1

YANIK ve YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM Dnem III Ders Notlar (Taslak)

YANIK EPDEMYOLOJ Her yl ABDde 1.5-2 milyon yank vakas, Bunun byk ounluunda yank yzdesi <%20, Her yl 70.000 kii derin yank nedeniyle hastaneye bavuruyor, Her yl 20.000 yank vakas youn bakm nitelerinde tedavi gryor. PATOFZYOLOJ Yank en byk travmalardan biridir YANIK sonucunda SIRS geliir. Yanklarda, genel perfzyon bozukluunun yan sra mikrovaskler perfzyon bozukluu n plandadr. zellikle 2.derece yanklarda mikrovaskler sahada ntrofil g, fibrin birikimi, endotelde ime ve dem grlr. Hcre membrann hasar sonucu, peroksitler ve serbest oksijen radikalleri ortaya kar, 3.derece yanklarda protein denatrasyonu ve koaglasyon nekrozu oluur. CLT YANIKLARI Cildin yaltkan fonksiyonunu ortadan kaldrr, Sv, elektrolit, s kaybna yol aar, Hipovolemi, Hipoproteinemi, Hipoalbnemiye neden olur, Enfeksiyon, sepsis, septik ok riskini arttrr, iddetli ar ve strese neden olur, Katabolizma artar, Paralitik ileusa neden olur. YANIKTA RSK FAKTRLER 1-60 ya zeri, 2-Yank alann vcut yzeyinin %40ndan fazlas olmas, 3-nhalasyon yan, 4-Kiinin ko-morbiditesi YANIIN DERECELENDRLMES 1-Birinci derece yank; sadece epidermis, eritem, hiperemi, ar, s art olur. lk 3 gn ok arldr, 10 gnde iyileir. 2-kinci derece yank; epidermis ve dermisin bir ksm, ntersitisiyel bolua youn plazma kaa vardr. a-Sperfisiyel parsiyel yank, Papiller dermisi iine alr. Bl, eritem, ar vardr. 1-3 hafta iinde iyileir. b-Derin parsiyel yank, Retikler dermisi iine alr. Cilt ier, beyaz-sar renk olur, belli derecelerde duyu kayb olur, ar azalr. Cilt cerrahi olmadan 3-8 haftada iyileir. Hipertrofik skar dokusu oluabilir.

DP Tp Fakltesi Genel Cerrahi AD YAYLAK F. faikyaylak@gmail.com

YANIK ve YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM Dnem III Ders Notlar (Taslak)

3-nc Derece Yank: Epidermis ve dermisin tamam hasarldr. Subkutan ya dokusu, fasya, kas ve kemik buna itirak edebilir. Ar duyusu yoktur, Eskar dokusu beyaz mum rengine dner. NHALASYON YANIKLARI Yanklardaki en byk mortalite nedenidir. Atee bal yanklarda %80 inhalasyon ve toksik madde yan da vardr. a-Glottisin zerindeki yanklar Yana bal gelien inflamasyon sonucu epiglot ve supraglottik yaplarda dem. b-Glottisin altndaki yanklar (Primer pulmoner hasar yapar). Karbonmonoksit, hidrojen siyanit, hidrojen klorit, aldehitler, slfr oksitler, nitrojen, is artklar alt hava yollar mukoza ve alveollerde hasar yapar. Broniyal mukozadaki ar

inflamasyon nedeniyle distal hava yollarnda obstrksiyon, mikroatelektaziler, srfaktanda denatrasyon olur. ALI (AKUT AKCER HASARI), ARDS (YETKN SOLUNUM YETMEZL SENDROMU), sekonder pnmoni geliir. YKSEK RSKL YANIKLAR Erikinde vcut yzeyinin %25ini, ocuklarda %20sini kaplayan ikinci derece, veya %10dan fazlasn kaplayan nc derece yank ar yank olarak kabul edilir. C-KARBONMONOKST ZEHRLENMES Renksiz, kokusuz bir gazdr, havadan hafiftir. CO DZEYNE GRE SEMPTOMLAR 0010 Minimal semptomlar (sklkla ar sigara iicilerde olur) 1020 Bulant-kusma, ba ars, 2030 Ba dnmesi ve bitkinlik, 3040 Konfzyon, ajitasyon, 4050 Koma ve solunum depresyonu >50 lm

SYANT ZEHRLENMES Ev eyalarnn ve poliretandan yaplan motor paralarn yanmas sonucu ortaya kar.

DP Tp Fakltesi Genel Cerrahi AD YAYLAK F. faikyaylak@gmail.com

YANIK ve YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM Dnem III Ders Notlar (Taslak)

YANIK KOMPLKASYONLARI SOLUNUMSAL; Geni yank alanna sahip hastalarda duman inhalasyonu olmadan da V/P orannn bozulmas ve vazoaktif maddelerin kapillerlerde yapt deiikliler sonucu hipoksi grlr. nc derece boyun-gvde yanklarnda dem ve toraks kompliyans azalmas sonucu hipoksi ve hiperkarbi geliir. Is ve duman inhalasyonu, Solunum yolu obstrksiyonu, Alveol hasar. METABOLK VE RENAL SORUNLAR Doku hasar, hipoksi ve enfeksiyon ar metabolik deiikliklere neden olur. Endie ve ar metabolik hz arttrr. Negatif azot dengesi oluur. nslin rezistansna bal ilk gnlerde hiperglisemi grlebilir. Katabolik yant azaltmak iin olabildiince erken enteral, mmkn deilse parenteral beslenmeye balamak gerekir. Yank yzeyinin kapatlmas, ortam ssnn ykseltilmesi ve yeterli analjezinin salanmas da katabolik sreci yavalatacaktr. Ciddi termal yanklar veya sepsis non-oligrik, elektrik yanklar da hemoglobinri ve myoglobinri nedeni ile renal yetersizlie neden olur. Direzin salanmas, idrarn alkalinize edilmesi, yetersiz kalnd durumda hemodiyalize balanmaldr.

YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM YANIKTA SIVI TEDAVS lk 24 saatteki sv cinsleri ve sv volm YETKN HASTA PARKLAND LR 4 mL/kg/% BSA (vcut yzey alan) yank, yars ilk 8 saatte verilecek, Kolloid 0.30.5 mL/kg/% yank, Kolloid 24. saatin ikinci yarsnda verilecek BROOKE LR 1.5 mL/kg/% BSA yank Kolloid 0.5 mL/kg/% BSA yank, D5W 2000 mL, 1/2 ilk 8 saatte

DP Tp Fakltesi Genel Cerrahi AD YAYLAK F. faikyaylak@gmail.com

YANIK ve YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM Dnem III Ders Notlar (Taslak)

MODFYE BROOKE LR 2 mL/kg/% BSA yank Kolloid 0.30.5 mL/kg/% yank, 1/2 si ilk 8 saatte, Kolloid 24 saatin ikinci yarsnda Hipertonik saline (Monafo) 250 mEq Na/L drar km 30 ml/saat Modifiye hipertonik saline LR 50 mEq NaHCO3, drar km 30 ml/saat, PEDYATRK HASTA Cincinnati, 4 mL/kg/% BSA yank veya 1500 ml/m2 BSA lk 8 saat LR 50 mEq NaCO3 kinci 8 saatte LR nc 8 saatte LR 12.5 g 25% alb Galveston, 5000 mL/m2 BSA yank 2000 mL/m2 BSA LR 12.5 g 25% alb D5W eer glukoz ihtiyac varsa. ENTBASYON ENDKASYONLARI Hava yollarnn gvenliini salamak, Hipoksi, Stridor/horlama Geni nc derece yz yan, Karboksihemoglobin >%20 ARDS NETWORK MEKANK VENTLASYON PARAMETRELER Volume sikls assist kontrole ventilasyon, Tidal volum 6-8 mL/kg , Maksimum plato basnc 30 cm H2O, PEEP ve FiO2 PaO2 5580 mmHg olacak ekilde titre edilir,

DP Tp Fakltesi Genel Cerrahi AD YAYLAK F. faikyaylak@gmail.com

YANIK ve YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM Dnem III Ders Notlar (Taslak)

YARA VE ENFEKSYON KONTROL Tm yank yzeyi steril gazlarla rtlmelidir, Tetanoz proflaksisi yaplmaldr, Geni spektrumlu intravenz antibiyotik, kltr-kltr antibiyogram, kinci ve nc derece yanklarda topikal antibiyotikler kullanlmaldr: 1-Gm slfodiyazin (Silverdin) 2-%0.5lik AgNO3 solsyon, 3-Mafenidin asetat (Sulfomilon) krem; pseudomonas enfeksiyonlarnda

etkili, metabolik asidoz yapabilir. CERRAH TEDAV; Dezenfektanlar ile yara temizlii, debritman, nc derece yanklarda eskaratomi, Yank debridman ve takiben greft. BESLENME Metabolizma %100-150 artar, Yksek proteinli (2-3 g/kg/gn), yksek kalorili, Mmknse oral, enteral veya parenteral ntrisyon, Beslenmeye enteral veya intravenz glutamin eklenmesi nerilmektedir. ARI KONTROL Birinci ve ikinci derece yanklar ok arldr,Opioidler, Non-steroid antiinflamatuar, Parasetemol. ANESTEZ LK AAMADA; Geni yanklarda 24-48 saat iindeki resusitatif giriimler ncelik tar. Eksploratis laparatomi, torakotomi, kraniotomi, amputasyon, eskaratomi nedeniyle anestezi vermek gerekebilir. KNC AAMADA; Hastann katabolik fazdan anabolik faza dnd dnemdir. Debritmangreft uygulamalar yaplr. Bu dnemde, kan-sv kayb, beslenme durumu, pulmoner hasar, elektrolitler anestezik ilalarn farmakokinetiinde etkilidirler. NC AAMADA; Rekonstrksiyon dnemidir. zellikle kontraktrlerin almas srasnda ciddi kanamalar olabilir. Yz-boyun, gsn st ksmndaki yanklardaki kontraktrler sonucu entbasyon gl, periferik damar yolu almasnda glklerle karlalabilir. MONTORZASYON Yank hastalarn MONTORZE etmek zordur. EKG elektrotlarn yaptracak, SpO2 probunu, TA manonunu yerletirmek iin elverili alan bulmakta zorluk ekilebilir.

DP Tp Fakltesi Genel Cerrahi AD YAYLAK F. faikyaylak@gmail.com

YANIK ve YANIK HASTALARINDA PEROPERATF BAKIM Dnem III Ders Notlar (Taslak)

RUTN MONTORZASYONA EK OLARAK %30un zerinde yank alan olan yal hastalarda pulmoner arter kateteri, Operasyon srasnda ald-kard takibi, Santral ven basnc takibi, Vcut ss, Tam kan saym, Arter kan gaz analizi, CO dzey takibi, Laktat dzeyi NTRAVENZ ANESTEZKLER Ketamin (1-2 mg/kg, iv), Midazolam (0.03-0.2 mg/kg), Fentanil (0.5-1 mc/kg, iv), Ketamin+Midazolom (im veya iv). Ketaminin sekresyon artn nlemek iin atropin kullanlabilir. NHALASYON ANESTEZKLER Halotan, tek seferlik ksa giriimlerde kullanlabilir. Yanklarda karacier enzim dzeyleri artt iin tekrarlayan anestezi giriimlerinde kullanlmamaldr. Sevofluran, Compaund A oluumu nedeniyle dk akml anestezi teknii ile yankl hastalarda kullanlmamal. Kullanlacaksa yksek akml anestezi kullanlmaldr. NROMSKLER BLOKERLER mmobilisazyon ve yankl blgedeki kas hasar sonucu yank sonras reseptrler motor-son plak dnda da oluur ve kas hcresi membrannda anormal fonksiyon ortaya kar. Yankl hastalarn distrbisyon volmleri artmtr. Yan izleyen ilk hafta ile 4ay- 1yla kadar uzayan srede sksinil kolin kullanmna bal hiperpotasemi grlebilmektedir. Bu hastalara yksek dozda nondepolarizan nromuskler bloker kullanmak gerekir. ZET LK VE KNC GN; Yank alannn bykln ve derinliinin deerlendirilmesi, Sv resusitasyonu, Eskaratomi. LK HAFTA; Erken yara temizlii ve debritman-greft, Topikal yara bakm, Beslenme, Organ destek tedavisi. SONRAK HAFTALAR; Topikal yara bakm, Beslenme, Organ destek tedavisinin sonlandrlmas, Rehabilitasyon

DP Tp Fakltesi Genel Cerrahi AD YAYLAK F. faikyaylak@gmail.com