STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR

FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 0

STUDIJE SLUAJA
TERMISTOR
Rad po knizi Practical applied mathematics
Autor knjige Sam Howison












Studenti:
Igor Radoni - M15582
Sandra Grbi - M15723
Marijana Mikerevi - M15615
STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 1

Termistor



Termistor je otpornik koji zavisi od temperature. Tipini termistor je deo u obliku
novia, napravljen od specijalnog keramikog materijala, oko 1mm debljine i ima
radijus od 5mm. Sa svake strane se nalazi metalni kontakt. Kod termistora koji mi
posmatramo sa porastom temperature poveava se i otpornost, tako da moe da radi i kao
osigura. Ako se napon kroz termistor iz bilo kog razloga naglo povea kao rezultat
Omovog zakona R I
2
porastom temperature poveava se otpor i tako se prekida tok
struje. Lepota ovoga je to to kada se napon ustali, termistor se ohladi i nastavlja
normalno da radi. Postoji mnogo razloga zbog kojih elimo da analiziramo toplotni i
strujni tok u termistoru.

Moemo poeti tako to emo tretirati termistor kao jednu komponentu, koja
zavisi od temperature T(t). Zanemariemo sve detalje o bilo kakvom protoku toplote
unutar komponente. Otpornost zavisi od temperature R(T), tako to sa porastom
temperature T raste i otpor R(T). Kao posledica Omovog zakona ) ( / ) (
0
t R V t I = , usled
struje I(t) nastaje toplota ) ( /
2
0
t R V . Predpostavimo da gubitak toplote usled okoline moe
biti predstavljen porastom funkcije H(T). Za Njutnovsko hladjenje H(T) je
proporcionalno
a
T T , stoga kada se temperatura okoline Ta jednaka temperaturi T sledi
da je funkcija H(T) jednaka nuli.
Iskoristimio ovde ukupni balans energije termistora, ija je masa m i specifini
kapacitet toplote c.

) (
) (
2
0
t H
T R
V
dt
dT
mc =

Predhodna jednaina je obina diferencijalna jednaina koja moe biti numeriki
reena ili razdvajajui promenljive ukoliko veliine R(T) i H(T) dozvoljavaju da
razvijemo rezultujui integral. tavie zaboravljamo vanu injenicu za neke otpornosti, a
to je da temperaturni zakoni nemaju reenje za model u kome temperatura prostorno
varira, iako model crna kutija uvek ima jedinstveno reenje.
Sada emo diskutovati jednostavan model termistora u kom se kroz njega proputa napon
0
V u poetnom trenutku t=0. Onda emo proiriti to na termistor u jednostavnom kolu.
Prvo treba da razmislimo o prptoku struje kroz isti, odnosno potreban nam je Omov
zakon R V I / = za otpornik. Predpostavimo da postoji lokalna verzija Omovog zakona
koja povezuje gustinu struje j[Am
-1
] sa elektricnim poljem E[Vm
-1
] :

( )E T j o =

Gde je ( ) T o osobina materijala koju nazivamo provodljivost, i ona zavisi od
temperature T, koja je sutinski vana za normalan rad ureaja.
STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 2

Prisetimo se da postoji elektrini potencijal o takav da je o V = E
gde je 0 = V j
Iz prethodnog dobijamo sledee :

( ) o o V = T j ( ) ( ) 0 = V V o o T
Takoe lako moemo zapisati granine uslove za potencijal.




Kao to vidimo na slici 1 gornji i donji deo termistora je obloen sa odlinim
provodnikom, onda je potencijal skoro konstanta na krajevima dok kroz njih ne prolazi
struja. Prema tome kada je t > 0 imamo :


0
V = o H z =
0 = o 0 = z
0 =
c
c
n
o
a r =










STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 3

Gde su r, u , z cilindrino polarne koordinate sa koordinatnim poetkom kao to
je prikazano na slici 2.


Sa slike 2 vidimo da je H visina (debljna), a a radijus cilindra. Sada treba da
zapiemo model za stvaranje toplote i provodljivost u termistoru. To znai da moramo
nai lokalnu verziju zakona za prikupljenu snagu u otporniku : R V R I VI /
2 2
= =
U glavnom toku lokalna mera proizvedene toplote (zapreminsko zagrevanje) je

( )
2
o o V = E j

Ovo se pojavljuje kao izvorni termin u jednaini toplote za temperaturu T(x, t)

2
2
o o p V + V =
c
c
T k
t
T
c





STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 4

Granini uslovi za jednainu toplote su esto problematini. Bezbednije je pisati
optiji izraz Njutnovog zakona hlaenja:

( )
a
T T h
n
T
k =
c
c

za obe strane termistora gde je Ta temperatura okoline i h koeficijent prenesene toplote.
Konano, za toplotnu jednainu potreban nam je poetni uslov ( ) ( ) x T x T
a
= 0 ,

Fizike relacije su :

1) ) (
) (
2
0
t H
T R
V
dt
dT
mc = - zakon balansa energije
2)
2
2
o o p V + V =
c
c
T k
t
T
c - jednaina provoenja toplote

Konstitutivne relacije su :

1) ( ) V = = o o E E T j , 0 = V j , ( ) V = o o T j ( ) ( ) 0 = V V o o T
( ) ( ) 0 = V V o o T
2) ( )
a
T T h
n
T
k =
c
c
- Njutnov zakon hlaenja

Bezdimenzionisanje

Bezdimenzionisaemo jednainu provoenja toplote i Njutnov zakon hlaenja pre nego
to u njih uvrstimo prave fizike vrednosti i komentariemo reenja. Za poetak
skaliraemo r i z sa visinom termistora H i vreme sa toplotnom provodljivou k /
2
H
gde je termika difuznost c k p k / = . Vreme emo skalirati u T T T
a
A = pri tom da
treba da skaliramo sve funkcije od T kao i samo T. Elektrini potencijal o emo skalirati
naponom V
0
, a provodljivost o emo skalirati sa o
0
.

H
r
r = '
H
z
z = '

k
H c t
t
H c
t k
H c
t k
H
t
H
t
t
2
2 2 2 2
'
/ /
'

=


=

= =
p
p p
k
k


0
'
V
o
o =
0
'
o
o
o =
a
T u T T + A =



STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 5

Fizike vrednosti koje emo po bezdimenzionisanju uvrstiti u jednaine su :
- gustina -
3 3
10 6 . 5

= m kg p
- specifini toplotni kapacitet -
1 -1
- K kg 540 J c =
- toplotna provodljivost -
-1 1
K - m W 2 = k
- provodljivost -
-1 -1
0
m 2O = o
- promena temperatura - K 100 = AT
- napon - V 250
0
= V
- kordinata r - m 10 5
3
= r
- visina termistora - m 10
3
= H
- koeficijent prenosa toplote - , K m stranama)W (na 10
-1 -2
= h
-
-1 -2 2
K m W strani) gornjoj (na 10 = h

) ( '
1
) ( V = V
H
) ( '
1
) (
2
2
2
V = V
H


Kao to smo ve rekli bezdimenzioniemo jednainu provoenja toplote
2
2
o o p V + V =
c
c
T k
t
T
c ,
i Njutnov zakon hlaenja
( )
a
T T h
n
T
k =
c
c
.

1) Bezdimenzionisanje jednaine provoenja toplote

2
2
o o p V + V =
c
c
T k
t
T
c

2
2
0 2 0 2 2
' ' V
H
1
' '
) ' (
) (
o o o
p
p V + V
A
=
c
+ A c
u
H
T k
k
cH
t
T u T
c
a


T k
V
H
u
H
T k
H
T k
A
V + V
A
=
c
c A
2
2 2
0 2 0
2
2 2
H
' '
1
' '
t'
u
o o o

2
2
0 0 2
' ' ' '
'
o o
o
V
A

= V
c
c

T k
V
u
t
u


2
2
' ' ' '
'
o o V = V
c
c
u
t
u


STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 6

2)Bezdimenzionisanje Njutnovog zakona hlaenja

) (
a
T T h
n
T
k =
c
c


) ( ) (

a
T T h n T k = V

) ( ) (

u T h n u T k A = A V

) (

u T h n u k T A = V A

u T h n u
H
k T A = V A '
1



|
.
|

\
|

A =
c
c

A
k T
H
u T h
n
u
H
k T


0 = +
c
c
u
n
u
|

Za skalirane jednaine
( ) ( ) 0 = V V o o T ,
2
2
' ' ' '
'
o o V = V
c
c
u
t
u
,
vai 1 0 < < z , o < s r 0 .

Granini uslovi su :
1 0 za 1 . 0 . z = = o , a r
r
= =
c
c
za 0
o

i na granici 0 = +
c
c
u
n
u
|

gde | uzima razliite vrednosti u zavisnosti od strane termistora.

Nai bezdimenziski parametri su:

H
a
= o ,
k
H h
= | ,
T k
V
A
=


2
0 0
o
.

Kada uvrstimo fizike vrednosti u bezdimenziske parametre dobijamo 5 = o ,
stranama) (na 10
2
= | , strani) gornjoj (na 10
1
= | , 625 = . Na osnovu ova tri
parametra zakljuujemo da su dve vrednosti velike u odnosu na treu. Velika vrednost
STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 7

o nam govori da e jednodimezijski model raditi dobro, ovaj pojam je podran da |
izuzrtno malo na stranama termistora (veina sakupljene toplote e biti izgubljena preko
gornje i donje strane termistora ). injenica da nam je vrednost izuzetno velika nam
govori da je vreme pogreno skalirano, bar za poetnu fazu zagrevanja. Meutim ureaj
zaista radi, tako da opadanje provodljivosti kako temperatura raste tokom vremena e
iskljuiti zagrevajui lan iz temparaturne jednaine, iako se ini veliko. Ako opet
skaliramo vreme sa t
1
= t dobijamo

2
2
1
' ' ' u '
t'
u
o V + V =
c
c
.
Zahvaljujui ovome moemo zanemariti prethodni problem i znatno ga
pojednostaviti. Meutim ne moemo objasniti varijaciju temperature bez prvobitnog
izraza i zato ga ne moemo zanemariti.

Termistor u elektrinom kolu

U praksi na termistor e se nai kao
deo nekog kola to je prikazano na slici 3. Gde
je ostatak kola predstavljen otornikom
otpornosti Ro. Ovo dovodi do manjih
komplikacija, jer vie ne znamo koliki je pad
napona kroz termistor ve vezu izmeu napona
i struje kroz ureaj. Na gornjem i donjem delu
termistora imamo uslove

0 , 0 = = z o
H z t V = = ), ( o

Gde nam je V(t) nepoznato. Moemo iskoristiti Omov zakon za otpornik

) ( ) (
0 0
t V R t I V + =

gde je ) (t I struja u kolu, a
0
) ( R t I pad napona kroz kolo, prema Kirhofovom II zakonu
koji govori da je suma napona kroz zatvoreno kolo jednaka nuli. Takoe imamo izraz za
) (t I koji je jednak struji koja prolazi kroz termistor.


=
V
H z
ndS T o o ) (

koja je samo gustina struje integraljenja po donjoj strani termistora.




STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 8

U ovom sluaju granini uslov za o gde je H z = je

dr r
z
T R V
H z
a
) ( 2
0
0 0
=
c
c
=

o
o t o .

Efekat spoljanjeg otpora u dimenzijskom modelu nam nudi jo jedan granini
uslov za o .

Bezdimenzionisanje predhodne jednaine

dr r
z
T R V
H z
a
) ( 2
0
0 0
=
c
c
=

o
o t o

' '
'
'
' 2 '
2
1
0
0
0 0 0 0
dr r H
z H
V
R V V
z =
c
c
=

o
o o t o
o


0 1 0
0 0 0 0 0
1
' '
'
'
' 2 '
V
dr r
z
H V R V V
z=
c
c
=

o
o o t o
o


' '
'
'
'

1
2
1 '
1 0
2
2
0 0
dr r
z
H R
z =
c
c

=

o
o
o
o
o t
o
o


H R
2
0 0

1
o o t
o =

dr r
z
u
z
) (
2
1
1 0
2
=
c
c
=

o
o
oo
o
o


Koristei bezimenzionisane jednaine zajedno sa novim uslovom dobija se

dr r
z
u
z
) (
2
1
1 0
2
=
c
c
=

o
o
oo
o
o
.
Novi bezdimenziski parametar je
2
0 0
2
o o t
o
HR
= , (pomnoen je sa 2 iz estetskih
razloga).

Tipina vrednost za ovaj parametar kada je O = 400
0
R je 10
-1
to je zaista malo
(kada bi stavili da = o nema spoljanjeg otpora).
STUDIJE SLUAJA - TERMISTOR
FAKULTET TEHNIKIH NAUKA - NOVI SAD 9

Jednodimenzijski model

Kao to smo ranije videli velika vrednost o i mala | na stranama termistora nam
govori da bi jednodimenzijski model trebao da bude dobra aproksimacija. U takvom
modelu o i u ne zavise od r i zato imamo jednostavniji problem
0 ) ( =
c
c
c
c
z z
o
o
2
2
2

z z
u
t
u
c
c
=
c
c

c
c o
o

Za 0< z <1 gde su granini uslovi
0 = o za 0 z =

1
1
1
=
c
c
=
z
z
o
o
o
o i 0.1 z za 0 = = +
c
c
u
n
u
| .