140 12. ROTACIJA KRUTOG TIJELA (1.320. - 1. 350.) 1.320.

Izrazi: a) 30 ophoda radijanima, b) 84 radijana ophodima, c) 50 op/s u rad/s, d) 2100 op/min u rad/s, e) rad/s u 0/s (stupnjevima u sekundi).
a) 1 ophod = 2 radijana 30 2 = 60 rad b) c) 50 2 = 100 50 op/s = 100 rad d) e)

84 = 42 op 2

op 2100 op = = 35 min 60 s 35 2 = 70 2100 35 op rad = 70 s s

rad = 180 0 180 1 rad =

0

1.321. Kuglica koja visi na niti duljine 50 cm opisala je luk 20 cm. Nai pripadni kut , izraen u radijanima i stupnjevima, to ga je opisala nit njihala.
r = 50 cm = 0,5 m l = 20 cm = 0,2 m =?

l=
r

r l 180 0 = r 180 0 0 0,2 180 = 0,5 = 22,910 = 22 0 54 36 22,910 = 22,91 = 0,13 rad 180 0

1.322. Kota bicikla ima polumjer 36 cm. Kojom se brzinom kree biciklist ako kota uini 120 okreta u minuti?
r = 36 cm = 0,36 m f = 120 okr/min v=?

f=

n 120 = = 2 Hz 60 60

= 2 f = 2 2 = 4

rad s m v = r = 4 0,36 = 4,52 s

1.323. Na horizontalnoj ploi, koja se moe okretati oko vertikalne osi, miruje tijelo na udaljenosti 2 m od sredita ploe. Ploa se poinje okretati tako da joj brzina postupno raste. Koeficijent trenja izmeu tijela i ploe iznosi 0,25. Odredi kutnu brzinu kojom se mora ploa okretati da bi tijelo upravo poelo kliziti s ploe.

r=2m = 0,25 =?
r

FCP = FTR m 2 r = m g = = g r

0,25 9,81 2 rad = 11 , s

141 1.324. Na povrini Zemlje uvren je pomou arke lagani tap duljine l1 u vertikalnom poloaju. Na njemu su uvrene dvije kugle masa m1 i m2. Kugla mase m1 nalazi se na gornjem kraju tapa, a kugla mase m2 na udaljenosti l2 od donjeg kraja tapa. Masu tapa moemo zanemariti u odnosu prema masi kugala. Kolika je brzina kugle mase m1 kad padne na Zemlju ako je tap poeo padati brzinom 0?
E K! + E K 2 = E P1 + E P 2
m
2 m1 v 1 m1 v 2 2 + = m1 g h1 + m 2 g h 2 2 2 v v 1 = 1 2 = 2 l1 l2

l1
v1 = ?

m l2

1 = 2 v1 v 2 l = v 2 = v1 2 l1 l 2 l1
2 m1 v 1 m 2 2 l 2 + v 1 2 = m 1 g l1 + m 2 g l 2 2 2 2 l1

l2 m1 + m 2 2 = 2 g (m1 l1 + m 2 l 2 ) v 2 l1
2 1

v1 =

2 g (m 1 l 1 + m 2 l 2 ) m1 + m 2 l2 2
2 l1

1.325. Kota zamanjak jednoliko poveava brzinu okretaja te nakon 10 sekundi ima 720 okreta u minuti. Izraunaj kutnu akceleraciju i linearnu akceleraciju toke koja je 1 metar udaljena od sredita zamanjaka.
f=
t = 10 s f = 720 okr/min r = 1m =? a=?

720 = 12 Hz 60 rad s

= 2 f = 2 12 = 24 =

24 rad = = 2,4 2 t 10 s m v = r = 24 1 = 24 s v 24 m m a= = = 2,4 2 = 7,54 2 t 10 s s

142 1.326. Oko nepomine koloture polumjera 20 cm namotana je nit na kojoj visi uteg. Uteg najprije miruje, a onda poinje padati akceleracijom 2 cm/s2 pri emu se nit odmotava. Nai kutnu brzinu koloture u asu kad je uteg preao put 100 cm.
s=
r = 20 cm = 0,2 m a = 2 cm/s2 = 0,02 m/s2 s = 100 cm = 1 m =?

a 2 t t = 2 2 1 = 10 s 0,02 v v = at t

2s a v = r = = m s 0,2 rad =1 0,2 s v r

t= a=

v = 0,02 10 = 0,2

1.327. Kota se vrti stalnom akceleracijom 8 rad/s2. Koliko okreta uini u 5 sekundi?
= 8 rad/s2 t=5s n=?

= = t t rad = 8 5 = 40 s

= 2 f 40 f = = 6,4 Hz 2 f 6,4 n = t = 5 2 2 n = 16 okreta

1.328. Kota zamanjak okree se brzinom 98 okr/min. Dvije minute poto je iskljuen stroj koji ga je pokretao stroj se zaustavio. Izraunaj kojom se kutnom akceleracijom zaustavljao kota i koliko je okreta uinio za vrijeme zaustavljanja. Pretpostavimo da je zaustavljanje bilo jednoliko usporeno.
f = 98 okr/min t = 2 min = 120 s =? n=?

98 = 1 63 Hz , 60 = 2 f = 2 1.6 3 rad = 10,26 s 10,26 rad = = = 0,085 2 t 120 s f =

n= n=

120 2 n = 98 okreta

f t 2 1 63 ,

1.329. Na kota polumjera 0,72 m, momenta tromosti 4,8 kgm2, djeluje tangencijalno na rub stalna sila 10 N. Nai: a) kutnu akceleraciju, b) kutnu brzinu na kraju etvrte sekunde, c) broj okreta za vrijeme te etiri sekunde, d) pokai da je rad koji moramo uloiti u rotaciju kotaa jednak kinetikoj energiji koju kota ima na kraju etvrte sekunde.
r = 0,72 m I = 4,8 kgm2 F = 10 N t=4s =? =? n=? W = EK a) b)

M = I M = r F r f I 0,72 10 = 4,8 rad = 15 , s2 =

= = t t = 1,5 4 rad =6 s

c)

d) I 2 = 2f f = W = EK = 2 2 6 4,8 6 2 f = W = EK = 2 2 f = 0,95 Hz W = E = 86,4 J

K

143 1.330. Rotor motora ima moment tromosti 6 kgm . Koliki stalni moment sile mora djelovati na rotor da bi poveao brzinu rotora od 120 okr/min na 540 okr/min u vremenu 6s?
rad s rad 2 = 2 f 2 = 2 9 = 18 s 2 1 18 4 14 7 rad = = = = = t 6 6 6 3 s2 M = I 7 M = 6 = 14 Nm 3 1 = 2 f1 = 2 2 = 4
2

I = 6 kgm2 n1 = 120 okr/min n2 = 540 okr/min t=6s M=?

n1 120 = = 2 Hz 60 60 n 540 f2 = 2 = = 9 Hz 60 60 f1 =

1.331. Kako se mijenja kutna akceleracija krune ploe na koju djeluje stalni zakretni moment ako pri istoj masi poveamo njezin polumjer dva puta?
1 =
M = M1 = M2 r2 = 2r1

I=

2 =? 1

1 m r2 2 M = I

M I1

2 =

M I2

m r12 2 I1 r2 = = 2 2 = 12 1 I 2 m r2 r2 2 2 2 r1 1 = = 2 1 (2 r1 ) 4 2 = 1 1 4

Kutna akceleracija postaje 4 puta manja.

1.332. Kruna se ploa, promjera 1,6 m i mase 490 kg, vrti i ini 600 okr/min. Na njezinu oblu povrinu pritie konica silom 196 N. Faktor trenja konice o plou jest 0,4. Koliko e okretaja uiniti ploa dok se ne zaustavi?
1 m r 2 2 1 I = 490 0,8 2 2 I = 156 ,8 kgm 2 I= M = Ftr r = Fp r M = 0,4 196 0,8 = 62,72 Nm = M 62,72 rad = = 0,4 I 156 ,8 s2

d = 1,6 m r = 0,8 m m = 490 kg f = 600 okr/min = 10 Hz FP = 196 N = 0,4 n=?

= 2 f = 2 10 = 62,83 t = t 62,83 t= = 157 s 0,4 rad s

f t 2 10 n= 157 2 n = 785 okreta n=

1. 333. Homogeni tap dug 1 m, mase 0,5 kg, okree se u vertikalnoj ravnini oko horizontalne osi koja prolazi sredinom tapa. Koliku e kutnu akceleraciju imati tap ako je zakretni moment 9,8 10-2 Nm?

144
l=1m m = 0,5 kg M = 9,8 10-2 =?

I=

m l 0,5 1 = = 0,041 6 kgm 12 12 M 9,8 10 2 rad = = = 2,352 I s2 0,041 6

2 2

1.334. Valjak mase 100 kg, polumjera 0,1 m, okree se oko svoje osi. Koliki mora biti zakretni moment da bi se valjak vrtio kutnom akceleracijom 2 rad/s2?
m = 100 kg r = 0,1 m = 2 rad/s2 M=?

m r 2 2 100 0,12 I= 2 I = 0,5 kgm 2 I=

M = I M = 2 0,5 M =1 N m

1.335. Zamanjak ima oblik krune ploe, masu 50 kg i polumjer 0,2 m. Zavrtjeli smo ga do brzine 480 okr/min i zatim prepustili samome sebi. Pod utjecajem trenja on se zaustavio. Koliki je moment sile trenja ako pretpostavimo da je trenje stalno i ako se zamanjak zaustavio nakon 50 sekundi?
m = 50 kg r = 0,2 m f = 480 okr/min t = 50 s Mtr = ?

m r2 2 50 0,22 I= 2 I = 1 kgm 2 I=

= 2 f 480 = 2 60 rad = 50 ,26 s

t 50 ,26 = 50 rad =1 2 s =

M = I M =1 1 M =1 N m

1.336. Na zamanjak polumjera 1m djeluje zakretni moment 392 Nm. Koliku masu mora imati zamanjak da bi uz zadani moment dobio kutnu akceleraciju 0,4 rad/s2? Masa zamanjaka rasporeena je po njegovu obodu.
r = 1m M = 392 Nm = 0,4 rad/s2 m=?

M = I I = I=

I = mr2 m = 980 12 m = 980 kg m=

I r2

392 = 980 kgm 2 0,4

1.337. Koliki je moment tromosti Zemljine kugle ako uzmemo da su srednji polumjer Zemlje 6400 km i srednja gustoa 5,5 103 kg/m3?
r = 6400 km = 6,4 106 m = 5,5 103 kg/m3 I=?

4 3 r 3 3 4 V = 6,4 10 6 3 V = 1098 10 21 m 3 , V=

m = V m = 5,5 10 3 1 098 10 21 , m = 6,04 10 24 kg

2 mr2 5 2 I = 6,04 10 24 6,4 10 6 5 I = 9,9 10 37 kgm 2 I=

1.338. Na uvrenu koloturu polumjera 0,5 m omotana je nit na kraju koje je uvren uteg mase 10 kg. Nai moment tromosti koloture ako uteg pada akceleracijom 2,04 m/s2.

r = 0,5 m m = 10 kg a = 2,04 m/s2 I=?

M = r F M = r m g M = 0,5 10 9,81 M = 49 ,05 N m

a = r a = r 2,04 = 0,5 = 4,08 rad s2

M = I M I= 49 .05 I= 4,08 I = 12 ,02 kg 2 m

145

1.339. Moment tromosti kotaa promjera 0,2 m jednak je 192,08 Nms2. Na kota djeluje stalan zakretni moment 96,04 Nm. Nai kutni brzinu, kutnu akceleraciju i linijsku brzinu toke na obodu kotaa nakon 30 sekundi. Poetna je brzina kotaa 0.
d = 0,2 m r = 0,1m I = 192,08 Nms 2 M = 96 ,04 Nm m v0 = 0 s t = 30 s , v = ? ,

M I 96 ,04 = 192 ,08 rad = 0,5 2 s =

= t = 0,5 30 rad = 15 s

v = r v = 0,1 15 v = 15 , m s

1.340. eljezna valjkasta osovina polumjera 0,15 m, duljine 2m, vrti se 300 okr/min. Nai moment tromosti i kinetiku energiju osovine. r = 0,15 m = 7900 kg/m3 l=2m n = 300 okr/min I = ?, EK = ?
m = V m = r l
2

m = 7900 0,15 2 2 m = 1116 ,8 kg

1 n m r2 f = 2 60 1 300 I = 1116 ,8 0,15 2 f = 2 60 f =5 H z I = 12,56 kgm2 I=

= 2 f I 2 E= = 2 5 2 = 31,4

rad 12,56 3,14 2 s E=

2 E = 6192 J

1.341. Bakrena kugla polumjera 10 cm vrti se oko osi koja prolazi sreditem te uini dva ophoda u sekundi. Koliki rad treba utroiti da bismo joj kutnu brzinu podvostruili? r = 10 cm = 8900 kg/m3 f = 2 Hz 2 = 2 1 W= E=?
1 = 2 f 2 1 = 2 2 I = m r 2 5 rad 1 = 12,56 2 2 s I = 37 ,28 0,1 5 2 = 2 1 I = 0,149 kgm2 2 = 2 12,56 2 = 25,13 rad s
2 I 1 2 0,149 12,56 2 E1 = 2 E 1 = 11,75 J

E1 =

m = V 4 m = r3 3 4 m = 8900 0.13 3 m = 37,28 kg

I 2 2 2 0,149 25,13 2 E2 = 2 E 2 = 47,06 J E2 = W = E = E 2 E 1 W = 47,06 11,75 W = 35,3 J

1.342. Tane mase 360 kg giba se brzinom 800 m/s i vrti 5250 okr/min. Odredi koji dio ukupne energije gibanja ini energija rotacije. Moment tromosti iznosi 4,9 kgm2.

m = 360 kg v = 800 m/s n = 5250 okr/min I = 4,9 kgm2 ER/EUK = ?

n m v2 f = EK = 60 2 5250 360 800 2 f = = 87 ,5 Hz EK = 60 2 = 2 f E K = 115200000 J = 2 87,5 2 = 549,78 rad s

E UK = E K + E R E UK = 115940528 J

146

E UK = 115200000 + 740528

ER ER ER

I = 2 4,9 549 ,78 2 = 2 = 740528 J

ER 740528 = = 0,0064 E UK 115940528 ER = 0,64 % E UK

1.343. Obru i puni valjak imaju jednaku masu 2 kg i koturaju se jednakom brzinom 5 m/s. Nai kinetike energije obaju tijela.
E K1
2 2 I1 1 m1 v 1 = + 2 2 2 v1 m1 r12 2 2 r1 m1 v 1 = + 2 2 2 2 m v m v = 1 1 + 1 1 2 2 2 = m1 v 1 2

EK 2

m1 = m2 = 2 kg v1 = v2 = 5 m/s EK1, EK2 = ?

E K1 E K1 E K1

EK 2 EK 2 EK 2 EK 2 EK 2

E K1 = 2 5 E K1 = 50 J

I2 2 m2 v 2 2 2 = + 2 2 2 2 m2 r2 v 2 2 m v2 2 r2 = + 2 2 2 2 2 2 m v m v = 2 2+ 2 2 4 2 3 = m2 v 2 2 4 3 = 2 52 4 = 37,5 J

1.344. Izraunaj kinetiku energiju valjka promjera 0,3 m, koji se vrti oko svoje osi, ako mu je masa 2 103 kg i uini 200 ophoda u minuti.
d = 0,3 m r = 0,15 m m = 2 10 kg okr n 200 n = 200 f = = = 3,33 Hz min 60 60 EK = ?
3

2 m r2 2 2000 0,15 2 I= 2 I = 22,5 kgm2

I=

= 2 f = 2 3,33 rad = 21 s

EK = EK EK

I 2 2 22,5 212 = 2 = 4961 ,25 J

1.345. Kruna ploa polumjera 1m i mase 196 kg kotrlja se po horizontalnoj povrini, pri emu je brzina njezine osi 4 m/s. Nai ukupnu energiju gibanja ploe. r=1m m = 196 kg v = 4 m/s EUK = ?
m r 2 2 196 12 I= 2 I = 98 kgm2 I=
v r 4 = 1 = = 4 rad s

E UK = E R + E K E UK = E UK E UK I 2 m v 2 + 2 2 2 98 4 196 4 2 = + 2 2 = 2352 J

1.346. Niz kosinu kotrljaju se kugla, valjak i obru. a) Nai linijsko ubrzanje sredita tih tijela.

147 b) Kolika je akceleracija ako se tijela skliu niz kosinu bez trenja? Kut nagiba kosine je 300, a poetna brzina tijela 0 (g = 10 m/s2).

a) kotrljanje niz kosinu:

EP = EK + ER m v2 I 2 m gh = + 2 2 v2 2 m2as m g s sin = + r 2 2 2as I r2 m g s sin = m a s + 2 I 2 a s m g s sin = m a s + 2r2 I m g sin = a m + 2 r m g sin a= I m+ 2 r I 1.) a = m g sin g sin 10 sin 300 m = = = 3,5 2 2 2 7 s m r2 1+ 5 5 m+ 5 2 r m g sin g sin 10 sin 30 0 m = = = 3,3 2 2 1 3 mr s 1+ 2 2 m+ 2 r2 m g sin g sin 10 sin 300 m = = = 2,5 2 2 mr 1+ 1 2 s m+ 2 r

= 300 g = 10 m/s2

2.) a =

3.) a =

b) klizanje niz kosinu:

EP = EK mgh = m v2 2

za sva tri tijela vrijedi:

a = 10 sin 30 0 m a=5 2 s

m2as 2 m g s sin = m a s a = g sin m g s sin =

1.347. Kugla se kotrlja niz kosinu nagiba 300. Odredi vrijeme gibanja kugle ako se njezino sredite spustilo za 20 cm. Trenje se moe zanemariti.

148

= 30 h = 20 cm t=?
0

EP = EK + ER EP = m v 2 2 I + 2 2 v2 2 m r2 2 mv r2 5 m gh = + 2 2 7 gh = v2 10 10 v2 = gh 7 h = l sin v = at, l= a 2 t v = 2 t
h = l sin l = 0,2 sin 30 0 l = 0,4 m l= a 2 t t = 2 2 l a h sin

4 l 10 = g l sin 2 t 7 5 2 l= t g sin 14 a 2 5 2 t = t g sin 2 14 5 a = g sin 7 5 a = 9,81 sin 300 7 m a = 3,5 2 s

2

l= t=

2 0,4 3,5 2 l t = 0,47 s

1.348. ovjek stoji na rubu horizontalne krune ploe koja se jednoliko okree oko svoje osi zbog ustrajnosti. Masa ploe je m1 = 100 kg, masa ovjeka m2 = 60 kg, a frekvencija vrtnje 10 okr/min. Kolikom e se brzinom poeti okretati ploa ako ovjek s ruba ploe prijee u njezino sredite? L1 = L 2 (I + IP ) 1 = (I + IP ) 2 mP = 100 kg m = 60 kg n = 10 okr/min 2=?
n 60 10 f = = 0,16 Hz 60 1 = 2 f f = 1 = 2 0,16 1 = 1 rad s

m r2 m r2 m r 2 + P 1 = m 0 + P 2 2 2 2 m r m r 2 + P 2 2 = 1 2 mP r 2 m m + P 2 2 = 1 mP 2 60 + 50 2 = 1 50 rad 2 = 2,2 s

1.349. ovjek stoji u sreditu krune ploe koja se zbog ustrajnosti jednoliko vrti brzinom 0,5 okr/s. Moment tromosti ovjeka s obzirom na os vrtnje jest 2,45 Nms2. On ima rairene ruke i u svakoj dri uteg mase 2kg. Utezi su meusobno udaljeni1,6 m. Kojom brzinom e se okretati ploa ako ovjek spusti ruke tako da su utezi udaljeni samo 0,6 m? Moment ploe moe se zanemariti.

okr s I = 2,45 Nms2 1 = 0,5 m1 = m 2 = 2 kg m = 4 kg d1 = 1 6 m r1 = 0,8 m , d 2 = 0,6 m r2 = 0,3 m 2 = ?

I1 1 = I2 2 (I + IU ) 1 = (I + IU ) 2
2 (I + m r12 ) 1 = (I + m r2 ) 2

149

2 = 2 =

(I + m r12 )
2 I + m r2

2,45 + 4 0,8 2 0,5 2,45 + 4 0,3 2 okr 2 = 0,89 s

1.350. Kruna ploa polumjera 1 m, mase 200 kg, vrti se oko svoje osi zbog ustrajnosti frekvencijom okr/s. Na rubu ploe stoji ovjek mase 50 kg. Kolikom e se brzinom okretati ploa ako ovjek s ruba ode na pola metra blie sreditu?
I1 1 = I 2 2

r1 = 1 m mP =200 kg 1 = 1 okr/s m = 50 kg r2 = 0,5 m 2=?

(I + IP ) 1 = (I + IP ) 2 (m r12 + m P r12 m r2 ) 1 = (m r22 + P 1 ) 2 2 2 2 m r m r12 + P 1 2 2 = 1 m P r12 2 m r2 + 2 200 12 50 12 + 2 2 = 1 200 12 2 50 0,5 + 2 okr 2 = 1,3 s