You are on page 1of 18

Nahuatl frases

1. Quen otimo tlathuiltizino? Buen dia, o como ha amanecido vd? Cualli, nic tlazohcamati. Bien, lo agradezco. Quenin oticmo panolti in iyolhualtzin in Dios? Como ha pasado vd. la noche de Dios (traduccion material)? Ica in icno ittaliztzin paccayotica. Con su misericordia, con quietud. Quen mo yetztica in cihuapilli? Como se halla la gran senora? Mo paquiltitica, oc axcan. Con salud hasta ahora. Cenca no paquiliz mochihua. Me alegro muchisimo. Quen mo yetzticate in pipiltzitzintin Como se hallan los ninitos? Cecen tonaltin, oc achi cuecuetztin. Cada dia mas traviesos. Ma Dios quin mo chicahuili. Que Dios los conserve. Campa tim icatzinoa? Para donde va vd. senor? Non yauh ichantzinco tonantzin Voy a la casa de nuestra Madre Virgen Ma cualli otli mitzmo ma quilli in Dios. Feliz viage os conceda Dios May yuh quimo nequiltitzino, Teuctle Asi lo quiera, senor.

Ahzo in huiptla Nocoltzitzinhuan, Notahtzitzinhuan, notlahtzitzinhuan: Quemmanian ochocac noyolihtic. In tlacah ayocmo nahuatlahtoznequi,

Quiz pasado maana Dignos abuelos mos. Dignos padres mos. Dignos parientes: A veces mi he llorado en el fondo de mi corazn. El hombre ya no quiere hablar nahuatl.

ahmo tetechpa tohuehuetlamanitiliz, ahmo tetechpa in totlapializ, in tonemiliz. Ye onanmechnotlatlauhtilito, ye onanmechnolhuilico, tla xinechmopalehuiliquihui, yeceh, tlein nontlachihuatiuh Cuixmo onanhualmohuicahqueh, onanhualoquixtihqueh ompa Chicomoztoc, in ahmo nanmix, in ahmo nanmoyollo? Cuixmo namomatian, nanmixco teihtalohqueh in Chichimecahteuh in tenimeh? Cuixmo nohuiampa nanmotlalilihque in tlilli in tlapalli In axcan, cuixmo no totechmonequi inehuian toconchihuazqueh? Ma tohuehuetlamanitiliz tocontlalihcan, ma tiquintocuililihcan in ocotl in tlahuilli auh hueliz in moztla, ihcuac ye otlahuelquiauh, in tepetzalan quizaz in Tonatiuh, auh in ahzo huiptla cueponizqueh in nelmexihtin.

No le importa nuestra conciencia de las cosas. No le importan nuestras costumbres, nuestro modo de vida Ya les pregunte. Ya les dije. Por favor, aydenme! Pero, qu hago? Acaso no son ustedes quienes se dirigieron, salieron de Chicomoztoc, sin cara, sin corazn? Acaso no mostraron su saber, su rostro, su perspectiva al borde de los chichimecas Acaso no impusieron el negro y el color (la cultura)? Hoy, acaso no se necesita convertirnos en dueos de nuestro hacer? Ojal que retomemos nuestra forma ancestral de ser, Ojal que les quitemos el ocote y la luz y pueda ser que maana, cuando haya llovido mucho, entre los cerros salga el sol. Quiz pasado maana retoe el verdadero mexihca.

Itzcuauhtli, itlahtolmanalli ihcuac in cempohualxihuitl in Cemanahuac Temachtiloyan. Ejercicio de traduccin de FJGS (Ehecatecolotl).

En esta ocasin complementaremos el texto de la primera leccin, agregando otras formas de saludar, preguntar por el estado de una persona, y para despedirnos. -----------------------------------El Sr. Hernndez viene caminando y encuentra a su vecina, la Sra. Gmez, comienzan el dilogo: Sr.H: Cualli tonal cihuatzintli Sra.G: Cualli tonal tlacatzintli Hernndez, quenin tiyetoc? Sr.H: Niyetoc cualli, tlazohcamati, ihuan tehuatzin? Sra.G: Noijiqui cualli, tlazohcamati Sr. H: Timota cihuatzintli Sra. G: Timotaj tlacatzin En este dilogo observamos la forma de saludar a una persona mayor o a quien demostramos respeto al hablarle; el seor Hernndez y la Sra. Gmez en nuestro ejemplo se hablan de Usted, razn por la cual vemos zintli al final de su gentilicio. Cihuatzintli lo podemos interpretar como "Seora"

Tlacatzintli lo podemos interpretar como "Seor" Cualli tonal es el equivalente a "buenos das" en espaol. Evidentemente tenemos tambin "Cualli yohualli", o "buenas noches". La seora Gmez hace uso de quenin tiyetoc, frase que en la leccin uno vimos era usada para preguntar por el estado del contertulio. El Sr. Hernndez responde: Niyectoc cualli, "estoy bien" y anexa Tlazohcamati, para agradecer por la pregunta. En seguida de ello, lleva a un nivel de formalidad la pregunta ihuan tehuat agregando zin, y dando a entender algo como "y Usted?" Para corresponder a la pregunta sin repetir palabras, la Sra. Gmez introduce la palabra noijiqui, "tambin". Ambos se despiden usando la palabra "timotaj", que sera un equivalente a "adis". Este tipo de dilogos los podemos variar, cambiando frases para saludar, por ejemplo: Tialij / Niltze = expresan Hola quen tiyetoc / quen tica = cmo ests/est? y para despedirnos: timotasquej / totasque = "nos veremos" timotan / timotaj / totaj = "Nos vemos" timosticaten / tosticatej = "nos estamos viendo" Recordemos siempre guardar el respeto a las personas mayores, o a quien debemos dirigirnos de una forma impersonal, para saber elegir la forma en que nos comunicaremos con ellos. Iniciamos con la forma bsica para saludar en nhuatl. Para tal efecto imaginemos a Aldo y Alfonso, dos conocidos que se encuentran en medio de la calle y se saludan. Leccin 1. Hola, cmo ests?

Aldo: Tialij! Alfonso: Tialij, Quenin Tiyetoc? Aldo: Cualli, ihuan tehua? Aldo: Cualli

El pequeo dalogo ilustra un saludo cordial y simple. Tanto Al do como Alfonso saludan y responden con Tialij, esto es, "Hola".

La expresin para preguntar por el estado de alguien es: Quenin Tiyetoc, o cmo ests?. Cualli expresa "bien" (Cualli es tambin una campaa publicitaria para las gasolineras que supuestamente certifican que sus bombas de gasolina no roban). Por inferencia podemos imaginar que ihuan tehua es precisamente: "y t?"

Tenemos variantes para estas expresiones: Quenin = Quen ihuan tehua = ihuan tehuatl Tiyectoc = Tica = Timeztica (con reverencia) = Timoyeztica Las ltimas dos expresiones, Timeztica y Timoyeztica son expresiones de alto grado de formalidad, por ejemplo para dirigirnos con respecto a una persona mayor: Quenin Timoyeztica? -> Cmo est?

You might also like