CHNG 6

U L T N G L AI CA CHNG TA? C T H L S TA R TREK HAY KHNG?

Lm th no m cuc sng sinh hc v in t s tip tc pht trin phc tp vi mt tc cha tng thy?

Trang 155

T R

T R O N G

(Hnh 6.1) TC PHT TRIN DN S

K nguyn thin cha gio

Thi Trung c

c (khng t l)

Thi k

Thi k mi

Thi k ng

Thi k st

Thi hin i 6 5 4 T ngi 3 2 1 2000 SCN

8000 TCN

7000 TCN

6000 TCN

5000 TCN

4000 TCN

3000 TCN

2000 TCN

1000 TCN

Trang 156 N

Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

1000 SCN

N G

L A I

T R

Newton, Einstein, thuyn trng Data v ti ang chi bi trong mt cnh phim Star Trek.

Mt cnh trong phim Star Trek: The Next Genearation, 2001.

do m Star Trek ph bin n th l v l mt vin cnh tng lai an i v d chu. Bn thn ti cng l mt ngi kh yu thch Star Trek, do ti d dng b thuyt phc tham gia vo mt on phim trong ti chi bi vi Newton, Einstein v thuyn trng Data. Ti thng h, nhng tht khng may, c bo hiu khn cp nn ti khng bao gi ly c s tin thng cc. Star trek cho thy mt x hi c trnh khoa hc, k thut v t chc chnh tr pht trin rt xa vi chng ta (v t chc chnh tr th trnh c th t ti khng my kh khn). S phi c nhng thay i ln vi nhng cng thng v xo trn i km trong thi gian gia by gi v thi im , nhng trong giai on m chng ta thy, khoa hc, k thut v t chc x hi c gi thit l t n mc gn nh hon ho. Ti mun t nghi vn v bc tranh ny v hi rng liu chng ta s t n mt trng thi n nh cui cng cha tng c v khoa hc v cng ngh hay khng. Cha lc no trong vng khong mi ngn nm k t k bng h, loi ngi trong mt tnh trng m tri thc bt bin v cng ngh c nh khng thay i. C i lc tht li nh l thi k trung c sau khi ch La M sp . Nhng dn s th gii mt php o kh nng cng ngh ca chng ta bo tn cuc sng v nui sng bn thn chng ta tng mt cch vng chc tr mt vi ln gin on nh thi k ci cht en m thi (hnh 6.1).
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 157

T R

T R O N G

TIU TH IN NNG TON CU

CC BI BO KHOA HC HNG NM

(Hnh 6.2) (Tri) Mc tiu th nng lng ton cu (n v t tn BCU, trong mt tn bng mt n v than bitu = 8.13 MW-gi) (Phi) S bi bo khoa hc xut bn hng nm, trc tung theo n v ngn bi. Nm 1900 c 9 000 bi, nm 1950 c 90 000bi v nm 2000 c 900 000 bi.

Trong hai trm nm va qua, tc pht trin dn s tr ln cp s m; tc l dn s pht trin vi mt s phn trm ging nhau hng nm. Hin nay tc l 1,9 phn trm mt nm. iu ny nghe c v khng thch th lm nhng n c ngha l dn s th gii c bn mi nm li tng gp i (hnh 6.2). Cc php o s pht trin cng ngh khc trong thi gian gn y l mc tiu th in nng v s cc bi bo khoa hc. Chng cng tng theo hm m v thi gian tng gp i ngn hn bn mi nm. Trong tng lai gn tt nhin l khng phi thi i Star trek thi i c gi thit khng qu xa so vi chng ta, khng c tn hiu no cho thy s pht trin ca khoa hc v cng ngh s chm dn v dng hn. Nhng nu tc tng dn s v s gia tng v tiu th in nng tip tc vi tc nh hin nay th n nm 2600 dn s th gii s tng n mc mi ngi ng st vai k vai v ph kn tri t v in nng s lm cho tri t s tr nn nng (xem hnh minh ha trang k).
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 158

N G

L A I

T R

Vo nm 2600, dn s th gii ng n mc phi ng st vo nhau v in nng tiu th c th lm tri t pht sng .

Nu bn xp tt c cc cun sch mi c xut bn st li vi nhau th bn phi chuyn ng vi vn tc mt trm nm mi km mt gi c th bt kp phn cui ca hng sch. Tt nhin l vo nm 2600 th cc cng trnh ngh thut v khoa hc pht hnh theo dng in t ch khng phi theo dng sch bo vt l. Tuy nhin, nu tng theo hm m c tip tc th s c mi bi bo v ngnh vt l l thuyt ca ti ra i trong mt giy v chng c thi gian c chng. R rng l tc tng theo hm m nh hin nay khng th tip tc mi mi. Th th ci g s xy ra? Mt kh nng l chng ta t xa b hon ton bn thn chng ta bng mt s thm ha nh chin tranh ht nhn chng hn. C mt chuyn a chn ngy l l do m ngi ngoi tri t khng lin lc vi chng ta l khi nn vn minh t n giai on pht trin ca chng ta th n tr ln bt n v t hy hoi bn thn. Tuy vy, ti vn l mt ngi lc quan. Ti khng tin l loi ngi i qu xa t chm dt bn thn khi mi th ang tr nn ng quan tm.
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 159

T R

T R O N G

(Hnh 6.3) Mch chuyn ca Star Trek ph thuc vo phi thuyn Enterprise v cc phi thuyn ging nh th c th di chuyn vi vn tc cong nhanh hn rt nhiu vn tc nh sng. Tuy nhin, nu Gi nh bo ton lch s (Chronology Protection Conjecture) l ng th chng ta s phi khm ph v tr bng cc phi thuyn c tn la y vi vn tc chm hn vn tc nh sng.

Vin cnh tng lai Star trek m chng ta t n mt mc tin tin nhng hu nh tnh ti c th tr thnh hin thc theo tri thc ca chng ta v cc nh lut c bn iu khin v tr. Nh ti s m t trong chng k tip, c th c mt l thuyt ti thng m chng ta s tm ra trong mt tng lai khng xa. L thuyt ti thng ny, nu tn ti, s quyt nh gic m Star trek v di chuyn theo cong khng gian c thnh hin thc hay khng. Theo cc tng hin nay, chng ta s phi khm ph thin h theo mt cch chm chm v bun t s dng phi thuyn chuyn ng chm hn vn tc nh sng, nhng v chng ta cha c l thuyt thng nht hon ton nn chng ta khng th loi tr kh nng di chuyn theo cong khng gian (hnh 6.3).
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 160

N G

L A I

T R

Mt khc, chng ta bit cc nh lut ng trong tt c cc trng hp nhng khng ng trong cc tnh hung ti hn nht: cc nh lut iu khin phi hnh on ca Enterprise, v c bn thn chic phi thuyn na. Nu c theo phng php m chng ta tm ra cc nh lut ny hoc c theo phng php m chng ta xy dng nn phc tp ca cc h nh hin nay th chng c v g l chng ta s t n mt trng thi n nh. Chng ta s cp n s phc tp trong phn cn li ca chng ny. Cho ti nay, h thng phc tp nht m chng ta c chnh l c th chng ta. Dng nh s sng c ngun gc t i dng nguyn thy bao ph b mt tri t bn t nm trc. Chng ta khng bit iu ny din ra th no. C th l s va chm ngu nhin gia cc nguyn t to ra cc i phn t. Cc i phn t ny c th t ti to bn thn chng v lin kt vi nhau to ra cc cu trc phc tp hn. iu m chng ta bit l cch y ba t nm ri, phn t c phc tp rt cao ADN xut hin. ADN l c s ca s sng trn tri t. l mt cu trc hnh xon kp ging nh cu thang xoy, cu trc ny c Francis Crick v James Watson phng th nghim Cavendish ti Cambridge pht hin ra vo nm 1953. Hai nhnh ca chui xon kp ny c lin kt vi nhau nh cc cp ba-z ging nh bc thang trn cu thang xon. Trong ADN c bn loi ba-z: adenine, guanine, thymine v cytosine. Trt t cc ba-z xut hin dc theo cu thang xon mang cc thng tin di truyn cho php ADN lin kt vi mt c quan xung quanh n ti sinh chnh n. V ADN t to ra cc phin bn ca chnh n nn i lc c cc sai st trong t l hoc trt t ca cc ba-z trn chui xon kp. Trong phn ln cc trng hp, cc sai st trong vic sao chp khng th hoc rt t c kh nng t ti to chnh n, c ngha l cc sai st di truyn hay thng gi l cc t bin s b loi b. Nhng trong mt s trng hp, cc sai st hay cc t bin s lm tng kh nng sng st v ti sinh ca ADN. Cc thay i v m di truyn nh th s c u tin. l cch m thng tin c lu tr trong chui ADN tin ha dn dn v lm tng phc tp (hnh 6.4). V tin ha sinh hc v c bn l mt qu trnh ngu nhin trong khng gian ca tt c cc xc xut di truyn nn tin ha sinh hc din ra rt chm chp. phc tp hay l s cc bit thng tin c m ha trong ADN gn bng s cc ba-z trong phn t . Trong
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 161

T R

T R O N G

(Hnh 6.4) TIN HA KHI HOT NG Hnh bn phi l m hnh to ra bng mt chng trnh my tnh do nh sinh vt hc Richard Dawkins to ra. S tn ti ca mt xu hng no ph thuc vo cc c tnh n gin nh l hp dn, khc bit hoc ging cn trng (insect-like). Bt u t mt im duy nht, cc th h ngu nhin ban u pht trin theo mt qu trnh tng t qu trnh chn lc t nhin. Dawkins to ra mt dng thc ging cn trng vi 29 th h (cng rt nhiu ng ct khi tin ha). Trang 162
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

N G

L A I

T R

S SCH

S pht trin v mc phc tp t khi tri t c hnh thnh (khng t l).

nm

Quan trng hn l thng tin trong cc cun sch c th c cp nht mt cch rt nhanh chng. Tc cp nht ADN trong qu trnh tin ha sinh hc ca con ngi hin nay l mt bit trong mt nm. Nhng c hai trm ngn cun sch mi xut bn hng nm tng ng vi tc cp nht thng tin mi trn mt triu bit
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Ton b ADN ca ngi c cha trong 30 tp sch (Hnh 6.5) Trang 163

khong hai t nm u tin, phc tp tng vi tc khong mt bit thng tin trong mt trm nm. V trong vi triu nm trc, phc tp ca ADN tng dn vi tc khong mt bit thng tin trong mt nm. Nhng sau , khong su hoc tm ngn nm trc, xut hin mt bc pht trin mi rt quan trng. Chng ta pht trin ngn ng vit. iu ny c ngha l thng tin c th c truyn t th h ny n th h khc m khng cn phi i qu trnh t bin ngu nhin v chn lc t nhin rt chm chp m ha thng tin vo chui ADN. V phc tp tng ln nhanh chng. Ch mt cun tiu thuyt c th cha mt lng thng tin bng lng thng tin v s khc nhau gia ADN ca vn v ngi, v ba mi tp bch khoa ton th c th m t ton b chui ADN ca loi ngi (hnh 6.5).

T R

T R O N G

Thai nhi pht trin bn ngoi c th con ngi s cho php hnh thnh nhng b no ln hn vi tr tu v i hn.

Trang 164

Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

N G

L A I

T R

mt giy. Tt nhin l phn ln cc thng tin u v ch nhng ch cn mt phn triu bit hu ch th tc vn ln hn tc tin ha sinh hc mt trm ngn ln. Vic truyn d liu bng cc phng php ngoi, phi sinh hc lm cho loi ngi thng tr th gii v tng dn s theo cp s m. Nhng ngy nay chng ta ang trong giai on bt u ca mt k nguyn mi, trong chng ta c th tng phc tp ca thng tin ni tc l ADN m khng cn phi i qu trnh tin ha sinh hc chm chp. Trong mi ngn nm gn y, ADN ca con ngi khng c thay i no ng k, nhng rt c th trong mt ngn nm ti chng ta c kh nng ti thit k li hon ton. Tt nhin rt nhiu ngi s ni rng, k thut di truyn trn con ngi s b cm nhng vic chng ta c th ngn cn n l mt iu ng ng. K thut gen trn thc vt v ng vt c php v cc l do kinh t v mt s ngi s th trn con ngi. Tr khi chng ta c mt lnh cm trit trn ton th gii khng cho php ngi no, ni no c thit k con ngi ci tin. R rng l vic to ra con ngi ci tin s gy nn cc vn x hi v chnh tr vi con ngi khng c ci tin. Ch ca ti khng phi l bo v cho k thut gen trn con ngi l mt bc pht trin ng ao c m ti ch mun ni rng iu rt c th s xy ra cho d chng ta mun hay khng. chnh l l do ti sao ti khng tin vo chuyn khoa hc vin tng nh Star trek, trong , con ngi bn trm nm ti li ging chng ta ngy nay v c bn. Ti ngh rng con ngi v ADN ca con ngi s gia tng phc tp rt nhanh chng. Chng ta nn tha nhn rng iu ny s xy ra v xem xt lm th no gii quyt vn . Theo , con ngi cn phi ci tin th cht v tr tu i ph vi mt th gii vi phc tp gia tng v p ng vi thch thc nh l du hnh v tr chng hn. Con ngi cng cn phi tng phc tp ca mnh nu nh cc h sinh hc vt trn cc h in t. Ti thi im ny, my tnh c li th v tc nhng khng cho thy mt du hiu no v tr tu. iu ny khng c g ng ngc nhin v cc my tnh hin nay ca chng ta cn n gin hn b no ca mt con giun t, mt sinh vt chng c g ng ch v kh nng tr tu. Nhng cc my tnh li tun theo mt nh lut gi l nh lut Moore: tc v phc tp ca chng s tng gp i c sau
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Ti thi im hin nay, cc my tnh ca chng ta vn km xa kh nng tnh ton ca b no ca mt con giun t ngc nghch. Trang 165

19

Trang 166

72
T R

In

T R O N G

20 lP en tiu m IV :2 8 00 0 00 0 19 95 00 0 19 In te l: 20 0 00 0 00 0 20 40 0 00 0 00 00 99 7 93 19

In te

19 7 19 4 78 19 82 19 85 19 89

Cc nh sn xut b vi x l (CPU) d on tng trng theo hm m v kh nng tnh ton ca my tnh t nm 1972 n nm 2007. Cc con s sau tn ca b vi x l l s php ton trong mt giy.

00 te lP en tiu m IV :4 2 00 0

20

01

In

20 el : 84 00 0 00 0

03

In t

te l: In 35 te 00 In l 80 te 80 l8 : In 028 6 00 te 6: 0 l 2 In 803 9 0 te 86 l 8 : 00 04 27 86 5 0 In : 1 00 te 20 lP 0 en 00 tiu 0 m :5 In 50 te 0 0 lP 0 en 0 tiu m II:

50

00 0 In te

20

05

lP

en tiu m In te

III

:9 lP

50 0 en tiu m

In te l1 0G H z:

00 0 IV :2 8

20

07

Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

00 0

00 0

N G

L A I

T R

mi tm thng (hnh 6.6). y cng l mt qu trnh tng theo hm m v r rng l khng th ko di mi mi c. Tuy vy, n c th s tip tc cho n khi cc my tnh c phc tp nh b no con ngi. Mt s ngi ni rng d th no i chng na my tnh khng bao gi c th th hin tr tu thc s. Nhng i vi ti, nu cc phn t ha hc rt phc tp c th hot ng trong con ngi lm cho con ngi tr nn c tr tu th cc mch in t vi phc tp tng ng cng c th lm cho cc my tnh hot ng theo mt cch c tr tu. V nu chng c tr tu th chng c th thit k cc my tnh c phc tp v tr tu thm ch cn cao hn. Liu s gia tng phc tp sinh hc v in t din ra mi mi hay c mt gii hn t nhin no ? V kha cnh sinh hc, s gii hn v tr tu ca con ngi cho n nay c xc nh bi kch thc ca b no m s phi i qua mt ng ng khi sinh n. Khi quan st ba a con ti ra i, ti bit l ci u thot ra c kh khn nh th no. Nhng trong hng trm nm ti, ti hy vng chng ta c th nui dng bo thai bn ngoi c th con ngi, do s gii hn ny s c loi b. Tuy nhin cui cng th s gia tng kch thc b no con ngi nh k thut di truyn s gp phi vn l s truyn tin ha hc ca c th chu trch nhim cho cc hot ng tr c s din ra tng i chm. Tc l nu phc tp
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Cc m cy thn kinh c th gia tng b nh v cc gi thng tin nh l mt ngn ng hay ni dung ca quyn sch ny c th c hc trong vng vi pht. Con ngi cao cp nh vy s c rt t im tng ng vi chng ta.

Trang 167

T R

T R O N G

LC S V V TR CC S KIN (KHNG T L) 0,00003 t nm V n ln v mt v tr lm pht, d di, sng la

Vt cht/nng 1 t nm 3 t nm lng tch ri, Cc m vt cht hnh thnh Cc thin h nhn t v tr trong sut nn cc tin thin h tng hp knh Hubble cc ht nhn nng

THI GIAN (KHNG T L)

1 t nm

3 t nm

(Hnh 6.7) Khong thi gian m loi ngi c mt ch bng mt phn rt nh ca lch s v tr. (Nu hnh trn c biu din theo t l th di m con ngi c mt ch l 7 cm ca mt km di lch s v tr). Bt k mt cuc sng ngoi tri t m chng ta gp th a phn l pht trin chm hn chng ta hoc nhanh hn chng ta rt nhiu.

ca b no tng thm th s phi tr gi bng tc . Chng ta c th nhanh tr hoc thng minh ch khng th c c hai c. Nhng ti vn ngh rng chng ta c th tr nn thng minh hn phn ln nhng ngi trong Star trek, ch vic chng ta km thng minh hn rt kh c th xy ra. Cc mch in t cng c cc vn v phc tp tc ging nh b no ngi. Tuy vy, trong trng hp ny th cc tn hiu l in t ch khng phi l ha hc v truyn vi tc nh sng, mt tc cao hn rt nhiu. Tuy vy, tc nh sng l mt gii hn thc t trong vic thit k my tnh tc cao hn. Ta c th ci thin tnh hung bng cch lm cc mch nh hn, nhng cui cng th c mt gii hn thit lp bi cu trc nguyn t ca vt cht. Ta vn c mt s hng i trc khi vp phi ro cn ny. Mt cch khc cc mch in t c th tng phc tp ca

Trang 168

Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

5 t nm

N G

L A I

T R

Cc thin h mi Hnh thnh h mt tri v cc hnh tinh ging ca chng ta vi vic hnh thnh cc ht nhn nng

3,5 t nm trc cc dng 0,0005 t nm trc, ngi sng bt u xut hin tin s xut hin

10.3 t nm

11.5 t nm

chng m vn gi nguyn tc l sao chp b no con ngi. B no ngi khng c mt n v x l trung tm x l cc lnh trong mt chui cc lnh. Thay vo , b no c hng triu cc n v x l lm vic cng nhau ti cng mt thi im. Qu trnh x l song song v i ny cng l tng lai cho tr tu in t. Gi s rng trong vi trm nm ti chng ta khng t hy hoi chnh mnh th chng ta c th di c ti cc hnh tinh trong h mt tri, sau ti cch ngi sao gn nht. Nhng s di c s khng ging nh Star trek hoc Babylon 5, vi mt loi sinh vt mi gn ging ngi trong hu ht cc h tinh cu. Loi ngi trong hnh dng hin thi mi c c hai triu nm trong khong mi lm t nm k t v n ln (hnh 6.7). Do , thm ch nu s sng c pht trin trong cc h tinh cu khc
Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 169

15 t nm

T R

T R O N G

GIAO DIN IN T-SINH HC Trong hai thp k na th mt chic my tnh gi vi ngn la s t ti phc tp bng b no con ngi. Cc b x l song song c th bt chc cch hot ng ca b no chng ta v lm cho cc my tnh hot ng mt cch c tr tu v nhn thc. Cc m cy thn kinh c th cho php lin h gia b no v my tnh nhanh hn rt nhiu, xa nha khong cch gia tr tu in t v tr tu sinh hc. Trong tng lai gn, phn ln cc giao dch thng mi gia cc c nhn o c th s c thc hin thng qua mng ton cu (world wide web). Trong vng mt thp k, rt nhiu ngi trong chng ta c th chn cch sng o hnh thnh nhng tnh bn v mi quan h o. Kin thc ca chng ta v h di truyn ca con ngi chc chn s to ra cc t ph v trong cha bnh v n cn c th cho php chng ta ra tng phc tp trong cu trc ADN mt cch ng k. Trong mt vi trm nm ti, k thut di truyn s thay th tin ha sinh hc v ti thit k con ngi v t ra cc cu hi mi v mt o c. Vic du hnh trong khng gian ra khi h mt tri c th s cn n nhng ngi c h di truyn c thay i theo yu cu hoc cc my d do my tnh t ng iu khin.

Trang 170

Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

N G

L A I

T R

th c hi bt gp n trong giai on ging nh con ngi l rt nh. Bt k s sng ngoi tri t no m chng ta bt gp rt c th s mng mui hn hoc pht trin hn chng ta rt nhiu. V nu n pht trin hn th ti sao n khng du hnh qua cc thin h v ving thm tri t? Nu nhng ngi ngoi hnh tinh n y th ng l s hin din ca n phi r rng ging nh trong phim Independence Day hn l phim E.T. Do lm th no m ta c th gii thch l cha c ngi ngoi hnh tinh no ti thm tri t. C th l c mt sinh vt pht trin ngoi tri t nhn thy s tn ti ca chng ta nhng c chng ta t hm mnh trong nc ct nguyn thy ca chng ta. Tuy vy, iu ng ng l sinh vt li cn trng vi mt hnh thc sng thp hn chng n th: liu phn ln mi ngi trong chng ta c lo lng v vic c bao nhiu vi khun v giun t m ta gim di chn hay khng? Mt li gii thch c l hn l c rt t kh nng tn ti s sng hoc s sng c tr tu pht trin trn cc hnh tinh khc. V chng ta cho mnh l c tr tu mc d c l khng c nhiu l do cho lm, chng ta c xu hng xem xt tr tu nh l mt trnh t tin ha chc chn s xy ra. Tuy nhin ta c th nghi ng iu . Vi khun lm vic rt tt m khng cn tr tu v s sng lu hn chng ta nu ci gi l tr tu ca chng ta lm chng ta b hy dit trong mt cuc chin tranh ht nhn. Do , khi chng ta khm ph thin h, chng ta c th tm thy s sng nguyn thy nhng chng ta c th khng tm thy sinh vt ging chng ta. Tng lai ca khoa hc s khng ging nh bc tranh an nhn nh trong Star trek: mt v tr do cc sinh vt ging nh ngi sinh sng vi mt nn khoa hc cng ngh tin tin nhng hu nh tnh ti. Thay vo , ti ngh rng s ch c chng ta nhng pht trin rt nhanh v phc tp sinh hc v in t. Trong mt vi trm nm ti, khng nhiu nhng iu nh th s xy ra, l tt c nhng g chng ta c th tin on mt cch ng tin cy. Nhng vo cui thin nin k ti, nu chng ta c th i n , th s khc bit vi Star trek s r rng.

Tr tu c th tn ti lu c khng?

Ngi dch: da_trch@yahoo.com; http://datrach.blogspot.com

Trang 171