Pse mu grat jan duke u kthyer n islam? ......................................................................3 Shembulli m i lart............................................................................................................6 Kush e blen gjuhn e kritikuesit?.....................................................................................

7 Prshkrimi i Dits s Gjykimit ...........................................................................................13 Madhrimi i All-llahut........................................................................................................18 N prag t pushimeve verore ..........................................................................................27 Cilsit e gjykatsit n islam ............................................................................................33 Msime nga surja El-Fatiha..............................................................................................36 Qypi me lira ......................................................................................................................40 Sukseset dhe arritjet e grave t para muslimane ............................................................41 Przierja mes burrave dhe grave.....................................................................................44 Grat dhe urdhrimi pr mir dhe ndalimi i t keqes ......................................................49 Imam Ibn Shihab Ez Zuhri ..............................................................................................52 Salih ibn Abdul Aziz Alu Shejh ........................................................................................53 Imam Hammad ibn Zejd El Ezdi .....................................................................................54 Ibrahim ibn Edhemi .......................................................................................................56 Obligueshmria e prvetsimit t shkencs s hadithit ..................................................60 24. Kshilla.......................................................................................................................62

Parapagimi pr revistn
Ofrojm mundsin q t parapaguheni me parapagim vjetor n revistn AlbIslam. Parapagimi kushton gjithsej 10 euro (dhjet) pr Europ, (prfshir edhe Shqiprin, Kosovn, Turqin dhe ish republikat Jugosllave) dhe vetm 310 denar pr parapaguesit nga Maqedonia. Me kt parapagim brenda nj viti juve ju drgojm 12 numra t revists, prej numrit aktual kur ju parapaguheni. N kt mim jan t prfshira edhe harxhimet postare pr drgim t thjesht. Pr parapagim mjafton q t drgoni pajtimin tuaj me emrin dhe adresn e plot n: email: albislam@albislam.com sms: +389 70 445 725 fax: +389 2 3290 408 tel: +389 2 3290 408 (do dit, prve t xhumas dhe t diels, prej 9 deri 16) ose me post n: rr.386 nr.11, Q.T. Mavrovka lok.44, 1000 Shkup, Maqedoni
edicion i botuar / viti i dyt / nr: 24 redaksia: Ramadan Ramadani (kryeredaktor) Agim Bekiri (ndihms kryeredaktor) Bekir Halimi, Talha Kurtishi, Alajdin Idriz, Fatmir Zaimi, Ali Shabani www.albislam.com albislam@albislam.com str: 386 no: 11 lokal: 44, 1000 Shkup fax: +389 2 3290 408

Del n fillim t muajit, kalendari i hixhretit, takvimi i Trkiye Diyanet Vakfi. Numri i ardhshm: 06 08 2005

Boton: Xhirollogaria: Xhirollogaria: IBAN Numri tatimor:

NUN-R DOOEL 300000001759616 Komercijalna Banka A.D.- Skopje 0270100209184 Komercijalna Banka A.D.- Skopje rr. Kej Dimitar Vlahov 4 S.W.I.F.T. : KOBSMK2X MK07300701002091869 4030003487017

(denar) (euro)

ISSN: 1409-6250 Revista sht e regjistruar pran Agjencis pr Informata t Maqedonis nr. 02-124/2. Shtypur n: Cetis Print DOOEL-Shkup 2

Aktuale
Pse mu grat jan duke u kthyer n islam?
N nj koh kur islami sht i prballur me ashprsin e mediave veanrisht kur statusi i grave n islam diskutohet, mund t duket e habitshme t msohet se islami sht feja m n rritje n bot dhe madje m ironike sht q statistikat tregojn q maxhoranca e t konvertuarve (n fen islame) jan gra. Statusi i grave n shoqri nuk sht nj shtje e re e as e vendosur plotsisht dhe ku islami prmendet, pr shum vet termi grua muslimane krijon imazhet e nnave t lodhura t lidhura n zingjir pas tavolins, viktima t shtypura t indoktrinimit, t trbuara pr tu evropianizuar dhe kshtu me radh. T tjert flasin gjat pr t shpjeguar hixhabin si nj penges, duke e turbulluar mendjen dhe duke komentuar q femrat e konvertuara ose jan t laratrush, t trasha apo tradhtare t gjinis s tyre. Un i refuzoi t tilla akuza dhe i ofroi atyre kt pyetje: Pse ka kaq shum gra t cilat kan lindur dhe jan rritur n ashtu quajturn shoqri t civilizuar t Evrops dhe Ameriks, me dshir jan duke refuzuar lirin dhe pavarsin pr t pranuar nj fe q gjoja i shtyp ato dhe e cila sht gjersisht e supozuar se sht paragjykuese ndaj tyre? Si nj e krishtere e konvertuar n islam, Un vetm t prezantoi eksperiencn time personale dhe arsyet pr refuzimin e liris q grat thon se kan n kt shoqri n favor t fes s vetme q me t vrtet liron grat nga t dhnurit ne nj status dhe pozicion i cili sht trsisht unik kur krahasohet me at q palt jo-muslimane kan. Prpara se t bhesha muslimane, un kisha tendenca t forta feministe dhe kam njohur q ku grat viheshin n pyetje, shum zvarritje ndodhnin, ende pa qen e aft pr ta par at n hartn shoqrore. Problemi ishte duke u br i ri shtjet e grave u ngritn pa u zgjidhur ato t mparshmet n nj mnyr t knaqshme. Si shum gra t cilat ndaj t njjtin nivel me mua. Un do ta akuzoja islamin si nj fe seksiste, diskriminuese, shtypse dhe duke i dhn burrave m shum privilegje. T gjitha kto vinin nga nj person i cili nuk ka ditur pr islamin, nj i cili ka qen i verbr dhe n injoranc (ndaj ksaj feje) dhe i kishte pranuar kt prkufizim t shprfytyruar t islamin. Megjithat, pr kundr kritikimit tim t islamit, pr brenda un nuk isha e knaqur me vet statusin tim si nj grua n kt shoqri. M dukej mua q shoqria do ti prkufizonte termat si liri dhe lirim dhe pastaj kto prkufizime u pranonin nga grat pa u prpjekur pr ti vn n pyetje ose pr ti prballur ato. Kjo ishte nj kontradikt e madhe midis asaj far grave i sht treguar n teori dhe far aktualisht ndodh n praktik. Sa m shum q t meditoja, un ndjeja nj zbraztir t madhe. Un isha me ngadal duke filluar t arrija nj etap-paknaqsia ime me vet shoqrin. do gj dukej se po degjenerohej mbrapsht, pr kundr t 3

gjitha thirrjeve q ishin duke u prhapur n 1990, sikur kjo dekad do t ishte dekada e suksesit dhe prosperitetit. Dika vitale dukej se mungonte n jetn time dhe asgj nuk do ta mbushte kt boshllk. T qnurit nj e krishter nuk bri asgj pr mua dhe un fillova ta merrja n pyetje autenticitetin e vetm t prkujtuarit t Zotit vetm n nj dit, t dielave! Ashtu si ndodhi edhe me shum t krishter t tjer, u isha pshtjellur nga hipokrizia e Kishs dhe isha duke u br e shqetsuar me konceptin e Trinitetit dhe hyjnizimin e Jezusit. Si rrjedhim, un fillova t shikoja n islam. S pari un isha duke u interesuar n shikimin e atyre shtjeve t cilat veanrisht trajtonin grat. Un isha e habitur. far lexova dhe msova pr veten time m tregoj shum pr veten time si nj grua dhe gjithashtu rreth asaj se ku mbshtetet shtypja ndaj grave, n do sistem tjetr dhe mnyr jetese jasht islamit. Grave muslimane ju jan dhn t drejtat e tyre n do aspekt me prkufizimin e rolit t tyre n shoqrin e tyre, ashtu si e kan edhe burrat, pa padrejtsira ndaj asnjrit prej tyre. Ashtu si Allahu thot: Kush bn ndonj nga punt e mira, qoft mashkull ose femr duke qen besimtar, t tillt hyjn n xhennet dhe nuk u bhet far padrejtsie. [el-Nisa:124] Kshtu pasi i hoqa keqkuptimet e mija rreth statusit t vrtet t gruas n islam, un tani e hodha shikimin m tutje. Un dshiroja t gjeja at gjn q do t ma mbushte boshllkun n jetn time. Vmendja ime ju drejtua besimeve dhe praktikave t islamit. Ishte vetm pas vendosjes s themeleve, q un do t filloja t kuptoja ku t kthehesha dhe k t vija prioritet. Kto jan shpesh zona q kan shum pak vmendje ose kundrshtim n shoqri dhe kur studiova besimin islam, u b e qart pse ky sht rasti, kaq i prer, pa gabime dhe gjersisht i 4

kuptueshm me detaje q nuk mund t gjenden askund tjetr. Themeli i besimit islam sht teuhidi i cili sht nj mesazh i thjesht La ilahe ilAllah. sht njohja q Allahu i vetm e meriton t adhurohet dhe pastaj drejtimi i t gjitha adhurimeve vetm Atij, rrnja e besimit e cila godet t gjitha adhurimet false dhe sht ajo prej ku secili person i cili dshiron seriozisht t studioj pr islamin, duhet t filloj. Deri kur arrita n kt pik un isha t takohesha me gra muslimane q e praktikonin fen dhe nuk imagjinohet se sa e sigurte u ndjeva dhe e mirpritur n shoqrin e tyre. Kishte nj sens qetsie dhe thjeshtsie midis tyre dhe un dshiroja ta ndaja me to. Kto motra, un nuk i shikoja si shoqe, por si kshilltare dhe mbshtetse gjithashtu dhe bukuria e shoqris s tyre ishte q secili ishte i lidhur pr t njjtn arsye, pr ta ndihmuar njri-tjetrin n adhurimin e Allllahut. Kjo sht far i bashkoi zemrat e tyre s bashku. Allahu thot: Dhe Ai sht q bashkoi zemrat e tyre. Edhe sikur ta shpenzosh gjith ata q sht n tok, nuk do t mund t'i bashkoje zemrat e tyre, por All-llahu bri bashkimin e tyre, pse Ai sht i gjithfuqishm, i urt. [el-Enfal-63] Elhamdulilah, e kam pranuar islamin me dshir. Prmes leximit, krkimit dhe pjesmarrjes n ligjrata, un kam arritur ta njoh Zotin tim. Un jam njohur me Emrat (Esma) dhe Atributet (Sifatet) e Tij t bukur dhe perfekte. Kjo m ka ndihmuar shum pr t kuptuar tr fen. Pr t ditur pr shembull q midis Emrave t Allahut sht q Ai sht m i Urti (el-Hakim) dhe m i drejti (El-Adl) dhe si rezultat Ai urdhron vetm at q sht e urt dhe e drejt, kjo do t jet si

mbshtetje pr nj person sesa t krkoj justifikime pr ligjet e Allahut ose t filloj t dyshoj rreth drejtsis s ligjve t Allahut. Tani, elhamdulilah, e kuptoi m mir pse disa dijetar musliman e theksojn aq shum q muslimant duhet t msojn rreth Emrave dhe Atributeve t Allahut, prpara se t fillojn t arsyetojn me ligjet e Allahut. Nse un do t isha bazuar tek qndrimi se Islami jep trajtimin m t mir pr grat dhe ta kisha br kt si arsyen time pr t hyr n islam ather besimi im hert apo von do t vihej prball disa ligjeve q jan t urdhruara nga Allahu por nuk mund t kuptohet n mnyr racionale dhe logjike ose t shikohet ndonj urtsi prapa tyre. Sikur t mos i kisha studiuar themelet e besimit, t quajtur Teuhid dhe t mos e kisha par sesi Allahu e prshkruan Veten e Tij n Librin e Tij, ndoshta un do t kisha qen ende n errsir. Dhe t gjitha falnderimet

dhe lavdrimet i takojn Allahut i cili m udhzoi tek e vrteta, sht sikurse Ai ka thn: All-llahu e v me at (me Kur'anin) n rrugt e shptimit at q ndjek knaqsin e tij dhe me ndihmn e Tij i nxjerr ata prej errsirave n drit dhe i udhzon n nj rrug q sht e drejt. [el-Maide:16] Arsyeja pse grat jan duke u kthyer n islam duhet patjetr t ket t bj me nderin q islami i jep atyre dhe barazin me t ciln i trajton njerzit, jo vetm n termat e gjinive por gjithashtu n tremat e racave, nacionaliteteve, klasave etj... Megjithat, arsyeja mbizotruese pse un dhe shum si puna ime jan trhequr nga islami sht sepse islami i prgjigjet pyetjeve m t rndsishme pr t cilat gjithmon kam pyetur: Pse jam un n kt bot? Kshtu un e kaprceva pengesn (paragjykimet) dhe pash se far ka n ann tjetr... elhamdulilah, un zgjodha islamin.
Hanife Ashavi Marr nga: Dava ila Allah vol. 1 nr. 3 Prktheu: Ammar Ardit Kraja 24.6.2005l

Artikuj
Shembulli m i lart
All-llahu i Madhrishm thot: Ju e kishit shembullin m t lart n t drguarin e Allllahut, kuptohet, ai q shpreson n shprblimin e All-llahut n botn tjetr, ai q at shpres e shoqron duke e prmendur shum shpesh All-llahun. [Ahzab: 21]. Musliman t nderuar! All-llahu na krijoi dhe na formsoi, e Ai nuk na len t humbur e pa udhzim, prkundrazi Ai sht q e drgoi t drguarin e tij - Muhammedin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, me udhzim dhe fe t qart, pr t na nxjerr prej errsirave n drit, prej errsirave t kufrit dhe mkateve, n dritn e besimit dhe veprave t mira. Me kt All-llahu e tregon kujdesin q Ai e ka pr robrit e Tij. Ajo q duhet t dim sht se feja islame ssht fe e fjalve boshe dhe sterile, por fe e puns dhe aktivitetit, fe q na nxit q at q e themi ta praktikojm. N natyrn njerzore sht e ngulitur q mos ta dgjojn at njeri i cili flet, mirpo nuk e praktikon at q vet e flet. Bile kjo cilsi shkakton neveri tek njerzit. Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sellem, kur i thrriste njerzit pr nj vepr, ishte i pari q e vepronte, e kur i ndalonte nga nj vepr, ishte i pari q largohej prej saj. Ai sht shembull i vrtet se si muslimant duhet t veprojn. Ai, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sht shembull n adhurimin e All-llahut, sht shembull n jetn private dhe shoqrore, sht shembull se si duhet t sillemi me familjen dhe t afrmit tan, sht shembull se si duhet t 6 sillemi me shokt dhe popullin ton, sht shembull se ka duhet t synojm dhe pr ka duhet t luftojm. Prandaj All-llahu e begatoi me thirrje t bereqetshme, e begatoi me pasues t sinqert dhe shok t vrtet, t cilt e pasonin shembullin e tij t lart. Pr vetm 23 vjet, aq sa zgjati misioni i tij, arriti q t bj ndryshime rrnjsore n shoqrin njerzore. Musliman t nderuar! Muhammedi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sht msuesi yn dhe msuesi i mbar njerzimit, shembulli yn se si duhet t veprojm. At All-llahu e bri shkak pr t na udhzuar n rrugn e drejt. Prandaj ne e kemi obligim q t lexojm pr jetn e ktij njeriu fisnik dhe t urt, q ta njohim at dhe cilsit e tija, n mnyr q ai t jet shembulli yn. Ai dhe vetm ai sht shembull q meriton t pasohet, e asnj njeri tjetr. Kt na e obligon All-llahu fuqiplot. Ja se ka thot All-llahu i Lartsuar: Thuaj: "Nse e doni All-llahun, ather ejani pas meje q All-llahu t'ju doj, t'ju fal mkatet tuaja, se All-llahu sht q fal shum, mshiron shum. [Ali Imran: 31]. Nuk sht dashuria ndaj All-llahut me pretendime dhe fjal boshe, po me pun dhe vepr, edhe at ajo vepr duhet t jet ashtu si na ka msuar I Drguari i Tij, e jo si t na kujtohet neve. Hasan el-Basriu, rahimehull-llah, n lidhje me kt ajet thot: Njerzit pretendonin se e duan All-llahun, e Allllahu i sprovoi me kt ajet.

Obligimi jon ndaj Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sht: 1. Ta besojm at si Pejgamber, pas t cilit nuk do t ket Pejgamber tjetr. 2.Ta duam at m shum se vetveten ton dhe m shum se do krijes tjetr. 3. Ta njohim historin e tij dhe sunnetin e tij. 4. Ta kemi at shembull t cilin e pasojm, imam pas t cilit shkojm, n t gjitha aspektet e jets son, sepse kt e kemi obligim nga Zoti, dhe sepse n kt mnyr do t jemi n rrugn e drejt. 5. T'i ojm n vend urdhrat e tij dhe t largohemi nga ndalesat e tij.

6. Tua transmetojm njerzve diturin q na dha ai, tu tregojm pr cilsit e mira t tij, ti kundrshtojm shpifjet dhe sharjet q ia bjn atij dhe sunnetit t tij. 7. Ti kundrshtojm bidatet q i kan shpikur ata q jan larguar nga sunneti i tij, dhe tua sqarojm njerzve se kjo fe sht e prsosur, ska nevoj pr shtim e as pr paksim. Ai q i plotson kto, bi idhnil-lah do t jet prej pasuesve t tij, n ditn e gjykimit do t pij nga Keutheri i tij dhe do t knaqet me takimin dhe ndrmjetsimin e tij. Allllahu na i mundsoft t gjitha kto.
Omer Islami, 10.6.2005

Kush e blen gjuhn e kritikuesit?

Kta jan disa rreshta q burojn nga ndjenja e dlirsis dhe sinqeritetit. sht ky aksion i meremetimit t asaj q ka filluar t ndryshket n konstruktin e terbijes. Nse do, thuaj se kto jan pshpritje vllazrore pr ti shruar zemrat e smura. Apo thuaj se kto jan fjal t guximshme pr demaskimin e pretendentve. I shkrova kur fillova t dgjoj disa zra t vrazhdt q i shqetsojn vesht e thirrsve aktiv, q edhe ashtu jan mjaft t shqetsuar. I kufizojn lvizjet e tyre duke i prmuar dhe ofenduar, ndrsa ambiciet e tyre orvaten ti likuidojn me kamn e helmuar t fjalve sharse. Kta zra nuk vijn nga armiku i hapt apo nga mynafiku i njohur. Kta jan zra t njerzve q s bashku me t mirt shtyhen me supet e tyre dhe me ta qndrojn n t njjtin istikam, n at t shrbimit t fes. Mirpo kta tejkaluan kufijt n padrejtsi ndaj vllezrve t tyre dhe i goditn me shigjetat e tyre t drejtuara gjithandej. Pretendojn se n do gj ia qllojn dhe se e vrteta sht nn allmat e tyre, andaj t gjern e ngushtuan shum. Allahut orvaten ti afrohen - me injoranc gjithsesi - duke i shqetsuar vllezrit e vet duke menduar se kjo ua ngrit autoritetin tek Allahu. Sikur t mos e kishin dgjuar fjaln e t Drguarit: Allahu e pranon vetm t bukurn. [1] Kush e blen gjuhn e kritikuesit dhe e lidh me rrip?! Arabt n kohn e injorancs i ndshkonin poett ofendues duke ua lidhur gjuhn me rrip t lkurs, ose u bnin atyre ndonj t mir ashtu q e detyronin q t ndalej nga sharjet dhe ofendimet, me nj fjal sikur t ia kishin lidhur gjuhn me at veprim. Kur erdhi Islami, i Drguari e aprovoi kt vep7

rim me rastin e shprndarjes s pres s lufts s Hunejnit kur tha: Shkurtojani ktij gjuhn, dtth. heshteni me dhurata. Umer b. Hatabi e vazhdoi kt tradit n rastin e Hutajes [2] i cili filloi ta ofendoj pa mas Zuburkan b. Bedr Et-Temimiun, Allahu qoft i knaqur me t, me crast e shau shum, por Umeri mendoi se ajo sht lvdat derisa nuk e pyeti Hassan b. Thabitin se a sht duke e shar apo lavdruar, e ai i tha: O prijs i besimdrejtve, jo q e ka shar por e ka sakatuar me fjalt: Lej gjrat e larta, mos udhto pas tyre, Dhe rri ulur se ti je ai q ushqehesh dhe vishesh. Me kt rast Umeri e burgosi n Medine, por Hutajeh iu lut me fjalt: far do t thuash pr disa zogj t sapoelur T mbetur vetm, pa uj e pa bim, At q i ushqente e ke futur n nj grop t errt Andaj fal, mbi ty qoft shptimi i Allahut, o Umer.[3] Ather Umeri e nxori nga burgu dhe ia ndaloi q ti ofendonte dhe fyente njerzit me poezit e tij, por ai iu ankua se nse nuk merrem me poezi, familja do t m vdesin nga uria. Umeri me kt rast, mbrojti nderin e myslimanve nga ofendimet e ktij me tremij drhem.[4] Pr kt mori besn prej tij dhe ai nuk ofendoi asknd me poezin e tij derisa nuk vdiq Umeri. Kush do t mbroj sot nderin e dijetarve dhe thirrsve nga ofenduesi i cili sht barrikaduar n shpelln e pasivve q fytyrat e tyre i kan shmangur nga dhimbjet e umetit dhe thon: Sa i mir ky uj i ftoht pr tu freskuar dhe pr t pir. Sa her q kalon kah nj grup i thirrsve, ai e zgjedh viktimn e vet e gjuan me nj raket etiketash t hidhura q lansohet nga goja e tij me shpej8

tsi t madhe sikur del shigjeta matan cakut, pastaj e l at n mes t rrugs duke thn: Largoni pengesn nga rruga sepse kjo sht prej degve t imanit. [5] Mes fshehjes s krimeve t mkatarve dhe demaskimit t thirrsve Zemra pikllohet dhe shpirti ngushtohet nga pamjet e nj devotshmrie shume t zbeht dhe t tejdukshme, i zoti i s cils jeton n nj rreth shum t ngusht t praktikimit formal t msimeve islame. Ai sillet vrdall n kt vorbull duke mos pasur rast q imani i tij t deprtoj thell n zemrn e tij dhe t reflektoj me moral t lart dhe sjellje t iltr. T ktillve ua drejtoi i Drguari, paqja dhe shptimi i Allahut qoft mbi t, thirrjen: O ju q (pretendoni se) besuat me gjuht tuaja, ndrsa imani akoma nuk ka deprtuar n zemrat tuaja, mos i prgojoni myslimant dhe mos hulumtoni n t metat e tyre. [6] Njeriu nuk mundet pa u uditur me Ebu Bekrin kur, sipas asaj q transmeton Abdurrezaku, thot: Sikur t mos gjeja asgj pr ta mbuluar vjedhsin, zinaxhiun dhe pirsin e alkoolit prve petkut tim, do ta zhvishja at e do ti mbuloja me t. Ndoshta Ibn Hubejre e ka kuptuar mir kt thnie t Ebu Bekrit kur ka thn: Mundohu ti mbulosh mkatart, sepse paraqitja e mkateve t tyre sht turp pr t gjith myslimant, e m e rndsishmja sht mbulimi i turpit. [7] Nj zemr e madhe dhe e mshirshme si ajo e Ebu Bekrit kishte gjersi t mjaftueshme pr ti strehuar kriminelt, ndrsa n zemrat e disa njerzve sot nuk ka vend madje as pr sukseset e vllezrve t tyre. Pr kt arsye ata nuk duan tjetr vetm se t hulumtojn pr t zbuluar t metat e tyre. O Allah, sa udi e madhe! Sufjan b. Husajni ishte nj her duke ndenjur me Ijas b. Muavijen. N nj moment

kaloi afr tyre nj njeri, t cilin Sufjani filloi ta prmend pr t keq. Ijasi e pyeti: A ke luftuar kundr bizantinve? Ky i tha: Jo. E pyeti pr s dyti: A ke luftuar kundr mongolve? Ky u prgjigj: Jo. Me kt rast Ijasi ia dha nj leksion t cilin Sufjani nuk e harroi kurr, me fjalt: Prej teje jan rehat bizantint dhe mongolt, a nuk do ta lsh rehat vllain tnd mysliman?! [8] Edhe dijetari Abdurrahman Abdulhalik, Allahu e ruajt, i demaskon pretendimet e rreme me t cilat koh t gjat ngritin zrin disa, gjoja fetar, duke nprkmbur n kt mnyr nderin e thirrsve aktiv. Ai i demaskon ato me fjaln e tij: Myslimant vazhdimisht deri n ditt e sotme jan ballafaquar me dukurin e paraqitjes s atyre t cilt pretendojn se e ndihmojn fen dhe e flasin t vrtetn. T ktillt i ln rehat idhujtart, t shfrenuarit, jobesimtart dhe ata q promovojn amoralitet, ndrsa lapsat dhe gjuht e tyre i kan angazhuar tek myslimant. Madje ka prej tyre t atill q nuk preokupohen me tjetr gj prvese me thirrsit n rrugn e Allahut, duke i kritikuar, shar dhe etiketuar ata. Pr disa arsye t ktilla - t cilat ata i shohin si kundrvajtje e ato n t vrtet nuk jan kundrvajtje - ata e trajtojn t lejuar nderin e thirrsve, e marrin nprkmb at, hulumtojn sekretet e tyre dhe nuk gjejn tjetr vepr t mir pr t praktikuar prve prarjes s tyre, mbushjes s zemrave t njerzve me urrejtje ndaj tyre dhe orvatjes pr ti larguar njerzit prej tyre. [9] A pr hir t Allahut duhet t nprkmbet nderi?! Dukuria e vrasjes nga zjarri mik nuk sht gj e re, por rrnjt e saj shtrihen deri n koht e hershme, kur ato i zbuloi muhadithi i ktij umeti Ebu Hurejre, Allahu qoft i knaqur me t, e u ngrit pr ti kshilluar ata t cilt i orientuan fokuset e tyre pr t gjetur

lshimet e vllezrve t tyre, me rast tha: Dikush prej juve e vren qimen n syrin e vllait t vet ndrsa nuk e vren trungun n syrin e vet. [10] Ndrsa Ibnul-Kajimin, Allahu e mshiroft, e prshkon ndjenja e udis dhe habis nga pretendentt e devotshmris t cilt i zhveshn shpatat e fjalve t tyre pr t coptuar mishin e vllezrve duke mos i kursyer madje as t vdekurit. Ai thot: Ka shum njerz t cilt i sheh se u ruhen t kqijave dhe t ligave, ndrsa gjuha e tyre bn masakr n t gjallt dhe t vdekurit, ndrsa ai aspak nuk vret mendjen se far flet. [11] Ibnul-Ethiri n librin e tij El-Kamil shnon ngjarjen e vrasjes s halifes s drejt Uthman b. Affanit me rast shnon: ... ndrsa Amr b. El-Hamak krceu mbi gjoksin e Uthmanit derisa akoma kishte frymn e fundit dhe e goditi me thik nnt her, duke thn: tri t parat jan pr hir t Allahut, ndrsa gjasht t fundit jan pr shkak t urrejtjes q kam pasur n zemr ndaj tij. Pastaj deshn tia presin kokn por ndrhyn gruaja dhe shrbtorja e Uthmanit duke klithur dhe ata e lan... Thot dijetari Muhamed Ahmed er-Rashid, Allahu e ruajt, duke komentuar kt: Ksisoj armiqt e Islamit gjithnj dshirojn q t kpusin kokn e xhematit (bashksis) dhe tia thyejn brinjt organizimit t tij, ndrsa justifikimi sht pr Allahun si shpreh Ibn el-Hamak. Dhe me kt klithje pr Allahun u dmtuan me mija e mija djem t rinj pjesmarrs t ktij procesi t prmirsimit n t djeshmen e afrt, u ndaluan shum njerz, u zbuluan shum sekrete dhe u mbushn shum burgje. Sikur t ishin t sinqert do t thoshin sikur tha Ibn el-Hamak: ... ndrsa gjasht t fundit jan pr shkak t urrejtjes q kam pasur n zemr ndaj tij. [12] Kjo madje nuk dallon shum prej praktiks s disave t cilt sot 9

llogariten se i takojn lvizjes s daves. Ndrsa pyetja vazhdon t mbetet: A ishte tr ajo, vrtet pr Allahun?! Mos i harroni t mirat e njri-tjetrit Disa smundje t fshehta q burojn nga epshi, zilia, edukata e mangt si dhe dija shum modeste mund ta bj at q vjen m von q t harroj vlerat e m t hershmit n thirrje n rrug t Allahut, urdhrim n t mir dhe ndalim nga e keqja, kohn e kaluar n burgjet e zullumqarve, kshillat q ia ka drejtuar mkatarit, librin e dobishm q e ka shprndar, madje edhe vetm prezantimin e tij n aktivitetet e mirsis pr t rritur numrin e myslimanve. Ajo q m s teprmi i brengos zemrat e pastra besimtare dhe i irriton shpirtrat e qetsuar jan sjelljet e kqija dhe t pavend t atyre q pretendojn se kan dije dhe jan t mir me rastin e gabimit t dijetari t njohur apo thirrsi t pranuar i cili e ka dshmuar veten me kohn e gjat t kaluar n aktivitetin islam. Me kt rast ata e nprkmbin nderin e tij, i shqyejn t gjitha mbulesat prreth tij duke i shpallur t pavlefshme t gjitha vlerat e tij, kjo madje duke qen se t ktillt akoma nuk jan pjekur as n ide e as n menuri. Sa e sa shkurtabiq t ktill i hasim duke br padrejtsi e mizori, duke shpifur akuza kundr personaliteteve q jan simbole t daves dhe mendjes s ndritur t cilt pr Allahun kan sakrifikuar do gj t vlefshme q kan pasur n dor: kohn, pasurin dhe gjakun dhe hoqn dor nga knaqsit e ksaj bote n kohn kur kta kritikues ziliqar bnin gara rreth dynjas dhe shpejtonin pas mjegulls s epsheve t tyre duke mos u brengosur pr asgj. Mos ua teproni me qortime, mos pai baba ju as babai juaj Ose plotsoni at q ata kan plotsuar [13] T rinj q nga Kurani nuk kan nxn prmendsh m tepr se kaptinat e shkur10

tra, dije kan pak ndrsa t kuptuar edhe m pak, shum von e njohn Allahun, n ann tjetr mendojn se ata dhe dijetart plot prvoj t daves jan t barabart. Ata nuk jan t vetdijshm se: Nuk sht i barabart ai prej jush q sakrifikoi para lirimit dhe luftoi, kta jan n pozita m t larta se ata q sakrifikuan dhe luftuan m pas. (Hadid: 10) Sejid Kutbi e ka nj shpjegim t bukur rreth ksaj pjese t ajetit kur thot: Ai q sakrifikon dhe lufton derisa akideja sht e persekutuar, ndihmtart jan t pakt ndrsa n horizont nuk duket ndonj shpres, fuqi apo mirqenie, nuk sht sikur ai q sakrifikon dhe lufton derisa akideja sht e siguruar, ndihmtart jan t shumt ndrsa fitorja sht e kapshme. [14] Metodologji selefite por pak kush kupton Ku jan ata q pretendojn se ia duan t mirn fes, njkohsisht duke hulumtuar gabimet e thirrsve q mezi presin t hasin n t metat e tyre, ku jan t tillt q t dgjojn at q ka thn Ibnul-Kajimi duke sqaruar metodologjin pr vlersimin e njerzve, me rast thot: Prej rregullave t fes dhe urtsis sht se ai person, t mirat e t cilit jan t shumta dhe t mdha e q njkohsisht ka dhn kontribut t muar pr Islamin, atij mund ti mos merret parasysh ajo q i merret parasysh tjetrit dhe atij mund ti falet ajo q nuk mund ti falet tjetrit, sepse gabimi sht ndyrsi, ndrsa uji kur arrin sasin e madhe (kul-letejn) nuk ndotet, gj q nuk sht rasti me ujin e pakt i cili nuk duron as ndyrsin m t vogl. Kt e dshmon edhe fjala e t Drguarit q i ka thn Umerit, Allahu qoft i knaqur me t: Ku e di ti, ndoshta Allahu i ka shikuar pjesmarrsit e Bedrit dhe u ka thn: Bni t doni se ua kam falur. [15] Kjo ishte arsyeja pse nuk e ekzekutoi personin i

cili kishte spiunuar n dm t tij dhe t myslimanve, me rast kishte br krim t madh, por i Drguari me kt rast njoftoi se ai person kishte marr pjes n luftn e Bedrit. Prej ksaj kuptohet se t merituarit e ndshkimit ekziston por arsyeja e mosekzekutimit sht pjesmarrja e atij personi n at ngjarje t madhe, andaj ai gabim i madh u fal prball veprave t mira q kishte br ai. [16] N kt kontekst jan edhe disa fjal q meritojn t shkruhen me ngjyr ari i ka prmendur Ibnul-Kajimi n librin e tij Ilamulmuvekiin: ... Ai q ka sadopak njohuri n fe dhe realitet e di padyshim se njeriu i madh i cili n Islam ka kaluar koh dhe ka ln gjurm t mira, i cili n mesin e myslimanve gzon autoritet, mundet q i ktilli t gaboj dhe t ket ndonj t met, porse ato i falen, madje mund edhe ta shprblehet pr mundin q ka dhn, andaj nuk lejohet assesi q ato t meta ti eksponohen apo t diskutohet dhe cenohet autoriteti i tij n zemrat e myslimanve. [17] Para tij e ka sqaruar shum mir kt metodologji selefite Seid b. El-Musejjebi, Allahu e mshiroft, duke potencuar nevojn e respektimit t atyre q kan paraprir me vepra t mira: Nuk ka asnj fisnik, as dijetar, as njeri i mir e q nuk ka t meta, porse disa njerzve nuk bn tu prmenden t metat. Ai q ka t mira m shum se t meta, t metat i falen pr shkak t t mirave. [18] Paramendoje Muhamed b. Sirinin duke t trhequr n nj knd t xhamis dhe duke t kshilluar me pshpritje: Do ti bje padrejtsi vllait tnd po q se ia prmend at m t keqen q di pr t dhe ia fsheh t mirat pastaj citon: ...e njerzve mos ua leni mangut at q u takon. (Shuara: 183) [19] Dijetari dhe reformatori i njohur Muhamed b. Abdul-Vehabi ka pasur prjetime t pakndshme me kt lloj t armiqve t sukse-

sit q me padurim i presin gabimet dhe rrshqitjet e t tjerve, andaj u ka thn me fjal shum t qarta: ...kur t verifikoni se vrtet kam gabuar shpalleni at, por nuk i hidhni n uj t gjitha t mirat pr shkak t nj gabimi, apo njqind apo dyqind gabimeve. Un nuk e konsideroj veten se jam i pagabueshm. [20] Sa shum e prish dlirsin dhe pastrtin e mirsjelljes mnyra e vrazhdt e shpalosjes s t vrtets, mohimit t s keqes dhe refuzimit t gabimit! Nuk e di, t ktillt a kan pasur rast t dgjojn (apo lexojn) kshilln q Imam Shafiu i ka dhn shokut dhe nxnsit t vet El-Muzeniut, kur ky i fundit n nj rast pat thn: Filani sht gnjeshtar i madh. Shafiu i tha: O Ibrahim, vishi pak shprehjet tua me petka t mirsjelljes. Mos thuaj: gnjeshtar i madh, por thuaj: hadithi (transmetimi dhe fjala) i tij nuk sht i pranueshm. [21] Sikur t ishte Imam Shafiu q ti edukonte kta t ngutshmit t cilt zanat t vetin e kan br gabimin e t tjerve, q nuk perfeksionojn tjetr pos kritikave dhe etiketimet q u bjn vllezrve t tyre thirrs, dhe me kt mburren n ndejat e pshpritjes dhe nderimit. Mos u bn pjesmarrs n derdhjen e gjakut t daves Sa e sa artikuj t vrtet jan shkruar, prapa t cilve qndron e pavrteta dhe me to jan larguar me dhjetra dhe qindra njerz nga t dgjuarit e t vrtets prej filanit. Sa e sa artikuj t dmshm jan shkruar dhe i kan dekurajuar njerzit nga librat e autorve t dshmuar, e me kt i kan privuar nga nj hajr i madh. Sa e sa her jan mbyllur dyer t hairit si pasoj e gjesteve dhe fjalve tradhtare dhe planeve dashakeqe q jan thurur n errsirn e nats. 11

Sa e sa projekte t daves jan ndalur pr shkak t ndonj etikete t pamatur, t lansuar nga arsenali i ndonj adoleshenti n llogari t bartsve t projektit. Sa e sa duar t liga jan zgjatur padrejtsisht dhe e kan varrosur aktivitetin islam pr s gjalli qysh n djep. Sa e sa pranga e pengesa jan vendosur pr shkak t shkrimit t lapsit t dikujt, q gjithsesi nuk ka qen pr Allahun. Dgjoje thnien e tabiiut t besueshm e besnik Ebu Mabed El-Xhuhenij, Allahu e mshiroft, pr ta kuptuar m mir at q them: N nj tubim msimi q u mbajt me qllim t vetdijesimit dhe aftsimit t gjenerats s re t burrave t shtetit islam, q do t sanonin pasojat e fitnes, ligjroi edhe Abdullah b. Akim (Ebu Mabed El-Xhuhenij) dhe me nj fjali e pasqyroi tr prvojn e njerzve t sinqert: Nuk do t marr pjes n asnj komplot pr derdhjen e gjakut t halifes pas Uthmanit. Kjo vrtet ishte nj fjal shum e rnd dhe prekse... T gjith u befasuan nga kjo thnie. T gjith t pranishmit filluan t shkmbejn shikime duke u uditur ka sht duke folur ky njeri i mir. far mkati ka br ky plak i dlir dhe i pafajshm i cili kurr nuk e ka ngritur shpatn e tij kundr Uthmanit? far ka q e akuzon veten me akuz t ciln nuk e meriton? Njri m guximtar e pyeti: O Ebu Mabed, a ke marr pjes n at komplot? Ky u prgjigj: Mendoj se t prmendurit e t kqijave t njeriut sht pjesmarrje n komplot pr derdhjen e gjakut t tij. Ai e akuzon veten dhe ia ngarkon nj pjes t prgjegjsis pr gjakun e derdhur t Uthmanit, ngase u bind se ajo q ai kishte menduar se sht e vrtet, u keqprdor nga nj grup keqbrsish deri n at mas sa q e mbytn halifen Uthman, Allahu qoft i knaqur me t. [22] 12

Shpresoj se e ke kuptuar mesazhin: Mos bashkvepro pr derdhjen e gjakut t daves. Mos bashkvepro pr derdhjen e gjakut t daves me fjal t kqija dhe akuza kundr vllezrve tu prej t cilave ata jan t pafajshm. Mos bashkvepro pr derdhjen e gjakut t daves duke i hulumtuar gabimet dhe lshimet e thirrsve m qllim t poshtrimit t tyre, vetm pse nuk pajtohesh me ta n ndonj detaj. Mos bashkvepro pr derdhjen e gjakut t daves me prgojim apo shpifje n llogari t atyre q i prijn asaj. Mos bashkvepro pr derdhjen e gjakut t daves duke u dhn armiqve rast q t prajn radht e myslimanve. Mos bashkvepro pr derdhjen e gjakut t daves duke e spiunuar vllain tnd tek zullumqart apo kundrshtart e paskrupullt. N vend t prfundimit, vlla i nderuar Nse je prej atyre q i ka mashtruar shejtani ndonjher dhe e ke shprfillur nderin e dijetarve t devotshm dhe thirrsve aktiv, strehohu n nj xhami t vjetr me zemrn tnde, qaj pr mkatin tnd dhe shpalle teuben tnde t sinqert pas s cils nuk do t devijosh kurr dhe prsrit me prulje dhe devotshmri: O Zoti yn, na fal neve dhe vllezrit tan q na paraprin me iman dhe n zemrat tona mos le urrejtje pr ata q besojn. Ti o Zoti yn je i but dhe i mshirshm. (Hashr: 10) Ndrsa nse je prej atyre q padrejtsisht e kan akuzuar dhe i kan shpifur mos u ndal as pr nj moment, sepse misioni yt ka shum nevoj pr at moment, por largohu prej tij duke thn me z t dgjueshm: Nse ti e zgjat dorn tnde pr t m vrar mua, un nuk do ta zgjas dorn time pr t vrar ty. Un i friksohem Allahut, Zotit t botve. (Maide: 28)
Mutib b. Ferhan El-Kahtani

Shnimet:

Prktheu: Ekrem Avdiu 17.6.2005

[1] Pjes e hadithit q e shnon Ahmedi n Musned dhe Buhariu e Muslimi n Sahiht e tyre. Shih Sahihulxhamiis-sagir, 2044, 6152. [2] Hutajeh sht Xheruel b. Eus El-Absijj i vdekur n vitin 45 sipas hixhretit. Ishte poet i njohur q shquhej pr kritik dhe sharje, saq thuhet se me poezit e tij i ka shar nnn, babin, axhn, dajn dhe veten e vet. Shih: El-bidaje ven-nihajeh, 8/100. [3] Xhavahirul-edeb, Ahmed el-Hashimij, fq. 395. [4] Marr nga libri: Klasifikimi i njerzve mes paragjykimeve dhe bindjes nga Bekr Ebu Zejd, me pak ndryshim. [5] Burimi i njjt. [6] Shnon Ahmedi dhe Ebu Davudi, ndrsa El-Albani konsideron se sht sahih. Shih: Sahihul-xhamiissagir, hadithi 3078 dhe 7984. [7] Thnia e Ebu Bekrit dhe ajo e Ibn Hubejres sht marr nga libri Metodologjia e ehlus-sunetit pr vlersimin e autorve dhe librave t tyre t Ahmed b. Abdurrahman Es-Savejanit.

[8] Metodologjia e Ehlus-sunetit n kritik dhe gjykim pr t tjert nga Hisham Ismail Es-Sini, fq. 59. [9]Shmblltyrat e mdha mes shkatrrimit dhe lulzimit, t autorit Muhammed Musa Sherif, fq. 66. [10] Thot El-Albani: ky transmetim sht autentik nga Ebu Hurejra. Shih Sahihul-edebil-mufred, hadithi 460 dhe 592. [11] El-xhevabul-kafi, fq. 120. [12] El-Avaik, t autorit Muhammed Er-Rashid, fq. 268 [13] Pjes e poezis s Hutajes, rast i rrall ku ai lavdron, El-bidajeh ven-nihajeh, 8/102. [14] Fi dhilalil-Kuran, 6/3484. [15] Muslimi: 4550; Buhariu: 2785. [16] El-Avaik, M. A. Er-Rashid, fq. 139. [17]Kavaid fit-teamuli meal-ulema, Abdurrahman El-Luvejhik, fq. 133. [18] Burimi i njjt, fq. 132. [19] Insaf ehlis-sunneh, Muhamed Salih el-Alijj, fq. 89. [20] Burimi paraprak, fq. 90. [21] Menhexh ehlis-sunneh fi takvimir-rixhal, Ahmed Es-Suvejjan, fq. 40. [22] El-Avaik, fq. 156.

Prshkrimi i Dits s Gjykimit

Besimi n Ditn e Kiametit sht nj nga kushtet themelore t fes s All-llahut, subhanehu ve teala. Gati nuk ekziston asnj faqe n Kuran e cila nuk e sinjalizon apo nuk e prmend kt dit t madhe. Ky prkujtim i shpesht i ksaj dite n Kuran, rrjedh nga ajo se njerzit e harrojn at Dit si shkak i problemeve t tyre ditore t shumta. Gjithashtu, All-llahu, subhanehu ve teala, dshiroi t na prqendroj vmendjen n kt dit shum t madhe, t frikshme e t tmerrshme, t trishtueshme dhe definitive pr njerzimin, ndaj edhe i frikson robrit e Tij me at Dit, duke i prshkruar pikrisht ndodhit e tmerrshme t asaj Dite. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "O ju njerz, ruajuni dnimit nga Zoti juaj, sepse dridhja pran katastrofs s kiametit sht nj llahtari e madhe. At dit, kur ta prjetoni at, secila gjidhnse braktis at q ka pr gjiri dhe secila shtatzn e hedh para kohe barrn e vet, ndrsa njerzit duken t dehur, po ata nuk jan t dehur, por dnimi i All-llahut sht i ashpr." [Haxh: 1-2]. "Nse ju mohoni, si do t mbroheni n nj dit q fmijt do t'i bj pleq?" [Muzzemmil: 17]. "Kur dielli t jet mbshtjellur (dhe errsohet), Dhe kur yjet t ken rn (e shkaprderdhur), Dhe kur kodrat t ken udhtuar (e br pluhur n ajr), Dhe kur devet e shtrenjta t lihen pa bari n fush, Dhe kur egrsirat t jen bashkuar (tubuar). Dhe kur detet t vlojn si zjarr i flakruar, Dhe kur shpirtrat t jen bashkuar. Dhe kur t 13

pyeten ato vajza t varrosura t gjalla, Pr far mkati ato jan mbytur, Dhe kur fletushkat t jen shpaluar, Dhe kur qielli t jet hequr, Dhe kur xhehennemi t jet ndezur fort, Dhe kur xhenneti t jet afruar, Atbot njeriu do ta dij se ka ka ofruar (t mir ose t keqe)." [Tekvir: 1-14]. Vrtet vllezr, fakti se n Ditn e Kiametit ndodhin gjra t jashtzakonshme si arja e qiellit, rnia e yjeve, vlimi i detrave, ndeshja e planetve, coptimi i Toks, shkulja dhe fluturimi i kodrave, bn q egrsirat t bashkohen, q njerzit t bhen si flutura t shprndara, q secila gjidhnse t braktis fmijn e vet, q secila shtatzn t dshtoj barrn e vet, njerzit jan symavijosur dhe duken si t dehur, e fmijve nga trishtimi i asaj dite u thinjen flokt e bhen pleq. All-llahu, subhanehu ve teala, na ruajt nga trishtimi dhe llahtaria e ksaj dite dhe na mundsoft mos ta arrijm at. Pas kiametit, qndrimit n varr, dhe ndodhive t prmendura do t ngjaj ajo ka All-llahu, subhanehu ve teala, na informon. Israfili me urdhrin e All-llahut xhel-leshanuhu do t fryj n Sur (bori) hern e par, me 'rast do t vdes gjith 'ka n qiej dhe tok, pos atyre q do All-llahu, subhanehu ve teala, All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Dhe i fryhet Surit dhe bie i vdekur ka ka n qiej dhe ka ka n tok, prve atyre q do Allllahu (t mos vdesin), pastaj i fryhet atij hern tjetr, kur qe, t gjith ata t ngritur e presin (urdhrin e Zotit)." [Zumer: 68]. E si pam Israfili urdhrohet pr t dytn here t fryj, me 'rast u kthehet jeta t vdekurve. E kjo sht Dita e ringjalljes, kur njerzve u kthehen shpirtat dhe trupat e tyre sikur q ishin n jetn e ksaj bote. E pr kt flasin edhe kto ajete: "Ditn q vrullshm bhet dridhja. Q pas saj pason tjetra." [Naziat: 6-7]. 14

Prderisa besimtart e din se All-llahu I ngjalli ata, jobesimtart dhe munafikt do t thon: " Po kush na ngjalli (oi) prej shtretrve tone?" (Ju thuhet): "Ja, kjo sht ajo q e ka premtuar Mshiruesi i Madh, e Pejgambert e kan thn t vrtetn."" Transmetohet nga Aishja, radijallahu anha, se I drguari ka thn : "N Ditn e gjykimit njerzit do t ringjallen t zbathur, t zhveshur dhe t pa br synet. Un I thash: "O I drguari i All-llahut, e meshkujt dhe femrat bashk, t shikojn n njri-tjetrin?" Tha:" Oj Aishe, gjendja (shtja) do t jet aq e ashpr saq askujt nuk i bie ndrmend ta shikoj tjetrin" Tani, pas ringjallje dhe pas daljes nga varret t gjith njerzit do t tubohen n nj vend. Thot All-llahu, subhanehu ve teala: "(Kujto atyre) Ditn, kur do t'i tubojm t devotshmit (si grigjn e kafshve t etshme kah burimi)." [Merjem: 85-86]. Hashr sht vendtubimi i t gjith njerzve n nj vend t caktuar, ku do t presin derisa t gjykohen. E n kt vend t pritjes njerzit do ti godas vshtirsi e madhe. Transmetohet se i Drguari i All-llahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "N Ditn e kiametit Dielli do t'u afrohet njerzve, kshtu q do t vij n lagsi vetm nj mile, e njerzit do t jen n djers n prshtatshmri me veprat e tyre. Disa prej tyre do t jen n djers gjer te zokthat e kmbs, disa gjer n gjunj, disa gjer n fyt, e disave do t'ua strpik gojn sikur t ishte I frenuar". Vllezr, a i keni par njerzit kur u ndodh ndonj fatkeqsi se si kafshojn gishtin tregues? E tregohet se at dit t pritjes s dhnies s gjykimit, njerzit jo q do t kafshojn gishtin tregues, jo q do t qajn nga tmerri, por do ta glltisin dorn e vet gjer tek brryli, do ta rrjepin lkurn e tyre, e pabesimtart do t krkojn t mos kishin ekzistuar fare ose t

bhen dhe, mu ashtu si thot I Lartsuari n Kuran: "Ne ua trhoqm juve (idhujtarve) vrejtjen pr nj dnim t afrt, n ditn kur njeriu (besimtari) shikon se ka I kan sjell duart e veta, e jobesimtari thot: "Ah, sa mire do t ishte pr mua sikur t isha dhe ". [Nebe: 40]. Pas ksaj, kur do njeri do t vij para Zotit t vet, do t'u prezantohen t gjith veprat e tyre dhe vet do ta lexojn librin e veprave t tyre. All-llahu thot: "E kur t fryhet n sur nj e fryme. Dhe t ngrihen toka e kodrat e t'i mshojn njra-tjetrs me nj t goditur. N at koh ndodh e vrteta (kiameti). E qielli ahet, pse ai at dit sht i rraskapitur. Dhe engjjt qndrojn n skajet (ant) e tij, e at dit tet (engjj) e bartin mbi vete Arshin e Zotit tnd. At dit ju do t ekspozoheni (para Zotit), duke mos mbetur fsheht asnj sekret juaji." [Hakka: 13-18]. Transmetohet se I Drguari ka thn: "Secilit prej juve krijuesi do t'i drejtohet drejtprdrejt (me t folur-pyetje) pa prkthyes. Do t shikoj nga ana e tij e djatht, e nuk do t sheh tjetr gj vese veprat e tij (t mira). Pastaj do t shikoj nga ana e tij e majt, e nuk do t sheh tjetr gj vese veprat e tij (t kqija). Do t shikoj para vetes e nuk do t sheh tjetr gj vese zjarrin (e Xhehenemit)para fytyrs s tij. Andaj, mbrohuni nga zjarri (I Xhehenemit) qoft edhe me gjysm hurme, e kush nuk e gjen kt ather me fjal t mir." Ndaj, padyshim se donjrit do t'i prezantohen veprat e tij, do t'i prezantohen me an t librave ku tregohet se 'kan vepruar ata n jetn e ksaj bote. A i keni pare nxnsit dhe studentt me dftesa dhe diploma me nota t mira se si u thon t tjerve, ja shikojeni suksesin tim? Ashtu edhe besimtart, q libri i tyre sht prplot me pun t mira, kur kthehen tek familjet e veta u thon atyre, ja ky sht libri im prplot me vepra t mira, lexojeni at. E mkatart kur

do ta gjejn librin e tyre prplot me mkate, duke mos i ln edhe imtsirat m t vogla do t thon: "'sht puna me kt libr, q s'le gj t madhe apo t vogl pa e shkruar" Nse sht njri nga t shptuarit, nga ata q kthehen te familjet e tyre t gzuar, atij i jepet libri nga ana e djatht dhe Allllahu, subhanehu ve teala, do t'ia fal t gjith mkatet dhe nuk do ta pyes detalisht. Pastaj do ta shpie n Xhenet dhe nuk do t jet i ndshkuar me zjarr. E atij, mkatet e t cilit jan m t mdha, libri do t'i jepet nga mbrapa dhe do t jet i pyetur detajisht pr do vepr q e ka br, t vogl ose t madhe. All-llahu thot: "O ti njeri, vrtet ti prpiqesh me nj prpjekje t madhe q on te Zoti yt, e at (prpjekje) do ta gjesh. E prsa i prket atij q libri i vet i jepet nga e djathta, Ai do t llogaritet me nj llogari t leht, Do t kthehet te familja e vet i gzuar. E prsa i prket atij q libri i vet i jepet pas shpins, Ai do t'i ndjell vetes shkatrrim, Dhe do t hyj n zjarr t ndezur fort. Ai ka qen i gzuar n familjen e vet, Dhe ka menduar se nuk ka pr t'u kthyer. Po, se, vrtet Zoti i tij gjithnj e ka par at." [Inshikak: 6-15]. "Kujt t'i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do t thot: "O ju, qe, lexojeni librin tim!" Un kam qen i bindur se do t jap llogarin time. Dhe ai ather sht n nj jet t knaqshme. N nj xhennet t lart. Pemt e tij i ka krejt afr. (E thuhet) Hani e pini shijshm, ngase n ditt e kaluara ju e prgatitt kt. Ndrkaq, kujt i jepet libri i vet nga e majta e tij, ai thot: "O i mjeri un, t mos m jepej fare libri im. Dhe t mos ditsha fare se ka sht llogaria ime. Ah, sikur t kishte qen ajo (vdekja e par) mbarim i amshueshm pr mua. Pasuria ime nuk m bri fare dobi. U hoq prej meje do kompetenc imja." [Hakka: 19-29]. 15

Pr sa i prket llogaris, All-llahu, subhanehu ve teala, do ta prkujtoj do njeri pr do gj q ka br n kt bot, qoft nga t mirat apo t kqijat dhe se kundr tij do t dshmoj do gj prej kujt All-llahu, subhanehu ve teala, krkon q t dshmoj. Edhe Toka do t jet dshmitare e veprave t njerzve. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Kur t dridhet toka me dridhjen e saj t fuqishme, Dhe t nxjerr toka at q ka n brendin e saj (barrn nga brenda), Dhe njeriu t thot: "'ka kjo (q bn kt dridhje)?" At dit ajo i rrfen tregimet e veta, Ngase Zoti yt e ka urdhruar at. At dit njerzit shfaqen t ndar n grupe q t shprblehen pr veprat e tyre. E kush punoi ndonj t mir, q peshon sa grimca, at do ta gjej. Dhe kush punoi ndonj t keqe, q peshon sa grimca, at do ta gjej." [sureja Zelzele]. Transmetohet nga Ebu Hurejra r.a se i Drguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "A e dini se cilat jan lajmet e saj?" As'habt u prgjigjn: "All-llahu dhe I Drguari I Tij e dine m s miri" Ai tha: "Lajmet e saj jan, se ajo do t dshmoj pr do vepr q kan br n t meshkujt dhe femrat, kshtu q do t thot:" At dit dhe at dit ka br kt dhe kt." Kto jan pra lajmet e saj. E nga gjrat tjera q duhet t na frikojn dhe t mendojm rreth tyre sht fakti se gjat dhnies s llogaris do t dshmojn edhe pjest e trupit, si: gjuha, kmbt, lkura dhe t tjera, pr do gj q ka punuar njeriu, dhe se armiqt e All-llahut, subhanehu ve teala, do t grinden me pjest e trupit t vet. "E ditn kur armiqt e All-llahut tubohen pr n zjarr dhe ata jan t rrethuar. E derisa afrohen atij, kundr tyre dshmojn: t dgjuarit e tyre, t parit e tyre dhe lkurat e tyre pr do gj q ata kan punuar. Ata lkurave t tyre u thon: "Prse dshmuat kundr nesh?" Ato thon: "All-llahu q do 16

sendi ia ka dhn t folurit na dha edhe neve, e Ai sht q ju krijoi juve hern e par dhe vetm te Ai ktheheni". Ju nuk fshiheshit (kur bnit mkate) se do t dshmojn kundr jush t dgjuarit tuaj, t pamurit tuaj dhe lkurat tuaja, bile ju menduat se Allllahu nuk di pr shum gjra q ju i bnit." [Fussilet: 19-22]. Prderisa sht kshtu puna me armiqt e All-llahut, subhanehu ve teala, n ditn e gjykimit All-llahu, subhanehu ve teala, do t jet i mshirshm ndaj besimtarve. Muhamedi (sal- All-llahu alejhi ue sel-lem) na informon se All-llahu, subhanehu ve teala, do t veohet me robin e Vet, mu'minin dhe do t'ia prkujtoj mkatet q i ka br, e pastaj do t'ia fal ato dhe nuk do ta pyes hollsisht. Transmetohet se dikush i ka thn Umerit, radijallahu anhu: "ka ke dgjuar nga Resulull-llahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, t ket thn lidhur me pshpritjen e All-llahut, subhanehu ve teala, me robin e Vet, mu'min, ditn e gjykimit?" Tha: "E kam dgjuar duke thn: "Besimtari do t'i afrohet All-llahut derisa Ai e v Dorn e Vet mbi t, e i thot: "A e ke br kt dhe kt?" Ai do t prgjigjet: "Po, e kam br." Ather do t'i thot: "A e ke br kt dhe kt?" Ai do t prgjigjet: "Po, e kam br." E pastaj do t'i thot: "Un t'i kam fshehur ato n dynja, e sot po ti fali." Pastaj do t'i jepet libri i veprave t mira. E pr sa i prket jobesimtarve, ata do t thirren para t gjith njerzve me fjal: "Kta jan ata q kan gnjyer pr Zotin e tyre, le t jet mallkimi i All-llahut mbi mizort." Pastaj tregohet se Ditn e gjykimit veprat e njerzve, t mirat dhe t kqijat, do t peshohen (me peshore), n mnyr q t tregohet drejtsia e All-llahut, subhanehu ve teala, All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "N ditn e gjykimit Ne do t vm peshoja t drejta, e askujt nuk i bhet e padrejt asgj,

edhe nse sht (vepra) sa pesha e nj kokrre t melit Ne do ta sjellim at. E mjafton q Ne jemi llogarits." [El-Enbija: 47]. Prkitazi me kt Ibn Kajjimi thot: "A mos vall nuk beson se veprat e njerzve ditn e Gjykimit do t vihen n peshore. Kjo do t ndodh, e nganjher do t rndoj njra pjat, e nganjher pjata tjetr, si qndron n Kur'an. Ajo do t ket edhe gjuhzn, t ciln pjatat do ta lvizin dhe do t shikojn n t, kjo nuk sht imagjinat, por njmendsi pr at q ka iman." Poashtu n Ditn e gjykimit njerzit do t jen t shprblyer apo t ndshkuar pr veprat q i kan br n kt bot. "At dit All-llahu ua plotson shprblimin e merituar, e ata e din se All-llahu sht Ai i vrteti, i qarti n drejtsi." [Nur: 24]. E n fund, njerzit pas dhnies s llogaris dhe peshimit t veprave, do t nisen kah ura e Siratit, ur e cila sht vn prmbi Xhehenemin. Njerzit do t kalojn prmbi t me shpejtsi dhe lehtsi t ndryshme, n varshmri nga veprat e tyre t mira n kt bot, disa me shpejtsin e drits, disa me shpejtsin e ers, disa duke vrapuar, derisa nuk kalon besimtari q ka pasur pak pun t mira, i cili me nj kmb do ta bj nj hap para e me tjetrn do t skalitet, me nj dor do t kapet, e tjetra do t'i shptoj, dhe at do ta prclloj zjarri, e kur t kaloj do t thot: "Qoft i lavdruar All-llahu, subhanehu ve teala, q na shptoj prej teje (zjarri) pasi q na tregoi at. Vrtet All-llahu, subhanehu ve teala, neve na ka dhuruar at q nuk ia ka dhuruar askujt." E si sht ura e Siratit? Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, thot: "Ather do t vendoset ura Sirat mbi Xhehenemin, e un, s bashku me umetin tim, do t jem I pari q do ta kaloj. At Dit do t flasin vetm Pej-

gambert. Lutja (duaja) e tyre do t jet"O All-llahi im, shpto, shpto!" Mbi ur do t ket grrema t mdha, si gjembat e sa'danit. A e keni pare sa'danin?" Po, u prgjigjn ata. "Ja pra, ato jan si gjembat e sa'danit, pos q madhsin e tyre nuk e di I kush pos All-llahut, subhanehu ve teala, Ato do t'i rrmbejn njerzit n pajtueshmri me veprat e tyre t kqija. Ndrmjet tyre do t ket edhe besimtar t cilt prshkak t mkateve t tyre, do t mbesin n to, e do t ket t till t cilt megjithat do t kalojn e do t shptojn." Vllezr, tregohet se ura e Siratit sht m e holl se qimja e m e mpreht se shpata, e si pam ajo i ka edhe pengesat e saja, i ka kukat e saja. E cilat jan kto kuka? Nj nga kta kuka sht kuka e namazit. Ata q pritonin n kt bot t falnin namazin mbi qilimat e ksaj bote, e t'u marte kjo 10 minuta, do ta bjn kt n tmerrin e Xhehenemit me vite e vite t tra mbi dhe t rrethuar nga zjarri i tij. E njjta sht edhe me agjrimin edhe me zeqatin. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Betohem n kuqrrimin e horizontit pas perndimit, Dhe n natn dhe ka ajo tubon, Dhe n hnn kur ajo sht e plot. Ju patjetr do t prjetoni gjendje pas gjendje". [Inshikak: 16-19]. E, vrtet vllezr kto gjendje dhe situata t cilat duhet t'i prjetoj besimtari jan t vshtira. A nuk mendoni rreth llahtaris s Kiametit, jets s varrit, pastaj ringjalljes, dhnies s llogaris, peshimit t veprave, a nuk mendoni se vall a do tu rndohet peshoja e veprave t mira, se vall a do ta merrni librin e veprave tuaja nga e djathta apo pas shpine, e n fund a do t arrij ta kaloj urn e Siratit, urn mbi xhehenem, e nse po, vall a do t m ndal ndonj nga pengesat e saja si kuka e namazit, ajo e agjrimit, e zeqatit etj. Vrtet jan kto gjendje t rnda, e All-llahu, subhanehu ve teala, na ruajt dhe na ndihmoft...
Mustafa Qamili, 24.6.2005

17

Hutbe
Madhrimi i All-llahut
Madhrimi i All-llahut nuk mund t vij n munges t njohjes s mjaftueshme t All-llahut. Mnyra kryesore pr t arritur deri te njohja e All-llahut sht dija mbi Te, mbi Emrat e Tij t bukur dhe Cilsit e Tija t plota. Andaj Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, na ka udhzuar n kahje t sakt kur na ka porositur, duke thn: "Mendoni mbi krijesat e All-llahut dhe mos mendoni mbi Qenien e Tij e t shkatrroheni". (Hasen, Taberaniu. Shiko: "Es-Sahiha", nr. 1788). Vlera dijes mbi All-llahun Vlla i nderuar, Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, na ka urdhruar t krkojm nga All-llahu dije t dobishme dhe t krkojm strehim nga dija q nuk ka dobi. Xhabiri, radijall-llahu anhu, tregon se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "krkoni nga All-llahu dije t dobishme dhe krkoni strehim nga dija q ska dobi". (Hasen, Ibn Maxheja). Kt na e msonte Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, edhe praktikisht duke u lutur vet: "All-llahu im krkoj strehim te Ti nga dija q ska dobi, zemra q nuk frikohet, shpirti q nuk ngopet dhe lutja q nuk prgjigjet". (Muslimi). Dije se dija m e dobishme sht dija mbi besimin n All-llahun Nj, n kt hyn edhe besimi n Emrat dhe Cilsit e All-llahut, sepse "vlera e dijes ndrlidhet me vlern e atij pr t cilin mson, kurse Krijuesi sht Qenia m e ndershme pr t cilin mund t msohet, andaj edhe njohja e emrave dhe 18 cilsive t tija sht dija m e vlefshme". ("Ahkamul-Kuran", Ibn Arabi). Dija e dobishme sht dija q i mundson njeriut ta njeh Zotin e vet, dija q e udhzon drejt Tij, ta veon n adhurim, t gzohet me afrin e Tij, t turprohet nga afrsia prej Tij dhe ta adhuron sikurse ta sheh At". (Fadlu ilmis-Selefi ala el-Halefi", fq. 67). Baza e dijes sht dija mbi All-llahun, dije e cila shkakton frik nga Ai, dashurin e Tij, afrimin me Te, mallngjimin pr Te, pastaj vijon dija mbi dispozitat e All-llahut, at q e do dhe at q e urren, qoft fjal, vepr, gjendje ose besim. Ai i cili i siguron kto dy dije, dija e tij sht e dobishme, fiton dije t dobishme, zemr prkulse, shpirt t ngopur dhe lutje t pranuar, kurse atij q i kalon kjo dije e dobishme, bie n katr gjrat nga t cilat ka krkuar strehim Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, kurse dija e tij bhet dm pr te dhe argument kundr tij, andaj edhe nuk prfiton asgj prej saj, sepse zemra nuk i friksohet, nuk i ngopet shpirti me dynja, madje i shtohet kujdesi pr dynja dhe nuk i dgjohet lutja, sepse nuk i zbaton urdhrat e Zotit t vet dhe nuk largohet nga gjrat q e hidhrojn dhe mllefosen At. Dija pr t qen dije nga e cila prfitojm duhet t jet e marr nga Kur'ani dhe Sunneti, e nse merret prej vendeve tjera, ather ajo nuk sht e dobishme as pr vete e as pr tjert, madje dmi prej saj sht m i madh se sa dobia". (po aty) Dija e dobishme udhzon n dy gjra:

Nj: Njohjen e All-llahut dhe Emrat, Cilsit dhe Veprat q i meriton, kurse kjo shkakton madhrimin, frikn, dashurin, shpresn, mbshtetjen, dakordimin me caktimin e Tij dhe durimin n sprovat q vijn nga Ai. Dy: Njohja e gjrave q i do dhe dakordohet me to dhe gjrat q nuk i do dhe i urren, qofshin besime, vepra t dukshm ose t brendshme, ose fjal. Kjo shkakton nxitim n vepra ku qndron dashuria e All-llahut dhe plqimi i Tij dhe largimi nga veprat ku qndron hidhrimi i All-llahut dhe mllefi i Tij. Nse e sjell kt fryt dija e ktij njeriut, kjo dije sht e dobishme, kurse do her q dija sht e dobishme forcohet n zemr, atehre zemra i friksohet All-llahut, i nnshtrohet, e nderon, e madhron dhe e do. Nse zemra i friksohet All-llahut, i prulet dhe i nnshtrohet, shpirti i tij mjaftohet me pak gj nga dynjaja, ngopet me te, kurse kjo shkakton moslakmi dhe asketizm n dynja. do gj kalimtare nuk mbetet, qofte pasuri, autoritet, teprica e jetess, gjra q ia paksojn hisen e tij n dhuntit e ahiretit edhe n qoft se sht i ndershm te All-llahu". (po aty). Ibn Kajimi, rahimehull-llah, thot: "Gjja m e madhe dhe m meritore pr t ciln duhet t bjn gara garuesit sht ajo gj q i garanton lumturi njeriut n jetn e ksaj bote dhe n jetn e ahiretit dhe q sht udhzues drejt ksaj lumturie, kurse kjo sht dija e dobishme dhe vepra e mir. Vetm me to arrihet lumturia dhe vetm me to vjen shptimi, andaj q furnizohet me to, ka fituar, kurse ai q privohet nga kto, ai sht i privuar nga do e mir. Kto dy gjra i ndajn njerzit n t mshiruar dhe n t privuar, sipas tyre dallohen njerzit n i mir dhe mkatar, i devotshm dhe gabimtar, zullumqar dhe mazllum. Pasiq dija sht shoqrues i veprs dhe agitues i tij, kurse

ndera e saj e prcjell nderin e atij pr t cilin flet, ather dija m e vlefshme sht dija mbi monoteizmin, kurse m e dobishmja dija q flet pr dispozitat e veprave t njerzve. Kurse rruga e vetme pr t marr kto dy drita dhe kto dy dije sht burimi pr t cilin argumentet e prera tregojn se sht i pagabuar, kurse librat qiellor kan deklaruar se duhet t pasohen dhe prcjellen, e ai sht i vrteti dhe i vrtetuari, i cili nuk flet nga epshi, por nga ajo q i shpallet". (Alamul-Muvekiin", 1/5). Marr nga libri: "Sifatullahi el-Varide filKurani ves-Sunneti", fq. 8-10, Alevij Es-Sekaf Madhrimi i All-llahut Sado q do t flasim n kt ligjrat, nuk do tia arrijm qllimit dhe do t mbetemi t mangt. Nuk do t kemi mundsi ta lavdrojm All-llahun ashtu si meriton. All-llahu ka emrat e bukur dhe cilsit e plota, andaj edhe ne ia konfirmojm t gjitha emrat dhe cilsit ashtu sikur i prkasin madhris s Tij: "Ai sht krijues i qiejve e i toks. Ai nga lloji juaj krijoi pr ju bashkshorte, edhe nga kafsht krijoi ifte, ashtu q t'ju shumoj. Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht dgjuesi, shikuesi". (Shura: 11). "Ata (mohuesit) nuk e njohn All-llahun sa duhet njohur At kur than; "All-llahu nuk i shpalli gj asnj njeriu!" Thuaj: "Kush e zbriti librin, me t cilin erdhi Musai e q ishte drit e udhrrfyes pr njerz, e t cilin ju e bni t shprndar n letra, q disa i prezantoni, kurse shumicn e fshihni. Dhe u msuat ka nuk e dinit ju as prindrit tuaj? Thuaj: (e zbriti) All-llahu". Mandej lri ata q luajn n at kotsin e tyre". (El-Enam: 91). Musai, alejhisselam, i cili i ka folur Allllahut drejtprsdrejti, i cili ishte bashkbiseduesi i All-llahut, pasiq foli nj koh t gjat me te, e mori malli t shihet, t shikon n All-llahun dhe krkoi kt gj nga Ai, 19

duke thn: "ai tha: "Zoti im! Ma mundso pamjen tnde e t shikoj!" (El-Araf: 143). Dshiroj t shoh, m ka marr malli t shoh. Ia ktheu All-llahu, subhanehu ve teala, duke i thn: "Ai (Zoti) i tha: "Ti nuk ke mundsi t m shohsh,". Domethn n kt dynja. Ktu askush nuk mund ta shoh. Kurse n ahiret e shohin besimtart, sikurse na ka treguar All-llahu, azze ve xhel-le: "At dit do t ket fytyra t shklqyera (t gzuara). Q Zotin e tyre e shikojn". (El-Kijame: 22- 23). "Ai (Zoti) i tha: "Ti nuk ke mundsi t m shohsh,". Pastaj shiko kushtin t cilin ia dha Musait, alejhisselam: shiko kodrn e madhe, nse ajo kodr e duron shikimin n Mua, do t m shohsh, e kur All-llahu i shfaqet kodrs, Ibn Abasi, radijall-llahu anhu, thot: sa nj gisht, kjo kodr e madhe thrrmohet dhe nuk mbetet asgj. Kur e pa Musai, alejhisselam, kt pamje ra n tok i alivanosur, e kur u kthjell tha: "E lart sht madhria Jote, pendohem te Ti (pr at q krkova), dhe un jam i pari i besimtarve!" "E kur Musai erdhi n kohn q ia caktuam dhe i foli Zoti i vet, ai tha: "Zoti im! Ma mundso pamjen tnde e t shikoj!" Ai (Zoti) i tha: "Ti nuk ke mundsi t m shohsh, por shiko kodrn, e nse ajo qndron n vendin e vet, ti do t m shohsh Mua". Kur u drejtua kah kodra, nj pjes e drits nga Zoti i tij e bri at (kodrn) thrrmi, e Musait i ra t fikt. Kur erdhi n vete, tha: "E lart sht madhria Jote, pendohem te Ti (pr at q krkova), dhe un jam i pari i besimtarve!" "Ata (mohuesit) nuk e njohn All-llahun sa duhet njohur ". (El-Enam: 91). Gjersia e mbretris s All-llahut, azze ve xhel-le. 20

Vall, ai q nuk e fal namazin e ka njohur All-llahun sa duhet dhe ashtu si duhet? Vall, ai q ha kamatn e ka njohur Allllahun sa duhet dhe ashtu si duhet? Bishri, rahimehull-llah, thot: "Nse mendojn njerzit n madhrin e All-llahut, azze ve xhel-le, asnjher nuk do t bnin mkate ndaj Tij". Sad ibn Bilali thot: "Mos shiko voglsin e mkatit, por shiko ndaj kujt bn mkat, ather e kupton sasin e mkatit. Po t dinin njerzit madhrin e All-llahut, asnjher nuk do t bnin mkat ndaj All-llahut". A i shihni kto shtat qiej dhe mbar gjithsin, ne q jemi mbi tok, sistemi diellor, galaktika, t gjitha kto jan asgj, nj pik n vasion. Shkenctart gjersin e vasionit e matin me vite t drits. Shikoni sa e madhe sht kjo gjithsi pr t arritur vetm te qielli i dynjas, kurse mes njrit qiell dhe tjetrit ka hapsir sa pr t ecur pesqind vjet. Gjithsia dhe kjo galaktik n krahasim me Kursin e All-llahut jan si nj unaz e hedhur n shkrettir. A mund ta paramendosh kt gj?! Sa vlejm ne brenda ksaj unaz? Asgj! Pastaj Kursia n krahasim me Arshin e Allllahut sht sikur nj unaz e hedhur n shkrettir. Parafytyro kt gj!! "(E Ai sht) Mshiruesi q mbi Arsh qndron". (Taha: 5). E di se ka cyt do shpirt, e dgjon zrin e bubrecit q gjendet n shkmbin e madh n errsirn e madhe t nats: "Ata (mohuesit) nuk e njohn All-llahun sa duhet njohur At ". (El-Enam: 91). Ajeti m i madh ku prshkruhet All-llahu, subhanehu ve teala, sht Ajetul-Kursi, ku All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "All-llahu sht nj, nuk ka zot tjetr prve Atij. Ai

sht mbikqyrs i prhershm dhe i prjetshm". I Gjall q nuk vdes. Ekziston vetvetiu dhe tjert i mban. Pr seciln krijes Ai kujdeset. "All-llahu sht nj, nuk ka zot tjetr prve Atij. Ai sht mbikqyrs i prhershm dhe i prjetshm. At nuk e kap as kotja as gjum, gjithka ka n qiej dhe n tok sht vetm e Tij. Kush mund t ndrmjetsoj tek Ai, pos me lejen e Tij, e di t tashmen q sht pran tyre dhe t ardhmen, nga ajo q Ai di, tjert din vetm aq sa Ai ka dshiruar, Kursija e Tij (dija-sundimi) prfshijn qiejt dhe tokn. Kujdesi i Tij ndaj t dyjave, nuk i vjen rnd, Ai sht m i larti, m i madhi". (El-Bekare: 255). All-llahu i sheh t gjith robrit e Vet Aisheja, radijall-llahu anha, tregon: Na erdhi nj grua pr tu ankuar pr burrin e saj te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem,. Aisheja, radijall-llahu anha, tregon dhe thot: mes meje dhe asaj kishte vetm nj plhur t holl, mirpo as un nuk mundesha t dgjoj zrin e saj, kurse All-llahu, subhanehu ve teala, zbriti ajetet: "Vrtet, All-llahu dgjoi fjalt e asaj e cila bisedoi me ty lidhur me burrin e vet, q u ankua te All-llahu; prandaj All-llahu e dgjon bisedn tuaj, All-llahu dgjon do bised dhe sheh do pun". (ElMuxhadele: 1). Ather kur mendon t vetmohesh n mkate ose t iksh nga vendi ku t njohin, ose kur ta mbyllsh dern, ose kur ti fiksh dritat, mos mendo se edhe ather All-llahu nuk t sheh. Nj poet thot: Kur t vetmohesh mos thua se jam vet, por thuaj: mbi mua kam kontrollues Mos llogaritni All-llahun t shkujdesur pr asnj ast dhe se ajo q fshihni Ai nuk e di Kemi kaluar kohn kot, pasha All-llahun, derisa na erdhn mkate pas mkateve

Ah, sikur t na fal All-llahun at q ka kaluar dhe na lejon q t pendohemi. Kur i dgjoi kto vargje Imam Ahmedi, e la ndejn e dijes, hyri n dhomn e tij dhe e mbylli dern. Nxnsit e pritn nj koh, mirpo ai nuk doli. Erdhn te dhoma dshironin t trokasin n der, ather e dgjuan Imam Ahmedin duke i prsritur ato vargje dhe duke qajtur: Vehb ibn Munebehi, rahimehull-llah, thot: "Frikoju All-llahut aq sa ka fuqi Ai ndaj teje". Zejnul-Abidin, Ali ibn Husjeni, radijallllahu anhu, kur merrte abdes zverdhej. Pastaj atij i thonin: pse po zverdhesh kur merr abdes? U prgjigj: a e dini para kujt do t qndroj?! Do t qndroj para All-llahut. Do t qndroj para All-llahut. Kurse sot ka shum q hyn n namaz me trup, mirpo mendja e shtit tr botn dhe nuk kupton kur prfundoi namazi. Ka njerz q hyn n namaz, kurse zemrn e kan n dynja, n treg apo te epshet. Ai e dgjon fjaln e All-llahut: "Falnderimi i takon All-llahut, Zotit t botve! Mshiruesit, Mshirbrsit!". (El-Fatiha: 2-3). Mirpo zemrn e ka n dynja, pse? Sepse: "Ata nuk e muan All-llahun me at madhshtin q i takon, ndrsa n ditn e kiametit e tr toka sht n grushtin e Tij, e qiejt t mbshtjell n t djathtn (forcn) e Tij. Ai sht i pastr nga t metat dhe Ai sht i lart nga ka ata i shoqrojn!". (EzZumer: 67). Nj djalosh qndronte n rrug. N at moment kaloi nj mbret tiran dhe zullumqar, t cilin e adhuronin njerzit prpos All-llahut. Ky djalosh ishte i devotshm. I shihte se si njerzit i afrohen ktij mbreti tiran dhe zullumqar dhe dshironin ti afrohen pr shtje t ksaj dynjaje. I shikoj njerzit dhe 21

shikoj kt mbret, i cili prreth vetes kishte ushtrin dhe rojn e tij. N ato momente pran mbretit kaloi nj miz. I afrohej mbretit dhe i ndalej n fytyr. Ai e largonte, mirpo miza srish kthehej. E njerzit habiteshin. do her q e largonte mizn, ajo kthehej prap n fytyrn e mbretit. Nj miz nuk kishte mundsi ta largonte! Ky djalosh i devotshm e shfrytzoi rastin dhe filloi t lexoj ajetin Kur'anor: "O ju njerz, ja nj shembull, veni veshin pra: Vrtet ata q po i adhuroni n vend t All-llahut, ata nuk mund t krijojn asnj miz, edhe nse tubohen t gjith pr t, e po ashtu, nse miza ua rrmben atyre ndonj send, ata nuk do t mund ta shptojn at prej saj. I dobt sht edhe lutsi edhe i luturi. Ata nuk madhruan All-llahun me madhrin e Tij t vrtet, q e meriton, All-llahu sht i fuqishm, ngadhnjyes". (El-Haxh: 73- 74). T gjith njerzit dgjonin. All-llahu sjell shembull dhe u thot njerzve: dgjoni kt shembull. Ata q u luteni prpos All-llahut ata nuk mund t krijojn as nj miz. All-llahu ekber! A e shihni kt shembull n kt rast?! Ky mbret me kt ushtri, t gjith q jan n rruzullin toksor, teknologjia q kan zbuluar dhe me t ciln kan arritur n hn dhe n thellsirat e toks, e grimcojn atomin, kta t gjith a kan mundsi t krijojn nj miz. Kjo sht sfid nga All-llahu. Sfida e par qenka krijimi i nj mize: ".. Vrtet ata q po i adhuroni n vend t All-llahut, ata nuk mund t krijojn asnj miz, edhe nse tubohen t gjith pr t..". Kurse sfida e dyt qenka: "nse miza ua rrmben atyre ndonj send, ata nuk do t mund ta shptojn at prej saj". 22

Nse miza ua rrmben ndonj ushqim ose pije, t gjith njerzit q jan mbi tok nuk mund ta marrin prej saj, sepse miza sht insekt dhe kur t hyj ushqimi n brendsin e saj menjher tretet dhe ndryshohet: "nse miza ua rrmben atyre ndonj send, ata nuk do t mund ta shptojn at prej saj. I dobt sht edhe lutsi edhe i luturi. Ata nuk madhruan All-llahun me madhrin e Tij t vrtet, q e meriton, Allllahu sht i fuqishm, ngadhnjyes". (ElHaxh: 73- 74). N kt rast t gjith njerzit than: Allllahu ekber, la ilahe il-lall-llah dhe u larguan nga ky mbret. Porosi secilit njeri t shkujdesur Vllai dhe motra ime q keni harruar Allllahun! Ti q nuk i zbaton msimet e Tija! Ti q je dhn pas epsheve dhe harameve! Ti q je larguar nga Kur'ani! Ti q je larguar nga mbulesa dhe nderi! Ti q je zhytur n mkate dhe gabime! Deri kur m n kt gjendje! Shikoni nuk kemi pun me njerz n kt rast, por kemi pun me Zotin e njerzve, i cili ju sht drejtuar njerzve duke u thn: "Ua trhjek vrejtjen me Veten e Tij". (Ali Imran: 28). All-llahu ekber! All-llahu ua trhjek vrejtjen njerzve nga dnimet e Tija, kurse njerzit akoma vazhdojn n bredhje dhe shkujdesi. Disa njerz nuk kthjellen. A e dini se kur do t kthjellen?! Ather kur do tu vij melekul-meuti te koka, ather do ti kujtohet kjo e do t thot: "E kur ndonjrit prej tyre i vjen vdekja, ai thot: "O Zoti im, m kthe". (El-Muminun: 99). A tani e njihte All-llahun?! A tani e njihte fuqin e All-llahut?! Tani ka t bj: t grumbullon pasuri, t shikon filma, t dgjoj muzik, t knaqet n shtpin e tij t

re, ta prqafon gruan ose t dashurn e tij, ti puth fmijt e vet?! Jo, t gjitha kto i harron. E harron tr dynjan. Vetm nj gj e krkon: "E kur ndonjrit prej tyre i vjen vdekja, ai thot: "O Zoti im, m kthe, q t bj vepra t mira e ta kompensoj at q lshova!" Kurrsesi, (kthim nuk ka) e kjo sht vetm fjal q e thot ai, e ata kan para tyre nj perde (distanc periodike) deri n ditn kur ringjallen". (El-Muminun: 100). Shikoni kt tregim kuranor "E kur ndonjrit prej tyre i vjen vdekja, ai thot: "O Zoti im, m kthe, q t bj vepra t mira e ta kompensoj at q lshova!" Kurrsesi, (kthim nuk ka) e kjo sht vetm fjal q e thot ai, e ata kan para tyre nj perde (distanc periodike) deri n ditn kur ringjallen. E kur i fryhet surit (hern e dyt), ather, n at dit nuk do t ket lidhje familjare mes tyre e as q do t pyes kush pr njri-tjetrin. E kujt i peshojn m rnd peshojat (veprat e mira), ata jan t shptuarit. Ndrsa, atyre q u peshojn leht peshojat (veprat e mira), ata jan q humbn vetveten dhe jan n xhehennem prgjithmon. Zjarri do t'ua djeg atyre fytyrat dhe do t duken shum t shmtuar brenda tij. (atyre u thuhet): A nuk u jan lexuar juve ajetet e Mia; e ju nuk i besuat ato? Ata thon: "O Zoti yn, ne na patn mundur t kqijat (u dham pas epsheve t Dunjas) dhe si t till ishim popull i humbur! Zoti yn, na nxjerr prej tij, e nse gabojm prsri, ather vrtet jemi mizor!" Ai thot: "Heshtni aty e mos m folni!" Pse nj grup prej robrve t Mi than: "O Zoti yn, ne besuam, prandaj na fal dhe na mshiro, se Ti je m i miri i mshiruesve!" E ju i patt tallur ata, saq ajo tallje bri q t harronin prkujtimin ndaj Meje, madje edhe qeshnit me ta. E Un sot i shprbleva ata, pr at q ishin t durueshm ata jan fitimtart.

Ti q je i shkujdesur ndaj madhris s All-llahut Nj dit duke qen Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, n mesin e shokve t vet, u thot: "A dgjoni at q dgjoj edhe un". Dgjoni kt hadith. Dshiroj secili prej jush ta parafytyron kt gj. "Rnkon qielli dhe meriton t rnkoj". Pse, ka paska ndodhur? ka e rndoka kt qiell? ka ka n te? "N do vend sa nj pllmb ka nga nj melek q bn sexhde ose ruku". All-llahu ekber! N do pes centimetra nga nj melek q i prkulet All-llahut, subhanehu ve teala! Melek t cilt: "nuk e kundrshtojn All-llahun pr asgj q Ai i urdhron dhe punojn at q jan t urdhruar". (Et-Tahrim: 6). Ata kur do t ringjallen, a e dini se ka do t thon? "I lartsuar qofsh o All-llahu, nuk t kemi adhuruar ashtu sikur duhet"! Ata nuk bjn mkate ndaj All-llahut, tr jetn e kalojn n adhurime, tr jeta u kalon n sexhde dhe ruku, n zbatim t urdhrave t All-llahut, nuk i kundrshtojn urdhrat e Tij, e lavdrojn All-llahun dhe nuk lodhen, e pastaj thon: nuk t kemi adhuruar aq sa duhet. A e dini pse? Sepse ata m shum se ne e madhrojn All-llahun. Disa prej nesh mburren para All-llahut pse i ka fal pes koh t namazit! Ato ishin pesdhjet namaze dhe u paksuan n pes. Ato jan pes namaze, mirpo jan pesdhjet n peshoj. Mirpo ne t ngratt srish mburremi me kto vepra tona, kurse harrojm se All-llahu sht Ai q na ka dhn dhuntin m t madhe: " por nse 23

jeni t sinqert All-llahu juve ju bri mir, kur ju udhzoi pr besim". (El-Huxhurat: 17). A keni dgjuar ose a keni par prshkrim t melekut m t mir, Xhibrilit, alejhisselam. Ai sht melek q ka gjashtqind krah, secili krah e mbulon horizontin. Paramendoni dhe parafytyroni kt! Ky melek me nj britm e shkatroi nj vendbanim t plot. Me nj krah e prmbysi nj vendbanim t plot. Kjo krijes e madhe, t ciln e pa Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n Miraxh, n qiellin e shtat, t lodhur dhe t rraskapitur. A e dini pse? Sepse kur iu afrua Xhibrili All-llahut, iu shtua frika dhe trishtimi: "Ata nuk e muan All-llahun me at madhshtin q i takon, ndrsa n ditn e kiametit e tr toka sht n grushtin e Tij, e qiejt t mbshtjell n t djathtn (forcn) e Tij. Ai sht i pastr nga t metat dhe Ai sht i lart nga ka ata i shoqrojn!". (EzZumer: 67). Tr kto shtat qiej t mdha i palos Allllahu, subhanehu ve teala, ashtu sikurse i palos librat, i cili sht: "Ai (All-llahu) sht i pozits m t lart, i zoti i Arshit; Ai me urdhrin e vet ia sjell shpirtin (shpalljen) atij q do nga robrit e vet, pr t'ua trhequr vrejtjen ndaj dits s takimit (t kiametit). Dits kur ata do t dalin (prej varrezave) n shesh, e All-llahut nuk mund t'i fshihet asgj gj e tyre. I kujt sht pushteti sot? (bhet pyetja). I All-llahut, i Atij q sht Nj, i fuqiplotit (sht prgjigjja)! T gjith njerzit t veshur dhe kmbzbathur, All-llahu i mbledh n grushtin e djatht tokn dhe n t tjetrn qiejt, kurse q t dyja duart All-llahu i ka t djathta dhe u thot krijesave: Un jam mbreti, ku jan tirant? Ku jan mendjemdhenjt? Ku jan 24

ata q tregohen mendjemdhenj ndaj urdhrvae t All-llahut? kush i prgjigjet, kush guxon ti jep prgjigje All-llahut n kt dit? Ku jan mbretrit e toks, ku jan sulltanat, ku jan kriminelt, ku jan ata q e anashkalojn ligjin e All-llahut, ku jan ata q tregohen mendjemdhenj dhe nuk i bjn sexhde All-llahut? Dits kur ata do t dalin (prej varrezave) n shesh, e All-llahut nuk mund t'i fshihet asgj gj e tyre. I kujt sht pushteti sot? (bhet pyetja). I All-llahut, i Atij q sht Nj, i fuqiplotit (sht prgjigjja)! Shembuj pr neglizhentt sht nder pr ty q t zbatosh urdhrat e All-llahut, ti bsh sexhde All-llahut. Sa e sa njerz n dynja sot jan t privuar nga prkulja para All-llahut? sa njerz sot nuk e njohin All-llahun? Nuk njohin fe e t udhzohen me te n dynja? Ka shum njerz t hutuar n kt dynja, nuk e din pse kan dalur n dynja. Nj poet skeptik e shpreh kt duke thn: Kam ardhur, nuk di se nga, mirpo erdha Pash rrugn para vetes dhe eca Nuk e di, nuk e di E dshirova kt ose e refuzova Nuk e di Po, sht e vrtet se ky nuk e di nga ka ardhur? Nuk e di se ku sht fundi? "Vrtet ka kaluar nj periudh kohore, q njeriu nuk ekzistonte fare si nj dika i prmendur. Ne e krijuam njeriun prej nj uji t bashkdyzuar pr ta sprovuar at, andaj e bm t dgjoj e t shoh". (El-Insan: 1-2). Kush e krijoi at? Pa dyshim se All-llahu. Nse i hedhim nj shikim bots s civilizuar do t hasim njerz q kan arritur titull t doktorit t shkencave, ndoshta edhe sht br profesor, ka dituri t ksaj bote, mirpo i prkulet lops, ose pretendon se nuk ka

zot, ose adhuron epshin e vet. Subhanallllah! Pse, sepse nuk e kan madhruar All-llahun, ashtu si duhet. Pasi q ata: "Edhe at q din nga jeta e ksaj bote, sht dije e cekt, por ndaj jets s prjetshme (ndaj Ahiretit) ata jan plotsisht t verbruar (t painteresuar)". (ErRum: 7). N ditn e Kiametit kur grumbullohen t gjith njerzit, t part dhe t fundit, vijn njerzit te baba i njerzimit pr t ndrmjetsuar pr ta duke i thn: ti je baba yn, ti je krijesa e par, ndrmjetso t Zoti yn. ka do t thot Ademi, alejhisselam? ka do t thot Nuhi, Ibrahimi, Musa, Isa, alejhimusselam? A e dini se ka do t thon? T gjith ata do t thon: Zoti jon sot sht hidhruar aq shum saq asnjher kshtu nuk sht hidhruar. Shkoni te tjert. Shkoni te Nuhi, t Ibrahimi, t Musai, te Isai, shkoni te Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Kurse Muhammedi, alejhisselam, ka thot? Ai nuk thot: shkoni te tjert, por thot: un jam pr kt. Shkon te Zoti, xhelle shanuhu, bie n sexhde, kurse askujt nuk i takon ky vend prpos Muhammedit, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem. Bie n sexhde, kurse All-llahu e inspiron me llojlloj lutjesh dhe falnderimesh, pastaj i thot All-llahu t dashurit t vet, Muhammedit, alejhisselam: Muhammed! Ngrite kokn, krko q t jepet dhe ndrmjetso se pranohet ndrmjetsimi yt. Paramendoni se ka mund t thot Muhammedi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n kt pozit? A krkon shptim pr vete? Pr fmijt dhe dashamirt e tij? Jo, ai thot: Allllahu im, kujdesu pr ummetin tim, kujdesu pr ummetin tim, kujdesu pr ummetin tim". N kt dit do t ndodh edhe dika interesante me ata q nuk kan ecur rrugs s

Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. All-llahu tregon kt pamje duke thn: "At dit zullumqari do t'i kafshoj duart e veta dhe do t thot: "I mjeri un, ta kisha marr rrugn e Pejgamberit!" O shkatrrimi im, ah t mos e kisha br filanin mik! N t vrtet, pasi e gjeta rrugn e drejt, ai m largoi mua prej asaj, e djalli sht ai q njeriun e humb dhe e l t vetmuar". (El-Furkan: 27- 29). Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, na tregon: "Secili prej nesh ka me biseduar me Zotin e vet". A e keni dgjuar kt hadith. All-llahu do t flet ty dhe do ti flet secilit njeri. Disa njerz nga shkaku i besimit t dobt dhe bindjes s ult mund t thot: All-llahu do t'i flet mbar njerzimit? Po po. A na dgjon All-llahu t gjith neve? Nse secili njeri n rruzullin toksor i lutet All-llahut, All-llahu e dgjon lutjen e Tij, madje nse secili njeri qoft n lindje ose perndim gjat faljes thot: elhamdulilahi rabil-alemin, All-llahu ia kthen duke thn: m falnderoj robi im. Pra, All-llahu, azze ve xhel-le, secilit prej nesh do ti flet edhe at pa ndrmjetsues, ather njeriu do t shikon n t djatht dhe do t sheh veprat e veta dhe do t shikon n t majt dhe do ti sheh veprat e veta. Do t sheh sa namaz ka falur, sa ka folur drejt, sa ka mashtruar, sa ka respektuar prindrit, sa ka vjedhur, sa ka konsumuar alkool, sa ka nnmuar njerz, sa ka urdhruar n t mir dhe sa ka ndaluar nga e keqja, a ka shkuar pas epshit ose jo, domethn t gjitha veprat q i ka br n dynja do ti sheh para vetes. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "Dhe vihet libri (i veprave), e i sheh mkatart t friksuar nga shnimet q jan n t dhe thon: "T mjert ne, 'sht puna e ktij libri q nuk ka ln as (mkat) t vogl e as t madh pa e 25

prfshir?", dhe at q vepruan e gjejn t gatshme - prezente, e Zoti yt nuk i bn padrejt askujt". (El-Kehf: 4). Mos shiko voglsin e mkatit, mos thuaj mkat i vogl, sepse secilin mkat e regjistron All-llahu. Nse dikush prej nesh kur sht para njerzve turprohet dhe nuk bn mkat, ose kur t sht para prindit i vjen turp t bn ndonj gabim, ose kur t sht n mesin e shokve, para hoxhs, para njerzve fetar, mirpo kur t vetmohet, ather nuk turprohet nga All-llahu: "A nuk e di ai se All-llahu e sheh? (Alek: 14). Ky njeri dhe ky mkatar a nuk e di se Allllahu e sheh dhe e kontrollon. Omeri, radijall-llahu anhu, n mngjes ishte duke ecur rrugve dhe dgjoi nj grua duke i thn vajzs s vet: przije qumshtin me uj. Vajza e vogl ia ktheu: nna ime, kryetari i muslimanve, Omer ibn Hatabi ka ndaluar q t przihet qumshti me uj. Nna ia ktheu: Kryetari i muslimanve tani nuk na sheh. T gjith njerzit e przien qumshtin me uj, bija ime! Kjo vajz besimtare i tha nns s vet: Nse Omeri nuk na sheh, All-llahu sht q na sheh: "Nuk bhet bised e fsheht mes tre vetave e t mos jet Ai i katrti; ". (Muxhadele: 7). All-llahu na sheh dhe na dgjon. O njeri, a ke menduar t kthehesh te Allllahu? Ti q u drejtohesh njerzve me duart dhe zemrn tnde, pse nuk i kthehesh Allllahut? ktheju All-llahut me sinqeritet? Kush i prgjigjet nevojtarit? Nj tregtar udhtonte nga nj vend n nj vend tjetr. Me vete e merr edhe nj njeri t huaj, i cili krkon q ta shpien deri n nj vend t caktuar. Gjat rrugs, tregon ky tregtar, hyrm n nj lugin t errt dhe pash aty kafka t njerzve. U frikova dhe kuptova se dika nuk sht n rregull. Mu drejtua bashkudhtari im dhe m tha: zbrit 26

nga kali. I thash: ka don? E nxori thikn dhe ma drejtoi mua e m tha: dua t t mbys. Ika prej tij, mirpo ai m kapi. Pastaj i thash: mere kalin dhe pasurin dhe lenm rehat t jetoj. Ai m tha: kali dhe pasuria jan t mijat, mirpo edhe dua t t mbys. Tha: nse do t m mbyssh m le q ti fali dy rekate namaz para se t m vrassh. Tha: falu, mirpo shkurt. Tha: fillova namazin dhe nga frika e madhe i harrova suret e Kur'anit. Mu kujtua vetm nj ajet. Cili ishte ai ajet? Ajeti Kur'anor, ku All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "A sht Ai q i prgjigjet nevojtarit (t mjerit) kur ai e thrret, duke ia larguar t keqen e juve ju bn mbizotrues t toks. A ka zot tjetr pos All-llahut? Jo, por ju shum pak prkujtoni". (En-Neml: 62). Tregon tregtari: sa e prfundova namazin, erdhi nj kalors nga mesi i lugins e kishte drejtuar shtizn dhe kur u afrua e goditi njeriun dhe e mbyti. Thash: subhanall-llah! Kush je ti? Tha: un jam i drguari i atij q i prgjigjet nevojtarit, kur ky i lutet Atij. All-llahu ekber! Vlla i nderuar! Motr e respektuar! A e di se All-llahu i madh e do robin e Tij kur kthehet te Ai? A e di se All-llahu i madh gzohet kur i kthehet robi Atij si pendues? Nse kalon vite t tra n mkate, nse ngulfatet n mkate, nse bn shum mkate dhe gabime dhe dshiron t kthehet te All-llahu, All-llahu e pranon dhe gzohet me te, sepse: "All-llahu i do ata q pendohen dhe ata q ruhen prej punve t ndyta e t neveritshme". (El-Bekare: 222). Kush jam un q t m doj All-llahu? Kush jam un q t gzohet All-llahu me pendimin tim?

Un q kam br mkate, e kam ngulfatur veten me mkate, koh t gjat kam br mkate, tani t m doj All-llahu?! Po, nse i kthehesh All-llahu, pendohesh dhe ndien keqardhje pr t kaluarn, Allllahu t do ty. Nj njeri nga izraelitt kishte adhuruar Allllahun katrdhjet vite. Pastaj katrdhjet vite tjera kishte br mkate ndaj All-llahut. pas ktyre viteve n mkate kishte dashur t pendohet dhe duke qar lutej: All-llahu im, t kam adhuruar katrdhjet vite, pastaj t kam br mkate katrdhjet vite, vall e ka

pendim pr nse un kthehem te Ti? Ndrkoh dgjoi nj z duke thn: robi im, na adhurove t afruam, bre mkate, kurse ne t dham afat, e nse na kthehesh t pranojm, sepse: "Nuk ka dyshim se Un e fal at q sht penduar, q ka besuar, q ka br vepra t mira dhe q prqendrohet pr n rrugn e drejt". (Taha: 82). All-llahun e lusim t na shtoj besimin, t na afroj te Ai, t na shtoj dijen mbi Te, t na i fal mkatet, gabimet, t na i forcoj kmbt dhe t na ndihmoj kundr zullumqarve.
Bekir Halimi, 17.6.2005

N prag t pushimeve verore

Jemi n prfundimin e vitit shkollor dhe n pragun e pushimeve verore. Kto dy etapa nga ky vit, krijojn nj tollovi t madhe n mesin e besimtarve. N rastin e par dita dits jan duke u shtuar disa dukuri negative, sikurse sht tubimi dhe grumbullimi i familjes pr t prcjellur maturantt ose semimaturantt n kremtimin e maturave npr restorante dhe hotele luksoze. Kjo n vete nuk do t kishte qen edhe ndonj gj negative nse nuk kuptojm at q ndodh gjat ktyre kremtimeve, si sht veshmbathja lakuriqe, vallzimi mes vajzave dhe djemve, konsumimi i alkoolit, disa raste edhe e drogave t lehta, keqprdorimi i nxnseve, etj. Aq sa na gzon prfundimi i vitit shkollor dhe pajisja me dije e njerzve aq na mrzit dhe na mllefos prhapja e ksaj dukurie t shmtuar n mesin e popullit ton, sepse ne prpos q kemi nevoj pr njerz t shkolluar aq m tepr kemi nevoj pr njerz t ndershm dhe me moral, kurse kto fenomene aktivitetet edukativo arsimore i shpijn n kahje tjetr. Pjesa e tjetr me t ciln ballafaqohemi gjat ktyre ditve sht edhe nj breng e re, nj planifikim dhe prkujdes pr pushimet verore, rekreimet dhe dfrimet e ndryshme. N kt drejtim kemi dy kategori njerzish: - ata q me padurim i presin kto dy muaj q t jepen pas dfrimit, argtimit dhe pushimit. - Ata q planifikojn q n mnyr maksimale t shfrytzojn kt pushim veror pr t prfituar prvoja, njohuri dhe dituri t reja. Si e nnkuptojn nxnsit pushimin veror Dikush pushimin veror e nnkupton si dit ku flen deri n mesdite, rrin natn deri n mngjes, argtohet dhe dfrehet pa ndonj detyr dhe obligim konkret. Dikush pushimin veror e kalon duke punuar n fshat me familjen e tij, me qllim t 27

fitimit t ndonj dinarit, sepse harxhimet e shkollimit jan t mdha. Edhe pse lodhen me punt n fshat, ata gzohen sepse jan afr familjes dhe farefisit. Dikush e shfrytzon pushimin veror pr ti ndihmuar babait t vet n punn q e kryen ai, sidomos nse sht plak dhe i dobsuar. Tjetri tregon se pr t shkuar n pushim duhet para, kurse ai kto nuk i ka, andaj ai q nga fmijria nuk di se ka sht pushimi, ai di vetm pun, lodhje dhe rraskapitje. Si e nnkuptojn prindrit pushimin veror Dikush brengoset shum pr fmijt e tij gjat pushimeve verore, sepse koha boshe pr kt prind sht m e vshtir se sa koha e angazhuar me studime, andaj fmijve u ka bler nj kompjuter pr t punuar n te dhe pr t par n te ndonj film interesant dhe pr t dgjuar n te ndonj kaside, ndonj ders, apo ndonj lexim t kndshm t Kur'anit. U ka siguruar edhe libra t lmive t ndryshme, t cilat e vetdijsojn dhe ia shtojn kulturn. Nj prind tjetr tregon se si kur ka qen i ri pushimet verore i ka kaluar n argtim dhe dfrim, duke u ikur detyrave dhe obligimeve familjare, madje familja nuk ka arritur ta ken t pranishm edhe n sofrn e dreks. Andaj, ky prind, dshiron ta prmirson kt gabim t vetin tek fmijt e tij, duke ua organizuar fmijve t vet kohn e pushimeve verore. Ata afr shtpis kan nj klub sportiv, ku e kalojn nj pjes t madhe t kohs, pas dreks, pushojn, kurse n mbrmje ose lexojn ndonj gazet ose revist, ndonj libr, ose dgjojn ndonj kaset, ose shikojn ndonj film t dobishm. Pastaj i nxit fmijt q t jen t pranishm n xhami dhe n derset q mbahen n xhami. Her pas here dalin n bjeshk ose n vizit t farefisit. ka thon pedagogt pr pushimet verore 28

Pushimet verore dhe argtimi luan rol shum t rndsishm dhe t rrezikshm n psikologjin e nxnsit. Nxnsi duhet t knaqet gjat pushimeve verore, t largohet nga brenga e msimit dhe presioneve psikike dhe nervore. Argtimi ka kahje dhe shkolla t ndryshme, mirpo duhet dhn prparsi argtimit t qllimt, duke e shfrytzuar argtimin pr loj, vizita t vendeve historike me qllim t prfitimit t njohurive historike dhe gjeografike, pr kuize t dituris, aktivitete sportive. Tr kjo ia hap syt dhe i shesh botrat e panjohura pr te, fiton shoqri t reja, msohet n bashkpunim dhe altruizm, mson garn pr pun t mira dhe t dobishme, mson leximin dhe fitimin e kulturs s gjer, etj. Secila familje nuk ka mundsi ekonomike pr t shkuar n pushime verore, mirpo institucionet edukativo arsimuese duhet t organizojn aktivitete t ndryshme n objektet e tyre pr t kaluar pushimet verore n formn m t mir. Shkollat duke organizuar kuize t ndryshme t dituris dhe aktiviteteve t ndryshme, si sht msimi i zanateve t ndryshme, kurse xhamit e mdha kurse pr msimleximin e Kur'anit, msimin prmendsh t Kur'anit, msimin prmendsh t haditheve t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, organizimi i garave n msim prmendsh t sureve ose xhuzeve t Kur'anit, dhe n msimin e haditheve t Pejgamberit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, organizimi i ligjratave speciale pr t rinjt dhe t reja dhe n sferat pr t cilat kan m s shumti nevoj. Klubet sportive t organizojn kurse pr trajnim n sporte t caktuara, t organizohen shtitje n male, etj. Edhe gjat pushimit veror nuk duhet harruar se viti i ardhshm shkollor vjen shum shpejt, andaj nj pjes t kohs nga

pushimet verore duhet rezervuar pr prgatitje pr vitin e ardhshm shkollor. Fmijt tan dhe hallkat e Kur'anit sht koha e fundit kur prindrit duhet ti orientojn fmijt e tyre drejt msimleximit t Fjals s All-llahut, subhanehu ve teala, Kur'anit Fammadh. Fatkeqsisht sht br nj koh e gjat q nga kur fmijt tan e kan braktisur msimin e ktij Libri, kurse nevoja pr t sht shum e madhe, edhe n sfern e besimit, edhe n sfern e dijes, edhe n sfern e edukats, edhe n sfern e raporteve familjare, edhe n sfern e aktiviteteve dhe rezultateve. Domethn sht i rndsishm edhe pr dynja edhe pr ahiret. Secili Imam i xhamis, secili thirrs q merret me prhapjen e ksaj feje duhet t organizon s paku gjat vers kurse verore pr msimleximin e Kur'anit. Me kt hap i ngjallim xhamijat dhe krijojm raporte speciale mes fmijve dhe Kur'anit dhe mes fmijve dhe xhamis. Ska dyshim se kjo do t le mbresa dhe gjurm t paharruara n vetdijen e fmijve, ndoshta edhe do t jen vendimtare pr ardhmrin e tij. T nisim nga ky vit nj kampanj pr t promovuar kurset e Kur'anit me qllim t afrimit t njerzve sa ma afr ktij Libri Fisnik, t cilit nuk i vjen e kota as para e as mbrapa. Kurset e msimleximit t Kur'anit nuk duhet t merren vetm me msimin e shkronjave t Kur'anit dhe leximin e tij, por edhe t shkohet n drejtim t msimit t domethnieve t fjalve t All-llahut dhe analizimit t ktyre Fjalve. Nse i qasen Kur'anit n kt form atje do t gjejn prgjigje t sakta pr do gj pr t ciln kan nevoj n jetn e tyre t dynjas dhe ahiretit. Muslimant e par e kan kuptuar kt, andaj prskaj msimleximit t Kur'anit jan

prpjekur q edhe ta kuptojn at q Allllahu ua ka thn n kt Libr. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: "E ka disa prej tyre q jan analfabet, nuk e kuptojn librin, por jetojn vetm n shpresa, duke mos qen t sigurt". (El-Bekare: 78). Imam Sheukaniu, rahimehull-llah, thot: "Ata nuk din asgj m shum se sa leximi i Kur'anit pa kuptim dhe analiz". Abdullah ibn Omeri, radijall-llahu anhu, thot: "Njeri me vler n fillimin e ktij umeti ishte ai q nuk dinte m shum se nj sure, ose dika t ngjashme me te, mirpo punonin sipas Kur'anit, kurse fundi i ktij umeti e lexojn Kur'anin edhe fmiu edhe i verbri, mirpo nuk punojn sipas tij". Kurse Abdullah ibn Mesudi, radijall-llahu anhu, thot: "Neve na vinte rnd t msojm fjalt e Kur'anit, kurse e kishim t leht veprimin sipas tij, kurse pas nesh do ta ken t leht msimin prmendsh t Kur'anit mirpo do ta ken t vshtir veprimin sipas tij". (Shiko: "Tefsir Kurtubi", 1/39-40). Kto tregime dhe t ngjashmet me to na tregojn se muslimant e par kan qen shum ngusht t lidhur me fjaln e Allllahut, edhe jo vetm duke u kujdesur pr fjalt dhe shkronjat e Kur'anit, mirpo edhe pr kuptimin dhe porosit q dalin nga ky Kur'an. Ndaluni dhe analizoni kt rast. Mutalib ibn Abdullahi thot: Ibn Zubejri, radijall-llahu anhuma, lexoi nj ajet. U ndal n kt ajet dhe tr natn e kaloi duke e analizuar kt ajet. N mngjes e thirri Ibn Abasin, radijall-llahu anhuma, e i tha: un mbrm kam lexuar nj ajet, tr natn e kam analizuar. Ajeti ishte: "Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe All-llahun, vetm se duke i shoqruar (zota t tjer)". (Jusuf: 106). 29

Ibn Abasi, radijall-llahu anhu, i tha: mos u mrzit, sepse qllimi me kt ajet jan idhujtart, pastaj ia lexoi ajetin Kur'anor: "Nse ti i pyet ata: Kush krijoi qiejt e tokn? Me siguri do t thon: "All-llahu!" Thuaj: "Allllahut i qoft lavdrimi!" Por shumica e tyre nuk din". (Lukman: 25). Domethn ata i besojn All-llahut si krijues e i bjn ortak n adhurime. Transmeton Imam Maliku n librin e tij ElMuveta se Abdullah ibn Omeri tet vite e ka msuar suren El-Bekare. Kurse tregon se Omerit, radijall-llahu anhu, kjo sure i ka mar dymbdhjet vite. Andaj na ka dhn nj porosi t madhe Sufjan ibn Ujejne duke na thn: "Fillimi i dijes sht: dgjimi, pastaj kuptimi e pastaj futja n kujtes". Ahmed ibn Ebil-Havariu thot: "Lexoj Kur'anin dhe ndalem t mendoj n nj ajet, habitem nga mrekullia e ajetit dhe habitem me hafizlert. Si ka mundsi t flejn dhe t merren me dunja, kurse e lexojn Fjaln e All-llahut! Ata po t kuptonin at q lexonin, po ta dinin obligimin ndaj Kur'anit, do t knaqeshin me te, do tu vinte shum i mbl leximi i tij dhe do tu ikte gjumi nga gzimi pr kt gj q ua ka dhn All-llahu". (Letaiful-Mearif", fq. 203). All-llahun e lusim q Kur'anin t na e bj pranver t zemrs ton, shrim t gjoksit ton, t na shtoj dashurin ton pr te, t bn t dashur n zemrat e fmijve tan. Amin. Projekte pr pushimet verore Mbar shoqria duhet t angazhohet pr formimin e t rinjve, secili nga kndi i vet. N vazhdim do t ofrojm disa projekte si shembull se si duhet t angazhohemi gjat pushimeve verore. Projektet e adhurimeve 30

Ktu hyn shkuarja n Umre pr ata q kan mundsi, msimi prmendsh i Kur'anit, ose i disa pjesve nga Kur'ani. Nse nj i ri e organizon kohn e tij dhe ia bn vetes qllim q pr do dit t msoj nga pes ajete nga Kur'ani, ather pr nj jav do t msoj 35 ajete, kurse pr nj muaj 140 ajete, kurse pr tre muaj 420 ajete, domethn 4 xhuza e gjysm. Kjo domethn se pr gjasht ose shtat pushime verore mund ta msosh prmendsh tr Kur'anin. Kurse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "I thuhet bartsit t Kur'ani n ditn e Kiametit: lexo dhe ngritu ashtu sikurse ke lexuar n dynja, sepse vendi yt do t jet n ajetin e fundit q e lexon". (Sahih, Ahmedi). Projekte shkencore N kt hyn ndeja para hoxhallarve dhe marrja dije prej tyre. Pjesmarja n kurse t ndryshme mbi msimet fetare, organizimi i ktyre kurseve, organizimi i tribunave t ndryshme, thirrja e hoxhallarve nga viset e ndryshme, etj. Rinia mund t jet aktiv n kto kurse duke marr pjes, duke i shnuar msimet, duke i incizuar ato, duke u br nj rezyme, duke i promovuar ato, etj. N kto projekte hyn edhe shkrimi i studimeve pr problemet delikate me t cilat ballafaqohen muslimant e vendit ton, regjistrimi i dukurive negative n shoqri, prgatitja e statistikave q u duhen hoxhallarve pr t folur mbi ndonj problem t prhapur n shoqrit tona, etj. Kujdes n kt drejtim q mos t marrish prsipr detyra q jan m t mdha se niveli yt. N kt sfer hyn edhe pjesmarja n kurse t ndryshme verore, qoft pr t msuar gjuhn angleze, ose kompjuterin, ose pr

organizim t shoqatave joqeveritare, ose kurs pr gazetari, ose kurs pr elektricist, ose kurs zanate t ndryshme pr t cilat kemi nevoj n dynja dhe ahiret. Ktu doemos duhet theksuar edhe shtjen e leximit. Nj hoxh bashkkohor tregon nj rast duke thn: n nj prej pushimeve verore, nj djalosh m kshilloj q t lexoi gjat ktij pushimi veror dhe mi ofroi disa libra. Fillova t lexoj gjat ktij pushimi veror. Edhe kur shkoja ti ndihmoj babait n duqan, librin e vendoja n mes t fletores s shitjes. N kt pushim veror lexova gjashtdhjet libra. N fund t pushimeve kur m pyeti ky vlla se sa kam lexuar kt ver, kisha frik mos t m prgnjeshtron dhe nuk ia tregova numrin e vrtet t librave q kisha lexuar. Mirpo akoma sot e ksaj dite i prjetoj frytet e atij leximi. Andaj edhe ne i kshillojm t rinjt dhe t rejat q t prgatisin program t leximit dhe t zgjedhin disa libra t cilat do ti lexojn gjat ktyre pushimeve verore. Normalisht se n kt drejtim sht q t lexon libra nga tematika t ndryshme me qllim q mos t mrzitet nga leximi n nj tem ose pr nj shtje. Fillo me shtjet e besimit, sepse ato jan baza, pastaj mso rregullat e adhurimeve q ti bsh si duhet, mso mnyrn e kuptimit t fes q mos t devijosh, lexo tregime t muslimanve t par pr t shtuar entuziazmin, e kshtu me radh. Duhet lexuar aq shum derisa t bhemi t mvrarur nga leximi. Sot fatkeqsisht i shohim jomuslimant lexojn shum ma shum se muslimant. Secili prej tyre ka nga nj libr n antn e tij, ose n xhepin e tij, ose n duqanin e tij, ose n vendin ku ai punon, ose kur udhton. Domethn ai nuk ndahet nga libri.

Ne fatkeqsisht m shum kemi durim n biseda t kota dhe me to e kalojm tr natn, kurse sapo i lexuam pes rreshta mrzitemi dhe e mbyllim librin. Pasha All-llahun nse njeriu msohet t lexon dhe gjen libr t prshtatshm, ai me kalimin e kohs gjen knaqsi t madhe n leximin e librit, knaqsi t ciln nuk mund ta zvendson asgj. Projekte t thirrjes n fe dhe humanitare Pjesmarja n projekte pr tua msuar njerzve fen, pr tua sqaruar shtyllat e fes, pr t prgatitur programe q ua lehtsojn njerzve kuptimin e fes, n organizimin e aktiviteteve t ndryshme q kan pr qllim afrimin e njerzve me fen. Ose pjesmarja n aktivitet t ndryshme humanitare, duke i regjistruar nevojtart e lagjes, gjendjen sociale t njerzve t ndryshm, kontaktin me t pasurit pr tu ofruar ndihm atyreve q e meritojn, e kshtu me radh. Projekte shoqrore Secili i ri duhet shum seriozisht t mendon mbi shtjen e martess, sidomos tani q epshi sht shum aktiv dhe ngacmohet n do an, andaj edhe duhet t bj prgatitje edhe psikike edhe fizike pr t plotsuar kushtet e martess. Kjo vlen edhe pr djemt edhe pr vajzat. Secili q dshiron ta ruan nderin dhe moralin e tij, e vetmja mnyr sht martesa me koh. Prej projekteve shoqrore sht puna me prindrit, secili me prindin e tij, fardo lloj pune q bn ose projekti q realizon. Sepse n kt mnyr adaptohemi t marrim prsipr prgjegjsi dhe kshtu krijohen burrat. Kurse ne sot m s shumti kemi nevoj pr krijimin e burrave q do ta marrin prsipr udhheqjen e ktij populli. 31

Vizita e farefisit, organizimi i kampeve familjare, ku mblidhen antart e familjes prej vendeve t ndryshme, shihen mes vete, e shfrytzojn kt takim pr msimin e fes, pr ofrimin e prvojave, po edhe pr rekreim. Organizimi i grupeve t djemve pr t dalur n vizit t qyteteve dhe fshatrave tjera me qllim t thirrjes n fe t All-llahut. Ata me kt vepr jetojn n mes t shoqris s mir, e kalojn kohn n gjra t dobishme, njihen me njerz t ndryshm, njihen me bukurit natyrore t vendit ku jeton, ua msojn njerzve rregullat kryesore t fes, e kshtu me radh.

Aktivitete t ndryshme Organizimi i takimeve n shtpi, shprndarja e librit, shprndarja e kasetave, shprndarja e fletushkave, etj. Secilit mund ti bie ndrmend ndonj ide ose propozim, le t nxiton ta realizon ose tia tregon atij q ka mundsi ta realizon. Kryesore sht q secili prej nesh t kontribuon q sa ma mir dhe me sa ma shum dobi t kalojm pushimet verore. E lusim All-llahun q t na mundson shfrytzimin racional dhe optimal t kohs n vepra q na afrojn t All-llahu dhe mshira e Tij dhe na largojn nga zjarri dhe dnimi i Tij. Paqja dhe bekimi qofshin mbi Muhammedin, familjen dhe shokt e tij.
Bekir Halimi, 24.6.2005

32

Tema
Cilsit e gjykatsit n islam
Pr t zbatuar punn e tij gjykatsi duhet t ket disa cilsi t cilat i kan prmendur juristt ( )islam: () 1. Pjekuria: I mituri nuk mundet t bhet kadi. Nse emrohet n postin e kadis vendimet e tij nuk do t jan detyruese. I Drguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, na ka urdhruar t krkojm strehim te All-llahu nga sundimi i fmijve. I Drguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sellem, ka thn: Krkoni strehim tek All-llahu nga sundimi i fmijve. (Transmetoi Ahmedi. Albani kt hadith e vlersoi si Hasen). Duke e pasur parasysh faktin q krkimi i mbrojtjes prej All-llahut bhet prej gjrave t dmshme konkludojm q emrimi i fmijs n poste t tilla sht i ndaluar. I mituri nuk ka t drejtn e kujdestaris mbi vetn, ather si mundet ti besohet kujdestaria mbi t tjert, gj kjo t ciln e nnkupton posti i gjykatsit. Kadiu prpos shndetit n trup dhe mendje duhet t ket mendjemprehtsi dhe kualitet t lart n mnyrn e t menduarit. Nuk sht kusht q kadiut t jet i vjetr me mosh. Ai duhet t'i plotson edhe kushtet e tjera pasiq t plotson kushtin e par, t jet i pjekur (sipas kushteve q i parasheh islami gjegjsisht: ejakulimi, dalja e qimeve n vendet e turpshme ose arritja e moshs mbi pesmbdhjet vjeare) Halifeja El Memun emroi Jahja ibn Akthemin si kadi t Basras kur ai kishte tetmbdhjet vjet. Disa njerz e kritikuan emrtimin e tij dhe Memuni i drgoi nj letr duke e pyetur pr moshn q duhet ta ket nj kadi? Jahja ia ktheu letrn duke thn: Un jam n moshn q e pat Itab ibn Usejdi kur i Drguari i All-llahut e emroi n postin e kadis n Mekke. N t njjtn koh mosha m e rritur sht gj e plqyer sepse e ngrit dinjitetin dhe prestigjin e gjykatsit. Kto kushte juristt islam i konsiderojn t dshirueshme pr kadin. 2. T jet me mendje t shndosh. Nuk lejohet q njeri i mendur ose i prkufizuar n aspektin mendor t emrohet n postin e kadiut. Njeriu gjykimi i t cilit dobsohet pr shkak t moshs ose smundjes nuk ka t drejt t ushtron n postin e kadis. Ky kualifikim sht i ngjashm, bile m i rndsishm se ai i pjekuris (moshs). Personi q nuk e plotson kt kusht nuk lejohet t emrtohet n kt post dhe vendimet e tij anulohen. Juristi El Maverdi thot: Ky kusht sht i pranuar me konsensus nga juristt mysliman. Njeriu q nuk sht i shndosh n aspektin mendor nuk mundet t merret n prgjegjsi ligjore pr veprimet e tij. Ai duhet t jet inteligjent dhe i aft pr t br dallimin mes gjrave. Ai (kadiu) nuk guxon t jet i hutuar dhe neglizhent. Nse atij i mungon inteligjenca ai nuk do t mund ti sheh n mnyr t qart situatat delikate e as q mund tu jep zgjidhje rasteve problematike. 33

3. Liria: Kadiu duhet t jet plotsisht i lir. Nuk lejohet q n postin e kadis t emrtohet njeri q sht rob pa marr parasysh statutin e tij / qoft n procesin e lirimit ( ) apo ai i cili ka ikur prej pronarit ( .)Personi q nuk e plotson kt kusht nuk lejohet t emrtohet n kt post dhe vendimet e tij anulohen. Robi, si i till, nuk e gzon lirin e plot dhe veprimet e tij jan t prkufizuara me vullnetin e pronarit. N nj situat t till ai nuk mundet t vendoset n postin nga i cili do t udhheq m shtjet e t lirve. Ve ksaj posti i kadis sht titull nderi dhe prestigj q ka autoritetin dhe aftsin t frenon kriminelt dhe t devijuarit. Kjo nuk mund t ndodh nse kadiu sht rob. T paktn ky sht mendimi i shumics s dijetarve. Juristi Ibn Hazm lejon emrtimin e robit n postin e kadis duke e argumentuar me pranimin e dshmis q e bn robi. Sipas tij kushtet e kadiut jan t njjt me kushtet pr pranimin e dshmis. 4. Islami: Posti i kadis sht post i autoritetit ligjor me vendime detyruese. Nuk lejohet q nj jomyslimani ti jepet posti i kadis. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: All-llahu kurrsesi nuk iu mundson jobesimtarve mbizotrim t plot mbi besimtart. (En Nisa, 141) Kadiu gjithashtu zbaton ligjet e jurisprudencs islame ( ) q n vete sht nj rit adhurues q krkon besimin si kusht pr plotsimin e tij. Besimi dhe devotshmria garantojn mos devijimin gjat marrjes s vendimeve. Kt nuk mund ta bn jomyslimani sepse ai nuk beson n parimet e Islamit. Mosbesimi i tij rrezikon ndodhjen e shkeljes t ligjeve islame, qllimisht ose me mosprfilljen e tyre. Pr kt kusht nuk ka mospajtim mes juristve mysli34

man. Sa i prket gjykatsit q do t merret ekskluzivisht me rastet q kan t bjn me jomyslimant, shumica e juristve jan t mendimit q edhe ai duhet t jet mysliman, duke e konsideruar kushtin e Islamit t patjetrsueshm n do rast. Juristt e shkolls juridike hanefite lejojn q jomyslimani t emrohet n postin e gjykatsit q do t ushtron postin e tij n mesin e jomyslimanve q jetojn n shtetin Islam. Kt qndrim ata e argumentojn me t drejtn e dshmis q e ka jomyslimani n shtetin Islam. Jomyslimani dshmia e t cilit pranohet ka t drejtn e gjykimit, konstatojn ata. 5. Gjinia mashkullore. Ky kusht sht kualifikim i nevojshm sipas mendimit t shumics. Ata nuk e lejojn q gruaja t emrohet n kt post. N rast t emrtimit t gruas n kt post, emruesi i saj sht mkatar dhe emrimi anulohet. Vendimet e saj nuk pranohen edhe pr shtjet pr t cilt pranohet dshmia e saj. Kt qndrim ata e argumentojn me hadithin e t Drguarit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: Ka dshtuar populli q ka emruar grua n postin e kryetarit Gjinis femrore nuk i takojn postet m t larta udhheqse sepse nuk sht transmetuar q i drguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e as kalift e drejt pas tij kan emruar ndonj grua n kto poste. Po t ishte e lejuar nj gj e till do t prmendej. Kt qndrim e mbshtet edhe nevoja q gjyqtari t tubohet dhe przihet me burra avokat, palt n konflikt, dshmitar, gj kjo e cila parimisht nuk sht e lejuar pr gruan pr shkak t fesatit q mund t lind si pasoj e ksaj przierje. Juristt e shkolls hanefite lejojn q gruaja t ushtron postin e kadis por duke prkufizuar gjykimin saj n shtje q kan t

bjn me krime pr t cilt ka dnime t prcaktuara ose dnime q jan e drejt ekskluzive e kadis. Ibn Xherir et-Taberiu gjinin nuk e konsideron kusht n kt shtje. Sipas mendimit q ai mban, nuk ka dallim mes kadis (gjyqtarit) q jep nj vendim fuqiplot ligjor dhe juristit i cili jep mendimin e vet pr ndonj shtje ligjore. Pasiq kjo e dyta sht e lejuar pr femrat ather dhe posti i kadis sht i lejuar pr to. Kt qndrim e kan edhe juristt e shkolls Dhahirije. 6. Drejtsia (si cilsi morale). Shumica e juristve kt cilsi e konsiderojn kusht pr postet me pesh ligjore, poste autoritative. Kjo nnkupton zbatimin e obligimeve fetare, ndershmrin, personalitet t fort, largsi prej mkateve dhe sjelljes s pahijshme, t jet shembull i sjelljes s mir n aspektin fetar si dhe konform normave sociale. Nuk lejohet emrtimi i personit t pamoralshm n kt post pr shkak t besnikris e cila sht kusht thelbsor pr kt post. 7. Kapacitet (aftsi) pr arsyetim juridik. Ai duhet t jet i aft t merr ligjin prej burimeve t tij. Duhet t ket dituri t mjaftueshme t Kuranit dhe Sunnetit, t ket aftsi t nxjerr dispozita t prgjithshme dhe t veanta. T shpjegon tekstet t paqarta ( )me tekste t qarta ( )dhe t bj dallimin mes dispozitave t deroguara ( )dhe deroguesve t tyre (.) Duhet t bj dallimin mes haditheve me vrtetsi dhe fuqi ligjore t padiskutueshme dhe ato q nuk i kan kto cilsi si dhe t din t vlerson zinxhirt e transmetuesve (.)

Njohja e gjuhs arabe dhe njzshmris s dijetarve (( )ixhma, konsensusi) ose mospajtimet tyre, jan gjithashtu kushte themelore. Ai duhet t jet i aft pr analogji n shtjet juridike. 8. Aftsi pr perceptim t plot. Ai duhet t ket aftsit e shikimit, dgjimit dhe t folurit. Sipas shumics kto jan kushte themelore. Mungesa e ktyre shqisave jan mangsi evidente n procesin gjyqsor q nuk kan nevoj pr shpjegim m t gjer. Shndeti i prgjithshm sht gj e plqyer por nuk sht kusht pr njeriun q ushtron postin e kadis. Personi i shndosh dhe pa mangsi t dukshme me siguri sht me i prshtatshm pr kt post. Sipas ksaj, personi i gjymt, me gjymtyr t amputuar, me nj sy, m vshtirsi n t folurin, dgjimin dhe shikimin mundet t bhet kadi nse i posedon kualifikimet e tjera. sht mir t prmendim faktin q gjykatsi emrohet n kt post nga autoritetet m t larta t shtetit dhe kjo ndihmon n rruajtjen e unitetit dhe parandalimin e grindjeve. Sipas ksaj nnkuptohet se posti i gjyqtarit sht post politik q i prket autoritetit m t lart politik. Nse n nj vend nuk ka autoritet politik (udhheqs q sht respektuar nga t gjith) ather dijetart e vendit emrojn personin q ata e zgjedhin n postin e kadis. Nse m von instalohet pushteti politik ather ai vendos pr fatin e kadis t emruar. Lejohet q jurisdikcioni i kadis t jet i prgjithshm pr do vend dhe shtje gjyqsore ose t jet jurisdikcion i prkufizuar n nj territor ose n disa shtje gjyqsore. Kufijt e jurisdikcionit prcaktohen me koh, vend dhe llojet e shtjeve gjyqsore.
Zgjodhi dhe prktheu: Talha Kurtishi IslamToday.net, 17.6.2005

35

Msime nga surja El-Fatiha

Mirsit e sures El-Fatiha jan t shumta , sikurse edhe gjrat q i vn n pah mirsit e saj jan t shumta, porse ktu do t prmendim disa prej tyre; 1- sht quajtur me emra t ndryshm dhe do emr mban n veten e tij kuptim t cilin nuk e mbajn emrat e tjer, kto emra jan prmendur n Kur'an, Sunnet dhe n fjalt e shokve t Pejgamberit sala All-llahu alejhi ue selem, si p, sh: a- Nna e Kur'anit: sht quajtur me kt emr sepse sht prfshir n t, n mnyr t prgjithshme ajo ka ka prfshir Kur'ani n mnyr t shtjelluar, dijetari Ibn El-Kaj-jim, All-llahu e mshiroft, ka thn: Kush e kupton kt sure dhe qllimet e saj, ka shptuar prej t kots, dyshimeve dhe bidateve. b- Baza e Kur'anit: sht transmetuar ky emr prej Ibn Abasit, radija All-llahu anhuma, dhe s'ka dyshim se surja El-Fatiha sht baza e besimit (akides) dhe e gjith mirsis. c- Shrim: sikurse sht transmetuar nga Ebu Se'id El-Hudri, radija All-llahu anhu, se pejgamberi, sala All-llahu alejhi ue selem, e ka quajtur me kt emr. 2- sht surja m e mir dhe m madhshtore n Kur'an, sikurse sht prmendur n hadithin e sakt t cilin e ka transmetuar imam Ahmedi dhe El-Buhari, All-llahu i mshiroft, se Ebu Seid El-Mual-la, radija All-llahu anhu, ka thn: Isha duke u falur dhe m thirri i drguari i All-llahut, sala Allllahu alejhi ue selem, nuk iu prgjigja derisa prfundova namazin, m pas i erdha t drguarit t All-llahut, sala All-llahu alejhi ue selem, dhe m tha: "'far t pengoi t vije?" thash: O i drguari All-llahut isha duke u falur. Tha: " A nuk ka thn All-llahu: 36 {O ju t cilt keni besuar prgjigjuni Allllahut dhe t drguarit nse ju thrret n ka u gjallron} (jetn e zemrs dhe t shpirtit) m pas m tha: " Do t t msoj suren m madhshtore n Kur'an para se t dalsh prej xhamis" m kapi pr dore e kur deshi t dilte prej xhamis i thash: O i drguari All-llahut ti m the: "Do t t msoj suren m madhshtore n Kur'an" tha: "Po, El-hamdu lil-lahi Rab-bil alemin, ajo sht Shtat ajetshja dhe Kur'ani i Madhruar i cili m sht dhn mua". 3- Ajo sht drit e zbritur prej nj porte prej portave t qiellit, e cila nuk sht hapur vetm se ditn kur ka zbritur kjo sure, bashk me nj melek (engjll) i cili nuk ka zbritur prej qiellit kurr, sikurse ka transmetuar imam Muslimi, nga Ibn Abas, radija All-llahu anhuma, se ka thn: Duke ndenjur i drguari i All-llahut, sala All-llahu alejhi ue selem, bashk me Xhibrilin, dgjoi zrin e nj porte sipr tij, Xhibrili e ngriti shikimin e tij n qiell dhe tha: "Kjo sht nj port q u hap prej portave t qiellit, nuk sht hapur kurr dhe nj melek zbriti prej saj q nuk ka zbritur kurr". Ai erdhi tek Pejgamberi, sala All-llahu alejhi ue selem, i dha selam dhe tha: "Prgzohu me dy drita q t jan dhn, nuk i jan dhn asnj Pejgamberi para teje: Hapja e Librit dhe mbyllset e sures Bekare, nuk ke pr t lexuar prej tyre ndonj fjal, vetm se do t t jepet" - Leximi i sures El-Fatiha n formn m t plot, arrihet me tre gjra: a- Leximi i sakt sipas rregullave t leximit t Kur'anit. b- Kuptimi i prmbajtjes dhe argumenteve t ksaj sureje.

c- Praktikimi i sakt dhe zbatimi i argumenteve dhe prmbajtjes s ksaj sureje. 4- Duhet q muslimani gjat leximit t ksaj sureje t prqendrohet n t si edhe gjat leximit t gjith Kur'anit dhe ta dij se po lut All-llahun e Madhruar, sikurse ka thn dijetari Muhamed ibn Abdul Uah-hab, All-llahu e mshiroft: Meditova n lutjet e transmetuara prej t Drguarit t All-llahut, sala All-llahu alejhi ue selem, dhe gjeta m madhshtoren e tyre ti lutesh All-llahut t t udhzoj, e kjo lutje ndodhet n suren ElFatiha. Msimet e El-Fatihas 1- Argumentimi i saj mbi teuhidin, shtyllat dhe llojet e tij. "Falnderimi i takon All-llahut Zotit t botrave" botrat jan 'do gj prve All-llahut, ky ajet sht argument mbi teuhidin rububijeh. "Mshiruesi Mshirbrsi" dy emra prej emrave t All-llahut dhe emrat e All-llahut jan t gjitha t bukura, n kt ajet ka argument mbi teuhidin esmau ue sifat (emrave dhe cilsive). "Vetm Ty t adhurojm " ka thn Ibn Abasi, radija All-llahu anhuma: "All-llahu, Posedues i adhurimit". Pra vetm Ai e meriton t adhurohet, askush tjetr prve Tij. Ky ajet sht argument mbi teuhidin uluhijeh (e adhurimit). Kush mediton n hapjen e Kur'anit dhe n mbylljen e tij do t shoh qart se ai sht hapur me tre llojet e teuhidit dhe sht mbyllur po me tre llojet e teuhidit, ka thn All-llahu i Madhruar n suren En-Nas: "Thuaj, mbrohem me Zotin e njerzve" argument mbi teuhidin rububijeh. "Sunduesin e njerzve" argument mbi teuhidin esmau ue sifat. "T adhuruarin e njerzve" argument mbi teuhidin uluhijeh. - do adhurim ka nevoj pr tre shtylla t cilat duhet t gjenden n zemrn e besimtarit:

1-Dashuria e All-llahut t Madhruar. 2-Shpresimi tek shprblimi i Tij. 3-Frika prej dnimit t Tij. T gjitha kto shtylla jan prmbledhur n fjaln e All-llahut t Madhruar: "T tillt (zotat) q kta po lusin (prve All-llahut), vet ata (zotat e tyre) krkojn afrim (tek All-llahu), shpresojn n mshirn e Tij dhe i friksohen dnimit t Tij. Vrtet dnimi i Tij sht pr t'iu ruajtur". Kan thn seleft (t part tan): Kush e adhuron All-llahun vetm me dashuri sht zindik (1), ndrsa kush e adhuron All-llahun vetm me shpres sht murxhi-ij (2), ndrsa kush e adhuron All-llahun vetm me frik sht kharixhij(3) dhe kush e adhuron Allllahun me dashuri, shpres dhe frik sht besimtar. - Kto tre shtylla t cilat e kan vendin n zemr i ka prmbledhur surja El-Fatiha: 1- Dashuria; n fjaln e All-llahut t Madhruar: "Falnderimi i takon vetm All-llahu Zotit t botrave" kan than dijetart: Falnderimi sht: Lvdata mbi All-llahun e Madhruar me dashuri, ndrsa nse sht pa dashuri nuk quhet falnderim, por quhet lavdrim. 2- Shpresa; n fjaln e All-llahut t Madhruar: "Mshiruesi Mshirbrsi" kush mediton n kt ajet, patjetr q do t lvizi n zemrn e tij shpresa (ose, ndjenja e shpress) sikurse ka thn All-llahu i Madhruar: "Dhe shpresojm tek mshira e Tij". 3- Frika; n fjaln e All-llahut t Madhruar: "Sunduesi i dits s shprblimit" kush mediton n kt ajet do t lvizi n zemrn e tij frika ndaj dits s gjykimit. Dhe mbas ktyre tre ajeteve ka ardhur fjala e All-llahut t Madhruar: "Vetm Ty te adhurojm" ky sht edhe qllimi kryesor dhe nuk sht prmendur ky qllim vetm 37

se pas pohimit t ktyre shtyllave q u prmendn. - Po ashtu kjo sure ka prfshir dy kushtet e pranimit t punve, t cilat jan: 1- Sinqeriteti i adhurimit pr All-llahun e Madhruar, pa i br shok (ortak) Atij asknd, kjo n fjaln e All-llahut t Madhruar: "Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje ndihm krkojm" kjo form fjalie argumenton mbi kufizimin e adhurimit vetm ndaj Allahut, adhurimi i cili nuk i takon vetm se All-llahut t Madhruar, po kshtu edhe krkimi i ndihms. 2- Ndjekja e Pejgamberit sala All-llahu alejhi ue selem, n fjaln e All-llahut t Madhruar: "Na udhzo n rrugn e drejt" dhe rruga e drejt nuk sht vetm se rruga e Pejgamberit, sala All-llahu alejhi ue selem, sikurse i ka thn All-llahu i Madhruar Pejgamberit alejhi selam: "Me t vrtet ti udhzon n rrugn e drejt". Kan thn dijetart rreth fjals s Allllahut t Madhruar: "Na udhzo n rrugn e drejt" kjo sht lutje dhe shpres, duhet q robi mbas ksaj lutjeje t prdori t gjitha shkaqet q i mundsojn t njihet me kt rrug t drejt dhe m pas ta ndjek at (pasoj) dhe ta praktikoj kt rrug t drejt, sikurse ka thn Pejgamberi, sala Allllahu alejhi ue selem: "Kujdesu (jepi rndsi) ndaj asaj q t bn dobi dhe krko ndihmn e All-llahut". Bidatet nse do t ishin prej rrugs s drejt do ti kishte sqaruar ato Pejgamberi, sala All-llahu alejhi ue selem. Prandaj cili sht qndrimi i bidatinjve karshi ktij ajeti? Kush mediton n kt ajet do t nguli thell n zemrn e tij sinqeritetin ndaj All-lahut n adhurim dhe pasimin e Pejgamberit sala Allllahu alejhi ue selem. - Qartsimi i vlers dhe grads s duas (lutjes), duk vn n pah se duaja sht 38

els i do t mire, sikurse e kan vn n dukje kt pik dijetart. Njeriu edhe nse e njeh rrugn e drejt nuk ka mundsi ta ndjek at dhe t prqendrohet mbi t derisa ti vij vdekja, vetm nse e udhzon pr tek ajo dhe i jep sukses Zoti i botrave. Prandaj duhet me patjetr q robi t kthehet tek All-llahu i Madhruar me lutje dhe ta ndjej veten t nevojshm pr kt gj, sikurse duhet ditur se Pejgamberi, sala All-llahu alejhi ue selem, gjithmon i lutej dhe i krkonte All-llahut ta udhzonte dhe ta prqendronte mbi rrugn e drejt. - Kjo sure e lidh robin me All-llahun e Madhruar dhe n t mson edukatn e lutjes, sepse n kt sure sht paraprir lutja me lavde mbi All-llahun e Madhruar, sikurse ka transmetuar Pejgamberi sala All-llahu alejhi ue selem prej Zotit t tij n hadithin kudsij se All-llahu i Madhruar ka thn: "E ndava namazin (ka pr qllim suren El-Fatiha) mes Meje dhe robi Tim n dy gjysma dhe i jap robit Tim ka krkon, kur thot robi: "Falnderimi i takon vetm All-llahut Zotit t botrave" thot All-llahu: "M falnderoi robi Im" kur thot: "Mshiruesi Mshirbrsi" thot All-llahu: "M lvdoi robi Im" kur thot: "Sunduesi i dits s shprblimit" thot Allllahu: "M madhroi robi Im" kur thot: "Vetm Ty t adhurojm dhe vetm prej Teje ndihm krkojm" thot All-llahu: "Kjo sht mes Meje dhe robit Tim dhe Un i jap robi Tim ka krkon" kur thot: "Na udhzo n rrugn e drejt n rrugn e atyre t cilt i begatove me t mira, jo n rrugn e t hidhruarve prej tyre dhe as t humburve" thot All-llahu:" Kjo sht pr robin Tim dhe i jap robit Tim ka krkon" transmeton imam Muslimi. Dijetari i Islamit Muhamed ibn Abdul-Uahhab, All-llahu e mshiroft, ka thn: Tre ajete e gjysm jan falnderim pr

All-llahun, lvdat dhe madhshtim pr T dhe tre e gjysm jan lutje". Dijetari i shquar Ibn El-Kaj-jim, All-llahu e mshiroft, duke na trhequr vmendjen n nj kuptim madhshtor ka thn: N do her q lexon suren El-Fatiha prfiton tre her q t t thrras All-llahu i Madhruar "robi Im". - Prej msimeve t ksaj sureje jan; besimi n ditn e gjykimit, pejgambert, caktimi i All-llahut (kaderi), njohja e robit Zotin e tij, njohja e robit vlern e vetes s tij, etj, porse po mjaftohemi me kaq sa prmendm dhe falnderimi i takon All-llahut Zotit t botrave, paqja dhe bekimet e Tij qofshin mbi Muhamedin, mbi familjen e tij dhe mbi gjith shokt e tij. Profesor Doktor Abdurr-Rraz-zak ibn Abdul Muhsin El-Ab-bad Prktheu: Ebu Hudhejfe El-Medenij Shnime t prkthyesit:

1-Zindik: m shpesh q gjendet prdorimi i ksaj shprehjeje n fjaln e dijetarve, kur flitet pr kokat e bidatit, ndrsa disa dijetar e kan prdorur n vend t fjals Munafik dhe sht thn rreth tij; ai q hyn n fe pr t prishur n t. N pranimin e pendimit t tij ka dy mendime dijetarsh, por vepra e Ebu Bekrit tregon se i pranohet duke qen nn mbikqyrje, sesi do t jet puna e tij pas pendimit. 2-Murxhi-ij: sht ai person q thot se gjynahet nuk e dmtojn personin prderisa sht besimtar dhe se ai sht i barabart n besim me Xhibrilin alejhi selam dhe Ebu Bekrin, besimi nuk shtohet dhe as nuk paksohet dhe se punt e mira nuk jan prej besimit (imanit). 3-Kharixhij: sht ai qe thot se kush bn nj gjynah prej gjynaheve t mdhaja del nga feja dhe sht i prhershm n zjarrin e xhehenemit nse nuk pendohet, ose del kryengritje kundr prijsve (pushtetarve) musliman, pr shkak t prishjes q kan ata dhe padrejtsis q bhet prej tyre.

Ky material sht prmbledhje e ligjrats me t njjtin titull, e mbajtur nga shejhu jon, Profesor Doktor Abdurr-Rraz-zak ibn Abdul Muhsin El-Ab-bad, All-llahu e ruajt dhe i dhnt sukses. Profesor n Universitetin Islamik, n Medine.

24.6.2005

39

Qypi me lira
Transmetohet nga Resulullahu, salallahu alejhi ve selem, ka thn: Nj njeri e ka bler nj truall, por duke punuar e ka gjetur nj qyp me ari. Pastaj shkoi te shitsi i trollit dhe i tha merre arin, se un e kam bler vetm trollin e jo edhe arin. Shitsi tha un ta kam shitur trollin dhe ka ka n te. Pasi q nuk ran n dakord n asnj mnyr ather shkuan te nj njeri i menur q t gjykoj mes tyre. Pasi ia treguan rastin ai i pyeti a keni fmij? Njri tha un kam nj djal, e tjetri tha un kam nj vajz e ai tha: Kurorzoni ata dy e le ta gzojn kt pasuri. (shih. Sahihul Buhari 6/375, si dhe Muslim nr.1721.) ka nnkuptojm nga ky hadith: 1- Kryerja e amanetit sht e detyr e patjetrsueshme duke u bazuar n ajetin kur'anor: " Allahu ju urdhron q t'u jepni amanetin t zotve t tyre .." (en-Nisa, 58) 2- (kanaa) sht depo e cila nuk humbet. Por, ajo i kthehet me t mira pronarit t saj. 3- Pr do problem duhet q t gjykojm me Kur'an dhe sunet, pa mos shkuar n organet shtetrore q nuk gjykojn sipas Kur'anit dhe sunetit t Muhamedit, alejhisselam. Pr kt Allahu, subhanehu ve teala, thot: 'Nse nuk pajtoheni pr ndonj shtje, ather parashtroni at te Allahu (te libri i Tij) dhe te i drguari .." 4- Kush sht i knaqur me at q ia ka dhn Allahu ai sht m pasaniku prej njerzve duke u bazuar n fjalt e t Drguarit t Allahut, ku thot: Pajtohu me at q ta ka dhn Allahu do t jesh m pasaniku prej njerzve (transmeton Ahmedi) si dhe hadithi tjetr ku thot: Nuk sht pasanik ai q ka shum tok. Por pasanik sht ai i q ka zemrn e pasur. (Buhariu dhe Muslimi ) 5- Risku sht i caktuar. Ai doemos do t arrij tek ty n koh dhe shum t caktuar. Muhammedi, alejhis-selam, thot: "Nse biri i Ademit ik prej riskut si ik prej vdekjes do ta arrij at sikur q e arrin vdekja ." hadithin e ka vrtetuar ibn Hibani, ndrsa Albani e vlerson hasen n silsiletus-sahiha) 6- Muslimani duhet q t knaqet me at q sht hallall e ta lr at q sht e ndaluar, dhe t kapet pr shkaqet q jan pr t arritur deri te risku, dhe ta dij se vepra e mir do ta bj at t knaqur n kt bot dhe n botn tjetr. Muhamedi, alejhis-selam, thot: "Frikohuni Allahut dhe krkoni riskun n mnyr m t mir " (Albani e vlerson sahih) 7- Gjykimi i drejt i pajton t dy palt q gjykohen. 8- Mos me i lakmu gjrat q nuk jan pr njeriun.
Muhamed Xhemil Zejno Prktheu: Enver Azizi Marr nga: Mexhmuatu resailit-tevxhihat el islamije 1.7.2005

40

Gruaja dhe familja

Sukseset dhe arritjet e grave t para muslimane
Sahabijet (grat e para muslimane) ishin gra t ndershme t cilat ishin bashkkohse t Resulullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Ato ishin t pastra, virtytshme dhe ishin t nderuara gjat jets s Pejgamberit Muhammed, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Sukseset dhe influenca e tyre gjendet gati n do sfer t asaj periudhe monumentale n historin e bots, kur i tr njerzimi u ndryshua prgjithmon. Ato ishin aktive n fe ashtu edhe n politik, guximtare n luft sa dhe po aq thirrse t palodhura i msimeve islame n kohra paqeje. Kto gra t ndershme mund t gjendeshin n fush beteja midis rangjeve t atyre q merrnin pjes n xhihad. Ata mund t gjenden n arenn politike, n fushn e edukimit, n kopshtet e jurispundencs islame, n interpretimin e Sheriatit, n tregti dhe biznes, n agrikultur, n mjeksi dhe infermieri. Shkurtimisht nuk ka asnj sfer q ato nuk prvetsuan nga intelekti i tyre, urtsia e tyre dhe karakteri i fort i tyre. Midis shum shrbimeve q dikush mson n islam sht lufta n fushbetej. Ka pak, nse ka ndonj, shembull t till zellshmrie, prkushtimi, insistimi dhe guximi q mund t gjendet n histori. Kur jobesimtart sulmuan muslimant gjat lufts s Uhudit, vetm disa ndjeks t devotshm qndruan t luftojn me t drguarin e Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. N kt etap kritike sahabija Ummi Ammara, radijallahu anha, e mbuloi me trupin e saj dhe e przuri armikun me shpatn e saj gjithashtu me shigjetn dhe shtizat e saja. Kur Kaniah zuri pozicion pr tek Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ajo mori barrn e sulmit t tij. Ajo kishte nj plag t thell n shpatulln e saj, dhe ajo vazhdoi ta sulmoj at me shpatn e saj. Por edhe ai u kthye n mbrojtje dhe ajo nuk mund ta dmtonte mburojn e tij. Kundr Musejlmetul Kedhdhabit ajo luftoi me aq guxim sa q ajo psoi dymbdhjet plag dhe humbi nj krah. N luftn e Ahzabit, sahabija Safija, radijallahu anha, shfaqi nj strategji t shklqyeshme n prballimin e sulmit ifut dhe vrau njrin nga ifutt n dyluftim. N luftn e Hunejnit Umm Selim, radijallahu anha doli pr ta sulmuar armikun me shpatn e saj. N luftn e Jermukut, Esma bint Ebu Bekr, Umm Abban, Umm Hakim, Havla, Hind dhe Nna e besimtarve Xhuvejriaja, radijallahu anhunne, treguan nj guxim t jashtzakonshm. Esma bint Jezid, radijalahu anha vrau nnt ushtar armiq. N vitin 28 hixhri, Umm Haram, radijallahu anha mori pjes n luftn e Qipros. Nna e besimtarve Aisha, Umm Selim dhe Umm Selit,, radijallahu anhunne, ishin midis atyre q ishin t famshme pr mjekimin e plagve. Sahabijet zakonisht e shoqronin Resulullahun, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, n ekspeditat ushtarake dhe morn pjes n luftrat n tok dhe det. Prkrah pjesmarrjes aktive n luft, kishte shum shrbime q 41

sahabijet kryenin, si dhnia e ndihms mjeksore ushtarve, duke mjekuar plagt dhe duke furnizuar me ushqime dhe uj t plagosurit dhe t eturit. Ndihmonin duke i dhn atyre shtiza, duke i mjekuar dhe ndihmuar n mnyr t prgjithshme moralin e ushtris. Ata gjithashtu ndihmonin t mbanin dshmort dhe t plagosurit pr kthim n Medine. Umm Atije, radijallahu anha, mori pjes n shtat luftra dhe luftoi gjat sundimit t halifit Omar el-Faruk, radijallahu anhu, grat dhe fmijt ndihmonin t varrosnin t vdekurit. Ata e prhapn mesazhin e fes s re dhe prmes shembullit konvertuan shum jobesimtar n islam. Ishte Fatima bint Hattab, radijallahu anha e cila konvertoi vllain e saj Omer ibn Hatab, radijallahu anhu, i cili u b nj nga besimtart m t guximshm nga sahabet e Resulullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Ishte Umm Selim, radijallahu anha e cila e influencoi Ebu Talhan, radijallahu anhu t pranonte islamin dhe ishte Umm Hakim, radijallahu anha, e cila e bindi t shoqin e saj, Ikrimen t pranoj islamin. Umm Sherek, radijallahu anha, m mnyr shum diskrete punoi midis grave t fiseve Kurejshe pr t prhap islamin. Nj tjetr aspekt i puns s davetit ishte mbrojtja e fes n formn e saj t pastr, duke e mbrojtur at nga modifikimet, papastrtia dhe bidatet q mund t hynin pr shkak t praktikave kulturore dhe tradicionale (po ashtu edhe njerzve t prishur t cilt shpiknin hadithe ose krijonin gjra t reja n fe). Kjo ishte nj pun shum e rndsishme pr t ruajtur pastrtin e islamit q u krye nga shum sahabije, m e famshmja ndr to sht Aisha, radijallahu anha. N vitin 35 hixhri, kur halifi Othman, radijallahu anhu, ra dshmor dhe kishte kaos dhe konfuzion mbi cilin do t binte udhheqja, 42

ishte ajo q solli bashkimin n rragjet e muslimanve duke i influencuar muslimant e Basras dhe Meks. Prirja n namaze dhe thirrja e Ezanit, ose Ikameti sht nj tjetr aspekt i jets fetare. Megjithse grat nuk mund ti prijn burrave, ato mund t veprojn kshtu me grumbujt e grave. Shum gra bashkkohohase t Resulullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e kan kryer kt detyr shum mir. Aisha, Umm Selim, Umm Varaka dhe Sada bint Kemamah, radijallahu anhunne, ishin disa m t shquarat nga kto. N fakt, Umm Varaka, radijallahu anha, e ktheu shtpin e saj n vend faljeje pr grat, Ezani u bnte nga nj muezin pr xhematin e grave dhe Umm Varaka, radijallahu anha, kryente detyrn e Imamit n prirjen e faljeve. Sahabijet luajtn nj rol t rndsishm gjithashtu edhe n politik. Halifi Omar, radijallahu anhu, e vlersoi aq shum Shifah bint Abdullah, radijallahu anha. Inteligjencn e saj politike dhe pikpamjet ashtu q shpesh konsultohej me t. Ai shpesh i jepte asaj prgjegjsin e mbarvajtjes s punve t shtetit porsa i prket tregtis dhe biznesit. Prpara Hixhretit t Resullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, jobesimtart dshironin t bnin nj rrethim shtpis s tij, Rukuejha bint Seifi, radijallahu anha, e paralajmroi at. Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, pastaj n mnyr t fsheht u largua nga Meka, duke e ln Aliun, radijallahu anhu t flinte n vend t tij. T drejta shum t gjra politike i u jan t garantuara grave n islam. Nj grua madje ka t drejtn e dhnies strehim t nj armiku, nse ajo dshiron kshtu. Ebu Daudi transmeton q Umm Hani, radijallahu anha, motra e Aliut, radijallanu anhu, i dha streh nj armiku dhe Resulullahu, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn:

Nse i ke garantuar siguri dhe strehim dikujt, ather ne qndrojm me ty. Ky sht ligji islam q Imami ose lideri duhet t marr garancin q ofrohet nga nj grua. Ka subjekte t ndryshme, nj t kuptuar t t cilit jan shum themelore pr nj dije islame dhe parimeve t saja. Kirat, interpretimi dhe komentimi, Sheriati, Fikhu, studimi i hadithit, t gjitha kto jan aspekte politike t studimeve islame. Shum gra sahabije ishin eksperte n kto fusha. Aisha e ka memorizuar Kuranin ashtu si bri edhe Hafsa, Umm Selmah, Umm Varaka, radijallahu anhunne. Hind bint Asid, Umm Hisham bin Harithah, Zeidah bint Hejan, Umm Saad bint Saad, radijallahu anhunne, t gjitha dinin pjes nga Kurani prmendsh. M von jepnin ligjrata mbi Kuranin. N interpretimin shum delikat t hadithit, t gjitha ishin eksperte, por Aishah dhe Umm Selma, radijallahu anhuma, ishin t veanta m interpretimin dhe komentimin e haditheve. Aisha transmetoi 2,210 hadithe dhe m pas Umm Selma me 378 hadithe. Aisha, radijallahu anha, ishte nj eksperte mbi interpretimin dhe komentimin e hadithit prshkak t shoqrimit t ngusht me Resulullahun, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Shum prej librit t Tefsirit n Sahih Muslim prmbajn transmetime nga ajo. Gjithashtu Esma bint Ebu Bekr (motra e Aishes), Umm Atijah, Umm hani dhe Fatimah bint Kajs, radijallahu anhunne, kishin nj dituri t gjer t hadithit. N jurispudecn islame ose fikhun e Aisha-s, radijallahu anha mund t mbushen volume t tra. E njjta gj mund t thuhet pr verdiktet e regjistruara t Umm Selms. Verdiktet (fetvat) e Sefija-s, Hafsas, Umm Habibas, Xhuvejrias, Fatimes, Umm Sherek, Umm Atije, Esma bint Ebu Bekr, Lejla bint

Hajf, Havla bint Tujeit, Ummi Darda, Athika bint Zeid, Sehla bint Sulejl, Fatimah bint Kajs, Zejneb bint Xhahsh, Umm Selma, Umm Ejman, Umm Jusuf mund t mbushnin volume t tra. Aisha, radijallahu anha, ishte gjithashtu e prgatitur n ligjet e trashgimis dhe shum sahabe t famshm dhe t nderuar u konsultuan me t mbi pikat m delikate t ligjit. Krahas t qnurit mjeshtre t ligjit islam dhe pikave kye t fikut, sahabijet kishin aftsi dhe prvoj n deg t tjera t dijes. Asma bint Jezid bin Seken, radijallahu anha, ishte nj eksperte n oratori ose ligjrim, Esma bint Umeis, ishte e famshme pr interpretimin e saj t ndrrave. Disa sahabije ishin t dalluara pr aftsit e tyre n mjeksi dhe kirurgji. Eslamije Umm Matta, Umm Habshe, Hanan bint Xhahsh, Muathah, Ammeimah, Umm Ziad, Rabie bint Muauath, Umm Atijah, Umm Selim, radijallahu anhunne, ishin disa prej tyre, t mirnjohura pr prvojn e tyre. Tenda e Rufejde Eslamijes, radijallahu anha, u rregullua si nj sall kirurgjie me t gjitha instrumentet e nevojshme, e cila ishte e lokalizuar afr xhamis s Resulullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, n Medina. Artet nuk u nnvlersuan aspak. Disa nga poetet me t dalluara ishin, Saadi, Sefija, Atika bint Zaid, Hind bint Athathah, Umm Eiman, Kabashah bint Rafia, Ummamah Meridia, Hind bint Harith, Zeineb bint Auam Azdi, Mejmunah dhe Rukejah, radijallahu anhunne. Nj libr i vargjeve nga Hansa, radijallahu anha, m e mira nga t gjitha, tani m sht publikuar. Sahabijet gjithashtu merreshin me praktika ose aftsi mbijetuese si ne i njohim ato sot. Agrikultura, biznesi, tregtia, shkrimi, industria e plhurave, prodhimi dhe stili i veshjeve, t gjitha kto jan t prmendura 43

n Musned (koleksioni i haditheve) t Imam Ahmedit. Agrikultura nuk ishte edhe aq e njohur por praktikohej n vende rurale si n Medina, veanrisht nga grat e ensarve . Midis muhaxhirve, Esma, gjithashtu merrej me bujqsi. Koha para ardhjes s Resulullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ishte e njohur si koha e analfabetizmit por disa nga kto gra t ndershme ishin shum t edukuara dhe t afta n artet e pends dhe kaligrafis. Shifa bint Abdullah, radijallahu anha, msoi t lexonte dhe t shkruante madje edhe n kohn e injorancs dhe ishte shum e njohur pr aftsit e saja n kt art. Hafsa, Umm Khulthum bint Ukbah dhe Kerime Mikdad, radijallahu anhunne, ishin t gjitha analfabete. Aisha dhe Umm Selma, radijallahu anhuma nuk mund t shkruanin por dinin t lexonin. T dyja ishin t begatuara me memorje t jashtzakonshme dhe prshkak t afrsis me Resulullahun, sallallahu alejhi ve sel-lem, ato transmetuan shum hadithe. Disa nga sahabijet gjitha-

shtu drejtonin biznese. Hatixheja, radijallahu anha ishte nj tregtare shum e suksesshme dhe drgonte karvan n vende t ndryshme. Havla, Melika, Thekafije dhe bint Faharije, radijallahu anhunne, merreshin me tregtimin e parfumeve orientale t njohura si Itar. Savda, radijallahu anha, drejtonte nj industri t prpunimit t plhurave. Vjzat e ensarve shkruanin vargje dhe poema pr rastet festive dhe i kndonin. Sipas hadithit t transmetuar nga Friah bint Maauth, radijallahu anha, ata i recitonin poemat e tyre n prezencn e Resulullahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, i cili plqente aftsit e tyre n poema dhe poezi. Ummi Selma, radijallanhu anha, recitonte Kuran me Texhvid, e cila ishte nj aftsi e vshtir por edhe shum e plqyer. Kshtu q nuk ka sfer aktiviteti, shoqrore dhe kulturore, e cila nuk sht influencuar dhe e ndihmuar nga prezenca e ktyre zonjave t mdha. Allahu i begatoft shpirtrat e tyre.
Mahmud Ahmed Gadanfar, Prktheu: Ammar Ardit Kraja 10.6.2005

Przierja mes burrave dhe grave

Termat przierje dhe ngjeshje jan t prdorura vazhdimisht n diskutimet mbi subjektin e marrdhnieve meshkuj-gra n islam por kto terma nuk u prdorn n kohn kur u shpall Kurani. Pr kt arsye, ne nuk mund t gjejm referenca direkte n Kuran dhe Sunnet q t thon: przierja e lir midis burrave dhe grave sht e palejuar. Megjithat, kjo nuk do t thot q nj sjellje e till sht e lejueshme ose q 44 islami ka dshtuar ta trajtoj shtjen. Islami e ka trajtuar n detaje marrdhniet midis burrave dhe grave n mnyrn m precize dhe me terma ekzakte. Islami ka vendosur udhzime t qarta pr t treguar sesi burrat dhe grat duhet t sillen me njri-tjetrin. Nga e gjitha kjo, nuk ka m dyshim se Islami e ndalon przierjen e lir t burrave dhe grave.

Nse ne shikojm n do varg t Kuranit n krkim t nj dshmie direkte q e ndalon nj fmij pr t rrahur prindrit e tij, ne kurr nuk do ta gjejm. Nuk sht aty. Megjithat, Kurani thot: Mos i thuaj atyre as uff. A mundet q nj person i arsyeshm pasi e dgjon kt varg e pastaj t thot q sht e lejueshme pr nj djal t rrah nnn dhe babain e tij? Po kshtu, islami e ka ndaluar nj grua q t parfumohet kur ajo kalon pran burrave. E ka ndaluar at ti krcas kmbt e saja n tok kur ajo ecn. A mundet ndonjri, pasi i konsideron kto dhe shum gjykime t tjera, t supozoj se grat dhe burrat jan t lejuar t przihen dhe t ngjeshjen lirisht me njri-tjetrin? Tekstet e Kuranit dhe Sunnetit jan t kufizuara n numr. Nse ne do t abstenojm nga ndalimi i dogjje q nuk sht n mnyr direkte e thn me fjal n tekste, ne do t refuzonim vlefshmrin e arsyetimit analog n ligjin islam. Kjo do t linte shtje t panumrta t jets pa nj gjykim ligjor islam. Kjo do ti shqyente ligjit islam nj nga cilsit m t mdha, e cila sht aplikimi i tij mbi t gjitha kohrat dhe rrethanat. Ajo q sht e qart nga tekstet sht q islami nuk i lejon burrat dhe grat pr ta takuar njri-tjetrin kudo dhe sido q t duan. Ai ka vendosur rregulla t qarta dhe kufizime mbi t tilla sjellje dhe i ka prkufizuar limitet e bashkveprimit midis burrave dhe grave. M tepr se kjo, Islami i ka mbyllur t gjitha dyert q ojn n ngacmime dhe fitne. Kur ne i shohim t gjitha ligjet q kan lidhje me marrdhniet midis burrave dhe grave n islam, ne jemi t detyruar t vijm tek prfundimi q islami ndalon do przierje midis gjinive, e q mund t ofrojn edhe mundsin m t pakt pr t rn n ngacmime. Dijetart e islamit prmes historis e

kan kuptuar kt fakt plotsisht. Ne mund ta shohim t evidentuar n shkrimet e juristve t mdhenj: Serahsi shkruan: Gjykatsi duhet ti gjykoj grat n ehte pa burrat prderisa njerzit jan t prirur pr tu grumbulluar n gjykat. sht krejtsisht e qart q przierja midis burrave dhe grave nn t tilla kushte nga grumbullimi on n ngacmime dhe t tjera rrjedhoja shkatrruese. [elMebsut (16/80)] Nevevi shkruan: Ibn Mundhiri dhe t tjer mbajn mendimin q sht nj shtje ku ka konsensus q grat nuk jan t obliguara pr t marr pjes n faljet e xhumave. Megjithat, argumenti i tij sepse kjo on rreth przierjes s grave dhe burrave nuk sht korrekt. Pjesmarrja e grave n faljet e xhumave nuk sjell domosdoshmrish nj przierje t till prderisa grat qndrojn prapa burrave. [el-Maxhmu (4/350)] Nevevi shkruan: Nj ndr bidatet e ulta q disa injorant jan t angazhuar sot sht ndriimi i qirave mbi malin e Arafatit n natn e nnt. Kjo sjellje sht tepr e udhzuar dhe sht plot shkuarje-vajtje t gabuara si sht przierja midis burrave dhe grave. [el-Mexhmu (8/140)] N librin e titulluar el-Fevakih el-Davani, gjendet nj diskutim se kur sht e lejuar pr t refuzuar nj ftes tek nj dasm. Thuhet: Nj ftes mund t refuzohet nse ka gabime t qarta n dasm, si przierja midis burrave dhe grave. [el-Thamar el-Dani (2/322)] Kur dijetart paralajmrojn kundr przierjes midis burrave dhe grave, ata nuk jan duke folur vetm rreth prezencs s burrave dhe grave s bashku n t njjtin vend. Kjo sht dika q nuk sht e ndaluar prfundimisht nga ligji islam. Burrat dhe grat q grumbullohen n t njjtin vend n kohn e 45

Pejgamberit, salallahu alejhis ve sel-lem, n xhami dhe treg. Ata ecnin n t njjtat rrug dhe vende publike. Prezenca e vetme e burrave dhe grave n t njjtn zon nuk sht nj shkak i madh pr ngacmim. Do t ishte gabim pr ta trajtuar kt si przierje t palejuar prderisa arsyeja pr ndalimin e przierjes s lir nuk ekziston n rrethana t tilla. Nse dikush do ti ndalonte burrat dhe grat nga frekuentimi i t njjtit vend publik nn pretekstin e pengimit t ngacmimeve, kjo do ti onte shtjet n nj ekstrem dhe do t impononte nj kufizim i cili sht panevoj i ashpr. Nj politik e till sht megjithat jonatyrale dhe do t impononte vshtirsi shum t mdha mbi jett e njerzve. N t njjtn koh, ka rrethana q askush nuk mund ti kundrshtoj q jan raste t przierjes s palejuar. Kjo do t prfshij situatat ku grat dhe burrat jan t grumbulluar aq shum sa q ka nj rrezik pr t pasur nj kontakt fizik. E njjt me kt do t jet rasti ku grat dhe burrat t cilt nuk jan t afrt t cilt ulen afr njri-tjetrit. Nn t tilla situata, dshirat ndizen dhe ngacmimet jan m t mdha dhe gjra t kqija ndodhin, ashtu si sht par aty dhe atje n shkollat dhe ngjarjet shoqrore dhe publike, t prziera. E njjta mund t thuhet pr do takim t prsritur midis burrave dhe grave. Takimet e prsritura thyejn barrierat midis burrave dhe grave dhe lejojn nj marrdhnie q t zhvillohet midis tyre. Ne nuk mund ti krahasojm situatat si kto me prezencn e burrave dhe grave n dyqane dhe vende t tjera publike, veanrisht kur grat shoqrohen nga familjart e tyre. N raste t tilla, nuk ka intimitet, ska grumbullime, dhe nuk ka arsye pr dyshime. Pengimi i grave nga vendet publike q fre46

kuentohen nga burrat n mnyr q t pengohet ngacmimi do ti onte gjrat n nj ekstrem. Nj grua sht e urdhruar n Islam t mos i afrohet burrave. Ajo, megjithat, nuk sht e ndaluar pr t shkuar n ato vende ku ka burra, deri sa ajo nuk i afrohet atyre ose nuk e vendos veten n nj pozit ku ajo sht vetm me ata. Nuk ka dyshim q legjislacioni parandalues sht nj pjes e rndsishme e ligjit islam. Ka shum gjykime n islam q jan parandaluese n natyr. Megjithat, kjo nuk do t thot q ne mund t nxjerrim ligje kundr do mundsie pr t rn n gabim q ne mund t mendojm. Veprimi n kt mnyr do t ishte n kundrshtim me tolerancn islame dhe lehtsin e aplikimit. Do t vinte nj barr shum t madhe mbi besimtart. Njerzit mund t ndryshojn n nivelin e przierjes q sht e ndaluar. Ne megjithat mund t vendosim afrsisht limitet e sakta t shikuara t ligjeve islame q kan lidhje me marrdhniet midis njerzve dhe grave. Tekstet e shenjta ofrojn fakte t bollshme porsa i prket mnyrs sesi grat dhe burrat mund t takohen me njri-tjetrin, sesi grat duhet t vishen dhe sesi ato duhet t sillen kur ato dalin nga shtpia dhe shum shtje t tjera. Do t jet e pamundshme pr przierje t lir midis burrave dhe grave nse ligji islam aplikohet n mnyr korrekte. Gjenden fakte t bollshme q tregojn se grat dhe burrat nuk duhet t przihen lirisht. Ne vetm do t prmendim disa prej tyre: 1. Allahu thot: E kur krkoni prej tyre (grave t Pejgamberit) ndonj send, at krkojeni pas perdes, kjo sht m e pastr pr zemrat tuaja dhe t tyre. [el-Ahzab: 53] Grat t cilat dalin jasht t pambuluara n

shoqrin e njerzve jan padiskutim duke dhunuar rnd urdhrin e dhn m lart n kt varg kuranor. 2. sht e ndaluar pr burrat q t bashkohen me grat n nj vend n munges t t paktn t njrit nga t afrmit e saj meshkuj. Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, i ka ndaluar burrat dhe grat nga t qenurit s bashku. Ai ka thn: Kurr nuk ka nj njeri vetm me nj grua prve q shejtani t jet i treti me ta. Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, gjithashtu ka thn: Mos hyni n shoqrin e grave. Nj njeri pastaj e pyeti: Si sht puna me t vllan e t shoqit? Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, ju prgjigj: Vllai i t shoqit sht vdekje (rrezik sa edhe vdekja). Ky hadith thekson rndsin e t qnurit i kujdesshm ndaj vllezrve (nga ana e burrave) prderisa ata kan m shum mundsi pr t qen vetm me gruan dhe ta shohin at n at mnyr q t tjert nuk e kan mundsin. Takimi i fsheht midis nj burri dhe nj gruaje t pashoqruar sht nj nga format me serioze t przierjes q mund t ndodh midis sekseve. Ngacmimet jan m t kqijat kur njerzit e din q ata jan t fshehur nga syt e njerzve t tjer. Ibn Dakik el-Id ka thn t mposhtmen: Ne duhet t marrim n konsiderat nse t shkuarit n nj vend e nj burri sjell nj situat ku ai sht vetm me gruan. Nse ndodh kshtu, ather nuk lejohet pr at t shkoj atje. [2/181] Kjo pik sht br e qart nga Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, kur ai ka thn: Asnj burr nuk duhet t hyj n prezencn e nj gruaje pas ksaj dite prderisa ai sht i shoqruar nga nj apo disa burra t tjer. [Sahih Muslimi]

3. Ka shum fakte t shumta q grat nuk duhet t japin duart burrave me t cilt nuk jan t afrt. Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, asnjher nuk i ka dhn dorn nj gruaje e cila nuk ka qen e afrt me t. Umejmah bin Rakikah ka thn: Un erdha tek Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, me nj grup t grave nga Medina pr tu betuar pr Islamin. Grat e informuan t drguarin e Allahut, salallahu alejhis ua selam, q ata dshironin t betoheshin tek ai. Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, ka thn: Un nuk ja jap dorn grave. Mnyra sesi un pranoi betimin nga nj grua sht e njjt si sht me njqind gra. [El-Mu-uata, Sunan elTirmidhi, Sunan el-Nesai dhe Sunan Ibn Maxhe] Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, ka thn gjithashtu: sht m mir pr nj nga ju pr t shpuar kokn e tij sesa t prek dorn e nj gruaje t huaj. [El-Mundhiri prmend q t gjith transmetuesit t ktij hadithi jan t besueshm. El-Albani e klasifikon si nj hadith t mir n Gajat elMaram (nr. 403)] 4. Kurani qartsisht i ndalon grat pr ta prdredhur zrin kur flasim me burrat. Allahu thot: O grat e Pejgamberit, ju nuk jeni si asnj grua tjetr, nse keni kujdes e ruheni, andaj mos u llastoni n t folur e t lakmoj ai q ka smundje n zemrn e tij, po thuani fjal t matura. [Surah el-Ahzab: 32] 5. Ka fakte q gruaja nuk duhet t ulet me nj t huaj ndrsa sht e parfumosur. Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, ka thn: Secila grua e cila v parfum e pastaj del dhe kalon pran disa burrave q kshtu ata ta ndiejn ern e saj sht nj lloj zinaje. [Musned Ahmed, Sunan el-Tirmidhi, Sunan 47

Abu Davud dhe Sunan el-Nesai me nj zingjir transmetimi t mir] 6. Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, ka thn: Rreshtat m t mir n falje pr burrin sht rreshti i par dhe m i keqi sht i fundit dhe m i miri pr grat sht i fundit dhe m i keqi sht i pari. [Sahih Muslimi] Nse kjo kshill i jepet burrave dhe grave kur ata jan n gjendjen e tyre m t pastr dhe t angazhuar n falje, kuptoni si duhet ata t sillen n situata tjera t ndryshme. Ibn Abbasi transmeton q ai ka falur nj nga faljet e bajramit me Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam. Ai na informon q Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, u fal dhe mbajti nj hutbe, pastaj ai shkoi tek grat dhe mbajti nj hutbe t veant pr to, duke i kritikuar ata dhe duke i inkurajuar ata pr t dhn n bamirsi. [Sahih el-Buhari] Ibn Haxheri shkruan kt n lidhje me hadithin: Fakti q ai shkoi tek grat n veanti tregon q grat ishin t grumbulluara n veanti nga burrat dhe nuk ishin t przier me ta. [Feth el-Bari (2/466)] 7. Njher Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, pa burra dhe gra t przier bashk n rrug n nisjen e tyre nga xhamia. Ai i ka thn grave: Ndaluni pak. Ju nuk duhet t ecni n mes t rrugs. Ju duhet t ecni anash. Transmetuesi i hadithit ka komentuar q pas asaj kohe, grat do ti ngjesheshin aq afr ndrtesave sa q veshjet e tyre ngandonjher do t frkonin muret. [Sunan Ebu Davud m nj zingjir transmetimi t mir] Ibn Omeri ka transmetuar q Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, ka thn pr njrn nga dyert e xhamis: Ne duhet ta lm kt der ve pr grat. Ibn Omeri, derisa vdiq, kurr nuk hyri prmes asaj dere. [Sunan Ebu Davud me nj zingjir transme48

timi t mir. El-Albani ka thn: Ky hadith sht autentik sipas kushteve t vendosura nga Buhari dhe Muslimi] Ummu Selame ka thn: Kur Pejgamberi, salallahu alejhis ua selam, mbaronte faljen, grat do t oheshin pr tu larguar. Ai pastaj do t priste pak prpara se t ngrihej. Ibn Shahab ka thn: Un besoi q ai priti pr pak pr ti dhn mundsi grave pr t dal para burrave. [Sahih el-Buhari] Ibn Haxheri ka thn: N hadith, ne shohim q nuk sht e plqyeshme pr burrat dhe grat pr tu przier n rrug. Sa m shum ather, nj przierje e till duhet t shmanget brenda shtpive. [Feth el-Bari (2/336)] 8. sht e transmetuar q kur grat n kohn e Pejgamberit, salallahu alejhis ua selam, nuk rrotulloheshin rreth Kabes prkrah burrave. Aisha (radijallahu anha) rrotullohej rreth Kabes n distanc t largt nga burrat dhe i shmangej przierjes me ata. Nj her nj grua i tha asaj t shkonte prpara me at kshtu q ata mund ta preknin qoshen e Kabes. Aisha refuzoi t vepronte n kt mnyr. [Sahih el-Buhari] Nj nga shrbtoret e Aishes erdhi tek ajo dhe i tha: O nna e besimtarve, un shkova rreth Kabes shtat her dhe e preka qoshen dy apo tre her. Aisha ju prgjigj: Allahu mos ta shprbleft sepse je shtyr prmes burrave. Do t kishte qen e mjaftueshme pr ty t thoje: Allahu Ekber kur t kaloje pran. [Musnad el-Shafii] Gjenden dy gjra q kjo na tregon ne. S pari, Aisha nuk hezitoi t rrotullohej rreth Kabes kur kishte burra rreth e rrotull, as q ajo nuk ndaloi grat t veprojn n kt mnyr. Ajo vetm frenohej ndaj grumbullimit t burrave dhe grave dhe przierjes me ta dhe kjo sht far ajo i ndaloi ato t

bnin. Kjo na tregon ne termat m t qarta q vetm prezenca e burrave dhe grave n t njjtin vetm nuk sht e ndaluar. S dyti, przierja dhe kontakti midis burrave dhe grave q rrotullohen rreth Qabes q ndodh n mnyr t pashmangshme gjat haxhit nn kushtet e sotme t grumbullimit nuk mund t prdoret si argument q nj przierje sht prgjithsisht e lejuar. S pari, praktika e njerzve nuk prbn ndonj lloj fakti n ligjin islam. S dyti, far sht duke ndodhur sot gjat haxhit sht e pashmangshme. sht e lejuar nga nevojshmria dhe nuk mund t bhet nj parim i prgjithshm pr vendet dhe rrethanat. Do t ishte e pafrytshme pr ne t prpiqeshim dhe t krkonim q grat ti shmangeshin kontaktit me burrat ndrsa rrotullohen rreth Kabes gjat haxhit. Do t jet n mnyr t barabart e pamundshme pr ti krkuar atyre q ta vonojn rrotullimet e tyre derisa grumbujt t largohen, veanrisht prderisa grat n haxh jan gjithmon t shoqruara nga t tjert t cilt kan ardhur me to t cilt nuk mund t detyrohen t presin rrotull. Do t ishte thjesht nj mashtrim pr cilindo q t prdor kto rrethana t

jashtzakonshme pr t debatuar q grat dhe burrat jan t lejuar t przihen nn rrethana ku nuk ekziston nevoja. sht thjesht e pabaz pr ti uar shtjet n ekstrem dhe t deklarojm se vetm prezenca e burrave dhe grave n nj vend sht nj przierje e palejueshme. Ne do ta prmbyllim duke prmendur pak vargje nga Kurani. Allahu ka thn: As mos ju afro zinas (kurvris). N kt varg, Allahu nuk thot Mos bj zina (kurvri) por na tregon q t mos i afrohemi. Kjo do t thot q do gj q on n joshjen e nj personi pr t rn n zina (kurvri) sht e palejueshme. M tepr ndaj ksaj, Allahu thot: Thuaju besimtarve t ndalin shikimet (prej haramit), t ruajn pjest e turpshme t trupit t tyre se kjo sht m e pastr pr ta. All-llahu sht i njohur hollsisht pr at q bjn ata. Thuaju edhe besimtareve t ndalin shikimet e tyre, t ruajn pjest e turpshme t trupit t tyre, t mos zbulojn stolit e tyre prve atyre q jan t dukshme. [Nur: 3031] Kjo na tregon sesi burrat dhe grat duhet t sillen.
Prktheu: Ammar Ardit Kraja Sami el-Mexhid, 24.6.2005

Grat dhe urdhrimi pr mir dhe ndalimi i t keqes

Disa njerz e kufizojn prgjegjsin e urdhrimit pr mir dhe ndalimit t s keqes te roli i burrave dhe e bjn pak t rndsishme efektin e prmbushjes s ksaj detyre nga ana e grave. Shum tekste jan shpallur pr t treguar prgjegjsin e grave pr t urdhruar pr mir dhe pr t ndaluar nga e keqja, rndsia e grave n kt aspekt bhet e dukshme n shum mnyra. Prgjegjsia pr prmbushjen e detyrs s urdhrimit pr mir dhe ndalimit nga e 49

keqja bhet e dukshme q kjo prgjegjsi qartsisht i aplikohet grave. 1. Faktet e teksteve porsa i prket detyrs s urdhrimit pr mir dhe ndalimit t s keqes. Shum tekste nga Kurani fisnik dhe sunneti autentik kan treguar detyrn e urdhrimit pr mir dhe ndalimit t s keqes. Gjuha e prdorur n shum tekste, megjithse sht mashkullore, gjithashtu prmban dhe i aplikohet edhe gjinis femrore si sht shpjeguar nga dijetart, Allahu i mshiroft. Pr shembull, Imam Ibn Kajjim el-Xhevzijje ka thn: sht e vendosur n zakonin e ligjdhnsit q nse nj gjykim sht br n formn mashkullore dhe nuk sht i shoqruar me nj form femrore, ather i aplikohet t dyve edhe burrave edhe grave, sepse gjinia mashkullore sht m dominuese sesa gjinia femrore kur prmenden s bashku, ashtu si sht thnia e Tij: ...dhe dshmitart nuk duhet t refuzojn kur ata t thirren... Dhe thnia e Tij: O ju t cilt besoni! Agjrimi sht br i obligueshm pr ju. 2. Tekstet t cilat qartsisht provojn prgjegjsin e grave pr t urdhruar pr mir dhe pr t ndaluar nga e keqja. Ka tekste n Kuranin e nderuar dhe hadithin autentik t cilat provojn prgjegjsin e grave pr t urdhruar pr mir dhe pr t ndaluar t keqen. Midis ktyre teksteve jan: 1. Thnia e Allahut: O ju gra t Profetit! Ju nuk jeni si grat e tjera. Nse ju i kushtoheni (Allahut) ather mos i zbukuroni fjalt tuaja, q ata q kan smundje n zemrat e tyre t mos lvizen nga dshirat por flitni n nj mnyr t ndershme. Nj nga komentatort e respektuar t Kuranit, Abdullah Ibn Abbas ka thn rreth shpjegimit t thnies s Allahut por flitni n 50

nj mnyr t ndershme: Ai (Allahu) i ka urdhruar ato t urdhrojn pr mir dhe t ndalojn nga e keqja.[6] Askush nuk duhet t mendoj q ky urdhr sht specifik pr nnat e besimtarve (grat e Pejgamberit, salallahu alejhi ve sel-lem) ashtu si ju sht drejtuar n kt varg kuranor sepse megjithse ata jan ato q ju u sht drejtuar nga ky varg kuranor, pjesa tjetr e grave muslimane jan t nnkuptuara gjithashtu. Porsa i prket ksaj, Imam Ebu Bekr elXhasas ka thn: T gjitha kto shtje jan shtje me t cilat Allahu i ka trheq vmendjen grave t Pejgamberit, si nder pr ato, dhe pjesa e tjetr e grave besimtare sht e nnkuptuar. 2. Thnia e Allahut: Besimtart dhe besimtaret jan t dashur pr njri-tjetrin, urdhrojn pr t mir, e ndalojn nga e keqa, e falin namazin dhe japin zeqatin, respektojn All-llahun dhe t drguarin e Tij. T tillt do t'i mshiroj All-llahu. All-llahu sht ngadhnjyes, i urt. Besimtarve dhe besimtareve All-llahu u premtoi xhennete nn t cilt rrjedhin lumenj, n t to do t jen prgjithmon, dhe (u premtoi) vendbanime t bukura n xhennetin e Adnit, edhe nj disponim nga All-llahu q sht mbi t gjitha. Ky, pra sht ai shptimi i madh. [etTeube:71-72] Allahu, subhanehu ve teala prmendi pes atribute, midis tyre prmbushja e urdhrimit pr t mir dhe ndalimit t s keqes dhe e bri t qart premtimin e Tij pr nj shprblim t madh pr ata t cilt e kan kt cilsi dhe Allahu e bri t qart q femrat besimtare mund t arrijn kt cilsi ashtu si munden edhe meshkujt... Imam Ibn en-Nuhas ed-Dimashki ka thn: N thnien e Allahut ..dhe besimtaret..

sht nj fakt q urdhrimi pr mir dhe ndalimi i t keqes sht i obligueshm mbi grat n t njjtn mnyr si sht e obliguar mbi burrat, nse ata jan t aft. 1. Imam Buhari dhe Imam Muslimi kan transmetuar nga Abdullah Ibn Omer q i Drguari i Allahut, salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Me t vrtet a nuk jeni ju t gjith rojtar? Dhe secili prej jush sht prgjegjs pr tufn e tij. Kshtu lideri i cili sht n autoritet mbi njerzit sht nj rojtar dhe ai sht i prgjegjshm pr tufn e tij dhe nj njeri sht rojtar mbi antart e tjer t familjes s tij dhe ai sht prgjegjs pr tufn e tij dhe gruaja sht rojtare mbi antart e familjes s burrit t saj dhe fmijt e tij dhe ajo sht prgjegjse pr ata dhe roli i burrit sht rojtar mbi pasurin e pronarit t tij dhe pr gjegjs pr t. Me t vrtet, ju t gjith jeni rojtar dhe t gjith ju jeni t prgjegjshm pr tufn tuaj. Imam el-Hatabi ka thn: Kuptimi i rojtarit ktu sht mbrojts dhe nj t cilit i besohet t gjith ata q jan nn t, i cili i urdhron ata me kshilla/ udhzim dhe i paralajmron ata nga tradhtia ose shprdorimi i asaj q ju sht besuar atyre.

Kshtu rrethanat e nj gruaje si rojtare tregojn q ajo mund t ndrmarr detyrn e urdhrimit pr mir dhe ndalimit t s keqes kur e mira sht e neglizhuar ose kur e keqja ndodh midis atyre t cilve ajo sht prgjegjse. Gruaja do t pyetet, ashtu si do t pyeten t gjith rojtart, rreth ksaj n ditn e Gjykimit, ashtu si sht thn n nj hadith: ..ajo sht prgjegjse pr ata dhe n hadithin e transmetuar nga Enesi: Me t vrtet, Allahu do t pyes do rojtar rreth asaj pr t ciln Ai e ka br rojtar, n qoft se ai i ka mbrojtur apo i ka neglizhuar. Dhe n hadithin e Ebu Hurejres: do rojtar do t pyetet n ditn e gjykimit , nse ai e ka kryer apo jo urdhrin e Allahut apo a e ka neglizhuar at. Si rezultat sht e obligueshme mbi gruan muslimane ashtu si sht e obligueshme pr t tjert t cilt jan prgjegjs, t prgatisin pr kt pyetje nj prgjigje, duke prmbushur far Allahu e ka urdhruar at prpara dits n t ciln nuk do ta ndihmoj trishtimi e as keqardhja.
Prktheu: Ammar Ardit Kraja Marr nga: islaam.net 1.7.2005

51

Dijetart dhe mendimtart

Imam Ibn Shihab Ez Zuhri
Emri i plot: Quhet Muhammed ibn Muslim ibn Ubejdullah ibn Abdullah ibn Harith ibn Zehre Ebu Bekr El Kureshi, Ez Zuhri, El Medeni dijetari i Medins q banoi edhe n tokat Shamit. Ka lindur n vitin 56 H (n disa burime prmenden vitet 50 H dhe 51 H) n Medine. Fakti q ka lindur n periudhn e art t dijs i ndihmoi t prfiton nga shum ashab dhe shum tabiin. Prej tyre do ti prmendim: Ibn Umerin, Enes ibn Malikun, Sehl ibn Sadin, Es Saib Ibn Jezidi, Ebu Tufejl ibn Vathile, t gjith shok t t Drguarit, sallallahu alejhi ve sel-leme, All-llahu qoft i knaqur me ta. Ka prfituar edhe prej Seid ibn El Musejjebit t cilin e ka shoqruar tet vjet, si dhe prej Alkame ibn Vekkasit, Urve ibn Zubejrit, Ebu Idris El Haulanit, Salim Ibn Abdullahit, Ebu Seleme ibn Abdur Rahmanit, Ubejdullah ibn Abdil-lah ibn Utbe, El Kasim ibn Muhammedit, El Harixhe ibn Zejdit dhe shum tjer. Lvdatat e dijetarve pr t: El Lejth ibn Sadi: Nuk kam par dijetar m t prkryer se Ibn Shihabi. Kur lexonte hadithe do thoje nuk din asgj prve haditheve, e njjta ndodhte dh kur fliste pr arabt dhe fiset tyre, pr Kuranin dhe kshillat. Sufjan ibn Ujejne: Ibn Zuhriu ishte m i dituri i Medins. Omer ibn Abdul Aziz: Askush si Zuhriu nuk i recitonte hadithet. 52 Amr ibn Dinari: Drhemt nuk kishin vler pr t. Ahmed ibn Hanbel: Senedet dhe hadithet e Zuhriut jan m t mirt. Jahja ibn Seid: Nuk ka mbetur dijetar me dije si Zuhriu. Ejjub Es Sihtijani: Nuk kam par njeri m t ditur se Zuhriu. I than as Hasan El Basriu? Tha: M i dituri sht Zuhriu. T njjtn fjal tre her e ka prsritur edhe Shuajb ibn Ebi Hamze. Ishte det i dijs tha Sid ibn Abdul Azizi. Malik ibn Enes: Ibn Shihabi nuk kishte konkurrent n dije. Ali ibn El Medini: Katr veta jepnin fetva: El Hakemi, Hammadi, Katadeja dhe Zuhriu. Zuhriu ishte m i dituri prej tyre. Dijen e Seid ibn El Musejjebit, Urves dhe Ubejdullah ibn Abdullah e tuboi Ibn Shihabi. Malik ibn Enes: Kur vinte Ibn Shihabi n Medine grumbulloheshim para shtpis s tij. Salih ibn Kejsani rrfen: Krkonim dije un dhe Zuhriu dhe ai m tha: eja ti shnojm hadithet e t Drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-leme dhe ashtu e bm. Kur m tha ti shnojm fjalt e ashabve un nuk pranova, ndrkoh q ai vazhdoi punn. Ai korri sukses e un humba. Malik ibn Enes: Ishte m bujari n mesin ton. Disa fjal t Zuhriut: Ka thn:

T kapurit pr sunet sht shptim. Prsritja e hadithit sht m vshtir se bartja e gurve. Shejtant kan hise n tubimin q zgjat. Njerzit nuk do t pranojn fjaln dijetarit q nuk punon me dijen e tij si dhe punn e atij q nuk din. Besimi n kaderin sht boshti i besimit n All-llahun. Ai q njson All-llahun dhe nuk beson n kader e ka anuluar besimin e tij. Transmetimi i hadithit pa sened sht si"kur hipja mbi kulm pa shkall.

Senedi (transmetimi i hadithit duke i prmendur zinxhirin e transmetuesve) sht veori dalluese e Ummetit Islam. Nga ky det i dijs prfituan shum dijetar si: El Ata ibn Ebi Rebah, Umer ibn Abdul Aziz, Amr ibn Dinar, Katade ibn Diame, Zejd ibn Eslem, Ejjub Es Sihtijani, Ebu Zinadi, Ibn Xhurejxh, El Euzai, Malik ibn Enes, Sufjan ibn Ujejne, Ibn Ishak dhe shum tjer. Ndrroi jet n vitin 123 H (n disa burime n vitin 124 H ose 125 H) All-llahu e mshiroft me mshirn e tij t gjer.
Prshtati: Talha Kurtishi Mexhdi Arefat, 10.6.2005

Salih ibn Abdul Aziz Alu Shejh

Konsiderohet nj prej dijetarve m t dalluar t kohs ton. Librat dhe ligjratat e tij jan t vlersuara shum mir n mesin e dijetarve si dhe n mesin e popullit n prgjithsi. Shkrimet e tij dallohen me qartsi, analiz t thell si dhe jan kombinim i mrekullueshm i librave t vjetra me shpjegim q prshtatet me konotacionet bashkkohore. Ai q lexon ose dgjon librat e tij bindet n vrtetsin e ktyre fjalve. Quhet Salih ibn Abdul Aziz ibn Muhammed ibn Ibrahim Alu Shejh dhe rrjedh nga familja e njohur e dijetarit Muhammed ibn Abdul Vehhab. Ka lindur n vitin 1378 H (1959 G) n familje e cila dallohej me dije dhe devotshmri. Babai i tij, Abdul Aziz, ishte dijetar n koh q gjyshi i tij al-lameja Muhammed ibn Ibrahim, pr t cilin kemi shkruar m hert n Albislam, ishte kryemyftiu i Arabis Saudite dhe dijetari m i dalluar n at koh. Etapat e shkollimit i mbaroi n qytetin e Rijadit. Deshi q fillimisht t studion inxhinierin q m von t transferohet n universitetin Imam Muhammed ibn Suud, n t cilin diplomoi n fakultetin e Daves dhe bazave t fes. Krahas studimit zyrtar merrte pjes n tubimet e dijs si jan tubimet e dijetarve: Abdul Aziz ibn Muhammed, Abdul Aziz ibn Murshid, Abdull-llah ibn Akil, Abdullah ibn Gudejjan, Salih El Etrem, Hammad El Ensari dhe Ismail El Ensari. Talenti i rrall me t ciln dallohej, lidhjet me dijetart e mdhenj, leximi i vazhdueshm dhe hulumtimi ishin faktort me t rndsishm n formimin e tij shkencor. Krkimin i dijes ai e vazhdoi edhe jasht Saudis, n Tunizi, Marok, Pakistan dhe Indi. 53

Veprimtarin e tij n fushn e thirrjes e zhvillon n shum rrafshe, n universitetet, n xhami dhe n fushn e publikimit. Librat e tij dhe audio publikimet jan nga m t dalluarat. Prej librave q i shkroi do ti prmendim: - Et Tekmil lima fate tahrixhuhu min Irvail Galil (Plotsimi i mangsive n librin Irvaul Galil) - Meusuatu El Kutub Es Sitte (Redaktura e gjasht librave baz t Sunnetit) - Et Temhid fi Sherh Kitabit Teuhid (Temhid-shpjegim i Kitab Teuhid) - Hitabun ila El Garb - Rujetun min Es Suudijje (Letr drejtuar perndimit - Vizioni i Arabis Saudite) dhe tjera.

Prej vitit 1420 H punon si ministr pr shtje Islame, Vakfe, Thirrje dhe Udhzim i Mbretris s Arabis Saudite dhe sht antar i Kshillit Suprem pr shtje Islame n Saudi. Kryeson mbikqyrjen e puns s Kompleksit Mbreti Fehd pr botimin e Mushafit si dhe punn e Shoqatave q merren me msimin e Kuranit. sht antar n udhheqsit e lart t shum shoqatave joqeveritare dhe humanitare. All-llahu e ruajt shejhun ton duke e angazhuar n shrbim t fes. Amin Shnimet u morn nga: faqja zyrtare e ministris pr shtje Islame, Vakfe, Thirrje dhe Udhzim t Mbretris s Arabis Saudite: http://www.al-islam.com/
Prktheu dhe prshtati: Talha Kurtishi 17.6.2005

Imam Hammad ibn Zejd El Ezdi

Al-lameja, Hafidhi i besueshm, muhadithi i kohs n t ciln jetoi, njeriu pr besnikrin e t cilit dshmojn gjith autort e librave baz t hadithit t cilt u mbshtetn n autoritetin e tij, autoritet i pamohueshm. Abdur Rahman ibn Mehdi duke i prcaktuar imamt e kohs tha: Imam t bots n kohn e tyre ishin: Sufjan Eth Theuriu n Kufe, Maliku n Hixhaz, El Euzaiu n Sham dhe Hammadi n Basra. Quhet Hammad ibn Zejd ibn Dirhem Ebu Ismail El Ezdi Es Sixhistani El Basri El Ezrek Ed Darir, robi i liruar i fisit Al Xherir ibn Hazim. Gjyshi i tij Dirhem sht me prejardhje prej Sixhistanit q banoi n Basra. Ka lindur n vitin 89 H (717 G) n Basra. Duke qen njri prej gjeneratave t dalluar 54 Hammadi pati fatin t mson nga shum dijetar t ktyre periudhave t bekuara. Nga ky varg i gjat do ti prmendim: Enes ibn Sirin-in, Amr ibn Dinar-in, Thabit El Bunani-n, Ejjub Es Sihtijani-n, Abdul Aziz ibn Suhejb-in, Asim ibn Ebi Nexhud-in, Amir ibn Abdul Vahid El Ahvel-in, Muhamedin birin e Vasiut, Mensur ibn Mutemirin, Davud ibn Ebi Hind-in, Junus ibn Ubejd-in, Ebu Hazim El Arexh-in dhe shum tjer. Pr pozitn q e pat ky dijetar flasin mjaft fjalt miradije e bashkkohanikve t tij si dhe fjalt e dijetarve pas tij: Jahja ibn Meini thot: Nuk kam par dijetar me kujtes m t fort se Hammadi.

Ahmed ibn Hanbel: Hammad ibn Zejdi sht nj prej imamve t myslimanve i dalluar me fe. Pr mua ai sht m i dashur se Hammad ibn Seleme. Abdur Rahman ibn Mehdi: Nuk kam par njeri q m mir e njihte Sunnetin dhe hadithin. Kt e thot njeri i cili sht takuar me shum dijetar t hadithit dhe vet sht dijetar i madh n shum lmi t shkencs. Sufjan Eth Theuri: Dijetari i Basras pas Shubes sht Ezreku (Hammadi). Ahmed ibn Abdullah El Ixhli: Hammad ibn Zejdi ishte i besueshm. Numri i haditheve q i transmetoi sht 4000. I dinte prmendsh dhe nuk i kishte t shnuara n libr. Ibn El Mubareku pr t i thuri kto vargje: O ti q krkon dije eja te Hammad ibn Zejdi Dhe merr butsi dhe dije pastaj shnoje q t mos e harrosh Muhammed ibn Isa Et Tabba ka thn: Nuk kam par njeri m t menur se Hammadi. Kur Jezid ibn Harun e pyeti: A jan prmendur n Kuran dijetart e hadithit u prgjigj: Po. Lexoje ajetin: E prse nga do grumbull i tyre t mos shkoj nj grup pr t'u aftsuar n diturin fetare, pr ta msuar popullin e vet kur t kthehet te ata, n mnyr q ata t kuptojn (e t ruhen). (Et Tevbe, 122)

Kur Hammadi ndrroi jet Jezid ibn Zureji tha: Sot vdiq i zgjedhuri i muslimanve. Abdur Rahman ibn Mehdi: Askush nuk ishte m i ditur se Hammadi. As Sufjani e as Maliku. Dhehebiu kshtu e prshkruante: Hammad ibn Zejd sht njri prej imamve t selefit dhe njri prej dijetarve me kujtes t fort, i drejti, q pak gabonte. Nuk di ndonj dijetar t ket kundrshtuar kt qndrim. Ebu Usame: Kur takohesha me ta thosha (n vete) Edukats familjare q e ka ia bashkngjiti fikhun e Omer-it, radijall-llahu anhu. N besimin e tij pasonte rrugn e t parve tan. Nga ky imam i dijs prfituan shum nxns t dijs nga mesi i t cilve do ti prmendim: Ibrahim ibn Ebi Able, Sufjan esh Shube (q ishin edhe msuesit e tij), Abdul Varith ibn Seid, Abdur Rahman ibn Mehdi, Abdullah ibn El Mubarek, Musedded, Sulejman ibn Harb, Ubejdullah El Kavariri, Ali ibn El Medini, Kutejbe ibn Seid, Ibrahim ibn Jusuf El Belhi, Davud ibn Amr Ed Dabbi, Muhammed ibn Nadr El Mirvezi etj. Ndrroi jet n muajin Ramazan t vitit 179 H (795 G). All-llahu e mshiroft me mshirn e tij t gjer.

Prshtati: Talha Kurtishi Burimi kryesor: Sijer Alam En Nubela, vll.7, fq.456-462 24.6.2005

55

Ibrahim ibn Edhemi

Imami i devotshm, prijsi i asketve, njohsi i mir i All-llahut, subhanehu ve teala, njeriu kshillat e t cilit edhe sot zbusin zemrat e besimtarve duke i ndihmuar q ta njohin sa m mir All-lahun. Quhet Ibrahim ibn Edhem ibn Mensur ibn Jezid ibn Xhabir Ebu Ishak El ixhli (sipas disa autorve Et Temimi) me prejardhje prej Horasanit dhe pastaj banor i Shamit. Ka lindur diku rreth vitit 100 H n kohn e gjeneratave t bekuara fat ky q i mundsoi t mson nga shum dijetar t gjeneratave t dalluara nga mesi i t cilve do ti prmendim: Muhammed ibn Zijad El Xhumehi, Ebu Ishak Es Sebii, Mensur ibn El Mutemir, Malik ibn Dinar, Sulejman El Amesh, Ibn Axhlan, Mukatil ibn Hajan etj. Ibrahim Ibn Edhem i cili ishte nj djal i ri i prcipt q mendonte vetm si t zbavitej. Nj dit u ndesh me nj plak i cili e morri freun e kalit t tij dhe me nj z qortues i tha Ibrahim a sht kjo pr t ciln je krijuar ose je urdhruar q t bsh kt? Fjalt e plakut gjetn rrugn pr n zemrn e Ibrahimit. Q nga ky moment ai u betua se do t jetonte pr qllimin e krijimit meq Allllahu, subhanehu ve teala, thot n Kuranin famlart Un nuk i krijova xhint dhe njerzit pr tjetr pos q t m adhurojn. Abdur Rahman ibn Mehdi ka thn: E pyeta Ibn El Mubarekun prej cilit ka dgjuar Ibrahim ibn Edhemi? M tha: Ka dgjuar prej shum njerz. Ishte njeri me vler, nga pamja e jashtme nuk dallohej me ndonj adhurim t veant. Nuk hante me njerz 56 dhe ather kur ulej me ta ishte i fundit q fillonte me ushqim Sufjani Eth Theuri shoku i tij kshtu e prshkruante: Ibrahimin e prngjasonin me Ibrahimin, alejhi selam. Po t ishte prej gjenerats s ashabve do t ishte prej t dalluarve. Ishte i modest dhe mjaftohej me ushqim t thjesht buk dhe vaj ulliri. Thoshte Kam frik se All-llahu, subhanehu ve teala, nuk do t m shprblen pr lrjen e ushqimit t mir sepse un me t vrtet nuk e dua. Kur punonte i recitonte kto fjal: Merre All-llahun pr mik dhe lri njerzit ansh. Rrobat e tij ishin t thjeshta, agjronte edhe gjat udhtimit, natn nuk flinte mendonte shum, parat q i fitonte me pun nuk i prekte me dor Kur ulej me Ibrahim Edhemin Sufjani fliste shum pak. Thoshte: Nuk sht i sinqert robi q dshiron t jet i njohur. Imam Dhehebiu duke i komentuar kto fjal tha: Ndodh q robi i sinqert t sprovohet me popullaritet dhe kur ti prmenden kto fjal ai nuk i refuzon e as q e arsyeton vetn dhe thot: All-llahu e mshiroft njeriun q mi tregon mangsit. At nuk e mashtron vetja Ka thn: Mbreti i padrejt sht i njjt me vjedhsin, dijetari jo i devotshm sht i njjt me ujkun, ai q e nnshtron vetn para tjetrkujt prpos All-llahut sht si qeni. Vepra e mir sht shklqim n fytyr, drit n zemr, gjersi n furnizim, fuqi n

trup dhe dashuri n mesin e njerzve n koh q mkati nxin fytyrn, errson zemrn, dobson trupin, pakson furnizimin dhe shkakton urrejtje tek njerzit. Ka thn: Hym te nj ibadeti i smur. At e gjetm duke shikuar kmbt dhe duke qar. I tham: Pse po qan? Tha: Qaj kto kmb q nuk jan pluhurosur n rrug t All-llahut. Qau nj tjetr. I tham atij: Pse po qan? Tha: Po qaj filan ditn, t ciln nuk e kam agjruar dhe filan natn, n t ciln nuk kam fal namaz. U pyet nj dit nga dikush pr shkakun e mosprgjigjes s lutjeve dhe ai i tha: Ju e njoht Allahun dhe nuk i bindeni Atij. E njoht pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve selleme, dhe nuk ecni me msimet e tij. E njoht Kur`anin dhe nuk punoni me t. Hani nga mirsit e Allahut t Madhruar dhe nuk e falnderoni At pr to. E besuat xhenetin dhe nuk punoni pr ta fituar at. I varrosni t vdekurit dhe harroni se edhe ju nj dit do t ktheheni aty. I lat pas dore t metat tuaja dhe u mort me t metat e t tjerve. N nj nat t ftoht u ndal me shokt e tij pran nj xhami t braktisur dhe t gjith u shtrin pr t fjetur prpos Ibrahimit i cili me trupin e tij e mbyllte dern q ti mbron shokt nga ftohti. Gzimi m mi madh pr shokt e tij ishte asti kur Ibrahim ibn Edhemi pranonte di nga malli i tyre.

Ibn Rexhebi thot: Shembulli i haxhxhit t pranuar sht haxhxhi i Ibrahimit dhe shokut t tij me t cilin udhtuan prej Horasanit deri n Mekke. Pas haxhxhit ai u largua nga pasuria dhe fama q e pati, zgjodhi jetn modeste duke u vetmuar pr t adhuruar All-llahun, subhanehu ve teala. U pajtua me furnizimin e pakt q e fitonte duke punuar gjat korrjeve dhe duke ruajtur kopshtet. Nj njeri iu drejtua Ibrahimit duke e pyetur: Epshi im m shtyn drejt mkatit, m kshillo me kshill q do t m bn dobi? Tha: Kur t thrret epshi drejt mkatit mos e respekto ose bre mkatin me kto pes kushte: Bre mkatin n nj vend n t cilin nuk t sheh askush. Mos e b mkatin mbi tokn e All-llahut, subhanehu ve teala, Mos ha nga furnizimi me t cilin t ka furnizuar, Kur t vijn melekt pr t t marr shpirtin mos shko me to Ather kur n ditn e Gjykimit t parashtrohen mkatet q i ke br mohoi ato. Nse nuk mundesh ti plotsosh kto kushte mos iu afro mkateve. Nxnsit e tij ishin: Sufjan Eth Theuriu, Shekik El Belhi, Muhammed ibn Jusuf El Ferjabi, El Euzaiu dhe shum tjer. Ndrroi jet n vitin 162 H. All-lahu e mshiroft me mshirn e Tij t gjer.
Talha Kurtishi, 1.7.2005

57

Pyetje dhe prgjigje

Tema: Tefsir Numri: 1195 Data: 3.7.2005

Pyetje: Tefsiri i ajeteve 106-108 t sures El-Hud? Prgjigje: Disa njerz m kan pyetur rreth kuptimit t ajetit 107 dhe 108 nga sureja Hud pr shkak se u ka paraqitur dilema kuptimi i ktij ajeti. Si prgjigje e ksaj ua paraqesim tefsirin e ktij ajeti duke u mbshtetur n disa libra nga lmia e tefsirit. N fillim po ua paraqesim ajetet dhe prkthimin e kuptimit t tyre, e pastaj e sjellim edhe komentin e dijetarve. "E pr sa u prket atyre fatkqinjve, ata jan n zjarr, aty ata kan dihatje, krhamz t vshtir (n frymmarrje). Aty jan prgjithmon, sa t jen qiejt dhe toka, prve at ka do Zoti yt, vrtet Zoti yt punon ka dshiron. E pr sa u prket atyre fatmirve, ata jan n xhennet prgjithmon, sa t jen qiejt dhe toka, prve at ka do Zoti yt (All-llahu ju dhuron) shprblim t pakputur". (Hud: 106- 108). Ibn Kethiri, rahimehull-llah, duke e komentuar ajetin 108 thot: "Pasuesit e pejgamberve vendbanim t tyre e kan xhennetin ku do t qndrojn prgjithmon. Kurse ky prjashtim q sht br n kt ajet sht pr t treguar se qndrimi i tyre prgjithmon n begatit e xhennetit nuk sht detyr obligative n vete, por sht e lidhur me Vullnetin e All-llahut dhe Atij i takon falnderimi pr kt dhunti, andaj inspirohen lavdrim dhe falnderim, ashtu sikurse inspirohen frymmarje. Muxhahidi, Ibn Abasi, Ebul-Alije dhe t tjert kan thn: All-llahu ka prmendur fjaln: "shprblim t pakputur" pr mos t kupton gabimisht dikush se begatit e xhennetit prfundojn, ose se ndodh dika, por ka prcaktuar prhershmri dhe mosprfundim, ashtu sikurse ka treguar se edhe denimi i banorve t xhehenemit n xhehenem sht i prhershm dhe ka t bj m Vullnetin e All-llahut, sepse ai me Drejtsin dhe Urtsin e Tij i ka denuar, andaj ka thn: "E punon at q dshiron". (El-Buruxh: 16). Dhe: "Ai nuk pyetet se ka punon, po ata, (njerzit), pyeten". (El-Enbija: 23). Ktu All-llahu i ka qetsuar zemrat dhe e ka prcaktuar qllimin duke thn: "(All-llahu ju dhuron) shprblim t pakputur". Transmeton Buhariu dhe Muslimi se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Do t sillet vdekja n formn e dashit t majm dhe do t therret mes xhennetit dhe xhehenemit e pastaj do t thuhet: o ju banor t xhennetit, prhershmri pa vdekje dhe o ju banor t zjarit prhershmri pa vdekje". Transmeton Buhariu nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: "Do tu thuhet: o ju banor t xhennetit do t jetoni dhe nuk do t vdisni asnjher, do t jeni t rinj dhe nuk do t plakeni, do t jeni t shndosh dhe nuk do t smureni dhe do t jetoni n begati dhe nuk do t keni aspak vshtirsi". (2/442) 58

Sadiu, rahimehull-llah, thot: Begatit e prhershme q ua ka dhn All-llahu dhe knaqsit e larta, jan t prhershme dhe nuk ndrpriten asnjher. E lusim All-llahun Bujar q me dhuntit e Tija t na bj prej tyre. (f. 346). Kurse Imam Ibn Xhevziu n tefsirin e tij "Zadul-Mesir", 4/ 158-162 flet m gjrsisht mbi kt problematik q shfaqet n shikim t par nga ky ajet dhe tregon mendimet e ndryshme t dijetarve. Ai mes tjerash thot: "Ibn Kutejbe dhe Ibn El-Enbariu thon: arabt pr fjaln Ebed- prgjithmon, kan shum shprehje. Ata thon: nuk e bj kt prderisa ka dit dhe nat, ose sa ka qiej dhe tok, ose sa ka ushqim (pr deven) dhe qumsht. Duke menduar ata se kto gjra nuk ndryshohen, All-llahu u ka folur n gjuhn q ata e prdorin. Imam Shevkaniu n tefsirin e tij "Fet'hul-Kadir", 2/734 duke e komentuar pjesn e ajetit: " prve at ka do Zoti yt" tregon nj fjal t ibn Abasit, radijall-llahu anhu, i cili ka thn: "All-llahu do q mosbesimtart t jen prgjithmon n xhehenem, kurse besimtart prgjithmon n xhennet". Imam Kurtubiu, rahimehull-llah, i tregon njmbdhjet aspekte t kuptimit t ktij ajeti, duke arritur n konkluz se aspak nuk sht qllimi i ajetit prkohshmria e dnimit ose e knaqsis. (shiko: "Xhamiu Ahkmail-Kuran", 9/85-88). Pasi q i shfletova edhe disa libra tjer t tefsirit, nuk vrejtja sqarim tjetr prpos ksaj q kemi thn deri tani. All-llahu e di m s miri qllimin e asaj q Ai e ka thn.
Bekir Halimi 3.7.2005

59

Albani
Obligueshmria e prvetsimit t shkencs s hadithit
N shum libra dhe revista islame jemi duke par se si njerzit shkruajn hadithe t Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe ato i ngritin deri sa edhe dhe ia prshkruajn Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, duke mos prmendur aty prmbledhjet e librave t hadithit (prej t cilave i nxjerrin ato hadithe). Prve ksaj ata deklarojn prer dhe i mveshin hadithe, deri edhe te Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sellem, kurse hadithi mund t jet i dobt [daif] ose i trilluar [mevdu], e disa prej tyre marrin guximin pr t komentuar dhe shpjeguar kto hadithe. Ka t atill q argumentojn me t tilla fakte, pr t cilat t gjith dijetart e spikatur kan vlersuar se jan t pavlera, pr t kundrshtuar dika, sipas mendimit t tij, kurse ajo gj sht e futur n islam, sikurse ka ndodhur n numrat e fundit t revistes - Mexhele et-temedun el-islami 19/529-530. Deri te t nderuarit dhe t respektuarit ligjrues [hatiba], vaiza, hoxhallar dhe t tjer, dua q tua them kto fjal si kshill [nasihat] dhe prkujtim: Nuk i lejohet nj muslimani q tia mvesh nj hadith Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, prderisa nuk e vrteton se hadithi sht i vrtet [sahih] sipas rregullave t dijetarve t hadithit. Argument pr kt sht thnia e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi 60 ve sel-lem: keni kujdes, mos flitni nga un pos at q dini, se kush gnjen qllimisht pr mua le t pregadis nj vend pr vete n Zjarr. Transmeton Ibn Ebi shejbe me sened t vrtet-shih-Fejdul kadir. Kurse vrtetimi i nj hadithi i ka dy rrug: E para: Ai i cili hulumton hadithe duhet t shiqon senedin e hadithit dhe transmetuesit e tij, pastaj gjykon n baz t rregullave t shkencs s hadithit, se a sht hadithi i vrtet [sahih] apo i dobt [daif], duke mos imituar ndonj imam t veant n vrtetsin e hadithit apo n dobsin e tij. Kjo pun n ditt e sodit sht e rrall, nuk do mund t gjesh prpos disa individ, pr fat t keq. E dyta: T bazohet n librat q ka veuar autori me hadithe sahih sikurse dy Sahihet [buhari dhe muslim], dhe t tjera,ose n thniet e redaktorve t hadithit nga dijetart e hadithit, sikurse Imam Ahmedi, Ibn Meini, Ebu Hatimi, Er-Razi dhe t tjer nga dijetart e hershm, dhe si Nevevi, Dhehebi,Zejlai, Eskalani dhe t tjer nga dijetart e mvonshm. Kjo sht rruga m e leht pr at i cili dshiron t vrtetn [hakun]. Por ka nevoj pr kontribut, dhe konsulltim t librave si dhe hulumtim t thell t hadithit, kjo sht prej gjrave t patjetrsueshme, dhe nuk i takon dikujt t largohet prej ksaj pune nse ka dert dhe gajle fen e tij, dhe

sht i kujdesshm q mos t hy n fen ton ajo q nuk sht prej saj. Mu pr kte thot dijetari i shquar, Elfakih Ibn Haxher El-Hejthemi n librin e tij El-Fetava Elmedenije fq. 32: sht pyetur, Allahu e mshiroft, pr nj ligjerues [hatib] i cili ligjron n hutbe, n do dit xhumaje dhe transmeton hadithe t shumta, dhe nuk i sqaron nxjerrjen e haditheve nga i ka marr e as transmetuesin se kush sht, far obligimi ka ky njeri? Thot: Sa i takon hadithet q i prmend n ligjrimin e tij n hutbe duke mos prmendur dhe sqaruar transmetuesit dhe nga i ka marrur hadithet ose kush e ka prmendur, lejohet por me kusht (shart) q t jet nga njohsit e hadithit ose t merr hadithe nga njohsit e hadithit, ose t merr hadithe

nga libri ku autori sht nga dijetart e hadithit. E nse transmeton prej librave autori i t cilave nuk sht njohs i hadithit nuk i lejohet t ligjron (hutbe). Nse vepron ather dnohet me dnim t rrept. Ky sht halli i shumics s ligjruesve (hatibave) t cilt pa u siguruar prmendin hadithe dhe i msojn pa e vrtetuar saktsin e tyre. Pr at shkak udhheqsit e muslimanve obligohen ti ndalojn ata (hatibat) reptsisht nga ligjrimi i ktill. Pastaj thot: Ligjruesi (hatibi) duhet t sqaron senedin n transmetimin e tij. Nse senedi sht i vrtet (sahih) nuk kundrshtohet, nse jo ather kundrshtohet bile i lejohet insitucionit fetar ta shkarkon nga detyra (vazifeja) pr ta ndaluar nga marrja e guximit t ktill pa t drejt.
Muhammed Nasirud-din Albani prktheu: Fatmir Zaimi marr nga libri: Mekalat el-Albani pregaditur nga: Nuruddin Talib Rijad, 2001 7.7.2005

61

Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

24. Kshilla
Transmeton Ebu Rukaje Temim ibn Eus Eddarij se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Feja sht kshill. Tham pr cilin? U prgjigj: Pr Allahun, pr Librin e Tij, Pejgamberin e tij, prijsit e muslimanve dhe masn e gjer. Allahu, subhanehu ve teala, duke na lajmruar pr Lutin, alejhi selam, thot: Dhe un jam kshillues besnik pr ju Ky sht nj hadith madhshtor, mbi t ndrtohet Feja Islame si do t prmendim m von. Kuptimi i fjals feja sht kshill sht: Kshilla sht shtylla e fes. Hattabij, rahimehull-llah, ka thn: Fjala nesiha (kshill) sht shprehje me t ciln kihen pr qllim disa gjra, prej tyre: tia duash t mirn atij q e kshillon. Kuptimi esencial i ksaj fjale sht: hulus (pastrim). Thuhet: nesahtul asel - e kam pastruar mjaltin. Pra kuptimi i fjals: feja sht kshill (nasiha) pr Allahun sht: besimi i drejt n njshmrin e Tij dhe sinqeriteti n adhurimin ndaj Tij. Kurse fjala kshill pr librin e Tij d.m.th. t besosh n kt libr dhe t veprosh sipas msimeve q prmban ai. Fjala kshill pr Pejgamberin e Tij d.m.th. t besosh n pejgamberin e tij dhe ta dgjosh at kur urdhron apo ndalon. Kshill pr masn e gjer d.m.th. udhzimi i tyre kah gjrat q ju bjn dobi. Ebu Amr ibn Salahi ka thn: nasiha (kshilla) sht fjal prmbledhse q nnkupton: kshilluesi tia ofron t kshilluarit t gjitha aspektet e t mirs me zemr dhe vepr. Kshilla pr Allahun e ka kuptimin: besimi n njshmrin e Tij dhe cilsimi i Tij me cilsi t prsosura dhe t larta si dhe mohimi i gjrave t kundrta q nuk i prkojn madhris s Tij. Poashtu nnkuptohet largimi nga mkatet dhe dgjimi i urdhrave t Tij. T duash dhe t urresh pr hir t Allahut, t luftosh at q mohon besimin n Te si dhe t thrrassh dhe t nxissh n tr kt. Kshilla pr librin e Tij nnkupton: t besosh n t, ta madhrosh, t mohosh mangsit nga ai, ta lexosh drejt, ti respektosh urdhrat dhe ndalesat e tij, t kuptosh shkencat dhe shembujt q prmenden n t, t meditosh rreth ajeteve, t thrrassh n t si dhe ta mbrosh nga shtrembrimi dhe shpifjet e t devijuarve. Kshilla pr Pejgamberin sht e afrme me at t librit, d.m.th. ta besosh at dhe shpalljen q e ka sjellur ai, ta madhrosh, ta respektosh, t ecish n rrugn e tij, t ngjallsh sunnetin, t prhapsh dijen e tij, t armiqsosh armiqt e tij, t miqsosh miqt e tij. T stolisesh me virtytet e tij, t edukohesh me edukatn e tij si dhe t duash familjen dhe shokt e tij. Kshilla pr prijsit e muslimanve don t thot: ti ndihmosh ata kur jan n t drejt, ti respektosh, tua prkujtosh t vrtetn, tua trheqsh vrejtjen me butsi, t largohesh nga konflikti me ta si dhe t lutesh pr ta q Allahu, subhanehu ve teala, ti drejtoj. 62

Kshilla pr masn e gjer nnkupton: udhzimi i tyre kah ajo q ju bn dobi, msimi i tyre n shtjet e fes dhe dunjas, fshehja e t metave t tyre, ndihma kundr armiqve t tyre, mbrojtja e tyre, t mos tradhtohen as t mos ua ken zili, t duash pr ta at q don pr vetvete si dhe t urresh pr ta at q urren pr vetvete. Fudajl ibn Ijadi ka thn: Te ne, njerzit nuk jan ngritur me falje dhe agjrim t shumt porse me bujari shpirtrore, zemr t shndosh dhe kshill ndaj ummetit. sht pyetur Abdullah ibn Mubareku: cila sht puna m e mir? Ka thn: Kshilla pr hirr t Allahut. Mameri ka thn: kshillues m i madh pr ty sht ai q m s teprmi i frikohet Allahut pr ty. Selefi kur dshironte t kshilloj ndoknd e kshillonte fshehurazi ashtu q disa prej tyre thonin: Kush kshillon vllain e tij fshehurazi ai vrtet e ka kshilluar, kurse ai q e kshillon n pranin e njerzve ai n realitet e ka qortuar. Fudajl ibn Ijadi gjithashtu ka thn: Besimtari ua fsheh t tjerve t metat dhe kshillon kurse i degjeneruari i zbulon t metat dhe shmton. Imam shafiu, rahimehull-llah, ka thn: Kush e kshillon vllain e tij fshehurazi ai vrtet e ka kshilluar dhe zbukuruar e ai q bn kt haptazi ai n realitet ia ka zbuluar t metat dhe e ka shmtuar. Imam Muslimi transmeton se Xheriri, radijall-llahu anhu, urdhroi shrbtorin e tij q tia blej nj at. Ai ia bleu pr 300 dirhem. Erdhi shrbtori s bashku me blersin e atit te Xheriri pr ti marr t hollat prej tij. Xheriri i tha pronarit t atit: ati yt sht m i mir se 300 dirhem a mund q t ma shessh pr 400? Pronari i tha: Kt ti e vendos. Pastaj i tha prsri: Ati yt sht m i mir se 400 dirhem a mund q t ma shessh pr 500, dhe vazhdoi kshtu deri sa ia ofroi 800 dirhem dhe e bleu me kt shum. M pas u pyet pr kt e ai tha: Un i kam dhn besn Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, se do t kshilloj do musliman. Gjithashtu Xheriri i thoshte shokut t tij: Dije se at q e marr prej teje sht m e mir se ajo q ta jap un, prandaj zgjedh! Ahmed Muadh Hakkij
Prktheu: Agim Bekiri (pjes nga libri: Katrdhjet hadithe mbi moralin, NuN, Shkup, 2005)

63