2 1

Popmuziek
ACHTERGROND WAT ZIJN DE BESTE POPGELUIDEN?

mn

Lijst popgeluiden
A
Power Chords Hoofdbestanddeel van elk rockbandje, want eenvoudig en doeltre end. Een power chord is een akkoord dat alleen bestaat uit de grondtoon en de kwint, de vijfde noot. Te prefereren boven een gewone drieklank omdat bij vervorming en dat wil je een krachtig vet geluid ontstaat in plaats van de modderig interferentie die je krijgt als je ook de terts erbij doet. Luister: The Kinks, You Really Got Me; Deep Purple, Smoke On The Water.

Theremin Oerelektronisch instrument dat een uit duizenden herkenbaar geluid produceert. De theremin zingt onvast en onheilspellend spacey en werd dan ook veelvuldig gebruikt in vroege sciencectionlms. Luister Beach Boys (zie foto 1 boven), Good Vibrations; Portishead, Mysterons (al hebben die een synthesizer gebruikt om het geluid na te apen).

Gitaar Feedback Gratis herrie voor niets. Het principe is simpel: zorg ervoor dat de trillingen uit de speaker weer opgepikt worden door het gitaarelement, dat het weer doorgeeft aan de versterker, die het geluid weer blaast uit de speaker dat word opgepikt door het element enzovoorts. Voornamelijk live toegepast. Luister: Sonic Youth, The Who, Jimi Hendrix (zie foto 2).

Achteruitgespeelde Tape Spielerei met gevaarlijke gevolgen. Voor je het weet, word je beschuldigd van het versturen van satanische boodschappen omdat je wat vocalen achterstevoren hebt afgespeeld. Vraag maar aan Judas Priest. Maakte opgang tijdens de psychedelische jaren zestig met de Beatles als pioniers. Luister Beatles, Tomorrow Never Knows; Prince (zie foto 3), Darling Nikki.

Slap Bass Een funkkindje. Volgens de legende ontdekt door bassist Larry Graham, die zelf even drummer speelde tijdens het bassen. Met de duim wordt een snaar aangeslagen slap terwijl met de vingers alternerend aan de andere snaren wordt geplukt pop waardoor een percussief geluid ontstaat. Luister naar Level 42 (zie foto 4), Hot Water; Primus, Tommy The Cat.

Handclaps De snare bij de bass, de tsjak bij de boem, het natuurlijke geluid van de tweede en vierde tel wordt met handclaps versterkt met het meest voor de hand liggende percussie-instrument. Als zodanig dan ook het meest gebruikt in disco en funk en overal waar de groove niet genoeg benadrukt kan worden. Luister: Rose Royce, Car Wash; Sugarhill Gang, Rappers Delight.

Vinyl Scratch Scratchen, het ritmisch heen en weer halen van de naald over een vinylplaat, behoorde al vanaf het begin tot de bouwstenen van hiphop, maar bereikte een mainstreampubliek met Herbie Hancocks wereldhit Rockit. Luister: Herbie Hancock, Rockit; LL Cool J, Mama Said Knock You Out.

G F

et is een gedachte van Cees Nooteboom waaraan ik vaak denk als ik op reis ga: dat onze lichamen zich per vliegtuig verplaatsen en onze geesten daar met een stoomboot achteraan pruttelen. Onze lichamen vlogen een paar weken geleden naar Stockholm, om daarna met een huurauto naar onze eerste stop te rijden: Uppsala, hoofdstad van Uppland (door de Noorse gebeurtenissen lijkt het veel langer geleden). Uppsala, ik was er nog nooit geweest. Het blijft vreemd dat een plaats die jarenlang slechts een grappige klank is geweest, binnen een minuut of vijf voor altijd zal zijn verbonden aan beelden en indrukken. Uppsala, de geboorteplaats van Ingmar Bergman en Anders Celsius. Een kleine zelfbewuste eeuwenoude universiteitsstad als Delft of Combra. Academiegebouwen, veel fietsers, de geur van wetenschap, humanisme en vooruitgang. We kwamen s middags aan in een hotel, en besloten voordat we gingen eten eer t door het stadshart te wandelen, langs de imposante bakstenen kathedraal en de rivier Fyrisn, die loom door Uppsala stroomt. Het was een warme dag, we konden zowaar eten in de zwoele Uppsalase avondlucht. Het restaurant heette kanten, mooi gelegen aan een oever van de Fyrisn. Veel studenten en jonge Zweden. Bij de ingang van het terras werden we van veraf welkom geheten door een boomlange gebruinde jongen met een blond kapsel waarvan we er in deze stad meer hadden gezien: zijn haar was aan de zijkanten weggeschoren en de lok op zijn hoofd stoer naar achter gekamd. Een Zweeds naneefje van punkrocker Billy Idol. Mijn vrouw, die gevangen raakte in de glimlach en de viriele verschijning van de jongen nge, kijk die daar nu toch eens aanlopen. Zie je dan niet da de verkeerde kant is?, zei ik (mijn vaste zin), maar mi dacht daar anders over. Niet zoals hij naar mij keek. Gelukkig was er n fel voor vijf personen. Een deejay draaide muziek uit t ik de leeftijd had van mijn 13-jari-

Die warme a klopte alles. geesten verz zich met onz gelukkige lic

en n

Geluiden die blijven

Eruit: De saxsolo. Het is zon vreselijke stoplap geworden, net zoals dat steeds maar een halve noot hoger klimmen aan het eind van een nummer om urgentie uit te drukken. Als je het niet meer weet, gooi je er maar een saxsolo of een modulatie tegen aan. Erin: Het fuzz orgel. Typerend voor door toetsen gedreven progrock-bands en hun door frustratie gedreven toetsenisten. Luister naar Soft Machine, Caravan en ook Deep Purple en Uriah Heep.
Fotos Colourbox, AFP, AP, ANP

In ons collectieve popgeheugen zitten liedjes n geluiden. Het Britse tijdschrift The Word maakte een lijst van de 40 beste popgeluiden. Hier een selectie met commentaar van vier Nederlandse producers. Door Pablo Cabenda

ROBERT JAN STIPS Producer, componist en toetsenist bij de Nits. Speelde begin jaren zeventig bij de progrock-band Supersister. Wat gebruikt hij uit lijst Achteruit gespeelde tape, Theremin, Moog, DX7 piano.
Ik weet nog dat bij het eerste album van Supersister de synthesizer moest nog worden uitgevonden een technicus bij Phonogram studio ons iets liet zien. Hij had met een oscillator op een plankje, een touwtje en wat snoeren een primitieve theremin gebouwd. Je weet wel, zon antenne waarmee je dat spooky spacey woehoehoe-geluid kunt maken. Hebben we toen ook gebruikt. Als producer/muzikant heb ik nooit zo vast gezeten aan een bepaalde werkwijze waarbij je of in eerste instantie werkt met een melodie of anderszijds juist laat leiden door gevonden geluiden. Het is een combinatie. Trouwens, als je een heel goed geluid hebt, heb je niet eens een refrein nodig. Verdomd, dat is waar. In The Dutch Mountains heeft geen refrein, alleen dat sampletje. Dat korte Mountains was eigenlijk van een landschapsarchitect die een project beschreef. Ik had net de sampler ontdekt en die speelde een belangrijke rol op Henk, het album

daarvoor. Hijskranen, treinen, kikkers, ik heb er van alles doorgehaald. Er is natuurlijk geen sprake van n bepaalde sound, maar als instrument, in de meest algemene zin van het woord, is de sampler natuurlijk van onschatbare waarde geweest voor de popmuziek. Als een geluid bepalend is geweest voor mijn muziek, dan is het dat van een fuzz organ, het vervormde elektronische orgel. Maar dan heb je het wel over veertig jaar geleden, de periode bij Supersister. Ik had dat idee een beetje gejat van Soft Machine en het voelde als een bevrijding. Als toetsenist mocht je tot dan altijd iets moois in de achtergrond doen. De gitarist, de mocht loos gaan. Maar vanaf toen had ik elke keer bij liveconcerten, als ik het pedaal indrukte, het idee: Ok, nu gaan we scheuren.

KUBUS (BART VAN DE WERKE) Hiphopproducer en beatmaker van de Zwolleconnectie. Werkte samen met groot deel van de Nederlandse hiphopscene. Wat gebruikt hij uit de lijst De Freak Out, achteruitgespeelde tape, Roland 808 Kick.
Je zou het niet meteen zeggen, en vooral niet voor het soort muziek dat ik maak, maar ik gebruik geen samples, alleen die van mezelf. In de studio, die ik een beetje gebruik als laboratorium, maak ik met mijn apparatuur effecten en probeer ik sounds te creren die ik bewerk totdat in het uiteindelijke resultaat het origineel niet meer herkenbaar is. Je trekt het uit elkaar, je verandert de toonhoogte, je gooit het door een filter of je doet er wat distortion overheen. Als ik uiteindelijk het gevoel heb dat ik er iets mee kan, sla ik het op om het later als materiaal voor een track te gebruiken. Het zijn allemaal geluiden die vanuit het toeval zijn ontstaan. Uiteindelijk krijg je dus een gigantische databank met geluiden. Met als nadeel dat je soms niet eens weet wat je hebt. Wat ik altijd gebruik, is mijn bassynthesizer, de Korg Ms10. Een oude analoge monofone synth die eind jaren zeventig werd gemaakt. Het heeft nogal het geluid van Buiten Westen

bepaald. Vooral de eerste twee tracks. Het is een klein synthje met een rauwe basklank en, heel cool, je kunt ook externe geluiden door het filter halen. Zelfs zonder effecten klinkt hij al wat overstuurd. Het lukt je bijna niet om er een subtiel geluid uit te halen. Maar dat vind ik er juist zo mooi aan. In de jaren negentig werd hij opeens herontdekt door gasten die op zoek waren naar dat rauwe geluid voor de dansvloer.

Eruit: Autotune. Ik heb het als geluid nooit mooi gevonden en als het nou bij die ene hit van Cher was gebleven... Erin: Korg MS10. Te horen bij ongeveer alle techno en trance die scheurt en schuurt. Het geluid is bruut en overstuurd. Luister naar Orbital, Chemical Brothers, Underworld en Junkie Xl. Lees verder op pagina V6

ge zoon: The Police, The Jam, The Stones, Bob Dylan, The Who. Van mijn gezin mocht ik niet meezingen. Of ik mocht het wel, maar dan zouden ze Billy om een andere tafel vragen. Over muziek vertellen, was wel toegestaan. De twee moeilijkste zaken die ik ken: het opvoeden van mijn kinderen en schrijven over geluk. Ik ben uiteindelijk niet de vader geworden die ik me ooit voorstelde te zijn. Vroeger hoopte ik dat ik een vader zou worden die zijn kinderen maximaal zou stimuleren met kennis over de dingen om ons heen. Een vader die minimaal zou betuttelen en beregelen. Het omgekeerde is uitgekomen: ik ben veel strenger dan ik had gedacht en heb daarnaast lang niet altijd zin om een knotsgekke vertelpappa uit te hangen, laat staan mijn kinderen voortdurend de wereld uit te leggen. Maar die warme avond in Uppsala klopte alles. Tussen de gangen met rkgrill hgrev en kalvrostbiff door praatten we lang over muziek en speelden we vervolgens sketches na van Hans Teeuwen en Rembo & Rembo. De vakantie was begonnen, de zon scheen, de mensen waren aantrekkelijk, de ober flirtte met mijn mooie vrouw, het eten was geweldig, de wijn smaakte, de rivier stroomde en eindelijk kwamen ook onze geesten aangeprutteld, om zich te verzoenen met onze gelukkige lichamen.

Foto Ilja Meefout