Parapagimi pr revistn.....................................................................................................2 Letr e hapur qeveris Daneze..........................................................................................3 Vdekja e Rugovs dhe reflektimi i saj n jetn e muslimanve t Kosovs.......................

4 Prsiatje n Haxhin e Lamtumirs .....................................................................................6 Thirrja e Ibrahimit, alejhis selam ......................................................................................11 Nga thesari i urtsis .......................................................................................................14 Lakmia ..............................................................................................................................16 Zilija ..................................................................................................................................18 Dita e Ashura-s, 10 Muharrem.......................................................................................21 Vlera e sahabve..............................................................................................................25 Bashkimi i vrtet.............................................................................................................28 Kshill prindrve dhe mjekve .......................................................................................41 Si u bra myslimane? .......................................................................................................42 Fmijt, ardhmria juaj.....................................................................................................44 Bashkshorti i mir ..........................................................................................................45 Ibn Malik El Endelusi ......................................................................................................46 Sahabt dhe dituria..........................................................................................................47 Muaji Muharem.................................................................................................................51 Allahu i Madhruar ...........................................................................................................53 Ndalimi i prgojimit...........................................................................................................56

Parapagimi pr revistn
Parapagimi kushton gjithsej 10 euro (dhjet) pr Europ, (prfshir edhe Shqiprin, Kosovn, Turqin dhe ish republikat Jugosllave), 20 euro pr Kanada dhe Amerik dhe vetm 310 denar pr parapaguesit nga Maqedonia. Me kt parapagim brenda nj viti juve ju drgojm 12 numra t revists, prej numrit aktual kur ju parapaguheni. N kt mim jan t prfshira edhe harxhimet postare pr drgim t thjesht. Pr parapagim mjafton q t drgoni pajtimin tuaj me emrin dhe adresn e plot n: email: albislam@albislam.com sms: +389 70 445 725 fax: +389 2 3230 827 tel: +389 2 3230 827 (do dit, prve t xhumas dhe t diels, prej 9 deri 16) ose me post n: rr: 110 nr: 5 1000 Shkup, Maqedoni

viti IV nr: 31 redaksia: Ramadan Ramadani (kryeredaktor) Agim Bekiri (ndihms kryeredaktor) Bekir Halimi, Talha Kurtishi, Alajdin Idriz, Fatmir Zaimi, Ali Shabani

albislam@albislam.com rr: 110 nr: 5 arshija e vjetr 1000 Shkup fax: +389 2 3230827

Del n fillim t muajit, kalendari i hixhretit, takvimi i Trkiye Diyanet Vakfi. Numri i ardhshm: 01 03 2005

Boton: NUN-R DOOEL Xhirollogaria: 300000001759616 Komercijalna Banka A.D. - Skopje Xhirollogaria: 0270100209184 Komercijalna Banka A.D. - Skopje rr. Kej Dimitar Vlahov 4 S.W.I.F.T. : KOBSMK2X IBAN MK07300701002091869 Numri tatimor: 4030003487017

(denar) (euro)

Revista sht e regjistruar pran Agjencis pr Informata t Maqedonis nr. 02-124/2. Shtypur n: Cetis Print -Shkup Tirazhi: 1000 kopje ISSN: 1409-6250 2

Aktuale
Letr e hapur qeveris Daneze
Feja Islame i respekton lirit m tepr se do ligj dhe religjion. I Drguari i All-llahut, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, na ka msuar ti respektojm lirit dhe t drejtat e t tjerve, ti pranojm parimet e negocimit t shndosh, t kmbejm pikpamjet si dhe t pranojm argumentimin e sakt dhe t drejt. Nj prej bazamenteve themelore t liris sht respektimi i drejtave njerzore dhe pr kt shkak jemi t befasuar me qeverin daneze e cila lejon publikimin e gnjeshtrave dhe shtrembrive lidhur me t Drguarin, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem. Me far t drejt, n emr t drejtave t njeriut, lejohet sulmi me fyerje dhe ofendim kundr njeriut, prindrve t tij dhe familjes s tij? M i madh sht gabimi me an t cilit lejohet fyerja dhe ofendimi i njeriut me sulmin q i bhet t Drguarit t tij si dhe parimeve t besimit q ai e pason. Islami trsisht refuzon ofendimin profetve. Muslimant e kan t ndaluar do lloj t ofendimit ndaj profetve q u prkasin religjioneve qiellore. Nga ana tjetr publikimin e gnjeshtrave t tilla rreth krijess m t nderuar njerzore, t drguarin mshir pr bott si dhe t drguarin e fundit e konsiderojm si akt i ult q ngacmon ndjenjat e do besimtari. Mbyllja e syve para sulmeve q i bhen t Drguarit t Allllahut sht shkelja m e madhe e drejtave t njeriut dhe u prkon atyre q promovojn urrejtjen dhe konfliktet ndrfetare si dhe ndikon n thellimin e shkaqeve t terrorizmit. Nse qeveria daneze nuk i pranon kto gjra e ka pr detyr t ndalon dhe lufton sulmet e tilla q i bhen t Drguarit dhe sulmet e tilla t mos i konsideron liri e shprehjes. Liria asnjher nuk lejon cenimin e t drejtave t tjerve. Mbjellja e urrejtjes dhe armiqsis ndaj islamit dhe muslimanve sht larg do logjikimi dhe veprimi t shndosh dhe si e till nuk i ka hije nj shtetit q pretendon zbatimin parimeve t drejtsis. Insistimi i qeveris suaj ti shkel t drejtat e muslimanve do t nxit ndrmarrjen e hapave pr bojkotimin e prodhimeve daneze si dhe thirrje publike q do musliman t bn nj gj t till.
Amr Mumtaz

Vdekja e Rugovs dhe reflektimi i saj n jetn e muslimanve t Kosovs

(A ishte Rugova musliman dhe a ka tendenc t krishterizimit t elits kosovare?) shtja e identitetit fetar t presidentit tashm t ndjer t Kosovs Ibrahim Rugova, sht br tem shum e prfolur n qarqe t ndryshme politike, kulturore, fetare, etj.. N t vrtet, nse kihen parasysh dimensionet dhe reflektimet e mundshme t ksaj problematike, automatikisht vihet n prfundim se nj diskutim i till sht me rndsi por edhe duhet trajtuar nga t gjitha aspektet e mundshme. Shikuar nga aspekti fetar islam, nuk sht me rndsi jetike se nj individ, kushdo qoft ai, a ka qen musliman apo jo, duke mos mohuar rndsin individuale t ksaj shtjeje. Por kur kemi t bjm me figura publike, me lider e udhheqs institucionesh e shtetesh, ather paraqitet rndsia e definimit t identitetit (edhe fetar) t personalitetit n fjal, ngase reflektimet mund t jen politike, kulturore, madje edhe propagandistike. A ishte Rugova musliman? N kohn e nj qndrimi bukur indiferent ndaj prkatsis fetare t nj shumice t atyre q kan jetuar nn thundrn e sistemeve komuniste, sht vshtir q t definohet identiteti fetar i t ktillve, qoft edhe vetm pr statistika. N rastin e ktill kriteri i vetm mbetet prkatsia fetare e familjes prej t cils rrjedh ai njeri. N rastin konkret, sht e gjith 4 njohur se Ibrahim Rugova rrjedh prej familjes muslimane. Jo rrall jan dgjuar dhe transmetuar (edhe prej tij) deklarata kontroverse lidhur me prkatsin e tij fetare, anipse asnjher nuk sht deklaruar haptazi se heq dor nga Islami dhe e prqafon krishterimin. Nj konvertim t tijin shum t prfolur n katolicizm njeriu ka mundur ta vrej dhe lexoj ndrmjet rreshtave duke shikuar animin e tij t hapt kah Vatikani, Papa (prkuljet para tij, puthja e dors, si dhe mbajtja varur e fotografis s prbashkt),Nwna Tereze, madje edhe nga vet leksiku q e prdorte. Prej ksaj fitohej nj prshtypje e fort s ai e ka ndrruar fen, anipse vrehej nj tendenc e organizuar mir q nj gj e till t mbahet e mbuluar me vellon e misterit dhe assesi t mos publikohej botrisht. N ann tjetr, vrehej nj qndrim shum indiferent, shum her edhe diskriminues, ndaj Islamit dhe pjestarve t tij q manifestohej nga Rugova, partia (LDK) dhe institucioni q ai drejtonte (presidenca). Tr kontakti i tij me Islamin mund t vrehej n disa mesazhe t zbehta q i drgonte Bashksis Islame dhe muslimanve me rastin e Ramazanit apo dy Bajrameve. Ka ndodhur q drgimi i ktyre mesazheve edhe t harrohet. Kjo nuk ndodhte me bashksin tjetr fetare, kishn katolike. Akoma m diskriminuese pr muslimant ishte edhe ideja, q m von evoluoi n projekt, e pjesrisht edhe n realitet pr ndrtimin e nj katedraleje n qendr te Prishtins, kryeqytetit i cili ka aq katolik saq kisha

jo shum e madhe u mjafton atyre dhe muslimanve nga radht e liderve politik q marrin pjes n manifestime t ndryshme kishtare. Kjo ndodh n kohn kur nevoja e muslimanve pr t pasur disa xhami t mdha vrehet nga fakti se (jo vetm) n xhuma njerzit pavarsisht kushteve klimatike falen edhe n oborre t xhamive, madje edhe n trotuare t rrugve, kjo nevoj injorohet nga organet e pushtetit lokal dhe muslimant privohen nga e drejta pr t ndrtuar xhami n t cilat do t ushtronin t drejtn e garantuar m do konvent, lirin e besimit dhe adhurimit. Prmbi t gjitha kto, disa dit para vdekjes s presidentit, e prditshmja prishtinase Lajm ekskluzive shkruan se Ibrahim Rugova qysh m 1994 e kishte pranuar katolicizmin para Paps Gjon Pali i dyt dhe ishte pagzuar n Pjetr. Autenticitetin e lajmit m pas as nuk e ka konfirmuar e as prgnjeshtruar askush. Ndrsa menjher pas vdekjes s presidentit, del Lush Gjergji, nj zyrtar i Kishs katolike, aktivist dhe misionar i njohur shqiptar dhe kumton se Rugova ka vdekur si i krishter porse nuk e ka publikuar konvertimin e tij duke e pasur parasysh prkatsin muslimane t shumics s shqiptarve. Un mendoj se shikuar nga aspekti fetar islam, vshtir se do t mund t gjenim n veprimtarin e Rugovs dika q do t dshmonte prkatsin e tij islame. Ndrsa nga kndi ideologjik, kulturor e politik shtja mbetet shum e mjegulluar dhe fardo pretendimi ka nevoj pr fakte dhe argumente, t cilat sht vshtir t gjenden. N ann tjetr sht shum indikative edhe mnyra e kryerjes s ceremo-

nis s varrimit t Rugovs, e cila, sipas zyrtarve sht br pa rite fetare por vetm me rite kombtare dhe shtetrore. Qndrimi i elits kosovare ndaj Islamit Islami n Kosov ka shumka t prbashkt me at n viset tjera t Ballkanit, si nga aspekti historik i ardhjes dhe deprtimit t tij, ashtu edhe nga presionet dhe persekutimet q i ka prjetuar. Ekzistojn disa specifika t cilat doemos u referohen disa veorive t popullit shqiptar q e bjn edhe Islamin edhe muslimant e Kosovs m t veant se t tjert. T ndikuar nga propaganda shumvjeare komuniste, tek nj numr intelektualsh kosovar mund t vrehet nj doz e inferioritetit kur sht n pyetje prkatsia islame e shumics s kosovarve, por rrall ndodh q kjo t evoluoj n ndjenj simpatie ndaj nj feje tjetr (katolicizmit, p.sh.) e t mos flasim pr prqafim t krishterimit nga ana e dikujt. Raste gjithsesi ka por nuk kan prmasa t dukuris e cila do t shkaktonte shqetsim apo oscilim t strukturs s popullats kosovare nga aspekti i prkatsis fetare. Sidoqoft vrehen tendenca nga disa qarqe fetare (kishtare) q popullin shqiptar n prgjithsi ta prezantojn si popullin me rrnj krishtere, i cili vetm rastsisht sht musliman dhe kjo nuk sht m tepr se statistik, sipas ktyre qarqeve. Realiteti dshmon se pretendimet e tilla jan shum larg t s vrtets dhe orientimi i nj pjese t intelektualve dhe elits kosovare sht gjithashtu proislam, madje n mas m t madhe sesa do t ishte e kundrta.
Ekrem B. Avdiu

Artikuj
Prsiatje n Haxhin e Lamtumirs
Ngjarje e veant dhe madhshtore, me ndikim t madh n jetn e muslimanve, sdo t pushoj historia duke e prmendur si nj fitore e s vrtets dhe zmbrapsje e t kots dhe shirkut, e kjo sht: Takimi i t Drguarit, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, me Umetin e Tij n Haxhin e Lamtumirs, pas nj xhihadi i cili vazhdoi m tepr se njzet vite, q prfunduan me fitoren e tij n Siujdhesn Arabike dhe me spastrimin e Haremit dhe ka ka prreth tij nga mbeturinat e politeizmit dhe ithtarve t tij dhe at n vitin e dhjet sipas hixhretit. N kt Haxh u shua etja e besimtarve t cilt ishin t etur t msonin rregullat e Haxhit dhe si kryhen ato, ngase ky Haxh ndodhi n kohn e prhapjes s Islamit n Siujdhesn Arabike ku u shtua numri i muslimanve dhe u forcua besimi dhe njerzit ndienin nj nevoj t madhe pr njohjen e rregullave t Haxhit. Rregullat e Haxhit Sahabt, Allahu qoft i knaqur me ta, msuan nga Pejgamberi, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: Namazin dhe numrin e rekateve t tij, si kryhet ai dhe u tha Pejgamberi, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: Faluni ashtu si m keni par mua duke u falur Agjrimin, si kryhet dhe kur fillon Zekatin, se n far pasurish obligohet dhe sa sht obligim t jipet nga ato. 6 Kshtu q mbeti tua msonte rregullat e Haxhit, si ti kryenin simbolet e tij pasi q Islami prdhosi zakonet q i kishin trashguar n kohn e injorancs n kryerjen e rregullave t Haxhit dhe e pastroi at nga mbeturinat e shirkut dhe at n vitin e nnt t hixhretit kur Ebu Bekri e bri haxhin me njerzit. Saq, para se t arrinte n Meke zbritn ajetet e para t sures Tevbe q shpallnin fjaln e fundit t Islamit pr marrdhniet me idhujtart dhe vizitn e Qabes. Ku i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, drgoi djalin e axhs s tij, Aliun, q tiu kumtonte kto ajete dhe t prhapte te ta porosin e tij, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: Veni re: Mos ta bj Haxhin pas sotit asnj idhujtar e as mos ta kryej tavafin rreth Qabes askush lakuriq Kshtu q pas ktij viti nuk e kreu Haxhin asnj idhujtar, e as q bri tavaf rreth Qabes lakuriq dhe Qabeja mbeti simbol i adhurimit t pastr ndaj Allahut t Lartsuar e t Vetm dhe u kthye ashtu si e kishte pastruar Ibrahimi (paqja e Allahut qoft mbi t) pr ata q bnin tavaf, qndronin n t dhe pruleshin n ruku dhe sexhde. Dhe kur fjala e Islamit u ngrit ksisoji e u plotsua Fjala e Allahut e mir pr arabt, u qetsua zemra e te Drguarit, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, ngase e kishte kumtuar Porosin e Zotit t tij, e kishte kryer emanetin me besnikri. U nis q ta kryente Haxhin si falnderim ndaj Allahut t Lartsuar q e kishte ndihmuar, mbshtetur

dhe mbrojtur derisa e kreu obligimin e tij si dhe q ti sqaronte obligimet e Haxhit dhe ta kumtonte realitetin e Islamit. Haxh Historik N vitin e dhjet t Hixhretit i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, shpalli n njerz se ai synonte t vizitonte Shtpin e Allahut pr ta kryer Haxhin. Njerzit vinin nga t gjitha ant e Siujdhess qofshin ato larg apo afr per tiu prgjigjur ksaj thirrjeje dhe q t msonin rregullat e Haxhit, ashtu si duhet, nga i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, q t mos bienin n mbeturinat e zakoneve t injorancs beduinase dhe t arrinin nderin e shoqrimit n kt Haxh madhshtor. E mu n kt Haxh u tha Hutbeja e Lamtumirs. Kjo Hutbe historike, madhshtore e prmbledhse me t ciln kurorzoi kumtimin e Porosis s Zotit dhe rregullat e fes s Tij. i prmblodhi msimet e Islamit dhe rregullat e tij n fjal prmbledhse dhe n nj kshill t shkurt e cila edhepse e shkurt - e prkufizoi smundjen dhe e prshkroi ilain. T drejtat e Njeriut Njqindmij apo m tepr qndruan t heshtur duke dgjuar se do tu thuhet atyre prej porosive t muara dhe kshillave madhore. Dhe sikur i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, e ndiente afrimin e vdekjes kshtu q ndr fjalt e para q ua tha njerzve n kt Hutbe: O ju njerz, dgjone fjaln time ngase un nuk e di se a do tju takoj pas ktij viti n kt vend ndonjher. Heshtja kaploi tr t pranishmit, e tr bota heshti q t dgjonte se do t thoshte

Muhamedi, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, dhe ja ai tashm po i prmbledhte parimet me t cilat kishte ardhur dhe kishte luftuar pr realizimin e tyre n fjal t shkurta po kuptimplote. Thoshte, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: O ju njerz: Vrtet gjaku dhe pasuria e juaj jan pr njri tjetrin nga ju t ndaluara (ti cenoni pa t drejt), derisa ta takoni Zotin e juaj ashtu si sht e shenjte kjo dit e muajit tuaj n kt vend tuajin. Vall a e kreva kumtimin? O Zoti im dshmo. Dhe ai q ka marr n emanet dika le tia kthej pronarit t tij. Kumtim Botror Ky sht kumtimi i par botror i t Drejtave t Njeriut n Islam. N t i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, pohoi mbrojtjen e individit, pasuris dhe nderit si themelin e par t domosdoshm pr jetn e Umetit d. m. th. sigurin e individit, pasuris dhe nderit. Nn hijen e ksaj sigurie jeton do individ i umetit nj jet t qet e t lumtur, ku do person sht i begatuar n t me qetsi dhe mirqenie. Jeta sht begati q Allahu i Lartsuar ia dhuroi njeriut, e ruajtja e jets dhe prkujdesja pr t esht nj nga synimet m t larta t Islamit dhe kjo nuk sht pr tu uditur ngase nse persekutimin e kafshs dhe vrasjen e saj pa t drejt e konsideron Allahu i Drejt e i Mshirshm krim pr t cilin e fut njeriun n zjarr ather si do t konsiderohej persekutimi i njeriut dhe vrasja e tij. Thot i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: Nj ngrua ka hyr n zjarr pr shkak t nj Maceje ngase e ka ngujuar at; as nuk e ka ushqyer e as nuk e ka ln t ushqehet nga insektet e toks derisa ka ngordhur. 7

E Drejta pr Jet Nse ky sht vshtrimi i Islamit n vlern e jets pr krijesat n kt bot ather si do t ishte kujdesi dhe shprblimi i tij pr at i cili mbshtet t drejtn pr jet mes njerzve? Dhe si do t ishte dnimi dhe hakmarrja e tij pr at i cili e prbuz kt t drejt? Kurani Famlart e konsideron vrasjen e nj njeriu krim ndaj njerzimit n trsi dhe n ann tjetr e konsideron shptimin e tij nga shkatrrimi begati pr njerzimin n trsi. Thot Allahu i Lartsuar: Pr kt ne u shpallm Beni Israilve se kush e mbyt nj njeri pa pas mbytur ai ndonj tjetr dhe pa pas br shkatrrim n tok ather sht si ti kishte mbytur gjith njerzit. E kush e ngjall (shpton) sht si ti kishte ngjallur t gjith njerzit. (el-Maide: 32) Gjithashtu, Islami dnoi do cenim t nderit e fisnikris s njeriut dhe pr t mbrojtur nderin, Islami e ligjsoi dnimin pr prostitucion. Thot Allahu i Lartsuar: Laviren dhe lavirin ti rrahni secilin prej tyre me nga njqind t rna, dhe n zbatimin e dispozitave t Allahut ndaj atyre dyve mos u tregoni zemrbut, nse jeni q i besoni Allahut dhe bots tjetr. E gjat zbatimit t ndshkimit ndaj tyre, le t jen t pranishm nj numr besimtarsh. (en-Nur: 2) Sikurse q e ka ligjsuar edhe ndshkimin pr shpifje. Thot Allahu i Lartsuar: Edhe ata t cilt bjn shpifje pr grat e ndershme dhe nuk sjellin katr dshmitar, ti rrahni ata me nga tetdhjet t rna dhe atyre mos u pranoni dshmin m kurr. T tillt jan t pabes. (en-Nur: 4) Sikur q e ka ndaluar Islami ofendimin e muslimanit, ka ndaluar edhe nga t prqeshurit, etiketimi me llagape t kqija dhe dyshimi. Thot Allahu i Lartsuar: O ju q be8

suat, nuk bn t tallet nj popull me nj popull tjetr, meq t prqeshurit mund t jen m t mir nga ata t cilt prqeshin dik tjetr, e as grat me grat e tjera, ngase mund t jen m t mira se to, dhe mos e prqeshni njri tjetrin e as mos etiketoni njri tjetrin me llagape t kqija. (elHuxhurat: 11) Shenjtria e pasuris Gjithashtu, i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, ka treguar pr shenjtrin e pasuris e, kjo sht nxitje e fort pr muslimanin, e cila e shtyen t punoj me vullnet dhe vendosmri dhe e shtyen at drejt nj konkurence n prsosjen e puns ngase njeriu mundohet t fitoj ushqimin e tij dhe lodhet n jet i shtyer nga natyrshmria pr t pas sa m shum n t ciln e ka krijuar Allahu, derisa t knaqet me at q e posedon dhe at q e ka deponuar pr veten dhe familjen e tij. Pr at Islami e ka pohuar pronsin individuale me rrugt e saja t ligjshme. Thot Allahu i Lartsuar: Burrave ju takon hise nga ajo q fituan dhe grave gjithashtu ju takon hise nga ajo q fituan ato. (en-Nisa: 32) Dhe e ka ruajtur nga keqprdorimi i t tjerve me t, kshtu q ka ndaluar grabitjen dhe shfrytzimin e pasuris pa t drejt. Pr kt ka ardhur me ndshkimin e rrept ndaj vjedhsit. Thot Allahu i Lartsuar: Vjedhsit dhe vjedhses preniu duart, si shpagim i veprs q kan br dhe ndshkim prej ans s Allahut. ( el-Maide: 38) Dhe pr t prforcuar shenjtrin e prons private, Islami i ka lejuar pronarit q ta mbroj at nga vjedhja dhe nga grabitja e nse vritet me kt rast bie shehid. Thot i Drguari i Allahut(paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t): Ai i cili vritet n mbrojtje

t pasuris s tij esht shehid dhe ai q vritet n mbrojtj t nderit t tij sht shehid. Pastaj, i Drguari Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, ne Hutben e tij kaloi nga porosia pr ruajtjen e t drejtave t njeriut te nj vendim i prer t cilin ua kumtoi t pranishmve dhe atyre q vijn pas tyre. Thot i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: Veni re: Prej veprave t kohs s injorancs kam prdhosur do gj: Gjaqet e kohs s injorancs jan t anuluara dhe kamata e injorancs sht anuluar. E me kt vendim i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, i ka anuluar veprat e kohs s injorancs dhe ato gjurm t kqija q i kan ln dhe ka rrnjosur tkeqen e tyre. Prandaj, do gj q ju prmbaheshin n kohn e injorancs prej zakoneve t urrejtura, fanatizmit t prbuzur, lavdrimit me t part dhe ofendimit n prejardhje, bashkpunimit me kamat, t trat kishin prfunduar dhe ishin jovalide. Dhe n kt, Pejgamberi, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, filloi me t afrmit e tij para se t fillonte me t tjert. Thot i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t: Kamata e par q do ta anuloj sht kamata e xhaxhait tim, Abbasit bin Abdul-Muttalib dhe gjaku i par q do ta anuloj sht gjaku i djalit t Rebia bin Harith bin Abdul-Muttalib. Xhaxhai i tij, Abbasi kishte pasuri q e kishte dhn me kamat, e kjo kamat ishte e para q e anuloi i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, dhe bijt e AbdulMutalibit kishin nj gjak te fisi Hudhejl e ky ishte gjaku i par q e anuloi i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi tnga gjaqet e injorancs, q njerzit t mos ken arsye pr t mos zbatuar urdhrat e Allahut dhe

urdhrat e tij. E kamata sht e ndaluar me Kuran, Suet dhe Ixhma. Thot Allahu i Lartsuar: Allahu e ka lejuar shitblerjen por, e ka ndaluar kamatn (el-Bekare: 275) Uzurpim dhe Urrejtje Islami ka ndaluar kamatn pr at q shkakton dme t mdha. Kamata eliminon shpirtin e solidaritetit dhe mshirs s ndrsjell. N shoqrin ku punohet me kamat i shohim kamatdhnsit si ujq q nuk kan breng tjetr vetm se si ta uzurpojn pasurin e t varfrve, secili pret momentin kur do ta grabit tjetrin dhe do ta glltit at, gjithashtu ajo mbjell urrejtje dhe armiqsi n shpirtra dhe kput lidhjet vllazrore dhe afrsin. A ka dhimbje m t madhe pr njeriun q t sheh se si i mirret pasuria pa t drejt!! Duke mos harruar se si n kamat pezullohet pasuria q t mos shfrytzohet n sferat e saja t ligjshme si tregtia, industria apo bujqsia. Pr kt, Islami ndaloi kamatn rreptsisht, pa u hamendur. Thot Allahu i Lartsuar: O ju njerz, kinie frik Allahun dhe hiqni dor prej asaj q ka mbet nga kamata nse jeni besimtar. E n qoft se nuk e bni kt ather ju shpallet juve luft nga Allahu dhe i Drguari i Tij. E nse pendoheni, ather juve u takon kapitali i pasuris suaj, ask nuk e dmtoni e as vet nuk dmtoheni. (el-Bekare: 279) T Drejtat e Burrave dhe Grave Pastaj, vazhdoi i Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, n hutben e tij lamtumirse dhe sqaroi pr burrat obligimet e tyre ndaj grave dhe obligimet e grave ndaj burrave. 9

Ju keni obligime ndaj Grave tuaja dhe ato kan obligime ndaj jush, ato e kan obligim ndaj juve q t mos ulet n shtratin tuaj askush prve juve dhe t mos e fusin n shtpit tuaja asknd prve se me lejen tuaj, e nse e bjn t kundrtn ather Allahu ua ka lejuar juve ti kshilloni ose t distancoheni nga t fjeturit me to nj koh apo ti rrahni me nj rrahje t leht e jo dmtuese e nse ndalen e ju respektojn ather e keni obligim ti ushqeni dhe ti veshni me t mire. Dhe silluni mir me grat ngase ato jan ndihmsit e juaj, nuk posedojn pr veten e tyre asgj dhe ju i keni marr ato me besn e dhn ndaj Allahut dhe i keni filluar marrdhniet intime me to me fjaln e Allahut. Drejtsia ndaj Gruas Gruaja gjat kohs s injorancs ishte m e prbuzur se sa robrit, nuk i ndahej asgj prej trashgimis dhe as nuk konsultohej pr martes dhe disa nga arabt i varrosnin fmijt femra t gjalla. Mirpo, Islami i dha gruas t drejtat e saj dhe ndrpreu kt padrejtsi si dhe i ndau asaj nga trashgimia. i dha t drejt femrs s rritur t jepte mendimin e saj pr martes, e ndaloi varrosjen e fmijve femra dhe e shmtoi at si dhe i pohoi gruas t drejtat e saj dhe obligimet dhe burrit ia pohoi t drejtat e tij dhe obligimet. Ruajtja e Nderit Prej obligimit t gruas ndaj burrit t saj sht: Ta ruaj nderin e saj, t vajzave t saj, t motrave t tij dhe mos ta tradhton at n kto obligime. Dhe t largohet nga ajo q drgon deri te kjo tradhti ose ngjall dyshimet ashtu q nuk i lejon asnj t huaji t hyj 10

n shtpin e tij n mosprezencn e tij ngase ky sht nj burim i madh i t keqes. E prej obligimit t burrit ndaj gruas: sht q ta shoqroj at me t mir dhe at duke i buzqeshur asaj dhe duke i fol fjal t mira, duke e kshilluar at me t mir kur gabon dhe duke i dhn shembull t mire. Kur sheh prej saj at q e kundrshton ligjin e Allahut apo edukatn t bhet serioz dhe nuk lshon pe derisa t kthehet nga gabimi i saj. Thot Allahu i Lartsuar: Dhe silluni mir ndaj tyre () Dhe prej obligimeve t burrit ndaj gruas s tij sht q: Ta furnizoj at mesatarisht duke mos shpenzuar tepr e as duke mos u br koprrac. Ashtu si thot Allahu i lartsuar: Dhe mos e bj dorn tnde t lidhur pr qafe e as mos e shtrij n trsi, e t mbetesh i qortuar e duarthat. (el-Isra: 29) Rruga e Udhzimit I Drguari i Allahut, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t, i nxiti muslimant t kapeshin pr librin e Allahut dhe t udhzoheshin me msimet e tij e ti zbatonin normat e tij dhe i nxiti q ta pasonin Sunetin e tij dhe i thirri ata q tia paraqesin do mospajtim Librit t Allahut dhe Sunetit t t Drguarit t Tij, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t. Pr at tha: Ua kam lr dy gjra nse kapeni pr to nuk do t humbasni librin e Allahut dhe Sunetin tim. Libri i Allahut sht udhzuesi me t cilin kush kapet nuk devijon, e drejta me t ciln kush gjykon me t nuk bn padrejtsi dhe sht e vrteta q nuk Drita e Islamit kishte prfshir horizontet, normat e tij ishin plotsuar prandaj, edhe zbriti fjala e Allahut: Sot prsosa pr ju fen tuaj, plotsova ndaj jush dhuntin time

dhe jam i knaqur me islamin si fe tuajn. (el-Maide: 3) Sa e madhe ishte mirsia e Allahut ndaj ktij umeti n kt dit madhshtore.

Allahu na dhasht sukses t punojm me librin e Tij dhe t udhzohemi me Sunetin e T Drguarit t Tij, paqja dhe mshira e Allahut qofshin mbi t.
Prof. Muhamed Abdul-Vahid Ibrahim prktheu: D. Lekaj Marr nga: islamtoday. net

Thirrja e Ibrahimit, alejhis selam

Kur Ibrahimi, alejhis selam, kompletoi ndrtimin e Kabes, Allahu, subhanehu ve teala, e urdhroi at t thirrte njerzit n haxh. Ibrahimi alejhis-selam tha: O Allah! Si mund zri im t arrij te gjith ata njerz? Allahu, subhanehu ve teala, i tregoi atij q detyra e tij ishte vetm pr ti thirrur dhe ishte n dorn e Allahut pr ta br at ti arrij njerzit. Ibrahimi, alejhis selam, pastaj u ngrit n malin e Arafatit dhe thirri me z t lart:O njerz me t vrtet Allahu ka prcaktuar pr ju Haxhin, kshtu kryejeni haxhin. Allahu, subhanehu ve teala, shpalli n Kuran: Dhe thirr ndr njerz pr haxhin, se t vijn ty kmbsor e edhe kalors me deve t rraskapitura q vijn prej rrugve t largta. [el-Haxh:28] Sot e ksaj dite me miliona musliman vazhdojn ti prgjigjen thirrjes s Ibrahimit alejhis selam. Ndoshta kt vit ju do t jeni midis atyre q i prgjigjen ksaj thirrjeje. Amr Ibn El-As transmeton: Kur islami hyri n zemrn time, Un shkova tek i drguari i Allahut dhe tha: M jep dorn tnde kshtu q un t mund t bj betimi tek ju. Pejgamberi, salallahu alejhis ve sel-lem, hapi dorn e tij por un e trhoqa t timen. Ai tha: far ke, Amr? U i thash:Un dua t bj vetm nj kusht. Dhe cili sht sht ai (kusht)? Ai tha. Un thash:Q Allahu do t m fal mua. Ather i drguari i Allahut tha: A nuk e di q islami i fshin far ka ndodhur prpara tij dhe q hixhra fshin far ka ndodhur prpara tij dhe q haxhi fshin far ka ndodhur prpara tij. [Sahih Muslim] Haxi sht shtylla e pest e islamit. Allahu, subhanehu ve teala, e bri at t detyrueshme do musliman q plotson kushtet, burr dhe grua, t kryen at t paktn nj her n jetn e tyre. Allahu ka thn: ....vizita e shtpis (Qabes) sht obligim pr at q ka mundsi udhtimi te ajo, e kush nuk e beson (ai nuk e viziton); All-llahu nuk sht i nevojshm pr (ibadetin q e bjn) njerzit. [al-Imran:97] Kryerja e haxhit i lan t gjitha gjynahet. Ebu Hurejre transmeton: Un e kam dgjuar profetin t thot:Kushdo q e kryen haxhin dhe nuk kryen asnj refeth (t foluri ose veprime i keq) ose fusuk (gjynah), ai kthehet (i pastr nga gjynahet) ashtu si n ditn q e ka lindur nna.[Buhari] 11

Haxhi sht nj nga veprat m t mdha q dikush mund t kryej ne jetn e tij ose t saj. Ebu Hurejre transmeton: Pejgamberi u pyet: Cila vepr sht m e mira? Ai ka thn: Besimi tek Allahu dhe tek i drguari i Tij, Pastaj far? Xhihadi pr hir t Allahut. Pastaj far?, Haxhi i pranuar nga Allahu. Ebu Shadhe ka thn: Un kam medituar pr veprat e mira q nj person i bn. Un kam gjetur q namazi ashtu si edhe agjrimi jan nj xhihad i trupit. Dhe q sadakaja sht nj xhihad i pasuris s dikujt. Por haxhi sht nj xhihad i t dyjave, edhe trupit dhe pasuris. Duaja e atij q sht n haxh do t pranohet. Pejgamberi salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Ushtari n rrugn e Allahut dhe ai i cili e kryen haxhin dhe ai i cili kryen umran, t gjith jan te deleguarit e Allahut. Ai i thirri ata dhe ata u prgjigjn. Dhe ata do ti luten Atij dhe Ai do ti jap atyre (fardo q t krkojn)! [Hadithi sht autentik, i transmetuar nga Ibn Maxhe dhe Ibn Hisham] N librat e historis islame sht transmetuar q n ditn e Arafatit, nj njeri nga Turkmenistani qndroi mbi Arafat n Haxh. N t majtn e tij, krejt q shihte ishin musliman duke qar dhe duke ju lutur Allahut, subhanehu ve teala. Prshkak q dinte vetm gjuhn e tij amtare, ai nuk mund t imitonte lutjet e gjata t t tjerve. Me kt do gj turbullohej prpara tij. Fytyra e tij u skuq, syt e tij nxorn lot, ashtu ai i ngriti duart e tij, dhe tha: O Allah! M garanto mua do gj q ata po krkojn? M jep mua do gj q ata krkojn. A do t thot q ne t biem pas haxhit n t njjtn mosbindje q kishim rn para tij? A do t thot q ne na sht premtuar Xhenneti dhe ska rndsi far gjynahi ne bjm pas haxhit? Shum njerz duan t 12

mendojn kshtu dika dhe kjo sht nj supozim shum i rrezikshm. Ne do t shohim n shum hadithe prsa i prket virtytit t Haxhit me termin Mebrur. A e dini far Mebrur do t thot? Do t thot haxhi i pranuar. Nj haxh mebrur sht ai n t cilin nuk bhen mosbindje (gjynahe) n haxh dhe pas tij. T tjera kan thn q nj haxh mebrur sht ai sht i pranuar, dhe shenja e pranimit t tij sht q personi do t shkoj n nj gjendje m t mir athere kur ai t vij dhe q ai nuk do t vazhdoj gjynahet q ka patur midis tij dhe Allahut, subhanehu ve teala. Un njher kam par nj grup haxhinjsh me t gjitha stampimet e tyre. T vendosura n bluzat e tyre dhe kapelet e tyre Haxh mabrur 1997. Un kujtova kur Ibn Omeri ishte n shtratin e tij t vdekjes dhe djali i tij ia kujtoi atij t gjitha veprat e mira q ai kishte br me Pejgamberin, salallahu alejhi ve sel-lem, dhe sahabet e tij, radijallahu anhum. Ai i tha atij: Pusho! A nuk e di ti prej kujt Allahu i pranon (veprat)? Me t vrtet Allahu i pranon veprat vetm nga ata q e kan frik At (el-mutakun). Kur Ali Ibn Husejn, radijallahu anhu, i veshi rrobat e ihramit dhe u ul n deven e tij n prgatitje pr t udhtuar n Mek, fytyra e tij ndryshoi ngjyr, lkura e tij rrnqethej dhe ai qante, i pa aft q t thot telbijen, Lebejke Allahuma lebejk. Dikush e pyeti at: far ka q sshkon? Dhe ai ju prgjigj:Un jam i friksuar q kur un ta them at, do t m prgjigjet: La Lebejke ua la sedejk m mir t mos kishe ardhur dhe mos t kesh kurr lumturi. Me at shpirt, le t marshojm prpara n krkim t mshirs s Allahut, subhanehu ve teala, dhe faljes s Tij, tek shtpia e par e Allahut subhane ua teala mbi tok, n haxh.

N haxhin e 1996 ju mund t keni dgjuar pr turmn e xhamaratit n t ciln 600 njerz vdiqn. Ishte mesdit kur ajo ndodhi dhe un kam qen i ulur q nga mngjezi duke pritur pr mesditn q t hidhja gurt e mi. Rreth 30 minuta prpara mesdits nj val njerzish, si domino, na hypn prmbi ne. Un i thash vetes q m prpara q nse do t gjendesha prpara nj situate emergjente do t hidheja n ndonj autobus ose ndonj gj t lart q ti ikja turms. Tani, un i pash njerzit duke e br at gj dhe un e dija kjo ishte situata q un i friksoheja. Miku im tha:far t bjm? me nj shikim mbi detin e njerzve un e dija q nuk ishte e mundshme t ecnim kundr turms dhe kshtu ju prgjigja: Shko dhe hidhu tek xhemerati jon. Njerz vdiqn at dit. Sirenat e ambulancave ishin duke fishkullyer dhe helikoptert ishin duke fluturuar sipr. N dhimbjen dhe lodhjen, dhe me humbjen e mikut tim, un u ula n gjunj, me shpindn tek nj motr muslimane dhe shpinda e saj n at t timen. Ne nuk e kuptuam far ishim duke br. Un shijova far Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem ka thn q n Ditn e Gjykimit njerzit do t jen lakuriq dhe Aisha, radijallahu anha, e pyeti at:A nuk do ta shikojn njri-tjetrin burrat dhe grat? Dhe ai u prgjigj:Aisha, shtja sht m serioze sesa aq. Un pash tre burra q shikonin pr shokt e tyre dhe un vetm po i shikoja me vmendje. T gjitha menjhersh shprfyen

n gzimAhmed, Ahmed. Ata thirrn dhe njri prej tyre nuk mund t prmbante gzimin dhe ai qau dhe qau. Duke aluar un shkova tek Kaba ku gjeta nj vend me pem q bnin hije dhe nj rrugic q t onte tek nj vil. Pronari, nj plak, qndroi duke shikuar t gjith njerzit q ecnin pran. Edhe un e pash at. Njerzit do t shkonin tek ai dhe do ti luteshin pr nj got uj. Ai do t krcente dhe do ti sillte atyre ujin m t fhoht q ai kishte. Ata do t luteshin nga thellsit e zemrave t tyre pr t. Un e dija far lloj duash ishin, sepse un isha duke ndjer t njjtn etje q ata ndjenin. Kurdo q ai shihte ndonj t smur, ai do t hidhej n rrug dhe do ti ftonte brenda, duke i dhn atyre nj shtrat dhe ushqim pr tu lodhur. Un kisha turp s pari, por etja m pushtoi mua dhe un i krkova atij uj. Un kisha at gjendje pr ca koh dhe kur un e pyeta at, ai e kuptoi q nuk m kishte dhn asgj. Ai vrapoi brenda dhe prve ujit m solli disa paketa me lngje frutash. Un mendoja rreth ktij njeriu kur po kthehesha tek Qabeja. Nse nj qenie njerzore ishte aq e mshirueshme ndaj ktyre njerzve t cilt kan ardhur n haxh pr asnj arsye tjetr prve se t thon: La ilahe ilallah, sesa i mshirshm do t jet Allahu, subhanehu ve teala me kta haxhinj? Me t vrtet, Pejgamberi ka thn: Dhe nuk ka shprblim tjetr pr haxhin e pranuar...ve xhennetit!
Muhammed el-Sherif Prktheu: Ammar Ardit Kraja

13

Nga thesari i urtsis

sht thn: Urtsia sht pron e do muslimanit, ku ta gjen le ta merr at. Nga kjo piknisje filluam prpilimin e ktij teksti duke synuar tubimin e nj numr t fjalve t urta pr t cilt mendojm se do t jan freskuese pr shpirtrat e besimtarve. Ajo q m tepr e synojm sht zbatimi i ktyre porosive t arta n jetn ton q do t prmirson dukshm mnyrn e jetess. All-llahun e lusim q kto fjal ti bn t dobishme pr besimtart kudo q jan. Ai gjithsesi sht dhurues i suksesit. Hasani ka thn: Shenja e largimit prej All-llahut sht te preokupimi i njeriut me gjrat q nuk i prkasin. Sehl ibn Abdil-lah Et Tusturi ka thn: Ai q flet pr at q nuk sht shtje e tij do t privohet nga sinqeriteti. Kur halifeja El Mensuri e ka pyetur Xhafer ibn Muhammed Es Sadik-un pr shkakun e mosprezencs s tij n tubimet q ai i organizon ai i sht prgjigjur: N pranin tnde nuk ka gj prej t cils friksohemi e as q ke ndonj gj t ahiretit q na terheq. Nuk mendojm se je n begati pr t ciln duhet t t urojm e as q mendojm se je n fatkeqsi pr t ciln duhet t t ngushllojm. Fudajli ka thn: Nse don q njerzit t jan si ti, nuk e ke kryer porosin e Allahut. (1) Ather si mundesh ta kryesh kur dshiron q njerzit t jan m posht se ti. Ibn Mesudi ka thn: Pasha Allahun q nuk ka Zot tjetr ve Tij, mbi kt tok, 14 asgj si gjuha nuk e meriton burgimin e gjat. Fudajli ka thn: Nuk ka Haxh, as xhihad, e as prgatitje pr xhihad, m t fort e t vshtir se ruajtja e gjuhs Llukmani me kto fjal e kshilloi djalin e tij: Nse fjala sht argjend heshtja sht flori. Ai q hesht me dije sht sikur ai q flet me dije. Omer ibn Abdul Azizi mbajti hytbe e cila preku n zemrat e njerzve dhe ata filluan t qajn. Omeri e ndrpreu hytben dhe njerzit than: Pse nuk e vazhdove fjalimin pr t cilin shpresojm se do t na kishte br dobi? Omeri tha: Fjala sht sprov. Vepra sht m e mir pr besimtarin se fjala. Ubejdullah ibn Ebi Xhafer ka thn: Nse njeriu n nj tubim flet dhe i plqen fjala q e thot le t hesht dhe ather kur heshja i plqen le t flas. Havarijjunt e pyetn Isaun, alejhis selam: Cila sht puna m e sinqert? Tha: Ajo pr t ciln nuk do t lavdrohesh prej njerzve. Ai q t don sht i sinqert ndaj teje edhe kur je prezent edhe gjat mungess tnde kurse ai q friket prej teje sht i sinqert vetm kur je i pranishm. Besimtar sht ai q i mbulon t metat e vllaut vet dhe e kshillon kurse i prishur (faxhir) sht ai q i zbulon t metat e njerzve dhe i kritikon. Gjja m e rnd q vihet n peshore (mizan) sht sjellja e mir. (HADITH)

Mos u bn si ai i cili grumbulon diturin e t t diturve dhe urtsit e t urtve por q ndaj t Vrtets sillet si nj nga t marrt. Omer ibn El Hattabi ka thn: Jep selam i pari kur t takohesh me vllaun tnd, thirre me emrin q e plqen dhe liroja vendin t ult. Kjo do ta shton dashurin mes juve. Ebani rrfen: Hyra n xhami ku e takova Hasanin. N pyetjen time a sht falur ai u prgjigj negativisht. Thash: N qytet njerzit jan falur. Tha: Kush don ta merr fen nga arshia?! Nse ju shkon malli e vonojn faljen e namazit kurse ather kur nuk ju shkon, e falin para kohs. Sikur t mos ishin vdekja, smundja dhe skamja, njeriu nuk do t bindej kurr Kush e nderon dhe lavdron at q fut risi n fe ka shpejtuar n rrnim t fes. Ai q e qorton vetn n mesin e njerzve, n t vertet lavdrohet, sa keq sht kjo q e bn. Ali ibn Ebi Talib, radijall-llahu anhu, thoshte: Dijs i mjafton pr nder pretendimi q ia bjn injorantt. Obligimet e njerzve ndaj dijetarit jan: - T pyesin at pr shtjet e fes - T mbrojn nderin e dijetarve - Ti arsyetojn n gabimet e tyre - Gjeneratat e reja ti lidhim me dijetart Obligimet e dijetarit jan: - T mos e fsheh dijen

- T flet t vrtetn pr All-llahun - T urdhron pr t mir dhe t ndalon nga t kqijat - T przihet me njerzit duke mos u izoluar prej tyre Ibn Mesudi, radijall-llahu anhu, thoshte: Ju jetoni n nj koh n t ciln numri i fukahave (dijetarve) sht i madh n koh q numri i hatibve (oratorve) sht i vogl, q japin shum e marrin pak, q i dijn dispozitat e Kuranit e q ndoshta nuk e dijn Kuranin prmendsh. Do t vie nj koh, numri i oratorve (llafazanve q flasin shum e veprojn pak) do t shtohet n koh q numri i fukahave (q flasin t vrtetn dhe punojn sipas saj) do t jet i vogl, q krkojn shum e q japin pak, q e dijn Kuranin prmendsh por jan neglizhent ndaj kufijve t Tij. Prgatiti: Talha Kurtishi Shnime1-I Drguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme, ka thn: Nuk beson ai q pr vllaun e vet nuk e dshiron at q e dshiron pr vete. Duke u nisur nga aspirata natyrore n baz t s cils njeriu pr vetn e tij dshiron m shum, ai detyrohet q edhe pr vllaun e tij musliman t dshiron at q e dshiron pr vete gjegjsisht gjendje m t mir se ajo n t ciln realisht gjendet.
Talha Kurtishi

15

Hutbe
Lakmia
Lakmia (n kuptimin e babzis) sht nj nga vetit m negative, s cils duhet ti shmangen myslimant e ndershm. Arsyet q e shtyjn individin drejt nj vetie t till duhen krkuar mes t tjerash, tek varsia (n mnyr kronike) nga parat dhe pasuria. Individi i prekur nga lakmia shndrrohet lehtsisht n skllav t paras. N fakt, ne na shqetson fakti se shum vllezr mysliman e kan br qllimin e vetm t jets s tyre, fitimin e sa m shum parave dhe grumbullimin e nj pasurie sa m t madhe. Disa myslimanve nuk u prish shum pun fakti, se tek pasuria e madhe mund t vihet shpesh vetm n rrug t pandershme ose n saj praktikash biznesi jo t pastra. Besimi Islam nuk sht kundr mundsis q myslimant t bhen t pasur dhe t jetojn n bollk. Prkundrazi, Islami i nxit ithtart e vet q t zhvillojn tregtin dhe t din ti investojn parat e tyre me llogjik t ftoht, sidomos n ditt e sotme kur me para mund t bsh udira - (n mnyr metaforike). Por, Islami sht kundr faktit q paraja t shndrrohet n qllimin dhe hobin e vetm n jetn e myslimanit. Islami gjithashtu sht kundr mundsis q myslimani t bhet i pasur duke shkelur mbi familjen e tij, mbi shoqrin dhe fen e tij. Islami i dnon dhe i konsideron lakmitart dhe lakmin si simbol t hipokrizis dhe t hienizmit (babzis). N Islam, nuk ka vend pr egoizm vetjak dhe ata q vuajn nga kjo veti e prbuzur, meritojn t dnohen nga Zoti xh.sh. Pejgamberi yn, Muhamedi, paqja dhe shptimi qofshin me t, i cili shrben si shem16 bull pr t gjith ne, besimtart, e urrente lakmin dhe vet ishte mjaft bamirs. I drguari i Zotit e konsideronte vetin e siprprmendur si shenj t besimit t dobt. Muhamedi, paqja dhe shptimi qofshin me t, shprehej si m posht: O Zoti im! M merr nn strehimin Tnd dhe m mbro nga paaftsia dhe dembelizmi si dhe nga mendjelehtsia dhe lakmia... Ambicia pr t fituar sa m shum para, shpesh e shtyn njeriun t mbylli syt para mnyrs sesi fitohen kto para dmth. nse jan fituar n mnyr t ndershme dhe n baz t ligjit. Myslimani i ndershm e shikon paran si mjet dhe jo si qllim n vetvete. Nse parat fitohen sipas parimeve tregtare t prcaktuara nga Islami, ato mund t shrbejn pr t zgjidhur jo pak probleme, dhe mund tu ndihmojn myslimanve t kaprcejn pengesa dhe probleme t ndryshme t cilat mund tu dalin atyre n jet. Islami e kupton q lakmia dhe dashuria pr paran sht veti apo tipar (dobsi) e karakterit njerzor. N Kuran thuhet: Pasuria dhe fmijt jan stoli e jets s ksaj bote ... (Kurani fisnik, 18-46) Por problemet lindin ather, kur ambicia pr para e bn myslimanin lakmitar dhe egoist n nj koh, kur momenti e krkon q duhet ti ndihmoj t tjert. sht e trishtueshme t shikosh, sesi disa mysliman nuk e paguajn zeqatin (taksn e detyrueshme fetare) prkundr faktit se i prmbushin kushtet sipas t cilave Islami ua bn detyrim at. Allahu i ka paralajmruar myslimant para nj sjelljeje t till dhe u ka premtuar atyre q spaguajn zeqatin, dnim t

rrept: Ata t cilt e ruajn arin dhe argjendin (pasurin) e nuk e japin pr rrugn e Allahut, lajmroi pr nj dnim t dhimbshm (Kurani fisnik 9-34) Mund t konstatojm me keqardhje, se lakmia ka pushtuar zemrat e disa myslimanve aq thell, sa i pengon ata t kryejn detyrimet themelore jetsore si p.sh. t mbajn dhe t kujdesen pr familjen dmth. pr gruan, fmijt, prindrit apo edhe farefisin. N prmbledhjen e Buhariut sht regjistruar thnia e Pejgamberit, paqja dhe shptimi qoft me t, e cila sht prkthyer si m posht: Pr parat q mund ti dhurosh familjes t takon shprblim m i madh, sesa pr parat q mund ti dhurosh nj varfanjaku apo pr parat q mund ti prdorsh pr qllime bamirsie. Ky hadith, t dashur vllezr dhe motra, nuk nnkupton aspak se na hiqet obligimi pr tu ndihmuar t tjerve dmth. personave jasht farefisit. Ky hadith vese prcakton prioritetin q ka farefisi para t tjerve nga aspekti i ndihms. Mes myslimanve egziston nj tip i uditshm individsh, t cilt jan t aft t shpenzojn shuma t mdha parash pr t knaqur qejfin e tyre (qllimet e dynjas), por u dridhet dora kur vjen puna t kontribuojn me nj shum sado simbolike pr asistenc sociale ose lmosh. Individi lakmitar nuk mund t jet njkohsisht edhe mysliman i mir, sepse besimi dhe lakmia e prjashtojn njratjetrn. do mysliman duhet t jet i vetdijshm pr shprblimin e majm q ia ka premtuar Allahu xh.sh. nse jep sadaka dmth. lmosh (dmth. tregohet bamirs). T dashur vllezr dhe motra! Kini parasysh ju lutem, se sadakaja (lmosha-bamirsia) ka disa prfitime e prparsi:

M.S.Hasna Vendi dhe dita e leksionit: Xhamia e Bratislavs, dat 12.07. 2004 IslamOnweb.net

sadakaja sht nj mjet efikas pr mbrojtjen e pasuris nga shprdorimi, falimentimi apo likuidimi. e kado q t jepni, Ai e kompenson at (Kurani fisnik 34-39) Allahu e pranon sadakan, pendimin e gjynahtarve (mkatsve) dhe ua shton atyre shprblimin: A nuk ditn ata se Allahu sht Ai q pranon pendimin e robve t vet, pranon lmoshat.... (Kurani fisnik 9-104) Pejgamberi Muhamed, paqja dhe shptimi qofshin me t, ka thn: Sadakaja e fshin veprn e keqe ashtu sikurse uji shuan zjarrin. Bamirsia e ruan myslimanin nga zjarri i xhehenemit (ferrit) dhe e largon nga ai (ferri), Ditn e Qametit. Pejgamberi Muhamed, paqja dhe shptimi qofshin me t, ka thn: Largojuni ferrit, qoft edhe me kontributin e nj gjysm hurme (arabie).- (dmth. nse i jepni dikujt nj gjysm hurme si bamirsi) Bamirsia e mbron myslimanin nga humbja n astet e vdekjes. Dhe jepni nga ajo q Ne u kemi dhn juve, para se ndonjrit prej jush ti vij vdekja, e ather t thot: O Zoti im, prse nuk m shtyve edhe pak afatin (e vdekjes), q t jepja lmosh e t bhesha prej t mirve ! (Kurani fisnik 63-10) Le ta lusim Allahun xh.sh. q t na ndihmoj n kryerjen e veprave t mira si dhe t na i pranoj ato. Kush sht i ruajtur prej lakmis s vet, t tillt jan t shptuar. (Kurani fisnik 59-9) T dashur vllezr e motra! T kemi gjithnj kujdes, t mos biem viktim e interesave t ngushta personale dhe e epsheve t ndryshme. Le t jemi bamirs dhe t mos lejojm, q lakmia pr para t na pengoj n dhnien e ndihms s do lloj karakteri, ndaj atyre q kan nevoj.

17

Zilija
shtja e zilis (hasedit) sht shum e rndsishme. sht nj problem serioz me t cilin t gjith ne duhet t prballemi. Zilia prhapet n shoqri si nj smundje e frikshme dhe sht nj smundje q krkon shrim. Zilia sht me t vrtet serioze, ngandonjher sht smundje fatale. sht nj karakteristik q i shkatron marrdhniet midis njerzve, komuniteteve dhe madje edhe popujve. N nj komunitet q sht i errsuar nga kjo cilsi e urrejtur ndodh q bashkpunimi dhe dashuria bhen t panjohura kurse armiqsia dhe dhuna bhen urdhri i dits. Zilia ndodh kur ne shohim disa bekime n duart e dikujt tjetr dhe dshirojm q kto begati t atij personi t zhduken, ose t humben. Dijetart musliman e kan prkufizuar kt ndjenj n shum mnyra por t gjitha prkufizimet e tyre prmbajn kt kuptim esencial pr t dshiruar q dikujt tjetr ti humbet e mira q ai ose ajo me t ciln sht begatuar. En-Nevevi e prshkruan zilin n mnyrn e mposhtme: Zilia sht dshira pr diknd i cili gzon nj begati t zhduket nga ai, qoft ajo begati me natyr fetare apo e dynjas. El-Gazali shkruan: Prsa i prket zilis, dijetart islam e kan prkufizuar si urrejtje pr nj begati dhe dshir q t zhduket ajo nga dikush q sht begatuar me at begati Ibn Xhevzi ka thn: Zilia sht shpresa q dikush q sht par me zili pr nj begati q ai gzon, ti hiqet dhe jo patjetr t jet kjo e shoqruar pr t pasur nj begati t till pr vete. Zilia sht dika q mbizotron n bot. Kjo sht pse Kurani flet shpesh rreth saj. Allahu thot: A u kan zili atyre njerzve pr at q All-llahu u tha nga mirsit e Tij? Ne u 18 patm dhn pasardhsve t Ibrahimit librin e sheriatin dhe u patm dhn atyre pushtet t madh. [en-Nisa : 54] Allahu na mson ne pr t krkuar strehim nga ...Edhe prej dmit t smirkeqit kur sipas smirs vepron. [el-Felek : 5] N Kuran, ne gjithashtu kemi: E ata do t'ju thon: Jo, por ju na keni zili!. [el-feth: 15] Ne duhet gjithashtu t mos harrojm historin e famshme t Jusufit, alejhis selam, dhe vllezrve t tij t cilt e patn ate zili pr dashurin e babait t tyre pr at aq shum sa q ata e hodhn at n nj pus. Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka paralajmruar kundr rrjedhojave t kqija t zilis mbi ziliqarin, duke thn: Kujdesni nga zilia, sepse zilia humb t mirat e nj personi si zjarri drurin. [Sunen Ebu Davud (4903)] Ai ka thn: Shkatrrimet e popujve t mprpashm q do t biejn mbi ju jan zilia dhe smira [Sunen et-Tirmidhi (2510)] Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka parajmruar aq shum kundr zilis pr shkak t rrezikshmris dhe natyrs s saj shkatrruese. Mund t na oj n shkatrrim n t dyja, n jetn e dynjas dhe ate t ahiretit. I drguari i Allahut, salallahu alejhi ve sellem, ka thn: Mos keni smir dhe zili pr njri-tjetrin. Mos ia ktheni shpindn njri-tjetrit dhe mos i pritni lidhjet. Bhuni t devotshm ndaj Allahut dhe vllezr ndaj njritjetrit. Nuk sht e lejueshme pr nj musliman pr t ndar (me mos folje etj.) vllain e tij m tepr sesa tre dit. [Sahih el-Buhari (6065) dhe sahih Muslim (2559)] I drguari i Allahut, salallahu alejhi ve sellem, gjithashtu ka thn: N zemrn e adhuruesit, besimi dhe zilia nuk mund t bashkjetojn. [Sunen en-Nesai (3109)]

Zilia sht me t vrtet nj e keqe vdekjeprurse dhe e madhe. Kur godet, n mnyr t paevitueshme shkakton shkatrrim. Si rezultat shkaqet e zilis jan t shumta, ata mund t prmblidhen si mposht: 1. Dobsia e besimit dhe paknaqsia me furnizimin e Allahut Zemra e nj personi i cili sht i paknaqur sht n vazhdimsi e ndar m dysh dhe e flakruar. E gjitha far ai shikon sht t shikoj diknd tjetr i cili gzon disa begati q ai e shikon veten se sht i privuar. Nj person i till sht i pavetdijshm q me t vrtet Allahu sht Ai q na furnizon t gjith ne. T qnurit i knaqur me vendimin e Allahut n furnizimin e Tij sht rruga q sjell rehatin e shpirtit dhe qetsin e zemrs. 2. Injoranca mbi pasojat e kqija t zilis Nj ziliqar sht rall i aft t kuptoj se ku mund ta oj zilia e tij, dmtimet e saja mbi besimin e tij, jetn e tij dhe komunitetin ku ai jeton. Prsa i prket besimit t tij, nj ziliqar sht i zemruar dhe i mrzitur me vendimin e Allahut. Ai e shikon Zotin e Tij si t padrejt, madhshtia i qoft Allahut prmbi at far ziliqari i prshkruan Atij, prderisa ai sht i paknaqur q Allahu ia ka vendosur nj begati nj personi tjetr q Ai (Allahu) nuk ia ka garantuar edhe atij. Kjo me t vrtet sht nj shtje serioze. Prsa i prket jets s tij, nj ziliqar sht prjetsisht i zn me t mirat q Allahu i ka dhn t tjerve. Ai jeton n nj gjendje vuajtjeje dhe dshprimi ndrsa ai shikon lumturin e t tjerve t cilt e gzojn ndrsa ai sht i privuar nga ajo. Personaliteti i tij bhet edhe m i errt. Jeta bhet nj barr pr t. Knaqsia e mashtron at n do gj dhe e gjitha ajo q e ndjek pas paknaqsis s tij sht smira.

Ai distancohet nga shoqria e tij, sikurse dokush, i ri dhe i vjetr, q e shohin shoqrin e tij t pakndshme. T afrmit e tij shpesh nuk e duan at m shum sesa duan t huajt dhe ai ndjehet i alienizuar (i huajsuar) gjat gjith kohs. Qndrimi i tij n shoqri vuan, ashtu si bn edhe n jetn e tij profesionale. 3. Urrejtja, armiqsia dhe smira Kto jan arsyet m t mdha q sjellin zilin. Nj person i cili fsheh t tilla ndjenja drejt t tjerve automatikisht fillon t ndjej zili drejt tyre pr t mirat q ata kan. N nj gjendje t till, urrejtja dhe zilia e tij mund t nxit at q t dmtoj dhe dhunoj ata. 4. udia Allahu na tregon n Kuran sesi popujt e mparshm i refuzuan Pejgambert t cilt ishin drguar pr ta. Ata than: Ju nuk jeni tjetr, vetm se njerz sikurse ne dhe se Allllahu nuk u ka shpallur asgj; ju nuk jeni tjetr vetm se rrenacak. [el-Ja-sin: 15] Si t'u besojm dy njerzve q jan si ne, kur populli i tyre sht n shrbimin ton? [el-Muminun: 47] udia e tyre q njerz si ata vet mund t ngriheshin aq lart sa t shkonin n rangun e Pejgamberve i oi ata t ken zili dhe si rrjedhoj i oi n mosbesim. 5. Mendjemadhsia Zilija q jobesimtart ndjen pr pejgamberin Muahmmed, salallahu alejhi ve sel-lem, u mboll nga mendjemadhsia. Pastaj than: Prse t mos i ket zbritur ky Kur'an nj njeriu t madh nga dy qytete? [el-Zuhruf : 31] Ebu Xhehli e tregoi arsyen pr mosbesimin n pejgamberin, salallahu alejhi ve sel-lem, si m posht: Ne rrjedhim nga Benu Menaft pr nga nderi. Ata i ushqejn njzrit kshtu ne i ushqejm njerzit. Ata mbajn prgjegjsi kshtu mbajm edhe ne. Ata japin dhe edhe ne japim. Kshtu kur ne jemi qaf m 19

qaf n rac, ata deklarojn: n kemi nj Pejgamber i cili merr shpallje nga qielli. Kur ne do t jemi t aft ta krahasojm kt? Vallahi! Ne kurr nuk do t besojm tek ai, e as q do t besojm n at far ai thot. Ne mund t shohim sesi zilija q mbushi zemrn e Ebu Xhehlit i shkaktoi atij q t mos besonte. Ai nuk mund ta shihte sesi Allahu ishte duke e begatur pejgamberin Muhammed dhe duke e nderuar at me pejgamberllk dhe me mesazhin e Tij. 6. Smira e shpirtit Disa njerz thjesht kan smir kur nj e mir bie mbi disa t tjer. Atyre i bhet qejfi kur dgjojn pr vuajtjet dhe fatkeqsit e tyre. Allahu thot rreth ktyre njerzve, duke thn: Nse ju prjetoni ndonj t mir, ata i dshpron ajo, e nse u godet ndonj e keqe, ata gzohen pr at. [Al-Imran: 120] 7. Rivaliteti Kur njerzit kan ambicie t njjta, ata mund t friksohen se mund t humbasin ndaj t tjerve me t cilt i ndajn ato ambicje. El-Gazaliu shkruan: Kjo sht vetm pr njerzit n gar m njri-tjetrin. Si rrjedhoj, secili prej tyre ka zili ndaj rivalve t tij pr fardo q ata i sjell afr me qllimet e tyre. Kjo prfshin zilin prej cils vuajn grat n lidhje me burrin e tyre. Kjo gjithashtu prfshin zilin q ndjen vllezrit e Jusufit, alehis selam, pr suksesin e tij pr t trhequr dashurin e babait t tyre. Allahu na transmeton ne: Kur ata (vllezrit) than: Pasha Zotin, Jusufi dhe vllai i tij, jan m t dashur te baba yn se sa ne, ndrsa ne jemi grup (i fort). Vrtet, babai yn sht n gabim sheshazi. [el-Jusuf : 8] T armatosur me diturin mbi ato gjra q sjellin zilin, ne duhet t bjm t pamundurn pr tju shmangur rnies n t. Ne duhet t

punojm pr t hequr kto faktor negativ nga jett tona dhe t bllokojm do rrug q mund t na hedh posht n rrugn e shkatrrimit. Sunneti rekomandon pr ne disa gjra pr t na ndihmuar n kt detyr. Nse ne shikojm me smirllk dhe ndjejm q shikimi jon po bhet ziliqar ndaj begative t dikujt tjetr ne duhet ta bjm zakon t themi: Mashallah, La ku-vete ila bil-lah q do t thot, Kjo sht far ka vendosur Allahu, nuk ka fuqi tjetr prve se asaj q ka Allahu. Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Kushdo q shikon dika q ai plqen athere le t thot: Mashallah, la ku-vete ila bil-lah e cila nuk i sjell dm asaj. Ne duhet gjithashtu ti lutemi Allahut q ta begatoj at person. Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Kushdo midis jush q shikon tek vllai i tij dika q i plqen atij duhet t bj dua Allahu q ta begatoj at. [Musned Ahmed (155550) dhe Sunen Ibn Maxhe (3509)] Vendosja e ksaj kshille n praktik do t na mbroj zemrat tona nga zilija dhe do t mbroj vllezrit dhe motrat tona nga dmi q sjell zilija kur ne i vizitojm ata. Ka edhe mnyra t tjera q jan t vendosura n sunnet pr ne q t krkojm nga Allahu mbrojtje nga dmi i atyre q na kan zili. Ne duhet t lexojm nga Kurani, suren Fatiha dhe Ajetin Kursij. Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nse nj adhurues lexon hapjen e Kuranit (suren Fatiha) dhe Ajetin Kursij n shtpin e tij, ai nuk do t goditet at dit nga shkimi ziliqar i njriut dhe i xhindit. [Ed-Dejlemi] Ne duhet gjithashtu t lexojm dy kapitujt e fundit t Kuranit; Suret el-Felek dhe en-Nas q t na mbroj nga e keqja e atyre q na kan zili.

Halid Husejn Marr nga: islamtoday. Net Prktheu: Ammar Ardit Kraja

20

Tema
Dita e Ashura-s, 10 Muharrem
(10 Muharrem 1427 = e enjte, 9 shkurt 2006) Pr do vjet muslimant gzohen me rastin e Ashurs, ditn e dhjet t muajit Muharem, pr kt arsye desha q n kt shkrim modest t prmbledh hadithet e sakta q kan t bjn me kt dit dhe t spjegoj kuptimin e tyre. Lusim All-llahun, subhanehu ve teala, q t na ndihmoj, se e qlluara sht vetm n Dor t Tij, n T mbshtetem, Ai m mjafton, sa prkujdess i mir q sht Ai. Historiku i Ashuras Dita e Ashuras ka qen dit e dalluar edhe te popujt e kaluar. Ka qen dit e bekuar ashtu si transmetohet n Sahihul-Buhari dhe Muslim se arabt n periudhn e injorancs kan agjruar n kt dit, kan agjruar Kurejsht kt dit si dhe Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, n Meke para se t bj hixhret. Aishja, radijallahu anha, thot: "Kurejsht e agjronin ditn e Ashuras n xhahilijet. Edhe Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e agjronte kt dit n xhahilijet e pasi q shkoi n Medine edhe t tjert i urdhroi t agjrojn. Kur u obliguam t agjrojm muajin e Ramazanit, dita e Ashuras mbeti t agjrohet sipas dshirs. Si duket agjrimi i ksaj dite tek arabt kishte mbetur nga feja e pastr e Ibrahimit, alejhis-selam, q m von u shtrembrua. Esht cekur npr disa transmetime se kjo dit ka qen e bekuar qysh n kohn e Nuhit, alejhis-selam. Transmeton Ebu Hurejreja se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kaloi pran disa hebrenjve t cilt agjronin ditn e Ashuras. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i pyeti pr shkakun q i shtynte ata t agjrojn kt dit e ata u prgjigjn: kjo sht dita n t ciln All-llahu, subhanehu ve teala, e ka shptuar Musain, alejhis-selam, ... dhe n kt dit sht ndalur anija e Nuhit, alejhis-selam, n kodrn Xhedva, dhe pr kt agjroi Nuhi dhe Musa n shenj falendrimi All-llahun, subhanehu ve teala. (Transmeton Ahmedi. N zinxhirin e ktij hadithi sht Habib ibn Abdullah el-Ezdij) Pra edhe hebrenjt kan agjruar kt dit duke festuar triumfin e Musait, alejhis-selam, ndaj faraonit t cilin e fundosi All-llahu, subhanehu ve teala. Transmetohet nga Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, i cili thot: Erdhi Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n Medine dhe aty pa hebrenjt q agjronin ditn e Ashuras. Ai pyeti: 'sht kjo dit? Ata u prgjigjn: Kjo sht dita n t ciln Allllahu ka shptuar Beni Israilt nga armiku i tyre dhe pr kt Musai e agjroi kt dit. Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tha: Mua m par m takon t pasoj Musain se ju. (Transmeton Buhariu dhe Muslimi) Kshtu pra kthehet e mira me falenderim Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, i ka nxitur muslimant pr t agjruar kt dit duke shpresuar q All-llahu, subhanehu ve teala, me kt t'i shlyej mkatet e nj viti t plot. Transmeton Ebu Hurejreja, radijall-llahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sht pyetur pr agjrimin e dits s Ashuras dhe sht prgjigjur: "I shlyen mkatet e vitit t kaluar. (Transmeton Muslimi) kurse n transmetimin e Ibn Maxhes 21

qndron: "Un shpresoj q me agjrimin Ashuras t'i fal All-llahu, subhanehu ve teala, mkatet e vitit q ka kaluar." Sa shprblim i madh q sht ky! I fal mkatet e nj viti t tr! E ne jemi njerz q bjm shum mkate, kundrshtojm fen e Allllahut n shum raste, lm mangu obligimet tona ndaj Tij, lusim All-llahun q t na fal. Nuk sht pr tu habitur pse Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e ka nderuar kt dit n kt mnyr nse vrtetohet se agjrimi i ksaj dite ka qen prej fes s Ibrahimit, alejhis-selam, sepse n fakt feja e Muhamedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, sht riprtrirje e fes s Ibrahimit, alejhis-selam. Agjrimi i dits s Ashuras te muslimant ka kaluar n disa etapa: Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, agjronte kt dit qysh n Meke si prmendm m lart. Poashtu agjroi pasi q bri hixhret n Medine dhe i urdhroi muslimant t agjrojn. Kshtu ishte para se t shpallet obligimi i agjrimit t muajit Ramazan. Ibn Haxheri n librin e tij Fethul-Bari thot: Selefi nuk kan qen t nj mendimi se a ka pas agjrim t obliguar para Ramazanit apo jo? Pjesa drmuese e tyre (e kjo sht edhe mendimi i shafijve) kan prkrahur mendimin se nuk ka pas agjrim t obliguar para Ramazanit asnjher. Mendimi tjetr (kt mendim e prkrahin hanefijt) sht se agjrimi i par i obliguar pr njerzit ka qen dita e Ashuras e pasi q shpallet obligimi i Ramazanit derogohet vendimi pr ditn e Ashuras. Prej argumenteve t shafijve sht hadithi merfu' q e transmeton Muaviu, radijall-llahu anhu: "All-llahu nuk iu obligoi agjrimin e ksaj dite." Hanefijt kan marr pr argument hadithin e Ibn Omerit dhe hadithin e Aishes, radiall-llahu anha, t prmendur m lart ku 22

qart shihet urdhri pr agjrim si dhe hadithin q e transmeton Rubejj bint Muavvedh: "Ai q sht gdhir duke agjruar le ta plotsoj agjrimin e tij. Ajo tha m tej: do her e kemi agjruar at dit dhe i kemi shtyr fmijt tan t agjrojn".(Muslimi) Argument tjetr i hanefijve sht hadithi q e transmeton Seleme ibn Ekva' ku Pejgmberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, pr ditn e Ashuras ka thn: "Kush ka ngrn le t agjroj pjsn e mbetur t dits e ai q nuk ka ngrn le t vazhdoj agjrimin" (Buhariu dhe Muslimi) Ibn Haxheri n Fethul-Bari thot: Ajo q nnkuptohet prej fjalve t dijetarve, pa pik dyshimi, sht se agjrimi i Ashuras nuk ka qen obligim apo se ka qen obligim e pastaj sht deroguar. Ibn Haxheri vrteton se Pejgamberi, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, ka urdhruar muslimant pr her t par t agjrojn ditn e Ashuras n fillim t vitit t dyt t hixhretit. Kt e argumenton fakti se Pejgamberi, sallall-llahu alejhi ve sel-lem, emigroi n Medine n muajin Rebiul-evvel kshtu q dita e par e Ashuras i takon muslimant n Medine vitin e dyt t hixhretit. N po t njejtin vit bhet obligim pr muslimant agjrimi i muajit t Ramazanit dhe derogohet obligimi i agjrimit t Ashuras (kjo e fundit sipas mendimit t hanefijve) dhe mbetet hukmi i ksaj vepre sunnet muekked . Ibn Haxheri nga e gjith kjo konkludon se dita e Ashuras ka qen obligim vetm nj vit e pastaj ndrohet ky vendim n vepr t preferuar. Ibn Abdul-Berri prmend Ixhma-n se agjrimi i ksaj dite tani nuk sht obligim por mustehab (vepr e preferuar). Hadithet q aludojn se kjo dit sht mustehab t agjrohet jan t shumt. Po prmendim disa n vijim:

Transmeton Buhariu dhe Muslimi nga Muaviu, radijall-llahu anhu, i cili thot: "Kam dgjuar t Drguarin e All-llahut duke thn: Kt dit t Ashuras All-llahu nuk ua ka br obligim ta agjroni. Un agjroj, ai q dshiron, le t agjroj e kush dshiron t ushqehet le t ushqehet." Transmetohet nga Ibn Abbasi, radijallllahu anhu, i cili thot:" Nuk kam par t Drguarin e All-llahut t mbivlersoj ndonj dit ndaj ditve tjera me agjrim prve ksaj dite: Dits s Ashuras dhe ktij muaji " d.m.th. Muajin e Ramazanit. (Buhariu dhe Muslimi) Transmeton Muslimi nga Ebu Katadeja i cili thot: I Drguari i All-llahut tha: "Shpresoj tek Al-llahu, subhanehu ve teala, q me agjrimin e dits s Ashuras t'i shlyej mkatet e vitit q ka kaluar". Transmetohet nga Ebu Hurejreja, radijallllahu anhu, se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: "Agjrimi m i mir pas muajit t Ramazanit sht n muajin e Allllahut Muharrem ". Na tregon zonja e nderuar, Rubej bint Muavedh ibn Afra, se Pegamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n mngjes t dits s Ashuras drgoi lajm npr t gjitha fshatrat e Ensarve prreth Medins: Se ai q sht gdhir duke agjruar ta plotsoj agjrimin deri n mbrmje e ai q sht ushqyer ta agjroj pjesn e mbetur t dits". (Buhariu dhe Muslimi) Si duket kjo ka ndodh n kohn kur agjrimi i Ashuras ka qen obligim. M tej kjo zonj prmend se pas ktij urdhri t prgjithshm pr t agjruar madje edhe ata q kishin ngrn n fillim t dits, muslimant jan kujdesur me mish e me shpirt pr t agjruar kt dit. Ajo thot: Pas atij urdhri agjronim Ashuran dhe i shtynim t agjrojn edhe fmijt tan t vegjl. Shkonim me ta n xhami dhe loznim pr t'ua harruar ushqimin. Kur krkonin ushqim, ua

jepnim lodrat pr t'i mashtruar dhe kshtu pr t plotsur agjrimin. Prmendm m lart se hebrenjt kan agjruar kt dit e me kt kan festuar triumfin e Musait, alejhis-selam, ndaj faraonit. Desha q t shtoj n lidhje me kt se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, kur pa se hebrenjt agjronin kt dit dhe i pyeti pr shkakun e ktij agjrimi e ata u prgjigjn se ajo dit ishte dita kur All-llahu, subhanehu ve teala, kishte shptuar Musain, alejhis-selam, tha: "Mua m par m takon t pasoj Musain se ju." Pastaj urdhroi t agjrohet kjo dit edhe ksaj her. (Transmeton Buhariu dhe Muslimi) Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, duke u nisur nga parimi pr t'u dalluar nga hebrenjt nxiti muslimant q dits s Ashuras t'ia bashkangjesin edhe nj dit tjetr para ose pas. Ai vendosi q nse jeton deri n vitin e ardhshm t agjroj ditn e nnt dhe t dhjet t muajit Muharrem si flasin pr kt transmetime t shumta. Njherit kjo tregon se Pejgamberi, sal-lallllahu alejhi ve sel-lem, i ka kushtuar rndsi t posame ksaj dite deri n fund t jets s tij. Ai, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n lidhje me kt ka thn: "Po t jem gjall deri n vitin e ardhshm do ta kisha agjruar edhe ditn e nnt". Transmetuesi thot: erdhi viti i ardhshm e Pegamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, tani m kishte vdekur.(Muslim) Ibn Haxheri n Fethul-Bari thot: nga kjo nnkuptohet se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka agjruar ditn e dhjet dhe dshiroi t agjroj edhe ditn e nnt mirpo nuk arriti pr shkak se ndrroi jet. Esht me rndsi t ceken dy shtje: 1) Urtsia e agjrimit t ksaj dite. 2) Shkalla e haditheve t shumta q kan t bjn me kt tem. 23

Sa i prket shtjes s par them (e Allllahu e din m s miri): Njeriu sht i prbr prej dy elementeve, prej trupit dhe shpirtit. Ashtu sikur trupi q ka nevoj pr ushqim edhe shpirti ka nevoj pr t njejtn gj. Ndikimi i agjrimit n shpirtin e njeriut sht i dshmuar. Ai sht mjet pr t arritur devotshmrin, metod pr ushtrimin e shpirtit n ambicie t larta. Agjrimi e liron shpirtin nga arroganca, i kalit emocionet, zbut zemrn dhe ngret moralin. Pasi q Islami sht fe e lehtsimit dhe tolerancs si thot All-llahu, subhanehu ve teala: "All-lahu ju dshiron juve t lehtn dhe Ai nuk don q t'i vshtirsoj gjrat pr ju" (Bekare 185), "All-llahu nuk e rndon asknd mbi mundsit q ai ka" (Bekare 286), "Nuk ka vn mbi ju ndonj mundim n fe" (Haxh 78), "All-llahu nuk don q t'ju vr n vshtirsi" (Maide 6) nuk i ka obliguar muslimant me agjrim prve muajit t Ramazanit dhe pr do agjrim tjetr e ka ln vullnetin e njeriut t lir. Agjrimi pra n shum raste sht vullnetar (i preferuar, jo i obliguar) e nj prej tyre sht edhe dita e Ashuras. Mua m brengos fakti q shumica e fetarve musliman e kan ln pas dore kt sunnet. I sheh ata duke u kujdesur pr namazet vullnetare mirpo n agjrim pak prej tyre nxitojn. Sa i prket shtjes s dyt, jan transmetuar shum hadithe q kan t bjn me Ashuran e q i kan prmendur dijetart n librat e haditheve t trilluara. M i njohur sht hadithi "pr ndihmn e t varfrve ditn e Ashuras" e pr kt nuk ka asnj hadith t sakt por gjith q sht transmetuar n kt tem jan hadithe t dobta si kan prmendur dijetart e hadithit. Zanafilla e gjith ksaj si duket kthehet te znka ndrmjet injorantve t EHLI SUNNETIT dhe SHIAVE. Esht e ditur se Husejni, radijall24

llahu anhu, sht vrar n ditn e Ashuras. Vrasja e tij ka qen rastsi e pastr. Shiat e tepruan n kt gj dhe e bn kt dit, dit t pikllimit, vuajtjes dhe mbajtjes zi. Ata i nxin fytyrat n kt dit, i rrahin gjoksat dhe shpinat e tyre, vajtojn, brtasin, qajn e bhen sikur qajn. Ata me kt mendojn se afrohen tek Allllahu, subhanehu ve teala, pr shkak se jan injorant dhe t humbur. Ata n kt dit organizojn gosti e ceremoni. Disa injorant t EHLI SUNNETIT duke dashur q t'i hidhrojn e t'i pezmatojn kta t humbur, trilluan hadithe q flasin se n kt dit muslimani duhet pastruar e parfymosur, duhet zbukuruar e zbardhuar, si dhe nxitin q t ndihmohen t varfurit e tjer. Pr kt shum mir e ka thn nj fjal Ibn Xheuzi: Disa injorant t EHLI SUNNETIT patn pr qllim zemrimin e Rafidijve dhe pr kt trilluan hadithe pr vlern e Ashuras kurse ne jemi larg dy palve. sht vrtetuar se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka urdhruar agjrimin e Ashuras kur ka thn: agjrimi i Ashuras i shlyen mkatet e nj viti. Mirpo ata nuk u knaqn me kt por deshn me tepr dhe ran n gnjeshtr. Prej ktyre haditheve t trilluara sht fjala: "Kush lahet ditn e Ashuras nuk smuret asnjher prve smurjes s vdekjes, e kush i lyen syt me kuhl, nuk do t gleposen syt e tij at vit" (Hadithi sht mevdu (i trilluar)). Dijetari Mer'ij el-Kermij pasi q cek kt hadith thot: Kshtu edhe ngjyerja me kna ditn e Ashuras, e gjith kjo sht gnjeshtr dhe trillim me pajtimin e t gjith atyre q njohin shkencn e Hadithit. Pastaj prmendi fjaln e Ibn Tejmijjes: Asnjri prej imamve nuk e ka preferuar larjen e trupit ditn e Ashuras, as kuhlin, as ngjyerjen me kna e as t ngjashme. Shkaku i trillimit t ktyre haditheve kan qen Rafidijt t cilt shfaqin

pikllim, vajtim, mosdurim, mundim t trupit dhe t kafshve n ditn e Ashuras pr shkak se Husejni, radijall-llahu anhu, sht vrar n kt dit. Kjo shkaktoi q nj grup prej Ehli Sunnetit t trillojn hadithe pr t'i kundrshtuar veprat e atyre risitarve. Kshtu kundrshtuan t kotn me t kot dhe e kthyen bidatin me bidat N lidhje me kt dit ka edhe bidate tjera q nuk kan baz n fen ton por neve na

mbetet t prkujtojm gjithmon fjaln e Muhamedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: "Kush shpik n fen ton dika q s'sht prej saj ajo sht e refuzuar"(Buhariu dhe Muslimi) dhe fjaln e tij: "Fjala m e mir sht fjala e All-llahut, udhzimi m i mir sht udhzimi i Muhamedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, gjrat m t kqia jan shpikjet n fe dhe do shpikje n fe sht humbje" (Muslimi)
dr. Muhammed Ibn Lutfi Sabbag Shqiproi: Agim Bekiri publikimi i par: AlbIslam.Com 31.3.2001

Vlera e sahabve
Sahab quhet ai njeri q sht takuar me Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe i ka besuar atij. Sahabt, apo shokt e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, jan njerzit m t mir pas Pejgamberve, ata jan nxnsit e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe msuesit e mbar muslimanve. Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, na ka urdhruar q ti pasojm ata nse duam t jemi t udhzuar drejt dhe t mbrohemi nga devijimi. Prandaj, do ti themi disa fjal n lidhje me shokt e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sellem, e me kt inshallah do ti arrijm dy gjra: 1. Njoftimi pr s afrmi m kta njerz dhe me vlern e tyre, si dhe sqarimi i pozits s tyre tek muslimant, sepse ata jan selefi (paraardhsit) tan. 2. Kundrshtimi i sekteve t humbura dhe t devijuara t cilat i shajn sahabt e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, si jan shijat, t cilt i mallkojn dy sahabt m t mdhenj Ebu Bekrin dhe Omerin, radijallahu anhu. Pr ta Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: All-llahu e mallkoft at q mallkon sahabt e mi. [hasen, Taberaniu]. Dijetart kan thn: Ata q i shajn shokt e Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ata n t vrtet e shajn Pejgamberin, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sepse njeriu rrin me at q sht i ngjashm me t. Si sht fjala e popullit: M trego me knd rrin t t tregoj far njeriu je. N shum ajete Kuranore dhe n shum hadithe t Pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, lavdrohen sahabt. All-llahu thot se sht i knaqur me ta, kurse Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sellem, thot se ata jan gjenerata m e mir dhe i mallkon ata q i mallkojn shokt e tij. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Allllahu sht i knaqur me t hershmit e par prej muhaxhirve (migruesve) dhe prej ensarve (vendasve-ndihmtar) dhe prej atyre q i pasuan ata me pun t mira, e edhe ata jan t knaqur ndaj Tij. Atyre u ka 25

prgatitur xhennete, n t cilt rrjedhin lumenj, ku do t jen prjet t pasosur. E ky sht fitim i madh. [Teube: 100]. Poashtu n nj ajet tjetr All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Muhammedi sht i drguar i All-llahut, e ata q jan me t (sahabt) jan t ashpr kundr jobesimtarve, jan t mshirshm ndrmjet vete, ti i sheh kah prulen (n ruku), duke rn me fytyr n tok (n sexhde), e krkojn prej All-llahut q t ket mshir dhe knaqsin e Tij ndaj tyre. N fytyrat e tyre shihen shenjat e gjurms s sexhdes. Prshkrimi i cilsive t tyre sht n Tevrat dhe po ky prshkrim sht edhe n Inxhil. Ata jan si nj far e mbjell ku mbin filizi i vet, e ai trashet, prforcohet dhe qndron n trungun e vet, ajo e mahnit mbjellsin. (All-llahu i shumoi). Pr t'ua shtuar me ta mllefin jobesimtarve. All-llahu atyre q besuan dhe bn vepra t mira u premtoi falje t mkateve dhe shprblim t madh. [Feth: 29]. Dijetari i njohur Abdul-muhsin el-Abbad, hafidhehull-llah, thot: Ajeti i lartprmendur flet pr t drejtat e sahabve, Allahu qoft i knaqur me ta. Aty u tha q me an t tyre u shtohet mllefi (jobesimtarve), e ky sht paralajmrim shum i rrept dhe krcnim shum i ashpr ndaj atij q sht i paknaqur prej shokve t Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, apo q ka urrejtje pr ta n zemrn e tij qoft edhe nj grimc. Ndrsa n surn Hashr, All-llahu i Madhrishm thot: (Ajo pron) U takon muhaxhirve t varfr, t cilt u dbuan prej shtpive t tyre dhe prej pasuris s tyre, duke krkuar mirsin dhe knaqsin prej Allllahut, dhe q ndihmojn All-llahun dhe t drguarin e Tij, t tillt jan ata t sinqertit. Edhe ata q prgatitn vendin (Medinen) dhe besimin para tyre, i duan ata q shprnguleshin tek ata dhe nuk ndiejn n gjoksat e tyre ndonj nevoj (pr zili a tjetr) nga ajo q u jepej atyre (muhaxhirve), madje 26

edhe sikur t kishin vet nevoj pr te, ata u jepnin prparsi atyre para vetvetes. Kush sht i ruajtur prej lakmis s vet, t tillt jan t shptuar. Edhe ata q kan ardhur pas tyre e thon: Zoti yn, falna neve dhe vllezrit tan q para nesh u pajisn me besim dhe mos lejo n zemrat tona far urrejtjeje ndaj atyre q besuan. Zoti yn Ti je i but, mshirues! [Hashr: 8-10]. Dijetari Abdulmuhsin el-Abbad thot: N tre ajetet e lartprmendura nga surja elHashr shikojm qart se ajeti i par flet pr muhaxhirt kurse i dyti pr ensart, e i treti pr ata t cilt i pasuan ata m pas, duke krkuar falje pr ta dhe duke krkuar nga Allahu q t mos vendos n zemrat e tyre as edhe grimcn m t vogl t urrejtjes kundrejt tyre. Pas ktyre tre palve q prmendm, nuk ekziston vese dezertim dhe shthurje dhe rnie n litart e shejtanit t mallkuar. Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, thot: "Njerzit m t mir jan ata t brezit tim, e m pas ata q vijojn dhe m pas ata q vijojn". [Buhariu dhe Muslimi]. Pra, gjenerata m e mir sht ajo e sahabve, pastaj ajo e tabiinve, pastaj ajo e tabitabiinve. Ibn Abbasi, radijallahu anhu, ka thn: Mos i fyeni shokt e Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sepse ndenja e tyre nj pjes kohe me t sht m e mir se puna juaj dyzet vjet. Kurse n transmetimin e Uekiut ka ardhur: sht m e mir se puna e ndonjrit prej jush gjat gjith jets. Seid ibn Zejd, radijallahu anhu, nj nga dhjet personat e prgzuar me Xhennet ka thn: Pasha Allahun, nj qndrim i njrit prej tyre me t drguarin e Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, n t cilin i pluhrosej fytyra sht m e mir se puna e ndonjrit prej jush edhe nse mbijeton sa mosha e Nuhut, alejhis-selam

Poashtu Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, na ka treguar se rruga e shptimit sht pasimi i sahabve. Transmetohet nga Ebu Nexhih, Irbad ibni Sarije, radijallahu anhu, i cili thot: I Drguari i All-llahut na e mbajti nj kshill t prekshme prej s cils u dridhn zemrat dhe lotuan syt. Tham: O i Drguar i All-llahut sikur t ishte kjo kshill lamtumirse, andaj na l porosi? Tha: Ju porosis t'i druani Allllahut, ta dgjoni dhe t'i nnshroheni edhe nse prpiqet t'u mashtroj njeri. Ai q prej jush do t jetoj (m gjat) do t shoh kundrshtime t shumta. Andaj ju prmbajuni sunnetit tim dhe sunnetit t hulefai rashidinve t cilt u udhzojn ngase jan t udhzuar. Shtrngone at (sunnetin) me dhmballat tuaja e (mos e lshoni). Ruanu nga shpikja e gjrave (n fe) ngase do shpikje sht lajthitje. [Ebu Davudi dhe Tirmidhiu, hasen sahih]. Poashtu n nj hadith tjetr na tregoi se n rrugn e drejt jan ata q do t jen n at q ka qen ai, sal-lallahu alejhi ve sellem, dhe sahabt e tij. Sahabt t gjith jan t ndershm dhe t drejt Hatib Bagdadiu n librin e tij el Kifaje thot: do hadith q e ka zinxhirin e tij t lidhur nga transmetuesi deri te Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, nuk sht obligim puna me t, derisa t dihet se personat q e transmetojn jan q t gjith t drejt e t ndershm. Gjithashtu duhen par biografit e tyre, prve sahabit i cili e adreson hadithin tek i drguari i Allahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, sepse drejtsia dhe nderi i tij jan t padiskutueshme, e Allahu kto cilsi i ka prmendur n Kuranin e Tij fisnik.

Sahabt nuk jan t gjith t nj grade Sahabt m t mir jan Hulefai Rashidint edhe at sipas renditjes, m i mir sht Ebu Bekri pastaj Omeri pastaj Othmani pastaj Aliu, radijAll-llahu anhum. Pastaj vijn t tjert nga dhjet t prgzuarit me Xhennet, pastaj vijn lufttart e Bedrit, pastaj ata q e kan br marrveshjen Bej'atur-Ridvan. Ata q luftuan dhe u prpoqn para se t lirohet Mekka jan m t mir se ata q luftuan dhe u prpoqn pas lirimit t saj. All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Nuk sht i barabart ai prej jush q sakrifikoi para lirimit dhe luftoi, kta jan n pozita m t larta se ata q sakrifikuan dhe luftuan m pas. [Hadid: 10]. Abdullah Ibn Omeri, radijallahu anhu, thot: I thonim t Drguarit t All-llahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, kur ishte gjall: M i miri i ktij populli pas t Drguarit t All-llahut sht Ebu Bekri, pastaj Omeri, pastaj Othmani dhe pastaj Aliu. Kur i Drguari i All-llahut dgjonte pr kt nuk e mohonte. [Transmeton Buhariu me tekst t ngjashm pa e prmend Aliun, radijallahu anhu, poashtu edhe Ebu Davudi]. Ky sht nj argument i qart pr rnditjen e sahabve sipas grads. N nj transmetim t sakt Aliu, radijallahu anhu, ka thn: M i miri prej ktij ummeti pas t Drguarit t All-llahut sht Ebu Bekri, pastaj Omeri dhe po t doja do tiu prmendja t tretin. [Imam Ahmedi]. Zoti yn, falna neve dhe vllezrit tan q para nesh u pajisn me besim dhe mos lejo n zemrat tona far urrejtjeje ndaj atyre q besuan. Zoti yn Ti je i but, mshirues!
Omer Islami

27

Bashkimi i vrtet
Lavdrimet i takojn Allahut t Lartuar, Zotit t botrave, paqja dhe shptimi i Allahut qofshin mbi Muhamedin salallahu alejhi ue selem, familjen e tij fisnike dhe t gjith shokt e tij. Mospajtimi te njerzit sht nj dukuri edhe vjetr edhe e re, nganjher ajo e arrin kulmin e vet e nganjher fshihet. Nganjher mospajtimi sillet rreth temave dhe shtjeve t caktuara, e jo rrall, m von, mospajtimi bie n fusha tjera, duke i ln anash temat e mparshme t kundrshtimit. Do t hassh persona t caktuar t cilt vetm fryjn n zjarr, duke i nxitur temat t cilat kan kaluar q moti dhe t cilat ndoshta jan harruar, duke i ngjallur s bashku me to edhe mospajtimet dhe ndasit e kahmotshme n lidhje me ato shtje. Ndonjher paraqiten shtje pr t cilat nuk kan dgjuar asnjher t part t mir (selefus-salih). Edhe prkundr tr ktyre ndryshimeve dhe lvizjeve t kohs, haku, e vrteta doher do t jet e ruajtur dhe e ndihmuar, kshtu q nuk do ti bj dm asgj fakti q doher do t gjendet dikush q do ta kundrshtoj. Kto jan pshpritje t lehta t cilat ua drgojm atyre pr t cilt besojm se jan grupi i shptuar dhe i ndihmuar (firka en-naxhija), do t thot ithtarve t ehli sunetit dhe xhematit dhe t pasuesve tan t mir (selefus-salih). Atyre t cilt thrrasin n bashkim, t cilt jan t drejt ndaj atyre q mendojn ndryshe, vetm pr shkak t mshirs ndaj tyre??? Me ata q mendojn ndryshe jemi deri ather kur na lejon Sheriati, prkatsisht deri ather kur t na bhet obligim, 28 hidhrohemi n ta vetm ather kur Sheriati krkon nj gj t till, prkatsisht deri ather kur t na bhet obligim, ku hidhrimi yn do t jet i drejt, vetm nse sht n kufijt dhe kornizat e Sheriatit. Ashtu si na mson historia, muslimant lshoheshin n diskutime dhe mospajtime t panevojshme vetm ather kur do ti shijonin begatit e dfrimeve, komforit dhe lluksit, e kur umeti prballej me ndonj problem shum t rrezikshm, sikurse me ndonj armik t zgjuar, apo me ndonj rrezik t pashmangshm sikurse smundja, trmeti etj, ather zhdukeshin kundrshtimet dhe mospajtimet. Kur muslimant binin n gjum dhe pakujdesi ndaj rreziqeve prej t cilave jan t rrethuar, Allahu i Lartsuar bnte q armiqt ti sundojn muslimant, deri ather kur Umeti t marr msim dhe muslimant t fillojn m shum t interesohen pr qllimet e tyre t domosdoshme dhe t prbashkta. Derisa t mos kujdesen pr bashkimin e radhve t tyre kundrejt armiqve t tyre t jashtm, t cilt me muslimant dallojn q n themel (asl), e jo n ndonj shtje sekondare (fer) apo n ixhtihad! Te njeriu i arsyeshm, njohsi i mir i matjeve t dobive apo dmeve pr musliman (muvazene bejnel-mesalih vel-mefasid), zhduken mospajtimet m pak t rndishme ather kur para tij paraqitet ndonj problem i madh pr tr umetin, kshtu q nuk do ta mundsoj diskutimin n lidhje me kto pr momentin shtje sekondare, e t cilat do t shkaktojn prarje n Umet, porse do t prkujtoj

(tedhkir), trheq vrejten (vaaz), kshilloj (nush), thrras (daava) dhe dshmoj (muhaxhexh) n dritn e bashkimit dhe drejtsis, e normalisht jo me armiqsi dhe metoda t gabuara. Baza e ksaj shtytjeje dhe nxitsi kryesor i saj duhet t jet dshira e t mirs (hajrit). Jan edukuar gjenerata t cilat jan larguar nga mkati, mosdgjueshmria ndaj Allahut t Lartsuar, por edhe nga lloj-lloj risish, gj q qart mund t vrehet edhe n raportet e tyre ndaj mkatarit, t mosdgjueshmit dhe risimtarit (bidatxhiut), qoft ai nj person apo grup. Mirpo personat e caktuar kan marr qndrim t kundrt ndaj tyre (muslimanve t dobt), duke i shmangur dhe larguar nga ata, pa ndonj t menduar t thell rreth shkaqeve t gjendjes s ktyre njerzve, kshtu q nganjher teprohet kur bhet fjal pr kta njerz (mkatar, t padgjeushm ose risimtar), e kjo lloj sjellje e pamatur ndaj tyre n tjetrn an shkakton grupe njerzish prej muslimanve t cilat sillen ne mnyr t paprgjegjshme, duke u mjaftuar prej besimit vetm me bindjen me zemr dhe me fjalt n gjuh, e q bien n jozellshmri dhe joaktivitet, e q t tjert i nxit n pamaturi dhe ekstravaganc. Me elanin e ligjratave pr fitimin e dituris, e me ndjenjn e ekstazs s njohjes dhe t hetimit t numrit t madh t meseleve (pyetjeve fetare), paraqiten grupe t caktuara t atyre t cilt merren me islamin si me shkencn dhe degt e saja, t cilt jan t kalitur mir me dituri dhe t cilt kan vrejtur nj numr t madh t gabimeve t cilat ve jan t prhapura mes muslimanve dhe t tjerve, por problemi qndron n at q disa prej tyre nuk iu kan bashkangjitur marrjes s tyre me shkenc edhe respektimin e

shkencs (ilmit), edebit dhe urtsis s tij si dhe pasimi i ndonjrit i cili do t`i kishte edukuar, si dhe principet morale n qastet e qndrimit ton mes t atyrve t cilt jan m t dijshm se ne, gjegjsisht me `uleman. Kshtu ka lind dshira, qoft te t rinjt apo te t vjetrit, pr fjalosje dhe kundrshtime ku njohja e tyre e disa degve apo t rregullave t islamit e merr pamjen e fjalosjeve, sulmeve ndaj dijetarve (ulemas), ngutis pr t folur pr rregullat fetare apo mohimi i qndrimeve t cilit do q nuk mendon njjt, duke e shpallur si mkatar apo i lajthitur, kshtu q disa nga ne kemi pasur mundsi t marrim pjes n hallkat n t cilat kan marr pjes disa individ, t cilt kan marr dituri prej disa ligjruesve, imamve apo alimave, por kur ti pyesin m t diturit (uleman) pr ndonjrin q ka tjetr mendim, pr personat me t cilt nuk pajtohen pr ndonj shtje dhe se si sht statusi i tyre dhe si t veprojm me ata, nuk iu plqen prgjigjja sepse n t e vrejn butsin n sjelljen me ata q kan tjetr mendim apo teprim n gjetjen e arsyetimeve pr ata - ashtu si ata mendojn, kurse kan pritur prgjigjet me vendosmri dhe fetva t shpejt t cilat do ti shpallnin disa persona si renegat t fes apo t cilat do ta detyronin vrasjen e tyre apo luftn kundr tyre, apo s paku largimi i tyre, duke i paralajmruar t tjert pr ata; luftimin e tyre me gjuh, zemrimin ndaj tyre Me kt lloj t sulmit ndaj atyre q mendojn ndryshe, nuk bhet dallimi ndrmjet atij me t cilin nuk pajtohet n nj shtje me at me t cilin nuk pajtohet n disa shtje, e as ndrmjet atij q ka t drejt n ixhtihad, me t cilin 29

ndoshta edhe do t arsyetohej, edhe atij q pason mendim t dobt (taklid), e as ndrmjet atij q gabon rastsisht dhe atij gabimet e t cilit jan t njohura dhe t njpasnjshme, ndrmjet atij me t cilin nuk pajtohet n baza (usul) dhe atij me t cilin ndahen n deg (furu'e), n mes dijetarit (alimit) dhe atij q nuk sht alim? Kjo lloj sjelle e ndrsjell sht vendosur n themel shum t padrejt, ku gjrat vlersohen pa kurrfar rregulli, dhe ku matja kryhet pa kurrfar standardi. Mungesa e peshores dhe lvizja e masave, qoft edhe nse poseduesi i tyre ka pak dije, kjo dije at do ta shpie n njanshmri dhe matje t gabuar, kshtu q do t vlersohej dobt ajo q sht te njrezit, duke i fyer ata, duke u sjellur keq me ta, gj e cila gjithashtu shpie n padrejtsi, ndasi, sektarizm, teprim dhe n mbizotrim t piedestalve partiake dhe fraksionizm. Kur t humbet kandari, mkatet e mdha bhen mkate t vogla, nse ato kryhen nga grupi, xhemati, partia apo shoqria ime, ato jan t vogla, mirpo bhen mkate shkatrruese nse kryhen nga ana e t tjerve!? Duke e marr parasysh se ky proces sht edhe i vjetr edhe i ri, dhe se n prgjithsi kundrthniet shum m tepr vrehen n t kuptuarit t ndryshm t teksteve se sa me mospajtimet pr vet bazn e teksteve dhe pr kt arsye jemi mbshtetur n kuptimet e dijetarve t gjeneratave t mehershme (selefit), n diturin dhe t kuptuarit e t cilve lirisht mund t mbshtetemi, pr t nxjerrur (derivuar) nga fikhu i tyre (t kuptuarit pr) rregullat, bazat dhe parimet e sjelljes s matur t cilat do ti prdornim pr zgjidhjen e nj 30

numri t madh t mosmarrveshjeve aktuale! Ehli suneti ka metod specifike t maturis e cila sht n librat e fikhut dhe t usuli fikut, tevhidit dhe n biografit e ravijve. Kjo sht metod e cila bazohet n gjithprfshirje n zbatim, q sht larg qndrimeve personaleve dhe e cila n mnyr metodologjike prpunon fjalt dhe qndrimet! sht e vshtir dhe e rrezikshme shkruarja pr kto tema sepse njeriu e v veten n shnjestr t njerzve t paknaqur, me t cilt mund t kemi mospajtime n disa shtje jothelbsore dhe t rendit t dyt. Do t mundohemi q t gjitha fjalt dhe qndrimet tona ti prforcojm me fjalt e ulemave t njohur t selefit si shejhul-islamit Ibn Tejmijjes, imam el-Dhehebiut, IbnulKajimit, Shatibi dhe t ngjashmve me ta. Arsyet t cilat na kan shtyr q t shkruajm pr kto tema mund ti prmbledhim n disa pika: 1. Dobsi n kuptimin e llojeve t mospajtimeve nga ana e nj numri t madh t muslimanve t arsimuar; n ka mund t mospajtohemi e n ka nuk mundemi; cilat mospajtime mund t mohohen e cilat mund t mos prmenden, apo vetm t kshillohet. Mosdallimi i mospajtimeve n gjrat themelore dhe n ato t parandsishme gjegjsisht bindja q t gjitha mospajtimet jan pr gjrat themelore e gjith kjo ka uar gjer te zullumi, dhuna, njanshmria, ndarja, e ku obligim do t jet kthimi te fikhu (kuptimi) e q do t jet t prmbajturit ndaj atyre q nuk kan mendim t njjt, me qllim t kthimit n mendim t prbashkt! 2. Fanatizmi i cili e ka shkatrruar kohn dhe orvatjet me dhnien ndaj

medhebit, imamit apo mendimit, na ka ln n trashgimi prqarjen dhe urrejtjen. Obligim i yni sht q me an t maturis, duke zbutur zemrat e kundrshtarve, ta topitim tehun e animit dhe fanatizmit. 3. Globalizimi i t dhnit kur jan n pyetje njerzit, drejtimet apo librat me zmadhimin e disa gabimeve t tyre, duke mos marrur parasysh ann m t rnd t peshores me vepra t mira t tyre, si dhe sjellja me jorespekt ndaj atyre q nuk kan mendim t njjt; pr shkak t shpifjeve t padrejta pr arsye personale apo vnies n mnyr t gabueshme t premisave pr ndonj shtje pr t gjitha kto zullumi, mosdurimi, jouniteti pak nga pak po e globalizojn rendin publik, pr kt kemi nevoj pr parimet dhe rregullat e realizimit t maturis dhe paanshmris, si dhe pr prhapjen e fryms s bashkimit! 4. Nj numr i caktuar i personave t pamatur i largojn nj numr t madh t muslimanve prej kufijve t Ummetit Islam pr shkak t mospajtimeve t ndryshme, t cilat ojn n dhun, n kalimin e kufijve, n ashprsi dhe bojkot, si dhe n ngutin e nj numri t caktuar t personave m t dijshm e cila shfaqet n largimin prej nj numri t madh t dijetarve islam, apo n fillimin e ndjekjes pr shkak t ndonj ixhtihadi gabim t tyre, e q prap on n dhunn ndaj ulemave, e po ashtu edhe ndaj vetes, duke e kursyer veten prej dijes s tyre. N baz t ksaj kemi nevoj pr rregullat e t prmbajturit ndaj muslimanve, edhe ndaj t t zgjedhurve t tyre, n mnyrn e miqsimit dhe luftimit t ciln e kan prdor gjeneratat e selefit, n mnyr q t kemi prqindjen sa m t madhe t bashkimit n mes t pasuesve t ktij Ymeti.

5. Shum njerz t arsimuar e kan humbur ndjenjn pr ti matur dmet apo dobit n marrdhniet me ata t cilt nuk kan mendim t njjt, si dhe nuk kan prvoj n lidhje me metodat e urta t davetit, n thirrje n t mir dhe ndalim nga e keqja, gj q on n dhun dhe n shkputjen e lidhjeve, ku do t shohim q kthimi n metodat e Ehli-Sunetit on deri te maturia ndaj atyre q nuk kan mendim t njjt dhe deri te rivnia e lidhjeve q moti t shkputura. 6. Nj numr i madh i moskuptimeve jan pasoj e mosgjetjes s arsyetimit t personit me t cilin nuk pajtohemi n ndonj shtje apo kemi dallime pr shkak t mosdijes s mundshme t tij, ixhtihadit, tevilit, shybes apo q deri te ai ende nuk ka arritur dshmia pr at shtje gj q on deri te shpallja e atyre q nuk kan mendim t njjt si mkatar, e mund t jet prej atij grupi t cilit Allahu ia ka pranuar arsyetimet, pr kt arsye n kto raste neve na duhet q t jemi t matur dhe t but ndaj sahibul-udhr sepse kjo sht m e drejt dhe m shpejt shpie deri te bashkimi. 7. Teprimi n shtje dytsore mund t shpie n teprim ku nuk duhet t jet si jan shtjet pr t cilat ekzistojn disa mospajtime, e nse ksaj i shtohet jokualifikim n kuptimin e pyetjeve, mnyrat e przgjedhjes, rregullat e dhnies s fetvave n trashgimi do t kemi zullumin dhe dhunn, pr kt duhet ta sqarojm maturin e selefit dhe kujdesin e tyre pr nevojn e njohuris profesionale pr njohjen m t thell t shtjeve rreth mospajtimit. Shejhul-Islam Ibn Tejmijje pr shkak t prvojs s tij t madhe me personat q nuk kan t njjtin mendim dhe 31

kundrshtart, na zbulon se ndarja dhe mospajtimi n prgjithsi jan si rezultat i teprimit dhe pamaturis, kshtu q ai na i prmend nj varg shembujsh dhe rastesh n t cilin nj varg grupesh jan sjellur n mnyr t pamatur ndaj pasuesve t Ehli Sunetit, si dhe rastet kur pasuesit e Ehli Sunetit jan sjellur n mnyr t pamatur ndaj njri tjetrit apo edhe drejtimeve dhe grupeve tjera! Marrjen e ktij lloji qndrimi n jet, domethn foljen e tr asaj q ka ndodhur apo q ndodh momentalisht, mund ta bjn vetm personat e matur! Ibn Tejmijje thot: Nse mendon pr shumicn e rasteve t mospajtimit dhe kundrshtimit t cilat kan ndodhur n mes t ithtarve t umetit sikurse n mes t dijetarve, t devotshmve, emirve, udhhqsve... do t vresh se shkaku kryesor i tr ktij mospajtimi dhe grindjeje ka qen jomaturia dhe teprimi, e cila sht reflektuar n nj lloj te'vili, sikurse kan rn n mkat sekti i xhehmive ndaj ehli sunetit n lidhje me cilsit e Allahut dhe moskrijimin e Kuranit, ose nasibinjt (sekt i cili e kan urrejtur Aliun dhe kan qen kundr ehli bejtit) ndaj ehli bejtit dhe Aliut, ose teprimi i mushebihve (jan ata t cilt mendojn se qenia dhe cilsit e Allahut jan sikurse qenia dhe cilsit e krijesave) n lidhje me muneziht (jan at q mendojn se qenia dhe cilsit e Allahut asesi nuk mund t krahasohen me qenien dhe cilsit e krijesave), ose teprimi i disa pasuesve t sunetit dhe xhematit ndaj pasuesve tjer t sunetit, apo edhe ndaj drejtimeve dhe sekteve tjera, duke e kaluar do kufi... (Fetava, 14/482-483) Shejhul-Islam Ibn Tejmijje i numron pes shkaqe kryesore t grindjeve, kundrshtimeve dhe mospajtimit, t cilat jan shum t dmshme dhe t rrezikshme 32

pr musliman, e t cilat Allahu, Pejgamberi salallahu alejhi ue selem dhe besimtart e urrejn, qoft ai rivajet (transmetim) ose dirajet (t kuptuarit e transmetimit): 1. Injoranca nga ana e nj numri t madh njerzish kur bhet fjal pr gjra t obliguara dhe sunete t cilat i dojn Allahu dhe Pejgamberi salallahu alejhi ue selem. 2. Kokfortsia, padrejtsia, urrejtja dhe ligsia reciproke, ndrprerja e lidhjeve reciproke dhe braktisja e personit q nuk ka mendim t njjt, edhe nse ai ndoshta sht m i dashur te Allahu se ndonj person me t cilin jemi n raporte t mira, si dhe ndalimi i asaj q Allahu nuk e ka ndaluar. 3. Pasimi i epsheve dhe mendimeve t dobta, sikurse sht rasti me nj numr t madh bidatxhinjsh t cilt kan dalur nga rruga e Ehli Sunetit dhe Xhematit. 4. Kundrshtimi, mospajtimi, kritika, prqeshja dhe armiqsia n vend t mirkuptimit, bashkimit dhe dashuris pr hir t Allahut. 5. Vnia n pyetje dhe kritika e nj numri t madh rivajetesh dhe dirajetesh kur ehli sunetit jan n pajtim. (Fetava, 22/356-360.) Shumica e imamve dhe dijetarve t mdhenj nga rradht e ithtarve t tyre kan pasur persona t cilt kan dalur nga korniza e asaj q ndonjri prej tyre ka dashur t thot, kshtu q kta ithtar e tepronin n ndonj shtje, disa shtje i kuptonin gabimisht e n disa shtje diskutonin s teprmi... q n fund do t merrnin nj qndrim krejt t kundrtt ndaj qndrimit n t cilin ka qndruar n fillim! Ibn Tejmijje na i paraqet prmisimet e mendimeve dhe qndrimeve t nj numri t ithtarve t medhhebit t imam Ahmed

ibn Hanbelit, t cilt kan jetuar n Horasan, gjat s cils i numron tet lloj t shmangjes dhe t kuptimit t gabuar t qndrimeve t imam Ahmedit nga ana e personave t cilt jan numruar si ithtar t medhhebit t tij, t cilat ai i ka ndar n tri pjes: 1. shtjet n t cilat kan vepruar trsisht n kundrshtim me medhhebin e imamit, me rast medhhebi ka qen n hak, ndrsa interpretimi i tyre ka qen i gabuar, e cila mund t prmbledhet n gjasht pika: q pasuesit marrin ndonj qndrim pr t cilin nuk sht deklaruar imami, e as ndonj pasues i ditur i atij imami. q pasuesit marrin ndonj qndrim pr t cilin jan deklaruar disa dijetar t medhhebit, t cilt edhe vet kan gabuar n lidhje me at shtje. q pasuesit marrin ndonj qndrim, pr t cilin sht deklaruar imami qart, n t cilin qndrim apo mendim ata ia kan shtuar edhe ia ka shtuar apo ndrlishur t kuptuarit e tyre. q pasuesit marrin qndrim, t cilin e kan kuptuar gabimisht nga mendimi i imamit, ku imami nuk ka pasur pr qllim t kuptuar t till, ose nga imami transmetojn qndrim t cilin ai asesi nuk e ka thn apo nuk qndron n t. q pasuesit marrin ndonj qndrim, t cilin e kan nxjerrur nga mendimi ose qndrimi i prgjithshm i imamit, me rast e kan kuptuar se ky mendim i prfshin t gjitha koht dhe njerzit, gj q nuk ka qen qllim i imamit. q pasuesit marrin qndrim i cili bazohet n mendimin t cilit imami nuk i ka dhn prparsi, ngase imami pr at shtje i ka dy ose m tepr mendime, ku

pasuesit nuk kan vepruar sipas mendimit m t sakt t zgjedhur nga imami. 2. shtjet sipas s cilave jan trsisht n kundrshtim me t vrtetn, ngase ndr qndrimet e medhhebit nuk ka tekst i cili do t vrtetonte ose kundrshtonte praktikn n fjal t pasuesve, si pr shembull q imamit tia mveshin ndonj qndrim i cili nga fjalt e tij mund t kuptohet n mnyr t dyfisht, kshtu q mbetet hapsir pr dyshim, ku nuk dihet qndrimi i qart i imamit. 3. shtjet n t cilat kan vepruar trsisht n kundrshtim me t vrtetn, qoft nse kan vepruar sipas medhhebit, mendimit apo qndrimit t iammit, ngase imami n at shtje thjesht ka gabuar! (Fetava, 20/184-186.) Kurse si ti jipet prgjigje n kundrshtimin e dikujt sht tem e librit t dijetarit t njohur Bekr Ebu Zejd i cili shkruan: "sht e njohur se nuk sht i dmshm dhe i urrejtur do lloj kundrshtimi dhe mospajtimi", e pastaj shton: "ky libr nuk sht shkruar me qllim q ti ipet prgjigje ndonj personi personalisht dhe me emr, e as nuk i dedikohet ndonj personi me t cilin jemi n mospajtim n lidhje me ndonj shtje ku sht e plqyer apo e lejuar t kemi qndrime t kundrta. Libri sht shkruar vetm pr ata q kundrshtojn dhe bien n mospajtim me ne n shtjet kur nuk guxojn ta bjn at, kur kundrshtimi paraqet dm t vrtet!" (Bekr Ebu Zejd, el-Rudud, faqe 8.) Kur kemi t bjm me ndonj person t till ose frakcionizm dhe kundrshtim t ngjashm, gjat prgjigjes son ose shpjegimit t vrtets personit ose grupit n fjal duhet ti prmbahemi parimeve dhe edebeve, dhe thot: 33

1. Personi i cili ka pr qllim ti prgjigjet ndonj personi ose grupi, n radh t par duhet t jet i sinqert dhe t pasoj sunetin e Muhammedit, salallahu alejhi ue selem, gjithashtu duhet t jet i prgaditur me dije dhe me metoda t drejta. 2. t gjitha qndrimet dhe mendimet n t cilat dshirohet t jepet prgjigja duhet t citohen drejtprdrejt nga burimi i autorit, dhe saktsisht t theksohen vendet e kontestuara n to. 3. Maturia ndaj kundrshtarit, si dhe t lihet hapsir nse personi kthen. 4. T flitet dhe t diskutohet pr at q sht e thn e jo pr at q e ka thn at gj. 5. kontrolli kritik i qndrimeve t kundrshtarit dhe rrzimi i tyre q n fillim, mundsisht me me argument t fort dhe t drejt, me rradhitje, me stil t mir dhe me pak fjal, duke e shtyer ka e vrteta, duke u marrur sa m pak me personalitetin e tij. Shejhu n librin e tij gjithashtu i prmend edhe dy raste kur sht m mir dhe m e plqyeshme q t heshtet kundrshtimi i dikujt sesa t mirret parasysh dhe t reagohet n to, e ato jan: 1. Nse n prgjigje dhe n reagim dmi sht m i madh se dobia, gjegjsisht kur heshtja mosreagimi jan m t dobishme se prgjigja. 2. Nse personi i cili dshiron t prgjigjet frikohet pr jetn e tij nga dika e till, ashtu q vetn do tia nnshtronte rrezikut, ather e ka t lejuar t hesht dhe t mos reagoj duke e prdorur n kt rast dhe lehtsimin ekzistues. Sa i prket dmit i cili mund t shkaktohet me heshtje, mosreagim dhe mosprgjigje t atyre t cilt e kundrshtojn Kurani dhe Sunetin, shejhu prmend: 34

1. Obligueshmria e urdhrimit n t mir dhe ndalimi nga e keqja, sikurse edhe sanksionimi i bidatxhinjve e cila me mosreagimin ton do t ishin t mosprfillura... 2. Bidatxhinjt n rast t mosreagimit dhe heshtjes do t fitonin nam dhe do t ishin n eprsi ndaj pasuesve t sunetit, ndrsa jomorali do t prhapej n t gjitha ant. 3. Kur me heshtje dhe mosreagim do t shtohej kundrshtimi dhe mospajtimi dhe do prfshinte gjith fjalt, punt dhe besimet, ndrsa ummeti do ti lihej personave t cilt do ta shkatrronin at. 4. Prhapja e dyshimeve dhe paqartsive, dobsimi i besimit dhe bindjes s drejt, brja e risive n sunete, ndrsa njerzit do t ishin t paaft q t bjn dallimin ndrmjet sunetit dhe risis. Maturia ndaj personit q nuk ka t njjtin mendim ose kundrshtarit, e cila sht tem pr t ciln po shkruajm, q ka t bj me ata q biejn n kundrshtim me ne n shtjet t cilat lejojn mospajtime dhe kundrshtime t caktuara, sikurse ka ndodhur q sahabet binin n mospajtim n lidhje me ndonj shtje, e pastaj Pejgamberi, salalahu alejhi ue selem eventualisht u thoshte t dy palve se kan t drejt, pastaj pason maturia dhe drejtsia ndaj kundrshtarve t cilt nuk jan pjestar t umetit ton, domethn ndaj pjestarve t feve dhe drejtimeve tjera! Maturia, prmbajtja dhe drejtsia ndaj t gjithve ndaj t cilve Islami na urdhron q t sillemi ashtu. Allahu thot: Urrejtja ndaj nj populli, q iu pat penguar nga xhamia e shenjt, t mos iu shtyej t silleni n mnyr t padrejt kundr tyre(Maide 2). N ajetin tjetr thuhet: O ju q besuat! Bhuni plotsisht t vendosur pr hir t All-llahut,

duke dshmuar t drejtn, dhe t mos u shtyj urrejtja ndaj nj populli e ti shmangeni drejtsis; bhni t drejt se ajo sht m afr devotshmris. Kinie dro Alahun se All-llahu di hollsiht pr at q veproni! (Maide 8) Pranojani vetes se ndodh q nganjher bhemi aq t ashpr ndaj ndonj personi i cili na kundrshton n ndonj shtje n t ciln sht e lejuar t biejm n kundrshtim, e jemi aq t matur e t drejt ndaj personave t cilt q n themel dallojn nga ne, atje ku apsolutisht nuk guxon t ket kundrshtime dhe ndarje, sikrese jan hebrenjt, t krishtert dhe t ngjashm me ta! Ndarja ideologjike n mendime n lidhje me ndonj shtje shpesh her varet nga dallimet natyrore dhe intelektuale te njerzit, kshtu q ky dallim faktikisht sht cilsi e lindur njerzore prkatsisht an e domosdoshme njerzore. Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, e ka lutur Allahun, subhanehu ue te'ala, q mos ta shkatrroj Ummetin e tij me thatsi t prgjithshme ose q me Ummet t mos sundoj ai i cili do ti shfaroste n trsi, n ka Allahu, subhanehu ue te'ala, iu prgjigj n kto dy lutje. Pastaj e luti At q t mos i grindet Ummeti dhe t mos luftojn njri me tjetrin, n ka nuk i sht prgjegjur dhe nuk ia ka pranuar lutjen! (Musnedi Ahmed ibn Hanbelit 5/243 nr. 2163, Muslimi, Tirmidhiu, Ibn Maxhe). Pa marr parasysh kt norm t prgjithshme, Sheriati na urdhron largim maksimal nga t gjitha shkaqet e ndarjes n mendime dhe kundrshtime, si dhe moskaprcimin e kufinjve t tij, ndrsa bjm mkat nse lshohemi n mospajtim dhe kundrshtim, nn moton se Allahu

subhanehu ue te'ala, na ka obliguar dhe urdhruar. Kur sht shpallur ajeti: "Thuaj: Ai ka fuqi (tju shptoj, por edhe) tju sjell dnim prej s larti " - Pejgamberi, salallahu alejhi ue selem, ka thn: "Krkoj strehim te Ti nga kjo" - " ose prej s poshti nn kmbt tuaja " - Pejgamberi salallahu alejhi ue selem ka thn: "Krkoj strehim te Ti nga kjo"- "apo tju ndaj n grupe e ta luftoni njri-tjetrin " - Pejgamberi salallahu alejhi ue selem ka thn: "E, kjo sht m e leht!" (el-En'am:65) (Sahihul-Buhari, Kitabut-Tefsir, Kapitulli i dyt, nr. 4628.) Do t thot, t znit fill t ndarjes n mendime dhe kundrshtimi reciprok sht e keqe m e vogl dhe m e leht se thatsia e prgjithshme e cila mund t na godet, ndrsa ngushtimi i hapsirs s kundrshtimit dhe mospajtimit, si gjetjes s metodave t buta pr mnjanimin e tyre, si dhe dobsimin e ndikimit t ksaj n zemrat dhe shpirtat e njerzve sht shum e leht, dhe n baz t sheriatit dhe mendjes s shndosh... Kur shejhul-Islam Ibn Tejmijje, rahmetullahi te'ala alejhi, i prmendi dy hadithet e lartprmendura, ka thn: "Sa i prket Ummetit t Muhammedit, sallallahu alejhi ue selem, sht e pashmangshme q mkatet t vijn nga ana e tyre dhe se sht e domosdoshme q t kundrshtohen dhe t mospajtohen n ndonj gj, ngase krejt kjo sht natyr dhe nevoj njerzore, dhe se pasardhsit e Ademit nuk mund t jet tjetr vetm se t till, mirpo e tr e mira e cila ekziston te muslimant sht edhe m e madhe, m e bukur, m e mir, ndrsa e tr e keqja q ekziston te muslimant, ajo te jomuslimant sht m e madhe, m madhe edhe m e keqe!" (El-Fetava, 14/150.) 35

1. Pabarazia e njerzimit n vshtrime dhe prirje Sa shum do t lodhet njeriu n jetn e tij nse dshiron t gjej personin me t cilin dshiron t shoqrohet, dhe i cili sht i llojit (karakterit) t tij me plot kuptim t fjals, natyra, prirjet dhe idet e t cilit do t prputhen n trsi me natyrn, prirjet dhe idet tuaja, ngase Allahu, subhanehu ue te'ala, krijesat e Tij i ka br t dallojn nga njri tjetri, q pajtohen dhe t jen t ngjashm n dika e n dika jo, ky dallim sht vetm nj reflektim i fuqis s Tij, subhanehu ve teala. Njerzit afrohen dhe trheqen n baz t nj numri t madh t ngjashmris reciproke, mirpo jo edhe njjtsive dhe pajtueshmrive!? do krijes ekziston, mirpo n t ndikojn llojlloj faktorsh sikurse trashgimia, shoqria, rrethi, prvoja etj, t cilat nuk jan t njjt sikurse te krijesat tjera. Mund t vrejm se sa e sa njerz t pakontrolluar dshirojn q njerzit tjer ti kapin pr qafe, tua pastojn trurin, tua komentojn gjrat, n mnyr q jen vetm ata t cilt doher kan t drejt, dhe q hakku, e vrteta sht n ann e tyre, e cila nuk mund t jet e shumfisht!? Dshirojn q t gjith njerzit t jen t gatshm q t adaptohen me natyrn e tyre, me mnyrn e tyre t t menduarit, t ken vshtrime dhe prirje t cilat i kan edhe ata!? Sa sht tiran i madh ai i cili vets ia ngarkon ndonj struktur dhe sistem jetsor me t ciln sht i knaqur, dhe t ciln me do mim prpiqet q ta zbatoj n praktik, e pastaj nga njerzit tjer prpiqet q ta zbatojn do t mundshme, e nse nuk veprojn ashtu, ather sipas tij, n ta nuk ka kurrfar hajri, ngase nuk shkojn sipas sistemit t cilin e 36

ka paramenduar ai, dhe nuk iu jan prgjigjur thirrjes t ciln e ka zgjedhur ai!? Pas gjenerats s sahabeve, radijallahu te'ala anhum, nuk ka pasur e as nuk do t ket gjenerat e cila ka garuar m tepr n urdhrimin n t mir, dhe e cila n shum situata, qndrime dhe mendime ia ka prshtatur s vrtets, andaj jan t pashmangshme edhe dobsi dhe rshqitje t caktuara, ngase njeriu sht i krijuar i dobt, ndrsa Allahu i Lartsuar nuk i ka dhuruar prkryeshmri apsolute asnjrit nga krijesat e Tij, kshtu q Allahu i Lartsuar sht Ai q ka dashur q pasardhsit e Ademit t jen n nj mnyr gabimtar! Nse nj person sht i mir, dhe sht shum e theksuar n fusha t caktuara jetsore, kjo nuk do t thot se sht e liruar nga fardo lloj dobsie, ndrsa n ann tjetr, dobsia e ndonj personi n fusha t caktuara assesi nuk do t thot se ai pr shembull nuk do t tregohet dhe shkon para n fushat tjera dhe t jet po aq i suksessm sa edhe personi i par! Njeriu sht i nnshtruar dobsive, por edhe prparimit dhe pjekuris, kshtu q ai q ka sukses n fusha t caktuara, nuk sht i suksesshm n shum fusha tjera, andaj t mos mendoj ai q Allahu e ka dalluar me begatin e tij nga njerzit e tjer, se sht m i mir se ata, ose se sht b gjykats kryesor i sjelljes s tyre, baz i suksesit, t qortimit dhe lavdrimit t tyre, n mnyr q mos ta godet kryelartsia e shejtanit, dhe t mos mendoj se sht i pastr nga t metat, duke mos patur sens pr dobsit e huaja, t cilat do t jen shkak pr ngarkim dhe shpifje t tij t vazhdueshm! Mund t vrejm se n mes t sahabeve, radijallahu te'ala anhum, ka pasur edhe t till q knaqeshin me faljen e

pes vakteve, mbajtjes s hallallit dhe largimi nga e haramit, kshtu q ndonjri nga ata do t thoshte: "Pasha Allahun, nuk do t shtoj e as nuk do paksoj nga kjo asgj", ku Pejgamberi salallahu alejhi ue selem prgjigjej: "Ka shptuar, nse e ka thn t vrtetn!" (Sahihul-Buhari, nr.44; Muvetta, imam Maliku, br.382.), ndrsa sahabet, radijallahu te'ala anhum, n at person nuk do t shikonin me urrejtje dhe nnmim! Nse e dijm se do veprmir e prt nj der n Xhenet, e dedikuar pr t gjith veprmirt t cilt e kryejn veprn e njjt, dhe nse e dijm se do njeri e ka pikn e tij t shkrirjes e cila do ta zbulon dobsin dhe turpin e tij, ather kriteri yn ndaj bots do t jet m i drejt, mshira jon ndaj njerzve m e madhe, ndrsa edhe do t vie n shprehje arsyetimi jon i njerzve! T gjith ne nisemi ndrmjet asaj q Allahu, subhanehu ue te'ala, na ka dalluar mbi t tjerve, dhe dobsive me t cilat Allahu, subhanehu ue te'ala, na ka sprovuar n kt bot. 2. Prcaktimi i ndryshueshmris nuk do t thot se duhet t relaksohemi me te dhe ti dorzohet asaj n trsi! Pranimi i ekzistimit t natyrs dhe tekeve njerzore nuk do t thot do her edhe obligueshmrin e dorzimit t dallimeve dhe mospajtimeve, ngase nganjher kto dallime t prcaktuara me kader, mund t eliminohen me nj kader tjetr. Nganjher nuk mund t tejkalohen n trsi, mirpo sht e mundur q t lehtsohen deri diku, duke iu prmbajtur rregullit t sjelljes s mir dhe t drejtsis, duke u prpjekur q t gjinden zgjidhje t qndrimit t prbashkt, pa kurrfar teprimi dhe anshmrie, lshimi pe apo mosprfillje, kshtu q do t jemi t ash-

pr ather kur situata krkon nj gj t till nga ne, qoft edhe nse kjo nuk na plqen neve, ndresa jemi t but ather kur sht e nevojshme, qoft edhe nse neve nuk na vjen mir! Shejhul-Islam Ibn Tejmije, rahmetullahi te'ala alejhi, duke folur pr ndikimin e natyrs njerzore n natyrn e mospajtimit, thot: "Allahu subhanehu ue te'ala, njerzve u ka urdhruar q ti mbahen xhematit dhe unitetit, ndrsa u ka ndaluar futjen e risive (bidateve) dhe prarjes. Allahu i Lartsuar thot: Vrtet ata q e prqan fen e tyre dhe u ndan n grupe, ti (Muhammed) nuk ke kurfar prgjegjsie. shtja e tyre sht vetm te All-llahu, Ai do ti njoh me at q punuan!' (En'am 159). Pejgamberi, sallallahu alejhi ue selem thot: Prmbajuni xhematit, ngase Dora e Allahut sht mbi xhematin!'" (El-Fetava, 3/285. Hadithin e shnon imam Tirmidhiu nr. 2091, Nesai 3954.) 3. Shumsia e mospajtimeve shkakton armiqsin reciproke dhe rnien nn thundrn e armikut! Nse i dorzohemi ndarjes n mendime, dhe djegemi me zjarrin e kundrshtimit dhe pengimit, kjo vet do t jet dnim, dhe n t nuk do ta gjejm gjersin e dshiruar e cila mund t gjindet n disa lloje t mospajtimeve, porse ajo do t jet vetm prarje, luft dhe antagonizm. Kshtu armiqt e Islamit do t ken rast q ti sundojn muslimant dhe ti poshtrojn ata! Shejhul-Islam Ibn Tejmijje, rahmetullahi te'ala alejhi, nga prvoja e tij na flet: "Viset e Lindjes s Afrt, nj ndr shkaqet t rnies s tyre nn thundrn tatare sht edhe numri i madh prarjeve dhe kundrshtimeve t ndryshme medhhebore, ngatrresat reciproke etj." (El-Fetava, 22/254.) Gjithashtu, Ibn Tejmijje, rahmetullahi te'ala alejhi, thot: "kjo prarje e cila ka 37

z fill n umet, n rradht e ulemave dhe dijetarve, sundimtarve dhe njerzve t shquar, ka br q armiqt t sundojn ndaj muslimanve. Krejt kjo pr shkak t lnies s nnshtrimit ndaj Allahut, subhanehu ue te'ala dhe Pejgamberit t Tij salallahu alejhi ue selem. Sa her q njerzit e kan braktisur at q Allahu subhanehu ue te'ala u ka urdhruar, ndrmjet njerzve ka zn fill urrejtja dhe armiqsia, e nse n ndonj popull lind prarja dhe kundrshtimi, ata do t prishen dhe shkatrrohen, e sa her q bashkohen, prmisohen. Me t vrtet xhemati sht mshir, ndrsa prarja dnim i vrtet!" (El-Fetava, 3/421.) E dyta: Urtsia (hikmeti) i ndarjes n mendime! 1. Kundrshtimi n gjrat sekondare (FURU') nuk sht i dmshm! Po t donte Allahu i Lartsuar q t gjitha tekstet (ajetet dhe hadithet) t jen trsisht t qarta sipas kuptimit t tyre (kati'i), pa przierje t fardo paqartsie apo supozimi (zann), as pa kurrfar kundrshtimi, ngase parandihet se pas tr ktij kundrshtimi fshihet urtsi e madhe Hyjnore! Baza sht se t gjitha kto dispozita t prejardhura (furu'i) nuk guxojn t ken kurrfar ndikimi n ndarje prderisa ekzistojn usulet, bazat dhe rregullat e prgjithshme n shtjet n t cilat ulemaja jan n pajtim. Imam Shatibiu thot: Allahu nga urtsia e Tij ka dashur q dispozitat e derivuara ti nnshtrohen komentimit, shqyrtimit kritik dhe hipotetiks, ndrsa te dijetart sht e vrtetuar se kur jan n pyetje teorit, doktrinat ose parimet, n prgjithsi nuk mund t vie deri te pajtimi i plot i t gjithve kshtu q dispozitat, rregullat dhe parimet jokategorike jan shtje e mospajtimeve, mirpo prsri theksojm vet pr dispozitat nxje38

rrura (furu'), jashta bazave dhe parimeve (usul), n pjeszat juridike jashta rregullave kryesore, kshtu q ky lloj mospajtimi nuk sht i dmshm. (El-Iitisam, 2/168) 2. N mospajtim sht gjersia pr t detyruarit me obligime islame Imam Zerkeshi sht i atij qndrimi q Allahu i Lartsuar ka dashur q shum dispozita t mos jen t natyrs kategorike vetm pr shkak t lehtsimit dhe gjersis kur jan n pyetje t obliguarit me detyrimet fetare. (El-Ihtilafat el-fikhijje, Imam el-Bejanuni rhm., faqe 23). Mospajtimi, shikuar nga nj aspekt sht i dmshm, ndrsa shikuar nga aspekti tjetr paraqet mshir t vrtet. E keqja sht kur mospajtimi shkakton armiqsi, ndarje ose njanshmri, ndrsa mshira shtrihet n at q ky lloj i mospajtimit na jap nj gjersi juridike kur bhet fjal pr t obliguart, me kusht q t mos vie deri te grindja apo ndarja eventuale. Imam Ibn Tejmije thot: argumentimi pr dispozita ndonjher mund t jet mshir, nse ajo nuk na shpie deri te nj e keqe m e madhe, kshtu q nj njeri n kohn e Imam Ahmedit e ka shkruar veprn ''Mospajtimi'', gj q imam Ahmed ibn Hanbeli i ka thn: Emrtoje veprn tnde me emrin ''Shtrirja'', ngase haku sht unik, e ndonjher fshehtsia e tij mund t jet vetm mshir ndaj disa njerzve, ngase kur do tiu bhet i qart ather do tiu paraqet vshtirsi t paprballueshme n rrethanat e dhna, duke e marrur ajetin n t cilin Allahu i Lartsuar thot: O ju q besuat, mos pyetni pr sende q, nse u thuhet ajo (pyetja) haptazi, ju vjen keq juve... (elMaide:101) (El-Fetava, 14/159). Disa dijetar kan ditur t thon: Koncenzusi i dijetarve (ixhma'a) sht dshmi kate-

gorike, ndrsa mospajtimi i tyre sht mshir e madhe. Omer ibn Abdulazizi thot: Nuk m vie mir kur shokt e Pejgamberit, salallahu alejhi ue selem, nuk kan mospajtim pr dika, ngase kur pajtohen n dika, ai i cili i kundrshton n at, ka humbur, e kur biejn n mospajtim n ndonj gj, ather njeriu vepron sipas nj mendimi, tjetri sipas mendimit tjetr, e n kt rast sht gjersia. (ElFetava, 30/80) E treta: si ti ngushtohet hapsira mospajtimit!? 1. Duke e pasur parasysh se bazat dhe qllimet jan t njjta! Nse dallimet dhe ndarjet n mendime te njerzit jan nocion i pashmangshm, dhe tradit e njerzimit, ather sht e mundur q t ndalohen, ngushtohen dhe zvoglohen pasojat e tij negative dhe t padshirueshme, ashtu q do t punojm n eliminimin e shkaqeve q e shaktojn, sikurse jan shfrenimi, mosndgjueshmria, teprimi dhe sektarizmi, por duhet ti marrim parasysh edhe shkaqet e shuarjes s zjarrit t tij sikurse jan uniteti i qllimit dhe i bazave, rrugs dhe metods! Imam Ibn Kajjimi thot: Znia fill e mospajtimeve ndrmjet njerzve sht gj e domosdoshme e cila mund t ndodh pr shkak t dallimeve eventuale n teke dhe intelekt, sikurse, si dhe pr shkak t dallimeve n aftsin pr t njohur, ndrsa n tr kt e urrejtur sht vetm shfrenimi, teprimi dhe armiqsia ndaj njri tjetrit, n t kundrtn, nse mospajtimi bhet n at mnyr q i cili nuk shpie n prarje dhe sektarizm, dhe t dy ant pr qllim kan nnshtrimin ndaj Allahut dhe Pejgamberit t Tij, salallahu alejhi ue selem, ky mospajtim nuk sht i dmshm, ngase ai sht an e pashmangshme e njerzimit, por vetm n rastin kur sht baza e

njjt dhe qllimi i synuar nj, dhe rruga prmes s cils shkohet kah ai qllim nj, n at rast nuk do t ket mospajtim, por edhe nse ndodh ai nuk do t ndodh, njjt sikurse sahabet e Pejgamberit, salallahu alejhi ue selem, binin n mospajtim pr dika, mirpo bazn e kishin t prbashkt, e ajo ishte Libri i Allahut dhe Sunneti i Pejgamberit, salallahu alejhi ue selem, qllim e kan pasur t prbashkut, e ai ka qen nnshtrimi ndaj Allahut dhe Pejgamberit salallahu alejhi ue selem, ku edhe metodn e kan pasur t njjt, e ajo ka qen vshtrimi i thell i argumenteve t Kuranit dhe Sunetit, si dhe dhnia prparsi t ktyre dy t fundit ndaj fjalve, mendimeve, analogjis, shijeve dhe politiks s kujdoqoft! (El-Sauaik el-Mursele, 2/519) 2. Dalja nga korniza e mospajtimit sht m e mir pr fe! Ngushtimi i hapsirs mospajtimit dhe jounitetit sht i mundur prmes asaj q dijetrat e kan quajtur me nocionin ''Largimi nga mospajtimi'' (el-huruxh minel-hilaf), si pr shembull, kur njeriu has n disa mendime n lidhje me nj shtje, t cilat qndrojn n relacionin se ndonj gj pr disa sht e lejuar, ndrsa sipas t tjerve e ndaluar, ku m mir sht q ajo gj t lihet, duke e marrur parasysh edhe mundsin q ajo gj mund t jet haram, si mas preventive ndaj fes! Imam el-'Izz b. Abdul-Selam i ka numruar kushtet e nocionit t prmendur ''Largimi nga mospajtimi'', dhe thot: 1. Nse bhet fjal pr mospajtimin n relacionin halal - haram, ather sht m mir q t prmbahet nga kjo, n mnyr dilet nga korniza e mospajtimit. 2. Nse mospajtimi ka t bj me shtjen nse dika sht e plqyer (mendub) ose jo, obligim (vaxhib) ose jo, ather veprimi i till sht m i mir, q n at mnyr t dilet nga korniza e mospajtimit. 39

Gjithashtu sht rregull q nse argumentet q vijn nga njra an jan shum t dobta dhe larg s vrtets, nuk do ti shqyrtojm ato, posaqrisht nse ajo me t ciln argumentojn sht e pasakt dhe jovalide si argument i sheriatit. Nse argumentet e pals tjetr e nnkuptojn saktsin dhe vrtetsin, ather sht i plqyeshm (mustehab) largimi nga mospajtimi n lidhje me at shtje, duke e pasur parasysh saktsin e mendimit t tyre. Mund t vrejm se largimi nga mospajtimi sht prcaktuar me zbatimin e asaj pr ka ekziston mundsia q sht obligim (vaxhib), ose e plqyeshme (mendub), sikurse edhe largimi nga ajo pr ka ekziston mundsia q sht e ndaluar (haram), ose s paku e urrejtur (mekruh)! (Kavaidul-Ahkam, 1/215-216) Si shembull i shmangies nga mospajtimi i mundshm mund t na shrbej edhe qndrimi i cili mund t gjindet n librat e medhhebit maliki n lidhje me leximin e Bismils (Bismilahi Rrahmani Rrahim) n namaz: Thot imam el-Karafiu dhe nj numr i madh i dijetarve i t drejtimit maliki: sht m mir q personi t thot bismiln n fillim t sures Fatiha n namaz, m mnyr q t tejkalohen mospajtimet n lidhje me kt shtje, ndrsa imam el-Mazuri e ka thn bismiln n fillim t fatihas, n vete, n namazet farz, e kur sht pyetur pr shkak t veprimit t tij, e ka thn nj fjali t mir duke thn: Medhhebi i imam Malikut sht ai q thot q nuk ka nevoj t thuhet bismila n fillim t fatihas n namaz, e ka namazin e plot, ndrsa medhhebi i imam Shafiut sht ai q personi i cili nuk e thot

bismiln n fillim t namazit, nuk ka namaz, kshtu q namazi n t cilin t gjith jan n pajtim sht m mir se namazi t cilin njra an e ka prshkruar si t pavlefshm! (Ma la jexhuzu fihil-hilafu bejnel-muslimin, str. 187-188) Imam Abdul-Rezzak transmeton nga Ubejde el-Selmani q ka thn: e kam ndgjuar Ali ibn Ebi Talibin duke thn: Un dhe Omeri jemi pajtuar n at q nnat e fmijve (robreshat t cilat u kan lindur fmij pronarve t tyre) nuk sht e lejuar t shiten, e pastaj kam qen i qndrimit se sht e lejuar t shiten. Ubejde i ka thn: Qndrimi i prbashkt i Omerit dhe yt m sht m i dashur se qndrimi yt i vetm! Imam Shevkaniu thot: Zinxhiri (senedi) i ktij transmetimi konsiderohet si njri ndr zinxhirt m t sakt, ndrsa transmetohet se Aliu haptazi nuk e ka ndryshuar at qndrim, andaj edhe i ka thn Ubejdes dhe Shurejhut: Gjykoni ashtu sikurse keni gjykuar m hert, ngase e urrej mospajtimin. Pas shtjellimit t ksaj shtjeje dhe mendimeve t dijetarve islam, imam Shevkaniu thot: M mir sht q t largohet nga kjo lloj shitjeje, ngase s paku kjo shtje mund t jet e paqart (mushtebiha), dhe besimtart ndalohen para ktij lloji t shtjeve dhe nuk lshohen leht n to! (Nejlul-Evtar, 6/224-225) Imam Lejs ibn Saad thoshte: Kur hasim n mospajtim t dijetarve n lidhje me ndonj shtje, mbahemi pr at q sht m e sigurt dhe prmbajtsore! (Xhamiu bejanil-ilm, 2/906, br. 1696.)
Prgaditi: Sead Jasavi Prktheu: Mustafa erkezi Redaktoi: Albislam.com Marr nga: medinabosna.net

40

Gruaja dhe familja

Kshill prindrve dhe mjekve
Pr prindt Allahu, subhanehu ve teala, n Kur'an thot: "Ju mos i mbytni fmijt tuaj nga friga e varfris, se Ne ua sigurojm furnizimin atyre dhe juve, e mbytja e tyre sht mkat i madh". (Isra, 31) "Vetm i Allahut sht pushteti i qiejve dhe i toks, Ai krijon ka t doj; Ai i fal vetm femra atij q do; e i fal vetm meshkuj atij q do". (Esh-Shura, 49) Pra, nse besoni Allahun, Ditn e Gjykimit dhe Ahiretin, mos i largoni fmijt tuaj nga mitra e nnave t tyre. Ju me kt ua zhdukni mundsin q t bhen njerz t rritur. Jetn e tyre ka t drejt ta merr vetm Ai q i ka krijuar. Prgjegjsia pr kt vepr sht e madhe dhe pr ate q nuk pendohet edhe dnimi i Allahut sht i madh. Prgjegjsia tjetr e cila pasqyron zemrn e ngurt dhe diturin e dobt t prindrve ndodh me rastin e lindjes s fmijs s vdekur apo fmijs q vdes shum shpejt pas lindjes n mosh nga 3-9 muaj. N shumtn e rasteve kta fmij nuk merren fare nga prindrit dhe pastaj varrosen n varreza t prbashkta apo shpeshtn digjen! Po obligimi fetar i prindit sht q pr fmijn e formuar, t cilit i dallohen tiparet dhe gjinia duhet t'a varrosin n varreza me rregullat q i takojn nj muslimani. sht e tmerrshme ajo q sht duke ndodh me ato krijesa t vogla dhe t dobta t cilat nuk mund t'a mbrojn vehten e tyre. Ata sot jan t pambrojtura dhe n mshirn ton. Nesr ju do t jeni para Allahut, subhanehu ve teala, t pambrojtur dhe n mshirn e Tij. N nj hadith Pejgamberi, salallahu alejhi ve selem, ka thn: "Mshironi ata q jan n tok q t'ju mshiroj Ai q sht n Qiell." Vaj pr ju kur do t pyeteni: " se pr far faji jan mbytur " fmijt tuaj. Pr mjekt-gjinekolog " kush mbyt ndonj njeri (pa t drejt) pa pas mbytur ai ndonj tjetr dhe pa pas br ndonj shkatrrim n tok, ather (krijimi i tij) sht si t'i kishte mbytur gjith njerzit. E kush e ngjall (bhet shkak q t jet ai gjall) sht si t'i kishte ngjallur (shptuar) t gjith njerzit " (Maide, 32) Ju jeni krijesa t Allahut, subhanehu ve teala, sikurse edhe foshnjet t cilat i largoni nga mitrat e nnave t tyre andaj gjithsesi nj dit do t ktheheni tek Ai q i krijoi dhe do t pyeteni pr far arsye vepruat kshtu? Askush nuk mund t'ju detyroj t kryeni aborte pa patur indikacione rreziku pr nnn. Kjo na bn me dije se as nga aspekti etik medicinal nuk mund t'a arsyetoni veprn tuaj. Largimi i fmijs para pjekuris s tij nga mitra e nns shkakton vdekjen e tij. A nuk sht mizori t vritet nj krijes njerzore aq e pambrojtur? Po nse bhet fjal pr foshnje e cila zanafilln e ka n amoralitetin e gruas apo prdhunimin e saj? Ather i rrituri pra nna dhe personi me t cilin kreu amoralitetin apo prdhunuesi i nnshtrohen sanksioneve ligjore kurse e drejta e fmijs pr jet sht e patjetrsueshme. 41

E nse tentojn t'ju bindin se kta fmij patjetr duhet larguar pr tu zgjedh problemi ju fort mir e keni t qart se pjesmarrja n kt paraqet bashkpunim n dy krime. Allahu ju mbrojt nga kjo prfshirje. Po nse keni frik se kta persona do t krkojn ndihm nga persona joprofesional me far rrezikojn jetn e tyre ju nuk jeni prgjegjs pr at q ata bjn me vehten e tyre dhe prgjegjsia nuk bie mbi ju. N jt rast duhet t funksionoj ligji i cili i sanksionon kta persona. Kjo sht KSHILL me vler t prjetshme dhe shptimtare pr ata q kan

zemra me t cilat kuptojn. Pr ato vepra q u punuan dhe kaluan mbetet pendimi i sinqert dhe shpresa pr falje nga Mshiruesi i Mshiruesve Allahu, subhanehu ve teala. Kurse pr ata q edhe pas ksaj kshille vazhduan me kryelartsi duke mos e marr parasysh kshilln mjafton t'a ndgjoj far u thot Allahu, subhanehu ve teala, n Kur'anin Famlart: "A mos vall ndjeheni t sigurt se Ai q sht n qiell, nuk do t drgoj kundr jush vorbull uragani t egr? Ather do t'a merrni vesh sa i tmerrshm ka qen kshillimi im? (Mulk, 17)
Prgatiti pr publikim: SHGM "Islami dhe shkenca"-Tetov

Si u bra myslimane?
Fati e deshi q t bhesha myslimane. Fmijria ime rodhi mse normalisht dhe nuk vlen pr tu theksuar ndonj gj e jashtzakonshme nga ajo periudh. N fakt ishin vite t kaluara nn strehn e ngroht familjare, e rrethuar nga dashuria prindrore. Prindrit udhhiqeshin nga parime t forta morale. S bashku zgjidhnim do situat, duke forcuar kshtu lidhjen ton familjare dhe duke thelluar tolerancn e ndrsjell. Rrethi shoqror na shihte si simbol t solidaritetit t vrtet familjar. Fmijrin dhe nj pjes t pubertetit i kalova njlloj, derisa fillova shkolln e mesme. Atje u njoha me shum shoqe, fati i t cilave ishte shum i ndryshm nga i imi, ashtu si ishin dhe parimet morale apo rrethi familjar ku ato ishin formuar dhe rritur. Aty e kuptova sesa bujar ishte treguar Zoti me mua. Shpesh e kisha falenderuar At, pr prindrit q kisha. 42 Besimi im ishte i padefinueshm, pasi megjithse besoja tek Zoti nuk m bindte katekizmi (praktik ceremoniale katolike). Nuk mund t sheshoja konfliktet e brendshme q shkaktonin parimet q praktikonte n prgjithsi besimi im i athershm. Pikrisht n kohn kur po prpiqesha t kuptoja besimin tim, tek un ndodhi, fal Zotit, nj prmbysje e madhe shpirtrore. Shkak pr kt u b nj person - nj mysliman q kishte disa koh q kishte pranuar Islamin. Diskutoja me t pr fen e tij (e cila pr mua deri ateher kishte qen nj mister i panjohur). Ndjenjn q lindi tek mua (besimi), nuk e kuptova n fillim dhe e lash at brenda shpirtit tim ndonse spata shansin ta kuptoja m thell. U prpoqa q t sillesha sipas parimit q m kishin msuar prindrit (dgjo por mos i kushto vmendje fjalve t bots, por fal Zotit kurr nuk jam pajtuar me kt mendim. Un

kam nj parim tjetr: dgjo, reflekto dhe krijo mendimin tnd pr at shtje). Kjo krijoi nj sr kontradiktash brenda meje dhe m detyroi n mnyr spontane t krkoja t vrtetn. Ku ishte ajo, ku e kishte burimin? Fal Zotit krkimi nuk vazhdoi gjat. Menjher sapo lexova botimet e para mbi Islamin, e gjeta t vrtetn. Vendosa n ast se => besimi q dua UN, vrtet UN, sht besimi tek Nj Zot I Vetm, I Madhrueshm. Por megjithse doja t bhesha myslimane, pr momentin nuk bhesha dot... Kjo pr shkak se kisha frik se sisha e pregatitur dhe se do t izolohesha nga shoqria. Fillova n fakt t mnjanohesha nga bota, duke besuar se nj dit do t bhesha myslimane. Isha e gatshme t bja gjithka pr t arritur kt qllim. U mnjanova nga gjithka, merrja qndrime neutrale dhe pa i thn njeriu pr dshirn time pr tu br myslimane, nj vit t tr u prpoqa t jetoja si myslimane e vrtet. Por motra ime m zbuloi. Ajo kishte lexuar ashtu sikurse dhe un pr t vrtetn (Islamin). Ajo e pa q nuk haja mish derri, nuk pija alkool, agjroja dhe lexoja Kuranin. U prpoq t m ndalonte. Pata frik se mos m ndikonte me prshtypjet e saja negative mbi Islamin dhe pr rrjedhoj u izolova totalisht, por nuk hoqa dor nga ndrra ime... Sa m gjat kalonte koha aq m tepr izolohesha n vetvete. Frika ime nga fakti se isha e papregatitur u kthye papritmas n nj ankth tjetr m t madh. Pata frik se mos vdisja si jo-myslimane. E dija se besimi im sishte ende i fort prandaj iu luta Zotit t m ndihmonte, t m jepte mundsin t largohesha pr t filluar nga e para. N at periudh lexoja dhe

pranoja gjithka mbi Islamin, n mnyr q n rastin m t par t filloja jetn e re prej myslimaneje t devotshme. Krijuesi ma lehtsoi rrugn. Me bujari m ofroi nj fat t mbar q un e pranova me knaqsi. Ky fat m lidhi me bashkshortin tim t ardhshm. Ai u b pr mua mbshtetje e fort dhe vendosa ta pranoja Islamin duke shpallur Shehadetin e bekuar. Ai m msoi t ecja n rrugn e drejt. Isha e lumtur ... shum e lumtur. Prindrit nuk dinin gj, por nuk kaloi shum dhe m vun para zgjedhjes, s cils duhej ti prgjigjesha por q m gjeti t shokuar dhe t papregatitur: Islamin ose familjen?! Prgjigja ime ishte natyrisht e vshtir, sepse Islami ishte pr familjen time i pakonceptueshm, ndaj e kisha t qart se para far zgjedhjeje isha vn Megjithat prgjigja ime ishte ISLAMI Prindrit nuk e pranuan zgjedhjen time dhe m mohuan si bijn e tyre. At bij s cils pr 18 vjet (qysh kur linda) i betoheshin se do t kujdeseshin pr t dhe se do ti gjendeshin gjithmon pran. Kjo prvoj m bindi pr dobsin e besimit t prindrve t mi, gj q forcoi besimin tek zgjedhja ime. Fal Zotit, q m dha mbeshtetje, tani e di se sa i vyeshm kishte qen durimi im. Msova t luftoj pr besimin tim. Dua t bhem myslimane e devotshme, edhe pse se di se do t bhet mtej, por nj gj e di se nse do t udhhiqem nga besimi, jeta ime do t ket kuptim dhe perspektiv. Humba prindrit por fitova nj jet q m jep kuptim. Nuk kam m frik nga asgj, vese nga Zoti Vet. Fatin e pranova, n fakt u tregua bujar me muaU BRA MYSLIMANE!
Arwa (Sllovaki 2005)

43

Fmijt, ardhmria juaj

Mendoni thell; kush jeni ju, ka prfaqsoni ju, cili sht personaliteti juaj, kush sht familja yte...? Nderin t cilin e trashguat nga t part, a thua do ta leni tek trashgimtart. Mos harro se je krijes me fat, e dalluar nga gjitha krijesat tjera me mendjen dhe dijen t ciln ta dhuroi Allahu i gjithmshirshm, dhe dije se ty dhe familja yte keni nj vler shum t madhe. Andaj, ke kujdes ta ruash veten tnde dhe familjen tnde nga shigjetat helmuese t kohs, ku pr kt na ka porositur edhe Allahu, xhel-le shanuhu, n Kur'anin fisnik ku thot: "ruane veten dhe familjen tuaj nga zjarri i xhehenemit, lnd djegse e te cilit jan njerzit dhe gurt." T nderuar lexues t ksaj flete t vogl, me shum pak fjal, ju drejtohem juve sidomos atyre t cilve jan kujdestar e prindr t ken kujdes gjat edukimit, rritjes dhe zhvillimit t femijve, pr arsye se kan pr t u pyetur para Allahut, subhanehu ve teala. Edukimi i fmijve doher ka qen n interes t individit, kshtu q nga njeriu i par e deri m sot, pr t gjith baballart dhe nnat, sht karakteristik prpjekja q fmit e tyre t i msojn pr gjrat t cilat mendojn se do tu duhen n jetn e tyre. Mirpo edhe prkundr ekzistimit t ksaj dshire t madhe t prindrve, pa prjashtim, prapseprap shohim dhe hetojm dallim t madh n vet edukimin, kulturn dhe sjelljen e fmijve t prindrve t ndryshm. sht pr tu uditur me faktin se shum prindr ia parashtrojn vetes pyetjen; prse fmijt e mi nuk jan si femijt e filanit, filanes? Prgjigja n kt pyetje sht shum e 44 thjesht; pr nj edukim t suksesshm t fmijve nuk mjafton vetm dshira, por nevojitet edhe dituria e madhe, durimi, menurija, sinqeriteti, dashuria etj. Mu ashtu si pr ndrtimin e shtpis nuk mjafton vetm dshira pr ndrtimin e saj por edhe dituria e madhe, forca, durimi, angazhimi etj. Pikrisht kjo sht fusha n t ciln vijn n shprehje dallimet e mdha ndrmjet prindrve. Pa marr parasysh se sa mjeshtri dshiron t ndrton nj shtpi t bukur e stabile, nse do tull nuk e vendon n vendin e duhur sht e qart se far shtepie do t dal...? Po ashtu edhe prindrit mund t vetmashtrohen me idet, dshirat dhe ambicjet se kan fmij t aft, stabil, t gjithanshm aq sa duhet, por nese do tull t edukimit te tij nuk e vendosin n vendin e qlluar, ateher sht e qart se far fmie do t bhet. Dhe pr ate duhet patur kujdes gjat edukimit t fmijve, ejo me i ln ata n mshirn e kohs qe ajo ti edukoj ata, apo me ln q t edukohen rrugve! O njeri prind, mos e leni pas dore edukimin e fmijve tuaj, prgaditni ata edhe me besim, e jo duke ja dhn dynjan e me ia anashkaluar ahiretin, ushqeni edhe nga ana shpirtrore ejo ve nga ana fizike materiale, nse don q nesr t jesh i lumtur, i gzuar, i rehatshm...n t dy botrat rregulloje bazamentin; pra edukoi femijt. Mos harro se femijt jan pasuria m e vleshme q posedon ti, ateher ruaji, edukoj si sht m s miri, mbjellja dashurin ndaj fes, mendo pr nj t ardhme m t mir t tyre. Dhe e lusim Allahun, xhel-le shanuhu, q t na shprblej me t mirat e Tij.
Shaban Hetemi/Ejup Ademi

Bashkshorti i mir
Pyetja q ne prpiqemi t ngrejm n kt artikull na prket ne n shum drejtime. Kur ne mendojm pr martesat tona, kur shqetsohemi pr nj vajz apo pr nj motr ose duke menduar rreth mirqenies s komunitetit ton, ne shpesh pyesim veten: far e bn nj bashkshort ideal? Dhe un shpresoi q ju do ta gjeni prgjigjen e pyetjes n kt artikull t shkurtr si interesante dhe t dobishme, inshallah. Megjithat, ka dy pika t cilat dshiroja ti sillja n vmendjen tuaj. E para ka t bj me keqkuptimet ose stereotipet e bashkshortit ideal. N shoqrit perndimore, pr shembull, burri ideal sht shpesh i portretizuar si nj bukurosh supernjeri i cili nis makina sportive dhe gjithmon bn festa t mdha. Ose si nj burr i sjellshm i cili vazhdimisht jep lule zonjs s tij dhe sht i gatshm ti kryej t gjitha dshirat e saja. Pr muslimant, ne shohim lajmrime n seksione t revistave myslimane t jen pak m ndryshe, po jo trsisht. Ndr ato mund t lexohet pr burra mysliman q krkojn pr gra duke e prezantuar veten si doktor, inxhinier dhe shikohet se origjina kombtare sht e shikuar si tepr e lart. Karakteri, feja dhe sjelljet nuk rregjistrohen si prioritete! Hadithi i Pejgamberit, salalallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Nse nj burr feja e t cilit sht e pranueshme t vij tek ju pr martes, athere martoni me t (vajzn ose motrn tuaj), ka shum pak rndsi sesi t prkufizojm bashkshortin ideal. Kto keqkuptime krijojn supozime fallse q jan pjesrisht t prgjegjshme pr mospajtimet midis aspiratave ton t sinqerta dhe realitetit dhe vazhdueshmris s ngritjes s numrit t divorceve midis muslimanve. Pika e dyt sht kuptimi i idealit. Prshkak se islami preokupohet n vete vete me m praktiken dhe t ndjeshmen sesa me idealen dhe perfektin, ideali duhet t prdoret pr t reflektuarn t mirn m tepr sesa perfektin. Islami nuk ofron prshkrime t detajuara t bashkshortve t mir, n vend t ksaj ai jep udhzime t prgjithshme se far ai duhet t bj. Ai i trajton marrdhniet martesore si partnerizim dhe i kushton shum vmendje q ngrihen midis ifteve t martuara. Nj burr i mir athere sht ai i cili prpiqet shum t jetoj sipas urdhrave t Allahut n t gjitha shtjet e jets familjare dhe martesore. Pejgamberi, salallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: M i miri nga ju sht ai q sht m i mir pr familjen e tij dhe un jam m i miri midis jush pr familjen time. Kshtu, kurdo q bn nj zgjedhje, bashkshorti i mir zgjedh at m t mirn. A e bn kjo at perfekt? Jo. Ai bn gabime por fardo q t ndodh ai i korrigjon gabimet duke ju referuar parimeve t Allahut dhe i qndron besnik atyre. Un di shum njerz q krkojn bashkshort me nj kombinim cilsish ideale, por pak vite m von gjrat ziejn n nj gj, nse bashkshorti nuk sht i devotshm, nuk ka limit sesa t kqija mund t bhen gjrat. Ky sht nj subjekt q thellsisht po prekn komunitetet tona myslimane dhe ajo duhet t dal n drit.
Hasen Leidi Prktheu: Ammar Ardit Kraja

45

Dijetart dhe mendimtart

Ibn Malik El Endelusi
Ibn Malik El Endelusi. Kodifikuesi i gramatiks arabe. Quhet Ebu Abdullah, Muhammed ibn Abdullah ibn Muhammed ibn Abdullah ibn Malik Et Tai El Xhejjani dhe n mesin e njerzve sht i njohur me llagapin Ibn Malik El Endelusi. Kt fakt edhe ai vet e prmend n fillim t librit t tij Elfijje ku shkroi: Thot Muhammedi i njohuri si Ibn Malik, i falnderuar qoft All-llahu Sunduesi m i mir... Sipas shumics s historianve ka lindur n Andaluzi (Spanja e sotme) n vitin 600 H ku i ka marr msimet e para. N qytetin Xhejjan filloi me msimin e Kuranit prmendsh q t vazhdon me zgjerimin e dijes n lmi t tjera si jan Kiraetet e Kuranit, gramatika arabe, fikhu etj. Msuesit e par t tij para t cilve msoi ishin Thabit ibn Hijar El Kilai dhe Ebu Ali Esh Shelubin para t cilit msoi vetm 13 dit. Duke e pasuar traditn e dijetarve t lindjes n vitin 625 H morri udhn pr n lindje me disa qllime si ishin kryerja e Haxhxhit dhe zgjerimi i diapazonit t dijs. N Damask dgjoi ligjratat e Mukrimit, Ebu Sadik Ibn Sabbahit, Ebul Hasen Es Sehaviut dhe tjerve q pastaj t udhton n Haleb ku msoi gramatik para Ibn Jeishit (q e komentoi librin e Zamahsheriut) dhe para nxnsit t tij (Ibn Jeish) Ibn Amrun. Ibn Maliku ishte nxns i shkatht q shum shpejt msoi fshehtsit e gjuhs arabe dhe filloi t merret si shembull pr njohjen e gramatiks dhe morfologjis. Pas krkimit t dijs filloi t jap msim n Haleb ku e shkroi edhe librin e tij El Kafije Esh Shirijje. Pas Halebit u shprngul n Hama n Siri ku vazhdoi msimdhnien dhe prpiloi librin e tij m t njohur Elfijje- q n realitet sht shpjegim i rregullave t gramatiks arabe n form t poezis n 1000 vargje. Pas Hamas prsri shprngulet n Damask ku vazhdon punn e tij me shkrim dhe msimdhnie n xhamin Emevijje dhe n medresen Adilijje. Prpos gramatiks jepte msime edhe n mnyrat e leximit t Kuranit. Para se t del prej shkolls thoshte: A ka kush q krkon dije n lmit e hadithit dhe tefsirit dhe kur askush nuk lajmrohej vazhdonte duke thn: Shptova nga mkati i fshehjes s dijes. Dija e tij ishte e gjer dhe prfshinte hollsit e gramatiks dhe fshehtsit e morfologjis, fjalt e rralla dhe poezin arab. sht autor i librit Et Tes-hil nj libr i dobishm q askush para tij se ka shkruar. Para tij msuan shum dijetar si Behauddin Nehhasi, Imam Neveviu, El AlemEl Faruki, Esh Shems El Bali, Ez Zejn El Mizzi dhe tjer. Thuhet q nxnsit e tij Imam Neveviun e ka prmendur n librin e tij Elfijje n vargun: "Nj burr fisnik n mesin ton... " Kur Ibn Maliku falte namazin n xhamin e medreses, Kadiu kryesor Shemsuddin Ibn Halikan e prcillte deri n shtpi nga respekti q kishte pr t. Kishte logjik t fort, moral t mir, i iltr me shenja t qarta t turpit dhe qet-

46

sis. I durueshm n krkim t dijes dhe i gatshm t sakrifikon vetn n prhapjen e saj. N ditn kur ndrroi jet msoi tet vargje q merren si argument n gramatik. Shumicn e kohs e kalonte n namaz, shkrim, ligjrat ose lexim. Asgj nuk shkruante pa iu referuar librave burimore. Kur ndonj rregull e argumentonte i jepte prparsi Kuranit, pastaj hadithit dhe n fund poezis arabe. M nj fjal ishte gjuhtar q dijs i ja bashkngjiti besimin dhe devotshmrin. Gjat jets s tij shkroi shum libra q edhe sot jan referenca t rndsishme n lmit e gjuhs arabe: - El Kafije Esh Shafije q prbhet prej mbi 3000 vargje - El Hulasa ose m e njohur si Elfijje kt poem t gramatiks e ka komentuar Iban

Hishami dhe aj komentim sht libr q prdoret n shum universitete. (tekstin e librit "Elfije" e kan msuar edhe hoxhallart n trojet tona n Ballkan. Ky tekst ishte literatur e domosdoshme pr msimin e gramatiks s gjuhs arabe gjat arsimit n medreset n perandorin osmane por edhe m von. sh.r. R.R.) - Et Tes-hil - Komentimi i Et Tes-hilit q nuk e ka prfunduar - Sherh Umdetul Hafidh dhe Uddetul Lafidh - Shevahidut Teudih vet Tas-hih li mushkilat El Xhami Es Sahih ku ka analizuar gramatikisht librin e Imam Buhariut - Lamijetul Efal. Ndrroi jet n vitin 672 H. All-llahu e mshiroft me mshirn e Tij t gjer.
Talha Kurtishi

Sahabt dhe dituria

Sahabt jan zotrijt e muftive Ashtu si jan sahabt zotrinjt e ymetit, prijsit dhe udhheqsit e tyre, njashtu ata jan edhe zotrinjt e muftive dhe dijetarve. Lejth prcjell nga Muxhahidi: dijetar jan sahabt e t drguarit, Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Saidi prcjell nga Katade n thnien e All-llahut: "Ndrsa atyre q u sht dhn dijenia, e din se kjo q t sht shpallur ty nga Zoti sht e vrtet " Sebe'e 6, thot se aludon n sahabt e Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Jezid ibn Umejr tregon se kur i sht afruar Muadh ibn Xhebelit vdekja i kan thn: - O Ebu Abdurrahman na kshillo! Ai tha: - M ngritni sa t ri ulur (se ka qen i shtrir) e pastaj ka thn: dituria dhe imani jan n vendin e tyre. Kush i krkon, do ti gjen, e tha kt tre her. Krkoje diturin te katr vet: te Uvejmir ibn ebi Derda, te Selman El-Faresi, te Abdull-llah ibn Mes'ud dhe te Abdull-llah ibn Selam. Malik ibn Jehamure ka thn: - Kur i erdhi vdekja Muadhit, qajta. M tha: t bri t qajsh? I thash: - Vall-llahi nuk po qaj se po e humbi dobin nga dynjaja q kisha prej teje, por po qaj pr diturin dhe imanin t cilat i msoja prej teje. Pastaj tha: - me t vrtet dituria dhe imani jan n vendin e vet, kush i krkon, i gjen. Krkoje diturin te katr vet dhe i ka prmendur kta t katrt, pastaj ka thn: - nse ata tregohen t pamundur, ather t gjith banort e toks jan edhe m t pamundur, andaj 47

mso nga msuesi i Ibrahimit. Ka thn: do her q kam pasur ndonj shtje e skam mundur ta zgjedh, kam thn: - O msues i Ibrahimit (dmth All-llahu i madhruar). Ebu Bekr ibn Ajash prcjell nga ElEamash e ky nga Ebu Is'hak se ka thn Abdull-llahu: dijetart n fytyr t toks jan tre: njri sht n Sham, tjetri sht n Kufe dhe tjetri n Medine. Sa u prket ktyre dyve e pyesin kt n Medine, e ky n Medine nuk i pyet kta t dy pr asgj. Shabiu ka thn: tre vet e pyesin njri tjetrin pr fetfa. Omeri, Abdull-llahu dhe Zejd ibn Thabit e kan pyetur njri tjetrin pr fetfa. Poashtu Aliu, Ubej ibn K'ab dhe Ebu Musa El-Eshari e pyetnin njri tjetrin pr fetfa. Shejbani ka thn: - E pyeta Shabiun se a ka qen me ta Ebu Musa? Tha: - Nuk ka qen m i dituri prej tyre. I thash: Ku sht Muadhi. Kishte vdekur q m par. Ebu Bahtariu ka thn, i kan thn Ali ibn ebi Talibit: -na trego pr sahabt e t drguarit t All-llahut, salallahu alejhi ve selem. Tha: -pr cilt? Tha: -pr Abdull-llah ibn Mesudin. Tha: -Ka lexur Kur'anin, e ka ditur sunetin, pastaj u ndal dhe u mjaftu me aq. I than na trego pr Hudhejfen. Tha: - m I dituri nga sahabt pr munafikt. Po Ebu Dherri? Tha: En q sht mbushur me dituri dhe Po Amari? Besimtarkur ta prkujtoje, prmendej. All-llahu ia ka przier (mishruar) imanin me mishin dhe gjakun e tij, Zjarri nuk ka hise te ai. Than, po Ebu Musa? Tha: -sht ngjyrosur me ngjyrn e dituris. Po Selmani? Simbol i dituris prej n fillim e n mbarim, deti q nuk shteret, sht prej neve ehlul-bejt. I than na fol pr veten tnde o prijs i besimtarve. Tha, a kt po e doni. Un kam qen i 48

atill q kur m kan krkuar dika, u kam dhn, e kur kam heshtur jam sprovuar. Thot Muslimi nga Mesruku: iu jam afruar sahabve t Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe e kam par se dituria e tyre mbaron te gjasht veta: te Aliju, Abdull-llahu, Omeri, Zejd ibn Thabit, Ebu Derda, Ubej ibn K'ab, pastaj iu kam afruar ktyre gjashtve dhe e kam gjetur se dituria u mbaron te Aliju dhe Abdullllahu. Mesruku, poashtu ka thn: - kam ndejtur me sahabt e Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ishin si en, e ka en q ia largon etjen njrit, ka en q ia largon etjen dy vetve, ka en q mjafton pr dhjet vet dhe ka en po t zbresin te ai banort e toks, do tju mjaftonte, e Abdull-llahu sht prej atyre enve. Shabiu ka thn: kur t kundrshtohen njerzit n ndonj gj, merni nga ajo q ka thn Omeri. Ibn Mes'udi ka thn: - Un e mendoj se Omeri ka shkuar me nnt prej dhjet hiseve (90%) t dituris (dmth. kur ka vdekur). Poashtu ka thn: - po t vendohej dituria e Omerit n nj an t peshores, e nga ana tjetr vndohet dituria e banorve t toks, do t anonte dituria e Omerit. Hudhejfeja ka thn (me rastin e vdekjes s Omerit): - sikur dituria e njerzve u mbulua me mbulimin e Omerit n varr. Shabiu ka thn: - kadit (gjykatsit) e ktij ymeti jan: Omeri, Aliju, Zejdi dhe Ebu Musa. Said ibn Musejeb ka thn: - Omeri krkonte strehim te All-llahu nga problemi ku nuk ishte aty pr ta zgjedhur Ebu Haseni.

I drguari i All-llahut, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka dshmuar pr Abdull-llah ibn Mes'ud se sht dijetar dhe msues dhe ka filluar me t n thnien e tij, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: - merrnie Kur'anin nga katr vet: nga 1. Ibn umi Abd 2. Ubej ibn K'ab 3. Salimi shrbtori I Hudhejfes 4. Muadh ibn Xhebel [transmeton. Buhariu 6/229; Muslimi 4/1913 nr. 2464] Pasi kan ardhur banort e Kufs te Omeri, radijallahu anhu, ai i ka shprblyer, por banort e Shamit i ka dalluar n shprblim, andaj i than: O prijs i besimtarve, po i dallon banort e Shamit ndaj neve. Ai u tha: o banort e Kufs a u habitt (e xhuzi'tum) se un i dallova banort e Shamit ndaj jush, a ju e keni n mesin e juaj Ibn Ummi Abd?! Ukbe ibn Amr ka thn: - nuk shoh (di) ndonj t jet m i ditur pr at q i ka zbritur Muhamedit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, se sa Abdull-llahu. Ebu Musa i ka thn: - e thot kt se ai ka ndgjuar (n lidhje me kt) kur ne nuk kemi ndgjuar dhe ka hyr (te Pejgamberi, sallallahu alejhi ve sel-lem) kur nuk kemi hyr. Abdull-llahu ka thn: - nuk ka zbritur sure e un pa e ditur pr ka ka zbritur. Po t di se ka ndonj njeri m i ditur se un pr Librin e All-llahut, e q mund t shkohet me deve, do t shkoja te ai. Ka thn Zejd ibn Vehb: - isha ulur te Omeri dhe erdh Abdull-llahu dhe iu afrua dhe i foli dika e pastaj shkoi. Omeri tha: plot me dije. Ka thn Eamashi nga Ibrahimi: - nuk krahasoshin me thnien e Omerit dhe t Abdull-llahut kur ata bashkoheshin, e kur

ata kundrshtoheshin, thnia e Abdullllahut ka qen m e plqyer te ai, sepse ai ka qen m i but (suptil). Ka thn Abdull-llah ibn Burejde pr thnien e All-llahut:" por kur largohen prej teje, u drejtohen atyre q kan dije u thon: - ka tha ai (Muhamedi) m par? ..." (Muhamed, 16), ka thn (se bhet fjal pr ) Abdull-llah ibn Mes'udin. E kan pyetur Mesrukun: - Aisheja, a i ka ditur ligjet e trashgimis? Ka thn: Vall-llai i kam i kam par dijetart nga sahabt e t drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e pyetnin pr regullat e ligjet e trashgimis. Ebu Musa ka thn: - Neve (sahabve t pejgamberit, sal-lallahu alejhi ve sellem) sa her q na sht paraqitur problem n lidhje me ndonj hadith dhe e kemi pyetur Aishen, kemi gjetur te ajo dituri. Ibn Sirini ka thn: e kan konsideruar pr m t ditur n rregullat e haxhit, Othman ibn Afanin pastaj Ibn Omerin pas tij. Shehr ibn Haushib ka thn: - kur kan biseduar sahabt e Muhamedit, sallallahu alejhi ve sel-lem, dhe n mesin e tyre ka qen Muadhi, kan shikuar kah ai me frikrespekt. Aliju ka thn: - Ebu Dherri ka nxn m tepr dituri (ka qen m i kuptueshmi pr dituri), e pastaj heshti pr t dhe m nuk foli pr t derisa ka vdekur. Mesruku ka thn: - ka shkuar n Medine dhe e kam gjetur Zejd ibn Thabitin nga rasihine fil-'ilm (dijetart kolos, erudit, t thelluarit n dije). El-Xheriri prcjell nga Ebu Temime se ka thn: - kemi shkuar n Sham dhe i kemi par njerzit t grumbulluar rreth nj njeri q i shkonin pas. Pyetm kush 49

sht ai? Than ky sht nga m t mirt q ka mbetur nga sahabt e t drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem. Ky sht Amr El-Bekkali. Saidi ka thn: - Ka thn Ibn Abasi n nj rast duke qen pran varrit t Zejd ibn Thabitit: kshtu shkon dituria. Mejmun ibn Mehrani kur jan prmendur te ai Ibn Abasi dhe Ibn Omeri, ka thn: - Ibn Omeri ka qen m asket, ndrsa Ibn Abasi m i ditur. Poashtu ka thn: - nuk kam par m t menur se Ibn Omeri dhe m t ditur se Ibn Abasi. Ibn Sirini thoshte: - O Zot, m le t gjall derisa sht gjall Ibn Omeri q ta pasoj ate. Ibn Abasi Ibn Abasi ka thn: m ka prqafuar (shtrnguar) i drguari i All-llahut, sallallahu alejhi ve sel-lem, dhe ka thn: "O zot, msoja urtsin. Poashtu ka thn: - m ka thirur i drguari, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, dhe ma ka prkdhelur kokn dhe ka thn: - O Zot, msoja urtsin dhe kuptimin e Librit (Kur'anit). (Buhari, Muslim, dhe t tjer) Pasi ka vdekur Ibn Abasi, Muhamed ibn Hanefije ka thn: - Vdiq dijetari i ktij ymeti. Ubejdull-llah ibn Abdull-llah ibn Utbe ka thn: - Nuk kam par asnj m t ditur pr sunetin, me logjik t mpreht dhe me shikim kur shikonte se Ibn Abasi. Omer ibn Hatabi i kishte thn atij: - Neve kur t na dalin probleme, ti na i zgjedh dhe t atilla. Ata ibn ebi Rebah ka thn: - nuk kam par mexhlis m t famshm se sa mexhlisi i Ibn Abasit, me fikh dhe dituri madhshtore.

Ibn Mes'udi ka thn: - Ibn Abasi po t kishte pasur moshn ton, nuk do t mund tia vshtirsonte atij askush. Mekhuli rfen: - e kan puetur Ibn Abasi prej nga e tubove kt dituri? Ka thn: me gjuh pyetse dhe zemr medituese. Tavusi ka thn: I kam takuar afr pesdhjet vet nga sahabt e t drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, q kur prmendte di Ibn Abasi dhe e kundrshtonin, vazhdonte me ata derisa ti bindte. E kan pyetur Tavusin: ti i ke takuar sahabt e t drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, e pastaj mbete me Ibn Abasin? Ai tha: - I kam takuar shtatdhjet vet nga sahabt e t drguarit, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, kur u kundrshtoheshin mes vete pr ndonj gj, shkonin sipas thnies s Ibn Abasit. bn ebi Nexhih ka thn: dashamirt e Ibn Abasit thonin: Ibn Abasi ka qen m i ditur se Omeri, Aliu, Abdull-llahu dhe prmendnin tjer. N kt thnie kishte replik nga t pranishmit. Ata ua kthenin: t gjith q i prmendim kan pasur dituri q shoku i vet nuk e ka pasur, ndrsa Ibn Abasi e ka prmbledhur t gjith at. Ae'mashi ka thn: - Ibn Abasi ka qen i atill q kur e ke shikuar, ka qen m i bukuri, e kur ka folur ka qen ligjeruesi m i mir, e kur ka transmetuar hadithet, ke thn sht m i dituri. Muxhahidi ka thn: Kur komentonte ndonj gj Ibn Abasi, tek ai shiheshte nur. Ali Shaban Tanusha "Ea'lamul-muvak-ki'in an rabbil-alemin" Ibn Kajjim El-Xheuzije

50

Takvim
Muaji Muharem
sht muaji i par i vitit lunar dhe sht nj nga muajt m madhshtor t vitit. Fjala muharem, gjuhsisht d.m.th. e ndaluar, e shenjt. Ky muaj sht quajtur me kt emr pr shkak se n kt muaj sht e ndaluar lufta, pra sht nj nga muajt e shenjt, gj e cila sht edhe prej veorive t ktij muaji. -Veorit e ktij muaji: Shenjtria. Allahu subhanehu ue teala, thot: Tek All-llahu numri i muajve sht dymbdhjet (sipas hns), ashtu si sht n librin e All-llahut prej dits kur krijoi qiejt dhe tokn. Prej tyre katr jan t shenjt. Kjo sht fe e drejt. Pra, mos e ngarkoni (me mkat) veten tuaj n ata (katr muaj). (Et-Teube: 36). Ebu Bekrete, radijall-llahu anhu, tregon se Resulullahu, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thn: Viti sht dymbdhjet muaj; prej tyre katr jan t shenjt. Tre muaj jan njra pas tjetrs: Dhil-Kade, Dhil-Hixhe dhe Muharem, kurse Rexhebi sht mes Xhumadel-Uhra dhe Shabanit. (Buhariu). Hixhreti. N kt muaj, 13 vjet pas fillimit t shpalljes s Kur'anit, ndodhi nj nga ngjarjet m t spikatura t historis Islame. Ngjarje, e cila rezultoi me formimin e shtetit t par Islam n Medin. Qytet ky, i cili ishte dhe mbeti burim i udhzimit sot e asaj dite. N kohn e udhheqjes s Omerit, radijallahu anhu, me dshir q muslimant t ken kalendar n vete, u vendos q data e ksaj ngjarje t vendoset si dat e numrimit t muajve dhe viteve pr muslimant. Dita e Ashuras. sht dita e dhjet e ktij muaji. Ibn Abbasi, radijall-llahu anhu, tregon: Kur erdhi Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, n Medin, pa ifutt duke e agjruar ditn e Ashuras. I pyeti: sht kjo q veproni? Than: Kjo sht nj dit e mir; n kt dit All-llahu ka shptuar izraelitt nga armiku i tyre, edhe e ka agjruar Musai, alejhis-selam. Tha: Un jam m meritor pr Musain sesa ju; dhe e agjroi, pastaj urdhroi muslimant ta agjrojn kt dit. (Buhariu). Poashtu Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, pr t'i kundrshtuar ifutt n kt adhurim, tha: N vitin e ardhshm, me lejen e All-llahut, do t agjrojm edhe ditn e nnt. (Muslimi). Pra, krahas agjrimit t dits s dhjet duhet t agjrojm edhe ditn e nnt, me qllim q ta praktikojm sunetin ashtu si ka dshiruar Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, por nuk mundi ta realizoj pr shkak se kishte ndrruar jet n vitin e ardhshm. Pr kt agjrim Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, ka thn: "Agjrimi i dits s ashuras, shpresoj se i shlyen mkatet q jan br n vitin q ka kaluar. (Muslimi 1976). Agjrimi vullnetar. Krahas dits s Ashuras, sht shum e plqyeshme edhe agjrimi i ditve tjera t ktij muaji. Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, ka thn: "Pas Ramazanit, agjrimi m me vler sht agjrimi i muajit Muharem" (Muslimi 1982). Pra, para apo pas dits s Ashuras 51

mundemi t agjrojm sa t mundemi, por jo tr muajin, ngase kt nuk e bri Resulullahu, salallahu alejhi ue selem. -Ka ndodhur n kt muaj: 1. N datn 5 t vitit 5H, Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, sbashku me disa shok u nisn pr n Nexhd pr t'i luftuar fiset Beni Muharib dhe Beni Tha'lebe nga Gatafani pr shkak t organizimeve q bnin kundr muslimanve. 2. N datn 30 t vitit 7H, Resulullahu, salallahu alejhi ue selem, sulmoi Hajberin. Hajberi ishte nj fshat, i banuar me ifut dhe gjendet n veri-lindje t Medins, n largsi prej 180 km. Kt sulm e bri pr shkak t tradhtis dhe mashtrimeve q kishin br ata. 3. N datn 10 t vitit 61H, n Kerbela u vra Husejn ibn Aliju, i cili u ngrit kundr Jezid ibn Muavijes, sepse nuk ishte i knaqur q ai t jet halife i muslimanve. Ishte ngjarje q la mbresa n zemrat e besimtarve. 4. N datn 3 t vitit 239H, vdiq dijetari i madh Othman ibn Muhamed ibn Ibrahim ibn Ebi Shejbe, i cili ishte msues edhe i Buhariut e Muslimit. 5. N datn 20 t vitit 942H, spanjollt e krishter nn udhheqjen e mbretit arl Kvint, e pushtojn qytetin Tunis. Aty, bjn nj masakr t trishtueshme, q rezulton me 30 mij viktima. I robrojn me dhjetra mijra gra e fmij, i djegin dhjetra mijra libra e dorshkrime t rralla dhe shkatrrojn shum xhami, shkolla e varre. 6. N datn 8 t vitit 1075H, gjermant, me ushtri prej 60 mij njerzve prleshen me ushtrin osmane e cila kishte vetm dhjet mij ushtar. Prleshja prfundon pas shtat orve luftim, me fitore t osmanlive, ku u vran 10 mij gjerman. 7. N datn 4 t vitit 1102H, osmanlinjt arrijn ta lirojn kalan e Beogradit nga

gjermant. Kala kjo, e cila ishte nga m t fortifikuarat. Duke e liruar kt ran shehid 5 mij ushtar. 8. N datn 16 t vitit 1120H, osmanlinjt sbashku me muxhahidt arrijn t lirojn qytetin Vehran t Algjeris, i cili ishte nn spanjollt. Por, kjo u arrit, pasiq ran shehid 7500 musliman, u vran 15 mij spanjoll dhe u robruan 5000 tjer. 9. N datn 1 t vitit 1318H, Sulltan AbdulHamidi i dyt jep urdhrin mbretror pr ndrtimin e hekurudhs n Hixhaz (Mek e Medin), q do t'u shrbente haxhilerve. Kjo hekurudh funksionoi nnt vjet derisa nuk ndodhi revulocioni arab. Pas ksaj e deri sot, nuk arriti q t funksionoj srish. 10. N datn 30 t vitit 1319H, Sulltan AbdulHamidi i dyt refuzon krkesn e gazetarit ifut Teodor Hertzel, q t'i pranonte ifutt si mrgimtar n tokn e Palestins, edhepse i ofroi disa miliona cop ari. 11. N datn 17 t vitit 1398H, kryetari amerikan Xhimi Karter, publikisht refuzon formimin e shtetit t pavarur palestinez. -Vrejtje: 1. Edhepse me kt muaj fillon viti i ri i hixhretit askush nga gjeneratat e para t muslimanve, nuk e kan konsideruar si fest q duhet t festohet, sepse dihet q muslimant kan vetm dy festa: Fitr Bajramin dhe Kurban Bajramin. 2. N trevat tona kemi hasur se disa familje, ditn e Ashuras e manifestojn duke prgatitur nj haje (grur me qumsht) q e quajn ashure. Kjo gj nuk ka baz n ligjin e Allahut, subhanehu ue teala. Lus Allahun, subhanehu ue teala, q t vrtetn ta njohim pr t vrtet dhe t kotn pr t kot. Ai dgjon dhe pranon lutjet. Vetm Atij i takon lavdrimi dhe falnderimi.
Prgatiti: Omer Berisha

52

Ilmihal
Allahu i Madhruar
Kur'ani qysh n fillim t shpalljes i dha rndsi t madhe prmirsimit t botkuptimit t njerzve mbi Allahun dhe njofimin e tyre me Krijuesin e Vrtet. Kt m s shumti e vrejm n suret (kaptinat kur'anore) e periudhs Mekkase. shtja e besimit sht shtja kryesore q iu dha rrndsi n Kur'anin famlart. Po qe se grumbullojm ajetet kur'anore q trajtojn besimin n Allahun, do t vrejm se ato shqyrtojn tre themele kryesore: 1. Njjsimi i Allahut n zotrim (teuhid errububije). Kur'ani famlart shum mir na sqaroi se Allahu, subhanehu ve teala, sht Krijuesi i vetm i ksaj gjithsie, pa ortak dhe ndihms. Ai e krijoi at nga asgjja dhe vuri n t ligje, si dhe krijoi n t krijesa t ndryshme. Ashtu sikur q njjsohet Allahu n krijim, njjt njjsohet n zotrim. N kt gjithsi Allahu, subhanehu ve teala, la argumente q flasin pr ekzistencn e Tij, pr kt shkak gati t gjith njerzit kan besuar n ekzistimin e Allahut: "Nse ti i pyet ata: "Kush krijoi qiejt e tokn, kush i nnshtroi (t lvizin) diellin dhe hnn?" Ata do t thon: "All-llahu!" E si prapsoheni, pra?" (Ankebut, 61) Besimi n njshmrin e Allahut e shton frikrrespektin ndaj Zotit sepse njeriu sht i dobt pr nga natyra e tij dhe gjen strehim te kjo forc mbinatyrore nga sprovat e ndryshme: "Ata nuk e muan All-llahun me at madhshtin q i takon, ndrsa n ditn e kijametit e tr toka sht n grushtin e Tij, e qiejt t mbshtjell n t djathtn (forcn) e Tij. Ai sht i pastr nga t metat dhe Ai sht i lart nga ka ata i shoqrojn!" (Zumer, 67) 2. Njjsimi i Allahut n emrat e Tij t bukur q nnkuptojn prsosurin dhe madhrin e Tij, dhe cilsit e larta q domosdo i prkasin Atij (teuhidul esmai vessifat). Pasi q qenia e Allahut nuk mund t paramendohet as t perceptohet me mendjet tona pr shkak se dallon nga t gjitha krijesat, rruga e vetme pr t njohur At mbeti njohja e emrave dhe cilsive t Tij. Emrat dhe cilsit e Allahut nuk mund n asnj mnyr t krahasohen ose prgjasohen me emrat dhe cilsit e krijesave, sepse dallimi ashtu si sht n qenie ndrmjet krijuesit dhe krijess ashtu sht edhe n cilsit dhe emrat, " Asnj send nuk sht si Ai; Ai sht dgjuesi, shikuesi."(Shura, 11) Prej emrave t Allahut q u prmendn n Kur'an jan: "Ai sht All-llahu q nuk ka zot tjetr prve Tij, sundues i prgjithshm, i pastr (prej t metave q i mvishen), shptimtar (q i shpton njerzit prej ndshkimit t padrejt), sigurues (q i siguroi njerzit me premtimin e vet dhe pejgambert me mrekulli) mbikqyrs (q mbikqyr dhe prcjell do send), i plotfuqishm, mbizotrues, i madhrishm. i lartsuar sht All-llahu nga ka i shoqrojn! Ai sht All-llahu, Krijuesi, Shpiksi, Formsuesi. T tij jan emrat m t bukur. At (All-llahun) e madhron ka ka n qiej e n tok dhe Ai sht ngadhnjyesi, i urti!" (Hashr, 23,24) 3. Njjsimi i Allahut me adhurim n mnyr q t mos i drejtohet adhurimi dikujt tjetr prpos Tij n asnj aspekt (teuhidul ibade). Kjo sht shtylla kryesore e besimit n Allahun e Madhruar. Kt kuptim e ka edhe dshmia me t ciln hyjm n Islam, pra fjala "la ilahe illallah" q do t thot: "nuk ka t adhuruar me merit pos Allahut. Kjo shtyll e besimit sht pika ndarse ndrmjet besimit islam dhe besimeve tjera. Pasiq Allahu sht i Vetm n qenien e Tij, si dhe n cilsit dhe emrat e Tij, ather sht i Vetmi i cili meriton t adhurohet.
Agim Bekiri

53

Pyetje dhe prgjigje

ka dijn t vdekurit? Pyetje: T vdekurve a u shfaqen veprimet e t gjallve? Cili sht mendimi m i sakt? Mundsisht na tregoni cilat jan librat q flasin pr kt gj? Prgjigje: Elhamdulilah, bota e Berzehut sht bot e veant n t ciln jetojn t vdekurit n periudhn mes vdekjes dhe dits s ringjalljes. T vdekurit n kt bot kan pozita dhe grada t veanta varsisht nga punt e tyre n bot qofshin t mira ose t kqija. Tekstet e Kuranit dhe Sunnetit flasin pr nj gj t till. T vdekurit pas vdekjes ose knaqen me t mirat q All-llahu i ka prgatitur pr bamirsit besimtar ose dnohen nse e kan merituar adnimin dhe besimtart e kan pr obligim t besojn n kt parim i cili bn pjes n besimin n botn e fsheht (el iman bil gajb). T gjallt nuk kan dije t gjer pr gjendjen e t vdekurve prpos n raste t veanta q jan prmendur n transmetimet e ndryshme prej t cilve ka t sakt (sahih) dhe jo t sakt (gajru sahih). I njejt sht edhe qendrimi pr t vdekurit t cilt po ashtu nuk din shum pr botn e t gjallve sepse jetojn n botn e berzehut. Pr kt shkak nuk na lejohet q n mnyr t prer t pohojm q t vdekurit jan t njoftuar me at q ndodh n kt bot. N disa transmetime, vrtetsin dhe saktsin e t cilve nuk mundem da pohoj, thuhet q i vdekuri sht i njoftuar me at q ndodh me familjen e tij dhe me punt e tyre. Kto transmetime i ka prmendur kolosi i dijs Ibn Kajjim El Xheuzijje n librin e tij Shpirti (Er Ruh). Hadithet m t sakt q kan t bjn me kt tem jan: Hadithi q e transmeton Ibn Umeri, radijall-llahu anhu, Me t vrtet i vdekuri dnohet pr qarjen (vajtimin) e familjes s tij. (Buhari nr. 1286 dhe Muslim 928) Hadithi t cilin e transmeton Eus ibn Eus, radijall-llahu anhu, T Drguarit sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme, i paraqiten salavatet dhe selamet q ia drgojn besimtart. Ebu Davud nr. 1047 dhe nr. 1531/ En Nesaiu nr. 1374/ Ibn Maxhe nr. 1636 Sa i prket vizitave q shpirtrat e t vdekurve ia bjn njri tjetrit themi: Ky pohim bn pjes n at q e tham n fillim dhe pr t njjtin jan shnuar transmetime q i ka prmendur Ibn Kajjimi n librin e lartprmendur. Mua nuk m kujtohet asnj argument i qndrueshm pr t pohuar nj gj t till edhe pse e dim se shpirtrat e besimtarve jan s bashku me njri tjetrin sikurse bashk me njri tjetrin jan edhe shpirtrat e mosbesimtarve. Dija e t vdekurit pr at q ndodh n dynja ndrlidhet me shtjen: A dgjojn t vdekurit? Sipas ajeteve t qart t Kuranit t vdekurit nuk dgjojn: All-llahu, subhanehu ve teala, thot: Ti nuk mund t'i bsh t dgjojn t vdekurit, e as nuk mund ta bsh t shurdhtin ta dgjoj thirrjen, e sidomos kur ata ta kthejn shpinn. (En Neml, 80) 54

E nuk jan t njjt as t gjallit e t vdekurit, All-llahu bn t dgjoj at q do, e ti nuk mund ta bsh t dgjoj ai q sht n varr. (Fatir, 22) Nga ana tjetr i Drguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-leme, ka thn: Me t vrtet kur i vdekuri vendoset n varr dhe kur t largohen ata q e varrosn, ai e dgjon trokitjen e nallave (kpucve). (Prej Enes ibn Malikut, radijall-llahu anhu, Buhari nr. 1338 dhe Muslim 2870) Kt e prforcojn edhe hadithet ku prmendet prshndetja me selam q u bhet t varrosurve, hadithe kto, nga t cilt dijetart kan nxjerr konkludim q t vdekurit dgjojn sepse nuk sht e kapshme logjikisht q prshndetja ti drejtohet atij q nuk dgjon. Si argument ata e marrin edhe hadithin: do her q njeriu kalon pran varrit t vllait q e ka njohur n dynja dhe e prshndet at me selam All-llahu t vdekurit ia kthen shpirtin dhe ai e kthen prshendetjen me selam. (El Ilel El Mutenahije nr. 1523 dhe Muxhemu Shujuh nr. 333 hadithi sht i dobt dhe ka sened t ndrprer Edh Dhehebi). Nuk lejohet argumentimi me kto hadithe sepse sipas tyre t vdekurit nuk e dgjojn do fjal q thuhet pran varrit t tyre e e as q dgjojn dika q sht larg varrit t tyre. Themi: Mendimi m e sakt sht q t vdekurit nuk dgjojn prpos asaj q sht prjashtuar me argument, nuk dgjojn lajmrimet e t gjallve e assesi nuk dgjojn lutjet e tyre q u drejtohen me lutje si dhe lutjet pr ndrmjetsim. Me pohimin e dgjimit e t vdekurve q prmendet n hadithe n nuk e pohojm kt gj pr ndonj t vdekur (me emr dhe mbiemr) por e pohojm kt gj n mnyr t prgjithshme. Themi: i vdekuri e dgjon trokitjen e kpucve n mnyr t prgjithshme por kjo nuk don t thot q kt gj e dgjon ndonj i vdekur i caktuar. Qllimi kryesor i vizitave q u bhen varreve nuk sht vetm prshndetja e tyre me selam apo pohimi i faktit q i vdekuri e dgjon selamin. Qllimi sht q i vdekuri t prfiton nga lutja q e bn i gjalli si dhe prfitimi i t gjallit nga varret q jan vendbanimi i tij i ardhshm pas jets n kt bot. All-llahun e lusim pr dije t dobishme q na e bn t qart t vrtetn nga jo e vrteta.
Abdur Rahman ibn Nasir El Ber-rak

55

Libri - Katrdhjet hadithe mbi moralin

Ndalimi i prgojimit
31. Ebu Hurerja, radijall-llahu anhu, transmeton se Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, ka thn: A e dini se sht prgojimi? Ata u prgjigjn: Allahu dhe Pejgamberi i Tij e dijn m s miri. Pastaj ai tha: t prmendish vllain tnd pr gjra q ai i urren. Dikush pyeti: mendon nse gjrat q i prmendi jan t vrteta? Ai u prgjigj: nse jan t vrteta ather e ke prgojuar e nse jan t pavrteta ather ke shpifur pr t. (Transmeton Muslimi) Allahu, subhanehu ve teala, ka thn: Mos prgojoni njri tjetrin, a mos ndonjri prej jush dshiron t haj mishin e vllait t vet t vdekur? At pra e urreni! Kini frik nga ndshkimi i Allahut, e Allahu sht mshirues, Ai pranon shum pendimin. (Huxhurat: 12) Prgojimi sht: t prmendsh njeriun n mosprezencn e tij me gjra q ai i urren. Prgojimi sht prej veprave m t shmtuara dhe m t shprndara n mesin e njerzve, ashtu q pak jan ata q kan shptuar prej ktij vesi. Allahu, subhanehu ve teala, e ka prngjasuar prgojimin me t ushqyerit me kufomn e njeriut, sepse i vdekuri nuk e di nse ndokush ushqehet me mishin e tij ashtu sikur i gjalli q nuk e di nse ndokush e prgojon. Katadeja ka thn: Ashtu si ndonjri prej jush nuk ushqehet me kufomn e njeriut t vdekur, ashtu le t mos e prgojoj t gjallin. Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem, thot: Kur u ngrita n qiell, kalova pran nj populli t cilt thonjt i kishin prej hekuri me t cilt i grvishtnin fytyrat dhe gjoksat e tyre. Pyeta Xhibrilin: Kush jan kta? U prgjigj: Kta jan ata q han mishin e njerzve dhe i prekin n nderin e tyre. (Transmetojn Ebu Davudi dhe Ahmedi) Ashtu si ndalohet prgojimi ndalohet edhe ndgjimi i prgojimit, Allahu, subhanehu ve teala, thot: Dhe kur ndgjojn fjal t kota, i kthejn shpinn (Kasas: 55) prandaj muslimani kur ndgjon prgojim t ndaluar duhet q ta refuzoj si dhe ta ndaloj prgojuesin nga kjo vepr, nse nuk mundet, ather duhet q t largohet nga ai tubim nse mundet, thot Pejgamberi, sal-lallahu alejhi ve sel-lem: Kush refuzon fjalt q prekin nderin e vllait t tij Allahu do ta largon zjarrin nga fytyra e tij Diten e Kijametit (Transmeton Tirmidhiu) Ebu Kilabe thot: Kam dgjuar Ebu Asimin duke thn: Nuk kam prgojuar askend prej ather kur kam kuptuar se prgojimi sht i ndaluar, kurse Mejmun ibn Sijahi asknd nuk prgojonte si dhe nuk lejonte q n prezenc t tij dikush t prgojohet, e ndalonte ose largohej nga ai tubim. Prgojimi lejohet pr qllime t shndosha e t ligjsuara nse nuk mundet t arrihet deri tek ato prve se me prgojim, ato jan gjasht raste: 1. n raste kur ndokujt i bhet padrejtsi, i lejohet atij q tia paraqet kadiut problemin dhe te prmend se kush i ka br padrejtsi. 2. krkimi i ndihms prej atij q ka mundsi pr t ndaluar nj vepr t keqe si sht fjala: Filani vepron kt vepr dhe duhet ta ndalojm. 3. gjat krkimit t fetfas si pr shembull: Filani m ka br kt padrejtsi, a ka t drejt? 4. njoftimi i muslimanve pr nj vepr t keqe duke ua trhequr vrejtjen dhe duke i kshilluar. 5. prgojimi i atij q botrisht i bn mkatet apo risit n fe. 6. pr t njoftuar se pr cilin bhet fjal. M par sht thn: Mos u siguro nga ai q gnjen pr tjert se nuk gnjen pr ty si dhe mos u siguro se nuk i bart fjalt tua ai q ti sjell fjalt e tjerve. Hasan Basriut i sht thn: Filani t ka prgojuar. Ai ia dha nj pjat me hurma t freskta q tia drgon prgojuesit. Prgojuesi erdhi te Hasan Basriu dhe i tha: T prgojova kurse ti m dhe dhurat? Ai ia ktheu: Ti mi dhurove t mirat tua dhe desha q t ta kthej me t mir.
Ahmed Muadh Hakkij Prktheu: Agim Bekiri (libri: Katrdhjet hadithe mbi moralin, NuN, Shkup, 2005)

56