Tema: PREDRASUDE POJAM I KARAKTERISTIKE PREDRASUDA

Student: Vrci Anida

U najirem znaenju predrasude su tvrdnje uz koje se pridruuju uvjerenost u njihovu tanost iako te tvrdnje nisu potkrepljene injenicama niti zasnovane na argumentima nego su donesene bez prethodnog provjeravanja njihove tanosti i bez prethodnog razmiljanja o tome. Predrasude su sudovi koji se donose bez prethodnog rasuivanja. Predrasude su negativan stav ili niz stavova prema svima ilio veini kanova neke grupe. U socijalnoj psihologiji pod predrasudama se podrazumjevaju vrste stavova kod kojih je oigledan nedostatak opravdanosti, logika neosnovanost, koje su praene intelektualnim emocijama koje se uporno odravaju i otporni su prema mijenjanju. Pojam predrasuda u ovom smislu moe ukljuivati i pozitivan i negativan odnos. esto se pod predrasudama podrazumjeva negativan odnos. Kada se govori o prddrasudama u tom znaenju, podrazumeva se: osuivanje, potcenjivanje, neprijateljski stav, spremnost da se pristupi aktivnosti protiv grupa ili pojava prema kojima postoje predrasude. U spcijslnoj psihologiji, najvea panja poklanja se izuavanju negativnih i rasnih predrasuda. Bitna odlika takvih predrasuda je neosnovanost, neopravdanost opteg odnosa prema odreenoj grupi pojava. Prdraude su sklone generaliziranju, a takve generalizacije se uporno odravaju. Predrasude su krute, nefleksibilne, otporne prema podacima i kad su ti podaci u suprotnosti sa generalizacijama koje one sadre, ukljuujui neprijateljska osjeanja koja mogu da se izraze neprijateljskim postupcima. Predrasude kao i stavovi imaju sledee komponente: Struktura predrasuda proeta kroz tri komponente : Kognitivna komponenta sud o svojstvima objekta. Vrednovanje moe biti pozitivno ili negativno tj. karakteristike objeka ocenjuju se kao dobre ili loe, korisne ili tetne, poeljne ili nepoeljne. Emocionalna komponenta kada se objekat stava doivljava kao ugodan (pozitivan odnos) ili neugodan (negativan odnos). Akciona komponenta ukljuije namere i spremnost za akciju. Pozitivan stav ukljuuje namjeru da se objekat stava podri, zatiti, a negativan da se izbjegne, napadne, onemogui. Razlika izmeu predrasuda i stavova jeste u tome to se predrasude stiu tokom ivota socijalnim uenjem, najee putem uenja po modelu. Shodno tome one podrazumjevaju trajne dispozicije reagovanja, djeluju na ponaanje i osnova su dosljednosti u reagovanju na odreenje drai, sloene su, sadravaju dimenziju tj. osobine koje mogu biti izraene u razliitom stepenu, kao i kod svih stavova: ekstremnost, sloenost, usklaenost, doslednost i snagu. Meutim, sve ove karakteristikene istiu dovoljne one osobine predrasuda prema pojedinim grupama iz kojih proizilazi njihova drutvena tetnost. To su odstupanje od norme racionalnosti, krenje norme pravednosti i negiranje norme humanosti.

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

Vano je razlikovati predrasude sobzirom na intenzitet njihove emotivne i kognitivne komponente. Neke s u predrasude, pre svega, posledica konformiranja, podraavanja i usvajanja neopravdanog i pogrsnog shvatanja proirenog u sredini u kojoj pojedinac ivi. Takve predrasude ne moraju biti praene intenzivnim negativnim emocijama i izrazitim neprijateljstvom prema grupama prema kojima postoje predrasude. Ove vrste predrasuda se najlakse suzbijaju. Drugu vrstu ine predrasude koje su vrsto povezane sa tradicionalnim nainom ivota i tradicionalnim shvatanjima. Takve predrasude predstavljaju sastavni deo ponaanja i reagovanja. One su ve dublje ukorenjene u linost i tee ih je otkloniti. Reu grupu ine predrasude praene veoma intenzivnim negativnim emocijama koje imaju svoj koren u linom osobinama pojedinca, u njihovoj linoj nesigurnosti i nagomilanoj agresivnosti. Za njih su predrasude sredstvo kojim pokuavaju ublaiti line tekoe. One su deo njihove strukture linosti. Upravo zbog toga one se najtee otklanjaju i suzbijaju. TEORIJE O POREKLU PREDRASUDA Ima vie pokuaja objanjenja izvora i porekla predrasuda. Teorije o predrasudama nastale su na osnovu najvie prouavanog fenomena etnikih i rasnih predrasuda a ima ih est: 1. Teorije opravdane reputacije: Prvu grupu inile bi reorije koje on naziva terorijama opravdane reputacije (earned reputation). U osnovi je naklonost prema pojedinim narodima i neprijateljstva prema razliitim grupama gdr lee stvarne razlike izmeu tih naroda i grupa i realna suprotnost izmeu njihovih osobina. Predrasude prema pojedinim manjinama postoje zbog toga to pripadnici tih manjina posjeduju line osobine koje predstavljaju opasnost za drutvi i ometaju drutveni napredak. Takva shvatanja zastupaju, pre svega, pristalice razliitih rasistikih koncepcija. Ovo je neprihvatljivo jer nema nijedne osobine linosti kod ma koje grupe i po kojoj bi se oni razlikovali od svih lanova neke grupe, nacije ili rase. Danas se diskutuje o postojanju konzistentnih fizikih razlika izmeu tzv. rasa, a sasvim je sigurno da psiholokih razlika nema. 2. Fenomenoloke teorije predrasuda Predrasude i neprijateljstva prema pojedinim grupama javljau se, prema shvatanjima koja zastupaju tzv. Fenomenoloke teorije predrasuda, zbog toga to se te grupe opaaju i ocjenjuju kao nosioci negativnih osobina. Ne moraju te ocene biti ispravne, one, po pravili, to i nisu, ali bitno je za nae reagovanje kako neto opaamo. Prema Crncima postoje od strane Amerikih belaca predrasude da su crnci: lenji, neznalice, neuredni, neisti te se kao takav prenosi sa generacije na generaciju. Ali ak i kada se fenomenoloko objanjenje kombinuje sa nekom drugom vrstom objanjenja, ne moe se prihvatiti, jer kao osnovni razlog postojanja predrasuda naglaava nain kako neko opaa (jer inae ne bi bilo fenomenoloko), ili bar prihvata nain opaanja i uzroke naina opaanja kao jednako vane uzorke, ne razlikujui primarne od sekundarnih razlika.

Tema: PREDRASUDE 3. Psihodinamika teorija

Student: Vrci Anida

Treu grupu teorija ine brojne varijante psihodinamikih teorija. Za sve njih je karakteristino da sutinu predrasuda vide u tome da su predrasude posledica i izraz djelovanja odreenih unutranjih , dinamikih snaga, i da se javljaju usled odreenih karakteristika onih koji imaju predrasude, a ne karakteristika onih prema kojima postoje predrasude. Jedan je oblik ovih teorija ve dosta stara instinktivistika koncepcija koja izvor predrasuda vidi u uroenoj agresivnosti ljudi. Takvo shvatanje nalazimo, na primer, kod Hobsa, po kome je fundamentalna ljudska tenja-tenja za moi. Najproirenije psihodinamiko shvatanje izvora predrasuda jeste tzv. frustraciona teorija predrasuda. Formirali su je J.Dollard 1939, sa svojim suradnicima, koji je nazivaju i torijom rtvenog jarca. Izmeu 1882. i 1930. zabiljeeno je oko 5000 sluajeva lina u SAD-u. Velika veina ukljuivala je crne rtve i dogodila se u dravama na jugu. Primeeno je da postoji znaajna povezanost izmeu godinjih oscilacija ovih zloina i razliitih gospodarstvenih indikatora u poljoprivredi (poljoprivreda je bila glavna djelatnost u junim dravama). Kako je ekonomija propadala i vremena postajala tea, tako je i rastao broj lineva. Osnovni pojmovi koje koristi ova teorija jesu pojmovi frustracije, agresije i dinamikih mehanizama represije i projekcije. Spreavanjem zadovoljenja motiva dolazi do stanja frustracije. Izvori frustracije mogu biti razliiti. Nisu sve vrste frustracija u istoj mjeri izvor za javljanje predrasuda. u manjoj mjeri su to frustracije izazvane tjelesnim defektima ili aktivnim organskim potrebama, bolestima ili drugim nedostacima pojedinca. Ove vrste frustracija ee dovode do razliitih formi kompezacije nego do predrasuda. Sdruge strane, hronino spreavanje zadovoljenja nekih organskih potreba (za hranom, seksualne potrebe) ve moe dovesti do projekcije unutranjeg nezadovoljstva na neku grupu ljudi. Socijalne frustracije, predstavljaju ve ei izvor predrasuda. Kada dodje do frustracuja, uvek i neizbeno dolazi i do javljanja agresivnosti. Ta se agresivnost agresivnost potiskuuje zbog toga to ju je tetno ispoljiti. Kad ispoljavanje agresivnosti prema stvarnom izvoru frustracije krije potencijalnu opasnost da manifestovana agresivnost bude uzvraena, ona se pomera projektuje na neku grupu prema kojoj nije opasno ispoljiti agresivnost. Meu primedbama, navodi se da nije tano da je agresivnost jedina reakcija na frustraciju. esto je odgovor na frustraciju ponovljeni i bolje organizovani pokuaj da se savlada tekoa koja je izazvala frustraciju. Agresivnost je veinom usmerena prema drugim osobinama, ili odreenim grupama te ne dolazi do prestanka frustracije. Trea varijanta psihodinamikih teorija jeste ona koja u svom objanjenju naglaava postojanje odreene strukture linosti kao izvora predrasuda. Anksiozne, nesigurne u sebe ili autoritarne linosti razvijaju predrasude. Izvor takvih karakteristika linosti moe biti razliit ali po pravilu vjerovatno doivljaj iz djetinstva. Psihodinamike teorije pomau da razumemo zato neke osobe, iako u slinim ili istim sredinama kao druge, imaju predrasude, a druge osobe ih nemaju. Ali, one nam ne mogu objasniti zato se predrasude javljaju u intenzivnijem obliku u odreenim dobima i u odreenim sredinama, i zato se agresija usmjerava upravo na odreene grupe, a ne na neke druge grupe ljudi.

Tema: PREDRASUDE 4. Situacione teorije

Student: Vrci Anida

Karakteristika situacione teorije jeste da, objanjenje porekla predrasuda vide, pre svega, u aktuelnoj situaciji u kojoj se pojedinac nalazi. Ova teorija ima vie varijanti, a takva je teorija >>teorija atmosfere <<. Prema njoj, izvor predrasuda je u neposrednom uticaju i prenoenju shvatanja koja postoje u sredini u kojoj pojedinac ivi. Druga shvatanja naglaavaju neke druge momente: nezaposlenost, poveanu socijalnu mobilnost, ili neke druge aktuelne pojave u odreenoj sredini. Ni situacione teorije, ne mogu objasniti zato se predrasude kod nekih pojedinaca javljaju a kod nekih ne. One nam ne mogu objasniti relativnu trajnost odreenih vrsta predrasuda, eventualno mogu objasniti nakolonost prema nekoj grupi (usled ijeg brojnog pridolaska, na primer, dolazi toboe do pogoranja situacije za grupu koja ima predrasuda) ali ne mogu protumaiti najee i najintenzivnije predrasude koje su usmerene prema odreenim uvek istim etikim grupama. 5. Kulturoloke teorije Ove teorije kao izvor predrasuda naglaavaju odreene socijalne norme, vrednosti i shvatanja, karakteristina za neku kulturu. Faktor koji pokazuju kao izvor predrasuda ne posmatraju kao kratkotrajan, nego kao relativno trajnu karakteristiku nekog drutva. Meu ove teorije moe se ubrojati i shvatanje koje izvor predrasuda vidi u naglom procesu urbanizacije odreenih drutava. Kulturoloka koncepcija u uem smislu jeste i koncepcija da su izvor predrasuda odreena tradicionalna grupna shvatanja, meutim ni ove teorije ne mogu objasniti poreklo predrasuda. ova nam teorija moe objasniti proces urbanizacije i ocjene Jevreja kao nosilaca tog procesa, ak i kada bi predstavljalo faktor koji je uzrok predrasuda u odreenom momentu ne moe nam objasniti zato predrasude postoje i tamo gde je taj proces manje intezivan ili ga nema, ili gde je proces urbanizacije prestao da se razvija ranijim tempom. 6. Drutveno-istorijske teorije Ove teorij epredrasuda trae uzrok u celokupnom drutveno-istorijskom procesu. Najvanija i najvrednija meu ovim teorijama jeste teorija koja izvor predrasuda vidi u produkcionim odnosima, konkretno, u klasnoj borbi izazvanoj odreenim klasnim odnosima koju Olport spominje kao >>teoriju eksplotacije <<. Predrasude se formiraju kod one drutvene grupe koja ima povlaeni poloaj i u ijem je interesu irenje predrasuda prema odreenim grupama. Iz sasvim odreenih ekonomskih razloga razvijau se, na primer, koncepcije o inferiornosti kolonijalnih naroda kojima vlada metropola. Takva tobonja inferiornost opravdava zadravanje vlasti nad kolonijama i ovoj teoriji se postavljaju razni prigovori. Navodi se: zato prema onom vlastitom delu naroda koji se eksploatie nema razvijenih predrasuda, nego su one usmerene, po pravilu prema pojedinim stranim grupama, zato u odreenim periodima postoje intenzivnije predrasude nego u drugim. Odakle razlike u predrasudama meu pojedincima. Iako su neki od ovih izgovora opravdani, oni ne mogu porei vrednost ove teorije.

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

Tekoe ovih teorija kako smo vidjeli jesu u osnovi koncepcije predrasuda koje su dvostruko funkcionalne. Predrasude kao drutvena pojava imaju jednu funkciju, a kao osobine linosti drugu. Kao drutvena pojava predrasude se javljaju namjerno i razvijaju se u skladu sa borbom za vlast i privilegije vladajue grupe kao i tenja za odranjem nekevladajue imperijalistike sile nad drugim zemljama. injenica da predrsude kod jednog pojedinca moemo razviti, a kod drugih ne objanjavaju se linom funkcionalnou predrasuda. predrasude pomau pojedincima da ostvare razliite za njih neostvarive elje, ili da pokuaju ublaiti stvoreno osjeanje nesigurnosti i tenzije. KULTURALNA, INSTITUCIONALNA I EKONOMSKA RAZMATRANJA Sociopsihologijska objanjenja predrasuda i sukoba ine nas osjetljivim na apekt osobe, odneose izmeu ljudi i izmeu grupa, ali do oderene mjere ignoriraju druteni kontekst u kojem se takvi stravovi i ponaanje dogaaju. Pod drutvenim kontekstom podrazumevaju se takvi socioloki faktori kao to su kultura, subkultura, obrazovanje, i nstitucije, pravosue i opi ekonomski faktori. Bez takvih faktora koji podupiru i neprekidno odravaju rasizam, seksizam itd. opseg i dubina takve diskriminacije bili bi puno manji problem nego to jesu. Kulturni aspekti ukljuuju, na primjer, tenju u tehnolokim drutvima za poveanom urbanizacijom, kretanje odreenih grupa prema viim drutvenim slojevima, promjene u strukturi obitelji i moralnost. Poveana tenja ljudi za ivotom u velikim gradovima moe rezultirati predrasudama prema etnikim manjinama budui da su gradovi bezlini i u njima postoji rastua nezaposlenost i openito su stresna mjesta za ivot. Takvi faktori pruaju idealne uvjete za ponaanje prema rtvenoj janjadi i naglaavaju vanost koju socijalni identitet ima u takvim okolinama. Institucionalni aspekti predrasuda i diskriminacija tiu se dva vana sistema zapadnog drutva obrazovanja i pravosua. Obrazovni nedostaci etnikih manjina esto mogu ustrajati zbog psiholokih razloga, na primjer, neapsolviranog nesporazuma o tome postiu li crnci loije rezultate na testovima inteligencije od bijelaca, i mogu prodrijeti sve do nekog kolskog razreda. Bitan faktor u ovom sluaju jeste uticaj, na primer, uitelja, koji svoje prrdrasude o crncima prenosi na ake. Pravosudni sistem, otkriva kakve se predrasude i rasizam mkogu stvarati i potkrepljavati. Na primer, policijsko zlostavljanje zapadno-indijanaca ponekad se znalo dogoditi jer je policajac bio mlad, neiskusan, uplaen! Povremeno, policija jednostavno ima rasne predrasude i koristi zakonske ovlasti tipa zaustavi i pretrai na diskriminantan nain prema crncima. Ekonomski faktori takoe doprinose ustrajanosti predrasuda, posebno u obliku rasizma. Jones (1972) cinino zapaa da je u Americi 1968- vrijednost bijele koe 2668 $ godinje. On je to rekao jer su ankete pokazale da je crnac sa visokim obrazovanjem toliko manje zaraivao od bijelca sa istim obrazovanjem. Bitno je naglasiti, da svi pojedinci ne podlijeu ovim socijolokim faktorima, ve jedni naspram drugih mogu biti relativno povezani, a njihova interakcija je vrelo predrasuda i sukoba.

Tema: PREDRASUDE TRI SOCIJALNOPSIHOLOGIJSKA PRISTUPA

Student: Vrci Anida

Budui da sve predrasude ne vode do otvorenih djela diskriminacije ili sukoba, socijalni psiholozi su isto tako pokuavali prikazati posledice i situacije za koje je najverovatnije da e ohrabriti takvo ponaanje. Tri iroka pristupa individualni, meu ljudski i meu grupni pruaju konceptualnu doslednost mnogim predloenim teorijama. INDIVIDUALNI PRISTUP - usredouje se na procese unutar pojedinca: linost i emocije, takoe se zanima za razlike meu ljudima. U okviru ovog pristupa djeluju dvije vrlo utjecajne teorije, na autoritarnu linost, na otvoreni i zatvoreni um. Ovaj pristup pokuava otkriti kako svakodnevni stresovi i pritisci, koji rezultiraju frustracijom, mogu dovesti do predrasuda: misli se da ponovljeni doivljaji frustracije dovode do agresije koja se oslobaa ili premjeta na rtvenu janjad. MEU LJUDSKI PRISTUP usredouje se na ono to se dogaa unutar drutvenih grupa. To znai da je vano u kojoj se mjeri osoba identificira sa vlastitom grupom. Bazira se na zajednika uvjerenja i identitete, prevladavajue stereotipe i konformizam. MEU GRUPNI PRISTUP bavi se odnosima izmeu drutvenih grupa, ustvari bavi se uincima socijalne kategorizacije i lanstva u grupi, te mogunost posljedica tih odnosa. INDIVIDUALNI PRISTUP Individualni pristup smatra da uzroci predrasudnih stavova proizilaze iz emocionalne dinamike osobe. Unutar individualnog pristupa mogua su dva objanjenja: kad se vidi da predrasuda a) proizilazi iz razliitih tipova linosti b) da je ukorijenjena u ustraj svih ljudskih bia. Kod prvog, traimo razlike u linosti izmeu ljudi, akod drugog svi ljudi se smatraju u biti jednakima. Eksternalizacija znai da se pojedinac bavi vlastitim unutranjim problemima, sukobima, napetostima itd.,tako to ih prebacuje i projicira na druge pojedince ili grupe ljudi. Ljudi ne prepoznaju da je problem unutar njih, ve percipiraju da je uzrok vanjski ili eksteralan. Bitno je pozabaviti se sledeim pitanjima. Razlike u linosti Adorno i suradnici szgerirali su da se takvi stavovi mogu nai kod pojedinaca sautoritarnom linosti. Autoritarna linost, tvrde oni, pokorava se autoritetu drugih koji su vii po statusu ili moi, i u isto je vrijeme autoritarna prema onima ispod ili niim po statusu od sebe. Prema Adornu i suradnicima antisemizam je stoga jednostavno okarakterizirati kao linost koja pokazuje antisemitska i potencijalno faistika uvjerenja i stavove. Sanford je (1956) to nazvao F-sindromom (F-znai faist) i razvio upitnik linosti (poznat kao Fskala) za mjerenje autoritarnosti. Vei dio teorije reabljene u konstrukciji tog upitnika bio je izveden iz Freudove teorije.

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

F-skalu ini devet komponenti (kao to su konvencionalizam, autoritarna submisivnost, praznovjerje, divljenje prema vlasti, puritanski seksualni stavovi), sa po etiri ili pet pitanja za svaku komponentu. Fskala je konstruirana tako da pozitivan odgovor dobiva jedan bod i uzima se kao pokazatelj autoritarne linosti. to je vii rezultat, vie se smatra da osoba ima autoritarnu linost. Uspostavilo se da postoji jaka pozitivna korelacija izmeu autoritarnosti i etnocentrizma, autoritarnosti i politikog i ekonomskog konzervatizma i autoritarnosti i faistikih potencijala. Najvei metodoloki problem to je F-skala formulirana na taj nain da se slaganje sa uzima kao pokazatelj autoritarnosti. Nije se obratila panja na sklonost ljudi da se slae sa bilo ime to se kae. Hyman i Sheatsley (1954) ukazali su na problem u objanjavanju etnocentrizma budui da obrazovanje i socioekonomski status nude uvjerljivije objanjenje. Oni su smatrali da su ljudi niskog socioekonomskog statusa i obrazovanja veinom autoritarne linosti. Eysenck je (1954) pretpostavio da su potrebene dvije dimenzije linosi a ne jedna kao to su pretpostavili Adorno i suradnici i Roklach, kako bi se oznaile razlike i slinosti izmeu pristalica ekstremene ljevice (radikali) i ekstremne desnice (konzervativci). Eysenck je jednu dimenziju nazvao radikalizam/konzervatizam a drugu netolerantnost/tolerantnost.Eysenckova teorija je takva da je vjerovatnije da e predrasudne stavove i diskriminirajue ponaanje imati netolerantni ljudi. Frustracija i agresija esto u svom ivotu doivljavamo frustraciju jer ne moemo postii eljeni cilj. Dolland i suradnici su (1939) tvrdili da pojavljivanje agresivnog ponaanja uvjek pretpostavlja postojanje frustracije i ta frustracija uvjek vodi nekom obliku agresije. Ponaanje prema rtvenoj janjadi kao posljedica frustracije i agresije moe se razviti i zbog drugih faktora kao to su loa ekonomska klima, prijetnja gubitka statusa i drugi socioekonomski faktori. ini se da kad stvari pou na loe i frustrirani smo, potrebno nam je neko rtveni janje kako bismo izbjegli bolno iskustvo okrivljavanja samog sebe. MEULJUDSKI PRISTUP Konformizam, bilo prema stereotipima ili prema vrijednostima usredouje se na sile i pritiske u socijalnoj situaciji koji uzrokuju da se ljudi prilagode dominantnom i prihvaenom nainu razmiljanja ili ponaanja. Zajednika uvjerenja Rokeach (1968) tvrdi da su razlike u uvjerenjima o vanim pitanjima snanije odrednice predrasuda ili diskriminacije od razlika u rasi ili etnikoj pripadnosti.Grubo reeno, tvrdi se da, na primjer, socijalna diskriminacija prema crncima ne nastaje zbog toga to su obojeni ve to vjeruju u razliite stvari. U mnogim ispitivanjima dolo se do sledeih podataka: ispitanici su govorili da bi vie voljeli imati za prijatelje one ljude koji vjeruju u iste stvari kao i oni bez obzira na njihovu rasu. Stoga, ini se da jeza prijateljstvo vanija slinost u uvjerenjima nego rasna slinost. Ispitanici su u najveoj mjeri birali za potencijalne kolege na poslu one ljude koji su imali ista miljenja kao i oni bez obzira na rasu.

Tema: PREDRASUDE Zajedniki identitet

Student: Vrci Anida

Traindis je (1961) kritizirao istraivanje Rokeacha, Smitha i Evansa (1960) i Rokeachovu osnovnu hipotezu, na osnovu toga da su se predrasude mjerile iskljuivo u terminima izbora prijatelja. Traindis je razvio skalu socijalne distance. Traindis je utvrdio da se vea socijalna distanca pojavljivala kad je osoba-podraaj postajale sve razliitija od ispitanika. Detaljnije analize pokazale su da je rasa bila najvaniji faktor u stvaranju socijalne distance, a znatno manje vani bili su faktori uvjerenja i zanimanja koji su bili priblino jednaki po vanosti. Detaljna istraivanja otkrila su sloeniju sliku budui da se ustanovilo da je rasa vanija od intimnih odnosa, a uvjerenja kod formalnijih i manje intimnih odnosa. Stereotipi Tri osobine karakteriziraju stereotipe 1. ljudi se kategoriziraju po vrlo vidljivim znaajkama kao to su rasa, spol, nacionalnost, fiziki izgled. 2. svim lanovima te kategorije ili drutvene grupe pripisuje se posedovanje istij znaajki 3. bilo kojem pojedincu za kojeg se percipira da pripada toj grupi pripisuju se posjedovanje tih stereotipnih znaajki. Stereotip se obino mjeri tako da se ljudima da popis pridjeva (kao to su inteligentan, vrijedan, lijen itd.) zajedno spopisom kategorija ljudi (kategoriziranih po, na primer, rasi, nacionalnosti, spolu) i trai se od njih da na Likertovoj skali s pet stupnjeva oznae kako ti pridjevi opisuju odreenu grupu ljudi. Campbell (1967) predlae etiri posljedice stereotipa na predrasude i diskriminaciju. 1. stereotipi djeluju tako da precenjuju razlike koje izmeu grupa postoje 2. stereotipi djeluju tako da uzrokuju podcjewnivanje razlika unutar grupe 3. stereotipi izobliavaju stvarnost jer precenjivanje razlika izmeu grupa i podcjenjivanje razlika unutar grupe ima malo veze sa istinom. 4. stereotipi su obino negativni stavovi koje ljudi koriste da bi opravdali diskriminaciju ili sukob sa ljudima. Stereotipi imaju pozitivnu funkciju nametanja neke vrste reda i strukture u potencijalno haotinu socijalnu okolinu. Mi jednostavnio ne moemo komunicirati, upoznati se i razviti prijateljstvo sa svakim koga sretnemo trebamo imati jedan grub i gotov sustav koji e nas voditi. Stereotipi takoe mogu ustrajati i neprekidno se obnavljati preko konformizma prema prevladavajuim drutvenim normama ili drutvenim vrijednostima koje postoje u tom vremenu ili u odreenom drutvenom kontekstu.

Tema: PREDRASUDE Konformizam prema vrijednostima

Student: Vrci Anida

Ljudi koji su openito konformistiniji imaju i vie predrasuda. pettigrew (1958) objanjava da konformizam prema vrijednostima postoji budui da ispod zemlje djeluje razliiti skup vrijednosti ili normi u odnosu na one koje djeluju iznas zemlje. Pettigrew oekuje da e predrasude ovisiti o drutvenom kontekstu u kojem se dogaa ponaanje. Ljudi se ne ponaaju uvjek na naine dosledne odreenom stili linosti, skupu stavova ili stereotipa, raznih slinosti u uvjerenjima zato to postoje snane sile i pritisci u socijalnim situacijama koje uzrokuju da je ljudi konformiraju prema prevladavajuim drutvenim normama. Norme se mijenjaju tijekom vremena, to sugerie da konformizam ne objanjava potpuno predrasude i diskriinaciju. MEUGRUPNI PRISTUP lanstvo u grupi moe samo po sebi biti vaan uzrok koji doprinosi predrasudama i diskriminaciji pri tome se obaziremo na dva sluaja: 1. meugrupno natjecanje, gdje sukob izmeu grupa nastaje zbog natjecanja izmeu dvije grupe oko neke nagrade, resursa itd., koju moe dobiti samo jedna grupa na tetu druge, gdje se dalja grupa poinje stereotipizirati, a bliska grupa poinje previe vrednovati svoja pozitivna postignua i postaje zbijena. 2. socijalna kategorizacija koja rezultira pozitivnom pristrasnou prema bliskoj grupi i negativnom pristrasnou prema daljoj grupi. Socijalna kategorizacija uzrokuje da pojedinci: a) percipiraju vee slinosti unutar vlastite grupe i vee razlike izmeu bliske i dalje grupe od onih koje stvarno postoje. b) Vrednuju sebe i usporeuju se u odnosu na vlastitu grupu u potrazi za pozitivnim socijalnim identitetom. Teorija socijalnog identiteta navodi da socijalna kategorizacija rezultira socijalnom diskriminacijom, to navodi ljude da ine socijalne usporedbe izmeu bliskih i daljih grupa. Nadalje, ljudi ine socijalne usporedbe jer trebaju sami pruiti pozitivan socijalni identitet. Usporedbe koje neki pojedinac ini dovodi do socijalnog natjecanja. Kod socijalnog natjecanja za razliku od stvarnog grupe se ne natjeu za resurse, jludi se takmie za pozitivni vlastiti imid koji proizilazi iz sticanja pozitivnog identiteta sa bliskom grupom. Socijalna kategorizacija Socijalne usporedbe Potreba za pozitivnim identitetom u bliskoj grupi Socijalno natjecanje Socijalna diskriminacija i sukob

Tema: PREDRASUDE RAZVOJ PREDRASUDA KOD DJECE

Student: Vrci Anida

Djeca ve sa dvije i tri godine postavljaju roditeljima pitanja o svemu i svaemu. Ako su odgovori na ta pitanja odraz njihovih predrasuda, djeca e ve u predkolskoj fazi prihvatiti te stereotipe i predrasude. Sa poetkom osnovne kole djeca e se poeti identificirati sa skupinom kojoj su slina, a razviti e predrasude prema onoj kojoj ne pripadaju. Istovremeno (9 godina ivota) e od roditelja, susjeda, sa televizije... pokupiti neke predrasude prema lanovima druge vjerske zajednice, spolne ili dobne predrasude, predrasude prema hendikepiranima. Predrasude su tetne za djecu, jer : - oni ue i prihvaaju ope norme ponaanja, ali ih u praksi ne primjenjuju; - stvaraju laan osjeaj superiornosti koji dovodi do neuspjeha i razoaranja u sebe; - dovode do straha i izbjegavanja pripadnika drugih skupina (ksenofobija), to umanjuje mogunost slobode i stjecanja ivotnih iskustava; - kod djece u diskriminaciji stvara se osjeaj manje vrijednosti i socijalne odbaenosti. Predrasude kod djece je teko mijenjati, jer su one duboko ukorijenjene u svijesti djece, ali ipak postoje neki postupci koji mogu pomoi ka ostvarenju tog cilja. Ralabma i razumjevanje vlatitih stavova i predrasuda uitelja Uitelj koji iskreno vjeruje u jednakost meu ljudima, predstavlja dobar uzor djeci za oponaanje vrijednosti i ponaanja. Uitelj mora najprije analizirati vlastite stavove i odbaciti one koji su nastali pod utjecajem predrasuda. Suzbijanje predrasuda u djece - Uitelj mora stvoriti takvu klimu u razredu da svako dijete moe prihvatiti sebe i znati kamo pripada bez osjeaja inferiornosti ili superiprnosti. - Djeca trebaju doi u kontakt sa pripadnicima razliitig skupina, jer e se na taj nain kod djece razviti svijest i emocije, koje e im pomoi da razumiju i cijene razlike, da ih prihvate i prilagode im se. - Djeca imaju predodbu o tome kako bi htjeli da se drugi ponaaju prema njima, ne vole zadirkivanje, ruganje, ismijavanje, dominantno ponaanje.... Treba ih nauiti da se postave u tuu poziciju i da vide da li se i sami ponaaju onako kako bi voljeli da se drugi ponaaju prema njima - Treba nauiti djecu prepoznati predrasudu i razviti njihove sposobnosti da se suprotstave tim predrasudama i diskriminaciji bilo da su upuene njemu ili drugima

10

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida Neposredno sueljavanje s izjavljenim predrasudama

Vrlo eto ljudi uju neku predrasudu u vezi njih ili neke druge osobe koja nije tamo nazona , i tada najee reagiraju tako da se ne suprotstave. To je zato to ili ne ele iazavati sukob, ili ne vjeruju da e time ita promijeniti. Ispravna reakcija bi bila glago ispravljanje predrasude koje nee stvoriti negativnu klimu odbijanja i otpora.. Ona nije kritika, nego objektivna i mirna analiza osobnih stavova PR: predrasuda prema djeci s tekoama u razvoju Nije u redu da zaostala djeca sjede u istom razredu s normalnom djecom. Ona samo ometaju nastavu i oduzimaju vrijeme koje bi trebalo biti posveeno normalnoj djeci. A osim toga, normalna djeca e ih oponaati i postati kao i oni, mali kreteni 1. korak (izdvojite onaj dio koji ukazuje na predrasudu i na objektivan i miran nain ga ponovite). Mnogi smatraju da su djeca s tekoama u razvoju teret drutvu i da bi ih trebalo izolirati u specijalne kole. 2. korak (mirno, sigurno i jasno iznesite vlastiti stav o iznesenom miljenju). Moje me iskustvo ui da ako se nastava dobro organizira, to moe biti pozitivno i za djecu s tekoama, ali i za normalnu djecu. 3. korak (iznesite neku pozitivnu osobinu skupine kojoj je predrsuda bila upuena). Dijete s tekoama stvara kod ostale djece primjere zadovoljstva, prijateljstva, zatite, odgovornosti i razvija mnoge vane ljudske kvalitete. 4. korak (blago skrenite razgovor u pozitivan smjer, na novu temu). Ukljuivanje obitelji djeteta Planiranje i primjena programa prihvaanja razliitosti Najprije se provodi kritika stava, pojave, pojma, zatim se provodi grupna rasprava(trai se predrasuda, analizira se njezina netonost i nepravednost), pa se trae ideje koje bi pomogle u suzbijanju te predrasude. TEST: Razmislite: 1. Da li vas je uiteljica esto dijelila u razliitim aktivnostima na grupu djevojica i grupu djeaka? 2. Da li je uiteljica esto organizirala natjecanja u uenju izmeu djevojica i djeaka? 3. Da li su vam poznate izreke: Djeak ne smije tui djevojicu. , Djevojice ne psuju., Veliki deki ne plau 4. Da li je u vaem razredu bilo vie djevojica ili djeaka koji su bili dobri u matematici? to mislite zato?? Da li su djeaci vie poticani??

11

Tema: PREDRASUDE SPOLNE PREDRASUDE I DISKRIMINACIJA

Student: Vrci Anida

U veini kultura odrava se stereotip ene kao slabe, njene, osjeajne i ovisne, a stereotip mukarca kao jakog, agresivnog, hrabrog i nezavisnog. Ti spolni stereotipi proizlaze iz biolokih razlika. Spolna diskriminacija je prihvaanje tih razlika i stereotipa kao dokaza o manjoj vrijednosti ena, te se uzima kako da je ena manje sposobna za racionalno miljenje, misaone aktivnosti, samostalne aktivnosti i odluivanje. To dovodi do injenice da su ene na niim drutvenim poloajima, imaju manje moi, manje socijalne slobode i manje mogunosti napredovanja nego mukarci. No, ako se paljivo razmisli, svatko se moe sjetiti mnogo enstvenih ena koje su poslovne, realne, praktine i ambiciozne ili muevnih mukaraca koji su ljubazni i osjeajni. Prihvaanje i irenje spolnih predrasuda nastaje u obitelji i koli. Djeca sama ograniavaju svoja iskustva u skladu sa normama ponaanja za muki ili enski spol. Djevojice ou prosjeku slabije funkcioniraju u matematici, a djeaci u izraavanju. Takoer su razliita oekivanja od djevojica i djeaka, kao i koliina interakcija koju uitelj posveuje djeacima ili djevojicama. Pitanja za diskusiju: 1. Da li vam je poznata predrasuda: ena je loiji voza od mukaraca! 2. Da li se slaete sa izjavom neka se rodi prvo muko(Imotski)? 3. Da li je dobro da su ene u saboru zastupljene 50%? 4. Da li ene moraju i trebaju drati tri kantuna u kui? 5. Da li ena nema pravo glasa ako ne radi, a mu uzdrava obitelj? 6. Da li su ene ili drutvo krivi za spolne predrasude? 7. Zato osoba mora pobrati loe stvari od svoje obitelji, iako ih nije poinila?(npr.otac u zatvoru, roditelj poinio samoubojstvo, roditelj je alkoholiar) RAZLIKE KULTURA KAO OSNOVA STEREOTIPA I PREDRASUDA Kultura je skup znanja, pravila, tradicije, stavova i vrijednosti koji odreuje ponaanje ljudi koji su u nekoj skupini. Skupina moe biti odreena etnikom, vjerskom, spolnom, klasnom ili dobnom pripadnou. U vidljive znakove kulture spada nain odjevanja, govora i izraavanja, a u nevidljive znakove shvaanje, vjerovanje, pravila ponaanja, moral, koji su razliiti od kulture do kulture. (npr. u nekim kulturama je pristojno gledati sugovornika u oi, a udrugima je to nepristojno). Kulturni stereotipi proizlaze iz nepotivanja i nerazumjevanja druge kulture, iji se lanovi onda doimaju kao grubi, nepristojni ili glupi. Dans se misli da odgoj mora biti multikulturni tj. da svaki uenik, bez obzira kojoj kulturi pripadao, ima jednako pravo na prihvaanje u razredu i postizanje uspjeha. Prema tome zadatak kole je da uvaava razlike u kulturi i da prepozna razlike u vrijednostima, miljenju i nainu pristupanja radu kao izvor moguih nesporazuma koje moe imati pripadnik nestandarne kulture u razredu.

12

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

NACIONALIZAM I DRUGI OBLICI NACIONALNE VEZANOSTI Psiholoki sadraj nacionalizma Etnike predrasude dolaze do punog izraaja u ideologiji ili sistemu vrijednosti i stavova koji nazivamo nacionalizmom. Predrasude se pojavljuju i uz druge oblike nacionalne vezanosti, ali ne tako redovno i ne tako izrazito. Pri odreivanju pojma nacionalizma sreemo dvije grupe definicija. Prve izjednaavaju nacionalizam sa nacionalnom svesti uopte. Tako je kod H.Gickova koji kaze: Nacionalizam ili nacionalna lojalnost ili patriotizam ili osjeanje nacionalne povezanosti su sinonimi ija je zajednika karakteristika da predstavljaju predispoziciju da pojedinci reaguju pozitivnom podrkom prema svojoj nacionalnoj dravi bilo da ona stvarno postoji bilo da se treba tek uspostaviti. Sline tom odreenju su i definicije prema kojima se nacionalizam ideologija ili uvjerenosti koja se manifestuje u reenosti da se zalae za jedinstvo, nezavisnost ili interese ljudi koji sebe ocjenjuju kao lanice iste zajednice. Prema tome, nacionalizam bi bio stanje svjesti pri kome je lojalnost svojoj nacionalnoj dravi superiornija svim ostalim lojalnostima i za koje su karakteristini ponos na svoju nacionalnost i uvjerenje u njenu neospornu izuzetnost i svetsku misiju. Nacionalizam bi mogao biti i specijalan vid nacionalne vezanosti i lojalnosti. Iskljuiva vezanost za svoju naciju. Pored iskljuive lojalnosti prema sopstvenoj nacionalnoj dravi, prihvatanje superiornosti i izuzetnosti svoje nacije, tenja da se uvrsti i proiri mo svoje nacionalne drave. Nacionalizam je i ideologija nacionalne frave. On ukljuuje mnoge stavove i vrijednosti. Katy (1965) iznosi svoja razmatranja o pojavi nacionalizma i razlikuje tri grupe stavova i vrijednosti: 1. 2. Prvu grupu ine stavovi i vrednosti u vezi sa naglaavanjem suvereniteta i autoriteta nacionalne drave. Prema Katz-u STATIZAM Stavovi i vrednostima prema kojima se naglaavaju pojedine institucije karakteristine za odreenu nacionalnu dravu i zavisna je od drutvenog i politikog sistema drave. Stavovi kojima se istie kulturna osobenost, naglaavaju specifine karakteristike naroda koji ini naciju kao to su kulturno nasljee, jezik, obiaji, tj. kulturni identitet i specifina samosvojnost odreenog naroda, to se ujedno naziva nacionalna svjest.

3.

13

Tema: PREDRASUDE OBLICI NACIONALNE VEZANOSTI Katz razlikuje:

Student: Vrci Anida

1. Nacionalizam drutva u procesu formiranja 2. Nacinalna ideologija razvijenog drutva u povodu jaanja i irenja 3. Nacionalizam birokratsko-tehnokratskih drutava Kod prvog sluaja nacionalizam se razvija kao oruje u borbi za objedinjavanje stanovnitva, odreene teritorije i za odbranu od tue vlasti. Ovde imamo istaknut zahtjev za nacionalnim suverenitetom za formiranje nacionalnih institucija i kulturnog identiteta. Druga vrsta naglaava kulturnu specifinost i dentite u formi etnocentrizma. Trea vrsta nacionalizma naglaava kulturni identitet, ve veliane drave, njene moi i snage. Mogla bi postojati i etvrta vrsta nacionalizma, koja se javlja u grutvima koja gube svoju mo dok je ekspanzija drutava koji su inferiorni. Polazei od odeje lojalnosti bilo bi mogue razlikovati nekoliko oblika nacionalne vezanosti. Meu ostalima: isljuiva vezanost za vlastitu naciju, istaknuta ali ne iskljuiva vezanost za svoju naciju, viestruka vezanost, kao i nepostojanje nacionalne vezanosti. USLOVI JAVLJANJA I IRENJA PREDRASUDA Postoje dvije grupe uslova koji pogoduju irenju predrasuda. Prvu grupu ine drutveno-ekonomski i kulturni inioci a drugu psiholoki faktori u vezi sa linosti. Bitno je uzeti u obzir djelovanje i jednih i drugih faktora a ne orijentirati se na jedan. Po pitanju svog problema trebamo se pozabaviti faktorima koji utiu na pojavu predrasuda a to su izmeu ostalih ekonomske tekoe, ekonomska kompetencija meu grupama i pojedincima, potencijalni konflikti, institucionalizovanje prema odreenoj manjini i grupi, naini na koje drutvene zajednice nastoje da razviju lojalnost svojih pripadnika mogu da dobrinesu javljanju i irenju predrasuda. Ali predrasude se razvijaju i zbog toga to nalaze koren u odreenim uslovima formiranja linosti i osnov u odreenimkarakteristikama osoba. Da bismo mogli razumeti veliku proirenost predrasuda, njihovo lako javljanje i irenje, nuno je prretpostaviti postojanje nekih optih karakteristika ljudske prirode koje omoguavaju da odreeni uslovi dovedu do predrasuda. Osnovu za javljanje predrasuda ine i tri sledea momenta: Vezanost za grupu (ljudi imaju potrebu biti u grupi) Sklonost ka generalizacijama i kada za to nema opravdanja Agresivnost kao prirodna reakcija na nezadovoljenje razliitih potreba i motiva.

14

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

Ljudi generaliziraju pojave, kao da je to neki nepisani zakon te da tako mora biti. Nacionalne kategorije su zasienje emocijama pa se uporno odravaju. Za javljanje predrasuda moda najvanija karakteristika ljudske prirode jeste spremnost na agresivno reagovanje kad doe do ometanja zadovoljenja razliitih ljudskih poterba i elja. Postojanje navedenih osnova u ljudskoj prirosi za javljanje predrasuda ne znai da do predrasuda uvek mora doi. Ali ako se pri postojanju osnova za javljanje predrasuda pojave odreeni uslovi socijalno-ekonomski i psiholoki doi e do javljanja predrasuda. IZVORI SNAGE NACIONALNE VEZANOSTI Sigurno je da nacionalno osjeanje, nije uraeno. Pokuavajui da analizu nacionalne vezanosti, Gickov razlikuje tri grupe izvora nacionalne lojalnosti: lojalnost kao sredstva, lojalnost kao vrijednosti same za sebe i lojalnosti kao rezultata konfirmiranja. Prvu grupu karakterie nacionalizam kao sredstvo za ostvarenje odreenih ciljeva i zadovoljenje razliitih potreba. Drugu grupu karakterie da nacionalna vrijednost moe postii vrijednost samo zbog toga to ona omoguava zadovoljenje razliitih potreba. Treu grupu,pak, karakterie komprimiranje tj.prihvatanje u sredinu proirenih shvatanja i kada za to prihvatanje ne postoje opravdani razlozi. ETNIKE STEREOTIPIJE Nacionalizam i etnike predrasude manifestuju se u etnikim stereotipijama gde mi nuno formiramo shvatanja o drugim narodima. Stavovi prema drugim narodima ukljuuju spomenute tri komponente: kognitivnu, afektivnu i konativnu. Kognitivnu ine shvatanja o karakteristikama neke nacije koje su redovno uproene i krute i stogas enazivaju etnikim stereotipijma. Pridodajui odreene atribute pojedinim nacijama mi uz te atribute redano vezujemo i odreene afektivne reakcije, koje mogu biti pozitivno ili negativno ustrojene. U zavisnosti od afektivne konotacije zavisie i emocionalni odnos prema naciji koju posmatramo. Mogu se razlikovati dva shvatanja o prirodi stereotipa. Jedno ih izjednaava sa predrasudama ili u njima vidi izvor predrasuda. Drugo, koje meu ostalima zastupa A (S.Asch, 1952) po kome su stereotipije na osnovu iskustva o pojedinim narodima izvedeni zakljuci o njihovim osobinama. Oni mogu biti pogreni kao i sve generalizacije. Prema ovom shvatanju, stereotipije poinju na nepotpunoj indukciji i pretstavljaju uoptenu i neopravdanu generalizaciju, ali upravo zbog toga sadre pored netanih i delimino tane ocene. Iako etnike stereotipije mogu poivati na izvesnim podacima ukoliko su one zaista stereotipije po pravilu su u vezi sa predrasudama. O stereotipijama govorimo onda kad se takva pogrena shvatanja uporno odravaju nasuprot podacima iinjenicama. Zato se ne moe prihvatiti da su negativne etnike stereotipije samo pogrene generalizacije nego je nuno smatrati ih psihikim pojavama povezanim sa predrasudama.

15

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

Postoje i dva shvatanja o njihovoj funkciji. Po jedno mshvatanju stereotipije se formiraju zbog toga to predstavljaju generalizacije korisne za ocjenjivanje razliitih pojava u ivotu i to nam omoguavaju relativno stabilnu sliku sveta i lake snalaenje u sloenim i stalno promenljivim pojavama sa kojima se sretnemo. Drugo je shvatanje da je funkcija stereotipije ne u tome da nam omogui kategoriziranje i objanjavanje razliitih pojava nego da nam poslue kao opravdanje naeg neprijateljskog odnosa prema pojedinim grupama. Kod ispitivanja etnikih stereotipija pronaena je relativna korelacija izmeu dvije dimenzije: odreenosti (strukturi) i uniformnosti (proirenosti). Podaci potvruju vezu stereotipija sa predrasudama i za njih je opravdano zakljuiti da su etnike stereotipije, makar djelomino, izraz negattivnih etnikih predrasuda. PERSISTENCIJA I MENJANJE STEREOTIPIJE Etnike stereotipije relativno su trajne, jedino se izmjenila njihova uniformnost, te su stereotipije znaajno izbledele. Po miljenju autora, razlozi to se stereotipije postale manje proirene u stanovnitvu lee u tome to je putem sredstava masovnih komunikacija dolo do boljeg meusobnog poznavanja to je smanjena propaganda protiv pojedinih naroda. Sobzirom da je izvor informacija datira iz perioda SFRJ, malo je vjerovatno da ga moemo i danas primjetiti. Stereotipije iako su po pravilu konsistentne i trajne, u velikoj zavisnosti su od promjena odnosa prema grupama. PITANJE TANOSTI STEREOTIPNIH ODNOSA Neki autori ukazujui na podudarnost stereotipnih ocjena meu ispitanicima, kao i na podudarnost izmeu stereotipija koje razni narodi pridaju nekom drugom narodu, smatraju da je opravdano zakljuiti da stereotipije, uvjek, makar djelimino izraavaju injenino stanje, uglavnom su univerzalne i uniformne. U velikom broju sluajeva pokazano je da stereotipije uvjek zavise i od raspoloivih podataka koji ne moraju biti u korelaciji sa injenicama. U zavisnosti od karaktera stereotipije u veem ili manjem stepenu netane su ocene karakteristika pojedinih naroda.

16

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

BORBA I SMANJIVANJE PREDRASUDA I SUKOBA Moe se initi da su socijalni psilozi bili opsjednuti predlaganjem i razvijanjem teorija predrasuda i sukoba, a da su poklonili malo panje nainima kako se predrasude i sukobi mogu smanjiti. ini se da se autoritarna linost neprekidno obnavlja budui da su istraivanja pokazala da su autoritarni roditelji skloni tome da odgoje autoritarnu djecu. to je via razina obrazovanog dostignua, to je manje vjerovatno da e ljudi biti autoritarni, pa je prema tome i opravdan interes drutva da se stepen obrazovanja pomakne na viu razinu. Za poveani kontakt, meurasno druenje, desegraciju esto su se zalagali ne samo psiholozi, ve i politiari, borci za ljudska prava i drugi. S meuljudskog stajalita, poveani kontakt trebao bi unapreivati i poticati poznanstva i prijateljstva izmeu pojedinaca iz razliitih grupa. Trebalo bi smanjiti stepen percepcije razliitosti i poveati stepen slinosti meu grupama, poveati kontakt ljudi sa predrasudama i onih koji predrasude nemaju. Mogua su dva naina smanjivanja disonance: moe se promjeniti ili stav osobe ili osoba moe prekinuti prijateljstvo. Prvo e voditi smanjivanju predrasuda a drugo obrazovanju ili ak poveanju predrasuda. Nalazi sugeriraju da razliite metode koje su pokazale ogranien uspjeh u smanjivanju meugrupnog neprijateljstva mogu postati uinkovite kad je uporede u okviru saradnje izmeu grupa koje pokuavaju dostii ciljeve koji su stvarno privlani i zahtjevaju pravino sudjelovanje i doprinos svih grupa. Etnike predrasude predstavljaju krupan drutveni problem. Zbog drutvenog znaaja predrasuda uloeno je mnogo pokuaja u traenju naina borbe protiv predrasuda. Jedan nain jeste donoenje zakonskih propisa protiv manifestovanja predrasuda. Neki autori zastupaju miljenje da zakoni ne mogu imati djelovanja jer je potrebno, da se ljudi prvo prevaspitaju. Drugi pak navode da je proglaenjem dikriminacije nezakonitom uklanjanje predrasuda mogue. Drugi nain jeste sistematsko informisanje o nepravednosti predrasuda. Zbog postojanja psiholokih barijera u komunikaciji ovaj nain i nije totalno pogodan. Smanjenje predrasuda i sukoba nije laka niti kratkorona stvar. Promjene stavova, uvjerenja i ponaanja poveanim kontaktom izmeu dvije grupe donekle su, ali ne izrazito uspjene. Kada grupe imaju takmiarsku istoriju potrebno je uspjeno obaviti puno suraujuih ili zajednikih zadataka kako bi se smanjile predrasude i sukobi. U biti, dvije vane stvari proizilaze iz pokuaja smanjenja predrasuda i sukoba: a) Nijedan nain nije uspjean sam po sebi, ve ih treba poduzimati na individualnom meuljudskom meugrupnom razvitku. b) Uspjene strategije sporo dovode do promjene, nije mogu lak i brz nain promjene.

17

Tema: PREDRASUDE

Student: Vrci Anida

LITERATURA:

1. Rot N. (1968), Osnovi socijalne psihologije, Zavod za nastavna sredstva Beograd 2. Pennington C.D. (2004), Osnove socijalne psihologije, Naklada slap. Jasterbarsko 3. Hewstone M., Stroebe W. (2001) , Uvod u socijalnu psihologiju , Europske perspektive , Naklada slap. Jasterbarsko 4. Miljkovi D., Rijavec M. (1996), Razgovori sa zrcalom, Zagreb IEP 5. udina, Obradovi M., Tezak (1995), Mirotvorni razred, Zagreb, Znamen 6. Ajdukovi M., Penik N. (1994), Nenasilno rjeavanje sukoba, Zagreb, Alinea

18