JU POLJOPRIVREDNA I MEDICINSKA KOLA- BRKO DISTRIKT BIH

Bolesti i tetnici kruke na podruju Brko distrikta BiH

maturski rad iz predmeta: Zatita bilja

Uenik: Almir Junuzovi

11.4.2010

Mentor: Samid Kurtali, prof.

SADRAJ

Uvod ............................................................................................................ 2 Pregled literature ......................................................................................... 3 Cilj rada ....................................................................................................... 4 Mjesto istraivanja ...................................................................................... 5 Bolesti kruke ......................................................................................... 6-10 tetnici kruke ...................................................................................... 11-14 Plan i program zatite kruke .................................................................... 15 Rezultati istraivanja ................................................................................. 16 Diskusija rezultata ..................................................................................... 17 Zakljuak ................................................................................................... 18 Literatura ................................................................................................... 19

UVOD U svijetu je na krukama opisano vie od 60 razliitih bolesti, najvie gljivinih, njih oko 40. Meutim, iako je virusnih i bakterijskih bolesti daleko manje od gljivinih, neke od njih su upravo najznaajnije i najopasnije na krukama, pr. bakterijski pale ili ervinija i fitoplazma propadanja kruke ili pear decline. U naim agroekolokim uvjetima najvanije su bolesti krastavost plodova i mrljavost lia ili fuzikladij, bakterijski pale ili ervinija, trule plodova ili monilioza, krukin pikac ili hra, bakterijski rak, rak grana, siva pjegavost lia, smea pjegavost plodova, trule korijenova vrata i stable, kao i razne skladine bolesti koje se mogu javiti tijekom skladitenja (zeleno- plava plijesan i dr.). Zadnjih godina veliku opasnost predstavlja pojava nekih novih bolesti, kao to je ve spomenuta fitoplazma propadanja kruke (pear decline). Brojne tete nam nanose i tetnici kao to su ptice, insekti, grinje i pauci. Tako da da je danas lake zasnivanje vonjaka kruke nego njihova zatita od bolesti i tetoina. Tada nam se javljaju problemi jer nisu nai voari struno obrazovani za taj poziv. Jedna greka moe dovesti do oteenja, ako ne znamo kako sredstvo primjeniti i u kojoj koliini. Zbog svega toga treba voditi rauna o fitotoksinosti i reziduama pesticida. Fitotoksinost je reagovanje biljke na odreeni pesticid ako je primjenjen u velikoj koliini ili je pogrean u vidu opekotina i drugih simptoma. Rezidue su ostaci pesticida na plodovima koji se konzumiraju i ishrani. Da se ne bi nali u ovakvoj situaciji moramo pratiti knjige koje su nam potrebne za uzgoj te voke koju gajimo. Da pratimo neke program zatite s fakulteta i da stalno svoje znanje uveavamo to se tie tih zatite od bolesti i tetoina.

PREGLED LITERATURE Kako istraujemo uzronike bolesti i tetnike kruke mogu se navesti odreene misli za taj odnos: Faktori spoljne sredine u kojoj se biljka domain razvija i raste stalno utiu na poetak, razvoj i tok i stoje za praksu od neobinog znaaja, intenzitet, a time i tetnost odreene bolesti. Taj uticaj je podjednak za mikoze i bakterioze, a od manjeg znaaja je kod bolesti izazvanih fitopatogenim virusima. On je neprestan, ali je, s obzirom da se faktori spoljne sredine menjaju, razliitog intenziteta. Uticaj abiotskih inilaca, a pre svega temperature i vlage, na razvoj i intenzitet biljnih bolesti je veoma bitan, tako da se u najveem broju sluajeva, ako su oni nepovoljni, bolest uopte ne razvija, iako su prisutni i biljka domain i sam patogeni organizam. Abiotski inioci ne utiu samo na biljku domaina, nego istovremeno i na uzronika bolesti. Taj uticaj na uzronika bolesti je vrlo bitan, poto se veina patogenih gljiva nalazi, sve do trenutka infekcije izvan biljke, tako da faktori spoljne sredine direktno utiu na njihov razvoj i odranje. Poto je taj uticaj na svaki pojedini organizam razliit, ne postoji opte pravilo o uticaju faktora spoljne sredine na pojavu i razvoj biljnih bolesti. Babovi, M., Sekuli, R. (1999) Zatita bilja. Beograd: Zavod za udbenike i nastavna sredstva Zatita bilja od patogenih bakterija predstavlja znaajan problem u poljoprivrednoj proizvodnji. Visoka stopa umnoavanja, prilagodljivost i ivot u unutranjosti biljnih tkiva ine bakterije veoma nepogodnim i nedostupnim za suzbijanje. Zahvaljujui tome, lista baktericida, koji se mogu primeniti u zatiti bilja, veoma je kratka. Poslednjih godina, reenje problema sve vie se trai u primeni biolokih mera zatite. Bakteriofagi, virusi koji parazitiraju bakterije, sve su ee predmet istraivanja fitopatologa. Eksperimentalno je pokazano da se mogu iskoristiti kao veoma efikasno sredstvo za kontrolu tetnih bakterija. injenice da su opte rasprostranjeni prirodni neprijatelji bakterija, jednostavni za gajenje i odravanje, specifini prema domainu, pogodni za integraciju sa drugim merama zatite, bezopasni po oveka i druge inioce biosfere, daju im znaajnu prednost nad drugim sredstvima baktericidnog dejstva. Obradovi, A., Gai, K., Stepanovi, M. (2008) Bakteriofagi u zatiti bilja.

CILJ RADA Rad je posveen zatiti vonih kultura, ali prije zatite potrebno je upoznati se sa neprijateljima voa. Dakle, moemo rei da je jedan od ciljeva utvrivanje i upoznavanje znaajnijih tetoina, uzronika bolesti te korova u voarstvu na naem podruju. Sljedei korak jeste utvrivanje mjera suzbijanja ovih organizama koje se poduzimaju prilikom zatite voa. I na kraju da bi proizvodnja bila uspjena, a prije svega bioloki i ekoloki prihvatljiva, potrebno je nae voare upoznati sa svim moguim mjerama zatite. Integralna zatita bilja nalazi sve vie pristalica meu poljoprivrednim proizvoaima, mada je to jo uvijek zanemarljivo u odnosu pristalica klasine proizvodnje koji primjenjuju hemijske mjere zatite. Upotreba pesticida u poljoprivredi, koja je svoj maksimum dostigla 80-ih godina dvadesetog vijeka, imala je velike poremeaje u prirodi. Primjena pesticida irokog spektra djelovanja, prije svega insekticida, uzrokovala je unitenje kompleksa korisnih organizama. Mnogi tetni organizmi u BiH ine znaajne tete na vonim kulturama, te su na taj nain privukli panju poljoprivrednih proizvoaa i poljoprivrednih strunjaka kako bi ustanovili mjere i hemijska sredstva koja bi sprijeila dalje irenje tetoina i poveanje teta od istih..

Iz svega pomenutog proizali su ciljevi rada:

Odabrati podruje za istraivanje, Upoznati i utvrditi bolesti i tetnike na naem podruju, Utvrditi tete koje ine organizmi, Sagledati mjere zatite voa, te eventualno, preporuiti nove, Zatitom da obezbijedimo zdrave plodove.

MJESTO ISTRAIVANJA Za istraivanje je odabrana ivotna sredina Brko distrikta. Na ovom podruju je proizvodnja voa intezivna najvie ljive, jabuke, kruke i jo nekih vrsta... Distrikt Brko, formiran na podruju nekadanje optine Brko, zauzima povrinu od 493,3 km2 to ini 1% ukupne teritorije Bosne i Hercegovine. Distrikt Brko nalazi se u sjeveroistonom, ravniarskom dijelu Bosne i Hercegovine i time pogodije za uzgoj svih vrsta voa. S obzirom da se Distrikt Brko nalazi u dolini rijeka Save, Brke i Velike Tinje, nadmorska visina zavisi od visine rijene terase i iznosi od 85 m do 200 m. Samo u junom dijelu, gde je locirana planina Majevica, nadmorska visina je vea i iznosi 200400 m.. Zemljite pogoduje za uzgajanje svih vrsti biljaka na podruju Brko DC. I ima umjereno-kontinentalnu klimu. Veoma je pogodna povrina za uzgoj voaka.

Geografski poloaj Brko distrikta u Bosni i Hercegovini i Evropi

BOLESTI KRUKE

Svako odstupanje od normalnih ivotnih funkcija esto se moe oznaiti kao bolest. Spoljna sredina takoer utie na razvoj bolesti, neki od faktora su: temperatura, vlanost, svjetlost i nekontrolisana upotreba hemijskih sredstava. Nauka koja se bavi izuavanjem bolesnih procesa u biljkama i uzronicima tih oboljenja jeste fitopatologija; gr... phyton-biljka thos-bolest logos-nauka Zadatak fitopatologije nije samo da izuava oboljele biljke i simptome tih oboljenja, ve i da otkriva uzronike oboljenja i prouava njihovu biologiju. Simptomi su vidljivi znaci bolesti na biljci zaraenom odreenom vrstom patogena. Vrijeme od zaraze (prodora parazita u biljku) pa do pojave prvih vidljivih znakova (simptoma) se naziva inkubacija. Uzronici biljnih bolesti se dijele na: a)Neinfektivne-neparazitne bolesti b)Infektivne-parazitne bolesti

NEINFEKTIVNE-NEPARAZITNE BOLESTI Neparazitne bolesti biljaka su bolesti izazvane faktorom neive prirode. U njihovom nastanku kao uzronici se javljaju klimatski inioci, zemljita, otpadni gasovi. Odlika ovih uzrinika je da se ne prenose na potomstvo i biljke se mogu izlijeiti promjenom ovih uslova..... Klimatski inioci su najee: temperatura, vlanost, svjetlost, vjetar, padavine.... Zemljini faktori su: vlanost, struktura zemljita, hemijski sastav i kiselost zemljita.... Od otpadnih gasova najvie oko fabrika, u naseljenim rejonima i saobraaju se istiu: sumpordioksid, fluorovodonik, hlorovodonik, azotni gasovi.......

INFEKTIVNE-PARAZITNE BOLESTI Infektivne odnosno parazitne bolesti nastaju pod dejstvom organizama stranih biljci, kada dou u kontakt time se naruavaju bioloke funkcije i fizioloki procesi u biljkama. Uzronici ovakvih oboljenja su paraziti; gr.. para-pored zitos-hrana Parazit je organizam koji se hrani na raun drugog ivog organizma, u ovom sluaju na raun biljke domaina. Uzronicima infektivnih bolesti se smatraju sljedei organizmi: gljive, bakterije, virusi i parazitne cvjetnice...
GLJIVE su posebna grupa biljnih organizama, a razlikuju se od zelenih biljaka

odsustvom hlorofila. Vegetatvino tijelo gljiva je sastavljeno od sistema hifa a njihov splet ini novu tvorevinu zvanu micelija. Razmnoavaju se sporama. Bolesti izazvane gljivama su mikoze. Na biljku dospijevaju kroz rane koje su nastale mehanikim oteenjem i sl.
BAKTERIJE su jednoelijski organizmi. U biljku dospijevaju kroz rane koje su nastale

hemijskim, mehanikim oteenjima.... Bolesti izazvane bakterijama su bakterioze...

VIRUSI su posebna gruba patogena koji se po nizu karakteristika razlikuju od svih drugih biljnih patogena, po obliku , veliini nainu infekcije........ Smatraju se neivim organizmima jer nemogu initi zarazu ako nisu unijeti u biljnu eliju. A to se moe uiniti kalemljenjem, transplantacijom tkiva i mehanikim putem utrljavanjem soka oboljelih biljka u listove zdravih biljka. Bolesti izazvane virusima su viroze.
PARAZITNE CVJETNICE su biljke koje parazitiziraju na gajenim biljkama i osnovna odlika

je da proizvode cvjetove i sjeme slino biljki na kojoj paraziraju.

Na naem podruju su najee sljedee parazitne bolesti kruke: Venturia pirina - aava krastavost kruke Mycosphaerella pyri lisna pjegavost kruke Nectria galligena rak kruke

Venturia pirina - aava krastavost kruke

OPIS BOLESTI I SIMPTOMI

Simptomi se javljaju na svim zeljastim dijelovima kruke, ali mladari kruke su mnogo ee napadnuti. Gljiva moe da prezimi na liu i na kori lanskih mladica gdje se stvaraju periteciji. U periteciji se nalaze askospore pomou kojih se gljiva razmnoava i ostvaruje zarazu. Na liu se uoavaju maslinastozelenkaste pjege krunog oblika. Zaraeno lie zbog zastoja u porastu oboljelih dijelova deformie se a esto i izumire. Plodovi se takoer zaraze, i uoe se mrkozelenkaste pjege, i u okviru pjega tkivo pokoino izumire, povlai suenje cijelog ploda i otpada.
SUZBIJANJE

Jedna od metoda preventivne zatite kruke od aave krastavosti sastoji se u sakupljanju, spaljivanju ili zaoravanju otpalog lia u jesen, ime se smanji zaraza sledeeg proljea. Neophodna su 3 prskanja i to: 1 pred cvjetanje, 2 u precvjetanju i 3 nakon 10-15 dana. Ostala prskanja se izvode eventualno prema potrebi. Koristimo kurativne fungicide iz skupine triazola: Score 250 EC, Anvil 5 SC, Topas 100 EC, Punch 10 EW i sl.

Mycosphaerella pyri lisna pjegavost kruke

OPIS BOLESTI I SIMPTOMI

Simptomi se javljaju na liu i vrlo rijetko na plodovima. Na liu nastaju sitne okruglaste do ovalne pjege, u sredinjem dijelu sivkaste boje. U ranim zarazama oboljelo lie otpada prije vremena, a oboljeli mlad plod se sui. U okviru pjega zapaaju se sitna zrnca naroito u centralnom dijelu. To su piknidi parazita. U mrtvom liu nastaju peritecije iz kojih se poetkom proljea, oslobaaju askusi s askosporamakoje obavljaju primarne zaraze. U toku ljeta micelija stvara piknide sa piknosporama, i oni su nosioci zaraze do otpadanja lia.
SUZBIJANJE

Kao i za Venturia pirina -koristimo iste fungicide, i u isto vrijeme ..............

10

Nectria galligena rak grana kruke

OPIS BOLESTI I SIMPTOMI

Na povrini oboljelih grana primjeuju se u poetku udubljenja na kori, a kasnije kora pocrni i poinje da se raspada. Paraziti prodiru i u drvenasti dio (ozljede), on se raspada i nastaju duboke rane. Izrataji podsjeaju na tumoralne tvorevine izazvane od Agrobacterium tumefaciens. Oboljele grane su deformisane i kasnije propadaju. Konidije i askospore slue za rasejavanje parazita i irenje zaraze. Na povrini se javljaju crvenkaste strome sa peritecijima.
SUZBIJANJE

Neposredne mjere zatite ne postoje. Rak grane kruke se jedino unitava sasijecanjem oboljelih dijelova. Rane stvorene odsijecanjem se premazuju kalemarskim voskom, radi se dezinfekcija. Jae zaraena stabla treba iskriti i spaliti, ime e se sprijeiti dalje irenje zaraze u vonjaku.

11

TETNICI KRUKE

Poljoprivredne kulture, ukrasno i umsko drvee i bilje napadaju razliiti uzronici bolesti, tetnici, parazitske biljke i korovi. tetnost se manifestuje smanjenjem priroda, ali i kvaliteta proizvoda, to moe ograniavati promet i trgovinu. Nastali gubici uzaludnim ulaganjem u proveenju mjera zatite zdravlja bilja sa previsokim trokovima takoer su manifestacija tetnosti. U poljoprivredi, umarstvu, hortikulturi kao sloenim sistemima proizvodnje, svaki sistem ima specifian sistem zatite zdravlja bilja od tetnika. Najee tetoine koje napadaju jesu ptice, insekti, grinje, pauci....
PTICE pripadaju kimenjacima (klasa Aves). Vie su korisne nego tetne, netreba ih

ubijati ve otjerivati od poljoprivrednih kultura. Najvee tete ine vrapci, ojka, vorci...... pripadaju tipu Arthropoda (lankonoaca). Kada se razvijaju prolaze kroz potpuni ili nepotpuni preobraaj. Potpuni preobraaj se sastoji od sljedeih stadija: jaja, larva, lutka i imago. Kod nepotpunog preobraaja nema stadija lutke.
INSEKTI GRINJE pripadaju klasi Acarina (lankonoci). Imaju osam nogu kao i pauci, iako ih u

larvenom stadiju esto imaju samo 6. Pored grabeljivih, ima i grinja koje se hrane biljkama i gljivama, ali i takvih koje ive od strvina ili odumrlog tkiva ivih organizama (nekrotino tkivo). Pored toga, mnoge vrste grinja ive parazitski.
PAUCI pripada klasi Arachnida (zglavkari). Imaju kukasto povijene organe koji se zove

helicere. Prema nainu ishrane smo ih podijelili na: a) Mesojede- hrane se insektima korisni b) Biljojede- tetni pauci(hrane se biljnim sokovima)

Od tetnika kruke na naem podruju su utvrene sljedee vrste: Psylla pyri - Obina krukina buha Anthonomus pyri krukin cvjetojed Hoplocampa brevis krukina osica

12

Psylla pyri - Obina krukina buha

SIMPTOMI

tete prouzrokuje sisanje sokova koje izaziva zastoj u razvoju i deformaciju te suenje napadnutih organa. Buhe prouzrokuju neizravne tete od gljiva aavica koje smanjuju asimilacijsku sposobnost lia i oneiuju plodove. Najvee izravne tete ini u proljee, velike neizravne tete nastupaju pojavom visokih temperatura jer je u to vrijeme najjae izluivanje medne rose. Ljetni ili ranojesenski napad moe biti posebice tetan i zbog bliske zriobe, to zbog nunosti pridravanja karence, ograniuje primjenu insekticida.
OPIS I NAIN IVOTA TETNIKA

Obina krukina buha veliine je 2,5-3 mm. Odrasli oblik prezimljuje ispod kore drveta ili na zemlji ispod lia. Ima do 5 generacija. Krajem zime i poetkom proljea odlau jaja na pupove, mlado lie, peteljke i vrhove izboja. enka moe odloiti oko 400 jaja, koja su poloena u jedan ili vie redova, svijetloukasta boje koja starenjem prelazi u naranastu. Jaja se nalaze uz glavnu ilu na naliju lista.
SUZBIJANJE

Uporaba ulja u zimskom prskanju smanjuje polulaciju krukine buhe kaja prezimljuje na kruki. Pojavom imaga mogu se na samom poetku vegetacije kada jo nema prirodnih neprijatelja koristiti insekticid iz skupine piretrodia(Decis 0,3 l/ha). Koritenjem akaricida Envidor(0,6 l/ha) u fazi utih jaja i poetak pojave liinke primjeeno je odlino djelovanje ovog pripravka. Pripravci iz skupine neonikotnioida kao to je Confidor smanjuje populaciju liinki.

13

Anthonomus pyri krukin cvjetojed

SIMPTOMI

Prezime u stadiju lutke, u cvjetnim pupoljcima. U proljee, u samim pupoljcima se pretvara u lutku, a odrasli insekt izlazi od sredine maja do sredine juna. Jedno se vrijeme hrane listovima kruke ne inei znaajnije tete, a potom se zavlae u pukotine stabla gdje provedu itavo ljeto. Poetkom jeseni ponove se aktiviraju hranei se pupoljcima i liem.
OPIS I NAIN IVOTA TETNIKA

Odrasli insekti su tvrdokrilci, dugi oko 5 mm. Larve su ukaste boje, bez nogu, malo savijene i kao odrasle rastu oko 6 mm.Poslije parenja enke odlau jaja u cvjetne pupoljke. U cvjetnom pupoljku ima samo 1 jaje. tetne su larve. Oteeni pupoljci se ne otvaraju i na njima se samo primjeuju izlazne rupice odraslih cvjetojeda. Moe da uniti do 80% cvjetnih pupoljaka.
SUZBIJANJE

Poto se po pojavi u proljee imago hrani 2-3 sedmice, moe se istovremeno suzbijati sa drugim tetoinama, koje se javljaju u to vrijeme(smotavci pupoljka, lisne vai i dr.). Suzbijati se moe jo u jesen prije polaganja jaja a poslije berbe kruaka. Primjenjuju se insekticidi: fosalon, endusulfan, metidation i dr.

14

Hoplocampa brevis krukina osica

SIMPTOMI

Na zaraenom plodiu pocrni dio uz ulazno mjesto pagusjenice. U plod ulaze izravno pa nema hodnika na povrini ploda. Izgleda da se u naim uvjetima razmnoava partenogentski te se mujaci pojavljuju rijetko. Odlijee na voke u cvatu te odlae jaja u plodnicu poluotvorenih ili otvorenih cvjetova.
OPIS I NAIN IVOTA TETNIKA

U nekim krajevima je ea i tetnija od jabune osice, biologija joj je slina biologiji jabune osice. enka odloi dvadesetak jaja - inkubacija traje 6 10 dana. Jedna enka odloi tridesetak jaja.Prezimi u tlu kao larva, odrasli oblik se javlja pred cvatnju.
SUZBIJANJE

Suzbijanje se provodi jednokratnim prskanjem odmah poslije cvatnje, kao i suzbijanje jabunih i ljivinih osica, uz upotrebu istih insekticida - rok se najee poklapa sa zavretkom pune cvatnje i poetkom otpadanja latica. U vrijeme cvatnje je zabranjena primjena insekticida opasnih za pele. Neposredno nakon cvatnje se preporuuju manje opasni insekticidi za pele: fosalon, endosulfan, trikloron, deltametrin i alfacipermetrin. U vrijeme opadanja latica pele veinom prestaju posjeivati cvjetove, pa se mogu koristiti i ostali insekticidi, npr. diazinon, dimetoat, fention, tiakloprid.........

15

Program zatite kruke

vrijeme tretiranja fenofaza razvoja fenofaze razvoja bolesti i tetnici sredstvo koncentracij a primjene koliina sredstva za 100 l vode 2-3 l

pred poetak vegetacije

krastavost plodova,jaja krukine buhe,lisnih ui, crv enogvonog pauka krastavost plodova, hra krastavost plodova, hra, grinje samo gdje postoji problem bakterijske palei krastavost plodova,

CRVENO ULJE

2-3 %

poetak vegetacije (C-D) prskanje pred cvatnju (E)

NORDOX 75 WG NORDOX 75 WG SUMPOR SC-80 NORDOX 75 WG CROS + MANKOZEB RAPID ROTONDO + MANKOZEB BIJELO ULJE + Proizvod na osnovi amitraza MANKOZEB ili STOPER KING ili MORIS ASTRO MANKOZEB ili STOPER

0,2% 0,15 % 0,5 % 0,03 % 0,015% 0,25% 0,025% 0,1 % 0,25% 0,5 % 0,3 % 0,25 % 0,2% 0,02 % 0,1 % 0,035 % 0,25% 0,2%

200 g 150 g 500 ml 30 g 15 ml 250 g 25 ml 100 ml 250 g 500 ml 300 ml 250 g 200 g 20 ml 100 ml 35 ml 250 g 200 g

u cvatnji

prvo tretiranje poslije cvatnje (H)

lisne ui, krukina osica krastavost plodova

drugo tretiranje poslije cvatnje (I)

krukina buha

krastavost plodova tree tretiranje poslije cvatnje (J) krukin savija

ostala tretiranjaprovoditi svakih 14 dana vodei rauna okarencama

krastavost plodova

tretiranje u vrijemeopadanja lia u jesen

bakterioze

NORDOX 75 WG

0,2 %

200 g

16

REZULTATI ISTRAIVANJA Rezultati istraivanja nam pokazuju da svaki vonjak ima odreene bolesti i tetoine. Voari nemaju iskustva oko zatite voaka. Mjere koje se najvie danas koriste jesu hemijske mjere. Dobijamo uzrele plodove i bude nam veliki prinos ali koristimo dosta hemijskih sredstava, to nije dobro za okolinu a i za samoga ovjeka. Time to unitimo tetne insekte, unitimo i one koji nisu tetni insekti u poljoprivredi. U mome selu atorovii voari neznaju mnogo toga o integralnoj zatiti bilja. Kada bismo ih pitali: ta je to Integralna zatita bilja? Malo ljudi bi znalo na to odgovor ili nebi niko znao-to je stvarno sramota. Prole 2009. god. organizovano je dosta seminara za zatitu bilja, dolazili profesori sa Sarajevskog fakulteta- ljudi proputali te seminare koji su veoma vani za razvoj poljoprivrede. Mnogi kau: ta oni znaju, nemaju oni pojma, mi znamo ono to smo dosada nauili i to je dovoljno, ili su govorili: Ta hemijska sredstva puno kotaju, nemam ja novaca zato. I kako danas da poljoprivreda napreduje, kada je vie onih koji iskruju svoje poljoprivredne povrine radi ovih situacija. Stvarno je teko shvatiti neke pojedinosti oko ljudi, jer ovo nas nigdje ne vodi. Krukom se ne bavi puno poljoprivrednika, radi njene teke i veoma skupe zatite. Zato moramo imati poljoprivrednike sa zavrenim fakultetom, da bi pomogli u praksi naih domaina koji ne znaju ta koristiti za unitavanje tetnika i bolesti naeg podruja. I kada bi imali zainteresiranih da uspjeno tite svoje vonjake od uzronika bolesti i tetnika, uz primjenu integralnih mjera zatite koje smanjuju opasnost za ljude i okoli, onda je to najvea nagrada za nas.

17

Diskusija rezultata

Integralna zatita predstavlja sistem zatite bilja koji podrazumijeva upotrebu svih raspoloivih metoda suzbijanja tetoina, uzronika bolesti i korova (gajenje otpornih sorti, agrotehnike, mehanike, bioloke, hemiske i dr.) u cilju spreavanja porasta njihove brojnosti preko granice kod koje dolazi do ekonomski znaajnih teta. Dakle, ovim sistemom dozvoljava se izvesno prisustvo tetoina ali ispod ekonomskog praga tetnosti, ali ne i njihovo unitavanje po svaku cijenu. Prag tetnosti je stepen napada tetnih organizama koji preti veim tetama na biljkama od vrijednosti preduzete zatite. Sprovoenjem mjera integralne zatite smanjuje se broj hemijskih tretiranja, ime se uva i omoguava vea aktivnost prirodnih neprijatelja. Njihova uloga je toliko vana da mnogi strunjaci pod ovim pojmom podrazumijevaju samo kombinaciju primjene prirodnih neprijatelja i hemijske zatite. Gajenje i isputanje prirodnih neprijatelja za sada je ogranieno i daleko je vanije sauvati postojee neprijatelje u prirodi i poboljati njihovu destruktivnu ulogu na tetne organizme. Primjena sistema integralne zatite bilja dovodi manje upotrebe pesticida, pa prema tome i jeftinije zatite, to je krajnji cilj. U zasadima kruke direktni trokovi zatite mogu biti smanjeni i do 40%. Osim toga se smanjuje i zagaenje ivotne sredine.U praksi treba koristiti i kombinovati sve nepesticidne mjere, koje doprinose manjoj brojnosti tetnih organizama, a kada i pored toga oni dostignu pragove tetnosti odnosno kritine brojeve kao krajnja nuda ostaje primena hemiskih mera borbe. Sa druge strane, nauna sluba u zatiti bilja svakim danom nastoji da uvede to je mogue vie ovakvih reenja koja e nai primjenu u praksi. Babovi, M., Sekuli, R. (1999) Zatita bilja. Beograd: Zavod za udbenike i nastavna sredstva

U radu je ukazano na znaaj gubitaka usljed pojave bolesti koje na uskladitenim plodovima raznih vonih vrsta, kod kruke skoro redovno nastaju, kao i na znaaj fiziolokih procesa i brojnih faktora koji utiu na njihovu pojavu u skladitu. Navedeni faktori uslovno su podijeljeni u etiri grupe: (1) faktori tokom gajenja voaka u vonjaku, (2) faktori tokom berbe i rukovanja sa plodovima, (3) faktori tokom skladitenja plodova i (4) faktori tokom transporta plodova. Osim toga, u radu su posebno naglaene i elaborirane mjere koje je potrebno preduzimati radi kontrole i suzbijanja prouzrokovaa bolesti uskladitenih plodova voaka, kako bi se ekonomski gubici koje ovi paraziti prouzrokuju, ako ne potpuno izbjegli, onda bar sveli na tolerantnu mjeru.

18

Trkulja, V., Stoji, J. (2002) Najznaajniji paraziti uskladitenih plodova kruke i mogunosti njihovog suzbijanja. Zakljuak Moemo zakljuiti da je danas veoma teko boriti se sa uzronicima bolesti i tetnicima. Zato moramo primjenjivati integralnu zatitu bilja, iako se neki bore sa jeftinim hemijskim sredstvima, nije ni to rjeenje. Prvo moramo zakljuiti koje emo hemijsko sredstvo upotrijebiti, kolika je karenca tog hemijskog sredstva(ako prskamo u vrijeme berbe). Ali ima dosta ljudi kojji uopte ne ele sasluati kada,ime i u koje vrijeme prskati, ve rade na svoj nain koji su nauili to je negativno. Ali postoji problem to se koriste sredstva koja uspjeno djeluju na zriobu i veliinu ploda. I to se koristi da se dobije to vea koliina, a tada se dobije ne zdrav plod. Tada je veoma teko odluiti kojim putem krenuti. Da nije sve napamet raeno kod poljoprivrednih proizvoaa, na seminarima se uzimaju knjige od poznatih profesora poljoprivrede koji su objasnili ime, kada i nain prskanja te vrste voke. Tu nam je opisan i program po kojim emo raditi na program zatite. Neemo samo jedan program uzeti i taj emo pratiti, ne to je greka. Moramo uzeti vie programa zatite vonjaka i probati, i onaj koji nam najvie pomae taj emo odabrati. Jer nisu sve knjige isto opisane, negdje neka hemijska sredstva nisu uopte ni spomenuta a mogu nam pomoi kada je veoma opasno. Jedan od tetnika kruke je veoma opasan, to je krukina muva. Za nju se koriste skupi,efikasni i uinkoviti hemijski preparati. Ali moramo znati vrijeme kada treba prskati da nebi unitili ne samo tetne insekte, ve i one koji nam potpomau u nekim fazama razvoja. Zato je veoma bitno da se zna, a znanje nikada ne propada. Svaki dan se sve vie i vie zna o uzronicima bolesti i tetnicima. Moramo se priviknuti na nova hemijska sredstva jer se brzo privikavaju i ine sve vee tete.

19

Literatura

1. Babovi, M., Sekuli, R.(1999) Zatita bilja. Beograd: Zavod za udbenike i nastavna sredstva 2. Trkulja, V., Stoji, J.(2002) Najznaajniji paraziti uskladitenih plodova kruke i mogunosti njihovog suzbijanja. 3. Obradovi, A., Gai, K., Stepanovi, M.(2008) Bakteriofagi u zatiti bilja. 4. Trkulja, V., Ivan O., Nino R., Mirha ., Amela P.(2007) Suzbijanje bolesti tetnika i korova kotiavih voaka. 5. Koriten sadraj sa Interneta

20

MILJENJE KOMISIJE I OCJENA RADA

IME I PREZIME: Almir Junuzovi OBRAZOVNI PROFIL: Poljoprivredni tehniar PREDMET U OKVIRU KOJEG JE NAPISAN RAD: Zatita bilja TEMA: Bolesti i tetnici kruke na podruju Brko distrkta BiH MENTOR: Samid Kurtali, prof.

Ocjena pismenog rada ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ______________________________________________________________________ ________________________ Pitanja za odbranu rada: 1.____________________________________________________________________ 2.___________________________________________________________________ 3.____________________________________________________________________

Ocjena odbrane rada_________________________(____) Zakljuna ocjena ____________________________(____) Komisija: 1.________ ______________

21

2.________ ______________ 3.________ ______________

22