OSMANLI TRKESNE GR-1

PRATK DERS KTABI

21

Sembol Yaynlar : 1

zgn Ad Nazl Nehir Dicle Yazar Eyyp Azlal Yayna Hazrlayan lke Yaynclk Kapak lke Yaynclk ISBN 978-975-XXXX-XX-X I. Bask stanbul, 2007 Bask-Cilt Karmat Matbaaclk Davutpaa Cd. Kale Merkezi No. 51 Topkap STANBUL Tel: 0 212 482 39 62

lke Yaynclk
P.K. 117 skdar 34672 stanbul Tel.&Faks: 0 216 341 15 88 - 495 29 63 www.ilkeyayincilik.com bilgi@ilkeyayincilik.com

OSMANLI TRKESNE GR-1

21

EYYP AZLAL

Eyyp AZLAL
1976 ylnda anlurfa/Viranehirde dodu. lk ve orta renimini burada tamamlad. 1999 ylnda stanbul niversitesi, Edebiyat Fakltesi, Trk Dili ve Edebiyat blmnden mezun oldu. BSV akademisinde ada slam Dncesi, Siyasi Tarih ve Strateji eitimini ald. Edebiyat Fakltesinin Geleneksel iir Gecelerini hazrlad (1996-99). Ay Vakti, Memleket Edebiyat ve Seyirde edebi rnleri yaymlanmakta. www.edebiyatmezunlari.comun editrln yrtmekte. Memleketine vefa niyetiyle Viranehir Memleket Dergisini karyor. Halen Prof. Dr. Abdlkadir Karahan Ktphanesi ve Mzesi mdr olan Azlaln Hz. Eyyub Ve Sabr (nceleme-Antoloji), Abdlkadir Karahana Armaan (Ortak alma) ,Efnsae adl eserleri bulunmaktadr.

Merhum Prof. Dr. Abdlkadir Karahan Hocamza thaf

21

indekiler
1.Osmanl Trkesi Alfabesi 2.Alfabe aretlerinin Ses Deerleri 3.Yazm 4.eviri Yaz 5.Kelime 6.simler 7.Sfatlar 8.Zamirler ve Zarflar 9.Fiiller 10.Taklar, nlemler 11.Ad Takmlar Sfat Takmlar 12. Metinler

Birinci Blm: Yaz ve mla Harfler/10 Alfabe (Kitap Yazs, El Yazs Okutucu harfler/12 Harflerin Bitimeleri/ Kitap Yazs El Yazs Harflerin Bitime Cetvelleri Harflerin Bitimeleri zerine Harfler (Altrma) aretler

21
Yaz eitleri kinci Blm: Dicle ve Medeniyetleri

Osmanlca Alfabesi
Osmanlca denilen tarihi edebiyat dilimizde, br Trk lehelerinin de edebi dillerinde olduu gibi, yaz olarak Arapadan alnan ve gelitirilen harfler kullanlmtr. Bu gn tarihe gemi olan Arap harfli Trk yazs, bin sene kadar devam etmitir. Osmanl bakiyesi devletlerde ve Orta Asya Trk devletlerinde Muhtelif Trk lkelerinde bu yazyla yazlm on binlerce meydana gelmitir. Osmanlca Arapa ve Farsa gibi sadan sola yazlr ve harfler umumiyetle bititirilir. Osmanlcada 31 harf bulunmaktadr. Bata, ortada, sonda olularna gre ekilleri deien bu harflerin adlar ve bitimemi asl ekilleri unlardr.

Elif B be P pe T te S se C cim im

: : : : : : :

H ha : D dal :

Z zal : R re : Z ze : J je : S sin : n : SA Sad : DAT : TI t : ZI z : AYIN : GAYIN :

21 F fe KAF KEF : : :

G : Nazal N-ng : L lm M mim : :

N nun : V vav : H he He-E Y ye : : :

Tablo 1. Osmanlca Harfleri Bu, alfabe, Fars alfabesini temel alan bir dildir. Arapa alfabesinde Trke sesleri karlamayan (pe) ( ,je) ve (e) harfleri vardr. Osmanlca'nn Fars alfabesi kullandn sylersek bu yanl olmaz. Bu harf Trkeye Farsa'dan girmi ve Farsa kelimelerin yazmnda kullanlmaktadr. Farsa kelimelerin yazmnda kullanld gibi "almak, arpmak, paa" gibi baz Trke kelimelerin yazlnda da kullanlmaktadr. Ama ekseriyetle bu harfin olduu kelimeler Farsa kkenlidir. Bu bilgi bize kelimelerin kkeni hakknda da bilgi vermektedir.

( ng)Ayrca Trke nazal n dediimiz eski dilde ve baz Anadolu azlarnda hala sylenen ng sesi veren,
Yukarda harflerin bu biimleri yazda byk lde deiiklie urar. Bu biimler yalnzca bir takm harflerden sonra kelimede son ses olmalar durumunda korunur. Bu yazl zelliklerine gre de harfler iki grupta toplanr.

Bitien ve Bitimeyen Harfler

Arap yazsnn en nemli zellii sadan sola doru yazlmasdr. Harfler yazda sadan sola doru dizilirken kimi harfler ise nden ve sondan bitiir ve bunlarn yaln biimi deiir. Bata, ortada ve sonda kk farklarla da olsa birbirinden ayrlr. Bu zellikleri nedeniyle Osmanlcada bitien ve bitimeyen harfler vardr. a. Bitimeyen Harfler(Huruf-Munfasla) : Bunlar yazda yalnzca kendilerinden nce gelen dier harflerle bitiir. inde kendileri de yer almak zere sonradan gelen harflerle bitimez.

Bu harflerden gzel h dediimiz harfi ancak bir nl yerine kullanld yerlerde bitimez. Buna eski gramerlerde ha-i resmiye denir. b. Bitien Harfler: (Huruf-Muttasla) Hem kendileriyle, hem kendilerinden nce ve sonra

gelen teki btn harflerle bitiir.Bu duruma gre, biimleri zellikle bata ve ortada deiiklie urayan harfler bunlardr. Bunlar, nceki harfse bataki ekliyle, bitien harfse ortadaki ekliyle yazlr. Sonda yer aldklarnda ise yaln biimlerine kavuur:

Harflerin Bitime Durumu:

. elif a, e hemze ', a, e, i, u, be b pe p te t se s cim c im ha h h h dal d zel z re r

 ze z je j sin s n sat, sad s dat, dad d, z t t

z z ayn ', h gayn g, fe f kaf k kef k, g, , n gef1 g,

nef, sar kef n lam l mim m nun n vav v, o, , u, he h, e, a lamelif la ye y, , i

Osmanlca Arap harfleriyle yazlr. lk renmemiz gereken de Osmanlca alfabesindeki bu Arap harfleri. Baz harfler okunularda deiiklik gsterir. He harfi baz durumlarda E okunur elif ise A. Bu kaideleri gelecek derslerde greceiz. Okunularna bakarak bu harfleri 20'er defa okuyunuz ve aklnzda tutmaya alnz. En kolay aklda tutma yntemlerinden birisi, harfleri farkl durumlarla eletirmektir. rnein: Elif stn enli (yani elif uzun enli bir harftir) B'ye kstm benli. (B'nin altnda ben gibi bir

nokta vardr) T ve Z harflerini kadnlarn ellerinde rdkleri T'a benzeterek aklmzda tutabiliriz. Bunun gibi gelitireceimiz yntemlerle ok ksa zaman da bu harfleri renebiliriz. Harfleri daha byk grmek iin bu sayfay kopyalayp MS-Word gibi bir kelime ilemci de bytebilir ve yazcdan ktsn alp alabilirsiniz. Bir sonraki derste ise bu harfleri ve yazllarn tek tek renip kelimeler retmeye balayacaz. Bu hem ok zevkli bir ura haline gelecek ve ksa srede kelimeler retip yazmaya balayacak Osmanlca reneceksiniz. Osmanlcada Kullanlan Harfler

Osmanlca Alfabesi

Elif Okutucusu

1) Okutucu "elif" harfleri btn hecelerde ekseriyetle gsterilir.

(Baba)
Elif kelimelerin okunur. rnekler: balarnda (e) sesiyle

Ev : E : Et :
Elma : Elif bazen kelimenin ortasnda kullanlmazsa bu yanl olmaz. rnek : Edeb :

zetle (e) sesini kelimenin banda kelimenin sonunda

karlar.

He Okutucusu `e\a`

He= okutucusu nne geldii harfi (e) bazen de (a) sesiyle okutur. rnek: (Taze) ( Nane) Kelime sonlarnda ise (a) ve (e) sesini Topak He= karlar. He harflerini kelime ortasnda ve sonunda kullanld ekliyle onar defa defterimize yazalm, yazarken okuyalm. alrken mutlaka yazma altrmasn da yapalm. Daha hzl ve kolay renmemizi salayacaktr.

Vav Okutucusu o,,u,

> Okutucu vav harfi, o..u. seslerinin bulunduu btn hecelerde gsterilir. rnek:

:Koyun, :Kmr,:Btn

> lk hecedeki okutucu vav, bazen terk edilebilir, ayr ayr yazlsa da yanl olmaz.

rnek:
Btn

aretler/
Harekeler...
stn; harfin stne konan sola eik bir izgidir. nce harflere e kaln harflere ise a sesi verir.

Esre; harfin altna konan sola eik bir izgidir. nce harflere i kaln harflere ise sesi verir.

tre; kk vv harfine benzer ve harfin stne konur. nce harflere u-aras bir ses, kaln harflere ise u sesi verir. RNEKLER

STN (FETHA) LE OKUMA

[ [ ke-re-men /[ [ ra-ce men [ [ e-se-fen /[ [ ve-ka-ran

[ [ se-he-len/[ [ e-be-den [ [ ve-ce-den/[ [ me-e an [ [ sa-de-kan/[ [ he ve-sen [ [ a-de-len/[ [ ra-ke-ben [ [ ta-ve-fen/[ [ se-te ran

(STN) FETHA LE SESL OKUMA RNEKLER

CFT FETHA LE OKUMA [ [ ke-re-men [ [ ra-ce-men [ [ e-se-fen

[ [ ve-ka-ran [ [ se-he-len [ [ e-be-den [ [ ve-ce-den [ [ me-e-an [ [ sa-de-kan [ [ he-ve-sen [ [ a-de-len [ [ ra-ke-ben [ [ ta-ve-fen [ [ se-te-ran

KESRA LE OKUMA [ [ ki-si-ri [ [ bi-ti-i [ [ i-ki-si

[ [ bi-ri-si [ [ ki-mi-si [ [ i-i-ni [ [ ci-zi-ti [ [ gi-zi-li [ [ zi-bi-di

KESRA LE OKUMA RNEKLER

FT KESRA LE OKUMA

ki-si-rin [ [ bi-ti-in [ [ i-ki-sin [ [ bi-ri-sin

[ [ ki-mi-sin [ [ i-i-nin [ [ ci-zi-tin [ [ gi-zi-lin [ [ zi-bi-din [ [ vi-yi-lin [ [ hi-ri-fin [ [ ki-bi-rin [ [ mi-si-rin

DAMME LE OKUMA

[ [ bu-tu-su [ [ cu-ru-bu [ [ hu-zu-u [ [ u-ku-lu

[ [ su-nu-u [ [ ku-tu-bu [ [ u-ku-lu DAMME LE OKUMA RNEKLER

FT DAMME LE OKUMA

[ [ bu-tu-sun [ [ cu-ru-bun [ [ hu-zu-un [ [ u-ku-lun [ [ su-nu-un [ [ ku-tu-bun [ [ u-ku-lun [ [ u-du-bun [ [ hu-ru-cun

TM TENVNLLERLE OKUMA

CEZM (SKN) LE OKUMA [ [ be-te-s [ [ ce-r-be [ [ ha-z-a [ [ bi-ri-s [ [ ki-m-si [ [ i-i-n [ [ ku-t-bu [ [ u-ku-l [ [ u-d-bu [ [ hu-ru-c CEZM (SKUN) LE OKUMA RNEKLER

EDDE LE OKUMALAR

[ [ bet-te-se [ [ cer-ra-be [ [ haz-ze-a [ [ bir-ri-si [ [ kim-mi-si [ [ i-i-ni [ [ kut-tu-bu [ [ uk-ku-lu [ [ ud-du-bu [ [ hur-ru-cu

EDDE LE OKUMA RNEKLER

KARIIK OKUMALAR [ [ bet-tu-se [ [ ce-r-bun [ [ haz-zi-an [ [ uk-ka-lin [ [ sin-ne-un [ [ kut-ti-ben [ [ uk-ki-l [ [ ed-de-bin [ [ hu-ri-cen [ [ su-e-lun [ [ du-ri-bun [ [ ku-f-ran [ [ gi-lu-bin [ [ ne-mil-lu [ [ ku-ri-men

[ [ ra-c-mun [ [ u-si-fe [ [ ve-ka-run [ [ su-hil-lun [ [ u-bed-den [ [ ve-ced-den [ [ mu-i-an [ [ si-d-kun [ [ huv-vi-sin [ [ u-dul-lun [ [ ruk-ke-ben [ [ tav-ve-fen [ [ si-t-run [ [ kus-si-ra [ [ bu-ti-un [ [ i-ki-sin

[ [ bi-ri-sen [ [ ki-mi-sun

Trke Yapm Ekleri

Yapm eki: gz-lk - : :

kinci Blm Arapa Kelime ve ekiller

Aksam- Seba

FLLERN BLMLER (Aksamus-seba ): Fiiller, kk harflerinin cinsine gre blmlere ayrlr. Bu yle gsterilir. FL LLETL (Kk harflerinden biri veya ikisi) harflerinden hibirisi) lletli harf olan fiil olmayan fiil SAHH (Kk

illet harfi

7-Lefif 6-Naks 5-Ecvef 4-Misal: 3-Muzaaf 2Mehmz 1-Salim

Not: Fiil, kkn meydana getiren harflerin cinsi bakmndan byle 7 blmde incelendii iin, bu yedi blme el-Aksamus-Seba denir.

1-Salim Fiil: Kkn tekil eden harfler iinde hemze veya illet harfi bulunmayan, ayn harften de iki tane bulunmayan fiildir. Sevindi

2-Mehmz Fiil: Kkn tekil eden harflerden biri hemze olan fiildir.

Okudu

sordu

izin verdi

3-Muzaaf Fiil: Kkn tekil eden harflerden ikisi ayn olan fiildir. Serpti

Uzatt

yard

4-Misal Fiil: Kk harflerinin ilki vav yahut ya olan fiildir.

Buldu

gerekti

uyand

5-Ecvef Fiil: Kkn tekil eden harflerden ortadaki harf illet harfi ( Der

) olan fiildir. yrr

dedi

yrd

6-Naks Fiil: Kk harflerinden sonuncusu illet harflerinden biri olan fiildir. Korktu

ard, dua etti

7-Lefif Fiil: Lefif fiilin 2 harfi birden illetlidir. Bu iki illet harfi bitiik olursa o fiil makrun lefif, ayr olursa mefruk lefifdir. Makrun Lefif: Lefif: korudu drd

Mefruk

ems ve Kamer Harfler

emsi ve Kameri Harfler ems harfler (Arapa: el hurfu'-emsyye ), Arapa kelimelerin ElifLam ( ) taksyla belirlilik kazand durumlarda Elif-lam'n Lamn okumadan, eddeli (tekrarl) okunan harflerdir. ems harfler 14 adettir.

rnekler: Kelime

Transkript

et-tuffa e-elc(es-selc) ed-dar

e-eheb(ez-zeheb) er-recul ez-zeyt es-selam e-ems(e-ems) e-avt(es-savt) e-arar e-abiyb e-afer el-lisan en-newm

Kamer harfler (Arapa: el hurfu'l-Kameriyye ), Arapa kelimelerin Elif-Lam ( ) taksyla belirlilik kazand durumlarda Elif-lam'n Lam okunduktan sonra okunan harflerdir. Kamer harfler 14 adettir.

rnekler Kelime Transkript el-ebu el-bint el-cemelu el-filetu el-ubzu el-aynu el-urfetu el-femu el-kalemu el-kitbu el-mu el-verdet

el-hillu

BRNC BLM

NEHR MEDENYET FIRAT

KAYNAKA
Grkem, smail, Trk Edebiyatnda Atlar, Ankara, 2001 Karahan, Abdlkadir, Fuzuli-Muhiti-ahsiyeti, st., 1995 Arn, Ergin, Smer Trkleri, st.1968 Iltan, Fikret, Urfa Blgesi Tarihi, st. 1968 apku, Murat, Do. Dr. Ali AKYZ Hoca, Fratla ilgili Hadisler le lgili Rportaj, Yeni -Dnya Dergisi,1 ubat, st. 2003 Akgz, HaIil, Cemil Meri ile Sohbetler, Seyran Yay. Kurtolu, Mehmet, Urfa Efsaneleri, st. 2005 Naci, Muallim, Erturul Gazi Bey Destan,Hazine-i Fnun 10 Eyll 1310 (1897) Ycel, Muhsin, Krt Corafyasnda Gl ve Irmak Efsaneleri, st. 2003 http://www.harunyahya.org akrta, eyhmus, Radikal ki Gazete Eki www.dusuncetarihi.sayfasi.com http://www.tevhid.net/kuran/isra.htm http://www.hristiyan.net Rc Sproul,Tanrnn Seimi, (eviren: Hasan Can KLAHCIOLU) Arslanbulut.net ACJTR-American Council on Jewish-Turkish Relations Yahya, Harun,Yahudilik ve Masonluk,st.1987 engl, Hseyin, Bir Gezi, Bin Renk, st. 2005 Zarifolu, Cahit, Btn iirleri, st, 1998 pek,Naci, iirlerde Urfa, anlurfa,1964 Hicri,Misbah, iirlerde Harran, anlurfa, 2003

Erat,Seluk, Frat Krmz Akacak, ADA Dergisi, Samsun, Ocak - ubat 2006 Karlkl, aziye (editr), Suyla Yeniden Doan Kent anlurfa, Garanti Leasing, st. 1998 Tanpnar, Ahmet, Be ehir, st. Nisan 1999 Kaplan, Ramazan, Muallim Naciinin Gazi Erturul Bey Destan zerine, lmi Aratrmalar. Vital Cuinet. La Turquie dAsie (1891) , II, v.d; von Op penheim, Vom Mittelmeer zum Persischen Samuel Noah Kramer, Tarih Smerde Balar, Kabalc Yay. st.1999 Jean Bottre, Mezopotamya, Ank. 2003 Jeremy Black/Anthony Green; Mezopotamya Mitolojisi Szl, Aram Yaynclk, stanbul 2003 Will Durant; Medeniyetin Temelleri, Birleik Yaynclk, stanbul 1996 Altay Gndz; Mezopotamya ve Eski Msr, Bke Yaynlar, stanbul 2002 Aydn Sayl; Msr ve Mezopotamyada Bilim, A. . DTCF Yaynlar, Ankara 1966 Server Tanilli; Uygarlk Trihi, Say Yaynlar, stanbul 1981 Azra Erhat, Mitoloji Szl, Remzi Kitabevi, 2003 E. Peterich. Kk Yunan Mitologyas MEB Yay. ev. S. Baydur Ank. Editor: M.F. Lindemans There are currently 221 articles in this area. This section was last updated on January 01, 2006. Ali Karduxos, Krt Dilinin Etimolojisine Giri,

2005 http://ferheng.org/index.php Krte szlk Doan D. Mehmet, Byk Trke Szlk, st. 1996 emsettin Sami, Kamus-i Trki, st.1989 (Dr. Mehmet Emin Aar basks) Pala,skender, Ansiklopedik Divan iiri Szl, st. 2002 Yurtba Metin, rneklerle Deyimler Szl, Mart 1996 st. Sar, Mevlt, El-Mevarid/Ararpa Lgt, st. Hicaz, Furkan Tefsiri, C.V, S.166-167, st.