miraculis Ire-
quentibus illustratur. Eodem die apud Scithiam,
sancti Meiinae martyris. qui gladio vitam hnivit.
Lugduni, sancti Neroni [male scnptum est Verani
nomen\ episcopi, vita et miraculis clari. «
Bruxellen., in prima salis purus, sic pergit «Et:
in Scithia, metropuli Frigiae Salulariaj, passio sancti
Mennai martyris, qui sub persecutione Dyoclesiani
etMaximiani,cum esselmilesiEgypliorurn provincia
ortus , abrenuncians terrenae mriilae , eaelesti regi
clain, et sub secreia conversatione in eremostudurt
mililare; deinde nataliciisprajfectorumimperatoruin
procedens in publicum, libera voce se Christianum
professus est ac primum caesus ita, ut plaleae san-
; voce corain eis declarans, tradilus est Pirro judici
guine inundarent, et post eculeum et ignein supe-
rans, per tribulos et sudes feri-eas, ligatis manibus
et pedibus tractus, novissime lixis in oratione geni-
bus, et Donrino Jesu Christo gralias agens, gladio
caesus est, el curpus igni traditum est. Apud Cy-
prum, civilatem quae dicitur Amalhunlaj depositio
sanctissiinae memoriae Johannis Eleymonis, Alexan-
driiiae civitatisarchiepiscopi. » Vide xxiii Januarii.
Hauenoyen. • In Galliis, civitate Turonis, depo-
: Feliciani, Victorini, Ravennae, Felicis, Valentinae,
sitio sancti Martini episcopi et confessoris, cujus
vita tola miraculosa fuisse describitur, ita ut triuin
mortuurum mereretur esse suscitator. Hicin triplici
statu fuisse legitur, scilicet inilitari, monachali el
pontilicali, in quibus omnibus statibus ipse placuit
Deo. Ipse namque in militia servivit inrperalori
irreprehensibiliter, ita quod nec Deum in illa olfen-
deret. In nronachatu servrvit Deo, et sibi lideliler
adhaisit, ita ut ipse forma religionis cetens esset.
In episcupatu ipse servivii Chrisio, et hoc ad Dei
honorem, proximi utilitatem, ct ad suam in bonis
684
A. rint ;au unius Acta ab alio sancto translata non
sint ;verba obscura et ambigua non pauca recur-
ruiit, de quiJaus \ide tantisper Tillemonlium toino
V, a pag. 441 et 758 Interim textus iioster ex Adone
plane contractus est, servata palsestra, ut in Yarian-
Verani, haud dubie Lugdunensis episcopi, memi-
nit, non in appendice, ut ait Flurentinius, sed in
ipso textu, Viennensis Martyrologus, exquodesum-
pti sunt omnes annuntiationis nuslrae apices. In
Hieroiiymianis etiam iegitur, sed non dubitaret Flo-
renlinius quin sit ex additis ad vctustius Martyrolo-
gium. (juidquid sit, notat ibi laudatus scriptor Ve-
ranos plures, nenipe alterum Gabalitunum, seu Ca-
que a Lugdunensi et hodierno nostro diversos, ex
sentire videtur Castellanus ; nam Veranum adjecta
notula Venciensem declarat, ex ix Septembris huc
g translatum, qui Gallice vocetur Veran secundum :
vero Gallice Vrain, Cabellicensium episcopum statuit,
qua ralione Veranxis Luydunensis onniino excluilen-
dus esset. Hae sunl controversiae alibi operosius di-
scutiendae textus noster Lugdunensem haud ob-
:
scure designat, isque et Usuardinus est. Vide Tille
raontium tomo XV, pag. 849.
promotionem. Denique beatus Martinus, multis
perpetratis iniraculis, pluribus aedilicatis ecclesiis,
et ad fidem conversis et mullis insidiis, tam a
;
paganis, quam ab
toleratis, et idolis
haereticis
diversis destructis, plenus bonis operibus inigi'avit
.
interpolatus est. In Verano purus, adjungit: « Item !
sancti Johannis eleemosynarii episcopi el confes-
soris. >
Aquicinct. in fine «In villa, quae dicitur Malonia,
:
Matric.-Cartus.-Ultrajegt. « Martini episcopi
:
C et confessoi"is. Mennae martyris. Bertuini episcopi et
confessoris. Veriani episcopi et conlessoris. »
Altemps. « Ipso die, sanctr Livinr archiepiscopi
:
Doroberniensis. » Dubium est quid velit.
Florentin. « Apud Ravennas, sancti Probi archi-
:
episcopi et confessoris. » Vide die praecedenti.
Editio Lubeco-Col. post ea quae ex Antuerp.-
Max., etc, supra dedimus, adjungit « Ejus trans- :
itus sancto Ambrosio episcopo Mediolanensi, etbeato
Severino archiepiscupu Coloniensi manifestatus di-
vinitus fuit. » De Menna « Qui persecutione Dio- :
cleciani imperatoris, cum essel nobilissimus miles
iiigyptiorum generis, abrenuncians seculo, studuit,
secreta conversaiione c*Iesti regi in heremo mili-
tare. Deinde in nataliciis praefectorum imperato-
runr procedensad publicum, ac seChristianum libera
puniendus, qui priino diris cruciatibus exanrina-
tur, » elc. In ultima annuntialione, pura est. In
fine « Eodem die, sanclae Theophilae virginis et
j) :
martyris. »
Belini editio altera « Ipso die, transitus sancti
:
Joanniseleemosynarii, episcopi Alexandrinas urbis.»
Vide, ut diximus, xxiii Januarii.
Greven. « Ronrae, natalis
: sanctorum Valentini,
Hovellae, Octavii Januarii, Erundinis. » Vide in
,
Ilierunymianis. « Berlwini episcopi et confessoris.
Ganfredi episcopi Suriensis et confessoris, ordinis
Cisterciensis. Secunduni aliquos hic, Joannis elee-
inosynarii, qui supra habetur x Kalend. Februarii.
Item sancli Mennaj solilarii, magnae sanctitatis viri.
De quo beatus Gregorius iii Dialug. refert, quod stu-
dium ei fueiit, nihil in boc mundo possidere, nihil
requirere, omnes, qui ad se causa charitatis \enis-
sent, ad aeterua) vrtae desideria accendere. Inter
oblationes sibi missas, oblationem stupratoris cujus-
 ;

683 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV, 686

dam pfr spiritum cofrnovit ac respuit. ThoophiKc x Centuncellensis, de quo heatus Gregorins Dialogo-
\irginiset martvris In (Jaliiis, no?.e matronae. • ru'n lib. IV, cap. ^7. • Kditiones ali.i' do M.irtiiio,
MoL^N. aliis litterisdvMartinosubncctit « liujus : p.iulo breviiis : • Ihijus Vitam Suli>itius m.uiifeste
luculfnto,* etc. In line • .Apud NamurcMin in Ma-
vita et doctrina per iiiiracula, miae Doininiis per euiii :

fecit. peneomnibus fulelibus claret nec necesse est : lon a, saiicti Bertuiiii episcopi, qui de llibernia in-
a nobishicaliquid exinde coininen)orari,quia ipsius sula \eniens insaltum. i^ui \uIgo apj^ollatur Marli-
\itam, \irtutes et signa Sulpitius inanifeste lucu- gnia, coiulidit oralorium in supradicta \illa M.ilonia
lento sermone descripsit ncc non et Gregorius.
; super Sambram, in honorein semperVirginis .Mariae.
ejusdem urbis episcopus, in Miraculorum libris ple- Ubi diu Deo milit.ms, cnrsiim suuiii foliciter iin|ile-
nissime disseruit. In line • In Malonia, sancti
: vit. Die undecima, sancte martyris Stepliaiiidis et
Berluini episcopi et confessoris.* Deinde minorilms sancti Patris et confessoris Theodori Studitde. » Ex
typis de Meima solitario, ex Greven. supra Deni- llorologio GraBcoruia,
que « Depositio Theophanii confessoris, comitis
:

Pndieldns. Die 12.

Apud pro^inciaraTarraconensem, civitale Tirassona, heati Emiliani proshiteri et confcssoris. cujus ad-

mirabilein vitam Brauli-) Cesaraugustanus episcopus simolici sennone descripsit. Civitate Agripinensi,
depositio sancli Cuniherti episcopi In territorio Senonico, sancti Paterni martyris. Castello Miliduuo,
sancti Leonii confessoris.
NOT.E.
Sic habent Praten., Herinien,, Tornacen., Antuerp. et Max.-Lubec, Munerat., Greven. et Molan^

VARIANTES LECTIONES.
Mnnerat. scrihit Terraconensi, cseteri cum textu. B Max.- Luhec annumernbilem. Soli Herinion et Mu"
Major in civitatis noiniue variatio, nam Praten., nerat. hahMit Cliuniberti. In Gre\en. et Molan.
Antuerp. et Max.-Luhec leguiit T^/rrtsso/m Torna- einendate legitur Miteduno, at cum reliquis omni-
.

cen., Terrassona; pejns .Muiierat., Trasuna prae- bus scrihendum fuit Mileduno. .Antuerp., .Max.-Lu-
:

valet alioruin auctoritas. In solo Molan. est JEini- bec. et medi.e not.e codices ulti lUin s.mctnrn vo-
liani, CiPteri codices, etiain qui diphthongis utuiitur, caiit Leonis; Muaerat,, Leoni ; legenJum est Leonii,
simpliciter. Aminirabilem Greveni est turpius in Gall. Liene.
;

OBSERVATIONES.
H.ihel hoc singulare hodiernus Usuardi textus cum oliin Bollandnm non modica correctione indigere
;

alio qn''^ retulimus\x\ iii Sept Mnbris.quodexsolitis unde suo tempore ex Vitis sancti Sigeberli regis et
fontinus,Moinan') parvoet .\done, non protluat, quod- B. Pippini majoris domusoperosius erunt colligenda,
que a leo planeLsuar inus,et certo seiisu primigMiie restitueiida et illustranda
etintegreCsuardinusdici posse \ideatur et deheat, li- Palernus, Senonensis momchus et martyr, for-
cet fateamur,C«»j6ertMm et /^e'(n(i/m,aliis Leo/iM/rt seu tasse ex Aciis abignoto auctore conscriplus LJsiinrdo
Leonem, ex Wandalberto, si eum Usuardus no\isset, iiin.ituit, non ex Adoiie, quon et hic pe-peram
procedere potuisse. Itaque ex quatuor sanctis hic ohtrudit .Mabilio pro xiii iVjvemhris nam neutro ;

consignatis, nullus apud Hieronymianos, Bedain, die ab eo Mariyrologo vere cousignatus est nec in ;

Florum, l^ibmuii, aut in serie nostra, apuIau,;to- .Mosaiidro, nec iii Rosweydo aut ejus a,ipendice. n^^c
rem par\i atque .Adoiiom commenioratur
Roiiiani ii! mss. nos ris,si solum L )!)i "ise.n -x-.ipias, usqiii.n

Qui primo loco poiiitur .>iJ "ilianns, cogno iienlo ujtaius. .\ctaaprefa o .Mabil! »;ies-^j. iii Ben''lict.
ciicullnlus, quod nomen (iallice vertunt ililhan vel <;
p.irte i, pag irtt, referiiitur, lanquan -ndi Mmerva
Milhnr, ab i'suarlo ex tiispaiiia .erosimiliter accer prins exar.ita, deinde iioiiiihil oxp.ilita, utroque
situs exIMefo:isj lib do Viris illustribus
'»st, snllein au.;tore aiionymo le qujrum liJe et sinceritate post
in Br ulione acceptus, cujis verba citat Baronius vid.d)iiur.
hic Vitam /E nilinai cnjnsdain monachi, el m<'mo-
:
.M.irtyrologiuin Ro nanuin ad x Novembris legit :

riam ejua et itrtulnm itlins oiri, s lo tenore r.ominen- In opjulo MdPduio. san:ti b'Oiiis confessoris ; pro
dnl pariler et illustral. Vide Ildefo isum isu.n iii i q 10 in iiotis Bironia lis cita itur vctera inss. et
editione .Mirei, cap. 12, pag. 97, et alia m j.iuinenta oelus M irl
I
ohguvn Ro.nanu n
n?mr)e, ut opiior, a ;

qu.fc in nolatioiie air^rt laudatus B.tro..ius . n^c inu- BelinoeJitUin, q lem iii Auetariis ej.uJiei cum •'Mo-
tilisest Castell.ini obser\atiuiiculd. Priedicta.n Vitam rHiitinis aliisi| e citavi.nus, uhi et a no.i iio.iiiie
edidit Mal)ilio s.tc. i Benodict., a pag 2i).), ubi iii lioinii; Li'n aliqiiis ox .lioi-onymianis c 'lohratnr. .\d

obser\ationibu3 pr.eviis .\donern suurn denuo pro- Roinuii toxiu.n app^sita Casiella li njtuli Leonem
ducit, ab omnibus tuin \ulgatis tuin inss. noslris paiiam l iiitoll gil, moc^HMm, inquit, xxx Oclobris, eo
passim et ubique discr.^^pantom Bona ojus venia, nuiem die x Srorfimhris dppositum, do qiia re nos
erit apii I nos .Emilianus pure Usuarlinus; nojiie proj)riis locis egiiMiis, neiii;)e xi Aprilis et xxvin
enim Mirtyrologum istumadeoegcuum depingiinus, Ju.iii . nova n Pagii opinionein, contra
iibi coiiira
nt nec tantillum proprii pi reliquum faciamiis. i>apel)rochiiiin et Castellaiiuin, ex ap^^rta llierony-
Tres alii sancti procul qu t;rondi non fu^^runt iniiiioruin dolermiiiatio.ie, verosrmilius ceiisui nus
Cunibei tum, suh priiiia regum Krancorum stirpe X .Novoiiihris veriim esse .Mii/ni L-oais natalem.
olim colebrem, jamque in pnecedentihus non semel q Hic vero corluin crelimus Lnoninm Miledaneusem,
inter Auctarin rolatum, sug^essit Fredegarius \el Gallice Liene, ad hunc diem propri ) portinere, de
Colonia ipsa;de quo otiain \idenda B.ironii notalio. cujiis vila el rei»us goslis liocori cupiiiius. Cn mo lo
Acta a Surio edit.i mihi quidem satis jejuna viiiontur, im de Cuniberto
goiiiiii et Leonio sVandalberti vcr-
nec qnadrageiiarium episcopalum, latissimamque siculum :

rerum pr.eclare, in Anstrasia potissimum, gestarum

A^rrippina, tuiis pridie excRllet ('liiinibertiis,
seriem pro merito decurrunt ; ut laceam notasse
Leoniui» Sejuanae recolunl quoqut; liuora sanctum.

AUCTARIA.
Antuerp.-M.vj in prinn deest elogium;ad margi- liosvEvn. in textu doest Patornus, noc reliqna
nem eadein fere maau adjeotuin. Cojtera etum iiiuc omiino purasunt. iii lino aJjicilur, «lu Daveatria,
inde lurbala sunt. saacti Lebuini coalessoris. »

687
PuLSANEN. in prima caret elogio,
bil Cuniberli abbaUs. (juarla bciibit
Leo)iii.
LovAN., texlu satis purus, addit
in « Item
RoDiaD, s;incti Bonifacii IV papae et confessoris.
Eodern die, depositio sancti Lebuini. > Cuui hoc
fernie convenit Levdkn.-Belg.
Antuerp.-Max. padeni habet augmenta, sed textui
inserit; « Apud Aiexandriam beati Johannis episcopi
et confessoris, qui eieemosyiiarius dicitur. »
Leyijen., in prima purus, de Cuniberto addit
« Ilic quodaiii tempore, dum in prajfata urbe, in
basilica saiu-taruiii xi milium missarum solempnia
celebrarel, cuiiclo popuio cleroque, qui aderat, re-
^.piciente,coluinba candoris nivei volatu placido
circumgyrans, iiisedit saiicto capili antistitis vene-
randi. » Sequiturde Pateriio et Leonio (quem onines
codices mediai nola^ Leonem \ocant) pure. Tum
<• Iteni RoniJfi, sancti Boiiifacii IV papae
soris. Ilic phanum, qiiodPantheon vocabatur,Romte g
a Foca imperaiore inipetratum, verlit in ecclesiam
sanclie Mariai et omnium Martyrum Christi ut ubi
quondam, uon deorum sed da-moniorum cullus age-
balur, ibi deinceps memoria omnium fieret sancto-
rum. » Denique de Lebuino, ut supra. Ladem oninia
habet Ultraject. Sed Bonifacii memoriam prinio
locu repoiut.
Ai.uehg. et Danic. huc referunt annuntiationem
de Martmo papa, quam cum Usuardo dedinms x
INovembris. Sequitur de Bonifacio, iEmiliano, Cu-
niberlo, etc, ut duo praacedentes sed nihil habent ;
de Lebuino.
Centulen « :Apud Affricam, conimemoratio
sanctoruni Archadii,Paschasii presbyteri,et Euthicii
marlyris. In pago Brabancia, sancti Leviiii episcopi
el martyris. Redonis, sancli Melanii episcupi et con-
fessoiis, qui post innumerabilia signa virtutum,
jugiler intentus caelo, migravil a sa^culo; cujusgesta
liabeiitur." In Ilispaniis civitale Tyrassona, sancti
Einmiliani presbyieri et confessoris. »
Bkuxellen. incip.t « In Ganilavo, sancti Livini
: Matrig.-Carthus.-Ultrajegt.: « Civitate Agrippi-
.rchiepiscopi et martyris Qui de Scocia veniens,
: nensi Colonia, natale .sancli Cuniberli archiepiscopi
mare calcabile haliuit, el a Floreberto primo abbate
nionasterii beati Bavonis Gandensis benigne susce-
ptus, ferocissiniffi genti Brabantinorum pradicavit,
el taiidem apud E.->cliam vicum Cameracensis dyoce-
sis pro Chrislo martyrium duxit. Cujus corpus ad
praelatum monasteiium sancti Bavonis relatum est.
Apud Coloniam Agrippiuam, depositio sancti Cuni-
berti, septimi ejusdem urbisarchiepiscopi. Qui fihus
Crallonis ducis existens, ecclesiam Coloniensem
quadraginta aniiis optime rexit, et aniplius
duci, regiani douium adminislranti, praisidium
Hic dum quodam tempore » etc.
« Aliricam, natale sanctorum marlyrum Ar-
Apud
chauii, Paschasii, Probi et Euthiciani. Qui cum in
Arrianam perlidiam declinare nuliatenus vellent,
prirno pioscripti, deinde in exilium acti, et atrocis-
simis suppliciis excruciati, et postremo diversis
mortibus inteieinpti, illustri niartyrio mirabiliter
occubuerunt. » Spectant ad dieni sequentem. Se-
quitur pressiori charactere « Item Turonis, sancto-
: esset meriti in ipsa slalim adolescentia ejus, praesi-
ruin septem Doimientum Clenienlis, Primi, Cleti,
Tlieodoii, Gaudentis, Quiriaci et Innocentii, ex
nuobus fralritius beati Martiiii nepotum. Quorum
vitani et conversatioiiem celebrem Gregorius Turo-
nensis archiepiscopus descripsit. » Tuni, de Palerno,
beiie. De Bonifacio, ut Leyuen., etc. Deinde de Ve-
rano Lugdunensi, quem Serianum vocat ex die
hesterna. De ilimiliano et Leonio, pure. Demum
« Ipso die, depositio sancli Walerici confessoris. »
Vide Usuardum ad dieni xii Decembris.
Hagenoyen. in piinia purus est. De Cuniberto,
veibis Levlen superaddit « El ubi essel Ursula
: extitit, ut etiam super aquas ambulasse
regiiia virginum lumiilate demonstravit. » De Pa-
feruo et Leuiiio recle. Tum « Romai sancti Boni-
: mos coiivertisset ad fideiii, in Brabantia ab inlideli-
tacii papai IV. Hic a Foca imperatoie obtinuit, ut
: :
USUARDI MONACHI 688
in secnnda scri- A beati Petriapostoli[cnthedra, o;)inor], caput omnium
Leuuis pro esset ecclesiarum, quia Constaiitiiiopolitana se pri-
mam omnium ecclesiarum scribebat. Item ipse insti-
: tuit festum omniumSauctorum, etdiem Animarum.
Ipsodie III territorio Trajecti nsis dyocesis, depositio
sancti Lebuiiii confessoris. Hic archidyacoiius sanc-
ti Wilibordi episc. erat, et vir per omnia iaudabilis,
et multos gentiles converlit ad lideni. »
Aquiclnct. addit Romae, saiicti Bonifacii papae.
: «
Hic obtinuil apud Phocatem prmcipem, ut sedes
: Aposlolica beati Petri apostoli caput esset omnium
ecclesiarum, quia, etc. » ut Hagenoven. In fine re-
centiori luanu « Gandavi, sancli Livini Hibernen-
:
sis aicliiepiscopi et martyris. »
ViCTORiN. « fme
In territorio Nivernensi,
in :
sancti lionorati confessoris. » Non nolalur a Castel-
lano. Tum « Romae, Martini papae, » absque titulo
:
inartyris, quo modo etiam signatur, sed solus, in
et confes- codice Reg. Suec. sub num. 130.
MATiiiG.-CARTiius.-ULTRAjECT.: « Lcbuini confesso-
ris. Cuniberti episcopi Coloniensis. Paterni mar-
; tyris. Leoni confessoris. Septem Dormientium. Bri-
ctii episcopi et confessoris. » Vide textum Usuardi-
nuin die sequenti.
Vatican., nuin. 5949, nihil habet Usuardini, sed
textum aliunde accepit « Natale sancti Melanii,
:
Redoiiicae civitatis episcopi. » Alii ethoc die et aliis
diebus eum refcrunt, sed spectat ad vi Januarii.
-Apud Africam,sancloruni niartjrum Arcadii, Probi,
Paschasii, et Luticiani, qui ex Hispania oriundi,
cuni apud Gensericum Wandalorum regem clari
carique habereutur, nec in Arianam perhdiam de-
cliiiare paterenlur, primum proscripti, deinde in
exilium acti, » elc, ex texlu diei sequentis.
In Ughellian. deesl annuntialio Paterni.
Florent.: Jlemsancti Melanii, Redonicae civitatis
episcopi et confessoris, qui post innumerabilium
signa virlutum, jugiter inientus cselo, migravit a
tei ra. » Sunt fere ipsissima verba texius quem retuli-
Q
nius VI Januarii.
et confessoris. Hic quodain tempore » etc. ut Ley-
DEN. Deiiide de Bonifacio ul in eodem codice, nisi
quod post, ut ibi quondam, interjiciat, tempore
Doniiciani. Sequuntur reliqua texlus, satis pure.
Tum « Apud Viennam [sancti Esichii episcopi] qui
:
post beatuiii Pantagalum prsesedit ecclesiae. Ci\itate
Davantria, natale beali Lebuini episcopi et confes-
soris. Apud Confluenliam, translatio sancti Castoris
presbyteri et confessoris. Eodem die, passio sancti
Pippino Livini episcopi et marlyris. »
fuit. Belin., in prima satis purus est, secunda est de
fernie ut supra. Paterno duae aliae desunt, quarum loco lotus fere
;
texlus ex x Novembris subnectitur. Secunda editio
superaddit de Cuniberto, (]uem Cumbertiim vocat.
In iine « In territorio Gandensi, sancti Livini epi-
:
j)
scopi et confessoris. » Cur non martyris ? Hic de
Lebuino non agitur.
GhEVEN Ahiae Silonitis, prophetae, de quo III
: «
Reg. II. Nota Bealus Cunibertus,
quanti futurus
gnatum est, cum rex Dagobertus, in cujus curia
puer manebat, nocte quadam vidit locum in quo
dormiebat, immenso caeiitus lumine illustrari. »
Noii videturde Dagoberto hoc posse intelligi. « Cum
auteiii factus esset episcopus, et mysterium nostrae
redemptionis in basilica sanctarum virginum inimo-
; laret, clerus adstans et populus columbam splendi-
dissimain capiti ejus vidit iiisidere, vere dignum
Christo sibi approbante saceidotem. Ipso die. beati
Lyvini episcopi et marlyris. Qui Scotus natione. ab
ineunte atate, vita et miraculis inclytus,tant<B lidei
legatur.
Tandem de patiia in opus Dei egressus, cum pluri-
bus occisus, martyni corouam promeruit. Item se-
1
 689 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 600

cundum Adonem (quahm edidit Mosnuder) l)ic Ro- A iiuo sanctns Mal.ichias, primo formnm vitfe sanctrR
nifacii pap.T IV, qui sedit mensjbus octo, diebus vi- ac conversationis accepit. In monte .\itrire, sancti
ginti duobns quique ten)plum Pantheon, a Foca
;
Hor ahbatis et confessoris. »
ciesare impetratum in honorem Sanctornm Mol.w. de Martino et Tiberio, etc, e\ x \o\em-
omnium consecra\it. In Aphrica, Marii, Fnbhi. bris : « In porlu Gaiidensi, (b^positio saiicli Liviiii
In Ga^sarea Cappadocia?, sanctorum Germani, Tbeo- episcopiet martyris.Eodem dieapudlsalamfluvium,
phili, CiTsarii, Euseliii. Vide Hieronymiana. Gra-
• « oppido Daventria^ sancti l.ebuini pre-hyteri ef cnn-
phildis niatrona" et martyris, qu;e duin sanctum iVssoris. » Tum minoribns typis. de Heiialo pi Iina-
marlyrem Li^inum innocentem esse, injusteqiie pati rio ex Grevkn. Editiones ali;ede Li\inoet Lebnino,
acclamaret, ab impiis et ipsa cum pnerulo suo no- ut prior. « Item, sancti Henati Aii(lefra\ensis e|)i-
mine Brictio oi-cisa, inartyrii gloriam con<ecnta est. scopi et confessoris. Vienna^ sancti Isicii episcopi.»
In Hibern a, sancti Laurentii archiepisci»pi- Uenati Tum typis minoribiis - llom btMtiB C.rnphaildis et
:

episcopi et confessoris. Viennre, S. Eusebii {prinin Srixii pueri, martvrnm cum sancto Livino, qiiorum
e(iir,Esichii) episcopi et confessoris. Macharii epi- corpora Gandavi habentnr in tumbis portatilihus.
scopi. Eodem die apnd Daventriam, depositio sancti Prajsap, nalalis qninqne eremitarum, qiii marlyriiim
Lebniniconfessoris. Qui de Aiiulia, Sahatore nostro pertuleriint in solitudine majoris l'oloiii;c, nbi nuiic
per visum sibi apparente ac juhenle, exiens, genti est Cazimiria oppidum. » Notabis in his editionibns
Saxonnm circa Ysalam niivium Evangelium Dei non servari textum Usuardinum, cum Martinus sit
annuntiavit. multasque tribulaliones perpessiis pro- priino loco.
pter verbum, quievit in pace. Imarii confessoris, a
g
Idibus. DieVi
Ravennce, natalis sanctorum martyrum Valenlini, Solutoris et Victoris. In Provincia apud civitatem
Aquis, beati Mitrii, clarissimi martyris. In Africa, sanctorum martyrum Archadii, Paschasii, Probi et Eu-
ticiani, qui cum
Arrianam perfidiam nullatonus declinare paterentur, primum proscripti, deinde in exi-
in
lium acti.tum alrocissimissuppliciiscxcruci:Ui, adpostremum diversis mortihus interemptisnnt. [nouillnrt.,
ad oram pafjlnne Parisius, S. Gendiilfi episcopi ]. Turonis, depositio .sancti Briccii episeopi. ' Civitate
:

Toleto, sancti Eng^nii episcopi et confessoris. [Bouillart., S, Eugenii antistitis. Malbodio monasterio, sanctae
Aldegundis virginis. ]

NOT.E.
Inter omnes codices, solos puros existimo Herinien. et primam Munerati editionem.

Sic habet hoc loco Pratensis codex. Tria verha sana. Snspicor tamen novo atramento snfi*iisas fnisse
hapc : Toleto snnr.ti nihil dilTernnt a reliqiia
Civitale pristinas liltoras ne evaiiescerent. Conjeclurain fir-
|iagina. Du;e prim;p sy'lab;e nominis Eugenii ab ea- manl duc-e postremae syllabs vocis AUIcfiundis.el m-
dem sunt manu, .sed nigriore atramenlo. C;elerae lit- tegra vox iHrginis, quae, qiiod eodem modo renovahe
terae ejusdem nominis et antistitis in lilura sunt, non snnt, inoipiuut miiius ac minus oculos ferire.
cum primis quatuor lilteris vocis Malhodio. Catera Bol-illart.

VARIANTES LECTIONES.
In Pns- C tensis socii. Hinc satis patet pr.npfatos codices inter
Ilfrinien. nihil notabile occurrit prreter
cnssii. .Munerat. mendis typographicis, saltem inal- puios hoc die recenseri iion posse. Qu.eritur an ad
tera editione, passim abnndat. In hac est auginen- Usnardum spect^H Eu(jenins Tolptaniis, in apographo
tum de (j?/i^«//b, quo prii>rem carere asserit, ulriiis- Pralensi et pr.efatis tribus sociis signatns in bunc
qne collator Rossvi>ydus. Pvo Milrii, hsibetar .\atrii niodum Ciritnle Tol''lo, snncti Engenii nnti^itilis?
:

clarissiini, omisso, "forte de industria, titiilo mnrlij- non, iit snprn legit Casleilanus, episcopi d r.onfesso-
ris. Solus .Molan. legit EM?(V7((Vuii, Romaniim parvum ris. Duhiuni augent Greven. pnecipiie et Molan., a
et Ado Eutychiani alii, Eutijchii; nos cum codici-
; quihus plane abest Engenius. At, ni.si fallor, ab his
bus Euticinni, male .Munerat., Uticiani. Reiiqni in duobiis confusus est hodier.ins Eu,;'eiiius, cum alio,
textu Briccii, cum mss. Greven., .Molan. et alii qiii coliliir xv Novemhris idqne (ireven. satis in-
;

legunt Brictii cutn .\done Beda babet fi/iccu. Reli-

; nuit,ipsum in Auctariis/ftar<(//TiHap[)ellando; Molan.
quas minulias pr;etereo, ut variationes momenti vero, t.imetsi hodiernnm in Auclariis etiaii ponai. in
panlo majoris expendam. texlu diei xv litteris Italicis id laiii clare exure.ssit,
Qiii primaiii .Molani edilionem cum codice Pra- ul certa videalur conjectura iiostra, quie al alios quo-
tcnsi non semel c^Mitulit clarissiiiuis Castellanus, sic que codices, i^raesertim meiii;e nolic, absquescrupiilo
de codicis illius hodiernisaugmenlis snbmonuit In : extondi polest. Nos ilaque hic ilerinien. et .Munerat.
fine Toleto, S. Engenii episcopi et cnnfessoris. Mal-
: prim;e edilionis ut piiris^iinos sequiiniir, siii) ea ;in-
holio, snncie Aldegundis virginis. Et in mari/ine : nuntialione (iiiain iii lexlu exliibiiim is, (pi.eqiie ex
Parisius. S. Gendutfi episcopi. De ullimo nulla est multis aliis codicibus, et qnoad siibslaiili;iii| ex Pra-
controversia, cumcerto.ad Usnardum 'lon pertineat. D teasi ipso .sociisque citalis ahiiiid.! vindicaii polest;
De .Vldegnnde satis dictnm ;id xxx Jaiiiiarii, ex qno credimusque el huin: llispiiiium >;inctum verosimili-
dieerasam, ad huiic, a nescio quo, traiislatam con- ter ab Usnardo cnm pliiribns aliis allatiim, (^jiisqiie
stat nbi scribendiim, Malhoiao monastcrio, veluti
; memoriam ab ipso primiim ol vere
in sacris Taimlis
legit apographiim noslrum legnnt^iue item codices consignatam fuisse. Alia conjectura inferius projio-
.\ntuerp.-.VIaj.,Rosweyd. et Aquicinct.,consueti Pra- nenda cst.

OBSERVATIONES.
Tres primi marlyres sic in Ilieronymianis fere exlulil. Qiiid Ravennati^s solidi producaiil siio lem-
omnibns hoc die si.-nantur: In Hnrenna cirilate, pore videliilnr. Roiuanum parviim, solita brevil.ile :

snnctorum Valentini, Si)lutoris el Virlnris : ad qi;;c linKcnnn;, Valenlini, Solntoris, Vicloris, iiinriijriiin ;
P^Iorentinius ex (ialesinio nolat, tres fuisse suh no- Adonis annuntialio lota el iiitegro in texlu nostro
mine Valenlini martyres Ravennates ; at que hodier- reddita est.
num esspait, ciijus mpininerunl .\cta D ilinatii. Snn- Sic ileiii qn.T; ordine scciinda poiiiliir de Milrio,
nullaalia suggerit Baronins at nemohaclonus .\cta ;
Mitria simi Metrin, a solo Ailoiie pri/mim ii).-,isr.iiiiis
martyrii aut certam aliquam vilie nolitiam in lucem illis verbis sigaala, omnibus aliis Martyrologis

V
 : » : :

691 USUARDI MONACHI 692

ignota e?t. C\arhsmi wariyrh laiirea. tpm in PAvv^ ^ Tvrovis, natale sancti Bricii episcopi scribit Beda
quani Usuardo disertissin'e legitur at ex omi ilius ;
ubi t logium aliquod sub Flori nomine subjungitur.
quae Gregorius Turonensis de Gloiia Confessorum Rabaiius, Redam captfra imitatus, solum indicat
cap. 71 refort, oii aliud coll]^'itur quam covfcssorem
i Maitini successorem fu sse. Redam etiam sequitur
fuisse, ut \el ipso iii titulo exprimitur. Si martyrem Ado,hiinc Koster, iisdem prope terminis. Florenti-
\elis, ob certaiiiina aliqua pio fide, vel fortetormenta niusRrictium Hieronymianis accessorium putat. Vi-
tolerata, per uie licet \ioleiitam mortem non sub-
; dendae sunt Mo!ani et Raronii Kotationes. Vita ejus
iisse, ante me obser\arunt Surius et Castellanus, satis coiitracta apud Surium exstat, cx Gregorio Tu-
Metrias vocatura GreL'Oiio Milrias \ero in manu-; roneiisi desumpta, quam cum collectaneis nostris
scripta Vita, \el potiusencomio ajiquo, fiuod apud mss. alibi copiosius discutiemus. Sic Rrictium native
nos exstat, quodque utinam priorum Actorum jactu- depingit Wandalbertus
ram <'ili(|uo usqiie compensaret.
Idibiis hinc liaerps tiiiip, o Mariine ref«-nlat
Gloriosae primitiae persecutionisWardalicae a Ro-
Brclius, exilio, iacliryniis sifinisque probHlus.
mano par\o celebrantur die praecedenti xii Ko\em-
bris In Africa, Archadii, Paschasii, Probi et Evtjj-
: Eugenium Toletanum, ejus nominis secundum, ab
chiarii, Wandalorvm persecutione martyi vm. Ado hi- Usuardo primum et vere cousignatum fuisse supra
storiani fusius prosequitur ex Prosperi Chronico ad (Stendinius, vel ex peculiaribus notitiis Hispanicis,
annunj 437, notatum Coss. Etio ii et Sifiervllo, seu vel, si magis placet, ex Ildefonsi libro de Scriptori-
Sigisvvllo. Atque ba^c tota cultus et festi\itatisorigo, bus, ut non ita pridem de Rraulione meminimus, ac-
apud antiiiuiores Martyrolotios, i|ui perperam citan- B ceptum. In Miraei editione est pag. 98, ubi cap. 14
tur, iiullatenus qua^renda. Videquaede his martyri- earegium elogium habes, cum insigni editoris scbo-
bus cum socio Paulillo nota\it Raronius, ac paulo lio alibi usui futuro, cui accedent plura documenta
;

accuratius di.'<cuss t Ruinartius in Historia persecu- ex Nicolao Antonio, abisque scriptoribus Hispanicis
tionis Wandalicse, a pag. 431 ad 441. Rrevius rem colligenda.
delibat Tillemontius tomo XVI, a pag. 500.

AUCTARIA.
PuATEN. de hujus codicis Auctariis in Variantibus abbatis, Scotici generis. » Vide xxi Novembris. Hic
supra abunde dictum. inseritur manu paulo recent'ori • Apud Alexan- :

ToRNACKN. caret Eupenio in r-^liquotextu omnino : driam, natale quinquaginta doctorum gentilium »
purus non est in fine adjicit :« Ipso die, sancti Gen-
; quos beata Katherina disputando victos, ad fidem
aulfi episcopi. » Christi convertit, et quos Maximinius imperator,igne
Antuerp.-Maj. pergit esse turhatio aliqua in coctos, dignos Deo martyres fecit. » Ex \ulgntis
textu sed de Eugenio et Adegunde habet sicut
; Actis. Male repetitur Mitrius. Deinde « Malbodio :

Pratensis et iisdem \erbis. monasterio, beata^ Aldegundis virginis. Ipso die,

RowvYD. incipita Rrictio; reliqua cum Pratensi sancti Kiliani confessoris. » De Aldegunde satis di-
conveniunt, praesertim in Eugenio et Aldegunde, ctum est.
de quihus supra. Hagfnoyen. in prima purus est. Sequitur « Item :

PuLSANEN. peculiari principio » Natale heatissimi :

sancti Kyliani confessoris, socii sancti Leobini epi-
Johannis Constantinopolitani episcopi, cognomento C scopi et martyris. Item sancti Dalmatii episcopi et
Chryso^omi, qui verbn et exemplo plurimum profuit confpssoris. » In Mitrio recte. Dein « Item sanctac
; :

Christianae religinni. « Tum de Rrictio et Ravenna- Maxellpndis virginis pt martyris. » Mpmoriam mar-
tihus.Desunt reiiqua. tyrum Afrorum, pure refert, sed de Rrictio in
satis
ANTrERP., Max.-Lt'bfc. et Ughelt.ian. hahent hunc modum Turonis civitate, sancti Rnctii
: «

textum usoue ad Rrictium inclusive. Tum suhjun- episcopi et confessoris. Iste Rrict us ab octo episco-
gunt « Tpso die, sancti Killiani confessoris. » Vo-
: pis et plurihus clericis, quia vita sua illos scanda-
catur a Caste lano Kallenvs. liza\it, heatoMarfino datnsest in filium, quem idem
MiNERATi editio altera, in textu pura, adjungit Rrictius, trium dierum a^tatis, nega\it esse patrem
« Parisius.transitus sancti Cendulphi episcopi, a suum, et Johannem quemdam patrem suum procla-
beato Sixto ordinati, cujus jussu mortuum gentil s ma\it. Hunc Rriclium beatus Maitinus fecit suum
suscitavit filium de cujus caput requiescit in ma-
; archidyaconum, et multa scandala et obloquia de eo
gna ecclesia heatae Maria^ virginis Parisius. » sustinuit cui pro mercede episcopatum Martinus
;

Greven. et Mor.AN. Jam diximus in utroque abesse obtinuit, et ei praedixit quod multa adversa susti-
annuntiationem Eugenii To'etani nendus essel nam tricpsimo anno episcopaliis, eji-
:

Antuerp -Max.,Ultra.iect et Leyden Lovanien., citur, et facinusei imp^mitur stupri, et seplem annis
Albfrgen et Danic. incipiunt Turonis, snncti : • prosciibilur, donecadcor rediit de injuria Martini.
beatoMartino, cu-
Rrictii episcopi et confessoris, (|ui Et tunc lestiiuitur, et septem annis laudabiliter se-
jus fuerat diaconus, in episconatu sucoessit. » Se- dit, et obiit in pace.
quuntur tres primae annuntirtiones textus Usuar- D Aouicinct. pi'0 Mitrii scribit Demetrii. In Eugenio
(lini, satis purae. De Eugenio, nihil. Sed in fine et Aldegunde con\enit cum Pratensi et sociis ejus
superaddunt « I[>so die, sancti Kiliani vel Kyliani
: aliis, de quibus supra. Sed hoc praeterea habet
confessoris. » • In territorio Canipracensi natalis sanctae Maxelin-
Centulen. : Ravennae , sanctorum , martyrum dis virginis et martyris. » Vide Castellani Martyro-
Valentini, Solutoris, Yictoris. Toleto civitate, sancti logium uni\ersale.
Eugenii antist'tis, \iri eruditiss'nii. Turonis, sancti Matric.-Cartus -Ultraject. • Bric*ii epi.scopi:

Rricii episcopi et confessoris. Eodem die, trai slatio et confessoris. Livini episcopi et martyris in Gan/
Aldp},'undis virgiiis. Ipso die, sancti Quillia [havd davo. » Vide Auctaria diei praeccdentis, • Arcadii
dM6(V Kilianil confessoris. Coenobio sancti Reitini, martyris, cum sociis. Valentini martyris, cum so-
sancti Folquini conft^ssoris. » ciis. Omnia solet corripere.
•

Rruxellen. sic incipit « Turonis, depositio san-

: Reg. Suec. signatus num. 428 : « Parisius, trans-
cti Rrictii episcopi et confpssoris. Oui cum beatuin latio episcopi, a beato Sixto ordi-
sancti Gendulfi
Martinum, cujus erat archidyaconus, multum injuste nati, cujns jussu mortuum gpntilissuscita\illiliuui.»
laceraret conviciis, se post ipsum futurum episeo- Vide Munerati secundam editionem supra.
pum, sed in episcopatu multa passurum audivit : Codex D. DU Cheval. Sign. C. ; Et Amandi
qund pt pr(ii»a\it e\entus. • Tribus Ra\ ennatihus, episcopi Agit de Rednnensi.
addit, Mnnnlii el Puhlii. In Milrio puruse>t. Sequi- Altemps. • Eodein die, sancti Albonis (pato
:

tur: «In Ytalia, monasterio Bobio, sancti Columbani Abbonis) abbatis et confessoris. » Locum et morlis
693 MARTYROLOGirM. - MENS. NOV. 694

modnm explicat CA<;teIlrtnns in Marfyrologio uni- A tii. .\ntonia>. Parisiu^, sancfi Gundulfi episcopi e
ver-ali. • Sancti Adoratoris martyris. » confessoris. Paterniani episcopi ct coiff^ssori Di- .

Fi.ORESTiN. «in It.ilin, (jt^mon.T,snncti nomnlioni

: vinici episcopi Ki!iani opi-;copi ot confossoris.Cre-
confessoris. Uem sancti (lliiliani. • Tiini codex ex mouir, sancfi Homohoni confossoris. Qui primum
tribus aliqiiis, verosimilitor Strozzi.w. « Eodem negotiator, deinde ciielesti inspiralione t.ictus, Incris
dio, sancti Verani episcopi. . De quo xi Nov. c^lestihus foto corde inhians, in oratione positas
Mo.NTis S.ANCTi • Elevatio sanctorum Homarici,
: einisit spirifum. Item sancfi Folquini. Maxcliendis
Amati et Adelphii, quorum ineritis et intercessione virginis. Aldegundis virginis.»
expectamus ailjuvari. • Moi.w. : . In Italia, civitale Cremona, sancti
Editio rA'BEt;o-Cor-. incipit « Turonis civitafe in
: Ilomohoni.cnjus sniicfitas crebris clnrot miraculis.»
Galliis, natnle sancti Hrictii episcopi et confe.ssoris, Soquifur de Eiigenio. Tnm deGendulfo, ad verbnm
cu: virsanctus Martinus, cum esset dinconus suus, ex .secunda editiono Mi'\er.\ti « Cameraci,
. natale
pracdixii eum suum successorem in episcopatu fieri, sancte Maxellendis virginis et martyris. » Dein
et eum niulta adversa in eodem pnssurnm, qune minoribus typis « Kiliani opiscopi et confessoris,
;

oninia ita evonerunt, sicut vir sanctus illi pra>dixe- Albininci in territorio .Atrehatensi. Arvernis depo-
rat. Alexandri.-B, sanctorum quinqiiajiinta oratorum sitio sancti Quinliani,ejusdein loci episcopi et con-
quos ipsa virgoChristi Katerina ad Deum convertit. fessoris. • Editiones ali;e textni admiscent « Puer :

Maxentins vero tyrnnnus fecit eos omnes ign*^ coiu- autiMii Panlillns fnstihns cnesus, et .ad infimam scr-
buri, tempore (.'.onstantini imperatoris. • In Raven- vifutem dnmnntus est : ut apparet, non occi-
iileo,
natihus et Mitrio, pura est. De Africanis, post B sus. ut do supernta s;Bvitia inimici, etiam illa aetas
« Prohi, • intorjicit: « Et Euticiani alque Paulilli. » gloriaretur. » In fine, de Gendulfo, Quintiano, Ki-
Doinde in lino male notatnr tyrnnniis, xuh rege linno, Maxellende, Homobono et Eugenio, ut in
Wandalonim Syriro Kilianun) episropuni facit. priori. Tum « PLacentv-e, revelatio sancti Antonini
Beli.n. habet totum textum, sed Eugenio pra^mit- martyris. Malbodio monasterio, translatio sanctse
tit." « In Italia, civitate Cremona, sancti Homoboni, Aldegundis virginis. In monasterio dicto Sithiu,
cnjus sanctitas crebis clarel miraculis. • Vide Su- elovatio prima, et translatio corporis sancti Fol-
rium. Secunda editio superaddit in fine « Item : quini, Morinornm episcopi anno dcccxxviii. » De-
Amandi episcopi. » nique typis minoribus « In Pal;e-tina, sanctorum
:

Greven. :Item cnm sancfis Archadio,efc.,san-

« martyrnm Antonii presbytori, Zebin;^ et Germani,
ctus puer Paulissus [Paulillus] ad servitulem a quos Firmilianiis pr^eses, ultro se olTerentos,ahsqae
Syrico Wandalorum rege damnatus est Civitate uilo alio supplicii genere, capite mulctandos tradi-
Toleto, Eugenii episcopi et martyris. Anthonini dit. Eodem die, sanctce Ennathae virginis, quae ad
martyris. Item qninquaginta martyrum oratoruui, eumdem judicem tracfa, post graves cruciatus, igne
qui in confessione beat?e Katherinae credider nt. Iii concremntur. » Vide Eusebium eorum triumphum
Thracia, sanctorum Edicti, euticis, Ermogenis. In describentem inter] Martyres PaKiestinae apud Rui-
Caesarea Cappndoci.T, natalis sanctorum Anthonii, nartinm in Seieclispag. 3W. EtSurium hocdie.
Gehenae et Adriani cura aliis.Item sanclorum Aman-

XVin Kal. Die 14.

Apud Thraciam civitate Eraclea, nalalis sanctorum martyrum Clementini, Theodoti, et Philomini.
Alexandriae, sancti Serapionis, quem persecutores sub Decio principe crudelissimis alTecerunt suppliciis,
ita ut omnes ei juncturas membrorum prius solvenles, de superioribus eura praecipilarent, ac sic Ghristi
martyr efliceretur.

NOT/E.
Conveniunt codices prope omnes Praten., Heri- C 3/o/an. Ifem Antuerpien.-Max.,Ultraject., Leyden.,
:

nien., Tornacen,, Antuerp.-Maj. Ro.fweyd.. Pulsa- Lovanien., Albergen., Danic.

nen., Antnerp., et Max.-Lubec, Belin., Greven. et

VARIANTES LECTIONES.
Thraciam scribimus cum purioribus, potiusquam
Thraciam, Trachiam, Traciam, ut habent aliqui
alii.£rac/eaest in plerisque; iii Pulsanen., Antuerp.
et Molan., recte Heraclea; pessime in Herinien.,
Araclea. Antuerp.-Maj. omisit Clementini; Loyden.
Theodoti. Munerat. scribit Clementii; itein Theodo-
tii; Uelin., Theodocii. Rosweyd. habet Phylomini,
toriim martyrum, sed ea causa ex purorum numero
exclusus non est. In annuntiationealtera mjijorcon-
sensus est, solns Miiiiorat. pro prrer.ipitarent non re-
cta constractione legit prwcipitaoerunt, ac deiiide
sensum absolvit, ac sic sanctus Christi marlyr effici-
<Mr ; Rosweyd., Greven. et Molan., ac sic Christi
marlyr elficitur .Antuerp.-M;ij., ac sio Christi martyr
;

Pulsanon. Philemouis. Maxima in Roswevd. abaliis ejficeretur, prout habelur inlextu.

diversilaSjdum tribus illis adjungit, et allorum mul^

OBSERVATIONES.
Hieronymiana apographa apud Florentinium in D praetcr Martyrologiorum nolitiam, nulla alia docu-
referoiidaprimanostracornmemoratiunenonomnino menta sciantnr superesse ex quihus illorum nu-
concordaiit codicos exqiiibiis textum formare solot
: meriis determinnri qnont. (^olicilms istis omnibus
editor, sic ibi l^gunt In Eraclea, civitate Traciw,
: anteferendus nobis vidi'tiir velnstissimus Eptern<a-
natalis sanctorum Clementiai, Theodote, Filomini, sis, sic strictim et simpliciter memorans In Eracla,:

et aliorummultorum, guorum nomina Deus scit. Clemenliniet Throdnti, Filomini.l{om^nam parvum,

Codex (^iorboiensis, etiam ut ab .\chorio editiis Heda ol Florus de ipsis non mominorunt, nec satis
est, panlo aiictius habet Sanctorum Clementis, : exacte legit porvotiis Kaleiidarium membraneum in-
Clementini, Theodotfs, Philomini et aliorum muUo-' signis ecclesite Brivatensis, anteannos facile qnin-
rum. Apud liabaiium, qui cerle codiceiii aliquein gontos scripliun, atipie ab eminontissimo cnrdinale
Hieroiiymianum pr;e oculis habuit, crescit oratio ; ISulliniiio liic Anluerpiiu anno 1711 nohis exhihilum,
Natale sancli Clentini fsatis patet legendam Cle- dnm hoc modo noinina efformal: Natale Clementini,
meiitini) et Thpodotfp, filomini, Erncli, Mnrlialis, Theiidotr, Erdeli. In eo tainen cum Eptoriiaconsi
Douali. et aiorum multorum sanclortm. Atquisde consenlit quod solos tres martyres nominatim, so-
muliis istis sanctis distincte quid staluat 7 cum cios nuiiosanonymosconsignet.Plaiiemihi persuadeo
 »

695 USUARDI MONACHI. 696

Adonem habuisse antigraphum aliquod praefato Ep- A prcecipitatus, martyr efficHur. Plusculum desumpsit
ternaoensi simile, ex quo annuntiationen) snam sic Ado ex citata historia, in qua, editionis Mantuanae
expressit, velnti ab Usuardoin lextn ex ipso descri- 1479, ita legitur Sijrapionem quorjue domui sucs
:

pta est cum hacsoladifferentia quod pro Phifmnmi

;
Adonis, melius Noster ex antiquioribus restituerit,
Plnlomini.C?e.tpra videapud laudatum Florentinium.
Thesaurum effodiet quisqnis horum sanctorum Acta
alicunde emerit. Apud Wandalbertum tribus his
versiculis landantur:
Cleincniiniis h;ibct, Theodotiis Philominusque
Ooliivam d' cirnam D''cpmhris anlp Kalendas,
Hac paritpr nnssi lortnris jnssn criienti.
Serapion debetur auctori Romaniparvi, qui prae-
cipuum suum fontem consulens, eum accepit ex
eadem Dionysii Alexandrini ad Fabium Antioche-
num epistola. apud Rufinum lib. vi,cap. 31,exqua
superius, xxxi Januarii, Metram; Cointam viii, et
Apollnniam ix. Februarii dedimus. Sic paucis rem
complectitur: Alexandrice, Serapionis, qui siibDecio
repertum, crudelissimis affecere sup liciis, ita ut
omnes ei junctiiras membrorum prius solventes, de
snperioribus enm proecipitarent. Ex laudato Adone
nostra omnia iilane derivata sunt, servato Decii
tyranni nomine, quod perperam a Romano parvo
invectum est, cum ex proedicta Dionysii epistola, ut
etiam alihi observavimus, manifestissime conslet
Metram, Cointam, Apolloniam et Serapionem ante
horrihiliaet terrifica Decii edicta, furibunda populi
seditione fuisse interemptos. Consuli hic denuo
potest a curioso lectore Tractatus noster historico-
chronolngicus de Patriarchis Alexandrinis pag. 31,
num. 164, vel potius fons ipse apud Eusebium edi-
tionis Valesianai lib. vi, cap. 41^ ex quo accepit
Ruinartius in Selectis pag. 104.

AUCTARIA.
Centulkn., in prima satis purus. sic pergit : B gine, sed eadein manu ascriptum est : «Sancti Joan-
« Alexandriae: beati Serapionis martyris. In Laodi- nis eremitae et confessoris. »
cia, sancti Anathnlii episcopi. » Altemps. : «Ipso die, translatio Erkenwaldi Lon-
Bruxei.len. « Apud Alexandriam,sancti Serapio-
: doniensis episcopi. » Colitur xx Aprilis. In Laodi-
«

nis, gloriosi martyris. Quem sub Decio Cffisare per- cia, sancti Anatholii episcopi. »
secutnres, etc, » finiens. « et sic Christi martyr Florentin. « In territorio Rotomagensi,in villa
:

effpctus est. " Inter Heracleenses tertium vocat Augi, sancti Laurentii archiepiscopi et confessoris,
PhiJomnnum. Sequitur « Adhuc in Tracia, natale
: qui tanttim apud Deum vita et miraculis extititglo-
sanctnrum mnrtvrum Edicti, EuthiciSj Ermogenis riosus, ut inter alia multa miracula, septem
et Foliciani. Item Rnfi confessoris. » mortuos suscitasse, veridica attestatione narretur.»
Hagenovem. « In Anglia.sancti Laurentii episco-
: CLAuniACEN. Natale sancti Antigi confessoris. >
:

pi et confessoris Item sancti Rufi, primi Avenionen- Editio LuBEco-CoL. incipit « Alexandriae, sancti
:

sis ecclesia^ episcopi et confessoris. » Est in Roma- Serapionis, quem persecutores, sub Decio principe
no XII Novembris. « Viennae, saneti Eustichii epi- domui suae repertum, etc Item Alexandriae. passio
scopi. » Vide cifato die Auctaria. ubi Esichius al., , sanctorum martyrum Melei, Trophonii, Martialis,
Hef^yrhius appellatur. Sequitur longior historia de Alexandri et Silvani, sociorumque eoruin. Apud
Isaac patrinrcba, cujus pnrlem hic subjicio « Isaac : Thrabeam, natale sanctorum martyrum Clementini
patrinrcha>. Hic de senibus parentibus, per repro- episccpi, Theodori et Philomini, qui in civitate Era-
missinnem Domini natus est, et al) angelo nomen ei clea passi sunt. Colonia Agrippina, in ecclesia sancti
impositum est et illius meritum et digiiitas prophe- C Andreae apostoli, cominemoratio sancti Cuniberti
;

tata est. Hic dolnrem mnrtis matris temperavit in archiepiscopi et confessoris.» Quid hic veIit,nescio;
conjunctione Rebeccaeuxoris suae, de qua duos ipse Cuniberti festivitas esl supra xii Novembris.
genuit filins, scilicet Esau et Jacob, » etc, quae in Greven. « Platonis martyris. Alexandriae,
: san-
sacris paginis melius deducta sunt. Tum agit de ctorum Melei, Trophini. Marcialis, Alexandri et Sil-
Serapione, inde de Heracleensibus, sati-^pure. Deni- vani martyrum, cum aliis multis. Albrici episcopi
que. « Apud Alexandriam, quinquaginta rhetorum Trajectensis et confessoris Heraclii episcopi.Frido-
martyrum, quos beata Katherina convertit, inter lini episcopi.Modani episcopi. Pyamonis abbattis et
qnos principales fuerunt Eustorgius et Agro. » Plus confessoris. Rufi confessoris. Attingi confessoris.In
aliquid audet, quara alii codices die pra^cedenti. Galliis, Venerandae virginis et martyris. Quae tem-
Aquicint. in fine « Ipsodie,
: nalalis sancti An- pore Antonini, pro fide Christi in ligno extensa,ner-
tigii confessoris. » Idem habetCodexD. nu Cheval, vis crudis caeditiir, deinde lebetem aqua, oleo, pice
signatus C. Vide Castellanum, a quo vocatur Anti- ac sulphure bullientem aliaque tormenta Christi
dius. virtutesuperans, cum aliis pluribus, qui in ejuscon-
Matric.-Cartus.-Ultraject. « Clementini mar-
: fessione crediderunt, capitis abscisione martyrii
tyris cum sociis. Serapionis martyris inclyti. » gloriam consecuta est. Item, beatae memoriae Pla-
AuGENSis. Alia manu adjicitiir « Ipso die, sancti
: cillae,uxoris Theodosii imperatoris.
Laurentii episcopi Dublinensis, legati totius Hiber- MoLAN. «
: Eodem die, beati Laurentii episcopi et
niae, qui vitae temporalis ultimum diem transeundo confessoris. » Additur minoribus typis « Dublinen- :

interminandam gloriam adeptus est, qui miraculis D sis et primatis Hyberniae,cujus vita sanctissima ha-
illustrat Ecclesiam.» Vita exstatapud Surium.Vide betur. » Editiones posteriores de Laurentio Dubli-
etiam notam P. Mothier. Plura dabunt varia, quae nensi sic legunt « Apud Rothomagum, beati Lau-
:

penes nos sunt, manuscripta. rentii Dublinensis episcopi et confessoris. »

In Vatican., num. 5949, rubricis in codicismar-

XVII Kal. Die 15-

Apud Nolam, Campaniae urbem, natalis beati decimo aetatis suae anno,
Felicis episcopi, quia quinto
niiraculorum gloria in^ignis fuit, et sub Martiano praeside cum aliis triginta martyrium complevit.Ipso die
sancti Eugenii, quid apud pagum Parisiacensem, consummato martyrii cursu, beatae passionis coronam
percepil a Domino. [Apud BouiUart., in margine : Eodem die, sancti Macuti episcopi et confessoris. Apud
monasterium S. Germani, dedicatlo ecclesi;e in honoreS. Johannis Raptistae, sanctique Johannis apostoli
et evangelistae et S. Martialis ; sanclorum martyrum Laurentiif Sebastiani, Christophori, necnou SS. con-
fessorum Martini, Gregorii, Benedicli ct sanctaj Mariae Magdalenae.]
 » .

697 MARTYR01.0(^.im. — MEXS. "SOY G98

NOT.E.
Textuni simpliciter et pure referunt Praten., Tornacen., Antiterp.-Maj. et Molan.

VARIAXTES LECTIONES.
Antiierp.-Maj. niale legit, qui ex inio wtalis siio' A niarginem adjicitnr : Eoilein die, natalis sancti Maciiti
antio pro a qiiinto derinio, etc.,et pra-terea sensnm episcopi et confcssoris. Rosweyd. lepit : Eodem die,

hiulcum reddit scribens miiaciilonnn in.^iignis, omis- sancti Machlonii, etc. Antuerp., Max.-Lubec. et
sa voce <//on'fl. Scripsi 3/rtc^'fl?io cum plerisqno Mo- ; rghellian. Ipso die, natalis sancti Maciiti. Greven.:
:

lan. habet Marciauo, pejus Tdrnacen., Marliniano. In Britannia minori, depositio sancti Marhuti, etc.
Rursus Antuerp. Maj., niartyrium siimpsit. Molan. 0)dices mediaj iiot.T Eodem die, beati Ma(juli. etc.
:

ferme semperemondarc solet Parisiensem pro Pari-
siacenseni sed turpius rem involvit Tornacen. per,
; rato, correpto nomine a Relino. Censeo ego Usuar-
aput paguni Parisiacensemurbim. In Antuerp.- Maj.
esl consiimpmata.
Quaeritur an ad Usuardum pertineat Macittus, Ma-
chutus, Maijutus, Machute-'^, Maclorius, Marhloiiius
(sic enim in cudicibus eiTertur); quaTitur, iiujuam,
an is ab Usuardo positus sit ? In codice Pratensi ad
Sanctorum sub Felicis non)ine elopia
quein Martyrologiis confnsas et fffde perturbataSj
recte olim obsor\avit probavitque operis nostri pa-
rens Rollandus, agens de celeberrimo illo JVolano seu
Pauliniano XIV Januarii, a pag. 937. Idem nobis su-
perius non semel fatendum fuit, sed praecipue ad ci
tatum diem xiv Januarii,xxiv Octobris etalibi. Hic
recurrit Felix ille, quem primum Nolanum episco-
pum el martyrem passim statuunt scriptores, non-
nulla Acta reconsenles quae referuntur ab Ughello
tomo VI, col. 286. Ipsis conformia sunt quae sentit
laudatus Rollandus. necAideo Felicishujus acaeteris
distinctionem, abs()ue temeritatis nota, negari aut
refelli posse, conlra expressissimam vetustiorum
Ab omnibus diversimoile et longiori phrasi a Mune-
dinum non esse, ex Ileriniensi, Pulsanensi etcmlici-
bus pro textu cifatis, cum in Pratensi adjeclilium
existimem. Adde variantes phrases, qu<Te satisosten-
duiit baicomnia ex eodem fontenon procedere. Cae-
tora inAuctariis. Consule notamMolherij adMarty-
rologium Romanum, hocdie.
ORSERYATIONES.
momorias- Non minoribus tricis involvitur annuntiatio altera
de Evgenio martyre agri Parisiensis, saltem pro ut
hoc tempore post Maurolycum, Molanum et recen-
tiores Maityrologos intelligi solet. Diximus supra
Molanum ad xiii Novembris exclusisse Eugenium
Toletanum episcopum ab Usuardi textu, suspicati id
g ea causa factum quod hodiernum martyrem, Tole-
tanum episcopum fuisse existimaverit. Et vero ea
jam pervulgata opinio est, quam ego quidem non
capio, quasatisratione verosimilis reddi possit, non
magis quam additamentum aliud, nlmirnm Dionysii
Areopagitoe discipulum fuisse, aut a Dionysio eodem
ordinatvm. Probe novi plures in hanc rem operose
desudasse, quorum, scripta apud nos sunt at enim ,

Marlyrologiorum auctoritatem. Ast eam prievertere quod mihi infundatum videtur, tueri nonaudeo nec :

aut quodammodo enervare voluisse videtur Castel-
lanus, dum in notula ad Martyrologium universale
submonet, ante auctorem MartijroJogii Romaniparvi,
nuliam usguam Felicis alicujns Nolani faclam men-
tioneni, prceterquam solius cclebris confessoris xiv Ja-
nuarii. Id ita esse non inficior ; verum nisiauctorem
illum somniasse, aut, quod nefasest, data opera im-
posuisse lingamus. admittenda sunt monumenta an-
tjcjuiora ex quibus ipse tam diseite proiiuntiare po-
tuerit Felicisepiscopi, quia quintodecimo anno mira
: suflragiis res tam antiqua et incerta tuto defiiiialur.
culorum gloria uisignis fiiit,e.t siib Martiano cuni vi- p Recte, meo judicio, et vere signaverat UsuarJus, a
ginti quiuque mnrtyriuni complevit, in Nolensi ecclesia
sepultus. (iuoddeElpidiosepulturaecuratore adjunxit
Ado, Romani parvinonest, neque idadeodoscribere
voluil Lsuardus. Caeloium hic Folicem episcopum
habemusciim triginta sociis martyrio coronatum et
Nolae sepultum, quom nobis non facile oripient neo-
tericorum dubia, pra^sertim Tillomontii lomo IV,
pag. 055 et 656. Acta ejus apud Ugbollum ot alios,
hic niihi nec examinanda nec propugnanda sunt, sod
Romani parvi ecrumque qui Martyrologium illud
secuti suiit, fidem ob moras conjecturas elc\ari non
paiiar, qua;cuiique domum fuorit illius Felicis atas,
quiscunque inter Nolanos aut alterius loci episcopos
proinde asserere Eugenium nostrum, in agro Pari-
siensi martyrem, Toletanum episcopum fuisse, a
Petro vel Clemente cum Areopagita trans Alpes
missum. Si fontem exhibere vacaret, haud dubium
quin vel Hispani ipsi ultro subscriberent, potiusque
sententiam Miraei in Fastis Relgicis, ad hunc diem
adoptarent. Nolim tamen hicarbitcr esse, solum in-
dico Floharium apud Surium saeculoxii scribentem,
aut similes alios, idoneos testes non esse, quorum
quo in sacros Fastos sive ex metrico Wandalberti,
sive aliunde relalusest, dum eum simpliciter dixit,
consummato n^artyrii cursu, beatse passionis, coro-
nam percepisse a Domino,nihil prorsus dedignitate
episcopali, quae Usuardi aevo in S. Dionysii necdum
nota erat, memorans. Pluravide apud Du Rois Hist.
eccles. Paris., tomo I, a pag. 33, et Tillemonlium
tomo IV, pag. 453 et 717, quae a nobis suo loco op-
portunius discutientur, intacta iiiterim Raronii el
aliorum auctoritate, quibus recentiori opinioni ad-
ha'rere visum fuerit. Usuardo j^raelucere potuit \Van-
dalbertus, vel potius ox communi fonte uterque hau-
sit cerle idcm cumNostro sentirc manifesteosten-
;

ei locus assignelur, de quibus alibi copiosius et ac- dit sequens versiculus :

curatiusdisputandum erit. SepienaEuyenius marlyr denaque nilescit.

AUCTARIA.
Praten. De marginali additamento satis dictum j) Horumcodicum auctarium in Variantibusretulimus.
est. « Dedicatio ecclesiae in bonore sancti Joannis Vide etiam notulam Castellani ad Marlyrologium
Raptistae, » etc, huc proprie non speclat. universale.
Hkhi.me.n. lexlui puro addit « F)odem die, beati
: MuNKRAT.,post textum: « Apud Rritanniam Alecis
Juniani confessoris, quem beatus Remigius baplis- urbem, natalis beati Maculi episcopi et confessoris,
male lavit. » Patet proprium loci esse. qiiia [irima^vo a'tatis tirocinio innumerabilibus mi-
RoswEYD., in prima [lurus, secundam sic efTert : raculis s[)lendide emicuit, uno scilicel eodemque
« In pago Parisiacensi, sancti Eugonii martyris. vitroum de la[iide calicem \alde choru.scum, prscla-
Eodem die, sancli Machlonii opiscopi et confessoris. rum, vinum de aqua, bominemquede mortemirabi-
Antiochiae, Yaleriani martyris, cum aliis xv. litcr rointegrans. »

Pllsanen. incipit Apud Coloniam Campania^

: « Antukhp.-Max., Ultraject., Leyden.,Lovanien.,
urbem, » etc, bene .secundam
; « Ipso die, sancti
: Alukrg. et Danic « Eodein die, beati Maguti epi-
:

Eugenii. » Desunt reliqua. scopi ot confessoris. Aliqui, Machuli.

»

Antuerp., Max.-Llbec, Ughellun. et Ghevbn. Centulen, : « Nalalc sancti Felicis episcopi et mar
 » »

699 USUARDl MONAGHI 700

tyris In territorio Pariseorum, sancti Eugenii mar- A rum, cum

aliis duodecim. In Britannia minori,
tyris. In Cornngailiaj nuncupatur,
Britannia, quae .sanctiMachuti episcopi et confessoris. Qui, ut fertur,
sancti Macuti epi^^copi et confessnris. » trium mortuorum mernit fieri suscitator mirificus.
Bruxkllen. incipit « Apud Antiochiain, natale
: Eodem die, sancti Maurini confessoris. Item ipso die,
sanctorum martyrum Donati, Restituti, Valeriani et sancti Madonii confessoris. • Debet aliunde lux
Fructuosae, cum aliis xir. » Vide Greven. infra. In accedere.
Felice satis purus est. Tum « Apnd civitatem Tho-: Belin. textui non satis puro addit « Item eodem :

lelanam, passio sancti Eufjenii, ejusdem civitatis die, natale sancti Aracuti episcopi et confessoris. »
episcopi, ffui apud Parisium consummato martyrii Fallor vehementer si hic alius sit a Macato, quod
cnrsn," etc. Haec prima in codicibns nostris Toletnnae MoLAN. non advertisse infra patebit.
url)is ve.stigin. - Eodem die, deposilio sancli Machuli Greven. « In Aphrica, sanctorum Secundi, Fi-
:

episcopi et confessoris. » dentiani, Varrici, Saturnini etMarcialis. Item secun-

Hagemoyen., in prima satis
admisceat, « et snb Martiano praeside Hyspaniarum,
re^nanfe Maximiano. » Secunda integrior est. Se-
qnitnr « Eodem die in Brictnnia minori, natale
: Maurini confessoris. Apu 1 Coloniam Agrippinam,
sancti Malhuri [pro MachntiJ episcopi et confessoris.
Item sancti Kyliani confessoris. In civitate Tholeto,
natale sancti Engenii episcopi et confessoris. In civi-
tate Marsilia, passio sancti Victoris martyris, qai
fuit vir per omnia Jaudabilis in moribus et in vita.
Qui passus est, » etc. Vide textuin et Auctaria xxi
Julii, nescio cur iii hoc codice huc differatur. De-
mum « Iri
: episcopafu Constanciensi, monasterio
pnrus est, nisi quod dum aliquos (imo secnndnm Hieronymiana) hic,
Donati, Reslituti,etc., qui supraxvnKal. Spptembris
{volnit dicere x Kal.) habentur. Madonii confessoris.
depositio dignae et sanctae memoriae Alberti, cogno-
mento magni, episcopi Ratisponensis, ordinis Prae-
dicatoruin, viri tam vitae synceritate, quam erudi-
B tione clarissimi. Qui senio confectns Coloniae resi-
dens, obitum beati Thomae Aqninatis, lachrymis
infusus, ut per spiritum cognoverat, fratrihus an-
nuntiavit. Ohiit autem annoaetatis suaeLXxxvii, cum
ordine fuisset annis ferme lxx jamcujus merita
in :

Kniangensi, sancti Findani confessoris, qui multuni Dominus per miracula multadedaravit.
et gloriain
confert Engeniis. » Idem est, ni fallor, qni apud MoLAN. post Eugenii aliis litteris textui inserit :

Castellanum pridie ponitur. « Archiepiscopi et martyris Toletanae sedis, qui a

Aquicinct. in fine « Eodem die,: sancti Macuti beato Dionysio ordinatus, et directas fuit ad praedi-
confessoris. » Jam satis saepe recurrit. candum Trinitatem sanctam gentibus. » In fine a
Matric.-Cartus. -Ultr.^ject. « Maclovii, qui et « Cujus corpus modo quiescit Bronias in pago Loma-
:

Machutes, episcopi et confessoris, cujns miri actus censi.» Vide adnotata in editionibus posterioribus.
leguntur. Apud Nolam Campanise, Felicis episcopi Tum ex Belin. « Item eodem die, natale sancti :

et martyris, cum caeteris. » Aracuti, » etc. Tum de Machuto cxMunerat. usque

Ca.mberien. S. Mariae Conventualium « Ipso die, ad splendide emicnit. De Juniano ex Herinieis. « In
:

sancti Maximi confessoris. » Austria, sancti Leopaldi, ejusdem provinciae mar-

In Vatican. num. 5949 nihil de Engenio. Adje- chionis et confessoris eximii, quem Innocentius
ctum :« In Africa, sanctorum Secundini, Martialis, octavus sanctorum numero ascripsit. » Denique mi-
Kalendionis, Vaierii, Fructuosi cura aliis xii.» Vide noribas typis de Alberto Magno, nonnihil contrahit
haecdistinctius in Hieronymianis. C elogium Greveni. Editiones posteriores idem habent
Atemps. « Item sancti Cessatoris episcopi et
: de Eugenio. Dein « Ipso die Santonas civitate, de- :

confessoris. Catnricis civitnfis, sancti Desiderii epi- positio snncti Maclovi episcopi et coiifessoris, in
scopi et cnnfe.ssoris. » Vide Castellanum. Britannia, urbe Alethis qui a primaevo aetatis tiro- ;

Remens. SS. Tim. et Apoll. « In teriitorio Pari- :cinio innumerabilibus miraculis splendide emicuit.
siacensi, sancti Eugenii martyris. Argentinae, sancti Amandi episcopi et confessoris. »
Editio LuRECO-CoL. De Felice addit Adonis clau- De Juniano et Leopoldo, ut in priori. « Die decima
sulam. d Corpus ejns Elpidius presbyter in Nolensi
: quinta, sanctorum martyrum et confessorum Guriae,
occlesia sepelivit. Eodemdie, sancti Eugenii episcopi, Samonae et Abibi. » Denique typis minoribus « Co- :

socii sancti Dionysii, qui apud Parisiacensem pagum loniae obiit Albertus magnus, episcopus Ratisponen-
nomine Diolio, consummato martyrii cursu, beatae sis, vita et eruditione in ordine Praedicatorum cla-
passioniscoronam percepit a Domino et praedio suo rissimus. Cujus merita et gloriam Dominus per multa
;

Toletano sepnltus. In Africa, sanctorum Secundini, miracula declaravit. » Vide supralongius elogium in
Marcialis, Saturnini, Valeriani et Fructuosi marty- Greven.

XYlKal. Die\6.
Lngduni, natalis sancti Eucherii confessoris, qui ex nobilissimo senatorum ordine, ad religiosam vitam
habitumque conversus, diu intra septa speluncae sponte clausus, Christo servivit deinde, apud praefatam
urbem, revelante angelo, in pontificali cathedra solemniter collocatus est.

NOTiE.
Puri sunt Praten., Herinien., Tornacen., Pulsanen., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Errant in ipsonomine Pulsanen. etMunerat., ille D verbistextussubstituit.gtinioti/issinioin/msewatorww
Heuclierii scribens, hic Eleuterii. Greven. et Molan ordine. Cfitera naevi sunt, aput, soUemniter, sollem-
legunt episcopi et confessoris, noscuiii reliquis sim- pniter, etc.
plicius. Rursus Munerat. phrasim mutat dum pro

OBSERVATIONES.
Alterum post Irenaeum urbis Lugdunensis, imo episcopis, deEucherii uxoreGalla, filiabus Consortia
totius Ecclesiee, lucidissimum sidus Eucherius, a et Tullia, aliisque ad filios Salonium et Veranum
celeberriinis quibusque quinti saeculi PP., Hilario seu Veranium spectantibus, controversiae. De tlliis
Areialensi, Cassiano, SaUiano, Claudiano Mameito verosiiailiter xxviii Septembris et xi Novembris
aliis(iue plnribus, summis certatim laudibns extol- egimus. PrsedictaB difficnltates solita diligentia a
lilur, a iiiallis sa>cuii {iroxinio praeleriti scriptoribus, Tillemonlio expensae sunt tomo XV, a pag 120 et
praesertim Raynaudo et ChifHetio illiistrntus. Notis- in notis eo reducendis. .\d rein nostrain quod pro-
simae suiit, de Eucherio uno aulbinis Lagdunensibus xime attiiiet, videtur Eucherius in Hieronyraianis
 »

701 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 70-2

sifrnatus, qnidqnid ibi nonien doformatuni sit.deqno A ac si Eucliorianain liisloiiam, ab ojus aevonon nsque

\idoiRlaFloreiitiniinolatio.Kx HierDiiyniiaiio aliqut)
codice aniiunlialioneni suani expressii Rabanus, qui
Eiicberiiiui nec in Beda, nec in Floro ri>pererat.
Vacat boc die Roinanuni |iar\uni,sic ut inter Mar-
tjTologos nemo Adone uberius res Euctierianas, sal-
tem ejus ad episcopatuni vocaiioneiii, proseculus
sit. An oninia satis accurate ? Certant critici recen-
tiores, quos inter narrationeui ejns arrodunt ali(]ui,
adeo reniotaiii, [ilaiie ifjnorasset. Nos baec de iiiore
ad aliuiii locuni reniittinuis, ibi ex liaronio antiquio-
ribusque scriptonbiis discutieiida et illustranda.
Certuni est Usiiardi biexius elojiiuin ex Atloniaiiis
verbis contracluiii esse. Wandalbortus, forte sludio
et Juiclieriana; laudis angenda! gratia, ipsnm cuni
tbaniiialurgo Gregorio sic uuo disticbo lioc die coin-
posuit ;

alii plane repndiant. At cerie niiranduin essel, Vien-

Eiidipriiis spxlntn ciim dpn;v Grpgcriusqiie
nenseni antistitem, virum nec imperitum, nec ine-
Impiunt ; Luyduni liic Neocaisari-iBilie s;icerdo8.
plun),a novemlernie saculis tam lurpiterimpegisse.

AUGTARL\.
A>TrEBP.-M.Aj. Veteri membrana^ lacerae assuta ceratns, quievit in Domino. In torritorio Antere,
est lacinia recentior lextuni sn] plens, in qua subob- apud Ponfyniacum nionastorium, dopositio boati
scure adjoctum lejritur: •Eodenidie,sancti Edmundi Emundi episcopi Canluariensis et confessoris. Hic
arcbiepiscopi et confessoris. » Deboc pluribus infra, boata' Virgini \aldo orat devotns. Itoni npud Arolho-
lu vide adnotationeiii Motherii in versione ejnsMar- nam Avornensiuni, sancfae Vitalina; viiginis. Yidc >

tyrologii Romani, de qua non semel alibi locuti u Castellanum xxi Februarii et acta iiostra eodem die.
suinus. Aouicinct. in fine Eodom die, bonti Otmari : «

RoswEvn. textni satis puro superaddit • Eodem : abbatis. In Capua, natalis sanctoruin Yitalis et
die, depositio sancti Oibinari abbatis el confesso- Justi. »

ris. » Vide notulam Castellani. Daveronen. : « Aurelianis, Marcelli. »

Anti-erp., Max -[.ubec. et Ughelli.xn post textum Matric.-Cartus.-Ultraject. « Ethmundi ar- :

ex Hieronyii.i;inis decerpunt • In Affrica, nalale

: chiopiscopi Cantbuarionsis et confossoris. Euchorii
sanctorum Rufiani [pro Rnfiniani], Marci Yalerii, episcopi et confessoris. Olhmari abbatis et confes-
Honorati. » Vide in fonte socios plures. Tum « In : soris. »

territorio .Autissiodorensi, monasterio Pontiniaci, de- In Yatican. sub num. ^9\9 adjicitur « Natale :

positio beati Edmundi arcbiepiscopi et confessoris. sancti Augustini opiscopi et sancta) Felicitatismatris
AXTlEllP. M.\X., UlTR.AJE(:T.,LeYDEN., LOVANIEN., ojus in S. Sophia. » Vide Hieronymiana die se-
ALuEiir,. et D.^.MC. in priiiio additamento cum pra?- quonti. prinio loco. «In Africa, sanctnrum Rufiniani,
cedeiiiibus conveniunt « Jn AlTrica, natale saiicto-
:
Marci, Yalerii et Fronfonis, cum sociis suis. »
Alte.mps. • Apud Pontiniacuiii, depositio sancti
rum Rufiani, Marci, Valerii et Honorati. » Sequitur :
:

• In A!t'iiiannia, natale sancti Otbii ari abbalis. In Edmundi Canfuariensis archiepiscopi, apud Ponfi-
terrilorio Antere, mi^nasieno Pontiniacensi, depo- niacum quie.scentis, cujus mors et vita gloriosis
sitio beati Ethnmndi Cantuariensis episcopi et con- coininondatur miraculis. »
fessoris. » Florf.ntin. « In Africa, sanctorura martyrum
:

C Rufini, Marci, Yalerii et Honorati. In torritqrio

Cextulen. textum noslrum alia phrasi reddidit
'

Antissiodorensi, monasterio Pontiniacensi, depositio

< Apud Lufrdununi, sancti Eucherii epi.scopi et con-
sancti Edmundi (^nntuarionsis archiepiscopi ot con-
fessoris qui de saeculari iiobilita?e ad Doiiiini se
:

fossoris. » Tum solus Strozzian. « Sancti Fidentii :

conlulil ser\itium, et in episcopuin divinitus pr.Te-

eleclus, noluil adquiescere, msi fractis foribus abstra-
ctus, ac demum lig;itus traherotur
qui tandein et
ecclesiae rile prsfuit el optimo fine quievit. »
Bruxellen. incipit « Apud Capuam, natale san-
:
ctorum martyrum Vitalis el Jiisli. In Affrica, natale
episcopi tertii Paduani et confe.ssoris. »
Rurdegalf.n. «yEmyliani confessoris, qui niagnse
:
;
sanctifafis existens, el multis coruscans miraculis,
in basilica, qiiam prope Dordaniam miro ordine fa-
brica\it, honorifice tumulatns est. »
Edifio LuBECo-CoL. incipit « Colonia Agrinpina, :

SS. martyruni Rufiani, .Marci, Valerii etHonorali. » R Cleinenfis, translatio corporum oeato-
in ecclesia
Sequitur texius sic interpolatus Deindo angelica :
rum duorum Ewaldorum preshyteroruin et rnarty-
revelatione de spelunca eductus, electione cleri, ot rum, a sepulcro eorum ad scrinia, per B. Anno-
consensu totius populi, apud pr<Tfatam urbem in nom Colonionsium archiopiscopum. Item Colonia,
poiitificali, » etc. Tum subdit « Hujus uxor Galla
:
translatio brachii beati Georgii martyris in ecclesia
spelnncam ejus ingre.ssa, in sancto habitu onine illic ipsius. Rom», sancti Martini pueri et martyris, filii
vitae sua^ lempus exegit. Ipsorurn dua; filiae Ccnsortia
senatoris; qui puer, cum idolis iminolare recusaret,
et Tullia virj,'inilatis gracia et signorum gloria cla-
et minas Marti;ini imperatoris contemneret, jussus
ruerunt. » Dein • In terntorio Anthere, monnsterio
:
ost extendi et dorsnm ejus ac ventrem conscidi :

Ponliniacensi, depositio Ethinundi Cantuariensis ar-

D deinde ligari, suspendi et secari atque divorsis poe-
cbiopi.^^copi et confessoris. In Almannia, depositio
nis afHigi, atquo ad ultimum decollari. » De Euche-
beati Othmari episcopi vel abbalis et confessoris.
rio et Africanis habet ut Bruxellen, supra. Tuin :

Iteiii, Felicitatis virginis. »

« In Alinania, natale sancti Othmari ahbatis ct con-

H.\oE.\oyE.N., in textu inodice intorpolatus, de Ru- fessoris.co-nobii sancti Gajli (}ui in insulaReni per ;

finiano et sociis .Afns habet, ut supra. Turn • In : (luos inlquos principes Alomannoruin Warinum et
Almannia,in monasterio sancti Galli, Constancionsis Ruthardiim rel(>gafus obiit, cujus corpus post cjus
dyocesis, natale sancti Olhmari abbatis et confes- obitum. evolufisdecem annis,in monasterioS. Galli,
soris. Hic \ir totus n ne [iiilellKiit bonisj operibus a fratribus inlacium reportum est ac translatum. »
orat dedituset alta conteinplati^me susponsus. Paii- Do Edmundo ul jain saepius. • Aurolianis, sancti
perum multam cnram babebat; pedes et capita il- Marcelli confessoris. Eodem die, sancti Secundani
lorum abluendo, et necossaria corporis, prout ba- confossoris. »
buit, eis ministrando leprosos etiam balneando, et
: Belin., in toxtu non safis castigatus, adjicit in
vulnera eorum immunda tergendo. Hic a quihusdam fine : « In Allrica, sanctorum martyrurn Rufiini,
tyrannis, quia illorum avariciae et dissipationi rerum Marci et Valerii Eodom die, feslum sancti Fidentii
temporalium monastorii sui consentiro noluit, eos opiscopi et confessoris, teriii episcopi Paduani. »
apud Pipynum principern accusando, ab eisdeni de Greven. • In Aplirica, natalis sanctorum Ru-
:

fornicatione accusatus est, et quod cum merotri- phiani, » etc. • Item sanctorum Secnndiani, Aure-
cibus hona monasterii consunierot, in msularn Rcni liani, .\Iarcolli. Not;i, Galla uxor S Kucherii, ut Ado
quamdam relegatus est, ibique Qiullis miseriis ma- in(|uit, specum cjus ingressa, omne illic vita) susb
 703 USUABDI MONACHI 701

tempus in studio religionis exegit. Duae etiam ipso- A Margaretae reginae. » De translatione Ewaldorum et
rum filire, quarum una Consnrtia,
altera Tullia voca- brachii sancti Georgii, ferme ut supra.
batur, virginitatis gratia et signorum gloria clarue- MoLAN. de Eucherio, aliis lilteris, post, prwfatam
runt. Romse, sancti Martini pueri. Qui cum esset urhem, lextui inserit • Cum uiiiversa ecclesia, de-
:

Romanae urbis primarius senatoris cujusdam filius,
idolis immolare renucns, minasque Marciani praesi-
dis parvipendens, in equuleum levatus, ungulis dila-
niari jubetur. Deinde cum variis tormentorum gene-
ribns laedi minime poluisset, capitis abscisione mar-
tyrium consummavit. Hunc Usuardus habetviiKal.
Januarii sub noniine Marini. In monasterio Ponti-
gniaco, depositio sancfi Edmundi archiepiscopi Can-
tuariensis et confessoris. Qui a matre Mabilia ab
ipsis pueritiae primordiis religiosissimc educatus,
carnis castigationi et assiduis precibus intentus, in
functo pontifice Lugdunensi, juxta morem antiqui-
tus a se observalum, triduanis jejuuiis et obsecralio-
nibus, qui gubernationem ejusdem ecclesiae susci-
. pere deberet, sibi posceret a Domino revelari. « In
fine :« In Aphrica, sanctorum martyrum Rufini,
Marci et Valorii. Eodem die.sancti Fidentii episcopi
et confessoris, tertii episcopi Paduani. In territorio
Antisiodorensi, monaslerio Pontiniacensi, depositio
sancti Elhmundi Cantuariensis episcopi et confesso-
ris, et di"i[iositio beali Olhiiiari abbntis. » Tum typis
minoribus ex Greven. In Hervdrdia, dioecesi Pa-
«

maxima sanctilate accrevit. Taiulem factus anlisles,
plenus operibus bonis quievit. Othmari abbatis et
confessoris. Qui Alemannus natione, sanctis actibus
clarus, monasterio sancti Galli praelatus, ab impiis
injuste condemnatus est exilio in insula Rben flu-
derbornensi, sancti Walegheri confessoris, ecclesia;
illius fundatoris primi. In Scotia sanclae Margaret»
regin.-B, cujus vitam scripsit Turgotus episcopus. •
In aliis idem est de Eucherio in textujdem de Afris,
B Fidenlio et Edmundo. Tum « Apud Viennam, de-
:

minis ubi post multas, quas ibi sustinuit miserias,

: positio sancti Leoniani abbatis, qui fuit germanus
in Domino quievit. In Her\ordia. diocesi Paderbor- Aniani episcopi. In Vuestphalia, depositio beati
nensi, sancti Waltgeri confessoris, ecclesiae illius Vualdgeri confessoris, fandatoris ecclesiae nostrae
fundatoris primi. » Apud Castellanum formatum in- dominae in Hervordia. In Alemannia, depositio san-
venio Valdogeri. « Aureliani, Marcelli confessoris. cli Olhmari abbatis. In Capua. natalis sancti Augu-
Eodem die, sancli Secundani confessoris. In Suestris, stini. » Alias, Angustiani, ejusdem haud dubie, de
Benedictae et Ceciliaeabbatissarum.InScotia, sanctae quo supra in Vatican. Minoribus typis « In Scotia, :

sanctae Margaretae reginae. »

XV Kal. Die 17.

Apud Alexandriam, beati Dionisii episcopi. Hic in multis saepe confessionibus satis clarus, et pro passio-
num tormentorumque diversitate magnificus existens, quievit Valeriani etGalieni imperatorum temporibus.
Civitate Corduba, passio sanctorum martyrum Aciscli et Victoriae, ubi ob commendationem pretiosae mor-
tis eorum, eodem die rosae ortae divinitus colligantur. Aurelianis, sancti Aniani episcopi et confessoris
cujus mortem in conspectu Domini pretiosam miracula crebra testantur.

NOTiE.
Sumitur lextus ex Praten., Hernien., Anluerp.- Belini prima edilione, el Molan. Item ex Antiierp.-
Maj., Rosweyd., Antuerp. eX Max.-Lubec, Munerat., Max., Ultraject., Leijden., Albergen. et Danic.

VARIANTES LECTIONES.
Dionmi scribitur in textu, ut solet. Solus Mune- G Greven. pro tormentorumque, substituit meritorum-
rat. posuit, Dyonisii episcopi et martyris. Legendum que Pnetuli in textu Acisc/t,ex Praten. et Rosweyd.
est Hic in mnltis scepe corifesstonibus
: satis clarus, imoexAdone; variantcaeteri,quorumaliqui Asciscli,
ut cum Adone habent probatiores codices. Praten. alii Auscli, Alisdi, Asrisdi, etc. Deficit Praten. in
omisit in ; Munerat. et Belin. swpe. Molan., fortasse epitheto pretiosce ante mortis, sed nos illud ex aliis
ex Greven., transposuit sce/ie post confessionibus, ut atque ex ipso Adone restituimus. Inter puros nume-
sit, scepe satis in Rosweyd. vero est clarus satis.
; ravi Anluerp.-Maj., licet in assuta lacinia, de qua
Antuerp. et Max.-Lubec, cum Belino et codicibus supra egimus, non satis legibiliter omnia expri-
mediae notae, habent, pro passionibus, et iterum mantur.
Belin. diversitatibus. Molan. vero, opinor, denuo ex

OBSERVATIONES.
Confusum aliquid in Martyrologio Romano recte fortissimofidei confessore delibavimus,ut tuncferc-
insinuat Castellanus, apposita notula iii Octobris, bat operis ratio, sed ea operosius apud Ruinartium
quo die ex enumeratis sociis colligit ipsummet ma- inter Selecta. explicata sunt a pag. 164, atque a
gnum illum Alexandrinum Dionysium illuc inveclum Tillemontio historice deducta tomo IV, a pag. 242,
esse, quod a Graecis sic recolatur. Fieri potuit ut per octodecim articulos. Baronii et horurn opera in
j^
eruditissimi reforrnatores memoria lapsi sint, dum Actis suo tempore uti licebit, quemadmodum et de
hic pumdem expressius referunt. Neuter proprius ejus doctrina scriptisque ex Hieronymo de Script.
obitus dies est, nec secundum nostrum, nec secun- eccles. cap. 69,aliisque Bibliographis uberius poterit
dum aliorum chronologicum calculum, ut vide in disquiri.
Tract. de Patriarch. Alexand., a pag. 29 et a num. Aurelius Prudentius r.tf,i ffTcyavov hymn. 4, sic
ih7. Ibi enim, ex inita ratione nostra, Dionysius canit :

obiisse dicendus est ix Martii 265, aliis pro x, aliis
pro xiv Septembris 264, aliis pro alio die certanti-
bus. Sed hic recudenda non est ea controversia,
plane ad rem nostram inutilis, cum certissimum
existimem auctorem Romani parvi pro solo et mero
suo lihitu, ut in aliis toties advertimus, hunc pr;i3
caeteris diem Dionysii cultui consecrasse, his verbis
Alexandriw, Dionysii episcopi, in mnltis S(epe confes-
sionibus clari, Valeriani et Gallieni
Acceptus ex consueto fonte Rufini Eusebio,unde
est
et Ado longius elogiam suum subinde compilavit, a
Cordiiha Aciscliim dabit et Zoollum,
Tresque coronas.
En hic primum secundae nostrae annuntiationis mar-
tyrem, junctuai, opinor, Zoilo,de quo cum Usuardo
egimus xxvii Junii, et operosiuseo die in Actis, ad
quac lectores ibi remisimus. Crediderunt inajores
: nostri, per ea \ovhatresqHe co>'o»rts,intelligi terliaui
illain martyrem hodiernam Vidoriam; at feliciiir
temporibus. inihi quidem videtur Ruinartii conjectura pag. 517,
tres fratres Cordubenses martyres, Faustuin, Janua-
rium Martialem subslitueutis sic ut ibi Victoria
et ;

nostro sic contractum, ut textus exhibet. Paucula in excludatur. Nihilominus, ut ul a l>rudeiitio omissa
citato Tractatupatriarcbali,de inclytissiino exsuleet fuerit, dubitari non potest, quin Ado ulriusque acta
 70o
inter se connexa viderit, ex quibus perenne miracu-
"'
luin narratj lisdeiii ^erbis ex ipso in toxtu
' iioslro
expressuiii. Au id suspectum liabuerit Baronius, aii
forte Acta i,sa, annos Cbristi signantia, recenliora
crediderit, nescio; in llieroiiymianis, die se(|ueiUi
signatur solus Acisclus, nec ibi roSiO, nisi in solis
Lucensibus memorantur, de quibus vide diirerentoin
Florentinium. Elogium Flori,die sequenti relalum,
utriusque sancli martyrium conneclit, tormenta
duntaxat et prajsidem Sulonein commemorans sed
nec de iis promplum est boc loci sentenliam ferro.
Rlures scriptores recilat Raronii notatio, ex quibus
Ascicli et Victoria3 acta suo tem[)ure illuslrari pole-
runt. Juiiior est Tillomonlius luiiiu V, pag oi).
Aniamim Aurelianensem quantunivis brevi, egre-
gio saue elogio ornavil Apollinaris Sidonius lib. ix,
epist. Id, muxiinuin ipsuni consummatunuiue ponti-
ficem, Lu\)0 paitem, Germanoque non impurem prce-
dicans, qui ulinain res ejus geslas eodem slylo pro-
seculus fuisset l'artem aliquam ad posteros trans- n
I
misit Gregorius Turunensis lib. n llist. Francorum,
cap. 7. Carolus Sausseyus apud Suriuin plura ex
ToRNACEN. caret secunda annuntiatione de niarly-
ribus Gordubensibus, Cittera omnia pura sunt.
incpit
Plls.^.ne.n. t Apud Gneocajsaream Poiiti,
: MATi{ic.-CAaTi:s.-L'LTHAjECT.
beati Gregorii episcopi, qui signorum ac miraculo-
rum glona prteditus, inter ca?tera, quodaiii tempore,
ut ecclesiai facieiidie locus sullicerot,
bus iiiovit. . Tum : • Apud Alexandriam, beati Dio-
iiisii episcopi. » Desunt reliqua.
GuEVE.N. apposilo signo l, de quo alibi locuti su-
mus, lextui ascribit -In Rritaiiniis, civitate Lincol-
: Yatican. sub nuin. 5949 adjicit
uieiisi, beali Hugonis ejiiscopi et confessoris.
\el bac de causa, ut alibi, bic etiam euin a puris
excludimus.
Luv.A.ME.N. textui puro subdit « In Rritanniis,
ci\Jtate Lincoiiiensi [Lincolniensi] sancti Hugonis
episcopi el confessoris. »
LiE.MCLEN. in texlu non quidem purus, sed minus
solilo coniractus est. Tertio loco interjicit « A[)ud
Puntuin, sancti Gregorii episcopi Gneocaisariensis et
marlyris, qui inulta miraculorunj gloria pra.'ditus
fuit. Ipso die, sancti Odonis abbatis. » Yide Auctaria
XV 111 Dec.
Rkuxellen., in prima satis purus, pergit « Apud
Ponlum, nalale sancti Gregorii Neocaesariensis epi-
scopi et martyris, qui magiia sigiiorum gloria praj-
ditus, » elc. S>equitur secunda aniiuiitiatio satis pura.
uli eliam est lertia, sed iiiter utraniquo, ex aliquo
Hieronynjiano, legilur « Romae trans Tyberim, na-:
tale sancti Cecilii. »
HAOh.NoVE.N. multa pro suo arbitratu, plerumque
non satis exacte coacer\at. Sic orditur • In Curia
Cunensi, Florini confessoris. » Castellaiius
saiicti
Conllutntiam et Sclionauijium assignat. Vide Molani
ediliones posteriores. • Iteni Huguiijs episcopi Lyco-
liensis [Lincolniensisl de ordine Cartljusiensiuiii.
In
Rnctanea, Auguslini epi.scopi et confes.sons. » Vide
XXVI Maii. Sequilur toxtus ulcunque lolerabilis.
Ueindeelugiumaliquud Lupi Senunensjs, queiu cuiii
alijsposuil die i heptembns, quo et bic festum ejus
esse latelur pauca descnbo
; . Apud Senuncs,
na-
lale saiicti Lupi episcopi, qui apud
Auivlianum dc
regali sanguine orlus ics,l\. Hic cum omiii
polleret
virtute, benunensis est olectus arcluepiscupus.
Hic
vir lantie erat pietatis, ut sibi nil relinerel,
et
sua paupenbus largiretur,
ViCTOHi.N. iii liiieaddit
: .
Gregoni episcopi et confessons, mnaculuiuiu factu-
ns. . Haec pruxnne sequenii Gregoriu polius
aptanda
sunl, fiisi sensus sil, qiiem format Mula.n.
iii poste-
rionbus ediliunibus. • Iteiii b. P. Gregoni iNeocajsa-
riensis episcopi. Lt sancta^ Tecla;
\iigiiiis. Haud
budie ex ilieronymiaius. Postenure» duas
annuutia-
MAHTYRaLOGirM. — MENS. NOV. 706
\ Aurelianensis Ecclesiae monumentis collegit, alibi
Jisciitioiula. (Juudniodo ad nus attinet. coilicesHie-
ronyiijiani, quacuiique deinuMi nianu, ipsuin cunsi-
gnant In GalUa cicUate Aureliaiiis, deiiusUio Aitiani
:
cpiscopi el coiifessoris. Heda, ul alibi noiiiiuiiquaiii,
0) isccpi tituluiii oiuittit, ila liic Aurelianis, natale
:
snncti Aniani conliissuris, quae distinctius a Uabano
reddila sunt. In Flori encoiuio niiraculuin additur
de puerulo episcopuiu designanle at \erosiniilliiiiuin ;
; est, nulla Acta Adoni innutuisse, cuin siinplicissiine
legat Auretianis, sancti Aniani episvopi
: unde con- ;
sequilur, texlus nostri salis vulgare elogiuin soli
Usuardo ascribenduni esse. Apud liedani Aniaiio sub-
juiigilur Gregoruis Tliauiiiaturgus, a Rabaiio prae-
lixus ; isiiue boc ipso die in Ruinano constanter cele-
bratur, tainelsi a Roinano par\o, Adone et Lsuardo
posilus sit 111 Julii. Audiaiuus niodo insigne Aniani
elogium a Wandalberto motrice concinnatum ;
Quindecima aniisies Ligeris per liiiora, perque
FfSiivos populos Aniaiius iaude coruscul
yEieina, iueriio, Sigiiis, pnice, consilioque :
UrJjeiu qui propriaiu liostili de clade redemit.
ALGTARIA.
tiones habetcodex Reg. Suec. sign. nuiii, 130, prio-
rem codex aiius sub unurii. 4:28.
. Hugonis episcopi
:
et confessoris. Aiiiani episcopi et confessoris. Auscli
et Victoriae martyrum, in quurum feslo miraculose
montem preci- dninitus oriuntiir rosae. Gregorii episcopi Turonen-
sis, Florini confessoris. »
Ca.\ibehien. S. Mariae: «Ipsodie,beatorum Abrabae
et Florini episcoporum. »
« Apud Neocae- :
> Sed saream Ponti, nalale sancti Gregorii episcopi, insi-
gnium miraculoruin factoris. Eodem die rosae di\ini-
tus ortae colliguntur. » Ubi et qua causa An ba^c .'
: forle al) Aciscio et Victoria, per scriptoris incuriam
C divulsa sunt ? Sic existimo.
bYoHEKTiN. « Apud civitatem
: F'lorentinam, in
parlibus Tusciae, natale sancti Eugenii diaconi, disci-
: puli sancti Zenobii Florentini episcopi, qui niagnis
\ irtutibus clarus quievit in Doniiiio, aniio aitatis suae
trigesiii.to, anno Doniini ccccxxui. » Haj forte sunt
tabuUe Florentinw, quae a Raronio cilantur. Sequitur
in iisdem codicibus « Romae passio sanctoruni mar-
:
: tyruin oclo, qui passi suiil sub Alexandro impera-
lore, ut legitur iii passione S. Martina; virginis. »
Editio LuBECO-CoL. de Dionysio post exislens su-
peraddit « (Jui eliam ;cumj beatis Gaio et Petro in
:
squalidissimo deserto Libyae calenis coiistrictus, el
dnersis crucialibus alilictus Valeriani el Galieni ini-
peralorum teiiiporibus, postea vero ad ecclesiam
suam rediens quie\il in pace. » In Cordubensibus,
:
satis pura est. Tuin « Aurelianis, sancti Aniani
:
episcupiet confessoris, qui niira |)raeditus sanctilate,
duiii quadam die ad Missam umnipulenli Deu sacri-
D ficium suleiineuirerret, idein sacnlicium altari suppo-
silum dextera Dei Patrisvisaest benedixissebostiam.
Cujus et mortem in conspectu, elc. Ipso die, sancti
Hugonis episcupi Linconiensis, et confessons, ordi-
iiis Caitbusiensium. In Angiia, translatio sancti
Erkenwaldi episcopi Londuiiiensis et cunfessuris.
:
Item eudeiii die, sancti Abiaba; cunfessuris. Turuius,
saiicti Greguniepiscopi
el coiifessoris. Vienna; sancti
Mammati episcopi et confessoris. »
Relin. in secunda editione lioc auginentuin super-
addit Ilem Gregoni Turuiiensis. »
omnia « :
. etc. Gheven., prosequensaugmentum, de quosuperius,
Turunis, dopositiosancti Realus iste Hugo vir saiiclissnnus, ex
sic habet . :
prucuiatore majons Cartliusiii;, prior domus sui Or-
diiiis de Wiclaiii in Aiigiia iactus esl ubi eximiis ;
polleiis virlutibus, ad regiiiien ecclesiaj Lincolniensis
electus, sicut pritis probatis&iiiium nionachum, ita
. luiiic pasiorein vigilaiilissimunj, ecclesiaslicaeque li-
berlalisdefensorem,ultraomnessuiteinporisstrenuis
J07 MAUTYROLO^ilUM. — MENS. NOV. 708

simum se exhibens, miraciilis mullis vivus et defuii- A tatur annus dci-xxv. Vide quse idem observat de ejus k
cttis coruscans, quievit in pace, anno Doinini mco, genere, reliquiis, etc. _
|l
sanclurum Galhalogo solenniier ascriptus. Rom.fi Molan. « In Nicomedia, sancti
:
Ammonis. Item X
sancii Valentini et sanctae Tecl« virginis. Ipso die,
'
traiis Tyberim, nataiis sancti Cecilii. In Nicomedia,
sancli Ammonis. Cailhagini sanctorum Dubitati, ssinc\i Sineii velSexen {noineii non bene exprmilur)

Tusci, Valentimi. Rom«, octo marlyrura, qiios sancta
Martina converlit. Feiiciis papae el martyris hic
sepultura. Vienns, sancti Mammati episcopi et con-
fessoris. Turonis, sancti Gregorii episcopi et confes-
soris; qui anna post obituin beati Marlini clxxii
ejus sedein sortilus, vita, eruditione el sigiiis admo-
dum elfuisit. In Anglia, translatio sancti Erconwaldi
cpiscopi Coloniensis [in priori cdilione, melias, Lon-
doniensisl et confessoris. Apud provinciain Retia3,
sancti Florini presbyteri et confessoris. Eodem die,
confessoris. Itera Gregorii Turonensis. In Britanniis
civitate Lincolniensi, beati Hugonis episcopi et con-
fessoris. » Doin typis minonbus . cujus actus a:
|
diversis sunt conscripti et per Henricnm Morensium
carinine executi. In Anglia, sanctae Hildae virginis,
abbatissae, quain omnes qui noverant, ut Beda testa-
tur lib. iv, matrem vocare consueverant, ob insigne
pietatis et gratue. » Posteriores eiiitiones prinio loco
referunt Gregorium Thaumaturguin, de quo supra,
cum interpolationibus, etc. In fine . In Britanniis, ;

S Abraha3 confessoris. Martinai martyris. In Anglia, civitate Lincobiiensi, beati Hugonis episcopi et con-
sanctae Hildae virginis, abbatissae, quam oiunes, qui fessoris. . De Ammone ut in pnori Tuin . Itein :

noveranl, ut Beda teslatur libro iv, ob insigne pieta- Turonis, sancli G.egorii archiepiscopi et confessoris,
tis et gratiae, matrem vocare consuevnrant. Non so- miraculorum libri factons Ipso die, apud i-huriam,
luin autein in suo monasterio vitje exemplo praesen- B sancti Florini. » Denique typis aliis « In Palaeslina, ;

tibus exstitit, sedetiam longius maneniibus, ad quos
felix industri^B, ac virtulis ejiis ruinor pervenit,
occasionem salutis et correctionis ministravit. Post
mullatandem,quaefecit interris, coele^tia opera, ad
percipienda prajmia vitte coelestis transivil anno Do-
miniDCXXx. . ApudCaslellanuminMarlyrologio no-
natalis sanctorum Alph«i et Zachaei, qui posl ver-
bera et novaculas, post diversas in tormentis quae-
stiones, post pedes, dies noctesque compedibus li-
gneis quatuor foraminum intervallo interpositos,
distentos distractosque, capiiibus abscissis, ex hac
luce discedunt. » Vide Eusebiuin de Mariyribus Pa-
laestinae cap. 1, vel apud Rainartium a pag. 331.

XIY Kal ^'^*8-

Apud Antiochiam, natalis beati Romani, qui temporibus Diocletiani, cum quidam praefectus ecclesiam
irrumpere, eamque fundilus conaretur evertere, caeteros Cbristianos hortatus e.st ut ei contradicerent unde ;

mia cum quodam parvulo, nomine Barala, celebri martyrio coronatus est. Item in eadem urbe, sancti Esi-
chii, qui cura esset iniles et praiceplum audissetut quisquis non sacrificaret idolis, cingulum militia? depo-
neret, repente cingulu m solvit. Ob hanc causain ligato in dextram ejus saxo ingenti, in fluvium praecipitari

jussus est.

NOTiE.
Ex Pralen., Antiierp.-Maj., Antuerp. et Max.-Lubec, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
InterpurissiinoscodicescertocensendusHerinien., G variationesinnominibus maximeversantur.Puerum,
hodie integerrimus, sed propter ad.litameutum pro- cum AJone et prieeipuis codicibus Baralam voca-
prium, de quo in Auctariis, exclusus. Contra vero mus; Greven., B'ir«hm;Molan., Ba/-«/«m; alii aliter.
Greven. et Molan. hic inter puros computati suiit, Noii minor in alio nomine diversitas Reliqui in textu
licetinsecundaannuntiationeconstructionemvarient Ksichn, proxime ad puritatem, quae ex Adone est
hoc modo Ut, quisquis non sncrificaret idoiis, mor-
:
Hesychii. Sunt qui scribant Esicii ; Hieronymiana,
tis subiret sententiam, cingulnm militup. solvit. Imo Isicii ; etc. De ydolis, etc, satis alibi.
Molan. sensum prosequitur, ob quam causam. Caeterae

OBSERVATIOxNES.
Romani Ccesariensis diaconi, insignissimi marty- binari videantur. Difficnltatem auget passio cum
ris, et cum Laurentio comparandi,
ac Vincentio puero, passio sine puero inde Prudentii Hymnns
;

prima, nitidior acsimpliciormemoriatraditurin ve- apud laudatnm Ruinartium a pig. 282, nonnulla
tustissimo Hieronymiano Epternaconsi, in quo tum confundentis dMniim alia SS. Patriini encomia a
;

parvuliis5rtra/as, tum //es«c/a«s, sub una eadein jue laudatis scriptoribus appellata. Studiose elaborata
commemoratione satis aperte coinprehenduntur his est Tillemontii deductio historica a pag. 699. Baro-
verbis :In Antiochia, natalis Romani. Barili et Isici D nii et Florentini opinionem de binis Romanis cum
marf//rjs. Tricas ingerit adjecta in aliis Hieronymia- Valesio et Ruinartio improbabilem censet. Ego in-
nis codicibus appellatio monarhi, quam certuin est, genue fateor, me necdum clare distinguere, cui po-
non invenisse Rabanum, qui satis prolixumelogium tissimum parti accedendum sit, praesertim cum
ex Actis exlraxit unde vero Florus, a nostris edi-
; Roinanum parvum diserte sgnet Antiochice, Ro- :

tus, sua acceperit, iion satis perspicio. Romanus
aliquis inter Caesarienses martyres, in citalis HiBro-
nymianis ponitur die praecedenti. Ex his nata lon-
gior et operosior Florentinii Notatio, qua adversus
Valesium, in Baronii sententiam iiiclinat, de Roma-
nis martyribus Antiochiae passis, omnino geminan-
dis, sic ut aiter monachus sit, alter diaconus, uter-
que tainen eodein ferme martyrii geiiere, eodem
loco, eodem tempore, imo forte eodemmet die co-
ronatus. His etiain ansam praibent diverss de i?o-
mani inartyrio relationes, ut vel bna Eusebii narra-
tio, altera de Martyribus Paleslinae, apud Ruinar-
tium pag. 331 altera ex lib. ii de Re.-urrectione,
; ronymianis supra citatis priorum socii, quem non
apud euindem pag. 379, \ix satis aple inter se coin'
mani monachi et martyris, quemadmodum vocatnr
in Actis Mombritianis, Ado vero elogium suum ita
formet ut cuin Rabano non magis de monachi quam
diaconi appellatione meminerit, uti nec Noster qui
ex Viennensi sua omnia deprompsit. Unus igitur, an
duo Romani Antiochiae passi admittendi sint, tunc
declarabitur, cum utriusque opinionis momenta
singula, cum Actis ipsis et diversis panegyricis ac-
curatius expendere et discutere vacaverit.
In pra^audatis Romani A^tis a Mombritio tomo
II, a pag. 244 editis, sub finem additur certamen
alterius nostri martyris Hesychii vel Isicii, in Hie-
video inielligi posse sub nomine Zocii cum aiiis
 : »

"09 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 710

martyribus Antiochenis et Romauo Si\ii\\xo ac Barale ^ suut. Palatiniin Romano parvo alluJiturad ollicium
conjuiicli iusicpe Jiclis coJicibus Jie xv Februarii, alic|Uudin palatio ca^sareo exerciti, idnii(! cuiii Actis
quauJo jUiJeiu Zociui ille ibi Jiserlissiiue presbtjlcr Moiubriliaiiis cuncoidat, (]Uiu ipsiiiii iii luiiiisterio,
nuncupelur. ut fuent, iJ cerle patet, ibi Hesy-
L'l iiuo P/-tt»/-fc'/;j Palalii fuisse asserunt. De solis Ronia-
cbiuui hoc Jie consignari, veluti et apuJ Floruni, no et liesychio loquitur Waiidalbertus dum aiubos
at'iue in serie nostra niulto Jistinctius, Roniano honorat :

par\o legente Et sancti Heiycliii Palatini et inarty-

:

ri5 AJone vero plusculuui narrante, unJe noslra

,
Hisichius martyr quartaiu denamque coronat.
oniuia in lextu repicusentata, Nerbatim Jesuinpia
Uuuiuuusqae ; urbs Aniiocbi quis l<eu recurrit.

AUCTARIA.
Hkrime.n". jam dixi purissimum esse : addit autem nedicite omnia opera Domini Domino, nullussacer-
proMiicne Rliemensis propriuin « Ipso Jie, beati ; dos post .Missam Jicere negligat. »
Oricoli martyris socioruuKiue ejus, qui sub WauJa- AuLici.NCT. adjcit inline : « Eodem die, trausitus
lica perseculione pa»si sunt. > sancti Odouis abbatis. »
ToKAAct.N., purus lu priiiia annuntiatione, in se- Vicioui.N., in line « Ipso diein pago Valagia, de-
:

cunJa, ut siepe solet, uiutilus est. potilio Theofiedi n.artyris. iteiii Turonis,
saiicti
RosWEYu., purus in textu, subdit majusculis pro- sancti Odonis Cluniacensisahbalis. Item Antiocliiic,
priuiu Ultrajectense • Octa\a S. Martini.
: » sancli Eutliychii martyris. » Puto repeti nomen
Ml".sek.^t. etiaui texiUui relerl, seJ in hne aJjicit B • llesychii. Eodeiu die, octava sancti .Martini. »
• EuJem Jie, natalis sanclae AnJaj. » AuJaj. Convenit de luore, codex Reg. Suec. sub nuni. 230 ;

Plsa.nen. in prima sic babet « .A.puJ .A.nliochiam,: sed excepta octava quae in codice deest.
natalis beati Romani. • Altera pura est. Daveko.n. sic suam annuutiationein etrormat.
A.n"tui-.rp.--Ma.\. el Levuen.-Relg. post textum : « Beali Oduiiis abbatis monasterioruni Galliarum. >

« Apud Conlluentiam, naiale sancti Florini conies- Matkic.-Cartus.-Ultrajectin. • Dionysii epi- :

soris. » Vide die praecedenti. « Item Roin*, nalale scopi Alexandriae. » Ex die pracedenti. « Romaiii
saacti Gela.-.ii papce. Item, octava S. .Martini Lova- martyris el Rarulae. Esichii militis et inartyris. Se-
NiE.\. » Codex eadem proisus habet Auclaria, sed to- veri presbyleri et confessoris. luclyti et magni mar-
tum Hesychii noslri elogium rescindit. tyris. > Haec alibi non reperit auclor notai margina-
Ultraject. incipit « Rom;£, natale sancti Gela-
: lisj nec ego ca[)io quidsigiiilicent.
sii pap*. Hic, ut narrat beatus Gregorius, Canoneni Diviois'. S. Benigni « Eodem die, passio sancti
:

couiposuit libros eliaiii quiii(|ue cuiilra Nestoriuui

: TlieolVedi martyris. Ipso die, depositio beali Odo-
el Luticeu ba;relicos, el cuntia Arrium duos. Feci- nis abbalis, cujus vita saucti pru;clara exstilit uie-
insuper yiunusad uiodum sancti Aiubrosii. » Sequi ritis. »

tur textus. In line de Flurino el Oct. Martini. Sic (JIluniacen. : « Eodein die, transitus beati Odilo-
Levd.-Lat. Sed de Gelasio penultiiuo loco. nis ahbatis. Voluit dicere Odonis.
>

Albehg. el Damc. locuocta\a; Martini.subslituunt, Camkekien. S.Mariae «Ipso die, bealorum Mom- :

in line :• Dedicatio basilicarum aposlolorum Pelri boli et Odouis confessorum. »

et Pauli. » Caetera, ut Lltkaject. Reg. Sukc. nuiu. kt^ • Eodem die, sanctae Auda? :

Ce.ntlle.n. « Antioclnae, sancti Romani monachi,

: \irgiiiis. Eodem die, depositio domiii Oduiiis abba-
qui pro defensione Ecclesiai tornientis allectus, inar- tis piissimi patris luoiiachoruiu. »
tyriuui passus est. Eodem die in eodeiu luco, saiicli CouEX D. uu Cheval sign. B Itein Romae, na-
Hisicbii luililis, qui pio Christi lide militiam leli- talis sancti Gelasii papae
quit, ut martyrii corouani peicepit. \[»o die,octa\a Vatic.^n. addit. « iNatale sancti Flavii martyr. »
beati Martiui episcopi. Turonis, sancti Gregorii Altemps. « Eodein die beati Odouis abbatis. \n
:

episcopi, qui uiultaii di\ersorum sanctorum passioucs Hibernia, depositio sancii Roiuaiii episco|)i. Auigus
et \ilas Uescripsit, el priura Fraucorum gesla me- lilius Amaidarch .'•egis furatus esl brachiuiu ejus
moricje commendavit. » Vide Jie prajceJeuti. sinistrum, ipsuiiKjue integracum carue iii luetropo-
Rrl'xelle.n. incipit « Octa\a saiict; .Martiiiiepi-
: habetur.El sanctae llilda; abbatissui.
lilaiia (^cclesia
scopi Turonensis. » In Roniano post conlrudicerent, Vide die praecedenti.
sic interpolatua est • unde linguasibi abscinJitur,
; Flokenti.x. « \\\ Tuscia;apud civitalein Luca-
([ua absci.sa ipse loculus est, et puslea una cum quo- nani, Fridiani, ejusdeni urhis episcopi et
saucti
dam puerulu, » etc. In secuiiJa, muiat pusilionem, confessons, cujus vita tanto Deo et hoiiiiiiibus exti-
scribens • Romae, nalalis sancli
; Esichii, > elc. In tit gloriosa, quanto miraculoniiu profuiiditate fuit
fine aJjicit, « el sic uiartyrium comple\it. « luni ; eximia. Et iion suluiu pust ubituiu ejus, veruin
•Roiua^, sancti Gelasii pap<fc ; qui seJil annis qua- etiam in corpore, dum vi\erel, inulta per eum
tuor. Hic coliJianam prajlalionem missie, ac alias Deus dignatus est operari niiracula, quoruiu, ul B.
orationes et bymuos ad luuduni saiicli Ambrosii, D Gregorius in libru Dialu uuuiii pra^cipuum et
el contra Nestorium et Eutbicen haureticos, libros maxiiuuni fecit luiraculuruiu. » Ei,i Fnyidiaunii, cu-
quiuque, et contra Arrium duus, ut beaius Grego- jus natalis est xviii Martii, sed Vita iiuc iii Actis
rius teslatur, composuit. Apud Conlluentiam, san- remissa. Miraculum de quo hic agitur iiifia dabit
cli Flurencii IFlunuij confessuris Et saiicti Odonis Gkevi.n. Tuiii suIus Stko/.zian. « Iteiii transitus :

abbalis Clun.acensis. Itein saiicli llugonis, Ordinis sancli Odoiiis abbalis. » AdJe Claniacensis.
(.iarthusiensis et episcopi Linconiensis. > Vide die LuGUUNEN. et Cauuiacen. con\euiunt in nalale
pra;ceJenti. « Ipso Jie, saiicta; Eusebiaj virginis. » sancti Theolredi niarljns.
Hagenoven , iii texlu solitu punur, uiiicaiu Juii- EuiTKj LuuK(;o-C(JL incipit ah octava saiicti Mar-
ta.xat annuntialionem aJjungil • Roiiiac, nalale : tiiii. De Romanu, post contradicerenl, sic liabet :

heali Gelasii pap^. Hic, ul Jicilur, (Jaiionem coiu- ' 01) (luaiii causaiu ipse cuin (|iiodam puerulo iiuper
pusujt ante papatum, et factus Paj^a , in Mis.sa ablacialo, iiuiuiiie Barulu, jussus esleculeu exteiidi,
ipsum Jici coiislituil, .secunjum quoJ (irogorius et fustibus acriler caedi, ac ungulis exaiari, linguam
Papa Jicit. Alii auleiii dicunt, qiioii Canonem qui- absciiuli,noMssime laqueo straiigulari, et sic celc-
daiu sculasticus Cuuo uoiuiue
coiuposuit, sed Gela- bn martyrio coronatus est sed puer Baralus tan- ;

sius Papa ipsum dici instituit. Ilic Gelasius Papa, dom decullatus est. Iii secunda, satis pura est.Tum
»

quiiKiue libros, etc. liisuper yiiinos ad modumsancti de Florino, ut Aniuerp Max. de J(jJicalione, utAL-
Auibrosii composuit Orationes etiam .Missae et ho-
; KERGKN. De Mombolo et OJone, ut Ca.mbeki£N.
raruiii cuin tractibus Septuagesima; ipse lecit. Itein Belin. incipit : « Roma.', dedicatio basilicarum
constiluii ui ymnum tnuin pueroruni, id est, be- Aposloloruiu Pelri ei Pauli. » Sequjtur texlus satis
 ; »

m USUARDI MONACHI ^12

punis. Deinde adjungit « Eodem

: die, sancti Fri- A tate Corduba, passlo sanctrc Tecla; virginis. Romae,
diani episcopi et confessoris. Iteni transitus beati sanctaj Eusebis virginis. Elect» virginis. »
Odonis abbatis. > MoLAN. de dedicatioiie basilicarum ex Belin. Itern
Greven. « Octavae sancti
: Martini. Oriculi mar- de Odone. Tum • Apud Conslantias inferioris Nor-
:

tyris et sociorum ejus sub persecutione Wandalica.
Ipso die, vel, secunduin alios, die sequenti, Romae,
sancti Gelasii papaj et confessoris, qui sedit in epi-
scopatu annis quatuor. Hic amator pauperum, cle-
rum ampliavitIraclatus et hymnos composuit, Sa-
; scopi et confessoris. Item sancti Florini confessoris,
cramentorum praefaliones et orationes, quaj sunt in
usu, cautoel limalo sermone edidit ; sepultus in ec-
Decembris. Romae, dedi-
clesia sancti Petri xii Kal.
catio basilicarum sanctorum apostolorum Petri et
Pauli. In Tuscia, civitate Luca.ia, sancti Phrigidiani
episcopi et confessoris, mirse virtutis viri. Qui, ut
dicit Gregorius iii Dialog., Auserith fluvium, juxta
muros civilatis infhientem, saepeque inundatione
damna inferentem, oratione facta, alveum proprium
deserere et alio influere fecit. Apud Constantiam,
inferioris Normanniae ci\itatem, sancti Rumpharti
B
episcopi et confessoris. Item sancti Momboli abbatis.
mannia;, beati Rumpharii, prafatEe urbis episcopi et
confessoris. > DeOricolo,ex IIerinien. «Anlisiodoro,
dedicatio basilicae sancti Germani episcopi, cum su-
perioribus cryptis. Eodem die sancti Fridiani epi-
Confluentis monasterii. Et depositio sanctae Eusebiai
viiginis. Eodem die, natalis sanclae Audae. > Et mi-
noribus typis, « Parisiis in conventu apostolorum
Petri etPauIi. Item sancti Momboli abbatia. > Editio-
nesaliaeimportune verbuin ?'e/;etin textum invehunt.
Auctaria vero de dedicatioue basilicarum, de Odone
et Fridiano eadem sunt. « Apud Confluentiam, san-
cli Florini confessoris. » Rursus de Rumphario et
Oricolo, ut supra. « Parisiis, natalis sanctae Audae.
Hem inGalliis, sancti Momboli abbatis. » Tum de-
dicatio basilicae S. Germani. Demum
typis minoribus
adjungitur « Insula Lvrino sancti Anselmi abbatis.
:

Eodem die, natale sanctaj Audse. In Hispaniis civi-

XII Kal. Die 19.

Romse, via Appia, natalis «ancti Maximi presbyteri etmartyris, qui persecutione Maximiani passus, posi-
tus est ad sanctum Sixtum. Eodem die, sancti Crispini episcopi, qui civitate Astiagensi, capite ampulalo,
martyrii gloriam adeptus est. Apud Viennam, sanctorum martyrum Severi, Exuperii et Feliciani, quorum
corpora post multa annorum curricula, ipsis revelantibusinventa, et a pontifice urbis, clero et populo hono-
rifice sublala, ac condigno honore condita sunt. Item sancti Fausti diaconi, hic grandaevus et plenus die-
rum confessor perdurans, perfeclo martyrio, capitis obtruncatione consummatus est. [Apitd Bouillart., in

textu charactere cursivo : Turonis, sancti Oddonis abbatis ; et ad orain pagince : Parisius, dedicatio ecclesiae
in honore sanctae crucis atque sanctae genitricis Dei Mariae, et sanctorum martyrum Stephani, Vincentii
et sancti confessoris Germani.]

NOT^.
Puri sunt Herinien., Antuerp.-Maj,, Muneral. prima editio, Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Antuerp.-Maj. pro Maximi presbyleri male legit G intermediis. Reliqui Sixtum cum codicibus prope
Maximi episcopi. Codices omnes solo Pratensi
, omnil)us. Solus Molanus habet, qui in civitate, etc.
excepto, diserte exprimunt persecutione Maximiani Ilem Severiani, pro Severini Antuerp.-Maj., et Su-
;

in Adone tamen et in citato Pratensi habetur Maxi- perii pro Exuperii. Greven. et Molan. mutant clero
mini. Munerati editio allerain eo deficit, quod duas et populo, in clero populoque. [n grandoevus servanda

primas annuntiationes commisceat, sic legens, posi- fuit diphthongus.

tus est ad civitate Astiagensi, capite, etc, omissis

OBSERVATIONES.
De Moximo in Variantibus jam notavimus, codi- Adoni Mabiloniano simile sit, ex variis collectaneis
cem in Pratensem cum Adone signare tyrannnin conflatum. Si verum fontem Usuardinum quaeras,
Maximinum, haud dubie ejus nominis primum, sed fateor me ignorare, sed malim ad messem in Hispa-
codice nostros posuisse Maximianum, forte quod nia collectam recurrere, quam ad nescio quem Ado-
Maximinum alterum perperam legi supponerent, qui nem tam enormiter interpolatum.
Romae imperium non obtinuit.Utri melius elegerint. Vere Adonem se descripsisse asserere poterat Pe-
haclenus incertum est, quandoquidem lateat quis D trus, quod tamen ejusdem libri cap. 82 in
reticet,
fuerit hodiernus Maximus, ut caudide fatetur Baro- martyribus Lugdunensibus, quorum nulla, quod
nius, eo demum inclinans, ut commentariensem cre- sciam, praeterquam apud Adonem memoria superest,
dat esse a sancto Stephano baptizatum, et persecu- vel in ipso SS. Lugdunensium indiculoa Raynaudo
tlone Decii et ponte prwcipitatum in Tiberim ; ut- neglecta. Sic habel laudatus Viennensis in Chroni-
pote cui quadret sepullura ad S. Sixtum, in cceme- co ad annum 163. Severinus, Exuperius et Felicia-
terio Callisti. De gestis passionis ejus ibi a Baronio nus parvo tempore ante, apud Viennam marlyrio co~
citatis alibi disserendum hic solum observo Baro-
: ronati. Quae in Martyrologionarrantur, ad inventio-
nii notationem jain dictam cum textu Martyrologii nem et translationem praedictorum martyrum pronrie
Romani haud convenire, cum in hoc diserte expri- pertinent, quarum rccentior erat memoria, aum
malur persecutio Valeriani. Hsc satis in re plane basilica; S. Romani curam gessisse dicitur Ado ipse,
dubia. Romani parvi annunliatio a nullo alio prius priusquam ad Viennenses insulas promoveretur.
posita est : Romce, Maximi presbyleri et marUjris. Nostra omnia ex ipso translata sunt. Utrum satis
Qua) praeler haec in laterculo nostro Usuardus addi- probari queant, qua^ pra?ter Adoniana ab aliis me-
dit, ex Adone verbotenus descripsit. inorantur, alterius loci est distinctius explorare.
Crispinum Astiagensem apud solimi Usuardum in- Vide interim Tillemontium tomo II, pag. 321. Sic
venio citat Baronius hymnum Breviarii Toletani,
: solam hanc nostram annuntiationem metricereddidit
in quo ejus gesta contineantur. Petrus in Catalogo Wandalbertus :

lib. X, cap. 84, pauculis rem absolvit, auctorem ap-

Sellans Adonem in Martyrologio sed quale hoc

:
Tredecim.im Felicianus ciim Severiano,
lartyrologium fuerit, prorsus non intelligo, nisi Cumque Exuperio lidei cerlamine sancit.
 :

713 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 714

Quarta aniuinliatio apiul Romanuni parvuin sic A etiam in moderno Romano prc-etermissum. Conjicit
sonat El Fausti diaconi et Eusvbii aiUeija; ejus,
:
autem Tilleinontius eumdem osse qui postea Laodi-
martijrum risitatorum. Prolluit ex Rulini iib vii, cenain in Syria Ecclesiain episcopus rexit, sicuti in-
cap. 10, undeconstat totuin .\(loiiis elogiuiii desuinp- dicat toino IV, a pag. 3^1. Porro a Romano parvo
tuin, atque e.v hoc textuin nostruin contractuin esse, ainbo collegae Visitalores nuncupantur, quoniam m-
in quo de solo Fauslo aj,'itur qui forte presbyter oitis omnibus ad confessores, qui in carcere teneban-

sultinde factus, idein ipse dici posset, qui (jrandiecus
cuinPetro Alexandrinoinartyriuiii subiit, eo noinine
recursurus xxvi ^soveinbris ; sed iis sociis ibi coii-
junctus, ut verosimilius diversus esse videatur. Eu-
sebium nulla alia Martyrologia
tur... indesinenter necessaria deportarent, ut, in
.\doiu! fusius ex laudato Rulino dcscribitur. Sed his
diutius non iininoror. Habemus Usuardum, cujus
textuin genuinum iirtecipue quajrimus.
Latina celebrant,

AUCTARLA.
Pr.vten. raorito exclusus ost, cum iu line addat : II.\genoyen., inpriraaet socunda satis purus, sub-
•Turonis sancti Oddonis abbatis, » ubi nianus di- dit « Itein Augustoduno, »
: etc. Nihil hic habet de
versitatoin non obsorvavit Castollanus, sed (lui iiu- Liigduiionsibus. In Fausto satis purus est. Tum « In :

Serrime in mei gratiam. codicom denuo inspicore
ignatus est eruditissimus noster Chamillart dilTe-
rentiain aliquain apparere testatus est. Ilabet adje-
ctam dtdicatio)tcm. etc
territorio Treveronsi, in opido Contluenciae, natale
beati Florini confessoris. In Hassia, in opido, auod
.Marpurg dicitur, dcpositio sanctae Elisabeth viauae,
B rogis Uiigariae et uxoris Ludovici Lantgravii
liliji'

ToR.NACEN., in prima et secunda purus, in tertia Thoringise, ciijus vita tota miraculis, et operibus mi-
1'xpunxit elogiuin, quarta omnino caret. Ad margi- soricordiic plona erat ab infancia sua usque ad mor-
nein autom inaiiu noniiihil recentiori additur < In : tein suaiii. Ejus ossa in translatione sua, in oleo na-
.Vlomannia, castro .Marburg, beatai Elisabeth. » In- tancia in^onta sunt. De quo pluriini infirmi inuncti
feriusdabuntur elogia. et curati sunt. »
RoswEYD., purus in textu, subjuugit < In Eraclia, : Aquicinct. in line « Item sancti :Simplicii epi-
sanctarum xi viduaruin. Eadein fere Hieronymia- '
scopi. Roinae, sancti Galasii papae. Hic revocavitMi-
noruin annuntialio est. senuin episcopuin, quem Felix antecessor ipsius
Plls.\xk.\., in priina purus, a Iribus aliis elogia damnaverat, et cominunioni ecclcsias suae restituit.
orania plane resecuit. Hic libros adversus Eutychen et Nestoriura compo-
Antlerp., M.vx.-Lubec. et Ughelli.a.n., puri in suit. » De eo
die praecedenti inAuctariis actuin est
textu, addunt : • Iteni Siinplicii episcopi. Eodein die, in Romano
ponitur xxxi Noveinbris, quo die vide
depositio beativ Elisabeth. « observationem nostriP. Motherii.)
.Mlxer.\t. De secunda ejus editione truncata, VicTORiN habet Faustinii pro Fausti. In fine.
dictuin est in Variantibus. •Ronuo, Gelasii papae. »
ANTLKRp.-.M.xx.etLEVDEN. Belg. iiicipiunt: « Apud M.\tric.-Cartus.-Ultraject « Elisabeth vi-. :

Maguntinense territoriuin, natale beatae Elysabeth, dux, filiae Regis Hungariae. Siraplicii episcopi et
filia; regis Hungarorum. • Sequitur totus textus, et confessoris. Odonis abbatis Cluniacensis magnae
in fine «:Augustudini, depositio sancti Simplici C sanctitatis viri. »

episcopi. » Eadera sunt in cod. Lovaxien., sed is in Reg. Suec. num. 140: « Romai, Gelasii papae. »
Fausto inutitus est. Codex D. DU Cheval. sign. B. « Augustodini, :

Ultr.xject. et Levden. L.\t. priorura phrasim sic depsitio sancti Siinplicii episcopi. »
primo loco amplilicant • Quae cum esset Turingiaj
: Vatican. sub nuin. 5949 deficit in annuntiatione
nupta Lantgravio, pietatis et humilitatis oporibus in- secundaet quarta de Crispinio et Fausto.
suda\it, quaiitum licuit sub raarito. Sed lege soluta Alte.mps. • Petragoricas, sancti Leoncii episcopi
:

conjiigii, rejectis ex toto regalibus et secularibus et confessoris. Ipso die, B. Jacobi oreinitae. »
ornamontis, renes fune praecingens, et pedibus nu- Florentin. « In oppido Germaniaj, nomine Bar-
:

dis incedens, Doniino railita\it sub perfectae tylulo buth (Marpurg, duo alia verba legi non possunl)
paupertatis. Construxit xenodochiuin, ubi viam S. Elizaboth, AndreaeHungarornraregis filiae... Ro-
transcendens Apostolicam, pedes lavabat pauperum, ina3, Gelasii papae... Itein sancti simplicii
sancti
manibusque propriis saniern eliquans, et abstergens episcopi. » Ilabetur supra dislinctius.
abboininabilium infirmoruin.Quae visum a nativilate BuROEGALEN. « Saucti Simplicii episcopi. »
:

caico restituens et innuineris fulgensiniraculis, bea- Editio LuHECO-CoL. in prima agit de Elisabeth,
tani vitain beatiori fine concludens, modo b-iatissima fere ut Ultraject. supra. Tuin « Romae, natale :

regnatin Soquitur totus textus Csuardinus,

coelis. « sancti Gelasii papai et confessoris. Hic, ut narrat
cuiad finein subjungitur Simplicius Augustodunen- beatus Gregorius, Canonera missae composuit, libros
sis, ut supra. etiam quintfue contra Nestoriura et Euticen haereti-
Aluerg. et D.vNic. idem habent de Elisabeth, sed D cos, et contra .\rrium duos. Fecit insuper hyranos
cominemoralioni iili iminediate subjiciunt totaiii an- ad modura sancti Ambrosii episcopi. Coinposuit
nunliationem crastinam de Pontiaiio papa. In eo etiam iiriBfationcm missae, Vere dujnum etjustum est,
autem dilForunt hi duo codices, quod posterior ca- quotidiaiio usu cantari, et sodit in episcopatu annos
reat Simplicio. qnatuor. » Do Pontianohabet textuiii dioi sequentis.
Centulen. • Romae, via Appia, sancti Maximi
: In textu praoler inorera pura est. Doinuin de Sim-
presbyleri et inartyris. Apud Viennam, sanctorum plicio ut supra.
martyrura Severini, Exuperii et P'eliciani. Eodcin Belin. iiicipit a Pontiano, ut jam dixiraus. In tri-
die, sancti Fausli niartyris, sancti Crispini martyris, ])iis |)rirais sat s purus est. Tuin pergit « Eodera :

qui in civitale Astiagonsi araputato capite raarlyriuin dio inoppido Aleinanniaj noraine Marchburg, depo-
sumpsit. » In iiiargine rccentiori iiianu aliqua ad- sitio sanctac Elisaboth, Andreae regis Ungarorum
duntiudo Elisabeth,quae non satis distingui possunt. filiae. Itein saiicti Simplicii episcopi et confessoris. •

RuLXKLLF.N. iiicipit « .\pud .Magili^burgiiiii [pro

: Quartaiii aiiiiuiitialionom sic abbreviat « Eodem :

MarpurguinJ depositio sanctae Elisaboth, liiiaj rcgis dio, sancti Fausti Diaconi. »
Hungariae, ac conjugis Lantgravii Thuringiae. Qua; Grevkn. « In Cajsarea Cappadociae, natalis sau-
:

innumeris fulgoiis niiraculis, boatam vitam boatiori ctorum .Maximi, Mutiani, Nicophori, Januarii,Ze-
Hne concludeiis, iiiudo boatissima regnat in ctfilis. • fori ot aliorum xl. » Diversa miscot ex Ilieronyraia-
Sequitur textus hincinde trans[)ositus el interpola- nis. Item secunduin aliquos hic, passio sancti
«

tus. In fine « Augustoduno,

: depositio sancti Sim- Pontiani pap.e,quom Usuardus liabet die sequenti.
plicii episcopi. » Augustudini, beati Simplicii cpiscopi cl confcssoris.
Patrol. CXXIY.
 ;

715 USUARDI MONACHI 716

Item sancti Odonis abbatis primi Cluniacensis, mirae A tij5. Tum

^«
Eodemdie in oppido^AlemaTiniaenomine
:

.... i.-..^-u..u
"'
Marhurg, deposilio sanclae Elisabeth, Andreae regis
sanctilalis viri, incomparabiiis'|iie in monastica di-
' '

sciplina fervoris adfo ut ejus feDore et indiistna

:
Hungarorum filiae. 1I;ec co!istru\it xeuodocliinm,
inonachorum illins leiiiporis tepoi- versus fuerit in ubi vidua peles lavabat pauperum, manihus pro-
ardorem.QiiievittandiMn aiino Doiniiii occccxxN.vin, priis absteigens saniem aboininabilem infirmoruin.»

miraculis iii vila pariler et inurle claius. Iii Eraclea, De Simplxio, ut supra. De Gelasio, ut Aouic.inct.,
nisi qiKiil addat, « fecit iiisuppr hymnos, » etc. Se-
XI- vidiiarum et martyrum. Iii Mirhurgh
ci\itate
natalis, sanclae Elisabelh Niduae sancti-^sim;e, quitiir demum lilteris minorihus ' In territorio :
Hassiae
liliaeregieHungar a;. Quaeab infantia religiosissiinam Arvernensi, sancti Patrocli confessoris egregii, de
in Deiui) meiilem gerens, nupta Lanlgravio
Turiu- quo Gregoiius Turoiiensis d^cit v Hist. Franc, cap.
huiiiilitatis aclihus, quaituin licuit 10. Fuil iu liilurico lermino, reclausiis nominePa-
giae pietatis et
troclus, preshylerii honore prieditus, miric sancti-
sub maiito studens. Ubi aJ Viduitatis statuin per-
tatis ac religionis, de cujus Vita iibeilum scripsi-
Yeiiit, refeciis ex toto sscularibus ornamentis
et

pompis, iune renes praecingens, nudis pedibus, vili mus. » Editiones posleriores Pontianiim in textu
habitu incessit, viduamque Apostolicam se exh bens, ponuiit primo loco, dein Elisabelham, sed litli ris
Itadcis. In line « In territorio Arverneiisi, sancti
filios educavit, hospicio recepit, sancloruui pedes :

lavit, trihulationem patienlibus suhiniiiistravit, om-

Palrocii, confessoris egregii. Item S. Gel.isii papne,
neque prorsus opus houuin suh.secuta, miraculis qui sedit in pontificalu annos quatuor. Die decima
gloriosissima quievit anuo Domini miliesimo du- nona, sancti martyris Barlaam. » Vid* Martyrolo-
cenlesimo trigesimo. » .
gium Homanum et Gastellani notationem hoc die.
MoLAN. de Pontiano, ut alii, ex textu diei sequen- B
Xll Kal.
-
Die20
Romae, natalis beati Pontiani papre, qui Maximino adversum ecclesiarum sacerdotes persecutionem
commovente, cum Ypolito presbitero SarJiaiam deportatus, uhique fustihas inactatus rnartyrium consuin-
mavit. Gorpus ejus a beato Fahiano papa relatum atijue in cimiterio Calixti sepultmn est. Cahiionesancti
Silvestri episcopi et confessoris. Hic quadragesimo secundo anno sacerdotii sui, plenus dierum atque vir-
tutuin migravitad Dominuin. Apud Siciliain civitate Messana, sanctoruin Ampeli et Gaii. Ipso die civitate
Taurinis, Octavii, Solutoris et Adventoris.
NOT.E.
Ita habent Praten., Herinien., Antuerp., et Max,-Lubec., Munerat. et Greven.
VARIANTES LECTIONES.
pro Pontiani error est in Miinerato.
Potentiani G Fubiano, sed aliter loquitur Munerat Corpus autem :

Sic scriplorum ignoraatia in Anluerp., M.ix.-Lubec. ejm. a bealo Fabiano revelalum, atque v.imHerio Ca-
et Greven. pro Maximino, irrepsit Maximiano, ut lixli papcE sepiiUuni. QaoideYpolito dix\, tdem \)\x{3i

alias factum observavimus, licet loto fere saeculo de cimilerio Calixli. Divorsam scribendi rationein
disjungantur. Ex pierisque codicibus Ypolilo ser- servanl codices in Mesana, Gagii, Gai, Octaoi. Nos
vainus, utalibi ilerinien. male transposuit, /'«.st«6«s de more in textu reliquimus Gaii.
martyriim maclalus. Levius errat Greven. in papa
VARIANTES LECTIONES.
Martyroligii Romani reformatores Beliuum potius cipium mutavit Usuardus ; nam
ubi Ado legit; Apud
quam Usuardum secuti suat in sigaaiida Pontiani Cahilonem, b'atissimi NostiT, Cabilone,
Siloestri,
papae festivitate die proximi pr.ecedeiui, seu xix sancti, etc. Breve encomium ex Gregorii Turoneu-
Novemhns Molanus, quid inirere, in insa prima
: sis, deGloria confessorum capile So desumptum est
edilione, utruque die sanctum a textu Usuardino nec de vila aut ge^tis ejus plura, quod sciam, su-
exclusit. In serie nostra certis ime notiitur hoc die, persuiit monumsnta Cabil mensia, tiim miss. lum
:

sic prieeunle Roinano parvo Romiu, Ponliani pa]m :
et niartijris. Adouis elogium,ut observat Rosweydiis,
ex Ponlificiili acceptum est at necdum viden qua ;
satis r-itione cuin Catalogis nostris, ante tomum I
Aprilis editis, coiiciliari ([ueat. [iiSU|)er iiiuUa olfen-
do a B.ironio, Henschenio, Pagio, Papebrochio aliis-
que circa Pontiani aelatein, exsilium, etc. dispii-
tata.fpuBoperosioriexamine retractan iasunt, a iili-
typis vulgata, Silvestri et aliorum revelationein ac
traaslatioaeiii prosequiintur, de quibas alibi.
Sequens annuntialio sic ponitur in Roinano par-
vo: Messanv, Ampeli et Caii. Hieronymiaiia seri-
buut diversimode, sed eadem omniuin senlenlia,
eadein Ado lis, ex quo coinineinoratio nostra. De
T-j genere aut tiMnpore [lassionis iiihil magnopere repe-
.

rit Florentiniiis, neque apud nos exstant quae eo-

montio tomo 111, pag. 276 et 6»2, necd'un liquido
explicata, si modo ulla chronologica methodo com-
rum gesta multum illustrare queant.
poni possint. Suiit et aliqua circa marlyr;um anihi- Martyres Taurinenses varia serie a variis refe-
gua at ipsum i|uis temere in dubiuin revocaverit,
; ruutur, in Hieronyiuianis autein eo plane ordine
to: antiquis tabu is confirmatum ? C<ieti-'ruiii i|uae in quo ti^xtu nostro
iii Tauri)iis civitate, Octaoi, Solu-
:

lextu noslro exibentur, ex Adone descripsil Usuar- toris, Adoentoris, iu quibus ita anaumerantur socii
dus. Est in codicibus Hieronymianis xiii Aiigu ti, alii, ac si ad eamdem classem pertinerent, quosta-
Pontiani episcopi est eodein die in Bucherii Ka-
: meii Florenlinius m.'rito seceracudos exislim;U.
lendario Et Pontiani in CalUsti. Atque haec de
: Sunt hi celeberrimi Augustie Taunnorum patroni,
traiisliitioueiatelligenda exislimal Florenlinius quo ; ad templuin ibi societatis Jesu, ex vetusliori aliqua
fundam nto, post videhitur. Rabanus Ponliani na- ecclesia trauslati, quos potissimum mordaci diss^r-
talem revo/at ad xxx Octohris. Securus dixerim tatione impetere voluit ininisle lus ille Aiiglo Sa-
muita in hiijusmodi dierum electione arbitraria in- liaudus, de quo ad dicm xxii Septembris, ubi de
tercurrere, quoJ iu auclore Roinani parvi s;epissi- legioiie Thebaea, diximus. Ex sacra ea legione esse
me demoiistraviiiius forte antiquiora monumonta et
; ceusentur tres nostri, ah Enuodio et Maximo Tau-
ipsi et Wandalherto praeluxerint, ciim nii^tricus rinensi pridem laudatissimi, quorum Acla in.um-
Marlyrologus hoc ipso die ila Pontianuiulaudet : scripla ah Taurinensi accepisse se te>t;itur
l^cclcsia
p.intiari.', iil)i (iuoileniiii liKin.i, dic.ilo Baronius. Plura ad uos Taurino oliin submi^sasunt
01)st.'qiiu). sacrat aiiusie.s marlyi'iijui'. beale. et ;id Acta et ai translationem spectantia.. quse pro-
Silvester Cabilonensis pure Adonianus e?t : prin- prio loco accurate dcducentur.
 »

7i: MAUTYI{OLOGU'M. — MENS. .NOV 718

AUCTARIA.
ToRXACEN. truncnt elogium Pontiani, atl consiitit- A liuiii .\nglorum sub pyratari''s, dirisjacu-
regis, qui
iimrit r.nivt .^ilvestro: c.flora bene. loriiiii passus, d miiuiii iiiarlyrii bravium
ictibus
Anti'f.ri'.-Maj. Iialiei tcxluni iiiti^grnm, sedpenul- adepius, coronam nerpetuilatis naclns est. »
timo loco, ante Taurinensps, inseril : • Eoilem die, In V.\Tic.*v. suu num. 59 19 deest annuntiatio
sancti Eaiimu di roj.'is ot mart. • Silvestri. Adjicitur « Eodein die. S. Theogenis
:

RoswEYi). Icxlui sut>juntrit : • Eodem die, natale martyris. E[ sancti Dori episcopi Beiie\eiilani. »
sancti Eadmundi regis Anglorum et martyris pre- Fi.oHENTiN. iieiuiltiiiio loco inserunt « In Anglia, :

ciosi. Vide Surium.

• sancli Elimiindi re;jis et marlyris. »
PiLs.\NEN. \\\ prima deesl totum elogium in se- ; Edito LnnEco-Coi.. incipil • In Anglia, nataie :

ounilaet purus; deosl quarta.

ti'rlia sancli Eilmuiidi rogis ot inartyris, cujiis capnt, »
MoLAN. di\i carere annuiitialii.ne prima. etc, ulsupra. Poiitiaiuim heii posuit. Sequitur de
Amleup.-Max., Ultraject., Leyden. et codex 1). Sil\estro, Siculis et Taurinonsihus, .satis pure. In
DU r.HEVAL. sigiiatus B post texlnm aillunt • In : fiiie • In IIiidesclie;ii, nnta'e
: sancli Borwaidi epi-
Anglia, natale saiicti Elliiinindi lOj^is el niarlyris, sopi et confessoris. » Videloiigim Vilain apud Su-
cnjus capul diu occullalum, nutu dixino se voce riiim edit. 1018. « Eodem die, sanctae RegeiifleJis
propria re\elavit. • Idem habet codc.\ Lov.\.\., sed virginis. •

elogium Ponhani rescindit. Bklin. Multa corrupte impressa sunt, ut Babylo-

ALBEiui. etDvMC. anniinlialionem ile Pontianore- niie pro CuliHonp. f)ie priBcedenli Pontianuni c tllo-
tuleruiit die paecedeiiti. llic de Edmundn agunt ut ca\il. Secnnda editio in llne adjicit « In Anglia, :

C(.dices proxinie citati, sed primo loco. In Iribus B saiicti Eadmiin

legis et inartyris. »
li

aiiis salis puri snnt. GitEVEN. o\ iIiero;iyiiiianis « Iii Eraclea, natalis :

Centllkx. : Homac, sancti Potentiani papre et sanct truiii Bassi, Dionisii, Orionis. In Aiitiochia,
Me-sanam ci\itateiii Sicilia, saneto-
iiiariyris. .\piiil Basilii, Dionisi. In Anglia, sancti Edinundi regis et
rum.Aiiiplei et Gaii iiiartyruiii.In Aiigiia. passio san- martyris; qni a pigams p..st \arios criicialus, ca-
cti Ead.iiuiidi regis et iiiulyris. In lerrilorio SiKa- pile ampiilalo, marlyrii gloriaui adeptus est cuJMS :

nectonsi, sanct;e MaxentiiC virginis et martyris. Ca- caput insyivam projeclum atquea lupo sollicite cu-
billonis sancli Sil\esiri episcopi et c nfessoris. Am- stoditum, cum repertiim fuisset, el una cum corpore
bianis. in\entio et translalio saiiclorum Vuarlesii et sepultiim, post annoriim cnrriciila, corpori penilus
Luxoris confessirum. » reiinitum inventum est. Apuil Constanlinopolim,
BuLXELLKN. iu prinia non omnino purus ost. Se- saiicti Antipie presbyleri et martyris. Apud Edes-
quitur ex HiiTonymianis « Et natalc sanctorum : sam ci\itatein, passio sanctorum Samonis et Guriae;
niarlyrum M ixiiiii, Muciani et Neofori. In Eracloa qui cuiii (^hrislum annuiitiantes uhiquedisciirrerent,
ci\itate Traci.e, nalale s;inctoru!ii iiiartyrum Bassi, ac (^hristianos confortareiit, teiiti, priiiio suspensi,
Dionysli, Orionis et Basilii. • Tuin cum textu : deinde inedia macerali, ad ultimum variis toriiientis
« Apud lipciliam civitate .Messana, nalale sanclorum Christi virtute suporatis, decollatione martyriuin
martyrum Ampelei el Gaii. • De Eduinndo, ut A.\- iiiiple\eruiit. Orienis episcopi. Berwaldi epis/opi Hil-
tueup.-Max., etc. In SiUestro satis piiriis est. De- dondieyiiiensis et confessoris, qui teinpore Ottoais
muin : • Ipso die, depositio Fulclierii, qui fiiit Joro- III pr.xfatain ecclesiam verbo pascens et exeiiiplo,
soli iiitana^ Ecclesi;e patriarclia. >
G miraculis clarus quievit. Apud Coiistantinop diin,
Haijenoyex.: Rohkp, nalalebeali Ponciani papa;
« boati Stcphani prcsbyteri et confessoris, qm tem-
sodecimns erat a bealo Pelro apo-
et iiiartyris, <|ui por.'. Lemiis imperatdrisvitam continontissiinam du-

slolo. liic quia Ydolis noliiit immolare el fidem cens, precibiisquo assiduis insisleiis, miiltis clarus
abiiogare, >ub pfrseculionc .Maximini, f|ui sajNiehat iniriiculis, be;ilo in Domiiio rine qiiie\ il. Aurelianis,
in Ecclesia Dei, cum Ypulito pie->bytero iii Sardi- saiictoriiin Waclesii et Luxoris. RegenfleJisvirgiiiis.
niain deporlalus est in exilium, • etc. In Silvestro MiixonticC virginis. Agapit.c \irgiiiis. •
satis piiius est. Tum • In Anglia, natalc saiicti: MoLAN. • Eodeiil die, snncti Eadmundi regis et
:

Ediiiundi regis it martyrie, qui in priin eva sua maityris. Beati Baphnelis archangeii fesli\itas. Ain-
SBtalo se junxit D )mino. et cui adhuc piiero ap|)aruit bianis, iiivenlio et Iranslalio i,'loiiosorum corporuin
Dominus in sociolalo, dicens ei Eg ) snin JesusNa- : sanctoiuiiiconfe>soruin Warlesii el Luxoris. . Typis
zarenus. Qui capitis abscisione piMitns est, qiiod miiioribus « Eodeni dio, jiissu iiiipii el scolosti im-
:

posiea diu occnltatum, • eic. In lertia salis purus, poriitoris (^onslaiitini iconoin;ichi, martyrio corona-
nescioijuid subjungnt. « Apud .\llexaiidria'ii, Ilelie tusest Siephaiuis inclususapuilsaiicliun Anxontium,
Yniperatricis, iixoris Olaxcntii. • tein • Ilom tran- : ciijus pede.ii rudente iisque ad ea
lig;iiites, duxe:unt
slalio sancti C)rbiniani episcopi Frisingensis. » In qii.e siinl Pelagia pr;utorio, iibi et discorpenies eum,
ullima salis purus est. priijec-'riiiit bonoraiiiles ejus reiiqni.is iii biotli;iii;i-

superaddit In Brilannia apud toruiii iocu'11 eo quo 1 inuitos moiiuerit et adduxe.it

Aqlmcinct lexliii : «

(Jrienlales An;;l )S, bi-atissifni nU|iio Cliri>li ini>siini ad mon;isticaiii \ilam, alque conleiniiere r.'gias
regi* marlyrisiue Cailmuiidi, qui ob iiisnp-MMbilem L) digiiilales atqiio pocuiiias peisii;iserit. l{e\erenJu3

caiholuaB liiei verititen a pa>.'anis cruduiiter occi- quipiie \ir oiiinibus oral, pro eo quod fere i.x annos
sus, cijele-.tia re^na sorlitusest. . egeril in claiisiris, et virliililms miillis eirulseril.
De .Samone et Guria, ul
Edilioiies aliiB, de Gueven.
.V\iiiiANEN. pago .\iiibianensi, inventio et
« In
Ediiiiindo et Raphaeio, ut piiiiia. Tum
:

« .Medio- :

transl.iliocorporum sanclorum coiifessorum VVarle-

laiii, BiMiigni episco[)i et confossoris. Ci\itaie Hil-
sii »'1 Liixons. • Ita [iriiiia iiiaiiu scripliim orat, si-
deshoiiifiisi, sancti Berlualdi e()iscopi, qui lempore
cul liabel supra Centllkn. Sed aliquis secuiidum
OtliDiiis III iir.if.ilam, » elc,iil Gueve.n. • Die vi-
nomen niutavit iii Liixomi. gi-sima, san.ii P.itris Procli arclnepiscopi Coiistan-
MKTHic.-CAUTis.-ULTn\iEr.T. . Polonliani (palet :
inojiolis; ei s.incli Gregoni Decapolitc; el piaefe-
error) pape et marlyris. Eimandi regis ol marlyris, stiiiii inlruilus iii teiii(iluiii saiioiissiiii.« Deiparaj. »

in .\nglia. Ocla\ii inartyns cum socii.s. Sylvestri De W;irleMO et Liixoro, nt siipra. De.i^umtypis iiii-
Cabilloneiisis episc. Bern irdi Nordensis cpiscopi. • iioiibus : « Ca^s;ir.'.i; Agapii,
Pal;estiii;e, nalalis S.
Nil.it descriptor in margiiie Forln lioricaliii epi-.cnpi :
qui iii die iiat;iii hoiiiicidain
.Maxiiiinii tyraiini, ciiiii
Hildebi-ineusii. Vide de finc infra. stidium i'a|)lus, cuiii tio.iiicidam doiiiini sui interfe-
Re(J Slec sig. num. 128 : « In territorio Bo||.)- ctiii'.'m ad similiiuiliiiciii B.ir.ibli.e lil)ei';ii'i vidisset,

vacensi, natalc sanct.e Maxonliaj \irgiiiis ct iiiarly- ipse urso datur de\oiaiuliis, deiiuloadhuc superstes
r\i. In Britannia, passio bcati Eadmundi, Orieiita- in niare deiuergitur. Vide Romanuin. >
719 USUARDI MONACHI 720
XI Kal. Die 21.
Natalisbeatissiuii Rufi, de quo apostolus Paulus ad Romanos scribit. In Italia, monasterio Bobio, depo-
sitio sancti Columbani abbatis qui multorum cenobiorum fundator,
;
et innumerabilium pater extilit mo-
nachorum, mullisque virtutibus clarus, quievit insenectute bona. Item inllisUia, passio sancti Mauri mar-
tyris. [BoidUart. : Natalis bealissima Rufi, de quo apostolus Paulus ad Romanos scribit.» Apud Neocoren-
sem civitatem sanctai Mariae Airginis, qxne passa est sub Adriano et Antonino principibus. In provincia
Histria, passio sancti Mauri martyris. Civitate Hostia sanctorum martyrum Demetrii el Honorii.]

NOTyE.
Puri hodie sunt ffenrtieH., Tornacen., Antuerp., Max.-Lubec.,et Molan. Ilem Antuerp.-Max., Ultrajecl.,
Leijden, et Albenjen.
» Hic Sollerius primum notat de suo, Pratensem
A in Auctariis,hoc et diiobus sequenlibus dicbus Ca-
codicem lioc die et duobus scqucntibus a puris, i)no testimonio innitendum non putavi.
stellaiu novissinio
ab omnibus fcnne codicibus reccdere. Ego, qui die Prcxclaram censuram ? Caetera videamus. Primum
sequenti nullam in codice lituram videbam, non ma- stomachatur Sollerius hic additam fuisse Mariam
num aliam, non aliud atlramentum, statim admi- Neocorensem nuUotamen argumento sanctae virgi-
:

rari, verterefolium^ Sollerianum textum percurrere, nismortem dic hujus mensis potius quam hoc die
i

scire avidus quid vitio censor Pratensi daret. Nihil
a Pratensi diversum. Sed quid animi fuit cum hsec
legi statim post textum Undccuinque puri sunt Pra-
: futurum fuisse Columbanum relinquere quo illum
tensis, Heriniensis, etc. Fateor, vix risum tenere po-
tui. Pergo legere varias lectiones hujus diei xxi
Turbatissima ibi omnia esse oportel, cum tcstetur Ca-
stellanus, acl xxii de sola Cwcilia aiji : porro xxiii
expunctum rursus textum totum, etc. Tum dc Colum-
hano,etc., adxxiy observatur diversa inarnts unde
ferme posset conjici eamdem omnino esse quce xix,
consignandum esse. Deinde affirmat Columbanum
ab Usuardo hic fiiisse memoratum. Fateor satius
loco primum annuntiaverat. Nam, teste Jona Vitse
: auctore, sanctus ille abbas hoc die mortem obiit.
Sed majorem, quam Adoni, fidem habuit Usuardus
Kalendario quod Ludovici Pii tempore conditum
g fuit pro quiliusdani Galliaruni ecclesiis, quae ritum
; Romanum a Carolo Magno prajscriptum amplecti
vellent forteetiaminciditin Gellonense Martyrolo-
;

XXI, XXII et xxiii, Jiujus mensis, in textus omnes
(jrassatur. Credit lector ha^c serio
Pratensi codici timere ex illo Caste'lani testimonio.
Quaeso, oculos conjiciat in aiteram e regione pagi-
nam, omni timore liberabitur. Ejo, inquit Sollerius,
gium, quod et ipsum non hoc die, sed xxm hiijus
dici, et incipit mensis sanclum Columbanura memorat. Denietrius
elHonorius sumuntur ex Hieronymianis Indicibus,
qui undecim alios addunt, saltem in peranliquo no-
stro codice. Bouillart.

VARIANTES LECTIONES.
Lego beatissimi cum plerisque codicibus et ita;etc. Tum de Columbano, etc, sed annuntiatione
Usuardum cx Adone descripsisse non dubito. Servo plane mutila, si recte habetur in apographo nostro ;

omnes habeant excepto solo

hic cenobiorum, quod ita ut post dicemus. Ad xxiv, observatur diversa ma-
Molano Antuerp. et Max.-Lubec. post fundator nus unde ferme posset conjici, eamdem omnino
;

omiltunt particulam et cum omnibus ferme quos
niedise nota? dicimus. lidem legunt Ystria, vel Hy-
stria, ut aliqui Ytalia, reliqui omiies Histria. Heri-
nien. et Tornacen. purissimi quidem sunt, sed Co-
lumbanum ponunt ultimo loco.
Notanduiii quod a puris, imo ab omnibus fertne
codicibus recedat hoc die et duobus sequentibus
Pratensis, cum solitis sociis Antu rp.-Maj. et Ros-
weydino. Praitensi autographi inspector Casteilanus
observavit in hodierno textu erasa esse omnia post
annuntiationem Rufi, inscriptamciue Mariam Neo-
corensem ex Novembris huc perperau) intrusam,
i possit, nescio quis
et reliqun quai ex ipsius sa'po citata epistola xxxi
Maii 1709 hic transuino Apud Neocorenscmcivita-
: ter exempla nostra, tuin inss. tumexcusa, invenio,
tem, sanctm Mariai vircjinis, qiioe passa est sub
Adriano et Antonino principibus. In provincia Histria,
sancti Mauri martijris. Cioilute Hostia, sanclorum
esse, quae xix, xxi, xxii et xxiii hujus inensis, in
G textus oinnes grassatur. Quantum vero haec omnia
aullientiam et s mceritatem Pratensis codicis com-
mendent, harum rerum periti ultro perspiciunt. Cre-
diderim ego scriptorem codicis subinde in aliquo
liierony!niano,aut in Rabano reperisse Colunibanum
xxiu Novenibris, atque ex ipsis aut aliisplura per-
peram commiscuisse. Me quidem jndice, ab Adone
prorsus iion recessit Usuardus; Adonem vero hoc
die Columbanum ipsissimis textus no.^^tri verbis
sigiiasse indubitatum est ;
quidquid forte refragari
Ado Pratensis, quein toties far-
tuin et auctiorem demonstravimus: neque enim in-
excepto solo Lobiensi, procul dubio Pratensis ger-
inine, quod alio quam lioc die Columbanum con-
signet uiide recenliores aliqui critici facile refellun-
;

martijrum Demetrii et Honorii. Augustudiini, sancti tur. Nostra lectioUsuardina ex tot codicibus confir-
Praginalii episcopi. Turbatissin a ibi oinnia esse mata plaiic et integre subsistit, rejectis tribus illis,
oportet, cum testetur idem Castellanus, ad xxii de tolies extra serieni vagantibus. Subsistit, inquam, in
sola Cajcilia agi porro xxiii, expunctum rursus
;
^ vero obitus die, a Jona recle notato contra quara
textum totum post prmcipitatus martyrio, inscri- sentiat Florenlinius, cum aliis hic corrigendus.
ptumque, coronatur : Eodeni die, sanctcu Felicitatis,

Primae nostrae duaj commemorationes secundum
omnes syllabas ex Adone descriplaj sunt. Unica est
in Romano parvo, liis verbis concepta Riifi, queni
OBSERVA TIONES.
nopsis, nisi aliunde probetur,admittenduin non est.
Rufus alius a Polycarpo laudatus, colitur xvui De-
: ceiiibris an alteruter cum Alexandri fratre, filio
:

Apostolus ad Romaiios scribens salulat ; isque ab illius
Martyrologii auctorc primuni signatus est, cuin tot
aliis viris apostolicis, quoruin nomina aut in Acti-
bus aut in apostolorum Epistolis roperit. Poterat
Usuardus absque scrupulo verba ipsa Aposloli ad
Roin. XVI, 13, ex Adone transferre Salutate Ruftm
electim in Doinino, et matrem cjus ct meum. llxc
Rufi suiiima et vera laus nam quod do episcopatu
; nnm esse jaiu diximus. Ad Usuardum autem vere
Thebarum comminiscitur sa^pe rejecta Dorolhci Sy-
SimonisCyreneiisis, crucis bajuli, confundendus sit,
alibi disquirelur. Quid pseudochronica Hispanica fa-
bulentur, vide apud Tillemontium toino I, pag. 417.
Ea oinnia sludiosc olim adnotaverat Rosweydus, si
yixisset, egregie confutaturus, utplures alias eoruin
: iinposturas retexerat.
Columbani annuntiationem pure et integre Adonia-
etiam hoc ipso die pertinere, ex Variantibus abund*
721 MAlJTYROLOr.irM. MEXS. NOY. 722

liqnet. Yitaejus, per Jonam scripta, exstat in Surio, A Do MaKvo Istriensi qnod dicam non habeo quid, :

reconsita et illustrata a Mabilione siec. ii Bonoili- quo tompore passns, unde ab Usuardo acceptus,
ctino, a pa<^. li, ubi et inetricani Frotloardi, ot li- caiidiile fatoor ine igiiorasse, nisie\ Polri (latalogo
bolluni Miraculoruin, aiiaque ad celoherriiiiniii ab- lib. X, cap. consi^iinus uiuiin et oiiiinloin esse
!).'{,

batein spectantia, reporieinus. novis curis suo teiii- cuiii Mauro iiiartyre Uoinaiio, de quoa[mil Uabanuin

pore cniii pluribus nianuscriptis nostris conferenda lonp hoc die niartyrii historia prodiicitur. Idein
el olucitlanda. Waiulalbertus veruni otiain liiinc Co- baud dubieoxistimax Haronius, daiii Mauri Istrien- it

lunibani obitus ilieni, haud dubie e\ ipso YitcU au- sis iioinon ox Uomano expunxit.
Ultorins non di-
ctore deprehendit, duni tribus versibus sic euin ho- vino tam certum est ab Usuardo, seu bene sou
:

die celebrat : inale consignatiim fuisso. qiiain ccrtuin ost in pro-

batioribus omiiibus codicibus repra^sentari, et die
UiiJonaiii abba Columbanus sibi sei-vat, ab ipso
sequenti iteruin repeti.
Oceano mullis vit^ qui (Jogmala sancue
:

Reiligione pia sparsil, sermone maDuqiie.

AUCTARIA.
Pr.vten. Hnjus mutntionesel augnienta in Yarian- sibi copulatis fratribns in Domino.tandom in Ytalia
tibu-i rotuliiiius.Ilic solum n.do aiiligra[ibum no- qii:o\ii in [laco. historia do iirac-^entatione
• So(|!iiiiir
struin IVngmalium Angustodunonsem non boc sed doxtri brachii S.Joiiinis Baptisla?,et de spina coro-
seqiionti dio reterre, (juod mirum e.sset amnnuonsis no Domini n.iraciilo>a; qute huc proprie non perti-
et Sirmondi aciein etTugisse. Ego hoc et duobiis se- neiit. In ulfiina piinis est.
queiitibiis diobus Castollani no\i>simo tistimonio
B .\(jiiciNC,T. iiilorscril : « Civitatc Ostiajsanctorum
inniiendiuii non pufa\i. Hem melius exploravil lau- martyrum Demotrii el Ilonorii. • P;iulo aiite iiiter-
datus supra Chamillart. sorit etiam : » .'Vimd Neocerenseni civitatem, sanctae
A.NTLEUP.-M\J. et RoswEYD., Pratensis loxtiirn, Maria^ \irg'nis, otc.Salis patet scri-
(]n;e p;issa est,
»

binc inde satis male depictum, exlubonl. Do Pra- bondum osse siipra dixi, Ainnl Xeororensein, etc.
iit

ginatio agunt die sejueiiti proprio loco iinde con- ; Noc iiiinus manifostiim est cojlicein hunc, iit sacpe
sequons vidolur sic etiam in Piatensi habori, licot aiias, a piKtonsi aiitngraphi ot sociorutii codicuin
opp~>situm tostotiir Castellanus, forlo qiiod a.storisco ve-ligiis iion ri^i-odoro. Ulriiiii auleiii Ciiliiiiiii;iniis |)o-
ali jiio, a Casiellano non observato, Praginalius ad situsan praetoriliissit,in transumplo nonoxiirimilur.
locum rerfiiltatiir. M.viRic -C.vitTus -Ultr.\.iect.: « Colnmiiaiii abiia-
PiLs.vNE.v. s itis purus esset, nisi totum Columbani ti-^,qni iniiuinorahilium Paler extitit mon;ichoriirn,
eiogium plane rescinderet. Riifi,disci[)uli heati Pauli, Praesentafio gloriosae Vir-
Mi.NER.vT. in line textus adjicit < Ipso die, Pra3- : ginis in templo »

sentatio beatae Mariae virginis. • In Vatiran. num. 5949 remissus est Columbanus
Greve.v. incipit • Pr;esontafio boatissim.o Doi
: ad xxiii.Adjicitnr antom « Civit.ite Asti,sanctorum :

genotricis, somper Yirginis .Mari;e, quando fuit in Honorii, StO[)liani ot Eutycii. Et sanclorum Sa-
teinplo prasentata. « Caetera suo loco. morae, Abili et Guriae, » Y'ide haec melius in Hierony-
LovAXiE.v. in principio « Prasentatio beatissimai
: inianis.
Yirginis, Dei genefricis Mariae. • Reliqua pura sunt, Altemi-s.: « Tn provincia Hislria^, sancli Mauri
quemadmodum est in D.wico, qui pnedictam annun- martyris (_^.ivitate Ostia, sanctorum martyrum De-
tiationem inferius positam habet,sed per asteriscum metrii et Ilonorii. »

ad locum primum eadem nianu qua reliqua scripta Flouentin.: « Ravennae, sancti .loannis arcliiepi-
sunt, remissam. scopi ot confessoris.« An is qui colitur xii .lainiarii?
Ce.ntci.en.: « Natalebeati Rufi, do quo Paulus ad EditioLuBECO-CoL. incipit ; «Pr;esoiifatiogloriosae
Romanos scribit Salutate Rufuin electuin. In Italia,
: Yirginis Maris! Hierosolymis, sicut post ablactatio-
Bobio rnonasterio, sancti Coluinbani abbatis,admi- nem,curn essot trinm annorum, a parentibiis in
randae vitae et doctrin;e viri. • templo est pr;esentata,et ipsa per quiudecim gradus,
Bri;xellkn. incipit « Sanctee Mariae sempervir-
: per quos ascendebatur in templuin, per sei[xsarn
ginis et Dei genitricis in templum Prae.sentatio. »De ascendebat, ac si perfecta^ fuisset aet;itis. » Dc Rufo
Coluiiibano, textui inseruif: « (Jui ex Scocia veniens ex Adone, cuin titulo sacerdotinAn Columbano pura
Alemannia, Bobium cenobiurn iii
et (jallo relicto in est. Pro Mauri scribit, cum Greven., Maurini. Do-
Ytalia construxit,multorumquealioruin monasterio- mum : « Eodem dio, prssentatio dexteri brachii
rum fundator, ac innumerabilium, » etc. In Rufo sancti Joannis Baptist;e, »
Adonem describit, addito tamen titulo ppixcopi. \n Belin, priino loco « Iherosolymis, Praesontatio :

Mauro satis purus esl Tum ex Hieronyinianis: « In beatae Dei genitricis Virginis MaricC in templo. >

Antiochia, natale sanctorum Basilei, Aiixilii, Matro- Greven.: « Nota. Festuin Pr;csenfationis boatae
ni, Demetrii, Quinciani, Sisiiinii et Eiithici marty- Marire, quando ipsa, cum triuin essot annorum, a
rum. llucrejicit annuntiationem hesternam deThe-
• parciitihus iii tomplum fuit praesentata, gradusque
bceis Taurinensibus. Deinde «Civilate Hostia, pas-
:
D qiiiiidecim, qnibus ascendobalur, por seipsam, ac si
sio sanctorum martyrum Demetrii et Honorii. .\pud perfect;e jam fiiissot ;otatis, ascendit; cieplum fuit
Neocaesariensem civitatem, natale sanctai Mari;e colehrari circa aniiuiii Domini mcccclx. Eodem die
virginis, 'jua; passa est sub Adriano et Anthonino ^piid Antiochiam, Basiloi, Auxilii, Matroni. Item,
principibus. • Mutatur hic nomen civitafis, de quo saiictoriim Domotrii, (Jiiincani, Sisinnii, Saturnini,
alibi egimus. Scribcndurn est, Apud Neocoremtem, ^]utici,Basillae,Zopheri. »Yide llieronymiana « Praj-
etc. sontatio doxtri brachii sancti Joannis Maptista;,
H.\r,p,NovEN. in prima satis purus, pergil « Itern . Translatios;iiicti .\iiihrosii Modiolanensis episcopi et
Praesentatio beatae Yirginis in tem[ilum, in tortio doctoris sancf;e E closi^e Ifom, (^oliuiil);ini monachi
anno nativilatis sua;. Itein translatio sancti IJurkardi et confessoris, discipuli alterius Columbani, qui
episcopi Herbi()olensis. • Yide Auctaria xiv Octobris. tant;o innocentiae extifit, ut aves et bestiac sihi ad
• .\[Mid Yiennam. nafale sanctorum martyrum Sovo- niitum obodiorint. Civitale Neoc;i!sarionsis [lef/e
rini, elc. Ex xix .Xovombris. In Vtaliain mona-« .Noocorensi sanct;e Mari;e virginis et martyris. .Ma-
sterio Bobyo, depositio Ojlunihani ahbafis, qui de bili;e matronae sanct;e,»
Scocia erat ortus, et pradicationis gralia do terra .MoLAN. do |)r;esentatione, ex Belin., addens
sua exiif, cuin [)Iiiribus discipiilis valdo hono-;tis, « ((iiaiii Piuset P;iiilus pontificos Romani cuiii iiidul-

scilicet S. Gailo et Kyliano, IJonifacio et |)luril)ns gontiis instituoriuif Laiidiino Clavato, traiisitus saii-
.

aliis [et] multis a-dilicalis monasforiis, el \irlu- cti .Aufbodi • .Deiii ty|)is minorihus :
« I()so ilie apud
tibus perpetratis in Alimania, el Vtalia, i't [iluribus civit;itom Remensem.vir mirae sanctitatis Albertus,
723 ITSIIARDI MONACHl 724

episcopis Leodiensis, frater Henrici magni, Lotha- A hoc solum differunt, quod festum Prmentntinnis
ringise acBrabanliaB ducis,obciistodiani ecclosiastic<e beot(e Dei genitricis Virfjinis, etc, lilteris Ilaiicis
de mandaio Heinrici iiiipcraioiis inter-
liiiertatis, prinio textus loco reposuerint.
enipius occubuit. »Ediliones posteiiores a priori in

X Kal. Die 22.

Roinae, natalis sancttie Ceciiia^ virginis, qure sponsum Valerianum et fratrein ejus Tiburtium ad credendum
Christo ac inartyriuin perdocuit, et ipsa deinde inartyrizala esl, ignein qiiidem siiperans, sed ferro occisa.
Passa est aulein Marci Aurelii et Coininodi iinperatorum teinporibiis Iteni Romae, sancli Mauri martyris,
qui sub Celerino prsfecto agonizavit. Augusluduni, sancli Pragmalii episcopi.

NOTiE.
Undecunque puri sunt Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.
Plures alii ad puritatem proxime accedunt.

VARIANTES LECTIONES.
Nulluscodex scripsit Cceciliw^in textu eos secutus B C/(/is/M))i.SolusGreven.in finotextusapposuit,e< com-
sum, qui diphlhongo ?e iKnntiir, ut sunt Piatrn., Csetera minutiie sunt, ut Tyburtium.marti-
fes^^oris.
Hprinien.,Roswpyd. et Molan. Soliis Tornacen. legit rinm, Marcii, Anrelii. Sceleriano, pro Ce/erino, Au-
fratrem suum, y>vo frntrem ejns. Ideiii posuit, ad cre- gustiduni, Pragmacii, etc.
dendum in Christo; Greven.et Molan., ad credendum

OBSERVATIONES.
Ccecilia; venerandum in universa, tum Gr.ncca tum accerscret: quippe cum antiquus poeta ille canat :

Latiiia, Ecc'esia noiiien, iii omiiibns ecclesiasli is Oaj 111.1111 biMii.i ..rofiTt, iii-i II
-1
1 Tiii'clnii.
sacrisque tahiilis et nionumpnlis celehralissiiiium Paradoxa inultisaeqneacmibi videbiturhnjusmodi
est. nieinoria ejn-; in SacramPiitnriis Gi>lnsiaiio. Gre- seiitenliaverum quid agas ? Communiorem aliam
:

goriano, Gothico.in Kalendariis Allalii et Frontoiiis, prpinunt perplexa multa iiuae ad exact* critices re-
in Litaniis, in ipso missae Canone pecnliaii cultu gulas componere promplum non est, niullo minus
consecrata. Audiamushic Martyrologia noslra. Ilie- hujus loci. Jain ad citatos supprius dies xiv Apnlis
ronymiana in primis sic Ipiiimt lioma', sanctce Cce-
: et XXV Maii, me piiecoci.judicio nihil definire velle,
ciliie iiirrjinis, ubi et socii illi adjuiruntur, quos xiv sancte professus sum, eth.ic rnrsus profiteor. Caete-
Aprilis ex iisdem codicibus retuliiiius. Romanum ram paucis opiiiampiita \aria referre placuit, quae
parvum totidem fpre verbis Ronve, Cncilice virginis
:
sociis vel successoribns noslris,mensem Noxembrem
etmarlijris \n Beda breve elogium attexitur, a Ra- Actoruin illustraturis,iion pariim negotii facpssent.
bano descriptuiii, ab Ad-me plunbiis auclum, a No- Non tanlnm molestiae crpabunt in\entiones cor|ioiis
stro ad primarn prope formam reductum, ailjecla de quihusvide Baronium ad annum 821. Ad vulgata
Adoniana teinporis nota, de Marci Aurelii et Com- Acta alludit Wandalberius non ineleganti raetrico
modi imperatorum temporihns ea ipsa nimirumquae
; encomio :

plane repudianda est, si illustrissiinae sanct.e .'\cta
substent. sicut ex .Metnphrasle a Lipomano et Surio
edita, ab Antonio Bosiostudiosissime illustrata sunt,
passimque recepta e.sse novimus, majorum noslro-
rum sutfragiis summopere laudata xiV Aprilis, xxv
Maii, el ad hnnc diem in Ephemeriilibus Gra^co-
Moscis. Repudianda, iiiquam, est Adoniana nota,
utpote cum in laudalis Aclis Caecili.Te et socioriim
marlyiiiim cum Urhano papa,atqne adeo cum impe-
ratore Alexandro, diseriissime conjungntnr. Proiiis
cum Baronio, Florentinio aliisque certant Jau 'ati
scriptorps, cerlat totiiis orbis catholici pervulgnla
opiiiio. Gra3ci, aliam vinm iiigressi, ad Diocletnini
teinpora Caeciliain removere inalnnt, sed hos non
moramiir. Pnecipna, qu;e a recentioribns objicitnr.
eaque cnpilalisdiincultas, in eo consistil potissimum
quod,ut alibi etiam insinuavi,Alexandri "tpiiiporibns
tain acerha immanisque persecutio, qualis in islis
Actis describitur; tam atrocia passim tormenta,
Christianis illala, quadrare prorsus non videanlur.
Sequenda Martyrologin, iiniuies; nequaquam, nam
eo pacto Urhani pap.e Acta plane conveltunlnr.
Aliiinde sibi iion conslat Viennensis Martyrologiis,
hic Ca?cili;ea>talein cum Urhaniana connpclens lem-
pore Mnrci Aurelii elCo nmodi,uhi xxv Maii,Urbani
doclrina, sub perseculioue Alexandri, niiittos, ait,
marliirio coronatos. li.ec et id genus alia Tille-
montium, suprndictis dichus citatum, impulere,
ut duce Forlunalo Piclaviensi, ex Sicilia Cificiliain
Caeoilia illustrit denam mox sancta nitore,
Pcrpcluo claiis setiiper vulRanda trodaeis,
Vnjio liinc co^naio, sanciiique liinc lulca marilo.
Heri Maurnm in Istria.hodie Romae celebrat Nos-
ter, eo pacto ab ipso geminatuin. De Istriensi, si
forte ab liodierno alius esse possit, niliil uspiain re-
periridie pnecpdenti diximus,si idem cuin Romano,
videri potest citatnm pridie longuni Rabani enco-
iiiinm.Bre\iora siint quae habet Petrus locoibicitato,
vernin ita rpiii pandunt, uti clare paieat Maiirum,
Afrum genero, Romae passum, et angelo duce ad
littus Parenlina: cicitatis proriiiciw Hislriiv, na\i, ex
meditalo Celerini incendio ser\ata,dediictnm fuisse,
qure oinnia ex variis nostris mss., soluta et ligata
oraliono de hoc sancto compositis,uberius suo tem-
D porc poterunt elucidari.Si talia Acta vidisset Usuar-
dns, Maurum unum in duos non distraxisset. Cre-
denuluin est ducein alium secutum fuisse a quo in
errorem inductus sit.
rsuardinus iteni estPrfl^iiHa/iXs Augustodunensis,
sed ex Hieronymiaiiis procul duhio acceptus, licet
antiqnnrii Galiici additionem existimetFlurentinius,
in hisce juslo qnandoqne scrupulosior. Gesta ejus
nulla invenio, nec alind qiiidquam praeler id quod
nola\il Baroniiis, qnem \ideail annum 49.l,a num.
2'i, nbi binas ejus subscriptiones et Apollinaris Si-
donii epistolam ad ipsum datam unice deprehendes.
Nescio cur Cnslellanus, xxNovembris vilafunclum.
hoc die sepultum asserat.

RoswEYD., in textu pnrus, addit in fine " Lon-
gini martyris, qui l.ilus Domini aperuil. »Vide qiue
de ipsu post Usuarduin diximusxv M.irtii. Item liic
Hieronymiana el Fioreiitinii iiotalionem.
In PuLS.\.\E.\' prima recte procedi usque ad mar-
.
tyrizata est. In secunda puro deesl tertia.
AUCTARIA.
: AnTUERP., M.VX.-LubEC, BELIN.,AXTl'EnP.-M.\X.,
Ultu.vject., LKYDEX.et Lov.\N..\doiiiaiio stylo Joqui
videntur, ita primam aiinuntiationpin mutaiites,«ad
credendum Chrislo |)erdocuit,'ac dein ad marlyrium
incita\ it.Quam Almachius, post maityrium eorum
tcneri,atque illustri passione fecit consummari.Pas-
7io MAMTYROLOGirM. - ME\S. XOV 726

sa est, • etc Ultimi qnatnor codice> iii finede Prag- A cum diiobus tantum discipnlis, aliis pro fide passis,
n)alio cun^. Gkkvk.n ailjiciiint, et conffssoris. ad praMalam urbem voniens, » elc. In ullima aetatis
Ai.BF,RG., D.vMC et coilex Uisini a Rosenibcrfr, in purus est.
tolo te\'u similes siinl codicihiis (iroxime rcliili'^, M atric.-C.\rtl's.-Ultraject. « Cecili.iJ virginis
:

seil super.KlduiU
in fine • CixiMle Allino, natale
: el martyris. Pragiiialii episcopi. Goberli confessoris."
sancti Theonesti Pliilippensis episcopi, quisul) per- Aliis Gothbeili. ColiUir die sequenti.
secutione .Arrianoriim, ad pra'fatam ci\itnlcm \g- Rp.r.iN.E Slkc. sign. num. 4i8 • Eodem die, san-
:

una cum dunhus discipulis suis Trabaham et

nieiis. ct.Tj MedrisniiB \irginis. »Est in Rabano Mcderasnut'.

Trabalham inibiagonem marlyris, capilisobtrunca- Vide ubi colatur, apiid Castellanum.

tione, gloriosi.^^sime complevit. • In Romano poni- Y.\Tn^\N. num. 094!) agit de sola C.Tcilia.
tur XXX Octobris. Vide ihi Auctaria Usiuudina. Flork.ntin. • Iiein
: sanctorum maityruin Theo-
Ce.mcle.n Romce, passio sancta^ Cicilia; virsi-
: • nesti epi.scopi Pliilipjiensis, Tbrab.^eae, et Trabat.Te,
nis, qu.-psponsnni sunm Valerinnum et fratrem ejus necnon Albani Ursi discipulorum dicti episcopi.»
ct
Tihurliiim ad fidem edocuit, et ad martyrii ^loriam DivioNE.N. S. Benigiii • Trauslatio corporis B.
:

incilavit. C;psarea Cappadocice, sancli Longinimar- Benigni martyris. » Colitur i No\eiiihris.

tyris • V^ide Rosweyd,
Brcxei.le.n. incipit « Roniae, natale sanct» Ceci-
: codicibus mediae notae supra citalis. « Ilem Romae,
\irginis, quae Valerianum sponsum suum, et Ty-
liae
burlium fnln-m ejiis converieiis, dum igiie kedi non
posset, gladio jugulatur. » Tum « Et naiale sancti
:
Cri-scentiani martyris, qui suspensns ecnleum ct
fustibus cvsus, alque iingulis rasus, deinile flammis
circum latera ejiis apposiiis, diu n^tulatus. emisit
spiritnm. Vide iiiferius xxiv. De Tbeor.esto babet
ut .\lberg. elc, In line, et confessoris. De Mauro
nihil.
H.vGEvoYEN. de Cfficilia addit « Haec angeluni
custodemsuaD virginitatis habuit, qucm ad videndum
sponso suo Valeriano permisit, si purificari vellet,
quod et feiit cuin quo illa coronam rosarum et li-
; niarici abbatiset confessoris Item ordinalio episco-
liorum ab angelo deciclo accepit. Urbanum episco-
Rum in vnliu angelicodemonstravit, Ipsa omnia,qu;e
abere poluit, pauperibus eropavit, et alios boc fa-
cere docuit. Demiim cum sacrificare nollet, sub per-
secutione Marci Aiiielii Commodique impcratornm
temponbns, i,i calido posiia est balneo per noctem
et diem, el non est he>a, inde decollari jussa est ab
Almacbio prffifecto. • In .Mauio, purus esl. De Tlieo-
nesto, praeter dicta superius, inserit « qiii ab Arria-
nis de sua S'de eji>ctus esl, et \agabundus per Ali-
maniam el Burgundiam atque Italiam cum discipulis
suis pnxdicavit, et raultos ad fidem reduxit. Tandem
Edilio LiBEco-CoL.in Caeciiia non mullum differta
sancli M.iuri monachi, martyris, qni temporiiius
Numeriaiii imperati.ris, posl varia tormenta exhi-
B bita.snb Celerino praefecto, capilalem suhiit senien-
m tiam. » De Pragmatio addit, et confessoris. De Theo-
neslo, ut Albehg,, clc, sppra.
Greven. « In Cappadocia,
: .san-torum Longini,
Leoiitii, et Fausii. Alexandriae, Felicis, Demetrii, et
Honorati. » Vide Hieronymiana. « Philippis, saiicti
Theonesli episcopi et martyris; qui sub Arrianorum
: persecutione, ad Altinam civilatem cum discipulis
suis Tabraham et Tabralan veniens, ibidem marty-
rii sui cursum capitis obtruncatione complevit. Ro-
patus sancti Willibrordi. »
MoL.\.N. in prima editione caret augmentis. Poste-
riores texium Usuardinum corrum[)unt. Primo qui-
dem litleris Ilalicis inter deinde el maytjirizala est,
inseruiitur haec verba, Post eorum martyriuin, ab Al-
imcliio. Annunlialiiinis autem fiiiis sic vertilur ut
pro et Coinmodi, substilualur nomen Ale.randri, ut
sensus sit, passam esse Caeciliam temporibus Alarci
Aurelii Alexandri. Jain supra non semel monuimus,
in poslerioribus bisce edilionibus purilalem Usuar-
dinam non lam scrupulose ab editore, amicorum
judiciis nimium tribuenle, servatam fuisse.

IX Kal. Die 23.

Xataiis sancti Clementis episcopi, qui, quartus a beato Petro apostolo, Romanae Ecclesiae pontificalum
lenuit, et sub persecutione Trajani in mare pr;ecipitatus, martyrio coronatur. Eodem die, sanctae Felicita-
tis,matris septem filiorum martyrum, quee jubente Antoninodcollataest pro Chri-to. [Interserit Bouillart.:
Trudonis
»In Italia, beati Columbani abbatis, multorumffundatoris ccenobiorum]. In pago Hasbanio, sancti
presbiteri et confessoris. Parisius, depositio beati Severini monachi etsolitarii. In civitate Emerita, sanctae

Lucreti;e virginis.
NOT/E,

Integra puritas est in solis Antuerp. et Max.-Lubec, Munerat., Greven et

Molan.

Pugnal Sollerius Columbannm non fuisse hodie

» D gumentum
ab Usuardo memor.tlum. Argiim-inla duo sunt. Pri-
miiiiiex Adoiiis auclontate ducit, quem cerlus est
de C.jlumbano menlionem fecisse medius tertius.
Alterum \ero esldies morlis Columbani,quein diein
e>se hujus iiiPiisisxxi leslatiir lonas, Vila; scriplor.
Jam dixi non semel, Usuardus erra\eril necne,nihil
noslra inleres.se, propter errala (iaa;dam opus au-
itam.alum judico, utSolIerii c.ausa bonum
esse vellem,
De isio articulonescio quid Solleriumadmonuerit
Chamillarlus, sed in Auctariis video legisse illuin
alitor atque Caslellaiuis legit. Qund certe non capio,
inqiiil Solleriiis. ni^i a tempore Sinnondinooa inter-
polulio UiCcs^f.rd. Taiii atricem accusationera ul-
ciscerer, nisi iralusessem. Bouillabt,

clon abjudican nua poase : quoJ tamen ulliiiiuin ar-

VARl.VNTES LECTIO.XES.

Exclusi rursus sunt tergemini Praten., Antuerp-
Maj. et Rosweyd., qui inter F.-licitateMi et Trudo-
nem de Coliimbano agunt, ut dicemus in Auctariis,
eliain rejiciendus fnit Horiiii^n. ob proprium
quo
RlHMiiense. elc. Inler citatos pro textu dnersilas est
pro quartus a bealo Petro, suhstituernnt tercius. In
(irineii. m;ile ponilnr Felicitdlis niartijris loco Feli-
citntis mntris. Uasbnnio, /'a>i.su, errores suiil iii .Mu-
neial. .\ntonio iii prcfato Gre\en. Omnes codices
pro lexlu allfg.ili habeiU Item cinitale Fmerila, ex-
:

qnndduo primicum antiquis mss, h-gant racoiiatnr, ce[)lo .Molaiio, ciii aiitii|uiores nobiscum snbscri-
coronatns est. Secutus suin priores,
tres iiiipressi, bunt In civilate Emerita res non esl digna litigio.
:

ut .Vdoniconformiores. SoiiAntuerp. etMax.-Lubec-

 : ;
727
Quae de hesterna Caeciliae colel)ritate diximus, hic
de apostolico Clemente pajm repeti omnia possent
nempetam vetustamin ecclesiasticis officiisejusfe-
stivitatem esse quam antiqua sunt monumenta ipsa
quibus ulla alia sancti alicujus memoria exprimitur.
Excipio Bucherii Kalendarium, in quo non videtur
reforri Clemens papa V. Idusseu ix Novembris, his
verbis Clemenlis, Semproniani, Claudi, Nicostrati
: septem fiUorum martyrum, quce jubente Antonino de-
in Comitatum uti nec in eodem Kalendario repe-
;
ritur hesterna Csecilia. Verosimilius est in Kalenda-
rio Carthaginensi signari immediate ante Crisgomim,
pro quo audeo legere Chrysogonum ; S. Clementis
exesa utrobique diei nota. At in reliquis omnibus
laudatis die prsecedenti Kalendariis, Sacramentariis,
Martyrologiis, aliisquelibrissacriscertatim recolitur
Clementis papae solemnitas. De Hieronymianis apo-
graphis dubium non est, quidquid Clemens aliquis
etiam xxi hujus ibi consignetur, de qua controversia
videndus utroque die Florentinius. Beda, ejusque
descriptor Rabanus, idem elogium ex vulgatis Actis
contractum referunt. In serie nostra Romanum par-
vum brevissime Sancti Clementis episcopi. Ado in
: Est
Martyrologio pauca habet, plura in Festivitatibus
apostolorum Noster non nisi snmma capita hinc
; olimSarchinium, pluribus sanctis celebre, Trudonem
inde decerpsit, sic elogium formans, ut vel critici
ipsi nihil magnopere queant opponere nisi qua , lus omittitur, et ita in Rabano. De caetero diversa
parte martyrium ejus aliqui oppugnant. Notissima
sunt Clementis Acta, de quibus videndus Baronius
et notatio Rosweydi, pag. 221. Varia sunt a variis
edita, sed ad tuendam omnimodam eorum sinceri-
tatem, brevia occurrunt, scopuli et syrtes in mari
magno, quod posteris nostris enatandum relinquo.
Plurima enim in ejus gestis, aetate, exsilio, scriptis
seu veris seu suppositiis enodanda supersunt, quaj
etiam post stratam a multis eruditissimis viris viam,
operosissimadisquisitioneindigeant, nec scioanmss.
nostra varia rem satis complanatura sint. Vide qua>
prae caeteris diligenter conatus est Tillemontius ,
omnia quse ad indubitatamClementis laudemfaciunt
studiose scrutatus tomo II, pag. 149, et a pag. 5i9
Sie cecinit Wandalbertus
Nonam papa tenet Glemens certamine, et altis
Virtutum titulis, mortem qui passus in undis,
Repperit exstructum divino munere lempbim.
Praten.,Antuerp.-Maj. etRoswEVD. Jam diximus
in Variantibus Columbanum ab his tribus tertioioco
referri. In Pratensi post Clementem erasa fuerant
omnia ; ut autem Columbanus in id spatiurn induce-
retur, brevianda fuit annuntiatioa nobis posita xxi.
Sic saltem habent codices « In Italia, beati Colum-
: vitce. « Rom;e, sanctae Felicitatis matris septem filio-
bani abbatis, multorum fundatoris coenobiorum. »
Aliter in Pratensi legerunt Castellanus et Chamil-
lart ;
quod certe non capio, nisi atempore Sirmondi
nova interpolatio accesserit.
Herinien. totum textum purissimum habet, sed
secundo ioco proprium Rhemense inserit « In ter- :
ritorio Remensi, depositio sancti Gotherti confes-
soris. " Alias Godeberti.
ToRNACEN. Trudone.
deficit in solo
PuLSANEN., purus iu prima, omittit secundam et
tertiam in quarta purus Deest ultima.
: urbem Romam delatum est,ubi ejus nominis memo-
Antuerp.-Max LovAN.et Leyden., Belc;. penul-
, riam usque hodie exstrucla custodit ecclesia. » Se-
timo loco inserunt . Civitate Methis, sancti Cle-
: quitur de Clemente Metensi, ferme ut supra. Tum
mentis, patrui Clementis papae, primi Methensiura
episcopi. » In toto textu satis puri sunt.
Ultraject., Leyden. Lat.,Alberg. et DANic.idem
habent augmentum de Clemente Metensi,sed praeler-
ea annuntiationi primae haec superaddunt • Hic
post boatum Petrum secundus, ex ejusdem praecepto
suscepit pontificatum Ecclesiae gubernandum. Licet
autein Linus ct Cletus ante eum scribantur, non
tamen secundum Haymonem et alios, qui de sede
apostolica scrutati sunt, sedem tenuerunt Romanam
;
USUARDI MONACHI 728
OBSERVATIONES
A Sequiiur fortissima mater plusquam martyr, quse
septem pignoribus ad regnum priBmissis, toties ante
se mortua est, etc, ut de ipsa egregie praedicat Ma-
gnus Gregorius.In citatissupra tabulis ecclesiasticis
ferme omuibus, Clementi papae eodem die subnecli-
tur. Ipsam memorant Hieronymiana Et sanctoe Fe- :
licitatis.Beda Eodem die, sanctoi Felicitatis, matris
:
collata est pro Christo. Sic ferme Rabanus. Accedunt
Wandalbertus, Romanum parvum, Ado et Usuar-
dus. Longior est Viennensis historia satis habuit ;
Noster breviorem Bedae phrasim describere. Dema-
tris etfiliorum genuinis Aclis, inter Sincera a Rui-
nartio editis, abunde egimusx Julii. Locus hic etiam
tribuendus Wandalberti disticho, cui tertium versi-
culum, ad sequentem sanctum spectantem, conjun-
gimus.
Tum quoque septena genitrix eum prole, beato
Praecellens radiat Felicitas alma triumpho.
B Hicque suos Trudon mundi contemplor adornat.
is a quo oppidum Hashanise Trudonopolita-
num, cognominatur,
dioecesis et ditionis Leodiensis,
invenio in Floro a nostris edito, ubi presbyteri titu-
utriusque phrasis, diversa et Nostri, ut facile pateat,
alterum alteri visum non fuisse. Nec magis consonat
additio,codicibusHieronymianisCorbeiensibusfacta,
Adoni a Mosandro ascribitur, male opinor, cum nec
in amplissimo Pratensi apographo consignatus sit
recte proin a Rosweydo in appendicem rejectus. Vita
a Theodorico abbate, elegantiori oratione ex Donati
autographo expolita, exstat apud Surium. Omnia
accuratius expendit et discussit Mabilio saec. n. Be-
nedictino, a pag. 1069, quae cum variis manuscriptis
nostris suo loco conferri et illustrari poterunt.
Severinus de quo hic agitur, soli Usuardo tri-
,
G buendus est , a^que ac Lwcreiia Emeritensis , ex
Hispania, ni fallor, relata. Tu vide de ipsa notatio-
nem Baronii. Prior in Martyrologio Romano, haud
dubie ex Belino, ponitur xxvii Novembris, quo depo-
sitionem notat Castellanus, hoc vero die obitum.Qu»
gesta de ipso supersint necdum mihi innotuit.
AUCTARIA.
ut Pontifices, sed tamquamsummi pontificis adju-
tores. »
Centulen. « Natale sancti Clementis papae et
:
martyris, de quo Apostolus ait » Cum Clemente et :
cwteris adjutoribits meis, quorum nomina sunt in libro
rum, qua5 cum ipsis filiis suis sub Antonino passa
est. In pago Hasbaniensi, depositio sancti Trudonis
abbatis et confessoris, viri genere etsanctilate prae-
clari. »
Bruxellen. sic primam format
natale : « Roms,
sancti Clemontis papae el martyris, qui sub Trajani
D imperatoris persecutione, anchora ad collum ejus
ligata in mare praecipitatus, martyrio coronatur.
,
Cujus corpus mari ad quatuor milia recedenti, in
archa saxea, in templo marmoreo repertum, et ad
reliqua textus, sic tamen ut penultimo loco interse-
ralur « Apud
: civitatem Bituricas, sancti Faceri
presbyteri.» Puto esse Fare<r?, \e\ Pharetrii, Gallice
Phalier.
: Hagrnoyen. de Cleraente multa congerit, pn-eter
ea quae in Actis continentur, sed non vacat omnia ex
hoc codice describere Pergit « Eodom die, sanct;e
: :
Felicitatis martyris natale, matris septera fratrura,
qua' filios suos raori conspiciens, et pro ipsis sumnie
dolens corpore, sed spiritu tota gavisa est, quia
 » »;

72P MAin'YH(»F.(~)(;irM. — MIvNS. .nov 730

illos acl crplos transinisit. Qu.t jubenfe Antoiiino ini- A siinilis est codicibus media» not.ie, inserens etiam
peratore aii ultinuini decollata est. ilanc (irogonns loco ponnllimo (^lementem .Mctensem.
plusiiuam malrein \ocat in omeliis. In pago iiaslia- Belin. Severinum transtulit ad xxvii. Multa de
nico, id est llaspe-ronne, depositio S. Trudonis, caitero male contorla sunt.
presbvteri et conlessoris aniniirand;i> sanctitatis
,
(iiiKVKN. • .Moliiis, depositio sancti Clementis,
:

viri.
'•
De Severino pure, Lucretiam remiltil ad
diein sequentem.
AocicixcT. de Clemente addit: « Ilic septem regio-
nes divisit notariis lidelibus Ecclesiae, qui },'esta
Martvrum sollicite et curioso perquirerent. Ilic ox
Erscepto B. Pelri suscepit Ecclesi;e
inus et Cletus ante euin scribuntur, quia ab ipso
principe apostolorum ad ministorium sacerdotalo.
priini ejusdom urbis opiscopi , patrui sancti Cle-
mentis papa3, a boato Petro cum aliis duobus, sci-
licet Civlesti et Felici illuc directi. In Cameraco,
Sarii prosbyteri ot confessoris. In |(>rritorio Ri'-
nionsi, sancti Coberti confessoris. Bituricas saucli
Fateri presbytori. Faustinaj regina), qufe in con-
poiitiiicatuiii.
fossiono boat;!' Kathorin;e crodens, postinodum pro
lide Christi post mainillarum extractionem de-
,

collala est. Theodor?e, uxoris beati Sisinnii mar-

episcopi sunt ordinati. • Vide appondicem Adonis in
eaitione Rosweydi.
M.\TRir..-C.*HTi-s.-ri.TU.\JEr.T.
et martyris. Felicitatis martyris et
monachi. Lucretiae virginis. •
Codox I). Le M.\re sign. A « Depositio sancti
Porciani confossoris. • Colilur die scquonli.
In V.\TicAx. num. 5949 desunt trcs sancti ultimi
toxtus Usuardini. Adjicitur: « In Italia, nionasterio
Bobio, sancti (^olumbani abbatis. •
tyris. •
Moi..\N. Clementis elogium lilteris Italicis textui
: * Clementis papre
immiscot. « Hicsoptem rogionos divisil notariis fide-
viduK. Severini
libus, qui gesla martyruin soliciteper([uircrent. llic
ex praecepto beati i'elri Ecclesia) suscepit pontifica-
:
g tnin. Linus et Cletns idoo anto ipsum scribuntur,
quia ab ipso principe apostolorum, ad miiiisleriuin
sacerdotale episcopi sunt ordinati. Qui jubente Tra-
jano, missus est in exiliuin trans Pontuin inaro,
in cremo, nbi multis ad lidem vocatis per miracula

5. Laurentii martyris. et doctrinam ejus, pr.ecipitatus est in maro, ligata

Codex C.\STRi K.AROLi :

ad collnin ojus anchora sed recessit mare, oranti-;

BizrNTir.E.v. male legit: « In pngo Austuvio. vel

bns discipulis, per tria milia, et invenernnt corpus
Aiistituio, S. Trudonis. •
in arcasaxea in marmoreo toinplo, ot anchorajuxta,
Rhe.me.ns. SS. Tim. et Apoll. « In pago Laudu- :
talique martyrio Fetri discipulus coronalur. » l)e
nensi, sancti Godeborti presbyteri et confessoris. Trndone, post Hnshanio, addit, « in Sarchinio, de-
do Clcmento ea foriiic oiiinia
Eilitio Li'itEco-Coi,. positio, » et post confessoris, « adiiiirandie sanctitcV
habot i|u;i' jam relata suiil, ot prstoroa adjungil: tisviri. » In tine : « Camoraci in ecclesia Dei geni-
• Hic statuit, ut baptizatus, prout citius potest, tricis B. Mari;c, be<ati Sarii presbyteri confossoris.
confirmetur, qnod non osset alitor perfectus Chri- Civitnte Metis, Clemontis patrui, etc. In
sancti
stiaiuis. llic porsocutione Trajani iiiiperatoris, a ju- territorio Laudnnensi, sancti Goberti confessoris.
dice Aufridiano in inare prsecipitatus cst, et oraiiti- l*osteri()ros cditiones de Clemonle in textn solnm
bus (^liristianis ot tlpiitibus, niare in sinuiii sunm habent, linata adcoUum ejus anchora, ante niartijrio.
fere per tria miliaria retrocessit , et ingressi per l>ost de solis notariis, etc. De Trndone, ut in prima,
siccum populi roporornnt toniplum marmoreum an- C Item de Sario ot Cleinente Metensi. Gobortum col-
gelicis manibus pr.oparatum, et in eodem corpus locat, in terrilorio Retnensi. Tuin ex Horologio .adji-
B. Clomentis sepultum. ancora juxta eum posita. cit : « Die vigesima tertia, sancti Patris Gregorii
Jacuit antem ibidoin por annos septuaginta sex. Agrigantini.Et.\inphilochiiepiscopi Iconii. » Utrius-
Tempore voro Nicolai papae Itranslatum est corpus que Acta por Motaphrnslen oxstanl apud Suriuni.
sancti Clementis Romam et collocatum in occlosia Tu de iis vide juiJiciuin Papobrochii in Ephem.
qu3e nnnc dicitur sancti (>lementis. » In reliquis fere Gneco-Moscis, ante tom. I Maii, pag. li.

VIII Kal. Die 24.

^

Romae, natalis beati Chrisogoni martyris, qui post longa vincula et carceres, pro constantissima Christi
confessione toloratos, jubonte Diocletiano. capite cssus et in mare prqjectus, martyrium consummavit.
Item Romae, sancti Crescenliani martyris, qniin passione beali Marcelli pap.e legitur. Caslro Blavia, sancti
Romani presbiteri el confessoris, cujns sanctitatis pr;cconium miraculoruin gloria declarat. Civitate Cor-
duba, sanctarum virginum Florai et Mariae, qu;e post diuturnos carceres, pro Christo gladio interempta;
snnt. Apud Perusiam Tuscia- civitatem sancti Felicissimi.

xNOT^.
Mnltorum codicum boc die consonsus est; nompe Luhec, Greven. et Molan. Item Antuerp.-Max.
fralm., Herinien., Antuerit.-Mai.,AulHerp.elMax.- UUraj>;ct., Leiiden., Loranien., Alhenjen. el Danic

VARIANTES LECTIONES.
Solus recte scripsit Chnisofioni: inter
.Molaniis D Florete et Penmlam, pro quo nonnuUi Penisium,
codices, alii Criso(joni, alii Grisoijom, Esorjoni, Gri- WeWiini, castro Blavia, utsignant antiquiores codices
sojonii, etc. l'raton. et Ilfrinien. proxime ad piiri- omnes. Max.-Luboc. habet /i/amrt; (ireven., Blarie
tai'^m, utesl in pro coit.s^ot^.s-
textii. .Vntiierp.-.Maj. .\I(iI;i!i., lilario. Munorat. posl diutiirnos carceres
sima .Munorat. et pauci alii habent
legit constanti. omisit pro Christo. Codices aliqiii pro diutunio^
Crescenriani. In .\nluerp.-Maj. error est/jreconii, uti hdhcnt diidinos. In solo .Molano est Thuscice.

OBSERVATIONES.
lloc rursus die sanctum producimus, qiii cum apographis llieronymianis invoniatur ? (Jii.estioiiis

Anastasia, ciijiis .\ctis immislns est, omnibus anti- iiodiis dissolv i videtiir, si Chrysogono, ulpole ni)l)ih

quis Faslis l;uii Gr.i.cis quam Lalinis ro^ioritur in- Riimano, confissionis initium patiia, coiisiiiiiiiki-
iii

scriptns. In utrius(|iio honorein basilic;i; Roiiiii; ex- tii)iiem ;\([nil(;i;i! vol circa Aijiiiloiaiii assigiics. Si
striictie, eornm(|ue oiiain noinina a primis Ecclesi;i' h;«c solutio non |)laceat,aptiorem suggere, qiucMar-
sa'culis (>aiioiii miss.i' inserta fiiorunt. (Jii;eril FIo- lyri)logi>riimotAr.tormii(lisciO|iaiitiascomponat. Vide
reiitinius Roin.t; ;in .\(|uilci.i; tribuendiiin sit iiiciyti a1i;i ;i;iiid hiiiil.iLimi FlDrcnliiiiiim salis iiccnrale no-
«ancti martyrium, cum utraque positio in diversis t;it;i. Pro Roiii;in;i jiositione stant Beda, Rahanus et
 731
tota series nostra, duce Romano pnrvo, in quo
Zoilus npponilur : Romw, Chnjsoty^ni martyris,
Zoili.Ado, longam ex Actis historiam concinnans,
non hoc die ZoihHii,sed tricesimo posl Clirysogoni
passionem ad Dominum perrexisse testatur, adeoqne
aut ipsodie, aut pridie quam coronaretur Anasla^ia,
XXV Decembris. Usuardus, de solo Chrysogono lo-
quens, hrevi oratione certamina ejus et gloriosum
agonem piosecutns est. Dum ad iir Aprilis de Aga-
pes et sororum Actis disputaremus, contra Ilensche-
nii sententiam, eacumBaronio aiiisquepr.etiilimus,
quae Anastnsianis immista non erant, quoniam ln'c
graviorihusdi(ricullatihnsimpedifasiint,ut videapnd
Ruinartium inter beiecta, a pag. 41!), et
montium tom. V, a pag. 32."]. Cum
goni nostri certaiiKwi ex prcefatis S. Ar.astasiaj Actis
acceptuin sit, danda eril suo tempore opera ut si
quid ibi etiam iion sinceri semini'^ inspersum depie-
hemJatur, post accuralum examen expurgetur. Sic
soium Chrysogonum laudat Wandalhertus.
Clirys(»gonus mcniis ocavaiii el riinere sancit.
Ad VIII Augusti ex votustissimo Bucherii Kaien-
dario hnnc textuin reluiiinus Billislaria, Cijriaci, : norum memoria hahuil Usuardus, quo ijisas meiito
Largi, Crescoitiani, Memmi(e. Juliante ct Smaragdi.
Anleavero ad xvi Martii hodiernum Cresreniiannm,
a Romano parvo et Adone eo die positum,al) Usuar-
do illic praeteritum, indicavimus. Jam omissionis
apparet causa nempe quod sanctum huc Noster
, ex Hieronymianis accessit^ solo nomine et martyrii
translulisset. Refertur et hocdie a Beda cum elogio,
ex quo summopere miror nihil Usuardum desuin-
In Pratensi, sive ad marginem, sive iii fine tex-
tus, recentiorimanu adjecta adeoque in apographo
nostro subvirgiilata suni h;iec » Aprutio, sancti Fla- :
viani episcopi et confessons. » Unde hic Flavianus
adjectus sit, non divino; Castellanus die sequenti
notat Flavianum Vercellensem.
ToRNACEN., in prima purus. omittit secundam de
Grescentiano totum Romani elogium rescindit de
; :
nique Corduhenses etiam virgines Floram et Ma-
riam prcnetermittit.
RoswEYD., purus in textu, adjicit: « Item Carpa-
sii, qui post eculeum, fustes et angues, flammis
in-
jectu emisit spiritum. « Carpasium lego in Cres-
, torquere solitus.
centiani elogioapud Bedam,qui vicarii munere fiin-
gens, diram in martyrem carnificinam exercuit.Non
mirarer si hic pro sancto huc irrepsisset certe
verba omnia ex prjefato Crescentiani elogio accepta
videntur.
Pui.sANEN in prima mutilus, in Cordubensibus
, tyris. Crescenliani martyris Florae et Maura virgi-
puriis, omisit reiiqua omnia.
Ce.vtui.e.v. Romaj, sancti Chrysogoni martyris,
: .'
qui suh Diocletiano per biennium in carcere niace-
ralus, tandem giadio ferienle ad palinam pervenit.
Item Rom;fi, s;incli Cresceiitiani martyiis, suhjudice
Carpasio. Caslro Blavia, sancti Romani sacerdotis
et monachi, quem defunctum Martiniis episcopus
Turonensis gavisus est sepelisse. Cordubae, sancta-
rum virginum, » etc. pure. Deest Felicissimus.
Bruxellen., in prima nonnihil mutilalus, in sc-
cunda purus est. Scjuitur. « In Galliis civilate Re-
gensi, s;incti Maximi episcopi el confessoris qui a
primaexa ;ietate, virtutiim omnium gracia praeditus
primo Lyrinensis coenobii paler, deiiide U(>gensis
ecclesise e|)iscopus, signis et [irodigiis inclitus extitit,
sicque inter alia gesta magnifica, tres mortiius i[«e
vivens susciiasse perhibetur. »Iii hoccodice sanctos
stepe traiisponi non scniel diximus. Vide de Maximo
xx\ II Novembris. In Cordubensibus virginihiis et Fe-
licissimo satis purus est, sed Roinanum
dieiii sequeiit.
Hage.soyen. incipit: « Civitate Methis, depositio
sancli Ciementis episcopi, [)alrui saiicti Clemenlis
pap;K, quem idem Clemens iiluc misit episcopum
pnmum civilatis illius. » Vide Auctaria
USUARDT MOi>fACHr 732
et A psisse. Quid de Marcelli Actis, unde et hic et plures
el alii sancti educti sunt, censendum sit, xvi Januarii
et citatis siipra diehiis ahiinde dixiinus.
In nullo antiqiiiori .Maiiyrologo /?o/*/('m«m invenit
Usiiardus, sed ex Gregorii Turonensi-; lihrode Gio-
ria Confessorum, cap. 46, acceplum, primus ipse
hoc die collocavit. Scripta Vilce, a Gregorio memo-
rata, verosimiliter deperdila siint. .\ Magno Martino
sejmliane localum et sepiUcnim ejus, contiguum Bla-
viensi castello, s per litlns amnis Garonnce esse, in
qvo scepius nanfragio perituros rirtutis uce salcat oc-
cursu, ex laudato aiitistite discimus. Est penes nos
Vita aliqua Romani manuscripta, [.Jurimis sancti
apud Tille- miraculis referla, ex qua videtur extractum officium
autem Chryso- quodin usu estecclesi;e parocliiali d'£tra/!oamprope
Bajiicas. De ea inodo judicium lerre iion -sacat ;sa-
tis hic vere Usuardinum ostendisse Romanum,
sit
3e(|ue ac sunt sequentes Corduhense; \irgines cum
Felicissimo. FlorcB et Marice victorias ac tropa^a
B egrcgie descripsit dignissimus martyruMi Corduben-
sinm encomiastes, et ipse in eadem Arahica persecu-
tione glonosus m.irtyr, Eulogins, libro ii Memorialis,
toto cap. 8. Inde, vel polins ex recentissima Hispa-
in Martyrdlogium siium insereret. Quae de praecla-
rissimis virginibus, inlinclo in Spintus sancti pijxule
calamo, alibi memoravit Eulogius, diligenter hic a
Baronio assignatasunt. Vorro Felicissimus Pernsinus
gloria insignitus.
AUCTARIA.
dentis Tum « In Aquilegia, passio sancti Criso-
:
goni martyris. Hic nobilis erat valde corpore, sed
inulto nobilior fide. Hic beatam virginem Dei Ane-
stasiam erudi\ it in fide et ipsn constituto in vincu-
;
lis, et illa mulluin suis epistolisconforlavit. Hic Ro-
ma3 erat niulto tempore vincula et carceres perpes-
G sus,et iii AquilegiamaDiocletiano ductus est vinctus
elibi cum sacrificare nollet, est decollatuset in mare
projectus. "In Crescentiano, Cordubeiisihus et Ro-
inano satis purus est, sed in fine loco Felicissimi
substituit annuntiationem hesternam de Lucretia
Eiueritensi, quam \0CcLtLucrenam, saepemulta inale
VicTORiN. et Regin^ SuEC.sign. num. 130 in fine :
« Item apud Reatinam civitatem, sancti Eleutherii
: martyris. » An is forte est qui cum Anthia matre
sua colitur xviii Aprilis ?
MATinc.-CAHTUs.-ULTnA.iECTii\. :« Grisogoni mar-
num et martyruin. Porphyrii militis et martyris,
cuiii sociis a beala Katerina conversis. ^
In Vatican., suh num. 594!» desunt iterum tres
annuntialiones ultimse. Adjicitur autem :« Flaviani
episcopi el confossoris Constantinopulitani. » Vide
Romanum xviii Februarii.
D Strozzia.n.: « In civitate Regii, sancti Prosperi
episcopi et confessoris » An liinc acc^^pit Belixus ?
Vide Romanum et Acta xxv Junii,et Greven., infra.
Nescio qiiem Prosporum solo confe^soris titulo die
sequenli relorat Castellaiius, nisi fortasse ex Hiero-
nymianis acceperil.
;
Bizu.XTicEN. « Inventio corporis boati Benigni
:
preshyleri et martyris. » Vide I Novombris.
Editio iiUitp.co-CoL. incipit « Colonia Agrippina,
:
traiislalio heali Gereonis et socioruin ejus Thob.>!0-
runi, qui a domino Frederico primo Coloniensium
archie|)iscopo, et Rudolpho sancti Panthaloonis ah-
hato facla ost aiiiio ab Iiicarnatione Domini mckxi.
distulit ad Item Colonia. in ecclosia pra-dicti martyris saiicti
Gereonis, commemoratio heali Grogorii el socioruin
ejus Maurorum. » Sequitur tolus textus solito pu-
rior, cui terlio loco interjicit: « Alexandri.e. heati
Porphyrii marlyris,cum quibusdam aliis militibus,
diei praece- quos beata virgo Caterina convcrtit ad Christum. »
 :

7T! ^r ARTYnoLOGTnr. — menj^. nov. 734

Bblin. tertio locp interpnnit « Iteni civitatP Re-

: A Manrornm inartyruni. In territorio Mnrienn.-p. san-
gii, saiicli Prosperi episcopi et confessoris. • Viile cli .Marini m.irtyris. Tra-isl ilio Sancti Prospcri Re-
Sthozz. ginensis opiscopi, docloris pr.ecipui. Ko.lem die,
Grkvf.n.: ' Alexmulri.T, sancti Porphyrii et so- sancti Elenlherii. "
cioriirn ejus milituni et tnartvrum, (jiii in pas^ione Moi. \N. in line, ex Bki,i\. In civitate Regii,
: <•

boat.v Kath'Min.ii crediili^ise lcfiuntur. Ignaiii niarty- sancti Prospcri episcopi et confessoris. » Deiii ini-
ris. Apnd C'>loniani Airrippinam. iineilio eteiexa- n irilms typis de invpiiiione et el''\atione Gereonis,
tio.<iancti Gereonis niarlyris.Cnni eniin aniio Domini GnEVE.NC.vi (Ifscribit. acldens • iii terrilorio Aver-
:

Mcxxi Norherthus PraMnon^tratensis pro sanctoruin nensi, sancti Portiani abhatis et confessoris, de quo
reliqiiiis Coloniam \enissi>t, et in pr.vfati maityns IV (iretroriiis Turoneiisi>; sciipsil lihrum i|iiintiim de
basilica in oialionc pi>inoctaret, inane in meilio bi- Vita Palrum. • Editiones ali;e lillcris Ilalicis tertio
BJIic» foili in\eninnique esl corpus sancti
pciecepit. loco no\ain annunlialionem inserunt « .Vledio ani, :

Martyris inte,'rnm,ot a Kederico prinvi archiepiscopo Prothasii episcopi et confessoris. » In (inc « In :

Cnloiiiensi ot nolnlpho ahbate sancii Panthaleonis terrilMiio .Avernensi, saiicti Portiani abbatis et con-
aiqne a lidtMiuni populo, hon ireconiln:no elevatnm. fcssoris. Die visfcsima quarta, sancti inarlyris .Mer-
Iti'm apuil caiulfin urhem. iii eatlem basilica. com- curii. " Vide ejiis Acta anud Surinm.
meinoratio beati Gregorii ducis ac sociorum ejus

VII Kal. DieTo.

Nalalis beati Petri episcopi Alexandrice, qui cuin essel oinnibus adornatns virtutibus, in Scriptnris quo-
que divinis nulli priorum inferior, et sacerdos et hostia Uei, subito rapitur, atque ex Maximini prtecepto
capite obtruncatur. Cum quo simul et alii plnres ex yEgypto episcopi trucidantur, fere cnm clericis et lai-

cis, sexcenti sexaginta Item Antiochiae, sancti Erasmi martyris. [Boiullart.,ad oram pagince : Apud Alex-
andriain, passio sancta3 Cliatorin<je virginis et martyris.]

NOTiE.
Plurimi codices textnm totum habent et integruiii, sed puruni et nulla omnino parte auctum soli lii

qualuor, Praten., Herinien., Bosweyd et Mohm.

VARIANTES LECTIONES.
De Eqypto, Herami et hujusmodi nngis non lo- B q»i totam Petri sociorum mnltitudinem ad sexcen
qnor. Malc in apographo noslro Pratensi prci clericis tos sexaginta sex pejus extenderunt. Comiminissinia
scriptnm est cleris Cna est notabilis \ariatio, in variatio, ob qnain tol coilices a pnris exclusi sunt,
3U.1 ab omnihusaliis ditlert .Molan. Adonem procul oritiir ex appositione sanclae Catharinae, qna cun
ubio secntus, in quo legitur/crc c.um clericis tt lai- careant citati quatnor codicos, binc verosimiilimo
cis sexcentis xexaciinta. Recte utique et sensu non argumento eornm snpra alios anliquitas dignosci
malo, al Usuardus aliter haec verba construxit. Nu- potest quemadmodum in praefutionc notare non
;

merus ille, satis aliunde incertus, auctus est ab aliis, negleximus.

Petriis Aloxandrinus episcopus, inartyr
mus, inio velul anlonomastice inartiir,e{ vuli:o^/((.s,
seu siijilinm martipnm, apud Eusebium cetorosquc
aniiquos scriptores ob niorum intogritatem ac do-
ctrinam, non miniis (piam ob perpetnos labores, at-
queinnumorabilinin, afrocissimae porsocutionis tom-
pore, ierumiiarnni tiderantiam laudatissimus ost
Iribus potissiiiiuin diobus in tabnlis ecclesiasticis
Latiiiis et Grn^cis colobralns, nompo xxiv, xxv et
XXVI No\einbris. Iii apogra|)bis llioronymianis con-
stanter signatiim reperio die xxvi In' Alexandria, :
Petri ad i]\\x vidori potest nofatio Floroiitinii.
: dispnsnit, discussit accuratiiis qiiam Tillemontius
.Caeteri Martyr<;lo;ri, Boda, Rabanus, Wand.illiortiis,
OBSERV ATIONES.
clarissi- pilavii ipseex Actis illis, de quorum veritate nsque
adoo contro\orlilur, ut vix ulliis ernditornm hoilio
vircrnin, posl Hermaiitium, Valesium, Pagium,
Papebrocbium aliosque, ea tanquam sincera admit-
tere audeat, sou ut a Meta|)hi;isie odita et Latine
vorsa, soii ut a Comhefisio intor lcctos Triumphos,
;
a pag. 189, ulroqiie seriiione vnlgata suiil. Paiicula
nos de suiiiini antistitis laudihiis strictim digessi-
nius in nostra de Aloxaiidrinis P.ilriarchis clirono-
logia, pag. 34, a nuiii. 180. At iiomo, (luod sciain,
Pelri gesla, el qn.-i! cuin eis connexa suiit, collogit,
C torno V, a pag. 4:i6. et in notis a pag. 755 quK ;

cl lota sorics nostra, veriorem, ni fallor, viarn in- omnia in Actis ad incndem orunt revocanda. Hoc
grossi, hiinc diom xxv Potri cnltui unanimiter dedi- Wandalberti encomium est :

cant idiiue apud Laiinos persevorassecorlum fiuto,

;
donoc accroscons in Occidcnte Catbarin.i^ gloria, ita
Petrnm obnmbravit, ut in sequentom diom recesse-
rit. Cjetorum priorum duorum codicuin, vel potius
solius Bed.p, nilidissimum ostologium, Rnlini lib.ix,
cap. 6, \eibis fiTtiie ooiicoptiun. aUpio a .Noslro ox
Be la descri[itnii), addila sola ullima clansula, ciijus
anctorom crelimns Romannm [larvnm iii qiio ni-
miriim indelermin.ilus ainid Riifiiiiim l*ptri socio-
rum nuinorus, ad sexconlos sexaginta, iicscio quo
fundamento, exioiiditiir. Romani parvi vorba sunt
Sancti Petri Alexandrini episcopi, cum aliis dclx.
Veriuscnm Rnriiio lib.viii, cap. 14, dixis-ot. innu-
merahilcs ciim opiscofiis nohilissima pertiilmse mar-
tyria. DilTnsior .Ailonis narratio principiiim habot ex
laudali lUifini lihro vii capito nltimo, ca^tera com-
&p|)ton;Mn PiHriis aniislcs marlyrqiie veniist;il;
Urhis Ai<'X;in(iri popiiliis (pio inaeiliicf ('iiltus
Erroriiiii cuivos spcjrnil cfecisqiie iiiealiis.
Altcr intextn noslro noininatns niartyr Erasmus,
omnibiis aliis .M;irlyrologis, foro dixerim scriptori-
bus plane oiniiibns, incognitiis \idetur, iiisi idoni
; prorsiis sit ciiiii Krasino illo, in Campania Ilaliio
cehdiciriino, (|iiom ox Usiiardo aliisfiuo rotulimus
III .lnnii, nt ex orinlito Ijcnschoiiii coiiiiiioiitario
tomo I, ;i pag. 211, facile d;itiir inlolligi. Quid UsU'
ardiim impiibTit ut talern hoc div commoinoratio-
nem concipcret, nec arii.bindo asse(|uor; iiitcriin
ab eo positam fnisse dnhit;ire noii siiiil coilicum
prope oninium, sallem probalissimorum, consensus.

AIJCTARIA.
Prate.v. In hoc codice, teste Castollano, longe D saiictfc Catharin.-c virginiset martyris. » Plenisunt
recentiori manu adjicitur : < Apud Aloxaudriain, hujus sanct» laudibus recentiores omnes codices
735
hic citandi.De (juibus, ut semel dicam, vide Ephe-
merides GraBco-iiioscas aiite tomum I Maii, pag. m,
et Responsiones Papebrochii ad art. xi, a iniin. 77,
etc.
Herinien. In inferiori codicis ora. maiiu a lexlii
diversissima et receiiti.per asteriscum ad fineni tex-
tus remiltiliir « Ipso die, beata3 Katlierin* virgi-
: Bruxkllen. prirao loco de Catharina, ferme ut
nis et martyris, quae in civitate Alexandrina passa
est sub Maxentio imperatore. »
Antuerp.-Ma.i. niedio textui puro inserit « Apud
eamdem urbem, passio sanctae Katharina; virginis
et martyris. »
PuLSANEN. hnnc habet textum « Natalis beati
Mercnrii martyris. Eodem die, passio sanclsp, Eca-
terina^ virginis, quae jubenle Maxentio imperatore,
Aiexandriae martyrio coronata esl. Sed postea ab
angeiisad montem Synai est delata, ubi frequenler
fiunt prseciara miracula per eam. » Petrus ad diem
sequentem rejectus est de Erasmo nihil. ;
Antuerp., Max.-Lurec. et Ughellian. textui puro
in fide addiint « Ipso die, passio sanctae Cathari-
:
nse virginis et martyris, qufe passa est sub Maxen-
tio imperatore. Idem
fere habent, sediii principio,
»
Lovan. et Leyden.-Bei.g Itein Antuerp.-Max., sed
hic caret Erasnio.
MuNERAT. hoc dat principiutp. « Apud Alexan-
driam, natalis beat* Katlierina^ virginis et marty-
ris: quiDcum sacrilicare ydolis nollei, jussu Maxen-
tii imperatoris, bissenis diebus negalo cil)o et potu,
in obsciiro carceris erGastulo tru^^-a, et ibide.u prr
columbam angelico pane sustentata, multis eliani
aliis tormentorum generibus, auxiliante Domino,
postmodum superatis, constantissime in fide Christi
perseverans, novissime decollata est. Mox siquidem
sancti angeli accesserunt corpusqne beatae virginis
; nis,quae sub Maxentio C;esrire capite trnncata est. •
peraltum in aere visibiliter deportantes, mirabili-
ter in monte Sinay collocaverunt. Qui mons a de-
collationis loco viginti diebus itineris eteoamplius
remotus est. »
Belin. sic loquitur « In monte Sinav,sanctissi-
:
ma3 Chaterinae ^irginis et martyris, filiiB Costi legis
iii civitate Alexandria, quae a Maxenlio iinperatore,
ob fidei Christiauce confessionem in carcerem clausa,
et postraodum scorpionibus diutissime caesa^ tandem
capitis obtruncatione martyrium complevit. De cor-
pore ejus lac pro sanguine emanavit. Post mortem
autem ejus venerunt angeli et tulerunt corpus ejus
et portaverunt illud in montem Sinay, et in eodem
loco honorifice sepelierunt. De sepulchro vero ejus
emanat olenm, quod languidorura corpora
Sequitur de Erasmo, pure. Tum « Eodem : die apud
Einiliam, sanct» Jocundaj virginis. » Petrus ad
diem sequenteni remolus est.
Greven. « AlexandrifT, passio sancta; Katerinae,
:
gloriosaj martyris et virginis Christi,cujus ossa stil-
iare oleuin divinitus inveiiiuntur. Quaj decollata, ab
angelis deportatur, et in niontis Synai vertice sepe-
lilur. » Sequitur textus punis.
Ultraject. et Leyden. Lat. incipiunt « Alexan-
driai, beatas Katharinae virginis {\nx post niultos
; pus ordinatus. » Dixi alibi Vitnin ejus illustratam
agones et crnciatus, quos pro Christi arnore et
constantissiraa fidei defensione pertulit, jussu Max-
entii, capitali sententia punita est. Cujus sacratis-
simum corpus, post capitis abscisionera, obsequio
angelorum deportatum est in raonte Synay [et] ho-
norifice collocatura, ubi etiam multis refulgens mi-
raculis, salutare desudat oleura in salvificuin.et ef-
ficax reinediuin languidorum. . Post h;pc lextus
purus. Alberg. et Danic. idem habent de S. Catha-
rina, sed Petrus retrocedit. Itanue secundo loco
« In Nuniidia, natalo sancti Marculi martyris, prae-
cipicio extincti. » In Roinano est MarccHi, xxvi. Tu
vide notulain Caslellaiii hic, ct pr;eterea pag. 723;
itein Tilleiiiontiuin toin. VI, pag. 712. In fine lia-
bent hi duo codices de Erasino, pure.
Centulen. .
: Alexandri;«, passio sancti Petri,
ipsius civitatis episcopi, inter pra^cipuos egregii,qui
USUARI)] MONACIJr. 736
A persecutione Deciana (patentissmus error) gladio
perernptus, occubuit cum quo
sunul alii plures
;
episcopi trucidati sunt, sed et clerici et laici sex-
centi sexaginta. Eodein die Alexandria^, Katherinae
virginis, sub Maxentio Diocletiani filio. » Satis pa-
tet quid velit dicere.
Ultrajec., etc. In Petro modice auctus,de Marculo
etiam habct ut citati codices et in Erasino purus ;
: est. Tuin :« Eodem die, S. Benedicti presbyleri et
raartyris. » Non est unde dignoscatur, nisi vera sint
quae infra liabet Editio Lurego-Col. Sequitur de
: Romano Blaviensi, ex die praecedenti. Tum in infe-
riori pagina; ora per asteriscuin huc remittitur, ea-
dera lerrae manu scriptum. « Ipso die apud civita-
tem Remensem, vir rairse sanctitatis Albertus epi-
scopus Leodiensis, frater Heynrici magni Lotharin-
giae ac Brabanciae ducis, propter cuslodiam eccle-
siasticae libertatis, de mandato Heynrici imperatoris
B inleremptus, occubuit. »
« Lefjia qiietn legit, eleclum Rnnia protnovit,
Reinis sacravit, sacralum m;irtii'izavii. »
Jam de ipsoegimus in Auctariis xxi Novemb.
Hage.\oyen., in textu utcnnque purus, subjicit
: longius (^atharinae elogium, iii quo, pra^ter superius
allata, nihil magnopere novi pro Incit, excepta ron-
versione quinqiiaginta philosopliorum, Porphyrii,
etc, quae vulgo notissima sunl, nec ad nauseain
hic repeten ia. Denique « In Numidia, natale san-
:
cti Marculi martyris, » etc.
Aquicingt. Notat descriptor agi in fine de Catha-
rina, duobus verbis.
VicTORiN. « Eodein die, sanct;E Calarinae virgi-
:
Codex Ursiiii aBoseniberg. « In Nuraidia, natale :
beati Martilli martyris, pra3cipitio extincti. • Dixi-
mus supra, scribi in Roraano, Marc.eUi Codices alii
G liabent MarcuU. Vide quae diximus ad codicem Ul-
TRAJEGT., etc.
Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Katherinae vir- :
ginis et martyris. Petri episcopi et martyris, cum
sociis DCLX. Erasini martyr's. »
Reg. Sueg. sub nuin. 130 « Et natale beati :
Mercurii martyris. » Vide Romanuin.
Vatigan. num. 5949 hunc habet textum « Be- :
neventi, natale beati Mercurii martyris, qui tempore
Decii, post plurima supplicia, forti aninio tolerata,
capite caesus martyrium consummavit. »
sanat. » Florentin. : Apud
Italiam in civitate Regii.
«
translatio corporis sancti Prosperi, ejusdem urbis
episcopi et confessoris, dc ecclesia, quaj est extra
muros, revelatione divinitiis facta de quo Thomas, ;
qui tunc erat ejusdein urbis episcopus, scribens, ait:
Quod de Ilispaniae partibus fuit oriundus, doctor
eximius, fide catholicus, aspectu angelicus, sermonfe
pr;eclarus, opere sanctus, corpore castus, ingenio
D subtilis, consilio providus, et caritate dilfusus, et
: por Leonein papaml in dicta ecclesia extitit episco-
esse die natali, xxv Junii. Pergunt « Itein sancti :
Mercurii martyris, cujus gesta habentur. » Tura so-
lus Stuozzi.\n. : « Apud iEiniliara, sanctai Jocund;p
\irginis. »
Editio LuBECo-CoL. incipit a Catharina, ut Ul-
trajegt., etc, supra. Petrus ad diem sequentem
translatus, Erasmus pnetermissus est. Pergit « In :
Nuraidia, natale sancti Benedicti (qui dictus est et
Marculus) martyris, praecipicio extincti. Eodeni die,
: sanctorum Luciani, Marciani et Claudiani niarty-
runi. Vide Hieronymiana.
»
Grevex. « IiiAphrica, Luciaiii, Claudiani, Mar-
:
ciani, Cipriani, Quiriaci. lu Nuinidia, sancti Bene-
dicti inartyris, qui et Marculus, pra'cipitio extincti.
Metliis, saiicti Livarii inartyris. Eodein die, natalis
saiictorum Juiiani, Cunclori, Quiriaci. » Vide Edit.
LUBECO-COL.
 :
:

737 MARTYROLOGIUM. MKNS. XOV. 738

Moi.AN. incipit litteris Italicis. do Catharina rofc- A satis nota sit, vel «1110(1 in fontc logi possit. In fine
'

rens lotani Hei.i.m annuntialioneiii. Se([nitur coin-

"
oxooilein HKLiNosubilit •l"]o(leni die,apud .Enuliani,
:

niemoratio IVtri Alexandrini pura cnni textu, sed sanctiK Jucnndic virginis. • Editiones posteriores
ei lilt>'ris rursus Ilalicis loiijia liisturia sulijii,ii,'itur. ideiii lialienl initiuinel eodein inodo scriptnin, >ub-

ex .Adone desuinpta, qua potissiinuin describitur jnngunl eliaiii idein auirinenluni, sed tota Pelri
Petri ad .Acliillani et .Alexandruni de Ario adiiioni- Alexandr. annuntiatio in diein sequentem dilata ost.

lio, etc, quani hic non vacat inserere, vel quod

VI A'rt/.
Die 26.
>'atalis beati Lini papa', qui post Petruin prinius, Roinanani Ecclesiani tenuit annis iluodeciin, et inarty.
rio coronatus, sepultusest in Vaticano. Apud Alexandriam,sanctoruin iiiartyruni Fausti presbileri, Dii el

.\mnionii, qui cuin beato Petro ejusdem urbis opiscopo, jubeiite Maxiinino, trucidati sunt. .Vugustudini,
s;»ncti Amatoris episcopi.

Ex Pruteu., Tornaren., Autuerp.-^fai.. Munerali prima editione, Greoen. et Molan.

VARIAMES LEGTIO-NES.
Niliilmagnopere observandum suggerunt codices B Tornacen. in Aiitucrp.-.Max. Viatico pro Valicanu,
;

nostri, preeterquain quod .\ntuerp.-.Maj., Greveni et Maxinw pro Maxiniino. Si prior Muncrati editio
edilio altera, quain sequiinur, et Molaii. post Petrum secnndae plane conformis fst, non caret unquain de-
omiserunt voceiii7jr{///«.s, qu.eex .\done et codicibus fectibus typograpbicis. Infra dicemus in quo poste-
nostris Usuardinis fere omnibus interponenda est. rior excedat.
Caeterasphalmata .scripturia sunt, \it Aiigustiduni in

OBSERVATIONES.
.\d XXIII Soptembris, sub fiiieni Observalionuin,
indica\iiiius Linuiii papam a Floro nostroeta liabano
referri, atque eliaiii in nonnullis codicibus Usuardi-
uis auctionbus, e\ (luibus in Romanum modcrnuin
pro eo die derivatuin existimamus. llinc intellige
qualem ibi Fsuaidniii iii nutationc allegarc potuerit
Baronius, nempe Beliuum, in quo accepta ex bo-
dierno die annuntiatio Usuardina, in mensem Sep-
tembrem retracta est. Utrum \ero recte divinaxerit
(jrevenus, dum in .\uctariis xxiii Septembris, jms-
sionem, hic autem sobnuuorem celebritatem liaberi
relalus confundi non posset cum hodiorno Dii, Am-
monii, iiaoPotri .\lcxandrini, iii passione socio, qui
sub Dionysio diaconus, a successoriiiii iili({uo presby-
tor ordinatus fuorit, ac sonio confcctus, tandem
coronam martyrii sitadeptns. Hicc, inquam, ibi du-
bitiihuiidi proposuimus. Clarius est Adonem ex
iiulini lib. viii, cap. 11, tres nostros inartyres acc(i-
pisse, nec merito, nec institutionibus, nec martijrio
Petro dispares. Est itaque tota hajc annunliatio soli
.\doni referonda, (lui. pr.omisso pridio opiscop(3,
foquenti ministroe subjungendos putavit qiiaiiivis ;

dicit. quo die translatus perhibetur, haud equidem sortasse inagno dicrum, imo mensiuin, qiiiilni et

ausim asserore in tanta vetustale, in taiita natalium annorum intervallo passi qnicitato Rulini loco
siiit,

dierum confusione; qnidquid ineani parteiii inclinet
Henschenius, cuni pluribus chronologiic pontiliciae
ordinatoribus. .\liis priitoroa diebus refertur Linus,
ut VII Octobris, etc, sed varietatis ralionem plaiie
ignoro. Certuin est Romanum parvuiii,a(|uo procul
innumerabiles dicuntur. Nostra omnia in textu o.x-
prossa secundum omnes apices ex praifato Viennonsi
(] de.scripta suiit
Hioronymianis apographis omnibus apud Florcn-
tininiii iii finc adjectum logitur Aunnstiduuo, depo-
:

dubio primum in sacris Tabnlis hoc die posilus est, sitio sancti Amatoris episcopi. Ex eo fonte annuntia-
eum signasse lioc in<jdo liomce, Lini papie. (^ertum
: tionem suain dosuinpsit Rabanus. An eliam Ado ?
quuque .\dunem hoc die breve ei elogium ex Pontili- Negat Mosandcr, qui asteriscum apposuit negat ;

calibus concinnasse, quod forme integruin Noslcr in Roswoydus, lotam commemorationem in appeniJi-
textum suum translulit, ubi in serie Romanurum cein njjiciens: unde coiisoquitur cx Hieronymianis
pontilicum, post Petrum piu.mls, seusecundus ordine ab Usuardo primum accoptam et hic signatam fuisse.
Christi Domini \icarius disertissime constituitur. Quioro hujus sancti Vilam aut g(\sta, sed nibil
Scio non pauca iJcirco ab eruditis post liarunium usi[uam repcrio ; vido paucula quio de ipso nolavit
agitari verum abeminentissiini Annalistae sentcntia
; Baronius.
recedendum non est tu eum consule ad annuin 80,
: Iii Romano parvo hoc die notatur Et bcati :

atque in bodierna nolatione. In dispe.scoiidis priiiio-
rum poiililicum annisa doctissimis chronologis afla-
tim dfsudatum est, et porro a nubis sudandum erit,
dnin Lini .\cta Ciilligentur et illustrabuiitnr. Vide
tantisper conatiiiii Tiilemontii tomoll, pag. o'tO. Pro
lioc die Lini cullui \indicaiido stat etiam Wandal-
bertus hoc uaico suo versiculo :
Sexlam, Line, sacras roseo de sangiiinc papa.
Dubitarc visi .sumus xix Novembris an Faustus
Alexandri episcopi et martyris, passi xi Kalendas
Octobris ;a papa Damaso vi Kulendas Decembris
translati, (juando festirilalem ei dicavit. Quio vcrba
eliam supra dodimus ad xxi Septembris, quo die
Usuardns ipsuin .\lexandrum c\ Adoiie accopit,
atque elogio ox h(jdiorna longiori historia ornavit.
]3 Recte, an secus, Noster sanclum pro suo arbitrio
transposuerit, non disputo ; satis cst mutationem
illam hic* rursus verbo indicasse.
ibi

AUCTARIA.
PiLS.wEN. Hic ojus textus « Nalalis saiicli Pctri
Heiu.nie.v. textiiin purissimum habet, sed ei se- :

cuiido loco prui)riuiii Hheniense donu(j intermiscet .\loxandrini opiscopi, intcr pra;cipuos cgrogii. Ilic
• Eodom (iio, Iraiisitns boali Basoli cuiifossoris, qui (luudecim aniios oinnes in e))isco[)alii illius urbis
in torritorio Bemensi \ ilam liereiiiiticam ulilitorest exegit, quorum trrs aiito iicrscculioiioin, ri'li(|U(js

execntus, taiiKjU'' in vila, (|uam etiarn pustobitum, vero novoindiversisintemptationuiiigonoribiisduxit.

miraculorum jnbare divinitus est illustratus. » Ruinai, natalis sancti Liiii papije. »
RoswEvi)., purus eliiim in textu, exccdit iii fine A.sTLEiU'., .Nrw.-LunEC ot 1'.;iiei.li.\.s. iiixlni [luro
« In .\quileia, Valeriani episcopi, ot confossoris. • addmit: « Vondupora inoiiasloriu, sancti Loonardi
Haud dubie ex liieroiiymiaiiis. confessoris. » Hic in inultis codicibus rccurrif, vel

739
solus, vel Fansto coiijunctus tu vide de eo Castel-
: A
laiium XV Octobris.
Mu.NERAT., in prima editione purus, in secunda
adjuiigil « Eodem die, sancl.fi Genovofae
: et sancti
Marcelli, de miracuio Ardentium,
beatae Mariae Parisiensis. »
Antuekp.-Max.,Ultrajkct.,Leyden. etLovANiEN.
adjiciiint lextui « Vendopera monasterio, natale
: 1'JyiTio LuiiEHco-CoL
sanctorum Leonardi et Fausti confessorum. » In
boc tamen Ultraject. ab aliis diifert, quod
Alexanilrinos primo loco ponat, Linum vero papam,
ultimo.
AnjERfi. et Danig Pridie diximiis Petrum Alexan-
drinuin in his codicibus huc rejeclum. Ue Linoege-
rint xxm Septembris. llic in Alexandrinis el Ama-
tore puri suiU. In augmento de Leonardo et Fausto
cum codicibus praicedeiitihus conveniunt.
Centulen. de Linoaddit tempus regiminis, nempe
annos xii mcnses iii, dics xu. In Alexandrinis purus
est. Ai' alori substituitur « Eddem :die, sancti
Alexandrini episcopi elmartyris, gloriosi inmiracu-
lis. » Vide Observationes, in fine.
Bruxelle.n de Lino addit « Hic conslituit ut:
mulier inlret eeclesiam capite velato d;cmones ab
obsessis oxpulit, et morluos su-citavit, et inulta mi-
raculafecit. Quem landem Saturninus consul, diver-
sis pienis afllictum decollavit.
Alexandri episcopi. Qai sub Anthoiiio iinpei'atore
martyrii palmain suscepit. A[)ud Alexandriam, natale
sanctoruiii martyrum AgricohB, Fausti presbyteri,
Elii et Ammonii. Qui cum beato Petro, ejusdem ur-
bis episcopo, jubente Maximiano decollati sunt.
Apud Tholosarn, Vendopera nionasterio, natale san-
ctorum Fausti et Leonardi confessorum. Itern san-
cla3 Genovenai virginis. » Forte indicat miraculum
de quo Munehat. su|)ra.
Hagenoyen. « Rom?e, natale beali Lyni papae et
: turnini. Sabaudi episcopi et coufessoris. Conradi
martyris. Hic, ut quidam dicunt, primus post beaturn
Petr'um er-at RomsB papa, cui nontamen beatus Pe- C
trus lantam dedit auctorilatem, sicut Ctemeiiti. Hic
constituil ex prteceplo sancti Pelri, ut mulier, etc. »
fere ut Bruxellen. In Alexandnnis fere purus, in
uUima purior est. «In monasterio Vcndopera, depo-
silio sanctorum-confcssoruin Loonar'di et Kausti. In
civitate Constancia, depositio sancti Coriradiepiscopi
et confessoris. Hxab ineunte aetate sua devolus erat
Deo, et sociusfidus saiicti Odalr'ici, Augustae civita-
tis episcopi. » Vido Gi e\en.
AgurcrNCT. et Burdegalen. « Vendopera ino-:
nasterio, natalis sancti Leonardi confessoris. Et san-
cti Flaviani confossoris. »
Da\eron., Bigotian. sign. P. 5,
S. Benigiii, de Leonardo ut supra.
MATRic.-CARTus.-ULTRAjiiCT.
martyris. Basoli coiifess )ris et ereiiiit;e. Fausti
presbylori, Uodii |Uii] et Aiumonii, passi [passorumj
cum Ijeato Petro episcoiio. Amator'is episc.
Reo Suec. sub irum. 428 i Eodein die, sancta)
:
Genovefya, et sancti Marcelli de mir-acnlo Ardeiuium
in ecclesia Mariie Parisiis. Vendopera
beatic
nastorio, sancti Leonardi confossoris. In pago
nrensi, natalis sancli Basoli confessoris. »
Vatican. sub num. 5949, omisso Lino et Amatoi"e,
sichabet « Natale sancti Nicaiidri in S. bopliia. »
:
Tum de Pelro .\lexandrino. Uenium « Roinaj, beati
Alexandri cpiscopi et martyns, suh Aiitoniuo, » etc,
cum elogio quod haud dubie ex Adonis Martyr'ologio
acce[)lum fuerit.
Fh)Rextin. : « Transitus sancti Gamlontii
chi, abbatis et confossoris, de pailil)us HispaniiB,
mullisque [qui multis] virlutihus clanis (luiovit in
Domiuo. Sopullus est in abbrtia, ad sui nominis
lionorem fabricala Faesulans duBcesis in Thuscia3
partibus. » Hactonus coiivoniunl; puto soquoiilia
esse in solo Stkozzian. « Ipso die apud civitalem
Avionensem, in partibus Novariaj, S. Gaudentiij
» »
USUARDI MONACHJ 740
ejnsdem civitatis episcopi. In Vendopera, etc, ha-
bet Leonis, pro Leonaidi. S. Alexanclri episcopi et
niarlyris, elc. Ilefii sancti Bcliiii inarlyris, episcopi
Paiiuani. Vide Maityrolog. Hoinanuin.
-
facto in ecclesia Caudiacen.: « Flaviani confes-oris. »
Re.viens SS. Tiiii. et Apoii. « In pa.go Remensi,
:
depositio saiicti Basoii pref^byteri et confessoris. »
incipit a Pelro Alexandr.,
inserfaAisione de vcslescissa. Ue Lino alibi, actum
esl. Re(iunritur dn.'E annuntiationes ali.^B purae. Tuin:
« Veiuldpera monnsterio, natale sanctoruni Loonardi
et Fausli conlessoruiii. Uoiiia!, coiiiineinoratio sansti
Lini pap;B et iiiarlyris. Tre\eris, sancti Saliaudi
epi,sco|H et coiifessoris. Eodem die, sancti Conradi,
episcopi Constantiensis ecclesiiB et confessons. In
pago Semensi, iiatnle sancli Basoli episcopi et con-
fessoris, niultjs virtutibusclari. Ipso die, sancti Mer-
curi martyris.
Belin. Petro tribuit primum locum, sed textu non
B satis puro. Tiim « Eodem die,sancti Bellini rnar-
:
tyris,epi.scopi Paduani. » Ueiiido de Alexandrinis
non satis piire. Prior est in tertia. Ue Lino ferme
repetit annuntiationem antea posilam xxiri Septein-
: bris.
Greven. Festum illationis beatae Mariae Virgi-
: «
nis in templum Iherosolymis, seu purilicaJionis S.
Eodem die, beati Annaj, die scilicet lxxx a paitu ipsiiis. Apud C;esa-
ream Cappadociae, saiicli Mercuni miiilis et marty-
ris. Qui, ut dicil Cathalog. Sanctorum^cum magnus
esset apud Uecium, sacrihcai"e contemnens, fiislibus
caiditur, igne supposito assalur, sed sanguinis co-
piosa eifusione ignis extinguitur. Ueinde iterum
ignem verhei-aque superans, capitis obtruncatione
agonem suum consu nmavit. Romae, translatio san-
ctorum Alexandri episcopi et martyris et Herculani
juveiiis. Item ibidenr natalis sanctnrum SiricielSa-
episcopi Conslanliensis et confessoris. Qui ex Gor-
mania, clara stirpe progonitus, a heato Udalrico
Augustiensi ac clero pr';el'at;e ecclosiae in episcopum
assumptus, llde religioneque tantusexstitit, utetiam
super aquas ambulasse legatur. In pago Remensi,
sancti Basoli episcopi et confessoris. In Aquileia,
sancti Valoriani episcopi et confossoris. Meixurialis
opiscopi Liviensis et confe.^soris. In territorio Tre-
cassino, sancti .lusti conlossoris. Rerentgeri presby-
ten, de quo in gestis B. Yda; vidu». » Ue .eonardo
et Fausto utsupia. « Itein, sancta} memoriae Joannis
Ruysbroec presbyleri et confessoris, vii-i, ul ejus
scripta testantur, illuminatissimi et devotissimi. Sa-
lomyae virgiuis et viduae, uxoris fiatris sanctae Eli-
et Cistercien. sahetb. Translatio beaiaj Yihe viduie.
Molan. de Pelro Alexand. ut BELrN. De miraculo
: « Lini pap;\3 et Ai-dontium, ex Munkrat. ; de B;isolo, ex Heri.vien.
« Eodem dio beali Alexandri episcopi et inartyris.
suh Antonino impeialore qui inler alia facla rnn-a-
:
» cula, inortuum suscitavit. In Nicomedia, beati Mar-
D culi sacerdolis et martyris, qui lemporibus Con-
stantis r-egis tyranni, persecutiones mavimas per-
tulil ad oxtremum ah alta rupe pr.eci|)ilalus est. »
mo- :
Vido editionem secundani, pag. 2.{4, et qu;e in Au-
Re-
ctariis hori diximus. « Rom.e, Syricii episcopi. »
Vide exercitalionom Floreniini. « Item Conradi
cpiscopi (jonstanliensis. Eodein dic, sancti Bolliiii
maityris episcopi Pailiiaiii. Deiude tyiiisminoribas:
»
:
« Quein iminaiiiter inleremit anno .vicxlix vir no-
bilis, sod a\arus, Thoinas Capivacius. a Bellino ju>te
convictus atque judicalus ad solvondas deciinas
agi'oruin, quos sub diiecesi Pataviiia latius possi-
mona- dehat. llic, cum ccjeiiisset posl morlem miraculis
supra mi)tlum nitore, ah Eiigenio IV hieniiium post
mortem in ratalogo inarlyrum honorilice ascriplus
est..«
OEdipus hoc none\pl:c(!l nisi EugeiiiusIH (iro
EugMiio IV suhstiluatur. Ediliones ali;e primo loco
agiint do Polro Alexaudrino, rnulla itilico cha-
r-aclei-e de tunica scissa e\ Arlone adjicientes. Do
Lino non agitur, Reliqua textus pura sunt. Tum
 »

741 MARTYHULOGILM. - MENS. XOV. nt

de B,i«snlo, « priori. De Conrado, Sebamlo [potius, A at snpra de BoUino, et miraculo Ardentiuin, sicut
:

in edilione prima.
Setiaiaol,'siricio, iit siipra • Uie \ i.^esiiiia se.via,

sancti Patris Alipii Cionitce. » Denique de Leonaido

V Kal. ^'^- 27.

Apud Bononiensem civitatem, natalis sanctoruni inarlyrum Agricolai et Yitalis, quorum posferior prioris

^erxus fuit antea. nunc consors et collega niartyrii. DiMiiiiue cum cogeretur isdeiu a persi>i|ucntibus, ut

Cliristum negaret, et ille ainplius proliterolur Itoaiinuiii Jesum Cliristum, oiniiia lormeiitorum geiiera

exercuiMunt in oum. No\issime beatum Agriculain interemerunt, cruci alligenles. In Galliis civitale Re-
gensi, sancli Maxiini confessoris, qui a primaeva a?tate virtutum omnium gratia pr*ditus, primum Lirinensis
ca-nobii Pater, deinde Regensis Ecclesiae episcopus, signis et prodigiis inclilus extitit.

NOT^.
Textus sumitur e\ Praten., H'rinien., Anluerp.- Greven. et Molan. Accedunt .4n<Herp.- Max.,Lova-
Maj., Rosweijd., Anluerp.,el Ma.r.-Lubcc.,Munerat., nien. et Leijden Bebj.

VARIANTES LECTIONES.
Greven. et Molan. incipiunt .A.pud Bononienseni : Rosweyd. niinium sapit, dnm post et excercuenint in
urbem. Munerat. pejus habet Viomenseni ; qui et euni apponit occiderunt. In solo Molano legitur
et
pnsl denique male iiisi^rit inde. Notabilis est phrasjs Rcijiensis : scri[)toris imperitia in Rosweyd. male
illa Usuardinn, Denique cuni coieretur, uhi nihil forina\ it. /?(-'/;yt'Hs/s. Xon melius scribit CiVuieHsts pro
praecedii, cujus ea pariicula conclusiunem signilicet. Lirincnsis, ac turpius Anluerp.-Maj., Sirutensis. Cse-
Caeterum ila leg.sse Csuardum evidenter probant teriiin oinnes alii simpiiciter L(;7'ue/i.s(s. Rursus hic
codiC'^s omnes. Snlas .A.ntuerp -Maj. habct antea cum Greveno canslructionem toniuent, S(///((;> inc/^-
fuit pro fuit antea. Sic legunt omnes isdeni ; Greven. tus el produjiis extitit. Bosweyd. et Max.-Lubec, in-
et Molan. videntur voluisse einendare per ideni. clilus fuil.

OBSERVATIONES.
Sanctissimus Mediolanensis praesul et Ecclesiae B ecclesiasticis more, doinino prff.ponitur : Bononiai,
doclor .\mbrosius, inlerplares sanctorum martyrum Vilalis et A(jricolai martjjruni. Idem servat Ado, in-
pretiisas exuvias quas studiose qu.esivit ipse, elTodit venlioni mnj>is ([uani passioni de.scribends intentuSj
et exaltav it, bos no>tros BononicB palronos cel(!ber- ac cum Gregorio Turonensi narrans nmhos cruci-
rimos e medio Jiidaii-orum cadaverum, marlyrii sui jixos inarlijriam complecisse Melius Noster ex ipsis
signis gloriosos, eruit, et cum mafjna fideUum hetilia ferme Ainbrosii verbis elogiurn suum contexuit, mu-
efferens, condigiio \enerationis loco exposuit, unde tata nominum serie, quieeadein est in Wandalbcrli
in divers is orbiscatholici partes distributae relii|ui;e, versiculo quo ita sanclos praedicat :

sanctorum gloriam mire propagarunt. Porro eum-

Mariyrio quiniam Agr.cola et Viulis honorant.
Qeiii illum inventorein suum, encomiastem nacti
sunt Afjricola et Vitalis, ul habes apud Ruinartiuin 3/a.ri/n«s Regiensis pure Adonianus est, iis verbis
inter Selecta, a pag. 514, cujus praevia admonilio ab ipso laudatiis <\a.v pro majori paite Usuardus
histori» elucidandae peridonea esl. Symbolam con- verbatim ex e) inuluatus est, relicta clausula ultima
tuiitTillemonlius tomo V, a pag. .3l\: quae oinnia qu;c in codicibus nonnnllis infra restituilur. Errore
Actis eoruin illustrandis opporlune sub.servient. .\ec anlem faclum fueral, in^iuit Baroiiiiis, ut Re.ijium
praetormiltentur i|u«; de Auricolae el Vilalis gloria Lepidi, (juod est in Gallia Cisalpina, poiieretur loco
commemoral Turonensis Gregorius, cap. 4'i, ubi Gallin Narbonensi. Plura ibi curiose notat
Re(jii in
ambos, non recte ad .Ambrosii meiitem, criicilixos vir eminontissiinus, quac proprio loco accuralius
assent Hic nohi> pritcipiie mcumhit M irlyrolo^'ia erunt expendcnda, idque potissimum, ulrum iderii
exciiteie, in (luilnis ambo signati sunt, non iv No- G Maximus R(;giensis dici possit, cui apud Teruanen-
vembris, quemadmodiMn ex Belino, ni fallor, eos ses quadruplex assignatur solemnilas ; an longe ve-

adnotavit Baronius, sed hoc ipso die, Hieronyinia-
nis vi,i;ii pr.emonslranlibus In ialia, cicilrile :
Bononia, .Aijrirolce et Vilalis, ad quie recte obser-
vat Floreiitinius Gallicum scribam in Corboiensi
apograplio, etiam iii ab Acherio cditum Cst, Bjiio-
niam Uali.c impf^rite in Gilliam tran-.tiilissc, ubi ot
aiia notalu digiia laiidalus commeiitator diligenter
animadverl.t. .\pud Bedam, Florum et l\abanuin,
insignes ca.'teroqiiin maityres noli non sunt at in
Romano parvo, liabita potius mnrlyrii (|uain (Jigni-
talis ratione.senus, receptohudiein
; quos laiidatus siipra Groiroriiis Turonensis de Gloria
Oflioiis n^jslris
rosimilius, alius ejns nominis, rjai Vinire obierit,
cum [/lurimis argumontis, ut ita slatiial, preiiii se
fateatur Molanus in Natalibus sanctorum Belgii,
pag. 270. Ci;terum haliuit Maximiis Rogieiisis lau-
datorcm egrogium, non semel alibi memoraliim,
Dyiiauiiiun palriciiim, cujiis stylo casiigamlo \iiielur
Surius supersedere potuisse. Aiii sunt (|ui de .Maximi
gcslis, virtutibiis el miraculis scri|)serunt, inter
Confessoriim c.ij). 83.Exomnibus \ it;e seriem ador-
navit Tillemontius tomo XVI, apag. 392.

AUCTARIA.
Toii.wr.KN. deficit in elogio Maxiini Regiensis, in niunt in bis : - Apud Nycnomodiam, nalale .sancto-
reliipiis purissimus. rum .M.ircelli, Petri el Serena). .Mcdiohuii, naiale
PcL>A.NE.N. hunc lextum proferl : • Natale sancto- sanctorum Johannis, Severi et Eufcmiie. » De his
rum m.irtyrum .Mirli.ilis, Vilalis ol .Agrcohe. Qui \idi' ilim-onymiaiia.
apiid Bonoiiiam urbem, post \aria tormenla,
Il;i|i;e CE.Nrt:M;N. : < In It.ilia, civitatc Bononia, sancto-
ultiiiio criicifixi marlyriurn compleverunt. • rum Vil;ilis et Agricola;, qui post alia tormentacru-
Llth.viki.t. et Levokn. Bei,(;. de .Maxiiiioox Adone \\ cilixi. marlyriiim compleveinnt. Qiiornm corpira,
subiiectiinl di lam snperius ci.iusiiiam • liic inter : ciim intcr Jnd.oos osseiit scpiilla, ipsis rovolanlihus
alia gesla magnilica, ires morluos vivens suscitavit, bealus Ambrosius levavit ot dign'^ rocondidit. In ter-
Tinum voro t.iciii lociili. (|iio ad tumuliim vohebatur." ritirio B)ioiiioiHi [pulo hic, iiitelliiii Boiioniam Pi-
el D.ANic. de Agricola et
Ai.BEHG. Vi'.aie egerunt card fe] (bijiositio sancti .Maximi Rcgonsis ecclesiaj
IVNovembris. Hic inMaximo purus est prior, alter epi.scopi, vila; sanctitate et iniraculorum gloria illu-
Adonis verba adjicit proxime citata, Ambo conve- strissimi.
 »

743 USUARDI MONACHI 744

Bruxellen. in Agricoke et Vitalis elogio non mul-
tuni dilfert a praecedenti, sed cuiii Pulsanen. supra
ipsis praeponit nomen Marcialis. Pergit « Apud
Nycomediam, natale sanctorum martyrum Marcelli
etc. Tum in Mediolanensibns etiam ut supra. « Au-
gustoduno, natale sancti Amatoris episcopi et mar-
tyris. " Vide quae diximus pridie. Sequitur: « Item
depositio sanctae Odse, iiliae, ut fertur, regis Scoto-
A hildis viduae, quae extitit abbatissa raultarum devo-
taruin malronaruin. Eodem die, beatorum Acharii,
: Noviomagi, et Optati episcoporum et confessorum.
In pago Bituricensi, saiicti Esichii confessoris. Ipso
die, beatorum Secundi et Primitivi confessorum. »
Vide alteras Molani editiones, ubi Facundi, etc.
Belin. Primi annuntiatio posita est iv Novembris.
Hicde Maximobene. Tuin « Vendoperamonaslerio,
:

rum. QuiK apud Rodum in Texandria Brabanciffi vi-
vens p^regrina, loci fundatrix, deguit et nunc cor-
poraliter patrona quiescit. » Vide Martyrologium
Rouianum. Maximus hic praetermissus est, positus
XXIV Novembris.
HagExNOYen. Turpiter labitur in principio « Apud
sanctiLeonardi confessoris. » Vide Auctaria die prae-
; cedenti. « In Antiochia, sancti Basilei episcopi et
sancti Saturnini. Parisius, depositio sancti Severini,
raonachi et solitarii. Item sancti Jacobi Intercisi,
niartyris conspicui. »
: Greven. « In Perside, sancti Jacobi martyris, co-
:

Honomensem civitatem,» etc. De reliquo textuspuro gnomento Inlercisi. Qui cum esset regi Persarum
proximus est, etiam in Maximo, cui sola Adonis notissimus, et inter optiraates primus, pro fide Chri-
clausula adjungitur. Tum « Apnd Persidem, pas-
: sti crudeli et diuturno cruciatu membratim mutila-

sio beati Jacobi mililis, cognomento Intercisi. Hic tus, ad ultiraum gladio percussus, marlyrium con-
ex civitate Elape ortus fuit de nobilibus parentibus sunimavit. In Nicomedia, natalissanctorum Marcelli,
et Christianis,et ipse Christianus erat, et uxorem g Petri, Sereni, Nemori. Apud Galatiam, Facundi et
Ctiristianam habuit. Ilic regi Persarum valde fanii- Primitivi martyrum. Itera secunduin Cathalogum
liaris fueiat, ob ejus amorem conversus est ad
et hic, Barlaam et Josaphat. Mediolani, sanctorum mar-
ydolatriam ;
quern mater et uxor ejus cum scandalo tyrum Joannis, Severi et Eufemi*. Virgilii episcopi
i'evocaverunt, dicentes se amodo nolle secum com- Salisburgensis et confessoris. Sjfridi episcopi Vere-
raorari unde poenituit et se Christianum confessus
; dacensis. Acharii etOptati episcoporura Novioraen-
est, et idcirco cultellis membratim incisus. Primo sium et confessorum. In pagoBituricensi,sancti Ese-
praeciderunt digitos, secundo pedicas, deinde pedes, chiiconfessoris. In Francia, Mennae virginis. ApudMa-
postea brachia ; demum suras crurum usque ad fe- guntiam, sanctae Bilhildis viduae,abbatissaemultarum,
mur utriusque cruris, et non remansit in eo [nisi] etc. Monasterii Wile, sanctae Electae virginis. »
•solus truncus novissime unus carnificum iratus
: MoLAN. « Vendopera raonasterio, sanctiLeonardi
:

abstulit caputejus, et Christi martyrem illum fece- confessoris. In Antiochia, sancti Basilei episcopi^ et
runt. » sancti Saturnini. Parisiis, depositio, » etc. Itera de
Codex Ursini a Rosemberg. de Nicomediensibus Jacobo Interciso, verbatim ex Belin. Dein typis rai-
et Mediolanensibus, ut Albero., etc. noribus : « Apud Galaciam, Facundi et Primitivi.
Daveron. « In
: pago Bituricensi, sancti Esichii Item secundum Catalogum hic, Barlaam et Josaphat,
confessoris. » Castelianus legit Eusitii. quorura actus mirandos Joannes Damascenus scri-
Matric.-Cakthus.-Ultraject. « Agricolae et Vi-
: psit. Syfridi episcopi Veredacensis. » De Esichio ut
talis martyrum. Maximi Regiensis episcopi. Silfridi supra. « Apud Maguntiain, S. Bilhildis viduae, abba-
episcopi et confessoris. » Vide Castellanum, a quo tissie multarum devotarum matronarum. Quae fun-
p
in indice vocatur Sigifridus. « Papinii et Mansueti davit raonasteriuin veteris Cellae in Maguntia, sacra-
episcoporum etmartyrum. Rufi martyris cum sociis ruin virginura quod hodie albaruin habet noraen
,

suis. » Dua3 hte posteriores annuntiationes spectant Dominarum. Eodeiu die apud Grajcos, sancti Siraeo-
ad diem sequentem. nis Metaphrastae, cujus Vitara encomiastica oratione
Altemps. « : In territorio Bathoniensi, sancti descripsit Psellus. » Aliae editiones de solo Maxiino.
Congari confessoris. » Castellanus scribit Cungari. Tuin de Basileo et Jacobo Interciso, ut supra. Dein :

inter /Emeros, seu certo cultus die carentes.
Florentin. « In Hispaniis, sanctorum
: martyrura
Secundi et Primitivi. » Tum solus Strozzian. «In
« In Gallecia, juxta fiuvium Cetain, natalis sancto-
runi Facundi et Primitivi martyrumj quibus post
raulta supplicia superata, duae coronae ab angelis
:

Anliochia, sancti Basiliiepiscopi, etsanctiSaturnini. delatae sunt. Quod Alticus praetor accipiens, capita,
Parisius, depositio sancti Severini monachi et soli- inquit, aniputentur, ne sit locus coronis. » De Oda,
tarii. » De Severino vide Castellanum hoc die, et ut Bruxellen. « Moguntiae, natalis sanctae Bilhildis
Usuardum xxiii Noverab. De Basileo, etc. Vide Mar- viduae sanctiinonialis. Quaeaclero etpopulo Mogun-
tyrologiura Roinanuin. tino sepulta est in basilica, quain suis ipsa sumpti-
Editio LuBEGO-CoL. in prima, post hacc verba, bns exaedificari curaverat. Ipso die, sancti Acharii
exercuerunt in eum, inserit, « ila ut non esset in cor- episcopi Noviomensis et confessoris. Ipso die apud
pore ejus sine vulnere locus ipse autem ad Domi-
; Graecos, sancti Siineonis, qui Metaphrastae cogno-
num oravit, in quaoratione migra\itad Christum.» inen obtinuit. » Inter scriptores Gra-cos qui Vitas
Quae ferme Ainbrosii verba 2'int, ex quibus patet sanctoruin collegerunt celeberriinus est, sancti etiara
^ :

Vitalera cruci allixuni non fuisse. Posl affli(jentes, nomen apud ipsos proineritus. Necduin prodiit
addit notam temporis « Diocleciani et Maximiani
: Actorum Metaphrastice ab ipso exornatorura Graeca
imperatorurateraporibus. » In MaximoAdoniana est: coUectio. Surius ex Lipoinano plerasque Latine red-
« In Galliis, civitate Regensi, sancti Maxirai episcopi ditas edidit, quae criticorum ingenia pridem occupa-
et confessoris, qui a prim;eva ajtate, omniuin ^irtu- runt. Multade ejus stylo, fide, aetate, in Actis nostris
tura gratia praeditus, primuin Larinensis coenobii, sparsim dicta sunt, alia ab Allatio de Siraeonuin
deinde Regensis ecclesiae episcopus, signis et prodi- scriptis. Si hodiernis hypercriticis nimiumcreditur,
giis inclytus extitit nam inter alia gesta magnifica
; brevi tota ejus metaphrasis exauctorala, ad tiiieas
tres mortuosjuvenes, uno tactuloculi, resuscilavit.» et blattas amandabitur. Nostra opinio est Metaphra-
Sequitur de Nicomediensibus et Mcdiolaaensibus, slis ornamenta, hinc inde Vitis sanctorum, licet
ut jani supra non semel. Tum « Apud Persidem,
: paulo liberalius, inserta, non inagis in historia sacra
natale sancti Jacobi railitis et marlyris, interscissi quam profanoruin historicorum in profana. fraudi
inirabiliter. Apud Magunliam. depositio sancta) Bil- csse aut vitio verti oportere.

IV Kal. Die 28.

Apud Corinthura, natalis beati Sostenes discipuli sancti Pauli, cujus mentionein facit idem Apostolus
scribens Corinlhiis. Eodem die, apud Africam, sanctorum martyrum Papinii et Mansueti episcoporura, qui
 : ;

745 MARTYROLOGIUM. — MENS. NOV. 746

tempore Wandalicae persecutionis, pro lidei catholica? defensione, candentibus ferri laminis toto corpore
adusti, gloriosum agoneni consuinmaverunt. Romae sancti Rufi. quem cum omni domo sua Diocletianus
punitum Christo mart\ rom fecit.

Conveniant Praten., Hennien., Antuerp.-Maj., A Molan. Adde Antuerp.-Max., UUrajectin., Leyden.

Antuerp.etMax.-Lubec., Munerat., Belin., Greven., el Lovanien.

VARIA.XTES LECTIONES.
Scribendnm erat Sosthenis ex Romano parvo et Greven.et Molan.posuernntC/(r«sfi martyrem fecit:
Adone, nisi forte Roswoydus utrumquc emenda\crit. nos tamon cum Praten., Ilerinien. et aliis, servan-
Certe codicum nullus ita" habet, ne Molanus quidoiii, dum pntavimus Chrislo martijrem fecit, tanto magis
qui posuit Sosthenes ; undo ex omnibus feie aliis quod in ealectione Ado pr;ocesserit. Munerat. neu-
censendum Csuardum scripsisse ut est in textu. trum posuit, sed eam vocem plane omisit. Belin.
Sic rursus in codicum nullo reperitur recte scriptum sonsum transposuit Martyrem Diocletianus Christo
:

Painniani: at hocniirum non est,quandoquidem Ro- ferit. Reli(iiia errata sunt, Corrinthum,
Corrinlhiis,
manum parvnm c-eque ac Ado etiam posuerint Papi- aput, Affriram, Aphricam, Vandalica;, defensionem,
nii nonnulli codices, male, Papini. Solus Belinus
;
pro defensione, Rufi, etc.
legit ferreislaminis. Antuerp.-Maj. et Max.-Lubec,

ORSERVATIONES.
Nec apud Hieronymianos noc in serie Bedic So- admittemus. Wandalbertus hodie Silam cecinit, de
sthenem ullum reperire est contra vero in Romano
; quo nos cum Usuardo xiii Julii. Hic versus est
parvo et Adoneaut duo sunt, aut idem bisrepetitur, Silas, Paule, tuus quartam comes auget et ornat.
nempe xi Junii, post Barnabam, et hocdie videtur- ;

que annuntiationum varietas diversitatem aliquam De Wandalica in Africa persecutione non semel
haud obscure designare. Romanum parvum, cujus agendum fuit. Episcoiti duo hoc die
in snperioribus
auctorem apostolicos viros collegisse s.-epe diximus, B consignati, potius in ipsa primabarbarorum deprjE
sichnhet XI hmu Et Sosthenis apudCorinthum, di-
:
'"'•
datione quam in aperta et declarata persecutione — '
- ' - -

scipuli Pauli ; hic vero aliis characteristicis Sosthe- passi sunt, ut vido apud Victorem Vitensom, sub.
:

nis, discipuli apostolorum. Eamdem plane phrasim ipsum Historia; suaeinitium ita loquentem Quanti :

secntus Ado priori loco : Eodem dieapud Corinihum, qiiam numerosi tunc ab eis cruciati sunt sacerdotes,
et

S. Sosthenis, discipuli S. Pauli apostoli; posteriori, explicare quis poterit f Tunc enim et nostrce civiiatis
seu hocdie XatalisS .Sosthenis apostolorumdiscipuli.
: venerabilis Papinianus antisl.es,candentis ferre laminis
Eusebius Valesiilibro i Historiae, cap. 12,Sosthenem toto adustus est corpore ; similiter et mansuetus Uri-
aliquem in numero soptuaginta duorum discipulorum citanus, in porta incensus est Fornaria. Primus an-
reponit; quamvis Rufinuscap. 14 alium sensum red- nuntiationem ex Victore formavit auctor Romani
diderit. In hodierno Romano sumitur Sosthenes pro parvi In Africa Papinii et Mansneli episroporum ;
:

principe Synagogie, ({ui Actorumcap. wiuante Gal-
lionem proronsulem acriter verberatus^pneclaro inilio,
Mn sure primordiaconsecrarit. Supponitur nimirura
hunc Sosthenem, ibi adductum Judaeum, eumdem
esse quem Apostolus ipse sibi socium jungit,
cum eo
dum primam ad Orinthios Elpistolam sic orditur
Paulus vocatusapostohis Jesu Christi pe.r voluntatem
Dei, et Sosthenes frater. Attamen non male observat
Castellanus satis incompertum esse, saltem ex cita-
tis Apostolurum .A.ctibus,utrum
ille Christi fidem adductns
>)ynagog;e princeps ad
fuerit!Interim si Romani parvi et Adonis mentem
recte assequor, piito ah ipsis Sosthenem Eusebii,
apostolorum discipulum, seu inter septuagintaduos
unum, distingui a Sosthene fratre, qiii a Paulo et
ut non verear asserere, Historiam illam Africanam
peculiarem fontem fuisse, ex quo praifalus auctor
sanctos acceperit. Ado, martyrii genus, ut vides,
ferine ex laudato Victore desumens, plures alios
episcopos non tan^juam vere martyres, aut horum
: martyrum socios, sed ut confessores fidei, exsiliis
yariis subinde damnatos, conjunxit, ut in Auctariis
infra supplebimus, sed in enumeratis nominibus
c pr;efatus Ado hinc indo errare videtur. Porro eo-
et quando Sosthenes rum aliqui propriis diebus referuntur, ut Valeria-
nus XV Decembris, etc. Usuardus solitum ducem
presse secutus est.
Rnfus a Romano parvo et Adone in annuntiatio-
num ordine secundo loco refertur, aprimo his ver-
bis Et sancti Rufi martyris, cum omni domo .via
:

cum Paulo in Epistola ad Corinthios nominatur,ita per ChrysoQonum lucrali. Haec eadem non multo
ut hic XI Junii, ille hoc die ab ipsis celebrotiir. At longiori oratione extendit Ado, postrema haec, ab
Usuardi nostri alia plane sententia, qui unicum hic Usuardo descripta, addens : Quem ciim omni domo
Apostoli discipulum.inlaudata Episttjla memoratuin, sua Diocletianus punitum Christo marlyrem fecit
recolenduiii suscepit.Di^ veritateidontitalis\el distin- unde palot quod in Variantibus de hac phrasi dixi-
ctionisalibi dispulabilur, utietde episcopatn Cokt- mus. Rufi et Ghrysogoni Actorum eadern est ratio ;
phonis, quem solius Dorothei vadimonio non facile vide quae dicta sunt xxiv Novembris.

AUCTARIA
ToBNACE.s. purissimus esset, nisi deficeret in brevi Gregorii tortii, papaj et confessoris. Ilic synodum
Sosthenis elogio. nongentoruin trium episcoporum in urbe Roma con-
RoswEVD., in toto textu satis purus in fine ad- grogavit, in (pia venerationes sanctarum imaginum
jicit « Itfin Silae apostoli, qui erat discipulus sancti
: coiifinnaiis, earuin violatores generali sententia
Pauli apostoli. » Diximus ab Usuardo positum esse anathematisavit. »
xiii Julii. Ckntulf.n. « Natale sancti Sostenes, discipuli
:

Pllsanen., in Sosthene mulilus,scrihit «Natalis :

p apostolorum. Eodoin die sancli Rufi,(jiiem Domiims
sancti Sostenes, discipuli apostolorum. > Socundo Jesuscum omiii dorrio sua per Chrisogonumconfes-
loco habet « Eodem clie, sancti Ruli martyris,quem
: sorem suum lucratus est. Item eodem die [apud]
Dominus Josus Christns cum omni domo sua per Africam, sanctorum Papini et Mansueli episcopo-
boatum Chrisogonem... » ahscissa cst linoa. Seqiii- riim el inartyrum, cum quibus alii episcopi. id est,
tur de Africanis, iii (juorum elogio uterum delicil, Qu(jdvultdeus Carlhaginensis, Valerianus, Urbanus,
priina annuntiationis parte otiam abscissa. Crescens, Ilabnnsdoum, Etheus, Tiatins, Crescen-
Albehg. et Da.mc, puri etiain in textu, hanc ci tiaiius, Ciesconliii.s,
Felix, Ilortolanus, et Floren-
commemorationem pra;figunt < Romae, natale S,
: tianus pari confessione, cursum vit.e peregerunt.»
Patrol. CXXIV. 24
 :

747 USUARDI MONACUI 748

Nomina aliqua luxata et confusa sunt Vide infra A per se punltum. Apud Viennam, sancti Philippi,
MoLAN., vel potius Adonem ipsum. ejusdem urbis episcopi et confessoris. In territorio
Bhuxellen., in prima satis purus, snbjungit : « Et Valencenensi, coenobio Crispini, depositio sancti
sancti Sylae apostoli, qui cum beato Paulo gentibus Landolini confessoris, qui a beato Autberlo Came-
Ciiristi Evangclium priEdicavit. » In Rufo, etiam racensi episcopo, de sacro fonte levatus est. » Ne-
satis bene. Tum « la Syria, natale
: sanctoriim mar- scio cur hi .sancti hoc die referantur.
tyrumTriphini,Theo(loli,Eucherii,Luliiet Eusebii» Gheven. Sileae apostoli, quem Usuardus babet
:

Vide Ilieronymiana.De Africanisiiiseril «sub Gen- : tertio Idus.Ialii « In Syria,natalis sanctorum Tro-
:

serico rege Arriano.» Demuin « Uomce,nalale beati : phimi, Theodoli, EucheVii, .luiii et Eusebii. Item in
Gregorii tercii papae et confessoris. Qui in secreta Aphrica, sanctorum episcoporum. quorum nomina
missae adjunxit Qiiorum solempnitas hodie in con-
: sunt, Qundvultdeus Carthaginensis, \"aierianus, Ur-
spectn majeslatis tiae, Domine Dens noster, in tolo banus, Crescens, Habeldeuin, Euslachius, Crescen-
terrartm orbe celehratur. Sinodum quoque fere tianus, Cresconius, Felix, Ortolanus, Florentinus.
mille episcoporum inurbe Roma congregavit, in qaa Ili omnes, ut dicit Ado, propter veritatis confes-
venerationes sacrarum ymaginum confirmans,eorum sionem sub Wandalica perseculione gravissimo da-
violatores, » etc. ut Albergen. supra. mnati exilio, in confessione pietatis cursuin vitae
Hagenoyen., in textu a purilate solum deficitquod suae consummaverunt. Romae, beali Gregorii tertii
Rufum secundo ioco, Africanos tertio reposuerit papac et confessoris. Viennae, Philippi episcopi et
Sequitur Romae, natale beati Gregorii tercu confessoris. Theodoli confessoris.Liberiae virginis et
pap« et confessoris. Hic synodum in urbe Romana B martyris. Odae virginis, filiae regisScotiae
nongentorum et triumepiscoporumcongregayit,pro- MoLAN. aliis litteris etiam ex Adone textuiinserit
« Quo in tempore etiam
pter confutandam Leonis imperatoris hteresim, qui alii sancti episcopi, id est,

imagines Christi et sanctorum combussit, et aliis Quodvultdeus Carthaginensis, Valerianus, Urbanus,

hoc idem f.tcere pra^cepit quem Leonein ipse ana-
;
thematizavit, et quia se corrigere noluit, Romam,
Ytaliain et Hispaniam ab ejus jure discedere fecit,
et vectigalia ei intei-dixit. In quo concilio venera-
ciones sacrarum imaginum confirmatae sunt, atque
Crescens, et qui vocatur Habetdeum, et Eustachius-
Cresconius et Grescentianiis, ct Felix, et Hortula,
nus, et Florentianus, damnati exiliOj cursum vitae
suae consummaverunt. » VideObservationes. In fine
adjicit « Gregorii papae, qui rexit Ecclesiamannos
:

violatores earuin, generali sentcntia anathemati- decem sepultuse.st in Ecclesiabeati Petri apostoli.»
:

zavit. Hic obsessus erat a Longobardis, et liberatus Dein typis minoribus « Odae virginis, filia; regis
:

per Carolum Martellum, ohiitin pace. » Aliqua hic Scotiae, quae apud Rhodum in Taxandria Brabantiae
miseentur, alibi accuratius explicanda. corporaliter patrona requiescit. Itein, sancti Acharii
VicTOHiN. et Reg. Sueg. sub num. 130 alium episcopiNoviomensis etconfessoris. » Ediliones po-
Gregorium celebrant, hoc modo : « Item Romae ;
sterioresidemhabent deepiscopis Africanis in textu,
sancti Gregorii quarti papae, qui rexit Ecclesiam et in fine de Gregorio. Tuni « Die vigesima :octava,
annis decein. » Tempus quadrat Greg. III. sancti hosiomartyrisStephani junioris; > et typis
Matuig.-Cartus.-Ultraject. ex textu nihil. Sic minoribus « Inclusi apud sanctuni Auxentium.
:

habet :« Sileae apostoli. Gregorii papae tertii. Ilic
confirmavit inconcilio pene mille episcoporum vene-
rationem sacrarurn imaginum. >
Flohentjn. « Roinie, Gregorii papae tertii. •
: biothanatoruin locum, eo quod inultos inonuerit et
Editio Lubeco-Col. de Gregorio primo loco ha-
bet, ut Albergen. supra. Tuin de Sosthene, satis
pure. In Africanis subdit noinina aliorum episco-
porum, sed pleraque inutila, aut mutata,quae melius
infra dabimus. Tertiam sic forniat « Itein Romae,
sancti Riifl consularis, quein cuin omni domo, Do-
minus Jesus Christus per Chrysogonum martyrem
lucratus est, persecutione Diocletiani
Cujus pedein rudente ligantes, duxerunt usque ad
G ea qiiae sunt Pelagia a praetorio. Ubi et discerpentes
eum, projecerunt honorabiies ipsius reliquias in
adduxeril ad luonaslicam vitain, atque contemnere
regias dignitates atque pecunias persuaserit. » Hoc
elogium supra, ex primaMoLANi editione retuliinus
XX hujus mensis, quo die de Stephano etiam agit
: Greven. Sed melius posteriores hae editiones ipsum
hoc die collocarunt. Vide totain celebris bujus Ste-
phani historiam late deductam apud Surium.
imperatoris,

m Kal. Die 29.

Vigilia sancti Andreae apostoli. Romae via Salaria, natalis sancti Saturnini martyris et Sisinni diaconi,

sub Maximiano principe, quos in carcere diu inaceratos jussit praefectus Urbis in equuieo levari, et attrahi
nervis, et fustibus ac scorpionibus caedi. Deinde jussit e-is flammasad latera apponi, etdepositos de equuleo
capitetruncari. Eodem die, apud Tolosam, beati Saturnini episcopi, quiih Capitolio ejusdein urbis apaga
nis tentus, atque a suinma omnes gradus praecipitatus,
Capitolii arce per capite colliso, excussoque cerebro
ei omni corpore dilaniato, digaam Christo animam exhalavit.
NOT.E.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Antrnrp. et Max.-Lubec, Munerat., Belin., Greven. et

Molan. Accedunt Albergen, et Danic.

VARIANTES LECTIONES.
In allera Greveni editione, quam sequimur, ante D est legit enim Saturnini martnris, et sancti Sisinni
;

via Salaria per incuriam omittitur Romn>. Ast hoc Relinus, pr«ter alia male ordinata, inale scripta et
parutu est, modus annuiitiandi in utra(}ue editione interpuncta, posl jussiteis [lammas, cum Antuerp.et
prope ellecit ut a puris excluderetur, cuin Adonis Max -Lubec, omittit ad lalera. Solus Molan. pro
potius quain Usuardi phrasim editionesill* secten- capite (runcari scribit capite dc^rHiiCrtre.Csetera ferme
turj liis verbis Nalalis sancti Salurnini martijris,'
: errata typographica sunt, ut Dyaconi, Sisinii, Ma-
Sennis et Sisimiii diaconorum. De qua re fusius in- ximo cculeo excusoque, exalavil, etc.
fra in Observalionibus. Nec Molanus plane integer

OBSERVATIONES.
Roniani parvi vetustatem intcr alia satis clare tarum ; quo eodom afgumento utitur alicubi Flo-
demonstrat paucilas vigiliarum in eocodice signa- rcntiniusut de codicum suorum antiquilate statua-

"40 MARTYROLOGIUM.
tur. Itaque nec in Ilieronymianis nec in privfato
Rouiano par\o reperitur, iiotala in textu Atulreii',
apvsloli ri.iilia. Est aulr-in in Heila, vore iJed.e .«^i
suut >erba annunlialioni Saturnini .sul)juncla. nuie
apnd Rabaimin desiderantur est et in Kaieiulariis
: datis saiicli Maicelli .\. tis, cuin Papiye, Manri. Cy-
Allatii et Frontonis, etiaiii secnndo loco sed .\do
t)riniuiii ei tnbiiit, ex quo in Nostruin transiit. 'lur-
)ata est et auctinr in codicibus llieronyiiiianis Sn-
tuniiHi, celebris Ri>inani inartyris, coinineinoratio,
duin it scribunt Rimw, Arasunis, SalKrnini, Cri-
i :
saiili et hariiv, Mnuri et aliiiniiii i>xxii, vel, ut babet
Epternacense vetustissiniuiii, (ilionun l\. Sed bic
codex clarius incipit: lioime, Salurnini, etc. Vero-
simillirnuin est quod accurate obserxat Florentinius,
corri^aMiduin iwMiipe ac einenilanduin coiiinieinora-
tionis principiuin e\ fragniento velustissiiiii Kaleii-
darii Hucli<Miaiii, ubi sic legitur, non xxx Decembris,
ut vult TilltMiioiitius, sed iii Kai. Ueceinhri.i, Saiur-
nini in Tlirasonis : sic videlicet. ut pro Homiv, Ara-
souis, restituatur, Rom(e, ad Thrasunis. Tu ibi de
Thrasonis ctjeiiieterio plura invenies. Cieterum apud
Adoiieiii ex sancli .Marcelli papae Actis habemus,
martyruin noslroruin corpora culleiiisse Tlirnsoncm
eum Joanne presbytero el sepelicisse in pricdio suo
via S«/ana. Alia ibidem notat Florentinius deChry-
santho et Daria, quoruin celebritati dicatos esse
vario3dies\etera ipsa Martyrolojriaostendunt, quem-
admodum patebit die i Decembris. Ut ad Situr-
ninum redeamus, recolunt ipsuin laudata Kalendaria
Allatii et. Frontonis, sed solnin et incomitatum
Beda cum suissocios adjungit Sennem ac Sisinnium,
quoruin priorem scripsit Rabanus Serium ; editor
vero (^anisius simem formandum putavit, ut sit Sa-
lurninisem» : reclissime, opinor, et \eve quanquain
secundum Bedae et Adonis elogia, Sennes, proprium
niartyris nomen oinniiio importet, quem tamen in
sancti .Marcelli Actis frustra quyesiveris. ita quoque
legerat Romanuia parvuin Romce, Salurnini mar-
: Martyrum,
ToRN.KCE.x. caret elogio Saturnini episcopi
sani in reliquis purissiinus.
; inde ipsos in carcere diu maceralos... Qiiorum cor-
RoswKVD. Iiic iteriim aliqua ex Hieronymianis ad-
miscet, in prima quidem |)urus, sed secundam sic
enu!itians « Roin?e, natale .sanctorum marlyrum
: His autem in niedio certamine positis, duo milites
Crisanti, et Dariie virgiiiis, qui post multas, qua»
pro Chnsto lucrali fuerant, passiones, jussi sunt a
Numenano imperatore, via Salaria in arenario de-
poni, el viventesterraet lapidibus obrui. » Elogiura
esl Usuardi ex i Deembris. Sequiturex piKdictis
codicibus < Iteni beati .Mauri el aliorum i.xxii.» Tum
: Decii in Capitolio ejusdem urbis a paganis tentus at-
de Saturnino Tolosano, satis recte. Deiiide « \a-
tale sancti Radbodonis, Trajectensis episcopi. » De-
niuni litleris majusculis hic in fine ponitur Vigilia
tancti Andreai.
Pli.sanen. Pergit
in Vigilia recte.« Eodem die :
apncl Tolosam. sancti Saturnini episcopi. Item eo-
deni ilie, sancti Satnrnini martyris, el Senis, el Si-
sinnii diaconi, sub Maximiano imperatore.
ANTrERP.-.MAX.,ULTI»AJECT.,LEVnEN.et LOVANTEN.,
omnes adjiciunt: « Eodem die, sancti Radbodi epi-
jcopi el confessoris. »
Centllex. « Vigilia sancti Andrea? apostoli. Ro-
:
mae, sanclorum Salurnini et Sonnis et Sisinnii dia-
conoruiii, siib .Maximiano imperatore. Apud Tbolo-
saiii, sanc^i .Salurnini e(ii-.copi i!t martyris, subDccio
C*sare. Item Roiii.»}, sancti Chrisanli et Dariie vir-
ginis, tempore .Numeriani. •
Bhlvki.i.kn., in Vigilia pnrus, subdit
sanctorum martyrum Crisanti, Mauri ei Dariae
natali.'
virginis. Qui cum niillo gimen; torineutoruin U;di
pos,sent, jiibente Nninerianr, iiiipi>ralore, tainlem pro
Cbri^lo dec illati, li^ria i^t lapidibiis obriili sunt. Et
Roinae \ia Salana iialale saiu ti Sriturnini iqiiMXjii el
martyris, et Sennis, et Sisinnii dyaconorum. Qui a
Maximiano imperatore dampnati sunt ad fodiendum
; :
MEXS. NOV 750
A tyris et Sennis cl Sisinnii diacononm. Noster. con-
sulto, liaud dubie, fonte, solerter ad\ertil pxpnn-
geiulum Sennis vocabulum, servatis dunlnxat Sa-
turuinoet Sisiniuo, (]uorum gesta narranlur in lau-
;
riaci Largi
, Smaragdi a!ioruin(]ue passionibns,
,
alibi expensis et pono dili;;entius expendendis. Sa-
turniiio, non Sisinniuni, stnl Maurniii junj^it Wan-
dalberlus an auteiii illum innuat qui cuin Papia
;
colilur XXIX Januarii, an alium, de quo fusius
agit Florentinius, mihi hactenus incompertum. Sic
canit
Tortiam, Saturnine, libi Mauroque dicamus.
Existiinat Castellanus, in adjecta Marlyrologio
suo uiii\ersali notula, Satnrninuiii nostrum alterum,
Tolosatium apostolum, Salurniiio Ro nano in sacris
Tabulis siibjunctum esse a codicuiii Mieronymiano-
riiiii scriptoribus. quod in .\ctisejns verum martyrii
g diem non re()eierint. Valcat conjcctura (luanlnm ad
diem obitus attinet at enim, si Corbeiensem codi-
;
ceiii excipias, ita alii Saturninnm signant, ut \el
Nanneteiisem, vel Hispanum aliquein episcopum
pnedicare videantur. HiKC est Corbeiensis, etiam ut
ab Acberio editus ost, expressior commemoratio :
In Gallia, civitale Tolosa, natalis Satarniiii cpiscnpi
el marhp'is. Pluribus sanctum exornavit Marlyrolo-
gus Viennensis, diversa plane phrasi ab ea quam
Floro tribuant Majores nostri, licet satis appareal
utrumque elogium ex iisdein Actis profluxi.sse. Acta
ipsa, saiie egregia, inler Sincera et Selecta recensuit
Ruinartius a pag. lOJ, ad cujus eruditam admonitio-
nem lectores remitto, ne bic repetam quae ibi diii-
; geiiter observata sunt, uti et apud Tillemontium
tomo ni,a pag. 297. Consuli etiam possunt praedicta
Acta apud Surium hoc die,cum iis quiein Saturnini
laudein disseruit Gregorius Turoiiensis, de Gloria
cap. 48.
AUCTARIA.
Tolo- Q arenam, ad faciendas thermas Dyoclesianas, et de-
pora dum Joannes presbyter collegisset, Trason vir
Christianissimus, via Siilaria in suo praedio sepelivit.
Sapias {pro Papias] et Maurus Christo crediderunt,
qui mox comprelicnsi sunt, ut gesta Marcellini papaa
declarant. . In Saturnino Tolosatium episcopo mo-
dice interpolatus est hoc niodo « Apud Tholosam, :
natale sancti Saturnini episcopi. Qui temporibus
: qu^ a summa (^apilolii arce, per omnes gradus pra5-
cipilatus, capite colliso excussoque cerebro et toto
: corpore dilaniato, dignam Christo animam exhala-
vit. . In nno subjungit « Ipso die, depositio Ber-
:
nardi, qui fuit Latinorum priinus Nazarenae ecclc-
siae episcopus.
Hagenovrn., in primapurus, secundo loco agit de
» Saturnino Tolosate, baic ex Aclis suo modo et stylo
D componens « Apud Tolosam, natale sancti Satur-
:
niniepiscopi et martyris, qui ab apostolorum disci-
pulis episcopus est ordinatus, et illic esl missus, ct
ipso civitatem ingredientem [»•»/! rffcTn; ingrediento]
a responsis
d.'fiinones iii ydolis cessabant. Tunc
unus sacerdotnm quod
Saturninuin occi-
dixit, nisi
dorent, a diis penitus iiil oblineront. Et Satnrninuin
noliMitomsacrilicare appiebf^ndentes, ad pedcs Ihauri
ligaviTiint, eiimqnestimulisagitantes, a summa arce
per gradiis Capitolii pr.-Rcipitaverunt, sicque capite
: • Hoinae, confi"icto et ciMobro excusso, et loto corporc debi-
litato, martyrinin consummavit. » Tum « Eodem :
dio, Rom.i', \ia Salaria, natalo sancloruni martyrum
Saturnini militis et Sysiiinii dyaconi, quos pra-fo-
ctus sub Maxiiiiiano priiici|)0, (lin in caicere el in
vincnlis macerat »s, in ociiloum levari jussit, nervis
atlrahi, fiistibus et scorpionibus csedi. » Demum :
« Apud Mcdiolanum, natale sanctorum martyrum
 :

751 USUARDI MONACHI. 7o2

Joannis, Severi et Eufemiae. » Vide Hieronyrniana, A Greven. : « Mauri martyris. Secnndum aliquos
die XXVII. hic, Crisanti et Darite, qni infra Kaleiidis habentur.
Aquicinct. pro Salaria, scribit, Appia. In lineau- Apud Ravennam, sancti Sisinnii episcopi. Eodem
tem « Romae, sancti Gregorii pap;e. Hic constituit
: die apud Daventriam, sancti Radbodi episcopi Tra-
in Canone a sacerdote dicenduin Quorum salevini-
; jecti inferioris, confessoris. Qui circa annum Do-
tas hodie in conspectu tuoe majeslatis. » Item « Inter : mini xc [lege dccccJ ilii praelatus ecclesiae, decem et
quorim nos consortium, non cestirnator rneriti, sed septem annis sacerdotium virtule conspicuus admi-
venicc, qucesumiis, largitor admitte. « nistrans, culmen abstinentiae sic apprehendero stu-
Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Saturnini mar-
: debat, ut etiam a familiarissimis vix animadverti
tyris. Radbodi episcopi Trajectensis, cujus corpus posset. Ipso die, secundum Cnthalogum, Pafnutii
Daventria3 requiescit in ecclesia saiicti Libuini. » abbatis. Item sanctorum Marci, Mariae. »
Vatican. sub num. 5949 « Eodem die, sancti
: MoLAN. in fine « Item, sancti Radbodi Trajecten-
:

Mauri martyris. » Vide Florentinium. sis episcopi et confessoris in Daventria. » Tum typis
Editio LuBEco-CoL., in prima et secunda satis minutioribus « Item obitus venerabilis Idae de Ni-
:

pura, in ultima sic interpolatur^ post episcopi : « Qui velia, monialis cojnobii de Rameya, ordinis Cister-
teinpore Decii imperatoris in Capitolio ejusdem ur- ciensis, in patria Namurcensi. » Editiones aliae Htte-
bis a paganis tentus, eo quod ad ejus pra?sentiam ris Italicis, post capite truncari, textui inserunt
omnes ipsorum dii muti facti, nulium sacrificanli- « Scriptum est in gestis Marcelli papae. » In fine :

bus, ex more, possent dare responsum, thauro ad
victimam praeparato funibus religatus est, quo vehe-
mentius stimulato, a summa Capitolii^ » etc. In fine
subjungitur :« Daventria, natale sancti Radbudi
episcopi Trajectensis inferioris et confessoris. »
«Ilem in Daventria, sancti Radbodi, etc. Die vige-
iJ sima nona, sanctorum martyrum Paramoni, et Phi-
lumeni. Et sancti Acacii, qui fuit in gradu. » De Ida
eadem hic habentur quae in priori, et eodem cha-
ractere.

Pridie Kal. Die 30.

In civitate Patras, provinciae Achaiae, natalis sancti Andreac apostoli, qui etiam apud Scithiam praedica-
vil.Hic beatissimus, ab Egea proconsule comprehensus, primo in carcere est clausus, ac deinde gravis-
sime caesus, ad ultimum vero in cruce appensus, biduo inibi supervixit. Apud Sanctonas, sancti Trojani
episcopi, magnae sanctitatis viri,qui sepultus terris, coelo se vivere multis virtutibus manifestat.

NOTiE.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan. Accederent undecim alii,

nisi in fine adjicerent passionem sanctoe Justince.

VARIANTES LECTIONES.
In minutiis versantur. Scripsi Scithiam cum ma- cepto Pratensi, haud dubie emendato, et Molan. In
jori codicum numero, licet hic vel ipse Grevenus Munerat. est ibi pro inibi ; et in Antuerp.-Maj. ma-
recte habeat Scijthiam. Sic Egea cum omnibus, ex- nifestabat pro manifestat.

OBSERVATIONES.
Andream a Grsecis Protocletum seu primo voca- G mianis indicatur iii Septembris. Adde dedicationem
tum appellari consuevisse tradil Papebrochius in basilicw sancti Andrew, iii Novembris ac demum hoc ;

Ephem. Gra^co-Moscis ante tomum I Maii, pag. lxii, die In Achia, vel in provincia Agagiog, civitate Pa-
:

nec quidquam impedit quo minus eodem sensu a ti-as, natalis sancti Andrece apostoli. Ex quibus as-
nobis dicatur Proto-apostolus, seu primo apostolus sertam nuperrime S. Andre.Te cultus celebritatem
electus, et inler primos publico et celebriori cultu abunde evinci perspicies. Romani parvi annuntiatio
in universa Ecclesia donatus, ut pluribus deinon- simplicissima est Andrece aposloli. Item Bedae, ge-
:

strari posset, nisi sufDcerent Tabulae omnes eccle- minatis duntaxat verbis Natale sancti Andrece apo-
:

siasticae antiquissimse, Kalendaria, Sacramentaria,
Martyroiogia. Non reperiri Andreae nomen in Buche-
rianomiruin nemini videbitur,qui meminerit Kalen-
darium istud ita urbis Romanae proprium fuisse, ut
solas duas annuiitiationes extraneas, nempe Perpe-
tuae et Felicitatis, ac Cypriani contineat. At vetu-
stoli. Quse paulo plenius habent Florus et Rabanus,
cum Adonis apostolorum
elogio, inter Festivitates
relato, conferri nequeunt. Sumpsit hic ex celeber-
rimis Actis, sub Achaiae presbyterorum et diacono-
rum nomine ab omni ferme ;evo Cliristiano circum-
ferri solitis ex Adone autem textum suum huc
;

stam cultus extensionem ostendit Kalendarium Car- Noster transtulit. Circa praefata Acta nutasse Baro-
thaginense, in quo diserte ponitur,... Kal. Decemb. niuin apocryphorum timorr advertit Florentinius ci-
S. AndreceapostolielmarUjris, ubi vix tresalii apostoli tatoloco nec sane dubitare potuit perspicacissimus
;

in toto illo Kalendario invcniuntur. Alia non per-
curro, ut Martyrologiis inhaBieam, inter quai Hiero-
nymiana nullum apostolum tot repetitis festivitati-
bus celebrant an ubique vere, controversum est,
; ab Eusebio aliisque rejecta novimus. Utrum vero
nec admilti posse censeo, quod nonnulla posuere
10 Februarii, dum pro alteio /l»r/»-('a et .'l/JO/'(o
Apponio, sub Ilerode iii Bethiehem Judai marlyribus,
irrepsisse videtur Andreas aposlolus sicuti eo die
observavit Henschenius, Florentiiiio post multas
ambages illius demum opinioiii ferme subscribente.
Annalium ecclesiasticorum parens quin a ManichaMS
aliis(|ue hsreticis vel farta, vel temerata, vel in-
D terpolata fuerint, saltem prout olim exstitere, et
cxFlorentinii sententia ab crr-oribus repurgata \e\ non
sive cadem sint (juae in Passionalibus, tum niss. tuin typis
cxcasiS; passim reperiimtur, operiosius alibi erit
examinandum. Mihi certe non videtur rejicieuda
narratio tot Patrum snlfragiis corroborata, ob falsa-
rioruin corruptelas aliquas t depravationes ( a ,

Consulat curiosus lector Florentinii notas et exerci- quorum impiismanibusnecipsaesacra' litter.-e intactaj
tationes ad Indiculum apostolorum, a pag. 116. Est remanserunt, quemadmodum
in opere de eo argu-
prajterea in praedictis apographis v Februarii, or-di- mcnto ,
'
pridem
non editoitaeruditissiine ,

natio episcopatus Andr-ea; apostoli. Rursus ix Madii,
Mediolano commemoratio aliqua in basilica ad
por^tam Romanam quo die nos cum Usuardo fusius
;
egimus de Andrea), Luca3 et Timolhei translatione
Constantinopolini. Sed translatio alia in Ilierony-
probavit noster Bartholomaeus Germon, videndus
, omnino a pag. 221, toto cap. 2, ex Philastrio Bri-
xiensi, saeculi quarti scriptore, osteiulens, prima
aliqua et genuina Aiidre» Acta turpissimis lux-reti-
corum inquinamcntis fredata ct conspurcata fuisse.
 753 MAHTYROLOGirM. MENS. NOV. 754

Paucnla hic ex viri doctissimi niihicjuo amicissimi A drean?e seriem exindnbitatis documentiscontextani'
sohile slatutis delibo Credideriui, iiiquit, epiftohnn
: citato tomo a pag. 317. Videri quoque possunt ob-
ideo inscriptam esse vomine pre.<hijleronnn et diuco- ser\ationes Moth(>riiad huncdiein et pag. 't'i2. Porro
noritm Aclutiw, tiiiia quce in ea luibentnr pleraqnede- expra^grandi de An(liv;egloria de Sau.ssayi volumine,
sninptit suiit e.r retnstiorihns S. Andrew Actis, qua: aliisquf monumeiitis.duliia omiiia (pue circa teiii|)us,
reipsa primitns a discipulis ejusdem apostoli scripln, locaiii, iiiodum martyrii aliaipie pluraoccurrent, suo
ah htpreticis postea misere faulata et corrupta ; deinde tempore in Actis nostris dissohentur. Hicpostremo
stndio et cura alicujns catholici scriptoris. circa linem locum damus satis eleganti metrico Wandalberti
septimi stecnli ant initinm octavi expnryata sunt ab encomio :

errorihus et fahulis, quihus, perfidia luvreticornm, .\ndreas pridie prneceliet aposloius, ampiis
erant referta. Firmat conjecturam suam artrumentis Viriiiliim fulgens radiis titiiliscpie per orbom,
plurilius, ac notanter egre{:io laudati Philastrii te- Qiii indoinitos vi-rho siffnisqiie suli<'fiit Achaeos.
stimonio, quo datur intellipi, scripto (lisciiiuioruiii I^riiinalofii liaBcclaiidunt [lopiiloriini vota Noveinbrem.

Andre;e apostoli de ejus gestis libro ha>reticos addi- Qui secundo loco refertur, T;'oJ(i/ih*, Sanctonensis
DISSE, ET EX EO TULISSE, QU.E VOLCEHUNT. Tu vidt> ihi episcopus ab Adone ex Turonensi Gregorio de
,

reli(jua a (jermonio pnvstantissime deductn. Niliilo- Gloria confessorum cap. 59, acceptns, atqui"^ in
,

minus dilliteri non possum talia esse TilliMiKPiifii
argumenta tomo [ pag. 589, ut vel reluctantibus
formidinoin injiciant (le ipsius, etiani ut repurgatae,
piesb\ tenirum Achaia^ relationis omnimoda sinceri-
tate. Habet scriptor praefatus satis nitidam Vitae An-
sacros Fastos primum relatus est, ipsissimis feriiie
Gregorii verbis, quae textum nostrum etiam com-
ponunt. Si quid praeterea memoratu dignnm de
B Tnjjano reperiatur, a nobis suo loco illustratum
dabitur.

AUCTARIA.
ToR.NACEX.,in Andrea purus, deficit in solo Trojani verberatur, funibus ad'crucem ligatur, ut diutius
elogio. vivat, et amplius torqueatur. Ipse autem biduo in
RoswEYD. incipit miniatis majusculis litteris,at(iue cruce vixit, et populum docuit, et in luce magna
in eaprima annuntiatione satis purus est ;secundam exspiravit Egeas vero inale moritur, et oninis po-
:

solum producit usque ad sanctilatis viri. pnlus ad Denm convertitur. > Uxc satis longa est
PuLs.wEN. in prima habet usque ad prwdicavit ; ni narratio. In secunda purus est. Deindo aldit «Ipso :

secunda purissimus est. die, sanctaj Ydae virginis et martyris passio. » Idas
A.NTUERP., M.\X.-LUBEC., UoHELLLA.V., BkLIN. et virgines et viduas, seu sanctas seu vcnerabiles no-
A.\TUEnp.-M.\x.,cum sexaliis media^ notae codicibus, vimus. Sequitur denium « Apud Nicomediain, na-
:

textui puro adjiciunt « Eodeiu die, passio sanctae

: talesanctorum martyrum Marcelli,Petri et Serenae.»
Justina' virginis ;
• vel : « Eodem die, sanctie, » etc. Vide Auctaria xxvii Novembris.
Omnes pro Trojani, scribiint Throphiani; at Bellni Matric.-Cartus.-Ultraject. : « Andrese apostoli.
secunda editio, emendatius, Trojani. Trojani episcopi confessoris.»
et
Cextulen. « .Apud Achaiam, civitate Patras,
: InVatican. subnum. 5949 adjicitur
« In Medio- :

passio sancti Andrea? apostoli, sub Egea proconsule, lano, sancti Amatoris episcopi. » An, Ambrosii de
qui etiam apnd Scithiam praedicavit. Sanctones, perceptione baptismi, ut habetur hoc die in Hierony-
sancti Trojani episcopi, magn£e virtutis viri. « mianis ?
Bruxellen. de Andrea cum textu pure incipiens, Florentin. « Sanctae Justinae virginis. »
:

inserit <
: fratris beati Petri. Qui etiam apud Sci- C Editio Lureco-Col. Post apostoli, sequitur f/er-
:

thiam praedicavit, et post apml .Acbayam ab Egea
proconsule captus, in carcere clausus, gra\issime
ca:sus, ac tandem cruci appensus est, in qua biduo
supervixit. Cujus ossa sacra, vicesimo anno Con-
stancii imperatoris Constantinopolim translata
, Scythiam evangelizavit Christum.Hic beatissimus ab
sunt. » Vide ix .Maii. In secunda purus est. Tum
« In .Aquileya, depositio sancti Valeriani episcopi et
confess(jris.ipso die, passio sanctae Justinae virginis.»
Valerianus in .Auctariis recurrit xxvi, in Romano
manus ( pro germnni) Petri aposloli. « Hic primo fuit
discipulus sancti Johannis Baptistae, sed post necem
sancti Johannis, a Christo Jesu vocatus est in apo-
stolum. Qui etiam post ascensionem Domini apud
: .lilgea proconsule comprehensus, priino in carcere....
Cujus sacratissimum corpus Maximilla potentissima
matronarurn, reverenter de patibulo depositum se-
pelivit. « In Trojano pura est. Tum « Ipso die, :

ponitnr xxvii .Novembris. passio sanctae Justinae virginis et martyris. »

Hagenoven. de .\ndrea longiorem historiam modo Greven. « Romae natalis sanctorum CastuIi,Mau-
:

sno coagmentavit, cujus pars prior ex Evangelio lia-
betur. Qiiid de altera, imo et de prima sentiendiim
sit, statuere lector poterit. En historiam • In civi-
tate Patras, passio .sancti .\ndreae apostoli. Hic erat
rilius Johannis, de vico Bethsayda, et frater Petri
apxstoli. Hic etiam primus fuit discipulus Joliaiinis
Ba[itist;e, ad cujusvocem ipse Johannem reli((iiit et
Chrislo adhaisit, et priinus et secuiidiis aposlolus
Jesu Christi erat. Ilic adduxit Petrum fratrem sniim
ad Jhesum pt illiim coiiv»^rtit. Ipsecum aliisaposto-
rili, Centuli et Theodoli. Eodem die, festivitas sancti
Ambrosii Mediolancnsis episcopi. » Vide dehisapo-
: gra|)lia Hieronymiana. « Tugdualis episcopi et con-
fessoris. » Apud Castellanum est Pabutuciduali, for-
inatiim quasi a duplici nomine, quo Gallice appel-
latur Pahntat Tuijal. « Ravenae beati Petri epi.scopi
et confessoris. • Vide infra ad diem 11 Deceinhris-
D Duliiiim non est quin hic indicetur Petrus ille cele-
berrimus, cognomento Chrysolotjus. « Justinae vir-
ginis et martyris. »

lis, vivente Domiiio, praedicavit, baptizavit el mira- Molan. cum Relin. et reliquis superius: • Eodem
cula fpcit artyculum Symbulo adji^cit. Sythiain post
; die, passio sanct;e Jiisfinae virginis. » Vide de hac
passioiKMii Domini in sortcin accepit snja praidica- nofalinnculam Castellani. In editionihus aliis soluin
tioiiis In Mirmidonya Matheiim a[)o.stoluin ociilis ;i(ldiliir:• El ba[)tismus sancti Ambrosii. » Unde
pri\atiim illumiiia\it, et abire fecit. Et (-11111 ilii [ni- iiltima aiiiiuiitiatioaccepta sit, intelligi debet
]\:\c ex
niretur, oraiido eos convertit, et ecclesiasredifica^it, Molani epistola ad lectorem II et 12. Caiterum .ij de
episcopos sicut in Sythia ordinavit, rnortuos qua- Ambrosii baptismoinaliis codicibusUsuardinis iiiliil
draginta iiiiiim siiscitavit, ydola confn^gif et dajmoiics Vide supra in Vatican. qiuc ex Hio-
us([iiam iii\eiii.
ejpcit. Demuiii Palras civitatem ingreditiir, etmiiltos roiiymiaiiis diximus neiupe Ambrosii de perceptione
:

ilii coinertit cum Maximilla, uxore Egea;. Ubi ab baptisini.

Egeaproconsulr^capiturjCarceri inclu(litur,durissiine

"?r^K «^^
755 USUARDI MONACHf 756

MENSIS DEGEMBER
HABET DIES XXXI.

Kalendis. Die i.

Romae, sanctorum martyrum Crisanti et Dariae virginis, qui post multas, quas pro Christo lu-
natalis
crati fuerant, passiones, jussi sunt a Numeriano imperatore via Salaria in arenario doponi, atque illic

viventes terra aclapirlibus obrui. Item Romae, sanctorum martyrum Diodori presbytori et Mariani diaconi,
cum aliis plnribus, qui jubeiite pricfato principe martyrii gloriam celebrarunt. Apud civitatem Moguntiam,
Albaui martyris. Item civitate Noviomo, sancti Eligii episcopi et confessoris, cujus a itam
natalis beati
admirandam multiplex signorum numerus commendat. Ipso die, sanctae Nathaliae, uxoris sancti Adriani
martyris. Civitate Narnia, sancti Proculi presbyteri.

NOTiE.
Integri et puri sunt Praten., Herinien., Miinerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Cogorscribere Crisffnfi exomnium codicum lectio- A veriint. In Moguntlam, variant major numerus stat
;

ne, excepto Pratensi, in quo est Chrisanli, elMo\s.no, a textu. In Greven., civilale Novio, typograpbi erro-
in quo solo, rectius, Chnjxanthi. In Munerat. est are- rem puto. Codices omnes pro textu citati et proba-
naria. Greven. et Molan. duriuseule legunt, ac iltic tiores quique constanter scribunt Nathalice ac Pro-
pro alque. Solus Greven. habet Diodoli et celebra- culi presbyteri.

ORSERVATIONES.
In vetustis Martyrologiisnonuno die recoli Chry- ea quae habet Gregorius Turonensis de Gloria mar-
santhnm et Dariam diximus xxix Novembris. In tyrum, cap. 38. De sanctorum translationibus vide
exeuiplaribus Hieronymianis neque xxv Octobris, Mabilionem sfec. iv Denedict., part. i, pag. 611, et
neque hoc die signati reperiuntur at illa sic ha-
; Surium xvii Januarii.
bent XII Augusti Romce, natalis sancloriim Chrij-
: De Albano Moguntino pluribus egimus in Auctariis
santhi et Darice, et qui cum eis passi sunt, Claudius, xxi Junii, quo die a Rabano et Notkero consignatus
Helaria, Jason, Maurus et milites lxx. Ponuntur est. Primus et solus Usuardus hunc diem delegisse
denuo bini nostri xxix Novembris, ubi in Observa- videtur, forte quod tunc Moguntiae festive eum re-
tionibus textum attulimus verum neutro die aut
; coli intellexisset, at in hoc niajor, Rabano, Ecclesiae
Diodorus aut Marianus inter eorum socios connu- MoguntiuiT antistiti, habenda fides, qui hoc die non
merantur. Caeterum xxix Novembris, eos adoptavit natalein Albani, sed dedicationem basiliccp ejus ex-
Sacramentarium Thoniasii ipsis ferme Hieronymia- pressissime notavit unde non video quid faciat no-
;

norum verl)is, cum Salnrnino, Maiiro, etc, eadem-
que secutus est vulgatus Florus. Quid Wandal-
bertus velit xiii Octobris, haud equidem satis intel-
ligo. Allatii et Frontonis Kalendaria solos Chrysan-
thum et Dariam commemorant xxv Octobris, quem
diem eorum festivitati soieuini stabiliter consecra\it
Romanum modernum, non ex Rabano, qnem Raro-
nius non novit, sed, nisi falior, ex Belino aliis(iae
codicibusUsuardinis auctioribus. At certam est male
pro eo die adduci Usuardnin ipsum, qui hic a cou-
suetis ducibus nec ad latum unguem deflexit. Sic
loquitur hoc die Romanum parvum Roma>, Chrij-
; phrasi nonnibil modificata. Quse plenins recitat Flo-
sanlhi et Darice iua)-lyrum, el Diodori et Mariniani,
ctim infmita multitudine martyrum. Sequitur Ado,
scribens etiam Mariniani, longioremque totias mar-
tyrii historiam eleganter contrahens, ex quo Noster
primas duas laterculi sui annuntiationes forma\it,
tula Casteliani, xxi Junii apposita, quasi i Decembris
passionis dies censeri debeat. Atque haec hoc loco
sulficiant, caetera ad Albanum spectantia operose
in Actis illustrata invenies. Eliciius Noviomensis, ut
inter Flandrorum Rrabantinorumque apostolos me-
rito coinputatur, ita singulari et perpetua venera-
B tione tota patria nostra celebrari consuevit. Is ab
Adone in sacros Fastos certo relatus est, forte ex
ali(piocodice Hioronymianoauctiori, cuiadjoctitium
ceiisel Florentinius, utpote cum absit a vetustiori
Epternacensi. Noster ipsuni ex Adone transsumpsit,
rus huc non portinent. Notissima est inclytissinu
sancti Vita, ab Audoeno Rothomagensi composita,
cujus an gonuinum Uspiam exstet apographum nec-
dum inter eruditos convenit. Surius exemplar suum
non fidoliter reddidit integrior est quam vulgavit
;

qua? ab aliis non recte divulsa3 sunt, (luaiKjuam
fatear non omnino coustare quo die oinnes, vel
eorum qui in Chrysanlhi Actis memorantur, aliqui
passi fuerint. Quid quod Acta ipsa, ut a Lipomano
et Surio ex Metapbraste edita sunl, non magnam
Achorius Spicilegii tomo V. Quid do nostra manu-
scripla, cuin pluribus codicibus collata censendum
sit, accuratius suo loco discutietur. Soluin Eligium,
cum inensis principio, hoiliececinit Wandalbertus.
Hoc distichura ad sanctum spectat :

fidem mereantur, teste Raronio ad annuiu 284,

num.7, ubi corruptu pronuntiat,et in imposlurce snspi-
Eli,i,Miis, Noviomc, libi sub liice Decembrem
Pniiia desi^nat condigno praesul honore.
cionem adducta erudilis ipsa exaciius disquirentibns.
Disquisivit, non ita pridem, Tillemiintins tom. IV, G Natalia Adriani martyris conjux, a Romano
,

pag. 762, multaque reperil qua3 eminentissimi an- parvo diserte ponitur viii Septembris Et Natalice. :

nalistae censuram confiraient. Utrum vero reperturi
simus exemplaria breviora et fideliora. Latine con-
scripta, de (luibusibidem meiiiinit R;iroiiius,nec(Ium
coinpertum habeo. C;eterum de vero inartyrio el
prisco in universa b]cclesia cultu dubitare prorsus
non siuunt relata hic monumenta certissima, pricter
Ado eodem die sub finein liistoria; asserit ipsam
Bizantium enaciyasse, et post paucos dies adcentus
sui dormitioncm accepisse ; scpultam \ero Kalcndis
Deccmbris. Satis patet hinc ansam cepisse Usuardum
ut Nataliam hoc die collocaret. De reliquo videri
possunt qu;i3 de mariti Actis diximus viii Septembris,

I
 » ,

7o7 MARTYROLOGIFM. — MEXS. DEC. 758

Majns negotium facessit Procuhts Nnniieusi^i, nulli A Baronius hoc die a (iothis decollatnm asserat ;unde
Marlyroli»go co^'nifus. Proouli mulli
all.-ri anti(|iit. vero hodiernum preshjileriini .\aniiensem accepcMit
sunl. nani in coilicibiis Hifr.uiyinianis r.H'.urrunt Usuardiis incertissima videntur oinnia. Noa niirum
;

plus quain tredecini, sic tannMi ut soli Uu.xlies re-
nt»riantur. (luiluis Proculus aliquis InteriuniKc tri-
Luatur, neinpe ilie xiv et xviii Apriiis, ubi certuni
putu eunuleui bis consi.-nari. An itcrum recurrat
I Maii, noii <njue clare perspici.» veruni, nisi \elie-
ruenter fallor, de uno eodenupie aj:itur, quema.lmo-
duin et apnil Adonein xiv Februarii e\ xiv Aprilis,
quo postremo die nos cuni Usuanlo de Proculo e^i-
facil Nostor, si ern^t. .lum diices suos deserens, extra
Galliieaut Mispania; limites evajjatur. At quiscunque
hodiornus Procnlussit, non ut inurlijr AWl episcopus,
sed ut preshiiter dunta\at. ab Usuardo clarissime de-
; scribitur. Kein prorsus im[dicarnnt codices recenlio-
res, utostendent Auctaria. Atveroiahyrinthuin con-
serere \identur pliilo|)atrides illi, Pmculos ;\!que ac
sanctos alios mirnm in inodum multiplicantcs (jni- ;

Dius, nihil supra Henscheniuni conjectare ausi, uti
nec modo audemus. Interim Proculos
certos novimus. Bono.iiensem, Veronensem, Puteo-
laiuun, Autrustodunensem, etc. In Proculis rmbrire
haeret aqua. (Juis sit Interamnensis illo c/n.M-o/n/.N- et
martijr, in manuscripto sancti Cyriaci confuserelatns
Interamne ske Narnis ; qua vero causa eumdem
bus ad veritatem, .|iiantum lieri poterit, reduceiulis,
alios satis insi^Miem dissertationem, supra a nobis vii Novem-
bris laudatam, paravit iiosler .lanningus, alibieden-
dain, ad (piain satiiis est loctores remittere. qiiam
incertis inlricatisqne observationibus eos fatijjare
diutius.Videri intcrim possunt Actanostraad i Junii,
pag. oO et 79.

AUCTARIA.
ToRXAr.F.N. deficit in secunda annuntiatione B admirandam signorum
; ante mortem et post mortem,
wetera pura suiit. multi|dex numerus commendat. »
Antuerp.-Maj. caret secundo et tertio textus Daveron. « Civit<ate Cenomannis, sancti Domnoli
:

articulo. episcopi et confessoris. » Vide Castellanum.

RoswEYD. deest prima, secunda pura est. Tuin : A.mbianex. " Eodein die, sancti Constantiani ab-
:

«Item Hoinae, Candidae vir.uinis, > De Albano nihil. batis et confessoris, qui tres mortuos suscitavit. »
Tres ultim.Y satis puric sunt. Adjicit: « Mediolanis, Matiuc.-Cahtus.-Ultrajegt. ^ Albani martyris, :

transialio sancti Ambrosii episcopi et confessoris. apud Maguntiam. Candida; virginis Chrisanthi et
Candidi episcopi et c.mfessoris. • Daria3. Arvis;ini etMax.ma). » Vide Guevex. « Agerici
Pllsane-v. caret duabus nrimis. In solo Albano Virdunensis episcopi. Natalia), uxoris sancti Adriani
purus est. Tum : « Eodem aie, Eligii Noviomensis martyris. >
episcopi. Apud Bizancium, Nicomedise , natalis S. Vatican. num 5940 agitde solis Eligio et Proculo,
Nathalis uxoris S. Adriani martyris. Ipso die
, prsetermissis reliquis.
sancti Candidi. Florentin. : Evasii episcopi et
« Natale sancti
A.NTLERP., MAX.-LrBEC, UgHELLIAX., ALTEMPS.et confessoris. » Vide Romanum
dic sequenti. - In civi-
codices mediui not;e ferme omnes Proculo addnnt tate Karnia, sancti Proculi martyris. Item, sancti
titulum non presbijteri sed martiiris. Hi autein
, Mauri martyris. Roinae, Candids virginis et iiiar-;
quatiior in liiie adjiciunt « Ipso die, Mauri mar-
: tyris. In territorio civitate Senarum, sancti Ansani
tyris. Vide Florent. xxix. Nov.
• martyris. Apud Ravennam, sancti Pclri archiepi-
AxTUKRP.-MaX., UlTUAJECT., LEYDEXetLoVA.NIEX. C scopi et confessoris, » Vide die sequenti.
Sraeter dicluni de Proculo, in fine hahent « Vir- : LuxoviEN. « Vir iuni, quse est civitas Galliae pro-
:

nni, transitus sancti Aggerici,vel Agerici episcopi.» vincise, transitus beati Agerici confessoris Christi,
Alberg. et eadein habeiit, sed priinam
Daxic. qui decimus civitatis illius extitit episcopus, etadeo
posuere xxv Oclobris. Deest etiam Albanus. In multis clarus \irtiitd)us enituit, ut si (piis infirmus
reliquis satis puri sunt. de manu ejus eulogiaso susciperet, protinus sani-
tatem reciperet. » Est in Romano.
Centule.n. incipit ab Albano, puie. Tum « In
Edilio-LuBEco-CoL. de Chrysanlho et Daria sub-
:

Francia, civitate Noviomo, transitus beatissimi at-

nectit," sictiiie migraveruntad Chrislum, etnuncper
quesanctissimiEligii, antistitis preciosi, cujns vitam
translationem ab urbc Romana, monasterio Eyllliae
atque gesta beatiis .\udoenus episcopus veraci stylo
requiescnnt.» In secunda, Statis pura est. Sequitur :
describit. Civitate Bizantio, dormitio sanctae Natha-
«ItemRoiiKB, sanctorum Jabini, Latiiii, Superati,
Vix, uxoris, » etc. Desunt reliqua. Ambonis et Philati con-
Lucii, Caiidid.e, Marinae,
Bruxellen. ab Eligio
incipit pure ; tum ,
:
fessorum. » Quidni martyrum ? « Apnd Bizancium
« Romje, sanctorniii Candid.o, Lucii, et Marin.-e, civilatem, qn;p dicitur Constantinopolis, natalc san-
Ainbonii ot Filati, Cri.santi, Mauri et Darije. » Plura ctaj Natali.ne viduiE, uxoris,»etc. In Eligio, i)ura est.
hic ex Hieronymianis cnmmiscet. Se(piitur de Dio- De Proculo, ut su[)ra. De Agerico, nt Luxovien.
doro et Mariano, salis pure. De Natalia, iit 1*ul- « Treveris, rtjciusio S. Simeonis confessoris. »

&ANEN. Deinde « Et commemoratio sanctorum

:
Belin. prima posita est xxv Octobris hic secunda, :

martyruin Papini et Mansueli episcopornm, quorum q utcunqiie. Tertia recte. Quinta, ut su[)i'a. Sexta,
nalaliciusdies fuit IV Kal. Decembris. Apud Magiin- satis pure. Hinc Hlodein die, sancli M:uiri mar-
liam.sanctiAlbinimartyris.* De Proculoet Agerico ' '
tyris. Itera civitate Noviensi, sancti Eligii episcopi
ut codices mediae nota- supra citati. et confessoris. Boinre, natale sanctoruiii martyrum
Hagenoven. de Chrysantho et Daria loiignm Grisanti et Dari.e. I|).sodie, saiicti Evasii episcopi et
elogiurn modo suo confecit, quod hic non liibet de- confessoris. » In altera additiir « Floriaco inona-
:

scribere. Secnndo loco ;igit de Natalia, piire, Tum de sterio, susceptio reli^juiarum .ssncti Martialis epi-
Diodoro Pt .Mariano, utcun.pie bene. Se(|uitur « Ci- : scopi. »
vitale Noviona, deposilio sancti Eligii episcopi et (iiiEVEN : « Boina;, natalis sanctornm Jabiiii, La-

oonfessoris, qui ab ineunte aUate a parenlibiis aiiri- tini, etc. In Aplirica, Vicloris, Bogati et aliorum
faher erat, et iiibilominiis propter diviniiin cultiim, XIX. Ipso dio, sanctorum martyrum Anisani et Maxi-
quem in corde siio pes«iil, fabricam suam rexit ma^ vir(;inis. Qiiorurn Aiiisaniis, nobilis Boiiianus, a
oratione[iiiagisJqu;im ofieratione. ilic per iiiir.aculiim Prothasio |)resbytero liilein (^liristi edoctiis, et a
a Deo ostensum, episcopus est elfectiis. Quantis sancta virgine Maxima, de sacro fonte le\;itiis, cnm
tunc virtiitibus claruil, non est facileenarrare, ciiin eadeiii postmodum, perseculione Diocletiani et Maxi-
ipse omnibiis omnia fnctus sit. Hic moriens, non niiaiii, ob eaindem lidein occisus, martyrii [)aliiiam
soluin (jrab.it Dominum [)ro pbdie sibi (:oiiiinis8a,sed accepit. Iii Italia, in suburbio Cassali, ii;it;ilis sancli
suiiime Dominum rogavil, ut dignum illi post se Evasii e[)isco|)i et martyris Virdiiiii, sancti Agerici
statueret pontilicem, et obiit in pace. Cujus vitain episcopi et confessoris. Qui decimus illi ecclesiae
 ;

759 USUARDI MO.NACHI 760

praesideiis tantis emicuil virtutibus, ut quisquis

, A sanctarum reiiquiarum ab urbe Constantinopoli-
infirmus denianu illiuseulogias recepisset, protinus tana »
: et rursus typis minoribus , « ad sanctam
sanitatem optatam consequeretur. Candidi episcopi. ecclesiam Laetiensem, de qua in eadera habentur di-
Materniani archiepiscopi Remensis et confessoris. plomata Theodori patriarchae, etHenrici impera-
Translatio capitis sancti Martini episcopi. Treveris, toris, data anno mgcviii. In territorio Arvernensi,
reclusio sancti Simeonis confessoris. » Agitur de sancti Amabilis, Rigomagensis presbyteri et confes-
celebri Simeone Syracusano^ cujus Acta ab Hens- soris, de quo Greg. Turonensis. » Editiones aliae,
chenio illustrata sunt die i Junii. sic in textu Italicis de Eligio, primo loco posito :

MoLAN. de Eiigio, post confessoris, Italicis textui " Hic vir beaius, inter caetera bonorum operum in-

inserit, atque patroni hujus ecclesiw. Deinde post signia, multa sanctorum auro argentoque et gera-
commendat, typis minoribus « Hic multas sancto-
: mis fabricavit sepulcra. Praeterea pastoris cura
rum fabricavit tumbas. Multum in Flandris labora- sollicitus, multum in Flandris laboravit...»usque ad
vit jugi instantia Andoverpis pugnavit, multosque
: funditus subruit. Est praeterea in textu Natalia et
erroneos Suevos convertit. Fana nonnulla Christi Proculus, omissis reliquis. In fine, de Evasio, ut in
clypeo protectus, cum apostolica auctoritate de- priori. Tum « Mediolani,
: sancti Castriciani epi-
struxit, idolaquoque diversi generis, ubicunque in- scopi et confessoris. Castro Ambasio, sancti Floren-
venit, funditus subruit. Inter hsec autem frequenter tini presbyteri et confessoris, mirce virtutis viri.
ab ingrato et perfido populo lacessitus et peneusque Apud Senas, sancti Ansani martyris, tempore Dio-
ad contumeham provocatus, nullatenus a coepta do- cletiani. » De Agerico, ut prior. « Die prima, sancti
ctrina arcebatur, sed magis ipse lenis, patiens, hu- B prophetae Naum. » De translatione Mauri, et de re-
milis, et mitis pro eis Dominum deprecabatur. » In liquiis Martiaiis, etiam ut in prima. Tum « In villa,
:

fine autem < Eodem die,: translatio sancti Mauri
martyris. Ipso die, sancti Evasii episcopi et confes-
soris. Fioriaco monasterio » ut Belin., etc. Virduni,
etc, ut codices mediae notae. Tum « Translatio
Landoaldi, archiepiscopi et confessoris. Adventus
Vuintershove, translatio Landoaldi confessoris et
sociorum, qu» facta est a S. Floriberto, episcopo
Leodiensi. Laetiis, adventus reliquiarum sanctarum,
: ab urbe Constaatinopolitana. » Vide de his reliquiis
supra in priori editione.

IV Non. Die 2.
Natalis sanctorum Veri el Securi fratrum, qui apud Africam martyrio coronati sunt. Romae, passio san-
ctae Vivianae martyris, quae, jubente Juliano imperatore sacrilego, tamdiu plumbatis caesa est donec spiri-
tum redderet.

NOTM.
Usuardum pure referunt Praten., Herinien. 'lornacen., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Antuerp. et Max.
Lubec, Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Unum est in quo Pratensis codex a caeterorum pu- Rursus, pro reddidit omnes alii habent redderet An-;

ritate quod in fine legat Domino spiritum

deficit, : tuerp.-Maj. transposuit, donec redderet spiritum. De
reddidit. Suspicor Domino pro donec male scriptum Affricam, Aphricam, tondiM,elsimilibus, satis dictum
esse, nisi forte dicere voluerit, donec Domino, etc. est.

OBSERVATIONES.
Primi duo martyres, Verus et Securus, in solitis G aut Sacramentariis Romanis nuUa ejus memoria,
Usuardi antesignanis noti non sunt, nec in Beda in : nec apud Martyrologum alium extra seriem nostram.
codicibus Hieronymianis Mauritanorum seu Mauro- Qui agmen ducit, Romani parvi auctor, duas annun-
rum acies unum ferme et viginti pugiles complectitur, tiationes formavit hoc modo Romce, Vivia)ia' mar-
:

quorum bini nostri, in fronte collocati, pr«cipui tyris. Fausti martyris et Dafrosce filiw, quae in Adone
fuisse videntur. Rabanus ex praefatis codicibus pri- ila confunduntur, ut sensum plane alium reddants
muin quaternarium descripsit In Mauritania, Veri, : Natale Viviance martyris, beatorum martyrum Fausti
Securi, Januarii, Victorini. Beda Piantinianus, Be- et Dafroso} fiticE. Hic Faustus Dafrosae conjux et
linus et Maurolycus, Veri mutarunt in Severi ; hic Bibianai pater dicitur ; ibi vero Faustus Dafrosae,
vero et Beda
quatuor etiam socios notant, unde
ille pater, atque adeo Bibianae avus utrumque falso
:

eos accepit Baronius, exT^nncia, persecutione Wanda-
lica, quam nescio cui Adoni ascripsit Petri Catalo-
gus lib. I, cap. 21, adoptavitque Maurolycus. Socio-
rum delectus plane arbitrarius est Nostersolosduos
priores retulit, eosque praecise quos habet Wandal-
bertus.
Vero et Securo quartis lilat
Hinc fernie inducebat ut plane crederem Martyro
logum metricum Usuardo nonnunquam praeluxisse,
at nonnihil absterruit quod in textu asseratur fratres
fuisse unde facile colligitur notitiam aliam Nostrum
; tempora Diocletiani, Baronius aliique circurastantias
invenisse, qualis fere est
illa quain ex Catalogo cita-
vimus, in quo etiam Verus et Securus germani ap-
pellantur. Frustra lucein quaerimus Actorura de-
fectu.
Bibianam, aliis Vibianam, nostris Vivianam, in
Ilieronyinianisnon repertam, ex corruptis Rabani
nominibus conatur eruere Florentinius, eodem refe-
rens Kalendariura suum llieronymianum, in quo
Viviana hoc die consignetur. In antiquis Kalendariis
nam qualiacunque sint Pigmenii et Bibianae Acta, a
Majoribus nostris rejecta, in illis quidem Faustus
aliquis praeses est, a Dafrosa conversusadfidem, sed
; hujus maritus et Bibianae ac Demetriae pater con-
stanter Flavianus nominatur. De praefatis Actis lo-
cuti sumus IV Januarii et xxiv Martii. Ado tyrannura
Africa Nonis.
non satis clare designat ;dum vocat imperatorem
srtcrt7e(/Hm;Usuardus distinctius J«/iaHMm expressit
intorim post multas disceptationes, necdum certo
D constat sub quo persecutore passa sit Bibiana aliique
in citatis Actis commemorati. Tilleinontius inavult
se doprehendere existimant quae in Juliani tempora.
ut Acta affirinant, aptius quadrent. Tu vide Baronii
Notationes et Acta nostra citatis diebus. Pnttstat
niliil positive definire, donec otium fuerit ad oraiiia
pcnitius introspicienda, veritateinque inaturius ex-
plorandam in Actis hoc die, ad quem totam hanc
controversiam remi»it Henschenius xxi Junii,nosque
ibi verbo indicavimus dum de Deraetria sermo esset
 :

761 MARTYROLOGIUM. — MENS. DEC. 762

AUCTARIA.
PuLSANEX. Bibiana? annuntiationein purain refert, .\ Auctaria. Interantiquos solus Fiorus de eomeminit.
sed priino loco posilani. Secundo loco soluni habet In fine « Viviaiiie virginis ot inartyris. »
:

. Ipso die, sanctoruin inartyruin Veri et Socuri. • I.N Vaticax. suh iinm. o0'i9 deest annuntiatio
.\NTl"ERP.-MAX.,L'LTHAJKCT.,LEYDl-:.N.,etLoVAMEN. prima de Veio el Securo. Adjicilur autein « Itein :

de Ribiana adjiciunt « Cujus corpus jussione iin-

: RoiiKB, sanctorum Primentii et Pontiani. »
peratoris, hiduo in foro jacuit. Tandein raptuin nocte Stkozzja.x. « Itein Roinae, sancti Ponliani niar-
:

a Johanne preshytero sepultuin est in doino, uhi iiui- tyris. »

teret sororejus Deinetria jain sepultifierant. » Yide Editio LrBE(.o-CoL. sic incipit « Roina3, natale :

Adonem. sanctse Vivianae virginis ot martyris, beatorum Fau-

Alberges. incipit: Roina^ natale sanctas Vivia-
• sti ot Dafrosic filiic. Qiue Viviaiia, jubento, . etc, ut

nae \irj.'inis et martyrain Fausti

niartyris, beatoruin codices medi.c not.e supra. lii fino nonnihil inutila
etDafros* filiae.» Hoc esl Adonisinitiuin. Sequuntur est, sic ut non recto incipiat annuntiationem de
verba textus et additamenti Adoniani supra relati. Vero ot Securo.
Priina annuntiatio de Yero et Securo secundo loco Reli.x. pro Veri scribit Severi ; et nl)i omnes alii
posita est. codices Viciatxe solus ipse Bibiamv. In finc autem
Damc. sic variat, ut ad Romanuin parvuin magis adjicit « Itein Roinit,
: sancti Pontiani martyris. »
accedat quam ad .\donein, constructionoin i'o pacto Greven. « In Maurifania, santorum Securini,
:

vitians. Post martyris, ita proseijuitnr

lirijinis et : Victorini, Fortunati, Aj,'iiolis, Secund;e » Videnda
Itein beatorum martyrum Fausti et Dafios.-e fili;e. sunt apographii Hieronymiana. « Longini martyris.
Quibus malesubnectil Quce jubente, etc, cuin tunc
: B Pigmonii, Faustae et aliorum. » Rectius, opinor, le-
oinnia ad Dafrosain potius quam ad Ribianam refe gorct Fnusti, ut alludatur ad sanctos omncs in Actis
rantur. De CaJtero simiiis est citato codici Aluerg. BibiaiKe meinonitos. Tum « Roaice, sanctorum :

Ce.ntulex. « Ctenobio Centula, magna et praecla-

: Priiniti\i, Potontiani, Ravenna), sancti Potri archi-
ra subliinisque festi\ itas, decollatione sanctoruin in episcopi et confessoris, qui a Sixto papa III per ap-
eodemcuenobiodiversis teinporibus congregatoruin, paritionein et jussionem sanctorum Petri apostoii, et
quorumdies,quia singiilatimnonpoterant celohrari, Apollinaris iiiartyris, Ravenna^ antistes ordinatus,
statuit papa Adrianus, ut in die hac eoruin solemni- exiinia oruditione et sermonis venustate Chrisologi,
tas duceretur. Roma;, sanctae Vivianae virginis et idestsermonis, vol sermocinatorisaurei, cognomen-
inartyris. Ipso die, sanctorum Veri et Securi, qui tum proineruit. (^alixetiam ejus et patena, contactu
apud Africam martyrio coronati sunt. » a morsu rabidi canis sanant. Ethermani episcopi.
Bkuxellen.: « Oclava sanctce Katherinae virginis Valoriae virginis. »
et martyris. Romae, sanctorum Pimicii, Ponciani, MoLAX. « Item Romae, sancti Pontiani
: inartyris.
Viviani et aliorum trium. In Mauritania, natale san- Consecratio sanctae Gertrudis virginis. » Sequitur
ctorum Severi et Securi fratrum, ac Victorini et typis minoribus « Ravennae, sancti Petri archiepi-
:

Forlunati, qui apud Africam martyrio coronati
sunt. » In Bibiana similis est Alberg.
Hagexoyex. « Apud Affricam, natale sancti Veri
: Chinensium, obitus Francisci Zavierii, qui evangeli-
et Securi fratrum, qui sub Hunrico Arriano rege
martyrio coronati sunt. » In Bibiana non multum
differt ab Axtlehp.-Max., etc Tuin subdit « Itein
Romae, natale beatorum martyrum Christi, Fausti
et Dafrosiae fili.e ejus. • Sic paulatim sancti accre-
scunt etimperite mulliplicantur. Doinde « Civitate
Darina [pro Narnia] depositio Proculi presbyteri. »
Ex die pnecedenti. Rursus: « Eodem dio, deposilio
scopi et confessoris, qui Chrysologi cognomentum
promeruit. Eodein die in India, Cantana civitate
zantium in Iiidia antesignanus, muitis virtutihus,
Q populorum conversione, ac variis miraculis in vita
: et post mortom clarissirnus, incorruptum spiritum
Doinino reddidit. Scriptuiii est in epistolis Indicis.
Itom obitus domini Joannis Ruisbroeck, priini prio-
: ris Regularium Viridis vallis, doctrina ot sanctitate
Clari. Cujus Vita habelur. » Editiones aliae dc Pon-
tiano scribunt, sicut priina. Tum « Foro Cornelii, :

sancti Evasii episcopi et confessoris. » At hic in beati Petri Chrysologi,Ravcnnatisepiscopi, morihus,

Komano ponitur hoc die. Demum « Ipso die, natale : doctrina et miraculis clari. consecratio Nivelhe,
beati .Mauri martyris. » saactae Gertrudis virginis. typis minori- » Demum
Matric.-Caktls.-Ultraject. « Eligii episcopi : bus, agunt de sancto Francisco Xavcrio, et D. Joanne
et confessoris. » Vide die pra^cedenti. Sequitur : Ruisbrochio, servatis terminis ex editione prima jam
« Longini martyris, qui latus Domini temporepassio- relatis.
nis transfodit. - Vide Usuardum xv Martii, et alibi

III Non. Die 3.

Rom», natalis sanctorum martyrum Claudii tribuni et uxoris ejus Hilaria;, ac filiorum Jasonis et Mauri,
cuin septuaginta militihus, ex quihus, Ciaudium jussit Numerianus impor;itor, ciiin ingenli saxo alligalum,
in medio mari praecipitem dari, milites vero et filios ipsius Claudii, capitali sententia puniri. Tingi metro-
poli, passio sancli Cassiani, qni exceptoris diu gerens officium, landem caelitus inspiratus, execrabile duxit
Christianorum neci deservire cruentus, unde renuntians eidem oHicio, suh Christiana confessione, triuin-
phuin ineruit obtinere martyrii.

XOTyE.
Puri suiit 1'raten. llerinien., Antuerp. et Max-
; Antuerp.-Max., Ullraject. Leyden., Albergeii. et
Lubec. Munerat., lielin., Grevea, et Molan. .\ccedunt Danic.

VAP.IA.NTES LECTIO.XES.
Codices medi.-c nolje omnes legunt : Roniw via Sa- {) gimus cum Praton., Ilorinien , Muneraf., Greven. et
laria. Sic eliam, cuin .\ntuorp. et .Max.-Liibec, al- -Molan., Christianoruin neci dcseroire cruenlus, licet
teram annuntiationem ex Adone inchoant Tinrji, ; durior sit constriictio. Idiit vitareiit Antuorp., Max.-
metropoli Mduritnnife Timjitanw. Muncrat. scripsit Luhoc, Roliii. ot codics iiifdia) not;c, oiiiiscriuit
socundaRelim oditio, Ti/r^/i, (Jrovt-n., Tijmji.
Ti//v/<, To rruenlus, imo iiiAntuerit.-.Mnj. oinollitaest phra-
Belin. male posuit particulam et post Claudii, sic sis per nrcibus dcserrire cruentis. \\\ (jrevon. et
legens ; Claudii et tribuni et uxoris Hylarice, etc. Le- Molan. anle Christiana et confessione deest suh.
 » : »:

763 USUARDI MONACHI 764

Ildeni duo etiam areliquis dissentiunt in priori an- A fiUos, sensuin invertit, milites vero filios, etc. Imper-
nnnhAilone., dam Tpro (Uini inijenlis ajco alli(ifUntn,al fecla etiam est Munerati contructio in fine, dum
ex Adone descripsit Usuardus, ipsi emendatius quo- omitlens eidem olficio, sub Christiana, solum habet :

dammodo ponere voluerunl, ciiin incjenti saxo Ivjato. unde renuntians, confessione triuniphiim, etc. Htjla-
Molan. autem, omitlens parliculam el iuter vero et rioi, renuncians, optinere et id genus alianegligimus.

OBSERVATIONES.
Qu.ie I Decembris, occasione Chrysanthi et Dariae, Viennensis, at quis is fuerit mihi non liquet certura ;

a nobis observata fuerunt, ad hosce martyres Clau- puto eutn Acta non vidisse, cum paulo jejunius de
dium, Hilariam, Jasonein, Maiirum et anonymos iilo sic pronuntiet Tiwji, metiopoli Mauriianice
;

milites pertinent, qui, ut ibi ostendimus, in Hiero-
nymianis omnes xii Augusti ponuntur, eorum non-
nuiiis XXIX Novembris in iisdeni apographis repetitis.
Qiiatuor nostri cum militibus illis septiiaginta sic
primum hoc die a Romano parvo consignati sunt
Romce, Claudii tribuni, el Hilarice uxoris ejus, etJa-
sonis et Mauri, et lxx milHuin sub Numeriano. Dif-
fusius est Adonis elogium, ex quo nostrum contraxit
Usuardus. Hisce diutius non inhaereo, nain prseter
dictade Chrysantho etDarianihil observandum su-
perest.
Cassianus Tingitanus in omnibus Hieronymianis
diserte ponitur, quidquid nonnihil luxatum et de- B
pravatum sit notnen, tum sancti, tum lcci in quo siculus
passus est. Distinctissime legit exemplar Lucense
sen sancti Wandregistli Et in Tingi Cassiani. Hinc :
Tingitance, natali sanclis Cassiani martyris gloriost.
Plura in notitiain Usuardi, imo Acta ipse pervenisse
necesse est, ex quibus praeciarum encomium com-
posuii, de quo supra in Variantibus. Brevia sunt,
: sed insignia et genuina, diemque passionis clare
expritnunt laudata Acta, quae inter Sincera et
selecta edidit, ac praevia admonitione notisque il-
lustravit Ruinartius a pag. 314. Ad xxx Octobris
curn Usuardo censuimus Cassianum nostrura, occa-
sione iniquae sententiae, in MarceUum dictatae, cae-
litus inspiratum, tuncque ad fidetn Christi primura
conversum, tatnetsi dubitet TtUemontius tomo IV,
pag. 577. Nctissitnus est Prudentii de Cassiano, ver-
Ingeret Tingis sua Casslanuna,

procul dubio accepit Rabanus, .sed de suo perpeiara Wandalbertus ad Verutn et Securum, hesternos
adjecit titulum presbtjteri. In Romano parvo, Beda Africanos martyres, aliudens, sic illis hodie Cassia-
autFloro hic Cassianus notus non est. Fontem alium nutn subjungit :

quam Hieronymiana habuisse videtur martyrologus Casslanoque eadeiii (A/Vt ca) libat suo martyre ternis.

AUCTARIA.
ToRNAC, prima annuntiatione plnne purus, in
in sianopurus est codex. In fine demum adnectit: « In
secunda resecattotum Cassiani elogium. Anglia, sancti Birini episcopi et confessoris. »
Antuerp.-Maj., in textu non satis castigatus ;
VicTORiN. et Reg. Suec. num 130 « Item natalis :

addit ad calcem Item depositio sancti Birini con-

: f sanctae Crispinae virginis et praetiosae raartyris, sub
fessoris. Patet augmentum Anglicum, in sequenti
» Diocleliano imperatore. » In Hieronymianis hodie
codice magis amplificatum. aliqua Crispina est, sed vide ipsa, v Decembris, et
RoswEYD. «Pentana civitate, Occidentaliura Sa-
: eodetn die IJsuardura.
xonum metropoli, sancti Birini episcopi, qui pri- Matric.-Cartus.-Ultraject. « Claudii tribuni,
:

mus ibi priisdicavit Chrisli Evangelium. » In toto cum sociis lxx militis. » Melius legeret militibus.
textu Usuardino purus est. Nescio cur uxor et filii ontitlantur. Sequitur :

PuLSANEN. ambas annuntiationes transponit, et Elotjuii abbatis. Vide Castellaiiura.

ab utraque elogia rescindit. Vatican. sub num. 5949adjicit: « Natale sancto-
LovAN. deficitin eiogio Claudii. G rum Grafici, Septimi et Quinceli, in S. Sophia. »
Centulen. « Tyngi, metropoli Mauritaniae Tingi-
: LuxoviEN. « Depositio sancti Firmini Virdunen- :

tanae, nalalis sancti Cassiani, qui exactoris sper- sis episcopi. Est Septimus ordine apud Samtnar- »

nens oflicium pro confessione

,
Christi subiit thanos. Castellanus eutn inter Aemeros, seu certo
martyrium. Rom;c, sanclorutn martyrum Claudii die carentes, reposuit pag. 783.
tribuni, et uxoris ejus Hilaria}, et filiorum Jasoais Editio LuBEco-CoL. incipit « Reversio beati :

et Muuri et militum septuaginta, qui omnesad pr;B- Johaiinis apostoli ah exilio Pathraos, posl necein
dicationera beati Chrisanti crediderunt Christo, et Domiciani iinperatoris. » In inartyribus Roinanis
sub Nuineriano passi sunt. nonnihil interpolata est, pura in Cassiano. Addit :

Bruxellen. incipit Agnetis secundce. Vide Hie-

: « Eodein die, sancli Birgini episcopi et confessoris.»

ronymiana die prajcedenli, ubi Agnetein et Secun- Vide supra Antuei\p.-Maj. et Ro weyd. Detnuni
datn seu Secundum, aliis itnuiistos invenies. Sequi- « Ipso die, sancti Osmundi episcopi et confessoris.

tur de Cassiano, utcunque pure. Tum «InNycome- Vide Romanura die sequenti.
:

dia, sanctorutn Merobi, (Jllaudii et Felicis. In Greven. « Reversio de exiliobeati Joannisevan-

» :

Claudio et sociis satis purus est. Dein In Africa, gelistae, post necetn Domiciani. In Frisia, Radfridi
: «

sanctorum Magn;B, Johannis, Stephani, Victoris et et Wandelfridi inartyrum. In Aphrica, natalis san-
Marlini. Apud Botioniam, elevatio sancti Agricoli ctorutn Crispini, Magna?, Joannis, Stephani, Victo-
martyris. Totus laterculus Hieronymianis sanctis
» ris, Marliiii. In Bonotiia, sanctorum Ajjricolae et
inteilextus est. Tum vero < In Blandinio, adventus Casstani. In Anglia, Birini episcopi Dorcacensis. »
:

corporura sanctorum Bertulphi et Guduali. Cujus D Vide itifra ediliones Molani posteriores. « Petri
saticti Guduali scriniura cutn in Gandavo post pro- archiepiscopi. In Brilannia, sancti Lucii regis et
cessionem referretur, ymago crucis, inclinato vultu confessoris, qui tempore Ideutherii pap;^, ut Beda
eutn venorata itnraobilis inansit, neque se retlexit. dtcit libro primo, fidem (^hristi receptt. Itetn in An-
Item Biritti episcopi. » glia, saiictt Osmuitdi episcopi et confessoris, vita
Hagenoykn., in prima satis purus, subdit « Item et miraculorum gloria illustris.- Firmini episcopi.
:

in curia Curiensi, nalali sancti Lucti confessoris,
ejusdem apostoli, qui propter Christutn sua regna
reliquit. » Vide Romanura. « Itetn Argenttnae, tno-
nasteriutn saiicti Stepltani, sanctae Achelac virginis
ejusdem mon isterii abbatiss;^. » Non satis distinguo
Sohe presbyferi et abbatis. Galgani confossoris. Elo-
quii abbatis. In Argentina, sanctae Attahe virginis.
Item, beat;e Eracritae, sororis sancti Lucii regis. •
Molan litteris Italicistextui, post sententia puniti,
ex Adotie inserit Erat autem in loco ubi decollati
: •

an iegat Athela^ Castellanus Atakm vocat. Sequi-

; sunt, cuniculus antiquus hunc emundantes nocte
;

tur : « In Eystcnensi dyoceci, sancti Soli confesso- Christiani, simul in unutn omnia corpora sepelie-
ris. » Vide Castellanum, ubi Solas dicitur. In Cas- runt via Salaria. Corpora autem Jasonis et Mauri
 765 MARTVROLOr.RTM. — MFXS. DEr.. 766

collegit sancta Hilaria, relicta martyr, ubi dnm as-
siduis orationibus vacaret. mij.'ravitad Domitium. .
In fine •
: Iii nionasterio Blaiuiiniensi, (iandavi ca-
stri, adxentuscorjutrum saiictiirum Guduali ot Her-
lulpbi. » De Radfrido et WaldelVido. de Lucin rege,
de Osmundo et Sola, minoribustypis d scribitverba
A In territorio Eisfensi, Sola^ presbyteri et abhatis.
Dieterlia, sancti prophota^ So[thnni;e. Vualchiodori,
natalis sancti Eloquii j^reshyteri et confessoris. Ci-
vitate Ari^entina, sanctic AHahe virginis. • De Ad-
ventu corporum Gudwali et Rertulfi, ut supra. De-
ni([ue typis miaoribus « iu Frisia, Radfridi et
:

Grevem. Editiones posteriores idem et eodem niodo Vualdefridi, a Normannis juxta Groningam mar-
habent in textu. In line autem « Mediolani, Miro-
: tyrizatorum. « Yide Castellani Martyrologiuni uni-
cletis archiepiscopi et confessoris. » Yide Romanum, versale.
• In Anglia, sancti Birini episcopi Dorcestrensis.

Pridie Xon. Die 4.

Apud Pontum, beati Meletii episcopi et confessoris, qui cum esset ernditionum pnerogativa magnificns,
virtus tamen animi et vitae sinceritas longe in eo magnincentior extitit. Item Alexandria?, sancti Clemen-
tis preshyteri, qui in divinarum eruditionum scholis quain maxime floruit. [Addil Boiiillart. in texlu : In
pago Bituricensi, s;incti Syrani » abbalis. Et in nuirgine : Floriaco monasterio, translatio sanctissimi con-
fessoris Christi Benedicti abbatis.]

NOT.E.
Omnino pnri sunt Tornacen., Antuerp. et Max.-Lubec, Greven etMolan.

•Syrani comniemoratio' a prima manu sino ulla B bliotheca et Mabillio in Actis Benedictinis juris pu-
addita tamen, sed ab Usuardo. Notus eslille
litnra, blici fecerunt. Bouillaut.
Syranus aut Sigirannus Ejus gesta Labbeus in Bi-

YARIANTES LECTIONES.
Greven. scribit Melecii pejus Molan., Meletii.
; cinct. Est prseterea in Pratensi,ad marginem, Ger-
Dum in Tornacensi legitur eruditioiie prwrocjativa, manico [pro Florlaco] nionaslerio, Iranslatio sanclis-
puto indicari, eruditioius pra^rocjatira, c^elCTnm om- Bcnedicti abbatis : Castella-
sinii confe^^soris Cliristi
nes codices legunt ut estin textu.Greven.etMolan. nus, brevius Floriaci, translat. S. Benedicti. Codex
:

legunt sijnceritas. Tornacen scods , plerique alii:
codices, imo fere omnes, purum textum et integrum
referunt, sed Pratensis cum suis in fine adjicit
In paijo hituricensi, sanrti Sijrani abbatis, vel, ut
Castellanus descripsit, saucti Siijiranni. Primo modo
eumdem habent Antuerp.-Maj. Rosweyd.
vero IToriniensis, toto tcxtu pur ssimus, in fine sub-
jungit Barbarain, quam et niulti alii autadjecerunt,
: aut praefixeruiit, ut in Auctariis fusius ostendemus.
Notabis bic praefatain Barbaram a Romano parvo,
Adone et Usuardo, non hoc die, sed xvi Decembris
et Aqui- consignatam esse.

OBSERVATIONES.
Eos hos die sanctos in laterculo nostro celebrat Meletium laudes, tam pr.ieclaras, imo fortasse ma-
Usuardus, (|uos apud nullum antiquiorem martyro- jores meretur clarissimus et coleberriiiius scriptor
logum potuit reperire. Homanum parvum unicam Clemens, cognomento iXlexandrinus, adocendi potius
hanc annuntiationem posuerat Roinoi Sijniphronii
: muiiero quam ab origine aul nativitato, cum de ejus
et Olijinpii, Exsuperii et Theodoli, die vi Kaleiidas C patria inter eriiditos hactenus disceptelur, nec magis
Anijvsti passorum, a bealo Xijslo via Latina ii. Nonas notum sit quo loco extremum diem obierit. Porro
Decembns translatorum, r/uando eorum festus dies ce- de vaslissima doctrina, lihrisque a Clemente de vario
lebrior agitur. Longior ah Adone historia lexitiir ex argiimento compositis, non semel lof(uitur Eusehius
Actis sancli Stephaiii papae, veriim et apiid ifisum Historia3 suae lib. vi, neo in oo inultis modis pnxdi-
unicaeaest coinmemoratio. At \ero cum illam xxvi cando parciores sunl anliqui Ecclesia) Patres scri-
Julii retulisset Usnardus, plane opus habuit alio re- ptoresque alii, ex quibus Vitae seriem aliquam ador-
currere, ut hiiic diei sanctos proprios assignaiot. navit Tilloinontius tomo III, a pag. 181. lieccntiores
Hieronyiniana apograpba non consuluit, Beda et mulli in eamdem rem operam contulerunt, suo tem-
Fiorus \acanl, Rabanus ferme haeret in Barbara. pore a nobisconsulendi, praesertim bibliographi, seu
Itaqne solilos duces hic imitatus, in lUifino vel Eu- qiii de sciiptorihus ecclesiasticis ex professo ege-
sebio binos sanctos reperit, quos pro suo arhitrio runt, ([uorum hic noniin referre operae pretium
i

reculendos proponeret" hoc die, quo proinde lolus
textiis vere el proprie Usuardinus est. Meletium
Ponti episcopum suggessit Eusehiuslib. vii, cap. 29,
ubi sanctus isle a miilliplici scientiarum omniiim
ornalu mirdice oxtollitur, uiide brevis sui elogii
totam maleriam Usuardus accepit, ipsa Rufini verba
describens, ut textum n<;strum cum citato loco con-
ferenti manifeste patebit. Oiiid addi potost taiitie
suavitijti in morihus, t;int^e diilcediiii, ut mellaticus
a sodalibus vocareturf qiiid doctrina;, cum in omni
erndilione perfpclus A^^^iornlur? Vide ha;c omnia a
non est. .lam diximus a nullo martyrologo Usuardo
anti(|uiore autaeqiiali (jlemenlisnomen consignatum
fui-se, ut plaiic soli Nostro, aequo ac Melotitis, acce-
ptus roforri deheat. Non satis perspicio quo scrupulo
duci potuerint Romaiii Martyrohjgii reforinatores, ut
tam illustrem virum ex sacris Tahulis expunctum
velleiit. Vide Henscheniiim tomo VI.Maii, pag. 777,
D litt. F. Estqui puti't oo Raronium ahstorritiim fiiisse,
quod Ciemeiitis opera in er apocrypha a Gelasio re-
lata sint. Il;ec satis pro instituto nostro. Quid velit
Wandalberti vorsiculus :

Tillemonlio Gallice dedncla lomo VII, pag. 41,qui

Tiim pridie ciim Victorio praecellet Heracleus,
tomo immodiate prcgrosso, pag. 641, eumdom .Mo-
letiiim vindicat ab .Vrianismi labe, per caliimniam prorsus non intelligo,at certe hino magis confirmor
ei a Philostorgio iniista.Ca-lera operosius colligemus, in opinioiie ([iiod Usiiardiis Wandalhortiim seciitiis
dum ejus Acta erunt illustranda. noii sil, ((ui hoc die aliuudesanclos sihi coiiqiiiren-
Quam magnae et verae sunt congestieabEusebio in dos pulaverit.

AUCTARI.V.
.:-^"V'^"
^^ ^^^^ auginentis egimus supra in Va- Hkhinikx., purissimus in loxtu, huc partem an-
rianlibus. ex xviDecemhris. « In Tuscia,
nuiiliatioiiis relrahit
767
passio sanclae Barbarcje virginis, sub Maximiano im-
peratore, quse. post dira torinenta, ad extremum
gladio data, martyrium consummavit. »Plura dabunt
codices alii infra citandi.
Antuerp.-Maj. Diximus supra hunc codicem hic
deiiuo cum Pratensi con-venire. Sic habet « In pago
Bituricensi, sancti Sirani abbatis. Et Iranslatio san-
cti Benedicti abbatis. »
BoswEYD. textui cumPratensi etiam adjicit « In
pago Bituricensi, sancti Syrani abbatis. » Sequitur
tota Barharie annuntiatio^ descriptaexxviDecemh.,
quam hic toties non lubet describere, cum in aliis
quoque codicibus repetatur.
PuLSANEN. alium plane textum U.suardino substi-
tuit :« Bomae, natale sanctorum martyrum Simpro-
nii et Olimpii, temporibus Vaieriani et Galieni. »
Vide supra in Observationibus. « Itein sanctfe Bar-
barae virginis. In Africa, natale sanctorum Armo-
gasti, Archimini el Satyri. » Vide de his tribus
martyribus Usuardum xxixMartii.
Munerat. pro Meletii male scribit ElecM. Textui
autem superaddit « Ipso die, sancti Benedicti ah-
:
batis. Parisii susceptae sunt in ecclesia beatte Mariae
reliquiaB, scilicet pars capillorum beatae Mariae, tres
dentes beati Johannis Baptistae, brachium sancti
Andreae apostoli, lapides quibus lapidatus est beatus
Stephanus caput etiam preciosissimorum [precio-
;
sissimum] beati Dionisii martyris. H;e autem reli-
quiae in ecclesia beati Stephani protomartyris in-
ventae sunt. Ipso die, sancta; Barbaraj virginis et
martyris. » De hac codices alii fusius.
Antuerp.-Max., Ultraject., Leyden.,
nien. Omnes hi codices et duo sequentes primo loco
referunt totam annuntiationem de sancta Barbara,
prout in ipso Usuardo habetur xvi Decembris, quo
jam supra lectores remisimus. In textu puri sunt.
Alberg. et Danic. pra^ter Barbaram in principio
positam, adjiciunt ipsi in fine « Colonia, natale
sancti Annonis
[alter simplicir(s,Co\onh, sancti An-
nonis] episcopi et confessoris. »
Centulen. : . Romae, sanclorum martyrum Sim-
pronii et Olimpii, Exuperia3 et Theodoli, temporibus
Valeriani et Gallieni. » Paucis mutatis, idem habet
hic codex xxvi Julii. Pergit « Nicomedia?, passio
:
sanctae Barbarae virginis, quam proprius genitor Dio-
scorus gladio decollavit. In Africa, sanctorum Armo-
gasti, Archimini et Satiri, qui cum essent lucidis-
sima membra Ecclesiae, pro confessione veritatis,
multa et varia tormenta perpessi sunl. » Vide quae
diximus ad Pulsanen. « Ccenobio Floriaco, deposi-
tio sanctissimi corporis beati Patris nostri Bene-
dicti. » Deest hic totus Usuardinus.
Bruxellen. incipit a Barbara, ferme etiam ex
textu XVI Decembris dando. In Armogasto et sociis
vix dilfert a praecedenti. Tum ex truncatis Hierony-
mianis . In Laodicia metropoli, Felicis et Merobii."^»
:
Sequitur textus satis purus. Deinde « In pago Bi-
turicensi, sancti Gyriani abbatis. Apud Coloniam
Agrippinam, depositio sancti Aimonis [Annonis]
episcopi et contessoris. Romae, sanctorura martvrum
Sempronii et Olimpii, temporibus Valeriani et Ga-
lieni imperatorum.Eodem die, translatio sancti Be-
nedicti abbatis. »
Hagenoyen. primo loco agit de Meletio, et in fine
de Clemente Alexandrino, utrobique satis pure sed
duabus hisce annuntiationibus interjicit longam hi-
storiam de martyrio sanctae Barbane, quam in Actis
apud Surium quisque facile et multo nitidiorem
reperiet.
Aquicingt. incipit « Passio sanct;ie Barbarai vir-
:
ginis et njartyris. » Sequitur textus. In fine autem
cum Pratensi adjungitur « In pago Bituricensi,
:
sancti Syriani abbatis Apud Floriaciun CLenobium,
ileruiii tumulatio sancti I5enedicti abbatis.
Codex Ursini a Rosemberg In Italia, civitate :
Parma, beati Beriiardi de gente Ubcrtorum, deFlo-
lencia, dictae civitatis Parmae gloriosi episcopi, cujus
USUARDI MONACHI 768
A gesta habentur. Coloniae, sancti Annonis archiepi-
scopi et confessoris. »
Daveron. « Floriaco monasterio, sancti Patris
:
monachorum Benedicti, confessoris eximii. »
Matric.-Cartus.-Ultkajegt. « Barbarae virgi-
:
: nis et martyris. Meletii episcopi et confessoris. Cle-
mentis presbyteri et confessoris. »
Camberien. « Apud Pontum, beati Electi episco-
:
: pi. » Ita superius Muner., sed inale pro Meletii.
Beg. Suec. num. 130 et num. 428 « Eodem die, :
(pnto haberi) tumulatio sancti Benedicti abhatis. »
Tum solus codex sub num. 428 « Parisiis, susce- :
ptio sacraruin reliquiarum. »
Vatigan. sub. num. 5949 deest textus. Habet do
Barbara, ni fallor, ex xvi Decembris. Item de Sim-
pronio, Olympio, etc. exxxvi Julii.
Altemps. « In pago Biturico, sancti Syrani ab-
:
bntis. » Vide alios codices supra.
Florentin. : « S. Barbarae... Item sanctae Juliae
B virginis et martyris, quae cum Barbara praedicta
passa est. Romae,sanctoriim inartyrum Symphronii,
Olympii, E\uperi;e et Theodoli, qui temporibus Va-
leriani ct Gallieni imperatorum passi sunt. In Africa
sanctorum martyrum Armogasti, Archimini et Sa-
tyri, qui cum essent lucidissima membra Christi,
pro confessione fidei, multa et gravia perpessi sup-
plicia atque opprobria ab Arianis, cursum gloriosi
certaminis impleverunt. Item sancti Bernardi abba-
tis monasterii sancti Salvii prope Florentiam, civis
Florentini. qui postea fuit abbas sancteeMariae Val-
lis umbrosae, deinde ordinatus episcopus urbis Par-
et Lova- mae. »
Editio LuBECo-CoL. « Apud Coloniam Agrippi-
:
nam in Galliis, quae est urbs inetropolis Germaniae,
transitus beatae ac digna3 memoriae Annonis, ejus-
dem civitatis archiepiscopi et confessoris, qui plu-
rium extitit fundator ecclesiarum. Hic cum quodam
:
tempore sacra mysteria perageret, caecus quidam a
G ministro altaris aquam superfusam digitis venerandi
antistitis, sibi donari petiit, qua accepta totam fa-
ciem suam cum devotione mag la abluens, lucem
hujus mundi tunc primum sibi illuxisse, magnis
plausibus exultavit. Et beati Annonis sepulcrum
divina praestante gratia crebris miraculis illustra-
tur. » Sequitur de Barhara, paulo auctiori phrasi :
deinde textus satis purus.
Bf.lin. :« Nicomediae, sanctae Barbarae virginis et
martyris. Eodem die, sanctorum Symphoriani et
Olypii [secunda habet Olyinpu]. » Et hiec pra^terea
adjicit : « Apud Floriacuin monasterium, translatio
sancti Benedicti abbatis. »
Greven. «
: Nota. Hic festivior solennitas sanctae
Barbarae agitur, quam Usuardus habet infra xvii Ka-
lendas Januarii. In Laodicia metropoli, Felicis, Me-
rohii. Eodem die, Eraclii, Christiaiii, Prudentis.
Coiiimemoratio sanctorum Armogastis, Archimini
:
et Saturi, qui supra habentur iv Kal. Aprilis. Ro-
D mae, translatio sanctorum Simphronii, Olimpii, Exu-
peria? uxoris ejus et Theodoli filii eorum. Quorum
corpora, ut dicit Ado, a beato Stephano papa, vii Kal.
Augusti sepulta, postmodum vero a sancto Sixto
ponlifice translata. celebrem diein fecerunt pridie
Nonas Decembris. Apud Coloniam Agrippinam, de-
posilio sancti Annonis episcopi et confessoris, qui
; multarum ecclesiarum extitit fundator. Ad cujus
sanctitatem commendandam, cum tempore quodain
sacra mysteria perageret, caecus quidain aqua sancti
pontificis digitis superinfusa, faciem sibi abluens,
oculorum lumen recepit. Virduni, sancti Possesso-
ris episcopi. Apud Floriacum, ad\entus corporis
sancli Benedicti abbatis. »
Molan. Ex Belin. desciibit qua) supra dedimus
de Barbara, de Symphronio et Olympio, atque item
» do translatione sancti Beuedicti Tum « Colonia, :
«
depositio sancti Annonis, ejusdem urbis episcopi, »
additque minorihus typis, qiii multarum, etc. ex
inter Meletium et
Grevkn. Editiones posteriores
769 MARTYHOLOIilC.M. .Mi:NS. DEC. 770

Clementpm, ul partom texlus, inserunt annnntia- A ^sninndi opiscopiet confpssoris. vitaetmiracnlnrurn

tionem JJarbanv ex xvi Docemi^ris, nt snpra In (1- gloria illuslris. Coloni», (ieposilio sancti .Annonis,
ne Eodem die, S\ inphronii et Olympii martyrnm
: . ejusdem urbis episcopi. Dic qnarta, sancti patris
Roma>, temporibns \aleriani et riallieni. ItiMu Joannis Damasconi. Apiul Floriacnm monaste-
,

sancti Reniardi episcopi Parmensis. h\ pago Hitnri- rium, translatiosancti Henedicti abbatis. . Videalios
censi, sancli Sigiranni abbatis. In Anglia, sancti supra.

Nonis. Dic S.

In Africa, apud Coloniam Thebestinam, natalis sanct?D Cri'^pin.'5 martyris, quae tcmporibus Diocletiani

et Maximiani cum sacrilicare noluisset, jussu Anolini proconsulis decollata est. Eodem die, in Italia, sancti

Dalmacii martyris. Civitate Treveris, sancti Nicecii episcopi, totiussanctitatis viri. Item civitate Thagora,
sanctorum Julii et Potamioe.

NOT.E.
Major pars codicum pnra est, xxtPmten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Antuerp. et Max.-Lubec,
Munerat., Greren. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Errorcs prsecipue scriplorios habent \ol typogra- Antuerp.-Maj. habet In cioitate Treveris. Proba-
:

phicos. Antuerp.-Maj. sic orditur In Affrica, aput : tiores cudices ponunt Thagora, alii Tagora ; male
Thebastianam, omisso substantivo coloniam Mune- : Muneral.,/ia|yora ;Belin.,pessime, Ragona. Antuerp.
rat. iegitThesbatinam, Greven. et alii, Tebeslinam. et Max.-Luljec. legunt, sancti Julii. etc. Reliquas
Coactus sum scribere Dalmacii et Nicecii. Solus minutias non enumero.

OBSERVATIOXES.
Cri.^pin(B et Crispini nomina non semel in Hiero- B Dalmatius raartyr Nonas Crispinaque servant.
nymianis recurrnnt iii Docembris, ut in .Vuctariis
patnit, et hoc die; at inter codicos omnes minime Porro Dalmatius hic a Wandalberto laudatus, sic
obscurus el involutus est Epternacensis vetustior, a Romano parvo primum celebratur El Dalmatii :

hic ita legens Civitate Tegura, natalis Julii, Po-

: martyris. A Rabano item Nalale Dalmalii martyris.
:

tamiiP, Crespinip et aliorum vii. Scrupulnsopponitur Eadem e.st Adonis sententia Eodem die, natale
:

in eo quod Tegora:, alias Thegune, vel Thngarce, sancti Dalmatii marlyris. Supra ductores alifjuid
Crispinam collocot sed is facillime e.ximitur, si
: ausus est Usuardus, dum addidit , in Italia. At
Crispinam nostramfateamur r/(fl,7»rt/flHa/H sen Tha- cerle perperam ipse Ado et Beda Plantinianus
,

gorenspm fuisse, passain autem Thebeste, ubi mar- citantur a Raronio pro annuntiatione in Romano
tyrologi nostri eam roctissime cum Actis genuinis posita Papiie, saneti Dabnatii episcopi et marlipis,
:

consignant. Atque his satis conformia sunt verba
Kalendarii Carthaginensis Nonas Dec. sanctorum :
marlijrum Bili haud dubie pro Juli vel Julii\ Feli-
cis, Potamiie, Crispinw el comilum. A codicibus
Hieronymianis nimium exigunt, qui hxc nimis re-
ligiose elucidare conantur satis sit nomon martyris
: Albensi episcopo exornata expendentur, in quibus
nostrae ex ipsis tuto et vore educi posse. De Julio et
Potamia ageiiius ultimo loco illustrissima Crispina
locum primum sola occupat, quod procul diibio
scorsim ab aliis coronata, Acta etiam diversa ha-
beat. Itaq.iC praeteritis Florentinii aliorumque ani-
madversionibus, et confusione alia, a Rabano in
Hieronymianum textum inducta, martyrologorum
nostrorum lilum sequernur. Romanum par\umbro-
vissime Crispinte martyris. Ado, non parcus elo-
:
giornm conditor. verosimillimo Acta non
rumtamen suflicientem alicunde nolitiam nactusost,
ut imperatoros et proconsulem apte designaret
iisdem plane \erbisqniEOX ipso.Noster in laterculum
suum transtulit. Clarissimam feminam, divitem et
qui in persecutione Maximiani jmssus est, cum nul-
lus porum aut Papiam usquam aut episcopi litulnm,
aut persocutionem denotent. Legenda adnotatio Fer-
rarii ad hunc di.^m do qua alibi pluribus disputabi-
tur, ubi et Acta ipsa poetice ab Hieronymo Vida
multa reprohendit Tillemonfius tomo V, a pag. 637.
;
Planiora ot cerliora sunt quae de Nirelio Tre\erensi
c scripsit Gregorius Turonensis in Vilis Patrum ,
toto cap. 17, atqufe item de Gloria confessorum,
cap. 94, ex quo eum primus signavit, elogiique
materiam accepit Vionnensis Martyrologus, ex hoc
Usuardus, resecto duntaxat sepulturae loco, quem ex
Pulsanensi codice infra restituemus. Plura vide in
notalione Haronii. Julius et Potamia a solo Usuardo
vidit, ve- positi sunt, avulsi a sociis aliis Hieronymianis, de
quibus supra diclum est. Sunt hi CrispiniB si non
,
martyrii socii, at sallem populares et verosimillime
eodom tempore martyrii laurea donati. Baronius,
Bodam Plantiniannm, opinor, secutus scripsit :

dfMcatam, sed fortem pluribus locis ogregie laudat
Augustinus. .Acla voro, qua- tandiu in leiiebris do-
lituorant, primus produxit Mabilio toiiKj III Aiialec-
torum, pag. M'A, cujus nota ad Kalendarium Car-
Ihaginense ibidem legi rneretur, pag. 417. Eadem
Rninartius collata cum altero ms. intor Sclecta vul-
gavit a pag. V.).3, |)r,i'missa admoiiitione, adjoctis
que noiulis suo iempore profuturis. iNec inulilis
orit Vilatiallira Tillemontii, lomo V, a pag. .')I7.
Solam Oispinam cum Dalmalio bodie molro unico
honorat Wandalbertus :
Thagurw in Africa, sanclorum martgrum Julii, Po~
lamiie, Crispini, Felicis, Grati et aliorum septem ;
ex (juibus classes diias distinxerat Rabanus. Fateor
anam confusioni datam ab ipsis Hioronymianis co-
dicibus, at nescio an Castellani notula h?ec omnia
satis exacte componat. In eo ipsi assentior quod
asserat Usuardnm solos Jiilium et Potamiam pru-
jj dontius selegisse, relictis aliis, non satis clare apud
UKironymiana expressis. Ca;torum textusnostri pu-
ritas elsinceritas satis comprobata est.

AUCTARIA.
HoswKvn. toxtui superaddit : « In .Affrica, Ful- vorba, do quibns in Observalionibns « Qui in ba- :

genlii rnartyris et aliorum xxvi. • In Ilienuiymianis silica beati .Maximini episcopi sepultus quicscit. »
reperitur Fulijentius, sed nnde tam miilti in lioc co- Dojicit in quarta.
dice socii accessoriiit, qu.Trendum ost.
Pui.sA.NEN. iiiprima carol elogio. In secunda purns A.Nri;ERi'.-M.\x., Lov.w. et LEvnE.v. Beli;., textui
non esl. In tertia de Nicelio ex Adone superaddit pnro arljiciunt : « Apud provinciam Capadocia*, ci-
 « »;

771 USUARDI MONACIII 772

vitate Mutalassi, natale beati Sabae abbatis et confes- A Matric.-Cartus.-Ultraject. « Nicetii Trever- :

soris. ensis episcopi. Annonis episcopi Coloniensis. »

Ultraject.Leyden.-Lat. angmentum extendunt
et Reg. Sueg. num. 1.30 « Et sanclffi Barbarae vir-
:

hoc modo « Apud pro\inciam Capadocife, natale

:
giniset maity is. » Vide die praecodenti.
beati Sabse abbatis et confcssoris, qui in juventute Codex D. Le Mare sign. littera A, hoc peculiare
« Civitate yEdnae, translatio sancti Bachonis
secuhim dereliiniuens, primo incongrei,'atioiie,postea refert :

in eremo, deinde in regimine monacliorum claram episcopi et confessoris. »

virlutibus vilam duxit. » Idem babet Da.nic, sed In Vatican. num. 5949 deest annuntiatio ultima.
primo ioco, caretque in textu annuntiatione Nice- Adjicitur : « Natale sancti Sabae abbatis. >

tii. , .
Florentin. « Sancti Sabbae abbatis.
: »

Albekc,in textu etiam purus, ei pra3hgit : « Na- Editio LuHECo-CoL. pura e>t in prima, deinde in-
« Itnm natale sancti Sabae abbatis ef confes-
tale sancti Sabae abbatis et confessoris. serit :

soris. » Sequuntur tres aliae annuntiationes satis

Centulen. In Alfricaapud Coloniam Thebesti-
: «
purae. Tum « Eodem die, sancti Triphonis pueri et
nam, sanclaeCrispinae virginis, sub Anolino prucon-
:

martyris,(|ui ab infantia multis miraculis claruit. et

sule. Eodein die, sancti Dabnatii niarlyris. Tre\eris,
post varia tormenta, sub Decio imperatore, Aquilino
sancti Nicetii episcopi, totius sanctitatis viri. » Deest
prajfecto agenle, gladio capite privatus est. » Vide
annuntiatio ultima.
Greven. infra, etiam de annuntiatione sequenti.
Bruxellen., in prima satis purus, subjicit « Item :
« Ipso die, sancti Diolinicii martyris. »
in Alfrica, natale sanctoium ilumili, Felicis Julii, « Item
potamiae, Crispini, Truphini et aliorum octo. In ci-
B Belin. in fine in civitate Mutalasii, quae
:

est ex provincia Capadociai, sancti Sabbae abbatis et

vitate Thegora, natale sanctorum Julii et PotamiaB.
\idecodices Hieronymianos. Iii Dalmatio purus est.
De Saba, habet ut Ultraj., etc, supra. Pro Nicetii
scribit Nicesii, sed in ea annuntiatione purus est.
Denique :«Elaiibi sanctorum Fulgentii et Aman-
cii. » Hi ex Hieronyraianis etiam accepti suni.
Hagenoyen. incipit a Saba, fere ut citatus Ultr.\-
ject. superius. Deinde de Crispina et
pure. Deest hic Nicetius Trevirensis. In ultima, pro
Julii scribit Nijli. Se^juitur < In civitate Colonise
: Decembris Item Trijihonis pueri et martyris secun-
Agrippiuic, depositio beati Annonis episcopi et con-
fessoris, ejusdem civitatis. Hic vir beatus posuit in
Salne monachos et expulit inde Canonicos. Et qua-
tuor aliasoiiempniaconstituit monasteria duo extra
Coloniam,in quilius posuit uigros monachos,scilicet
Syberg et Garschalf alia duo intra civitatem con-
:
struxit, scilicet sanctae Mariae ad Gradus, et sancti
Georgii, in quibus posuit Canonicos. Hicvir beatas
scabinos civitatis Coloniensis, pro faisa sententia
exoclavit {haud dubie miU dicere excommunicavit)
et obiit in pace, sepulluram eligens in Syberg, et
ibi requiescit. » Vide die praecedenti Auctaria et
confessoris. »
GuEVEN. incipit de inore Auctaria sua ex Hierony-
mianis « In Aphrica,
: sanctorum Humili, Felicis,
Crispini, Trophini, Evarpionis et aliorum octo. Item
Fulgentii et Amanlii martyrum, et alioriim viginti
sex. In C^esarea, sanctorum Domnini martyris et
aiiorum duodecim. Itein sanctorum Pauli et Julii.
Dalmalio, salis Item secundiim aliquos hic, Saturnini episcopi Tho-
losani, quem Usuardus et Ado habent iii Kalendas
dum aliquos hic, secandiim Vincentium vero libro
duodecimo, iii Nonas Maii. Diolinicii martyris. Ci-
vitate Ebreduno, sancti Gailicani episcopiet confes-
; soris. Humilis confessoris. Eodein die, beati Sabbae
abbatis. (jui ex provinciaCappadociaeortus, tempore
Theodosii, magnis pollens virtutibus, miraculorum-
que gloriosa illustris, quievit anno Domini quingen-
q tesimo vigesinio quarto
MoLAN.litteris Italicis textui inserit vocem uni-
cam, quae Dalmatii positionem clariusexprimit, Pe-
doiue, de quo videndus Ferra; ius, in Observationibus
a nobis citatus. In fine ex Belino « Itein civitate :

Surium. Mutalasii, provinciae Cappadociae, sancti Sabbae abba-

ViCTORiN. adjicit in fine « In Judea, natalis san-
:
tis et confessoris.» In editionibus posterioribus nihil

ctiSabae abbatis et confessoris. » praeterea additur.

Vm Idus. Die 6.

Natalis beati Nicolai episcopi Mirorura Liciae, de quo inter plura miraculorum insignia, illud memora-
biie fertur quod imperatorem Constantinum ab interitu quorumdam, longe constitutus, ad misericordiam
et monitis per visum deilexit et ininis. In Africa, sanctaruin Dionisi;e, Dativae, Leontis et religiosi viri
nomuie Tertii et Emiliani et Bonifacii cum aiiis tribus, qui omnes pro confessione fidei catholicae, gravis-
simis in innumeris suppliciis excruciati, confessorum Christi numero sociari meruerunt.

NOTiE.
Ex Praten., Herinien., Antmrp.-Maj., Rosweyd., Antuerp. et Max.-Luhec, Munerat., Belin., Greven. et
Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Inter codices pro textu citatos nonnulli exchidi D legitipse ah interitu quodam Sic idem cum Greven. .

poterant, qui in principio phrasim mutarunt. Sic iiivertit soquentia, ad misericordiam per visum et
Antuerp.-Maj. incipit Natale healiNicoiai episcopt,
:
monitis flexitet minis. Ca^eri probant Usuardum le-
de qtto, etc. Paulo liberalius Rosweyd., lilleris ma- gisse ut est in textu, adeoque et Rosweyd. male
juscnlis rubris Natale heati Mcolai ('piccopi et con-
:
scripsisse monitis et minis per visum. Errat etiani
fessoris, niirarnlorum gloria lucidi, de quo inler cee- Belinus dum Africanis praehgi tituluin sauctanan
tera illud, elc Belini prima editio posuerat Tn : virginum nec valet Datiame, pro Dativa;. Super-
:

Apulia, apnd Baruiu, nulale sancti Nicolai episcopi et Ihiam elegantiam alfectat Herinien, per et Dativte et
confessoris, etc, sed secunda, paulo melius Apud :
Leontiiv. Scripsit Emiliani, pro qno melins habere-
Mtriam, metropolxm Licia;. In solo Heriniensi cst tur Emelii, non Juliani, ut Max.-Lubec. in Muiierat.
archiepiscopi. Reliqui in textu, Miroruiii, pro qiio post r.onfessoriim deest Christi. Max.-Lubec el Bolin.
alii, Mirrorum ; alii Mirreoruin ; solus Molan., Mn- ullima verba intlectunt, sociati sunt, neque melius
reoiiim Liiciiv. In Praten. pro memorabile male ha- Antuerp., a.^.^ociaii sunt. Nicholai; Tercii Bonefacii
betur in apographo nostro mirahile. Nihil signilicat et similia negligi possunt.
Molani emendalio, dum pro ab interilu quorumdam
 . :
773 MARTYROLOGIUM.
Stnpenda Nicolai per universam Eccle-
est sancti
siani. tum «)rieiituleiii
tu;n Ocoiilentalein, tlevotis-
sinii cuUus (lilatatio,
eieotis passiui teiuplis, ar,s,
slaluis, alii*(|uo siiijfMlarissinia} venerationis iiionu-
nnMitis. iiimraiii im polissiiiniiii caiisa iiun IfiULMe
assiiriiari possp videtur i|uoJ Deus in^ieiilia saiiclis-
simi illustrissimique \in nierita, increilibili prope-
uiodum varionnn siijnornin ac miiaculoruin mulii-
tiuiine, loto orhe catholico palain lacere \oluorit,
eaque r lione, ei ita loqni fast esl, antiquoruiu ile
ijisoscriptorum silentium quociammodocompt-nsare.
Quo loco aputl (ira'cos sit lliituniaturiiits XicoUiits,
docent, ut c.elora taceain, Epliemerides Grreco-Mo-
SCB ante tomum 1 Maii, pag. lv et lviii. \'ita ojus
prius a Melhodio patriarcha Constantinopolitaao
Graee, ex hoc a Joanne Diacono Latiiie, sieculo
primum ix composita, atqui' adeo totis lorme quiii-
que sificulis ipso posterior, sulliciens non
saiicto
videtur, nt Nicolai cnltoribns ann(]nioriim
veris
Actorum desideriuni adimere valeat. Exslat ea
apud Mnmbritium toiiio II, a pag. [6'2, sed auctoris
pnefatione truiicata, criticos olVendit. .\liam ador-
navit Metaphrastes a Surio vulgalam omnibusque
notissimam, de ijua aIiis(juo permultis, tuin histo-
riis tum encomiis, ad Nicolaum spoclantibus, qure
6raece et Latine apud nos sunt, fusius in Actis suo
tempore dissoretur Hic iiobis praecipue notandum
apnd plnn^s antiquos martyrologos, ut sunt lliero-
nymianas, Heda, Vlorus ih Saciamentariis ant Ka-
; fuisset, aliaque panlo accuratiusex Victoris Vitensis,
lendariis Homanis, iiullam sancti nostri memoriam
reporiri. Credidorim tunc primuin Komae celebrari
cfppisse, dum breve suum Martyrologium concinna-
vit auctur Romani parvi, de eo sic primus loi|ueiis
Nicolai episcopi Myroriim Lijrice. Hisce nihil su|)er-
addit Ado, pneter solum pr.efixum sancti tituium,
ut facile conjicias nullam ip.>i adhuncdum vitam inno-
tui.sse. An quod ejus tempore nulla in Occidente
extiterit ? Xequaquam, opinor cum in Rabaiio,;
cujus martyrolugium antiquius est, longa habeatur
narratio de cclpberrimo miraculo Nepotiani, Ursi et
Eupoloonis, magistrurum mili-um, por Xicolai ad-
huc vi\entis apparitionem Constantino factain, e
carcore ereptMrum, qiiod in texlu nustro succinctiiis
insiiiuavit Usuardus unde videtur posse confici
; pro toxtu no.stro ; reliqua ad egregias Africanorum
pra?fatam miraculi historiam et Methodio et Joanne
diacono vetustiorem esse. Et certe in praefatione
ToR.NAr.EN. in toto textu purissimus est,
nescio quid hic ad rem faciat hac additio
natale sancti Niculai apchiepi,scopi. »
PuLs.wEN. sic toxtum mutat . Natalis beatissimi
: cula. »
Nicolai episcopi .Minorum Lici;e. Apnd Africam,san-
ctorum DiunisiiB, Da\itK, Leontis, Emiliani, D(^ciini
et rojigiosi viri nomine Tertii, Ronifacii, Seveiii,
Victoris et Loris adolescentis. » Vide Adoncin, vel
potius Victorem ipsnm in Observationibus citatum,
at(jue item hudiemam Ca.stellani nolulam.
A.vTUERp ,M.\x.-ULTR.\jEr.T.. Leyden. ,Altierg. el
pANtc, .salis puri in toto textu, de Nicolao adji-
ciunt « Dormivit autem in sencctnto bona, ei ap-
:
positns est ad palressuos.inno D^nnini trecentesimo
quinquagesimo octavo.
LovAMi-N. in augincnto cum prioribns convenit,
sed iiiiiiilat Afrornm eluginm.
CENTrLKN.: Natale beati Nicolai, Mirreorum
.
L1C1.-K archiepi.scopi,\iri
fonte caritatis el totiuspie-
tatis reploti Apud Africam, sanclarum
Dyonisi;c,
Dalivae, Leontis et Eimliani rnedici, et religiosi \iri
nomine Tortii, ot Bonif.icii.et Servii,et Victricis, et
"ajorici ail(doscoiiiis,qui omnessub Waiidalica
Secutjone eoronati sunt. » lic.T snb Hnnnori(;u rege Arrianorum, gravi.ssimiset
Bruxellkn. primam satis pnram refert, scd caret
secunda, ad seqiienlem difm roj.xta. Siibdit \oro
« Apud banctonas, beati Martini abbatis, discipuli
;
— MFNS DEC. 774
OBSERVATIOXES.
A apud uos ms. testatur Joannes diaconus se Mollio-
dium coiitraxi.sso, decoetero romittiMis ad Ciraxoram
plMleratu cotiuneiita, qua; utitjuc jurius oxstilisse
oportet, et verosimiliter etiam por Occidoiiiom vul-
gata,licol ea Vioiuieiisis noii \idoii!. Iiid-riiii v.ilde
jejuiia ost .\iculai Vila a Tillomoiitio Gaiiico cum-
pilata tom. VI, pag. (j88, cujus nota prima pag.82;i
Motaplirasien acrilor impugiiat, statuit(jne do saiicti
loslis iiiliil corti superosso. Xo\i. qui liujusmudi
argumontis piessi. Nicolaum s<BCulo uno aut allero
juiiiorein esse velint, ast II, meo quidem judicio,
tkim Scyllam fugiunt, diincnllatum Cliarybdim mi
iiimo e\il.iiil. Xostrum oril alibi (lis[)icore aii adeo
coiitemneiula sint tpue laudati scripiorosex aiiti(piio-
ribus procul dubio monu.iientis collegerunt, saltein
an ita Iriturari nequoant ut sincorum soinoii a paleis
secornatur. Parcior liisce aliquol diobus Waiidal-
bertus, unico etiain versiculo Nicolaum cecinit
_ Oclavas Idtis Nicolaus epi.scopus ornat.
Martijres Africani etiam a Romano parvo primum
positi, sic ab eo enumeraiitur In Africa, Dionijsice,
:
Dalicai, Leontis et JEinHiani inedici et aliorain. Non
viilotur Ado ibiitem consuluisse, dum el ipsc scri-
psit LeontisT^vo Leontioe, aliaque non recle cominis-
cuit, quae multo distinclius atquesplendidius expli-
cari poteraiit et debebaut, ut puta, si Majoriciis
ailolescrns generosissiniie matri Dionisiw conjunctus
de porsecutione .Africana libro v, deducta, sic ut
posl matreni et lilium roliqui veris numinibus ex
ordiiie commemorareniur. Videat curiosus leclor
: Viclorem ipsum a principio citati libri v, ubi saepius
ingemiiiat, liumano sennone expUcari non posss,
quanlis pcjenis catholicos rt//^/j?t'r<< cruenta illa beslia
Huiioricus, criulelissiinis turtoribus per unioersas
Africance terra; proomcias uno tempore destimlis,
adeo ut impos.nbile homini asserat quuntitatein mar-
G tyruin vel etiain confessornm snppntare. Usuardus
noster, Adonianum elogium decurtans, lj'ontim no-
men bene restiluit potuisset etiam ii//tc/u scriberet
;
pro /Emiliani. h\ eo pr<eterea Adoni prijeferendus
vidolur, quod tros anonymus relii|uerit. Hicc satis
illorum confessiones pertinentia alibi ex laudato
Victore dilligentius illustranda sunt.
AUCTARIA.
verum sancti Martini, Turonic<Te urbis episcopi. Qui in
: • Itein monasterio, quod ipse ;edi(icavit, in pace quiescit
ad ciijus tumulnm creborrime di\initus fiunt mira-
Hanc annuntiationem ad sequentem diem
inelius distulisset. In line fidjicitur : « Uoma^, sancti
Eutaciani, » pro Eulycltiani.
Hagenoven. plura de Nicolao refert quam Acta
ipsacommemorent. Secundam aiinuntiaiionem in-
tegram ferme habet, sed prosuo libitu transpositam.
Matiuc.-Cartus.-Ultrajkct. : - Nicolai episcopi
et confessoris. Dionysiai, D<ativae, Leontiae, et alio-
rum plurimorum martyrum. •
Editio IjVnKc.o-CoL. de Nicolao adjnngit: « Et
D
quam egregius liic sanctiis iiiter pr<x'(ipuos pr^Tisu-
les tpiam clariis in miraculis, (pi;im pruficiius iiido-
ctriiiis, (piam splcndidus in exemplis, et (adj
eiiarrandum lingua huinana vix suUicit. Dormivit
anteiii in senoclntc bon;i et apposilusest ad patres
suos anno Domini trecontosimr) quiiiqungesimoocta-
vo. » In .secunda annuntiationo, posl et lionifncii
cnm nliis Irihns,adnoclitiir corruptis numinibiis,
. \ id(!licot Zoiini, Victuris ot Moroici adule.scontis
per- martyrum. Qni omnes pro confessione tidoi calho-
inniimcris supidiciis excruciati, confossorum Christi
: niimcru sociati sunt. • In fiiK! ; Eoilcm dio, san-
ctaj Ozellae [])j'o AsellicJ virginis. Vide Surium,
 775 USUARDI MONACHf 776

Greven. «Nominatrium martyrum, apud Aphri-

: MoLAN. in prima editione litteris minoribus solum
cam cum supra noininatis passorum, sunt Servius, adjicit Asellse virginis, in utero matris, ut testa-
: «

Victrix et Majoricus adolesccns, qui exemplo alio- tur Hieronymus, benedictae. » De ea nihil ineditio-
rum, matris suae Dionisiae exhortationibus robora- nibus posterioribus, in quibus legitur « Marcianis, :

tus, sub llunerico rcge, in certamine confessionis nataie sanctae Gertrudis. » Addit, qui manuscriptas
reddidit spiritum. Item Aphrica, sanctorum Zeloti, notas hinc inde apposuit, noster Joannes Gravius.
Fortunati, Hermogenis, Rogali, Theguli et Agatse viduce et prinice abbatisscc Hamaticensis ad Scarpam
virginis. " De his videnda sunt apographa Hierony- fluvium, non procul a Duaco. Notat praeterea idem
miana. Pergit « Romae, beati Nicolai papae et con-
: Gravius ad marginem Obiit Hamatici, anno dclv,
:

fessoris, de quo Martinus in Chronica sua testatur, translata postea Marcenas. Castellanus in Martyrolo-
quod fuerit post magnum Gregorium vir sanctissi- gio universali paulo aliter nomen format, non Ger-
mus. Ozellae virginis. » Jam dixi scribendum trudis scribens sed Geretrudis.
Asellce. Vide Martyrologium Romanum et Castei-
lani notulam.

VII Idus. Die 7.

Apud Alexandriam, natalis beati Agathonis martyris, sub Decio imperatore, qui cum esset militaris et
prohiberet quosdam volentes illudere mortuis cadaveribus martyrum, clamor repente totius vulgi adversus
eum extollitur, Oblatus autem judici, cum in confessione persisteret, capite pro pietate damnatus est. Civi-
tate Sanctonas, sancti Martini abbatis, ad cujus tumulum creberrime divinitus fiunt miracula. In pago
Meldicensi, sanctae Farae virginis.

NOT.E.
Sic habent Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Praten. et Munerat. legunt Agatonis, melius caeteri g cum Antuerp.-Maj. ; nullam in hoc
at satis patet
ut est in textu. Non male posuit Antuerp.-Maj. ca- nomine cum Graeco sermone affinitatem intervenire.
pilis pro pietate, etc, sed reliqui omnes capite. Greven. et Molan. legunt creberrima divinitus fiunt,
Videtur Molan. alteram Relini editionem secutus in etc, recte ad mentem Adonis, sed nos aiiorum co-
duarum ultimarum annuntiationum transpositione, dicum Usuardinorumscribendi rationempraeferimus.
Faram praeponendo Martino. Idem scribit Pharce

Rarouius Juliano et Euno, de quil)us cum Romano
parvo, Adone et Usuardo egimus xxvii Februarii,
militem, eorum occasione passum, et in editione
Eusebiana Christophorsoni Besam appellatum, tan-
quam martyrii socium eodem die subjunxit hoc
veto die A(/af//.on£'m Adonianis vel Usuardinis verbis
signans, sic observat Simile certamen hic (Agatho)
: eodem jure Macarium diei sequentis, et tot alios,
subiisse videtur ac ille, de qno ex Diomjsio Alexan-
drino Eusebiiis in translatione Rulini lib. vi, cap. 30
(nobis 31) qui, et in editione Christophorsoni Reza
appellatur lib. vi, cap. 34, de quo superius agitur iii
Kal. Martii. Porro diversum nomen et dies natalis
alium ab illo esse persuadet. Ita vir eininentissimus,
quem deceplum adverto^diversitate phrasium qui-
bus Eusebium interpretes*transtulere. Fontem ipsum
assignemus, et ad oculum patebit militem illum, qui
apud Rufinum lib. vi, cap. 31, anonymus est, quo-
cunque demum nomine donetur, in personas duas
nequaquam distrahi posse. Auctor Romani parvi G rum prae oculis habuisse nec scio monumenta alia
ORSERVATIONES.
auctorem Romani parvi dies plerosque, pro mero
suo libitu, sanctorum qiios in Rufino reperit, cultui
consecrasse. Adde, quod ea dierum diversitas asolo
Raronio inducta sit, qui apud nullum antiquum
; Martyrologiorum Besce nomen xxviii Februarii
usquam invenerit, primus ipse eum notans, ubi
eodem Rulini capite memoralos, conjungere potuis-
set. Nobis itaque perspicuum videtur Besam et Aga-
tlionem unum et eumdem martyrem esse, qui apud
Rulinum describitur.
De variorum Martinorum confusione egimus ad
diem xxiv Octobris, citantes Castellanum, et illo et
hoc die sanctos istos synonymos accurate distin-
guentem. Qui Martinum Sanctonensem, qui hic
colitur, primus in Fastos sacros retulit martyrologus
Viennensis, sic eum depinxit, ut clare ostendat se
Gregorii Turonensis caput 57 de Gloria confesso-
;

scaturiginem suam de more consulens, praefatum
militem, propria, opinor, auctoritate, sumptaque
fortasse ex praeclaro opere appellatione, ob pieta-
tem in mortuos Agathonem vocans, sic legit
superesse ex quibus de ejus gestis plenius edocea-
mur. Utramque Adonis annuntiationem Noster in
textu relato contraxit. Burgundofora in nostris Au-
ctariis Usuardinis recurrit iii Aprilis; eo die, ut
:

Alexandrice, Agathonis martyris et militis subDecio.
Ado autem, Rufini locum describens et modice am-
plilicans, Usuardus vero nonnihil contrahens, tam
clare Besam Eusebii, tum apud Christophorsonum
cap. 34, tum apud Valesium cap. 41, designant, ut
Rufinum cum hodierno textu conferenti, nullum
prorsus dubitationis locum relinquant. En ipsa Ru-
fini verba :Sed vir quidam militaris cum assisteret,
et quosdam, volentes eiiam mortnis illudere cadaneri-
bus, prohiberet, clamor repente admrsus eum totius
credimus, relata per errorem, in Vita ejus inventum,
cuui de caetero certum sit vere et bene ab Usuardo
hoc die primum sigiiatam sub noniine Farce, aliis
Burgundofarw, de cujus nominis etymologia viden-
dus Mabilio sajculo II Renedictino, pag 438, ubi ex
Actis sanctorum Columliani, Eustasii et Attalae ea
producit qu;ie ad Rurgundofarain, vel ad virtutes et
res mirabiles, in Eboriacensi inonasterio ejus tem-
pore factas, pertinent. In Romano, Angliae ascribi-
tiir, III Aprilis hoc die pago Meldensi. Vide nota-
;

vulgi extoUitur ; ojjeriur judici foriissimus miles jam tioiiem Motherii. Plura alia in collectaneis nostris
Domini, et nusquam se inferior faclus, in confessione manuscriptis reperio, unde ca;tera olim illustrari
persistms,capitis proprielate [lege pro pietale] damna- poterunt. Solus Wandalbertus hoc die apographa
tur. Non poluit textus nostor manifestius fontem llieronymiana socutus est, duin, pr<Ttermissis aut
suum coinnioiistrare, quod die scquenti in Macario D forte non cognitis sanctis nostris, sic cecinit ;

clare denuo jialescet. Neque vero a diversis diebus

nalalibusquidquame\incitur, cum toties ostenderim Septenas relinet Polycarpus cum Tlieodoro.

777
Praten. In apographo nostro ponitiir iii fine
« Ipso ilie, ordinatio sancti Ainbrosii Mediolanensis
episcopi • at euin ea verba subvirgulata siiit, sup-
; .MATHir..-CARTL's.-ULTi\.\jECT. « Phar.-B virginis,
pono ad marginein adjecta esse, Iicel Caslellanus id
non observaverit, qui taiuen die sequenti oculate
auotariuin distinxit.
ToK.NAr.EX., in priiiia purus, secimdara producit
usque ad abbatis. Desunt reliqua.
RoswEvu., in textu salis purus, addit « Octavce
sancti Andrese apostoli. »
PfLSA.NEX. in priiiia purus est usquead tini)i'ralore.
Tum « Martini abbalis, discipuli beati Martini
: In V.\Tic.VN. num. o9W. omissa est Fara, sed
Turonensis opiscopi. » Deest tertia. Additur: « Apud
Spolotuin, passio sancti Sabini episcopi, Exuporan-
lii et Marcolli diaC()noruin. • Alii codices ajjunt de
solo Sabino, cujus elogiuiu videri potest apud Ra-
banuin.
Antleiu'., Max.-Lubec. et Ughelli.\x. incipiunt
« In monasterio Liboriaco, natale sancti Gerebaldi
episcopi. • Soquitur textus. Tuin in fine oinnes
adjungunt Ordinatio beati Ambrosii episcopi. Et
octava sancti Andrenc
A.\tuerp.-Max., Lova.n. et Levde.\.-Belg. textui
puro in fine adjiciunt « In raonasterio Liberiaco,
: DEN.-L.\T. supra. In Agathone satis pura est. Tum
natale sancti Gerebaldi episcopi. Eodein die, ordi-
natio sancti Ainbrosii episcopi. £t octava sancti
Andreae. •
Levden.-L.\tix. cuiii prioribnsconvenit,sed ordi-
nationeni sancti Ainbrosii fusius describit hocinodo:
« Eodem die, ordinatio beati Arabrosii episcopi et
confessoris. Qui Mediolanuin veniens, dum seditio-
nera populi de ordinando sibi episcopo suscitatain,
sopire suo alioquio niteretur, ad vocem iiifanlis, qui
euin nominavit episcopum, cuncti repente in ipsum
concordia incredibili consonserunt. Oblatum autem
honorem fugiens, aliquandiu latuit, sed tandein divi-
nain circa se voluntatera intelligens, consensit. »
Cuni hoc codice plane convenil Ultraject., sed
ordinationem Ambrosii ponit priino loco. Et sic
quoque habent Albeug. et Danic, qui carenl auctario
ultirao de octava sancti Andreae.
Centclen. « Apud Alexandriam, beati .Vgathonis
:
jnartyris, sub Decio imperatore. Apud Sanctonas^
boati Martini abbatis, qui fuit discipulus sancti
Martini Turonensis. Apud Spoletura, sancti Salvii
[cuU dicere Sabini vel SaviniJ episcopi et niartyris.
Et octava sancti Andreje apostoli. »
Bruxellen. incipit « Octava sancti Andre.c apo-
:
stoli. Sequitur de Agathoiie, satis pure. Tum de
))
Dionysia aliisque martyribus Africanis ex die prae-
cedenti. Deinde « In Spolitana urbe, sancli Sabini
:
episcopi et martyris. Et natale beati Palmacii inar-
tyris incliti. In pagoMeldensi, sanctee P'arie virginis.
lu civitate Avennis, natalis sanctte Aricolaj. In mo-
nasterio Liberiaco, natale sancti Gerebaldi episcopi.
Mediolani, ordinatio saucti Ainbrosii episcopi et
confessoris. »
Hagenoyen. incipil de Octava Andrece, ut praece-
dens. In Agathone satis purus etiara est. Tuin
• Mediolani, ordinatio beati .\rnbrosii episcopi, qui
illic, non quasi episcopus venerat, sed quasi judex,
Jui oblatuiii sibi hoiiorem fugions, lalere voluit et
ugoro, scd non valuit. Et tunc cum divinam erga se
voluntatern intellexit, consensit. Cujuselectioa Va-
lentino [Valentiniano] imperatore confirrnata cst. »
In .Martinu et Fara salis purus
adjicil uf supra : • In monasterio Lyberiaco, natale
sancti Gerebaldi, > ctc.
VI [duH.
Romap, natalis boati Euticiani papa;, qui rexit Ecclcsiam anno uno, clsub Aurcliano inartyrio coronalus
cst, sepullus in cimeterio Calisti, qui etipse per divcrsa loca Irecentos quadraginta duos martyres
.sua sepelivit. Ipso dic apud
Patkol. CXXIV.
: » »
MAKTYROLOCirM. — MKiNS. DEC. 778
AUGTARIA
: A Vu;torin. adjioit in tinc « ApudSpoletum, sancti :
Sabini episcopi. .Vlii, Savini, etc.
•
:
qu.o mirabililcr pro castitate certavit. Octava An-
droiE. Gerebaudi, vel Gerebandi episcopi. » Alias Gc-
rebaldi vel Gereboldi.
BiGOTiAN. signat. P. o, primo loco < In monaste- :
rio Liboriaco, uatale saiicti Gorebaldi episcopi. »
: Reg. Sl'eg. signat. luim. l.'}0 < .Mediolani, sancli :
.\rabrosii episcopi. -\pud Spoletum, sancti Sabini
opiscopi. »
adjectum: «.Mediolani, natale sancti Ambrosii epi-
scopi et confessoris. Apud Spoletura, sancti Savini
epi.scopi et martyris. »
Flore.ntix, « Apud Spoletum, sancti Savini epi-
:
scopi et martyris. Itoin sanctoruin martyrum Venu-
stiani cum uxore et filiis, ut in gestissancti prae licti
logitur. monasterio Liberiaco, sancti Gerebaldi
Iii
B episcopi.Sanclonas...Ifemapudpr3edictaincivitatem,
sancti Eutropii martyris.
Editio Ll-beco-Col. « Octava sancti Andreae
:
apostoli. » De ordinatione sancti Ambrosii, ut Ley-
:
« Civitate Xanctonas, sancfi Martini abbatis, disci-
puli sancti .Martini, Turonensiscivitaliscpiscopi. Ad
cujus tumulum creberrima divinitns fiuiit miracula.
Qui in monasterio, quod ipse fundavit, in pace
quievit. In Spolitana urbe, depositio sancti Sabini
episcopi et confessoris. y De Gerebaldo, habet ut
supra de Fara, pure.
;
Belin. « Mediolani, ordinatio sancti Ambrosii
:
episcopi el confessoris, cujus sanclitate tota Medio-
lanensium civitas decoratur. » Caret Martino caetera ;
satis pura sunt. In secunda edilione de Ambrosio
lcgit, «cujus sanctitafe univcrsalis Ecclesia decora-
tur. » Ilic autem in finc apponitur Martinus.
Greven. «Inventiosanctae crucis secunda. Octava
:
G sancfi Andreae. Antiochiae, sanctoruin Polycarpi et
Theodosi. Apud Mediolanum, ordinatio episcopatus
beati Ambrosii. Qui cum seditionein populi de eli-
gendosibi episcopocrlam, sedare vellet, vox infantis
insonuit,dicensAmbrosiumcpiscopum. Moxomnium
unanimi consensu rapitur multuinque rcnitens, in
episcopum consocrafur. Apud Spoletum, beati Sabini
episcopi et confessoris. Marcelli episcopi. In mona-
sterio Liboriaco sancti Gereboldi episcopiBajocensis
et coufcssoris. Qui castitafiszelo stuprum recusans,
velut alter Joseph, carceri, ut fame periret inclusus,
angelorum consortio fruitur deinde raolari lapidi ;
alligatus, in mare projicitur, sed divina gubernante
providentia, sanus Normannioe partibus applicuit. In
cujus adventu arbores ibi fioruerunt, caeci illuminati
sunt, claudi gradiendi ollicium consecuti, ipseetiam
coilesti oraculo Bajoconsis episcopus factus, vita et
iniraculisclarus, (juievit in pace. Ipso die, Dodovaldi
prosbyteri. In Iliberuia, Boetii confessoris.
MoLAN. « Apud Bajocas, in monasterio Liberiaco,
D :
deposilio beati (iorohaldi, pricfaf.o urbis episcopi et
: confossoris. .Mcdiolaiii, ordinafio Ambrosii episcopi
et confcssoris, cujus sanctitate univcrsalis Ecclesia
decoratur. » Adjicit typis minoribus « Qui cum :
ultima jaceret aegrifudinc, dicebat Mori non timeo,
:
quia bonuiii Domiiuuii habeinus. » Editiones alterae
litteris Italicis texlui \)rxtig\inlMediolani, etc, usquc
ad decoralur e\ secunda Belini edifione. In fine de
est. Demum in fine Liberiaco, ut editio prior. Demum, quod apud alios
non lcgitur « Eodem : die, sancti Giraldi episcopi
Veliterni ct confe.ssoris. »
Diii 8.
manu
Alexandriara, sancti MachaFii martyris, qui lemporc Decii, a judice, cum
2b
 :

779 USUARDI MONACHI , 780

multis verbis ad negandum suaderetur, et eomajori cojistantia fidem suam profiteretur,vivus ad ultimum
jubetur exuri, [Bouillart., ad oram paginoi Conceptio beatissimae Dei genitricis \irginis Mariae.]
:

NOT.E.
Sumitur ex soHs Praten., Herinien., Antuerp. et Max.-Lubec, et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Recte a Molano scriptnin Eulijchiani ;a Pratensi, A Macharii et hic et alibi receptus codicum scribendi
non ornnino male, /i'«//(/'ct«/M' ; a reliquis, passiin raodus In codicc Herinieiisi, post ?tt/:/joricoHS<a>i-
cst.
Eulidani, ut est iii textu. Praten. legit tercentoa, lia, irrepsit ad, male et contra constructionem.
raelius alii nonnulli nunieralibus litteris usi sunt.
;

OBSERVATIONES.
Vetustissima, qua^ quidem in Faslis ecclesinsticis asserta, fernie .subAureliano extremam diem clau-
supersit, Euili.ycluani ponlilicis moinoria haheturin dere potueritEutychianus. Nosdelongiori duralione,
Kalendario Rucheriano, sub tiiulo Dcpositionis epi- Baronii, Henscheiiii aliorumque eruditoruin opinio-
scoporum, his verbis vi Idus Decembris Eidichiani
; nem pnefeiendam existimamus. An aulcm in Ro-
in Callisti. In Hieronymianis plerisque hoc die legi- mano inoderno tyranni nomen recte m Niimerianum
tur :Romce, Euliciani; vel ut est in antiquissimo mutaverit Baronius, disi|uisitionis est paulo scrupu-
Epternacensi lionuv, depositio Eticiani [EnticianiJ
: losioris. Nulla,quod sciam, Eutychiani Acta super-
ep<'sco/)i quem et die praecedcnti posuerat £i fio/H/e, : sunt poterit
: suo tempore historica sylloge &x
Euticiani episcopi. Ex his autem dubius redditur documenlis hinc inde collectis coucinnari, qualera
verus siveobitus. sive martyriidies, ah aliis signatus inchoavit Tillemontius tomo IV, pag. 365. En me-
XXV et XXVII Julii au ob aliquam trauslationeui,
;
tricum Wandalberti encomium :

incompertum est. Dubium item reJditur inartyrinm,
cum tam clarfi exprimatur (wpos/i/o, sed de his alibi
disputandum erit. Interea Romani parvi auctor di-
serte signavit Romte, Eutijcliiani papte et martyris,
: Adone
qui cccxLii martyres sua manu sepelivit. Hicc ut ab
Adone ex Poulificalibus ampliata sunt, ita a nostro
ad verbum descripta, servato numero treceutoruin
quadragintaduoruin, qui in Catalogis ante tomuu) I
Aprilis^ilitis, pag. xxviii, ad trecentos sexaginta
duos extenditur, facile mendo ex littorarum trans-
positione vel forte quod diversum catalogum con-
;
suiiierit Romani parvi coinpilator. Aliani errorem
adoptavit Vieunensis, dum Eutychiani pontificatum
octennem ad unicum annum contraxit atque itera
alteruin iu noinine Aureliani imperatoris, qui recte
cmu Eulychiaiii priucipiis, noncumexitu conuecti-
tur. mendum prius secundum trusit cum
At eniin
supposita pontificatus brevitate, etiara ab Eusebio
Praten. ad marginem, vel saltem alia manu, ad-
jectuin habet « Couceptio beatissiin;e Dei genitricis
: priacipiuin
Euiychiane, nites senis felicp, papa, cruore.
Quemadmodum primain suara annuntiationem ex
descripsit Noster, sic et alteram ad verburn
transtulit, exceptis tribus voculis, qui gente Libycus.
Est hic Macarius, aliis Macar, de quo pridie loqui
ccepiinus, ab auctor^ Roinani parvi ex citato ibi
g cap. 31 lib. vi Historia^ Rufuii acceptus, ubi militi,
vel fftj^ttori, diei pr«cedentisimmediate subjungitur,
hoc raodo : Alius quidam vir nominis sui Macharius,
gcnte cnm multis verbis a jitdice ad negan-
Libicus,
duni suadcretur, et eo majore constantia fidem suam
profiJeretur, vivus ad ultimum jubetur exuri. Sequun-
;
tur ibi Epymachus et Alexander, de quibns aliisque
martyrihus, cilato Rulini capite comprehirasis, agi-
tur xii Decembris, ut inanifestissime perspicias die-
rum seu festivitatum huji'smodi delectuin a solo
Romani parvi auctoris arbitratu pependisse.
AUGTARIA.
Antuerp.-Max., Lovan. et Leyden.-Belg. habent
Munerati Couceplio Virginis glorio-
: «

Mari;e. » De hac plura inferius ex aliis codicibus. sae. » Sequitur textus, cui sub finein adjungunt :

Vide notulain Castellani, et Motherium p. 445. « Treveris, sancti Eucliarii, priini ejusdem loci epi-
ToRNACEN., in prima purus, totum Macarii elo- scopi et confessoris, qui exstitit unus de septuaginta
gium rescindit, a qui tempore, ctc. duobus discipulis Domini. »
Antueri'.-Maj. post texluin in fine adjicit « Con- : Ultraject. alio principio « Conceptio beat;i? Vir- :

cepiio sanctai M;irise Virginis. " ginis Mari^e. » De Eutychiano autein post sepelicit,
RoswEYD. in flne: « Treveris, Eucharii episcopi textui inserit « Hic constituit ut
: fruges, fabce, et
et confessoris, qui unus ex lxxii discipulis a Petro C uv.e tantuin super altarc benedicerenlur, el qui mar-
aposlolo in opus evangelizmdi Galii.e directas est. tyrem sepeliret. sine dalraatica aul coiiobio purpu-
Eodem die, Zenonis et Syri confessorum. » De Syro rato non sepeliret. »
vide XII Septeuibris ; Zenonein lioc die Eutychiano Leyue.n.-Lat. initium et finem babet ut Antuerp.-
subjunxit Wandalbertus Max., etc. In Eutychiano convenil cum Ultraject.
„ qiioque Zenon
Has
rj ,„ 1 , „„„.,„
,„„ lionore.
liabet coniuncto martyr
. 1
Convenit etiam Albkrg. Sed hic de Conceptione
., -, , ... ^^f , . . .

^ ^ ^ ,-, ,-,
•" scribit: « hestum Conceptionis gloriosaj \irginis
PuLSANEN. in prima purus est usque ad Calixti. Mariae, » qu;ie in Da.xic. recentiori manu ascripta
Tnni « Ipso die apud Alexandrian, beati Macharii
: sunt. In reliquis citati codices concordant.
subdiaconi [iiudius legerd sub Decio]. Desunt reli- » Ce.ntulen. « Exordium human;e redemptionis,
:

qua oiniiia. In inargine recentissiina inanu adjicitur:
« Conceptio beatissimae Dei genilricisMariae, » ut su-
pra in priino codice.
Muner.\t. incipit: «Conceptio Virginis gloriosa?.»
Greven. incipit « Conceptio be;itissiinK Mari;e,
: per divcrsa ioca Irecentos t(uadr;igiuta duos inarly-
perpetuae virginis, et raatris Domini gloriosaj.» Et
praeterea in finetextui ascribit « Eodem die, depo-
sitio sancli Leonardi episcopi et confessoris. » Epi-
scopum non novi, nec satis scio quis sit presbyter
inlra nominandus, nisi cuin Leonardo alio confun-
et initium nostra^ illuminationis, pr.vconatur hnjus
pia solennitas noctis ac diei, quando propitiante Deo
concepta est mater et Virgo Mai'ia, paritura Filium
Dei. Rom;e, sancti Euticiani pap;e et martyris, qui
res sepelivit. Treveris, S. Eucharii episcopi ct con-
: fessoris, quem bcatus Petrus Roin.e ordiuavit, et in
Gallias cum Materno et Valerio inisit. Ale.xandri;v,
beati .Macharii marlyris sub Decio. »
D BurxELLEN « Conceptio beat;e Mari;e seinper
:

datur. virginis, et raatris Domini no>tri Jesu Christi. » Se-

MoLAN. litteris Ilalicis textui pnpfigit ex Brli^j. : quitur textus purus. Tuin « Roma\ sanctoriiin Ze- :

« Conceplio sacralissimae Viiginis Maria), gcuitricis nouis, Eu.sebii etSuccessi episcoporum, el Uraiii pre-
Dei et Doinini nostri Jesu Cluisli. >•
sbyteri. » Noii huc pertiuetZeiio. Vide Hieronyuua-
81 MARTYROLOGirM. — MENS. DEC. 782

na. « Treveris, beati Eiicharii, primi ejusdeni urliis A Caidiacex. « In territorio Lugdunensi,Ioco
:
qui
episcopi et confessoris, (pii exsfitit. etc, ut A.\- • Sapiniacus vocatur. translatio sancti Baldomeri vi-
ti-f.rp.-Max. « Ef <ancU Rornarici confessoris. Eodein ri Dei et confessoris. »

il;e, iii terntorio Diinensi, depositio sancti Leouardi, DivioxE.N. • In territorio Divionensi, depositio
:

exiniii confessoris. • sancli Leonardi, exiinii confessoris. »

II.AdKNOYEN. de festo Conceptionis aliqua narrat Rf.mens. SS. Tiiii. et ApoII. . In territorio
Du- :

t|u>t' describere opprie pretiiiin non diico. Eutycliia- neiisi, depositio sancti Leonardi confessoris. »
nunidistulit indieni sequenteiii. Itaque secundo loco Editio Ll-deco Col. : « Conceptio glorios<T; Virgi-
haliet « In ci\itateTre\eris, depositio sancti Eiika-
: nis Doi goiiitricis Mnria\ sicut concopta est in utero
rii, priiniejusden)ci\ilalisepiscopi. Hicexslilil niius beat.e AniiiB malris su(e. Do Eutychiano habot si- •>

dt^ LWii Clirisli discipnlis. Hic ibideiii prfedicans, cut Ultraject. supra. In Macar o pura est. Doin :

iin)rluus duos suscita\it; et cuiii quodain tenipore « Treveris, sancti Eiicharii, primi eju.sdem loci epi-

crucein coiitra paraliticnin faceret, inortuus ibi sub scopi et confossoris. Qui oxtitit uiuis de lxxii ilisci-
terra latens surn^xit. propterqiiod iiiiraciiluni, totain pulls Doinini, et postoa a beato Polio afwstolo. una
ci\itatein ab ydolatria convertit et baplizavit. Miia- cum discipulis suis Valerio et Malerno, qui iu docur-
cula |dura fecit ; ecclesias ajdificavit.. et vij^inti Iribus su temporis in eodein episcopalu successerunt, di-
annis ibi episcopus sedit, ct iii pace obiit. • Iii .Ma- roclus [ost] ad prsdicanduni. Qiii popaliim ab idolo-
cario salis purus est. Tuin • Itein boati Lcoiiardi
: ruiii cu!turare\oca\it, elad lidom Chrisli convertit.
episcopi et confessoris. In Avynionis civitate juxta In terrilorio Dunensi, deposiiio sancli Leouardi
Rudanum. sanclae Csesariae virgini' et martyris. » B episcopi et confessoris. »

Non magis hanc Csesariain no\i quaiu Leonarduiu Beli.x. incipit : • Conceplio immaculatasacratissi-
episci»[uim. Indicatur haudduhie Casrtna, dequa \ide ma; Virginis Marire, gonitricis Dei et Doinini nostri
Castellanum. Varia de ipsa apud nos collecta sunt, JesuChristi.» Sequiturloxtussatispurus,sod in nne:
dandain Actisad diem ix Decemb. « In monasterio • Eodem die apud Veroiiam, saiicli
Zcnonisepiscopi
Haheiensi, saiicli Roinarici abbatis. » et confessoris. - Vide supra « Item sancti Marlini
AoiiciNCT. de Eufychiano, textui inserit fere ut abhatis. Ex dio prajcedenti. In aitera editione ex-
'

snpra • Hic constituit, ut qui martyrem sepeliret,

: punctum To immaculata. Omissus est Marlinus, sed
sine dalmatica et coiobio purpnratonullatenus sfpe- adjicilur Eodem die, sancti
: « Leonardi presbv-
^
liret, et ut frnges, fabae el uv?e super altarc tanlum teri. .

benedicerentur. •
Greven. in fine «Ipsodie secundum Catalogum et
:

Codex. Ursin' a Rosemberg « In civilale Verona, ;

sancti Zenonis episcopi et confessoris. » Vide xii
Aprilis, et CastiMlanum hoc die in notula. « Treve-
ris,sancti Eucharii, prinii ecclesis loci episcopi et
unus de lxxii discipulis. »
confe-isoris, qui fuit
Ambianex. « In terrilorio Dunensi, sancti Leo-
;
nardii, eximii confessoris. »
MATnic.-CARTrs.-ULTRAJECT. sic ofditnr « Sancti-
ficatiobeats Mariae. » Additurautem ha;c notatio
« Veruni anno .mcccclxx talis a Capitu'o nostro ^e-
nprali emana\it ordinatio Ob unifctrmitatem lauda-
:
bilem, in ordine nostro observandam, et pra^cipue
in celebralione di\iiiorum, ordinamus quod fe.-<tum
Virijinis Mari.e,quod modo Ecclesia solemniter ce-
lebral vi Idus Decembris, amodo sub nomim^ Coiice-
plionis, per totnm ordinem universalilercelebretnr,
qiiemadmodum alias per Ecclesiam fuit determina-
tum, noii obstante staluto quod de sanclificatione
facit mentionem. » Sequitur demuni « Romarici :
abbatis. Eutychiani papae. Macarii martyris. •
Alte.mi>s.: ' Item translatio sancti Sehasliani inar-
tyris et Cregorii doctoris Anglorum. » Vide Auctaria
die sequenti.
Floue.nti.v. « Veronae, natale sancti Zenonis epi-
;
sco[)i el confessoris,totiussanctitatis viri. Item passio
sancti Zenonis episcopi et martyris, qui apud Nico-
inediam ci\italem passus et sepuilus est, sub Juliano
sacrilego imperatore. » Tnm solus Strozziax. « Ro
m.i' iii coMii''lPrio Priscilhc, sancti Crescenliani mar-
tyri>i, ut l.^go in gestis sancti Marcelli papje. » Vide
ahos, henti Zeiionis epi.scopi Veronensiset martyris,
ciijusiiieminitB.tiregoriustertio Dialog.5. Usuardus
habot euin pridie kbis Aprilis. Treveris, sancti Eu-
charii, primi ejusdem urhis episcopi et confossoris.
llic unus fuit de lxxii Domini discipulis, atque
a
beato Petro cum duobus aliis Valerio et Materno
Trc\orim inissus, populum ab idolorum cultura re-
:
vocavit,plenusque operibus bonis in Domino quievit.
:
C Genebandi opiscopi Laudunensis et confessoris, de
quo in gestis beati Remigii. Roinae, nalale beali Eu-
sebii episcopi. Syri Papiensis episcopiprimi el con-
fessoris hic natale. Hunc Usuardus hahot secundo
Idus Septembris, die scilicet, quo memoria ejus et
Yvcntiidiscipulisuccessorisquesuiinsimul recolitur.
Eodoin d:e, sancti Romarici abhatis et confessoris.
Qui cum magnus esset in palatio Theodeherti regis
Austrasiorum, omnibus renuatians, in Luxoviensi
coenobio, sub sancto Amato monachus priinum,
deinde abbas factus, tempore quodam apud Vosa-
guin, \as sicerae, quod pridie evacuatum fuerat, et
sine duciculo relictuin, oratione facta signoque cru-
cis edito plenum reddidit, ubi ad miraculi sluporem
et hoc access't, quod ex ipso vase aperto nihil omni-
no ccfilitus dati liquor s in terrain delluxit. Item Eu-
ticiani monachi ot confessoris, qni ut lihro i Trip.ir-
tita) Ilistoriajdicitur, in Bithania Olimpum hahitans,
ad curandas passiones, et miracula rerum et operum
D di\ina repletus gratia, Constantino Augusto propter
virtiitem \itie charus admodum erat. »
MoLAN. in fine « Eodem die, apud Veronam,
;

supra XXIV Novembris. sancti Zononis episcopl et confessoris. Item sancti

MoNTis Sa.vcti • Rccolilur celebre
: festum san- .Marlini ahhatis. Eodorn dio,sancti Leonardi, preshy-
cti Romarici, eximii el confessoris emeriti, qiii
diicis tori, confossuris in territorio Dunensi. Treveri.s,
poiii[iaticas pnr\i pendens di\itiarum phaleras, cuin natalissanctic Anastasia). » Typis rninoribus « Eo- :

toret generis qiiantitatc nobilis-imuH, omnipottMiti doni dic, saiicti Roinarici, abbatis Luxoviensis et
l)eo si^ saiicloqiie Petro inniiit haix-nduin, iiianciijiis confos.soris. lleinEutychiani monachi, » etc, ex
omnibiis ac predii.i, suiim cuni cfitis [)ri\ilegiis di- GnEVE.N. Editiones ahae « Trcveris, do|)ositio san-
;

tans monasterinm, quod anti<iultus Hahenduin cas- cti Eucharii episcopi et confessoris. Et sanctaj Ai.a-
trnin nunc mons sancti Roinirici nuiicnpaliir. Ro-
; Eoilom dio, sancli Romarici coiifossoris. In
stiisiic.
iiia eliam ditione et auctoritate Rfgum decrevil lorritorio Dunonsi, sancli Leonardi preshyleii. - De
atqnc censuit e.sse subactuin. » In his claritas desi- Zonone. nt in prima. « Die octava, sancti Palris Pata-
deralur. pii. " Vide clogiurn in Marfyrolugio Roinano.

V Jdus. f)if,

Nalaiia sauctae Leochadiie virgiuis, quaj a praKfecto Hispaniarum Daciano,apud Toletumdura [iJouUlart.
 ;

783 USUARDI MOXACHI 784

dira], carceris custodia macerala % cinn gravissinios beatfR Eulaliae et reliquorum martyrum audisset cru-
ciatus, geiiibus in oraliune positis, impollutum Christo spirilum reddidit. Ipso die, sancti Cypriani abbatis
Petragorici, magnificoe sanct^talis et ciarissimi in miracuiis viri.

NOTtE.
Puri sunt Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Munerat., Greven. et Molan.

a IIoc loco folium ex codiceavulsum est. Sed qui A. truncum. Quae deerant, ex codice Pratensi B. sup-
illud restituit, quia majoribus litteris usus est, hunc plevit Sollerius. Laudo factum etimitor. Bouillart.
articulum imperfectum reliquit et plus media parte

VARIANTES LECTIONES.
Antuerp.-Maj. et Molan. recte scribunt Leocadioe, tio pro Eulalice pessime formavit Lualioe. In Mune-
sed in textu servata est reliquorum codicum lectio. rato est dire pro dira. Molan. legit spiritum Christo
De Daciano alibi dictum est, hic rursus aliqui Da- reddidit, quod Adonianum est sed Usuardi lectio ex
;

tiano, Tornacen., Deciano, etc. At quid vult Mune- codicibus probatur. NonnuUi codices habent
aliis
rat. per pnefecto Hyspaniano? Suspicor voces duas Ci/)rtaHi,ut Greven., sedPraten., Herinien.,etc., nie-
Hispaniarum Daciano typographi impe.^itia male in lius ut est in textu. Errat Antuerp.-Maj. dum pro
unam coaluisse, quemadmodum altera Greveni edi- Petragorici ponit Petragoricce.

OBSERVATIONES.
Quae hic primolocoreferturillustris Toletana virgo
jLeocflrf(a,necniHieronymianiscodicibus,necin serie
Beda5, nec apud Wandalbertum nota, ab auclore Ro-
mani parvi primum et simplicissime consignata est
Lcocadiw virginis, nulla loci, temporis aut martyrii
facta mentione unde verosimillime conjicias nulla
;
sanctaeActaAidisseMartyrologiihujuscompilatorem.
Aliqua nihilominus olini exstitisse necesse est ex qui-
bus MartyrologusViennensis eammorlis circumstan-
tiam decei pserit,quae ex ipso in texlum nnstrum trans-
imo ultro fateor passionem longiorem quse apud nos
exstat panegyrim potius videri quam exactam rerum
gestarum narrationem. Nihil reperit Surius praeter
: Adonianum elogium, cui Marinei verba adjunxit,de
sancta ab aliis Toletanw urbis mcenibus prcecipitata,
quae verum martyrium indicant, ubi Leocadia a con-
cilio Toletano iv apud Labbeum tomo V, col. 1702,
nonnisi bealissima et sancta confessor a.Tp^peWa.tnr. Vi-
deri possunt paucula quae de sancta nostra habet
Tillemontius tomo V, pag. 57 et si quis curiosius
;

lata est. Quaeri posset cur Leocadia hoc die celebre-
tur, si verum est eam tunc Christo spiritum reddi
disse, cum gravissimos beatce Eulalice et reliquorum
marigrum audisset cruciatus ; Eulalia vero Emeri-
tensis, qnae hic haud dubie innuitur,passa sit x De-
cembris ? Jam satis nota est recepta nobis et unice
vera solutio ; videlicet , arbitrarium plane fuisse
Adonis antesignaao hujusmodi celebritates certis
diebus adigere ipsum autem priefatus Ado el post
: alibi solet, consuluit, elogium decerpensex cap. 100,
Adonem Usuardus bona fide secuti sunt. Pervulgata
Leocadiec memoria ex conciliis Toletanis, in ejus
ecclesia habitis, repetitur, atque item a ternis basi-
licis in soia Toletana urbe ejus nomini consecratis,
de quibus vide nolationem Baronii, ubi etiam agitur
de corporis translatione, quam Molanus in Natali-
bus sanctorum Belgiiin dubium revocat. Nos alibi
eam controversiam discutiemus, nonnulla Leocadiae
o indagarc voluerit quo fundamentoordini Carmelita
rum adscripta fuerit Leocadia, adeat Responsiones
Papebrochii ad art. xvi, a num. 77. Sufficiat modo
exhibita textus nostri origo et ad Usuardum trans-
fusio.
Cgprianus abbas Petragoricus a solo Adone positus
est, qui hic alium suum fontem, nempe Gregorii Tu-
ronensis librum de Gloria Confessorum, ut saepe
quod Noster integrum adoptavit. De sancti gestis
nihil praeterea traditum novimus, neque Petrus in
Catalogo, lib. i, cap. 51, neque Trithernius de Viris
illustribus ordinis sancti Benedicti, aBaronio citati,
plura aliunde suggerere potuerunt. Sitne porro Cy-
prianus hic ordini Benedictino accensendus, alibi
examinabitur. Wandalbertus hoc die totus est in
translatione sancti Sebastiani versus dabimus inter
;

Acta manuscripta vulgaturi, quae hactenus typis edita Auctaria.

non existimo. De eorumsinceritatehic non disputo.

AUCTARIA
Praten. inter puros relictus est, licet boc die G signatus P. 5. Omnes conveniunt in hac additione :

solummodo textum referat usque ad custodia viace- In Africa, sauctorum Petri, Successi, Bassini,
rata, exciso pro reliquaparte folio, ut testatur Sir- Porphirii et Urbani. » Aliqui ex his scribunt Basini,
mundus, qui reliqua textus supplevit ex codice al- ct omittunt et.
tero, quod vocamus B. Centulen. « In Hispaniis, sancta? Leocadiae vir-
:

ToRNACEN., in textu purus, supperaddit : « Jotro ginis, qucc apud Tholetum durissima carceris ma-
monasterio, sanctae Balda3 virginis. » ceratione laniata, impoUutum Christo spiritum reddi-
RoswEYD. in fine subdit « Translatio sancti Se-
: dit. Petragoricas, sancti Cypriani abbatis, inagni-
bastiani martyris. » Ilasc est quam dixi a Wandal- ficae sanctitatis viri, confessoris.
berto versibus decantari hoc modo : Bruxellen. incipit « Roma;, Melchiadis papae et
:

Sehastianiiin iiiiiiiis celehraimis, al) Urlte marlyris,:;qui constituit ut nulla ratione Dominica
Translatuii!, jjrojjrio qiio Gallica ruia palrono die jejunium ageretur, quia eo die pagani quasi
ExsiiltaiU, int;ei)S teinpluiii cui sui'f,Mt in ora sacrum jejunium celebrabant. » Supra ad x Januarii
AnLicjuiKiue nitent ;Equantia cuhnina fastu. et die sequenti stEpius recurrit, Pergit : « Cellensi
Sequitur in praedicto codice « In Africa, Successi
: monasterio, natale sanct* Leochadia' virginis. Quae
episcopi et marlyris et aliorum viginti quatuor. An- a pr.i-fecto, » etc, pure. Adverte hic indicari camo-

tiochena), Aherontii martyris et aliorum novem. » bium quod vulgo sancti Gisleni quo corpus
dicitur,_(]uo
sieni dicitur,
Haec ex Hieronymianis emendanda sunt cx Hispania allatum inemorant, an post Toletum re-
Pulsanen. primam sic refert «
: Natalis sanctae latiim, disceptatur. Sequitur :« In Africa, sanclo-
LeuchadiiE virgiuis. » In altero paulo propius ad pu- D riim martyrum Petri, Succe-si, Bassini, Porpliirii,
ritatem accedit. Urbani, Victoris et Ronifacii. In Antiocbia, sancto-
Antueui'.,Max.-Lui!Ii:g., Ugiiellian., Antueri».- ruin marlyrum Gerontii, 1'olenciae, Silvana*, Valen-
Max., cum sex codicibus mediae nota), el Bigotian. tini, FelicisetEuticiani. Hi omnes ex Hieronymia-
 783 MARTYROLOGIUM. — MENS. DEG. 786

nis accepti sunt viJe ibi.In ultinia annuntialione

; A sini, Porphirii ot Urbani marfyrum. » Seqnitur de
satispurus ost. Cypriano, satis pnro. Tum : « Eodom die, memoria
Ha(;exoyen, huc transtulit Eutychianum papam, beati Joacbim patriarch;o, patris glorios.nc virginis
de quo die pnecedenti satis tlictum est. Tiiiii • Iii : Mari;o. Tro\oris, snnct;c Aiiastasia' virginis. In Su-
civitate Papia, natale sancti Syri, ojusdoiii civitalis sato, adventus sancti Patrocli martyris. » Vide
episcopi, magiue sanctitatis viri. • Etdie praecedenti Grevexu.m.
et hic s.Tpius recurrit jain dixi de eo actuni \xii
;
Belin. in prima editione textui adjicit « In :

Septembris. Sequitur Leocadia, non omnino pure Africa,sanctorum Potri, Successi, Bassiani. Eodem
reiata. Dein «
: In Africa, sanctorum martyrum dio, beati Siri Papionsis episcopi. » Altera super-
Petri, Successi, Passini, Porphirii et Urbani. • In addit «
: Lemo^icas, sancta; Valeria) virg. et
Cypriano eliam aliquid immutatum est. Sequilur : mart. »

« In pago Vimacensi, natalesancti Walorici prosby- GuEVEN. : « Jonchim patriarcba;, patris gloriosae
teri et confessoris. • Vide xii Docombris. « Itcm in Dei gonitricis Mari.T, hic solennis servatur inemo-
Jherusalem, nativitas sancti Joachim, patris san- ria. Traiislatio sancti Bartholomei apostoli a Bene-
ctae Doi gonetricis Virginis Mariiv. Iii territorio vento Bomnm. In Africa, sanctornni Successi epi-
Lemonaconsi [leije Lemovicensi] sancta' Valoriae scopi, Poiri, Basini, Porphirii, LM-bani, Victoris,
virginis. • Est in Romano, sed vide notulam Cas- Bonifacii et aliorum decom et octo. Antiochiae,
tellani. sanctorum Gerontii, PoleiitifB,Sylvana^ VaIeiitin;T3,
AQrir.i.vr.T. cnm multis aliis codicibus scribit Da- Felicis et Euticiani. Veron.x», sancti Proculi, cjus-
tiano pro Dariaito. In (ine « Apml Ticinum, de-
: B dom civitatis episcopi quart, et confessoais. Qui
positio sancti Syri episcopi et confessoris. » Vide tompore .Maximini imporntoris, martyrii flagrans
dicta ad H.\oe.\oven. desidorio, sponte sc goutililins ofTerens, ah eis tam-
VicTORi.v. ot Rec. SuEf:. signatus num. 130 : quam delirus senex, colaphis et fustibus c.iesus,
• Eodem die, sancti Syri episcopi. » extra civitatem pulsus, tanicm sigiiis el virtutibus
MATRir.. C.ARTrs.-ULTR.\JECT. caret toto hodierno inclytus quievit in p;ice. » Vide quae de variis Pro-
textu, hancsolam annuntiationem referens « Eu- : culisdiximus in Observationibus i Decembris. Se-
cbarii Treverensis episcopi. » Vide de boc Auctaria quitnr « In
: Susato oppido dioecesis Coloniensis,
diei pntcedentis. adventus sancti Patrocli martyris, a Trecassina civi-
Reg. Sl'E(-.. sub num. '128 Eodem die, exceptio
: « tate. per sanct;e momoria} Brunonom Coloniensem
corporum beatorum Sebastiani et papae Gregorii. » archiopiscopniii illiic Iraiislati. C;i'sai"iiO virginis et
CoDEx D. Df CnEVAL. signatus H In Africa, : « martyris. » Vide dicta die praecedenti. « Treveris,
sanctorum Petri, Bassini, Porphyrii et Urbani. » sanct.ne Anastasiae virginis.»
Convenirot cnm codicibus mecliae nota^, etc, nisi MoLAN. « In Aphrica, sanctorum Petri, Successi,
:

deesset nomen Sucressi. Bassiani. Eodein dio, beati Syri Papiensis cpi-
In Vatica.v. signato num. 3949 adjicitur textui: scopi. » Utramque descripsit ex Belln. Pergit :
« Et sancti Zenonis confessoris. » Vide dicta ad « Jotro monasterio, sanctae Bald;e abbatissae. » Vide

diem prjecedentem. Castellanuiii. « Lemovicas, sanctic Valeriae virginis

Flohe.vti.v. in fine « ApudTicinumsive
: Papiam, etmartyris. > Et typis minoribus « De qua scribit :

sancti Syri episcopi et confessoris. • G Martialis epistola 2 ad Tolosanos cap. 8. Editiones >•

Editio LuBEO.-CoL. In Leocadia interserit no-

: posteriores eadem prorsus babent do tribusmartyri-
mina tyrannorum Diocletianiet Maximiani. Secundo bus Africanis, de Syro et Balda , de Valeria nihil,
loco « In Africa,
: sanctorum Petri, Successi, Ba- sed Iranslata hic est ad diem sequentem.

IV Lhis Die 10.

Apud civitatem Ilispolitanam, sanctornm martyrum Carpofori presbiteri et Abundii diaconi, quiperse-
cutione Diocletiani primo fustibus crudelissme ca^si deinde in carcorem negato cibo et potu retrusi, rursum
equuleo torti, et post haec diu carcere macerati, novissime gladio percussi sunt. In Hispaniacivitate Eme-
rila, passio sanct.e Eulaliaj virginis, quae cam esset annorum tredecim, pro confessione Cbristi, jussu Da-
ciani praesidis, plurima tormentaporpessaest, novissimein equuleo suspensaet exungul.ata, faculisarden-
tibas ex utroque latere appositis, hausto ignespiritum reddidit. Eodem die apud pnefatam urbem, saiicta?
Juliie martyris, quae fait convirginalis sanct.e Eulaliie et comes individua ad passionem properanti.

NOT^.
Sumitur cx Praten., Ilerinien., Antnerp.-Maj., Antuerp. el Max.-Luhec, Munerat,, Greven, et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Prapcipna et notabilior versatur in nomine loci, D Baronius anominando loco abstinnit non dubita- ;

"
ubi Carpophorus et .\Imndius ' passi fuerint, quern-
• /•
• .
j,gi^ gg^ Spoletum eligero, vel saltem ejus territo-
quo Bomanum parvuin clare nominavit Spoletum, rium, quo fero rocidit notula Castollani, ut locussit
nisi forte correctricem manum adliibuorit Roswey- Sassoriro, apiid FuIgiiiium,interSpoIotum et Spello,
dus. In Adoneccrto scriplum e?,lapHd llixpolitanani Lalino llisppUnm, uiiilo ad formandam civitatem Ili-
cicilalem. Variant codices Usuardini,inler quosPra- spolilanam facillinius ost progrcssus. Dc Spello vel
ten. etBoIin. fliscrte legunt Spoklanam: Antuorp.et Ilispello alitcr Latine reddito, egimus xviii Maii in
Max.-Luboc.,.S/)o(j^uiam .Roswoy.ot.MoIan., Ilispa- S. Kelic^, do quo vide iii Actis tomo IV Maii, p.lfi^.
lit/tnani : reliqiii passim llispolitanam ciim .\doiio,a Si rpiis moliora invenerit, ultro ampIoctcmur.PIura
quo Usuardiim recossisse nihil est quod .satis per- dabit Jaiinin.,nis in citata non semel dissertatione,
suadeat. .Vt ubi domum qiiairotur civitas illa //».s/)o- suo loco pul)Iicanda..\liadi(TicuItas in Enlali.Ta-tate,
litana 'f llic nodiisost cui solvendo non apte in Boda
; qiiam codices aliqui duodiMinom duntaxat faciunt,
Plantiiiiano inv'oritiir Ilispalis B;elic-fi, ad quam lios nos ox probatissiiiiis et ox Adono putamus Usuar-
martyros portinore frusCra. ni fallor, contendunt, duiii scripsisso annorum tredecim. Munorat.male legit
qai ex quaiitnmvis Icvi nominissimilitndino sanctos jufinlata pro exunfiulata Servavimiis Carpofori,e[c.,
quoslibetin llisnaniam undoqiiaqiie .solent transve- o\ solila codicum ortbographia. Ahnndi, Ahundacii,
hero. Si Carpophorus aliqiiis Hispalonsis episconus I)atiano,oAc., scriptoria ferme spbalmata sunt.
fuit,i3 a nostro distinctissiinusesl. Scrapulosior nic
787
Prima nostra annuntiatio hic rursiis a
parvo secundo loco post Euialiam hisver-
proce.dit,
bis signata :S/)o/eJi, Carpophori prenbyteri et Abundii
diaconi. Rabanus absqnn positione scripsit Eodern
die,sancii Hubiindi et Carpofoli martyrum. Ado sic
locum fonuavit ut multis tricis ansam praebuerit,de
cujus potiorem partem ex-
.Cffitero elogiuffl texens,
traxit Usuardus, prout in textu nostro producitur.
Apud alios Martyrologosuulla dehis sanctismemo-
ria. Adoni prifiluxerunt Acla, qualia a Mombiitio
edita sunt, Baronii, imo cujuslibet non plaue impe-
riti, judicio admoduni depravata, adeoutnon videam
mendis omnibus facile expurgari potuisse. An id
praestiterit Joannes Baptista Bracchescus ordinis
Prsedicatorum in Vita a Baronio citata, explorare
non licet, cumillam hactenus non viderim. De his
horumque sociis Umbrise sanctisalibi cura Bollando
locuti smuus, non semel lectores remisimus adJan-
ningi tractatum de Dodecade sanctorum Umbriae,
cui opportunus locus dari poterit ix Julii, cum de
Brictio, ex duodecim uno, agendum erit. Pluribus
hic immorari operae pretium non arbitror; citavi-
mus alibi Tillemontium tomo V, pag. 132. De loco
actum est in Variantibus: collectanea nostra mss.
de Sinctorum passione et translalione suo tempore
illustrabuntur.
Inter Hispanas virgines pro fideChristi martyrio
coronatas merito celebratissima censetur Eulalia,
non jam Barcinonensis, de quaegimus xii Febraarii,
sed quae Emeritce passa est; die pra^-cedenti, utmihi
quidemvidetur, in Leocadiae elogio appellata. Nota
est alterutra (nam duas esse tantisper supponimus)
in Kalendario Carthaginensi iv Idus Decembris,
:
sanctoi Eulalice. Apud codices Hieronymianos tribus
eonsequenter diebus, hocnempe, xi et xii Decem-
hvh veovitvii Eulaliai nomen,primoet ultinio
rice vei Almeri, medio autem Bomte Plures synony-
mas non negaverim :atnisi vehementer
esse potuisse
fallor, Almeriapvo Emerita iliac irrepsit, nonnullis
codicibusEremitam diserte exprimentibus. De qua-
re, uti etde repetitione, pluribus disserit Florenti-
nius. Nullam Eulaliam celebravil Beda xii Februa-
rii, undeadhunc diem retulit Barcinonensem na-
Eulaliw virginis in Barcilona, etc, ia
tale sanctce
quo eum secutus est Rabanus, sic tamen ut hic
Emeritensem referat xii Decembris. Roraanum par-
ToRNACEN. caret prima, in secunda purus est,
in tertia mutilus, sisteiis in solis verbis Julice vir-
: duum
ginis.
RoswEYD., in textu satis purus, habet in fine
« Romae, Melchiadis papae et martyris. »
PuLSANEN. priino loco habet de Eulalia, usque ad
virginis. Secunda de Julia, partim excisa, partim
mutila est. Carpophori et Abundii elogiumplane ex-
punctum est.
Antuebp.-Max. curn sexaliis mediae notae codici-
bus, textui satis puro, in principio praefigit «Romae
via Appia, sancti Melcbiadis papaj ; qui cum annis
quatuor Romanam revisset Ecclesiam, martyrio co-
ronalus, sepultus est ii) cimiterio Calixti. » Vide
Aquicinct.
Centulen.: « Apud Emeritam Hispaniae civitatem,
sanctai Eulalia3 virginis, quoe sub Daciano multa
perpessa tormenta, novissime eculeo appen^a, et
igiie ad latera posito ustulata, in confessione Christi
emisit spirituin. Ipso die et ibidem, sanct;ie Julia;
pedissequaj ejus. Item apud eamdein provinciam,
sanctorum Carpofori presbyteri et Ilabuudiidiacoiii,
qui post niulta sibi ilhita tormenta, gladio puiiiti
sunt. Hic solus codex Usuardinus est, in quo hoc
.'
die duo illi martyres Hispaniae ascribanlur xiiDe-
cembris accedil Buuxellen.
Bkuxellen. incipit ab Eulalia, textui adjiciens
« El cernentibus Ghristianis, in specie columb;e
USUARDI MONACei 788
OBSERVATIONES.
Romauo A vuiu etiam distinguit, dum xii Februarii Bar-
cinunem Eulalice vircjinis mar-
expressit, hic vero :
tyris, ut certo diversas supponere videatur. Sic item
: Ado, diversa utri^iue tribuens elogia, tametsi non-
nulia confuderit, dum Barcinonensein ex passioae
sanctiK Leocadiae se accepisse teslatur. Quodcunque
textus noster ulroque die refert, .\donianum est.At
necdum sublataest confusio, de qua xii Februarii in
Actis plura memoravit Henschenius, hoc die in eo-
dem opere denuo examinanda et iliustranda. Unica
Eulalia, an gemins fuerint, potissimum controver-
titur.Qui Eulaliam Barcinone natam,Emerit;K passara
volunt, \el qui Emeritse natam et passam Barcino-
nem subinde transferunt, dum Actorum dillicultates
evitant, in alias labuntur. Certe ex citatis a Ruinar-
tio Sacramentariorum aul Missalium docunentis^bi-
nas fuisse suadetur. Quidquid unius Acta fortasse
alteri altributa fuerint. Fateauiur cum laudato scri-
ptore, ex neutra parte certa occurrere argumenta.
g rjua; penitus conficere valeant: quo demum etiam de
tlectit nota Tillemontii tomo V, pag. 713. Interim
' '
Emeritensis hodierna^laudes egregiececinit Pruden-
tius, citato saepius libro Tvspi (rrea iyrou hymno 3,quem
vide notis illustratum apud laudatum Ruinartium a
pag. 497. Alios encomiastasenumerat Baronii nota-
tio,quibus recensendissupersedeo. Ex illis omnibus
aliam Vitae seriem, neglectis Actis, quae apud nos
multa sunt, deduxit praefatus Tillemontius tomo V,
a pag. 3:20. ProEiilaliarum distinctione clarissime
pugnantbina Wandalberti disticha.quoruin alterum
Barcinonensi ascripsimus xii Februarii; hic veroal-
terum subnectimus :
EulaliaiTi sancto quartis veneramur rmore
Hispanam Emeritam cujus cruor ossaque servanl.
;
Alme- Sed quid de Julia Eulaliae cnnvirginali? Equidem
niliil reperio cui tuto innitar. Prudentio ignotam
fuisse satis ostenditejus deipsa silentium.Nec JuLae
usquam meminerunt Acta apud Mombritium, nec
alia, quaepenes nos sunt, manuscripta. Qui acodicis
Epternacensis hodierno textu eam repelunt, facile
advertunt nomen /«/io? ibi 'pvo Eulalite suppositum
: esse. Restat ergo ut soba Adonis auctoritate sub-
sistat, qui in aliis Eulaliaj Actis eam invenerit,
quod nos alibi accuratius inquiremus.
AUCTARIA
nivae coilum petiit. Cujus sacrum corpus peretri-
jussu praesidis pependit in ligno, sed niy de-
super puellae corpus aspexit, et nivali candore co-
: opertum divina gratia dealbatum est. > In Julia,
noii plane pura est. In fme « Et natale sancti :
Paiili, cujus passio habetur. » Distinctiori notitia
opus est.
Hagenoyex. in primaetsecundanonnihil interpo-
latus Sequitur
est. « Eodem die Romoe, natale
:
sancti Meltyadis pnpae et inartyris; qiii tribus annis,
: mensibus sex, et diebus oclo Romaiiam rexit Eccle-
siam. Hic tricesimus primus erat post Petrum, el
D coiisliluit, ut die Dominica, et quinta feria nulla
i"atione Christiani jejunaront, (juia pagani illos dies
quasi sacrum jejunium (sacro jejunio) observabant.
El hic sub Maximiauo martyrio coronatur. Vienn*
sancti SynduUi episcopi el confessoris. » Hic a Mo-
sandro Adoni tribuitur, sedRosweydus in appendi-
cem rejecit. « In Curia Curiensi, sanctaj Eymericai
virginis et martyris. Item sancti Lucii regis, ob
Christi lidemexusti. » Uitimo loco refertur Juiia,ut-
cuuque pure.
Aouici.xcr. in finc adjicit totara annuntiationem
Molyhiadis; qu.u etiam apud Mosandrum Adoni
; asuriiiilur, a Uosweydo rejecta. Sic habet « Rom;e, :
deposilio Melclii;idis papie. ilic coiislituit, ut die
: Dominica [r7(i(/e et quinta feriaj nuilus lidolis jeju-
naret, quia ipsos dies pagani quasi sacro jejunio
 »

789 MAIJTYHOF.OGIUM. M1<:XS. DEC. 790

CrMobrnnt. Et constitnit nT ex crpnsocrntu opiscopi, A co1umb?e spccie spiritum emisit, virlentlnns popnlis
oblaliiiiu's proptor baMTticos, per occlosias dirige- et dicontibns Gloria lilii, Dumbie. * Iii Jiilia, satis
:

rentur. In p.igo Leinovicensi, sanct.c Yaleriw \ ir- pura est. Demum « Viennce, sancti Sindulphi epi-
:

ginis ot martyris. » Vitlo Castollanuin. scopi ot confossoris.

ViCToniN. ot Ri-i;. Siec. sub niini. 130 in fine ; Reli.n. loxtiii salis puro adjicit ut snpra « Romse, :

« Hoina\ sancti MelcbiaLlis papa^ » sancti Molcbiadis papa" et martyris. »

Mathic.-Cartis. rLTUAJEc.T. « Eulali» virginis ! Ghkve.x. - Homaj via Appia, boati Melchiadis
:

el niartyris. Leucbadia' virginis. Malo ex die pi\t- pap;c. Qui cum anteboatura Silvostruin rexisset Ec-
cedonti ad bniic Iranslata est. Sequitur « Sanctai : clesiam annis quatuor, inarlyrio coronatus, sepnl-
Julia; virj^inis et inartyris, qua* fuit socia Eulaliic tus ost in cimitorio Calixli Ipse conslituit ut die
virginis. Carpofori [iresbytori et Habundantii [Abun- Dominica ot foria quinla jojunium ininime observe-
dii diacoiii, iiiaityruni. » tur, quodbos dies pigani propbanis ^•"'juniis duce-
Rki;. SiEc. sign. nuin. 428: « Leinovicis, sancta) bant. Ipso dio, passio beali i'auli episcopi, cujus
Va eria^ virginis et martyris. » passio habctur. Item, sanctorum Victoris, Adriani,
In Vaticax. nuin.
o9i9 deest Julia. Cecilia\ Item, Sil\ ini, Valentini. Pauli papa; et mar-
Altemi^s. Eodeni die, sancti Anligoni et san-
: . tyris, qui secundiim Catalo;i;um babelur vi Kal. Fc-
cl» Eufiasia;. • Clarior nolilia de bisce Sanctis de- bruarii. Vienna^, beati Sindulpbi opiscopi et confes-
sidoratur. Addit codex-: • Leuiovicas, saiicta? Vale- soris. Pontian.o virginis. In ci\itato Armennis, na-
riievirginis el niartyris. • talis sancta! Agricol;o. »
Florenti.n. Houko sancli Molcbiadis pap».
: . . .
B MoL.x-x. in prima editione unicum habot augmen-
Iteni sancti Savini opi.scopi et confessoris. » Puto lum, quod descripsil ex Belin. « Romai, sancti :

placentiiium iiulicari, sed hic colitur die sequenti. Melchiadis pap» et martyris. » In posterioribus edi-
Vid'^ ibi .Vuctaria nostra et Martyrolof;;. Roni. tionibus do Molchiado post iKijnc duo sequentia verba
Ediliu LuBECo-CoL. priiiio loco de Molcbiade, in parentbosi includit, ut martyrium in dubium revocet.
quo eadein ferme doscribit, qua:- habet Aquici.nct. Yide Homanum et notationem Baronii. Castellanus
supra. lu prima nostra annuntiatione .salis pnra cst. ex veteri Kalendario Bncheriano recte contendit
Do Euialiasic k<i\\ In Hispania,civitate Emorita,
: Melcbiadis nalalem adx Januarii roforendum quo ;

passio sanct» Eulali;c viiginis et martyris. Qua; die vide Auctaria. Porlo prasfat» edilionos poste-
cuiii temporibus Diocle'iani imperatoris, duodecim rioros supeiaddunt « Yienna), sancti Sindulphi
:

esset annorum ot nobilissimis orta natalibus, Da-
ciano praside sedeiile pro tiibunali, sponte se co-
rain eo obtulil, et de crudelilate, quain in sanctos
Dei exercuerat, dire increpavit, quaproptor ab eo-
di>m plurima tormenta perpessa ost novissime au-
tem inoculeo suspensa et exungulata, faculis arden-
tibus ex ulroque latere appositis, donec paulatim
combusturum consumeretur. Sed ea orante, llamma
iii tortores eversa esl et perseverans in oiationc, in
episcopi et confessoris. Lemovicas, sanctne Valoriai
virgiiiis et martyris. Apud Leontiiins in Sicilia, san-
ctorum militum viginti marlyruin, quorum unus
Mercurius dicebatur, sub Tortyllo pra;side, Licinio
; impernnto, qui a sanctis Alphio, Philadolphio, et Cy-
rino cunversi fuerant. Die decinin, sanctoruin mar-
tyrum, Menx, Hermogeniset Eugraphi. » Vide Su-
rium.

III Idus. Die H-

Romje, natalis boati Dafnasi papje, et passio sancti Trasonis martyris, qui cum esset Christianissimus,

jubeiitoMaximino tenlus est, ac cum aliis duobus Pontiano et PrTtoxtnto, martyrio coronatus. Civilate
Anibianis, sanctorum martyrum Victorici et Fusciani. In borum naribus et auribus jussit judex tarincas
immitti, etclavis candentibus capita transfigi, deinde oculos evelli, ac postremum per eorum corporajacu-
lari, sicque una cum sancto Gentiano hospitesuo capitibus amputatis inigraverunt ad Dominum. In Hispa-
niis, sancti Euticii, ' cujus gesla habentur.

NOTiE.
Sumitur ex Praten., Herinien., Anluerp. el Max.-Lubec, Munerat., Greven. et Molan.

Eutychius amissus fuit in Dervensi codice. BouiLii.\RT.

VAIUANTES LECTIONES.
Greven. Molan. omittunt in principio nntalis. G tuorp. ot Max.-Lubec, Fusr.iani et Victorici, atta-
et
Trnsuni.^i scribuiit fere codicos omnes. Muximino men Munerat., Greven. et Molan. pra?forendos vi-
legit Ado et ila probatissimi codices, contra alios deo, dum cum Adone exoidinntur a Victorici et
multo.^, in fpiihus mutatiim estnomen \n Maximirtno. Fusciani, quos ila dispositos in\enieiis Usuardus, sic
Horinion. pnsuii nn-onatiis p.-<t. Greven. et Molan. prociil dnbio servaverit, ca>tera ex Actis adjuiigons,

fro Clirixliani.%simus siinpliciter babf>nt Cliristianus. nihil sollicitiis (|ucm e duobus pra-pontrot. Narihns
n Ambianensibus ox sensu Csuardi ordinandis oc- vel aurihus babont Prateii., Hcriiiion. et pauci alii ;

currit dilficnltas. ob qiiam Pratensis cum sui»» a pu- at sensus exigit ut cum Gre\en., Molan. et majori
ri.s fiTmo excludi merobatur, utpnle qui, conlra nnmcro legatiir, narihus rt aurihus. Non dis[)licel
Actoruin lidem, iii principio legit Gi-nliani et Fu- Molani coiijecliir;i, qna piilat larincas \ol lari"(jas
:

sriani in fiup aulem, cum mndo Victorir.o hospite

; (qiiam vocem anliqnam Gallicam esse, testantur
suo. Dices Csiiardurn sic scribfre ot sic orrare po- Acta S. Qiiintirii apiid Caiigiuin) accipi pro ringen,
toissf iion existimo, cum Arla ipsa pr.e ocalis ha-
; qu;e \ox li dj,'iro «»/iH/»;/isigiiilic;it si suiles mavis, :

buerit. Mnlius llorinien. Gonlianiim bospitfm facit, ut o>t apiid Klorum, per nio licet. Ser\o Euticii
sed non recle initio tres simul componit, Vtrloriri, cum plerisque codicibus.
OeHtiani et Fusciani. Optime fortassc legunt An-
OBSERVATIONES.
Damasi papa; vetnstam in Martyrologiis veneratio- Damasi episcopi ; qua» verba die x leguntur at non :

nem probat ropotita ojus, ut aliqui sonlinnl, npud sali- ob\iiim ost slaluorc ulrum dum codox Epter-
Hieronymiaiius codicos, tiim pridio lum boc diece- naccnsis sub bodienuo T;ibula.! inilium liabct, Depo-
lebritas: Ronue, Damasi episcopi, vel, Deposilio sitio Damasi, Eulalice, Trasonis, e\c., ibi Damasus
 :

791 USUARDI MONACHI. 792

papa intelligatur, qui in aliis codicibus lioc die no- A istorum martyrum Acta, dum solos nominat Vido-
tus non est. Cseterum Beda diserte hic legit Na- : ricum el Fuscianum, cum hoc elogio Qui gloriosis-
:

tale sancti Damasi papw, quibus paucnla superaddi- simam confessionem sanyuine passionis de-
fidei siub
dit Rabanus. Ronianuin parvumsimpliciter Romw, : coranerunt qua; patel martyribus qnibuslihet appli-
:

Damasi papw. Nihil adjicit Viennensis prseter sohim cari posse. Ast Usuardum prsfata Acta vidisse ma-
tempus sedis, quod ad annos xviii, menses iii, dies nifestum est. An prout nunc alicubi exstant^ non
II extemiit. de quo alibi qUcTerendum erit^ uti et de ausim asserere nam si vera est Tillemontii conje-
;

multis aliis, circa Damasi Vitam et gesta contro-
verti sohtis. Videatur Baronii notatio, ubi ad suos
Annales remiltit, in quibus prsestantissinii pontificis
fidem et mores adversus obtrectantium Luciferiano-
rum calumnias egregie vindicavit. Csetera suggerent
Hieronymus et Patres scriptoresque alii, ex qiiibus
Tillemontius Vit?e cursum contexuit tomo VIII, a
pag. 386, per quindecim articulos. Wandaibert iver-
sus infra suhjiciam. Damaso sid)nectit Romanum
parvum Et marlynnn Pontiani, Prcetextati el Thra-
: EorumcompendiumGallice tradit Tillemontius tomo
sionis, qui marlyribus de facnltatibus tninistravit. In
eamdem sententiam et eodem ordine loquitur Ado,
ex quo Noster totam elogii sui materiam desumpsit,
mutata tamen nominum serie, quam dicerem ipsum
ctura, vix ea xii sa?culum superant. Fatendum ita-
que alia et diversa et multo antiquiora fuisse, si
vere a Floro scripta sunt, quse in nostra Beda? edi-
tione ei tribuuntur, ubi pro ^rtr(nra.s substituitur s!<-
des, ac in fine astruilur multis sanctiscommune mi-
raculum de proprio capite njanibus deportato, etc.
De Usuardo dubiuni non est quin passionis modum
ex ipsis Actis, ut a Bosqueto, de Ecclesiis Gallicanis
parte ii, a pag. 157, edita sunt, plane descripserit.
IV, pag. 454 et 455, ubi et corporum translationem
describit, quse exstat apud Mabilionem saec. iv Be-
g nedictino parte ii, pag. 487, ubi videnda praevia ad-
monitio cui addi potest nostri Motherii notula. De-
:

exHieronymianorum sensu attemperare voluisse, in quibus omnibus in majori opere a nobis copiosius
quibus Thrasonis nomen primo loco ponitur, nisi agendum erit. Wandalbertus solos Victoricum et
omsiset CapitnUnum qui inter Pontiani et Prw-
, Fuscianum ab Adone positos sic postDamasura suis
textati refertur. Hoc miror, itaannuntiationem hanc versibus honorat
cumprima cohaerere, ac si martyres ilh ad eadem
Damasi tempora pertinerent. Legi potest Florentinii Roma litat Damasi ternis solennia papae.
Occurrunt, parilemque simul Victoricus, atque
notatio, De horum sanctorum Actis eadem habenda
Fuscianus lialjent lesli voiique nitorem :

est ratio quse de aliis martyrum geslis, ex sancti Ambiana virent quorum nunc rura cruore.
Marcelli papse Vita acceptis, non semel superius in-
dicata est. Eutychius ex Hieronymianis ab Adone acceptus
In Ambianensibus variant iterum apographa Hie- est, totidem omnino verbis a Nostro transumptus.
ronymiana, inter quae exactius legit Corbeiense, Quae gesta oliin habita fuerint, ut Hieronymiani co-
dum ait :Ambianis civitate, nalalis Victorici, Fu- dices testantur, doceri cupimus. Ea nec ad Adonem,
sciani et Gentiani martyruni. quos modonon multum necad Usuardum pervenisse, demonstrat eorum de
dissimili etiam exhibet Rabanus. Florus,ex eorum gestis silentium. Notabis obiter Danielem prophetam,
Actis nonnulla producens, scribit Passio sanctorum
: a Romano parvoet Adone xxi Julii signatum, iisdem
Gentiani, Victorici et Fusciani. De his nihil in Ro- verbis ab utroque, nescio ob quam causara, hoc die
mano parvo nec verosimile est Adoni innotuisse
; repeti, unde in Auctaria nostra transfusus est.

AUCTARIA.
ToRNACEN. de Ambianensibus sichabet: Civitate Q prophetae. Romae via Ardeatina, sancti Damasi papae
«

Ambianis, sanctorum raartyrum Gentiani et Ful- el confessoris qui exhortatione beati Jeronitni, in-
;

ciani. » Desunt reliqua. In caiteris purus est.
Antuerp.-Ma.i. in Ambianensibus similis estPuA-
TEN., purus in reliquis, sed caret ultima.
RoswEYD. postDrtmrtsi sic annuntiationem distin-
guit: « Item passio Trasonis, qui cura esset... coro-
stituit dici in fine psalraorum, Gloria Patri, etc. Ipso
die, passio sancti Trasonis, » etc, satis pure, ut
etiam in Ambianensibus. «In Hispania, sancti Euti-
chii. » Additur diverso atramento, cnjus gesta ha-
bentur Demuin « Item transitus venerabilis Ydae
:

natus est, et alioruin sine nuraero, quorum nomina
Deus scit. » Vide Hieronymiana. De Ambianensibus
ut Praten. Purus est in ultiraa.
PuLSANEN. sic habct: « Danielis prophetse. Romae,
sancti Damasi papae, qui rexit Ecclesiam annos x,
de Nyvella, monialis coenobii de Rameya, ordinis Ci-
sterciensis. »
Hagenoyex. incipit ab Ambianensibus, non male.
Non tam purus est in Thrasone et sociis atque in
Eutychio. Sequitur « Romae, via Ardeatina, natale :

menses iii et dies iii. Eodein die sanctorum marty- beati Daraasi papae et confessoris, qui rexit Eccle-
rura Pontiani, Praetextati et Trasonis. » Nihil de siara annis decein et octo, mensibus tribus. Hic e!e-
Ambianensibus. In ultima ferme purus est. gansingenium in componendis versibushabuit, mul-
Antuerp.-Max., Ultraject. et Leyden. ex Adone taque brevia opuscula eroyco metro edidit. Hic con-
textum incipiunt Danielis prophetw. Tuin « Roraae, : stituit ut psahni die noctuque in Ecclesia cantaren-
via Ardeatina, natale sancti Damasi papae et confes- tur, et ut chorus in duas partes dividerctur, et al-
soris. Hic rogatu B. Jheronimi instituit dici in line ternatim canerent. Hic niulta corpora sanctoruin
psalraoruin, Gloria Patri cum versu sequeiiti. Se- D reperit, quorura tumhas versihus decoravit. Gloria
»

quitur : « Ipso die, passio sancti Trasonis, » etc, Patri cantari constituit. Macedoniura haereticum in
pure per totum textuin. Eadein habet Lovanien., sed concilio Constanlinopolitanocentum etquinquaginta
elogiuin Ambianensium rescindit. Patrain dampnavit, et in pace obiit, et atl sanctuin
Alberg. breviusorditur « Romae via Ardeatina,
: Petruin sepelitur. In Jerusalein, sanct;e Elisabeth,
natale sancti Dainasi papae et confessoris. » Tum matris sancti Joannis Baptist;E. Itein apud Judit^am,
:

« Eodem die, sancti Danielis prophetie. » Sequitur sancti Nauin propheta\ » Hic hodio ponitur pro hujus
textus, ut supra. In inodo convenit Danic. Veruin de codicis voluntato. Vide Martyrologiuin Roraanuin i
Daniele habet ut Antuerp.-Max. Deceinbris.
Centulen. Danielisprophetiv. « Romae, depositio
: AuL"ici\cr. post Damasi papw, subdit Hic con- : «

Damasi papae et confessoris. Ipso die, sanctoruin stituil ut psaliai die noctuque canerentur, etc, ut »

Pontiani, Praitextati atque Trasonis diaconi, marty- vide infra iii additionibus Molani. Et posl rh judex,
rura.InGaliiiscivitateAmbianis.sanctoruinFusciani, additur noineii Rictiovarus.
Victorici, etGentiani inartyruiii, qui gloriosam lidoi A.MniAXE.N. de suis sic scribit: • In Galliis, civitate
sujeconfessionem, sanguiiic passionis decoraverunt.» Ainbiaiiis, natalis saiictorum raartyruia Fusciani,
De Eutycliio nihil. Victorici, et Geiiliani. »
Bruxellen. : « Octava sanctae Barbarae. Daniolis Matkic.-Cvrtus.-Ui.trajkct. : « Daniasi papa; et
 ;

793 MARTYP.OLOGirM. — MENS. DEC. 794

confessoris. Fnstiani [pro Fusciani] ct socioruni cjus A martyris. Xota. Sanctus Damasus rexit Ecclesiam
inartvrum. (iiodulphi cpiscopi • aliis • Clodulfi. • ; annis decem et octo, constituitque ut psalmi die no-
Vide^MartyroIogium Castellani. « Trasonis martyris ctuque ab ecclcsiasticis pcrsonis. choris altcrnatim
ot sociorum cjus. • concinentibus frctiuciitcntiir. Healusotiam Hierony-
sub num. o9W posl Dtimd^ii, sic secun-
Vatic.a.n. mus multa ad eum
calholica scripta misit. in ({uibus
dam annnntiationem ex Adone extcndit < Et san- : et duos illos \ crsus, Gloria Palri : Sirul eral, etc, in

ctorum martyrum Pontiani, Pra>te\tati atqne Tlira- psalmorum fine dccantandos. Ipse tandem defunctus,
sonis, qui poteiis et locuples de facultatibus suis via Ardcatina scpultus cst. Daniclis prophct.Te. Item
muita Cliristianis ministra\it per B. Sisinnium et Joscph patriarcluc lilii .lacob. Apud Mirrcam, sancti
Cyriacum diaconos. Non post niultnm ipse tentus a Nicolai episcopi ct confcssoris, avunculi alterius,
.Maximiant), palmam martyrii cuni duobus aliis per- magni scilicct Xicolai. l|)so die, bcati Sabini episcopi
cipere nieruit. • Placentini, mir;u sanctilatis viri. Qui fidc plcnus, ut
Altemps. : • Eodem die, sanctoe Mari.T virginis et refert Grcgorius HIDialog. Pado fiuvio inundatione
martyris. • Sumiturhaud dubie ex Hieronymianis. agros Ecclesiee occupanti comaionitoriun) scribens,
Vide Florentinium. cbartam ipsam in aquam initti jussit, statimque se
JrREX. « Civitate Ambianis, sanctoruni martyrnm
: aqua compescuit, ncc ultcrius cxire pnvsumpsit.
Gentianl, Fusciani et Victorici. • Mcthis, translatio sancti (ilodulphi episcopi et con-
Editio Li'BECO-CoL. incipit « Rom.-e via Ardea- : fcssoris. Itcm, sanct.Te memoria) David monachi
tina, natale sancti Damasi pap.ne et confcssoris. (Jui Cistcrcicnsis (Jrdinis, in monasterio Ilemenroede
rexit Ecclesiam annos deccm, mcnscs duos, dies B quicscentis. •
decem. Hic constituit ut psalmi die noctuque ab epi- MoL.vN. aliis litteris textui immiscet post Damasi
scopis, et presbyteris ac religiosis, in ecclcsiis ac papa\ « qui rexit Ecclcsiam annos decein ct octo,
monasteriis cant.irentur, et ut chori in duas partes nicnses trcs, dies duos. Hic constituit ut psalmi
divisi psalmos alternatim canerentur. Huic sanctis- die noctuque caiiercntur per omnes ecclcsias. Hic
simo \iro B. Hieronymus multa ecclesiastic;c reli- multa corpora sanctorum reqnisivit et invenit, quo-
gionis scripta misit, inler qu.x^ ct duos versus scri- rum niemoriam ctiam versibus declaravit. » In fine,
psit, scilicet, Gloria Patri, et Sicut erat, etc. Hic typis niinoribus, de Sabino descripsit verba Grkvk.x.
etiam multacorpora sanctorum invenit. Heni sancti « Ipso die, beati Sabini cpiscopi Placentini, mirae, »

Danielis prophet.-e. «Textus rcliquus .satispurus est, etc, addens etiam miraculum de coercitis Padi
nisi qnoil in line scribat : Euticti confessoris. aquis, etc In editionibus aliis idcm habo in textu
pnritati proximus est, incipiens:« Rom.T3,
liELi.N. aliis liltcris de Damaso, et pneterea de Thrasone
pap.e et confessoris. Eodem die, pas- post Christianus, inserit ex Adone, »potenset locu-
\ sancli
sio,
Dam.asi
1 etc. Nomina Ambianensium format', Amhiani ples, de fticultatibussuis, sanctis martyribus, in car-
"t yictorici, et infra, runi sancto
Afieutiano liospite. ceribus ot metallis damnatis, victum miiiistrabat
Veni, jussit liicliovarus prceses. Alios Imjus editionis per Sisinnium et Cyriacum. Non multo post et ipse
ni'Vos pnetereo in secunda editione habet Eutici
: jubente, » etc. In fine: « Die undecima, s.ancti P.atris
epucopi. Danielis Stylit.B. " Vide Vitain apud Suriuin.
GviEVEx. « Octavae sanctaj Barbarae virginis et
:

Pridie iJns. Die 12.

Apud Narbuiam, natalis sancti P<auli confessoris, quem beatus Paulus apostolus ordinatum, eidem urbi
dastinavit antistitein : quiquecum eodem Apostoload Hispanias praedicandi gratia pergens, ibidem reliclus
est, ubi priedicationisofiicio non segniter iinpleto, clarus miraculis coronatns quievit. In Alexandria, san-
ctorum martyrum Epimachii et Alexandri, qui, cum cssent multo tempore in vinculis, et diversis suppliciis
confecti perdurassent in fide, ignil)usad postremum consumi jubentur. Item Alexandriae, sanctarum mulie-
rum Ammonariae et .Mercurit-c cum aliis duabus, quae, inauditis tormentorum generibus toleratis et supe-
ratis. fincin omniuin. ferrocaedente, suscipiunt. Itom sanctorum inartyrum Ilermogenis, Donati et aliorum
viginti duorum. In pago Vinnacensi, sancti Walerici presbyteri et confessoris.

NOTyE.
Puris «accensentur Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Munerat., Belin., Greven. et Molan.
Quibus accedunt Antuerp.-Max., UUrajecl. et Leyden.

Molan. yix locuni hodie inter puros meretur. In
ipso principio scribit Pauli episcopi et confessoris,
a quo titulo c.eteri omnes abstinent. Muncrat. post
VARIANTES LECTIONES.
G Rosweyd. ante ferro cwdente posuit capita. In Gre-
: ven. cadente est sphalina typographi. Pauci h.abent
perripiunt sccunda Belini CiWiio perceperunt ser-
; ;

apostolus omisit vocein ordinaluui. Rursus Molan. vanduiii ([uod cst in lcxtu. Viijinli duum estphrasis
^rn fiuitiue cuui eodfiui l(i<^\l cunirjue eodem ; B-ilin., .solius Pratensis. Pagus Wimacensis, qui (lastellano
cum'iue cum eodem : .Munerat., 7«/ cHm eodeni. Bolin. est Vinemacensis, fcrc ab oinnibus diversimode fie-
sensum corrumpit nxofjicio insiiinilus expteto, contra ctitur.Ado .Vlosandri scripsin-at i .Aprilis Winnoiensi;
quaiii logoro dobobat, '<//('(o non seijniter implelo. Er- .\ilo Rosweydi Wimnocnsi ;hic vero Vimnacensi,
rat l*raten.duni pDuit (;/'//t.s miraculis [iro clnrus mi- Vininacensi, Vicacensi, Vininacensi, Vianensi,, Vini-
rarulis.Idcm habet Epnmachii; Greven., Epymaihi. mocensi, Numuacensi, etc. Pr;ctuli tanlisper, ex
Mallem, cum Bolin ct Molin., EpimarUi soJI Hcri- : Miincrat. , (ireven. el Molan., Vinnacensi. Magna
nien., Rosweyd., .Mun<^ral., imo Roiiianiini parvuni etiam in scribendo pnq^rio iioniinc divcrsilas sed a ;

et Ado, cogunt scribere cuin texln Ejumarhii. In c;cleris dilfi-rt Roswcyd. diim lcgit Walerici abbatis
Belino et ante perdurassent rodiindat. Major in eo- tiirpiiisi|ue hibitiir Bclin.subsliluons Vnlenliiepisropi.
dem confusio, dum mulicros Aloxandrinas ullimo In .Miiiiijrat. mciiduiii cst Mnleriri. Nola hic anniin-
loco ponit niaxima \ero et hiijus et .Mul.-ini ,a roli-
: lialionoiii Honnogonis, ctc. iii Boswcyd. diiabus
quis discrepanlia, qiii post Mercuria: ausi sunl ex .\|i!xandrinis inli-rjici iiolabilius vcro, trcs codiccs
;

Adone in.serere, et JJionysice et iteruin Ammonariw, iiicdi;ij not;e Horinogeni et Donato pricligcrc posilio-
ob quam variationem fere puris exclusi sunt. iii-m, .Apud Einerilain, do quo vidc Observationes.
 79.^ USUAIiDl MONACIII 796

OBSERVATIONES.
DePrtM/o JVartonen.sinon pcrfunctorie agere ccepi-
musinOtJservatioiiibus XXII Marlii quodie ex coild.
Hieronym., itno ex omniuin fermeantiijuioniin M;ir-
tyrologorum, scntontia collocandus est, neqiie liacte-
nus queo perspicere cur Usuardus, a solitis ducto-
ribus recedens, liucPaulum distulerit. Atenim,licet
signatas ab Adone Kalendas deserat, ejus opinionem,
qua3 s,X'Culo ix obtinebat, de primis in Gallia Evan-
gelii praedicatoribus ad apostolorum tempora redii-
cendis, omnino amplexus est, cum totum suum elo-
gium ex Festivitatibus apostolorum desumpserit, id
prudenter omittens, quo Viennensis Paulum Narljo-
nensem indicat, emndeiii ipsnm fuisse Senjium Pati-
lum proconsulein. Breve. sed elegans est Prudentii
A hoc potius quam alio die hi martyres ab auctore
Roiiiani parvi signati siiit, cum sanctos plerosque
omnes ex Rufmo desumptos, pro mero suo libitu in
varios, quos forte sanclis aliis vacuos liabebat, desi
distribuerit. Scio Epimachiuma Graecis referri xxxi
Octobris, ut ibi in Auctariis adnotavi ; at cur a so-
ciis, vel saltem a socio avulsus, cur tali die ab ipsis
polissimum colatur, plane iiicerlnm est, nisi trans-
latio aut hujusmodi aliquid occasionem dederit.
Dixi in Variantibiis Hermofjeiiein et Donatum a
codicibus inferioris not;e ascribi Emerita>, qaod ex
Hieroiiymianis v el potius ex Rabaniano ali(|uo codice
acceptum facile existimaverim. At praeferendus est
codex Epternacensis, in quo expresse legitur Et :

de Paulo nostro encomium,
Surget el P.iulo speciosa Narbo.
Caetera pridem solide enucleavit Henschcnius ex
Bosqueto aliisque,citata die xxii Martii, ut hic nihil
observanduin magnopere supersit. Qui rerum coin-
pendiis delectatur, adeat Tiilemontium tomo IV, in
Dionysio PurisieHsi, praescrtim articulo 12, a pag.
469.
Romani parvi hodiernus indiculus solos martyrcs
Alexandrinos exhibet, ex citato toties Rufiiu lib.vi,
alio loco, Hermogenis, Donalie et alioruin xxii, cui
plane consonat Bluinianiis, nec dillert Corbeiensis ,
in quibusomnibus Do^rt^cc invenilur pro DoHafi, sed
absque positione. Galesinius Alexandriam astruens,
audicndus non est. Potius crediderim Hispanos
B fuisse, tametsi aloci expressione abstinuerit Ado, et
hunc describens Usuardus. An recte Thesaurus con-
cionatorum apud Baronium eos u» paludem demersos.
acjonem perfecisse tradat, proprio luco examinnbitur,
Amboshos martyrcs, cum sociissuis viginti duobus,
sic non ineleganter laudavit Wandalbertus :

cap. 31, seu ex celebri Dionysii Alexandrini ad Fa-

Hermojienes, Donatus ()is deniiiue coruscant.
bium Antiochenum epistola plane acceptos, unde vii Tuiii pridie, et Lini conjiincto sanj^uiiie sancti.
Decembris Agathonem, viii Macariuin cuin eodem
Romano parvo nuperrime dedimus. Haic sunt lioc Walericus vel Walaricus Leuconaensis abbas
, ,

die ejus verba Alexandrite, Epiinachii etAlexandri.

: pro hoc die planissiine Usuardinus est, ab Adonc
Et sanctarum quatiior mulieruin Ammonarire, Mer- certo positus I Aprilis, quidquid hic rursus codicem
curice, Dionijsiie el Ammonarice. Ex praediclo fonte suuin Adonianum obtrudat Mabilio, cui nullum si-
pauloliberalius hausit Viennensis,omniumcertamina inilein inter nostros reperimus, prieter unicum Lo-
describendo, ex hoc autem utrumque suum elogium biensem. De proprio obitus die certo decernat, qui
Noster de more extraxit, postremas duas mulieres Henscbcnii argumeuta expenderit ad citatam diem
anonymas relinquens. Patet hic rursus, quod pr;e- i Aprilis, quo lectores remittimus; satis hic nobis
tatis diebus vii et viii Decembris atijiie alibi toties sit, ex optima3 notae codicibus Usuardinis, verum
inculcavimus, frustra omnino rationem qiueri cur ejus et genuinum textum asseruisse.

AUCTARIA.
ToRNACEN. deest prima. In Alexandrinis sola no- G Emeritam civitatem, natale sanctorum martvrum
mina Usuardina refert, expunctis elogiis. In dua- Hermogenis, Donati et alioruin viginti duorum. In
bus annuntiationibus ultimis purus est. pago Viminacensi, sancti Walerici abbatis et con-
PuLSANEN. incipit ab Hermogene, etc, pure. Tum
_
fessoris. Eodem die, translatio beati Nychasii [epi-
sic pergit: « Apud Alexandriam, beatorum marty- scop;] et martyris. » An forle translatio aliquarum
rum Epimachii et Alexandri. Apud Septimaniam, reliquiarum Bruxellas facta fuerit, cum alii codices
urbe Narbona, depositio sancti Pauli episcopi et de ea sileant ? Vide diem nataiem xiv Decembris.
confessoris. Desunt reliqua.
» Hagenoyen., in prima, secunda et tertia solito pu-
LovANiEN. purus esset. sicut Antuerp.-Max., nisi rior, sic quartam format «Apud Hemeritam civi- :

deficeret in elogiis Alexandrinorum. tatem Hispaniae, natale martyrum beatorum Her-^

Albekg. et Danic. carent annuntiatione ultima, mogenis et Donati, cum aliis viginti duobus, sub
quain ambo, sed varia uterque phrasi et a nostra Daciano praeside. » Plus dicit, ni fallor, qua:n alibi
diversa retulerunt i Aprilis. In reliquis similes sunt repererit. De Walerico egit, modo et phrasi sua,
Antuerp.-Max., etc. I Aprilis.

Centulen. de Paulo egit xxii Martii hoc die sic Daveron.

; In pago Vimiacensi, sancti Walarici
: ><

incipit « Natale sanctorum martyrum Hcrmogenis,

: confessoris. » Alia in lcco variatio.
Donati et alior.um viginti duorum. Alexandriaj Ambianen. In pago Vimacensi, natalis sancti
,
: «

beatorum martyrum Epimachi et Alexandri, qui Walerici, qui super Somonam iluvium heremiticam
ignis passione transierunt. El ibidem, sanctarum vitam diicens, etiam miraculis claruit »
mulierum Aminonari;e virginis, Dionysi;e, Mercurii j) Matuic.-Cartus.-Ultraject.
;
« Pauli Narbo- :

item AinmonariiB, qu;e diversis torinentorum gene- nensis episcopi. Hermogenis, Donati, et alioruin
ribus lidem Domini servaverunt. » Hic re|)etit viginti. Epimachi et Alexandri. Item sanctarum
:

« Narbon;Te, sancti Pauli cpiscopi et confessoris. In mulierum Ammonaiia} et aliarum trium. »

pa^i^o ViiiKTcensi, saiicti Walerici abhatis, (jiii juxta Vaticax. sub nuin. o!)'i9 nihil liabet de Paulo
Somonain tluvium horemiticam vitam ducens, etiam Narboneiisi aut de Walerico.
miraculis claruit. » Non de natali, sed de transla- BuRoEGALE.v. :« In pago Vimacensi, sancti Wale-
tione agit i Aprilis. rici e[)iscapi. » Mclius in textu.
Buuxellen. incipit « Per anlicipationem sancti
: Rkmens. SS. Tim. et Apoll. « In pago Vinma- :

Aulberti Cameraceiisis cpiscopi. «Sefjuiturde Paulo, censi, nal.ile sancti Walerici presbyteri, » elc.
satis pure. Deindc « In Alexaiulria, natale sancto-
: Editio Lu9Er.o-CoL. in prima satis pura est, uti et
ruin inartyrum Sammoni ct Emcriti. » Vide Hiero- in secunda. In tertia nonnihil immutata « Item :

nymiana die proecedenti. In omnibus Alcxandrinis Ale\andri;e, sanctarum mulicrum quatuor Aniino-
p;iruni a puritate recdit, Sequitur « Apud Hispa- : nari;e, Mercuriae, et iterum Ammonaria^ et Diony-
niam, nalale sanctorum martyrum Carpofori pre- sitc martyrum, » etc « Apud Emeritam urbem san-
sbyieri, . etc, ferme ut Usuardus supra ad x De- ctoruni ilermogcnis, » etc » In pago Vimacensi,
cembris. Vide quuj ibi dicta sunt. Pergit : « Apud sancli Wallerici presbyteri, abbatis et confessoris. •
 797 MARTYROI.OdlFM. — MENS. DEr. 798

riREVFN. « Nol.i. Hniic Wnlericum .Ado Iiahet

: A.
KalfiKlis .\prilis. Vitk" ilii. .Vpiul .\U'\;ui(lnam, san-
cloruui Saniinoni vl Eiiieriti. • Vide (iu;e ilixinius
ail c.Hlict^ni Bhl-.\elle.\. • Ip.>;o
Auraricenoriuii, [lassio saiicli>riiiii Eustratii, Euj.'i>iiii.
Oreslis, cuiu aliis iiiullis. (Jui ItMiip >iv Uiocleliani
et .Maximiani, pro lido (lliristi conslanler e\(juisila
suppiicia superantes, ad ultiinum Eustratius i,i,'ni
consumptus, reli<iui vero ili^collati. martyrii j,'loriain
bernia. Finniani ahhatiset confessoris. Aiheidisim
peralricis, siYuniluiii alitis wii Kal. Januarii. >
Moi..\N. de mulierihus .Mexandiiiiis, post c/ itentm
die aputl cnitattMii Aiiimuntiri(i',fntiv, aliis iilteris tt'\tni inserit, « duin
niiiiia conslantia utereiilur a|)ud judicem, et ilie
eruhescerel \inci a 1'emiiiis. » El iteriim pt)st sftsiu-
piuiit, « scrihit heatus Dioiiysius in liliro tie .Marty-
rihus. • Vide Adonein. Ediliones aliae in line super-
• In (i.iliiis ju\la Tornacum, in monasterio
addiint :

adepl: suiit. Vide lu-pc panlo aicuraliiis in Romano,

• Cisoniensi, translatio sancti E\erardi. ducis Foroju-
et ad hoc noiulam Castellani, die setjuenti ipsornm ; liensis. » Dislinctius loijuitur Auclarium, xvi l)ec-
Acta referl Surius a Metaphraste coniposita. • Iii Hi- referendnm, quo die videnduin etiam Castellani
Martyrologium universalc.

Idibm. Dic 13.

Apud Siracusain, Sicilia; civilatein, natalis sanctcc Lucia; virginis et inarlyris, sub persecutione Diocle-
tiani, quain cuin leaones corrunipore, juhente Paschasio consulari, vellent, nullatenus eain movere potue-

ruut, neo funibus adiitis, aut bou a paribus plurimis. Piceni, resinam, fervens oleum nil laesa suscepit,
sed tandeni gladio in viscera merso percussa est. Ipso die, sancti Autberti Cameracensis episcopi.

NOTiE.
Pnri snnt Prtitni., Herinien., Tornacen., sintuerp.-Maj ., Miiuerat., Greven. et Molan.

VARIA-XTES LECTIONES.
Scripsi Sirarnxnin, nf hahent opUini codices Pra- B rimis hahet parihns pJurilnis. In ^luiierato deest to
ten., Herinien., Tornacen., etc, non Snrarusas, ut lenones, pro Autberli poiiilur Aitbcrti. Praten.
et
volnnt Greven. et Molan. Siracnlam in Mnnerato scrihit Cumberacensis, cique conformis videtur An-
error est .\ntuerp.-Maj. et medi^e not.^e cotlices le-
: tuerp.-Maj. at ca^teri oinnes scrvant receptiorein
;

gunt Siracusannm. Idem .\ntuerp.-.Maj. omittit tilu- scrihendi modum, qui est in texlu.
fuin sanctte. Solus Tornacen. pro hoitni, paribus plii-

OBSERVATIONES.
De siincta Lucia virgine Sirornsana. mnrtijre cele- riam in Beda inveniens, inde ehigium formare rna-
berrima, omnia plana sunt, tam apud Suriitm quain luit, reiicta pai'te ultima de cominnnione Dominici
in omnibHS iMtinorum Hfifjiolofiiis, et Griecoruin corporis, quain Auctariis codices aliqui resti-
in
etiam .Meuoloijiis. Mcminit Sarramcntarium Greiiorii tuent. Exstal npnd nos Vita metro coniposita, haud
el cetus Froiiti Kalcndariitm, in fino plures ecclcsias dubie Sigeherti opus, de quo \ ide adiiot;itionem Mo-
saneUe Luciie Roina; dimtas idein Fronto meinorat, lani. Exstant piura alia monumenta, tuin ad Acjta
et alterius RoinaHiv ciiluu' ab hac dirersw titiilum ipsa, tum ad controversas transiationes spectantia,
ferre putat. H«c Florentinii observatio est, in qua et nonnulla in Luci;e honorein recentius eial)orata,
Fronloni ascnhitiir, quod.Nota ejus ad Kalendarium qune oinnia proprio loco et teiiipori reservainus,
nonexprimit, cuiii sic joliusdicatassanctie Luci;eec- singularem Anluerpiensium erga
iion prgetermissuri
clesias n miiiare \idea(ur, ac si imic noslrae Siculai momorahilein virgineni ejusque reiiquias, elapso
consecratae fiierint qiiod ego exfra controversiani
;
proxime s;cculo per iliustrissinium Capello, a Fahio
puto ({uemadmodum et ejusdem nomen sacro missae
; Chig 0, postea papa Alexandro VII, acceptas, vene-
Canoni insertum existimo, quidijuid recentiores rationein. Hic jam saccedant Wandalherti versus,
critici haec in duhium revocare velle \ideantur. Ad- quihus .ludocuin innexuit poeta .Martyrologus, con-
vertaiit illi, ohsecro, Litciam nobilissiinain matronain, formior textui nostro fulurus, si Autbertuin adjun-
gaae xvi Septemhris colitur, cum Geminiano con- xisset. Ita canit :

jungi, illustrissimain vero virginem Siracusanam, in Idus Syiaciisa tibi, Lucia, dicavit,
laudalo Gregorii Sacrainentario, in Fnjntonis (;t Al- G Paschusiurn pro noinine passa tyranniim
Cliiisii
latii Kalendariis, imo in caiteris iihris ecclesiasticis, Spiritiis iininohilt^in <|U;iin fecit sanctus inii]uis
diverso plaue mi)do eldiverso culiu recoli, mediam E-;sf! viris. Jtidoch paiiter col(-!risi|ue sacerdos
Egre;^it', Oct-ani cedunl cui saepe procellae.
ialer Aiiatham, Aijnetem et Cieriliain, quas virgiiies
/ui.sse, et ut tal','8 aii uiiiver.sa Ecclesi;i catholica ho- Porro Cameracensom Anlhertitm solus et primus
norari, prorsus induhitaluiii est. Haec sane antiquis- in Fastos sacros retulit Usuardus. Probatissimum
simani Lncia! Siracusan» festivitalem in ipsa urhe Christi sacerdotem fuisse, sub quo et per qiiem Han-
Roma abunde (lemoiistrant ni'c ininus ciara sunt ; nonia niirabiliter in Christiann reliijione cfjepcrit flo-
pro ejus celel)ri!;it'^ Marlyii>logioruiii ti'stinioiiia. la rere et viricre, inorito testalur .Moianus in Natalihus
HierDnyinianis l<(go Siracitsa cioilfite Sviiue, nata-
: Sanctoruiii Belgii, uhi dolendum ait tanti pontificis
lis sanctie Lucire vinjinis. Lhcab in Epferiiacensi Viifim mfiijna ec parle nesciri. Ipsam qualemcunque
mendum esl, nec vero in iisdem apographis Liicia edidit Surius sed qu;e penes nos maiiuscripta est,
;

st^qiitMiti die repetita, eadein cuiu noslra dici polost,
duiii iiiartyrihus .Viitiochenis hoiie vol
Antiqua esse et gravia iaclytae virginis Acta, ncc ii
diiritciifur, ((ui nijiinullos •'orum errores coargiiunt.
Viilit ea .\ vilit Boila, ipii hrevius suum elo-
It.-liiius,
pauio dilfusior viilctiir. Ilis li)Cns non esl nMii iliaiii
male socialur. scrupulosius examiiiandi. .Multo minus qiiajriM-e iii-
betipiid sihi vclit llispanica relatio, qua supponitur
(^amoraciMisis iioster Aulbertus fuisse priiis orchi-
e.pisr.opus firararensis in Lusitania neiiipe iit genti- ;

gium ex concinnavit, a Mahano verhatim de-

ipsis hus illis satis propriiiin est, aiienos sanclos sihi
scriptiun Qui seriem nostram ductat auclor Ro- vindicaro. Riifiitat liajc ([iiidom Tamayus in .M;irty-
maiii parvi, paucis legit Sijracusis, Lur.io' vinjinis
:
D rologio llispanico, veriim aii mullo sanior;i suhsti-
el mnrlijris. Longa esl Adoiiis historia al Noster, ; lual, e(|uidi)m non intolligo.
breviora seclari solilus, apliorem elogio suo mate-

AUCTARIA.
RoswEYD. lc.xtui satis puro iji fine subJit ; «Eo- Pulsane.v. do Lucia post marlyris sic hahet •

dem die, sanctie Odiliic virginis. • • Quae passa csl Diocletiani et Maximiani persecu-

799
tione, sub Pascasio consule. Passa est autein Ydus
Decenil)ris, et in loco in quo percussa est, basilici
postea fabricata. » De Autberto Gameracensa
nibil.
Belin. post perctissa supplet Bedse elogiuni
est
« Nec tamen niortua, donec venientibus sacerdotibus
communionem Dominici corporis et sanguinis acce-
pit. » Tum « Item sancti Ursini martyris. » Pro
:
Autherti est Anthiberti ; in secunda editione paulo
melius corrigitur Anberti.
Antuerp. et Max.-Lubec. eliam Ughellian.,
atque itein Antuerp.-Max. cum solitis suis
fallor,
omnibus sociis in Luciaj elogio idem fere reponunt,
quod dedimus ex Belin. et cum eodem omnes scri-
bunt Siracusanam. Sex ultimi in fine addunt, et
confessoris.
« Apud Siracusam Siciliae civitatem,
Centulen. :
passio sanctae Luciae virginis, sub consulari Pascha-
sio. Cameraco, sancti Autberti episcopi et confes-
soris. In pago Pontivo, sancti Judoci sacerdotis et
confessoris, qui de culmine regni sibi hereditarii,
ad Christi paupertatem se redegit, et vitie laudabilis
cursum sanctissime consuminavit.
Bruxellen. anticipavit festum sancti Autberti. In
Lucia satis similis est codicibus supra citatis. Addit
sequentia « In Hibernia, sancti Finniani abbatis et
:
confessoris. Raveima, sanctorum Ursiani et Leu-
chadii confessorum. Et sanctae Odiliae, qua» npud
Orpe juxta Geldoniam villam BrabantiiE quiescit. »
Confundit Odiliam, cum
Adilia Orpiensi h;cc coli-
tur xxx Junii. Eodem die, depositio san-
Demuin : «
cti Athanasii abbatis et confessoris. » Quem inter
pluros Athanasios indicare velit, ex solo abbatis ti-
tulo non satis divino.
Hagenoyen. de Lucia inserit « Ha3c priusmatrem :
propriam a lluxu sanguinis liberavit, et sua omnia
quae habuit, pauperibus erogavit; propter quod a
sponso suo pagano, corain Pascasio est accusata
quod Christiana essel, et post longam concertatio-
nem de fide, jussa est duci ad lupanar, quam cum
lenones, » etc, fere ut codices supra.
monasterio Hoenberg, Argentinensis dyocesis^ depo-
Haec Odilia fuit filia ma-
sitio sanctae Odiliae virginis.
gni principis, et caeca nata, propter quod patri erat
exosa, et interficere voluit eam, sed mater et frater
ejus servaverunt eam, quae postea in baptisrao fuit
illuminata ; et post mortem patris, ducentarum
virginum mater est elTecta, omnem hereditatem pa-
tris Doo obligans, duo monasteria construens. Haec,
ut dicitnr, animam patris sui de inferno [alii de
purgatorioj liberavit, et alia plura miracula fecit et
obiit. Ipso die, depositio sancti Jodoci, lilii regis An-
gliae et heremit;», qui postiiuam saeculum in juven-
tute reliquit, in magna abstinentia et patientia vixit
multis annis. Hic quia regnum terrenum pro coelesti
contempsit, in magno labore reliquiis sanctorum illa
pitans, rex in cielis factus e«t, et petentes se ex
dromissione Dei exaudivit. Ipso die, depositio sancti
Autberti episcopi Cameraceiisis in doctrina et vita
gloriosi. »
Aquicinct. secundo loco post percussa est, inter-
serit «
: Ipso die, gloriosa exceptio B. Martini a
Burgundia, quam non solum miraculadecoram red-
diderunt, sed liberalitas magnorum procerura, co-
mitatusque promiscui sexus illustrem fecerunt. »
Haec eadem referunt codd. Daveron., Altemps. et
Caudiacen. Prior noster in fine adjicit « Et sancti
Judoci confessoris. »
Victorin. et Reg. Suec. sign. num. 130 « Eo-
dein die, sancti Eustacbii cura sociis suis. » Volunt
dicere Eu^tratii, de (juo videndus Surius et Roma-
nuui. « In llispania civitato Emerita, passio sanctao
Eulaliai virgiiiis. » Videsuperius in propria festivi-
tate, X Decemhris.
Matric.-Cartus.-Ultraject.
»
USUARDI MONACHI 800
A martyris. Judoci confessoris. Autberti Cameracensis
episcopi. »
Vatican. sub num. 5949 deest Autbertus, sed ad-
jicitur : Apud Sebastiam, passio sancti Eustratii
>-
; martyris et sociorum ejus Auxentii, Nandarii, Euge-
nii atque Orestis, imperantibus Dioclotiano et Maxi-
miano, judice Agricola. »
Florentin. adjiciunt « Apud Ravennas, sancti:
Ursicini martyris. » Colitur xix Junii.
Burdegalen. « Reversio sanctiMartini, gloriosis-
:
ni
simi Turonura antistitis. »
Editio LuBECo-CoL. in Lucia fere similis est codi-
cibus mediae notae. De Autberto addit, et confessoris.
Scquitur « In pago Pontino, sancti Jodoci presby-
:
teri et confessoris,filii regis Britaniae. Qui Deo ser-
vire desiderans, regnum fratri suo seniori, nomine
Micbael domisit, venitque ad hereraum Pontinum
-g
cum discipulo suo Volmaro, reseditque juxta flumen
Altee, in quo loco Dominus sibi apparuit in forma
peregrini quatuor vicibus, petens eleemosynam ab
eo, qui tantum habens unum panera pro se et disci-
pulo suo, euradein divisit in quatuor partos et dedit
petenti, pro quibus, divino disponente concilio, mi-
raculose meruit quatuor naviculas vino et panibus
onustas recipere, tandemque Christo duce, et ange-
migravit. Castro Landu-
lorum obsequio ad Cfjelestia
nensi, natalo sanctae Odilia? virginis et abbatissac
centum triginta monialiura, filiae ducis Hogenburcb
Adalrici. Haec tantae fuit sanctitatiscorara Deo, quod
;
patrera suum in purgatorio sibi a Deo ordinatura, in
latere raontis, ubi ipsius situatura est monasterium,
existentem, suis lacbryinosis orationibus ab eodera
liberavit. Quae etiani post reviviscens ad terapus
breve, dixit se in contubernio .sanctai Luciae fuisse
et vidisse gaudia, quae nec oculus vidit, nec auris
audivit. » Plura hic narrantur quam in nullo alio co-
dice reperiam.
G
Greven. « Ravennae, sanctorum Urciani
: » \puto
indicari Ursicinum, pro quo alii Ursinum scripse-
runt] « et Leuchadii confessorum. Mediolani, inven-
« Ipso die, in "
tio sanctorum Nazarii, Prothasii, Gervasii et Celsi
pueri. Eodem die, depositio beati Judoci, presbyteri
et confessoris. Qui cum esset regis Britonum filius,
J
"
et mortuo patre ad suscipienda regni gubernacula
urgeretur, fugam inivit, veniensque ad pagum Pon-
tinura, solitariam ibi vitara ducere crepit. Ubi vitaet
signis inclytus, quadara vice duci Haymoni, siti pe-
riclitanli, fontem suis orationibus de terra eduxil,
tandemque plenus sanctitatis quievit circa annum
Domini DCLiii. In Alsatia castro Landunensi, natalis
sanctae Odiliae virginis abbatissae. Quaj claro quideni
Francorum sanguine, sed caeca nata, cum ob hoc a
patre occidi jussa fuisset, a inatre servata, et a san-
cto Erhardo Ratispouensi episcopo divinitus admo-
nito baptizata, visum recepit. Post haec in gratiam a
patre suscepta, monasterium, quod pater fundaverat,
D
regonduin accepit. Ubi multis virginibus adunatis,
in magna sanctitate vivens, miraculis etiain coru-
scans, quievit in pace. »
MoLAN. addit aliis litteris, cum Belix., post per-
cHssa est,ncc tamen inortua, donec venientibus, •
«
etc. Tuin « Item Ursini martyris. » De Autberto in
:
fine : « et confessoris cujus vita illustris gloriosis
:
virtutum claruit indiciis, tempore Dagoberti regis
F^rancoruin. Eodein die, sancti Judoci confessoris.
:
Eudoin die in territorio Argentinensi, sanctaeOthiliae
virginis. Ravennae, sancti Leuchadii. » Deinuni typis
ininoribus « Feria quarta post Lucioe, jojunium
:
:
triduanum hieinale. Sive decirai mensis, de quo octo
hal)ontur homili® Leonispapa) I. Iii Orpe, pago juxta
Gcldoniam. sanctae Adili;e virginis abbatiss.T. • Dixi
supra Adiliam coli xxx Junii, vi le Acta eo die. Edi-
tioiies pDsteriores idem babont de Lucia in toxtu,
idein forrao de Autborto, excopla tomporis nota.
« Luciaj virgiiiis et Deinde : « In pago Pontino, sancti Judoci confesso.
 ; :

801 MAnTYROLOGir.M. — MENS. DKC. 802

ris, filii regis Britonum, pcregrini. In territorio Ar- A Mardarii etOresti. • Tuiu fypis niinoribus < Xiceae, :

genlinensi, • Dio clecinia tertia,

elc. ul in priori • sancli Hassi, qui duobus clavis transfixus interiit.
sanclorum marlyrum Eustratii, Auxentii, Eugenii, Deniquo do jejunio decinii niensis, ut supra .

XIX Kal. Die 14.

Apud Cyprum, natalis beati Spiridionis opiscopi, qui unus fuit ex illis confessoribus quos Maxiniianus,
dextris oculis effossis, et sinislro poplite succiso, per metalia dainnavorat, quiquc cuni prophelicaniduceret
vitam, etiain signorum gloria inclilus fuit. Aloxandriie, sanctorum inartyruMi Iloronis, Arsonii, Isidori et

Dioscori pueri, quos judexsub porsecutione Dociana variis toriuontis dilanians, cuin pari niodo constantia
lidoi \idoret armatos, tradi ignibus jubet. Dioscorus vero multipliciter flagellatus, divino nutu ad consola-
lionem fidelium est dimissus. In Antiochia, natalis sanctorum martyrum Drusi, Zosimi, et Theodori. Item
Reinis, passio sancti Xicasii episcopi et Eutropi* virginis sororis ejusdcm.

NOTiE.
ExPniten., Herinien., Antiterp.-Maj , Antuerp. et Max.-Lubec, Munerat., Belin., Greren.et Molan.

VAUIANTES LECTIOXES.
Cipntm scribunt hic Ilorinien. ot Antuerp.-Maj. J3
Pcr metalla damnave-
H>isidori, Dursii, Xichasii, etc.
niolius ca'teri omnes. In Munerat.est Spiridonis ;ine- rat, phrasis est Hulini, sorvataab Adone. et ex hoc
ptius in Bolino, Spilidionis, quod in altera editione a Xostro descripta; Antuerp.-Maj. maluit ponere
correctum ost. Sed ignoscenduin antiquic)ribus,quas aampnarit. Bolin. legit, cum pari constantia videret,
lypographoruin incuria vitiavit. Sic in Belino legitur niolius in textu. Antuerp. legit liemis, sanclorum ;
pollice pro poplite, quod oliam habet Greven. Sic Max.-Lubec, Remis,passio sanctorum Molan.autem :

aliqui Datiana pro Deciana, sic Artenii, Ysidori, ante Eutropioe inserit titulum sanct(e.

OBSERVATIONES.
Rulinus Hislorice libro x, cap. 4, narrata Paph- quorum sola nomina superesse videntur, in Iliero-
nutii .Egyptiigluriosa confessione,ul pote qui ex illis nymianis priiuum signata sed eo modo, ; ut duhium
fuerat qui de.rtris oculis elfossis ct sinistro poplite suc- reiinqiiant utruin L>r»i»s, vel Drusina, vel, ut vult
ciso, per melalla damnati fuerunt, caput iniiiiediate Ca,5tellanus,'J9/'osii(/es^ duos an tres socios habuerit
subsequens sicorditur Ex eorum numero et si quid
: In Antiochia, Drusi et socioruni ejus numcro iii
adhuc eminentius, fuisse dicitur etiam Spiridoni, Ci- Zosimi et Tiieodori et sanctce Lucice vinjinis. Alii ali-
prius episcopus, vir unus ex ordine prophetaruni, otc. ter efferunt, et aliter numerant, nequeres satiscom-
Hinc a Romani parvi auclore extractum noinen, cui ponitur, nisi cum Romano
legatur In Anliochia, :

hoc die locumin Fastis nostristribueret In Cijpro, : natale Drusi et sociorum ejus Zosimiet Theoduri. Et
Spiridionis episcopi, ibidem reperit Ado, quo paulo sic etiam alicubi, haud dubie, reperit Romanum par-
uberius admirandoi beatiludinis tiri<m exornaret ex ; vum, dumeosprimo loco signavit his verbis An- :

hoc vero Usuardus totam annuntiationem suam dc- tiochiie,Drusi, Theodori. Nec plura invenit
Zosimi et
scripsit. Plura deSpiridione incitatocapite logi [)os- Martyrologus Viennonsis, ex quo totus texlus iioster
sunt, plura apud Socratem, Sozoinonuin et alios, ex hactenus translatus est.
quibus Vitain suam Gallicam contexuit TiMemontius VttasiHSjlicet in Hieronymianis reperiatur, ut hic
toino VII, a pag. 242, non ausus lidere Vitie Meta- tamen cum sorore Eutropiacon][ingitm\p\a.ne Usuar-
phrasticic apud Surium editic licet hic fortasse mo- : dinus est, in Adonis appendice perporain Lugduno
tricani habuerit, quam a Triphyllio, Spiridionis di- ascriptus. Flori nostri paulo ainplior phrasis socios
scipulo,compositam volunt.Videquaede Vitis Griccis cives in eadem barbarorum grassatione mactatos
apud nus exstantibus notavit Papebrochius xii De- annumerat Rabanus, compendiosior, pro Eutropia
:

coiiibris, ad Kaleiidarium GraGCo-Moscum pag. lv^ nomen hoc aliospectans

scripsit Sacrepi, \el potius
etnotas Tillemontii citatotomo VII, apag. 693. Vor- ex Hieronymianis descripsit et Nicasio perpcram
sum Wandalberti, qui Spiridionem lS'icasio post- adjunxit. Gemina de Nicasii sociorumque martyrio
posuit, infraproducemus. Acta cdidit Surius, altera antiquiora et breviora,
Fecunda Martyrum segos, laudata toties Dionysii longiora altera a Floduardoquadringentis postinar-
Alexandrini epistola, apud Rulinum lihro vi, cap. 3, tyriuiu annis coniposita,de quorumfide et sinceritate
sequentos quatuor pugiles Alexandrinos auctori Ro- hic statuendum non est. Patet Nicasii cultus tota
mani parvi suggi^-sit, is ad hunc diein pro sua au- Gallia, pncsertiiii in provincia Rheinensi, et inde
ctoritale relulil sfcundo loco Alexandriw, Heronis,
: toto ctium Belgio celeberriiiius. Mctricnm Wandal-
Arsenii, et Jsidori et Dioscori. Longius Adonis elo- D berti elogiuin sic Nicasium cuin Spiridione ho-
giuin ex Rulino iti^riiin acceptum est, nostrum ex noral :

Adonianosatis nitido contractum. Xon potuit sanctis Nunuin cuin decimo J;ini do moro Kalendas
illis melior encomiastes obtingere quain sit F^uscbii Qui vocut, anlistcs Nicasius auj(et lionore ;
hisloria. Xon ita acluin cuin tribus Antiochenis, Spiridionque die pnRSul celebratur eodem.

AUCTARIA.
Tuu.NACK.N. caretannuntialion)' priina, mutilusest etThcoduli. » Alexandrinos privat clogio et Nica-
in secunda, purus in solisduabus ultimis. sium sorore.
RoswEvi). post .Antiochenostoxtiii inscrit Liig- : - .'\NTCKiu'.-M.\x.-ULTn.\JKCT.ot Lkvdk.x. toxlni piiro
duni, sancli Vialoris cpiscopi. • Dc eodeni aguiit subjiciuntin line « Vicnui»;, natale saiicti Lupiciiii
:

Florus et Rabaniis. Tum : • Vieniiie, Lupicini epi- episcopi et confessoris. » Idem habet Lova.n., sed
scopi «'t confessoris. Vide Rabaniim ct appendicom Alcxandrinoruin elogium resecat.
Adonis. De utroque sancto, Viatore neiiipe et Lupi- ALUKiio.el Da.vic. pricler jamdictum de Lupicino
cino, videri otiain possunt apographa llierunymiana. aiigmenluiii, sicde Nicasio et sorore addunt « Qui :

De Nicasio h.ec adduntur • Episcopi et inarlyris

: ab lliiiiis gladio capite truncati, gloriosum niarty-
cum sociis suis. •
rinm «•onipli-vcrunt. »

Plls.xnk.n., omisso Spiridionc, sic im-ipit : . Apud (j:.\tilk.\. : « sanctoruin inar-

.Apiid .Aiitiocliiam,
Anliochiain, sanctoruni martyrum Drusimi,Zosimi tyruin Drusi,Zozimi ct Theoduli. Alexandria;: bea-
 803 USUARDI MONACni 804

torum raartyruin Heronis, Arsenii, Isidori atque A tropiae virginis sororis ejusdem, mirse sanctitatis.
Dioscori. Apucl Cipruin sancti Spiridionis episcopi, Qui episcopus cum ab Ilnnis, et Wandalis pro fide
meriloconfessiunispraiclaii. Remis Francorum me- Cbristi inter domuin ('cclesiaedecol!atusesset,absci-
tropoli, sancti Nicasii archiepiscopi, qui decoilatus sumcaput propriis tollens manibus ante altare po-
est a Wandalis, cum sorore virgine Eulropia, etcum suit. Eutrupia vero cum ad illudendum se leserAari

multis de clero vel populo. » conspiceret, injecta manu in hostes, gladio quosdam
Bhuxellen. incipit « Remis, passio sanctorum
: vnlneravit, sicque ilb)s contra se provocans,marty-
Nvchasii, et sanctai Eutropiae virginis, smesororis, rizata est cum quibus innumeri ex eadem urbe
;

qui cuni mullitudine cleriet plebis ejusdem urbisab passi sunt. » Sequitur de Spiridione, Alexandrinis
Hunis trucidati sunt. » Sequitur de Antiochenis, de et Antiocbenis, satis pure. In line • Vyennae, natale :

Spiridione et Alexandrinis.satis pure. Tum ; « Apud saucti Lupicini, noni illius ecclesiae ep.scopi et con-
Viennam, depositio sancli Lupicini episcopi et con- fessoris. Eodem die, sancti Folqaini episcopi et cou-
fcssoris. Apud Lugdunum,
depositio sancti Viatoris fessoris. » Vide Molan. infra.
episcopi et confessoris. Monasterio Sytiu, traiisitus Greven. : « Nota. Cum
beato Nichasio ejusque
sancti Folquini, Monnorum episcopi etconfessoris.» sorore, subWandalis innumeri utriusque sexus in
De hoc vjde Casteilaiium. eadem urbe passi suut. Ilem, sancturum Tyrsi et
Hagenoyen. primo loco ponit Alexandriiios, tuin triurasociorum ejus. Platonis martyris. Vienns, S.
Spiridionem. dein Antiochenos, omnes satis pure ;
Lupicini episcopi et confessoris. Lugduni, sancti
verum de Nicasio habet « Remis, passio saiicli
sic : Viatoris episcopi et confessoris. Folquini cpi.^copi
Nicasii episcopi et martyris, et Eiitropiae sororis jg et confessoris. Neapoli, sancti Agnelli abbatis. In
ejus. Qui divinonulu illic de Brictania majori vene- Anglia, beatiHildebaldi abbatis. Item, beatap- Celen-
ratepiscopus,exregaii orlus sanguine, et suain ec- dridis. »

clesiam laudabiliter per oinnia regens in verbo Do- MoLAN., post iV(c«su ey;(Sfopt,litterisItalicis textui
« Qui Missaruin sulemnitatibus
inini, mortem sibi proximain esse prysdixit,consolaus iiiserit : peractis a
suos, ne ejus terrerentur exemplo; in sermoiie eodein Wandalis intra ecclesiam Reiuensem passus est
ab Hunis decollatus est. Ipse vero caput siium arri- martyrium, pro fide Christi decollatus iiitradomum
puit, stans ante altare -sermoncm suum linivit, et ecclesifK. lu fine
» « Monasterio Sitbiu, transitus
:

vertens sead altare, ad orationem se posuit elobiit, beati Folquiiii,Morinorum episcopi, cujus vitae et
Eutropia vero soror ejus, decollatori fratris sui sanctitatis ineritum commendat abyssus vehemens
[oculosjeripuit quapropter miserabilimorte necata
;
aqaarum, una nocte llanteaustro congeiata ad ejus
est. » corporis transilum. » Dein lypis minoribus « Nea- :

Aquicinct. in fine textus, post sororis ejtisdem, poli, sancti Agnelli abbatis. Eodem die, Fortunati
addit, « socioruinque eoruin a Wandalis-interfecto- episcopi Pictaviensis. Qui postquain Turonos, juxta
rum. Item transitus sancti FolquiniMorinorum epi- votum propriuin pervenit,Pictavos pertransiens illic
scopi et coiifessoris. « habitavit, et inultorum ibidera sanctorura gesta par-
Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Nicasii Rbe- : tim prosa, partira raetrica oratione conscripsit. »
mensis arcbiepiscopi et Eutropiae sororis ejus mar- Editiones aliae idein in textu referunt de Nicasio,
tyrum. Spiridionis episcopiet confessoris. » sed errantduin Eutropiain etiam Italicis efformaut.
In Vatican. nu;n. 5949 nibil de Nicasio. Adjici- .^ De Folquino, idem quud in prima. Tura « Item :

tur « Apud Neapolim, sancti Agnelli confess. »

:
^ beati Lupicini, Viennensisecclesisoctavi episcopi.»
Altemps. « DepositioAvitisacerdotis. Atici
: rao- Deraum typis minoribus « Ascaloni, sanctorum
:

nachi. Lotharii abbatis. » Pro hoc die et sub his
terminis omnesaeqae ignoti sunt.
BuHDEGALEN.: « Fortuiiati Pictaviensis episcopis et
confessoris.» Vide Castelianum, qui totam nominum
ejus seriein distiacte enumerat.
martyrum Aris, Proiii et Eliaj. Quorain primus.ob
fidei confessionera, in roguin conjectus fuit, reliquis
duobuscapita sunt aniputata » Vide Eusebii librain
de Martyribus Palaestinae cap. 10, apud Ruinartinm
inter Selecta, a pag. 3il. Denique « Leodiiadsan- :

Editio LuBECO-CoL. incipit « Remis metropoli, : ctuin yEgidiuaijObitus beatae Odiliae viduae reclusae.»
passio sanctorum Nichasii episcopi, et sauctae Eu-

XVIII Kal Die 15.

Apud Africara beati Valeriani episcopi et confessoris, qui cum esset annorum plus octoginta, extra civi-
tatera singularis expelli jussus est, et ita prfficeptum ut nullus eum neque in domo neque in agro dimitteret
habitare ; sicque in strata publica multo temporguudus sub aere jacens, in confessione catholicae veritatis
et defensione sanctimonii, cursuin bealae vitae coniplevit. In territorio Aurelianensiuin, sancti Maximini
confessoris.

NOTM.
Conveniunl codices plurirai, ut Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-MaK, Antuerp.et Max.-Lubec.
Munerat., Greven. eiMolan. Accedunt Anluerp.-Max. et socii codices mediae notae.

VARIANTES LECTIONES.
Greven. et Molan. de Valeriano scribunt.^m' c«<m
esset annorum plusquam octoginta, aliis oiniies cuin
Adone, et fonte ipso iinde luec acceptasunt, nenipe
Victore Vitensi. Solus Belinus legit, et ita prwce-
plum est. Sic sulus Weiinien. ditnitleret Itabitn/e cor-
rigere quodammodo voluit [ter siiteret habitare. Gre-
ven. et Molan, a reliquisdissentiunt, scribentes sed
in strata piiblica; melius in textu. Rursus uterque
legit nudo stib aere. Fateor e({uidem ita baberi in
Victoris Vitensis cditione ChilUetiana, at Noster
Vieunensem secutus est,in quo nudtts siib aere.&kqwe
ex manuscriptis in no\issimaeditionc re.-lituit Hui-
nartius. Erravit Munerat. dum pro multo tempore
D mendose scripsit mnltorum temporum. Emendatius
fortasse loqui voluit Toriiacen. dura pro defensione
sattctiinonii correxit defensione sanctitiionioe. Porro
(|uid siinctiinonium, qaid straUi signilicenl, docebit
Molanus. Aliuin sensuni elTormarunt Anluerp.-Max.-
Lubec, Beliu. et codices omnes medi.e notie, dura
sic ponunt, in confessione ac defensione veritatis ca-
thoUcte. Ultima annunliatio phrasi Usuardina expri-
mitur, non Aurelianis, nec in cicilale Aurelianensi,
nec in territorio Anrelianeiisi,\il habent Belin.,Gre-
vcn. et Molan., sed in terrilorio .\uretianensiuin.
Qu;erilur aii cum Pralensi et consuetis sequacibus
Antnerp.-Maj..Roswevd. ct Aquicinct. logerit Ma.a-
 80o MARTYROLO(iIL'M.
iiini abbatis, an Majciininicoufessoris ? Ilunc inoclum
seijuiiiilur n^Iiiiui. iiuos pr.eforiiiiiis : Boliiii sivuiuhi
edilii) tituluiu utriiiii.|ue conjuii.xit. l\iiici scribunt
OBSERVATIONES.
Dum dePapiniano et Min^^ueto -\fricauis opisco-
pis ageremiis xxvin Novembris, ibidem nolavimus
plures apud Adonem populares episcopos eo die
simiil enuiiierari. iiui in persocutione Wandalica
passi snnl, ali|ue inter oos Vulerinnitin, queiii euni-
dein e.*«e credimus cuin nostro hoc bodieriio, a Vi-
clore Vitensi iniiilico laudat ), libro i de Persecu-
tioiie Africaiia, apu 1 ("hilllotiiiin, pag. l'). Ahoiriis
ciritifis episcopits ibi dicitnr, m oditione Ruinartii,
pag. ifi, Ab'ienzfe : sed ea varialio p.irum ad nos at-
liiiet. IIuc magisfacit pr.vilicti Ruinartii corroctio,
ijiia Valoriani ailas octogenaiia coiilirmatur, cum iu
LliitTletii ed:tione solum indicarotur annos natus
plus si^iitiuiijinta. Vide alia in Ruinartii Xolis. pag.
1.j9. n>oc paucis do foaledicla sint. e\ quo priiims
havsit auclor Romani parvi, his verbis In Africa,
: velle, quae Maximini Miciarensis vera positio non
\'aleriani episcopi el confessoris, Waudalica perse-
vtitione. Evolve .Mirtyrologia alia antiqua ornnia.
nullam hiijus sancti momoriam invonies unde no- : B
vum pondus accrescit nostrs, alias indicat;v\. opi-
nioni, nempe plerosque Africanos sanctos in perse-
culione Wanda!i?a passos, ah auctoro Romani parvi
in Fastos ecchsiasticus priinum rolatos fuisse, de
qua re eginius in pricfationis noslrje cap. 2 sub fi-
nem. Ado, longiorumcncomiorum concinnator,
digitalam persocntionem diligentius scrntatus, ex
landali Victoris Hisloria elogii sui materiam repe-
rit , paucnla adjicicns de defensione sanctimonii,
quK apud prx-falum .scriptorem eo modo, saltem re-
lato a nobis loco, non invenitur. Caeteruin Usuardus
sua omnia ex Adono mntuatus est.
RoswEYD. textui satis puro adjicit: « In Africa,
Faustini martyns, cumi aliis xxx. Est in tlierony-
miaiiis Fau!<tinus \el Faualus cum sociisaliquot, sed
unde ad Iriginta accreverini, no.scio.
PcLs.v.xEX. de prima hahet ustiue ad confessoris,
expunclo lolo elogio; secundam vero sic ainplificat
« Iii Ifrrilorio Aurelianensium depositio beati
, BizLWTiG. « In territorio Aurelianensiuin, .sancti
Maxiiiii preshyteri alque abbatis, venerabilis san-
ctitatis yiri
(JKNTLI.E.N. « ApU l
: Airricam, sancti Vualeriani
episcopi et confessoris In territorio .\ureliauensi,
sancti Maximiiii abbatis.IIic fuit frater saiicti Vitoiii
Virduneusis episcopi. •
BitixELLEN. anticipat « Apud Bahiloniam, tem-
: teinpore Wanlalicae persecutionis
pore .Nahugodonosor regis, pas^iio sanctoruin trium
pueroruin Aiiani» , Azariae et Misaelis. Quorum
corpora suhtpioilam specu positasuiit. Ap'id .\Tri-
caiii, sancli .\ureliaiii [pro ValerianiJ opiscopi ot
confessoris. Quem ob constanliam orthodoxae fidei
Geisercus rex .\rianoru'ii piiecepit ; ut niillus in
domo iieque in agro susciperet. Cumiiue csset anno-
ruiii pliisoctoginla, in strala, » etc, satis puro. «Au-
reliaiiis,d'poMliosancti .Maxiiiii opiscopi el confes-
soris. Item Valenani episcopi et confessoris. Et de-
posilio beali Maxiinini ahhatis, nngnae sanctitatis
viri. .\Mlabilis hic locus esl, ul ostond.ilur tiuim
'
facilo librarioruiii imperitia sanctos mulliplicaverit,
cum hic ex duobus in textu nostro positis quatuor
exsiirgaiit.
Hai.e.nove.v. incipit a longa historiade Jacob pa-
triarcha, qiibe aliunile nolior cl certior est quaiii ut
ex hoc codice bic tlescribalur. Iii tolo leviii
purii> '^t, s:^il iiitor Valeiianuin ot .Maximiniiin
die [»rctcL'denli iuseril • Vienine, nalalo sancti Lu-
: iiachi preshyteri,ordiiiis (.larlhusioiisis, cnjus inerita
picini episcopi et confessoris, »
MATttii^.-C.ARrLs.-ULTiiAJECT. « Vaioriani cpis-
: S.itii-nin
copi el confessoiis, (|iii cuiii essel lxxx aniiorum,
expiilsus, luidus siib aere iu confessione ventatis
vitamfinivit. » Nihil do .Maxiinino.
— ME.NS. DEG. 806
A Miuimi cuiu priiua Bolini editione sed eos non mo-
raiiiur.
In vetustissimo codice Hieronyiniano Epterna-
censi seii .Anluerpiensi clare signatnr secuiida nostra
annuntialio In civitate Aureliaiiensi, Ma.riinini
:
pre^h:ili'ri et confessoris. In aliis apograpliis logitur
.][i.riini, pro tjuo ex Belino, Maurolyco. aul aliis
huiusinodi.quibus ofiam addi possent codices Tsuar-
dini. frusira pugnal Floroiilinius. Non nieliussancti
noiiion inllovil Florus por Mdxiiniani, nec lani pe-
culiare elogium adducil, ut non cuivis jaiicto con-
fessori aplari pos.sit Qui in suinina reliijioncJeiiens,
:
ejiis 'ueritis initlla iniraciilit Doiiiinus opcrari diijna-
ttis cst. Neque niagis prtpria sunt Adoniana ha?c :
Aurelianis , beati Maxiinini presbyleri, venerabilis
sanctitalis viri; ubi obsorvo tum Ilioronymiana, tum
Floruiii.luiii .\do!ie!ii nrbcin AareHaiicnscni (\o^\'gnnvc
esl. Noster ilaque simplicius, sed et paulo distin-
ctius, per territorium Aurelianeiise rem exprimens,
sludiose etiam ab omni ologio ahstinuisse videtur
Quo autom niodo annuiitialionem suam formasse
putemus, dictuin est supra in Variantibus. Apud
Romanum parvum, Bedam ol Rahannm, nolus non
est Maviminus noster at multa de eo edidit Mahilio ;
in appendice saeculi Benedictini, a pag. S-SO, dnpli-
i
in- cem vitam referens, cnm lihro miraculorum. pra^-
missis ohservationihus addilisque notis qua) ad san-
ctiActa in majori nostro opere illustranda non mo-
dico erunt adjumento. Poeta Martyrologus solura
Maximinum hoc disticho laudavit.
Oulaviun oiiiri ilcno, MiXimiiie, rftentas,
Atnv^liana lerax praebent cui ruraLyaeum.
AUGTARIA.
V.\TiGAN. signatus num. 5949 adjicit Ravenim, :
sanctorum Nanlavis et Coiicordii. Coluntur die se-
quenti martyres Ravennates, sed aliis nominibus;
iiiter eos est « Navalis, » quem hicper «Nanlavis»
certo designari existimo. Vide ibi Usuardura, ejus
: A'-iclaria et Martyrologiutn Romanura.
:
Maximi confessoris. » Vide supra.
Remexs. SS Timolh. et Apolt. cum priori et
multis aliis convonit innomine Maximi,sed scrihit,
pre^bjiteri et confessoris.
Editio LuBEGO-CoL. de Valeriano pauca admi-
scet Qui cum esset aniiorum plusquam octogitita,
; «
e.x pra^cepto ,
Geyserici regis, extracivitatein singulariter cxpelli
jussus est, et ita praeceptum, » etc, ut supra An-
TLERP. et plurcsalii. D.3 M;iKimino sic habet « In :
territorio Aurelianensi, sancti Maximini presbyteri
et confcssoris venerabilis sanctitate viri. » Et ita
fermo legit Ambianex.
GiucvE.N'. Octava! Conceptionis sanctae Dei geni-
: «
tricis .M.iri.e. " (Jmisi notare superius in codicis Da-
.\iGi ora snperiori, maiiu planc reccnti ascripluin
hahori • Oi^lava Conceptionis gloriosissimae Virgi-
:
nis Mari;e Festum ininiis dnplex. » Porgit Guevex.
D « Iii .\plirica, natalis s;inctoruin Faustiiii, Candidi,
Caeciliani, et aliorum vigiiiti octo. » ILec satis con-
veniunt cum codice Roswevd., do quo supra sed ;
num ;rus ille Africanoriim martyrum triginla unins
non videtiir cx Hieronyiniaii s colligi posse. « Vol-
quiiii confessoris. » An hicforte /*^o/7«iHi .Morincn-
satis sis, de quo heri actuin, nomen duplicatum iion
ex esl ? • Item sanct;t; moinoria; .foaiiiiis(]ornorii iiio-
Dominus per miracula nuilla ostendore tlignatus est.
i; virginis. »
.M )L\.\. de Valcriano lilloris Italicis post octo-
ijinki inseril « Toinporo Waiidalic;i; persoculioiiis,
:
cum ex priecepto (icnscrichi rcgis Ariani ad traden-
807 USUAHDI MONACHI 808

dum divina inysteria vel libros, arctarentur cuncti
Domini sacerdotes; ita ut iidein iuipii Ariani de
ipsis paliiis aitaris, camisias sibi el fenioralia face-
renl, viriliter ne sacraineata divina traderet, dinii-
cans, extra, » etc. In Hiie ininoribus typis adjicit
« Depositio beati Sanctuli presbyteri et coufessoris.
De quo in libris Dialog. Gregorius. « A Gastellano
A ponitur in Martyrologio universali inter ^meros, ut
ipse appeilat et scribit, pag. 890. De ejus cultu nihil
alibi reperi. In aliis editionibus praetermissus est,
in quibus praeter Valeriani elogiuin, in fine solum
: addilur : « Die decima quinta sancti patris Pauli,
qui fuit in occulto. »

XVII Kal. Die 16.

Trium puerorum, Anani», Azarise et Misaelis, quoruni corpora apud Babiloniam sub quodam specu sunt
Maximiano imperatore. Ha3c post diram carceris
posita. In Tuscia, passio sancta^ Barbarae virginis, sub
macerationem et nervorum caesionem, ac lampadarum adustionem, mamillarumque prajcisionem, atque
aliorum tormentorum cruciationem, ad extremum gladio data, martyrium consuinmavit. Ravenn.i!, sancto-
rum Valentini, Naulis et Agricolae.

NOT^.
Puri codices sunt Praten., Antiierp.-Maj., Antuerp., et Max.-Lubec , Munerat.,Belin., Greven. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Antuerp., Max.-Lubec.;Belin. etGreven., scribunt B substituit Belin. gladio donata. In Munerato est Va-
Misahelis ; s.er\a,\i cum aliiscommuniorem modum : lenciani, Naulis, etc. In priino solus errat, in Nau-
sic etiam &im\)\iciier Bahiloniam, licet nonnulli ha- lis, codices prope omnes, quos sequi debuimus.
beant i?rt6.*/?o/uam. Solus Praten. legit duram car- Antuerp., Max.-Lubec.et Molan. melius habent Na-
ceris maceralionem. Alii omnes, dirain ; Muiierat. vaiis, nec male, ex Hieronymianisaliquibus, Belin.,
transposuit diram macerationem carceris, et omisit Novalis.De Tliuscia dixi alibi omnes legunt ut est
:

mammiUarumque pnecisionem Pro gladio data male

. in textu, excepto solo Molano.

OBSERVATIONES.
Qui plures ex Veteri Testamento Patres in serie euinque primum qui Alexandrosuccessit, ut Origini
herouiu Christianorum coUocavit, auctor Romani ajqualis sit, cujus discipula saltem per litteras fuerit;
parvi, idem eliain primus insignos illos tres pueros idque se opportune confirmare putant ex Chronico
Babylonicos hoc die ex mera sua dispositione Mar- Orientali ab Echeliensi edito, de cujus auctoritate
tyrologio inseruit Martyrium sanctorum Ananioe,
: alibi a nobis dictum est. Alii Adaltenim Maximinum
Azari(e, Misaelis, alias Sidrach, Misach, et Abde- recurrunt, Barbaram cum Catharina in ^gypto col-
nago. In Adone nihil superadditum est, praeter h;Tcc locantes. Nou minor coiitentio circa Heliopolim vel
verba, trium virorum, sanctorum. Usuardinum igitur Nicomedium, ubi martyr passa sit, cui Antiochiam
est qnidquid elogii vice hic adjicitur, ut de aliis pa adduntBedas Auctaria. Sed quis urbes iilas inTuscia
triarchis et prophetis alibi notavimus. Haec autem reperiat, aut quis Tusciam in Oriente ? Haec et id
qualiacunque elogia accepit Usuardus ex Isidoro genus alia criticosrecentiores impulere ut Acta quae-
Hispalensi, de Vita et Obitu sanctorum utriusque cunque contemptim repudiarent. Papebrochio etiam
Testamenti. Catera quaj de his sanctis colligi sub- G displicuere, ut in Ephemeridibus Graeco-Moscis pag.
iiide possunt, in Baronii notatione diligenter indi- XXVI et Liv, ac rursus in Responsionibus ad art. xi,
cata invenies. Undenam Wandalberlus Babylonios a num. 106, satis indicat at is facile emendari pas-
;

nostros eduxerit, haud equidem satis certo ausim sus est quae cuin his Observationibus nostris non con-
asserere, interim insigni elogio eos decoravit in hunc veniunt ea praesertim quae S. Barbarsscultus initia
;

modum : concernunt, cujus epocham ipse statuit in fine s.-eculi

Iinpia qui Assyrii tempserunt jussa tyranni,
Quorum nec crepitans valuit terrere fidelem
Conslantemque animum fornacis llamina furentis,
Terni septeno et decimo pueri memorantur.
Praedicto Romani parvi auctori debetur etiam
annuntiatio altera, sic ibi formata in Tuscia
:
,
Barbarce virginis et martijris. Ado totius passio-
nis historiani paucis complexus esl pauciori-,
IX, cum certum sit in ipso quoque Occidenle ante
istud saeculum recoli sanctam debuisse, ut pote in
Romano parvo disertissime signatam, cujus aucto-
rem non sine historicis monumentiscultum aliquem
sanctis decernere consuevisse, exploratum est. Non
minusevidenterpatetaut Fastos aut Acta aliqua circa
annum 850 in Rabani notitiam pervenisse, ex quibus
Martyrologio suo Barbaram ascripserit nam ad in-:

bus Usuardus, hinc inde Adonis sensum potius
quam verba secutus. Atque hi tres Martyrologi
antiqui sunt, in quibus prseclarissiina virgo Barbara
hoc die certo recolitur, a Rabano cura diverso
elogio IV Decembris consignata, omissis, quasi de
industria, tum martyrii loco, tum notis temporis,
quas forte Martyrologus ille, ut erat vir eruditus,
cum Barbara3 Actis haud satis combinare potuit. Et
sane tot gravissiinis dilficultatibus implexa sunt in-
terpolationem hic confugere, quid aliud esset, quam
certa quaeque per dabias conjecturas convellere? Ex
his vero conficitur prius Barbarae quam CatharincX
cultum in Occidente receptum fuisse. Jam veropura
et genuina Adonis et Usuardi exemplaria Barbarain
D referre, indubitatum redduntcitati anobis supraalii-
que codices; Papebrochium fefellit, quod ipsain iv
Deceiiibris requisiverit. Ilaec cursiin pro instituto
nostro sufficiunt reliqua eo remittimus ubi Acta de
;

clytissimae alioquin virginis et martyris gesta, a
quocunque deinuni vel a quibuscunque auctoribus
exornata sint, ut ego quidein hactenus non videam
quomodo sic expurgari possint ut ad normara satis
tolerabilem reducantur. Vidit nodos illos Baronius,
inlegro examinanda erunt. .Eque spinosae sunt de
corporeet translationibus quKstioues, quas hicinta-
ctas relinquimus.
Valentinus cura sociisRavennatibus sic distinctis-
siine ponitur in Hieronyinianis Ravennw, Valentini,
:

agnovitque depravatos videri codices nonnuUos, in
quibus locus, tempus aliaque plane turbata sunt.
Vehementer optamus tain lideles alios codices, seu
Graicos seu Latinos, nobis aliquis producat, unde
eruipossitliistorica verisirailitudo. Entricasaliquot.
Martyrologi nostri Tusciam diserte appellant et Ma-
Navalis, Agricohe, Concordi. \etns Epternacense le-
git Novalis ct CojicorrfiVc, liisque Corbeiensis supor-
addit JHs/iHi. Ex praidiclis apographis suadescripsit
Rabaiius, descripsit itcm Usuardiis, sed omisso Con-
cordio. Antiijua eorum Acta,si qua fuorint, nusquain
occurrunt quae a recenlioribus prodita sunt, suo
;

ximiani tempora Acta aliqua Maximinum volunt,

: tempore discutientur.
 : »

809 MART^-ROLOGirM. MEXS. DEC. 810

ArCTARIA.
IIkrinien. Dum hic codex scriptus est, invaluerat A et Auceja rege alteram, quain nialim exActis ipsis
Barhar.e colebritas iv Decembris, iiuando ferine et XXV Junii accipias.
sanctus lUa.^iius ex xv Februarii ad iii ivtractus est : .MAriur..-CAHTrs.-ri,TRAJEr,T. « Triuin
: puerorum
quod plane factuinexistimo circa s.vcuhimdecimuin. Babyloniie, Valentini, Naulis [alias Navalisj et Agri-
Hic itaque Barbara caret praefatus codex, quam vide colae, apud Raxeiinam, »

IV Decombris. Vatica.n. nuin. o949 nihil hic habet de puerisBa-

ToHNACEx., in priniael ultima annuntiatione pu-
rus, totuin secunda} elagium resecuit.
RoswEVD.. purus etiain in prima et ultima,secun-
dam oniisit, positam supra iv Decembris. In line
adjicit Eodem die, Lazari, quein Dominus Jesus
: •
resuscita\it a morluis. Itein Marthae sororis ejus. »
Vide die sequenti.
PiLs.vNEN. insolaprima purusest. Tum « Eodem
byionicis aut de Barbara.
Fi-orentin. « Spoloti,
; sancti Meletii episcopi et
confessoris Itein, sanctorum martyrum Fioriani et
quadraginta sociorum ejus. • An forte Eleutheropo-
litanos iiidicant. de (piibus die sequcnti ?
Editio LuBECo-CoL. in textu siinilis est Antuerp.-
Max. et reliquis medis not* codicihus. Addit aulem:
: « Apud Spoietuni, sancti Melecii episcopi ct confes-

die beatorum martyrum Ruli et Zosimi, .Apud Spo-
letum, sancti Meletii episcopi et confessoris. • Hic a
Castellano hoc die ponitur, de aliis vide Usuardum
XVIII Decemhris.
Axtiekp.-Max. cuin sociis suis omnibus. Ili an-
nuntiationem purani Csuardinam retulerunt iv De-
cembris, hic vero aliam secundo loco substituunt
• Rom.f natale sanctorum Ilyrenei. Antonii, Theo-
, Item Simplicii et sociorum ejus. Apud Spoletum,
dori, Saturniiii, Vict oris et alioium decein et septem.
Qui cum beataLuciavirgine et Anceia [Auceja] re-
gePersarum. quem ipsa ad fiJem Christi convertit,
subElio pra^fecto gloriosum martyrium consumnia-
runt. » Vide qu;e diximus xxv Junii et Acta eo die.
In prima et ultima annuntiatione salis puri sunt-.
soris. Ipso die, sancti Everhardi militis et confesso-
ris. » Vide Auctariuin Molan.
Grevex. . Apud
: Ravennam cuni prffifatis passus
est Concordius et alii quinque. Mammetis pueri et
martvris, queni Csuardus hahetxviKaleiidasSeptem-
B hris. Uonia?, sanctorum llerenci, Anthonii, Theodo
ri, Saturnini, Victoris et aliorum decem et septein.
episcopi et confessoris. Viennte, sancti
saiicti .Melecii
Odonis episcopi et confessoris. In Hibernia, Beani
episcopi et confessoris. In territorioTornaccnsi, san-
cti Everhardi militis et confessoris. Adelheydis iin-
peratricis, secundom alios pridie Idus Decembris.
MoLAx. in fine « Viennac. beati Adonis episcopi.»
:

Cextllen. • Trium puerorum Anania), Azariae,et

: Male supra scripsit Greven. Odonis. Agitur de eo,
Misael, etc, pure. Deest reliijuus textus,cujus loco
• qucm jam toties iii hoc o|)ere citavimus, neiiipe de
sunt « Eodem die, sanctoruin martyrum Ruh et Zo-
: auctore Martyrologii illius, exquototus ferme Usuar-
simi, de quorum felici agone sauctus Policarpus in dus contractus est. Sequitur « Item Adelheydis im-
:

epistola ad Piiiiippenses scrihit. Apud Pontuiii, san- peratricis. » Deinde typis ininoribus : « In territorio

cti Meletii episcopi et confessoris, qui cum esset Tornacensi, sancti Everhardi militis et confessoris;
eruditione magnificus, virtus tamen animi et vitae qui, ut scrihit Mayerus in Annalibiis Flandriaj, co-
sinceritas longe in eo magnificentior exlitit. » Huc mes Cisoniensis, conjuge ac liherorum pulchra pro-
ex IX Decembris perperam traiislatus est. pagine, ad haec opihus, clientelis et pcritia rei mili-
Brixellex. incipit • .\pud .\fricam, natale san-
: taris, vitaeque sanctitateillustris est hahituSj initium-
ctorum Faustini, Candidi et Ceciliani. • Vide Hiero- H que dedit Cisoniensi cuenobio juxta Insulam. In Hi-
nymiana die praecedenti. Sef[uitur « Apud Haven- : bernia, Bcani episcopi primi Aberdonensis et confes-
nain, natale .^anctorum Valentini, Na\alis, Agricolae soris. " Editiones posteriores idein habentde Adone.
el Concordii martyrum. » Vide Ohservationes. De Tum « In Galliis, apud Tornacum. monasterio Ci-
:

Irenjeo et sociis eadem habet cuui codicibus mediae
notae. « In Tuscia, sancta; Barbaraj virgiiiis et mar-
tyris. • Videtur supponere aliam hanc esse Barh.i-
ram ab ea qiiam posuit supra iv Deceiiibris. Sequi-
tur « Apud Spolelum, depositiu sancti Malecii epi-
: Baptistai. In Ilispaniis, ex constitutione decimicon-
scopi et confessoris. •
Hagexovex. duas longas historias profert alterain
de pueris Babylonicis, quaj ex sacris litteris notior
et cerlior est quam hic enarretur. De Luceiavirgine
soniensi, depositio Evrardi, ducis Forojuliensis. Item
depositio sanctae Adelheidis imperatricis. In Hyber-
iiia, natalis Beani, primi episcopi Aherdoiiensis et
confessoris. Ainhianis, receptio faciei beati Joannis
cilii Toletani, festum annuntiationis beatae Mariae.»
; Non est operae pretium quaerere quandiu hic ritus
duraverit.

XVI Kal. Die 17.

Translatio sancti Ignatii episcopi et martyris, quiah urhe Roina Antiochiaiu delatus, jacet extra portani
Damniticain, in cimiterio ecclesiae. Eodein die, heati Lazari, quem Dominus Jesus iiiEvangelio legitur resu-
scitasse a mortuis. Item beatic Marthai, sororis ejus, quorum venerahilem memoriam extructa ecclesia non
longe a Bethania, ubi e vicino doinus eorum fuit, conservat. In Orienle apud Eleutheropolim civitatem,
sanctorum martyrura quinquaginta, qui sub Sarracenis passi sunt.

NOT.K.
Ita Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Mtinerat., Greoen. et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Intor codices pro textu citatos nullus recte legit D F'ratensem pro Murlhn; male irrepsit Marioe. Munc-
extra portam Daphniticam. Secutus suiii Prateii. et rati, \el cjiis typographi error est evicinw pro c vi-
Herinion. Intirevcn. elMoIan. habetur Dampniticam; cino. Omnesrecte legunl7«or?«?i venerabilem memo-
in Antueri).-Maj., Dnmpnitiam iii .Munerat., Davi-
; rjV<»(, noscio cur Antuerp.-Maj. pra^miserit particu-
ticam: solus Roswevd. ad puritatem jiropius accossit lam iii. Rursus in Sarracenis conveniunt omnes,
por Dnfiiitiram. Iii omnihiis fi-riiie osl cimiterio ; pra;ter pnjcfatum codicem etMoIanum.
Praten. et .Molan., rectius, caiincterio. In codicem

P.\trol. C.K.XIV 2G
 :

m USUARDI MONACHI 812

Nihil adhodierniimtextuin contulorunt
" "
Hieronymiana :
'
Bedam
desrribeiis
' Raljainis, iliiiis
elogium relert, (juo potius natalis sancti Igiiatii (|uam
translalio celchratur, quod mirum videri non dehet,
cuin neuter i Fehruarii de eo memoriain fecerit.
Clarior est pro hodierna festivitate Romani parvi
texlus Translalio Jgnatii episcopi el marltjris Antio-
:
cftifB. Viennensis hoc loco solum suhjuiigit:()»i lerlius
post Petrnm apostolum Antior.henam rexit Ecclesiam:
OBSERVATIONES.
apographa A Je ipso festivitates esse dicantur. Prohahilius tamen
' ""
apparet, saltem ex primo annuntiationis auclore
Roiiiano parvo, eos ultimum Lazari ohiluin, ejusque
in Bethania, cum Martha sorore depositionem indi-
care veHe; sic ut sepulturam in Cypro, ac multo
magis migrationein in Frovinciam, plane ignorasse
videantur. liecte an secus luec ahiis positasint, hic
non disputo; patet sane Lazarum et Martham, oc-
tavo et nono saeculo, suh una hoc die ceiehritale
•

qucB verha a Noslro i Fehruarii relata, hic merilo cultos fuisse. De duabus sororihus verhoegimusxxii
pra;terinissasunt, aliis ex Festivitatihus apostolorum .Iiilii, occasioneMariae Magdalena?, sed ah aliis con-

substitutis, qua3 translalioni proprie et unice conve-
niunt. Non esl quod hisce diutius immorer, cumde
variis sancti Ignatii translationibus fuse ejferit Hen-
schenius ad iFehruarii, a pag. 33. Ibi etiam inve-
nies a quo tempore in Ecclesia Romana natalis
S. Ignatii i diei Februarii affixus sit, uthabes etiain
in Ephem. Graeco Moscis adxxix Januarii. Wandal-
bertus sic ilhistrissimuin martyrem lioc die canit,
ut ipse etiam natalem celehrare videatur jRh/hh* e<
Zosimum, quos cum Ignatio laudat Polycarpus, sub
Iroversiis consulto hicahstinendum censuiinus, om-
nia in Actis examinaturi proximo mense Julio. Vide
interim notationein Baronii, Tillemontium tomo II,
a pag. 31, et Gastellanuin in primo Bimestri, a
pag. 342.
Martijres Eleutheropolitani pure Adoniani sunt,
nec aliud in ipsorum gratiam praestitit Usuardus,
(juain hic etiam Viennensis \ erha in suum latercu-
B lum transferre. Ulrohique martyrum numerus ad
quinquaginta determinatus est utrobique omnes ;

jungens verum hi ex Martyrologiis nostris ad diem

;
anonyini sunt. Martyrologos nostros deseruit Ba-
sequentem referuntur. Audiainus metricum elo- ronius, secutus, ni fallor, Acta passionis manuscri-
gium : pta, quorum apud nos apographum exstat, ex
IgnaUtis sarictiis deno sextofjiio triuin|)liat, archivis sancti Petri Roma; descriptum, uhi diifu-
Antiochenae urhis pastor inartyrque ferarum : sior totius martyrii descriptio. Florianum et Cala-
Qneni dcnles |ianei)i viviim lecerc; seqnnntur niciim, tanijuam totius turmae prscipuos, appellat,
Qneni fuso ob Christuin liiifns Zosimusque cruore. addens etiain reliquorum omnium noinina, quae
Annuntiationis nostrse secundse suhstructionem, simul ad sej7a(/irtfa ascendunt, unde formata est Ro-

ut ita dicam, sic denuo ponit auctor Romani jiarvi : mani moderni annuntiatio. Alia Acta vidisse oportet
El Lazari, quem Christus resascitavit, et Martlim Potrum in Catalogo, lib. i, cap. 73, apud quem socii
sororis ejns tn Bethania uhi velim ohserves et
; duntaxat quadratjinla Floriano et Calanico adjun-
fratrem el sororem ix Betuaxia collocari. Hac paulo guntur. i\on recte a Baronio signatur annus Heraclii
aliter deduxit Ado, cujus sunt verba omnia, e.x xxxvii, qui forle melius xxvii, diceretur, quamvis
quihus elogium noslruin construitiir. Apud Bedam, nec in Miscella nec in Theophane satis certa in-
Florum autRahaiuim de his sanctis, saltem hoc die, dicia reperiri possint ex quihus aut de martyram
nequaquam agitur, unde colligas male a Tillemontio horum numero, de tempore aut loco passionis certi
aliisque postremum citari. Hoc etiain adverto non aliquid statuatur. Reliqua ad ulteriorem investiga-
satis exprimere martyrologos nostrosquid deLazaro C tionein remitto.
hic proprie commemorent, cum apud Graecos variae

ToRNACEN. omnia habet praeter elogium quod
Marlhse et Lazaro supra in textu aptatuin est.
RoswKYD. de Ignalio ex Adone inserit « Qai
tertius post Petrum apostoluin, Antiochenae Eccle-
si« prceerat. » Aliani annaiitiationem sic incipit
« Hic celehratur natale beali Lazari et Marlhae. «
Caelera satis pura sunt.
PuLSANEN. incipit « Translatio et depositio cor-
: ascendatur.
poris sancti Ignatii martyri.s. » In Lazaro et Martha
AUCTARIA.
monasterium, depositio sanctae Beggae viduae, filiae
Pippini ducis, et sororis sanctae Gertrudis, ac reli-
.•
ctae Ansigisi ducis. Quas in statu vidiiali .-e et sua
mancipans, monasterium Andemiense fundavit, ac
Bcghinas atque Beggardos, qui ah ipsa noinen tra-
hunt, primo instituit. » Notior aliunde estetillarum
et horum institutio, quam ut ad Beggae tempora
Hacjenoyen. incipit « In civitate Marsilia, depo-
:

contractior est. De quarta, nihil.
AxTUEup. et Max.-Lubec. de Ignatio « Qui tertius
postPetrumapostoluin AnliochenainrexitEcclesiaia.
Hic Roin* denlihus hestiarum joassus, inde trans-
latus, jacot Antiocliiae. » In cjoteris
nihus satis puri sunt.
AnTUEKL>.-MaX., ULTBAJEGT.,LEYDEN.et LOVANIEN.
sitio sancti Marsilii episcopi et confessoris, fratris
: sanctie Mariae Magdalenae et sanctae Marthae. » Ex
ipsa nominis corruptione intelligis quam accurata
esse deheant qu;e fusius hic de Lazaro et Marlha
commemoratio- narranlur. Ego certe hujusmodi historiis descri-
bcndis supersedeo. Tolerabiliora ferine sunt quae
hahct de Begga in hunc inodum « Andecemie, de- :

Omnescarent annuntiatione prima, cujus loco po- positio sanctaB Beggae, sororis sanctae Gertrudis vir-
nunt ultimam de^juiiiquaginta inarty.nhus. In Lazaro ginis. n;ec de Anthyso [/jro Ansigiso] viro suo con-
et Martha satis puri sunt. D cepit Pypinumseniorein(/Jo</Hs /)//>? ejusfuit) ducein
Alber(j. et Danic. cum priorihus conveniunt, sed Francorum, el post mortem viri sui, in sancta vi-
in fme adjungunt « Andecemn;e, sancta^ Beggse
: duitale permansit oinnihus diebus vitae sus, et re-
viduas, sororis sanctae Gertrudis. » Vide infra Molan. pleta honis operihus migra\it ad Dominum. » De
et alios. Ignalii Iranslalione agildie sequenti, uti et de quin-
Centulen. « Apud Antiochiam, translatio et de-
: quaginta martyribus.
positio corporis beati Ignatii episcopi et martyris, Codex Ursini a Rosemberg. « Andetemnie, san-
:

qui passus est Roinaj Kalendis Februarii. » In La- cl;cBeggai vidu;v!, sororis sanctce Gertrudis. » Plura
zaro satis purus est, sed Marlham cuin toto elogio superius de Begga diximus.
omittit. In ultiina denuo satis piirus est. A.\nuANEN. « Amhianis ,
: receptio faciei sancti
BuuxELLEN. incipit a Lazaro etMartha, satis purc. Joannis Bajitistae. » Vide Molan. pridie.
Tum dc Ignatio, uhi post martyris addit « Qui : Matkic.-Caktus.-Ultb.\ji;ct. « Marth;v hospit;e
:

KalendisFehruarii Ronue passus, et a l{oina Antio- Christi et Lazari, fratris ejus. Sanctorum quinqua-
chiam delatus, exlra portam Dainpniticam, in cimi- ginta marlyrum. »
terio ecclesiae hac die positus est. Apuil Andemiam In Vatican. sigii. num. o9i9 desunt Ires priinaa
 »

813 MARTYROLOGIUM. — MENS. nEC. 814

annuntiationes. Adjicitur aoteni : « In Africa, san- A est.Hic ob eximiam sanctitatem suam, sancto Ber-
clMram Vioturi, Victoris ol aliorum triginta triuni.^ nardo Claravalleiisi familiarissimus extitit uiuloet ;

Viile Hioronyiiiiana. ad ejus instantiam, idem \ir Dei opus illud di\iiiura
Lr.voviEN. sic habet • In Salsa monasterio, san-
: super Cantica odidit. Sturmis abbatis primi Ful-
ctJB Atlelhevd.p Augustoe. » densis caMiobii et confessoris. Begghaj viduae, soro-
SALi.NE-N.alia ile Lazaro • In Retliania, sancli
: rissanct.13 Gertrudis.
Lazari niartyris, qnein Doniinus suscitavit; cujus MoL.\.N. in line : Eodem
die apud Septein occle-
corpus .-Vugustojuno requioscit. » sias, transitus Begg.e \idu;e. « Tum typis
beat.o
Editio LiBEt.o-CoL. incipit • Natale beati La- : minoribus, « relictae Ansigisi ducis, ac sororis san-
zari e|uscopi et confessoris, fratris beafarum Maria) ct;B Gertrudis. Qu.e in stalu viduali se et sua Deo
.Majidaleii.c ot .Marllue, quein Dominus, ul in E\an- inancipans, monasterium .Vndemi-nse fundavil ac
gelio legitur, a mortuis resuscitaverat. Qu(»ruin ve- Boginas, qu.ne ab ipsa nomen trahunt, priino insti-
nerabilein, » elc, satis pnre, sed pro duohus tres luit. • IL-ec ex codice Biu'xiiLLE.N. accepta videnlur.
cunjuii.untur Sequitur de marlyribus quimina- Deinde • Bigardis monasteiio, ordinis .sancti Bone-
:

ginta, e(i.im bene. De Ignatio, posi ecclesiw, adjicit: dicli juxta Bruxoliain, sanctie \Vi\iii;e virginis, quae
« Ubi plurima ipsius nieritis liunt miracula, priC- ibidom prima pr.efuit. • Edilioiies aliae do Ignatio
stante Domiiio. .Vndecenine, sancta3 Beggoe viduae, aliis litteris lextui inserunt, « tertius post boatum
-orc^ris, sanclae Gertrudis monialis. » Petrum, Antiochonam roxit Ecclosiam. Ilic Ruin»
Belin. in primasiinilis est A.ntuerp., etc. ^'ihil dentibus bestiarum passus. » In line: « Andanii,
habet de .Martha. In quarta purus. B apud Soptein ecclesias, transitus boata) Beggh.-B vi-
Gkeve.n. Iteiii in .\phrica, sanctorum Victoris,
: . duffi, sororis sanctae Gertrudis. Ipso die Bigardis,
Victoriani, .Vdjutoris. Monorali, Felicis, Vincentii, beatae Wixinae virginis, i]u.'b quanti apud Dominuin
Quarti, Quinti et aliurum diiodecim. Commemoratio sit meriti, surdi, cuiilracti, d;einoniaci, ptistinam
dignae et .sanclie memori.-e Bernardi episcopi Diensis, sospitatem adepti, lidelitor proteslantur. • Nolabis
ex priore dmnus Portarurn ordinis (^arthusiensis, in his editionibus corruptum rursus Usiiardi tex-
confessoris.Cujus sanclitati atlestaiitur mortui, tum, oxpuncta Martha cuin toto elogio. In quo ionge
quos leprosi, quos nuinda\it, aliaque
suscitavit, praiferenda puritas editionis prima).
miracula, quae per euni Doniinus operari dignatus

XV K>il Die 18.

Apud Macedoniam, civitate Philippis, natalis beatorum martyrum Rufi et Zosimi. Hi ex eo niiniero di-
.^cipulorum fuerunt, perquos priniitiva Ecclesia in Judaeis et Grajcis fundata est, de quorum etiara felici
agone scribit sanctus Policarpus in epistola .ad Philippenses. In Africa, passio sancti Moysetis martyris,
Turonis, sancti Gatiani episcopi et confessoris, qui aburbe Roma eidem civitati primusdirectus episcopus,
multis cKarus mir<iculis quievit in pace.

NOT.E.
Codice- hoc diepuri sunt Praten., Herinien., An- tuerp.-Max. cum omnibus suis sociis mediae notae.
tuerp-Maj., Muneral., Grecen. et Molan. Adde An-

VARLAJNTES LECTIONES.
Est in Praten. Zozimi, sed cfcteri codices melius G nensis episcopi, quod in solo Molan. etin Antuerp.
cnm toxtu. Idem recte scribit Pliilippis, sed postea recte efYormatum est Gatiani pro quo in Praten, et
;

mrde Philippenses. Antuerp.-.M<ij. posuit cicitatem Herinien. Caliani ; in Antuerp.-M.ij. Cantiani, in

Ptnlippis. Ilic et Greven. sa'pius scribunt liii pro hi.
Omiios h;ibeiit, hi ex eu ninnero, etc, sod Munerat.
omisit particulam eo. In Praten. Jiidwis iiitegre
scriptnni non esl. Moysitis legunt Praten. et Heri-
nieii.. at dubium non est qnin Adonein secutus sit
Usuardus. Putissima variatio est in nomine Turo-
Munerat. Gaciaui, in aliis Grationi, etc. Greveno
cautela non profuit, dum scripsit Caciani, alias Gra-
tiani. Habet liic prseterea prinius directus, omittens
episcopus. Mohw. paulo melius scrihit primuin dire-
ctus, sed oraittit etiam episcopiis.

OBSERVATIONES.
Rulus et Zosimus, die hesterno a Wandalberto dentur. Forte ansam pnebuit Polycarpi epistola,
cnm Ignatio connexi, hoc proxime sequonti iii Ro- qnod ea Philippensibus destinetur. A praefala posi-
mano parvo consignantur hoc modo Huft. et Zozi- : tioiie exorsus est Usuardu-^, reliquum Adonis elo-
mi_ de primis discipulis Christi, per quos Ecclcsia de giiiin describens. Atque haec in sorie nostra signata
Judiei.i et (trfpcis primitira fundala esl, non expresso sunt, aliis igiiota aut pr.eterila. Sanctorum noinina
locu in quo aut pas^i aut depositisint Nihilominus noii ignoravit Wandalbortus, cujns oncomiuin ine-
fius hic asserit martyrologus quam in Rulino suo tricum pridie dediraus. Notabis obiter Bodam Plan-
111, c '•io, reperorit, ubi Itnfus ct Zosimus egrogie tiiiianum <ad xxvi Decombris Adunis textuin turpi-
quidem ox celebri Polycarpi ad Philippensos epistola tor inlerpolasse; nam ubi is de solo Zosimo pa|)a
cum Ignafio laudantur, die iit pnecodonti dictum est; iiieminit, alter scripsit : Eodem die, sancti Innatii,
.it dr nrimisdiscipnlis Chrisli fnis.se ibi non dicuntur, Jiafi et Zosimi papfr.,(iai sedit, otc, rcliquam Adonis
nec id in stricliori significatione accini posse vide- cuiiimoiiKjralioiiem traii.scribens.
tur, iii>i Hufus hic cum illoconfuiidalur do quo egi- D De .suhi priiii;i aiinuntiationc ineminit Romanum
mUs xxi .No\embris. (^onsule Rulini verba, qua? in parvuin. In Viennensi.secunduin locuin occupatidera
Adonc inter Festivitatcs apostolorum n'feruntur, qiii in textu noslro Moijses vel Moijsetes martyr in
vel fonlem ipsuiii .acced'», ubi Polycarpns: Depreror, Africa, do quo iiiliil alibi hactenus legere iiiemini,
inqnit,i.»m;*('.s ros obedirntiiv operam dan' et medilari [)r;i:ter diibi. un M(jlani in postorioribus edilioiiibus
palienliam, quam vidistis in hfnatio, Rufo et Zosimo, adnotationem. Est in Hieronymianis inter a!ios plu-
beatis riris, etc, nnllo addito verbo d^ conun di.sci- riinos marlyres Afros nomen Monsilis, qnod noscio
pnlatu aut Ecclesirc primitivae fundatioiie. (^;itoruin aii ;iil Mniisetis salis ;ipte roduci possit. Utcunque
Rumani par\i sonsum secutns est .\do, .adjiciens fiiorit, etiam iiovit el cecinit Wandal-
.Muysotein
pr.ctoroa in line desuo ; //' reiiuiesrnnt apudcicitatem bertiis huc unito suo liujiis diei versiculo :

Macedonum Philippis. (Juau mihi \aLle incerta vi- yuindfcimus dciuum Moysetis sanyuinc verna!.

81S
Tertia commemoratio piirissime iterum Adoniana
est, non ad verbum, saltem ad omnes sensus
si
apices ab Usuardo trnnsumpta. Nuilam certaiii .-Bta-
tem Gatiano Turonensi assignavit Ado iiullam
Usuardus, hac sola prsecipua ejus laude contenti,
quod Ecclcsi» illius primus episcopus fuerat, ab nrbe
Roina Jireclus. Tempora Fabiani pontificis satis ap-
posite Martyrologio Romano inseruit Raronius
idque ex Gregorio Turonensi facilc contirmari po-
test, utostendit Tillemontius tomo IV, pag. 723. Est
ea liodie eruditorum Galloruin receptioropinio, non
semel in Aclis nostris asserta, nempe primos illos
Galliarum apostolos, Gatianum liunc Turonensem,
Trophimum Arelalensem, Paulum Narbonensem^
Saturninum Tolosanum, Dionysium Parisiensem,
ToRNACEN. primam annuntiationem producit usque
ad fiindata est. In secunda purus est. Tum Graciani
episcopi et confessoris, non ultra.
puro superaddit
RoswED. textui satis
ca, Rogatiani martyris et aliorum xxxv. Auceia; re-
gis et inartyris, cuin aliis xviii. Honorati martyris,
cum aliis xxxi. » Vide Hieronymiana, in quibus Au-
ceias non semel ponitur.
PuLSANEN. deest prima, in sccunda purus est.
Tum « Eodein die, natalis sanctae Anatholiae virgi-
:
nis, qnx siniul cum
beata Victoria convirginali sua
est comprehensa, ac sub Decio principe martyrioco-
ronata est. » Anatholiam signat Usuardus ix Julii,
Victoriam xxiii Decembris vide Observationes
;
utroque die. Sequitur ultiina annuntiatio abbreviata
« Turonis, sancti Gratiani episcopi. »
Antuerp. et Max.-Lubec. prima et
sunt. Ilaec est tertia : « Turonis, sancti Gratiani epi-
scopi. »
Centulen. « Romae, sanctae Anatholiae virginis,
: rini presbyteri et confessoris. »
quae siinul curn beata Victoria, convirginali sua,
comprehensa, ac sub Decio cajsare martyrizata est.
In Africa, sancti Moysetis martyris In Gatiano
etiam satis purus est. De prima annuntiatione Rufi
et Zosimi nihil habet.
Rruxellen., in priina satis purus, subdit «Lao"
diciae, natalesanctorum martyrum Theothimi et Ra"
siliani. Sequiturde quinquaginta inartyribus Eleu-
»
theropolitanis ex die praecedenti. Tum In Africa»
passio sanctorum Moysetis, Victoris, Victoriani, Ad-
jutoris, Honorati, Felicis, Vincentii et aliorum vi-
ginti triuin. Roinae, natale sanctorum Anthonini,. He-
renei ct Theodoli. Item natale sanctoruui Ouinti,
Simplicii, Pauli, Privati et Jaiiuarii. » Ex ilierony-
mianis varie collecti sunt. Pro Gatiani scribit
Taciani. De caetero annuntiatio satis pura est. In
fine « Eodein die, natale sanctai Analholes virginis,
:
(juae simul cuin bcata Victoria convirginali sua tem-
pore Decii principis comprehensa et martyrio coro-
nata est. » Vide qua; diximus ad Pulsanen.
Hagenoyen. incipit a translatione sancti Ignatii,
satis pure. Vide textum hesternuin. Sequitur: « In
Eystaleusi territorio, sancti Winebaldi et Walpur-
gie confes. glorios. In Salsa, sanctee Adellieydis
imperatricis. » Tum poiut aiinuntiationem primain
satis pure, nisi quod scribat « Rufi, Ruiini, et Zo-:
simi. " In Moysete et Gatiano, satis bene. Tuin
« In Oriente apud Eleutropolim, » etc^ ut pridie.
Demuni « Eodein die, sancti Flaviti episcopi et
:
confessoris depositio. »
Matric.-Cautus.-Ultrajegt. « Rufi et Zosi-
: sancti Florini presbyteri et confessoris. Anatlioliae
nii, (jui in primiliva Ecclesia floruerunt. Moysetis
martyris. Tatiani Turonensis episcopi. » Vide Va-
riaiUes.
: .
USUARDI MONACni 816
A Austremonium Claromontanum, Martialem Lemovi-
censem alios'fue ad eadem ferme tempora pertinerc.
Yideri possunt Rosqiietus, uon ita pridem a nobis ci-
, tatus, Fraissius aliii|ue passim in eaiiidem senten-
tiam ex Gregorio Tiironensi, locis a Raronio citatis^
conspirantes. Dolendum est nullatam illustris sancti
Acta, qu;B ego quidem viderim, superesse. Supple-
;,
bunt qua'. ex laudato Gregorio, tum ex Historiae
Francorum initio et fine, quorum praecipua edidit
Surius tum ex Gloria Confessorum, cap. 4 et 30,
;
aut aliunde suo tempore colligi poterunt. Castellanus
Gatiani obitum refert ad annum 289, quod tunc
etiam operosius examinabitur. Vide notulam Mothe-
rii ad hunc diem
AUCTARIA.
RiGOTiAN. sign. D. 9: « Eodem die^ sancti Flavii
: confessoris. » Haud dubie pro Flaviti.
Altemps. « :Eodem die, sancti Winebaldi con-
fessoris. » De sorore vide i Maii, etc.
: « In Affri-
Florentin. habent ut supra: « S. Anatholiae vir-
g ginis, quae simul cum beata Victoria convirginali
sua est comprehensa ac sub Decio principe martyrio
coronata. Item sancli Catiani episcopi et martyris.»
Puto Gatianum indicari, qui luxato nomine in mar-
tyrein transformatus sit.
Remens. SS. Tim. et Apoll. aliter enuntiat « Tu- :
ronis, sancti Tatiani, primi ejusdem urbis epi-
scopi. »
Editio Lubeco-Col., in textu satis pura, addit
de Anatholia, etc, ut jam nonsemel supradedimus.
Tum « Eodem die, sancti Pauli Simplicis confesso-
:
ris, discipuli beati Antonii abbatis. In territorio
secunda purae Eystedensi, sancti Winibaldi abbatis et confessoris, ,:
fratris sanctorum Willebaldi episcopi, et Walburga; Ij
virginis. Castello Confluentiae translatio sancti Flo-
,
Relin., in prima et secunda satis purus, in tertia |
similis est Antuerp., etc Altera editio ad episcopi
>- addit priini civitatis ipsins. « Eodem die, sancti Fla-
^ viti presbyteri et confessoris. »
Greven. multa habet ex Hieronymianis. « Laodi-
:
cia civitate, natalis sanctorum Thetaini etRasiliani.
Apud Aphricam, sanctorum (jainti. Simplicii, Pauli,
Victoriae, Privati, Ceciliani, Evasi. Item sanctorum
: «
Digni, Rodegisili, Honorati, cuin aliis triginta. In
Aphrica, Rogatiani martyris, et aliorum triginta sex.
Item sanctorum martyrum Auceiffi regis barbarorum
et Luciae virginis. Qui Auceias, cum Luciam virgi-
nem Romanam captain violare vellet, divino nutu
compunctus, maxiine venerari C(]epit,ac postmodum
cnm ipsa Roinam profectus, martyrii palmam adep-
tus est, cum aliis duodecim, qui tunc pro lide in car-
cere tenebantur. Hos Usuardus habet viii, alii vero
VII Kalend. Julii. Ipso die secundum Cathaloguni,
sanctiHildephonsiarchiepiscopi Toletani. Qui relicto
seculo monachi habituin assumens, eximiae sanctita-
tis merito, archiepiscopi honorem adeptus est tan- ;
deiiique sanctis operibus plenus, feliciter migravit,
die quo festum gloriosae virginis Mariaj (cuiipsede-
votissimus erat) in ecclesia sua agi constiluit, hoc
est die octavo ante nativitatem Christi. Maurini epi-
scopi. In Hibernia, Flamiani episcopi. In territorio
Eystadensi, sancti Winibaldi abbatis et confessoris,
fratris sanctorum Wilibaldi episcopi et Walburgae
:
\irginis. Eodeiii die, Pauli Simplicis confessoris,
discipuli beati Anthoni abbatis, mirae patienti«e
et obedientiie viri. Castello Contluentiffi, translatio
virginis et niartyris, quae simul cum bcala Victoria
convirginali sua est, » etc, ut supra. Tuin Maxi- :
niillw cirginis.
 :

8i: MARTVHULOGILM. ME.NS. DEC. 818

XIV Kal. Die 19.

Apud .Egyptum, beati Nemesii martyris, qui ab Emiliano judice geminatis suppliciis excruciatus, cum
latronibus jussus est incendi, Salvatoris perferens similitudinem, qui una cum latronibus pertulil crucera.
Civitate Nicea, sancti Darii martyris. Item Autisiodoro, sancti Gregorii episcopi.

NOT.E.
Conveniunt codices plurimi, Praten., nfrinien., A ^fax.-Lubec, Munerat., Belin., Greven. et Molan.
Toniacen., Antuerp.-Muj., liosweyd., Antuerp., et Ilem Anluerp.-Max. cum sociis omnibus.

VARIANTES LECTIONES.
Solus Tornacen. a coeteris discrepat, dum pro mei>traiismulavit Munerat. in Clari. Holin. itorum
Salcatoris perferens simililudineni, legit Salraloris cu.ii citatis codicibus, in fine te\lus, posl episcopi
ferens, etc. Belin , cuiii medi;i' notae c.xlicilms, ha- suporaddit etconfessoris. l)e vario scribondi modo in
bet, ijni cuin hitrunibus, omittoiis particulaiii una. E[pjplum, Eijiplum, .\nti<siodoro, .-{ntkisiudori, Ny-
Antiierp.-Maj.pro Drtrjt legit Dari, sed pessime no- ceu, etc, satis alibi dictuiii est.

OBSERY ATIONES.
In varios hujus mensis dies, nempe in vn, vnr, B martyrem ab Usuardo acceptum dicemus? quem
XM et XIV hactenus distrihiitos vidimns martyres Ilioronymiana non satis claro exprimiiiit, obscurius
Alexandrinos ex Biiliai lih. vi, cap. .'{1. seu ex s.epe etiam Nir,w(e consigiiaiit imo ?,\c Darium, \el Da-
;

laudata Dioiiysii Alfxandrini ad Fabiiim Antioche- riani Clirysantlto conjungunt, ut hicropeti videantur,
num epistola acceptos. At ibi non sistit, qui primus qui ab Usiiardo i Decom!)ris celebrati sunt. Dices ex
eos ita dispertiit, Romaiii parvi auctor. Ex eodem Wandalborto desumi potuisso non itaautumo nam : ;

looo sumptus est hodiernus .\eniesius; proximo die
sequentur Aninion, Zenon et alii, ac rursus xxii
agetur memoria Ischyrionis el aliorum quampluri-
morum, inter quos senex Ch(Bremon sic ut solo hoc
menst' annuntiatiunes septem, ex citaio Rufinicapite
desumptce exhibeantur, quarum nulla apud alios
extra seriem nostram martyrologos signata sit. Sic
igitur hoc die Xemesium celebrat RDiuanum par-
cur sochis Zozinius Quin imo, vel ex
reliii(|iiorotur ?
hoc loco eviuci posset Wandalborti Martyrologium
nunquam Usuardo visum fuisso, quemadmodum in
: prsfatioiie sub fine.n primi capitis iiidicavimus.
Crodiderim ego utriquo Hieronymianiun aliquod
praeluxisse, simile Lucensi, in quo, excluso Grego-
rio. martyres onines ihi enumerati Nicaeae ascripti
fuorint unde solum ullimuin Usuardus, binos vero
;

vum .\pud .Ejyptum, Xemesii martyris qui per ca-

: Waiidalhortus mutuatus sit, quos unico suo versi-
luniniam quasilatro judici delatus est. Roliquam pas- culo ita laudaret
sionem ex pr.edicto Butini loco descripsit Viennensis.
Quarium cutn deno Zosiinus Dariusque coronant.
Noster de more compendio utens, totain modullam
nitide extraxit. .Nemesii nostri martyrium recte Gregorius Autissiodorensis episcopus, ordine ter-
expendit .Mothorius in versione sua (jaliica .Martyro- G tius dccimus, Lucensi codici insertus, Corbeiensi
logii Bomani. alibi laiidata, pag. 4i7, ubi observat adjoctns est. In Floro nostro illud i[)sniii ologium
Nemesianum quandoque appellari. Attaiiien Gr^cnm habet quod ex Martyrologio S. Sahini in Levitania
nomen Nsa-:Ti'ov, aut cuin Rufino vertondum viden- describit Florentinius, ciijus observationes aliae vi-
tur Nemesius, aut cum Valesio Neiuesion, non Ne- deri possunt. Est etiam in Bahano iisdem verbis,
mesis, ut Christophorsonus certe necjuaquam Ne-
; qucC aliis litteris posnit Floreiitinius iii coiumenio-
mesianus. Heec in prsclari martyrislaudem et textus rationo codicis Hioronymiani Lucensis. Undo in
nostri elucidationem dicta sudiciant. 1'suarduin infiuxerit quajrere suiiorsedeo tot alios ;

De solo Xemosio loquitur Bominum parvum ast ; popularos sanctos Adoni guperacldidit, ut et hunc
in Adoiie sequitur Aritus Aurelianensis. quoin cum facile do suo adjicore potuorit. Scio in Adoiie Mo-
Usuardo posuimus xvii Junii, ut hic nihil de eo di- sandri poiii die soquonti cuin astorisco apud Bo- ;

cendum supersit. Obiter solum observo Ajulum in sweydum in appendice, sed haec satis ostendunt Ado-
noimullis codicibus Usuardinis auctioribus. quales nianum iion osse Gregorium.Vitam ant Acta, pra^tor
sunt ii quos in Auctariis Fi.ore.\tixos nomiaamus, ex indicalum elogium, nusquam invcnire licuit. Pauca
Avito formatnm esse, atqiie inde sub ea fonnula in habot collectio nostra ms. do gestis pontificum Au-
Martyrolo^io Bomano collocari verum subdivorsis : tissiodorensium, ubi notatur depositio xiv Kal. Ju-
nominibuseumdemsanctum intolligi rocto, ni fallor, nii, sou XIX Maii. Plura aiiimdo, sicuhi exstant, no-
adverlit Castellanus. Beliquus toxtus noster solitos bis subministrari vehementer desideramus.
duces non a-moscit. Sed unde Dariwn Nicienum

AUGTABIA.
Pi-Ls.\NEN., jam aliquandiuab aliisdevins, hic in- D Hioronymianis fingit : « Apiid Xycoain, civitatom
ci[)il « .\nlisiodoro,
: beati (irogorii episcopi, qui Bithini:e, natalosanctoruin martyriiiii Darii episcojii,
sedit annos xii, inonses vii, dies iii, sepultusque est Zozimi, Pauli et Cyriaci atque Secundi. Socundo »

in ecclesiasancti (iermani episcopi. • Xemosio to- X loco de Xomesio, sed non omnino piiro. Alexan- «

tuin elogiurn roscindit. Tiim • Aloxaiulria), beati

: driae, hoati (^lemontis |)rosbytori ot martyris. Qui in
Clomentis episcopi el martyris. » Talein .sanctum scolis divinarum oriiililionum ([iiaiii iiuiximo elUo-
Cleineiiloiu hactenus non iiovi vide codiceinsequen-
; ruit. In (jregorio foro similis est codicibus modiae
»

tein. Darius priCtermissus est. notae. Domum « Aurelianis,

: beati Aviti ahhatis.
Ckntijlen « In Flgyplo, boati Xi'mosii inarlyris,
: (Jiii spiritu [irophctia! illiistris fuit. •

qui cniii lalronibus incensus fuit. Aurolianis, saiicti Hagenovkn., in Xemesio silis purus, loiigain liis-
Avili ahbatis, qiii spiritu prophetiic plenus fuit, et toriain ingerit, cujiis initium hic dabo « A({iiilegia^, :

glorifico fine ijuievit. » Vide Ohservalionos. Tnm : jjassio saiictorum marlyriim Felicis et Fortiiiiati,
• Aloxa idricB, heati Clemenlis preshylori qiii iii di- (jui 00 tein|)or(! passi sunt, (jiiando Dyoclotianiis et
vinaruin erudilioiium scolis quam inaxime fi oriiit, Maximianus praeceptum dederunt, nt iiulliis possot
cujus etiam auloritas in divinarnm historiariun vondore vel oinore, nisi prius ydolis immolarot, el
narrationibiis s;epissiine antefortur. » Usuardiis (^le- ([iiicum(|uo (^hristianum occultarot |)unir(!lnr. Unde
montoin Docomhris.
reliilit iv Ai>aiiiiii-> (jiiidaiii [ir.oscntavil saiiclos fr<ilri's Folicom
Bhlxkllen. dc Dario novam annunlialionein ex et Fortnnatiim [irLesidi adpuniendum. Al illi psalie-

819
bant, ecce quam bonum et quam jncundum,
dum immolare nollent, fustibus caiduntur, et Jesum
Christum invocabant. Et praeses ait illis Nescitis
Augustos nasci, "etc; quae melius apud Adonem le-
gi poterunt xi Junii.Vide qua? ibi in Observationibus
nostris vel fusius in Actis dicta sunt. Nescio quid
hunc scriptorem moverit ut eos sanctos huc trans-
ferret. Sequitur « Civitate
: Niceya, natalis sancti
Darii marlyris. Ipso die in Antysiodoro, depositio
sancti Gregorii episcopi et confessoris. »
Ambianex. « Aurelianis, sancti Aviti abbatis, qui
: nensJs et confessoris. Eodem die secundum Ado-
spirilu prophetia; illustris fuit, et honorifice ineadem
urbe tumulatus est. » Jani diximus in Observationi-
bus coli XVII Junii.
Matric.-Cartus.-Ultraject. solum habet « Ne-
mesii martyris. Darii martyris. »
Codex D. Du Cheval. sign. littera C. :« Antissio-
doro, sancti Pauli et Gregorii. »
Vatican. sub nota num. 5949 nihil habet de Ne-
mesio et Dario martyribus. Adjicit autem « Aure-
lianis, sancti Aviti abbatis. »
Altemps. « In pago Calbellonensi
: [Cabilonensi]
sancti Cypriani abbalis. »
Florentin. « Aurelianis,
: sancti Adjuti abbatis,
qui spiritu prophetiae illustris fuit, et ibi sepultus
est. » Haud dubie ex taii aliquo codice Adjutus iile
in Martyrologium Romnnum irrepsit.
LuGDUNEN. « Antissiodoro civitate, sanctorum
: MoLAN.
Pauli et Gregorii. »
Rf.mens. SS. Tim. et Apoll. « Aurelianis, depo-
: dici delatus est iEniiliano, quo crimine absoluto,
silio sancti Aviti abbatis. »
Editio Lubeco-Col. « Apud Egyptum, beati Ne-
: nulla miscratio reservatur, sed... » In fine Eodein
mesii martyris, qui primo per calumniam quasi la-
tro, judici Emiliano delatus est quo crimine abso-
;
lutus, posthaec, quod Christianus esset, defertur. In
hoc vero nulla a judice moderatio reservatur, sed
Xm Kal.
Apud Alexandriam, beatissimorum martyrum Ammonis, Zenonis, Ptolomei, Ingenii et Theophili, qui
tribunalibus adstantes, cum quidam Christianus in suppliciis positus trepidaret, et jam pene ad negandum
declinaret, vultu, oculis ac nutibus conabantur illum erigere. Cumque hac de causa clamor totius vulgi in
eos prosiliret, prorumpentes in medium, Christianos
stus gloriosissime triumphavit, suisque constantiam
martyris. Item in Amphitrea, sancti Liberati.
Sumitur exPraten., Herinien., Antuerp.-Maj., Greven.
VARIANTES lectiones.
In Antuerp.-Maj. male scribitur Amnnis, male in
Munerat. Tholomei. Omnes servant Ingenii, pejus
Greven., Nigenii an inelius Molan. Ingenui? Sic ex
: legendum est Greven. posuit cictoriosissime trium-
Rufino, Romano parvo et Adone legendum est, et sic
etiam vertit Valesius. Romani moderni reformatores
Christophorsorum secuti videuiur, qui Ingenes scri-
psit. Gravius errarunt Antuerp.-Maj. et Munerat.
postrema duo nomina Ingenui, nobis Ingeniiet Theo-
phili, omittentes. Rursus Antuerp.-Maj. pro et jam
posuit etiam atque iterum Munerat. eripere pro eri—
En modo classem illam alteram pugillum Alexan-
drinorum, de qua die praecedenti dicere coepimus,
ex eodem Rufini loco, lib. 6, cap. 31, ex eadem
Dionysii Alexandrini ad Fabiuni Antiochenum epi-
stola proiiianantem, sic ut martyriorum ordinem in
prajfato Rufini capite deductum secutus videatur
auctor Romani parvi, qui fortissiinos quinque athle-
tas primus inter marlyrologos enumeral Alexaii-:
drioi, Ainmonis, Zenonis, Ploloiniet, In.genui, Theo-
phili. Ado ductorem sequens, fonteinque Rnfinianum
prope exhauriens, historiaj ordinoin inde traduxit
Noster vero,
„, licet paulo
^ V. .^ —
„, reiatotani
contractius,
eleganter coinplexus est. Nihil ullra habent Roma-
satis
num parvuin et Viennensis; uiulo ad textus sui
suppleiueulum aliam scaturiginem consuluit Usuar-
; »
USUARDI MONACHl 820
etc, et A ab eodom Emiliano judice , geminatis suppliciis
excruciatus, cum latronibus jnssus est suspendi,
: Salvatoris perfprons similitudiiiem, qui una cum
latronibus pertulit crucem. » Niniia hic similitudo
quaesita est. In Dario et Gregorio satis pura est.
In fine « Aurelianis,
: sancti Aviti abbatis et con-
fessoris. »
Gheven. « In Nicea Bithiniae, sanctorum Zozinii,
:
Pauli, Secundi, Cyriaci. Item Anastasii, Sidonii. »
Vide Hieronymiana. « Ammonis episcopi Aurelia-
nem, Aurelianis, sancti Aviti abl)atis, qui desiderio-
vitae solitariae, cuin sancto KarilefTo de monasterio
egressus, magnis virtutibus prophetiaeque spiritu
: illustris quievit. Hunc Usuardus habet quinto deci-
mo Kalendas Julii. Digni confessoris. Megaudii con-
fessoris, patris sanctae Alheidis virginis. Iteni beatae
memoriae Petri presbyteri, Canonici regularis, Arol-
densis praepositi. Item sanctae memoriaj, Wihelmi
conversi donius Casularum, Ordinis Carthusiensis,
:
B
confessoris, adrnirandte virtutis viri. Qui tempore
quodam, dum asino vectus in negotiis domus su-e
aliquo iret, irruentibus in euni pra?donibus, fide ple-
nissinius, asino pedem evulsif, indeque minitans
praedonibus, in stuporem et fugam eos convertit :
deinde pedem reponens jumento, iter suum confe-
cit. »
de Nemesio, post qui, tex-
litteris Italicis
tui inserit, primo per calumniam, quasi latro, ju-
«
postea quod Christianus esset, defertur; in hoc vero
: «
die repositum est corpus sancti Huberti in crypta.
In aliis editionibus additur in fine textus, etiam lit-
teris Italicis, et confess. Nihil praeterea.
Die 20.
se esse testantur. Per quoruin victoriam, illico Chri-
animi dedit. In Thracia civitate Gelduba, sancti Julii
NOTtE.
et Molan.
gere. Codices omnes conveniunt in, illico Chrisius
gloriosissime triiimphavit, et sic omnino ex Adone
:
phavit, et eum secutus Molan. vitii aliquid superad-
;
didit, per, Christus iUico victoriosissime triiimpharit.
De Thracia alibi dixi, sequor niodo quos prius se-
cutus sum. Antuerp.-Maj. pro Amphitrea substituit
Amphitre, nullo modo Usuardine, sed utruni inagis
a parte rei exstet locus prior quam posterior, fateor
me ignorare.
OBSERVATIONES.
dus, sed duas annuntiationes tricis involutas obru-
sit.
Utramque ex Hieronymianis acceptani fuisse du-
bium non est, at implexam codicum illorum lectio-
nom ipse magis irrelivisso vidotur. Fontom oxhibea-
nius. Codox Lucensis sic logit In Tracia cicilate :
Gildo, Bajuli. In duabus ultimis vocibus Gildo et
Bajuli han-otaqua. Auili modo vetustissimum Epter-
naconsein In Thracia, natalis Julii. Sic habet in la-
:
terculo hodierno die sequenti autem
;
In Thracia :
civittite Gildoba, Juli, quam eaindem anuuntiationom
hoc ipso dio ponunt (^orbeionsis seu Corboionses et
Bhiniianns. Ex his facilo perspicitur, talomaliquom
q
llieronyinianum codioeia Usuardo obtigisse. ex quo
Geldubam suam elTormaverit. Frustra cum geogar-
821 MARTYROLOr.irM. — MRNS. nKC. 822

phis qnaerps in qna Thracia? parte sita sit Gefduba
vel iitliluba, cuin ilii rcpiTihiliMn nnn exislimeni.
iniosatis \erosiuiilitor o\ truiioatis sanclornin nomi-
nibus coaluerit, non niinusquani Ampltitira, cui ul-
tiinus saiuiiis nnster Libenitiis ascriliilnr. Noii
jjrnoro Geldubam ali(iiinni aiiti
vel Gelb, ad tractuin Hlieiii. ditioius Colonionsis, in-
\eniri sed illic Jnliuui niartyreni cuin Saussayo
:
collocare tani est ah^oimm ijiiain imperituni sit Rhe-
nuiii in Thraciam dcxeheiv. aut Tliraciam ad Rlie-
A syllaha prioris loci Gelduba, conjuncla ciim Jnli no-
nien Bujuli coatrmentatuni. Afrnosco equidein coii-
fusioiiem, sed qu.e Raronii noii sil, MMnim codicis
alicujus, ex quo nomina illa, sic inter se connexa
desumpserit. Nec dillitohiliir Castellanus, in Miero-
|uani. hoilie Geldiib nymiaiiis aliquihus,'et iii Rahaiio quoquc Rajiilinn
clare exprimi, sic ut tolus orror in sola positiono
consistat, quod nempe Liheratus et qualiscunque Ha-
julus lioma' collocentnr. At quis nohis Usuardinam
illiiii .\iiii)liilri'tnii aul iii Orionte aut iii tolo Oc-

nuin transplaiitare. Castellanus Geldub* situin no- cidonto imcniet ? Pulaxil forlasse vir emiiienlissi-
ei liodienia: Romania;,
tat JH coufiiiiis Biihjavicc at mus locum nolissimuin alicubi repertuin, prajignoto
geographuin antiquum desidero qui eain nobis assi- \el ficlo elij.'endum. Florontiiiius alia loca subsli-
gnet. tuere conatiir, qu.Teratio nota ost, res de se valde im-
Porro Liberatnm nostruni Romfv tribuit Raronius, ploxas inagis involvere. Dicam quod sentio mnltum :

secundain annuiitiationem in Roinano sic liodie le- tallor. si Usuardus usns non sitcodice aliquo Iliero-
ferens Hunitv. saurtorum martiirum Liberati et Ba-
: nymiano tam (lppra\ato, nt ex ihiritis, dixulsis, ac
juli, qua> ah Hieronyniianis omnihus, eiiaiii a codice niale connexis \erhornm elemenlis Ampliitream ali-

S. Cyriaci et Habanu Inngissiine recedunt, in his quam elhnxerit, cui reperiiiuUc in \aniiin a nobis
eniin Lihiratus cuni Tlierta const^nter ponitur in B sudetug. Neque enim cum Castellano syllabas di-
Ortente. Ad prafatain Roniani annuntiationein ob- slractas connectere liibet, ex quihns, ut ipse Bajn-
ser\at Castfllanus eam e\ Iribus conllatain esse ; hm, sic ego Ampltitream conereducere sive enini :

accepta niniirnai posilione Romiv, quae soli Zephy- vera, sive falsa. deinnm protulerit Noster, certum
rino pap.e in Ilieronyinianis tribuitur :avulso deinde est lalem nobis lextum reliquisse, qualem ut sincc-
Liberati iioinine ab Uriente, ac demuni cx ultinia runi ct genuinum hic repraesentavimus.

AUGTARIA.
ToRXACE.N. in prima clogium producit usque ad Hic passus ost subSevero principe. » In Alexandri-
lestautur, expunctis c.Tteris omnibus. Dax ultim;i; nis satis purus est. Tum
In Tracia, civilate Gel- : «

annuntiaUones luir.T sunt. dula, natalcsancti Julii martyris. Ilem in .Vmphitrca

RoswEVb. secundo loco habet Rom.o, Zepherini : < civitate, natale boati Gregorii episcopi et Liborati. »
pap« el martyris. » Nos de eo egiinus cum Usuardo VicTORi.x. et Reg. Suec, signatus num. 130, in
xx\ Augusti, ubi vide Observatioiiem. Ilabe hodier-
1 iine :« Roniae via Appia, sancti Zeverini opiscopi » :

uum Wandalberti versiculum : Pro Zeitliyrini. Tum « in Oriente, sanct;e

: Teclae
virginis et martyris. »
Terno cum decimo aniistes Zepherine coriiscas.
Daveroxex. « In : pago C.abilonensi, sancti Cy-
Codex noster purus est in Julio et Liberato, adjun- priani abhatis. «

fens in fine litleris niajusculis, quod in aliis codici- Matric.-Cartus.-Ultraject. : « Ammonis cuin
us recurret : • Vigilia sancti Thom.t! apostoli. » sociis, martyris. Julii martyris. »

Pi'LS.\XEX. prima phrasis aliquantiilum mu- G

In In Vatiga.x., num. ii9\9, nihil de Liberato.
tata esl et Adonianae magis aptata. Deest secunda Florextin. habeiit, ut Axti-ehp., etc, supra,
et t-Mtia. « et sancti Gregorii episcopi. RoiiK^e saiicti Zephi-
AXTCERP. et M.4X.-LUBEC. et UGHELLHX.pOSt Libe- rini episcopi. » Addunt autem « In llispania, sancti :

rali immediato subjuiigunt, \el potius cimjungunt, Domiliani ahbatis. » Puto indicari Domiiiicum ah-
« et Gregorii episcopi. Ex hujusmodi codice sua
» balem, do quo \ide Castellan. et .Molax., infra.
accepit Petrus Equilinus in Catahjgo apud Floren- Burdegalex. « In territorio Cynula,
: sancti
tiniuni, qui in hoc Gregorio, aeque ac nos h;esitat, Ospilii confossoris. Monasterio Lirinensi, sancti Co-
Est forte repetitio Grogorii Autissiodorensis, de qiio lumbi abbatis. » Suh his nominibns nentrum novi.
locuti sumus die prac^donti. .Sequitur in cilalis Editio LuBEGO-CoL. incipit « Vigilia sancti :

codicibus « RornaB, depo,>itio S. Zopherini episcopi.»

: Tlioinffiapostoli. Apud Alexandriam, bealorum niar-
AxTCEBP.-M.\x. et roliqui omiies codices mediaj tyrum Ammonis, »etc., satis pure, uti eliam in Ju-
notae incipiunt « Vigilia saiicti Tlioma) aposloli.»ln
: lio. Ultima) annnntiationi novam plane formain indi-
fine auteiii post Liberati, addunt ul supra, « et saii- dit hoc niodo « In Aiiqihitrea, sanctorum
: Liberati
cti Gregorii episcopi. • et Gregorii episcoporum, et confess. »
Ce.ntilen. iion habetnisiprimam annunliationem, Rklin. in additione Gregorii episcopi, et in depo-
hinc iinle Irunoaliun, iioiiauiiqiiam iiiterpolatam, sitioneZoplierini,convcnitcum ANTUERe.,etc. In line
quam non ost opiis hic de.scribere. autein praelerea addit « Item eodeni die, vigilia
:

UituxELLEX. incipit « Roiij;e sancti Zepherini

: , saiicliThoma; apostoli. »
papx. Qui ut orniies Christiani annorum duodecim, D Grevex. « Vigilia sancti Thoinse Apostoli. Romaj,
:

in festo Pa.schj- Euchaiisliam accipiant, et ut ordi-
nationis prosb>liMorumac Le\itaruiu, tempore sta-
luto soleinniter lierent, constituit.
nnntiationes ad lubitum fitrmatu; « In Tracia ci-
vitale (JeliJuba, natale .sanctorum Julii \fd Jiiliaiii,
depo>itio heati Zeporini opiscopi. In Orienlo, sancti
Anaslasii episcopi et conl(;ssoris. in Amphilroa, san-
» Sequunturan- cli Gregorii episcopi et confessoris. » Ita paulatiin
: ex aliis accroverunt, ipii in llioronymianis vix indi-
cati sunt. Pergit « In llibornia, sancti Frogi, ah-
:

et Lihorati. RtMn in .Amphiirea, sanctorum Girgorii batis. Item, beat;R meiiiori;e llonrici Calkar prosby-
episcopi et Libi-rati.» In Alexandrinis, omnino piirus teri et coMfossoris, ordinis Carthusiensis, eximiaj
non est. -Xdjicit in One « In Orionle, sancl;i' Tecla;
: .sanctitatis viri. In Oriente sancla; Thecl;i; virginis.»
virginis.» Videquu;de Thecladiximus xxiii Septein- M.)LAN. in rnn! ex Relin. doscripsit, « ot sancli
bris. Grogorii opiscopi. Rmiue, deposiiio saiicti Zopliy-
MAdKxovEx. incipit eliain • Roin.T, natale
: san- rini epi.scopi. Itern eodem die, vigilia sancti Thomae
cti Zi^phorini pap.r et martyri?», in \ia Appia. llic aposioli, • ciii minoribiis siiperaddit, « quae
litteris
conslituil, iit omnes Christitni diiodocim aniio- in observationo jojuiiii plorisquo locis ctMohratur.
rurn, in pr;esentia chTicorum et laicoriim lidi-liiiiii, Ilom, beati Pliilogonii, (|ui ex patrono cansarum,
Encharisliam in die Pasch.i;, dohorent accipere. Iteiii f;iclus fiiil opisco|)us; cnjus memoriam insigni homi-
statuit, ut omnia \asa
allaris vilrea \el stannea esse lia cclobra\it Joannes Constaiiliiiopolil;iiius (logiio-
deberent, et ut onliiios sacerdoliim ol le\il;irum sta- iiioiili) Chrvsosloiiiiis, qiiiiKpn' diobiis aiili' natalom
tulo lempore fierent, et corani mullis astanlibus. Christi. » Vide ipsam conciuiiem apud Suriuin lioc
 ;

823 USUARDI MONACHI 824

die. Editiones posteriores nihil habent de Gregorio A quentia clarus, migravit anno millesimo septuage-
autZephyrino. Agunt de vigilia, nt in prifiri. Tum : simo quarto. » De Philogonio hsc editiones idem
« In Hispaniis, Silensi niona.sterio, sancti Duminici habent quod prior, et eodem modo.
abbatis. Qui vitae sanctitate, ac miraculorum fre-

XII Kal. Die 21.

Natalis beati Thomae apostoli, qui Parthis et Medis Evangelium praedicans, passus est in India, ac non
multo post inde translatus ad Edessam urbem. Eodem die in Tuscia, sanctorum Joannis et Festi.

NOT^.
Sumitur textus ex Praten., Herinien., Tornac, Antuerp.-Maj., Antuerp. et Max.-Lubec, Belin, Greven.
et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Partis scribunt codices nonnulli, sed praecipui Edissem textus ex reliquis
: acceptus est. De Thu-
habent Parlhis, ut est in textu. Eivangelium ponitur scia hic anipliusnon loquor, nec de Joannis. Codi-
in solo Antuerp. InMunerat., inter inde et transla- cis Antuerpiensis descriptor annuntiationem illam
tus, interponitur idem sed aliam pbrasim con-
: secundam turpiter vitiavit, scribens Joannis et :

struxit Belin. hoc modo ac post inde non multum: Panli Festi. Nec Max.-Lubec. nec alius codex de
translatus est ad urbom Edessam. Altera editio, Gre- Paulo usquam meminit.
ven. et Molan. legunt £rf«ssm/i ; pejus Tornacen., B
OBSERVATIONES.
De translatione corporis sancti Thomse apostoli gestis, de corporis adventu in Italiam, nonnullae
actum a nobis est cum tota serie nostra iii Julii, controversiae sunt, quas hic non vacat examinare.
quo die in apographis Hieronymianis etiain po- Fontes plerosque commonstravit Baronius, exquibus
sita est , sed ita ut hoc
rursus die repetatur. non pauca, ad apostoli labores spectantia, colligi
Sic babet codex Lucensis In Mesopotamia :
,
possint; sed uberior est Tillemontiana sylloge tomol,
civitate Edessa, translatio corporis sancti Thonm a pag. 355, cum qua conferentur Vitae aliae et mss.
apostoli, qui translatus est ab India, cujus passio ei pridem ac recentius typis impressae. Satis modo
ibidemcelebr atur\ NonasJulii. Hd^c dhecte pugnant sit veram textus Usuardini simplicitatem compro-
cum iis, quffi in eodem codice leguntur citata die iii basse. En Wandalberti de sola translatione versi-
Julii. In hisce aliisque hujusmodi oppositionibus culos :

componendis laborat Florentinius, praecipue ad In- _

^^Z "^^
, .. rr,u ^ j j
A
, i

diculum apostolorum a pag. 145. enul_ in trans-

l^^^^^J^^^^^t^
latione hic referenda, non omnino conveniunt prs- jn^ua p/,.,neruit, sign.s comitata ireaie-.dis.
fati codices Hieronymiani nam in vetustissiino ;

Epternacensi signatur Passio Thonm apostoli in

: Inter apographa Hieronymiana solum vetustissi-
India :Corbeiensis autem utramque festivitatem mum Epternacense hoc die post Thomam legit Et :

conjungit In Mesopotamia, natalis et translatio

: in Thnscia,Joannis et Festi ; nKine in eodexn codice,
sancti Thomie apostoli, etc. Wandalbertus natalem, iidein, procul dubio, repetuntur xxiii Decembris,
seu passionis diem (de quo certe non constat) nus- C his verbis Et alibi Joannis et Festi, pro quibus alii
:

quain videtur agnoscere, solam hoc die translationem habent Joannis et Felicis. Porro Florentinius in
:

canens, ut ex versibus infra adducendis patebit. hodierna notatione sic observat ISullibi in Tuscia :

Caeterum Beda diserte hic legit Natalis sancti : veneraios aut inrenire potuisse, fatetur
coniparere,
Thomce apostoli. Florus in brevi elogio asserit, Ferrarius in Catalogo sanctorum Italice. Fortasse
Translatum esse corpus apud Edessam civitatem v iidem sunt, de quibus infra x Kalendas Januarii.
Nonas Julii. In eamdein sententiam ait Rabanus, Attamen sive in Thuscia noti sint, sive ignoti, cer-
Lancea transfixuni occubuisse in Cala)nia Indiie civi- tum est a Rabano ex aliquo Hieronymiano signatos
tate et ibi sepultum cum honore xii Kalendas Janua- fuisse ; certum
est a seriei nostrse antesignano sic
nas. Series nostra apertissima est, siquidem trans- hodie annuntiari In Tuscia, Joannis^et Festi :

latione, ut jam diximus, iii Julii consignata, Roma-
num parvum hoc die simpliciter habet Thomce
apostoli. Sacramentaria a Menardo et Thomasio
edita magis cum Beda conveniunt. Ado autem in
Martyrologio baec solum inemorat Apud Edessam
MesopotamicB civitatem, nataU<^ sancli Thomce apo-
stoU. Caetera paucis refert inter Festivitates aposto-
loruin, unde elogium suuin extraxit Usuardus. Ad-
vertat lector, a solo Rabano civitatein Calamiam
designari, in qua Thoinas passus sit, solos item
Parthos et Medos tuin ab ipso tum a nostris indi-
cari, quibus apostolus Evangelium pra^dicaverit.
Alia notat Motherius in suis ad Romanum Gallice
versum animadversionibus. Ca^terum de aliis regio-
nibus, de loco martyrii, de reliquis sancti Thomae
certum denique, in Adone, et cx hoc a Nostro iisdem
: prope verbis memorari. Quid autein de eorum vita
aut gestis ullibi supersit, hactenus plane latet. In
Adone secundo loco refertur Memmius Catalaunien-
: sis episcopus, de quo ad v Augusti pluribus egimus,
tunc, ut candide fatear, ignorantes ipsuin hoc die a
Viennensi celebrari. Toxtum ejus hodiernum habes
infra in codicibus Florentinis. Hic solum leclorcs
rogatos veliin, ut quae citata die v Augusti timidius
D de Adonis sensu dieta sunt, ex hoc loco abunde
confirmata meminerint: illud pra'serHm,(]uod nompe
Memmius illic ad Adonem minime pertineat. Maiiet
interim verisimile Usuardum eo die Hieronymianam
potius quam Adonianam pbrasim adoptasse.

AUCTARIA.
RoswKYD. Thomaeannuntiationem, post Edessam digno honoreconditur. » Purus etiam estinsecunda
Mr6m, sic protraxit : « In
loculo argenteo ibidem annuntiatione.
honore apostolico conditus est. » In altera purns Antuehp.-M.\x. cuin omnibus sociis additin fine :

®st. « in p]raclea civitale, iKitale sancti Passi. » Sic vo-

PuLSANEN. eumdem textum ex Adone intcrpolavit, catur Hieroiiyiiiiauo Luconsi
iii Corboiense scrihit :

post /Wirt, sic peigens, « et corpus ojus in civitate. Prts,s-(«t Eptornaconse. Bassi.
;

quam Syri Edessam vocant. trnnslalnm est^ ibique CENTuiiEN. « Natale beati Thomaj apostoli, qui
:
82o ^fARTYROLOGimi. — MENS. DEC. 826

Parthis ct Medis pr.-vilicans, passns est in Iiidia v A Florentin. « Catalaunis, sancti Memmii, epi-
:

>'onas Julii. Corpns ejns in civitaleni, qnain Siri sco^ti ab urbc [{oma directi. Qni inter alia
priini,
Eilissam vocant, translaiuin ost, ibi(iue digno lionore miracula fertur iiiorUium suscitassc cujus nunc ,

sepultuni. Catiialaunis, sancti Meniniii episcopi et sepulcruin creberrimis niiraculis iilustratur. • Vide
contessoris, prinii ci\itatis illius. • Vide codicem dicta superius, snb lincm Observationnm. Scquitur :

setiuentem. In ultiina purus est. « Romse, Nicodcmi, qui sanctorum iiiarlyrum cor-
Bri-xellen., in priina utcnnque pnrus, sic prose- pora, scilicet Claudii, Nicostrati, Castorii et Sim-
quitnr • Roni.Te, sancti lnnocentiipapa\ Qui decrc-
: plicii, de tluvio extracta, domi suic sepelivit, nt in
vit oijculnin pacis ad inissam ilari, ac oleo consecrato gestiseorum Icgitur. Vido dictorumgestorumcom-
»

pro intirmis uli constituit. » Sequitur de Joanne et
Festo. Tum « In Eraclca, natale sancti Passi inar-
: Nicodcmo agitur.
tyris. Cathallannis, depositio sancti Meiniiiii episcopi
primi, ilii ci\itati ab urbe Honia directi. Qni inter
alia innumera miracula mortnumsuscitav it,cujusquo
nunc sepulcrum miraculis creberrimis illustratur.
Trevcris, sancti Zcpherini episcopi et confcssoris. •
Vide infra « Et alibi, sanctorum Focaj, Florii et
: confessoris. •
Honorati cpiscoporum et confessorum. » Nomina
in codicibus Hieronymianis invenio, titulos non
item.
H.\c.ENOVE.N. « In Imlia, passio saiicti Thoin;c,
: hic, Cathalaunis, sancti Meinmii episcopi primi, illi
electi Dei apostoli, ijni taiiti fcrvoris erat ad Domi-
num, adhuc in carnc existentcm, qnodcum eo mori
voluit, et alios similiter faccre hortatus cst, quando
ad resuscitationem Lazari Dominus ire voluit, • etc,
quie vide apud Surium. Tum nova confusio « In
civitate Tre\eri, sancti Se\eri episcopi et confessoris
ejusdem civitatis. Qui de ci\ itate Treveri veniens in
Aquitaniam, nnde nains erat, jam senex per gratiam
Dei, qnam in.se habuit, oinncsiiuos a idit cognovit,
ex noinine proprio illos salutavit, et quod majus
erat, eos qnos cogno\ it exterius, eosdem cognovit
interius, ita ut pluribus eornm, suas cogitationes
bonas aut malas proderet, et plenus honis operibus,
ibidem obiit in pace. Eodem die apud Thusciam,
pcndium apnd Adonein viii Novembris, ubi et de
Editio LuBECo-CoL. De Thonia addit, « ibique
digno honorc condilnm est. In Tuscia, natale san-
clorum Johannis ct Festi confcssorum. In Eraclea
civitate, natale sancti Passi martyris. Treveris, san-
cti Scverini. secundi ejusdem civitatis episcopi et
Gkevex. « In
: Eraclea, sancti Passi martyris.
Itein sanc.torum Foc;o, Ilonorati. Rom.ne, depositio
B sancti Innoccntii episcopi. Item secundum Adonem
civitati ab urbe Roma directi, qui inter alia mor-
tuum suscitavit, cujus etiam nunc sepulcrum cre-
berrimis miracnlis illustratur. Hunc Usuardus habet
Nonis Augnsti. Trcveris, bcati Scverini secnndi,
: episcopi et confessoris, qui et Severus dictus est.
Item secundum Calhalogum hic, meinoria beati
Dionysii episcopi, discipuli sancti Thom?e apostoli,
et Pelagi* filiic rcgis, sponsae su;b, quos idem apo-
stolus convertit. Dionysius antoin postinodum epi-
scopus ordinatus, plcnussanctitatead Dominum per-
rexit: Pelagia vero sacro velamine consecrata, post
ejus obituin, cnm nec nubere vellet, nec immolare,
capite plexa martyrium complevit. »
MoLAN. in fine « Catalaunis, sancti Meinmii epi-
:

natalc sanctorum martyruin Johannis et Festi. In scopi, primi illi civitati ab urbe Roma directi, qni
Eraclea civitate, sancti Passi martyris. » inter alia iimnmera miracula mortuum suscitavit.
Agncixf.T. in line snbdit « In pago Caviiloneiisi,
: Eodeiii dic, sancti Severini episcopi Treverensis. »
sanctiCypriani abbatis. • Xotatusest hcri et nudius Q In editionibus poste.rioribus oxstat hoc solum aug-
tertius, sed adhuc quajro quis sit. mentum « Eodein die, sancti Severini secundi, cpi-
:

M.\tiu(:.-Cakthus.-Ultraject. : « Thomaeapostoli. scopi Treverensi. • Vide Gheven.

Joanniset Festi martvrum. •

\lKal. Dkn.
Romae via Lavicana inter duas lauros, natalis triginta martyrum, qui omnes uno die persecntione
Dioclclianicoronali sunt. Alcxandria;, beati Ischyrionis martyris. Is cnm ad sacriricandum blanditiis atque
injuriis cogeretur, et contemneret ;
pra;acuta sude transveiberalus pcr visceia, neci traditur. Civitate Ostia,
sanclorum Demelrii, Honorati et Flori. [Bouillart. :
* Civitate Hostia, sancti Basilei.]

XOT.E.
Ita Ilerinien., Tornacen., Antuerp. et Max.-Luhec, Munerat., Belin., Greven. et Molan.

• Faleor Basileum hic non bene fuisseab Usuaido versibus, Hostiae, SS. Demetrium et Ilonorium,
annuntiatum.Nam si Hieronymianosindices .secutus Antiochi;c, sanctum Basileum, hoc uno discrimine,
est, scriberi? debuit CicUale Hostia, SS. Demntrii,
: qnod XXII Decembris pro Ilonorius legatur Honora-
Ilowjrati (n;im de Floro nnlla inentio in pervetnsto tus. Equidem conjicio ox illa sancloruin urbiumque
nostro codice) aut si Rasileum aniinus crat coin-
; similitiuliiie errorem lluxisse. Fortasse Usuardus
memorarc, non Husliam sed Antiochiuin civitatem articulum snum clauserat SS. Dcmetrii et Honorati
assignari oporlebat. Qu;i.'renti hujus errati causain, commemoratione. Postea in memoriam rediens eos-
in mcnt';m rciliit dici xxi Novembris, nbi lcgeram : dem sanctos xxi die Noveinbris fuisso consignatos,
Ciintiiln Ilustia, san<'toruin martijruin Deiiietriict llo- vitium scriptoris suspic;itns delevit qnod scripserat
norii. Statim evolvi nostrum Hicronymiani Mjtrty- (nain fal.so inonuit CastellanMsnuIlam osse lituram),
rologii codicem qui ad .netatem Usuardi proxime sanctuin Basilonm snbrogivit, et mcmoria> lapsu pro
acccilit, ijuemqne verisimile est ox illo exscriptum Antiochia scrii)sit Ilostia. Ut ut est, nihil iiulo au-
esse, quem Usuardus iii suo scribendo consuluil. D ctorilatis amitiit Pratonsis codex (lui aulographi loco
Ibi utroque die. id esl x.xi Novembris et xxii Decem- habcbitur, donec enint (lui ex fonte haurire malint
bris, memoratos video eosdem sanctos ex iisdem quain rivulos consectari. Bouillaiit.

VARIANTES LECTIONES.
Hic usus sum majori libertate, qnarn usquam toto riilionis \el Putavi emondationem illam
Scirionis.
hoc operc, restitncndo proprium et veriim nomen milii licilain essc. Pro prwanita smlr, in Herinien.
Isrhyrionis, qiiod in nullo codicc repnrilur. Purit;iti c.^^t, jio^l arnlu. Tiirpiiiserrant Antueip., .Max.-Lubec.

proximus erat Pratcn. per Schnrionis. .Molan. per et Rolin. duin dnas illasvoces, pr(uaruta sude, plane
Schirionis. llcrinicn., Tornaccii., .Munerat. ct (}ro- omitliint. Ilic c;ctcra conjnngo. Dc blandiciis, con-
ven. scribunt Chiriunis ; Bolin., Chyrionis, alii Chi- tempnrret, llustia, elc, vide alibi.

827
Postrema et gravior variatio codices nonnullos a
puris disjunxit: Pratenseni iinpriinis, queiii ex parte
iruitantur soliti socii Antuerp.-Maj. et l{osweyu.
De Pratensi testatus inihiest clarissimus Gastellaniis,
ab VIII DecembrJs usqaeadxxiii, niliil ineo erasuin,
nihil adjunctiiin esse rien d'i'lface, ny d'ajoulf',
; nuntiationem exomnibus codicibus nostris Usuardo
atque adeo manifestum esse debet, annuntiationein
tertiam hodiernain prima inanu a codicis istius
scriptore positam fuisse hoc modo Cioitate Ostia,
: troni, an error tam palpabilis ipsiusauthentiam ma-
sancli Basilei ; quse verba Usuardo ascrib: prorsus
non possunt, nisi veliinuseumdormitandoscripsisse,
turbasseque clarissimos hoc die Hieronymianoruni
indiculos, in quibus primo loco diserte legitur In
Coronam martyruin triginta,subDiocIetianoRomaB
passorum, dedimusi Januarii, sed loco determinato
via Appia : en coronam seu manipuluin alterum, forte
trecentorum potius, quam triginta pugilum. Nume-
rum dubium reddunt Hieronymiaui codices Lucensis
et Blumianus, dum contra alios distinctius legunt
Romoevia Lavicana, interdiias lauros, natalis sancto-
rum CGG martijrum, (jui omnesuno die coronali sunl.
Si tempora Diocletiani addita essent, videretur tota
nostra annuntiatio inde accepta, magisque id adeo
suaderent codices Hieronymiani alii, in quibus soli
triginta exprimuntur. Sed dujnior, iiujuit Florenti-
nius, iinmani Dioeletiani sawitia numerus Irecentor um
essel. Quaerimus quid scripserint martyrologi ? Raba-
nus solo inartyruiii numero a Lucensi dilfert nec
multum dissonat Romanum parvum Roma, xxx
marlijrum, sub Diocleliano, via Lavicana inler duas
lauros sepullorum. Ado distinctius et exactius cuin
Lucensi locutus est, iis plane verbis, quibus constat
totus textus noster. Nihil praiterea dehis martyribus
hactenus reperi. Wandalbertus ca^terisMartyroIogiis
subscribit hoc suo versiculo : sumpserit etenim vetustissimus Epternacensis. Lu-
Undecimum celebral triceno marlyre
Sequitur annuntiatio septima hujus niensis, ex
uno Rufini capite accepta, ut pluribus dixi xix De-
cembris, Complexus est articulus in Romano par\ o
Alexandrice, Isckjrionis martyris. Et aliorum rjuam-
phuimorum, inter quossenex Chairemon. Binas illas
PiUTEN. Jam ejusauctarium supra dedimus in Va-
rianlibus ubi etiam de Antuerp.-Maj., qui praeterea
: observationes.
pro inter duas lauros, legit inter duas arbores.
RoswEYL). in augmento convenit cum Antuerp.-
Maj., sed praeterea in fuie adjicit « Theodosicie vir-
: portuRornano, natale sancti Aristonis. Et Rom« via
ginis et martyris. »
PuLs.\NEN. in prima satis purus, sic prosequitur
ex Adone : « Ipso die,quamplurimorum martyrum,
qui iii desertis montibus apud Egyptum oberran-
tes, fame, siti, frigore, latronibus, bestiisque
sumpti sunt. »
Antuerp.-Max., Ultrajegt., Leyden., Alberg. et
Danig. tertio loco ex Adone interserunt « Apud
Egyptum, natale sancti Therimonis [alii Gherimonis,
melius Chajremonis] episcopi urbis Nycopolis, et alio-
rum plurimorum, qui in desertis et montibus apud
Egyptum aberrantes, fame, siti, frigore, languore,
latronibus, bestiisque consumpti, gloria inartyrii co-
ronali sunt. » In quarta annuntiaiione omnes con-
veniunt cum codicibus pro textu citatis.
Lovanien. in augmonto cum aliis convenit, scd to-
tum Ischyrionis elogium expunxit.
Centulen. « Rom.c via Lavicana inter duos
: Suhjicitur
lauros, sanctorum xxx martyrum, qui sub Dio-
cletiano passi stiiU. Alexandrine, beati Scirionis
martyris. In Egypto, innumerabilium martyrum,
qui in inonlib ;s et vallibus, in silvis et diversis la-
borantes incommodis, fame, siti, langnoribus, frigo-
ribus, latronibus, bcstiisque consumptisuut. Eodein
die Theodosiae virginis et martyris, et sancti Didimi,
:
USUARDI MONACHI 828
A Aiitiochia, sancti Basilei : quo modo rectius legerunt
duo- illi alii co lices, pleriiiiique Pratensis sectarii.
In pr;efatis Hieronyinianis sequitur articulus noster
primus, Romxe, via Lavicana, etc. Tum vero Et :
Hostid,, natalis sanctoni^n Demetrii, etc, quam an-
asserimus. Merito itaque purorum codicum numero
Pratensis exclusus est. Viderint istius codicis pa-
gnopere commendet. Exclusimus etiam duos alios,
quod cerlo in eaullima coinmeinoratione Usuardini
non sint.
:
OBSERVATIONES.
coramemorationes exlaudato toties Rufini loco am-
plificat Vieiinensis, sed desololschyrione agit Usuar-
dus, elogii sui verba omnia ex Adone describeiis,
oinissa nolabili circumstantia, nimirum Ischyrio-
nein non ab aliquo judice damnatum, sed ab hero,
ut ita dicam, a potente aliquo viro, cujus rem sub
mercede procurarel, insolito crudelitatis generedire
g
trucidaturn. Alexandri;e a nostris constanter poni-
tur, licetidnusquam aCQrmet Eusebius, iino aliis non
inverisimile videatur, in alia aliqua ^Egypti parte
interemptum fuisse. De reliquis illis martyribus
quamplurimis fame, siti,friijore, languore, latronibus,
bestiisque consumptis, plurima suppeditabunt inferius
Auclaria Usuardina variis inodis concepta.
; In Variantibus supra ostendimus, errasse codicem
: Pratensein.. dum Basileum Antiochenum civitati
Ostice ascripsit errasse item solitos socios, qui
;
aliam annuntiationem Usuardo substituerunt. Quae-
rilur hic, quem codicem Hieronymianuin prae oculis
habuerit, ex quo segmentum ultimuin de tribus n^ar-
tyribus Ostiensibus Demetrio, Honorato el Florode-
;
censis et Blumianus legunt, Demelrii el Honorati,
Roma.
Felicis, Flori. Ad siiniles qucestiones, saepe alibi
propositas, nulla aptior occurrit responsio quain si
q dicamus Usuardum pro suo beneplacito ex Hierony-
: mianis sanctoruin delectum fecisse. Utinam ethoruin
trium, et xxx superiorum inartyrum Acta aut pas-
siones alicubi reperirentur !
AUGTARIA.
eruditissimi viri. » VideHieronymianaet Florentinii
Bruxellen., in prima purus, sic pergit « In civi-
:
tate Spoletana, passio sancti Georgii martyris. In
Portuensi, depositio sancti Felicis ejjiscopi. » In
Ischyrione satis purus est. Tum « Apud Egyptum,
:
nataiesancti Gheremonis, Nycopolis episcopi, et alio-
rum quamplurimoruin martyrum, qui in de.sertiset
con- montibiis apud Egyptum oberrantes, faine, siti, fri-
gore, languore, latronibus, bestiisque consumpti,
gloriamartyrii coronati sunt. Et Geremon episcopus,
: duin ad Arabum montem cuin grandaeva conjuge
discessisset, nulli ultra comparuit " Vide haec niti-
.
dius in Adone, vel in ipso Rulino.Sequitur de Ostien-
sibus pure. Deinde « Etalibi, passio sanctae Theo-
:
D dosiae virginiset martyris, et sancti Didimi monachi.
Antiochia civitate, sancti Basilii. »
Hacenoyen., in textu solitopurior, addit de .'Egy-
ptiis martyribus « Apud Egyptum, natale sancti
:
Ghoriinoiiis episcopi et martyris, qui Nycopolis civi-
tatis pr;i^sul erat, et alioruiii quamplurimorum, > etc.
scquens historia : Ipso die, apud Auly-
«
sioiiorum, passio sancti Justi pueri, qui fuit justus
no.nine et Hic Justus fiiius fuit.Iustini viri Ghri-
rc.
stiani, quiatilio suo mullipliciter fuit argulus, quare
fratremejus Jiistianumdecapti\ itate non redimeret.
Qui cum prolicisceretur ad redimendum fratrem,
Justus ejus lilius secum proficisci Aoluit sed pater:
prohibuil propter dolorem inatris ejus, quia unicus
 829 MAUTYROLOGIUM. - MRNS. DKC. 8;^o

erat. At illa ail : Vadat tociim filius noster ; et sic A Tuscia;,passio sancti tiregorii presbyteri et marty-
porrexortint. Vonii-ntihns ii:itnr paj^anis, pator fjiis ris, tomporihiis Oioclotiaiii et Maximiaiii imporato-

absconilit st>, piier autcin Jiistus olniain cledit illis. rum. Oui primo,suh Flacco coiiiite nodosis fuslihus
Qui (lixt^ruiit :
viri ohristiani jam te-
Quoxenerunt caesus, ac deinde post craliculam etcarcerem, chor-
cuni euntes ? Scio eos, sed vohiseos
At Juslus ait : dis ferrois in geiiihiis porciissus, sod et ardi-ntibus
non pandam et statiin pr.eciderunt caput ejus, et
;
lampadibus per lalora inconsus, et cum jam a Tyr-
accipiens Jnstus caput suum inler nianus suas et se- cano pra?siile capilali sententia damnalus csset,
deiis orauit. Cuiiii|iie pater duhit iivt. quid socum audivil vocoin de ccelo dii-.ontein sihi Ecco,(iregori,
:

aperet, Justusait C.orpus meuiii Beluaci sepelite.et

: jam coronatiis es, et iii numero sanclonun moorum
caput meum ad Feliciam matrem inoam ferte. Ouod ascriptus ingrodere orgo ad ino, honodicle Domiiii,
:

illavideiis, Deo gratias egit, et tanta claritas super
domum Justini fulsit. quod sanctus Ainator episco-
pus i|ua?reret quid ibi esset, et audita ojus passione,
illud in suo sepulchro sopeli\it.» llic Juslus est, ni
failor, qui colitur xvm Octohris.
Aovici.NC.T. post »«'(•! tnidiliir intorjicit » In civi-
tate Auliochia, sancti Basiloi.»
Matiuc.-Cartus.-Ultraject.: • Theodosi* virgi-
nis. Frontoni< episcopi et confessoris. Homre, tri-
ginta iiiarlyruin.Cerionis martyris [ an tiou fortasse,
Ch.ereinonis ?J Item alioruin trium martyrum.»
In Vaticax., num. o9t9, deest Uemetrius cuin so-
ciis. Adjicilur: « Eodem die, plurimorum marty-
rum, • etc. ex .Adono.
, Usuardus tamen et Ado habont eum ix Kalqudas
Altemps. habot ut AoLici.Nr.T .: « In ci\itate An-
tiochia, sancti Basilei. » Dimidii seu Didiini. Item socundum Adonem, pluri-
Flohent.: • Ilein aliorum quaiiiphirimorum,- etc,
etiam ox .Adone. « Ilom, sancta' Theodosii- virginis
et marlyris. In civitale Ostia, sancti Flaviani inarty-
quia mea habitatio prieparala esl tihi. Adhuc angclo
loquonto, ab Aquiliiio spatario capile truncatns ost;
cujus corpus roqui(>scil nunc Coloni;e Agrippinae, in
ecclesiamajori per lranslationem,a Domino Brunone
(^olonionsium aivhiopiscopofaclam.» Vide etiam Au-
: ctaria diiM so(|uontis. In Usuardo ponitur xxiv. Se-
(|uuiitur priina et socunda, satispura;: deindo multa
de Chaeremone et /Egyptiis, ut supra. Demum de
Osliensibns, recte.
IJ Grkvi:n.: « In portu Romano, natalissancti Aristo-
nii. Et dopositio sancti Folicis episcopi.Et diq)ositio
beati fiivgorii Spolotani prosbytori ct inartyris, apud
Coloniam Agrippinam iii majori ecclcsia (|uiesconlis.
Januarii. Ipso dio, passio sanctoruiu Theodosi:e et
moriim martyrum.qui in desertis et montibus apud
Egyptum oborrantes.» etc.Vide Adonem ipsum. Se-
quitur « Ethernasii confessoris. Theodosiae virgi-
:

ris,suh Juliano apostata imporatore. » Positus fst in nis. Item, sanctaj memoriae Juthc iiiclusa\ »
Martyrologio Hoinano. -MoLAX. in priina, ac in aliis oditionihus aliud
RKMENs.SS.Tim.et Apoll. « In suburbio Rcmensi, auginenlnm iion hahot, pr;eler s?epo citatum Ado-
natale saacti Jovini confessoris. » nis arliculum de martyribus quamplurimis ^-Egy-
Editio Llbeco-Col. : « Apud Spoletum civitatem ptiis, etc, de ([uihus vide supra.

X Kal. Die 23.

Apud Nicomediain, sanctorum martyrum viginti, quos Diocletiana persecutio gravissimis cruciatos
tormentis, martyres Christo focit, et boatos sanctorum nuinero in coelis conjunxit.Romae, natalis sanctae
Victorise \irginis, sub persecutione Decii imporatoris, qme cuin esset desponsata a quodain pagano, et nec
nubere vellet, nec sacrificare, post multa facta miracula, inter quae plurimas virgines aggregaverat, per-
cussa est gladio in corde a carnifice, rogatu sui sponsi. Item Romae, sancti Servuli, de quo beatus Grego-
rius scribit quia a priinajva «tate usque ad finem vitse paraliticus jacobat ; ad cujus tumbam miracula
crcherrimo fiunt. Parisius,dedicatio Basilicaein honore sanctaj crucis etsancti Vincentii martyris, et dcpo-
sitiu Doiniui Childoberti regis.

XOT.E.
Puros censeo solos quatuor Praten., Herinien., Antuerp.-Maj. et Greven.

VARIANTES LECTIONES.
Omnes legunt heatos .^anrlorum numern, ut est C pro quia a prmwm,
paulo melius correxit Molan.
etiam in .Vdoiie forto nitidius habot Antuerp.-.Maj,
; quod a priimcm. Reliqui in toxlu articulos duos ul-
beulo sanrtorum numero, sed non U.suardine. Greven timos, quia eos in praxipuis codicibns roporio, ta-
et aliqui alii ponunt, martijres Cliristi fer.it praefe- : rnetsi ad sanctos non siectonl, (|ua causa suspicor
ronda osl lcctio nostra .VdoniaiH- conformis. Aii- a noiuiullis codicum ( escriptoribus prcCtermissos
tucrp.-Maj. Victoria; nomon tran«;mutavit in Virto- fuisse ab aliis postmodum restitutos, ut ex Aucta-
;

rinip oi pro vinjines «'/'/rej/aiera/^scripsil viniines

: riis facile coliiges.
aifjretjatas. iNon recte habet Greven. qui a primoioa,

OBSERVATIO.XES
CodexIfieronymiannsLucensisapud Florentinium martnrum xxxv ubi Rabanus,servato hoc nurnero,
;

sic hodieiMiIiculum suuin incipit Incioitate .Yico- : in Nicomedia restituit.Vido de his Florentinium, et
medin,niitnlis sanrloruin ccxlv mnrtiirum simii},qito- cnm 00, si lubet, mi are, tam in Martiiroloiiio Ho-
rnm nnmina Domimts sril. ConMnuiiis opiiiio cst.iii- iiiano, qitam Usuardo, Adnni', e.l aliis recrntiorihus,
sinuiri liic immaiiissimam piM-socutioncm a Diocle- Nirnmedienses ifiiiotis nnminihus martnres ad viijinti
ti ino .Nicom-di.E harbaro furorc inchoalam, do (|na tniitum e.nlrndi.ToUalnv forlasse admirationis cansa,
non somel alihi locnti sarnus,pr-Rsertim xxvii Aprilis. D simominoris martyres illos omnes, siih iiiia celebiila
(Jua nimirum, leste Euschio, inqens vviriijntm mitl- . > -:•-. - -: : - .Vjiri-
-:
locum .Antliimo
' »
recoli,citata supcriiis
:
dio xxvii >

tititdo, occasionf> incensi palatii, omni tormontoriiin lis. Friislra qn.cros cur hic viginti ropetanlur. Id
genpre consiiiinita est. .\t non videoqiiis hic nuine- videor satis certo posse conjicere, numerum illuin
rns dotorminari potiiorit und»^ fortass*' accidit, nf
; hodicrniim, ah luctoro Romani p.irvi pro morolibitii
in eo planovariont Mi''ronymiaiia apographa.El 'iiim coiitraoliim fuisso..\do do mori' (^logiiim com|iosiiil,
inBluiiiiaiiosolonim \\\ martyriim momoriaagitnr: a .N jslro ad vorhiim do.scripliim sed lioc islins modi
:

in voiustissimoautem hahotur": In Antiochia,natalis

est, iit non magis ad ofTeram illam Diocletiani ra-

831
biem, quam ad aliam quamlibet ejusdem lyranni
carnificinam alludere videatnr. Adjuncti in Romano
Micjdonins et Mardonins, ab Eusebio nominatiin ex-
pressi non sunt. De caetero bic fontem pandimus
quo xxnostri martyres promanarunt. Nec Lubet cum
aliquibus divinare,pro xx inartyrnm, scriptum forte
olim fnisse, XX millium. Sic alicubi prostitisseosten-
dit appositum in posterioribus. Molani editionibus:
et sic certe xxviii Decembris referunt Ephemerides
Graeco Moscae ante tomum 1 Maii^ pag. 57. Nobis a
codicum nostrorum Usuardinorum simplicitate, seu
hcBC vera, seu erronea sit,rece(lere integrum non est.
Ad xviii Decembris non semel in Auctariis signata
est Anatolia, cum sua convinjine Victoria.
A?(rface egimus ex Usuardi mente, ad ix Julii; istam
huc retulere martyrologi, tum in serie Beda^, tum
in nostra. Hieronymiana apographa x Julii legunt
In Savi)iis, Anatholia;, Victorioi ; ubi rursus videri
possunt apud Florentinium, quae pra^fata ix Julii in-
dicavimus. Breve et nitidum est Bedae, et ex eo
Rabani elogium nostrum tam huic simile, ut pro
; Ecclesia svmma fide, digne veneratione, immensisriue
majori parte ex priori descriptum non dubitein.
Longior est Adonis historia, quam hinc inde arrodit
TillemontiustomoHIapag. 703 in notis, cum tamen
in ipso opere a pag. 329 non adpo ab ipsa abhorrere
videatur. Nos ad ix Julii in Actis mentem nostram
declarabimus.lnlerira vetustara esse passionem ne-
gare nemo ausit, cum ex ea Adelmus carnem snum
composuerit, quod cuin Adonis ologio apud Suriiim
vulgatum est. In ipsa urbe Roma passam non osse
ToRNACEN. bene in textu procedit usque ad rogatu
sui sponsi. Caetera omnia praeterraissa sunt.
RoswEYD. pergit usque ad creberrime fiunt : et
oraissis reliquis substituit. « Item Rom e, Eleuterii
et aliorum dcccxxxv. » Vide quomodo haec ex Hiero-
nymianis coinponere conetur Florentinias.
PuLSANE.x. incipit Apud Spoletum, nalalis
: «
sancti Gregorii presbyteri et martyris, temporibus
Diocletiani et Maxiiniani imperatoruin, subjudice
Flacco. » Est hodie in Rabano cum iongiori elogio
Usuardus eum signat die sequenti. Vide Auctaria
heri et hodie. Sequitur in codice, deVictoria usque
ad imperaloris de Servulo, usque ad mpa seribit.
: Hagenoyen.in priraa habet de Victoria, non om-
Desunt reliqua omnia.
Antueri^, Max.-Lubec, Belin. et Molan. defi-
ciunt in articulis duobus ultimis, quos haud dubie
Usuardo ascribendos non putaverunt.
Munerat. minorem defectum babet, cumultiraam
de Childeberto signaverit.
AnTUERF.-MaX., UlTRAJECT, LeYDEN., ALBEltG.et
Danic. in tribus priinis annuntiationibus, cum prae-
cedentibus et cum textu satis conveniunt, exclusis
etiam dedicatione et Childeberto, sed eorum loco
adjiciunt: « EoJem die, sancti Dagoberti regis
Francorum.» Puto sermonem esse de eo, qui hodie
in Marlyrologio universalia Castellano refertur.
LovANiEN. i-n augmento proxime superioribus si-
limis sedexpunxlit totum Victoriae elogiuni.
est,
Haeccausa est, ut supra diximus, curab aliis mediae
notae codicibus saepe excludatur.
Centulen.: « Roinifi, Victoriae virginis, sub De-
cio imperatore. Apud Nichomediam,sanctorum xx
niartyrum. Itera Roiiue, beati Servuli, de quo beatus
Gregorius scribit, Robus pauper merilis dives.
, elogio, inquit Papebrochius, sed istud noa describit;
Item ipso die, sancti Evaristi pap:E et martyris. »
Colitur XXVI Octobris. Est alius hoc die Evaristus
in Hieronymianis.
Bruxellen.incipit • Roinee sancti Evaristi papae
: DGCcxxxv. Et depositioD. Cliildoborti regis.» Litt.D
et martyris. Cujus celebrior natalis dies colitur
vir Kaleiidas Noveinbris. » In Victori;), non oinnino
purus est, sic scribens « Et Koime, natale sanctie
: de aiitiquis Christi (liscipulis. • Sic duo noinina
Victoriae virginis ot inarlyris. Quaj dum esset de-
sponsata cuidain pagano,et nec nubere nec sacrifi-
care yellet, post multa miracula, ad inslantiain sui
spoiisi, subpersecaliono Decii imperatoris, a cariii-
: »
IISUARDI MONACHl 832
A Victoriam, innuit Viennensis. De sepulturae
satis
loco consuleHolstenii Animadversa ad Marlyrolo-
gium Romanum a pag. 108, ubi Dextrinas nugas
aliorumque errores accurate refellit. Audi modo
Wandalbertura, sic uno suo versiculo Victoriam
canentem :
Victoria Clirisli decimus de virgine fulget.
Servulus in sola serie nostra notus est, sic a
Romano parvo priraum signatus Romce, Servuli, :
cecjritndine dissoluti, in ecclesia beati Clementis se-
pnlli ; ubi Dominus per illum mira operari dignatur.
Brevis encomii fontem, nempe magnum Gregorium,
De ilia et consulens Viennensis, longiorem inde narrationem
suam desumpsit, satis accuratam, cujus epitomen
oxhibet textus nosler. Videnda hic egregia Baronii
annotatio, quae in Melchiore Cano hodiernos hyper-
criticos fortiter retundit illos nimirum, quiS. Gre-
;
gorii Dialogorum libros, quos jam mille, et multo
B ainplius, Occidentalis quam Orienlalis
annis, tani
est laudibus prosecuta, audent in controversiam revo-
care ac fide minuere. In aliis id ausi fuerunt homines
illi: at qui Servuli historiam in dubium revocet,
hactenus inveni neminem. De Dedicatione Basilicae
ad S. Germani a pratis, nihil habeo quod hic su-
peraddam ab Usuardo positaiii, probant citati pro
;
textu codices. Cliildsherti regis depositio, potius ad
necrologiuin, quam ad Martyrologium speclabat
AUCTARIA
fice in corde gladio percussa est. Taliarchus vero
percussor ejus, leprosus factus,intra tres dies con-
sumptus a vermibus, expiravit. » Tum : « Et natale
sancti Johannis presbyteri, positi ad sanctum Her-
tnen. » In Nicomediensibus, nonnihil inutilatus est,
et pro XX, ponitxxv. Deinde Item Romae, natale : «
sanctorum Eugenii, Eleuthorii, Urbani, Cornelii,
Trajani, Victoris, Castul;e, el alioruin octoginta et
triginta [yo/MJt dicere octingentorum et triginta].»In
;
Servulo, modice interpolatus, in fine cuin superio-
ribus «
: Eodem die, sancti Dagoberti regis Fran-
corura. »
nino pure. Paulo melius in Nicomediensibus. De
Servulo, ])o?,t jacebat, interserit, « in magna cordis
et corporis paciencia; et similiter rebus pauper erat.
Ad jucus obitum voces auditic sunt coelestes. Ad
cujus etiain tumbain miracula creberrime fiunt. »
Nihil praeterea adjunctuin invenio.
AQUiGiNCT.in commemorationede Victoriaaliquid
turbat dum post percussa est gladio, adjungit
; :
« inde a carnifice rogatu sui sponsi sepelitur. »
In Daveronen. et Caudiacen. adjecti sunt articuli
duo de dedicatione Basilicae in S. Germani a Pratis,
et de depositione Childeberti, sicut habetur in
textu.
D
Matrig.-Cartus. Ultraject.: « Victoriae virgi-
nis. Sanctorum viginti martyrum. Servuli paraly-
tici, de quo scribit boatus Grogorius in homilia.
Re(;. Suec, num. 428, siinilis ost. Mlnerat. agit
de sola depositione Childleborti.
Vatk^an., signatus num. o9i9, adjicit : « Apud
Spoletuni, natalo sancti Grogorii martyris. » Cuin
forte quia ideni est cum Usuardino diei sequentis.
Altemps.: «In Nicomedia,natale xxxv martyrum.»
Vide quae diximus in Observatione. « Item RonKB,
non pro divi, sed pro Domini ponitur
Flokrntin.: « Itom, sancti Ruli Zosimi, qui fui;
connecluntur,nulla addita interpuactiono,ac si o'|as-
dem personae ossont. Vide Usuardum supra ad diem
xvni Docoinbris.
Edilio LuBE(;o.-CoL. in auiuiatiiUiono Viclori;e
833
nomiihil interpolata, hoc singularo iii fine adnoclit
• Cujus caput nunc Colonia' Agrippin» in ccclesia
Ciirtliusiensium, per translationeiu reqniescit. • In
Ser\ulu et Nicoineiiiensihus satis pura est. Postre-
muin addit « Kodem: die, saiicti l)a^'oherti regis
Fraiicorum. > Dixi. \ideiulam Castellaiii notulam in
MA|{TYROLOGirM. — MENS. DEC. 834
.s
: nostri Isuardini annuntiationes, eas litteris Italici
in fine inter accessioaes computavit. Ilahet prse-
terea: • Eodem die, Iranslatio lieali Lamherti ab
ecclesia sancla> Maria> in oryptam, et ejustiem crv-
pta; dedicalioin lionore omniuin sanctorum. . Edi-
tiones postericres in fine leguiit: « Die vigesima

Marlyrologio universali. terlia, sanolonim deceiii inaityrum in (^reta. • Vide

(iHKVEN. « Roma». natalis saiu-loruin Eutrenii,
: eoruiii iiomina et .Vcta apnd Surium. Se(|uitiir de
Eleutherii. Crhaiii. Cornelii, Trajani. Victoris, Ca- translatioiie iieati i.amherti, etc, ut in oditione
stuiae, et aliorum octingentoruni triginla. » Jam dixi prima. Tum « Parisiis, dedicalio basilicae, » etc,
:

supra, videndani de iiis saiictis Floivntinii ad Hie- el de Cliildeberto. ut supra. Deinde « Eotlom die, :

ronyiniana ohservationem. • Ilem Sixti, Apollonii. Dagoherti regis Francorum. » Demum niinori-hus
Dagoberti, regis Francorum et confessoris. Item typis : « Civitate Bri.vinensi, deposilio heati llor-
Greporii puori. Ipso die, natalis sancti .loannis manni confossoris, ejusdom civitalis opiscopi, prae-
presliyleri. .Mazotliae virginis. • clari iii miraculis. » Vido Caslellanum lioc dic in
MoL.v.\. suspectas haliens postremas duas textus Martyroiogio universali^ ubi Hartemamus vocatur.

IX Ka\. {Hic in edilione Bouillartii incipit ai^nus.) Die 24.

» Vigilia natalis Domini. .\pud Anliochiam sanctarum virginnm quadraginta, qus sub
Siria;, natalis

Deciana persecutionc por diversa tormentamartyrium consummaverunt. Apud Spoletum civitatem Tusciae,
sancti Gregorii martyris el preshyteri, temporihus Diocletiani et Maximiani imperatorum, qui primo fusti-
bus modosis caesus, ac deinde post craticulam et carcerem cardis ferreis in genibus percussus, sed et ar-
dentibus iampadihus per latera incensus, tandem decollatus est. Civitate Tripoli, sancti Luciani.

NOT.E.
Puri sunt codices onines, Praten., Herinien.. Tor- g etiain est Centulen., qui si in decursu sic procede-
nacen., Antuerp.-Maj., liosneyd., Anluerp. et ila.r.- ret, quemadmodum a ix Kalend. Januarii inchoa-
Lubec, Munerat., Belin., Grecen. et Molan. Accedit tus est, inerito inter purissimos codices Usuardinos
Antuerp .-Max . cum omnibus suis sociis. Pienus numeraretnr.

" Pratcnses mss. omnes, uno excepto, juxta mo- rologium tainen Sollerii a Circumcisione Domini, id
rem antiquum Usuardi nostri ;evo usitatum, annum est aKaiendis Januarii, iuitium ducit. Bouillakt.
hic incipiunt, quos sequuntur innumeri alii. Marty-

Belin. a puris excludi merohatur.
piat : Viijilin natirilatis Domini
Piures codicos liic scrihunt Syriw, sed cum sihi non
constent, nos cuin antiquioribus iiic ut alihi serva-
mus Siri(e. In .Max.-Lubec et Munerat. malo im-
pressum Dariana non melius in Helin. Datiana.
: adnotatio. Munerat. pro Lucinni, scribil Lncini.
Rnrsus Muuprat. pro Spuletum, iogit Polctnm. An-
luerp.-.Maj., Rosweyd., Belin., Greven. et Molan.
VARIANTES LECTIONES.
cum sic inci- niana phrasi non recessisse; qu.ie proindc ox proba-
nostri Jesu Christi. tiorihus codicibus a nobis servata est. Constrnctio-
nem plane viliavit Belin. logons, rardis ferreis iijnitis
incensus, sed et ardentibas lampadibus per latera per-
cussus. Quid per cardos intelligatur, docet Molani
Sphalmata codicuin mediai not^i non tam scrupu-
lose expendi in eo Adonem potius, quam Usuar-
;

vidintur textum \ollo emendare, per presbyteri et duin sequuntur, quod pro natalis, legant nativi-
inartyris at satis certum est, Usuardum ah Ado-
; talis.

OBSERV ATIONES.
Qiio antiquiora sunt Martyrologia, eo rarior in C quo codice in textum snum tr.anstuiit Rabanus. De
ipsis cujuscunque Vigilia? commemoratio. De Ka- Canonicahus hujusmodi, verho egimus in Ohserva-
lendariis aut Sacramentariis hic non loquor. Nnl- tionihus nostris ix Aprilis nec modo per Canonicas
;

lam in Hieronymianis reperire est. Apud Bedam plus quidquam intelligi crediinus, quam simpliciter
paucp occurrunt \igiiia;, et, qiiod mireris, in I{a- quas conslat ah ipso Christianismi exordio
Virijini-s,
bano pauciores, ut[tote <[ui nullas notarit prfcter castimonia) sua- niloroEcclosiam mirifico oxornasse ;

vujiliam Epipliania: et virjiliam snnctiJoannis Baplislie.
Qui autom liodam uhique descrihit. pr.'fifalus Raha-
nus, il)i vi'.'iiiaiii coilocat, v. g. Ejiipliania;, uhi in
Beda minime iiivonitnr iioc vero dic vigiiiain non
: ex Ensohio, iih. ii, cap. 17. ThorapiMitas ot Thora-
signat, cuiii tamen Beda disertf haboat Virjilin na-
Inlis Domini. Eadem verba ioguntur
in Roiiiano
parvo, eadem in Nostro, nec discrepal Viennonsis
nisi qiiod pro nnlalis, scrihat naticitatis iii quo
ipsum codices aiiqiii l'suardini imitati sunt. Wan-
ut propterea ad Asceteria et Gynwcea, quod osset
dicere sanctimonialium monasteria, rocurronduin
omnino non sit. Nnllo inodo porsuadet Florentinius
: peutrias Philonis describente, nulio, inquam, modo
porsuadet vir doctissimus, ante tempora Decii im-
;
peratoris sanctimoniales virgines Christianas, votis
; pt claustro obslrictas, in I^cciesia exstitisse. Ne liic
limgam disceplalioiiem ingrediar, verbo dicain :

daibertiis metrice irlom explicat, Vigiiiain ciim se- qiiandiii quis manifesle noii evicerit Philonianos illos
quentibus virginibus ila coiijungens ; Thorapoutas et Therapeutrias vereCliristianos fuisse,
Nono veniiir.-p ciiimii.inips inunere. iuci, tandiii ascoleria et gyn.ccoa ante Decii tempora, ut
Ludiina, pfrvigiifsque aras el tempia naramu''. miiiimum incertissiina manebunt. (Jonatus nuperus
VirKiniltus <|!iailr.it{inta hic spjfnfjci qiioqiii!, c:elo D eriiditis>;iiiii .Monlefaiconis salis eversus vidctur in
Qii;H dif,'nam vii.im volo <'i virtiiti; rlic.inini. Ephomoridil)iisTre\oltiani-; .iniii .^iocr.xii, a pag.029.
Porro Virijine-i iii.p qnadra'iintn nola; suiit in apo- ILfc ohiler dicta siiit piura de liis pridom solide
:

graphis Hieronymianis, ex quibus ab Adone, ex hoc dispiitavitemeritiissenex noster Papel)rochius,cuju3

ab Usnardo ac.:eptas prorsus non dubito. Sic iiabet R(!spi)iisioiies omiiium manibiis teriintur. Ad xl
vptustissimus F)ptprnacpnsis AntiocUin; Syrin-, .lan-
: virginos redeo, qii.T ah^quf nota toinporis ab iiicro-
ctarum Kirrjinum numero xl. Addil Luconsis codex nymianis si^nata), ab Adono, nescio an satis certo,
Canonicarum, eamque qaaiitatem ex consimili ali- snb Deciann persecutione martyrium consummasse
 835 USUARDI MONACHI. 836

dicuntur. Omnia Adonis verba in textum nostrum A populares Spoletani ego, controversia? momentis
:

translata sunt ; nec scio Acta ulla earum virginum nondum satis examinatis, litem indecisara relin-
superesse. quo.
Dixi in Auctariis die praecedenti, Gveiiormm Spo- Lucianum Tripolitanum non memorant soliti
letanunj ibi a Rabanocum elogio celebrari, putati|ue Usuardi duces memorant Hieronymiana apogra-
;

Casteilanus ad enm diem potius perlinero. Nihilomi- pha, ultimum semper Nostri refugium. Expres-
nus Romani parvi auctor, qui virgines xl Antiocbe- sissima est velustissimi Epternacensis annuntiatio,
nas ignoravit, ita hoc die diserte scribit Apud Spo- : primo loco posita In Tripoli, natalis Luciani.
:

letnm. Gi-egorii presbijteri et martiiris. Insignis bu-
jus martyris Acta, quibus ejus passio, ipso fatente
Tiileiiionlio tomo V, png. 347, salis pulchre descri-
bitur, in Suriana collectione edita sunt. Talia, pro-
cul dubio, babuit Viennensis, quorum compendium
exhibet, tam circumspecte a Nostro abbreviatura, ut
nullam criticis vellicandi ansam relin(]uat. In Au-
ctariis diei xxii asseritur, Gregorii hujus corpus Co-
loniam Agrippinam translatum
Consonat codex Lucensis, male pro Tripoli, scri-
bens Tropoli : uterque vero sequentes in eodem
iniliculo inartyres Melrohium, Paulum, etc, non
Tripoli, sed Roma: diserte ascribit. Fefellit Ba-
roniuin Plantiuianus Beda, aut id genus codex
alius, diversos martyres sub una positione con-
jungens. De Luciano nihil historici, quod sciam,
superest. Interim ad oinnimodam textus nostri
fuisse. Repugnant puiitatein nihil deesse censemus.

AUGTARIA.
PuLSANEN. in duabus primis purus esset, nisi B virginibus quadraginta pure. De Gregorio fuse egit
pro Deciana persecutione, legeret perseciitione Dio- superius xxii. De Luciano sic habet « Civitate :

cletiani. Duas alias plane omisit quod in hoc codice : Trlpoli, sancti Luciani confessoris. » Sequitur :

novuin non est. « Treveris, in monasterio, quoddicitur Ilorreum.de-

Bruxellkn. « Vigilia natalis Domini nostri Jesu

: posilio sancta' Irimninae virginis, quam pater ejus
Christi. Apud Antiochiam
Syriaj, natale sanctarum rex Fraiicia3 Dagobertus, mortua matre, sanctimo-
virginum quadraginla canonicaruui, et aliorum duo- nialem in illo loco fecit, et de horeo suo ecclesiam
rum Donali et Drusi. Qui sub Deciana, » etc. De consecrtiri fecit monasterium virginum constituit
:

Gregorio inserit, sub judice Flacco. Rom;e, natale

« ac multis redditibus dotavit, suamque filiam aliis
sanctorum martyrum Metrobii, Pauli, Zenoti, Temi- sacris virginibus in magistram prtefecit, ubi et nunc
stiet Lueiani. » Sequitur annuntiatio ultima : «Apud in mausoleo requiescit. » Vide de hac Irmina, ad-
Tripolim civitatem, » etc. notationeui Castellani « Eodem : die, sancti Ismi-
Hagenoyen. : « Vigilia nativitatis Domini nostri neri regis et confessoris. »
Jesu Christi. » In virginibus Antiochenis et Grego- Greven. « Abdiae et Naum prophetarum. Roinae,
:

rio Spoletano purus est. Sequitur « Eodem die, : sanctoruin Metrobii, Pauli, Zenonis, Drusi, Satur-
depositio sancti Dagoberti regis Franciae, qui vir per nini. Ismineri regis et confessoris. In monasterio
omnia bonus erat et catholicus et defensor paupe- Gladbach, sancti Alberici heremitae et confessoris.
rum qui de bonis suis ecclesiasa^clificavit, eiplures
;
Item sanctte memori;e Annonis primi, episcopi Colo-
alias bonis suis ditans. Quem cum Deus mirabiliter niensis. Romae, sanctae sanctimo-
Tarsillae virginis
probans et examinans, multa bella sub eo concitavit, Q nialis, amitae sancti Gregorii papae. Vide supra No-
quae tamen curialiter placavit, dans ei similiter fi- nis Januarii. Treveris, in monasterio, quod Hor-
ham surdam, caecam et mulam, quam per beatum reum dicitur, depositio sanctae Irminae virginis, filiae

Florentium heremitain curavit, filiumqueejus mala
morte mortuum, per beatum Arbogastum Argenti-
nensem episcopum suscitavit. » Deniuin de Luciano,
satis pure.
Matrig.-Cartus.-Ultraject. « Vigilia. Apud
Dagoberti regis. Quae a patre praelata monasterio
virginum, quod ipse de horreo suo construxerat,
multisque redditibus dotaverat, plena sanctis operi-
bus quievit. Appolloni;ie malronae. »
: Molan. typis minoribus textui subjungit « In An- :

Antiochiam, sanctarum quadraginta virginum, quae glia, sanctaeTheorithgidae virginis, discipulae sanctae
diversis tormentis passae sunt, Gregorii martyris. Edilberga5, cujus cum magna laude meminit venera-
Sancti Luciani. » bilis Reda in Chronico Anglorum. Romaj, sanctae
Castri-Karoli. « Apud Spoletum civitatem
: Tarsiliae virginis sanctimonialis, amitae sancti Gre-
Tusciae, sancti Alnuiphi martyris et presbyteri, tera- gorii papae. Treveris, in raonasterio quod Horreum
poribus Diocletiani et Maximiani imperatorum. » dicunt, depositio sanct;e Irmina;, » elc. Posteriores
Puto manifeslum esse quod Gregorius noster Spo- editiones de Irmina sic brevius « Treveris, Horreo
:

letanus iinperite hic in Alnidphum transformatus monasterio, deposilio sanct;e Irminae virginis, filiae
sit. Dagoberti regis. Quem locuin praetatus rex de hor-
Editio LuRECO-CoL. : « Vigilia nativitatis Domini reo suo construxerat, multisque reditibus dota-
nostri Jesu Christi secundum carnem. » Sequitur de verat. »

VIII Kal. Die 23.

Jesus Christus Filius Dei in Bethleem Jud.e nascitur anno Csesaris Augusti quadragesimo secundo [In-
terserit Boiiillart. :
=*
ebdomada, juxtaDanielis prophetiain, sexagesima sexta. ], olympiadis centesimae no-
nagesima) tertiae. Eodem die, natalis sanctae Anastasiae sub Diocletiano iraperatore, quae pro confessione
Domini diutina custodia macerata, dein cuin ducentis viris et septingentis feminis ad insulas Palmarias
delata, ipsa quidem igni, ca3teri vero variis interfectioaibus martyrium celebrarunt. Roma; in cimiterio
Aproniani passio beat;e Eugenis virginis, quae tempore Galieni imperatoris, post virtutum insignia, post
socros virginam choros, pro Christo diu agonizans, novissime gladio juguiata est.

NOTiE.
Puros censeo Herinien., Munerat., Greven. et Molan. Accedit Centulen. sub initium codicis purissimus.

" SoUerio non placet quod Usuardinus codex Pra- nielisprophcliam, lxvi. II.bc verba ad textum perti-
tensis cum nonnullisaliis,inter, «hho Ca^sarisAugasti nere non existimat, eo quod iu quinque codicibus,
xiii et ohjmpiadis cxcni legat, hebdomada,juxta Da- quos hoc in loco puros censeC minime reperiantur.
837 MARTVnOLOGIUM. MENS. DRC. 838

At hi codices Pratensi inferiores aetate sunt. L'ter A inwni ab Llsuardo fuisse scripta; sed cum dictavit
vero alteri est anteponendus, fons rivulo, an fonti olTiM-eutluni regi Martyrologiuui, hac de re opinio-
ri\ulus ? Cur cftHri codices non habeant, nescio. iiuui varietate lerrituni tiinuisse, ne (piid incerti
Naui nulla hic litura est in Prateusi. Suspicor pri- traderet. BuuiLLAur.

VAULINTES LECTIO.XES.
Bins' aut terna; varialiones sunt non majrni nio- codicibus, inter, auno C(rsaris Anfiusti xiii, et OUjm-
uienii. Ceululeu. incipit Filins Dci Jesus Cliri^^tns, piadis cxciii, leguiit liebdomada, juxta Danielis pro-
etc.,et ad illa verba, ipsa quideni iijni, cieteri vero,... phetiam, lxvi. Ego postrema ha'C verba ad textuin
per oscitautiain scriptoris, caleri inale pouitur in- pertinere non evistimo, ductus auctoritate priucita-
ler qnidem et itini. In Molan. error est, duin in ul- toruin quinqiie cudicum movente praeterea hac
:

tiiiia annuntialioiie jtost ha'C verba post sacros cir- ratione, quod Lsuardus Adoneiu contrahens, exclu-
gimm elwros, iiiterjicit, snb yieelio Urbis profeeto. deusque notam Urbis condit.e, qua- in Vieniicnsi ex-
Gra\ior inter codices discrepanlia esl circa notas primitur, non videatur, aliam, apud antiquiores non
chronologicas. natali Doiiiiiii appositas, nec sntis repertam, de suo interposuisse. Sic equidem opiiior,
certuin est, quo iiiodn Lsuanlus verescripserit. Pra- facile et ultro cessurus, si quis graviora momcnta
tensis cuin suciis Anluerp.-Maj. ot Rosweyd., item adduxerit.
Antuerp. et Max.-Lubec. cum aliquibusmediae nola)

OBSEKYATIOXES.
De varia ratiuue celebrandrB solemuissiiiKe festi- B stasiabus, altora nempc vidua,
ccBlibe virgine al-
\italis .Natalis D<nniiii, primis Ecclesiio saeculis, de tora, lertia demum
incantalrice, vel potius [diarma-
ejusdein cum Epiphania ^ien Tlieophania conhxsione, colytria, perperam in uuam confusis, vel deunasola
deque id genus plurimis ad eain celebritalem spe- iii tres di\ersas distracla, nimis fortasse scrupulose

clanlibus, fuse di^piitnit Baionius, Floreiitiuius, disceptautur. Lego et expendo siugula at ut dicam
;

aliique eruvlitissimi viri, ail quoruin vel suinma ca- candido, n hil hactenus olTertur, quo ])rovitor, clare
pita enumeranda, plures hic pagiiuc non sullicerent. et nitide propositis argumentis, me plausibiliter ex-
Lt nostra solum prosequamur, certo constat, ipso podiam, salva Boinani Martyrologii auctoritate ut :

Sieculo IV et haud dubie multo citius, nativitatem
Domiui iixam fuissead xxv diom Decembris, ut evi-
denter probat Buclierii Kaleiidarium viii Kal. Jan. :
ualus Christus in Bethleem Ju'la',cn'\ Kalendaria alia
ct nota SacraMientaria conseutiunt .\iitiqui^sima
Hieronymiana apographa idoni haboiitpaulo pliiribus
proinde satiiis judicem ha^c omiiia loco proprio in
Actis exaniiuauda resorvari. Qui imploxae coiiteu-
tionis capita delibare tantisper voluerit, adeat Tille-
monfiuni tomo V, a pag. 713. Hic ad rein nostram
soluiii ubs»M'vo,Anastasiam hoc die in Hierouymiaiiis
Sirmii consignari Et Sirmi Anastasi(e unde con-
: :

verbis /h Beluleem, natiritas Salvatoris D >mini

: Tra Floieiitinium, palam nou fit, Sirmiensem diver-
uostri Jesu Christi serundum rarnem. Ad priorem sam esse ab ea (jufe sub Dioclefiano gladio perempta,
pbrasim iiiagis accedit Boda .\alivilas Domini nu-
: in omnibus fere Martjjrolofiiis hac eadem die recolilur.
stri Jesu Christi, quaiii Babanus ad Ilieronymianam Liquet Bodain, ex hoc Rabanum,et Adonein eailem
denuo reduxit. Brevissiine Romanuin parvuin Na- : Acta consuluisse, imo postremum cx priino majo-
tivilas Doiiiini secundum earnem. Primus h;ec ain- C •'em elugii sui partem descripsisse. Nostrum vero ex
pliare voluit et chrouolugicis iiotis disliugiiere Vienneiisi tutuin articulun suum contraxisse, omissa
rnarlyrologus Vieniiensis, addendo annuin Augu- in umnibus certa martyrii palaestra, nisi in insula
sti, (jlyinpiadum et Lrbis condilio ac pneterea fir-
; Palmaria .\nastasiam et socios omnes coronatos ve-
misMinam et verissimam |)acom, censum que homi- liinus, vol cuin Floro, Bedjfi textui praMnittamus, In
mim ex senatus consilio describendum designans. Sirmio. .\t a reliquis plane dissentit auctor Romani
Lsuarduni, .\doniana ad brevitatem suam con- parvi, duin soius legit Rom(v, xinastasice. Haec pro
:

tralientem, putamus solas duas primas epochas textus uostri origine. .

excluso anno Urhis condit.e, nullaque

, Do Ewjenia ejusque .A.ctis loquendum fuit xi Sep-
i. ilum D.tni-'iis appusita meutione, ut ha- lembris, ubi occasione Proti et Hyacinthi eorum
bes supra in Variantibus. AIi« temporuin di- fides et sinceritas, praeeunte Baronio, probata non
mensiuiies ex calculo Septuaginta interpretum lio- est. Hic in solis .Martyrologiis hierebimus Vetustis-
dio adjectaj, in iiullo codice reperlae sunt, in iiullo simum inclytic in Ecclesia virginis, et ah Adcliiio
Maryrulojfio, rjuod antiquius sit editione Beliiii, laudat.e, cultum demonstiant Hieronyn.iana his ver-
cnjus textum in Auctariis su loco dabimus. Wan-
i bis Et in cimiterio Aproniani, via Latina Ronue,
:

dall)erti inetricum elogium melius in line coiloca- passio sanct^e Ewjenue oircjinis : vel brevius in Ep-
bitur. terii.aconsi : Ronue, sanct(e Eu(jeni(e virginis. Deest
Antiquissimam, nominatissimam, celebratissimam in Boda positio, sic legente EtsancUe Ewjenice vir-
:

.\mslusi(B, l&tn in Oriente, quam in Occidente festi- ginis. At quae Bnbanus longam ex notis .Actis histo-
vaiii voneratiunem clainant tuin Kalendaria, Sacra- riam adjunxit. In Boinano [larvo non aliud lcgitur
D
iiieularia. Missalia, tnm eliam
.Martyrologia, Mouu- pr;etor,Et Enjeni(e. .\doiiis laudatio passionis locuin
logia, aliiipie libri ecflesiaslici, passiin et ul)i(|ue restituit, reliqua non multis exornans Noster ex ;

notissimi ; clamaiil exstructic basdicie, erectif arre, ipsa lextum suum mutuatus e.st per quae manifeste
:

el qn.iTiintiuf» sanctis fas est exhibore religiosi cal- pjifet tula latercuii ad Usuarduin prupagntio. Est
tus iiioiiumenta ut ferme de (Ihrysugono luciiti
: apiid (>astollaiium nutula, qu,o fortc cuipiam iion
sumus ad xxiv Novemi>ris, ubi de Actis ea notavi- .salis gra\is vidobitiir. Rtdiquum est, uttros nostras
mus, qua; amborum passioiiibus applicanda sunt. annunliationes ex Wandalberto metrice reddam :

Tacta ibi contruversia de lucu martyrii (^hrysoguiii,

liic operusiiis moveri doberet, si do ou aliquid satis
ad dissipandas dilficultales, ([u.c
certi rep^*riretur,
nec pauc.e, uec facile solubiles objii-iuntur. Non
minus intricata suot, qua;de uua \el pluribus .Vna-
(Jctavo servi (lij,'nalus suimre foriiiam
j-lrranlemque lioinincrn vRnicns njvocare Crcalor,
P.irlu vir^^ineo iiiortalcs iniliiil arliis.
Eiigcni.iin i|iio(jii(j tiiiii iii(;iiior<imiis, Anastaaiamqtie,
Gonsiinili Ctirislum comilatas mcnto lideque.

AUCTARIA.
Do PnATEN., .\.\TLKnp.-.M\j. ct RoswEVD. dixi in habet textus initium, sic incipiens « .\nti\ : ilas Do-
Nariantibns. Secnndus codex in eo errat prailerea, niini nostri Jesu Christi secaiidum carnem. •

quod scribat ducentis feminis. Tertius vero aliufl ToHNAOEN. post (juadrarjesimo secundo, sic pergit:
839
« Qui in divinitatis suae potentia, et tenipus nativi-
tatis suse praevidit, et matrem, per quam nascere-
tur, elegit; qxne, de SpirituSanctoconcepit, et inater
et virgo permansit. » In duabus aliis commcinora-
tionibus pur s est.
PuLSANEN. sic babet » In Bethlehem Juda3, nati-:
vitas Sahatoris noslri Domini Jesu Christi, secun-
dum carnem, xlii anno Ca^saris Augusti, Olyinpia-
dis centesimse nonage.sim.ie tertiae, ab Urbe autem
condila anno dccxl, sextam enim mundi ajtatem
suo piissimo consecravit adventu. Eodem die, nata-
lis sanctas Anastasia?. » Desunt reliqua omnia.
Antukrp., Max.-Lubec, Antukrp.-Max., Ultra-
JECT. et Leyden. in notis chronologicis conveniunt
cum Praten., etc. Et pVaetereaa puritate deliciunt,
quod omittentes, post sacros iiirgimim choros, substi-
tuant, snh Nicecio Urhis prcefecto.
Danic. cum prioribus conveniret, nisi verba illa,
« Jesus Christus filius Dei in Bethleeni Juda? nasci-
tur, » in finein annuntiationis, transposuisset.
Lovanien. defectu laborat, toluin sanct* Eugeniae
elogium praetermittens.
Albkrg. in principio prscedentibus similis, ad-
jungit, « ah Urbe condita annoDCChu, » pergitque ex
Adone, « firmissima verissimaque pace toto orbe,
ordinatione Dei,a Caesare Augusto composita, Quy-
rinus ex consiiio sonatus in Judaeam missus, census
hominum possessionemque describebat sextamque
mundi aetatem suo piissimo consecravit adventu. »
Bruxellen. incipit « In Bethleem, Judae, nativi-
: nus Deus, aiternique Patris Filius, mundum volens
tas Domini nostri Jesu Christi Filii Dei secundum
carnem, anno Octaviani Cae.«aris Augusti xlii. Qui
sextam mundi a^tatem, » etc. De Eugenia post sa-
cros virginum choros, quos Christo aggregaverat,
addit, alligata saxo et prscipitata inTyberim,mergi
non potuit inde thermis ignitis inclusa, illaesa re-
: Jesu Christi secundum carnem. » Sequilur de Ana-
perta est : novissime autein sub Nycecio Urbis
iecto, pro Christo diu agonizans, in custodia gladio
jugulatur. In Anastasia magnampartem elogiiAdo-
>•
niani describit, in fine subdens « Et hujus sanctae
Anastasiae, cotidie fit memoria in canone missae. »
Hagenoyen. de Nativitate aliqua ex Evangelio,
more suo, corradit. Sequuntur duae Eugeniae, de
quarum prima sic legit « Romae, passio sanctae :
l!]ugeniae virginis, filiae Philippi, pr«sidis Alexan-
driae, quae sub specie viri monasterium virorum in-
greditur, et Deo fideliter servivit, et tandein abbas
efficitur, et de fornicatione accusatur coram patre
proprio, et scidit vestem mulierem se ostendens,
patrem, matrem, fratres et plures alios ad fidem
convertens. Tandem Romae-redit, et multas ad Deum
virgines convertit in domo propria decollatur. »
; Anastasiae passus est quidam, ut Ado dicit, nomine
Tum « Item Romae in cymiterio Aproniani, » etc,
: Euticianus innocentissimae naturae, qui quotiescun-
textum hodiernum refert. De Anastasia stylo magis
barbaro reddit quae in Adone elegantius ex Actis
adornata sunt.
Aquicinct. sic de natali Christi notat, qui codicem
illum cuin secunda Molani editione contulit « Post
memoriam meminit olei, quod tota
natalis Christi,
nocte fluxit Romae trans Tyberim. »
Matric-Cartus.-Ultrajegt. « Nativitas Chri-
sti. Anastasiaj virginis et martyris. Eugeniae virginis
et martyris, nobilisgenere, quae diu in habitu virili,
pater monachorum existens, Deo servivit. »
Editio LuBECo-GoL. in prima similis est Alberg.
Tum sic prosequitur « Apud Illyricum, passio san-
: nibas posterioribus, nihil adjectum est.
ctae Anastasiae martyris, subDiocletianoimperatore.
Vn Kal.
Apud Ilierosolymam, natalis sancti Stephani protomartyris, qui a Judieis
sti lapidatus est, eodem scilicet
cipis divina revclatione repertum
tissub Glaudio iinperatore clarusefTulsit.
sub imperatore Martiano Romae adeptus
USUARDI MONACHI 840
A Quae pro confessione Domini, diutina custodia a viro
suo Publio perpessa est ac macerata, beati tamen
Chrysogoni epistoliset exhortationihus estconsolata,
ac confortata. Mortuo marito po.st longain incarce-
rationem sub Illyrico praefecto^ » etc. Vide haic rne-
lius in Adone. In ultima annuntiatione idem inserit
quod habet Molan. citatus supra in Yariantibus.
Belix. sic priinus initium forinat « Anno a crea-
:
tione mundi,quando in principio Deus creavit coelum
et terram, quinto millesimo centesimo nonagesimo
nono, qui annormn numerus complebatur in proxi-
nio sequente mense Martii^ ejusdom mensis dic vige-
simo,in illa enirn die creatus est mundub. A diluvio
vero, anno secundo millesimo nongentesimo quin-
quagesimo .septimo, qui numerus complehatur deci-
ma septima die sequentis Aprilis. A nativitate
Abraa3, anno secundo millesimo quinto decimo. A
Moyse et egressu populi Israel de Egypto, anno mil-
lesimo quingentesimo decimo. Ab excidio Trnjae,
B anno millesimo centesimo septuagesimo nono. Ab
unctione David in regem, anno millesimo trigesimo
secumlo Olimpiade centesima nonagesima tertia. A
prima autem Olimpiade, anno octingentesimo. Ab
urbe Roma condita, anno septingentesimo quinqua-
gesimo secundo. Hebdomada sexagesima tertia, juxta
Danielis prophetiam, scilicetanno quadringentesimo
quadragesimovel circa. Anno iinperii Octaviani qua-
: dragesimo secundo. Sexta mundi aelate, januis clau-
sis, toto orbe in pace composito, Christus Jesus aeter-
suo adventu piissimo consecrare, de Spiritu Sancto
conceptus, novemque post conceptionein decursis
mensibus, hic dicitur alta voce. In Bethleem Judae
nascitur ex Maria Virgine factus homo; hic autem
altius et in tono passionis Nativitas Doinini nostri
;
prae- stasia, textu ex Adone nonnihil iaterpolato. In Eu-
genia inserit sicut Molan., vel potius hic ex altero
G accepit, de praefecto Urbis, quem hic male Nice-
: num appellat. Secunda editio superaddit « Gordana
:
Romuli confessoris. » Et hoc tran-
castro, sancti
sumpsit MoLAN.
Greven. « Nota, Salvator noster natus hebdoma-
da juxta Danielis prophetiam sexagesima sexta, ab
Urbe autem condita anno septingentesimo quinqua-
gesiino secundo, compressis cunctarum per orbem
terrae gentium motibus, firmissima pace a Caesare
Augusto composita, quando Quirinus ex consilio se-
natus JudiBam missus, census hominum possessio-
numque describebat :sextain mundi aetatein suo
piissimocjnsecravit adventu. Item inter socios beatae
que fuisset auditus,quoliescunque interrogatus, nihil
aliud dicebat, quam, Christuin mihi nemo tollet,
etiam qui caput abstulerit. Eodem die castro Gor-
diano, sancti Romuli confessoris. In Bethlehem,
.•
D beatae Charitatis abbatissae. Charitonis abbatis, et
omniiim fratrum suorum siinul migrantium. »
MoLAN. litteris Italicis textui praemittit ex Belin.
: longam epocharum seriem supra descriplam, sed
notat in margine « Haec calculatio est valde men-
:
dosa, usque ad calculum ab Urbe condita. »In fine
ex eodem Belin. « Gordano castro, sancti Romuli
confessoris. Vide Martyrol. Castellani. In editio-
»
Die 26.
non longe post passionem Chri-
anno Ascensionis ipsius. IIujus venerabile corpus tempore flonorii prin-
est. Rom.c via Appia, depositio sancti Dionisii pap,e,qui fidei documen-
Eodem die sancli Marini clarissiini viri, qui martyrii triumphum
est.
 ;

841 MAllTYHOLOr.IUM. — MEXS. UEC. 842

.NOT.-E.

Sic habent Prateu., Herinien., Antuerp.-^faj., Rostceiid., Antuerp. el Max.-Liibec, Greven. et Molan.,
Antuerp.-Mas., iltraject., Leijden et Lovanien. necnon Centulen.

VARIANTES LECTIO.XES.
Diversos scribendi inodosin Hierosobjniani proto- A ita Mnrliniano, in et Max.-Lubec, Ultra-
Antnerp.
Appia, Diouijsii, etc, non enuniero
niartiiris, via ject.et Leyden.niulto nunus Maximiano in .Vntuerp.-
.Vntuerp.-Maj. pro passionem Christi leg\t passiorein .Max. et Lovanien. Xec reni explicant supposita nis
Domini. h\ Greven. post asrensionis deest iiisiits. aliorniii imperatoruni nomiiiii. cumin ActisMombri-
Xon tani niale scripsit Contulen. clarus refulsit tiaiiis, .Uartianus, absquo digaitatis tituio referatur,
sed pejus in .\ntnerp.et Max.-Lubec fffulxit, prceter passione tota tani incredibiiein in inodum exornata,
alia typograpbica nienda, qu« in posteriori reporiun- ut (lillicillimum sit verisimilitudinem ex ipsaeruere.
tur. Martiano, vol Marciano, eodeni recidunt ; non

OBSERVATIONES
Difllteri non possumns varias
esse inter eruditos
de sanclissimi Proto-martijris naUili. inventione el
translatione opiniones, ut non obscure ostensuin ost
ail diem iii .\ugusli, quo in Martyrologiis ejus in-
vontio recolilur, tametsi ex Luciani relatione, cam
factam constet xix Decembris. Hinc aliqui non in-
verisimiliter deducunt hodiernam festivilatem trans-
lationi prinut.lexantiquo ad novuni sopulcrum, ap-
tari cominodissime posse. .-Vt veio quaiituincunque
haec probabilia esse claniites, inficiari nequis, veri-
Septima hinc Slephano Levita et marlyre primo
Kxcellet, natiun regem passumque beata
Qui vita atque tide, pugna est et morte sccutus.
Dionjisius papa, non hoc, sed sequenti die ab
.•\done signatus est, dixersissima phrasi ab ea, quam
in textn bodiorno noster expressit, qua^que taliscst,
ut fero do quolibot Homano pnniificc aflirmari queat.
Cur ab antesigiiano recesserit, unde sna liabuorit
Usuardus,tiu;erore supersedeo. Uubius vidclur ubitus
veldeposilionisdies nam in vetustissimo Kalenda-
;

siinilitudinem illain gravissiina auctoritate elidi, ex rio lUicheriano ponitur vi Kal. Jauiiaiias, Dionijsi
:

recepti.^sima Ecclesiee sententia, qn;e hunc

totius in CalUsti. Contra vero in Hieronymianis hoc die
dieni a sancti.\ugustini ;etate,ut ^orum inclytissimi B refertur Roma', depositioS. Dionijsii ; \el ut est in
:

Stephani natalem seu martyrii aut sepulturae diem Epternacensi Et depositio Dionijsii cpiscopi. Pro
:

constantissime celebravit. Probat id Kalendarium
Carlhaginense.probant Kalendaria alia et Sacramen-
taria edita, prubant Martyrologia nostra, inter (luae
vetustissima Hieronymiana, ila apud Florentinium
die xxvi Decombris pugnat TilliMiiontius tomo IV,
pag. 671, nbi et alia tangit ad Dionysiuin spectantia.
De hoc sancto pontifice pluribus egit Baronius m
Annalibus hic vero in Notatione fontes assignat^
;

disertissime legunt Inopido Jerosobjmitano villa

: undeejusgestaderixari possint in toxtu vero Mar-
;

Cai,liarijamala,passio sancU Stcijliani,primi martijris, tyrologii Romani studiose expunxisse videtur lauda-
diaconi et apostoli, qui lapidatus est a Judceis. Bre- tus Baronius tempora Claudii imperaloris, quae ni-
vior est solius Epternacensis annuntiatio, sed cum hilominus ab Usuardo non male signata erant, si
tribus aliis satis consonant, quae habet Rabanus, Ciaudius, pro secundo vel Gotliico, accipiatur. Dio-
Hieronyinianos codiceshic niagis quam Bedani se- nysii vitse seriem satis nitidam concinnavit Tille-
cutus, in quo solurn legitur Natale sancti Stephani
: montius citato tomo IV, a pag. 341.
promomartijris.YloT) elugium nihil ad nos attinet.Se- Qui tertiiim in laterculo locum occupat Marinus,
rici nostrae ductor Romanum par\um, non potuit martyr Romanus, solius Usuardi est, nulli antiquo,
brovius rein exponere, sic do solo Stepbano hodie rum iiiartyrologorum usquam cognitus.Non divino,
loquens. Slephani itrotomartyris. Est inter apostolo- unde ejusnotitia ad Nostrum pervenerit; sed video-
ruin fesli\ilates paulo longior de Stopbani passione inipurum et lulosum fontem esse oportnisse, ex quo
narratio, \ernm Usuardus Adonis .Martyiologium Marinus Iriumphinn sub imperalore Martiano Eomoe
consuluit, ex quo,si non verba.saltem elogii sui sen- C adeptus fuisse dicatur. Mulata non semel in Romano
surn mutuatus est, de inventione aliqua adjiciens, fuit tyranni appellatio, utobserval Castellanns ;ne-
qu;e ad iii Augusti satis erant explicata. Nnlli sancto que veio ex Actis apudMombritium, ulluin occurrit
illustriora .Acta obtingere potuerunt quam noslro vestigium,exquo ad Cariiii potius ant Nnmeriani,
protomartyri, utpote qus a Spirilu sancto dictata quam ad alleriuscujuslibetothnici imporatoristem-
sant; nulllus fermereliquiaper totam Ecclesiam ita pora Marini historia revocetur, quae de cactero tot
dispersse, nullius certe tot prodigiis, tot certissimis portentis contexta est, ut lectorem eliam maxiine
miraculis ab .Vugustino aliisque sanctis Patribus ce- credulum, de gestorum verilate, ut minimum dubi-
lebratae. His alia superaddit .^lotbt^rii notula. Vorbo, tare compellal Tillemontins non veretur tomo IV, :

tanta semper fuit in orbo catbolico Stepliani gloria,
at nibilei acccdere posse videatur. Multa debisom-
nibus in Aclis colligi potfrunf, qu;« iii antocessuin
a TillenKmlii) ordinat;i sunt, sub toini .secundi ini-
tium. Sequatur hic metrica Wandalberti laudatio
pag. 5G8, ul purum pntum cominentum rojicere.
Nostrum erit suo loco dispicere, an saltem roi sub-
stantia incrodibilibus et malo digestis prodigiis ut-
cunque spoliala, ad historicam verisimilitudinem
reduci non possit.
:

AUCT.ARIA.
ToRNACEX. hic rarsas defectn laborat, tradunt historia;, pro causa translatae sunt. » Vide
omittens
clii^Mum Dionysii. de liis Obser\ationes.
PLLS.WEN. 'sic habet de Stpphano « Qui
: non AMiEitfi. ot Da.nic. de Dionysio, post effulsit, ad-
multo post ascensionern Domini,ab apostolis, cuin dunt « Hicccclesiaset parocbias prosbyteris
: divi-
esset plenus fidect Spiritu .sancto, diaconus cst or- sit, et dyocesesconslituit. • Qu;i; cx Adone accepta
dinatus, atque oodem anno quo et Christns passns,
]) sunt, siciit et soquons aiiiuintiatio dc Zusimo papa,
a .luda^is esl lapidatus. •Caret tola anminliationc (pi;e nescio cur ab Usuardo praitormissa sit. Sic
Dionysii ; in .Marino autein elogium (jxjinnxit, posl babi-nt « Ilein Romn!, sancti Zosinii
: pap;o, (|ui post
clarissimi ciri. beatiim Petrnin xi.iii constitnit cereiim boiiodici in
MfNEKAT. Slophani elogiiim inliTpolavif, pust s;ibbalo Pasclia). » Vide Adoneni ipsum, atqiie nna
axcensionis i/j.sjH.sinseren3 • mense .Viigusti» ;etinler slatuo, an rccte a Castellano in Martyrol. universali
revelatione ac repertum, ponit < hodie . subjungens
; appositasit haecZosimo notula, . absque traditione
deinde :< Qu.x fcstivitates, ut DfKloresasserunl, et cultus. »
PATROt. CXXIV. 27
 ; »

843 USUAP.DI MONACHI. 844

Bruxellen. « Apiid Jerosolimam, viaGapharga-

: A Altextps. : «In pagoOxoniensi, sanctiEbrulfi epi-
mala, natale beatiStephani prothoinarlyris, qni non scopi. Bitiiricas civitate, sancti Ursi episcopi et
multo post ascensionem Domini ab apostoiis diaco- confessoris. »

niisest ordinalus, alque eodem anno, quo Chrislus Florentix. : « Romae, sancti Zosimi papse. . .

passus est, ipse a Judaiis lapidatus, iii Nonas Au- Editio LuiJECo-CoL. de Stephano textui inserit :

« Cum esset plenus Spiritu saricto,ab apostolis dia-

gusti, quando inventio sua cclebratur, quse tamen
invenlio hac die facta est, qua passio ejus agitur. conus est ordinatus, alque eodein anno, videlicet
Cujus siquidem passionis celebritas ad hunc diem ascensionis ipsius, lapidatus est cujus beatissimam ;

translata est, tum quiadignior, tum quia decuit pri- passionem nobis declarat beatus Lucas in Actibus
mum martyreni post Chrislum, primo post ipsuin apostolorum. IIujus venerabiie, » elc Sequitur :

« Romae via Apia, depositio sancti

poni.» Vi 'e Observationes. De Dionysio, praeter ea
quse ex Albergen., etc, retulimus, superaddit
« niandans, utsingiili suisterminis essent contenti,
et alienos non usurparent. » In Zosimo etiani con-
venit cum Alberg., etc, nisi quud omiltat, « post
beatum Petrum xliii. » In Marino purus est. Sequi-
tur in fine «In Antiochia,sanctorum Julianiet Mar-
:
cianimartyrum. »
Dionysii papae et
raartyrjs, qui sedit in episcopatu annos sex. Hic
ecclesias et parochias, et cimiteriaconstituit, etuni-
cuique, ut proprium statuit, mandans ut singuli
terminis suis contenti essent, et alienos non usur-
parent, et dioeceses siniiliter constituit. Qui fi-
dei^»etc. Et post effulsil : « sepultus est in cimiterio
Calixti.» Tum « Item Romffi, iiatale sancti Zozimi
:

Hagenoyen. historiam more suo de Stephano papoe et confessoris, qui sedit uno anno. Hic post
componit, quam longe melius ex Actibus apostolo- B beatum Petrum quadragesimus tertius, constituit
rum descripsisset, addensaliquade inventione, etc, cereum benedici in sancto Sabbato. » In Maurino
qua) satis conveniunt cum dictis in codice pracce- satis pura est.
denti. Pergit « Romae, natale beati Dionysii papte
: Belin. puritati proxima est utraque editio^ solum
et martyris. Hic cymiteria et parochias in urbe de Dionysio, post effulsit, adjiciunt «Hic ecclesias :

Roma divisit, et alibiobservari praecepit, etunicui-
que jus proprium statuit, mandans, ut singuli ter-
minis suis contenti essent, et alienos terminos non
usurparent et singulis parochiis singulos statuit
;
sacerdoteSjCt passus est sub Valeriano imperatore.»
In ultima satis purus est.
Aquiclnct. post effulsit, subdit « Ilic ecclesias
dedit presbyteris, et parochias diojcesis dedit atque
constituit. » In fine auteni Item Romse, Zozimi
: ><
et parochias presbyteris divisit, et dioceses consti-
tuit. » Ex Adone, ut supra.
Greven. « :Apud Constantinopolim, sancti Ana-
stasii. In Antiochia, sanctorum Juliani et Marciani.
Romae, Zozinii papae et confessoris, qui post beatuin
Peti'nm quadragesimus tertins, sedit anno uno, con-
: stituitque cereum benedici in Sabbato sancto. Apud
Spoletum, Habundanciae, sanctae matronae, quaebea-
tum Gregorium sepelivit. »

papse. Hic conslituit, ut diaconi leva tegerent pal- Molan. sic die, Zosimi papae.
habet : « Eodeni
liis. Vide annotationem Molani in fine.
» Ilic post beatum Petrum quadragesiinus tertius,
Matrig.-Cautus.-Ultraject. sic textum con- constituit cereum benedici in Sabbato sancto. »
trahit « Stephani prothotnartyris. Marini
: vel Ma- Tum minoribus typis : « Romae, saiicti Theodori
riani martyris clarissimi. Dionysii papae et confes- Mansionarii sancti Petri, de quo beatus Gregorius
soris. » Antiquum obtinet. G Dialog. libro iii. Item, sancli Spei abbatis et con-
Camberien. huc retrabit sanctos, qui ad hunc fessoris, in Nursia, de quo beatus Gregorius Dialo-
diem non pertinent. •Bituricas,sancti Ursiniepiscopi. gorum lib. iv, cap. 10. » Notabis in principio post
Ipso die, beati Perpetui pontificis.» Vide xxix et xxx Hierusohjmam, litteris cursivis interjici Capliar Ga~
Decembris. inala ex Hieronymianis.Idem hahent editiones poste-
Vatican., signatus num. 5949. Desunt annuntia- riores, in quibus post Zosiinuni, solum additur «Die :

tiones Dionysii et Marini. Adjicitur « Romae, Zo- : vigesima sexta, sancti martyris Euthymiij episcopi
simi papae et confessoris, qui sedit in episcopatu Sardeorum.
announo. »

YlKal. Diein.
Apud Ephesum, natalis beati Joannis apostoli et evangelistae, qui post exilii relegationem, post Apoca-
lypsis divinaerevelationem^post Evangelii descriptionem, usque ad Trajani principis tempora perseverans,
totius Asiae fundavit rexitque ecclesias. Et confectus senio, sexagesimo octavo post passionem Douiini anno,
a^tatisautem suae nonagesimo nono mortuus est, ac juxta eamdem urbemsepultus.Alexandriae.sancti Maxirai
episcopi : qui satis clarus et insignis de titulo confessionis effeclus est.

Suniitur textus ex Praten., Herinien., Antuerp.-Maj., Rosweyd., Antuerp.
Belin., Greoen. et Molan.
Multa sunt in impressis typographica sphalmata,
nec pauciora in codicibus inenda scriptoria. Dc Jo-
huiuiis, apnt, eandem, evoangelislo;, Asije, etc,alibi
dictumest, hic quasi propria ipocalipsis et apoclia-
lypsis. Notabilior ^ariatio est in Munerat. qui scribit
Ecancjeiii revelationeni.. Roswcyd. signatos annos
pessime contraxit post ecclesias, legens Etconfectus
senio, nonagesimo nono anno mortuus est. Antuerp.-
NOT^.
et Max.-Liibec, Munerat.,
D
VARIANTES LECTIOXES.
Maj. posuit, nonagesimo et octavo migracit. Herinien,
et Munerat. interponunt et Houo. Belin., pro eccle-
sias, utitur singulari ecclesiam, et sequentia sic con-
nectit, post passioneni Doniini an»o autem wlatis.
Idem etiain supra Apocalgpsis divince revelationem,
posuit tertio \oco, ]}Oit Evangelii descriptioncm. Om-
: nes legunt de tilulo confessionis excepto Munerat. in
quo e titulo, etc.

OBSERVATIONES.
Joannem, cognomeiito et antonomastice Theolo- nis apostoli; ad ([uae rectissime advertit Florenti-
gum, inter cvangelistas Aquilam, variis diobus, non nius, incertuni esse, quo die sanctus Joannes evange-
apud Gra;cossoIuin, sed etiam apud Latinos cultuin lista Ephesi translatus fuerit oel obdorniierit. Alia
oiiinfuisse, ex solis Hieronymianis codicibus maui- festivitasponitur xxiv Junii : /» Epheso, sancti
feste patet nam xxv IMaii legunt In Epheso Joan-
; : Joannis apostoli ct cvangelistw. lu Epternacensi est,
 845 MARTYHOLOGirM. — MK.NS. DRC. 846

rereptio Joannis, m
Lucensi natalis Joannis, etc. A pria sunt plura diligentor annotavit Baronius, se-
:

Sod (le solemnitalo hxc .Tque ao jiriora intol-

qiia riem vero tolius vit;o et gostoruiu dis|)osiiit Tilje-
ligenda sint, ncino osf, qni salis vorosiriiili coiijo- inonlius tomo I, a pag. ;j;{0, por duodecim arlicu-
ctura assequatiir. Nullibi ciarius loquuntur Iliero- los, notis novomdociiii illuslralain a pag. (iOO, cum
nyiuiani, (luaiu hoc die, cujus textuiii totum suiiji- quibus conforri poterunl, qua; a Surio edita sunt,
cio A!isiiiiiptio siincti Jocmuis ccnnnelistd; apitd l-Jl]'e-
: quivquo apud nos oxstaiil do S. Joaiine varia manu-
sum, et oiJinatio sancti Jacobi, fralris Doinini, (jui scripla et otiam typis odila. Locum hic suum liabeat
ab apostotis primits ex Judieis Hicrosolijmis est epi- metrica Wandalberti oratio :

scopits ordiuatits. et medio Pasclia martjirio coroua-
tns. De Assumptione vel dormitione, vita vel inorte
Joannis, aliisiiue satis spinosis in liac niateria con-
troversii>;,liicpluribusdisputarenon vacat videatur
Exercitatio Florentinii a pag. 123, cui et priclatam
Jacobi ordinationem explicandum subjunj.'it a pag.
144, ubi mulla satis accurate discussa iincniel
curiosus lector, quie brevitali nostra; aptari pror-
sns nequeuiU. I>o Joannis mnrlyrio egimus cum
Ecclesia catbulica vi Maii, liic cum eadein, na-
taleni Evangelistae hoc xxvii Decembris recoli, cer-
to existimamns, crodimusque fostivitatom illain in
Kalendario(]artliaginensi ipsometdie planedosignari,
licet ibi habeatur, vi KaL Jan. saucli JoauuisBapti-
stiv, et Jacobi aposloU qnem Herodes oecidil. Uatio
DilccUis Doniiiii, Vcrbi in.spoctorque divini,
Pectore tle Christi foiitfMi (|iii liaiiriro pprennern
Promcriiii, sexHiin sancli lusratque Joannes.
: Dic pra^cedenti monuimus Dionysium papam hoc
die ab Adone memorari, ejusipio locuiii iii priiliano
laterculo occuparo papaiii Zosiiiium. Di^ .\fa.vimo
patriarcha Alexandrino, seorsim nullibi nieminit
Viennensis, nec apud nlluiu alium Martyrologium
signatum reperi. Agitur quidein aliqualis ejus nie-
moria apud Adonem in elogio .\lexandrini Dyonisii
XVI Novembris, ubi ex Rufino lib. vii, cap. 10,
g ogregii ejus pro fide labores referuntur; atque hinc
niibi susiiicio oboritur, ex eo loco cductum esso ab
Usuardo Maximum, qui ibi quidom lantum utpresbij-
ter colebralur sed cuiii fontom ipsum facile acce-
:

satis probabilis est, quod cum in eo Kalendario san- dere potuerit ipse. ibidemque Rufiiii seu Eusebii
ctorum nomina ropoli non soleant, Baplista autem verba legere quibus asserit .\fa.cimnm, fiiiem pre-
;

proprio luco viii Kal. Julii disorte ponalur, verosi- sbijleriim nominaveral, ipsi Diouijsio apud Ale.can-
inile non sit, Prodromum cum Jacobo, sed potius driam successissc in episcopatu, sic etiam facile titu-
evang»Mistam Joannem conju-ictum fuisse, ([uomad- los combinare, elogium aplaie, ac diem hunc pro
modum ex Ilioronyinianis jain oslendimus. I'ro bo- arbitrio assignare poluit. Si pncterea verum obitus
dierno natali militaiil reliqui rnarlyrologi onines, in diem qu.neras,cx Chronologia nostra Alexandrina
qnibus Jacobus proprio etiam festo assertus est. satis constat, non xxvi Dccembris, sed ix Aprilis
Clara sunt Bed.o verba yatalis sancti Joannis : vivere desiisse. Vide paucula, ([u;e ibi in ejus lau-
apusloli el evaniielist(e, dilecti Douiini. Nibil habet dem collegimus pag. 22, num. 171. Non placet Ca-
Flori elogium, quod magnopere observari moroatur. stellaui observatiuncula, qua Maximum saeculo pri-
Rabanus totum suum textum cx Hieronyinianis de- mum IX hoc die notari ccepisse ait, ob successoris
scribere maluil, quam ex Boda. Romanuin par- Theon?e pervigilium, quasi nescierit vir eru(litissi-
vuin, inore suo paucis Joauuis apostoli ei emucje-
: inus, Theonain ab Usuardo ejusquc ducibus rocoli
apud Eplmum. Panegyrim aliquam composuif
lisltE, xxiii Angusti cum de caetero certum obitus diem
:

Viennensis inter Festivitates apostolorum, ex quaet q putemus, non xxviii Decembris (ut hic supponit
ex Martyrologii indiculo, bre\ ius suiim encomium Castellanus), sed verosimilius iii Jaauarii, ut alibi
Noster adornavit. Haec instituti hujus nostri pro- demonstrare conati sumus.

AUCTARIA.
ToRN.\CEx., in prima purus, deficit hic iterum in beati Johannis apostoli et cvangelistae, qui filius fuit
alterius elogio. materlenc Jcsu Christi, et frater Jacobi Miijoris. Qui
PcLSAXE.N. incipit : • Xatale sancli Johannis apo- dum nubere vellet, a Domino de nuptiis vocatus est,
sloli et evangelistae, dilecti Domini.» Quai ferme Bedae et ideo a Domino ad omnia secreta sua admissus
verba sunt. Porgit « Hicpost, » etc. Sed contracte.
: est, » etc In Maximo etiam purus est, et de Zoilo
De .Maxiiiio, niliil. habet ut praecedens.
Antlehp.-Max. cum sociis tcxtui adjicit: « In MATHic.-CAUTUs.-ULTnAjEr.T. : « .loannis evan-
partilius Aquilegi;i', sancti Zoili [al., ZoeliJ presby- gelista;. Maximi
episcopi et confcssoris. »
teri et confessoris. Ilic cum beatum Chrysogonum Vatican., signatus num. o'JW. Iloc die codex iste
sepelisset, eodem sibi appareiile, trigesimo die pas- plane Adonianus est, nam Maximo praetermisso, Dio-
sionis sua; perrexit ad Dominum. " ny>ium papam reslituit.
Cestclen., in textu purissimus, subdit « Aqui- : Re.me.ns. SS. Tim. et Apoll. Zoilum, superius
legi;c, sancli Zoyli presbyteri et confessoris. » presbyterum, in episcopum transformat hic codex :

Bkuxellen. « Natale sancti Johannis apostoli ct

: « In partibus Aquilciie, sancti Zocli episcopi et con-
evangelistae, dilecti Doinini noslri Jesu Christi. Qui fessoris. »

post exilii, • etc, usque ad • ecclesias. • per- Tum Editio LuBECO-CoL. post ecclesias, de Joanne sic
git, « et confoctus senio, ipse Christo junior aiinis intcrserit: • Et confectus senio, sciens suporvenisse
[ dnodccim, ;etatis sa;e anno nonagosimo nono, et diern rccessus sui, convocatis discipiilis suis, per
tpost passionem Chrisli, anno scptuagesimo (jctavo, D multa signorum experimeiita premens Christum,
nullo dolore gravatutis in Epheso rc((uievit, octavo descendens in defossum scpulturae suae locum, facta
Kalendas Julii, in navitale beati Jnhannis Bapli>t;e, orationc obiit, tam exlraiioiis a dolore mortis, quain
sed cessit ei, quo inlor nalos iiiulioruni major non a corruplionc c;irnis iiivcnitur alienus; [lost [lassio-
surrexit, ct translatum cst festumcjus ad haiic dicra ncrn Dornini sexagesimo octavo, » etc. Maximo et
terciam nativilatis Christi, ul omiics comitcs suos Zoilo, cadcm habet qu;c su[)ra.
haberct spiMisus, qiii candidus est et rubiciindiis. . (jitEVEN.: « Eodcm die, ordinalio episcopatus san-
>'on magna
aucloritale h.cc nituntiir. Se([uitiir : cti Jacobi fr;itris Doiiiiiii. Zoili prcsbyteri cl confes-
« Eodom ordinatio episcopalus sancti Jacubi
dio, soris, ([iii cuin sanctum Crisoguiiuiu se[)elis.sct, co-
fralris Domini. Qui ab apostolis i>riinus ex Judaeis dcin sibi a^qiarenlc, tricesimo dic passionis ojus, ,ad
Jerosolymis o>t episcopiis ordiiiatus, ft medioPascha Doiiiiiium |)crrc\it. .'\s[)aliaiia; viiginis. (^laudi.c,
martyrio coroiuitus. In .Maximo codex piirus est. In
» matris .saricla! Eugeni;r.
matronae.
P;itroii;e, .sarict;c
fine aatem .idjungit < In partibus Aiiuilcgiae, na-
: Fabiohx', rnatronaB sanctac, a bealo Hicronyuio lau-
lale sancti Zoili, • ctc, nl A.\ti;eiu'.-.Max., supra. dat.e. •

magniim habet de Joanne clogium,

HA(iE.\oYE.v. MoLA-N. : « In partibus Aquiicjae, sancti Zoeli
cuja» hic parlem subjicio < Apud Ephesum, natalc : presbytcri ct confessoris, qui in passione beati
 ,;

847 USUARDI MONACHI 848

Chrysogoni legitur. » Tnm minoribus lypis ex Gre- A lum adjicitur : « Eodem die, sancti patris etconfes-
VEN. hanc annuntiationem siibjungil «Fabriolae, ma-
: sorisTheoduri scriptoris, et fratris ejus Theophanis
tronae sanctae, a beato Hieronyino laudatfe. » De poets. " Vide egregia duorum fratrum Acta apud
hac nihil in editionibus posterioribus, ubi postZoe- Surium,

YKal. Die28.
Bethleem, natalis sanctorum Innocentium, qui ab Herode rege interfecti sunt. Ancira Galatiae, sanctorum
Eutici presbiteri et Domitiani diaconi.
NOT/E.
Ita puriores codices Praten., Herinien., Tornacen., Antuerp.-Maj., Rosiveyd., Antuerp. et Max.-Lubec,
Greven. et Molan.
VARIANTES LECTIONES.
Antuerp. et Max.-Lubec. incipiunt Apud Belli-
: Galatldce, Gcdacice, etc. Major concordia Eutici, in
leem, in quo a caeteris oninibus dissentiunt, sicut quo ferme omnes conveniunt, verosimile est scri-
Molan. sic incipiens, BetldeemJudce. Variant codices bendum Euljjchu,xit legitRomanum solus Antuerp.- :

in Innocentum et Innocentium, postreinum praetuli- Maj. habet Euticii. In optimis esi Domitiani, in non
mus. Ancira Galacice, communior est codicum scri- paucis Domiciani in Rosweyd. oniittitur ultima vox
:

bendi ralio alii habent Anchira, Ancyra, Antira,

; diaconi.

OBSERVATIONES.
Hactenus nec quoDsivil nec definivit Ecclesia, quo B bitandum quin ])ro laclantium, legendum plane
esse,
proprio die passi sint innocentes a bimatu et infra, ut est in Ilieronymiano Corbeiensi,
sit lactentiitm,
impii Herodis jussu crudelissime trucidati nec diei ; quamvis priorem lectionem secutus sit Rabanus
quarta3 post festum Nalivitatis electio quidquam ad quaj scrupulosior videtur Florentinii observatio,
conferre videtur ad stabiliendum quo anno infanti- dum matres infantibus ferme conjungi posse insi-
cidium contigerit, de quibus vide Florentinii notam nuat. Beda clare et nitide Natalis sanctorum mar-
:

hoc die, ejusque de Magorum ad Christum venien- tjirum Innocentium. Flori elogium non magni mo-
tium historia, itinerisque tempore, Exercitationem menli est. Romanum parvum solito stylo Beth- :

a pag. 229. De pluribus, ad eorumdem Magorum leem, sanctorum Innocentium. Ado paucuia subjun-
adorationem, atque ad infaiitium caidem spectanti- xitj quae in Auctariis descripta inferius dabiinus.
bus, in Ephemeridibus Graeco-Moscis, ad xxix De- Usuardusvel ex perpetuo ductore Viennensi marty-
cembris, et novissime in Responsionibus disputavit rologo, vel ex Hieronymianis ipsis seligere potuit,
Papebrocliius nos hic ex professo institutionem
;
•

qua? phrasi suae magis convenireexistimavit. Exstat

festi et marlyrologum genesim exploramus. Non fa- apud Surium de Infantibus oratio, qua3 cum aliis
cile probabitur Innocentum nostrorum mem.oriam sanctorum Patrum encomiis, in majori opere pote-
Origenis cetate in Ecclesia celebratam fuisse, nec rit illustrari. Sic primos illos Christi martyrum
magis ex Augu.stino educi posse videtur cultus eo flosculos cecinit Wandalbertus ;

tempore cum Octava, ut ritu ecclesiaslico loquimur.

Uberibus matrum rapuit quos dura cupido
At vero eorum solemnitatem, etiam ante Augustini
Regnandique sitis Cliristum duin perdere nalum
;

tempora festivam fuisse, nihil vetat asserere. Cer-
tum antiquissimi cultus monumentum habes in lau-
dato sa^pe alibi Carthaginensi Kalendario, hoc die
legentc: v Knl. Jan. sanctorum Infantium, ciuos
Herodes occidil. Sequuntur Kalendaria alia, Sacra-
mentaria., et qua;cunque exslant reiigiosae veneratio-
nis antiqua monumenta. Inter apographa Hierony-
miana Epternacense vetustissimum sic habet Beth-
C Herodes cupit, Infantes quinlo veneramur.
Eulijchius et Domitianus martyres sunt solo ferme
nomine et conditione, atque in solis Hieronymianis
exemplaribus noti, unde ab Usuardo certissime trans-
lati sunl. Corrigenda est Lucensis codicis luxata
commemoratio ex Epternacensi et Corbeiensi, di-
: stincte scribentibus, ut est in textu nostro Ancira ;

leem Juda, natalis Infantum ; alia paulo uberius : Galacice, Eutici presbyteri Domiliani diaconi. Dixi
,

Betldccm, natale sanctorum infantium el lactantium, supra in Variantibus me legere Eidychii, ut nitidiori
cjui suh Herode pro Christo passi sunt. Non video du- orthographiae cum Baronio me conformem.

AUCTARIA.
PuLSANEN. qui Usuardinos textus plerumque ab- quos, duos proprios filios enecavit. » De Eutychio

breviare solilus est, hic denuo ex Adone nonnulla et Domitiano, nihil.

descripsit, quae ad Nostrum prorsus non spectant. Bhuxellen. sic habet « In Bethleem Jud;c, na-
:

Sic post Innocentium, subtcxuit :« Quos Herodes,
cum Christi nativitatem Magoruin indicio cognovis-
set, trigesimo sexto [in Adone est trigesimo quinto]
anno regni sui intcrfici jussit. Qui anno trigesimo
sexto, morbo interculiano, scatentibus toto corpore
vermiJius, miserabiliter et digne moritur. » Vide
fonteni ipsum paulo puriorem. Ultiina annuntiatio
in hoc codice prajlermittitur.
MuNEUAT. textui superaddit « In Affrica, natale
: martyrum Innocentium, quem Gr;eci, nuilo funda-
sanctorum Victoris, Castoris, ct Rogaciani. » Acce-
pli sunt ex Hieronymianis, et hoc vel alio ordine
tale sanctorum Innocentuin. Quos Ilerodes rex co-
gnita a Magis Christi nativitate, interfici jussit
quique postea morbo intercutis aquae, scatentibus
D tolo corpore vermibus, ut dignum erat, miserabili-
ler mortuus cst. In AfFrica, nataie sanctorum Casto-
ris, Victoris et Rogatiani. » In sanctis ultimisEuty-
chio et Domitiano satis purus est.
Hagenoyen. Notissima est qu;rstio de nmnero
mento, ad (lualuordecim millia extendunl. Audi
: quid hujus coilicis auctor comminiscatur « Apud :

etiam ab aliis referuntur. Bctlilehem Juda3, natale beatorum Innocentum mar-

Belin. ordinem tantillum immutat, et cuin eo tyrum, quorum immerus estcenties milieet quadra-
conveniunt Antueiu'.-Max. aliique omnes mediae ginta quatuor millia. Ysti ab Herode iiiii)io rege As-
nota) codices, sic legentes : « In Alfrica, natale san- chalonita, alienigena, occisi sunt, qui nulli unquam
ctorum Castoris, Victoris et Rogatiani. » nocuerunt. Sed quia tunc teinporis fuerunt;, quando
Centulen. a puritate rursus delicit « Bethleem,
: nalus Christus Dominus a pluribus vaticinatus est,
natalis sanctorum Innocentum, quos Herodes, cum ut Christum in eis occideret, eos intcrfecit, et ideo
Christi nativitatem Magorum indicio cognovisset, vice Christi eos celebrat Ecclesia. Romaj, natale
aniio regni sui trigesimo quinto interfici jussit, inter Zozimi papa?. Ilic fuit natione Gnccus, et sedit
 8'k9 MAnTYHdLOr.irM. ME.XS DEC. 850

annisduobus el mensibus octo. Hic constituit cereuni A Cantuariensis episcopi et martyris. Qui juxta alios
benedici in Sabbato sancto Paschae, et ut servus habetur supra, decimo seplimo Kalendas Maii [vult
ullo [opinor nulio] inodo clericus elliceretur, et ut dk''ir, xm Kalendas] . Pergit - Traiislalio sancti :

nullus clericusin publico potuin veiideret. Iteincon- Joannis pap;o el maityris, de Haveniia Momam. Eo-
stiluit, nt dyaconus in occlesia Exanfjeliuiii lei^at, dem die, sanct(M-iiiii Eutliicii et Florontii
moiiaclio-
el ijuod hoinines stare debeant in Evangelio, etcuin rum elconrossorum. Quorum Eutycius, ul inquit
niagna revereutia audire. Itein in inissa Christianus Gregorius III Dialogorum, in spiritali zelo atifue in
aliijuid I)eo olVerat. Et sepultus est in Vaticano. > ferxore virtutum so oxercuorat, miillornmqui! ani-
In secunila satis purus est. In fme addit de Castore mas ad Deum porducere exhortando satagebal. Flo-
et sociis, ut supra. rentius siniplicitati atque orationi deditam vitam
MATiur..-CART.-rLTRAjKr.T. Totus toxtus de more ducol)at..\ml)o voro. miraculorum gloria illustres, in
contrahitur « Sanctorum Innocentiuin. Eutychii
: Domino qiiieveriiiit. » Vido (irogorii narrationein
presbytori et Doinitiani diaconi. • apud Surium. Se([ui(ur « Theodorae, matronae
: Ro-
Vatica.x., sign. nuin. 5949, delicit in totaannun- man;e. •
tiatione secunda. Moi.AX. de Innocentibus, post inferfecti mnt, ex
Editio LrnEco-CoL. • Apud Betlileem Jud.e, na-
: Ailono toxtui aliis litteris iiisorit « trigcsiiiio([uinto :

taie sancloruni Innocentuni, quos ilerodes Ascalo- anno regni sui (jiii aiino trigosimo sexto morbo in-
;

nita, cum Christi nativitateni Majjoruin indicio co- tercutis aquae et scatentibiis toto corpore vermibus
gnovisset. omnes a bimatu et iiifra interlici jussit, misorabiliter et digno moritur. • In fine « In Apliri- :

siciit Evanjrelica pandit historia. • Piira est in Ancy- B ca, natalo saiictoriim Casloris, • elc. De Eutychio
ranis. In line autem subdit « In Africa, natalesan-
: et Fiorentio, Greveni verba, quae superius retuli-
ctorum Castoris, • etc. mus. descripsit. Editionos posteriores cum hac priori
(iKEVEx. « In Africa, sanctorum Castorii, Victoris,
: in omnibus planc comeiiiunt.
Rogatiani. Item secundum Cathalogum hic, Alphegi

IV hul. Die 29.

Hierosolimis, David regis. Apud Arelatem,
Trophimi, cujus meminit Paulus scribens ad
natalis sancti
Timotheum, qui ab eodem Apostolo episcopas ordinatus, praefatae urbi primus ob Christi Evangclium pr^e-
dicandum directus est. Ex cujus fonte, ut papa Zosiinus scribit, tota Gallia fidei rivulos accepit. Iii pago
Oximensi, sancti Ebrulfi confessoris. [Addit Bouillart. :
'-'
Item Hierosolymis,sanctaeMelaniaeDeo sacratae.]

NOT^.
Sola et unica ex omni parte pura est Molani editio.

» Hic sane mirandus Sollerius, qui, rejectis mss.
codicibiis omiiibus etiam aiitiquis, soli Molan;e edi-
tioni adhajreat. Quasi vero Pratensis codox, ipso
fatente, si non primigenius, saltem antiquissimus,
majoris non esset auctoritatis. Xeque refert (juod
saiicta .Mobuiia in fine articuli adjecta sit, cum lega-
tur in nonnullis C(jdicibus cuin ab ipso laudatis, tuin
Montisburg. Praeterea hoc
in Prat. cod. B. D. E. et
additamentum non ab aliena, sed a primaria manu
exaratum esl qua de causa hoc die .Melaniam IJsuar-
;
dus memoraverit, incompertum. Festus ejus dies
colitnr vulgo xxxi. Quod spectat ad sanctum Tho-
niam Cantuariensem, ([uem maiiu Gotliica scriptum
et sub finom adjectum rl. Castellanus in famosa illa
epistola a Sollerio toties laudata asserit, id omnino
a voritate alienum. Do sancto Thoma ne verbum
C quidem in Pratensi codice. Jam liinc perspiciat veri
studiosus lector quantum in reliquis Castellano cre-
dondum sit. Bouillart.

H;pc duo duntaxat in Molano displicent (juod pro
Tropltimi, scribat Trophini, et Ebrulphi pro Ehrulfi.
Nunc ostendendae capitales Variationes, ol) quas tot
VARI.\.\TES LECTIONES.
: copto uno unicoGrevoni auctario. Codox Herinionsis
purissimus esset, nisi secundo loco propriuin Re-
mense interjiceret Relatio preciosissiini corporis, a
:

codices e puiorum nurneio fiiorint excludendi. Pno- ciritale Heinorum, heali liemicjii. Cioteri fore omnes
lensum Pratense autographum cum duobus coiisue- agunt de Thoma Canluariensi, ut ordine suo in Au-
tis sociis .Antuerp.-Maj. et Rosweyd. ({uibus saepe, ctariis demonstrabimus. Notat Castollanus, in pra3-
et hic tertius .Aquicinctinus accedit, a reliquis om- falo Pratensi codice sub finein pr.-eterea adjici Et :

nibiis in eo discordat, (piod textui in (ine adjiciat : S. Th. Canlnar. Sod inanu Golliica, inquit, ubi Me-
Itein IlierosoVunis, sanclie Mclanioi, Deo sacraUc, de lania Carlovingiaco charactere ascribitur, ([uo totuin
qua nulli prorsus alii codicos hoc die meminere, ex- codicem exaratum sx'pe testatus est.

OBSERVATIOXES.
Liceal hic sub operis linein verbo repetero, ([uod D fuerim, faleor liactenus incertum esse. Iiitorim
iion semel supra manifeste ostendimus, unum neinpo utrumijue sancturn hoc dic a laudato auctoro Romani
e singularibus Romani par\i clianicteribus osso, parvi cclobr.itiim, sic versibus suis iioiioravil poeta
quod praeter caeteros martyrologos, [ilures e Veteri martyrologus :

Testainento patriarchas et" prophelas, (^hristianis

Valcs rexfjue |)iii?, divinae et slirpis origo
sacris insortos, ropraisentot. liex David nec ab ullo
Ineiunit fiiiarUim David scrnion(! rKieqiie,
Hieronymiano, nec a Beda aiit ojus se(|iiacibiis Floro L'rl)S(|ii(; Arelas, Trophimo gauduns paslore, corn?cal.
el Rabano, signatus reperitur, sed primiim ab au-
ctoro par\i illius .Martyrologii, bis vorbis Damil : Est igitur annuntiatio uoslra secunda a Romano
recjxs. Haic Ado sirnpliciter transcrii^sit, Noster auxit parvo sic primiirn quo([U(! posita : Et Trophimiepi-
sola prcemissa positione, sod noglocto elogio, (juod scopi, disripnli aposlolornm. Fro(|iieiilius su|)i'a re-
tamen aliis hiijusmodi sanctis sa^jie aiiplicare noii ciirroruiit s;iiicti apostolorum disci-
illi aposloli, soii
prajlermisit. Patuit id clarissime locis pluribus, ul puli, ex Novo Teslamento educti, p;irvo huicMarfy-
vide VI Julii, vi Septembris, sa^pius alibi, ac recen- ro|()L'io, non minus ((iiam patriarch;o et prophelae,
tissime xvi Decembris. Ctrum Wandalbortiis Roma- omiiiiio proprii iioc (liibium vidoliir, ([iiiii liic vore
:

num parvum \i(|orit, utriim ambo anti([iiioreiii foii- dosigneliir Trnphimus ille, ciijiis iiomon osl .Vct.xx,
tem consuluerint, utut evolvere studiose conatiis vers. 'i, et rursiu xxi, vers. 29; ((ueiii([ue a^ioslolus
 » » » :

851 USIJARDI MONACHI. 852

II ad Tim. iv, vers. 20, testatur se infirmum reli- A xviii hujus citatos, ac de Trophimo seorsim dispu-
quisse Mileti. Cur isti episropi dignitatem ascribat tantem Tillemontium tomoIV, a pag. 703. Nihil hic
auctor noster, non
satis equidem perspicio, nisi et interiin in hac Trophimi controversia a nobis pro
ipse in ea opinione fuerit, quam primus in Martyro- alterutra paite doterminatum, donec res tota accu-
logia apertius invexit Ado, dum inler Festivitates ratius in Actis examinari possit.
apostolorum, hoc Trophimo encomium aptavit, quod Si falsa est Trophimi, Pauli discipuli, et Arelaten-
subinde ab Usuardo integre adoptatum, in recentiora sis episcopiidentitas, fateri cogimur, errorem istum
omnia, atque adeo et in Romanum transfusum est. ab Adone potissimum profluxisse sed et lioc ipso ;

Vides hic denuo recurrere qua^stionem, quae sa^pius die error novus, vel saltem inulilis repetitio offertur,
alibi, et notanter xviii Decembris versanda nuper dum Crescentem cjusdem item Pauli discipulum, hoc
fuil, de primis Evangelii prsedicatoribus, adeoque die memorat, quem nativis coloribusxxii Junii de-
episcopis, a sede apostolica in Gallias directis, a pinxerat. Meiius Usuardus Crescentem praetermisil,
qua ferme et hujus articuli pendet solutio, utrum eique e penu proprio EbridfHm abbatem Vitensem
nempe Trophimus Arelatensis, cum Pauli apostoli substituit, A doni Pratensi, toties supra refutato^ a
discipnlo sit confundeiidus. Scio Baronium in ho- Mabilione perperam ascriptum. Videhunc, saec. Be-
dierna Notatione manifestissimi erroris arguere
, nedict. a pag. 354. Acta Ebrulfl integritati restituen-
Turonensem Gregorium, quod Temporibus Decii im- tem, quae apud Surium in compendium redacta
peratorisTw\)hunu\n in Gallias missum affirmet. Al fuerant. De Sancti translatione agit laudatus Mabilio
enim lot habet eruditissimos patronos, tot solidis s;ec. v. Bened. apag. 226. Melaniam codicibus Usuar-
argumentis firmatur Gregorii narratio, ut eminen- B dinis adjectitiam esse, superius abunde probavimus:
tissimi Annalistae senlentise non ausim subscribere. estque ex dictis omnibus patentissima totius nostri
Hic locus non est, momenta rationum aut referendi laterculi germana simplicitas.
aut expendendi videat curiosus lector scriptores,
,

AUGTARIA.
De codicibus Praten. et Herinien. dictum est in etiam verbis, quibus Ant., etc, supra sed pro ad ;

Variantibus. In poslremo ad inflmam codicis oram Cliristum, legunt ad Dominum.

recentiorimanuascribitur Thomas Cantuariensis, ut Alberc. et Danic. idem habent, sed primo loco ;

habet Greven. infra. David autem, secundo.

ToRNACEN. secundo loco inserit «lu Anglia, civi- : Centulen. Jerosoiimis, depositio David regis.
: «

tate Cantuaria, passio beati Thornae martyris, ejus- Arelato, sancti Trophymi
episcopi et confessoris,
dem civitatis archiepiscopi, qui pro justitiae defen- quem beatiis Paulus apostolus ordinavit, et eidern
sione, a ministrisregis Angliae crudeliter occisusest.» ci^itati destinavit. In pago Oximense, sancti Ebrulfi
Caetera pura sunt. abbatis. Ipso die, passio sancti Thomae Cantuariensis
ANTUEitp.-MAj. incipit « Hierosolymis David
: , archiepiscopi.» Alii pluribus.
magni regis. > Vro Ebnilfi scriUt Brulli. In Melania, Bruxellun. « Jerosolimis, depositio David regis
:

convenit cum Praten,, etc. In fine « Civitate Can- :

et prophetae. » De Trophimo, satis pure. De Thoma
tuaria, sancti Thoma? archiepiscopi et martyris, qui, Cantuariensi, ut Antuerp. et alii supra. Tum pergit
ob defensionem jijstitia3, in ecclesia sedis sua; gladio « Romae, ordinatio sanctorum Felicis et Bonifacii
percussus, migravit ad Christum. » episcoporum. In pago Axoniensi, Ortico monasterio,
RoswEYD. de Davide, « magni regiset prophetae. C depositio sancti Ebrulfi confessoris, cujus gesta ha-
Habet de Melania, ut priores socii. Et in fine « Ro- : bentur. In Aflrica, sanctorum Crescenti et Libosi
mx, Felicis. » Ex Hieronymis. episcoporum. Apud Bituricas, sancti Ursini episcopi
PuLSANEN. sic scribit « Depositio David. » Post
: et confessoris.»
« Trophimi episcopi, » Adoniane Hagenoyen. primo loco totiusvitae Davidicae com-
« De quo scribil :

Apostolus ad Timotheum Trofimum autem reliqui : pendiuin exhibet, modo et stylo suo sed haec ex :

infirmum Mileti. » Desunt reliqua, et in marcine alia sacris Litteris melius depromentur. In Trophimo
manu ascribitur « Apud Cantuariam, sancti^Thomaj
:
satis purus est. Sequitur longa historia de Thoma,
episcopi et martyris. » Plura in codicibus aliis. quani non vacat describere.
Antuerp., Max.-Lubec. et Ughellian. in fine « In : Aquicinct. infine habet de Melania, cum Praten.,
Brittanniis, civitate Cantuaria sancti Thomas epi- , elc, ut dictum est in Variantibus. Insuper adjun-
scopi ct marlyris, qui ob defensionem justiti;e, in git : « Cantuariae, passio sancli Thomie, ejusdem
basiiica sedis suae gladio percussus migravit ad
, civitatis archiepiscopi et martyris. »

Christum. Victorin. et Reg. Suec, signatus num. 130, in

MuNERAT. in textu satis purus, subdit : « Apud fine « Eodem die Bituricas, sancti
: Ursini episcopi
Cantuariam, passio sancti Thomae episcopi, infra et confessorts. »

septa ecclesia3 suae a carnificibus, pro causa ipsius Matric-Carthus.-Ultraject. : « Thomae episcopi
Ecclesiae, crudeliter trucidati. Anud Bituricam Aqui- etmartyris. Ebrulphiconfessoris. Trophimiepiscopi.
taniaeprimatam [an primatem ?J'depositio beatissimi David regis Israel.
Ursini confessoris, primi Bituricensium archiepi- D DivioNEN. S. Benigni « Ipso die, sancti Alberti
:

scopi,a beato Clementead prffidicandamChristifidem abbatis, cujus vita multis refulsit miraculis. »ACa-
illuc transmissi. Hunc tradunt hystoriae a Domino stellano dicitur abbas Gembrunensis.
Natanael appellatum, et in coena illius, quando pro In Vatican., sub num. 5949, nihil de David et
mundi redemptione statim passurus erat, lectoris Ebrulfo. Adjicitur « Ravennae, sancti Barbatiani
:

usum ofiicio. »
presbyteri et confessoris. » In Romano ponitur xxxi
Belin. Primo loco In Anglia, civilate Cantua-
: « Decembris.
riensi, sancti Thomae archiepiscopi
et martyris, ({ui Florentix. « Item sancti
: Florentii episcopi ci-
ob defensioaem justitiic, in basilica sua gladio per- vitatis Haroisae, t^el Auroisae, et confessoris. » Puto
cussus, migravit ad Christum. » Tum :« David regis indicari Florentium Arausionensem, de quo cum
et propheta?. » Multa male impressa sunt. Usuardo egimus xvii Oclobris. Notat Castellanus,
GREVEN.Mirum est potuisseab hoc Thomam Can- honoiari FlorontioUe. Fortc hic recolitur elevatio.
tuariensem Usuardo nscribi, et quidem absque solito traiislatio, aut quid simile. l'ergnnt codices « Coin- :

signoL. Utitur eadem phrasi, qua Antuerp. etsolili postelko, translatio sancti Jacobi apostoli, ut patet
superius socii, nisi quod interserat, feliciter, anle ex ejus legenda. Romae, sancti Felicis episcopi. »
« migravit ad Chrislum. »
Tum soluni^ Strozzian.: « Item festum Raphael ar-
Antuehp.-Max., Ultraject., Leyden. et Lova- changeli. »

NiEN. secundo loco de Thoma Cantuariensi, iisdem BuRDEGALEN. festum peculiapc habet : • Translatio
 8n3 MARTVROLOr,U'M. MKXS. DEC. 854

sancti Renati episcopi. » YideCastellanumin indice A confessorum. Helduardi episcopi etconfessoris. Item
ad nfunt ol lleue. David heremita\ de quo in vitas l*alnim legitur,
Eilitio l.rBKco-CoL.' Jerosnlymis, sancli Da\itl
: quod o\ latrone prohalissimus nionachus factiis sit.
prophetae.* In Trophiino, satis pura est. Tuin
re.iris : Itein commemoralio sanctorum Jesse, patris David,
« in Rrilaniis, civitate Canluaria, natale sancti et .Xalhan prop!ieta\ Eodem die, sanctai Melaniffi,
Thonue episcopi et niartyris, suh Henrico re,i.'e An- malronffi Romaiue, Jherosol. Deo sacrala^. »
glornm, cui oh defensionem justitise, in basilica MoL.\N. in fine de Ehrulfo adjicit « Cujus gesta
:

sedis sua\ gladio sacram coronam ahscindunl, cere- hahentur. In Anglia, civitate Cantuaria, sancti
brum efrusum cum sanguine crudeliter spargunt, et Tlioma' arcliiepiscopi, » etc, ex Rklixo. Ediliones
tali martyrio aninia migravit ad Dominum. » De posteriores litleris Italicis secundo loco agunt de
Ebrulfo, addit, abluitis. Demum • Roinap, sancto-
: Thoina Cantuariensi, etiam ex Belin. In fine idern
rum Honifacii epi.scopi et Felicis confessorum. » addunt de Ehrulfo. Deinde • Item
: natalis beati
(jhkvi;.\. • In Aphrica, Libosi episcopi. Ipso die,
: Hildevuardi, TuIIensis episcopi.» Est palronus oppidi
secundum Adonem, Crescentis, apustoli Pauli disci- Teneramundani, de quo vide Castellanum. Denique
puli, Viennensis Ecclesiae doctoris primi. 1'suardus minorihus typis. « Eodem die, sancti patris Marcelli
eum hahet quintn Kalendas Julii. » Sod et ipso illo archimandrit» monasterii Non dorinicntium.» Vulgo
die CrescentiMii signat Ado, ut in Ohservationihus noti sunt monachi illius monasterii sub nomine Acoe-
notavimus. • Romae, Bonifacii episcopi et Felicis metarum.

III A'(/. DieSO,

Apud Spoletum, natalis beati Sabini episcopi, Exuperantii et Marcelli diaconorum, et Venustiani cum
nxore et filiis, sub .Maximiano imperatore. Ex quihus Marcellus et Exuperantius primo equuleo suspensi-
dein faslibus graviter macerati, post ungulis abrasi, et lalerum aduslione assati, martyrium compleverunt.
Vennstianus auteni non multo post, una cum uxore et filiis, gladio necatus. Sanctus veroSabinus post ma-
nuum detruncalionem et dintinam carceris religationem, ad mortem inque caesus esl. Horum itaque marty-
rium, licet diverso extiterit tempore, unatamen recolitur die. Alexandriae, sancti Mansueti martyris, cuin
aliis decein.

NOTtE.

Ila Piaten., Herininn., Tornacen., Greven et Molan.

VARIANTES LECTIONES.
Vix aliquid inlercitatos pro texlu codices notatu B idque ad sensus exigentiam magis videtur accedere,
dignum occurrit. A'x.'>H;je/-«/Wascribit Roinanum par- quamvis neutruin satis claram constructionem red-
vnm, Ado Exuperanlii; major pars Adonem sequi- -dat, quam in Molano minus etiam invenies per car-
tnr, et sic in textu servatnm. Relpgationem legunt ceris revelationem.
Munerat. et Greven. : religalionem habent caJleri,

In sola serie nostra noti sunt martyres, prima
textns coinmemoralione landali. Roinaiiuin parvum
caeteroruiii antHsignanu-; pr.t'i\it hoc modo Apud
Spolelum, Saiini episcopi, Exsuperantii et Marcelli,
et Venustiani cum uxore et filiis, qui passi vii Idus
Decemhris, festicitatem sepultura: Itabent iii Kalend.
Januarii. H;ec ita compendiose ivlata, cum vulgatis
Actis non omnino concordant. Vidit ipsa, procul
dubio, martyrologusViennensis, undeelogium paulo
distinctius magisque diifusum extraxit, necdum ta-
men ita accuralum, nt omiiia, qu;e controverti pos-
OBSERVATIONES.
antistes fuerit, qui lit caeterorum primipilus poni-
tur Sabinus seu Sainnus episcopus, tametsi ultro
: fatoamur Spoleti martyrio coronatum essc. De Ve-
niistiano ageiis Papobrochius, die quo a Tudertinis
colitur, xviii Aprilis, nonnulla in vulgatis pridein
Actis reperit, qua) diversa a Baronio viaexponenda
putavit, ipsoruin veritatem nequaquam impugnans.
At recentior Tillemontius, nec Baluzianis Aclis ac-
quiescitj tomo V, pag. 603 et 604. plura accumulans,
quibus eorum fidem lahefactare conatur. Non difli-
lehor, occurrere aliqua qure criticum lectorem
,

sunt, satis clare explicet. Usuardus longiorem Ado- mcrito remorontus sed quis nesciat, Acta etiain
;

nis oraiionem in clegantcm epitornen redigens, non-
nulla stndios*; vita\it, qua in aliis pariunt dilficul-
tati^s, non malc a Castellano in apposita notula
explanalas. Constat, non una, nec omnino confor-
mia, pnefatorum martyrum Actaedita esse. Dubilari
non polest quin ipsa iiianuscri[tta habuerit Raro-
nius, cum in Annalihus ad annuin cr.ci, num. 18,
sincerissima praedicet, qurpque ad verbum sint merito
recensenda : utinam, inquiens, sicut fidelia, ita in
omiiibus intcr/ra reperissemns, el eo qiio sunl cfp.pla
candore, pariler absolula. Pleniora, et forte since-
riora vul,L'avit V. C. Stephanus Raliizius tomo il
Miscell., a pag. 47, alihi a nohis laudatus in Notis
pag. 4G') indiihilanlfr a.sserens, sincerissima etoptiina
esse et difjiia '{uoi veniant iii manus liominum erudi-
torum. Spoleto non recte a marlyrologis nostris
sanctos hos omnes attrihui, ex Actis ipsis manife-
stum esl neq^ue ex iisdeinsatis eruitur, cujusurbis
; in Oya insula socios, Alexandriam reducit et Man-
\ aurea nsevis hinc inde non carere, prajsortim in no-
rninibtis propriis, quandoque contortis, aut, cum in
antiquis memhranis erasa fnerint, malo suppositis.
Certe lot simplicis sinccrilatis radii, intor ob.scurio-
res nuboculas in oculos incurrunt, ut laudata Acta,
a Tillomontii consnra, por nos vel succossores no-
stros aliquaiido vindicalum iri, non diflidain, quid-
quid ah iis abhorruisse videatur Ruinartius, cujus
instituti erat, ea sola Acta proforro, qu;o nec a
Dodwollo nec a quovis li:crotico, quantiiiuvis porti-
naci, iii duhium revocari possont.
Adoni porporam oliin a.scripla erat .scquons an-
: niintialio :Ilem in insula Oya, sanclorum Florcntii,
Sereiii, Pauli, Slephaiii, Papiani ct Clrli, a Mosan-
dro por astoriscum dislincta, a Roswoydo in appen-
dicem rejecta. Item ex viii Aprilis frustra rcpetitus
Perpetuiis Turonensis. Male coniiexos cum Florontio
 » : :

855 USUARDI MONACHI 806

sueto conjungit Florentinius, in Epternacensi repe- A nominatim excerpsisse, sociis aliis decem relictis
riens novem, in Corbeiensi undecim, ubi in Lucensi anonymis. An Wandalbertus Mansuetum et Floren-
decem apponebantur, toti seriei periieram iinmislo tium consodales crediderit, nescio saltem utrumque ;

Florentio. Qualem codicom Ilieronymiensem seculus sic hodierno suo unico versiculo combinavit
sit Usuardus, facile conjicis ; Lucensi similem pr;e Mansuelus ternum, simul et Florentius ornanl.
oculis habuisse, non dubito, ex eoque Mansuetum

AUCTARIA.
Antuerp.-Maj. incipit « Translatio sancti Ja-: rium S. Symphoriani. Oya insula, depositio sancti
cobi apostoli. » In reliquo Usuardino textu purus Florentii. »

est. Codex D. Du Cheval., signatus C : « Turonis,

RoswEYD. Non satis distincti sunt hodiernus et sancti Perpetui... » ut Aquicinct., etc.
crastinus lalerculus ca.'terum hoc die textui satis ;
Vatican., sub num. 5949, deest annuntiatio
puro superaddit « Oia insula, sancti Florentis. »
prima. Ad Mansueti autem adduntur sequentes so-
:

Ex Hieronymianis acceptus videtur. « Turonis sancti cii, qui etiam in Romano habentur, « Severi, Ap-
Perpetui episcopi et confessoris. » Hic clare in
piani, Donati, Honorii. »
Hieronyniianis exprimitur, a noslris signatus viii
Aprilis.Rabanus priores codices sequitur. Altemps :
« Apud Ewesham, sancti Egwini epi-
PuLSANEN. textum alium substituit « Turonis, :
scopi et confessoris. » Vide Martyrolog. Castellani.
natalis sancti Perpetui episcopi et confessoris. » Tum JuRENSis habet, ut plures alii codices referunt
ex die sequenti : « Apud Senones, beatorum mar- supra « In Oya insula, sancti Florentii. »
:

lyrum Sabiniani episcopi et Pontiani. Qui a beatis Remens. SS. Tim. et Apoll. : « Suessionis, trans-
apostolis ad praedicandum directi. praefatani urbem latio corporis sanctiOnesimi episcopi et confessoris.
martyrii sui confessione illustrem fecerunt. Reinis, translatio sanctorum martyrum Timothei et
Antuerp. Max.-Lubec. et Ughellian. textui puro ApoIIinaris [rt] sociorum eorum, recentiori manu. »

subdunt « Romse, Felicis episcopi. Turonis, sancti

:
Editio LuBECO-CoL. Prima satis pura est. Tum :

Perpetui episcopi. » B « Romse, sancti Felicis episcopi et confessoris. »

Antuerp.-Max. cum omnibus mediaj notse codici- Sequitur de Mansueto, pure. Deinde « Dolensi :

bus, in prima purus est, sed secundarn plano prreter- cffinobio, sancti Alberti Turonis, Perpetuialbatis.
mittit. Infine autem additur «Romae, sancti Felicis : episcopi et confessoris. Qui plurium, etc. Eo-
episcopi. » Solus ALSERf;. supra caeteros adjungit dem die, translatio sancti Jacobi apostoli, fratris
« Turonis, Perpetui episcopi et confessoris. Qui beati Joannis evangelistae. »
plurium extitit fundator ecclesiarum. » Belin. in fine « Romae, sancti :Felicis episcopi.
Centulen. : « Apud Spoletum, sancti Sabini epi- Turonis, sancti Pei'petui episcopi et confessoris. >
scopi, Exuperantii, Marcelli diaconorum, et Venu- Greven. » In Apulia, sancti Liberalis episcop
stiani cum uxore sub Maximiano impera- et filiis, Cannensis et inartyris. Qui patresenatore progenitus,
tore passorum. Turonis, sancli Perpetui episcopi et sancto cuidam episcopo litteris imbuendus commis-
confessoris. »
sus, ab eodem pnefatae ecclesi» in episcopum ordina-
Bruxellen. incipit Oia insula, natale sancto- : « tus est. » Puto indicari Rurjerinm vel Rogerium de
rum Florencii, Sereni,Pauli, Stophani, Papiani quo vide Castellanum. Sic procedit elogium :

etCleti.In Alexandria, natale sanctorum Mansueti, « Cumque injunctum soUerter exequeretur officium,

Securi, Donati, Honorii, Polediti, et Appiani. »
Vide Hieronymiana, et ibi Florentinium, marlyres
illos ad propriam classem reducentem. In prirna an-
nuntiatione de Spoletinis martyribus modice inter-
poiatus est. In fine « Turonis, sancti Perpetui
episcopi et confessoris. Qui plurium fundator exti-
tit ecclesiarum. >
Hagenoyen. in prima annuntiatione satis purus
est, secundam sic format « Alexandri<Te, passio
sancti Mansweti episcopi et martyris, cum aliis de-
cem. » Sequitur ex die praecedenti. « In pago
Oximensi,natalis sancti Ebrulficonfessoris. Ipso die,
natalis sancti Leporii episcopi et martyris. Turo-
nis, sancti Perpetui episcopi et confessoris. »
Aquicinct. pro
fine addit : « Romae, Felicis episcopi. Turonis, Per-
petui episcopi et confessoris,
ecclesiaruin. » Alii supra addunt plurium. Addi-
tamenta eadem et eodem modo habent codices Vi-
CTOHiN. et Reg. Suec, sig. nuin. 130.
etiam ad martyrii palmain (Icctum feneum, crati-
culain igne supposito, sarthaginem oleo ferventi et
adipe plenam, furnumque nil I.xsus superans) una
Q cum Cerbero praefecto, qui in ojus confessione cre-
: didit, et matre sua Euanthia capitis obtruncatione
pervenire ineruit. In Oia insula, sanctorum FIoi"en-
tii, Sereni, Pauli, Stephani, Papiani, Cleti. Item
Alexandriae, sanctorum Securi, Donati, Honorii, Po-
:
leclyti, Appiani, socioruin sancti Mansueti. » Jam
dixi de hisce videndas Florentinii observationes.
« Turonis, sancti Perpetui episcopi et confessoris.
Quein Usuarclus habet iv Idus Aprilis. Secundum
Catalogura, Romff!, F^elicis papae III [secundum alios
IVj et confessoris. Item coenobio Dolensi, sancti
Alberti abbatis. Eodem die, translatio sancti Jacobi
Marcelli, scribit Marcellini. In
Majoris apostoli. »
qui extitit fundator MoL.\x. : « Rom^, sancti Folicis episcopi. Turo-
nis, sancti Perpetui episcopi et confessoris. Qui plu-
rium, etc. Ipso die, Florentii confessoris. » Poste-
riores editioiies sic habent « Mediolani, Eugenii :

arcbiepiscopi. Die trigesima, sanctae martyris Any-

Daveronen. : «Turonis, sancti Perpetui episcopi,
qui
siae. Et Zotici presbyteri, orpbanorum altoris. »
])eati Martiiii basilicam miro opere fabricavit. »
D De Felice, ut supra. Tum : « Compostelhe in Galle-
Matric. -Cartus.-Ultraject. : « Perpetui epi- cia, adventus corporis sancti Jacobi "apostoli, qui
scopi. Sabini episcopiet martyris cum sociis. i)e
»
quod viva voce potuil, cadavere trunco, Christia-
his egit supra xv Januarii. « Mansueti, cuin aliis naiii pietalem inontibus llispanorum ingossit. Ipso
decem mart. »
die, adventus corporis sancti Vuinnoci in Bergas,
Codox D. LK Mare, signntus Francovei, A : « anno ab Incarnatione Domini nongentesimo, indi-
confossoris atque Senonensis, poiitificis ecclesicie ctione tortia. » Vide vi Novemb.
translatio, a basilica sanctaj Columbae, in monaste-

857 MARTYROLOGirM.
Pridie Kal.
Romae, natalis sancti Silvestri papae,
episcopi et Potentiani, qui aponfifu-e Roniano
confessione illustrem fecerunt. •'
Et in
ciesa est [Addit BouiUart. : jussu Aureliani principis. Retiarioj, sancli llermetis^exorcistse.
Plane puri sunt Herinien., Tornacen., Antuerp. et
ven. et Molan.
» Prat. codlcem cum Antuerp.-Maj.
excedere conteiulit SoUerius oo quod post ccesa est
addant )ussh Aureliani principis. Quis non videat
haec ab ipso auctore esse descripta, ut tempus san-
ct» Colurnb.e inarlyrii a xuratius demonstraretur ?
Haic verba, jussu Aureliani principis, loco quidem
eraso, sed prinui scripta sunt manu. Lectionem
eamdem habent codices Pratenses B et D^ Colbert.
i Dixi, citatos codiccs plane puros esse, quo satis
VARIAJsTES LECTIONES.
indico, alios proxime puros. ad puritateni tamen
omnimodam non accedere. Tales sunt Praten., An-
tuerp.-Maj. et Rosweyd. in eo excedentes, quod de
Columbi, post aesa est, addant, jussu Aureliani
prinripis qu?e verba nec Adoniana, nec proinde
; tentiani, Reciaricje, Reuarice, etc, Greven. et Molan.
Usuardina, ex BedseMartyrologio in citatos codices,
uti et in Aquicinctinuni traducta existimo certe
Prima et vetustissima gloriosi pontificis Silvestri
meinoria, clarissime exprimitur in s^pe a nobis
laudato Bucherii Kalendario Pridie Kal. Jan.
: signavit eos Ado,
Sylce.itri in PriscHUe. Subscribunt reliqua omnia,
qna; supersunt, monumenta sacra ecclesiaslica. Ut
ad nostra propius accedainus, memoratur in omni-
bus Hieronymianis apographis Depositio sancli
: sui confessione illustrem fecisse Ado autem asserat,
Silveslri episcopi. Eadem verba sunt in Beda, eadem
in Rabano, qui solum addidit, et confessoris. Qu<e
Floro tribuuntur, hic observanda non sunt. Seriei
nostne ductor Romanum parvum sic habet Romte,
Silreslri papce et confessoris. Tale est Adonis elo-
giurn ex Pontifical. desumptuin, ut fatendum sit,
vel famosa Acta, Gelasii tempore nota, ipsum noii
vidisse, vel, pneter morem, studiose ea evitasse,
quae cum historica veritate conciliari non posse ad-
verterat. Noster ex Adone nihil accepisse videtur,
solum imlicans, rlaros ejiis Artus liaberi, ({uos nou
omnimode probasse, ex jejuniori ejus oratione fa-
cile colligitur. Habemus pr;eclarissimum sanctum,
primumque Constantino Ecclesia: pon-
pacilicatse a
tificem, magnis rebus gostis et sanctitale vonerau-
dum : utinam tam vera esset ejus hisloria, tot scri-
ptis ultro cilroque agitata, et non ita pridem post
multos alios erudilos viros, a Papebrochio et .lan-
ningo pro non oxigua parte, falsi convicta qu.e est
hodie litteratorurn ferme oinnium receptissima opi-
nio, nihil proficiente conatu Ombefisii, dum iiiter
Lootos triuniphos novi aliquid se produxisso existi-
mati Versor in re, hoc tempore pervulgata, de qua
vide Apologiam pr.climinarem antc tomum 1 Jimi
a pag. 16, el Responsiones ad arliculuin 2 et .}. (jlj-
servatu plane dignum est, quod iiitor omn<>s anti-
quos martyrologos nullus historiam haplismi. Con-
stantini attigerit, prieler soiurn Wandalbertum, cu-
jus hoc est metricum de sancto Silvestro eiogium
Sylveslcr priflie Ri)tnanam papa per iirhcm
I^ajianles populos voiis silii subdil ainicis,
Pontiiicuiii pririius lrarK|iiillam ccrnerc pacern
Qui lueruit, dominosquc orbis purgarc lavacro.
;
— MICXS DEC. 8:J8
Die 31.
cujiis actiis clari habentur. Apud Senones, beatorum Sal)iniani
ail prajdicanduin directi, eaindem metropolim martyrii sui
eadem urhe, sanctai Columlix' virginis ; qua) superato igne, gladio
NOT.E.
Max.-Lubec, Munerat., prima Belini editio, Gre-
A
et Rosweyd. B, Victorin. B, Concliensis, Pontisar., Sandionys.
et Montisburgensis. Notandum in eodem boc arti-
culo ha}c verba, qui a pontifice Ronmiio ad etc.
in litura versari, cujus nnllum in Dervensi codice
vestigium, quioque adeo ante oblatum Carolo Mar-
tyrologium facta fuerat. Duae sunt igitur in isto
articulo liturae diversi temporis. Eruditos rogo in-
spectum veniant an diversascriptura sit. Bouillaijit.
ex omnibus aliis probatioribus codicibus satis patet,
ad textum hodiernum roferenda non esse. Caetera)
codicum pro textu citatorum variationes perexiguae
sunt, et fere scriptoria sphalmata, ut Sylvestri, Sa-
ciniani, aput, eandem, Pontiani in Molan., pro Po-
transponunt vocabula in, sanclce virginis Golumboi.
:
OBSERVATIOXES.
B Sabinianus et Potentianns nec in Hieronvmianis,
nec in serie Bedaj, nec in Romano parvo noti sunt
sedutrumque modo simpllci, cuni
interim Usuardus primo titulum episcopi ascrihat.
Rursus in eo diirerunt, quod Noster scrihat, a pon-
tifice Romano directos, eamdem metropolim martnrii
:
ab apostolis ad prwdicanditm directos, proefatam ur-
bem, otc. At missionern illam Apostolicam forte su-
spectam liahuit Usuardus certe ex eorum Actis,
;
: sive a .Momhritio sive aSurio editis, non magis pro-
bari vidctur, duos illos sanctos immediatos aposto-
lorum discipulos fuisse, quam fuerint primi isti Gal-
liaruiii opiscopi, de quibus alibi abunde diximus.
Agit do illis Tilemontius in Dionysio Parisiensi tu ;
vide ejus toiiiuin IV, pag. 727. Multa penes nos in-
veuiuiiturdoemneata mss. a variis submissa, qua?
ad proprium locum examinanda remittimus. A
Waiidalberto post Columham celebrantur ; metrica
G elogia inter se contexta, infra dahiiiius.
Porro celeberrima virgo Columba apertissime
momoratur in codicibus Hieronyinianis omnibus
apud Florentiniuin :Senonas, \c[ Senonas civitate,
passio sanctiii Columbcv virginis. Beda plenius Et :
passio sanctit; Columbce vinjinis, Senones, sub Aure-
;
liani) imperatore, nute superato iijne ccesa est. Beda:n
verbatim sequitur Rabanus. Romanum parvum
strictius : Et snnr.tte ColumlKe ririjinis. At elogium
nostrum plane Adonianum est, omisso tyraniii iio-
mine, quod ex Beda in aliquot Usuardinos codices
irropsisse, supra iii Variantibus notavimus. liate
patot inclyta! \irginis cultus, nec dosuiit Acta varia,
(jua; apiid nos etiam exstaiit, tum mss. lum typis
edila, iii qiiibus, ut mitissimo dicam, sincoritatis
notte desiderantiir nec quisquam satis digerel ohla-
;
: tuiii virgiiii ah Auroliano, (^ccsaris lilii siii, iiuoiii
igiiorat historia, conjugiuin. An c;elera oiiiiiia salis
excusari possint, suo loco examinahilur. lle.rmes
\) p.rojx/.s^/ a .Xostris ducihus nrm notatus, pure l'suar-
dinus dici potcst, sed o\ llieronymianis eductus, de
 : :

859 CSUARDI MONACHI MARTYROLOGIUM. — MEXS. DEC. 860

quo vide Florentinium et Castellani notatiunculam. A Percepitqiie suo Ghristum comitata cruore ;
De Actis aut gestis ejus aituiii sileiitium. Uic elogia Guinque I^otcntiano Sabinianus eodem
Occurrit festo, aeiiuabs ara atque triumpho,
ultima Wandall^erti de martyribus SenonensiJjus
Urbem qui ttenonuin pritn i docuere paironi.
subjicio, quibus et mensis December et totus annus
Haec tandem claudunt extremum festa Decembrem.
sacer concluditur :

Virgo Golumbii, siinul palmam virtute perennem

AUCTARIA.
Pratkn. De ejus et sociorum codicum interpola- Aquicinct. de Silvestro, post habentur, adjicit
tione, dictum est supra in Variantibus. « Hic constituit chrisma ab episeopo fieri, et ut
PuLSANEN. de Silvestro post habentur, sic addit presbyter baptizaret, et ut laicus nulli clerico crimen
« Hic post beatum Petrum Irigesiinus quintus, rexit audeat inferre, et dalmaticis in ecclesia uti. » In Co-
Ecclesiaiii annostres, mensesdecein, dies undecim. lumba fere convenit cum Pratensi et duobus aliis
Cujus industria synndus praeclarissima in toto orbe supra citatis, addens, sub Aureliano principe.
terraruni. trecentoruin decem et octo Patrurn, apud
MATRic.-CARTUs.etULTRAjECT. Silvestri papae et
: «

Niceam urbem Bitliinise est celebrata, sub Consulari Vide i et ii Januarii.

confessoris. Odilionis abbatis.»
ConsttTutino Augusto et Licinio, pridie Kal. Janua- « Columbae virginis et
Pergit : martyris. Sabiniani
rii. Eodem die, apud Senones, passio sanctaj Co-
et Potentiani martyrum. »
lumba3 virginis. » Nihil prseterea.
Antuerp.-Max., cum sex suis mediss notae sociis, In Vatigan. signato num. 5949 deest annuntia-
tresprimasannuntiationesinterpolat.Insecunda,post B tio ultima, cui hic ex Hieronymianis alia substitui-
papce, inserit " Qui trigesimus quintus post bea-
:
tur nempe
; « Item Romae, sanctorum Donatai,
:

tum Petruin Romanam rexit Ecclesiam, et plenus PauJinaj et Serotinae. » Vide ibi quomodo formanda
virtutibus obiit in pace, sepultus in cimiterio Pri- sint nomina.
scili;e, via Salaria, cujus, » etc. In secula, post JuREN. Non capio cur hoc die hic addatur : « In
Potetitiani : • Qui ex septuaginta duobus Christi di- Galliis, natale sancti Elegii confessoris. »

scipulis a pontilice,» etc, post virginis, in tertia :

Editio LuBECO-CoL. de Silvestro mulla adjicit^,
« Quae sub Aureliano imperatore. » quaj non lubet describere. In Sabiniano et Poten-
Centulen. « Romae, sancti Silvestri papae et
:
tiano item in Cokimba similis estcodicibus mediae
;

confessoris, cujus vitse sanctitas, et gestorum nobi- notae. De Hermete, addit et confessoris.
litas, in Ecclesia Dei laude perpetua celebratur. Se-
Belini editio alteia in fine habet : « Eodein die,
noncs, sanctorum Sabini et Potentiani episcoporum,
sancti Odilonis abbatis. »
a bcato Petro ibidemtransmissorum. In eadem urbe,
sanctae Columbai virginis, sub imperatore Aureliano. Greven. : « Apud Carthaginem, sanctorum Satur-
Retiariae, .» etc. Pure. nini et. Celestini. Item, sanctorum Hilarii, Donati,
BuuxELLEN. « Romae, sancti Silvestri papa;
: qui Apud Ravenam, sancti Barbatiani presbyteri et con-
Qui de Antiochia Romam veniens, cum
;

plenus virtutibus obiit in pace, et sepultus est in fessoris.

cimiterio Priscillae, via Salaria. Cujus Actus, etc, fama signorum ubique volaret,
sanctitatis ejus et
Item Romae, natale sanctorum Zenonis et Donati. » Placidia Augusta, una cum filio Valentiniano ipsnm
Hic in Hieronymianis est invitantes, monasteriuni sibi construxerunt, ubi in
quid si alter pro urbe : G
Senonis irrepserit ? In Sabiniano et Potentiano simi- sanctis operibus cursuin vitie sua3 explens, quievit
lis est Antuerp.-Max. etc. Sequitur de Columba et in pace. »
Herinete sedultimum codicisfoliumlaceratumest.
; Molan. : « Etsancti Barbatiani confessoris. » Edi-
Hagenoyen. Tria longaelogia adducit, primum de tiones posteriores scribunt « Eodein
: die, sancti
Sabiniano et Potentiano alterum de Columba de ; ; Barbatiani » etc. Tuin « Die trigesima priina, san-
:

Silveslro tertium, quae ex vulgatis Actis contexta ctae Melanae (pro Melaniae) Romanae. » Omnes ferme
sunt, ad qax malo lectores remittere, quam hic codices solitam singulorum dicrum clausulam hic
multis inconcinne dispositis describendis diutius ad verbum apponunt El aliorum plurimorum san-
:

immorari. Annuntiationem ultiinam nova positione ctorum, martijrum, confessorum atque virginum.
non recte auxit « In Recia provincia, civitate Re-
: RespondeturDEO GRAT1.A.S. Repeto ultimum Wan-
ciariae, depositio sancti Hermelis exorcistae. » Ca- dalberti versiculum, Martyrologii totius conclu-
stellanus Retiariam in Servia collocat. sionem.

Et tandem clauduiit extremum festa Decembrem.

AD MAJOREM DEI GLORIAM.

• >» iiii-^3 Qj> <;<rn

 :

ANNO DOMINI DCCCLXXVIT.

CAROLUS GALVUS
FRANCOUrM UEX.

CAROLI CALVI EPISTOL^.

EPISTOLA PRIMA stnlatione avi nostri divse memoriae Caroli impera-

.\D NICOLAUM PAPAM.

^ toris honorari ah apostolica sede meruit, ut Engil-
rainnns prsdecessor istins, snmmus capellanus ojus
et apocrisiarius apostolicae sedis in istis rogionihus
Intercedit pro Adcentio episcopo,petitque ut in gratiam
recipiatur. aliquandin fierot : et postea deprecalione sanctae
recordationis Pii Augusti domni et genitoris nostri
[Apiul Labbenm, Concil. tom. VIII, pag. 445.] excellonti genio a sede apostolica in praefato patruo
Sauctissimo ac reverendissimo Patri Nicolao ca- nostro Drogone vonorando episcopo fucrat honorala,
tholicie et apostolicce sedis summo pontifici el uni-
ut una cnm praedicto ministorio ot imperatoris et
versali papae Carolus gratia Dei rex et spiritalis apostolicaj sedis, eiiam usu pallii potirotur. Nam ctsi
filius vestor. hic vir venerahilis Adventius, aut principis sui aut
Quia sicut devotio nostra ertra sanctam sedem magistrorum superstitione actus, aut favoro a con-
apostolicam et vestri honorem in istis Transalpinis sensn plnrimorum altractus, vel alio quolibet inodo
regionibus longe latoijue, gratias Deo, cognoscitur, subreptus, vel interceptus, in aliquo minus quani
et colendee cum summianioris veneratione patorni- dohuerat providus exstitit : quoniam, ut Augusti-
tatis vestrae benignitas erga filialem nostram dile- nus dicit, Amat Deus confitenlibus parcere, et eos
ctionem, non solum nostris henevolis, sed et ffimulisj qui semotipsos jndicant, non judicare ; cessatqne
auctore Doo, certis indiciis vehui sanctitatom ve-
B
divina vindicta, si conversio praecurrat human:i :

stram scilicet religionis culmen decet, innotuit vestri apostolatus mitissima et praestabilis cunctis
Adventius Metcnsium venerabilis episcopus, hunc conversis bonignitas, in eo sentenliain pracdecesso-
fratrem nomine Bettonem nobis fidelem, ul crodi- ris sui Leonis sequotnr, qua dicit : Sedis, inquiens,
mus, in monasterio reirni nostri ab infantia rogula- apostolicae moderatio hanc temporantiam servat, ut
riter educalum, et nostra munificentia, sicut inter et severius agat cuni obduratis, et veniam cupiat
nos convenit, sibi concessum, ad nos misit, petens praestare correctis : quatenus venia concedatur, si

a nobis vestrae amantissimaepaternitati pro eo litteras Petimus siquidem, ut istum non

error abololur.
mitti, qnas profuturas, et non modice
apud au- sibi modo suum, verum et nostrum legatum, Bettonom
ctorita(em vestram credit sufTragari. Mandavit otiain religiosum monachum, et litterarum scicntia, honi-
mihi, <[uod professionemsuam suhreptionum pra,'tor- qno ingenii capacilate, Doi gratia, ct sedulo studio
itarum correctionem et fulurarum cautelam conti- imhutum, henigno et familiaritor recipiatis, quo oa
nentcm, sicut regulae sanctae praecipiunt, manu sua quae sibi injuncta sunt, mansuetudini vestri aposto-
snbscriptam vestro apostolatui per hunc fratrem vel- latns domostica suggeslione valeat enarrare. Deus
let dirigere, qnatenus et excessuum veniam, ot apo- omnipotens orantem pro nobis sanctitatem voslram
slolicac sedis communionem, et vestri apostolici vi- fevo longioro conservare in vohintate sua dignotnr,
goris gratiam valeat obtinere. llnde quoniam vono- sanclissime et revorendissime pater iuDomino.
randus ct amantissimus patruus noster Drogo, qui
licet in regno fratris nostri Lothariiquondam impe- EPISTOLA II

ratoris, post obitum domni ot patris nostri degisset,

Synodalis
eo quod scdes in partom rogni ipsiusdevenerat, no-
bis tamon unice dulcissima dilectione, et obnixa AD EPISCOPOS ET COMrrES GM.UJE,
fidelitate conjuncti.ssimus fuit,eumdem venerahilein
Sub nomine Caroli regis.
Adv.-ntinm nutri\ it,otdomosticafamiliaritate habuit.
et ipse .\dvpnlius nobis fidelis et amicus oxistit: ac [Apud Lahheum, Cuncil. toia. VIII, pag. 240.]

si vestigia sanctissim;c patcrnitatis vostra deoscn- In nomine sanctae et individuae Trinitatis Carolus
lantes, cura omni devotione deposcimus, ut nostra Dei gratia rex illustris, episcopis et dileclis, ac fideli-

petitione, sicut credil, apud auctoritatom vestram hus missis illustribus, comilihus noslris salutem.
86 sentiat adjuvari, nec ipsc et .sedes ejus in illo Notum sit fidelitati vestr.e qnia decimo quinto
modo ([uolibet, qnod ahsit, dchonorctur : qna po- Kalcndas Martii, socundum sacrara anctoritatem
863 CAROLI CALVI FRANCORUM REGIS 864

synodum «venerabiliumepiscoporumjacconventum A sententiam, secundum leges ac capitula regia

et

fidelium nostrorum apud Carisiacum fecimus con- emendari cogetur et secundum judicium fidelium
venire. Cum quibus, inter csetera ecclesiastica utili- nostrorum condignam vindictam suscipiet.
tatis ac regni necessitatis negotia consideraviinus, Et si talis persona fuerit, ut episcopi et missi no-
qualiter rapinae, et depopulationes, quaj partini oc- stri quod pravum
ac coniites in illorum ministeriis
casione superirruentium paganorum, partim mobi- actum fuerit potuerint emendare, secundum praefixa
litate quorumdam fidelium nostrorum in regno no- monita illud emendare studeant, aut per fidejusso-
stro, per eos etiam qui Ecclesiam Dei defendere et res ad nostram praesentiam venire faciant. Si autem
tueri, et regni soliditatem et quietem debuerant aliquis quiscunque inobediens exstiterit, cum sum-
providere, grassantur, aliquo modo, annuente Do- ma feslinatione nobis notum facere curent;, ut quan-
mino, sedari valeant et amoveri. to citius ad nostram praesentiam illum venire jubea-
Quorum consultu decrevimus, ut quia peccata, mus, etdignamultionem secundumjudicium fidelium
qiue in suo initio, ut sunt, magni ponderis;estimaa- nostrorum sustineat. Et si (quod absit) talis einer-
tur, pernicioso processu ipso etiam exitiabili supra serit, qui Dei timorem postponat , et ecclesiasticam
jus rnentibus loquantur, et quasi insensibiles ^ : ac auctoritatem contemnat, ac regiam potestatem re-
si quando resipiscere moliuntur, [eas seepius] casi- g fugiat ; sciat, quiscunque ille fuerit, quia et secun-
bus suis obligent, ut si resurgere velint, non possint. dum canonicam auctoritatem ab omnium Christia-
Antequam censura ecclesiaslica, ac legales senten- norum coetu, et sanctae Ecclesiae consortio, et in
tiaehujusmodi praedatores terribiliter et damnabili- coelo et in terra alienus efficietur, et regali potestate
ter feriant, episcopi quique in suis parochiis, et atque omniuin regni fidelium unanimitate, sicut Dei
missi in illorum missaticis, comitesque in eorum et Ecclesiae inimicus et regni devastator perseque-
comitalibus pariter placita teneant, quo oinnes rei- tur, usque dum a regno exterminetur.
publicae ministri et vassi dominici, omnesque qui- Et si aliquis comes fuerit, qui in hoc suo comitatu
cunque vel quorumcunque homines in iisdeni paro- fecerit, aut ibi talia increscere permiserit, et ipse
chiis et comitatibus, sine ulla personarum acceptione ilia non emendet, aut nota nobis non fecerit, ut no-

et excusatione aut dilatione conveniant. Et episcopi stra auctoritas talia corrigat : sciat quia talem sen-
illius parochiae breviter annotatas sententias de tentiam inde sustinebit, sicut tempore antecesso-
ejusmodi causa, evangelica; videlicet et aposlolicae rurn nostrorum consuetudo fuit. Et si aliqui itine-
et propheticae auctoritatis, necnon et decreta apo-
rantes depraedationes et rapinas per regnum nostrum
onmibus relegant, et aperto
stolica atque canonica fecerint, et episcopi seu missi et comites hoc emen-
sermone cunctis quale quantumque peccatum sil, p dare nonpotuerintjquam citiuspossint, nobis notum
et qualem quantamque poenitentiam, et quain im- facere curent, ut jubeamus ipsos depraedatores per
manem severissimamque vindietam exposcat, cum eamdem viain cum n)isso nostro redire, et illa oin-
aliis debitis et necessariis atque utilibus praedicatio- nia, quae alii egerunt, legaliter emendare, et taleni
nibus innotescere curent. armiscaram, sicut a nobis jussum fuerit, aut judi-
Missi quoque legales sententias, sicut eascognitas cium, sicut cum fidelibus nostris consideraverimus,
habent, adnotent, et prsdecessorum nostrorum re- sustinere. Si autem dilecti fralris nostri, ac nepo-
gum atque imperatorum, nostraque capitula de hac tum nostrorum homines fuerint,, qui talia egerint, et
causa in unum collecta omnibus nota fiant. Et hoc nobis innotescat, ut illis nota faciamus et illi ;

episcopi Dei et apostoli auctoritate tales depraedatio-
nes omnibus interdicant, et missi et comites nostri
cunctis ex regio nostro banno prohibere firmiter
studeant, et cognoscant omnes quia si abhinc inante
in regno nostro talia facere aliquis pra:!sumpserit,
secundum divinas sententias specialiter excipiet
Synodiim. Cum his temporibus in Gallia undi-
que factiones et subditorum icbelliones ebullirent,
ubique furta, depraedationes, grassationes, et cae-
des, omniaque violentae turpitudinis genera incre-
brescerent, Carolus rexadeveilenda illa incommoda
anno Christi 836 in villa Carisiacumnoininatahanc
synodum congregavit, ex qua ad episcopos, missos,
et comites Galliie epistola illa synodalis (quain ex
codice Antonii Augustini primus in luccm einisit
Baronius) sub nomine Caroli regis scripta et trans-
suos homines, sicut illis melius visum fuerit de tali-
bus castigare procurent, sicut et nos nostros homi-
nes castigare volumus. Si inillorum regnisindecen-
tia, et aliqua noxia (quod absit) facere praesumpse-
rint, "^
admonendi sunt qui aliena rapere contendunt,
ut soUicite audiant, quod veniens in judicio Dominus
q busdain hac synodo gestis Flodoardus lib. iii, cap
2i, ista : « Cum synodo episcoporam apud Carisia-
cum habita scribit Hilduino Caroli regis archica-
pellano, et pro Ecclesia Lingonica quain Vulfadus
Ecclesiae Rhemensis alumnuscontra canonica occu-
paverat decreta. Unde suggesserat eadem synodus
regit ut allerum ad regendam pi^ijfatam constitueret
Ecclesiain, et rex jusserat ut episcopi quwrerent ta-
lem, qui posset in episcopali ministerio eidem Ec-
clesiaj pra^fici eorumque vota in Isaac ipsius Hil-
:

missa fuit. Ex eadem synodo nonnulla capitula ini-
scrunt ad reconciliandum sibi subditum populuin,
neimmemores priestiti juraiuenti lidelitatis defectio-
nem i^ararent. Qu;e libenter hoc loco cum pr;edicta
duiiii discipulum coiivenerant, observantes hujus in
hac Hilduini consensum, et deprecationem ipsius
pro eo apud regein. » Sev. Bin.
Locus corruptus, sic legendus, nsn pravis men-
''

epistola in publicum emisissein, si pnedicti codicis tibiis lecantiir, et q. i. reddiint.

habendi lacultas fuisset. Quae ad vitandam prolixi- In Sirin. edit.: Collectio de h.vptoribus. Grego-
"=

tatcm suorum Annalium ecclesiasticoruin reveren- rins in Lihro Pastorali dicit : « Adinoiiendi, » etc.
dissimus cardinalis Baronius omisit. De rebus qui-
86o EIMSTOL.K. 860

dicat : Esurici el non dedistis mihi umnducarc, etc. ; A id est correctionem, aut eineadalionein, et dignam
quihus dicit : Disredite a me, maledicli, iit iynein pcenitenliam.
(eternum, q i paratus est diabolo et angelis cjus Audiant ({uod sanctus Joannes apostolus electus
(Mattli. XXV). Hinc ergo colligendnm est, ijuanta et dileclus Cliristi, (jui in ca'na supra pectus ejus
daninatione plectendi sint qui aliena rapiunt, si reoubuit, talem bominem salulare velat, dicens : Nec
tanta aniniadversione feriunlur (jui sua indiscrete Avc dixcris, nec in duinnin reccpcris {II Joan. 10).

tenuerunt. Perpendant (juo eos obliget reatu res (24, qu. 3, c. 21.) Audiant quid in Toletano con-

capta, si tali subjicit ptjenae non tradita. Perpendant cilio " sancti episcopi (jui in cu'lo et cuin Deo re-
quo demeretur injustilia illata, si tanta percussione gnant, et in terris miraculis coruscant, de tolius
digna est pietas non inipensa. mundi partibus congregati decrevernnt. Si quis de
Audianl raplores (^ui niultiplicantnon sua usque- polenlibus clericum aut qu(Mnlibct pauperem aut
qaa(jue, et aggravant contra se densum lutuni {Ha- religiosum exspoliaverit, et mandaverit ad ipsum
bac. 11).Densum lulum contrase aggravare est ter- episcopus, ut eum audiat ; et si contenipserit, invi-
rena lucra cum pondere peccati cumulare. cem inox scripta percurrant per omnes provinciae
Audiant (juid Christus dicat Quid prodcst homini : episcopos, quoscunque adire potuerint, ut excoin-
.« totum inundum lucretur, animcB cero sme dctri- g municatus Iiabeatur, donec audiat, et reddat alicna.
mentum patialur {Mutth. xvi) id est, quid prodest :
Ecce de pauperum raptoribus.
hoinini, si totum quod est extra se congregat et (12, q. 2, c. 6.) Audiant raptores et pr?edones
hoc solum quod ipse est damnat. reruin ecclesiasticarum quod sanctus Anacletus
Audiant illi qui rapiunt in hoc saeculo ; dclicient papa ab ipso Petro apostolo presbyter ordinatus
autenij et in sa^culo diinittent; sed secum ad judi- cuni totius niundi sacerdotibus judicavit ; dicit
ciuni causas rapinae, id est damnationem secum fe- nainque : Qui abstulerit aliquid patri ^el niatri
rent, ut alibi scriptum est. homicidae particeps est. Pater noster sine dubio
Audiant quia propheta Isaias dicit : liapina pau- Deus est, qui nos creavit : mater vcro nostra Ec-
peris in domo veslra, et causa viduw non infjrcditur clesia, quaj nos in baptismo regeneraverit. Ergo qui
ad cos {Isa. i, ui), el lacnjma viduw usque ad maxil- Christi pecunias et Ecclesiai rapit, vel fraudat, ho-
[am descendit ; et Dominus non deleclabitur in ilUs inicida est, utque homicida ante conspectum justi

{Eccli. xxxv). Judicis deputabitur.Qui rapitpecuniam proxiini sui,

Audiant quia in cujus doiiio rajnna est, sive in iniquitateni operatur : qui autem pecuniam vel res
domo corporis, sive in doino mansionis, non habitat Ecclesiae abstulerit, sacrilegium facit, et ut sacrile-
in illadomoSpiritus sanctus. sed spiritus inalignus. p gus judicandus est. (17, q. 4, c. 18.) Iteiii sanctus
Etsiaccedit ad communionem corporis et sanguinis Urbanus papa et martyr Res et facultates Ecclesiae :

Christi ante dignam satisfactionem. non mundatur oblationes appellantur, quia Domino offeruntur, et
per illam communionem apeccato, sed [ilenius, sicut vota sunt fidelium, et pretia peccatorum, et patri-
Judas quando in co^na plenus rapina et ini^juitate monia pauperuin. Si quis illa rapuerit, reus esl
communicare praesumpsit de manu Christi, posside- damnationis Ananiae et Sapphir», et oportet hnjus-
tnr a diaholo, unde et suspensus crepuit medius. modi tradi Satanae, ul spiritus salvus sit in die Do-
Ad quem causa vidua non ingreditur, nec ipse, si mini. (17, q. 4, c. 5.) Item sanctus Lucius papa :

digne non satisfecerit, in cadestem Ecclesiain in- Rcrum ecclesiasticarum et facultatum raptores, a
trare valebit. liminibus sanct;e Ecclesia) anatlieiuatizatos aposto-
Audiant raptores quid iterum propheta dicat :
lica auctoritate pelliinus et damnamus, atque sacri-
Qui prwdaris, nonnc et ipse priedaberis {Isa. xxxiii)? legos esse judicamus;et non solum eos, sed etiam

Videlicet quia ille qui praedatur res pauperum et omnes consentientes, quia non solum qui faciunt
ecclesiarum ac serxorum r>i, depra;datur a diabolo, rei judicantur, sed etiain qui facientibus consentiunt
et praeda illius fit. {Rom. i) par eniin: pijena agentes et consentientcs
Audiant quid .sanctus Apost(dus dicat, per quem comprehendit.
lotulus est Christus, et qui raptus fuit usque ad
D Et sanctus Augustinus in sermone Evangclii san-
terlium ciplum, et qui raplus fuit in p.iradisum, et cli Joannis (Iract. oO) ita dicit: Fur sacrilegus locu-
audivit talia sccreta verba, quae non licobat homini- iorum sacrorum et dominicorum est Judas ; et qui
husloqui; ait namquc : Qaia neque rapar.es, neqiie aliiiuid de Ecclesia furatur et rapit, Judic perdito
homicid(B, neque adulteri rerjnum Dei possidebunt (I comparatur. Itein in sacris canonibus a sancto Spi-
Cor. VI). Ille intendat quale quantuinque peccatum ritu dictatis, et Christi sanguine conlirmalis scrip-
est rapina, quain cuin adullerio et hoinicidio san- tum est {Ganfjr. vii) ; Si quis obligationes Ecclesia;
ctus comparavit Apostolus. Item dical : .S't quis for- extra Ecclesiam accipere et dare voluerit pr;eler
nicator, aut adulter, aut rapax, aut homicida est, conscientiain episcopi, et ejus cui hujusinodi ollicia
cum hujusmodi nec cibum sumere (/ Cor. v), Christi commissa sunt, ncc cum ejus voluerit agere con-
discipulo, id est Christiano, licet antesatisfactionem. silio,amathema sit. Episcopus autem omnibus dicere

Conc. Tolel. i, cap. 11.

 ,67 CAROLl CALVI FRANCORUM REGIS 868

debet quid anathema ne desperent, osten- A mandastis, si illum ad nos trahere ut vobis obediret
sit ; et

dere debet quandiu duret analhema, id est quandiu non valeromus, sollicite caveremus ne ipse nos ad
quisque errorem non corrigit, et digna satisfactione se trahere quibuscunque valeret argumentis, quo

non emendat, ut reconciliationem et indulgentiam aut ne vobis obediret fautorem nos haberet, aut
valeat promereri. Si qnis vero ante satisfactioiieiii contra memoratos dejectos animum nostrum com-
et reconciliationis indulgentiam in peccatis suis per- moveret : econtra obnixe precamur, ut nullo sua-
severans mortuus fuerit, jam anathema perpetuum dente consentientes quod vos agere pro amore Dei
illi erit et peccatum ad mortem, pro quo non dicit cmpistis dimittatis, et quod nos pro jussione ve^^tra

apostolus ut oretur (/ Joan. v). Sed et plura, si ne- facimus, ad opprobrium et contumeliam evenirenon
cesse fuerit, episcopus quisque colligere et dicere possit. Eteniin, sicut jussistis, celebraturi sunuis
procurabit. synodum \v Kalendas Septembres, in qua omnes
EPISTOLA III episcopi et fideles regni nostri parati sunt in restau-

CAROLI AD NICOLAUM PAPAM I. i'atione prasdictorum dejectorum unanimiler adesse.

Paulo ante sijnodmn Suessionensem scripta, nt Ec- et quod mandastis perficere, veslrique etiam partem
clesiam Bituricensem vulfado interim commiltere salvare. Et ne miremini quare nunc sanctitali ve-
liceat.
•n str» talia, et per tales missos inculcamus, dum si-
[Apud Labbeum, ibid., pag. 8il.]
milia vobis, postquam ad nos misistis, per Ericum
Sanctissimo et reverendissimo Patri Nicolao, ca- hominem charissimi nepotis nostri Ludovici impe-
tholicaa atque apostolicse sedis sumrao pontifici, et ratoris mandavimus no pro ; aliqua ievitate factum
universali papa?, Gakolus gratia Dei rex et spiritalis ot inconstantia animi deputetis, breviter vobis inti-
filius vester. mabimus. Rudolfus Bituricensis Ecclesiae archiepis-
Sanctitatem paternitatis vestrae si quotidie corpo- copus nuper defunctus est, et ipsa Ecclesia sapienti
rali presenliaj, veluti mentis aspectu, videre mere- et strenuo \irilique pastore iudiget, propter quo-
remur, muitiplici imo inelfabili gaudio laetareinur. rumdam levitatem inorum, et inconstantiam ipsius
et quem visceribus animi amplectimur, humili de- geniis. Unde consilio accepto omnes episcopi et fi-
votoque stringeremus amplexu. Sed quiaut cupimus deles regni nostri, ipsaque etiam dioecesis, unani-
spatia terrarum id facere denegant, nacta occasione miter in electione praedicti Vulfadi consenserunt.
ad sublimitatem sanctilatis vestrae saepe dirigere Nam si illum talem non haberemus in regno nostro,
optamus, ut sallem atiamine litlerarum colloquentes trahendus esset ex alio, maximam necessi-
propter
certiticari de sancta sospitate vestra mereamur, de talem ipsius loci. Maxime tamen, quia common-
qua multi aliis ex partibus varia nuntiantes nos ter- davimus ipsum regnum, ipsamque Ecclesiam, dile-
rere non cessant. Non enim modico la^taremur gau- ctissimo filio nostroque aequivoco, cujus infantiam
dio, aliquem vestrorum de vobis prospera nun-
si infirmitatemque, qute ei peccatis nostris mereniibus
tiantem frequenter reciperemus. Et quia nobis tantas accidit, considerantes, non potuimusrecuperationem
gratias de receptione unius refertis, quem non ut similem reperire. Sed quia nondum in futura synodo
voluimus, sed ut tunc tempus dictavit, pro honore causa suae restitutionis definita erat, noluimus ante-
et amore vestro suscepimus, appareret major devo- quam vos consuleremus, cui omnia nostra consilia,
tio, si saepe hoc agere conlingeret. Nam si, quod uxorem, prolemque nostram, regnum, universaque
optamus, et quod Deus omnipotens sua misericordia nostra committimus, et per vos sanctis principibus-
concedat, celsitudinem sanctitatis vestrae aliquando que apostolis, quorum tutamen quotidie implo-
has in partes recipero, vel illic videre mereremur, ramus, quorumque auxilium liumili deprecatione
tunc vere cognosceretis quam devoti et iideles erga deposcimus, ullo modo illuin praedict» Ecclesiae
vos Ecclesiamque vobis a Deo commissam existi- praeponere. Idcirco nunc tam cito ad vestram remi-
mus. Omnino enim sicut specialem patrem divina simus sanctitatem, quia veremur ne aliquo ingenio
dispositio vos universali Ecclesiae suae praeposuit, ordinatioillius ab aliquo dilatari possit. Penitus enim
ita specialiter in charitale Christi sanctain patorni- dimittere nec decet, nec justuin est : neque nos et
tatem vestram diligimus, atque sacris jussionibus D episcopi nostri fieri patiemur tantam auctoritatem
vestris obedire desideramus. Quod eniin a vobis habentes. Et ideo rogamus, ut auctoritate sanctita-
praecipitur, sapientia et pietate munitur. Quapropter tis vestrai, ne diu contra auctoritatem canonicam
haec considerantes quidquid nuper vestra sanctitas viduata pra^dicta Ecclesia maneat, possit ordinari in
nobis agere mandavit de causa fidelis ministerialis olficio presbyteratus mense Septcmbri, ut mox fu-
nostri Vulfadi, sociorumque ejus, qui dejecti sunt turus episcopus agat qus huic ministerio conve-
propter ordinationem Ebbonis quondam Rhemensis niunt. Aliasautem non modica perturbatione potest
archiepiscopi, prout valuimus exsecuti sumus, alque undique tanta raater Ecclesia concuti, pro qua sola
Hincmaro venerabili archiepiscopo quibuscunque nocessitate accelerari necessario deposciinus. Si

modis potuimus suadere laboravimus, ut consentiret voro hoc vobis displicet, antequam vobis de jam di-
justiliam praeceptnmque sanctitatis vestrae de ipsis : cta synodo renuntietur, liceat mihi vel ipsam Eccle-
quod et ille dulcibus promittit verbis, quid tamen siam propter saepedictam necessitatem illi couiinit-

sub melle laleat adhuc ignoramus. Scd quia nobis tere, ne undique a pravis concutiatur hominibus.
 A

869 KlMSTOf..E 870

Fatemurenim, si ilavitam illins cognovissetis, ve- piens. ut afTei-tuosus pater, cum aliis aggregatis ve-

luti no\iimis, elsi ille nollet, a vobis ad onlinea» nerabilibus episcopis, eornm causaiii mitissima deli-

episcopalus traheretur. El quia taleni illuni no- beratione delinivit, libentissime mansuetiulinis ve-

vinius, ubi niaxinia necessitas regni uostri im- strae obediens omnimodis epistolaribus allatibus : ot

minet. constituere volumus, imo providentia di- quos voto piotatis oxcellentice vestrie porspecto,

vina, sine cujus nutu nunc nullo modo credimus tranquillo, pacifico, atque bonigno usciuo ad pr«;sen-

accidisse, ut talis homo tali pracponerotur loco, ([ui tiam ejusdoin synodi, ut ovidenler coiiipcrimus, tra-
secundum Ueum regere posset et sciret^ maxima ctavit animo, in cunctis deinceps, fretusvestri mo-
tamen strenuitate laboris agente. Nam si inter bar- deraminis concilio, priescriptos fratres fulcire,

baras nationes illum mitteremus, nec majorcm labo- proque solatiari non destitit auxilio. Quaj onuiia
rem, nec majorem fructnm mercedis aciiuiroro illi consequenter cum reliquis consacerdotibus omnino
valeremus. Et nisi zelodivino tacli, el spe frucluosi oxplero acceleraret, nisi juxtaprivilegium decessoris
sui laboris animati, nullo modo a prsesentia noslra vestri domni lienedicti, ac vestrum, summam vobis
separare voluissemus, soientes nostris ulililatibus reservandam coepti de restitutione docerent negotii.
illum proficuum esse, atque supplemento obsequii Quia vero Siepedictusantistesaltiludini vestrae devo-
ipsius nos ex parte quiescere. (Juidquid vero le- g tissimus, et apostulico constitntionis vestrie decreto,
stat, totum sapientiic sanctitatis vestno commilli- el nostro etiam hortatui, oinnimodis gratantissime
mus : et sicut sub clypeo proteclionis nostrae ipsum paruit, nec in aliquo rennere tentavit, nostra sup-
sociosque ejus commisistis, ita ipsum collegasque plici petitione ampliorem gratiie munificenliam apud
illius vestrae sanctitati commendamus; ne spe fru- vos se percepisse gratuletur, proindeque vobis sese
strata quod ex vobis acceperunt, a?ternam pro ipsis acceptiorem omnino persenliat. Posthicc, quia fra-
iuter inuuinera bona recipiatis mercedem. trem illum Vulfadum, de quo agitur, ut vestrie san-
exponunt, moribus et scientia penes
ctitatis apices
EPISTOLA IV
nos vigerecomperimus, Bituricensem Ecclesiam,ceu
AD EUMDEM.
sanctae paternitati veslrae aliis litteris significavinius,
De his qu(e facta fuerant in sijnodo. quia dare absque apostolatus vestri deterininatione

[Apud Labb., ibid.] distuliiiius, comniendaresibi eamdemEcclesiam cum

Laudans Hincmari obedientiam, clericorum inte- rebus sibi pertinentibus acceleravimus, scilicet ut in

gram restitutionem pontifici a synodo reservatam, destructione earum non tantum saeviens valeret quo-

scribit et a se interim Ecclesiam Bituricensem Vul- runilibet pravorum instantia, quivrentiuin diripere

fado commendatam. non sua, el vastare cindeliler aliena. Quare ut in

C
eodein loco illius valere et vigere queat studiositas,
Sanct.p paternitatis vestrae reverenter excepimns
apices, quibus nobis clamores cilius reverentia paternitatis vestrae quid sancto
et gemitus deposito-
rum ab Hincmaro honorando pra^sule, Vulfadi scili-
animo vestro de eo cieterisque sederit aperire di-

sociorumque gnetur, efficiatque sublimitas vestra festinantius de

cetj ejus, aures vestraj dignationis pe-
nelrasse aperuistis : qnin etiatn nostram filiolitatem, ipso, quod pro eo ad vos sa*pius nostra poposcit

ut eumdem venerandum antislitem ad hoc hortare- supplex expetitio : quoniain sumina necessitate illis

mur, et admonere pro Dei amore curaremus, sum- urgente melioris voluntatis qui in illo sunt regno

mopere prredicare decrevistis, aientes ut eumdem hoc ipsum assidua imprecatione deposcunt. Verum
ad obtemperandum pr<-ecellentiae vestrie solertia no- inultarum perturbationum iinpedinienta, non solum
nostris temporibus sed etiam praedecessorum nostro-
stra decertaret flectere : sin autem sollicite praica-
rum, aut vix aut nunquameidem regno defuisse no-
vere, ne quibuslibet argumentis in non obediendo
scuntur. Atquc ideo necesseest ut in adjutorium filii
vobis nos inclinare valeret. Egimus itaque summo
nostri, casu vobis notissimo infirmati, et eorum qui
studio, secundum palernitatis vestrae rogaturn, et
sibi sunt nostra fidelitate et sua adhaesi, quo valen-
reverenter memoratum eodem de negotio
antistitem
tius resistere adversariis omnimodis possint, idein
alloquentes, sicut devotum in reliquis, ita quoque j)
paratissimum in hoc ipso ad obediendum vobis et de quo flagitamus niaturius dirigatur vestrae pater-

nobis comperimus, ut non solum

nitatis provectibussuffragantibus, domine beatissime
ita non resistere,
sed etiam primus parere apostolatus vestri prom- et admodum desiderantissime pater et papa.

ptissime prieceptionibus festinaret. Quare autem de EPISTOLA V

restitutione memoratorum virorum, secundum ve- AD EUMDE.\I.
stram ad cum denuntiationem, cum snfTragaiieis
De Ebhonix causa, ut ponlifex per Anserjisum man-
suis non perfecerit, a synodo pr.eceptione vestra
darnt, uberrimescribil. Excusal deinde acceleratum
super ipso nogoijo Suessioni congregata destinata Vulfadi promotionem, et pallium pro eo peli.
epislola evidenlius declarabit. Quod enim de tuitione AcUn-dnm etiam episcopum le(jatum suum com-
mendat.
eorum saiictitndo vestra qnaesivit, et nobis lilio

vestro sigiiifn^avit, si necesse fore apparuisset, ma- [Apud Labb., ibid.]

gnopere efTecissemus. Sed favente Dei) idem, de quo Domino ct rcverendissimo patri.\icoLAo,cathoIicae
agimus, pontifex benigne statutum veslrum exci- et apostolicae sedis summo ponlifici, et universali

y
 : ,

871 GAROLI CALVI FRANGOHUM REGIS 872

papae, Carolus, gratia Dei rex et spiritalis filius A batus ac velut insipiens ab omnibus est dejectus.
vester. Tunc vero donmo imperatori visum est ut pra^fatus
Quamvis omnium Deo ministrantium sacerdotum Elibo pro scientiae capacitate, ineritorumque re^e-
sint exposcenda suffragia, et veneranda fastigia, rentia, ad jam dictum promoveretur episcopatum.
congruum decentissimumque ,
pater sanctissime, Quod cum plebi atque omnibus sane sapientibus
antistitumque excellentissime, nostra comperit libe- esset relatum, placere sibi omnes unanimiter affir-
ralitas vestra^ prse caeteris reverentiae pontificatus mavere ac sic secundum canonicam institutionem
:

regia colla submittere, vestrisque saluberrimis mo- est archiepiscopus ordinatus. Prima vero vice
nitis aurem cordis ad obtemperandum humillima quando instigante diabolo Francorum populus im-
devotione subdere. Quippe quem luce clarius cerni- peratorem sibi a Deo ordinatum, et ab apostolica
mus, Ecclesise inter mundi turbulentam voraginem sede coronatum, suo sunt moliti projiellere imperio,
fluctuantem solidissimam anchoram constitutum, ipse Ebbo in ipsius fidelitate immobilis perstitit, et,
paxillumque immobilem, inquo sarcinam dependere ut rectum erat, usquead recuperationem persevera-
nostrorum valeamus peccaminum, Dei gratissima vit. Secunda vero, cum hortatu et molimine Lotharii

clementia credimus attributum. Tanto namque be- frntris nostri omnis populus a piae recorJalionis ge-

nevolentiam pietatis vestrae nostra ferventius arde- B nitore nostro recessit, et eum, uxore ipsius in Ita-
scit huinanitas, quanto vos perspicimus unicum ad lian), Tardonem scilicet civitatem, abducta, custodia

defensionem crudelium beliuarum EcclesiamGhristi mancipavere, nos quoque, non adhuc decennem,
infestissime lacerarevolentium exstitisse. Igitur quo- quasi niultorum criminum obnoxium, pari custodia
niam sanctitatis vestrae litteris episcopis regni nostri Prumia monasterio mancipandum delegavere. Ab-
mandastis, ut de causa Ebbonis vobis scriberent ducto autem imperatore a Lotliario Suessionis mo-
quidquid secundum veritatem comperire possent nasterium S. Medardi, ipse Ebbo, cum aliis pene
nobis vero non litteris, sed per servum vestrum An- omnibusepiscopis, quibusdam volentibus, quibusdam.
sigisum [al., Ansegisum] monachum, quando hoc invitis,jam dictum imperatorem nec confessum, nec
anno infirmato Egilone archiepiscopo secundo Ro- ab aliquo convictum, uxore et filio, et omnibus fule-
mam ad vestram paternitatem rediit, mandaslis ut libus, dignitate privatum, ab Ecclesiae communione
vobis veritatem rei scriberemus, et scripto nostro removerant. Tandem vero clementia miserantis Dei
signaremus. Ut vero vestrae sanctse paternitati in humilitatem pii imperatoris respiciens, tetigitcorda
omnibus pareamus, quae de ipso vidimus et scimus, quorum voluit, et ut eum custodia educerent, et
fideliter vobissignificamus. Nam nullus episcoporum imperio restituerent, sua inspiravit misericordia.
jam superest, praeter Rothadum, qui tunc ipsius
q Quein in monasterio beatissimorum martyrum Dio-
causae interfuerit. Ac ne quid praeterire patiamur nysii, Rustici, et Eleutherii a custodia reducentes
intactum, primo de natalibusipsius censuimus exse- archiepiscopi et episcopi, ut dignum erat, se in eum
quendum. Ipse igitur Ebbo regii fisci familia oriundo humiliter deliquisse confitontes, veniam ab eo sup-
progressus, regia pietate pii ac gloriosi avi nostri Ga- pliciter postulaverunt. Lotharium vero ab imperiali
roli susceptus, palatinis negotiis non mediocriler an- poteslate secedere hortati sunt. Unde ipse et qui
nutritus, libertate donatus, ad[ob] nobiUtalem vehe-
cum eo erant, ab illo in alias partes recesserunt.
mentis ingenii, in sacris ordinibus gradatim promo- His Ebbo comperlis, dum Rhemis moraretur, terri-
tus, genitori nostro Ludovico piissimo Augusto Aqui- tus Parisiacam fugit ad urbem ad quemdam reclu-
tanicum regnum regenti ab eodem glorioso est ad sum, ut saltem cum eo delitescens, imperatoris irain
serviendum deputatus. Quem ipse servitio strenuum, evaderet imperator namque hoc audiens, quia non
:

ingenioqueagilem comperiens, non postmultumtem- longe erat, strenuos et fideles nuntios dirigens, eum
poris bibliothecarium constituit. Post obitum vero comprehendi et custodia mancipari jussit, ecclesiam
divae recordationis avi nostri Garoli excellentissimi vero Rhemensem Fulconi venerabili abbati commen-
imperatoris, genitor noster Ludovicus piissimus
Au- davit. Inde Mettis civitalem est ductus, ubi in eccle-
gustus, Deo donante, paternum adeptus imperium, r, sia sancti Stephani ambonem coram omnibus con-
Rhemorum venit ad urbem ul)i prsdecessor vester
:
srendens, professus est non aequum in gloriosum
sanct;e memoria; Stephanus summus pontifex ei ob- imperatorem dominum suum intulisse jiulicium. Ibi
viam venit, atque in imperii honorem eum Deo in- etiam idem piissimus imperator ab oinnibus episco-
spirante consecravit. Eo tempore Vulfarius praefatae pis, clero et populo, est honorabilitor coronalus, et
urbis venerabilis archiepiscopus valida vexabatur pristino restitutus imperio. Hinc iterum placito ge-
infirmitate, qua et mortuus Eo autcm defuncto,
est. nerali convocato, praefatum Ebbonem sibijussit ex-
et ab imperatore, secundum sacrorum canonum in- hiberi et eum pro illata injuriarum contumelia, ac '

stitutionem, plebi electione concessa, contigit eos nonnullis episcopis prffisentibus, episcopi siquidem
quemdam ^ irum, Gislemarum nomine, ad pontifica- imperatori satisfacere, et pontificalem reverentiam
tus honorcm elegisse. Qui dum ante episcopos di- servarc cupientes, obtinuerunt apud eumdem impc-
scutiendus assedisset, oblatus est ei textus evangcli- ratorem ut non coram laicis. sed in sacrario ipsius
cus. Cumautem ipsum aliquatenus legere, nihil Ebbonis causa disponeretur. Ebbo autem omni
tamen intelligcre onmes pariter cognovissenl, repro- temporali privatus subsidio, omnique liumano desti-
873 EPISTOL^:. 874

tutus solatio, tempori consulens, accersito quodain A gasset, quod quideiii moderatissinio consilio agere
recluso, nomine Framegaudo, misit por eum geni- difTerensefficaci egit sagacitate, ut et sic audacia in

trici nostrae Judith gloriosse imperatrici annulum, hujusmodi viris temerariis deinceps comprimeretur,
quem ab ea quondam acceperat, quem etiam, qno- et Ecclesiae status non labcfactarctur. Posl obitum
tiescunque aliquo tangebatur incommodo, mittere vero domni imperatoris^ pr.iefatus Ebbo ab illo qui
solebat, et ut sui misereretur flebiliter peroravit. eum custodiebat fratri nostro Lothario ductus est.
Eumdem vero annulum genitrix nostra in ipso no- Quem isdem frater noster venerabiliter et beni-
strae nativitatis articulo, quia archiepiscopus erat, gne suscipiens, cum episcopis qui cam eo tunc
pro sua religione et sanctitate, ut nostri jugiter in juncti erant, quorum ipse Ebbo usus consilio, du-
snis orationibus memor essot, ei miserat. Tunc ipsa dum libcllum suse confessionis, ut imperatori satis-
horum reminiscens, ejusque lacrymabilia suspiria faceret, communi eorumxonsensu suis gradibus est
agnoscens, pio suasu apud episcopos, qui illuc con- restitutus. Nobis autem pro imminentibus negotiis
venerant, obtinere curavit, qualenus et imperatoris in Aqnitaniffi partesrecedentibus, ab universo Rhe-
animum satisfaciendo lenirent, et leges divinas mensisEcclesiai clero et populoavidissime expetitus,
transgrediendo non violarent, ne forte vindictam sicque demum a coepiscopis et sufTraganeis suis
severitatis exercentes in eum qui in eos deliquerat, B sedi pristina; est restitutus. Cui tunc omnes qui
non viderentur dignam Deo reddere vicissitudinem, adfueruntcommunicaverunt, omnesque sufTraganei,
qui eos a tanto periculo misericorditer liberaverat. qui eo absente ordinati fuerant, annulos et baculos,
Statuerat enim animo, ut pro reverenlia tanti mi- et suae confirmationis scripta, more Gallicarum Ec-
nisterii nullatenus in depositionem cujusquam epi- clesiarum ab eo acceperunt. Universis autem, qui-
scopi prffiberet assensum. Et ob boc apud pium ini- bus ad eum praestabatur accessus communicantibus,
pcratnrem obtinuit ne in ejusdepositioneniamplius Vulfadum et aliosquosdam ipsius Ecclesiae filios ibi

impelleret, quod et secundummoderatissimum ejus- ordinavit. HaecdeEbbonisdejectioneet restitutione

dem genitricis nostrae gloriosa) imperatricis consi- breviter praelibavimus, ut ex his vestrae sagacitatis
lium satisfacerent piissimo imperatori, et in eum- decernatprudentia,utrum haecad Vulfadi pertineant
dem Ebbonem non aliam sententiam intulissent, depositionem, necne. Siquisautem vestrae sanctitati
nisi quam ipse scripto ediderat. Hanc autemauthen- intimavit quod isdem ad Suessonicam synodum
ticam scriptionem a praefato Fulcone venerabili ab- canonice vocatus fuerit, etsuae damnationislitteras
bate, cui tuncEcclesia Rhemensis commissa fuerat, firmaverit, aut porrexerit, sciatis nullatenus verum
Hincmarus venerabilis archiepiscopus accepit, et esse, quia nec ipsi synodo interfuit. Hi sita gestis.ne-

vobis eam, ut ipse nobis retulit, transmisit. Sed q
ntrum pure ac simpliciter vobis sit directa ignora-
mus. Hoc tamen verissime novimus, quod nuUus
episcoporum eam propria manu subterfirmaverit.
Nam idem Ebbo, compertainevitabili suidiscriminis
causa, prolulit tres testes, tanquam suos confesso-
res, Aiuifum videlicet archiepiscopum, Moduinum,
cessarium duximus,noshumillime etdevotissimeante
conspectum majestatis vestrae nostri apicibusexcusa-
biles reddere.eo quod ante reversionem Egilis reve-
rendiarchiepiscopi, vel rescriptionem vestri praesu-
Iatu3,praefato Vulfado sedem Bituricensis archiepisco-
patus commendavimus, et eum episcopi nulla temeri-
tate, sed magnaincumbentenecessitate,fisidemagni-

et Badaradum episcopos qui vicem illius obtinentes

: tudine misericordiae veslra;, ad honorem episcopatus
dicerent, si ita verum est, ut ipse Ebbo eis confite- provexerunt.Ideo enim eum in illas Aquitaniae partes
batur, consilium ei darent ut a pontificali ministe- ad filium et aequivocum nostrumdireximus, etEccIe-
rio abstincret. Qui eliam sibi alios tres asciverunt, siam illam ei commendavimus, quoniam eum in
qui eum illis confitentem viderunt, Nothonem sci- educatione alterius filii nostri, Carlomanni scilicet
licet archiepiscopum, Theudericum ct Actardum servi quem
vestri, vestrae beatitudini specialiter
episcopos. Quibus explelis, reductus est in custo- commendavimus,et aliis utilitatibus nostris experti
diam. His autem ab cpiscopis taliler dcfinitis, dom- sumus et ingenio strenuum, et moribus probum, et
nus imperator per Godefridum monasterii sancti -p, nobis in omnibus fidelissimum. In qua acceleralione
• ••
'•
Gregorii venerabilem abbatem suK dignitatis litleras si' •' vestrjc sanct;c serenitalis animo displicuit,
quid • -• ••

praedecessorivestro domnoGregorio venerando papac a vestra sancta patcrnitate nobisdonari deposcimus.

dirigit, ejus assensum, si fieri posset, in depositione Et quia in eodem regno magna paganonim perse-
ipsiusEbbonis expostulans. Ipse vero per praefatum cutio grassabatur, quos misericors Dominus por fi-
abbatem suai auctoritatis lilteras ci rcmisit, sed qnid lium nostrum ol fideles sape proslravit, et ea occa-
in ipsis insertum fuerit, omnibus episcopis et cun- sione non minor malorum Chrislianorum infestatio
ctis regni nostri ordinibus habetur incognitum. Sed latius efTorvebat,sicuthicnoslrorumapicum gerulus
sanctitatis vestrae solerlia per scrinia dignitatis ve- viva voce vobis indicare potest ; ipsa urgcnte ncces-
strcc investigare polerit quid isdem pradecessor sitatc ipsius regni excitati episcopi, ne majora mala
vester senserit inde. Credimus tamen quia, si in ab- supercre.scerent, et pra^sentiasedarentur, et quoniam
jectionem praedicti Ebbonis domnusimperator ipsum illius regionis sedes illa principatum obtinet, ut cjus
praedecessorem vestrum fautorem habuisset, conti- prudentia et vigore, auctoritateetiam sedis freti, fa-

nuo vacanti Ecclesia) illi alium ponlificem subro- cilius malaexorta compescerent,tempori consulentes
Patkol. CXXIV. 28
 ; ;

875 CAROIJ CALVI FRANCORUM REGIS 876

ejus ordinationem maturaverint.Incnjus ordinationis A imputabitur, qui disponere et ordinare, etiamsi di~
maturatione quiavestralicentia,pro jam dicto immi- lectus nepos noster in alia intendens praeterit, ne
nente periculo,exspectata non est,vestrabenignissima populus Dei pastorecarensoberraret, ipsum episco-
sanctitatepetimusindulgendum.PraetereavestrampraB pura et episcopatuin, ac omnia ipsius Ecclesiae de-
omnibus gloriosam et amplexabilem palernitatem buistis. Vohis enira etomnibusepiscopis suis omnem
suppliciter exoramus ut, si quid in sanctis promis- Ecclesiam suam Christus Deus noster comraisit :

sionibus vestris confidere audemus, hmc appareat cui et nos in omnibus venerabiliter subdi oportet
nos apud vos plurimum posse, ut quidquid in prae- ut cum vos qucB illius sunt irapigre perfeceritis, sine
dictis dimittendum est dimittatis, et praedictum fide- dubio apud illum pro nobis regnoque nostro fidentius
lissimum servum vestrum Vulfadum pallio aposto- intercedere vos non duhitemus. Valete, et inoratio-

licae auctoritatis exornando decoretis, et decorando nibus vestris nostri memores semper sitis. Accepta
confirmetis. Actardum Namneticae quondam sedis VI Kal. Septemhris.
venerahilem episcopum, exsilium, vincla, mare,
EPISTOLA VII
dura pericula passum, sed gratia Dei liheratum.
ad adrianum ir.
Northmannis nimium Britonihusque vicinum, ac
perinde civitas sihi commissa, olim florentissima, D [Apud P. Delaland., Supplem. ad Conc. antiq.
nunc exusta et funditus diruta, redacta per decen- Gall.]

nium cernitur in eremum, fidelera legalum nostrum Domino sanclissimo atque reverendissimo Patri
vestrae sanctissimae paternitati dirigimus, quod lit- Adriano, Carolus gratia Dei rex.
terae nostraj minus hahent, pro tempore et per spa-
Vestra veneranda paternitas nobis epistolam pro
lium vobis placens verbo tenus significandum. Cui HincmaroLaudunensi,quondam episcopo, misit. Cu-
quia nulla manet spes in propria, si annuit et favet jus primordia ita se habent. Initium nostraj locutio-
vigilantissima vestra discretionissolertia, voluntate nis ad te, fili charissime, cumpropheta
Ecce qui est.
et mente promptissima optamus vacantis sedis con- dicit Populus hic me labiis honorat, cor autem ec-
:

stituatur in cathedra, quo possit injuncta sihi et or- rum longeest a me (Isa. xxixj. Et non optaveramus
dinataperagere ministeria^ quoque valeat utilitatibus apudreverentiam vestram alia voce et postulatione
ecclesiaslicis, et obsequiis parere nostris. Qui Romae aliqualoquisi nosad hoc, quae inviti loquimur etco-
deslinavit aliquas facere moras, ut adventantihus acti deposcenda ducimus necessitas nimia non com-
Britonibus possit corara positus eos convincens, suae exprobrationum
pelleret.Saepe nohis epistolasraittitis
ecclesiarumque vicinarum ah eis perpetrata pandere el criminavohis incognita, nisi quantum per male-
detrimenta. UndesynodusSuessionica et Tricassina
Q vorum nostrorum ora auditis, nobis impingitis,quod
semonuerat legationem sumere, quatenus gens te-
vestraesanctitatis ministerium non oporteret, neque
meraria, fallax et barbara, apostolico mucrone a
deceret, sed neque decessores ac praedecessores ve-
lalibus ausis excessibus coerceatur, et prsesumptione
stri nostris decessoribus ac praedecessoribus talia
praesenti. Huic nostro alumno, vestroque clientulo, impegerunt, vel mandaverunt. Sicut namque in
solito raore oraraus pietatis vestrse charitosissiraa apostolicae sedis pontificura et in Christianorum
viscera patula fore : quo valeat raens diutino quas- regum, ac imperatorura epistolis legimus : religiosi
sataraoerore vivisacsalientibusresolidari et recreari
regeset imperatores heati Petri apostolorum princi-
fluentis.
pis successores, Patres appellaverunt ; et apostolicae

EPISTOLA VI Romanae sedis pontifices, regeset imperatoresCbri-

AD ADONEM ARCUIEPISCOPUM VIENNENSEM. stianos usque ad vestra tempora Filios et Dominos
vocaverunt. Nunc econtra cura dicat Apostolus :

De onlinando Bernario in episcopwn Graiianopoli-

Filii, ohedite parentibus vestris, quod devotissime, si
tanum.
nobis liceret, agere cuperemus, et : patres, nolile ad
[Apud D. Bouq., tom. VII.] iracnndiam provocare fiUosvestros{CoL iii).Perjurii
Carolus rex Adoni venerahili archiepiscopo no- T^ et tyrannidis atqueperfidiaenonconfessi, necordine
bisque charissimo salutem. judiciario legaliler etregularilerconvicti : cum sicut
PerOdonem et aliosfidelcsnostros voluntatem no- B. Augustinus ex legihus divinis atquehuraanis in-
stram vohis aperuimus: inde cum ad nos veneritis, structus dicat : Quia nemo sihi utrunique audet as-
certiores vos reddemus. Mandamus fidelissimae san- sumere, et cuiquam ipse sit accusator et judex. Et
ctitati vestrajut sciatisquia cuidam clerico, diacono tantis injuriis alfecti contra praeceptum Apostoli ad
olim venerabilis archiepiscopi [Lugdun.] Remigii, iracundiam provocamur, quantis, ut de regia per-
et postraodum chari nostri Lolliarii nepotis, itacon- sona repticeamus, ne quemlihet plebeium vel liberi

cessiraus Gratianopolitanum episcopatum, ut vestro capilis virura hactenusaudierimusa sacerdote quo-

judicio, si canonice probaveritis, ibi a vestra sancti- libet provocari, quem nec secundum ecclesiaslicas
tate ordinetur episcopus non enira diu sine epi-
: regulas, vel secunduin leges puhlicas accusatum,vel
scopo oportet eumdem ipsura esse episcopatum. Vos sponte confessum, aut legaliter ac rogularitcr aperte
enira scitis inde canonicara auctoritatem : quidquid convictum in judicio suo prx^scntatum susceperit
enim neglectura fuerit, vohis sine dubio a Domino nam decessor vester heatce mcmoria^ Nicolaus, de
 : :

87 7 EPlSTOLiE. 878

publico adulterio nepotem quondaiu nostrum Lotha- A Descendam, inquit Doiiiinus, et videbo utrum clamo-
rium deprehensum regi» potestati honorem conser- rem, quivenitad me, opere compleverinl : an non est

vans, non taliter in suis apostolicis litteris appelia- itautsciam (Gen. xviii) et Causam quam nescie-
; :

vit, sicut nos appellalis, quem nec confessum nec bam, diligentissime investigabam (Job xxix). Sancli
cunviclum tenetis, necillum excommunicavil, sicut quippe doctique pontiliccs, et jam ab cis pni-jnducia
nos sine auctoritate et raliono excommunicandos patientes, nonsic
Constantium Arianum,et Juiianum
minatis. Cum non ignoremus ex sacrarum Scriptu- apostatum vocaverunt. Et si omnes epislolas rcvol-
rarum tramite et doctrina apostolice sedis pontifi- vitis, quas habemus ex eo tempore, quo Romani
cum, unde et qualiter, ac quomodo et quo ordine ponlifices ad reges Francorum coiperant scribere,
quemquam, pontifex quilibot debeat regulariter ex- nihil tale ineis invenietis. Scriptum cst ctiam nobis
communicare. El certum tenemus nosse paternita- voce vestra, quia res omnos Ilincmaro commissas
tem vestram et sanctam Romanam Ecclesiam, quas donec ad propria rcverteret, nobis commit-
Ecclesiae,
epistolas decessores ac proedecessores veslri Chri- indemnes consisterent, elaliquod dispcn-
teretis, ut

stianis Honianorum ct Francorum imperatoribus, et dium non incurrerent quibus referimus, quia ut
;

progenitoribus nostris direxerint, et qualiter eos, de beatus dicit Gregorius, non reges Francornm cx re-
quibus necesse fuerat, commonucrint, non expro- p gio geneie progeniti, non episcoporum vicedomini.
baverunt, nequecrimina eis impegerunt, vel calum- sed terra; doinini hactenus fuimus computati : etut
nias intulerunt, sed de hisqua; ad suum ecclesiasli. Leo ac Byturicensis synodus scripsit : Reges et im-
cuin ministerium pertinuerint, eos instruxerunt et peratoros, quos torris divina potentia praesse prcece-
commonuerunt, et regni ac saxularia ncgotia sibj pit,jus distinguendorum negoliorum episcopissanctis
non usurpaverunt, scientes quia sicut sanctus dicil juxta divalia conslitutapermiserunt, nonautem epi-
Gelasius, Uuo sunt quibus principaliter mundus hic scoporum Et Auguslinus dicit
villici exstiterunt.

regitur, auctoritas sacrata pontificum, et rcgalis po- Per jura reguin possidentur possessiones, non autem
testas, quoniamChristus memor fragilitatis humana} per episcopale imperium, regos viliarum fiunt aclo-
quod suorum saluli congrueret, dispensationc ma- res. Et Dominus, quae sunt Caesaris C;csari, qna3 Dei
gnifica temperavit, sic actijnibus propriis, digni- sunt Deo reddi pr,i?cipit (Matth. xxii), qui etiani
tatibusque dislinctis officia potestatis utrisque decre- censum regi reddidit {Malth. xvii). Et Apostolus
vit suos volens medicinali humilitate salvari, non voluit servire rogibus, voluit honorari, et non con-
humana superbia rursus inlercipi, ut et Chrisliani culcari rogos: Regein, inquit, honorificate {I Pel. ii).

imperatores pro a}terna vita ponlificiJjus indigerent, Et item : Omnis, inquiens, anima poteslalibus siibli-

pro temporalium cursu rerum, impera- p mioribus subdita sit ; reddite ergo omnibiis debita
et pontifices

torum dispositionibus uterenlur, quatenus spiritalis {Rom. xiii). Et paulo superius Ideo necessitate sub- :

actio a carnalibus distaret incursibus, et ideo mili- diti estote, non solum propter iram, sed etpropter con-
tans Deo minime se negotiis sxcularibus implicaret scientiam {Ibid.}. Et quod de episcopis a vobis Ro-
(// Tim. II), ac vicissim non ille rebus divinis pra^si- mani ex regno nostro accersendis scriptum est,
derevideretur,qui esset negotiis sa?cularibusimplica- legite gesta sedis Romana^ pontificum, et epistolas

tus. Scripturn est jamnobisinter aliavocevestra quia beati Gregorii ad regem Francorum, et etiam ad
in causa Hincmari agerem, non ut rex pius, sed ut Brunchildem licet feminam, tamen reginam, et aliter

alius, id est tyrannus impius ; sicut namque nihil ost invenietis vestros decessores, et prffidecessores, no-

medium, qui dicinon polestbonus, restat utvocotur stris decessoribus ac praedecessoribus pro accersen-
malus ; sic non rex pius, tyrannus intelligatur im- dis episcopis, etprosynodis congregandisscripsisse.
pius; et qui me peccatorem confiteor, impium esso Et in eadem epistola nobis scriptum est, ut homines
diffiteor. Et Nathan propheta, David regem de mor- de regno nostro Celsanum et Walconem atque Ber-
tiferis peccatis redarguens, confitenti non dixit : Tu nonem salvos et incolumes cum suis permitterem
es ille impius, sed ; Tii es Hle vir qui fecisti hoc, et consistere ; et si aliler egcrimus, veslrai communio-
sna facta confitendo, damnantem non judicio con- nis participes usque ad veram satisfactionem esse
demnavit, verum competenter absolvil (// Reg. xii).
D
non valeremus et non evasuros nos vestram censu-
;

Sed cum scri[)tum sit iMbia sacerdotis cuslodient

: ram sciremus, si vestra a vobis fuerint amplius de-
scientiam, et legem requirent e.r ore ejus, quia ange- crela vel monila violata, Ad qmc rescribimus, quod
lus Domini ej-ercituum est {Malach. u), inlerminanle non tali modo aposlolicaj sedis pontificcs Franco-
Domino, ne quis dicat fratri suo sine causa raca, vel ruin regibusmandare consueverunt, pro his qui ad
falue {.Matlh. v), non credimus ut talia erga me re- apostolorum limina confugium suis temporibus fa-
gem qualemcunque, tamen catholieum, el incalho- ciobant. Nec talis osl doctrina caiholica, ut pro hac
lica religione devote manontem processerint de ore- vol hujusmodi causa, rex corrector iniquorum a sc-
veslro, quo per sacrosanctam obsecrationem con- dis aposlolica) comiuunione dobeat scparari, sicut
ficitur corpus et sanguis Christi, qui tesle Apostolo boalus Augustinus patienter ostendit : Spiritales, in-
pro impiis mortuus
est (Rom. v). Nec ad suggestionem quit, sivc ad hoc ipsum pio studio proficientes non
mendaciorum hoc vos nobis mandasse inconsulte cre- cunt foras, quia cum aliqua vel perversitate, vel nc*
dimns, qni seqaendasScripturaj sententias reiinelis cessilatc hominum vidfnlnr oxpolli, ibi magis pro-
 ;

879 CAROLI CALVI FRANCORUM REGIS 880

bant, quam intus permaneant, cum adversus Eccle- A ptum est etiam nobis, misisse nos vobis epistolam
siain nullatenus eriguntur, sed hi solida unitatis pe- de Hincmaro accusationes nefandas continentem ,

tra fortissimo charitatis robore radicantur. Ad hoc quod scribi non decuerat, quia nefandas accusatio-
enim quod in illo Abrahae sacrificio dici-
pertinet nes de illo vobis non scripsimus sed quae multi et
;

tur Aves autem non divisit (Gen. xv). Proinde non

: episcopi, et alii viri ecclesiastici, et primores regni
est credendum, ut haec mandata ex apostolico ve- nostri, et nobiles, et mediocres, et ignobiles de illo
stro ore processerint ;
quoniain qui ita scripsit, non tunc fatebantur, et adhuc fatentur, vobis scripsimus
bcne attendit, quasi quilibet mihi in catholica et suggerentes, ut quia cum corrigere volebamus, ne
apostolica communione permanenti suam commu- ad hoc perveniret ad quod se ipse impegit, ut rue-
nionem subtraxerit, non me, sed se a catholica et ret, vobis quisque surriperet, antequam inde verita-
apostolica communione sequestrat. Ilinc enim bea- tem resciretis. Sed quia mullipliciter et mulloties
tus Gregorius etiam de Ecclesiae rectore dicit: Saepe illumcorripuimus,sedcorrigerenon valuimus,adhoc
in solvendis, ac ligandis subditis, suae voluntatis usque pervenit, sicut in gestis synodalibus vestrae
motus, qui Ecclesiae Christi praepositus est, non au- auctoritati directis invenietis. Undeobnixe vestram
tem causarum merita sequitur. Unde fit ut ipsa hac auctoritatem deposcimus, ut sicut vestri decessores
ligandi et solvendi potestate se privet, qui hanc pro ac praedecessores dessoribus ac praedecessoribus
B ,

suis voluntatibus, et non pro subjectorum moribus nostris, et archiepiscoporura ac episcoporum regni
exercet. Et cum egimus tamen
haec ita se habeant, nostri debita et ecclesiastica privilegia, dignitatum-
de Celsano qui mendaciter me ex mendacis Hinc- qae distinctiones, a sacris decreta atque distincta
mari parte, cujus Ecclesiae duo circiter millia mansa canonibus ex antiqua consuetudine conservaverunt
plus quam tempore antecessorum nostrorum habue- nobis, sed et illis etiam in hac causa conservare stu-
rit, adauximus, et etiam ipsius tempore plus quam deatis, quatenus sicut sanctus dicit Gregorius, et
sexcenta succrevimus, distrahentem ecclesiasticum apostolica sedes proprium vigorem retineat, et a se
statum apud Sanctitatem vestram apostolicae sedis concessa aliis sua jura non minuat. Multa sunt
pontificem accusavit. Sed et de Walcone et Bernone enim de quibus, cum his, ex quibus judicatus est,
perjuris, et regia nostra infidelitate notatis, ac fugi- regulariter judicaretur, si non diutius in synodo

tivis, sicut nobis ex vestra parte scriptum est, obe- residere liceret. Sed quia necesse nobis fuit cum
divimus, non attendentes illorum mendacia, et in quibusdam episcopis ad colloquium fratris nostri
nos dictas calumnias, sed apostolicae sedis honorem pro reconciliatione filiorum ejus ad patrem illorura
ac reverentiam ; unde ut cum pace etvenia vestra et fratrem nostrum, quantocius festinare, ne com-
dicamus, quae vestri rainisterii sunt, apostolicae se- jam propinquos compu-
P mota seditione, et inter se
dis mandata, evangelica veritate et apostolica, at- gnantes Christianorum parricidialis sanguis effunde-
que canonica auctoritate, secuudum tramitem san- retur, et hac de causa ecclesiarum Dei res scinde-
ctarum Scripturarum traditionemque majorum suf- rentur, et sacerdotum ac servorum Dei facultates
fulta recipere, et eis obedire. Et tale honoris privile- diriperentur, et pauperes depopularentur. De omni-
gium volumus conservare, et obaudiendo vobis pon- bus, de quibus accusabatur, judicia certa synodus
^ifici apostolicae sedis dependere in primatu beati determinare non potuit. Veruratamen in his gestis,
Petri apostolorum principis, Domini voce percepto, quae vestrae auctoritati mittuntur, cognoscere pote-
quod, Ecclesia subsequente, tenuit sernper et reti- ritis quam diutino tempore, nos et episcopi et pri-
net : sicut et sancti canones et sacrae leges a Chri- mores regni nostri, ejus improbabiles etimportabi-
stianis imperatoribus promulgatae eidem primae sedi les mores et actus cum labore maximo sustinuimus.
deferentes, demonstrant ; et sicut decessorcs , ac Quapropter de illo vestra pontificalis aucloritas, ut
praedecessores nostri eidem sanctae sedi detulerunt, credimus, faciet quod regulae sacrae decernunt ; vos
et vestra paternitas sic debitum honorem nolus tamen certissimum reddimus, quia quandiu nos Deus
exhibeat , sicut sui decessores , ac praedecessores Laudu-
in regni regimine conservaverit, episcopiura
Christianis Romanorum imperatoribus, et Franco- nense idem Hincmarus in suo regimine non habebit
rum regibus, itemque Romanorum et Francorum im- D cui concessimus, quamvis non mereatur, pietatis
peratoribus, progenitoribus nostris exhibuerunt. Cx- intuitu, ut quicunque de clericis, et de familia epi-|
terum taleslitteras, et vestro ministerio incongruen- scopii Laudunensis pergere vellet, licentiam habe-
tes, et nostrae regiae dignitati ac potestati inconve- ret. Venerabilem denique Actardum, quem clerus et
nientes, sicut nobis ex vestro nomine diriguntur, plebs metropolis ecclesiae Turonensis in eadem ec-j
non a vobis neque a sancta Romana Ecclesia in clesia baptizatum, tonsum el nutritum, et per sin-
omnibus semper discretissima atque cautissima di- gulos gradus ad ordinem episcopatus provectuiu
ctalas crediderira, quoniam ipsa sancta sedes cum sibi incardinari deposcit, quemque vestra paterni-
modestia et discretione semper corripere, et salu- tas nobis incardinandum, et jam si locus evenirct
briter corrigerc secundum uniuscujusque personam in nostris regionibus, in metropoli commendavit, et

et ordinem solita fuit. Servate ergo nostrae regioe cui hactenus ecclesiam vacantem pastorc, donec
potestati, quae nostra sunt, et liceat nobis servare locus congruus in regno vestro aperiretur, utibidem
Vestrae pontificali auctoritati, quK vestra sunt. Scri- regulariter incardinari posset, pro vestra depreca-
881 EPISTOL.E. 882

tione concessimus ; aucloritati vestrje reiniltimns, A bilia nobis scripta impetrare nequivimns, ut qnie-
quatenus illumin praefata nietropoli.eosi vobispla- tem pacis et venerationem, quam apud antecessores
cet tenore archiepiscopum incardinetis, ut posl de- vestros nostri decessores et nos habuimus, quoquo-
cessum illius praefata? metropoli ecclesiae, cleri et modo obtinere possomus, scripsimus vobis per
plebis electione, sicut reguL-c sacr» prrecipiunt, et Actardum opiscopurii, et mansuetudinis nostrao loga-

vetus consuetudo cxigit, a sufTraganeis et provincia- tum, singillatim ac viritirn quam inconvenientia pro
libus episcopis ibidem metropolitanus ordinetur anti- Hincmaroquondam l.audunensiepiscopo ex nomine
stes. Tandem in omnipolentis Dei honore, et vene- vestro nobis scripta fuerunt : quae nos a vobis pro-
ratione sanctorum apostolorum vos deprecamur, ut cessisse non credebamus, putantos nos ratione com-
tales inhonorationis nostraj epistolas, taliaque nian- perta ab incompetontibus, quae aliorum inslinctu
data, nomine vestro nobis vene-
sicut hactenus ex nobis eatenus scripla fuerunt, calanium revocaro.
runt, nobis et regnorum nostrorura episcopis, ac Sed spe vana frustratis aliter nobi'> quam sporaba-
primoribus ulterius non mandetiset non compella- mus evenit. In capite quippe litterarum, quas por
tis nos mandat.1 ; et epistolas vcstras inhonorandas praefatum Actardum episcopum nobis vestra direxil
contemnere, et missos vestros dohonorare, qui vo- paternitas, auditam laudabilem charitatis et sapien-
bis in his, qurc ad vestrum ministerium pertinent, g tiae nostrae magnitudinem \os prKtuIisse invenimus,
secnndnm ministerium nostrum cupimus obtempe- et moxdc comperto murmure et tumulluoso clamore
rare. Quae pro vestri honore privilegii dicimus,quia indebitK reprohensionis adversus paternitatem ve-
vobis, sicut revcra a vicariobeali Petri apostolorum stram nos denotatos reperimus sicque auditain :

principisinomnibus debite ac competenter obedire nostram sapientiam collaudastis, ut quasi honestius,

desideramus, et ne aliter eveniat, cavere per omnia el revera onuslius, nos solitis contumeliis afliccro
cupimus, ac vestram Sanctitatem idipsum cavere volueritis, quem nonper insipientiam, sedper indu-
humil prece deposcimus. Deus omnipotens ad hono-
i
striam in murmuratione et clamore contra debitam
rem, et salvationem atque exaltationem sanctae sua; charitatem delinquere demonstrabatis, el quasi ad
Ecclesiae, vos pcromnia annorum curriculaconscr- ora vasculi melle illiti, et de eodem fonte quo et
vare dignetur, domine sanctissime, atque reveren- ante missaj liiter* istae posteriores nobis pernicio-
dissime Pater in Domino. sum poculum propinaverunt, fatentes illa, quae alio-
EPISTOLA VIII.
rum instinctu et non a vobis processisse credeba-
mus, vestra fuisse.
AD EUMDE.M.
Nam
nos perjurum, ty- in prc-ecedentibus litteris
Binis Adriani litteris exasperatus, ad utrasque com- „ rannum, ac perfidum, et distractorem rerum eccle-
motiore aliquantum animo respondet. siasticarum, non confessum, nec ordine judiciario
fEx Opp. Hincmari, tom. II, p. 701.] legaliter ac regulariter convictum, vocastis : in istis

Sanctissimo ac reverentissimo Patri Adriano sum- autem murmurationis crimen nobis impegistis, ct
mo pontifici et universali papaj, Garolus Dei gratia tuinultuosi clamoris nKVuni iinposuistis, arguente
rex et spirilualis filius vester. Domino carnalem Israel per proplietam, unde nos
Legimus in libro Paralipomenon filios Israel coarguitis, quianon fecerit judicium, sed clamorem
mente pacifica ivisse ad praelium, quia non livoris (Isa. v) ; etApostolus, Omnis, inquit, c/amor^e(indi-
vindicta, sed obtinendae pacis gratia dimicaverunt. (jnalio tollatura vobis (Ephes. iv). Et non levius ma-
Quod rursum dicirnus, quia cogitis nos indecentibus lum murmuratio his quibus no; antea denota-
est
potestati regiae litteris vestris inlionoratum, incon- stis, dicente Apostolo Neque murmuraveritis, sicut
:

venientibus episcopali modestiae vestrae mandatis quidam illorummurmuraveriint, el a serpentibus pc-

gravatum, contumeliis et opprobriis dehonestatum, rierunl (I Cor. vi). Et, ut bealus dicil Gregorius,
aliter quam vellemus mente pacifica vobis rescri- nullus murmurans rognuin Dei intrare permittitur.
bere tandem animadvertatis, quanquam pertur-
: ut Ilinc colligendum est, quantum peccatum sitmurmu-

bationibus humanis obnoxium, in imagine tamon rv latio, qua3 regnum Dei intercludit, sicut et illapec-

Dei ambulantem esse nos hominem, habere sensum cata gravia, post quovum enumerationcm dicit Apo-
paterna et avita successione, Dei gratia, regio no- slolus : Qui talia agunt, regnum Dei non possidebunt
mine acculmine sublimaluin, et quod his majus est (Gal. v). El non, ut .scripsistis, tumultuoso clamoro
Christianum, catholicum fidei orthodoxae cultorem, paternilatem vestram indebite roprehendimus, scd
sacris litteris ac legibus, tam ecclesiasticis quam qu.TC nobis ex vestro nomine scripta fuerunt, non
sjecularibus, ab infantia cruditum, nullo crimine multorum vocibus, quibus tumultus ficri solet, sed
publico in audientia episcopali legaliterac regulari- nostra tantum voce rescripsimus. Et (juoniam talia

tcr accusatum, minime autern convictum. Et, ut vos misisse, et a sancta Romana Ecclcsia, in omni-
quae superadderc potcramus alia taceamus, ne no^, bus semper discretissiina atque caulissima, dictala
potius jactare, quam vera dicere videamur, licetle- fiiisse nequaquam credidimus, quia ipsa sancta se-
gamus Apostolum plura de se dixisse ob aliorum sa- dcs cum modestia et discretione semper corripere et
lutem necessitate compulsum, quoniam s.iepe humi- salubrilcr corrigere secundum uniusciijusque perso-
lilfr vobis locuti, benigna et pacifica atque honora- nam et ordinem solita fuit, suggessimus. Igitur si
883 CAROLl GALYI FRANCORUM REGIS 88'i

male locuti sumus, lestimonium perhibete de malo, A terii,vel episcopatus, mortali criminedixerint seesse
si autem bene, quid nobis succencetis ? Scriptum est, pollutos,asupradictisordinationibussubmovendos.»
Abraham licet sanctum, ut a Deo sanctificatum ho- Et nos, si adtalia nobis impacta tacendo consentire-
minem, tamen eidem Deo dixisse, Num perdes ju- mus,non solum a regimine regio, verum et a catholicae
stum cum impio ? iion esl hoc luum, qui judicas om~ Ecclesiae communione nos ipsos sequestraremus,
iiemterram (Gen. xviii), non ingrate hoc Dominum
el Non igitur talia nobis ex parte sedis apostolicae et
suscepissc. Et nos arguilis, quoniam humili placa- nomine vestro scripta, mente alacri percipere, et
tione vobis suggessimus non esse vestrum, non con- animo grato amplecti, et humili semper debemus
fesso, nec legaliter ac regulariter convicto, regia intentione recipere, quae, sicut in eisdem litleris ex
etiam potestate gratia Dei praedito, talia sicut ple- sententia sapientis Salomonis subjungitur (Eccle.
beio et de criminibus confutato, scribendo impin- xii), Quasi stimuli, et sicut clavi in altum defixi esse
gere ? scientes, quam grave sit fratri, quod nobis viderenlur, quia culpas delinquentium nesciunt pal-
jmpactis minus est, dicere falue (il/a«/t. v), nullique pare, sed pungere. Cui sententiae item Sapientis ver-
detrabenduirij vel contra fas maledicendum, minime ba referimus, quibus dixit: Priusquam interroges,
aulem regi, ut npostolica doctrina, atque sancti ne viluperes quemquam, e.t cum interrogaveris, id est
David in Saulis jam a Domino reprobati reveren- g probaveris, corripe juste (Eccli. xi) ; sicut Nathan
tia (I Reg. xxvi), et Salomonis sapientia, ac Nabu- Davi regem prius interrogavit, et interrogatione
I

thae prodit historia (Z Mach. ix). probatum corripuit et cum causa correptionis de-
:

Invenimus ctiam in eisdem litteris nobis datum fuit, humiliter adoravit, veiuti in sacra historia
consilium, si forte dici quod est
potest consilium, legimus (II Reg. vii, xii). Mandate et scribite quae
Dominiexemplocontrarium,etdecretissanctorumin- vestro et noslro miaisterio congruunt, ut decesso-
veniluradversum scilicet,ut verbis vestris dicamus,
: res vestri nobis et nostris decessoribus mandave-
omnia quae a sede apostolica, cui per Dei gratiam runt, atque scripserunt, et alacri mente, gratoque
praesidetis, directa sunt, alacri mente percipere. animo recipiemus.
Scriptum est enim nobis ex vestro nomine, nos per- Litterae autem ex nomine vestro semper sine in-
jurum, tyrannum, ac perfidum, et distractorem re- terrogatione, id est sine probatione nos pungunt, et
rnm esse ecclesiasticarum. Et haec alacri mente per- peccata, pro quibus invitum pungunt, sponte con-
cipere, animo grato amplecti, et humili semper de- fessa, vel ordine judiciario legaliter ac regulariter
bemus intentione recipere ? Nisi scriptor forte velit comprobata non ostendunt et cum peccata mani- :

nos cum vulgo iEthiopes vocare argenteos, et ideo festa et probata desint, fomentis benignae adhorta^
quis nobis pulcher videatur, quianemine bellus vo-
p tionis et allocutionis non refovent reprehendente :

catur, et sibi cantare cum Persio, quidqnid calcaveris liinc Domino populorum rectores asperos, alque di-
rosa fiat, illudque propheticum incurrere, Fa? his qui cente Vos autem cum austeritate imperabatis eis, et
:

pomint amariim iJirfH/ce^fsffl.v^jCumDominusdicenti- cum potentia (Ezech. xxxiv). Quibus Apostolus regu-
bus ad se Judaiis, Nonne bene dicimus nos, quia Sama- lam dedit commonitionis, singulis dicens : Argue,
ritanus es tu, el dwmonium hahes?qi\od. recognovit, obsecra, increpa in omni patientia et doctrina (11 Tim.
tacendo consensil, et patienter repulit quod dictum iv), misceas temporibus tempora, terroribusblandi-
fallaciter audivit, dicens Ego dcemonium non habeo
:
menla. Dirum magistri, pium patris ostendentes af-
{Joan. viii). Ciijus pro modulo nostro in hoc exem- fectum, id est indisciplinatos et inquietos debent du-
plum secutij qui non dedignalus est ex ratione os- rius arguere, obedientes autem ac patientes, ut in
tendere se peccalorem non csse, qui ex virtutedivi- n)elius proficiant obsecrare, negligentes autem et
nitatis poterat peccatores juslificare, de his quae in contemnentes debent utique increpare atque corri-
nobis non recognovimus, humiliter etpatienter apud pere, et de criminalibus peccatis, aut ultro confes-
paternitatem vestram nos excusavimus, ne si peni- sos, aut ordine judiciario comprobatos atque convi-
tus taceremus, tales, quales denotabamur, tacendo ctos, secundum modum culpae legaliter ac regulari-
et consentiendo esse nos fateremur, et quasi con- ter judicare. « Noluit Apostolus, inquit beatus Au-
fessi et nostra confessione convicti judicaremur. gustinus (Homil. 2, de Poenit. cap. 4), hominera ab
Et hoc hortameutura, quod in litteris ex nomine homine judicari ex arbitrio suspicionis, vel etiam
vestro ab Actardo episcopo nobis delatis invenimus, cxtraordinario usurpato judicio, sed potius ex lege
scilicet, utomnia, quae a sede apostolica nobis ve- Dei secundum ordinem Ecclesiae, sive ultro confes-
niunt, humili semper debeamus intentione recipere, sum, sive accusatum atque convictum. Alioquin
non solum, ut pr.Tmisimus, evangelicae veritati, sed illud cur dixit Si quis frater nominatur, aut forni-
:

ctiam decretis sanctorum invenitur adversum. In cator, aut idolis serviens (7 Cor. vi), et caetera ? nisi
quorum decretis legimus, eum absolvi non posse, quia eani nominationem intelligi voluit, qua; fit in
qui in seipsum dixerit mortis causam, quac dictain quemquam, cum sententia ordine judiciario atque
alium puniretur, falsum videlicet testimonium, cum integritate profertur. Nam sinominatio sola sufficit,
omnis, qui sibi fuerit mortiscausa, major homicida multi damnandi sunt innocentes : quia saepe falso
sit. Et hinc decreverunt (Conc. Val, can. 4) « Ut : in quemquam crimina nominantur. Plerique autem
quicunque sub ordinatione.vel diaconatus,veI presby- boni Christiani propterea tacent, et sufferunt aho-
 885 EPISTOL.£. 886

rum peccata quse noverunt, quia documentis snepe A uomine vestrodirectisdellincmarohoc modo: Vo-
<

deserunlur, ul ea quae sciunt, judicibus ecclesiasti- lumus, et auctoritate apostolica jubemus, ipsum
cisprobare non possint. Quair.vis enim vera sint llincmarum Laudunensom episcopum, vestra frctum
qua^dam, non tamen judici facile credenda sunt, potentia, ad limina sanctorum nostramque venire
nisi certis indiciis demonstrentur, nisi ordine judi- clemenliam. Quo sane veniente, vcniat pariter accu-
ciario coraprobentur : ut si per judicium mali ab sator idoneus, qui nulia possit auctoritate legitima
Ecclesiae communione auferii non possunt, toleren- respui : el tunc in pr.esentia nostra, et totius sedis
tur potius, ne pcrverse malos evilando quisque ab Romano), syaodali collogio causa illius prudenti
Ecclesia ipse discedens, eos quos fugere videtur, ventilata examine, ac diligenter inquisita,secundum
vinciat ad gehennam. • Deum et sacrorum canonum constitutiones Spiritu
Quod scriptura est in eisdem ex nomine vestro Dei prolatas (Conc. Afr. can. lOo), sine protelatione
litteris, quia sane non paticnter pontiticii vostri mo- aliqua finietur. . Quffi relegentes, licet contra morem
nita et correctiones nos audisse compciistis, liquido decessorum ac proidecessorum vestrorum hoc diclum
patetadhuc perfecla; aliquid charitatis minus dun- invenerimus, id est umbrosum saculi typhum indu-
taxat habere, de qua dicit Apostolus : Charitas pa- cere in Ecclesiam suam, quK lucem simplicitatis et
tiens est, benigna est, non inflatur, non irritatur, non g humilitalis diemDomini videre desiderantibus pra;-
afjit perperam, omuia suffert, omnia sustinet (I Cor. tamen de vohintate non dubitavimus, quia hu-
fert,

xiii). Cujus charitatis modum ct perfectionem in mano animo facile potest subripi, quod ex delibera-
benignitate. ac patientia, in humilitateet sulTerenlia, tione conveniat immutari. Sed valde mirati sumus,
cxemplo sanctK paternilatis vestrae, in litteris ve- ubi hoc dictator epistolae nobis per Actardum epi-
stris discere admodum cuperemus, si Deusnon inde scopum delat* scriptum invenerit, esse apostolica
honorare dignaretur. Quod et in hoc possemus addi- auctorilate pra^cipiendum, ut rex corroctor iniquo-
scere, si in his, ad quae ex nomine vestro nobis rum, et reorum, ac secundum leges ec-
districtor
scripta sanctitati vestrae rescripsimus : Sustineretis clesiasticas atque mundanas
ultor criminum, reum
modicum quid insipienlice nostrw, el supportaretis nos lcgaliter ac regulariter pro excessibus suis damna-

ill Cor. xi), sicut magnusPetrus,apostolicae et pri- tum, sua fretum potcntia Ptomam dirigat maximo :

m«3 sedis primus cpiscopus, non solum patienter, autem illum, qui ct ante depositionem contra custo-
sed et gaudenter adeo suscepit repreliensionem diam publicam et contra quietem moliri in Iribus
suam a coapostolo suo Paulo sibi ostensam, ut ejus synodis exslilit deprehensus, sicut in geslis episco-
epistolas, in quibus se reprehensum legerat, cum palibus paternitati vestrae directis continetur, e^
maximo favore laudavcrit (// Petr. iii). Non enim p P^st depositionem suam, et per se, et per quoscun-
ita supputate eas laudare poterat, nisi legisset, et que poluit, a sua pervicacia non quievit. Sed non
quia legit scriptum, reprebensum se in eis invenit :
miramur, si in postcrioribus litteris ex nomine ve-
et quoniam eas tam granditer laudavit, quain gra- stro nobis directis cst infulcitum ut legaliter ac re-

tanter justam reprehensionem suam accepto tulerit gulariter damnatus, qui nullis legibus decernitur a

patienter, ostendit. Et cum a minoribus suis repre- quoquam gradu seu rebus ac facultatibus redonan-
hensus fuit cur ad gentiles intravcrit, non eis nudo diis, autequam, si contra custodiam et quielcm pu-
et tumido sermone respondit, ut omnia quic egerat blicam moliri non fuerit doprohensus, renovata apo-
patienlissime sustinerent, nec aliquid in eorum quc- stolicae sedis auctoritate judicio in provincia, qua
rela de sua potestate dixit, sed huraili eos ratione fuerit judicatus, forte inveniatur innoxius, regia
placavit, atque in causa reprehensionis sua) etiam nostra potentia ad vestram veniat fretus, cum se au-

testes adhibuit [Gal. ii). « Quia si in querela fidc- cloredamnato debeatur zelus rectitudinis, non cle-
lium, ut beatus dicit Gregorius, aliquid de sua po- mentia resolutionis. Quae si non de eodem foramine,
testale diceret, profecto doctor mansuetudinis non de eodem tamen conamine manarunt, de quo et an-
fuisset. » Si igitur pastor Ecclesiae, apostolorum tcriores fluxerunt, in quibus continetur, ul res om-
princeps, signa et miracula singulariter faciens, non ncs Ilincmaro cominissae donec ad propria
ecclesiffi,
D reverleretur, nobis committeretis, ul indcmnes con-
dedignatus est, in causa reprehensionis sua, ratio-
nem hurniliter reddere, quanto magis, inquit bealus sisterent, et aliquod dispendium non incurrerent.

Gregorius apostulicae sedis pontifex, nos peccatores- Unde, sicut vobis rcscripsimus, et nunc iterum
cura de re aliqua reprchendimur, reprehensores no- vobis scribere non piguit, sed exigente causa neces-
stros ratione humili placare debemus? Litter.c autem sarium est, quia roges Francorum ex regio genore

ex nomine vestro nubis directae, non humili nos ra- nati,non cpiscoporum vicedomini, sed tcrrae domini
tione placarunt, nec conlra rationem nos ex ratione hactenus fuirnus computati et ut Lco ac Romana
:

et auctoritate quaesiissc monstrarunt: sed indebila synodus scripsit, rcges et imperatores, quos terris
increpatione os nostrum oppilarc studuerunt, ciim divina potenlia pra;ccpit pra^csse, jus distingucndo-
Deo gratia, adhuc fronte dc Iiis, quae nobis
libera rum negotiorum episcopis sanctis juXta divalia coii-
per litterasex nomine veslro directas impacta sunt, stiluta pcrmiscrunt, non autcm cpiscoporum villici
loqui possimus. exstiterunt. Et sanctus Augustinus dicit, per jura
Scriptum est etiara in praefatis litteris nobis ex regum possidentur possegsiones, non autem per epi-
887 CAROLI CALVI FRANCORUM REGIS 888

scopale imperiurn regesvillici fiunt, actoresque epi- A clesia Dei in liis, sine quibus eam Christiana non
scoporum. Et Dominus, qudd sunt Caesaris, Caesari, patitur esse religio, inculta ac destitutamaneat. Sin
et quse sunt Dei, Deo reddi praecipil {Matth. xxii), autem excellentia vestra aliter se habere, quam de
qui etiam censum regi reddidit (Matlh. xvii). Et eo quod dicitur esse perspexerit, eum ad ecclesiam
Apostolus voluit serviri regibus, voluit honorari et suam reverii concedat, ut officium suum in commis-
non conculari reges. Regem, inquit, honorificate sis sibi animabus adirapleat. » Quibus mandatis beati

(7 Petr. ii). Et iterum, Oinnis, inquiens, anima jjo- Gregorii praedecessoris vestri, de his qui necdum
testatibus sublimioribus subdita sit. Reddite ergo om- judicio synodali legaliterac regulariter pro crimini-
nibus debita (Rom. xiii) ; et paulo superius : Ideo bus suis fuere depositi, collatis cum scriptis ex no-
necessitate subditi estote, non solum propter iram, sed niine vestro nobis directis, ex eo qui legaliterac
et propter conscieiitiam (Ibid.). Et si revolveritis re- regulariter pro suis excessibus judicio synodali ha-
gesta decessorum ac praedecessorum vestrorum, la- betur depositus, ut eumnostra fretum potenlia Ro-
lia mandata sicut habentur in litleris ex nomine ve- mam mittamus, quae potius sequenda sint, judicate.
slro nobis directis per Actardum episcopum, deces- Nos autem auctoritatem vestram judicaturam potius
sores nostros a decessoribus vestris accepisse credimus, ut ea sequamur, quae decessores ac prae-
nullatenus invenietis unde pauca de pluribus vobis
:
B decessores vestri secundum Scripturarura tramitem
scribere necessarium duximus. praedicationeraque majorura scripserunt, quam illa,

Sanctus Gregorius, merito vitae et sapientiae do- quae scriptor saepe dictae epistolae ex noraine vestro
ctrina apostolicae sedis pontifex et toti orbi colendus nobis directae confinxit. Ait enira beatus Augustinus
ad Januariura (epist. 119, cap. 19) « Omnia
ac imitanduSj Francorum regibus Theodorico et libro :

Theodeberto, praedecessoribus nostris, de praejudicio talia, quae neque sanctarum Scripturarura auctorita-
cujusdam episcopi, non ita ut vos nobis scripsistis tibus continentur, nec in conciliis episcoporura sta-
pro eo, qui pro meritis suis legaliter ac regulariter tuta inveniuntur, nec consuetudine universalis Ec-
juste depositus est, scripsit hoc modo (lib. vii, epist. clesiae roborata sunt, resecanda existimo. » Et san-
120, indict. 2) : « Frater et coepiscopus noster Ur- ctus Leo, de his quae a sacris canonibus habentur
sinus Taurinae civitatis antistes, in parochiis suis, ita praefixa, et eisdem apostolicae sedis sunt promul-
quae intra regni vestri sunt terminos constitutae, gata decretis, ut nulla possint ratione convelli, con-
grave omnino dicitur praejudicium sustinere: adeo stituit, « Ut omni penitus aucloritate sit vacum,
ut contra ecclesiasticam observantiam, contra- quidquid ab illorum fuerit constitutione diversum. »

que sacerdotalem gravitatem, et contra sacrorum Ac si cum Paulo diceret, quia sibi ipsi apostolica
canonum definita, nullo ejus exigente crimine, Q sedes in suis constitutionibus esse non potest con-
alter illicnon metuerit episcopus ordinari. Et quia traria, Licet nos, aut angelus de ccelo evangelizet vo-
parum visum est, si illicitis non jungerentur illicita bis prceter quod evangelizavimus vobis, anathema sii

etiara res ecclesiae suae, ut fertur, ablatae sunt. Quod (Gal. i). Sed ut in controversia Quintiliani legitur,
si ita se veritas habet, quoniam nimis intolerabile Floribus vafricia nebulonum veneficatis apes viortuas
est, ut vir opprimeretur cui culpa non nocuit, prae- esse, quibus mellificandum fiierat, de Scripturis sacris
inisso paternae salutationis alloquio, petimus ut B. Petrus agi demonstrat, loquens de Pauli Episto-
quod excellentia vestra amore ecclesiasticae reve- lis, Quce indocti et instabiles, inquit, depravant, sicut
rentiffi, et aequitatis conteinplatione, sponte potest et cceteras Scripturas, ad suam ipsorum perditionem
impendere, nostra studeat benignius intercessione (IlPetr. iii), et de traditionibus ecclesiasticis san-
concedere, et justitiam illi, sicut de aequitatis ejus ctus Innocentius (ad Dec. epist. 29), « Dum, in-
bono confidimus, omnibus cuslodiri, atque
faciat in quienSjUnusquisque non quod traditumest, sed quod
patefacta veritate actum est, corrigi.
quod illicite sibi visum fuerit, hoc existimat esse tenendum,
Pro utilitate c go animae vestrae hac apud vos nostra inde diversa in diversis locis vel ecclesiis, aut tene-
exhortatio locum inveniat, etc. » Sed et ad Roma- riu aut celebrari videntur, ac fit scandalum populis,
num exarchum, minoris dignitatis, quam simus Dei j^
qui dura nesciunt traditiones antiquas huraana prae-
gratia regiae potestatis, de quodam episcopo scripsit suinptione corruptas, putant sibi aut ecclesiis non
hoc modo (lib. i, ep. 32) : « Pervenit ad nos, Blan- convenire, aut ab apostolis, vel apostolicis viris
dum Ortonensis civitatis episcopum, longojamlem- contrarietatem inductam. » Contra quem morbum
pore in civitate Ravennati a vestra excellentia deti- sanctus Coelestinus salubre cunctis celebravit anti-
neri, et fit ut ecclesia sine rectore, et populus dotura, dicens (epist. 2), « NuIIi sacerdoti suos li-
quasi sine pastore rex defluat, et ibidem infantes ceat canones ignorare, nec quidquam facere, quod
pro peccatis asque baptismate moriantur. Et rursus, Patrura regulis possit obviare. Quae enim a nobis
quia non credimus quod eum excellentia vestra, res digna servabitur, si decretalium normaconstitu-
nisi ex aliqua probabilis excessus causa tenuerit, torum, pro aliquorura libitu licentia populis per-
oportet ut habita synodo palam fiat, si quod in eum raissa frangatur ? » Et sanctus Gelasius in decretis
crimen intenditur, et si talis in eo culpa reperitur, suis, « Patres nostri, catholici videlicet et docti
quae usque ad degradationem sacerdotii deducatur, pontifices, in unaquaque secta quolibet tempore su-
aliam necesse est ordinationem inquiramus, ne Ec- scitata, quidquid pro fide, pro veritate, pro com-
889 EPISTOL.E 890

innnione catholioa atqiic sccwndnm

apostolica, X hnn argenti appendcs. Dnm autem ego tiirbatHS huc

Scripturarum traniitem, praedicationenuiue majo- illucque me vertcreniySubito non comparuit. Et ait rex

rum, facla semel congrcgatione sanxorunt, incun- Israel ad eum Hoc cstjudicium tuum, quod
: ipsc de-

vulsum voluerunt dcinccps lirinuniquc constare,nec crecisti.At iUe statimabstersitpulcerem de facie sua,
in eadem causa dcnuo quie pnclixa fuerant rctra- et cognovit eum rcx Israel, quod esset de prophelis.

ctari qualibet recenti praesumptione permiserunt. » Quiaitad eun^ Haic dicit tibi Dominus Quia dimi-
: :

sisli virum dignum 'morlc de vianu tua,eritanimatua

Videndura est igitur. quid hic trames sanctarum
pro animaejus, et populus luus pro populo ejus. Ile-
Scripturarum, et pracdicatio majorum definiant.
versus est igitur rex Israel in doinum suam audirc
Scriptum quippe legimus in sacra historia dixisse
contemnens et furibundus venil in Samariam
Dominum per prophetam Josaphat regi .Iniphpne- ,

bes auxilium, el his qui oderunl Doniinum ainicitia (III Reg. xx). Quanam
vos demenlia cocpit, scien-
tes dixisse Christum, Dei virtutem et Dei sapien-
jungeris, et idcirco iram quidem Domini mercbaris,
quod abstuleris tiam, per me reges regnant, etconditores legum justa
sed bona opera inventa sunt in te, eo

de terra Juda {II Par. xix). Et in Evangelio

decernunl (Prov. viii). Et sacri canoncs, sicut crcdi-
lucos
mus, et in aposlolicis littcris siepius legimus,Spiritu
semel et secundoac tertio monitum,et non obedien
^«^^ *^°"^'l'' ^^ ^^^^^^^ '"'^"^^ reverentia sunt conse-
tem ad correctionem debitam, Dominussicut elhni- B
crati. Propterea videamus, quid de hujusmodi san-
cum et publicanum jubet haberi (Matth. xviu). Et
cti canones et sacrae leges decernant. Ait enim san-
beatus Gregorius in decretis suis, sicut in gestis sy-
nodi invenire potestis,pervasorem non solum rorum ctum Africanum concilium {Can. 29) : « Et illud

alienarum, sed etiam ecclesiae sibi conimissa3,anatlie- peteiulum, (juin apud terraj principes statuere di-

matizatum definit. Verum et si alius hoc egerit, is gnentur, ut si quis cujuslibet honoris clericus judi-

qui praeest Ecclesiae, hoc vel ipse fieri pracipit,

si
cioepiscoporum quocunque criinine fuerit damnatus,
vel sine sua praeceptione factum digna punire ani- non liceat eum sive ab ccclesiis quibus praefuit,sivc
madversione neglexerit, eum anatheniatizat. Salis a quolibet hominedefcnsari, interposita pcena damni
ergo mirari non possumus, unde scriptor cpislola?, pccunia) atquc honoris, quo nec aetatem, nec sexum

nobis ex nomine vestro delatae, hanc legem apud se cxcusandum esse praecipiant. » Et tunc VaIens,Gra-
auro sculptam produxit, quam Dominus digito suo lianus et Valentinianus constituerunt {cod. Theod.):

non scripsit, nec scribendam cuiquam inspiravit, « Ut quicunque residentibus sacerdotibus fuerit epi-
neque ordinatem per angelos in manu mediatoris il- scopali loco detrusus et nomine, si aliquid contra
lius dedit,quam non paganus indixit, non Christia- custodiam publicam, vel conlraquietem moliri fue-
nus induxit, non ecclesiasticus vir decrevit, quae de p rit deprehensus, rursumque sacerdotium petere, a
sub isto coelo, sicut non atramento manu justitiac, quo videlur expulsus, procul ab urbe quam infecit,
ita nec Spiritu Dei vivi scripta personuit, qua me secundum legem divai memoriie Gratiani, centum
regem a Deo conslitutum,et gladioex utraque parte millibus vitamagat. Sit ab eorumcoetibus separatus,
acuto, ultore scilicet nocentium et defensore inno- a quorum est societate discretus. Sitque hujusmodi
centium^ insignitum, ad vindictam malefactorum, ut personis illicitum tenore hujus legis, sacra nostra
exponit Apostolus (Rom. xiii), laudem vero bono- adire secreta, et impetrare scripta, omnibus abjectis

rnm, rei atque damnati, atque anathematizati fau- per culpam sacerdotio personis, quae impetrata sunt
torem esse praecipit, jubens ut Hincmarum sacrarum infccta permaneant, scituris his, quorum defensione
legum praevaricatorem, sancti sacerdotii vituperato- nitunlur, absque sui reprehensione non futurum, si
rem, regiae dignitatis contra regulam apostolicam iioc eis pollicentur suffragium, qui divinum non vi-
dehortatorem, regni perturbatorem, perjurum et denturmeruissejudicium. » UndeetLeo papa {epist.

seditionum auctorem, ecclesiae sibi commissa? alHi- 46 ac! Pulch.) apud principalem potestatem petiit de
ctorem , facultatum ecclesiasticarum sacrilcgum Eutyche scandali et pravitatis auctore, « ut ab eo loco,
fraudatorcm ac exstirpatorcm, episcoporum ac to- qui Constantinopolitanae urbi nimis vicinus erat,
lius populi nostrarum partium scandalizatorem, longius Iransferretur, ne frequentioribus solatiis eo-
alienarum rerum pervasorem, et veniendo contra
D rum quos ad impietatem suam traxit uteretur. »
subscriptiones et professioncs suas a seipso damna- Ei Grc^onns (lib.x,epist. 33) PauluuiDiadinee civi- :

lum, potentia regia fretura Romam venire facia- tatis quondam episcopum, quo usque omne quod di-

mus. lapidavit, vel de substantia tulit ecclesiae, restitue-

(Juis igilur hanc universam legem infcrnus evo- ri;t, in monasterium mittendum esse decrevit. Et si
muil? Quis tarlarusde suis abditiset tenebrosiscu- forte post deposilionem suam inverecunde ac mente
niculiseructavit ? Contraquamlitlerissacris ostensa perversa aliquaiido de episcopatu loqui, aut rursus
nobis est via quam sequamur, apposita forma, cui ad lioc qualibet aspirare praesumptione tentaverit,
imprimamur. Clamnvit, iiKjuit, propheta ad regem Dominici corporis et sanguiniscommunione priva-
Israel, et ait : Servus tuus egressus est adprceliandum lum, in monaslerio eum usque ad diem obitus sui,
cominus ; cumque fugisset vir unus, adduxil eum qui- ad agendam poenitenliam retrudi , studio Joannis
dam ad me, et dixit ; Custodi virum istum, quisifue- primae Justinianae episcopi jussit, ut perpetrati sce-
rit lapsus, erit anima tua pro anima ejus, aut talen- leris maculas dignis disceret fletibus emendare,jux-
 891 CAROLI CALVI FRANCORUM REGIS 892

legeni Jusliniani imperatoris, qui in libro Con- A utetChristianiprincipespro seterna vila pontificibus
stitutionum decrevit, ut si quis episcopus ex- indigerent, et pontifices pro temporalium cursu re-
plosus , ausus fuerit ingredi civitatem , dc qua rum imperialibusdispositionibusuterentur quate- :

repulsus est, vel exire de loco in quo degere nus spiritualisactio acarnalibus distaretincursibus,
jassus est ,
jubemus eum in monasterio in alia ct ideo militans Deo minimese negotiis saecularibus
provincia constituto tradi, ut quae in sacerdotio implicaret {II Tim. ii), ac vicissim non ille rebus
peccavit, degens in monasterio corrigat. » Quas le- divinis praesidere videretur, qui esset negotiis saecu-
ges ab imperatoribus et rogibus, noslris videlicet laribus implicatus, ut et modestia utriusque ordinis
praedecessoribus, promulgatas atque decretas, nos curaretur, ne extoUeretur utroque sufTultus, et com-
immutilate et irrefragabiliter convenit conservare, petens qualitalibus actionum specialiter professio
sicut apostolicae sedis antistites ad dominos et tcrrs aptaretur. Oinnis pontifex, inquit Apostolus, ex ho-
principes scripserunt. Ait enim Leo ad Leonem minibus assnmptus, pro hominibiis constituitur in his
Augustum (epist. 92) : « Debes,inquiens,incunctan- qucc sunt ad Deum, ul offerat dona et sacrificia pro
ter advertere regiam potestatem tibi, non solum peccatis (Hebr.\) : videlicet non solumpro populo,
ad mundi regimen, sed maxime ad Ecclesiae prxsi- sed quia et ipse circumdatus est infirmitate, pro suis.
diumesse collatam, utausus nefarios comprimendo, j^ Et regis est, regni negotia dispensare, sicut incul-
et quae bene sunt staluta defendas, et veram pacem cant litterae divinitus inspirataj. Quia ergo sancta-
his quae sunt turbata restituas. » Et Gelasius ad rum Scripturarum tramite, et praedicatione majorum
Anastasium (fj^isf. 10, in fin.) : « Etenim, imperator ostenditur, sanctoetiam attestante Gelasio (epist. iO),
Auguste, si contra leges publicasaIiquid,quod absit, quia « duo sunt, quibus principaliter mundus hic
quispiam fortasse tentaret, nulla id ratione potuis- regitur auctoritas sacra ponlificum, et regalis po-
setadmitti. Quasetiamleges principali auctoritate
»
testas. » Etper Regem regum,ac summum pontificem
promulgatas, non solum a quibuscunque episcopis, cunctorumpontificum,qui solus rex et sacerdos fieri
sed etiam ab ipsis apostolicse sedis pontificibus, potuit, conditores lecjum justa decerniint (Prov.xin);
ipsius primae sedis antistites observari debere scri- quas leges principales potestates appellaverunt aeter-
pserunt, sicut beatus Leo ad Leonem Augustum nas, sacri canones Spiritu Dei sunt conditi,
et et
scribens demonstrat, dicens epist. 80 non
( ) se totius mundi reverentia consecrati, et utbeatus Ara-
refragari debere edicta imperialia, vel ea quae sui brosius ad Valentinianum dicit : « Leges imperator
secuudum tramitem Scripturarum praedi-
decessores fert, quas primus ipse custodiat, quia quod praescri-
cationemquemajorum statuerant. « Si quae,inquiens, psit aliis, praescripsit sibi, ne cui esset liberum aliud
destruxi, ego aedifico, praevaricatorem me constituo, p judicare. » Et beatus Augustinus dicit : « Quia post'
et eis me ultionum conditionibus subdo, quas non quam leges subscriptaj fuerint et firmatae, non licet
solum auctoritas beatae meinoriae principis Martiani,
judici de ipsis judicare, sed secundura ipsas. Quia
sed etiam ego mea consensione firmavi. » Et sanctus
secundum pontificale ministerium vestrum, regio
Gelasius ad Anastasium imperatorem (epist. 10, in
minislerio nostro monita vestrae paternitatis obe-
princ.) : « Si inquit, quantum ad ordinera publicae dienter ac libenter cupimus obaudire, patimini nos
pertinet disciplinae, cognoscentes imperium tibi su-
ea servare quae praedecessores nostri de vestri ac
perna dispositione collatum, legibus tuis ipsi quoque
hujusmodi unde agitur constituerunt, et roborantes
parent religionis antistites, ne vel in rebus mundanis
servando quae gesta sunt, rata doceamus esse debere
exclusae videantur obviare sententiaB, quo, rogo, te
quae gerimus. Nam quomodo leges principum rite
afi"ectu eis convenit obedire, qui pro erogandis ve-
vocabuntur aDternae,si transeuntibus principibusuna
nerabilibus sunt attributi mystcriis? » Quod et nos,
cum eis constitutio legis transibit ? EtpapaSymma-
juxta hortamentum beati Gelasii, incunctanter atque
chus ad iEonium (epist. 1), « Dum, inquit, ad Tri-
libenter exsequi cupimus, in his quae ad suum mi-
nitatis instar, cujus una est atque individua pote-
nisterium perlinent, cunctisgeneralitersacerdotibus
stas, unum sit per diversos antistites sacerdotium,
recte divina Iractantibus, et potissime sedis illius
quomodo priorum statuta a sequentibusconvenit
praesuli, quem cunctis sacerdolibus divinitas summa ^ violari ? Huc accedit, quod si haec eveniat sententia-
voluit praeeminere, et subsequens Ecclesiae jugiter
rum varietas, ad ipsam sacrosanctam religionem
pietas celebravit : sicut nostri decessores ac proge.
crediraus pertinere, cujusomnis potestas infringitur,
nitores orthodoxi imperatores et reges egerunt, ut
nisi universa quaj a Domini sacerdotibus semel sta-'
et apostolicae sedis pontifex, et reliqui Domini sacer- tuunturperpetua sint.Quod alias conlingerepoterit,
dotes, nobis quae a Deo sunt constituta, exhibeant. si successor decessoris actibus non tribuerit firmila-
Scientes, sicut idem beatus Gelasius dicit (in tom.
tem, et roborando quae gesta sunt, faciat rata esse
anath., sub fin.), quoniam Christus, memor fragili-
qua? gesserit. Quanta enira vicariis beati Petri apo-
tatis humanai, quod suorum saluti congrueret, dis-
stoli judicabilur esse reverentia, si quae in sacerdolio
pensatione magnifica temperans sic actionibus
,
pra3cipiunt, eisdem transeuntibus dissolvantur ? •

propriis dignitatibusque distinctis oflicia potestatis Universa, inquit, perpetua sint, quae a Domini sa-
utriusque discrevit, suos volens raedicinali humiii- cerdotibus statuuntur, qui, ut Moyses, ea quae sta-
tate salvari, non humana superbia rursus intercipi, tuunt ab oraculo divino suscipiunt : non quoc ab hi^
s:)3 EriSTOL.E. 834

slatuuntur, de (inihus per proplietain dicitur, ] a- his A exercituuin cst [Malacli. ii), nolite pcrinittere nobis

(jui condunt leges iniquas, et scribentes injuslitiam scribi ex vestra) auctoritatis noinino, qua» in legibus
scripserunl {Isa. x). Ea nihilominus, quaj a vicariis sacris, Dei sapientia conditis, et in sanctis regulis

l)eati Petriconstituuntur, nianeant inconvulsa, quia, ejusdein spirituproraulgatisnoacontinentur, dicente

ut Leo dicit (senn. 3 ui annic.) : « >'ec niniia est itein propheta, id est sacerdoti prKcipicnte : Audicns
severitas vel reniissio, ubi niliil conslituitur, nisi nuntiabis eis ex me {Ezecli. m) ; ex me, inquit, et

quod ex beati Petri aequitate profertur-. > Uxc enini non ex te. Et rcdarguunlur, qui de corde suo lo-
scinios esse canonice, scimus esse apostolica aucto- quuntur, quoniain qui a semetipso loquitur, gloriain
ritate roborata. et ApostolicK sedisdecreta, qua'. ut propriam quairit {Joan. vii). Noliteigilur, ut praerai-

Gelasius dicit (('/)!;>(. iO ad Dard. in princ), • Unaui- simus, ex vestro norainc, vel apostolictc sedis au-
quamque synoduui et sua auctorilate conlirniat, ct ctoritate, jussiones vel excoramunicationuin intcnla-
continuata nioderatione custodit. pro suo scilicet tiones, contra sacraruin Scripturarum traraitem,
principatu, queni beatus Petrus apostolus Doniini praidicationemque majorura, ac sacraruin legum
voce perceptum, Ecclesia nihilominus subsequente, sanctorumque canonuni conslitutiones, nobis de
et tcnuit seniper et relinet. > Et paulo superius : ca;tero scrihi cujuscunque instinctu permittere, pre-
Contidiniusquod nullus jam veraciter Christianus j3 cainur, quia scitis, et sciinus, totuin esse irritura,

ignorat, uniuscujusque synodi constitutum, quod quidquid ab eorum fuerit constitutione diversum.
universalis Ecclesiae probavit assensus, nullam ma- « Dicitur, inquit sanctus Leo (serm. 3 in annio.),

gis exsequi sedem pra ca;teris oportere, quam pri- a Doinino beatissiino Petro, Tibi dabo claves regni
niam. » Et item idem (epist. 6 ad episc. univ.) : Cicloruin, et quwcunque liqaveris super terram, erunt

« Cumque nobis contra salutariuin reverentiam re- lirjataetincailis, et qucccunque solvcris super terram,

gularuni cupiamus nihil temere licere, et cum sedes erunt soluta et in calis (Matlh. xvi). Transivit qui-
apostolica superior his omnibus, favente Domino, dcm etiara in alios apostolos jus istius poteslatis, et

quae patcrnis canonibus sunt praefixa, pio devotoque ad oinnes Ecclesiae principes decreti hujus consti-
studeat tenere proposito, satis indignum cst, queni- tutio coinineavit sed non frustra uni coramendatur,
:

quam, vel ponlificuni, vel ordinum subsequentium, quod oranibus intiniatur. Petro enini ideo hoc sin-
hanc observantiam refutare, quarabeati Petri sedem gulariter creditur, quia cunctis Ecclesis rectoribus
et sequi videat et docere : satisque conveniens sit, Petri forma praeponitur. Manet ergo Petri privile-
ut totum corpus Ecclesiaj in hacsibimetobservatione giuni, ubicunque ex ipsius fertur aequitate judi-
concordet, quam illic vigere conspiciat, ubi Dominus ciura. »

Ecclesia; totius Et de sacris p

posuit principatum, Qua sententia constat, quia non manet Petri
»

legibus, quas una cum sanclis canonibus calholica pri\ilegiura, ubi ex ipsius aequitate non fertur judi-
observat Ecclesia, idem Gelasius, ut pra;misimus, ciura. Cum enim ubicunque dicitur, sicuti nullus
dicit in epistola ad Anastasium imperalorem (epist. locus, ita nerao rector Ecclesiae ex Petri «quitate
10) : «Quantum, inquiens, ad ordinem publicae perti- judicium ferens excipitur, vel contra illius aequita-

net disciplina', cognuscentes imperiuni tihi superna tein judiciuin proferens coraincndatur. Et quia ubi-
dispositionecollalum, legibus tuis ipsiquoque parent cunque sine ulla exceptione non manet Petri privi-
religionis antistites, ne vel in rebus mundanis exclu- legiuin, ibi ex ipsius a;quitate non fertur judiciuni

sje videantur ob\iare sententiae. » prolatuni obaudieinus jussuin, vel recipieinus judi-
Et cum ita sacra; leges, tam ecclesiastica, quani ciura, quod non ex Petri aquitate fuerit prolalura,
mundanai, de damnato episcopali et synodali conci- ac per hoc ipsius privilegio fuerit destitutuin ? De
lio decernant, non est nostri regii rainisterii, reum quo episcopali judicio, quid cunclis episcopis se-
et sacrorum canonum judicio condemnatuin, atquc quendura, et quid Ecclesiae filiis sit tenenduniatquc
apostolicK sedis dennitione, sicut in gestis synodi servanduni, beatus Gregorius sulTicienter inculcat.
invenire potestis, anathematizatura, nostra potentia Ergojubete etjudicate privilegio niagni Petri,juxta
fretum quoquam dirigere, cuiii apertissiine sacri ,. «quitatis ejus judiciuin, qucC jubenda et judicanda
canones definiant, et leges Justiniani, ac csterorum sunt, ne, ut dicit ejus coapostolus, vituperetur mi-
imperatorum catholicorum edicta, qualiter, el pro nisterium vestrum (II Cor. vi). Quia et nos secundura
quibus, et a quihus debeat episcopus judicari, el regium ministeriura nostrum, quantum ex nobis cst,
post judicium, quid et qualitor, et per quos sit inde cupirnus servare quod scriptum cst, Filii, obcdiie

agendum, quai non abnuimus, sed

apostolicic Sedi purentibus vestris in Doinino (Ephes. vi), videlicet

incunctantcr ac competenler annuimus. A quibus quod fuerit jussum vcl judicatuin a Domino, diccnte
delinitionibus nulli cst licituni doviarc : quia, ut illo singulis, qui pro patribus apostolis EcclesiK,
.sanctus Hilarus papa dicit, • Xon niinus in sancta- iiati sunt filii apostolici viri, Tu autcin audiens nun-
nim traditionum dclinquitur sanctioncs, qiiaia in tiabis eis ex ine (Ezech. iiij. Divina quippe nos lectio
injuriara ipsius Domini prosilitur. » docet, quia nec etiam Balaam satis superque a rege
Quocirca, quia Dominus dicit pcr prophetam, Halac petitus, licet raedicarnento avaritiae delinitus

Lfibia sacerdotis cuslodient scientiam, el lerjem requi- in consilio dando corruptus olTenderit, ullo tamcn
rent ex ore rjiis, quia uiifjelus, id est nnntius. Doinini aut ullius instinctu in .judicio justitia) aliud loquj
8'?o CAROLI CALVI FRAXCORUM REGIS 896

adversus Israol persuaderi vel exlorqueri potuit, A convertere, quod in quinta universali synodo, a
quam quod a Domiiio audivit (Num. xxii). sede apostolica, ut in apostolicis litteris, prsecipue
De eo quod in litteris ex nomine vestro nobis di- autem in synodica beati Gregorii ad quatuor patri-

rectis habelur, Ut veniente Hincmaro Romam, veaiat archas, et in aliis ejus epistolis, una cum quatuor
accusator idoneus, qui nulla possit auctoritate legi- praecedentibus legimus collaudatum atque susce-
tima respui, rescribimus, quia licet hsec commenda- ptum, invenitur nobis tencndum. Quodadhucnostris
tio nulla sit ratione atque auctoritate suffulta, si litteris ad exemplum inserere noluimus, donec scia-

forte apud vos exlex solus Ilincmarus nova legp, mus, si duritiam mandatorum vestrorum erga nos
priscis tam publicis quam ecclesiaslicis contraria, aliter ad benignitatem inflectere poterimus : quia
imo ordine novoque more habetur, ut nonnisi a vo- quod ex apostolicae sedis nomine, secundum sancta-
bis et Romae valeat judicari pro his excessibus, de rum Scripturarum tramitem, praedicationemque ma-
quibus habentur certa sacrorum canonum ac legum jorum, etorthodoxorum decreta scribitur, sequen-
decreta, quae, ut Leo dicit, nulla possunt ratione dum et tenendum non ignoramus, et quod secus a
convelli, cum etiam de causa fidei, quoquam fuerit compilatum sive confictum, non so-
ut dicit Gelasius,
cuicunque pontifici liceat, secundum regulam erro- lum respuendum, sed et redarguendum esse cogno-
risantedamnati, quemlibeta catholica communione B scimus. Si denique aliter quam nos et vos decuerat,
discernere. Et cgo ita exsors ab omnibus accusatio- rcverentissimfe paternitati vestrae rescribendo, fa-
nibus, non soluraab his, quibus legaliter et regula- ctus sum me
insipiens, vos coegistis. Petimus autem
riter accusandi adversus seipsum denegatur licentia, omnipotentem Dominum ut inspiret cordi vestro
verum et ab his, quibus in propriis causis accusatio sic nos benigne tractare, quatenus ulteriiis nobis
non negatur, ut sicut leges et regulae jubent, in non sit necesse vobis ita rescribere, sed, ut cupimus,
provincia in qua sunt orta negotia terminari non in veneratione apostolorum, apostolico pontificio

valeant, et secundum Antiochenos canones, provin- vestro humiliter ac devote colla et corda submittere.
cialium synodorum non debeant experiri examen, Deus omnipotens ad honorem et salvationem atque
si nobis vias, cum voluntate et consensu dilectissimi exaltationem sanctae suae Ecclesiae vos per multa
nepotis noslri imperatoris vestri, contra cujus dile- annorum curricula conservare dignetur, Domine
ctionem et debitum honorem, tamen mutuam di-
si sanctissime et reverentissime pater in Domino.
lectionem congruum
et honorem nobis exhibere
EPISTOLA IX
studuerit, illuc irenon volumus, ohtinueritis, co-
AD EUMDKM.
operante Domino, pace in regno nostro contra paga-
nos virtute vel quacunque dispositione Dei obtenta,
Eodem tempore missa quo superior.

Romam venire congruo tempore non differemus. Et [Ex Opp. Hincm., pag. 716.]
quia illum legaliter aut regulariter in synodo episco- Sanctissimo ac reverentissimo Patri Adriano sum-
porum plurimarum provinciarum de certis causis mo pontifici, et universali papae, Carolus Dei gratia
accusavimus, idoneum nos accusatorem illius osten- rcx et spiritualis filius vester.
demus, et tantos testes idoneos diversi ordinis ac Quia litteris ex nomine sanctae paternitatis vestrae
dignitatis nobiscum ducemus, cum quibus eum le- ab Actardo venerabiii archiepiscopo nobis delatis,
galiter ac regulariter nos accusasse et comprobasse necessitate cogente, prolixius respondere compulsi
sufficientissime comprobabimus. siimus, contra morem nostrum in quaterniunculo
Tandem, quia vos non legisse vel audisse collegi- annulo nostro signato responsionem nostram scri-
mus ex litteris ab Actardo episcopo nobis delatis, bere necessariuin duximus, quatenus legi planius
quse antea per illum paternitati vestrae direximus, valeat, et quae vobis ratio respondere coegit, legenti
iterato scribimus ea quae tunc scripseramus, depre- plenius innotescant. Quam responsionem sancta
cantes vos in omnipotentis Dei honore, et sancto- paternitas vestra non aspernanter, sed benigne su-
rum apostolorum veneratione, ut tales inhonoratio- scipiat, quae a nobis non est contumaciter, sed inente
nis nostrae epistolas, taliaque mandata, sicut hacte- j~. pacifica, ut in eodem quaterniunculo invenietis, con-
nus ex nomine vestro suscepimus, nobis et regni texta. Deprecamur autem vos in omnipotentis Dei
nostri episcopis ac primoribus de caetero non man- honore, et sanctorum apostolorum veneratione, ut
delis, et non compellatis nos mandata et epistolas •
tales inhonorationis nostrae epistolas, taliaque man-
vestras inhonorandas contemnere, et missos vestros data, sicut hactenus ex noinine vestro suscepimus,
dehonorare, qui vobis, in his qux ad vestrum mini- nobis et regni nostri episcopis ac primoribus de
sterium pertinent, si tamen ministerium vestrum cajtero non mandetis. Sed liceat nobis apostolico
cupimus obteniperare. Qua3 pro vestri honore pri- pontificio vestro, in veneratione Dei, et sanctorum
vilegii vobis dicimus, quia vobis, sicut revera vica- apostolorum, humiliter ac devote, ut cupimus, colla
rio B. Petri apostolorum principis, in omnibus de- et corda submittere. Deus omnipotens ad honorem
bite ac competenler obedire desideramus, et ne et salvationem atque exaltationem sanctae suae Ec-
aliter eveniat cavere per omnia cupimus, ac vestram clesiae vos per annorum curricula conservare di-
sanctitatem id ipsum cavere humili prece deposci- gnetur, Domine sanctissime atque reverentissime
mus, ne nos et noslros satis invitos ad id cogatis pater in Domino.
897 PROCLAMATIO ADVEUSUS WENILO.NE.M. 898

LIBELLUS PUOCLAM.VnONIS
DOMM CAROLI REGIS
ADVERSUS WENILONEM ARCIIIEPISGOPUM SENONUM ,

Electis judicibus Remigio Lugdunensinm, Herardo Turonorum, Weniloni Rothomagen-

sium, RoduUb Bilurigiim archiepiscopis, in
et sancta synodo duodecim provinciarum apud
TuUensem paiochiam, in suburbano ejnsdem urbis quod dicitur Saponarias, propria ipsius
manu porrectus anno incarnationis Domini dccclix, indictione vii xxiii Kalcndas ,

Julias.

I. A IV.
Quia sicut dicit sanctus Gregorius, el ex consue- Deniqne cura seditiones in regno nostro per homi-
tudine olilana » cognoscitiSj in Francoruia regno re- ncs irreverentes coeperunt crcbrescere, consensu
ges ex genere prodeunt, niihi a domno et gonitore episcoporum, acca;terurum fidelium iiostrorum,chi-
nieo, piae raeniorire Ludovico Augusto, pars regni rographuminvicein conscripsimus, qualiterego erga
inler fratres meos rcges divina dispositione est tra- eos cooperante Domino agere vellem, et qualiter
dita. Inqua parleregni vacahat lunc pastore motro- mihi consilio et auxilio iidein fideles noslri abinde
polis Senonum, quam juxta consueludinem prccde- postmodum solatium ferrc debuissent. Cui scripto
cessorum meorum Weniloni tunc clerico meo,inca- Wenilo apud Bajernam villam propria manu subscri-
pella mea mihi servienti, qui more libericlerici se psit, sicut in praesenti videre potestis.
mihi commendaverat, et fidelitatem sacramento pro- V.
miserat, consensu sacrorum episcoporuin ipsius me- Deinde cum contra paganos ad insulam loci, qui
tropolis adguhernandum commisi, et apud episco- Oscellus dicitur, cum fiJelibus nostris et terreno
pjs, quantum ex me fuit, ut eum ibidera archiepi- ilinere, et navigio sicut scilis perrexi, quidain a no-
scopum ordinarent obtinui. bis deficientes fuga lapsi sunt. Wenilo autem, so
II. B pro infirraitate sua illuc ire non posse dicens, ad se-
Post hcec de divisione regni inter me et fratros dom suam reversusest. Dum autem in procinctu co

meos, ratio est exorta notissima, unde partem divi- nns infirmi degeremus, frater noster Ludovicus, si-
sionis cum mutuis, nostris scilicet, nostrorumque cut scitis, cum manu hostili, etseditiosis hominibus,
fideUum sacramentis, sicutetiam primores regni to- ex regno suo regnum nostrum irrupit. Adcujuscol-
tius invenerant, tenendam et gubernandam suscepi. loquium, sine mea voluntate atque licentia, Wenilo
Quam divisionem inter rae et fratres meos de caetero venit, quem supplantatorem meum esse, quod nerao
a me substantialiter tenendam, sicut et ahi, qui ibi cognovi episcoporum ex regno nostro alius fecit.

adfuerunt episcopi, Weiiilo mibi fratribusque meis VI.

piopria manu juravit : Pacem etiam et mutuum ad-
De caetero, cum contra praedictum fratrem raeum,
et inimicos meos ac vastatores Ecclesiae, et depopu-
jutorium inter me et praefatum fratrem Ludovicum
Wenilo sacramento firmavit.
latores regni quicumilloerant, cum fidelibus Deiac
nostris perrexi, nec per seipsum, nec per debitum
III.
solatium, quod antecessores mei reges, et ego ipse
Sed et posthoc, electione sua, aliorumque episco- ex Ecclesia illi commissa habere solitus eram, ali-
pnrum, ac cacteroruin ndelium regni nostri volun-
p quid adjutorii praebuit, praesertim cura hoc devote-
tate, consensu et acclamatione, cum aUis archiepi- ab illo petierim.
scopis et episcopis Wenilo in dicecesi sua, apud Au- VII.
relianis civitatem, in basilica sanct» Crucis, me se- Cum autem ratio et necessitas mibi accidit de
cundum traditionem ecclesiasticam regem consecra- villa Breona ut a prajdicto fratre raeo secederem. et
^it, el in regni regimine chrismate sacro perunxit, ipse fraier meus Ludovicus ad hoc rediitin partem
el diademate, atque regni sceplro in regni soUo su- rcgni mei ut railii nicuin nepotein suljripcret, ct ho-
blimavit. A quaconsecratione, vel regni sublimitate, niines niei ut nUhi sublraheret, ac fideles raeos va-
supplantari vel projici a nullo debueram, saltem sino stanter irnpriraeret [opprimeret], Wenilo cum quo
audientia et judicio episcoporum, quorura ministe- meum Ludovi-
poluit solatio ad prajdicura fratrem
rio in regem sum consecratus, et qui throni Dei sunt cum in moam contrarietatem venit. Cum quo orant
dicti, in quibus Deus sedet, et per quos sua decernit
cxcommunicati istius rcgni, et scditiosi, de quorum
jndicia: quorum paternis correplionibus et casti- excommunicatione coepiscoporum suorum litteras
gatoriis judiciis me subdere fui paratus, et in pra;- accepit et missas publicas fratri meo, cum quo
:

senli subditus. p. ipsi sediliosi erant, in palatio mco Altiniaco, et pa-

' Olifaua, id ost olim atqnc antiqnilns rccoptn, non aboiita aut cxolota.
 .

m ADREVALDI FLORIACEiNSlS MONACHI. 900

rochia ot provincia allerius arcliiepiscopi fidelis no- A constat quod in plebe istius regni mihi aDeocoUati
stri, sino sua licentia, ac coepiscoporuni consensu, eum studebat colerc et salagebat tenere.
Weniloexcommunicalisvelexcommunicatorumpar- XI.
ticipibus celebravit. Et in co concilio atqueconsilio Wenilo in eo consilio et tractatu cum praefatis
fuit, quo nepos meus Lolharius per mendacia,quan- excommunicatis fuit, ubi consideratum est quate-
tum ex seJuctoribus suis, subriperetur, et debitum nus illi homines qui mihi fideles erant et mihi sa-
ac sacramento promissum solatium, atque adjuto- cramento fidelitatem promiscrant, sive nolentes
rium ex illo mihi subtraherent. sivevolentes fratri meoLudovico jurarent, ut ei ad-
VIII. jutorium ferrent, qualiter regnum meum contra me
Praedictis nihilominus fratris mei consiliariis, et obtinere potuisset, et non solum consilio Wenilo in-
publicis ae secretis tractatibus, Wenilo cum specia- terfuit, sed ct ipse hoc idem consilium fratri meo

libus familiaribus, et inter priores ejus familiaritcr Ludovico contra meam fidelitatem, quam laihi pro-
cum episcopali judicio, ut diximus,excommunicatis, misit sacraraento, donavit.
et judicio regni dijudicatis, interfuit : quatenus par- XII.
tem quam idem frater meus, et Wenilo mihi ju-
regni, Wenilo per se et per familiares suos, supradictos
raverant, et in quaWenilo me regem sacraverat,sajpc B scilicet excommunicatos apud fralrem meum Lu- ,

falus frater meus obtineret, et ego illam perderem. dovicum obtinuit ut vacans episcopatus, Bajocacen-
IX. cis scilicet civitatis, propinquo suo, clerico meo,
Wenilo in eo consilio et tractatu fuit, ut episcopi, nomine Tortoldo, qui mihi se commendavit, et fide-

qui mihi fidei promissai debitores erant, et consi- litatem sacramento promisit, dcnaretur : qui eum-
lium atque auxilium manu propria confirmatum dem episcopatum in mea infidelitate, et conira fide-

ferre debueranl, deficerent, et ad fratris mei Ludo- ntatem mihi promissam, consensu Ludovici fratris

vici obsequium et subditionem se verterent. mei accepit.

• X. XIII.
De abbatia sanctse Columba^, et rebus vel honori- Tandem postquam mihi Deus vires recuperandi
bus regni mei, apud Ludovicum fralrem meum pra3- mei, per solatium fidelium meorum, contra fratrem
ceptum obtinuit, et litteras ad missos, quo eamdem meum donavit, perrexi prope de civitate Wenilonis,
abbatiam revocarent, Echardum et Theodoricum im- qui me contra fratrem meum ad recuperandum re-
petravit. Sed in eisdem litteris ad praefatos missos, gnum meum pergere scivit, et nullum adjutorium
jussionem mei Ludovici Wenilo obtinuit ut
fratris vel per se, promisso ac subscripto consilio, vel per

de muro castelli Meloduni, quod jus regiae est potc- C militiam, quae ex Ecclesia sibi comraissa solet exire,
statis, petras haberent licentiam prehendere. Unde adjutorium aliquod praeslitit.

ANNO DOMINI DCCCLXXVIII.

ADREVALDU
FLORIACENSIS MONACHUS.

NOTiTlA HISTORICA IN ADREVALDUM.

(Apud Fabricium, Biblioth. med. et inf. Lat.)

Adrevaldus, Bonedictini monachus Flo-

ordiiiis D A. C. lOOo quartum Anonymus composuit Obvi^
;

riacensis, Ludovici Pii temporibus vixisse

quein apud eumdem Joannem a Bosco, pag. l'i, et in Actis
probat Ruinartus in Apologia missionis S. Mauri, Sanctorum, etapud Mabillioiuura s;ieculi ii, pag. 67,
Gallico edita, pag. 52 seqq. Historia trauslationis S. 80 ct 3G9. Liber de corpore et sanguine Domini,
Benedicli et S. Scliolasticw, in io^nnis a Bosco Bi- contra Joannem Scotum, vulgalus a Dacherio, tomo
bliolheca Floriacensi. Paris, 1605, in-8',pag. 1, ct XH Spicilegii, et tom. I editionis novae, pag. 150.
in Actis Sanctorum 21 Martii, et in Mnbillonii saec. Vita S. Aigulfi, abbatis Lerinensis el martyris, occisi
II. Actorum Benedictin., pag. 253. Historiw miracu- an. 675, sine nomine auctoris apud Surium 3 Sep-
lorum S. Beneclicti, librum primum hic Adrevaldus; teiub., et reslituta auclori suo integriorque in saec.
appendicem ad eum, Adelerius, raonachus itidem II. Actorum Benedictinorum, pag. 656.
Floriacensis; librura secunduin et tcrtiura Aimoinus,
901 I)K TMAXSLATIONE S. BENKDICTl. !)02

HISTORIA TRANSLATIONIS SANCTI BENEDICTI

AUGTORE ADREVALDO MONACIIO.
Apiul .Mnbill., Aota SS. ordinis S. Bened. foni, II, cx JoannisRoscii Bibli(jlheca Floriacensi, Bollando et inss.)

Langobardi Cassinuui rastant. A ctum est pra^dium (Atliniacum ad Axonam), et rege

1. Cuni diu gens Langobardoruni infidelitatis suco supradicto reciproca vicissitudine pro eo agelluin

tenebris carerc noluisset, et jugum Domini ferrc

qucmdam Floriacum cognominatum cum appendi-
detrectans eos qui ferebant impugnarc decrc\isset, ciis suis haud longc a littore Ligeris. Quod lcsta-

Ilaliam venitnominis Chrisliani gratia impugnandi

menlum mutuae vicissitudinis usque hodie in archivis
publicis nostri reservalur monasterii. Pradictus
ct suo eam dominiosiLbjugandi, cujus incolasoccul-
tum Dei judicium ejus mucroni tradidit feriendos. autein vir Domini Leodebodus hoc negotio peracto

QUiT gens longe lateque suac caidis extendens crude-

nequaquam oblitus sua; destinationem desiderii, in
supradicto agello coipit aedificare habitationes utilcs
litatem, Beneventanam aggressa est expugnare pro-
^inciam, cujus urbes terrtc coaequans, monasteria
monachis. Quod opus sagaci insistens industria,
niirifico consuinmavit efTectu adificansque ibi basi-
villasque dcpopulans, non niinimas Christianorum :

licam in honore S. Petri, itemque aliam in honore

slrages dedit. Oves enim Dominicas ab ovilibus ex-
clusas diversa caede lacerans ovilia Domini evertc-
S. Mariyc Domino dedicari voluit. Mox ctiam tunc
pra^parata habitatio ut nc inanis esset atque sine
bat, ita ut in eremi vaslitatem loca prins de.-idera-
habitatoribus, collcgit ibidem quamplures ad Do-
bilia conversa viderenlur. Unde inter caetera faci-
nora sua monasterium ^ eximii Patris Benedicti
mino serviendum sub norma regulae vivere paratos,
B
Patremque et Abbatem his praefecit nomine Mum-
depopulans, rebus omnibns inhabitabile reddidit.
Quod quomodo contigorif, legenti B. Gregorii se- molum qui quandiu, rebus humanis intcrfuit, ut
'',

idoncus pastor gregis sibi commissi sollicite curani

cundum Dialogorum librum clarum est qui oninia :

exhibuit.
hujus sanctissimi viri opera claro stylo persecutus,
inter caMera narrat eum prophetiae spiritu cogno-
Aiyulfus a Mummolo Cassinum mittitur pro S. Be-
visse atquc prffinuntiassc, ablatis rebus omnibus nedicii reliquiis.
idem monasterium eversum iri.
3. Igitur cum processu temporis evolventibus an-
Chlodoico favenle Leodebodus Floriaci ca:nobium nis supradictus Leodebodus corporeexemptus (sicut
condit.
credimus) coelicas recessisset ad sedes, jamdictus
Hac itaque patrata eversioneet multis eflluen-
2. Muinmolus grcgis coininissi custodias optime ser-
tibus annorum curriculis, idem locus ad ereniuin vans et lectioni assidue studium dans, inter cKtera
redaclus coipit esse ferarum, qui prius fuerat habi- reporit in libris beati ac pra^cellentissimi viri Gre-
tatio hominuin, usquequo regni Francorum.'guberna- gorii Romani antistitis, quomodo sanctus ac Dco
cula adeptus ost Chlodoveus /ilius Dagoberti, qui ut dihctus Benedictus agonis sui cursum in Beneven-
p
erat vir nobilissimus rerum administratione publi- tana provincia consuminaverit : recordansque quia
carum miro callebat iogenio. Item etiam rex cuia isdem venerabilis Pater, oraculo divino aduionitus
egregiis pollerct rnoribus petitionibusque justis et pracvidensque futuros casus, pry.dixeritillud niona-
scivitio Dei aptis essensum praeberet, inlerpellatus sterium funditus evertendum, ct quod ille spiritua-

est a bonae memoriae viro Leodebodo Patre mona- libus oculis, iste oculis-patratum carneis conspicie-
sterii S. Aniani, quod est situm prope mcjenia urbis bat, misit ad prtedictam provinciam unum ex com-
Aureliana), ut monasterium ordini monastico con- militoiiibus nomine Aigulfum inonachum. Sic nam-
gruens sibi liceret construere in agro Floriacensi, quc sibi fuisse revclatuin divinitus diccbat, ut prae-

datis pro eodem agro in mulua vicissiludine praediis (lictus \ir illuc pcrgens,corpus jam dicti transferret

quec sibi a parentibus jure haureditario relicta possi- Bcncdicti. Fuit namque idein Aigulfus venerabilis
debat. Namque idem agcr Floriacensis scilicet rc- vircl Deo omnimodo placere gcstiens : qui qnanta;

galis tunc fiscus crat. Quibus auditis rcx libcnlis- sanctitatis fucrit cujusve virtutis, (inis probavit, in
sime cju? precibus annuil, el dcsiderium iilius qnod quo oinnis laus sccure canitur. Namque cum bonis
diu dilatione creverat compleri judica\it. Igitur ab polleret operibus, ct in inonasterioLirinensi ob bo-
utrisquc parlibus mutuaecommutationes factae sunf. norum studium opcruin peterctur aliquantisper

mcmorato abbale dante quod a genitoribus ei reli-

D cxcmpli gratia remorari, a coiilrariis religioni di-

Ilanc eversionem ad annum circa o80 rctulimus

' Mummoli clogium infraad annum 678, ubi ctiam de
inVitai S. P. Benedicfi cap. 17, saDCul. i Beiied. Leodcbodo ct monaslerio Floriaccnsi ageinus.
^ Alii Bigomarum .Mummolo praferunt. Legc S.
903 ADHEVALDI FLORIACENSIS MONAGHI. 904

vinae insidias perpessus, ad palmam martyrii nsque A tam reperius fidem : et si dictis meis fidem accom-
pervenit : cujus etiam passio penes nos habetur modaveris, fortassis etiam negotio tuo profuturum
{mfra). erit. Ista vero cum praedictus Dei famulus auribus
hausisset, cogitans quia in antiquis est sapientia et
Aigulfo se adjungunt Cenomani.
rerum prseteritarum cognitio, repulans etiam sicut
4. Non disparinterea huic visioni in Cenomanica
postea rei probavit eventus, propter hoc ipsum eum
urbe apparuit visio % ut scilicet pergentes et ipsi
Dominum praemisisse, compellanti ex ordine rei
in eamdem provinciam, corpus transferrenl sororis
qua causa venisset, qufleque
gestae texuit historias,
S. Benedicti, Scholasticre nomine, ut quos unius
visio propterhanc rem sibi fuerit demonstrala. Ad
urnaj habebat spatium, simul transferendi ostende-
hsec senex paululum lerrae defigens aspectum, vo-
rentur. Cum igitur utrinque laboraretur, quatenus
non segnes invenirentur exsecu- cemque infra fauces comprimens, sicdemum orare-
visionis manifestse
solvit Si mihi quffi pro tali munere debentur pra-
tores ;
paucis admodum diebus transactis a supra- :

Cenomanica urbe egressi, oraculi divini audi.

mia digna rependis, Deo favente, puto me ocius ne-
dicta
gotio finem perfectionis imponere, quatenus pro his
tores carpebant iterltaliam ducens : divertentesque
quibus laborem tanti itineris assumpsisti peractis,
in monasterium Floriacum hospitandi gratia, com-
o^'^"^ ad propria repedare queas, Hujus ergo verba
pcrerunt praefalum venerabilem virum Aigulfum B
prajceptis ahhatifi
nr;pr.P.nti. nhsfiaufintem idem velle iter
Rui obsequentem
abbatis sui
cum vir Dei perorantis audisset:Nulla, inquam, ent
in munere dando difficultas quin omnia quae a me
arripere.
poscis dem, tantum est ut promissionis tuae memor
Roma lusirata Cassinum pergit Aigufus. dicta faclis recompenses. Ad hcccille : Cum, inquit,
5. Igitur communi decreto coeptum opus simul tempora conticiniique metas propin-
lusifugae noctis
statuunt peragere, junctique simul tandiu indivisi- quare prospexeris,tu iie ad modicumquidem indulge
biliter sibi adhaesere, quousque Romam venientes quieti, sed tecti adyta linquens, nudo sub aeris axe
B. Petri At cum in
basilicam oraturi intrarent. indefessus speculator adesto. Cumque solitudinis
eadem urbe sub obtentu visendorum sanctorum lo- hujus locum aliquem lumine clarissimo radiare
corum ase invicem dividerentur, utreiautem habet conspexeris nivei montis instar, notato certa mente
veritas, negotium quod coeperant perfecturi; me- locum : namque ibi inveniendum est unde tuae curae
moratus Aigulfus intermissis interim his quae palam finis imponatur.
ostentaverat velle, locorum scilicet sanctorum cir-
Reliquias sacras in Galliam defert eomitibus Ceno-
cuitionibus, expeditioni opera dedit, certans ocius manis.
perficere quod sibi injunctum fuerat sanctum man- 7. Igitur praedictus vir verbis fidoin dans, ardens
datum. Tandem locum
itaque pervenit ad castri ^
autem desiderio, primo quietis somno percepto
quod vocatur Cassinum: ibidemquepauHsper itineii
haud segnis
stratu sese excutiens,praeceptorum senis
finem imponens, exspectabat eventum rei, orans ohtemperator exstitit. Namque praedictae solitudinis
illum qui visionem superius prolatam revelare di- plagam respiciens conspicit eminus locum lumine
gnatus est, quique se ad hoc opus destinaverat, ut claro micante, ceu cum luminaribusfacibusqueden-
non in vacuum tantum iter consumi vellet,sedsicut sis locus aliquis perfusus illustratur. Quibus visis
promiserat thecam thesauri sui ei revelare digna- reverendus heros gaudio magno repletus mundi Gu-
retur. bernatori et saeculorum Rectori benedicens iniisdem
Ab ig7ioto sene locum tumuli discit. laudibus noctis terminum exspectabat. Qui cum diu
6. Cum itaque alicujus signi causa capiendi loca praestolatusaffuisset, solisque globus, necdum juhare
peragraret, et huc illucque circonspiciens oculorum suo mundi spatia ampla compleret, ad locum intre-
orhes volveret sedulus explorator, conspiciens eum pidus properat cujus notator exstiterat : ibique sicut
homo quidam mullorum annorum crebro id agen- longe optaverat cuncta inveniens, prosperatori itine-
tera sic eum prior afi^atur Heus tu, inquit, quibus
: ris sui innumeras rependit. Namque locum
grates
ab oris nostras adisti sedes, cujusve ncgotii gratia ? adiens loculum ibidem invenit, exterius quidem vi-
Ad non indagini ausus est propalare
D
haec ille illius lcm, interius autem relinentem magni pretii marga-
commissum sihi secretum : sed cum iterato super ritas. Pro foribus autem petivie scilicet superpositae
ipsa re inlerrogaretur, ipsetamen negotium divul- praefixa erant notamina.quorum interiusbusta jace-
gare metueret, haec ab eodem sene audivit Cur, : bant. His sicut diu optaverat inventi?, patefacto a
inquit, me secreti tui non efficis conscium ? Nam si latere evacuatoque locello, thesaurum inventum
delatoris scandalum caves, securus esto, in me tu- uhius sportellaj conclusit "*
sinu, quae sporta hacte-

" Nimirum S. Bercario ejusdem urbis episcopo, sanctorum reliquiis venerabiiis a fidelium conventu
sicut in ipsius Bercarii Vita et in relatione seunar- mansit inanis. Nam fralres qui hostium manus eva-
ratione propria de Transialione S. Scholasticae le- dere potuerunt, ilerato in unum conglobati, etaliis ad
gitur. vicem dispersorum adhibitis multiplicati, sacros cino-
Paulus VVarnefridus in lih.vi Hist. Langob., cap.
1) res, seipsos jam cautius agentes, satis religiose cura-
2, ait cinores sacros Cassini remansisse. Cui asli- runt : donec nuper infeslalione Saracenorum in om-
pulatur Notkerus monachus Gallensis in Marlyrol. nem ventum dispcrsi sunt, scilicet monachi : quod
ad 11 Julii Non diii, inquit, locus ille (Cassinas)
: anno 884 accidisso diximus.
905 DE TRANSLATIONE S. BEXEDICTI. 906

luis penes nos quasi nova habetur. Quibus patratis A Contractus eriijilur.

oiiinibus iinproviso adsunt socii, quos supra sermo 10. Placuit etiain Divinitati Iiuic miraculo aliutl in

retulit a Cinoinanica urbe profectos, qu^rentes et eodem loco conjun.uero, ut i|uant;o sanctitatis esset

ipsi non qu.-esita diu beneJictione frustrati. Tuncque cujus corpus portabatur ostenderet. iNamque dobilis
primuin sibiinet inutuo patefecere sui itineris cau- quiJam qui erectus ire nequibat per terram, rependo
sam, quia scilicet et ipsi revelationedivinaadmoniti se trahens, utpotequi et omnium membrorum officio

ad corpus B. Scholasticie ierant deferendum mox-
que cum festinatione retrogradum iter arripientes,
festinato simul regredi curabant portantes quas in-
venerant dono divino pretiosissimas margaritas.
A Romani pontificis natellilibus
guulur.
8. Bajulis sanctorum corporum Benedicti et S.
Scholasticae sororis ejus celeriterrepedantibus, jam-
: dostitutus erat, adveiiit iiiiplorans auxilium ab nrn-
nipotentc Deo per faimilum illius Benodictum. Ita-
que iniro modo ca>perunt se nervi diu conlracti ex-
venarum sanguinisinun-
tendere, et aridi diu ineatus
datione humectari, atquc ita Dco volente accepto
nube media prote- robore la^tus super poJes constitit et curatori suo
magnis vocibus beneJixit. Qui locus hactenus Basi-
licam retinet Doinino in honore B. BencJicti di-