You are on page 1of 184

Abdenour HADJ-SAID, Said ZANOUN, Hamid BILEK, Moh MEDJDOUB, Boussad BOUACH, Ferhat BALOULI, Ahmed HAMOUM, Linda

MAHI, Nacera KEDDACHE, TANALIT, Islam BESSACI, Djamel HAMRI, Kaci SADI, Fatima AIT HAMLAT, Habib-Allah MANSOURI, Kania RABDI, Inelmaden n tmazit (TO), Hacene HALOUANE, Hamid IBRI, Ahcene MARICHE, Youcef MERAHI, Malek HOUD, Lynda KOUDACHE, Djaafar MESSAOUDI, Said CHEMAKH, Ramdane ABDENBI.

U 5 yebrir 2960/2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

TAMAZIT TURA

IMEBBER N TESUNT Youcef MERAHI AGRAW N TIRA Hamid BILEK Abdenour HADJ-SAID Said CHEMAKH Samir ARKAM Ramdane ABDENBI URAN DEG WUUN-AGI :

Abdenour HADJ-SAID, Said ZANOUN, Hamid BILEK, Moh MEDJDOUB, Boussad BOUACH, Ferhat BALOULI, Ahmed HAMOUM, Linda MAHI, Nacera KEDDACHE, TANALIT, Islam BESSACI, Djamel HAMRI, Kaci SADI, Fatima AIT HAMLAT, Habib-Allah MANSOURI, Kania RABDI, Inelmaden n tmazit (TO), Hacene HALOUANE, Hamid IBRI, Ahcene MARICHE, Youcef MERAHI, Malek HOUD, Lynda KOUDACHE, Djaafar MESSAOUDI, Said CHEMAKH, Ramdane ABDENBI.

19, avenue Mustapha El Ouali (ex Debussy) Alger Tl : 021-64-29-10/11 - Fax : 021-63-59-16 B.P. 400, 16070, El Mouradia - Alger

TAGDUDA TAZZAYRIT TAMAGDAYT TAERFANT TASELWIT N TEGDUDA ASQAMU UNNIG N TIMMUZA

TAMAZIT

TURA

tamazi$t tura

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza


Tamazit tura Un 5 / yebrir 2010

ISSN : 1112-9417 Dpt lgal : 4832-2008

Tamazit, imira, tewa kan ad tt-naru ad tt-ner.

AGBUR
Abane Remdane, tugdut tebda tikli ... Salsa di Tipaza
Abdenour HADJ-SAID Said ZANOUN Hamid BILEK

TAJMILT
11 23 27

Tamazit ass-a, tajmilt i yimezwura


ARIS

Awal ef wawal Tabrat i yelli

Moh MEDJDOUB Boussad BOUACH Ferhat BALOULI

33 35 37

ef Salas d Nuja

Ccian

TULLIST
Ahmed HAMOUM Linda MAHI Nacera KEDDACHE TANALIT 45 53 57 72 77

Tidet tuffirt

Aberi n lmut

Ur yessin wul aan-is Tayri n lebda


Islam BESSACI

Au n tirga - 3

TUKKIST
93

Djamel HAMRI

Aar aneggaru - 4

Lezib n yiersiwen - 3 Arranku - 3

Fatima AIT HAMLAT

100 108 115

George ORWELL - Tasuqelt : Habib-Allah MANSOURI Paulo COELHO - Tasuqelt : Inelmaden n tmazit (TO)

Lemmer ur telli d acu-yi Ur d-yeggri wara

TAMEDYAZT
129 132 134 137 140 144 147 151

Louis ARAGON - Tasuqelt : Hacene HALOUANE Alfred DE MUSSET - Tasuqelt : Hamid IBRI Jules ANTOINE - Tasuqelt : Ahcene MARICHE

Maca d acu i d tudert ? I Lys

Muend Said Amlikec Akerfi


Malek HOUD Kania RABDI

Youcef MERAHI - Tasuqelt : Abdennour ABDESSELAM

I nekk tilelli Bu tismin

Lynda KOUDACHE Kaci SADI

Tamera n Zeus

TAMACAHUT
157

Djaafar MESSAOUDI

Tayri si lbed - 2 (taggara) Amezgun d ahanay


Ramdane ABDENBI

AMEZGUN
165 173

Amine MAALOUF - Tasuqelt : Said CHEMAKH

TIGEJDIT
Yal tasut s tefsut-is, yal afrux s ut-is, yal ajeig s llun-is. 30 yiseggasen i yezrin ef Tefsut n 80, Tafsut Imazien. Am akken nu tannumi, yal 20 di yebrir, yettili-d usmekti n tedyanin n 1980. Ussan-agi d tagnit dien i wakken ad nemmuqel anda tewwe temsalt-agi n tmazit, d acu i yettwaxedmen, d acu i mazal ! Ass n 20 di yebrir, d ass n tefsut n tlelli, n tirrugza, d ass n timit akked yiman-nne akken ad nesqerdec, ad nwali d acu n yiswiyen uur mazal nessawe ? D acu i ilaqen ad nexdem akken tutlayt-nne ur tnegger ara ? Tafsut n Yimazien ur d-tlul ara kan akka, gar yi akked wass. Tafsut tewwi-d aar-is seg umezruy, seg yimennuen n wid i -yezwaren. Ass-a, tamazit, am wakken s-yenna umedyaz,

tewa win ara tt-yerren d tutlayt n tmeddurt mai d tin n lmut, ass-a tamazit tewa win ara tt-yesxedmen di yal aric, tewa iallen, tewa imusnawen, tewa arraw-is. Tafsut d ayagi kan, mai d ayen nnien ! Uun-agi wis 5 n tesunt d uun n tefsut, nbuddit i yal win yumnen s tmazit, tamazit n tudert, tamazit i tmazit.
Agraw n tira

tewa kan ad tt-naru, ad tt-ner. Ass-a tamazit

TAJMILT

Abane Remdane
Tugdut tebda tikli
Abdenour HADJ-SAID

lul-d Abane Remdane ass n 10 yunyu 1920 di tmurt n Leqbayel, taddart-is d Iezzuzen i d-yezgan er tama n Lareba Nat Yiraten. Am tuddar akk n Leqbayel, Iezzuzen teckene er yiwet tqacuct n yidurar n erer. Tamnat anda ilul Abane Remdane tugar ccbaa timnain nnien n tmurt n Lezzayer. D lexrif ne d tagrest, d tafsut ne d anebdu, yal lweqt tettak-as udem-is. Di tegrest, adfel ielli-d s waas, tikwal yessawa azal n lmitra. Idurar ttbeddilen udem, ttbanen-d amzun neen s igenni. Di tefsut, uqten yijeigen i d-irennun ccbaa i tudert. Llan yiman iwraen, izeggaen, imellalen, ixuxiyen, i idduklen d initen n yisekla, ttnaen ef yimeqan. Temei-d tuga, eriqen lewaner, iersiwen n tegwa teffen-d si liran-nsen i wakken ad nadin ef lqut, ma d ifrax uqten yerna ewiwen. Tgerrez tmuli imi ti ne tameut ne anzaren wwin leq-nsen, yessewa-ten ugama. Yewer unebdu s uamac-is, maca tiegwa yean, yeuren s yisekla layen, am teslent, ttaken-t-d tasmui. Lexrif d tasemhuyt anda agama yestefuy, amzun akken d tewser i ibeddun uqbel ad d-tas tguni n tegrest i issawalen i tlalit n tefsut. ellin yiferrawen n yisekla di lexrif. Gar wa d wa, di temna-agi iceben, i yedder Abane Remdane azal n 13 yiseggasen. Yesedda temi-s di tawant. Tawacult-is tesa aas n yigran i d-yettaken zzit uzemmur akked tazart. Abane Remdane yella d anelmad ifazen aas aas. Di kra n
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 11 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tangawin (disciplines), ulac win i t-yifen. Tizya-s, di lawan-nni, ur ttruun ara er lakul. Llant tsebbiwin i wannect-a. Tamezwarut, ulac aas n lakulat imiren axaer nella ddaw uzaglu n listimar, imi irumiyen d nutni i yefen adabu. Tis snat, tiwaculin n leqbayel d tigellilin, ur zmirent ara ad fkent dderya-nsent er lakul. Smenyafent ad ten-sqedcen ama deg uxxam ne di lexla. Nezmer ad d-nini belli Abane Remdane d zzher i yesa imi yekcem er lakul di taddart-is. Hatan d acu i d-yenna fell-as yiwen seg yiselmaden-is deg yiseggasen-nni n 1932-1933 : D anelmad amegzu, yers leqelis. Zgi fere s lxedma-ines akked tikli-s. S umata, iselmaden-is akk teeb-iten lxedma-ines. Yeeb ama d iselmaden ama d tawacult-is, abada yemma-s i yellan tettzuxxu yiss aas. Mbed mi d-yewwi Certificat dEtudes Primaires, Abane Remdane yekcem srid er tesnawit DUVEYRIER n Blida i yualen s yin d afella d tusnawit IBN-ROCHD. Abane Remdane yufrar-d abada di tusnakt. Da di tesnawit-agi n Blida i d-yewwi Lbak n tusnakt, imiren d imexa wid yessawen er uswir-agi di leqraya. Ula d irumiyen, qlil deg-sen wid yessawaen lweqt-nni er Lbak. Ilaq dien ad d-nini d akken di tesnawit-agi n Blida i yebda Abane Remdane, i yesan imiren 13 yiseggasen di lemer-is, yettarra ddehn-is ar tsertit, ar liala ideg tella tmurt-is d wegdud-is. S Lbakines, Abane Remdane yezmer ad ikemmel leqraya-ines di tesdawit. Imawlan-is, abada baba-s, yeba ad ikemmel leqraya talayant i wakken ad d-yeffe d amejjay ne d abugau. Ula d netta ixemmem, di yiwet teswit akken, ad ikemmel leqraya-s i wakken ad d-yeffe d abugau. Maca, ar taggara, yella yakan imiren, 22 yiseggasen di lemer-is, imal aas er tsertit. Imiren ulac aas n yimdanen yeafaren tasertit, acku tella teswit temek yerna ur yezmir ara uzzayri ad d-yerr tasertit d lxedma-s. Ur tesseay ara arum i bab-is akken qqaren. Ula d ikabaren i yellan imiren ur sin ara idrimen i wakken ad ssidren imenasen-nsen. Maca, Abane Remdane yesa taennant, yera anda iteddu, yextar ad yennerni di tsertit. Yexdem kra n wussan di tiwant n Celum

- 12 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Lid i d-yezgan gar Sif akked Qsenina. Yea lxedma-nni n lbiru xas akken di lweqt-nni, lxedma am tagi qlil win yessawen ur-s imi tesa azal meqqren. Ur ieel ara, yual d aqerru n ukabar i yellan di 1947 d akabar azzayri yekkaten ef timmunent n tmurt-nne. Akabar-agi isem-is Amussu i unalak n tlelliyin timagdayin (MTLD). Ur ilaq ara ad nettu d akken Lezzayer tella ddaw uzaglu n Fransa. Agdud azzayri ur yelli ara d ilelli. Yettwakem s wuzzal irumiyen isennden ef lesker akked la police. ef wayagi, yella yewer aas ef uzzayri ad yefer abrid n tsertit. Di 1947, yiwet tuddsa umi qqaren O.S. (Organisation Spciale) tettwasebded ddaw lenaya n MTLD i wakken ad d-theggi tagrawla. Abane Remdane yettiki di tuddsa-agi am netta am waas n yimenasen ur nettwassen ara. Fransa tessawe ad tfiq s tuddsa-agi. Da, aas n yizzayriyen yellan yessewaden rad mgal Fransa ttwafen di 1950 u ekmen fellasen s lebs. Abane Remdane yellan yeffer di Wehran mbed mi yella ef uqerru n temnat n La Soummam, gar Seif d Bgayet, yettwaef ula d netta u ekmen fell-as s sin yiseggasen n lebs. Di lebs, Abane Remdane yessefre-asen tawenza i yiessasen-nni, ama di Lezzayer ne di Fransa. Iedda-d ef 4 lebus gar wid iweren. I wakken ad d-yesken i yirumiyen taennant-ines, yebes ef lqut aas n wussan. Yenes s wazal n 30 kilu segmi yebes ef lmakla. D annect-agi i t-yessawen er lebi-s : yual yettunesab am wakken d amebus aserti, yesa izerfan-ines, gar-asen tauri n yidlisen akked yimisen. Yeffe-d si lebs di yennayer 1955 mbad mi d-yessedda 5 yiseggasen. Ur yedir ara i undah n rad n uslelli aelnaw i yebdan yakan sin wagguren uqbel. D amegzu, am wakken d-yenna fell-as uselmad-is asmi yesa 13 yiseggasen di lemer-is, Abane Remdane i yesan tirmi tasertit meqqren ad yernu ad ya er zdat. Deg yiwen waggur, asmi d-yual er Iezzuzen, yeffe ula d netta ar umada. Asmi yebda rad n timmunent, ass amezwaru n wenber 1954,

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 13 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Lezzayer teba ef 5 temnain ef uqerru-nsent : 1- Mostfa Ben Boulaid, d aella n Aurs ; 2- Mourad Didouche, d aella n ugafa n Qentina ; 3- Belkacem Krim, d aella n tmurt n Leqbayel ; 4- Rabah Bitat, d aella n temnat n Lezzayer ; 5- Larbi Ben Mhidi, d aella n temnat n Wehran. Ulac win yellan d aqerru ef 5 n temnain-agi. Yella Mohamed Boudiaf i yefen asaen gar xemsa yiella n temnain-agi i dnebder akked 3 yiqerra nnien (Hocine Ait Ahmed, Ahmed Ben Bella d Mohamed Khider) yellan berra n tmurt i wakken ad d-fken afud i tegrawla-nne, lada s uceyye n lesla i yimjuhad. Boudiaf ur yezmir ara ad d-yual er tmurt-is segmi yeffe deffir n umezwaru n wenbir 1954. Di tuber 1956, yettwabes netta akked yimeddukal-is Ait Ahmed, Ben Bella akked Khider, asmi tettwaef tmesrifegt-nni i ten-yewwin si Rabat er Tunes. Ulu n umenzu n wenbir 1954 i yura Boudiaf akked Didouche s tefransist ur yesbidd ara win ara yilin d aella n tegrawla. D amkanagi i yellan d ilem i yeef Abane Remdane. Tura ad nwali amek. Asmi yerwel Abane si tmurt n Leqbayel er temdint n Lezzayer taggara n furar d tazwara n meres 1955, liala n tegrawla tea-d tewer. Lesker n Fransa yerra-d tiyita s leqse, annect-a yegla-d s lmut n waas n yimjuhad. Rrnu er wannect-a imjuhad akked yimenasen ielnawen (les nationalistes) ebsen, ur zmiren ad lun akken i sen-yehwa, yezmer ad ten-fen la police. Aas n yimjuhad i yettwanan ne i yettwafen. Llan gar-asen yiella n temnain. Akka : 1- Didouche Mourad yettwana ass n 14 yennayer 1955. 2- Ben Boulaid Mostfa yettwaef ass n 11 yennayer 1955. 3- Bitat Rabah yettwaef ass n 23 meres 1955. 4- Boudiaf Mohamed yella di Lmerruk. ala Krim Belkacem akked Larbi Ben Mhidi i d-yeggran di Lezzayer. Iella yettwanan ne yettwafen ualen deg yimukannsen yimiwnen-nsen. Maca, mazal ulac asaen gar temnain d yimjuhad. Imjuhad ttwaezlen deg yidurar, wa ur ier wa. Abane

- 14 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Remdane, i yellan di lawan-nni di Lezzayer deg umkan n Bitat yettwafen, yexdem snat tawsiwin : - Tazwara inuda amek ara d-yeg asaen gar temnain akked yiellansent. - Tis snat, yessuter deg yiella akked yikabaren isertiyen izzayriyen nnien ad d-kecmen er tegrawla. Abane Remdane yumen belli ma neba ad d-nawi tilelli i Lezzayer, ilaq akk izzayriyen ad ttekkin di rad. Izzayriyen, lawan-nni, llan ban am yibawen ef llu. Yerna mai aas i yellan umnen s tikti n usufe n Fransa s rad imi teleb Lezzayer di tezmert. ef wayagi i nezmer ad d-nini belli d Abane Remdane i yessawen ad d-yejme izzayriyen akked yikabaren yellan di teswit-nni. Iceyye i : - Ferhat Abbas, aella n ukabar UDMA, - Ben Khedda, Dahleb, Kiouane, Bouda i yellan zik d iella n MTLD, - Cheikh Larbi Tbessi akked Kheireddine seg umussu n Lulama, - Ouzeggane akked Hadjres seg ukabar amezduklan azzayri (PCA). Deg yiwen useggas, si meres 1955 ar meres 1956, Abane Remdane yessawe ad d-yejme er yiwet tqaet akk iella izzayriyen yellan niqal ur ttemsefhamen ara gar-asen i wakken ad ttekkin, afus deg ufus, di rad n uslelli aelnaw. Annect-agi lemer i d-yeri gar yimenasen izzayriyen, ula asmi d-kecmen irumiyen di 1830. D tadukli i d-yettawin tazmert. Abane Remdane, deg akken yefhem aas lmena n yinzi, yerra-t d tilawt. Ayen akka yexdem Abane mai d izli, mai menwala ad yessiwe ad d-yejme ef yiwet tekti izzayriyen akken ma llan. Maca annect-a mai ala ayen lali is i dyegla i Abane Remdane, imi aas i yusmen seg-s, kerhen-t imi nutni ur ssawen ara ad xedmen ciu seg wayen yexdem netta. Wagi ilaq ad necfut fell-as axaer d ayagi ara -yessiwen i wakken ad nefhem ayen yeran akked Abane mbed. Tura ad d-nemmeslay ef Abbane akked Qassaman. Teram akk belli Qassaman d imseret aelnaw n Lezzayer (ne ma tebam d nnacid lwaani). Yal tamurt di ddunit tesa imseret-ines. D ccna

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 15 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

wezzilen i d-yettaken yiwet tmuli tamecut ef umezruy akked terma n ugdud. Tikti n Qassaman bab-is d Abane Remdane. Annect-a yenna-t-id Rebbah Lakhdar. D wagi i d-imugren Abane, tikelt tamezwarut i dyekcem ar temdint n Lezzayer di taggara n Fevrier d tazwara n mars 1955. D netta i s-id-yufan anda yezde di tzeqqa Boucher i yellan zdat n wannar umi qqaren amma akka tura. Yiwen wass, Abane Remdane yessuter di Rebbah Lakhdar ad iru netta d Ben Khedda Ben Youcef i wakken ad mmlilen d Moufdi Zakaria, yiwen umedyaz amabi i izeden di temdint Lezzayer, ad sutren deg-s ma yella yezmer ad yaru yiwen nnacid i tegrawla tazzayrit. Timlilit tamezwarut tera-d deg webrid les Tanneurs i dyessufuen er webrid n Ben Mhidi. Timlilit-agi ur tessawe ara er kra. Moufdi Zakaria yugi ad yexdem ayen i sutren deg-s acku ur iwufeq ara tikli-nni id d-wwin yimjuhad : tteksen idrimen s ddre i yemzenza imabiyen. Asmi t-yewwe lexbar-agi, Abane Remdane yessuter i wakken ur ttnalen ara imabiyen. Yenna-yasen d akken imabiyen-agi d izzayriyen ula d nutni, ilaq fell-a aten- nqadar. Akkagi i yessawe Abane Remdane ad iqenne Moufdi Zakaria i wakken ad d-yaru Qassaman. Ifka-yas kra iwellihen ara yefer Moufdi Zakaria di lxedma-yagi : - Tamezwarut, ur ilaq ara ad d-yebder ula d yiwen yisem deg usefru-nni. - Tis snat, D agdud wed-s i d zzaim, mai d flan ne d flan. - Tis tlata, agdud azzayri yeggul d akken ad yidir d ilelli ne ad yemmet. Akk iwellihen-agi san azal d amuqran di lweqt-nni. Yessuter Abane i yal ilemi azzayri akken ad yelmed amseret-agi. Annectagi yella-d deg yiwen weris i yura Abane s timmad-is ass n umenzu n yebrir 1955. D aris-agi i yefer Zakaria asmi yura

- 16 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Qassaman. Asmi d-yeli weris-agi ger ifassen irumyen, wehmen s tektiwin nni, ur uen ara tanumi s wannect-nni n tegzi d lefhama. Lmuziga n Qassaman ixdem-itt yiwen umari. Nnwan niqal as iwden lmuziga asmi tefra. Ilaq yiwen wass imseret aelnaw n Lezzayer at xedmen izzayriyen. Axaar amseret aelnaw ne nnacid lwaani d azamul n wegdud, ad d-yas seg-s. Tura nessawe-d er Ugraw n la Soumam. Tecfam, nenna-d Abane yessawe ad d-yejme akk izzayriyen d ikabaren ef tekti n listiqlal n tmurt. Deg ugraw n LA SOUMMAM, yessawe Abane ad issexdem tadukli-agi n izzayriyen mgal listimar afransi. Iswiyen n weswir banen : 1- Tadukli deg yiwen wegraw n iqerra n temnain. 2- Tamuli er wanda tessawe tegrawla. 3- Asuddes ne aneem n lALN. Di tezi n 20 n wussan, iqerra n tegrawla nnejmaen u mmeslayen ef liala n tmurt deg yiwen wexxam id-yezgan deg-umada n IGBAL, ar tama n Bgayet. Yerna lesker n Fransa yezzi-d i mkul tama. Maca nniam n ugraw igerrez mai d kra u yella-d di lbana. AMIROUCHE, yiwen uqerru amuqran n tmurt n Leqbayel, yelhad d tellist (la scurit) n ugraw s lemawna n yimjuhad yellan yides. edren i ugraw-agi : - Larbi Ben Mhidi, yellan d aqerru ef temna n Wehran, d netta i d aselway n wgraw. - Abane Remdane, aella asertan (chef politique) n FLN, amaray n wegraw. - Ouamrane Amar, aqerru n temna n Lezzayer. - Krim Belkacem, aqerru n temna n Leqbayel. - Zirout Youcef, aqerru n ugafa n Qsentina. - Ben Tobbal Lakhdar, amiwen n Zirout Youcef. Ur diren ara :

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 17 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

1- Ben Boulaid Mostfa, aella n Aures, yettwana uqbel agraw, ass n 27 meres 1956. 2- Si Cherif, aella n wenul n Lezzayer, iceyye-d rrabul ines. Yella aas umeslay ger wigi yakk iedren deg ugraw. Aas n titasin (les dcisions) i d-yeffen seg-s, qeblentent akk imedar. Llant garasent reba a tent-id-nebder dagi : Tamezwarut : iswiyen n tegrawla ttubeggnen-d akken iwata deg uttaftar-nni d-yeffen deg ugraw umi qaren plate-forme de la Soummam (Tierert n la Soummam). Tis snat : lALN xedmen-as yiwet n tsuddest i tikelt tamezwarut s isellumen d walugan n usali d tikli. Tis tlata : Lezzayer teba ef 6 n temnain umi qqaren LWILAYAT. Mkul lwilaya s wuun ines, seg yiwen alama d setta (1, 2, 3, 4, 5 d 6), tettmetil yiwet n liha n tmurt nne : tamna n les Aures, tamna n ugafa n Qsenina, tamna n Leqbayel, tamna n temdint n Lezzayer, tamna n Wehran d temna n wenul azzayri. Tis reba : Llant snat n tsequma i yzemren ad refdent leryuy : - C.C.E. : Anbaz n Tuqqna d Uselkem. - C.N.R.A. : Aseqqamu Aelnaw n Tegrawla Tazzayrit. C.C.E. llan deg-s 5 n ieggalen : 1- Abane Remdane 2- Ben Mhidi Larbi 3- Krim Belkacem 4- Benkhedda Ben Youcef 5- Dahleb Saad. Di xemsa yid-sen ilaq ad ilin di temdint n Lezzayer. Lxuf n lmut ne n webas-nnsen yezga. Xemsa-agi iella imuqranen n tegrawla ilaq ad idiren di lbana. Zzgan ttbeddilen ixxamen. Yal wa ur yeri anda yella wemddakul-is. Ma ilaq ad myeren i wakken ad frun kra n temsalt, ilaq ad d-eddin ef umusebbel ar aten- isemlilen. Ma yettwaef, ulac lxuf ef iella-nni.

- 18 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

C.N.R.A., netta, llan deg-s 34 n ieggalen. Yennejma 4 n tikkal ger 1956 d 1962 berra n tmurt, di Maer, di Libiya akked Tunes. Mbad Agraw n la Soummam, rad yema. Ula d agdud yedda-d s aqa akked yimjuhad. Dag-i i d-iban wazal n yergazen am Abane Remdane d iella yellan yid-s. Tban-d tmusni-nnsen deg uselu n tegrawla. Akken ma llan iella n tegrawla ercen u ssnen, maca ileb-iten yakk Abane Remdane, yufrar-d fell-asen, iban-d d aella n tidet, yezmer ad yessexdem laci u yessen aten-yessexdem. Ifehhem s lemawla u yal tamsalt yesa-yas tifrat. Amennu amuqran mgal irumyen d winna n temdint n Lezzayer umi qaren la bataille dAlger. Nnan-d d akken d Ben Mhidi i yeban ad yexdem yiwen usended amatu (grve nationale) di Lezzayer. Asundded-agi ewwlen-d ad tebdun ass n 28 yennayer 1957, di tezi n 8 n wussan. Wid yefen rray-agi n usudded san 3 yeswiyen ban a ten-awen : 1- Akraf n yal aerrek di tmurt n Lezzayer. 2- Abeggen belli agdud n Lezzayer yedda d yimjuhad deg umennu-nnsen mgal Fransa. 3- Asufe n temsalt n Lezzayer er berra n tmurt i wakken ad slen yakk yis lenas. La grif tera-d as akken Fransa thegga-d iallen-is i wakken ad ttqerre annect-en, abada di temdint n Lezzayer. Akk Izzayriyen nnan-d IH i wsiwel n CCE d Abane Remdane : ixeddamen, imzenza, ifellaen, inelmaden ebsen ef lxedma. Fransa tewwel-d ad ter la grif-nni. Lesker n Jacques MASSU llin s-ddre tiuna, wwin ixeddamen ar imeqan n lxedma nnsen, nnan u fen aas n izzayriyen. Selin-d rrehba d lxuf deg ulawen n izzayriyen akken ma llan. Win fen, ur d-yettual ara. Deg-umennu agi n temdint n Lezzayer i yeli Larbi Ben Mhidi. Yettwabes ass n 22 furar 1957 u yettwana ass n 3 meres 1957. D annect-agi i yean imeddukal n Ben Mhidi di 4 yid-sen ad rewlen si tmurt asmi ten-yewwe lexbar belli yettwaef.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 19 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Aqla nessawe-d er wasmi yebda Abane Remdane yettmagar-d uguren it yessawen alami yettwana s-leder s ufus n yerfiqen-is. Yewer aas ef Abane Remdane i wakken ad yeffe si Lezzayer. Yeli-d lezen ef ul-is. Aas n izzayriyen i yemmuten, i yettwafen er lebs. Ulac tawacult imenen. Lmut n Ben Mhidi iulfa-yas aas Abane. Yella d ameddakel-is amuqran. Yir liala-agi simmal tettkemmil ef Abane. Di lemer yemsefham netta d krim Belkacem. Gar-asen mai kan d li, am ayen yellan gar igenni d lqaa. Krim d argaz n umennu, ma d Abane iemmel axemmem, tasertit. D tidet, Abane ismenyafi wid yeran. Ma yella yiwen ur yeri ara, iru am akken iqer-it. Abane iteqqes s yiles-is. Ula d Krim ur yemni ara seg-s. Amer yettaf kullec ad igerrez. Ilaq ulac win ara ielen di tegrawla. Annect-a iwer ad d-yili imi ulac argaz ur nelle ara. Mi yewwe er Lmerruk, Abane yennu netta d yiwen uqerru amuqran nnien n tegrawla : wagi d Abdelhafidh Boussouf. Ilummit ef tlata n tawsiwin : - Tamezwarut, acuer yessuli s lemawla Boumedienne. - Tis snat, acuer i yejme aas n yedrimen n tegrawla ur-s di Lmerruk, di lawan i deg ilaq ad d-aen yis lesla. - Tis tlata, acuer lFLN n lmerruk ur yekcim ara aas di tegrawla. Boussouf ur d-yenni awal, ur s yerri ara i Abane. Maca yecfa-yas u ad d-yerr ttar. Akka tura, Abane yesa sin yedawen : Krim d Boussouf. Rrnu-d er-sen ar taggara Ben Tobbal Lakhdar, aqerru n ugafa n Qsenina. Mi yewwe er Tunes, mbad mi d-iedda ef Lmerruk, Abane yufan liala ur tessefra ara sur iqerra n tegrawla yellan din. Yal wa yettassa wa, ala tadduyin wwaygarasen. Krim, Ben Tobbal d Boussouf zzgan ttlummun di Abane. Kra qaren-as d ke i d sebba n wayen yeran di la grve nni n 8 wussan. Ttun d akken mai ala Abane wed-s i yellan deffir n temsalt agi amana llan di 5 yid-sen. Yerna ur nezmir ara ad d-nini d akken la grve agi ur teni ara. Wiya qaren-d ef Abane belli netta di tidett d acengu ne d adaw n tegrawla. Annect-a iban d tikerkas,

- 20 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

imi win yesan imjuhad deffires mai d Abane amana d Krim, Boussouf d Ben Tobbal. Di tidet, ayagi akk yekka-d si tismin d timezizwar er lekum d umennu ger iqerra anwa ara d-yekken s nnig wiya, am akken terru di yal tamurt, di yal tagrawla. Xedmen kullec i wakken ad tezlen. Ggullen deg win ar as-immeslayen ula d awal. Ar taggara, udin-as tafxett. Ssutren deg-s ad iru ar Lmerruk i wakken ad yefru yiwet n temsalt i d-yeran ger lesker n Lezzayer d lesker n Lmerruk. Abane ilaq-as ad yemlil d ugellid n Maruk i wakken ad yefru taluftagi. Netta yu lal ulac d acu yellan, d sebba kan. Iru netta d Krim d Mahmoud Cherif, yiwen uqerru n lAures, deg yiwet n tnafagt. Yufan Boussouf yettraju-ten di Lmerruk. Dinna itnan ass n 27 dcembre 1957. - Ayagi d tadyant tameqrant n tegrawla tazzayrit. - D ass-is aberkan. - Amezruy d lmual ad t-yettu axaar ur ilaq ara azzayri ad yen gma-s azzayri ! Ayen deg aydeg ulac ccek : D Abane Remdane i yellan deffir n listiqlal n Lezzayer. Ma nenna-d d akken Abane Remdane d netta i d bab n timmunent, nesa ttbut ef ayagi. Yerna d ttbut iean. Tamezwarut, d netta, wed-s, i yessawen ad d-yejme, ad yessemlil izzayriyen d ikabaren isertiyen n lweqt-nni d iella-nnsen i wakken ad nnaen ef tmunent n tmurt. Ulac win yessawen ad yexdem ayen yexdem Abane. S kra n umennu d-yeran si 1830 ur yewwi ara er yeswi acku iella n lawan-nni, as akken san tissas, ur dduklen ara. D tagi i d tamsirt tamenzut : amgared yellan gar tagrawla n 1954 d tiya d-yellan uqbel-is, mi ara yeddukel wegdud, ad yawe er yeswi-s, akken yebu yizif umecwar. D tadukli i d lsas n yal taawsa. Sebba tis sant is-yella Abane Remdane d bab n timmunent, d netta id-yessbedden tuddsiwin d yenbazen ef i tsenned tegrawla.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 21 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tuddsa tekka-d s-nnig n wemdan, tessemlal daxel-is aas n yemdanen - d irgazen d tulawin - i izemren ad xemmen lwaid, ad mmeslayen ef webrid ar awin i wakken ad ssiwen er yeswinnsen. Ar taggara, akken yebu yecce Abane Remdane, maca ad yeqqim d winna i yneren abrid i wegdud azzayri i wakken ad d-yessukes timmunent-is, mbad yiwen n rad annect-ilat anda azal n umelyun d nnef imerasen d timerasin yelin i tlelli n wegdud.

Remdane Abane

- 22 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Salsa di Tipaza
Said ZANOUN

ajmilt n tikkelt-a, tasart textar-d tamdint tamesrart n Tipaza. D tamdint emmlen akk medden, di lebda tettmaggar-iten s yiallen leslama zeddigen. Tamdint-agi ilaq ad nissin lbana-s, lut-d ! ddut-d yid-i ad naker addud ur-s i wakken ad d-nagem yiwen usagem fessusen n tussna seg umezruy-ines i wakken ad nekkes acau n fad n wayen nesqe ad t-nessin. Ma yella tudert s tewzel ne s tezi n lweqt tesa taggara-s, uleqrar tettrau-tt lmut. Ma yella d tussna, d lebda yettlal-d ujdid ef ujdid. Tussna dima d tilemit, lemer-is ur yettunesab ara. Aql-a la nleu ef zelme n tmanat n Lezzayer iqublen leber, mi nessuref i kra n temdinin ad a-d-temmagger temdint-agi mechuren n Tipaza, umi imerzan i d-yettasen ttzurun-tt qqaren-as tamdint n ure (la ville dor ). Ula d tamdint n Cherchel qqaren-as akka. ala snat temdinin-agi umi qqnen isem n wure. Ayagi d ttbut n thuski n teslit. Mass Louis Bertrand, yiwen unaur afransi i imerren deg-s yennad : Ce site, cest la fois un des plus aimables et des plus Lagrote, yiwen uselmad ameqqran, iewwer akk tamdint, cerqi berqi, netta yenna-d : Le bonheur Tipaza, ctait lharmonie des

grandioses de la mditerrane, une douceur extrme des teintes, une suavit, une mollesse toute italienne . Ma yella d Mass Felix

ruines dores sous les oliviers, les peins parmi les absinthes au
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 23 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Si zzman n zzman aqdim, akk Tipaza d lqurub n Ccenwa, tamurt, tekker-d d tamarkantit, lella-s meqqret, ssaya-agi tekka-as-d seg uru-ines n tfezza (la pierre calcaire ) akked usar i yellan s aqa, sseqdacen-t s waas di lebwaber akked teflukin. Di lweqt n Rruman, Tipaza terna di tbuar s lella n tferrant (la vigne ) akked uzemmur yettruun tisewa n tzemrin i d-yettarwen zzit mebla ccea. On comprend que ce site aux souples

bord de la mer, sur le fonds du Chenoua accroupi . Amyaru ameqqran Albert Camus, netta daen yenna-d : A Tipaza, je vois quivaut je crois et je ne mobstine pas nier ce que ma main peut toucher et mes lvres caresser, je nprouve pas le besoin de faire une uvre dart, mais de raconter ce qui est diffrent. Tipaza mapparait un de ces personnages que lon dcrit pour signifier indirectement un point de vue sur le monde comme eux, elle tmoigne, et virilement. Elle est aujourdhui mon personnage et il me semble qu le caresser et le dcrire, mon ivresse naura pas de fin .

Yu lal ambaddal n ssuq yeshel-as imi iberdan llan wejden, lmersa tella, txu kan leryaf n trusi d unaqel n ssela (les quais ). Les

ondulations, domin par lnorme masse du Chenoua, a t et fait fortune trs tt. La pierre calcaire et le bois abondaient jadis dans le pays. Ds lantiquit romaine, la vigne sy dveloppa, mais cest probablement lolivier qui ft la principale ressource de la rgion .

yettkuffut yettimur, ileu di tmura-agi i d-nebder. D amenqad (Emperreur ) Claude i yerran Tipaza d tarast n Rruman (colonie romaine ) di lweqt-nni anda agdud n tmurt n La Gaule (Fransa) mazal imezda-is ddaw umada, gganen deg yiecciwen, kessen deg yizuar.

communications taient assures par un rseau de bonne route. Le port de Tipaza, il est vrai, ntait pas bon, il navait pas de quai, mais il tait en relation de commerce avec lEspagne, la Gaule et lItalie. Sans doute, sen tant content, faute dun endroit plus favorable . Akkenni, s wuguren-agi, imzenzi irennu yettnerni,

- 24 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

qui fit de Tipaza, vieille cit phnicienne, une colonie romaine, en un temps o La Gaule vgtait encore sous les forts et les ptures. Le Christianisme qui semble avoir t florissant Tipaza sous le bas empire, sy tait introduit de bonheur, avant mme que ldit de Milan ne dcide de sa reconnaissance comme religion officielle de lEmpire. Prosprit qui explique limportance des vestiges chrtiens : deux grandes basiliques, la chapelle de lEvque Alexandre, la Ncropole de lOuest. Sur ces pierres, plane le souvenir de la Sainte Salsa . D tidet yella ttbut n waya, mazal aas igulaz n urumi (vestiges romains ) i d-yeggran ttwaneqcen s ufella n yera i d-yesnetayen
amezruy n Salsa, yiwet teqcict yesan 15 yiseggasen di lemer-is, d tilemit akken d tamecut tuki-d, tumen s ddin n Sidna isa yettebbin seg wul iean. S wurfan, Salsa tekker tera yiwen usbeddad (statut ) i ttebbiden wiya, tekkes-as aqerru, tegger-it er leber. Imcumen-nni, akken ad d-rren ttar, nan-tt s lmut tajehlit (masacre ), eggren tafekka-ines er waman. Leber amzun yugi ad yecrek, ad yeqqel d aekka n tfekka n ccahida, yennuna, yerfa, yekker yerwi ! yettemxebba d yiman-is, yencef ! lmujat ttkuffutent, ssent ! ttelint d asawen ef yidurar ! au yettsuu yejhel ! yekker yiwen ilemi d anebas, isem-is Saturninus, am wakken yefhem ayen yeba leber, isebbel tarwit-is, ineggez er daxel n waman yerwin akken ad d-yessali tafekka n teqcict Salsa. Imiren-nni kan, ters-d lehna ! Au yekkes, yessusem, lmujat rrsent ! leber yetthedden, yual-d er leqel-is. Aselmad Lagrote yenna-d belli ulac aas-aya, di Tipaza n wass-agi, mazal yella yisem n twacult Saturnino. Deg useggas n 430, inebbazen n Vandales i yesterwsen akk Tafriqt n Ugafa, aas n yimezda n temdint n Tipaza rewlen, zegren er tmurt n lEspagne, dinna i yu yimi n uebbed n tmerast Salsa yualen d tamrabet n urumi.

Ddin n lmasi umi d-nejren abrid irumaniyen yezwar yea imi di Tipaza, ayagi yera uqbel ad d-yeqqel d ddin unib n umsenqad (religion officielle de lEmpire ). En effet, cest lEmpereur Claude

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 25 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Di temdint n Tolde n tmurt n lEspagne, llan wid mazal ttebbiden deg-s almi d lqern wis seba, lamena ar ass-a ulac wid i d-yewwin ttbut n tfekka n Salsa anda tella. Oui, avec lan 430

dbute linvasion Vandale, lAfrique du Nord est dvaste, toute la ville dcide alors de senfuir en Espagne. Les restes de la jeune fille martyre furent-ils emports ! Cest possible, car le culte de Sainte Salsa prit racine en Espagne. Gsell prcise quon le clbrait encore Tolde au 7me sicle . Am akka i la nettwali, tamdint n Tipaza, tamarkantit n umezruy tuklal ad tettwassen. Oui ! Tipaza, mrite une visite, cette petite ville laisse de profonds souvenirs quon noublie jamais ! .

- 26 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tamazit ass-a, tajmilt i yimezwura


Hamid BILEK

kken yebu yizif yi, leqrar-is ad yali wass. Iseggasen tteddin imulliyen wa yeafar waye , mkul tafsut s tefsut-is, yal tafsut s rreb-is, tedda tefsut n tmanyin, tetbe-itt-id tefsut taberkant. A d-assent tiya, ad ddunt deg uzamul n tid ieddan, imi abrid i d-nerent d win n tugdut, d win n tlelli, d win n tmazit Abrid si tefsut n tmanyin armi d ass n wass-a, tedda deg-s tmazit amecwar ezzifen, ulama yenne, ulama yeur d isennanen, d iekkuren, anida d irgazen i yettwaebsen, d tirwiin i yettusebblen. Tedda tedyant n tmanyin tusa-d tin n xemsa u tesin anida azal n umelyun imeriyen i iebsen ef uerbaz, sebblen aseggas n tudert-nsen, aseggas deg uzekka-nsen i wakken ad skecmen tamazit er uerbaz. Di tefsut taberkant mmaren idammen n wacal d ilemzi Ass n wass-a, ahat wid inuen seg iseggasen n 40 d 50, wid n iseggasen n 60 d 70, ur ttamnen ara iman-nsen mi ara walin anida yessawe umennu-nsen, amennu mi id terfed dderya-nsen. Tedda tallit anida Dda lmulud, azamul n tmazit yettwabes, ugin-as ad d-yawi assarag di Tizi-Ouzou, ef tigemmi tamazit, ef isefra iqburen n teqbaylit. Yera wayen yeran, yedda zman, Ass-a amis-nni it iregmen yual yettzuxu s tmusni-ines, yettmagar, yesaib s leqdic i d-yettilin ilmend-is. Aya d amedya iwakken ad d-nini akken tebu trewle i tidet, akken tebu tumme leq,
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 27 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

akken tebu, akken Am win yettumun iij s uerbal, lael yettqellib ef lael, ana yella deg wawal : tzemre ad teskiddbe ef yiwen yal ass, ad teskiddbe ef medden yiwen wass, maca ur tezmire ad teskiddibe ef medden akk yal ass, qqaren daen: tidet am zzit, akken tebu txele-tt, leqrar-is ad d-tifrir. Abrid n tidet, d abrit n lael, d abrid tmazit di tmurt-is. D wagi kan ay d wab. Seld tidyanin n 88, llint kra n tewwura, xelqen-d acal d akabar, acal d amis, acal d tiddukliwin tidelsanin. Tamazit yedda-d weric-is, ama d ikabaren, ama d imisen, ama d tiddukliwin i iqeddcen tuget deg wennar n tmazit, yal wa yefka-d ayen iwumi yezmer iwakken ad iawen tamazit ad tali, ad taf iman-is di tmurtis. Ger useggas n 90 d 91 lulen-d sin igezda (Departements) n tutlayt d yedles amazi di Tizi ouzou d Bgayet. Deg useggas n 91 i tikkelt tamezwarut, tekcem tmazit s wudem unib er tiliri n lezayer s yiwen wemis n talut s tmazit. Tiliri yellan yiwet n tallit teqqar-d ayen ur nezmir a d-niwed ef imenasen n tugdut, ef imenasen n tlelli, ef imenasen n 80. Maca ! Anebus ef uerbaz di 95 yeslul-d Asqamu Unnig n Timmuza, (tasuddut tamezwarut di timunent n Lezzayer iqeddcen i tmazit), yessekcem tamazit s aerbaz, aerbaz i deg ass-a llan deg-s azal n 250000 inelmaden, nnig n 1400 n isemaden n tutlayt tamazit. Deg useggas n 2001 yekker ubaxix, yeli azal n 126 d ilemi ef tugdut, ef tlelli n wawal, akk d tmazit. Akken yebu yili lal, tamazit tella-d, tekcem di tmendawt deg useggas 2002, tual d tutlayt taelnawt. Anwa yumnen ! Aseggas n 2009 yegla-d s tullya n tiliri tamazit, u mazal lxi er zdat Iwakken ad nilit nessaram s azekka yelhan, yelha ma nwala d akken yella wayen yettwaxedmen deg unnar agi n tmagit, n izerfan n wemdan, n tedemt, n tmazit atg. Lexa yella, maca aqeddim yedda er zdat, er deffir tualin ulac. Akken qqaren taqerunt ma yella tneef, yiwen ad tt-iwali tneef teur, waye ad tt-iwali nef

- 28 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

deg-s d ilem. Di sin san leq imi mxallafent tmuliwin, win yessaramen s ayen yelhan, ad tt-iwali la tettaa, ma d win yeddarlen, yettwalin siwa lam wina ad yettwali taqerunt a tezazal, a tneggi. Wigi d wid yeban da tamazit ad tt-rren daxel n tqarunt, am wakken xeddmen i yierdayen n tirmitin. Akken yebu yili lal, akken bunt mxallafent tmuliwin, tamazit tual d tilawt di tmurt-is. Tamazit tekcem di tmendawt, tamazit teef aric deg wennar n talut, tamazit tekcem deg uerbaz azzayri, yiwen ur yezmir ad yenke. I wid yettwalin akken nnien, tamazit ulac lxuf fella-s. Tamazit tessutur deg-sen kkan ur ttnnekren ara, ur tt-ttbeddilen ara s taye. Ayen isehlen akk di ccelagi d ayen ilaq ad yexdem yal yiwen deg-ne, d ayen isehlen ef yal yiwen deg-ne : d ameslay gar-ane s tmazit, d ameslay i dderyanne s tmazit, d wayi id Le SMIG di tudert n tutlayt. Yal aseggas tafsut a d-tual, nessaram yis-ne, nessaram s tmazit, s warraw n tmaza ad tif tid ieddan. Tamazit ass-a tewag ad idirin warraw-is yid-s mai ad mmten fell-as. Tajmilt ad tual i wid isebblen tirwiin-nsen, tudert-nsen, seg iseggasen n ebin tarre-d d asawen, Iegalen n Wegraw Imazien (Academie Berbre), imenasen n tmanyin, arrac n xemsa u tesin, arraw n tefsut taberkant, tiddukliwin tidelsanin d wid yakk yellan d imufiren, d iqeddacen n tmusni imi izad leqdic-nsen, iwakken yusad wass-a, anida akken s yenna winna: Zik tamazit tettawi er lebas, ass-a tettawi er tafat, er tlelli i wakken ass-a ad yif ielli, azekka ad yif ass-agi.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 29 -

AVRIS

Awal ef wawal
Moh MEDJDOUB

wumi awal ? Awal iferru-t wawal, ne awal ad yefru awal. Awal ma yeqed ellu, ad yebnu maca ma yeqed rekku, ad iteddu yetthuddu. Melmi awal ? Awal yettili anda yella wawal, amkan-is anda iwulem kan, mai er zdat, mai er deffir ; awal iteddu s lqis. Amek ara yili wawal ? Awal ma wezzil yefra, ma ezzif ad d-yefk kra. Awal ad yili yewzen deg iles n win yettmeyyizen akked win yettezziben. Ansi d-yekka wawal ? Awal d lsas n wemdan, yes-s i tbennu ddunit, yes-s i tettemsaqal talsawit, yes-s i ferrunt, yes-s i berrunt. Acimi awal ? Awal d asuu n yemdanen, acku yes-s i d-tnuze terwit assen mi d-tlul. S wawal i neqqar : A bbuh i lbael, abbuh a tidet, abbuh a tarda, abbuh ay ammus, abbuh ay izerfan-iw, ay amezruy-iw, ay idles-inu ; abbuh a timmad-iw, abbuh ay aar-iw.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 33 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Azal n wawal S wawal i d-nekku, yes-s i nettargu ; s wawal i tent-nferru, yes-s i netthuddu akken a nebnu, s wawal i nzerre ngemmer tamusni, yes-s i ntekkes lxiq mara year wul, cwi kan yella wawal. Acukan lemmer awal s tidi a neggugem irkkelli ! Amek i yelha ? Yelha wawal mara yenne seba n tikkal deg yimi uqbel ad dyeffe. Yelha mara d-yeffe i bennu akked usnerni n win ara syeslen. Yelha wawal iceben, iweznen ad yili d win iedqen, mai d win iqeben. Yelha wawal amellal win zeddigen, mai d awal aberkan win qessien. Awal yefka-t-id bab n wawal akken ad yili nnig merra n wawalen n yemdanen. Yiwen d wiya Yella yiwen, llan wiya yecban winna ; acukan wigad nnien ur ttemcabin, ur cbin s ayen ilaq ad cbun, ur cbin er yiman-nsen ; maca ttemcabin gar-asen. Cwikan yella wayen uur ttemcabin. Ula d amedyaz yewhem deg-sen, wigad-agi illen bennun amezruy, netta wag-i yelha-d yid-sen, yerna ad d-qqaren wiya akken amezruy-agi mi tece kan ad tkecme ar ur-s, leqrun d leqrun wissen ma k-fdun. Ihi fiel awal ; yal yiwen ayen yezre ad t-yemger, lqanun n ddunit akka

- 34 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tabrat i yelli
Boussad BOUAICH

ss-agi la ttru ! Mi nil merra d aqcic i la yettimuren deg uebbu n yemma-m, amejjay yenna-k :"ef wayen akka ttwali d... taqcict". Isusem. Cwi akka yerna-d : "ulac ccek, d taqcict tamecut i la ttwali". Yerna-yas-d d "tamecut", am akken tezmer yakan ad tili d tameqqrant ! Mena mai d aya i-iceben, yemma-m akk d nekk : ur numin ara ayen akken nesla "d taqcict" ! Ih, d taqcict ay at rebbi ! Nekkni yessarmen si tazwara a d-nesu taqcict "tamecut", nekkni yessarmen a kemm-id-nesu. Allen-iw urent-d d imei ; mmuqle er yemma-m, kif kif ttiriqent wallen-is... Ihi tura zemmre am-in mmeslaye, ad serse ameu-iw ef uebbu n yemma-m akken am-in-sle tettembiwile (bi a d-ini am tmerdedda, ugade ad tee). Tura yal ass emmle mi dserse afus-iw fell-am ay id-wte s rkel akken qqaren. Anda ri, ahat kemm s uqerru i d-tekkate. Tikwal uqbel a y-id-yas yies ttwali-kemm ger wallen-iw. Ttwalikemm tleu zdat-i, tafettust-im deg ufus-inu, nteddu, nteddu, nugi a nebes, nugi a neyu. Kemm tezhi, tettfeie, nekk akter. Mi d-uale er leqel-iw, afe-d iman-iw : allen emrent d imei, ul yekkat am wakken yewwet zdat teqcict-nni i emmle i tikelt tamezwarut, acal iseggasen aya tura uqbel a d-mmagre yemma-m deg webrid-iw.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 35 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Acu ara m-ini ? ebe a d-tlale. ebe a d-tili, a d-tili da, zdat-i, a kemm-ddme ger ifassen-iw. are a d-tlale, ri a dawde talalit yid-m, ri a d-awde talalit yess-m, ad uale d wayenin. ri s tlalit-im ad uale ma ulac yakan d "baba", am wakken yual d "la" winna i d-iuren Mekka. Nekk d ddu-im ara yualen d Mekka-inu, fell-as ad tezzi alamma yezzi leqel-iw. Yerna tura mi d-mmekta, am-d-ae ddu d ameqqran a-yawin di sin, akken ula d nekk, yal mara tees yemma-m, a d-rewle seg ussu i wakken ad se d tama-m. Am kemmini ad kemse ifasseniw ddaw umayeg-iw. Tigecrar-iw a tent-kerrfe almi uzant idmaren-iw am wakken lli di tebbu n yemma. Imiren kemm ad tegne, nekk ad ttmuqule deg-m. Am-selfe ef lenk-im, ad urare s ufus-im, a kemm-rju akken alamma teldi-d allen-im. as ma tele, yecqa-kemm : uri ad esbe iuan-im. Mi wwe er wis ecra, a sen-d-iwde s wadda. Aha segger, iwel imur-d. Ur ttaggad, hegga-d yakan dacu ara nurar nekk yid-m. A nurar alamma neya, xas a nsemme ula deg imekli-nne, xas a nerr iman-nne ur s-nesli ara i yemma-m mi ara -d-ssawal, mi d-su fell-a akken a nekfu turart. A nelleb, a nbessel, a nessimes lqecc-nne. A nes s tufra di sin mi tt-nera tebda treffu. Mi nwala terfa dayen, a nru di sin a s-nger iallen, a s-neleb sma u a tt-nessuden, kemm ef yiwet n ti, nekk ef taye... akken ur a-d-ttwali mi ara nemmemaz i wakken a d-nini : azekka ad as-nawed."

- 36 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

ef Salas d Nuja
Ferhat BALOULI

Tazwart edder tmazit seg wakud aqbur di timawit, wigad-is ur d-lhin ara d tira s tutlayt-nnsen am akken xedmen yegduden nnien, da d ayen yean tamazit ass-a ur tesi ara tasekla yettwarun s waas, ayag-i d ayen isi d-lhan yemyura deg wezgen wissin n lqern yezrin (wis 20) dayen yebdan ahat akken ileq s ur Dda Lmulud di tesnilsit d welqa n tmedyazt, maca tenulfa-d tira nnien icebben tamazit, tag-i d tin n ungal, da banen-d aas n yemyura deg weic-agi, deg-sen Racid elic, Amer Mezdad yakk d Brahim Tazaart i yuran ungal-a i ef ad dnemslay tikelt-a. ef wungal Salas d Nuja Ungal-agi iwumi isemma mas Brahim Tazaert 1 Salas d Nuja d yiwen ungal i d-yefen kan taggara-agi maca yaeb imusnawen n weric-agi n tira, da ef aya yettunefk-as warraz deg tfaska

Ur si ara aas isalen ef tudert n wemyaru agi aceku ur d-mlele ara akka tizrawin ef tira-yis maca netta am akka n tama-agi n Bgayet, yesa yakkan idlisen nnien s tmazit; amenzu d tulizin tid iwumi isemma Larat , yessa daen amud isefra iwumi isemma Nnig tira , dien kan akka ini yaru-d s iimisen ef tmuliwin-ines, nezra d akken tulzin-ines llant deg yedlisen tmazit n inelmaden ierbazen n tmurt nne.
1

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 37 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

talnawt n udlis iderrun myal asseggas di tmanat n tmurt-nne. Ma d ayen yerzan asentel i ef d-iyettmeslay, da d win n tayri d wayen d-yezzin fell-as. Yeba wemyaru ungal-is ef tlata yericen, amezwaru, win i wumi isemma aan d uneni, Yebda-t s umeslay-is ef lala n Salas ilemzi n 24 iseggasen ikecmen er sbiar, ayen ara as-d- yawwin tarui d uneni ameqran imi netta ur izemmer ara akken d afella ad yurar adal iemmel, da deg waric-agi yella-d umeslay s telqayt amek yedder Salas di sbitar, amek id-yefe almi d-yewwe s axxam anda ur s yeib ara lal mai, segmi yewwi-d acerrig n lebda deg uebu-is. Deg weric wis sin, win i wumi isemma wemyaru timlilit , yewwi-d deg-s ameslay ef wamek d- tella temlilt ger Salas d Nuja, tin ara ad-ibanen ass ma ara iru Salas d yemdukal-is er yil yellan di tama ihin n Bgayet, da er tiwant-nni i wmi neqqer Bulima ne Jerba s yisem-is n tidett, din id- tera timlilt ger sin yemsikkiren acteurs id-nuder yag-i, ayag-i yella-d ass mi tereq Nuja d medden mera ur zmiren ara ad gren a tt-id-ksen si rahba n lmujat n yil yerwin, alla Salas id-yugmen tabest, yeneg akken a ttid-yessukkes deg uqemuc n yil, er taggara s tallelt n iewamen n uwanek (tat) yessawe Salas a tt-id-yesukes si lemwaji alarmi dtefe s aftis, sin tebda tmusni, din tlul tayri ger ilemziyen, almi d ass mi d-tewwe taggara n uewes d umere-nnsen di Blima, mfaraqen maca mai s wulawen, myal yiwen yual s axxam-is. Deg waric aneggaru, win i wumi isemma wemyaru: tazmert n tayri yulli Salas er lezzayer tamanat akken ad inadi ef Nuja acku ur s-d-tefki ara tansa-ines, maca yecfa kan d akken tenna as-d teqqar deg ussegas wis tlata di tseddwit n lezzyer, am akken is-dtenna teqqar tujya, sin akken yewwi-d wemyaru aas ef yensayennne acku Nuja tella tettuellaq i mmis xal-is as akken nettat u tebi ara, er taggara Salas yemlal d Nuja er tama n tseddawit, meslayen tawed-as-d ayen is-d-tena ef yimmi n yil, tegul-as-d d akken teml-it akken ur temil yiwen, netta daen yeur-as ul-is d ayen teba, maca amyaru yezzi yemeslay-d ef umennu i texxdem

- 38 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Nuja deg wexxam akken yemmas ad ter aar ef taluft n zwa-is d yeb mmis xal-is ne mmis n gmas n yemmas d wamek yugi babas ad yeddu lebi i tmettut-is di taluft-agi, as akken di tidett d babas nne jeddis n Nuja i yelqen taqcict. er taggara n ungal, yemlal Salas d Nuja di yiwet n tilust, dina er tama tesdawit, teka-yas-d amek teqqim ugar n sin wussan yezrin di texxamt-is, ur tei ur tesswi i wakken kan ad zren imawlan-is d akken tugi win ur tt-qqnen, sin tecud mera assirem-is er babas is-d-yennan ar kan ayen nnien d cel-iw, er taggara, myennan acal myamalen, sin ifeq Salas d akken Nuja tettak anzi er yemmas yemmuten teat-id kan akken d aqcic, s wakka tamacahutt tefe er tagara yeldin, ur zwijen ur friqen. Tamuli taseklant er ungal Tafekka n ungal-agi tezzi ef sin imsekkiren (acteurs) Salas d Nuja, tella ger-asen yiwet n tayri taqesant, ur yeri ara wakud d tezi iberdan ne lewer n yensayen-nne, di tira-s mass Brahim Tazaart yedda abrid n tsekla tilawit (ralisme) 2 (da d wag-i i d abrid iddan aas n yemyura n tmazit ass-a) ayen d-yettbanen s useqdec n tgawin yellan di tilawt, sin yefka-yasent wumyaru cwi n tberitt turi, acku iccud timsal akken iwata, ta deffir ta, ahat mai akken irant di tilawt maca kkan-t-d ssin. Da tira tilawit tettak azal aas i weglam acku yess id-tettban tira d aken tcud er tilawt akken iwata, ma yella d asemres-is; yettban-iyid d akken yesqedc-it wemyaru deg waas n tegnatin as akken ayagi yekcem di tbadut n uglam 3 maca zemre ad d-ini d akken amyaru yekcem di tlufa lqayen n wayen id-yeglem, yewwi-d ef imeqan 4 ef yemdanen 5 ef irsiwen 6 d wayen nnien.

Wikipdia, ralisme (littrature). Walli di temsalt: Kania Rabdi: Tasekka n uglam, di tmazit tura , uun 04, HCA, yennayer 2010, as. 35. 4 Brahim Tazaert, Salas d Nuja, as.60. 5 Kifkif, as 93- 101- 116 143. 6 Kifkif, as 69.
2 3

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 39 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Deg wayen id-nefren di tezrawt-agi-nne, da d amek id-yeglem wemyaru imeqan i deg yezde Salas, yenna-d: d akessar, akkin i wassif yettnazaen tafat treqq ef yigejda, daxel yexxamen, ef lamme ibedden di tlemast n Bujlil id-iqublen . Nnig n taddartnni, adrar at ebbas yebded d lenaya. er tama tyefust, allen ttruhunt ttualent ger Taza d At Mensur d assawen nnig n Tezmalt, er tama-s adrar n webalu yettecuul. 7 tukkist-agi id-nekkes seg unegal tettmeslay-d ef tama i yezde Salas, da yewwi-d wemyaru ameslay-agi ef uneni yefen Salas deg yiwen yi akkenni, ssin yerrat-tt i umuqel er tudrin id-yezzin i taddart-is 8 di tira yezmer wemyaru ad d-isemmi kan tudrin maca aya as-yekkes rru i tsekla-s, da d ayen-i yean amyaru yeseqdec akk ismawen d-tefyirin i wummi rri aceri s ddaw-nsent, amedya n wassif yettnazaen wag-i da yerna-as-d wemyaru ayen ur nessin ara degs, acekku yezmer ad d-yinni kan assif ass mi is-d-yerna yettnaze da ihuz alla imeri, yesufe-it ef tutlayt musnawen, yeskecem-it er turi d wayen icudden ur-es. S umata gre tamawt deg ungal-a d akken anales(narrateur) yeggard iman-is aas, lada s ttawil-agi n weglam, llan-t tikkwal anales yettmeslay-d alma d asebter ne ugar, am deg usebter 96-97 ne di 137 am akken ad d-naf di tira tilawit n Brahim Tazaert ulac aas n tugniwin, as akken kan akka ini tedd-id yiwet am tin i deg dyenna Dda mer (yiwen seg imuan yellan d Salas di sbiar) salas, ttadar ies-nni uutiw tettawi ef uebu-ik, ma tkecme yess er waman yezmer ak-yerwel da yerra wemyaru nfadi lexya ucerig d-yeggran si temhelt n ucella (operation chirurgical) n Salas amzun tafekka n yislem, ayen yefkan aas n cbaa i tira. Maca akken yebu yilli, yettban-iyi-d wemyaru-nne yefer akken iwata isuaf n tira tilawit.

7 8

Kif kif, as 60-61 Di tidet tudrin-agi lant di talast ger twleyt n Tubirett akk d Bgayet ef yimmi n wasif ebbas (ne summam akken imusnaw).

- 40 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tamuli tasnilsant er ungal Akken yesseqdac wemyaru ttawilat n turi yecban aglam d tugniwin d wayen nnien, ad d-naf d akken er taggara yesseqdec daen ilesis ne tutlayt-is, s wakka di tmuli-nne er waric-agi ad naf mas Tazaart yeseqdec imeslayen imaynuten, ahat id-yerna netta er tmazit, am akken yesseqdec awalen ijenaen ne ireel-d seg tutlayin nnien am tarabt d tefransist. Si tama n ureal, sukse-d aas imeslayen i yeseqdec wemyaru deg weris-ines id-yekkan si tmeslayin nnien am: abuksur, amutur, takilu, rubini, akulwar, afutay S umata nezmer ad d-nini d akken akk awalen-agi seqdacen-ten yimdanen di tidett, akka s tala ureal; ayag-i daen d ayen yellan akk di tutlayin n ddunit, maca iban-iyi-d si tama-w d akken imyura ilaq ad d-afen ttawil i yimeslayen yesan yakkan isem s tmazit, da amyaru-nne yeseqdec aas n tikwal sin wawalen yesan yiwen unamek; yiwen s tmazit, waye d areal dayen ara nnwali deg tfelwit-agi 9 : Tutlayin Isebtar 28/29 51/91 64/135 aeal lebar smana ijernanen tamazit il ddurt imisen

Deg tfelwit-agi nekes-d kra imeslayen deg unegal, nfern-d wid idyussan s snat n taliwin tin ureal d tin n tmazit, ayag-i di tidett yettbegin-d d akken di tmazit mazal yella umenu ger sin wawalen-agi, am akken mazal ur irea ula d yiwen deg-sen, as akka nekkni neba ad yettef wina n tmazit, maca tidett ad d-teqqar ayen nnien 10, er taggara, akken yebu yilli lal yettban-d deg

9 Ger tamawt d akken llan sin isebtar deg yal taba n tfelwit-agi, amenzu d win I deg d-yedda wawal n tmazit wis ssin d asebtar i deg d-yedda wawal n tefranssist yesan yiwen unamek netta d wina n tmazit id-yettwabedren qebel-is. 10 Di tmul-iw yettban-iyi-d d akken awi yufan ad neseqdac imeslayen tmazit axir, maca akken izen ad yelq er imeri tikwal ileq anseqdec n wawalen-agi n

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 41 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

imedyaten-agi d akken mass Brahim Tazaert inuda-d awalen iwulmen i yesntal-ines, maca aseqdec-nsen mazal yetthabi-t ; imi tella kan tugdi-agi : ur yettawe ara yizen er imeriyen. Si tama nnien, nger tamawt d akken mas Tazaart yera cwi ixefis akken ad yaff kra imeslayen imaynuten i kra n tawsiwin dyemlal di tira-s akk d tudert-is, da nawec-d kra am : Awal amaynut s tamazit Taxxamt ussired erb n webrid Aewdiw temzizelt Anamek-is s tafransist Salle deau Clture de lextrieure Cheval de comptition

S umata yettban-d d akken awalen-agi id-yesnulfa wemyaru d awalen uddisen, am akken cudden wawalen-agi er kra n tawsiwin id-yettemlili wemdan aas di tudert-is, da a win yufan ad yili wahil amqran di tlufa n usemmi akk n isufar-agi id-tewwi terma n wassa, am akken yeseqdec wemyaru aas n wawalen imaynuten idsnulfan wiya am : ifrayen, anafag ayen d-yesebganen temer n wahil n wemyaru. Awal n taggara : ameslay ef tsekla n tmazit ass-a, ne ungal-agi n mas Brahim Tazaert ur yezmir at yerfed yiwen weris kan, maca nessaram ad yili wegraw n imusnawen di tlufa-agi akken ad fernen ayen yelhan d wayen n diri di tira n wass-a, s tamma-w ungal-agi Salas d Nuja iban-iyi-d ger ungalen yelhan nezzeh, deg-s aas iuraf n tayri di tmetti-nne sarame a t-ren medden, ad arnun ad-fken tamuli-nnsen akken a-d-ldin alen ef ayen ur nwala ara, ama yelha ama dirit.

ureal, da iwakken anezger taluft-agi yettban-iyi-d ileq amyaru ad yaru awalen issin ger tucer di tikelt tamenzut ara ten-id-yadder deg unegal-is akken ad eqlen imeriyen anamek-nnsen ama s wawal ureal ama s win n tmazit, ma d ass ma ara s d-iwed deg isebtar nnien ad yettader kan awal n tmazit axir.

- 42 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

TULLIST

Ccian
Ahmed HAMOUM

qubel ufella amejjay ibedden sdat umere n temart i tekcem tmettant. Tethedden, d taebrit, d taeqlit, lmendad-is sin n yirgazen-a iwumi tesmesis mi ttmeslayen. Nettat ha-tt ef tizi n rrwa, iwwe-d lajel-is ; ur tugad ur tenerwat, er-s tnin u tesin d aseggas. Seg aq d tewwurt ibraren, iij n mayem ittgeffi iliz ines amayan er terert n wakal azerdxan, iuren d imdunen i efsen yiarren n wacal d tasuta. Achili igellu-d s tarit n yiewdan ; tarit n usaur, tarit n yifer d yizellafen isre yiij n uzal. Abi d werei uen lexlawi s tijjiqin-nsen icban alelluc i ttebbien i stturaren yigerdan ; mi ibes yiwen, ad ikemmel waye. Amejjay, issali taect-is, inna : - A Umesud ! Ur ilaq ara ad tee yemma-k iman-is deg tegnit icban ta ; ad temmet deg yimir er waye. Izen ufella, issenduder anyir-is, inna : - Issefk ad d-jeme irden-iw ; acal aya i i lella-w berra ! Ma ulac ad ta. Lal ilha, ne d acu twala a yemma ? Megduda tamecat, i d-icfan i lqella d mik, teqbel ; tesel-as i mmi-s s uhuzzu n ccfer d timmi. Ikker ad iru, temmed-as ad ttye ad temmet bla amwanes. Izef umejjay, iddez lqaa s uar-is : - Keini d abhim, tesli ! Ur dak ttserrie ara ad tt-txedme, tfehme ne ala ? D ulaqrar ! Irna ma terra tmara, ru nadi-d
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 45 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tamlawit ara k-iassen mamma-k. Nessali lehdur ! Ma tgumma, ad k-e ad temmurese am uydi asmi ara tane ; ad k-id-terr tmara er-i, tesli ? Afella d ameafu, ifget 11, ala iessan i yas-d-iggran, ambiwel ines s taeyt, itqelleq aas, izga-yas-d wugur d imegger ; tugdin n umejjay d lella-s i t-ihban i t-iggunin. Ikukra, isseseb, istewtew : - S wacal ara yi-d-ittqami wazal n tessast ? - Anda ri nek ? Tual er wacal n lweqt ara tt-tass. Msefham yid-s a ssiqa ! lae-tt ad d-tili dagi deg ssaa, tesli ? Ihegga iman-is ad iffe : - Aql-ih ad rue, ad rue ! Ur reffu ara a Sidi bib ! Amejjay ief abrid-is, yea din mmi-s n Mesud, iteddu issawal : - Telme, haaa ! Ulac er-i tiqecmet mi ara zefe ! Segmi i d-iqqim iman-is, izzi er yemma-s, inna-yas : - Imi akka i iba, ad rue ad nadi ef Melxir. ber s imir ad duale. Iffe ula d netta, ia yemma-s tesred ef wussu. Melxir, d yiwet tmeut icennun deg lfuru, tettcewwiq, tettawaz deg yixxamen n nni, tessirid timettanin, tettxii fell-asent lekfen. Tesbe, tejjex am tteffat taqdimt. D tamaurt, d tudilt, d tamecat armi d dihin, - temmi izi deg zzit - arur-is iqwej am yiqwi seg aqqa n letab d uxeddim izgan fell-as ; ef waya, i yasssawalen Tabururut. Qqaren-d : Lfer ines ameqqran, mi ara twali amdan isselqaf. Ur thedder ara mai ala ef lenaf n nni akked yimdanen iwumi teer mi suffen rru ; tettales-iten-id akk, ur tettaa acemma seg wayen twala ne tesla, tceffu fell-asen, ur as-ierreq yiwen ; tefe-iten akken ifed umallu lemdu. Mi ikcem Umesud s axxam n Tbururut, yufa-tt tettheggi aman i usemu n yiewan ; d nettat i iemmen i sut taddart timendilin n lluk d tid n uzegza. Inna-yas : - Mselxir fell-am ! Amek i tettili a Nna Melxir ? - Akken iba Rebbi, ad t-nemed ad t-necker, i kunwi ?
11 Ifget : ikkaw, ffen-t waman (= dshydrat).

- 46 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Uuuh a Nna Melxir ! Nni-am, nek labas, ma d yemma eheee ! - Yemma-k ? - Ih, d yemma ! - D acu i yuen yemma-k ? - Ha-tt-an la awal la sin, ala rru ittali iar. D nettat i yi-d-iceggen. Tameut tsuffe-d ifassen-is seg waman, iseg ttudument tmiqwa iluen s uzegza, ttenuccuent er yixfawen n yiudan, sakkin smaqayent er tkirwant 12. Din-din terra-yas-d s uii d lenana : - Tener akk annect-a ! - Inna-yi-d umejjay belli ur d-ittual ara er-s. - Ihi iedda lqecc-is, ad nemmet akk d nnuba ; amezwaru er din, aneggaru er din ! Isguyez Umesud acemma, ireq-as wamek ara d-issu i wawal. Imi ur d-yufi ara, da izem inna-yas : - Acal ilaqen akken ad tt-tasse alamma d taggara ? Tesi ur lli ara d bab n ssaya, zemre kan ad xelse taqeddact. Aas i tettumerret tmebunt n yemma ; txeddem azal xeddment ecra tlawin xas tnin u tesin deg lemer-is, d letab i tt-issawen er waya. Ur as-d-nessawa deg wacemma ! Tabururut, tera-t s anda iteddu, da tefra-yas-tt-id : Llant kan snat ssumat : Xemsemya duru i wass d reba alaf i yi i yimerkantiyen. Teltemya duru i wass d tlata alaf i yi i wiyi. Ke ad iyi-d-tefke teltemya duru akked tlata alaf. Umesud xas d afella, maca d bu tiltin d terciwin ; issen mli yemma-s, ira amek tella d taebrit ; tezmer ad ternu ddurt kamel, xas akken inna-d bib belli ur tetteil ara. Inna-yas : - Ala ! Bi ad iyi-d-txedme ssuma seg tura ar taggara. Ad nere ssed-nne i sin ; am kemm am nek. Inna-yi-d bib ar deqqal ad teddi. Ma akka ara teru, ilha-yam i kemm, diri-yi-it i nek, xas idda-yi cwi ulac deg-s. Ma illa teqqim ar azekka ne teel, ilha-yi i nek, iru-am i kemm. Akka ! Fell-am fell-i.

12

Takirwant : lila tahrawant ur layet ara, tcuba er ssel (= une cuvette).

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 47 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tedhec tessast seg wayen i yas-d-isumer ufella, tbedd tettmuqulit ; werin i temsewwaq d wabe s ujemmal ef tessast n lmegget. Teba ad tjerreb takti-agi n zzher, maca tkukra. Da tcukk-it ittnadi ad tt-ikellex. Maca, xas netta irec iwer ; nettat, ur tetta ara lut deg leber. - Ur ak-qqare walu skud ur rint wallen-iw yemma-k. (i yas-terra) Ru-d ad tt-tere ! Tesfe ifassen-is, tefer-it din-din. Deg ubrid mi leun, yiwen ur ihdir i waye. Tabururut, tzerreb tisurifin-is tin er tin ; ma d Umesud, iggar isurifen imeqqranen amzun s yal asurif ad izger asif. Tisita, sent deg yilmaten, ien-itent uzal, refdent iqerraynsent s taeyt, srugmutent i yimdanen-a ieddan, ement seg-sen aenuf n rrbi aleqqaq. Akken uan s axxam, istewtew Umesud, inna : - Lemmer ad tili temmut ! er-s ayen i yas-illan d takti, iqqar-it yimi. Maca, Megduda mazal ur temmut ara. Teel tinnegnit ef usgen n lif, iallen-is sufella n zzawra tamurit, aglim ine ef yies, ifassen kkawen efen, iudan-is iwwet zellum, kersen kemcen kemsen, cban tiqejjirin n tfireqest, rnu letab seg yiqeddicen s tezi n tudert i yas-izwin tazmert. Tua Tbururut s amere, tekker mli deg temart, tesferfed s afelluc-is, tebbe-as ef uar, tesmeses-as mi isselqaf d idammen, tnul-itt deg yidmaren, tesla-yas tesnuffus, testeqsa-tt, tmuqel-itt mli, sakkin teffe er sdat tewwurt, ifer-itt Umesud. Tefrat-tt d rray-is dakken tamart ur tessawa ara er yi. Issuter-as Umesud : - Amek ihi ? Terra-yas-d tessast : - Ahat ad ternu sin wussan ne tlata. Ad iyi-d-tefke xemseac n alef, kulci idda. Irfed leya : - Xemseac n alef ! Xemseac n alef ! Deg leqel-im i telli ? Maca nni-am er-s kan xemsa ne setta sswaye ma aas !

- 48 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Meslayen ddeqs, zefen i sin. Mi akken ur msefhamen ara, teba Tbururut ad tebel. Tin er-s lweqt itteddi, am wakken daen Umesud yugad ad as-qqimen yirden, er taggara yual iqbel : - Ihi akka, xemseac n alef, kulci idda alamma d tarda. - Nemsefham, xemseac n alef. Ief Umesud abrid-is, iru issuruf s iger ines isen er lqaa seg aba, deg yimir iij isruuy. Tekcem tessast s axxam, tegla s wayen ara texdem deg lawan n lessa. Imi ula er tama n lmeggtin ne wid ittmettaten, ur tessin abas ; trennu lecal ama i yiman-is, ama i wid-nni i tt-issexdamen am fessu n tau, aqerdec-is akked tullma-as akken ad ternu lijara er tmezwarut. Cwi kan temmekta-d, tenna-yas i temart : - Iwwi-yam-d amrabe ? - Ala ! (i yas-terra s uqerruy-is) Da tekker tessast illan d taxunit, tewwet tbedd, tenna-yas : - Tura ad d-awi ccix n lame. Temme s axxam n ccix. Walan-tt warrac deg ubrid mi tserre d tazzla d aqlaqel ; nwan illa kra n uqri iran. Din-din iru-d ccix izwar-d umawen-is, d yiwen yilemi axuni ur nesi imawlan, yusa-d seg taddart-nien. D ccix i t-ijemen, irra-t d aqeddac-is ; ittazen-it er lqeyan, izeddem-as-d, ittagem-as-d, d netta i ittadanen, tikwal ma ulac ccix ittalla s wat taddart, ittxellis-it s tedert n urum. Irgazen imeggren deg lebed, bedden ttmuqulen-ten armi eddan. Tilawin ijemmen tadliwin d irinen, beddent, refdent afus ayeffus, s uad ttcehhident. Tiyuza ineqqben imenda 13 deg rrif n ubrid, xerrant, ldint afriwen rrant d tarewla sqaqayent, syin mfaraqent ur banent. Aji ikessen deg telmat, mi ten-iwala s llbus imellalen ttazzalen yugad, itezzi i tagest ier iqqen, ittneggiz ittukku. Ccix-nni amecu, xfif, iserre d tazzla. Ccix ameqqran, deffir-s isleblub tisurtin. Tabururut d taneggarut, tefer-iten tleu s uzagur iknan amzun d annuz deg
13 Imenda : zerria (= des graines).
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 49 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

lemqam n lawliyya aliin d yiessasen. Umesud, iwala-ten, issers amger iqusem-asen, isseqsa Tabururut : - S anda akka iteddu ccix-nne ? - Wwi-t-id ad as-icehhed i yemma-k, ni tettwaqbal cchada n tlawin ? Irna, ad ier fell-as, ad as-idu akken ad issifses fell-as tamettant. Idhec ufella, imir yual er ccel-is. Deg uxxam, issendi ccix urawen-is ida s lxir i temart, issarem-as lennet d rrema, ismar-as tisewwilin 14 n lbaraka Sakkin ira-yas taldayt 15, issuden ifassen-is, - amin a Rebbi ! yual ansi d-ikka, ia snat tlawin-a deg uxxam ideg irekkem uzal. Tabururut teskad Megduda issukufen, tesseseb ; tugad ammer ad tdum deg tegnit-a ideg tella. Ikfa wass, teli-d tesmui n tmeddit, ibda uberi ittsuu ittzuffu, issafag tugna ifen deg li s sin yimessaken, ikkat ad tt-id-iqle. Isabaren 16 n usfaylu illan zik d icebanen, tura werrait, man s tneqqibin i fin yizan, ula d nutni kkaten er berra d daxel, issafagiten wau, ban ad frefren ad ffen am rru n temart. Nettat, temre deg usgen-is, allen ldint amzun tettraju tamettant iqerben maca tgumma ad d-tejel. Nnefs ines, ittaq, iebbes-as deg tgerjumt, iteffe-d s leris. Mazal kan ad iiqef, ad tenqes yiwet tmeut ur netta ula d yiwen deg dunnit. Azekka-nni mi d-ili yi, ikcem-d Umesud s axxam. Yua s amere n yemma-s, iwala mazal-itt tedder, inna : - Labas i tella ? (Am wakken iqqar yal tikkelt ara tt-id-yaf deg yir tagnit) Sakkin iwea Tabururut ad tru s axxam-is : - Ihi ar azekka ef lxemsa, urem ad kemm-ider yies ! - Ar azekka deg lehna ef lxemsa.

14

contenu de deux paumes de mains jointes). 15 Taldayt : tasuret n Leqran Lfatia.


16

Tasewwilt, taseggwilt (ti in) < (t)aswel(t) : agbur n sin wurawen idduklen (=

Asaber (i _ en, isubar) : acei isberbiren ef aq (= un rideau).

- 50 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Da, swa-swa, azekka-nni tewwe-d deg tafrara, deg yimir illa iggar tijelin n seksu n abe. Testeqsa-t tessast : - Amek tella taebit-a ? - Ass-a axir ! (i yas-irra Umesud) Sakkin ief abrid-is iffe. Tabururt i tceggeb temart, turef, tetqelleq, yuli-itt ukefrir d ueccir. Tua er-s, twala-tt ur tbeddel ara, akken i tt-tea i tt-idtufa ; terked, allen ldint, ifassen kecbubren ef tduli amzun tugad ad as-terwel. S wakka, taessast tea-tt d tin ara irnun sin wussan, reba wussan, aas n wussan. Iwwet yiisi deg wul n tmecat, tuza-tt tisselbi, yuli-tt zzaf ef Umesud bu txidas i tt-ikellxen akked yemma-s ur nettmettat. Tebda axeddim, tual tesguyez acemma, teskad udem n temart ikkemumcen ikerzen d tiregwa. Mi d azal ameqqran, Umesud yual-d akken ad immikli ; ifre, icreh, ixdem lecal-is. Mi ia, yual akken ad ikemmel ayen i yas-diggran ad t-id-ijme deg tegnatin ilhan. Ulac asedi am netta ! Mi ttwala akken, tera-yas am win i yas-ismenafen ler ; am win i tticqarrwen ne i tt-iccuchen 17 ef ukellex ; akud i yas-iruen d yidrimen i yas-ittwakren. Teya seg tballat-nsen. Sxesren-as niyya. Teba ad temme s tisselbi ef temgert n temart tafuant ad tttenu ad tt-tjeggef, ad tgemme nnefs i yas-iddan deg nnza. Tual txemmem ef wayen izmer ad d-iglu. Tedda-yas-d tektinien, tua er umere, tenna-yas : - Illa wasmi twala Ccian ? Testewtew-as temart : - Ala ! Da tebda tettqessir yid-s, tettales-as tikayin d tenfusin akken ad tt-tessiged, ad tesserheb rru-is ahcican : - Kra ddqayeq kan uqbel asuffe n nnefs aneggaru, ad d-ibedd Ccian i win ittmettaten ; isa taferrat, taccuyt ef uqerruy-is, ad ittsuu ad ittiwis. Mi t-iwala, dayen tekfa fell-as dunnit, imiren kan
17 Iccuceh : inna ccah ! (= tant pis !)
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 51 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ad immet. Tebder-as-d akk tid iwumi d-iffe Ccian deg useggas-a : Tagehrirt n Yimalasen, Yemma Dejja, Nna Myasa Taiant, Tabujemat, Taxerrubt n At li, Tukfa mm yikururen Tugad temart, tenkakez, tewwet s yifassen, teba ad tezzi aqerruyis akkin akken ur tettwali ur tsell. Din-din tab Tbururut, teddem-d seg texzant liar amellal, tettel deg-s iman-is, tegdem tasilt ef uqerruy-is akken s tlata yinyen n uzzal sfaxxwen ef usawen am wacciwen, teef timelet s ufus ayeffus, deg uzelma ssel n wuzzal i tegger d asawen akken ad dyeg less mi ara d-ili. Imlal ssel d lqaa, urwen-d ut isxerrayen issagaden. Tulbab Tbururut tamejnunt ef ukersi, terfed asaber i d-ittawen alamma d ddur n umere, imir tban-d er aq, tetterrik tesal, tettiif daxel n tasilt n wuzzal i yas-iummen udem, tettemme fell-as ad tt-tewwet s tferrat am ccwaen-nni n umezgun n yimeca. Megduda qrib ad tessukef. Tamebunt mm tmuli tameslubt, tewwet akk s tezmert i tesa akken ad d-terfed iman-is ad terwel ; tere ad d-teffe seg wussu, tezwar er lqaa s tuyat d uqerruy, teli, tessegra-d anehtit d unaze i d-iglan s rru-is. Tabururut, terra s ler-is yal taawsa s amkan-is ; tesbedd taferrat er yidis n texzant, liar er daxel-is, tasilt er ukanun, ssel s afella n tencirt, akersi tsenned-it er urab. Teqmec allen n tmerumt, tcudd-as aesmar. S lxucu, teqqim ef tgecrar ad testerem fell-as ; tebda tettales s lerara tinfaliyin akked tsurtin n tilla i tennum teqqar-itent ef lmeggtin. Mi d-yual Umesud tameddit n wass, yufa-tt-id tettalla, imiren kan yufa-d lesab d akken tewwi-yas Tbururut setta alaf, maca, nettat tuss kan tlata wussan d yiwen yi, iwulem-as kan ihi tesa alaf seg xemseas n alef i das-tettalas.

- 52 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tidet tuffirt
Linda MAHI

zemre keini i tlawin, ayen akk qqaren d e mai d nettat i yerra ccian er daxel n tqeret, mai d nettat id-yeyan amsebrid-nni, iban ur tessinem ara tamacahut umsebrid-nni id-ieddan yiwen wass ef yiwet n taddart yufa-d yiwet n tmeut di tala la tettagem, netta yena-t-id fad, da yessuter-as tiqit n waman, awal yettawi-d waye as teqqar : ur tezri ara belli zemre ad k-ne, akken zemre ak-id yu ! as yeqqar "amek akka ?" . Mazal ur d-ifuk ara awal mi iwala tamexluqt n Rebbi teli er daxel usari n waman, ad tettmeid "abbuh a lmumnin, abbuh a lmumnin, abbuh a lmumnin !" Argaz ur yefhim tigert almi iwala irgazen n taddart irkulli ad ttazalen er tala emren-d lemkael nsen, mi id-wwen akken-nni ufan-d tameut teffe-d iccettien-is bezgen irkulli, irgazen-nni nwan-as yettadda ef tmeut-nsen di tala, da din ijebden fell-as ad tenen, imir imir tsu-d tmeut nni ; "xai ur t-neqqet ara. Amer mai d netta aql-i mmute daxel n waman-agi, li, netta iedda-d d abrid meda yiwen ur iyi-d yesli ala netta id-yerran i teri-w ikcem-d yessufe-iyi-d " s wakka i t-id-ya tmeut, amer ur d-nni ara awal tili atan seren i rra, fell-as nan-t ur yexdim ara, lamana ma tella tagi tefra mebla lmut, llant tiyanin ssawent

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 53 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

arraw n tebba nsent ad mmten imi seyanten di lekdeb d tkarkas, neqqen iman snen. Akka i tera ihi akk d Yidir, yekker-d deg yiwet n taddart imi qqaren Qarruc, di tagara iseggasen n settin, d taddart ur rin ara imezda-ines ; xeddmen tafellat imi d lua : ixdem, ibawen n yiger, lleft, zrudeyya, elban yettalin, lkesbar, ssanu, taxsayt... Wardya at Mend d yiwet di tlawin n taddart tezwe er taddart-agi mi tefra kan tegrawla da deg useggas n 1968 tesa-d aqcic umi qqaren Yidir. Lawan-nni argaz-is yella di fransa 4 iseggasen weqbel talalit n Yidir, d acu i d lmana-s ? Ih tezwe deg useggas n 1963, tella d wergaz-is aseggas kan deg imiren iru er Fransa di 1968 ilul-d Yidir, ef wakken id-qqaren yual-d wergaz-is deg useggas n 1970 yual er Fransa deg wassen ur iban leber i tyean. Dacu ara d-ini d tisewemt ? iru er fransa yea tameut-is ur telli s tadist ur telli d timennefrit yual-d yufa-d mmis qrib ad yekcem er lakul, ileu ef iarren-is ahat d aya i tyewwin mebla tualin. Deg wassen, Wardeyya tesseker-d Yidir wed-s yea xir medden irkulli, yelsa xir n medden irkulli teser-it rnu tuget n yelmeyen n Qaruc ur rin ara. Netta yerec yezen, yedeq, annect-a irkulli yernat i ifa-nni ulalmani, rnu ur tesi yemma-s kra n lexla, ur tewrit ef yiwen ; tze ixellalen s lijara, t-ttellem dien tettqardic tadu ma d aqcic si temzi-is selbent akk fell-as teqcicin n taddart, din i yexeb yell-is n lar nsen imi qqaren Kahina Leqraya ur teri ara, ifa d tacemmut bia ne d ttrebga ma teli-ak er ti ur tttesfade ara, iemmel-itt d ayen izaden amer as d-tessuter ti-is as yernu tayenin, yera almi yewwe aswir layen di tmusni, yeffe-d d bib n wul, d acu s immal yettimur ttasent-tt-id tektiwin i tyerran yettaz iman-is, yezga isewweq lmux-is , ur yettmeslay ara d laci, taxibt-is ur yettruu ara ur-s "tagi tenna-yas d abeddel i ybeddel fell-as, yebda ikeem-itt ccekk" nettat mi as tenna "melmi ara negg tamera ?" as-yini "mazal, yella wayen yezwaren".

- 54 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Netta d tiririt i yettnadi ef isteqsiyen-nni iceben lmux-is, aqcic yettruu yesteqsay yemma-s, jida-s, emt-is... - Ayer ija baba ? - Amek id- yual d 1970 mebed iru seg wassen ? - Ihemmel-iyi mi d-yusa ? yessufu-iyi, msefhamen netta d yemma? - Ayer almi d wis 4 iseggasen i ef iru baba id-lule ? Isteqsiyen akk i t-id-yettasen cudden er jji-nni n baba-s deg useggas n 1970 d tlalit-nni 04 iseggasen mi i ru baba-s. Maca yal win ara yesteqsi tiririt id-as-d ttaken : "baba-k llan wid id yeqqaren yezwe d trumit ma ke tettse di tebbu n yemma-k 04 iseggasen d waken id-lule" Aqcic mi ara isel i wannect-a yugi ad yekcem s aqerru-s ulac adlis n tujya ur yeri ara ma d e aqcic yezmer ad yees di tebbu n yemma-s ugar n 09 waguren, ur yufi ara yella win idyemmeslayen ef temsalt-agi, din i yeqed ad iru er fransa ad inai ef tidet, ad yesteqsi imjjayen imeqranen, ahat akken ad terked tudert-is, ad iwali yemma-s i t-id-isan s tmuli iwulmen. Aqcic uqbel ad iru iuhed taxibt-is, tualin-ines ef useggas, d tiririt as-d-fken imejjayen-nni s wayes ad as-tt-id yefru. Yewwi lekwae ilaqen, tiririt as-d-fken imejjayen n tmurt kra icettien ara yels d waas usirem ad yaf belli igerdan zemren ad sen di tebba n tyemmatin nsen. Yewwe er fransa anda tussna tewwe er weswir layen. Ass amenzu yees-it irkulli, deg imi yuli wass uzekka-nni yebda anadi di sbiarat, ef imejjayen imeqranen, win uur yewwe as-yini "deg wass mi i bdi anadi di tusna-agi d awezi sli s teqsi am ta " syin akin wa yettceyi-it i waye, amejjay aneggaru i er tceyyaen d yiwen yella di sbiar n lesker ala imeqranen i yxedmen din d win i d asirem-is aneggaru. Yettrau tiririt as d-ifek, yeka-yas taqsi amek tella d acu i as-d-nnan imejjayen meqbel-is "tiririt as d yefka tella am tarat t-iuzan er wul "ur telli ara yakk temsalt am ta di tujya deg wass mi bdi qqare-tt , nekk ef wakken tt wali yella win akked tegru yid-s yemma-k deg imi iru baba-k dayen idyessefhemen ayer ija baba-k asmi k-id-yufa di 1970".

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 55 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Aqcic yeffe-d ur yeqil ara abri srid er ttbarna itess almi ur yezmir ara ad ibedd ef iarren-is wis sbayam deg imi iru er fransa atan yezzid. Iru er taxibt-ines yemsefraq yid-s, ileb-as sma, imena-yas lahna, umebad yeef abrid s axxam deg idyekker yufa-yemma-s ddaw lara tesway tibirt "as-yeqqar" ur amnni ara ad-iyi-d-ini anwa i d baba n e , imi nuda ad zzizdge tikti si fell-am d tin iyi-d-yesan, d acu, tura acu ilaqen ad tezre belli "gri tidet yeqqim-d fell-am ad tettu tesi mmi-m akken tettu tesi argaz 38 iseggasen er deffir. Ixdem timexnaqt deg wasif yena iman-is, almi d wis teltyyam it ufan imeksawen.

- 56 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Aberi n lmut
Nacera KEDDACHE

udert n lif d lla aas i tuza seg twaculin tizzayriyin lada tiwaculin tiqbayliyin, lla d lera i yean aas n yirgazen ad inigen akkin i yilel agrakal i wakken ad gerrzen liala-nsen, maca lerba tettbeddil ulawen, tettbeddil lequl, tsettuy iswi uer ttruun, aas n wid yean tilawin nsen d tilmeyin, aas n wid yesgujlen tarwa nsen mebla ma kecmen aekka, aas i d-yimuren ur ssinen ara udem n baba-tsen. Wezna d yiwet i yeddren tudert umdegger i wakken ad imuren warraw-is, tudert-is ur temgarad ara ef wamur ameqran n tlawin. Ass ideg yeffe wargaz-is Lusin akken ad iru er Fransa yennu wurrif d tumert deg yiman-is, tesa mi ara ad d-tmekti dakken ad yual ad as-yawi adrim, tettru mi ara ad d-tmekti dakken ad as-dye ilem deg wul-is, tettru daen ef kra n ddarya i as-d yea akken d ileqqaqen, tamenzut d Naima i iqqaren deg uswir amezwaru deg uerbaz amenzu d Malika i isan kra n yiseggasen di tudert-is d Malek akken kan yessiwe kra n wayyuren. Ussan tteddin, Wezna tetwanes s yimaren-is d yilusan d tlewsatin-is, ur tulfa ara s lexa, ur ttein ara, refden-tt am nettat am tarwa-is. Maca taswit ur teqqim ara akken, aseggas yessawal i waye, Lusin ulac isali-is, ur d-yusi, ur d-yuzin adrim ! Wezna d warraw-is bdan taayt ef wexxam, ur ufin ara amek ara as-inin ffe seg uxxam acku argaz-is ija di Fransa, sexdamen-tt amzun d taklit, i waken ad te nettat d ddarya-is ilaq asen-tili ilemendad di
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 57 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yal ccel xas akken teber. Aas n yiublan i iebba wul-is maca tea asirem deg walla-is, yal tikelt mi ara zaden fell-as wurfan tettarra arraw-is deg urebbi-s, tettwali tafat iaben deg-sen, tettaf deg-sen lexa n urgaz-is, teksen-as tugdi n uzekka, tea ad imuren ad bedden er yidis-is, xas ass-a tellu, tenaf, azekka d nutni ara tt-isferen. Trebba-ten s lenana, s tdukli, s wawal iden, trebba-ten ef ber xas ma luen, xas nafen, tefka azal i leqraya, tferra mi ara d-awin igma igerrzen, ayen i ten-yean leun er sdat. Iseggasen zerrin, taayt n lif yebda yettenas ef Wezna, ddarya-as imuren, Naima tewwi-d akayad n lbak, Malika d Malek iwwin-d igma igerzen, tumert tebda tkeem-d er uxxam, ussan bdan ad ttasan, Wezna tettara tiet n tudert, yelli-s tamenzut tedda er tseddawit ur d-iqqim ara aas ad tebdu amahil. Lfer inerna mi d-tekcem cehriyya tamezwarut er uxxam, acku Naima tesuli tizrawin-is di tseddawit, tru srid er umahil d taselmadt deg uerbaz amenzu. Wezna tettu lhemm-is tettu dakken tesa argaz, ne mazal-it yedder, tezga tefre d warraw-is, ass ideg i d-yewwi Malek lbak texdem lweda, dayen tufrar tagut, icrreq-d yitij, ussan teddun akken ban mi d-mlalen deg uxxam amzun d ass kan ulac i. Yal wa anda yella, Naima deg umahil, Malika deg uerbaz n lirfat, ma d Malek deg tsedawit, Wezna deg uxxam txeddem ccelis, mi tfuk ad tru srid er tmacint n txeyyat. Mi d lawan ad nejmaen-t yessi-s tekcem er temwant da tesla i taect n Naima : - Ayi ! Yemma ! Anda-kemm ? Usi-d. Terra-as : - Aqli deg temwant, anda tesi lli lawan-agi ! Tenna-as umbad mi tsellem ef uqerru-is : - Cedhe-kemm, ad tille acal aya ur kemm wala-ara ! Yemma-as tesa tenna-as : - Da d tidet tejme-iyi ? Mazal ur yekfi wass, ru tura beddel, sired, di lail ad wjed lqahwa, ula d Malika ur tettil ara ad dtawe. Naima terra-d nehta tenna-as :

- 58 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Huk ! yi ass-agi yusa-d umaswa ur-i yesseqcer-iyi citu maca ieb-as amek saraye, arnu yefka-yi tazmilt telha, mziyya telli ayen bu idire-t deg berra mi d-iwe s axxam ad ttu akk lehmum-iw. Terra-as : Ih a yelli, nekk mai kan tettu lehmum ! S yis-wen i mazal-iyi ddre ar tura, wama baba-twen yeayane acal d aseggas aya ija di Fransa, yettu-yane, cwi kan er taggara agi xas udem-is irem ane-t si tikelt er taye ad iceyya ci n udrim. Naima tu ur-s teneq-tt-id tenna-as : Ur ttaggad a yemma, takumt ayen ad tifsus, aql-i tura xeddme ayen tebi ini-d kan. Terra-as : - Kemm tura a yelli d lawan ad true er uxxam-im aql-ikem tessiwee 27 n yiseggasen, tebdi axeddim ar 22 n yiseggasen di tudert-im, d ayen kan. Terra-as : - Amek ! Ad rue ad zewe Malek mazal ur d-isellek ara leqraya ! Xai a yemma, ayen akk ur yeif ara axeddim ur teffe ara seg uxxam-agi. Terra-as : - Acuer alama yeef Malek axeddim ? Tura emdullah, baba-m yual imekta-d d akken nella, ad tettwali si tekkelt er taye ad iceyye ci n udrim, arnu yenna-asen ur yettil ara ad d-yas, ad dyual ad d-yettas yiwet n tikkelt i weseggas, ihi a yelli ma yusa-d lmektub-im, ur ttxemmim ara i Malek. Tenna-as : I uxxam anwa ara d-yettawin acu tebi ? Ne anwa ara d-iqeun. Terra-as : - Nni-am tallest akken yebu tella deg uxxam n baba-s ! er taggara ala axxam-is ideg ara taf lfayda. - Attan Malika tiwwe-d, tsellem ef uqerru n yemma-s qqiment er tgida ad swent lqehwa teneq-d yemma-tsent tenna :

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 59 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ixu Malek, jme-t, wissen amek yella ? Wissen ma yufa iman-is di tseddawit ? Teneq-d Naima : - Aha tura, Malek d argaz ur yelli wacu ara tgade fell-as. Mi fukent, Malika tru srid er tiliri ad twali asaru tnum tettwali, ma d Malika teqqim deg temwant, tessired lewal tenna-as i yemma-as : - Ru tura ad testefu, d nekk ara d-isewwen imensi, arnu ad sewwe tirkimt, ri d tagi i temmle, aas aya ur ttensww ara. Terra-as : - Malic a yell-i aql-i yi mai d kra, ad tulfu feclen akk leamiw. Tekker ad teffe tenna-as : - Aru a yemma ! Anda ad true ? Qqim kan dagi er tama-w, yella citu umaynut ad am-t-id-alse. Terra-as : - Ayen yellan akk tenni-id ne mazal ? Tenna-as : - Ass-a agi mi i d-ffe seg uerbaz ineq-d yiwen ur-i deg ubrid, ur sese, ur serri awal acku si widen akk yeban tiselmadin mai d aab ne d lemala i tent-emmlen, tuget deg-sen amaen deg tjerna-nsent, akken nutni ad qqimen nutenti ad xedment fella-asen, acal n tselmadin i d-yettalsen amek ttidirent, ur arrent ara ula d duru, nutenti ad ettbent nutni ad en. Terra-as : - Ala a yelli, axemmem-agi diri-t, mai wid yeban akk taselmadt d aemma ? Lasul llan yirgazen, llan widen yettawin kan isem n wergaz. Ihi nekk ad rue ad le ciu yi a yell-i. Imensi yewwa, ant, sent, azekka-nni Naima d Malika ruent er ccel nsent, yemma-tsent texdem tamtunt terra-tt er teqdirt akken ad tae, teffe er tebrt ad tsefqed aqwir-is, temmer lebel (aalim), tual-d, mi tea imekli tu lal tamtunt-nni tua, tecel timest, terra aferra, tebda asewwi, akken i d-tseww snat tulfa i wanzaren-isa ttazalen, tea ayen yellan gar yifassen-is teffe er

- 60 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ufrag tekkes-d citu nene, teddez-it texdem-it deg wanzaren-is tenna-as citu n leqen, acku, mai d tuikkelt tazwara i d funzer lada deg lhamu ttebsan idamen mi texddem nene, mi tkfa tessired akk ifassen-is s abun tual er temtunt-nni. Tameddit-nni mi d-teleq Naima, akken tsellem fell-as tenna-as : Acu i kemm yuen, udem-im ad yettbin d awra, ru ad teqqim d nekk ara ikemmlen i ccel-agi. Terra-as : - Ahat teyyi ? Tenna-as : - Ur yi ara, ru, ma tkemle akka azekka ru er umejjay ad tezre acu i kemm-yuen ? Terra-as : - D facal kan i fecle, ahat makken i d-funzre, fiel amejjay. Yal mi ara tteddin wussan yettzid ufunzer lada mi ara tili lamu, ayen i as-ikemlen facal makken tella deg yiseggasen i deg ara tt-te tarda, tetteil-as akken ad as-d-as, maca mi ara d-asen ur ttebsan ara idamen. - Yelli-s Naima tettellil (tettawat) deg-s ad tru er umejjay tenna-as : - A yemma ilaq ad true er umejjay, la ttwali deg-m yal ass yettzid deg-m lehlak. Terra-as : - Nni-am fiel ma tqelqe iman-im, d tarda i iban ayi-te, mai d lehlak, s kra n tmeut yiwen er lemer agi n 50 tettidir ayen akka ttidire. - Wezna ur tebis ara lecal-is, mi teya ad teqqim deg wussu mi tulfa iedda-tt ad tual er ccel-is, ama d tibirt, ama d ccel n uxxam. - Yiwen wass deg wussan-agi teffe er tamazirt akken tnum txeddem, tenqec, tea mi d-tual er uxxam, tema aman ad tcucef, mi tekcem ad tsired yecce uar-is, teli, tuaf. Naima d Malika uzlent ur-s teneq Naima :

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 61 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- A yemma tazizt acu i kemm-yuen ? Tezri teyi ad iyi-d tini d nekk ara am-yessirden. Wezna ur tezmir ara ad tekker, refdent-tt er wussu, Naima tru ad tekru takerrust ad tt-awint er umejjay, ma d Malika teqqim tettru teqqar-as : - Tezri ala kemm i nesa di ddunit agi ! Lukan acu ara kemmyaen i wumi ara d neqqim? Seg wass-a d asawen yekfa ccel, dayen aas i tetbe, aas itxedme ! - Ma d yemma-s ulac awal ulac sin. Takerrust tiwwe-d iwinet-tt er umejjay yefka-as-d kra n ddwawi tual-d. Teqqim sin wussan ur yenqis ara wayen i tt-yuen. Terra-tt er umejjay, maca kifkif, Wezna tual am ugrud yellan deg ddu, iles-is yebzeg, ur thedder, ur tettet. Ulac amejjay uer ur ttiwi-tt ara Naima, yal yiwen d acu n waan i as-d-yeqqar tesat, wa d arumatiz, wa ilaq ad texdem addal, akken almi eddan ukku (4) n wayyuren, Naima teya di tazla er imejjayen yettdawin yal aan (gnraliste), tual tiwwi-tt er umazzag (spcialiste), yesuter deg-s ad texdem taslet i damen i waken ad d-yaf d acu-t waan-is. Dayen i as-yenna i texdem. Naima tiwwi yemma-s tekes idamen, texdem-asen-d taslet tewwi-as-ten i umejjay tenna-as : - Ini-iyi-d ttxil-k acu yuen yemma ? Yerra-as : - Ur ttagad a yelli, ncallah ala lxir, ef wayen i d-ibanen d aan n tyyezzal i tesa, maca ilaq ur tsehzaye ara ad tt-tawi er sbiar. Tenna-as : - Ad-tt-awi ! Anda ara d-tual tezmert n yemma ad tt-awi awi-d kan ad telu. Mi d-teffe seg umejjay-nni tru srid er sbiar akken ad d-tawi ttiad, mi tiwe fkan-as-d ttiad sya er a (6) n wayyuren, tewhem, teggugem, ur as-tenni ula d yiwen n wawal teffe-d telau tedder teqqar :

- 62 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Lukan kan iyi-d-nan e-itt ad temmet ! Aan yettzad deg yemma, nutni ad iyi-qqaren alma a n wayyuren, tleu, temkta-d yiwet n tefremlit tessen-itt txeddem deg sbiar-nni tnuda fell-as, tulles-s tamsalt amek tella, tawen-itt fkan-as tabrat i waken ad tekcem azekka-nni, tual er uxxam, tessired-as akk i yemma-as, theyya-d ayen ad tawi yid-s teneq er uletma-s Malika tenna-as : - Heyyi-d iman-im, d kemm ara yeqqimen d yemma di sbiar, nekk ulamek ad ebse axeddim, yemma ilaq ad tdawi, kemm d leqraya malic ad tbele. Terra-as Malika : - Fiel ma tenni-iyi-d, ulac acu i yifen yemma, ma ilaq ad ebse ? Ad ebse i wakken ad bedde ef yemma. Mi id yeli yi, d lawan n tguni Malika d Naima sent d yemmatesent, yiwet tees-as-d er tama tayeffust, taye er tama tazelmat, mi yuli wass takerrust tiwe-d, iwint-tt er sbiar, Malika teqqqim yid-s ma d Naima tru srid er uxeddim. I-nni Wezna izad fell-as lal, tfunzer, ugin ad ebsen idamen, yelli-s Malika yeffe-itt leqel, tebda imeawen tru tettazal tettnadi ef yimejjayen anda llan. Azekka-nni d amhad, Naima texdem kan azgen n wass, mi tfuk tru srid er sbiar tufa yemma-s d uletma-s deg yir lala, yewwi-tt umejjay yutlay yid-s yenna-as : - Di tazwara uletma-m ur tesi ara tabest i wakken ad tili er yidis n yemma-as, i yezrin, s bessif i tebes imeawen ilaq ad teffe ad d-tas tin meqqren, tis snat yemma-m tesru aas n yidammen ilaq ad tnadi anwa ara as-d-yefken i waken ad terem ayen i asirruen. Naima teef aqerru-is, lin-as-d imeawen, teffe-d, awal ur astenni i umejjay, tleu tettru teqqar : - Yemma ilaq ad telu, ilaq ad d-nadi anwa ara as-yefken idamen, tual tesned er uarab (li) temuqqel er yigenni tenna : A Rebbi zizen, tesi ulac wi nesa d lwali ala yemma, ttxil-k sejjitt, efk-d ddwa sur-k, d ke izemren i kullec ! ur-k ishel wayen i weren, ttxil-k a Rebbi !

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 63 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Tkemmel tikli, tettxemim anda ad taf win ara as-yefken idamen i yemma-as, tenna : - I tura anwa ? Amek ara xedme ? Da teffe-d seg sbiar tettazal, thedder d yiman-is : - Ilaq ad afe ? Ilaq ? Yemma ad telu ! Ilaq ad telu ! Terra srid er ugadez, ur tefriz acu ara txeddem acku agadez-nni d irgazen kan i illan deg-s, maca ur d tecli ara, ur as-d-wqi ara amek ara tt-id-ttmuqulen, tessutur deg-sen yiwen yiwen, tettellil, ugin ad as-d-gen taqrint yiwen seg mraw ad as-d-iessen acu teba, teneq er yiwen tenna-as : - Di lenaya-k yemma la tettmettat di sbiar, laqen-as yidamen, yyan ad as-tefke ci, di lenya-k, ulac anwa i nesa di ddunit agi ala nettat, limer ad temmet ad neqqim d igujilen, ttxil-k. Da lin-as-d yimeawen, nettat thedder, netta yettmuqul deg-s, ta-it yenna-as : - Dayen, abes imeawen, ad ddu, ncallah ad telu. Naima tseda kan ad tsellem fell-as. Malika yal ass akken, tettnadi, tettellil, alami i d-yual lehd er tfekka n yemma-s, tual tettnkker, tettet. Malek, ayen akk yeran tu-it di tseddawit ur yeri ara, asmi i dyusa yuf-d tiwwura n uxxam medlent, yeqqim er tewwurt yettrau, almi d tameddit atan tewwe-d Naima tufa-t-id, msalamen yennaas : - Anda tella yemma d Malika ? Terra-as : - Kcem tura er uxxam, mi tesgunfa, ad tee citu n tgella imiren ad nemmeslay. Yenna-as : - Ini-iyi-d kan ma d lxir ? Yemma utnum ara tetteffe seg uxxam, ala ma d aan i tuen ? Terra-as : - Aha tura, mai d aan i tuen, eyyan tura er temwant ad ne ula d nekk lue.

- 64 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

urent-d wallen-is d imeawen, da tezzi udem-is, yu ur-s Malek yeef-itt-d seg tuyat yenna-as : - Fiel ma tefre imeawen-im iban lezen ef wudem-im ini-d kan, yella wacu yuen yemma ? Ini-d ? Eneq ! acu yuen yemma ? Teef-as afus, tewwi-t qqimen tenna-as : - Ulac acu yettwagaden, yemma attan di sbiar, teffunzer ugin ad ebsen idamen, da fen-tt. Ibedd yenna-as : - Acuer ur d-ciem-t ara ur-i ? Anwa sbiar ideg tella ? iwel neq. Akken i as-d-tenna anda tella, send ad tekfu awal yeffe tetbe-it er berra : - A Malek ! A Malek ! Aru ad ak-wei. Yezzi-d ur-s yenna-as : - Acu tewae ? - Mi ara d tuale awi-d yid-k Malika, ma d nekk ad heyyi citu n tgella ad as-tawi tameddit mi ara ad rue ad qime yid-s. Yerra-as : - Yerbe a uletma, dayen ad rue ? Tenna-as : - Ru, ur ttaggad ara yemma ad telu ! Mi yiwe er sbiar, iru am umeslub er yemma-s, yebda imei seg ubrid am ugrud amectu, isellem fell-as, yual ineq-itt-id yenna-as : - ur-m ad a-tee ? Ilaq ad telu ? Terra-as yemma-s : - Ur ttagged a mmi, ad elu ma yeba Rebbi ! Ur txemmim ara fell-i, ma tebi ad iyi-tesfare ur stehzay ara di leqraya-k, atenta yessetma-k yid-i, ulac acu xusse. Asma ad kfu, nekk atta li ad k-xedme lweda. Yenna-as : - Ncallah a yemma ur d-mazal ara aas. Malek yual er tseddawit Naima d Malika lhanted kan d yemmatsent mi awden akk taslet i yidammen-is ufan dakken mai d

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 65 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

aan n tgezzal, mi tiwwe Naima yessawel-as umejjay yenna-as : - Newa baba-m ne gma-m ameqran i waken ad nehder yid-sen ? Terra-as : Ayen tebi ad asen-tini, tzemre ad iyi-tt-id-tini i nekk. Yenna-as : - Seme-iyi a yell-i, ayen ad ini ala baba-m ne gma-m umi ilaq ad tidini. Terra-as : - Ini-d kan, ulac wi si di ddunit-agi ala yemma, yemma attan dagi, baba amzun ulac-it, iru er Fransa yea a d iqrar seg wassen er wass-a ur neri udem-is d nekk i d tameqqrant, d nekk i ixeddmen ef yemma, ayen yellan ini-t-id. Yenna-as : - fer-iyi-d ihi, mai dagi ara nemmeslay. Mi kecmen er bureau yessuter deg-s ad teqqim yenna-as : - Ayen ara am-d-ini d ayen yenan aan n yemma-m, ilaq ad tezre anect-a d lecal n Rebbi ur nezzmir ara atenen eddi, ihi ilaq ad tesu tabest, ilaq ad tamne s wayen yuran. Tbedd tenna-as : - Ini-d acu tuen yemma ? Acu ? Yerra-as : - Qqim tura nni-am, ilaq ad tili d tameut, ne ur tettamne ara s Rebbi ? Tenna-as : - Ini-d ur ttaggad ara fell-i. Yerra-as : - Yemma-m tuen aan yeseb ellu-ines, alami ifut lal akken tebda adawi. Ur tteit ara ad yekfu awal-is, tbedd tuaf fell-as. Tenna-as : - Xati ! Yemma ad telu ! Ur ifut ara laal. Yenna-as : - Qqim tura, tenni-iyi ur ttaggad ara fell-i ? Tual teqqim ikemmel yenna-as : - Aan-agi yekcem akk idamen-is d lkunsir n yidammen i tuen, ur

- 66 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

as-d mazal ara aas deg tudert-is, axir farem tiimit yid-s, fkem-as ayen teba, ma aas ad tkemmel sin wayyuren. Aken i as-d yenna akka tbedd, tettmuqul deg umejjay, d sin, d kra, tezzi yis-s ddunit da teli, iwwin-tt s lemawla er umera, rranas taqaret n ddwa n lehd. Mi i d-teldi allen-is temekta-d tidet iqeren serent-d wallen-is tiregwa teqqar : - Ayen a Rebbi ? Ayen ? Seg wasmi i d-tekker nettat d lif, tezga d ccel, d ledab, tefka akk ayen umi tezmer i waken ad d-nimur, tura mi yebda ikeffu lif, ad tefre yidne, yennulfa-d waan ur nellu ? Ayen a Rebbi ? Ayen ur sesi ara zzher ? Baba tewwi-t lerba, yemma ad tt-yawi waan ! Ayen ? Amek ara d negri ? Send ad tfak tqaret-nni n ddwa tekkes-itt seg yiil-is tesfe akk imeawen seg wallen-is tru srid er yemma-s tsellem ef uqerruis, tual teef-itt seg ufus-is tewwi-t er yimi-is tessuden-it, ur teif ara deg imeawen tawed teffe-d, tettru tual, acku ilaq ad teffer ef uletma-s, tea tiyita er daxel, si tikelt er taye ad tecmume, maca mi teqqim waed-s tetterra-tt ala i lawad n imei, talqimt tea-tt taye tezgel-itt, awaz d amwanes-is. Wezna teqqim kra n wussan, elben seg yell-is akken ad tawwi-tt er bitar n Balwa din i isan alallen i watan d dwawi n waan-is. Mi tekcem er sbiar n Balwa, Wezna tenar, tebes ef lmakla ur tettmeslay ara, din awden-as taslet i yidamen-is ufan aan yela akk di tfekka-as, yekcem turin-is, lmux-is lada tigal-is, bdan-as tujya mgal aan-agi, 20 n wussan ad ten-teqqim deg sbiar, 20 wussan nien deg uxxam tarwa-as bedden fella-as akken ilaq, ayen i tt-yean tawed tbedd ef yiaren-is, tual txeddem ccel, tujjyaagi terna-as aseggas di tudert-is, maca annect-a ur idum ara, tiyita n waan-agi tawed tseli-tt, Naima d watmaten-is ttarran-tt ala i yemei, an akk lecal nsen seg waken yemma-tsen tenar, uznenas tabrat i baba-tsen ad d-yas i wakken ad tt-iwali uqbel ad temmet, ad as-yeleb dien sma. Dayen akken uef ur bnin ara i d-yeran, Wezna terna aseggas nien, Naima d watmaten-is feren, san asirem dakken yemma-

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 67 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tsen ad telu seg waan-agi, lada Naima acku yenna-as umejjay ma terna aas ad ternu sin wayyuren maca sin wayyuren ualen d sin iseggasen, ussan iceben ualen-d er yimukan nsen, tafat yexsin tawed tecel s tualin n Wezna er uxxam teneq er warraw-is tenna-asen : - Nni-awen ur ttagadet ara ad lu, aqli tura gar-awen ass-a ad tecem imensi n usfus-iw. Teneq Malika : - Tezri a yemma ? D tayemmat i d tafat n uxxam, anda ur telli texsi, limer ttaffe ur d-keme ara, mi i d-kecme timert u muqle ad wali lexyal-im. Yerra-as-d Malek yenna-as : - Kemm meqqar tkeme-d wama nekk ur si ara tabest i waken ad d-kecme, ur sebre ara ur selle ara i taect-is, ae deg tseddawit, tura mi tela yemma limer ttaffe ur teffe ara ula dqiqa seg uxxam. Ma d Naima urent-d wallen-is d imeawen, tu er yemma-s teneq-itt-id, tsellem fella-s tenna-as : - Nekk rru-iw atan deg-m a yemma. Wezna tettu aan i tt-izeden, tefre s tarwa-s, yal wa yual er ccel-is, Naima tual er umahil-is, Malek yual er tseddawit maca yettas-d yal tameddit, ma d Malika tual er uerbaz n lirfat, ma d yemma-tsen tual er ccel n uxxam maca tea tibirt d wayen akk yesan letab. Ussan n tesa d tumert ur dumen ara, d tameddit n wass mi d tekcem Naima, tufa-d yemma-s teel di tmurt, terra-d aas n yidamen, tuaf, tuzel ur-s, tufa ul-is mazal-it yekkat, teffe ur teri amek, tiwwi-d takarrust terfed-itt srid er sbiar iqerben ur-sen, syen cien-tt er sbiar n Tizi wezzu, xedmen-as kra n tujjya akken ad rebes iriran n yidamen, syen rran-tt er lkuma, Naima tettru kan deffir n lemri, yezza wul-is er daxel, tikelt-a s tmacinin i asfen rru, nettat tesa s waan n yemma-s d aan ur nellu i tikelt nien tebes axeddim teqqiam er tama n yemma-s. Wezna tensa sin wuan deg lkuma di sbitar ameqran n Tizi wezzu,

- 68 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

syin uznen-tt er sbiar n Balwa, yal ass ttaran-as idamen, tebes ef tgella s bessif i d-tneeq. Ass n ukuz (4) seg wayyur n uct, Wezna tugi ad tees yussa-d umejjay, yerra-as tisegnit n tguni, s bessif i tees ef luhi n zu n ba tuki-d, tsuter seg yelli-s ad tt-tawi er lbisi, mi tru akken ad tbedd, teef-itt-id tergaggit, tettarra-d idamen tebda acehhed, Naima terra-tt er umera, tesfe-as akk idamen-nni ef yimi-is, teddem aman tekfa-as kra n tmeqwa, teched-as, tarwit tiwwe bab-is, temdel-as allen, tesgem-itt akk, tebda imeawen, teli ef yidmaren-is tebda thedder-as : - Aya yemma txedee-iyi, tei-iyi, aya yemma amek ad nkemmel tudert-nne ? A ya yemma zizen anta i wumi ad siwle tura yemma ? A yemma, a ya yemma da tuaf tenna : - Aya yemma, a ya yemma tei-iyi ! Amejjay yuzzel-d, mi iwal tekkes-as akk tiqretin-nni n ddwa, yebda uafen fell-as : - Amek ul-is mazal-it ad yekkat kemm ad teqqare temmut ? Nettat tettru kan teqqar : A yemma, a yemma zizen. Mi ig isedda fell-as umejjay imuqel Naima yenna-as : - D tidet yemma-m temut ad tt-yerem Rebbi, xdem tabest i yiman-im, lmut ef madden akk, Rebbi ad kemm-isebbar. Netta iru, nettat tkemmel tettru, tual tebda asellem ef yemma-s seg uqerruy almi d iarren, seg zu d uzgen alami d tanezzayt nettat akken. D lawan ad refden Wezna, ussan-d imejjayen akken ad tawwin ad tt-rren er usenduq, anda ara tru er uxxam n lebda, d ayen kfan wussan-is, yekfa usaru n Wezna, yekfa s lezen d yimei, qqaren ayen yuran di twenza ad t-walit ti, Wezna d warraw-is yura fellasen usigna ilebda. Wezna refden-tt, yell-is Naima berriket ddunit gar wallen-is tulfa yedda lemer-is d yemma-as, teef deg yemma-s nutni leun nettat teqqar-asen : - Ala, arrem-d yemma, ur temmut ara ! Ala xai ur yi-tei ara ? Yekkes-as-d ifessen-is yiwen umejjay seg a yemma-as yenna-as :

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 69 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- ber a yelli, daya i as-iudd rebbi di tuddert-is, ur sehlek ara iman-im, yemma-m tru dayen, aqli-kemm d tilemit eder imanim. Yemma-s tru nettat kawen ifadden-is, tefsex, refden-tt rran-as ddwa n lehd. Akken i d-telli allen-is tenddeh s yemma-as, tual tmekti-d atmaten-is, amek ad asen-tini tidet iqeren. Yuli wass, Naima teffe seg sbiar er yimisel (tilifun) iqerben tekcem texdem uun n tanut n taddart, uer i d-tessawal teleb-as i bab n tanut ad yendeh i gma-s Malek, tegzem asiwel, kra n wakud tawed tessiwel. - Alu ! Malek ? Azul, bi ad ad-d-ini fiel ma teqqimem alma d lawan unekcum er imuiyen, yyan tura, ur d-tt-awi acemma n tgella yid-k. - Acu yuen yemma ? Acu i tt-yuen ? - Teem-d timeqwa-nni n yimeawen seg wallen-is tenna-as : - Ur ttagged ara, ur yelli acu i tt-yuen, izad kan lal fell-as, ur tqelliq ara, awi-d yid-k Malika. Azal n snat n tsatin, Malek d Malika iwen, uffan Naima tettrau er tewwurt n sbiar, uzlen ur-s nan-as : - Anda-tt yemma ? Acuer akka i tt-id-tei waed-s ? Ayer akka bezgent wallen-im arnu ualent d tizeggain ? Tu ur-sen teeneq-iten-id tenna-asen : - Yemma-tne tru er wanda ara tezde i lebda. Fahmen d lmut i temut, bdan imeawen, tkemmel tenna-as : - Ur ttagadet ara, ur ken-tt-ae ara, d nekk ara wen-yefken lenana i a-tefka yemma-tne, d nekk id-uletmatwen tameqrant, d nekk ara yebedd fella-wen tura, walit-d ur-i, ula d imeawen ur ttru ara, ne tiilem nekk ur emmle ara yemma ? Maca ilaq ad neqbel ayen yuran, nekk ri ad temmet. Malek yerra ifassen-is ef uqerru-is yeqqim er tmurt, ma d Malika tefse teli gar ifassen n ultma-s Naima. Yekker-d Malek yerfed-itt er daxel n sbiar netta ileu, Naima teafar deffir.

- 70 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yesu-d uberi n lmut yegla s tarwit n wezna i inafen aas, dayen teli tegjdit n uxxam, lam n lebda yeef adeg-is, Wezna d warraw-is ebren i lla d lif, tezga tesa ef udmawen-nsen akken tebu tella teswit yid-sen, aan n ccer d lera yejji seg ussan-nsen tebda tettefrari tagut, yuli-d yiij, maca asigna yezwer-as-d er ubrid yiwi-d yid-s aan ur nellu, aan iebsen tasa yener abrid i imei, i wussan n lam. Ihub-d uberi n lmut yeli ujegu alemmas uef ibedd uxxam, tru tyemmat ur yessiwen ara ula 53 di tudert-is, tru gran-d warraw-is am ir umi rreen wafriwen.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 71 -

Ur yessin wul aan-is


TANALIT

I yiman n Fuziya eggad


r yessin wul aan-is, ur yeri anwa i d abrid-is! Ileu war lewhi, fell-as ayet tikli, deg webrid ur yessin ara. Ayen akk i d-ttmagarent wallen-is, ur tieqqel ara, as ma yella yu fell-as tannumi. Ur yelli ara d aderal, maca, tual fell-as tallest n lebda. Ggten fell-as ieblan acal, yereq-as wudem n lehna. Tiyersi i yezzin fell-as, mai d tin i yezmer ad yefsi, yettna yid-s yal ass, afud ur s-d-yegri yettsuu, edd ur s-d-yerri, edd ur yesli i teri-s, imi deg wanu lqayen i yezder, tewwi-t tayugt n wussan, akin i lqaa d leber, akin i igenwan, akin i tlisa umaal i ssnen medden. Nni-ak a gma n yiman; abrid ideg iteddu ur iban, taftilt i sd-tessae, texsi, mi d-iu fell-as wau n tmeddit! Netta yettsuu, ke tedduri di tsussmi, tettgani amek ara tefru! Netta ireqq, ke tettraju melmi ara d-yerr nnehta, tenni ahat, d ussan ara yessexsin timess-nni i t-yessruun tenni, tenni ur d-tenni: S tidet yeqel wul aan-is?! Tenni : - Acimi ur tberru i bel deg waman, anef i wayen akken akk i tyesduqqusen ad yefer lerrat n zzman, ahat ad yaf abrid iean

- 72 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Lemmer a d-yual zzman maca, tesi tikli n zzman ur tessin abrid n tualin, ayen akken i -yettfaten, ayen akk i yettaan, yecba er wussan, ma zrin, ulac tualinAyen akk i nfut, ayen i -ifuten, d awezi a t-nemmager tikkelt-nnien, a tawait n win i tea targit, ger tilawt d uwezi, yettnadi - Acuer ara targu itran deg uzal ? - Anwa i k-yennan ulac itran deg uzal ? - ef ihi, deg ijifer n ccwal, qqim d tanekraft n wayen ur dnettual - Acuer ; acuer i -rran lebi d lmual ?! - D kemm i ifernen tiri n wuzzal - Uzzal s tmess ifessi - Ul tettarra-t d ulac tayri. - Tecce tedmi-k, d nettat i d kullci ! - Akken i tile, ihi ? Wali, anwa akka i ireben seg yemrayen! Wali, d acu i sen-d-iaen, Rumyu d lmut, Qays d tisselbi, i kemmi ? D acu i tennme ass-agi ?! - D aan. - D kemm i yefkan laman. - D targit i ssarame kan ! - Argu ayen yellan, d acu i kemm-yewwin er yetran ! - D iulfan. - Jerreb ihi, ssusem kan. - Acuer i tesmenyafem tasussmi, acuer i tekksem awal i yimi, ayen ara tesgugmem tayri ? - Su, ma tesi tabest, aha, ini-yasen i medden, amek i tewwe ddebra s ies, anef i win yuklalen, d win ur nuklal ef twait-im ad ies Aha, d acu i tettraju, ahat, beggen-d d acu akka i tettulfu. - Ur yelli d ayen n dir, mai d ayen megdulen - D ayen ur kemm-id-yettien, d ayen i kemm-ibeden, atan d acut. - Ur ri ara d acu-k ?!

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 73 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- D lemri, anda ara twali udem-im, wali, deg-s ma yehwaya-yam, izri akk d yimal-im - ni, d agezzan, wissen, ma tesi tabellart-nni n jja, awi-d meqqar ad wali anda yella yetri-w, ad kkse agu-agi i iummen uliw. - Tabellart i si d ussan-nni i ikerfen izri-w, d ayen akken i yesedda yixef-iw, wali kan ahat, ad tafe deg-sen iman-im. - Anef-iyi ur ttwali, anwa i k-yennan er tid akken i tesedda ttcabi ?! - Tecbi akk ayen i ieddan, ef yixef-iw ur ntettu, ssne abrid n iulfan, anda i yettfuku, ri amek i zerrin wussan, amek asemmud irennu, ma tegra-d i yir aan, i amek i yi-tera, ad am-teru. Ahat, nni-am-d yakan a "Taklit n tayri d iulfan, yak tayri d aurru ?! - Ala, ala Tayri a gma n yiman d aulfu ! - Aulfu d aurru. - Aulfu a gma n yiman d ccbaa ur nettfuku. - Ccbaa d aurru. - Ccbaa, a gma n yiman, iemmel-itt yillu. - Illu ur iemmel aurru ! - Ssusem kan, anef i wayen i yi-yesseren ad yernu, fiel a k-ie, dayen, d nekk i iemmlen tiri-inu. - D tasussmi-iw, i kemm-yezzuren er tizi n waan, ammer i m-dmli si tazwara amek ur d-ttualen wussan, yili, ur tettfate akk ayen yelhan, ur kemm-kerrfen ass-a iulfan. - Ssusem ! - Tasussmi, tneqq tiri, tasussmi tesseftay awezi. - emmle tasussmi. - Turez-ikem tugdi. - emmle tasussmi. - Teffre deg ijifer n tugdi ! - emmle tasussmi - Tekref-ikem, tugdi, fiel ad tesderge fell-i ayen akken i ssne nekkini, fiel ad tnekre ayen akken i yeba wul-im a t-id-yini.

- 74 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Teri tuer tikli, teri iman-im ur tessine ara, tudde yeshel kullci, tenwi d tira i ieffen, tebi ad terre lmedda melba imbuxxen, tenwi llant tecra war idammen ?!... - Nwi tazmert n tayri, tif tin n medden, udde awezi, d tayri i tiregglen. - Nni-am, meiye ur tessine, nni-am, ssusem tesle, meyyez ad tere, ayen akk i ikefnen s wabbu n tmess-im, di rrud n tegnawt-iw a s-tesle. Sel amek i tneqq ccbaa amdan, amek i tetturr targit iulfan, er amek i d-yettual zzman ! Asesu, ad ye imi-m, ad am-yual d imei, asafu ad yeqqed ulim, deg-s a m-d-ye ccwami, agu ad iumm allen-im, ur am-dtettban tziri, d tereg i d lqut-im, a t-terre deffir nnhati. Acrureq ad yesfe seg wallen-im, si awaz ad tettensimmi, lezen a d-iban ef wudem-im, zdat lemri ad tergagi, ur teqqle imanim, d taye ara tili. Tawlawalt, a m-tual d aan, aan-im yal ass ad yettnerni, ad tessuture lisan, seg wul aberrani, ad teccihwi aman, di ccetwa fell-am ad yeqqar igenni, ad terju ger tizzyiwin-im, edd ur kemm-id-yettwali Ussan, a d-uren ussan, ussan i yettruun fell-am ad tezzin, ur tettafe laman, d layas ara m-d-yegrin Ussan a d-rnun deffir wussan, ussan ara d-yasen a kemm-awin - Ttif lmut, tudert n war lebi ! - Ttif lmut s lebi, tamettant s ccani, kemm tenwi ddunit d tirga. - Tudert d lemala - Tudert, d timucuha, yal wa amek tebda tedyent-is, keffunt s yiwet tala, D udem-is i d tabrat-is ! - D acu i d leqrar-is?! Mel-iyi ur ssine ara, amek ara yeqel wul aan-is, akken a s-d-yaf ddwa ? - Ur yessin wul aan-is, abrid ur t-ieqqel ara, ammer t-yessin ad tqeed tikli-s, ur yeggar aar-is di temda Ur treggi tegnawt-is, ur s-tettcu lehwa, ur ttkawen iuran-is, ad ijueg lebda. - Amek ihi?! Ttxilk mel-iyi !

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 75 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- D kemm i yeran tura, nekk awal-iw dayen yeggugem, kemm degm tefti lhedra, nekk imi-w yeqqar kan Ssusem ! - Ssusem, ne ssiwel, qqim ne rwel, d acu ara i iefen ccwami n wussan, d acu ara i iebsen tikli n zzman, amek ara neg taggara i iulfan ?! - Ini-d kemm ! - Meiye ur ssine ! - Ihi, ssusem ! - Aql-in ggugme - Ur ttgugum ara, nni-am kan ssusem; di tsussmi tella ddwa, ma d agugem yettawi-d lada. - Ur gzi ara! Ssefru-d imeslayen-ik ! - Tegzi, as ur tfaqe ara, teri ayen akk ur teri ara, fiel tuffra, ssyenna akk i d-nekka, teri ayen ri, tessne ayen akk i m-d-nni, tugade kan a d-iban fell-am! Tedduri ijifer n lam. - Ugade ! - Tabest-im d ulac! Lqera-m d tilemt, iferr-im d amerzu, wamag aql-ikem-id tesrafge seg wacal-aya ! - Anda ?! - Ar umaal-nni i tessne ur ssine ara ! - Yili aql-in ddre tura. - Ihi, d acu tettraju akka ? - Ttraju a d-tres tmella, ttraju ad mmagre lehna, ttraju tifrat i temsereqt-a. - Rju ihi taggara.

- 76 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tayri n lebda
Islam BESSACI

afat d yiwet n taqcict ilulen deg agur n yunyu deg seggasen n sebin deg yiwet n taddert deg tmurt n leqbayel, tac deg yiwet n twacult meqren anda baba-s d lamum-is zdin deg yiwen n wexxam, acku imir d baba-s i d ameqran, d netta i ixedem fell-asen. Tafat d tin iecqen atas imawlan-is imi d nettat i d tamenzut, emlen-tt merra lamum-is, fkan-as isem n weltmatsen yemmuten ur ttarwin ara, Tafat imi idtlul, ihi ur-sen am akken ur temut ara weltmatsen, rran Tafat deg wemiq-is. eddan wusan, Tafat tessawe seddis iseggasen deg lemer-is, d lawan n ukeum-is amenzu s aerbaz, anda id-tesedda seddin n iseggasen, Tafat temmel aas aerbaz acku tufa aas iman-is, imi ur d-temlal ara uguren deg ulmud-is, tufrar-d ger tezyiwin-is, amiq-is ger imena, ula d iselmaden-is emlen-tt merra acku ur telli ara d tin yettcewilen. Deg tufa teffa Tafat deg useggas amenzu, bdan-d wuguren, xas akken tefra aas imi tedda er weswir wis sin maca lfer-is ilu ur yefi ara, tera amecwar d win ara s-yaren, acku i tikelt tamenzut ara tab ef twacult-is,imi lawan-nni tidayin ttkemilen ulmudnsent deg tiwant n ieugen, dinna i tettent, din i ganent, alama d taggara n ddurt id-ttualent s ixxamen-nsent. Tafat ur tufi ara iman-is deg temict-nni i tettici, lebada n wulmud rnu er-s tamuqrani n uberkan uqarru. Tid id-yewwi lal ad qlent s
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 77 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

lmendad i tnelmadin, ad ininent fell-asent, ad ilint deg wemiq n imawlan-nsent, ur xdiment ara lwajeb-nsent, xedment meyaf ger tnelmadin, teddunt d tid yesan, ne d tid ifazen deg ulmud,ma d tiya rwant tiyitwin d leya, Tafat imi tekcem er dina, ad telmed alma tekfa, tameddit n wass imi ara kecment er wexxam anda ganent, tettarat kan i imei d uxemem, tiimit-is aca wed-s, tesarem kan er taggara n ddurt anda ara tar imawlan-is, yerna ad tettu tidawin n tudert xas ulama sin wussan kan. lfer-is imi ara dwali baba-s iru ur-s deg ass n lexmis i wakken ad tt-id-yawi. D annect-a i yean Tafat tufa-d uguren deg ulmud-is, d adegger i tettdeggir iman-is, maca tettxemim ef imawlan-is, ur tebii ara atent-snuni, teba atent-sefra, yerna ad tili d amedya i watmatenis i wakken att-anden merra, imi ur-s ma tefcel ad feclen merra yid-s. Tafat tesa tabest ur yesi yiwen, tin akken ur tesi weltma-s id-yernan fell-as, acku ur tesbir ara i wannect-nni n meyaf ieddan fell-as. Tlata iseggasen, ass yeafar gma-s, taswit telha taye diri-tt, maca Tafat teber i lif d ur, tera er taggara ad telet imi asirem-is ad tiwen imawlan-is, xarum asent-ter lxir is-xedmen. Tura fell-as lerba imi tedda er weswir wis krad ne er tusnawit dinna kan deg eugen anda tkemel ulmud almi d taggara n weswir, lawan n ukayad n lBAC, tesedda Tafat akayad-nni maca tecwi. Ass-nni d ass amcum deg tudert n Tafat, d ass aberkan yesberken akk ussan d-iteddun. Tafat tebna ddunit-is ef ukayad-nni, tettwali-t d tasarut n tudert yelhan d win ra s iemnen imal n lali, mebla uguren, tegzem asirem deg ddunit, tawed tudert-is teqqar kan : amek ? kra ettbe ur eltat ara nettat abel-is ameqran d imawlan-is, teba atent-tesefra, ttrajun akk annect-a am agur n lid. Tual-d tafat s axxam, teggul ur s-tserra alma yedda-d. yezzi-d useggas tawed-as deg tiwant-is maca zher ur yeddi ara yid-s, yeggul ar tteteb mazal, imi d aseggas anegaru deg tusnawit, maca tafat teggul ur tenit, sin iseggasen i terna tafat deg wexxam, tettawad i ukayad-agi almi tual ula d nettat teswa-d deg anda swan akk

- 78 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

inelmaden, tual tekcem taseddawit n tizi ouzou telmed (linformatique),anda tekfa almud tlata iseggasen mbad. Teffe-d tafat deg tseddawit s usirem meqren d wafud iahden, ahat tikelt-agi att-id-qabel teswit yelhan, ad taf axeddim s wayes ara tebnu ddunit-is, s wayes ara tessifes takemt ef imawlan-is, maca mai akken ara tesbe ara tafe, imi ddunit ugar uguren tifrat. Tafat qublen-tt-id iseggasen s tmara i tent-ttidir, tetteb usan ttedayen deg tudert-is ur sin azal, teggar tudert-is ef ulmud, imi teqqar xas : etbet, ad fe er tafat, d tagi ara yi-sefen akk ieblan-iw, d tagi i ttasarut s wayes ara li tiwura iweren , tettu d akken ddunit mai d ulmud kan, tettu iman-is, lemer itedu, ur yezmir yiwen at-yebes, tettu d akken ddunit, ilaq-as ber, tebest d ufud iehden is ara tt-tqabel i wakken att-awe er yeswi, yerna ad tic ddunit-is akken iwata. Tlatin (30) iseggasen, tafat lamer texi abrid-is, ne tecce, tewwid abrid zeddigen deg ass-mi tebda almud almi tekfa, ulac win ara ttid-ibedren deg ayen n diri, tettezzib uqbel ad teru, terez larma-as akk d tin n imawlan-is. Mai aseggas mai sin id-tewwi tafat deg wexxam ur txeddem ara, deg teswi er taye tettefe tettqellib sya wesya ahat ad-temlil d lmektub-is. Akken qaren (kulec s sebba) imi d ass-ni teqleb tafat tawriqt n tudert-is, tin i deg tura tayri-is n lebda. Tezzem ad tesfe tebrek ef ussan-is, ad tesired ul-is deg ayen ieddan. Ass d letnayen, teffa tafat anda tennum tettruu, teqa-d cel-is am lawayed, teef-d abrid ad-tual s axxam. Deg webrid-is tedda er (KMS) i wakken ad tesiwel, tekcem er daxel, tufa-t yeur, teqqim ar tt-idta nuba, cwi acemma teffe-d yiwet n teqcict, tenaq er bab n wexxam-nni tenna : - Ilanaya-k mur yi-d-tenni, ma telqe-d ayen akken ik-d-fki ? - Ih elqa-t-id, i yenna weqcic-nni. Tual tenna : - Tanmirt-ik ihi, meqqar ad d-ruen wid yeban ad lemden timsirin n tmazit. Tafat tefka-yas tamezzut, tettu akk er wacu id-tru, tual tenaq er teqcict-nni tenna-yas :

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 79 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- I lenaya-m a tamsiwt, d acu ni id-telqe ef tmazit. - D timsirin ara nexdem ef tmazit, ma tena-kemm temsalt, tzemre ad d-tkecme, i tenna temsiwt-nni. Tafat teeb-as aas lal, imi tella tesa yakan tikti ef annect-nni, tual tenna-yas : - Ihi zemre ad bdu melmi im-yehwa. Taqcict-nni teb-as aas Tafat, imir kan duklen aken er wexxam n yedles i yellan dinna kan, msefhament ef ussan i deg ara lemdent. Deg ass-nni tekkes-d Tafat tamusni lak d taqcict-nni iwumi qaren Fayna, ualent d timdukal n tidet, cerkent ugar n tawsa, ulac win izemren atent-yebu, tual amaken d yiwen deg twacult n Fayna, tessen-iten merra acku tettru er-sen aka deg teswit er taye, imi dina i tesa Fayna (asibir). Fayna tella teselmad tamazit deg wexxam n yedles, deg yiwet n tidukla iwumi qaren tadukla tadelsant n Si Mu U Mend maca imi tessen Tafat tella tebes aselmed acku telli (asiber) deg wexxam-nsen, xas akken mazal txedem ef tdukla-nni, acku tettaru s tmazi, tettawan wid yeban ad d-sufen tulizin s tmazit, txedem di ula (mmoir)n taggara n weswir. Tafat imi ara tru er dina, ur tettaf ara lwaqt i wakken ad teqqim d Fayna. Ger yelmeyen-agi, yella yiwen iwumi qaren Agur, yezga dinna, yettruu-d tettaru-yas tulizin s tmazit imi tetwel deg annect-nni. Tual Tafat yal mi ara tru ad taf din. Fayna ur tezmir ara ad te ilemi-nni i wakken ad d-telhi d Tafat, tettayes ad yeffe imi ur iheddar ur teseaq, yettsei aas, nettat di ur tezmir ara ad tqear yid-s acku ur tessin ara. Akka, ma ulac-it be, tameddit ad yili, yuyes ad ifak tulizin-is, aca tid-ak i yesa d taluft, aken ass-a akken azekka, ula d Tafat tual tennum-it imi yezga er wallen-is, tegar iman-is aka deg teswit er taye iwaken ad tefhem ilemi-yagi, d acu ixedem ? amek yettxemim ?d acu i ef yettaru ?ahat as-yeeb ad teggar yir tamuli i tesa fell-as ? aat deg yiwen webrid i tedun ? imi ula d nettat temel ad taru aka deg teswit er taye. Melmi yeffe Wagur, tere Tafat teqqar ayen i yettaru, cwi cwi tettru yir tikti-

- 80 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

nni i tesa fell-as, acku ayen ixedem dayen i temel, dayen i tesaram ad texdem ula d nettat, maca ur tesi ara ttawil iwaken ad-tesufe isefra-ines, iwaken ur ttruun ara, iwaken ad tareb fell-asen, tefkayas-ten i Wagur aten-yernu er widak-is, teba yibbas ad-fen yerna at-neren medden. Annect-nni yekkes tilas ger-asen, yefka amkan i tdukla, ualen am atmaten, ttemawanen, ttmeslayen ef ugar n tawsiwin, ulac tufra ger-asen. Agur d Tafat irad ad mlilen, ef aya, lan-d isefra-yagi d sebba s wayes ara mqaraben, fell-asen kan i ttmeslayenmi ara mlilen, yiwen deg-sen ur yezmir ad yeffe berra n wannect-nni, ttemqadaren, ttemein imi mazal ur myusanen ara akken iwata, xas akken tehed temlilit ger-asen, maca tafat tella d tin yettein aas, tettkukru, ma tefka aar er zdat ad tefk waye er deffir, tettezib ur temeq ara.Tikwal telli-d tsusmi meqren ger-asen, yiwen ur t-id-yettali wawal, d tid id tiswiin i tettagad Tafattettir d acu ara texdem, maca agur imi ara tt-iar deg lala-nni iere yesenaq-itt-id, yesteqsay-itt ef ayen yellan, awid kan ad tehder iwaken ad yessi deg-s laman, as yekkes akukru maca tafat tikelt asd-ter ef usteqsi tikelt ad tegugem, imi ur tennum ara, ter-tt leya, ur tezmir at-muqel udem s udem ne ad ad tmuqel s allen. Ansa is-d-yekka d asawen, tugi ad-teli s annar, teur-as allen, maca ur yeri anesa ara s-yek, yual ula d netta yettagad. Tafat uqbel yakan tesa-yas amiq deg ul-is, tefka-yas azal, tettraju ass deg ara dyeneq am agur n lid, ad imi tezra d akken yettxemim fell-as, yettqellib a tt-yisin ugar, yesteqsay timdukal-is, Fayna d yiwet degsent imi yezra duklent aas. - Ttxil-m a Fayna, ini-yi-d ma yella win tesa Tafat deg ul-is ?imi ara muqle isefra i texdem, qaren-d temel maca s tsusmi, i yenna Wagur. Fayna terra-yas-d : - Ala a Yagur, Tafat ulac win yellan deg ul-is, tabur n wul-is mazal telli akken teqqar deg wawal-is, re ad tkecme, ahat d ke i tettraju. Tafat lfer-is mebla tilas ayen is-tenna Fayna, targit tual d tidet, s yen tebda tafat tesumur tamuli er zdat.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 81 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Zik win ieddan er waye, as-yini iedda fell-ak uzaylal, ne yefel am win ara as-iqemcen allen, ne neqar iur-it ccian, maca tafat tezga tuki, tesen anda tesrus iarren-is, tezra ur yeshil ara ad yebnu yiwen ddunit-is ef lsas iean, ilaq yiwen ad yeteb i wakken ad iellet, teser-itt ddunit, tfarez ger wayen yelhan d wayen n diri, ur tebi ara ad ieddi fell-as uzaylal. Ilaqa-as at-jareb ma s tidet yeba-tt wagur d tecrikt n ddunit-is, ma maci d amwanes n yiwen wass. Teba-t d argaz n tmeddit. Ass-mi d-teffe Tafat deg tseddawit,tea lexyu iahden ger-as d yemdukal-is, ama d tihdayin ne d arrac, acku temel-iten aas, xas akken taswit telha taye dirit, maca seddan-d ussan am atmaten. Imi fuken almud deg tesddawit, yal wa sani i yerra, tidayin-nni zewent ma d arrac unagen er fransa iwaken ad kemlen almud, maca ur ttun ara Tafat imi deg teswit er taye ttaznen-as-d, ttceyein-as-d ttawer, tafat temel imi ara tsel dakken ur ten-yu wara, imi d arrac lali, rnu ur tufi i yellan gerasen ala tagmat, ef aya ur tesi ara tufara, imi ara tru er (usiber) n fayna dinna i tettwali ttawer-ni yerna teqqar-d ayen is-d-uznen zdat nsen. Fayna telem dakken wlac d acu yellan ger tafat d weqcic-agi, maca agur yea tiyita yessusem, ur t-id-yuli wawal, tafat temed i wayen ara d-yerun, teba ad iar akk ayen yellan, deg tmeyant alma d tameqrant. Agur ibedel wudem-is, yugad adyenaq, nettat yiwet n tama tefra taye teqre, tefra imi ibeggenas-d dakken iemel-itt, yeba-tt i netta, deg tama nnien tugad amer a tt-ye, ad yual er deffir mebla ma iqeleb ad yefhem, lawa i deg nettat tekcem tayri iessan-is. I-nni ixulef akk uan, tundi taxfet teef-itt. I iedda deg naf, nadam iab, tuyes ad yali wass i wakken ad twali agur, as-dtesefhem tamsalt, as-tekkes abel, imi d netta itt-iceben, d netta i d amenzu imi telli tabur n wul-is. Agur ula d netta igen deg cedda, azekka-nni iru er fayna, awal-is amenzu : - Atan zi Tafat temel yiwen !, wina aken i-d-tesken deg ttawer ! - Ala a yagur, Tafat ur t-emel ara akken i tenwi, maca d lamala n tegmat i yellan ger-asen, nek ri kulec fell-asen, i tenna Fayna

- 82 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Agur ur yumin ara almi d ass-mi is-d-tenna tafat s yiman-is : - Aqcic-agi i fi-d-yella umeslay, ur zmire ara at-wali s tmuli nnien, ttqadaret am gma, netta di yettwali-yi d weltmas tameqrant imi elbet deg lemer. Tafta tessawe tekkes agu id-yersen ef ul n wagur, irad ad yili wass-nni d ass i deg ara d-tban tayri ef udmawen, yal wa yettwalitt er waye, fiel ma yella-d wawal. Ur tettek cedda anect i tettek talwit, lebi n wul-is temlal-d yid-s tettwali ddunit s tmuli zeddigen, yual-itt-id usirem, akken qaren ddunit am abul n werum, tettneqlab, ass telha ass dirit, yewwi-d kan amdan a tt-iic, akken tella teswit ad yili yid-s, yiwen ad yesaram er wayen yelhan, maca ad inadi fell-as, acku kulec ittek-d s letab, kulec s sebba. Tafat s tebest d usirem id-tela amecwar, tesedda tiswiin n diq akk d ler, lxiq d ununi, maca annect-a d azgen deg wemdan, yezda daxel-is, yesefk kan ad yeleb yiwen annet-a s tebest.yewwe-d wass, ieblan ad ruen, ad en amiq i wussan imelalen, i tizegzewt d izeigen, ad en amiq i tayri lawen ad tezuzen ulawen. Tafat tefsi lqid i wul-is tenna :

Sera-k ru ad true Sanida ik-yehwa tawe Lqid ik-xedme yefsi Awi abri dit-emle D lawan s yes ad tzuxe eggar yir tamuli
Tru cetwa tea amiq i tefsut, tina yesegmayen tayri deg ulawen,tjemma ger sin yemyamalen. Tafat deg mi id-yella wagur deg tudert-is, tual temel ula d iman-is, ma yella er yidi-is tettettu akk ieblan-is, am tin yean aeckul, d netta kan i tettwali, yeuras akk tudert-is, tfuk fell-as timit wed-s, ife-as akk yir ussan tesedda, am akken tawed-d talalit, kulec law, id, ula d ul-is fessus, tettawi-d tafat s wudem, yerna ur teggu ara, tettu ula d wid

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 83 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

is-d-yezzin, terra kulec deg rif, ala agur i yellan deg ddunit-is, tbeddel s uar, ula imi ara texer deg lemri, teqqar wlac tin yellan am nek, ixleq-d deg-s ayen ur nelli.

Ttayse ad gne Qare-as yid-i i telli Tawait mi d-ndekwale Ikcem-iyi-d usemmi Zien d targit i wala Ger ifassen-ik mi iyi-terri
D tidet aat lemir teri aulfu-yagi n tayri, d tidet d agur id amenzu iwumi tefka ul-is, acku d netta i yersen ef ler isela-t d win is-yefkan azal d ameqran, d win yean deg-s lemala n tudert, yeli-d am yetri ger ifassen-is, s yes teccacac tafat-is syes ukin-d akk iulfuyen yellan fren daxel-is, yekcem s telqay er wulis, yessa laman deg-s. Agur ne (rru) akken is-tessawal ixelq-d deg-s tayri zeddigen, izer-itt tefka iuran, d netta i bab-as, d gma-s, d rru-is, d acrik n ddunit-is. Kra ur yesi azal zdat Wagur, d netta i tafsut, d izeigen,d netta i tudert d ayen lawen. fa d laman lak d lerma n Wagur, Tafat tewwe anida ur dtettual ara, mai dayen ara teffar, tettwaqes s ssem n tayri wina yuen akk leware-is.

Acal ruja ass-a Ssarme mai d kra ri mai d lmual Sli i yir lhedra Yir tamuli tezga Maca ur yi-d-yuli wawal Xas yebed uzekka Ulaqrar ad d-yili da Yal wa i yeba at-yennal

- 84 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ddunit-agi d tieddarin, tin i ef yuli wemdan, yeqqar mazal taye. Akka is-tera i tafat, imi ayen i ten-icerken mai d ciu, ur tezmir ad teqqim yiwet n ddurt ur tett-wali ara, tettraju ass n lexmis am agur n lid imi ara d-yeflali, agur ur tt-yei ara s usiwel, yal ass, tikwal berdayen ar tlata iberdan is-d-yessawal, maca ass deg ara twali yemgarad, imi tettwali-t zdat-s, tettulfu s yes, ad imi ara ttyeef ger ifassen-is, am lufan mi ara teef yemma-s deg rebbi-is, ttawen-tt-id imeawen deg lfer, tettulfu s laman er tama-s imi temel-it mebla tilas. Ass d lexmis, awal yettawi-d waye, ur zrin ula d ukud amek yettedday, ttun iman-nsen, ad ttun ula d wid isen-d-izin, kerhen imi ara d-yawe lawan ad msefraqen, Tafat yeli-d fell-as lxiq, urent-d wallen-is d imeawen, yeef-tt Wagur ger ifassen-is i wakken as-yekkes lxuf, i wakken att-ulfu s laman, yenna-yas : - Ur Ttagad a Tafat, uhde-kemm alama mute, ur kemm-i, ad tili d tameut-iw, d yemma-s n warraw-iw. - D tidet ugade ayen id-iteddun, ur ri amek ara teru yid-ne, maca u dakken emle-k mebla tilas, d ke i d ddunit-iw, i ke imi ttidire, fell-ak ad emda ayen yellan, is-terra Tafat. Imeslayen rnan afud i tayri, akud iedef-iten-id ad ruen, mennan lukan ass-nni ad yenarni. Kren-d afus deg ufus, duklen er wanda ara terkeb Tafat i wakken ad tru s axxam, mbeqqan slam, tafat tetba-it s walen almi dayen ur t-tettwali ara, deg webrid-s tettawad-d i wayen tesedda yid-s. Mazal ara tawe s axxam, Agur yessawel-as ma tewwe ne mazal, yezga yettawi abel-is, nettat lfer-is imi ara tsel i ut-is, ula deg yi mi ara d-yendekwal, yessakay-itt-id deg tnafa, acku lawan-nni i iemel ad yehder yid-s, imir i ttemlilen wulawen-nsen, iles yettserri-d i lehedra lawen.

Bi ak-teqqes tayri Kulec deg-k ad-yettcetki Ad ili d nek i d dwa Deg ul-ik ad taf lebi Ad tewwet deg-s iisi

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 85 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

I lebda ad-te cama Semm-is mi ara d-yaki Ad inadi fell-i As-ili d lanaya
Tassawe almi is-tmenna ad yettwiqes s tayri-is awakken dima att-id-yettmektay, yal mi ara yetteqra ad d-yaf Tafat d dwa, Agur yu lal tayri n Tafat tekcem iessan-is, yettulfu s yes as ma wlac-itt zdat-s, ma tefre yefra yid-s, ma tezen yezen yid-s. Qaren tayri tugar kulec, maca akka, tiswiin llan iilifen, ne uguren, sexaren nniya. Wissen ahat yehed wayen n diri deg ddunit, ne d imdanen kan i iemlen ad en deg arur n wiya xas baden-ten. Ass d lexmis, am lewayed, Tafat tru er wanda tennum tettwali Agur, imi xedmen lwad er dinna, teqqim tettraju s ccuq meqren melmi ara d-yeflali deg yimi n twwurt, tcedha-t aas, tfud tayri-s, tuyes as-teli deg ifassen-is. Cwi acemma yefrawes wul-is, tesla-yas ikcem-d. yerra er ur-s qbala, yeqqim er yidis-is, yeef-itt ger ifassen-is, imi ula d netta icedha-tt aas, awal ur ten-idyuli, fkan lebi i wulawen-nsen ad meslayen. Aas aya ur meren, hedren ef ugar n temsal, ameslay yettawi-d waye, asteqsi yettawid waye, almi i wen mslayen-d ef yiwet n temdakelt-nsen. Yenaq wagur er tafat yenna-yas : - Teri a Tafat, wellah ar leca itt-wala deg targit. Tafat texle, maca ur tebi ara as-d-beggen li-is, tenna-yas : - Amek itt-turga a Yagur. Yual yenna-yas : - Urga-tt tenna-yi-d, d tidet ayen ihedren medden fell-ane, bi-k d tidet, yerna nemsarna-d imi telbe-iyi- s yiwen n useggas kan !. Xas d targit, Agur iekud, tafat tawed ifa, am win itt-yewten s terat, tegugem, ire att-id-yesenaq tegguma, ad yere ad iqareb er ur-s tettwexxir fell-as, am akken ur t-tessin ara, ur-s ixde-itt xas d targit, tqar-itt tyita, allen urent d imei maca ur tebi ara ad iar imeawen-is, ur yuklal ara ad tettru fell-as. Terra-d lqel-is er zdat-s tenna-yas :

- 86 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ke itt-yurgan kan yella wayen yellan ger-awen, ula d nettat tre ad-tqareb ur-k, tettwali-k ula d nettat deg targit. Agur ijebbed ikarref i wakken att-yessimen, Tafat tere ad-ter taa er wudem-is maca tiyita tez daxel-is. Am tin igezmen asirem, am win yessaen taftilt tual texsi. Tettxemim kan, ur teri anwa abrid ara ta. Agur temel-it akken ur temel ara iman-is, fell-as i tebna ddunit-is, maca taqcict-nni daen d tamdakelt-is, ur tebi ara ad texar, tea tiyita tesusem.

Fki-as lebi i rray-iw Ur s-xdime tilisa Anda yeba yedda uar-iw Yibbas ur d-nni ala eme fki-as ul-iw Nwi abri-is yelha Ass-nni imi d-ldi alen-iw Yu lal kulec yefra Yezga yid-i d amwanes D natta isi d abib Anda ddi yedda later-is Amek ara s-d-kse lib Yuar ass-a ma yumes D lehlak ur nesi bib
eddan wussan, yefe usigna id-yuen, tedda teswit-nni n diq. Kulec yual s amiq-is, acku deg ddunit akken yella wayen yelhan, yella wayen n diri, llan wuguren maca i wakken ad yesemxilef wemdan ger-asen, ilaq ad ieddi deg-sen, ne aten-yidir , i wakken ad yisin yiwen tie n tament, ilaq ad yisin tereg n ilili,d ayen i irenun lbenna i ddunit, d ayen yettrein tayri deg ulawen.

emle yid-k ad nnae Ad re ayen yefren Wisen ahat ur k-sine

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 87 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ad k-fe deg meslayen emle yid-k ad nnae Ad d-kse i yi-qaren Daxel-iw d ke i emle Qare-t-id s imeawen
D tidet ma yella ur nuen ara ur ttemyusanen ara. Awid kan ad t-tessin ugar, maca tiswiin ur tettezzib ara, kulec tettual-as s lmendad, ulac ayen s-yettruun, zadent-as tismin, ayen is-yesluen tamda, yesexreb-as nniya, laa tameyant att-tesnuni. Tera ur tezmir ara as-tekkes wid yesen, ne ayen iemel, ne ad t-arem ur ihedder i ed. Maci d tikelt ne i tt-rrant tismin deg ccek. Abrid teddun er Tizi Ouzou, deg mi ibdan abrid, ifassen-nsen myuafen, am win yugaden ad yerwel waye, ur ugaden aten-idiwali ed, ur ean ara acku nutni ran tayri-nsen d tin zeddigen. Wen er Tizi ouzou, qan-d cel-nsen, deg webrid n tualin, fend ttawer s yen ruen an-d deg yiwen n wemkan itemel aas Tafat. Fen-d ulawen feren zhan, bdan-d abrid s tikli, awal yettawi-d waye, nefen abrid, tesla i ut n teqcict tessawal i Wagur, da tenaq ur-s tenna : - A Yagur tselle i yisem-ik ? Yerra-yas-d yenna : - Sella ih. Zzin i sin er deffir, afen d yiwet n teqcict, i snen yakan, maca ur tt-temel ara Tafat. Rujan-tt almi id-tewwe er-sen, msalamen, tebda theddar lakk d wagur imi yid-s i tesa cel. Tafat tessusem kan tettmuqul-iten. Tikelt ad tmuqel agur, tikelt ad tmuqel taqcictnni. Nettat tegguma akk ad d-tekkes allen-is ef Agur, ur tugad ur teea. Tafat tacel deg-s tmes, acku tesla dakken temel-it. Tuyes ad faken lehdur, teqqim almi aas tenna : - Tura ma tfukem nezmar ad nru ? Iedda lal, nekni yebed sani ara nru.

- 88 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Teleb-asen sme, tru tkemel abrid-is, nutni win-d abrid-nsen s tsusmi, tere akk amek ara teffer li-is, i wakken ad ieddi wassnni mebla unu. Akken tebu tihid tayri ger sin yemdanen, iman-is ur tessawa ara bab-is er yeswi.acku aas n tgejda is-ilaqen i wakken ad tbed, i wakken ad teqqim i lebda deg ulawen-nsen, ger tgejdayagi ad d-naf amdan ilaq ad yekseb axeddim, adrim, axxam... atg xas akken tudert mai d annect-a kan, imi lehna d tezmert tugaritent maca lehna tettas-d seg tawant, ur yethenna ara winmi yellu walla-is ne wul-is. Tafat iswi-ines att-id-yeleb wagur er imawlan-is, acku msefhamen, tegra-d kan ad elmen imawlan-nsen, xas imawlan n tafat tenna-yasen yakan,ayen yean yemma-s ter-itt, acku tkukra taluft-agi, tugad ef yelli-s, as tesa laman deg-s, tettkel fell-as ur tesexar ara. Tafat ur tezmir ad texdem kra deffir n werur n yemma-s, tesken-as ula d ttawer id-fen akken. Yemma-s tefra aas maca lfer-is ur yekmil ara acku ur d-iru ara s axxam. Teef yemma-s ttawer-ni tenna : - Aken-iserba Rebbi a yelli, aken yessiwe Rebbi er lebi n wulawen-nwen, mana a yelli ttadar iman-im, tini-as ad-iru s axxam ma yella s tidet yeba-kemm. Tafat teef ttewira-nni deg ufus-is tru er texxam-is, terra-tt i imei, ur tezri d acu ara texdem ? Yemma-s tesa leq imi d tamsalt n nnif, maca ur tebi ara ad-tere agur. Netta yeba as-yemen tudert yelhan, anda ur tettenettab ara, anda ara icen deg sin, ur yelli win ara d-irayen fell-asen. Tafat ur telli ara d tin yetalaben lmual, tekker-d deg yiwet n twacult itemel aas, ur tezmir atent-tesnuni, yemma-s tezga tettwei-tt er wayen yelhan teqqa : - Ur Care ara ayelli ayen imi ur yezmir ara, ur tterrim ara imanim deg lbaraka n yemaren-im, ad tee bab-am d yemma-m, ad tent-afe nutni, erz-iten akem-arzen. eddan wussan, tayri tezga deg ulawen, tafat attan ger yemnaren, ur tezmir ad tefraq wul-is, imi yid-s i teba ad ttic, akk d wallen-is imi s imawlan-is i twala tafat n ddunit, s yisen i tella, i

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 89 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

wakken ass-a ul-is at-yawi waye. Tettraju iswi s usirem d tebest, tbed qbala i wuguren i wakken taftilt n tayri-nsen ad tecel i lebda.

Taftilt n tayri tecel Tefka-d tafat ad nwali Deg sin ad neddukel Ugur ur d-yettili Maci d lib ma nemel Imi deg id-nefruri

- 90 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

TUKKIST

Au n tirga
Djamel HAMRI

Tukkist seg wungal : Au n tirga Aric wis kra


xvib n Dehbiya yerra $er umeu$ n uveggal-is, yenna-yas a-t-an ayen akk i k-ttalase$, yettwakkes seg lesab, ayen teb$iv ne$ tewaoev $as kkes fellas axemmem, yu$al yisem n Dehbiya d abunbeddel. Baba-s isu$ fell-as : - A $er uxvib-im, d acu i kemm-yu$en. Dehbiya ur tesli i usu$u n baba-s, terra-t amzun ulac-it zdat-s, teef amviq tessusem ala lewhi i tettawi s wallen, ma d axvib-is yecreq allen-is, amzun deg tudert-is ur iri tameut. Kecmen deg tlisa n zzwao, d wayen ilaqen deg tme$ra, d wazal n wure$ ara yettunefken i Dehbiya, sekren yigedrez ad d-tiniv deg rreba n ssuq i yellan. Tekfa ddurt Dehbiya, tejme iceiven-is d wayen ara tawi yid-s $er uxxam-is amaynut, maca tu$al am uceiv-nni i ttelliqen i lexyal n tebirt, yeffe$-itt wul d lerara n lfer izedd$en ussan n tme$riwin. Ur vewlen ara semman yiwen wass i tme$ra, $ur-sen d aqerru n tmurt ara d-irzun $er dinna. Ur ooin yiwet n te$mert d tilemt ; ijeooigen, tiellamin d wayen ara d-irnun ccbaa i tme$ra, maca $er Dehbiya amzun d tamettant-is ass-nni, d abrid $er uekka i s-$azen yimawlan-is, wid yeffe$ leqel $er yedrimen, ur xemmen i rray-is ne$ ad as-ddun deg leb$i, ula d taqendurt tesbur, $ur-s tefka
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 93 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

acbi deg lekfen i tettlen i win yemmuten, assen ara d-yass wass n rrwa $er uxxam n lebda. D ayen, ur tefhim dacu i tezzin fell-as, ne$ ahat deg yir targit i tella, tettraou ad d-taki, tumal lemmer d lmut i temmut wala yir rrwa, tikwal tize deg ufus n uleooman d qlilu. A-tt-an tekcem axxam-is, tekcem-it s uvar azelmav, axxam amzun d lberj ; yal ta$awsa tekseb amviq-is, ula d tiqeddacin s llebsa n yiwen n nnul, amzun d tislatin n unzar, ttarant-d $ef yal aseqdec d umatu, trika d taart n yilem ur yezdi$, maca $as yella wayen yellan, akk ayen teb$a, ur yezmir ara ad iar amviq n yilem n lemala d tayri, nettat ur yelli kra gar yifassen-is ad t-texdem, siwa ayen yuran ad ieddi, seg wakken tettwabes deg lebs n ccwami n yivelli, seg wayen i tedder nettat d ubib-is Racid, anidaten ? sani i ruen ? Tenneqlab yis-s ddunit deg rremca n ti. Ur tefri ma d targit mazal ur d-teduqqes ne$ deg tilawt i tella, d nettat $er aq tesmaray deg yimeawen i d-ittmirin am ugeffur n ccetwa. Zzin d cbaa-s, fettin am twarqet deg waman, tiyita tu$ amviq $er daxel, tefka aar am ssem igezzmen, ur tufi $er yimejjayen ne$ iderwicen. Deg te$zi n wass nettat tettmeslay d yiman-is am tmeslubt, tettara kan $er daxel ur tufi i wumi ara teku le$ben-is, ula d lbenna n tiram ne$ n tudert yeffe$ seg-s, akken teddun wussan alarmi yiwwev useggas $ef zzwao-is nettat d win ur tulfa ula d inev n urgaz illan $er yidis-is, d win yettraooun seg Dehbiya ad icteddu gar yifassen-is agrud, ahat d lfal i tujyya n Dehbiya d trusi n talwit deg uxxam. Alil deg te$zi n tudert-is ur s d-issawel yiwen a baba, $as izweo aas n tikal, degmi yuggad $ef trika-s, i wumi ara tt-id yeoo, maca ayen i t-ice$ben d lweswas d ucukku i t-ikecmen $ef tmeut-is Dehbiya ; txulef tiyav deg yal tikkelt keccmen deg umennu$ ur nkeffu. as Dehbiya tessutur ula d berru akken ad terti. Asmi d-ikcem Racid axxam n tem$art-nni, yufa-tt tettraou deg-s. Ika-yas-d tadyant-is segmi i tebda alarmi i d-yekcem axxam-nni, yeneq $er tem$art yenna :

- 94 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- I kemm amek alarmi i kem-in-ufi$ ddaw terga ? - Ih ami, s kra n win yeamaen deg lebd mai deg Rebbi itettut zzman, ittarra-t wakud ad idder tudert n ugdi. - Amek ? - Win i yi-igan akken, yekka-d seg yidamen-iw, yeb$a ad iyi-iwret s tin n yi$il, fiel ma iteb, segmi ur ksibe$ memmi ne$ yelli, netta deg ul-is ad as-yinni d ayen henna$ seg-s, maca Rebbi icegge-ik-id akken ad terrev lmektub $er umkan-is. Racid yesmuzgut yetthuz deg uqerru-s deg wayen yisell, tam$art ad tettezzi deg wawal akken ad d-iqqim $er yidis-is, ur teksib edd-niven ara iaren yilem-nni i tt-ized$en. Racid tezzi yiss ddunit deg sin n yiberdan yesel, netta yellan yuyes seg tudert ur s-ngi azal, maca yefhem tbeddel-d udem fell-as ; $ef waya iuhed-itt ad yili $ur-s alamma temmut, ula d netta ur iksib wayev ne$ axxam ara t-ijemen. Deg sin myufan, wa ikemmel i wayev ayen igezmen, zdin deg sin am mmi-s $er yemma-s ne$ yemma-s $er memmi-s. Tam$art tezzi-d s Racid i uxxam temla-yas akk lesrar-is seg t$er$ert $er tqubet. Tameddit nnejmaen $er yimensi, mi ssulin yal wa ikcem taxxamt-is. Racid yekcem taxxamt n tguni, ivegger loessa-s $er wussu, allen-is reant deg leyuv n texxamt-nni segmi tecbe s lerir issan d urqim, iru deg tirga $as ivaren-is ttwarzen s yismektiyen n temi i wumi yefka leb$i, netta yesteqsay deg yisteqsiyen ur neksib tiririt, amek tettneqlab ddunit, deg yiwen wass tebreq tered tsea, yefhem ulac ayen ur neksib taggara yelha ne$ diri-t, ifhem deg tudert ideg i d-iggra yal yiwen yeqne deg wayen ila, ama yixxus ne$ ikseb trika, lemmer deg yal wa ad immuqel $er win illan nnig-s, yili tudert s wudem-niven ara d tban, ifhem fell-as ad irke i tudert $ef tgecrar. Netta akken ittfelsif alarmi isla $er tebburt i ut isqerbub ; ikker illi-d tabburt, tban-as-d tqeddact s ssniwa deg ufus-is tenna : - Azul a mass. - Azul, amek yuli-d wass ? - Ih a mass, iij iwwev-d $er umnar.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 95 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Iwhem amek yuli wass ur iqqin allen, ur ifaq amek ikfa yiv, iffe$-d irra $er texxamt n uccucef, iqqel $er tmesrit, yufa tam$art tettraou deg-s, tenna : - Ass-a ad tedduv yid-i $er te$demt akken ad nebded zdat n unezzarfu, ad tiliv d anagi n tedyant. - Wis ma tesnev yiwen seg-sen ? - Ih yella yiwen n unezzarfu, ma teurev-as leoowabi-s, ad didewwer s ta$demt am txatemt deg uvav-is. - Akka i teddunt temsal, ma ur teksibev, $as d leqq-im, yu$-it wayev. Ff$en syin d abrid $er te$demt, Racid mazal deg yimezzu$en-is imeslayen tezzin deg temsal n tudert ideg i d-igra d wayen i s-dizzin, $ef wid wer neksib azal ara i deg te$zi n wass, amek ara iqabel deg te$demt win ikesben adrim s tuff$a n leqel, n wid igezzren tamurt-nsen s tukerva, dacu n ukeddar ara t-id-iebsen, yefhem ula d timura iqwan ssebibirent $ef wayla-nsent, $ef wid irwan, mai $ef yimellua am nekni ; ssber ne$ mmet d aya ad ikseb. Mi wwven, kecmen tanarit, ufan anezzerfu ulac-it, maca temmugerr-iten-id tmarayt s wudem ivsan, $ef wayen iqesden tenna : - Ansuf yis-wen, yella kra teb$am ? - Yella unezzarfu ? - Ulac-it, $ur-s cc$el deg berra, ma yella i zemre$ ad wen-t-inxedme$. - Ala a-t-an wuun-agi n usiwel d tansa, mi d iwwev efk-as-ten. Tamarayt allen-is ant deg Racid i as-ieoben, teb$a a dteneq tmu$li-s, Racid $as ifaq ur yerri lir $ur-s, ff$en-d tu$alin $er uxxam. Tam$art terra-d nnehta, mi s-d-tebda tekku i Racid tudert-is issan d asennan, ideg ay wawal $ef yiwet n tallit anida baba-s idder tudert n yigeldunen, tudert-is ieddan am targit, seg wakken izha, idewwe-it lesab n yidrimen, d lebni n trika ur neksib taggara, ittu temi am tefsut tettufaras, tkeffu tettas-d tem$er am lexrif i$elen ifer, akken i tevra d baba-s mi s tkellex

- 96 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ddunit ur ifaq, maca asmi iulfa s wass aneggaru deg tudert-is ittad, idduqes-d am win i$ver yives, mi as-mazal sin n wussan $ef tmettant-is yuzen-d $ur-s ad tt-ier i tikkelt taneggarut, tenna: Niqal ur ttruu$ ara, imi yemma tbedd sdat-i tugi, mi suqqte$ fell-as aiwet, teooa-yi, kecme$ fell-as yeerveq d imei, irfed-d aqerru-s $ur-i iennec-iyi $er yidmaren-is, ala ass-n i ulfa$ si$ baba, faqe$ yis-s indem s wayen ixdem, lemmer d kra ara d-ya$, ya$-it-id s ufeggag n ure$. Tam$art tekku-d tettru $ef lenana i ttifuten ur tfures $er yimawlan-is, tgujjel netta yella. - Ala a yemma. ur ttru ara ! ayen ieddan ikfa. ur zmire$ ara ad kemm-re$ tettruv. - ur-k leqq a mmi, dayen ad truv fell-as bessif, amek i s-tkellex ddunit, yettu ula d wid zizen fell-as, tikwal itettu ula d iman-is, akka i t-verru d win ittaken azal i udrim. Kecmen axxam d tameddit, an imekli mfaraqen, yal wa d abrid-is. Dehbiya irna $ur-s uqcic deg sbiar, ifeooeo taxxamt-nni ideg illa. Dehbiya teddem-it-id, temmuqel-it, terra-t $er yidmarenis, tennez-it tawed-as nettat tettru ; imiren terra-t $er ddu teffe$ teooa-t din, tru themmel deg yizenqan n temdint ur teri anida ara terr, ne$ amviq ideg ara tger iman-is, amzun tasa-nni itteririten $ef terwa tegzem-itt, seg wakken ur d-tuddir mmi-s i n-teooa, win i teddem ta n wagguren tenker-it, tenker letab i tetteb fell-as, te$li-d tegnawt $ef wallen-is, ne$ d tiselbi i izwaren tafat n walla$-is, tem$umbas tegnit, seg tala n tlufa i d-tugem. Anida ccbaa-nni n Dehbiya, ioouogen am waggur, tinna i tessaram ad tidir deg talwit nettat d win ixtar wul-is, Racid win terra seg wid immuten, tesfev-it seg wallen-is. Teff$ent tirga mxalfa, tura ur tufi anida ara tru, ne$ aseqqif ideg ara teddari, izad usemmiv d ugeffur ikkaten fell-as, tleu am tmeslubt tettmal ddaw d nnig ubrid. Lla imeeq taebbuvt-is, ayen i s-irnan targagit d tigdi seg wiyav. Izenqan uren nettat d tameut, d tin i d-yufan iman-is sdat wallen i tt-id ian, ne$ ivemen deg-s, am ta$ad ger wuccanen, s tidet ur tefhim iman-is. Asteqsi ittawi-d wayev, deg-sen ur tufi

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 97 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tiririt. Alarmi i d-tebes yiwet n tkerrust $er yidis-is, issawel-as-d bab-is akken ad terkeb, nettat tettxemmim amek ara teddu d yiwen ur tessin ! ne$ ad teddu ar wani ! maca ur yelli lxetyar ; $ur-s deg liala ideg tella, i tt-ietmen ad d-terkeb, $as ur teri amek ara ixdem. Dehbiya terkeb takerrust tu$mas-is erviqent seg usemmiv, iceiven telsa neven $ef uksum-is seg wakken ibezgen seg lehwa, bab n tkerrust yenna : - Dacu i txeddmev deg lweqt am wagi, kemm d tameut ? - Ur zri$ ara ! ur zri$ ara ! - Amek ur tezriv ara ? Kem a-t-an ala rru ittalin ittader, ne$ d targit i tettarguv a tamexluqt-agi, teriv dacu n lweqt ideg i nella ur ireem ur ittqil. Imdanen fkan leb$i ala i ccehwat-nsen. - Mai d targit i ttargu$, d tameut iteddun war lmeqsud, d tameut i$der zzman, d tameut yufan tifrat deg trewla. Bab n tkerrust yewhem amek ara ixdem s tmexluqt-nni, ibes sdat n tewwurt, ittxemmim amek ara ixdem, indeh inna : - Rwa ad nekcem s axxam ! azekka, tikti igerrzen ad tt-id-ifek Rebbi. Dehbiya tekcem s axxam d win ur tessin, seg wakken i tt-iettem wakud, maca te$li-d deg umdan ittqadaren timsal, ittban deg wudem-is, yenna: - Qqim ad rue$ $er tenwalt ma ad afe$ ayen ara teev, d yiceiven ara tbeddlev, widen-nni umxen d aman. Argaz iwwi-yas-d ayen ilaqen, yella lxir deg wul-is. Mi tt-id yu$al rru, iqqim-d urgaz $ur-s isteqsay $ef sebba n trewla. Dehbiya tewhem amek ara texdem, amek ad as-d-teku $ef tedyant-is s tin n tidet ne$ ad d-teskiddeb taqsi-niven ; maca tuffat d amdan ninen ur ilaq fell-as tikerkas. Tenna s ut rqiqen: - Mai d ayen ara d-ku$, wissen te$zi n yiv-a ma ad iyi-ikfu. - Anef i wayen ieddan, tuzzma deg-s d aan, akka i d tudert n umdan, ass ifre ; ass ittru, yal yiwen amek i s-tefka ddunit udem, ala ssber i d ddwa n lmenat. Ihi, amek i tga taluft-im? Dehbiya tekku-d tettru, tebda-d seg tayri n Racid, alarmi i dtekcem axxam-nni, argaz ief deg lenk-is ismuzgut ittmekti-d avu

- 98 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

n tlufa i t-iran am ufurek icelxen. Asteqsi i t-irzan, amek i tezmer ad n-teoo memmi-s aleqqaq win i$ef tseddeq temi-s ! maca alil ala nettat i iran tiyita i tt-irzan. - Mml-iyi dacu ixdem memmi-m, wis anwi ifassen ideg ara d-i$li, ad yim$ur war lenana n yemma-s ne$ lhiba n baba-s, anef. wis ma tesiv sani ara truev ? - Ur ri$, ur ufi$ tabburt n twaff$a, deg yal tikkelt ara b$u$ ad ge$ tilas i tudert-iw, maca ttmekti$-d lxuf n Rebbi akken ad irtie$ deg wayen ideg lli$. - Ur tesiv ad tugadev, axxam-iw d axxam-im, ma d leb$i ad teqqimev, arraw-iw waoen amwanes. Uqbel ad ikcem taxxamt ad ies, imla-yas anda ara tees ula d nettat. Teqqim-d wed-s tesferfuc deg wayen ieddan fell-as amzun d yir targit iseg d-teffe$ ; tin igezmen tasa-s d memmi-s i nteooa war amwanes, deg wul-is tessaram ad d-i$li deg yifassen zeddigen, tefhem d akken i kersent i fessin-tt. Tekker tvegger loessa-s ayen $ef wussu, i$req yis-s yives seg eggu alarmi i d-tuki yuli-d wass, tekker tezwi iman-is terra teccucef, tekcem tanwalt teseww lqahwa. Yelli-s n bab n uxxam-nni ters-d deg ddruo ideg twala tameut tqeddec deg uxxam-nsen tewhem tru s tazzla $er gma-s teqqar-s : - Tameut ! tameut deg uxxam ! Yesla-d bab-as yerra-d $ur-s, imla-yasen-d taluft amek tella, feren yis-s warrac, qerben-d $ur-s. tenna teqcict tamecut i bab-as : - A baba ad teqqim $ur-ne$ ? - A yelli tiririt s $ur-s, steqsi-tt nettat. Tekker teqcict terra $ur-s tennez-itt. Dehbiya terra-yas-d s wawal ninen : Aha tura d lawan n rrwa $er u$erbaz-im. Swan lqahwa warrac-nni d baba-tsen. Ff$en, yal wa d abrid-is, deg wulawen-nsen d asirem n t$imit n Dehbiya.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 99 -

Aar aneggaru
Fatima AIT HAMLAT

Tukkist seg wungal : Aar aneggaru Aric wis ku


ekwae ! tzewre tzewre a Meqran ah, akka neala, ur-iyi tefki ara taflest (confiance ) tugade a k-xede ah . - Haca, haca a xali, ur smuzgut ara kan i wass-a, muqel azekka - I wazekka ! acu ara yerun ? Tugade ad mmte ! - S tezi n tudert-ik a xali, maca yelha leqrar. Iuza-t deg umeslay, iqer-it yesmekta-yas-d lmut d uekka as akken yecmume-as deg wudem akken yu tannumi yenna-yas : - Tebra ar d amcum keini ! Yewwet ef tuyat-is ikemmel-as : - Tezri melmi a k-d xedme lekwae ? asmi ara d-tawit er da xarum sin watmaten-ik as-d yexdem lekwae ! a yessefra ul-is umebun n rebbi ur yra ra d akken : lemer yefka wemcic talexlayt. Meqran ! yeweq; yeel ger sin wamraren : amek ara iqabel babas ? d wamek ara d-yejbed ayetmas. Akken wen d-bdi awal, yeger-d iman-is di tkarrust, yuker-d aar-is iru-d .tenguga terert, yekker uhetwir di lara, mi d-yekka deg mi n tebburt, mbawlen ula d iceqduren mi jelben watmaten-is seg wendiz.ieffer Mezyan s lqed ugarjum-is, yezzi-d am zebg ef

- 100 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Meqran, ia-t s tmuli ula d acemma ur t-yei, seg qarru almi ttifednan. - D acu-t ukustim nni ? D acu-t tekraba nni ? D acu-ten isebbaen nni, yewwet-d yiwet n lea ur yelsi yiwen. Yual Meqran t-tisri ! lada mi d-yeur umubil almi d imi, tekker Sekkura, tebda zzux ger tiratin, nni-d kan akka zzux mesub mi tefre unag Sekkura mai si tidak yetzuxxun yefuxxun ger medden, ma assa icebba-yi rebbi d zuxx i la tetzuxxu.Tebda afraq n tunicin, yal yiwet s tbeqsit-is. - Ahwuh ! yehwa-yas kan .ila s-qqarent. - Awi-d kan a-tarwu neat d warraw-is a ten-in ala uawen n lexlawi yeaten. - Ihwa-yasent kan, yewwet-itent rebbi ani lxir n lexlawi mai d ui ! eqqa ! nitni a yebant t-tigatutin tbananin d mer ma d ayen yellan ursent ur s-gint ara azal . Siwas isers iarren-is, kki-d deg mi n tebburt, d affug ! d aukki ! id-ukki si tala n jea akken a t-re . - Aleslama-k a baba. - Aleslama-k ke d ke id-yusan.is-nni. - Amek telli a Meqran ni ur-k yu wara ? - Bxir ad fellk isteqsi lxir, i kenwi yak da amek tellam - Aqla nedder akken iba rebbi, ur smuzgit ur xemmim fellane lemdu lillah as aurdi qlil maca a -d-awanen lexlawi yagi nesa, wa d irden, wa d tazart, wa d ebbe lemluk, naa lemdu lillah ; nekni ammi akken kan tella teswit neksa, muqel kan ke i leqrayak? - Ula d nek yesteqsayen ef leqraya selba, zama ; stamla ur ri ara, nek yu lal kulci ri-t un akken a y-d-ellin isallen seg genni - Mm! leqraya-w ! xezre-t wala-t ibeddel wudem-is mai d Meqran nni nexrent wallen-is, tehtuta teri-s sikin yessaweq awal : - I Blad ! anida-tur-wala ara ? - Blayd a tan ur xalti, iru ad yelme kra n lhirfa i d-yeneq Hemmu.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 101 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Kra yare ad yarwel ef lehur n leqraya maca yeli-d di tfexxe mi-d yenna : - Ayer ?ani yettaxer segw erbaz? . Ih yak tezri Meyan, Hemmu d Blayd ur ricen ara deg arbaz maa amke d Urezqi d Wussad, ma d Akli teswit a ur iban ara . Qse-t-iddeg wawal tickis-nni am ke, awal agi yeenen deg meuen-is . - Am nek ! ni nekk arce ? Nemyesmuqal gerane, yal yiwen amek yebren allen-is - Asmi telli dagi tarce, tezgi d amezwaru, turani ulac mai kifkif . Yeggugem am yesi, yeli-d fellas werwer (lxuf) yeguma a d-yessali lmeneq ile Ieggwen din . Yea-a-d s tmuli, ile nni-s bqa ala xir i tmeriwt-is d lmeneq-is, uale neqe-d s rzana, d leqel. - Amek !amek ameqran a mmi, mmel-a-d acu yeran yidek ? Her ur agad, d nekni I d imawlan-ik eher ur agad aha giwel fellak, da ! Meqran ikcem-it werwer, tidecrar-isterkeb-itent targayayt yebda-tid usttewtew d usqqewqew : - Suref-iyi, suref-iyi ababa xilek, achal aya I la iteel yiles-iw ef tide, itammu-t yudad a -id-yessufe. - Acu? urek kan ayi-d-tini tgi tilas i leqraya-k. Nea ulfe-as yefreh, zware-as-d deg wawal er temsalt, ssafsse fellas takemt. - A yemmat yemmak ! tebrid I ymeuen-ik zdat luez nni n xalik, ikellex fellak, yurar ef tqecrurt-ik. - Ala a baba arsen lli meiye ur zmire ara iman-iw, ma t-tura ur yezmir ur qrib ad yezmir ad yurar yessi, da sellielli kan I yi-fka taanut, xali ieml-iyi yerna sella zekka a d-awen lqwae afus-iw - Yuli-yi-d ubegenniw, ulint-iyid dayen !ur zmire ara. - A nnegr-ik, a tawait-ik !tagi t-taguni tamaynut, t-tiila nnien ikd- yebbi akken a k-yenher akken is-yehwa.

- 102 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

i kan akken tamsalt teleq, refde igufar-iw kki deg mi n tewwurt n wefrag akin . - Uk ! yerra-d nnehtat, yeger-d tinexsas meqren, iegger-d takemt ayen Iebba acal aya .Yezzi er watmaten-is : - I tura amek tellam, mlet-iyi ? - Aqla kan llah llah, nekkat lhem yekkat-a, yuqa degne baba is yenna Meyan. - A acuer ? - Wa-d idlisen, wa d imru, wa d asebba waye d aserwal, ulac...! ulac meskin nea aqarruy-is.Ddawa n wui lhemdu lillah, ma d aurdi s wayes a d-na yakw wigi d lxir kan .Yerna yigis-yas uli yemma a t-id iwenen cwi xwali yuggul yeqe ur d-tekki tceit. Ih, ur skadbe ara mi wen-nni mai d me iyi-yewwin er ursen, nnif-iw t-tirugza-w gedlen-iyi ad qeble cci nnsen ulukan ad awe tagni .Awer yaru ncalleh ! - Xarsum, lemmer rice degw arbaz yakw cwi am Bussad akk d Urezqi zgan ssferent, ma d nek su a yul tekked tabburt, ula ttizyiwin n tmessa-iw leqent-iyi-d id yenna Hemmu . - I ke a Mezyan amek ? Tekcem-d Sekkura s ubarrad lqahwa d uyefki. - Hatah !d wagi I d amahil n win ur nerara, snat testan tqeit izamaren d ayagi s-tefka twenza-s .Dayen ur yeri ara ! - Ih d acu n leqraya ula d kemmini, muqel-d kan uri amek lli, aqli am igelliden, d urar I urare s yerimen ! am wurar n xalis kan I urar, d aema nni izaden, d ameca n duru ad yemmet fellas, mai. - Ih ! lemmer mai d gma talla aqlak d ulac. Dulac ! d ulac is yenna Ureqi : - Lemmer mai d gmam tallatan yera yekfa ne qrib ad yekfu. Ifer-it-id Bussad deg wawal : - Ih ! lemmer mai d gmam tallatan d amejjay akken yessaram mai - Ubdir ma telme d aen, maca melic, ret-tura kenwi arnut er ursen Akli, ma d wigi anfet-asen akken sen-yura ad ilin.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 103 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

A rebbad ak-ibarek; xarsum d sin agi, fehmen timsal n dunnit, fehmen azal n leqraya yakw tmusni . - I tura, id yeneq Meqran : ad teddu yidi a Meyan, ad teddu ad a-nexdem di tanu-iw, ak-ssarwu aurdi yerna argu a-twali. - Itkessawt-iw, amek as-xedme ? - A ! yeshel rray; a tent-ee i Hemmu siwis as-d-naf ula d nea t-tawit a t-nernu erne. Si lam n taddart tesulles, yal wa yana taxnact-is, kecme d deg mi n tewwurt, walatarbat tettrau-yi, qqime ef ugertil, zzin-iyi-d am waggur umi zzin yetran. Awwah ! asusem agi a d-yarew leeb, skunebren akken ma llan, awal ur ten-id-yuli, wa inebbec wa : - Aha bdu-d. Ala bdu-d keccini.Ulint-iyi-d si malmi-d sbecbucen kken, ahaqel d ayen illa umaynut er Meqran. Iban d ne i teninebcen. - Illa wacu yellan ? I sen-nni. - Wa ba.id yeneq Mezyan ; ni nek tura d ayen fe-d segw erbaz, ur tufi acu xedme, ala lmal inna, efk-iten i Hemmu tee-iyi ad ddu d Meqran. Ibda-yi-d uragget a ttfurru, yuli-d ujaji ef wuem-iw bi ad sue ad mede, bi... ad xedme ayen ur yexdim yiwen, maca fe isan-iw. - I ke a Hemmu acu ara tini ? - Akken tebi a baba, maca tezri-iyi nek ur mile ara takessawt. - Ani yella win iemlen takessawt ? ula d nek ur -mile ara.id yeneq Mezyan; awane kann baba d aya . yiwen si tama waye si taye.tekker caqlala deg wexxam xarum kann, ur si ara liran n wexxam talli ad arwun tasa - D lmal iken-iceben d aya ? fki-asen-t, kse assen abel nnsen, ruet ef yiman-nnwen. ulfa i Meqran ulint-d tedmarin-is, icuf-itent. Iger-d tinexsas yenna deg wul-is : - Uk ! xarum ad iyi-d yefk xali leqwae.

- 104 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

- Ur ttaga a baba, a-nru ad nexem ef Wussad akked Urezqi d Wakli akken ad ren akken ilaq id-neqen ef yiwen webrid Ad id-fken aurdi, ad seren atmaten-nnsen s uurdi n leram, tura a hat nitni wisma ad xedmen di leram ma t-tigejda n tanut nnin i deg a xedmen zri- tebna ef leram. Duru n leram, a t-ig rebbi ur d-yekcim axxam-iw.sne, zri abalu n uurdi n uu tebra ala leram fi leram. - ram-iyi-t uurdi-nnwen, ulukan ad mece tagwni duru n leram a t-ibe rebbi akken ibe igenni ef tmurt .i sen-nni. - urwat ! urwat a tarwa ha ! ha ! a ken iur ccitan, a ken yesleb uurdi a -teum .isen-tenna Sekkura. Fessuset takumt felli, krad warrac, ad en, ad lsen ad ilin am igelliden, as fessuset takumt akken i wen d-nni maca ur zmre ad stefu, wwi-d ccetla seg mezwura sers Ali rfed Fatima si cel er waye, si tenzit er tmuddit. Mai t-tasa-w i yean i warraw-iw ad ruen,, mai d lebi-w, maca allah aleb, bi ad lemden tilufa n dunnit bi ad walinn, ad arwun letabn, lif bi aten-tewwet cwit lmiziriya akken ad jerben.D-aymi-qqaren : T-tilufa id-yerebbin irgazen, d lif i ten-idyesarayen d irgazen n tuksuilif.Macaur bi ara a sen-ssae tannumi d ucenfur lkanun t-telqimt taeqqalt. Asseni, ur zri tigert, mazal dgi nniya, ile t-tide mi qarren : Nniya teleb tiila.A tebra ala lehdur, akken yeqqel uqelmun s iarren i teqel tila teleb nniya . Yewwet-iyi calwaw s allen, yeli-d felli bu tellis ef tide.Nek ile ad ruen, ad jerben, ad walin azal nnsen d wazal n tmurt d imawlan nnsen, nek ile ad ruen akken a d-jemen cwit uurdi; swayes a sbedden tahanu . Allah llah ime, le mai d yiwet i ile.zi, unagen inig n tudert nnsen akken ma tella.Ur ssine ara tisuqqas n ddaw tmurt, ur ssine ara nniya nni n tubya t-tea, ula t-tisidas ur tent-ssine ara, fue d abuhluf !icebba-yi rebbi ula d aqcic amecu yezmer ad ikellex felli. Asmi d-rri s lexbar, asmi ri d ar-is i d-yerra Lhusin ndekke er daxel, ulfe i tyita.asseas, sin qrad arrac d-banen ara, krent

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 105 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tijjin (uru) deg wul-iw .Dacu ! dacu ara xedme ? imi t-tusift iyiyeef Lhusin. Mden azal n uku iseggasen, nitni ur d-rzin, ur d-steqsan, un iman nnsen d ayen ! Mai d ayen i ef a ssusme, t-tawait ! i yiran yidi arut ad kren d nadi fellasen. I sen-nni i Busad yakw d Ureqi. - Ubdi ara as-id-teneq Sekkura; as ulamma zu ur tesi i tenyuen maca yelha kan ma yella tbedde. Asener tebburt tera ur tesi i ten-yuen testeqsay fellasen d iyal tikelt mara truh er imawlan-is .Mi yesla babas tamsalt, yewwet ger ifassen-is : - Ixdem-i, ixdem-i umcum nni ? - D acu yexdem a baba ? is-tenna. - Ufi-ken ula kenwi tselbem, mi s-tefkam arraw nnwen ani teum acu yeran ? - Ala a baba ur u ur teu, maca akken tezri nek ur mile ara cwal. Iru-d uri s tize, ula d nekk rue-as s tize, ile d gma mai d adaw-iw. Mai d adaw-is, ih ! a tebre ar as ad yili d adaw nne a d-iru s tize n yiles ar nessu iman ne, ad xedmen ayen sen-yehwan degne ur neakwi.Allah aleb, nxus tierci neamen taa n wuglan - Werwer (luf) ulac ef warraw-im, maca ibeddel-asen taglint, akken t-beddel i yiman-is, yerra-ten d inegeriyen am nea, ahat ula d crab yessente-asent .At-yeef rebbi kann d acu ara nini. - Awi-d mur ten-yu wara ad ualen. Meskint ! ur teri ara d akken mayella ualen akken s-d-yenna babas, lukan ad teala sba tameddit ur d-ualen . Awen d-teddu deg wawal, kre ef wudem n be, lsi lewayeiw, ubbe si taddart nek akk d warraw-iw, nuk akken a-neef amsiwe (le bus) a -yessiwen er tide yefren .yufa-yi-d lal une arni zhir nni n weruli, elfeg i uqarru-wqrib ad yeereq a itezzi i tenne ala zhir nni umi ssele, ur iban acuar? Ahat imi acal aya ur rkibe degs, t-tidet u melmi d rzi er temdint i tikelt tameggarut.Izmer lal uqbel a d-arbu ula d arraw inu, Ala mai d aya duxe, acku ue tanummi, rekbe kan ef wayul-iw

- 106 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ur rekbe deg wacemma nnen.We, nejba srid er tanut n Lhusin , xarum t-tinna sne- ahat ad stafu cwit er ures imiren a-nruh anarzu ef Meqran .Mazal d-kfi awal wala Meqran di tanu n xali-s . Aleslama-k a ba, aleslama-k a Bussad ay Arezqi; welleh ar deg wul-iw i tellam, be agi kann i kenid-fze deg meslay; mender amek tellam ? i yemma i Wakli ni bxir ? - Cwi ! atan temmektid-d belli tesi yemmak ! -Ah a ba ! ani illa wi teun yemmas ?

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 107 -

Lezib n yiersiwen
George ORWELL

La ferme des animaux Tasuqelt : Habib-Allah MANSOURI Tukkist seg wungal : Lezib n yiersiwen Aric wis kra
sekcem n usaur yena-ten, xedmen seg wul-nsen ! Maca letab yeffe er tafat, acku lella tif ayen ttrajun. Kra n lweqt umbad axeddim yual-asen d ukmir. Allalen n tfellat ttwaxedmen i yimdanen mai i yiersiwen. Deg taggara xelen-tt akken ilaq. Ulac yiwen seg yiersiwen i yesxedmen yiwen seg wallalen n tfellat mebla ma yufa iman-is yettuetem ad ibedd ef yiqejjaren-is n deffir. Maca ilfan d uricen, yal ugur ttafen-as-d tifrat. Ayen yenan iudiwen, ssnen yal tardast n tferka, am wakken ssnen ad d-uccen xir n Jones d yimeddukal-is. Deg tilawt, ilfan ur xeddmen ara, beun kan axeddim, ttbaddan ef yiqerra n yiersiwen nnien akken ad assen axeddim-nsen. S tmusni-nsen, d nitni i yefen tanba, wagi d ayen ibanen seg tazwara. Malabar d Douce tteqqnen tura iman-nsen er tmacint n uuccu, ttawin ttaran deg tferka, ulac tardast ur tt-nalen ara, yiwen seg yilfan ibedd er uqerru-nsen. Wagini la yetteyyi : Hue dia, ay ameddakel! ne Hula, hu, ay imeddukal! la sab n tegnit. Yal aersiw, ula d
- 108 Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

imeca-nni mai xeddmen ayen mi zemren, ula d nitni jemmen asaur. Ula d ibrak d tyuza ur ebbsen ara seg uxeddim, seddaw n yiij ttruun ttualen, deg yiqubab-nsen aqecca n walim. Akkagi i yekfa uuccu n usaur sin n wussan uqbel ef lweqt i iteef deg tallit n Jones. Nnig n waya, lella n useggas-a tif yakk lellat n yiseggasen yezrin. Yernu aegger ulac, acku tiyuza d yibrak awcen yal aqeclaw yellan deg lqaa. Am wakken ula yiwen seg yiersiwen ur yukir ula d aqeclaw. S ul n unebdu, axeddim ileu am ssaa. Iersiwen feren s lehna d talwit anda ttidiren. Yal talqimt ara sbelen tesa lbenna, imi tura s tidi-nsen id-ellan lqut-nsen. Dayen tekfa tallit n ssadaqa i sen-yettak, nnig wul-is Mass Jones ameca. Segwasmi ffen afus n yimdanen - d iesrufen-, yal yiwen deg-sen yewwi tiremt tameqqrant. as akken mazal ur ssinen ara ad d-selun lumur akken ilaq, txu-iten tirmit, maca as akken seddan kra n wussan n usgunfu. Ufan iman-nsen zdat waas n wuguren iwumi ilaq ad asen-d-afen tifrat. Kra n wagguren sinakin, asmi i d-yewwe lweqt n tmegra, ufan iman-nsen ttwaetmen ad sxedmen tarrayt i yesexdem umdan zik. Imi ulac tamacint n userwet deg lezib, iersiwen-agi ualen tuun ef lella akken ad tt-ssuzren. Maca tierci n yilfan d ljehd n Malabar ssuffuen-ten dima seg lmerta. Wehmen irkelli deg Malabar. Deg tallit n Jones yakan ixeddem seg wul-is, deg lweqt-nni ixeddem amur n kra n yiudiwen. Deg kra n wussan yettbin-d am wakken axeddim irkelli yeli-d fell-as. Segmi d-yali wass alamma yeli-d yi netta la yedeggir, la ijebbed, yernu anda yella uxeddim iweren ad d-tafe din. Yemtafaq d yiwen n uyazi amecu akken ad t-id-yesker azgen n ssaa uqbel wiya, akkagi yettaf-d iman-is yezwar dima aawas n wass, yernu mebla ma ssutren deg-s laa d netta i izewwiren er lxedma. Ma imager-d ugur, yeqqar-asen dima : Ad xedme kter. D tagi i d tanfalit-ines. Maca yal yiwen ixeddem ayen iwumi yezmer. Tiyuza d yibrak jemen mraw n lgelbat n yirden ileqen sya u sya. Ulac tikera, ulac win i yetcektayen ef tiremt ad as-fken, ula d

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 109 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

amennu, i ierrun zik yal ass, yebes. Lubie, ilaq ad t-id-nini, ur tettenkar ara zik, am wakken tettaa axeddim-ines uqbel wiya. Tettaf-d ssebba s uru i ikecmen deg lafer-ines. Tikli n temcict daen temgarad ef wiya. Walan belli deg lawan n uxeddim ad dterwel. Ad d-teffer acal n sswaye i wakken ad d-tbin kan deg lawan n wui ne tameddit asmi ara yekfu uxeddim amzun ulac acu yeran. Tettaf-d dima tisebbiwin i ilaqen, yernu i wakken ad teffer tikerkas-ines ad tebdu aserer. Ayen yenan Benjamin, ayul awessar, yeqqim am wakken yella zik, d netta kan, ulac acu i ibedlen deg-s segwasmi tekker tegrawla. Axeddim-is ixeddem-it am zik, s leqel d taart n uqerru, mebla ma yecetka, maca ulac acu ara yernu sur-s. Werin yefka-d rray-is ef tnekra d yinelkamen-is. Mi ad tesseqsin ma yella d tudert n tura i yifen tin n tallit n Jones, yeqqar-asen-d kan : Tudert n yiyal tewer. Ulac yiwen deg-wen i iwalan ayul yemmut, mi ad slen i tririt am tagi, ulac win ara yernun aseqsi nnien. Acer d ass n ustefu, lfaur n be tetten-t ssaa umbad ef lada. Sinakin d nnuba n tfugla i yettualen yal ddurt. Ad zwiren s usali n usenaq. Takuret n Udfel idebber-d yiwet n terbit tadalt i tekseb zik Massa Jones. ef terbit-agi yessune s yini aceban iccew d lafer. Akkagi ihi, yal acer be yettwarfed usenaq deg tebirt n lezib. Akken i sen-yessefhem Takuret n Udfel, ini adal n usenaq yettgensis tizzegzewt n tkessawin n tmurt n Lengliz. Ayen yenan iccew d lafer, d tigduda n uzekka, tin ara sbedden asmi ara d-sselin iri n yimdanen. Sinakin n urfad n usenaq, iersiwen ad kecmen er umesbel. Din i ierru ugraw, agraw amatu iwumi ssawalen Agraw. Deg ugraw-agi i ttarun aawas n umahil n ddurt i d-iteddun, am wakken deg Ugraw-agi i ttmeslayen ef kra n temsal icudden er lezib. D ilfan i isummuren dima tiktiwin ef wayen ara mmeslayen. Acku as akken iersiwen nnien ssnen tura ad ren, maca ula d yiwen deg-sen ur yeawe ara ad d-yefk asumer amaynut. Ayen yenan iskusa, aric ameqqran yettili ger Takuret n Udfel d Napolon. Werin awen ad mtafaqen ef yiwet n tawsa : ma yefka-d yiwen rray, u d akken

- 110 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

waye ad d-ibedd deg wudem-is. Yiwen n ubrid mtafaqen -ulac win i izemren ad ibedd mgal waya- akken ad bnun taxxamt n ustefu i yiersiwen yelan deg lemer. Axxam-agi ad yili zdat n tejnant. Maca kra n lweqt umbad ata yekker-d yiwen uskasi ameqqran : Acal i ilaq ad yesu deg lemer yal enf n yiersiwen i wakken ad yesu azref ad yawi testat? Agraw ikeffu dima s ccna n A zzaylat n tmurt n Lengliz, tameddit ttaan-tt i ustefu. Ilfan rran taerfet n tberdiwin d amkan n temlilit-nsen. Deg umkan-agi, yal tameddit qqaren deg yidlisen i d-wwin seg lezib, tiuriyin d enat, amedya : titwilin n uemmar ne tidak n unejjar. Takuret n Udfel yeltha daen s beu n yiersiwen ef Tesmilin, deg unnar-agi yugi ad yeyu. i tyuza yesnulfa-d Tasmilt n usartu, i tfunasin Tiddukla n tewa n tfunasin tizedganin, i wid yeffen i ubrid Tasmilt n uawed n ttrebga i yimeddukal yettidiren deg tlelli deg lexla (iswi-ines d ttarebga n yierdayen d yiwtal), i wakraren Amussu n taut tazedgant d wallalen nnien ara ibedden deg wudem n waanen n tmetti. Wagi irkelli mebla ma nemmeslay-d ef tneriyin n turi d tira. Isenfaren-agi s umata ur awen ara er yiswi-nsen. Aneru n ttrebga n yiersiwen n lexla iffuneg imiren kan. Acku ulac acu i ibeddlen deg lewyed-nsen. Tamcict tettekka deg tazwara deg Tesmilt n uawed n ttrebga, tessebgen-d deg kra n wussan ul deg uxeddim-agi. Yiwen n ubrid walan-tt teqqim ef ssqef tettemcawar d yiiwciwen i jebden iman-nsen fell-as. Iersiwen ualen tura d imeddukal. Akka tura yal iiwci yezmer ad d-yers ef tfekka-ines, yezmer ad yeqqim ula ef waccaren-is. Maca iiwciwen qqimen deg umkan-nsen, werin qerben er temcict-nni. Maca ayen yenan temsirin n turi d tira lant akken ilaq, smursent. Mi d-yekcem ertadem, nezmer ad d-nini belli iersiwen irkelli awen ad ren, ad arun. Ilfan nitni, ssnen yakan ad ren, ad arun akken iwata. Iqjan lemden ad ren as akken mazal ttmagaren kra n wuguren, maca deg tilawt ala at n tenbain i ten-iceben. Edme taa tsellek aqerruy-is deg uric-agi. Tikwal deg tmeddiyin, teqqar i wiya

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 111 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tiwreqtin n umis i ttafen ttemeggaren deg yiumman. Benjamin ayul, asmi ara s-yehwu, yezmer ad ier am yilfan, maca ur iemmel ara ad irre aqerruy-is. Ayen ri nekkini, i d-yeqqar, ulac taawsa i yuklalen ad tt-ner. Douce telmed yakk isekkilen, maca ur teawe ara ad tegzi tussna n wawalen. Malabar ur yeawe ara ad d-ieddi akin i usekkil D. S lafer-ines ameqqran yura-d deg uebbar isekkilen A B C D, sinakin ibedd la ten-yettmuqul, yebra i yimea-is deg lqaa. Seg ssaa er taye yettara ad isewxer taceuyt-is i iummen anyir-is. Ixeddem iwumi yezmer akken ad yecfu ef yisekkilen ara d-yasen umbad, maca ur yeawe ara. Tikwal iceffu ef E F G H, maca ma yecfa ef yisekkilen-agi, ad yettu isekkilen imezwura. Deg taggara yegzem-itt deg rray ad yecfu kan ef ukku n yisekkilen imezwura. I wakken ad d-yecfu fell-asen, yal ass yettaru-ten yiwen ne sin n yiberdan. Lubie tugi ad telmed agemmay, ala semmus n yisekkilen n yisem-is. Tettaru-ten akken ilaq s tqecca, da ad ten-treqqem s tjeigt ne snat, sinakin ad tebdu adewwer fell-asen. Ayen yenan iersiwen nnien n lezib, ula d-yiwen deg-sen ur yeawe ad ieddi akin i usekkil A. Iersiwen ungifen am wakraren, tiyuza d yibriken, ur awen ara ad efen akken ilaq at n tenbain. Umbad axemmem, Takuret n Udfel yenna-asen nezmer ad nesegzel at n tenbain-agi deg yiwet n tefyirt : At ukku n yiarren, ih! At sin n yiarren, ala! Deg twinest-agi, i d-yenna, ara d-naf amenzay agejdan n Tersiwri. Win ara ifehmen anamek lqayen n tefyirt-agi ad yemne i tezririn n yimdanen. Deg tazwara iga ngewren, nnan-as ula d nitni d At sin n yiarren, maca Takuret n Udfel isebgen-asen-d belli elen, yenna-asen : Afriwen n yiga, ay imeddukal, d igmanen n wafug mai n usendudi, ef waya ilaq ad ten-neseb am yiarren. Wagi d ayen ibanen. Yernu d afus i ixeddemen amgared ger umdan d uersiw : d afus i isendudiyen, d afus n teraymit. Iga ur ufin ara acu ara d-inin zdat n wawalen yemyicabbaken n Tkuret n Udfel , maca mtafaqen irkelli ef tegrayt-ines, yernu iersiwen n lezib irkelli, yiwen yiwen, bdan

- 112 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

lemden tafyirt tamaynut : At ukku n yiarren, ih ! At sin n yiarren, ala ! D tawinest-agi i d-uran s yisekkilen imeqqranen ef li nnig n at n Tenbain. Segwasmi i tt-efen akken ilaq, mebla ierriqen, teeb-asen i wakraren. Acal n tikkal, mi ad ilin len deg tferkiwin, ad bdun asbebe lwaid : At ukku n yiarren, ih! At sin n yiarren, ala! acal n sswaye mebla ma yan. Napolon ur yefki ara azal i Temsilin n Tkuret n Udfel. ef tutlayt-is, aselmed n yimeyanen i yesan azal ameqqran ef wayen xeddmen i yiersiwen imeqqranen deg lemer. Deg lweqtagi, tiqjatin deg snat yid-sent, Constance d Fleur, sant-d, kra n lweqt mi yekfa unejru n usaur, ta n yiqjan ean. Akken kan ebsen tua, yekkes-iten Napolon i tyemmatin-nsen, yennaasent d netta ara yenun s uselmed-nsen. Yerra-ten deg terict anda ur zmiren ad d-kecmen ala ma ulin ef usellum yellan deg terfet n tberdiwin. Ibes-iten deg umkan-agi armi i ten-ttun iersiwen irkelli. Ayen yenan adrig n uneruq n uyefki, ufan-as-d ixef-is. Yal ass, sexlaen ayefki er wui n yilfan. Ussan-nni d tallit n usendi n ttefa, kra n lweqt umbad asmi ara wwent ad tent-tafe lint er lqaa. Iersiwen rjan ad bun ger-asen lella s beu udim. Yiwen n wass tusa-asen-d tasuna ad leqen tteffa akken ad ten-id-awin er terfet n tberdiwin i lfayda n yilfan. Kra n yiersiwen bdan la tcektayen, maca mebla lfayda, teqqim d awal kan. Ilfan irkelli, ula d Napolon d Tkuret n Udfel, mtafaqen ef temsalt-agi. D Brille-Babil i iruen ad yefk isegziyen iwatan i yiersiwen nnien : Deg lenaya-twen ay imeddukal, ur iyi-d-qqaret ara tumnem belli, nukni s yilfan nexdem akka acku nettxemmim kan ef yiman-nne! Nexdem akka acku neba ad d-nefk iglamen i yiman-nne! Deg tilawt, aas deg-ne kerhen ayefki d tteffa. Am nekk. Ma yella nejme-iten i yiman-nne, wagi i wakken ad nader tazmert-nne. Ayefki d tteffa (wagi d ayen i tesebgen tussna) laqen i yilfan akken ad qqimen ean. Ur tettut ara daen belli d nukni i d ixeddamen aggagen. Tamehla d tuddsa n lezib-agi fellane i rsent. be ne yi nukni d axemmem ef lehna d liser-

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 113 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

nwen. D wagi i a-yean ad nsew ayefki-nni, ad ne titefain-nni. Teram acu ara yerun ma yella, nukni s yilfan ur nexdim ara lwajeb-nne? Jones ad d-yual! Ih, Jones! Ulac ccek deg waya ay imeddukal -i iegge Brille-Babil, ad as-tini d aellel i tenyettellil, yernu ur yebis ara aerrek seg tama er taye, teeaines deg yigenni tettergagi-, ur ccuke ara yella yiwen deg-wen yessaramen tualin n Jones? Ma tella yiwet n tawsa ur bin ara yiersiwen ad teru d tualin n Jones. Ma yella sfehmen-asen-d lumur s tmuli-agi, ulac acu ara d-inin. Tiimit n yilfan ean tual i yal aersiw d tammunt. Akkagi, iersiwen irkelli qeblen tikti, mebla yiskusa, belli ayefki d tteffa d-yelin er lqaa (akked d tidak, aric ameqqran, ur yewwin ara) d ayla n yilfan.

- 114 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Arranku
Paulo COELHO

LAlchimiste Tasuqelt : Inelmaden n tmazit Tizi Wezzu Tukkist seg wungal : Arranku Aric wis kra
zekka-nni i d-imlen, ameksa imlal akk d umar-nni di ttnafa n wass, iwwi yid-s setta n wulli, inna-as i wemar: D ayen issewhamen, amddakel-iw yu fell-i merra ulli-nni, inna-yid belli aas aya, netta issaram ad yual d ameksa, s wakka ri belli tagi d limara n lali. Amar : Akka i t-tteddu, wagi qqaren-as, amenzay anaraf . Lamer ad t-urare lkara i tikelt tamenzut, ad t-rebe mebla ccek, d zher n ueffa. Ilemi : Ayen akka-gi? Amar: Acku ddunit, teba ad t-idire tamacahut n wul-ik. Syinna izzi er wulli ittmuqul-itent, da yufa yiwet tesiil. Ma d ilemi iqenne-it belli ulac fell-as kra, imi d nettat i d-ittaken aas n tadu, yerna tefhem. Ilemi : I tura andat ugerruj? Amar : Atan di Maer, er tama n tzumag. Ilemi irfa, imi d ayen i s-d-nna temart i as d-iawed wagi, mana nettat meqqar ur tt-ixelles ara.
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 115 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Amar : I wakken ad tawe er ugerruj, ilaq-ak ad teddu s leder, ad terre lwelha-k er limarat, acku sidi Rebbi yura i yal amdan di ddunit abrid ara ifer, igra-d kkan ad d-teere ayen i kd-yura i keini. Uqbel ad d-yini kra yilemi-nni, yuffeg-d ger-asen ufereu. Aya-gi d ayen i s-d-ismektin jedd-is i s-innan belli iferea-agi, d lfal n rrbe, am tanawin, iba izegzawen, imulaben izegzawen akk d tikeffist isan reba n tferriwin. Amar, izmer ad ier d acu i yettxemmim yilemi da inna-as : D anect-agi, am wakken i k-imla jeddi-k, d tigi i d limarat. Da illi-d aclu-is, aya-gi, d ayen iswehmen ilemi-nni. Imekti-d yakan illa kra i t-id-istulsen ielli-nni seg yidmaren n ugellid; d tasedmert n urra sari tin iuren d ira layen i ielleq umar-nni ef umgar-is. S tidet d agellid, ilsa kan icelliqen akken ur ittwakar ara. Ikkes-d sin n yera si tsedmert-nni, yiwen d aberkan waye d amellal. Da ineq er yilemi inna-as: Axxen sin-agi n yera, isem nsen; Urim akk d Tumim. Aberkan-agi, lmana-s ih , amellal-agi, lmana-s ala . Mi ara k-ireq wamek ara txedme, akken ad t-fehme limarat, ad tent-wie, mana ilaq-ak ad dtefke asteqsi iwulmen. S umata, ilaq-ak ad t-issine ad teefe rray n yiman-ik, agerruj atan di tzumag, aya-gi d ayen i teri, txellese-t s wazal n setta n wulli, mana d nekk i k-iawnen akken ad tefe rray n rrwa. Ilemi igar ira-nni daxel n uqrab-is. Sya d asawen d rray n uqerruy-is kan ara itta. Amar : ader ad tettu, kulci di ddunit d yiwet n tawsa, ader aas aas ad tettu tameslayt n limarat, ilaq-ak ad tleu alamma tewe tamacahut n wul-ik. Uqbel ad true ad ak-d-ku yiwet n teqsi. Yiwen n ttaer, icega mmi-s er umar azemni, i yeran merra tifrat n tlufa, i wakken ad yissin d acu i d liser. Ilemi, ila rebin n wussan deg uneruf, uqbel ad yawwe er yiwet n teremt i d-izgan di tqacuct n wedrar, dinna i yettidir umar azemni win ef ittnadi.

- 116 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Deg umkan anda ara n-yaff amar n lbaraka, mi yekcem deg yiwet n texxamt d tameqrant, yufan tear wa ikeem wa i teffe, imdanen wiyi di tama la ttmeslayen, yiwet akken n lmusiqa d taxfifant la tetturar, akk d yiwet n abla temmer d lenaf yemgaraden n tuit taidant n tmurt-nni. Amar azemni ittmeslay, tikelt akk d wa, tikelt akk d wadi; ma d ilemi ittrau nnuba-s ugar n snat n tsaatin. Da Azemni iess-as akken ilaq i yilemi-nni mi akken i s-d-iekku sebba n rrwa-is er dinna. Amar azemni inna-as belli urad d lawan ad as d-immel sser n liser. Mana inna-as ad iru ad icali azal n snat n tsaatin daxel n teremt-is. Irna-as uzemni daen : Ad ssutere deg-k yiwet n tawsa, bad mi i s-ifka tijelt daxel-is snat n tqudirin n zzit, da yini-as, mi ara d-tewse daxel n uxxam-iw ader ad k-tenel zzit-agi. Ilemi, ibda alluy d uubbu di tseddarin n teremt, ma d allen-is cuddent kan er tejelt-nni, almi fakkent snat n tsaatin, da yuald s azemni. Ineq uzemni inna-as : Ihi, twala tierbiyin n tmurt n Lfurs i yellan di tzeqqa n wui ? twala tibirt-nni ileqqem lemxeyyer deg yifellaen deg azal n ecra n yiseggasen ? i temkerit inu, twalatt ? Ilemi, innecam, acku ur iwala ara merra ayen i d-ibder uzemni, imi iqura kan tijelt-nni n zzit ur tettenal ara. Da inna-as umar azemni : Ru ual ad t-wali ttaubat n ddunit, acku ur nezmir ara ad n-effk laman i wergaz ma illa ur nessin ara axxam anda izde. Da ilemi s kra n laman deg yiman-is, yual ad iwali ccbaa i yellan di teremt n wemar azemni. Iwala lluat n teklut ielqen di leyu, iwala tibirin i wumi i d-zzin yidurar, akk d izeigen nsent akk d wamek i msawant tawsiwin s lqis. Mi i d-yual s amar azemni, iawed-as-d merra ayen i d-ira. Azemni: I zzit-nni i k-nni ader fell-as? Mi yezzi er tejelt-nni n zzit, yufa-tt tenel.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 117 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Da inna-as umar azemni: D tagi i d nnasia ara k-ffke; sser n liser, d asikked di ttaubat n ddunit, mebla ma tettu tiqudirin n zzit i yellan di tejelt. Ameksa, issusem ur d-inni awal, mana ifhem taqsi i s-d-ika ugellid: as ameksa iemmel assikel, mana ur itettu ara ulli ines. Amar, immuqel ilemi, irfed ifassen-is nnig n uqerruy-is s kra n yimussuyen ur nettwafhem ara sur yilemi-nni; da inher lmal-nni iru. * * * Si tizi anda tella yiwet n tzeqqa d taqdimt, tin i bnan imurianiyen, irra-d akk tamdint n Tarifa d akessar. Win ara iqqimen ef yiwen n ur dinna, ad d-iwali tajmait, ttaer n wekbal, akk d cwitu si Tefriqt. Malekssadeq, agellid n Salem, iqqim ef ur n lberj-nni, yuki i wau n usammar islufu i wudem-is. Ulli er tama-s mhewwalent, ur rkident ara, sebba imi i beddelent bab, akk d liala i yeneqlaben fell-asent. Anagar lecic akk d waman i ttnadint. Malekssadeq, issikid aarrabu-nni ameyan mi akken ittab cwi cwi ef usagen. Dayen ma ad izzi ad ier ameksa-nni ameyan, am wakken ur iawed ara ad ier Ibrahim, seg wass mi i s-ixelle lacur. Irebbiten ur ssaramen ara, acku ur sin ara tamacahut n wul nsen. mana agellid n Salen issaram deg wul-is yakan ilemi-nni ad ismares. Inna deg wul-is Malekssadeq: Dayen! ur itteil ara ad ittu isemiw, lamer am tura ad as-t-id-iwede aas n tikal akken ad icfu fellas, s wakka yal mi ara d-imeslay fell-i ad d-yini : Malekssadeq agellid n Salem. Da irfed allen-is er yigenni s tmara, inna: ri d ayen ur nesi lmena, am wakken i t-id nni keini s timad-ik a sidi. Mana tikwal, agellid amar iwa ad izux s yiman-is. * * *

- 118 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Inna yilemi deg wul-is: A yir tamurt-agi n Tefriqt!. Iqqim daxel n yiwet n lqahwa, i yettmcabin er merra leqhawi i dyufa deg aas n tzenqatin n temdint. Irgazen tessen yiwen akken n usebsi d ameqran, ttmittaken-t seg yimi er waye s nnuba. Di kra n tsaatin, iwala irgazen myuafen ifassen la ttewwien, iwala tilawin s leer ef wudemawen nsent, iwala lecyax ulin er lali n kra akken n lebruj cennun-d si sufella nsen; ma d imdanen merra i yellan dinna, qqimen ef tgecrar nsen, la kkaten inyiren nsen er lqaa. Inna deg wul-is: D lexdami n lkeffar. Ass-mi i yella d ameju yu tannumi, ittwali di tmezgida n taddart-is, taencurt n Saint Jacques ameqran, sufella n uewdiw-is amellal, isekki-is iffe-d si tiar, netta irekke imdanen icban wigi. Ur yufi ara iman-is, bezzaf d awid i yella. Ikafriwen-agi, muhabet tmuli nsen. Yerna imi s lir i d iru, ittu yiwen n lamer; di tmurt-agi, d tarabt akk i ttmeslayen. Aya-gi d ayen ara t-iselen aas akken ad yawe er ugerruj-is. S uad-is iswed-as i uqehwai er yiwet n abla anda i d-issers latay, latay taragant. Lamer yufi, axir-as ccrab. Mai d lawan n uxemmem er tigad icban tigi. Ilaq-as ad ixemmem amek ara yawe er ugerruj, d wamek ara t-id yawi. Lbi n wulli ines, iur-as-d lib-is d idrimen, ira belli idrimen d taawsa issewhamen aas; win i ten-isan ur ittunesab ara d awid. Ger-a d kra n wussan, ahat, izmer ad yawe er tzumag. Amar isan anect-nni n urra ef yedmaren-is ur terri ara tmara ad disnulfu timucuha akken ad d-ielli setta n wakraren. Amar imeslay-as-d ef limarat. Mi akken i d-izger i wedrar n Tariq, ixemmem er limarat. Ih, ira d acu i s-d-iqsed; tallit-nni merra i yesdda di tmizar n Andalus, yu tanummi iqqar-d di lqaa na deg yigenni limara icudden er iberdan ara ya. Ilmed yakan llan yefrax, mi ara ten-iwali, ira d azrem i d-sraen di tama-nni, daen tejra-ina teqqar-d belli llan waman di tama-nni. D ulli i sislemden merra aya-gi.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 119 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Inna deg wul-is: Ma illa sidi Rebbi inehher akken ilaq ulli, s wakka izmer ad inher ula d amdan akken ilaq. Aya-gi d ayen i s-iksen tugdi, d ayen daen i s-isneqsen i latay-nni tereg. Cwiu akka isla i usteqsi s tesbenyulit iqqar-as: D anwa-k keini? Aya-gi d ayen i t-isferen, ittxemmim er limarat, almi i d-ra yiwet. Irra-as s tuttra: Amek almi tettmeslaye tasbenyulit? Winna i d-ibedden ur-s, lebsa-s d tin n yierbiyen, mana deg wudem-is iban n temdint-nni. Di lqedd akk d lamer, ad ilin kifkif nsen. Dagi imdanen merra ttmeslayen tasbenyulit. Anager snat n tsaatin i -iferqen akk d tmurt n Sbenyul. Ilemi: Qqim ad teswe kra s uri. Ma d nekk suter-iyi ccrab, tewwet-iyi laqya n latay-agi. Irra-as-d winna: Di tmurt-agi ulac ccrab, iermit ddin. Ihi, ilemi-nni inna-as belli i teddu er tzumag n Maser. Ikker ad simmeslay ef ugerruj, mana, ixtar tasusmi. Acku yugad ad s-dissuter azgen n ugerruj i wakken ad as-immel abrid er dinna. Imekta-d amar-nni, d acu i s-inna ef isumar. Bi ad i tawi er dinna, nek ad k-xellese. Tezri amek ara nawe alamma d dinna? Iwala belli aqehwai i d-iqqimen er tama nsen, la d-ittessis d acu i ttmeslayen, aya-gi d ayen i t-iqelqen ciu. Mana, ur ibi ara ad isru tagnit am tagi, imi i d-yufa win ara s-imlen abrid. Inna-as warab-nni: Ilaq ad d-t-kke merra aneruf, aya-gi iwa aas n yedrimen. Ilaq di tazwara ad ere ma tesi anect ilaqen. Ilemzi ikukra asteqsi-agi. Mana yumen s yimeslayen n wemar-nni mi i s-inna belli mi ara tebu taawsa, ddunit merra ad k-t-iwen. Ijbed-d idrimen-is si lib, isnat-iten i wemdakel-is ajdid. Aqehwai yua-d ula d netta ad iwali. Isla i wemdakel-is imbadal kra n yimeslayen s tutlayt n tarabt netta akk d uqehwai win eff i d-iban zaf.

- 120 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ekker ad n-ru, i s-inna warab-nni. Ur ibi ara ad n-rnu iimi dagi. Ilemi, ithenna. Iru ad ixelle tissit nsen, mana aqehwai ief-it seg ufus, ibda la s-d-ittmeslay mebla tilas. ilemi-nni ihed, mana d aberrani i yella di tmurt-nni. D ameddakel-is i idehmen aqehwai-nni di tama, d netta i yewwin ilemzi-nni er berra. Inna-as: D idrimen-ik i yeba ad ten-yawi. Tana, mai am temnain nnien n Tefriqt. dagi deg usagen i k-yu lal, isugan merra ttacaren d imakaren. S wakka, izmer ad ittkel ef umeddakel-is ajdid, win i d-yusan d sellak-is di tegnitt n lers. Iddem-d idrimen-is isebiten. Inna-as warab-nni mi yejme idremen-nni ur-s: Nezmer ad nawe azekka er tzumag, mana, ilaq ad d-n-a sin n yileman. Da dduklen di tzenqatin n Tana. Di yal tanact, di yal timert tear elqen-d selat nsen ad nnzent. Wwen er yiwet n rreba d tameqrant, dinna i ttamaren ssuq. Ufanen d imelyan n yemdanen i yellan dinna, wid ittmeslayen, wid isnuzuyen, wid ittaen, temlal lxera, lfakya n yal tamnat n ddunit akk d ijenwiyen, tierbyay, akk d isebsiyen si yal ifa. Ma d ilemi irsa allen-is deg umeddakelis imi d netta uur i llan idrimen-is. Iba ad as ten-issuter, mana ikukra, acku ur issin ara tamurt. Inna deg wul-is: Ilaq kan ad t-usse. Ilemi, ielb-it di lehd. Taswit akka, lint-d wallen-is deg yiwen n yisekki, lamer i yeri am netta; tiar-is n lfea, afus-is d aberkan, iur d ira layen. Iggul belli, mi ara d-yual si Maer, ad t-id-a. Inna-as i wemdakel-is : Ini-as kan acal ssuma-s. Mana, mi i didla ur-s yufat-id ulac-it. Ul-is iqber, amzun d idmaren-is i la ielqen. Ikukra ad imuqel er tama-s, ira d acu i t-iran. Icud allen-is er yisekki-nni kra n tallit, u s kra n tebest, izzi-d. Mana, yufa-d iman-is di tlemmast n ssuq, imdanen ttruun ttualen, tteggien, ttaen tierbyay, luz n urumi; cclaa er tama n sniwat n nas, irgazen afus deg ufus, tilawin s laer ef

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 121 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

wudmawen nsent, rria n tuit yemgaraden Mana ulac, ulac ula d yiwen n umkkan anda i d-iban lexyal n umeddakel-is. Iba ad s-yeg amzun akken d amsaraq kan i msaraqen. Da iqqim kan dina, amar ad d-yual. Cwiu aka, yuli yiwen er lali n lberj, ibda ad d-icennu. Sekra n wid illan dinna, qqimen ef tgecrar nsen, kkaten inyiren nsen er lqaa yerna ula d nitni cennun. Mi akken fakken, ualen amzun d tamdint n uweuf, ffsin-d merra tixxamin nsen ruen. * * * Ula d iij iru. Ilemi ifer-it s wallen-is almi iab deffir n yexxamen imellalen i d-izzin i rreba-nni. Imekti-d belli iij-agi, mi i d-yuli sbe, yufat-id deg wakal nnien, anda i yella d ameksa, isa settin n waxfiwen n wulli, isa asihar netta akk d yiwet n tlemit. Ira merra d acu ara d-imlil deg ubrid-is mi ara iteddu di lexlawi. Maca, mi akka ili yiij, yufa-d iman-is di tmurt n medden, d aberrani di tmurt taberranit, anda ur izmir ara ad ifhem ula d tameslayt i ttmeslayen. Tura, ur illa ara d ameksa, ur isi acemma ur-s, ulac ula d ayen s wacu ara yual er wansi i d-ikka akken ad d-iiwed kulci si lsas. Inna deg wul-is: Aya-gi akk ira-d ger walluy d uelluy n yiij. Da, itezzem deg yiman-is, yufa belli, tikwal, ttbeddilen lecal di rrmec n ti, ur a-ttaken ara tagnit ad n-a ula d tanummi yidsen. Iseta ad iru. Di lamer-is mai iru sdat n wulli ines. Mana tajmait-nni texla, yerna ibed ef tmurt-is. Iru. Iru acku iqer-it Rebbi, imi akka-gi i yettxelli wid ittamenen s tirga. Mi akken i lli akk d wulli inu, lli fere, yerna zerre lfer-iw ger wid iyi d-izzin. Mi ara ad d-ase, imdanen ttqabalen-iyid akken iwata. Tura, aqliyi ezne, nafe. Amek ara xedme? Tura, ad irige, ur ttuale ara ad amene ula d yiwen, acku, ttwaxede. Ad ineel Rebbi sekra n win i yufan agerruj, imi, nekkini ur ufi ara agerruj-iw. U sya d asawen, ad nadi amek ara

- 122 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

arze cwiu-nni i si, imi mazal meiye akken ad fehme ddunit. Illi aqrab-is akken ad ier d acu i yellan daxel-is, amar igrad kra si lqut-nni i yea deg uerrabu, mana, yufa anager adlis d ameqran, aclu-is akk sin-nni n yera i s-d-ifka ugellid. Mi akken iwala ira-nni, i twennes cwiu. Ibeddel setta n wulli s sin n yera layen i d-ittwaksen si tsedmert n urra. Izmer ad tenisenz. S ssuma nsen ad d-ya tabyit n tualin er tmurt-is. Da inna: Sya d asawen ad erce, ikkes-iten-id seg uqrab, irra-ten di lib-is. Dagi d asagen, ma illa wawal n tidet i s-d-inna warab-nni, anager mi i s-inna belli isugan uren d imakaren. Almi d tura i yefhem d acu i yeba uqehwai-nni: iba ad as d-yini, ur ttamen ara amdan-nni. Ula d nekkini am medden merra, ttwali ddunit amek i bi ad run lecal deg-s, mai amek i errunt di tilawt. Iqqim la isskid deg yera-nni. Iself-asen yiwen yiwen, d nitni i d agerruj-is tura. Mi i ten-innul ad iulfu i wul-is d afessas. Smektayen-as-d amar-nni i s-innan: Mi ara tebu taawsa, ddunit merra ad t-ili s idis-ik akken ad t-awee er lebi-k. Iba ad ier ma d tidet waya-gi. Yu-it lal di tlemmast n ssuq yexlan, taryalt ur telli di lib-is, ulac ula d tixsiwin ara ius deg yinni. Mana, ira-nni qqaren-as-d belli, d tidet imlal-d akk d ugellid agellid-nni i yeran taqsit n ddunit-is, win iran d acu i yexdem s tmegelt n bab-as, akk d tarmit ines tazfant tamenzut. Ira-agi n zeyyara. Isem nsen: Urim akk d Tumim. Irra-ten er daxel n uqrab-is, iba ad ixdem tarmit. Inna-as umar: ilaq ad d-teffke isteqsiyen isehlen, acku ira ur zmiren ara ad xedmen acemma ma yella ur teri ara d acu i tebi. S wakka, ilemi iba ad ier ma mazal lbaraka n wemar-nni ttteddu yides. Iawed iddem-d yiwen deg-sen. Da d win i d-iqqaren ih i diddan. Irna-d asteqsi wis sin inna: i ugerruj-iw, ad t-affe?

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 123 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Iger afus-is daxel n usegres ad d-iddem yiwen, mana, lin-d seg yiwet n teflit i yellan di lqaa n usegres. Ur iri ara belli asegres-is ifla. Da, ikna ad d-ijema Urim akk d Tumim akken ad ten-yerr er usegres. Mi akken i ten-iwala di lqaa, immekti-d awal nien inna-as-t-id ugellid: lmed amek ara t-qader- limarat, d wamek ara tent-tabae . Limarat! Isatt-id yilemi-nni, da, ijema-d ira-nni irraten s aqrab-is mebla ma illa di tdemmi-s belli ilaq ad t-ixi; akka-gi, zemren ad lin melmi i sen-ihwa. Ira belli, llant kra n tawsiwin ur ilaq ara ad tent-nessuter akken ur n reggel ara ef lmektub nne. Inna deg wul-is: Yak ggule ar d rray-iw kann ara xeddeme. Ira-nni nnan-as-d belli agellid atan dima er tama-s, aya-gi d ayen i s-d-rran laman. Imuqqel tikelt nnien ssuq ixlan, mana ur isassef ara am tazwara-nni. Dayen, mai d tamurt taberranit, mana d ddunit tajit. Ani d anect-agi i yettnadi; ittnadi ad yissin timura tijdidin. as ur ittawe ara er tzumag, mana, yugar merra imeksawen i yessen anect i yela. Ah! Lamer rin belli deg wazal n snat n tsaatin n ussikel s uarrabu, zemren ad ren ddeqs n tawsiwin warin i tentssinen Ddunit tajit, tettbin-d sdat n wallen-is s wudem n ssuq ixlan, mana, ira-t yakan mi yamer s tudert, d lmual ad ittu aya-gi. Icfa ef isekki-nni, s lela i ixelles tallit-nni tameyant anda i tisakked. Mana aria ur iri taawsa it icban. Deg yiwet n teswit, iulfa belli, izmer ad iwali ddunit am win ef iedda lbael, ne am yiwen n umssikel i yettnadin ef ugerruj. Uqbel ad igen inna : Nek d amssikel i yettnadin ef ugerruj. * * * Innul-it-id yiwen di tayet, da idduqes-d si tnafa; yufa-d iman-is di tlemmast n ssuq akken kan ibda la ittamar.

- 124 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ibda la itezzi akin aka, ittnadi anda ara iwali akraren-is, mana yual irra-d s lexbar belli di tmurt nnien i yella. Deg umkan anda ara iulfu s lezen, netta d lfer i yefre. Acku ur ittruu ara ad inadi ef waman akk d lecic, maca izmer ad ikker ad ibdu anadi ef ugerruj. Ulac ula d taryalt di lib-is, mana isa laman deg ddunit. Imi i-nni ieddan ixtar ad yili d amssikel am wid ittaf deg yedlisennni i yeqqar. Ikker la ittewwis s laqel-is di rreba. Imsewqen bdan la salayen tixxamin nsen. Iawen-d yiwen wergaz isnuzuyen tiidanin, mi yessalay taxxamt-is. Deg wudem n urgaz-nni, ittbin-d uzmumeg mai am wiyi; iur d lfer, icreh, iqsed ad ixdem ass-is akken igerrez. Azmumeg-agi ismektay-as-d amar-nni i d-imlal yiwet n tikelt. Inna belli: ttaer-agi, ur ixeddem ara tiidanin, acku iba ad issikel, ne akken ad ya yelli-s n ttaer, maca ixeddem-itent acku iemmel lxedma-agi. Iwala belli ula d netta izmer ad ixdem am ugellid-nni; mesub, ad ier ma illa amdan iqreb ne ala er tmacahut n wul-is, aya-gi ifehm-it anager imi immuqel argaz-nni i yellan sdat-s. d ayen isehlen, yerna ur d-wwi ara s lexbar. Mi akken ssulin texxamt-nni s userkeb, taelwat tamezwarut i disseww, ifka-as-tt i yilemi-nni. Ia-tt s lfer, da iru ikemmel abrid-is. Mi akken ibed cwiu, ixemmem yufa belli taxxamt-nni ssulin-tt sin n yemdanen, yiwen ittmeslay s tarabt, waye s tesbenyulit; yerna msefhamen akken iwata. Inna deg wul-is: tella tutlayt i ieddan akin i lehdur. Aya-gi d ayen i jerrebe aas aya, nek akk d wulli-iw, tura yual ger-i akk d yemdanen. S wakka, ibda la ittissin lewaye timaynutin, tid-ak i ijerreb di zikis, mana ualent-d d timaynutin imi i tent-id-imlal deg ubrid-is mebla ma ibna fell-asent. Ne ahat d tannumi-nni i yu yid-sent i tian ur sent-iulfa ara. Imi i zmere ad feheme tameslayt-agi i ieddan akin i lehdur, ihi, zmere ad feheme merra ddunit. Kulci, d yiwet n tawsa i d-inna umar.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 125 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

S wakka irra-tt i ttewwis mebla uguren di temdint n Tana: Anager akka-gi i yezmer ad d-ittemlili akk d limarat. Aya-gi iwa cwiu n sber, mana, sber d leqraya tamenzut n umeksa. S wakka daen, yufa-d iman-is isseqdac merra timsirin i d-ilmed ar wulli ines i tikelt nnien di tmurt-agi taberranit. Kulci, d yiwet n tawsa. i d-inna umar.

- 126 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

TAMEDYAZT

Lemmer ur telli, d acu-yi ?


Louis ARAGON

Que serai-je sans toi Ccna n Jean ferrat Tasuqelt : Hacne Halouane
Lemmer ur telli d acu-yi A win i yi-d-yemmugren Talla akka nekk d iisi Dug alba igecmucen Iaz ufus n temi S tayri d imeawen Talla akka nekk d ielli Ief ur cfin medden Lemmer ur telli d acu-yi D asexartem ger wawalen Ayen ssne ur-k i t-lemde Seg wayen i ttaen medden Armi s wallen-ik i erre S ur-k ugme Am win yeswan si tala Am win yeran iwala Yessen ayen ur iwala Am win d-ismektan ccna I wemsebrid yid-s inna
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 129 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yid-k lemde Dacu i d afriwes n tasa Lemmer ur telli d acu-yi A win iyi-d-immugren Talla akka nekk d iisi Dug alba igecmucen Iaz ufus n temi S tayri d imeawen Talla akka nekk d ielli Ief ur cfin medden Lemmer ur telli d acu-yi D asexartem ger wawalen Ayen ssne yur-k i t-ugme Tafat n wass d-ilulen Igenni win zegzawen Iij Mai d zalellu d-icewqen Temli-iyi abrid di tegi n tura Tefe-iyi afus llint tewwura Tikli d tayuga ttun-tt tura Lemmer ur telli d acu-yi A win iyi-d-immugren Talla akka nekk d iisi Dug alba igecmucen Iaz ufus n temi S tayri d imeawen Talla akka nekk d ielli Ief ur cfin medden Lemmer ur telli d acu-yi D asexartem ger wawalen

- 130 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Wi slalen imi-s s uidan Nadi tareg dug ane-is Win irun d win d-fnan Win umi ran iferr-is Xas akken id-it wusan Iw-n-nni a yatmaten-is Ur ttnadit deg genwan Lemmer ur telli d acu-yi A win iyi-d-immugren Talla akka nekk d iisi Dug alba igecmucen Iaz ufus n temi S tayri d imeawen Talla akka nekk d ielli Ief ur cfin medden Lemmer ur telli d acu-yi D asexartem ger wawalen si, ri Mazal ur nexdim wara Ass n wass-a lmut teel di tesga Ru ad tnadi di tegnawt Nadi-d talwit Texsi da tu-d s yadi Wisen amek akka Yemi-d yies di tasa Ad yefk nnuba i tlafsa Win akken ikkersen tiyita Seddaw tecat

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 131 -

Ur d-yeggri wara
Alfred DE MUSSET

Tristesse Tasuqelt : Hamid IBRI


Tea-yi tudert d ifadden, Tumert d wid akk emmle, Ur d-yeggri yiwzi seg yise I yi-yerran azal gar medden. Tidet asmi akken i tt-ssne, ile ad nezdi am yiwen, Mi kksent tirtaw ef wallen, Imir kan deg-s mute. Tidet ur tt-urzen wussan. Imdanen ief teffer Ddren ur yelli kra iwalan. Rebbi ihedder, ilaq ad as-nerr. D acu i d-yeggran deg umaal ? D imeawen ttru tikwal.

- 132 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

I wumi imei ?

Si les larmes Johakim DU BELLAY Tasuqelt : Hamid IBRI


Lemmer win yettrun ad yelu, Lemmer yelha imei i tlufa, Di leswaq ad yettnuzu Ur yettwagar di ssuma. Di tilawt ur yesi azal : Wid yefen imeawen, Wid yettrun deg yi deg uzal, Ur rin tawla deg yifadden. Ul yettak-itt i walla, Seg wallen ad tt-id-yessuffe ; Tawla seg wallen ur tneggi ! Ma nru, d acu i d-nessuli ? Ma nerna zzit i tmess, Ad nesru taqimt ies !

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 133 -

Maca, d acu, d acu i d tudert


Jules ANTOINE

Tasuqelt : Ahcene MARICHE


D acu i d ecra snin ? D lweqt deg i neba Meqqrit ad nettbin Yal ass ad nelmed kra Tikwal nettru-ten alil S kra ur nefhim ara Nesteqsay ayen din Tiririt ur -d-tella Tteldint-a taucin Numen ad nic i lebda D acu i d ecrin ? D lweqt kan swaswa Deg nettfaka anerni Nbeddu nettassa Numen neya kulci Deg yimawlan ur -d-tewqi ara Neba ad nfaz di ifa Ur nefhim iman-nne Nlemmed ad nemmel da Layas dayen neqe

- 134 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

D acu d acu i d tlatin ? D lawan ad nesu dderya Ad nili d ababat d tayemmat Laxa ad a-d-ittban dima Tudert-nne nezgel-itt Ad nememmal tamara Ne ala berru ma yefra-tt Ccel nettarra-t i uzekka Liala-nne ma nwala-tt Ass-a diri-t ahat ? D acu i d rebin yiseggasen ? D lweqt yakan Ideg ttimuren igerdan Ideg ttiwsiren imawlan Ideg nettkal ef yiman-nne Ideg nessexdam ddra-nne Ideg tudert nettaf ixef-is Ideg nettewwis D iseggasen ifazen Ma tazmert tezwar-asen D acu i d xemsin nesna ? D lweqt ad ncukk di rrezg Lxuf deg-s i d-yettlala D jeddi d jida ad tili Asali n lesab iwata I lemer yettenqasen Ccian deg-ne yezga Nettmenni-d ayen nnien I wiya ad naeb lada D acu i d settin nesna ?

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 135 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ata yewwe-d lawan Deg tettaaf nndama Tikwal nettcetkay Nettxemmim er wi ieddan Ula d lesnin n temi D wakud layen n eyye Dayen ur nessin ad nemmel Nezga nemmuben Yiwen kan i d-mazal ef sebin nesna Xas ini mazal am zik Acu neteqqel neren Nekku-d timucuha S lmektub nettamen Akud s tawalt yedda Azekka ur t-id-nettadder dayen Ad nual d ulac nera Mi talle i tmanyin akin Mai am wayen ieddan Nezga nemmel ad neqqim Tameddit d wid tt-yeran Ulac amkan i -yewwin Di ccfawat ur yelli i d-yeggran Tikwal nelle ayen din Nrennu nettimur a zzman M leqq udem-is la d-yettbin.

- 136 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

I Lys
Youcef MERAHI

Le Chemin de ma route Tasuqelt : Abdenour ABDESSELAM


Tegge$-as ticeaf i lweqt s tira Ur ggare$ iman-iw ala deg uulfu n tiyita ur pmagare$ S wazal n wawal D acu-ten akken ? Teu$ laman s tira Paru$ a yi-d-slen Paru$ ad amne$, laman d tira d tsusmi Paru$ ad semirriqe$ i lweqt s usebdi a n-ae$ $ur-k Paru$-as $ef wayev s leb$i n wudem Yera uxiqi Paru$ $as lfer ur yelli deg-s laman Paru$, paru$ imellek-iyi wed-i Paru$ asefru i$ef ur yepawev wass Paru$ di tlemmas n unayas Paru$ yerna iv d ajegge Paru$ ssedhuye$ tugdi-w Paru$ i yal abrir d-iteddun Praru$ $ef taggayin d wayen yepwazeglen iemmed
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 137 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Paru$ tisuregt Paru$ akken ad ge$ Paru$ ssawale$ i taeg agemmav yerwa deg-i tavsa Paru$ ur ksane$ i tlalit Paru$ ahat ad yekkes we$bel-nni n zik Paru$ ur ye$li layas Paru$ i wakken ccfaya ad terr avar ad tecfu Paru$ s yiwen ufus Paru$ d aslufu i kra n tikli akkenni Paru$ $ef tiddukla yeran akin i tnafa Paru$ kefe$-d i ieddan yepawad Paru$ $ef ti$it n uesses Paru$ $ef lmual $ef wawal $ef tmetti Paru$ a d-ggri$ d nekkini Paru$ la pmepate$ Paru$ i temev n yiv s acu-p tagayin Paru$ uyse$ Paru$ sserase$ ccfaya imecen pbernat Paru$ $ef yiri umteddu $ef wayen yufa usekran Paru$ $ef wed-i n wass-a Paru$ $ef wussan n temi-w Paru$ yemma d anhewwel-iw Paru$ ssawale$ i tmepant a d-t$iwel Paru$ i ieddan i i verrun $ef taffa n ccani Paru$ ccuq-iw Paru$ ur yefri wara Paru$ ad ibedd buberrak Paru$ i iqerben tasraft Paru$ yir perbegga d kra akken n tlaba

- 138 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Paru$ ddunit di ddunit-is Paru$ ursel agaraw d uje$lal Paru$ leb$i-w yeqden $ef tizi d tasayin Paru$ atihi fell-i rrif d tisselbi Paru$ ssawle$ azal n wawal Paru$ teqre l$iba-k Paru$ ssawale$-am-n a tamedyazt Paru$ ssawale$ i mmi, a mmi awi-d afus-ik

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 139 -

Muend Said Amlikec


Malek HOUD

Tamurt-a d taewwat Seg zik akka i tella ur-s acal d taddart Deg (yi)durar ne deg lua Irgazen-is d at n tinzert Ttkukrun-ten aas yicenga Tefka-d Said isefrawen D Amlikec i s-ssawalen Muend Said Amlikec N At Sidi li Uebdella Deg tebirt n wawal yenqec Yemger acal di lella Tudert-is merra tberqec rad d usefru sufella Lea ,ideu-asen Bxir s axxam ad d-ualen Inaw yenna deg Tewrirt Yesddukel agdud am yiwen D argaz izemren i tsertit Amennu-is d yirumyen Ulac anda ur yewwit

- 140 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Dagi ne anda-nnien Bubela mi d-as-yesla S At Mlikec i d-yerra Yera,yessen,yessefra Gar tudrin yezga iferru Isem-is akkin iedda Tudert-is tga d asaru Awal-is mai s tuffra Yeqqar-it mebla akukru D amjahed n yiwen n wawal Anda yedda ur-s azal Ageldun n yimedyazen Akkagi i d isem-is wis sin Agerdas d netta i t-ittaken Win d-inan si meyya akkin Si Muend d win i t-yettqadaren Yedel d Ccix Muend U Lusin S wawal d lbarud yennu Zeddiget neyya-s ur tlu . Deg tefaft ttimin d agraw Deg taddart n Ieggacen Snernayen akk awal azwaw Imi d agraw n yimussnawen Awal deg ugerjum d acraw Yis-s kan i ttmesawen Ttnawalen awal s usefru Tawant tewwe s aqerru.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 141 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Amahil n umeyan A yemma tizzya-w teqqar Yal ass d rrwa er uerbaz Deg yifergan tetturar Tettaffeg deg (yi)genni am lbaz (De)g lqaa lhi i ukraz Nekk mai d amdan d azger Xeddme i ixeddem urgaz Deg-i mazal geu (de)g tinzer Mazal-iyi d aqcic Ssexdamen-iyi am urgaz Megre tuga d lecic Ttunehre s uekkaz Turart ttwali-tt deg targit Ma deg tudert-iw tenger Amecu gren-t (de)g twait Zher-is deg temda yezder Deg tmetti meskin yugar Aberhuc ahat yif-it Tudert-is terwa ademmer Lbext-is yezdi d tkelwit Tnac urad i tent-wwe Tuyat-iw ekfent aas ef tafrara i ttnekkare Ad mmagre lhemm amessas.

- 142 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

D taqcict i iyi-d-ttwalin Medden ddrelen ef tidet Ur uksane tiletin Ttebga tera-iyi tayet Lxedma tundi am texfet Teef acal d tiqcicin Teqqur tekkaw twerdet Reken-tt wwint-tt temmalin Ma d isegmi-nni ire ri ur ttidire ara aas ri aekka-inu yebrez Dayen qee llayas.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 143 -

Akerfi
Kania RABDI

Ass n am deg Meres yecba ifeiwej n tmes Aseggas s lekmal d aserkes tameut azal-is yettwakkes Mi d-yewwe wass-a ax tazeigt a Lala ! Amzun kra ur d-yera ddel-nni akk tesedda yefa Anagar tayri d lenana ; ideg tettidir seg wacal-aya Wissen ma teram lqima n tafat ?! lqima-s, send ad tegrim i tallast Wissen ma tesam s ccan n umdan ?! ccan-is, qbel ad yemmet Ay ayetma ! ttxilwet ur d-qqaret ass-a d lid Ass i d-yessmektayen lejru win mai d lid Lid n yiwen wass d amessas, nebra-as Lid n tmeut yal ass mai anagar yiwen wass Wi m-yerran azal
- 144 Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

mai s wawal Wi kemm-iqadren ad kemm-yettu ul Imi, ma lid d lfer llsas-is yebna ef lqer Mi d izerfan-im a tameut d ayen Zi ttkellixen fell-am s izerfan Deg tidet, yiwen ur m-igi amkan izerfan-im akk d awalen kan Wi ikkren yini-am d ayur ccbaa-m ulac-itt deg leqsur Deg lenna, tife asif n ucerur tettirriq tidfi deg-m d nnur Wi yeban ad d-irebbi lil ad imur fell-am a tameut i ittkel, d agrur Zi d tteklax kan, fell-am uma tidet, rwel kan ! ed ur m-ixdim ccan egg-it i lemer-im axir kan Yak kemm, tumne belli kemm d amdan ma d weyyi, ur kemm-d-yecqi ma ran Rfed iri-m a tameut ayen yeran ttu-t S yiil-im, cerreg tagut am wass-a ad tafe ttbut as akken teleq tewwurt azekka ad tt-id-iur tafukt Bedd i udaw d asennan Ad yerr aar er wayen yelhan Bnu kan ef wayen yesfan ad suben yir iberdan

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 145 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ad ttili d agur gar yetran as zemren ad t-ejben izilan A tameut, ur tettu lasel-im ilaq ad yener deg walla-im Skud qessi lewam am idmim d isi i d amenzay-im Yes-s bnu ayen yellan d rrmim ad d-yufrar deg isem-im Acal d tameut irefden ssif tqubel acengu s nnif Tura yegra-d yisem-is d rrdif nettader-it-id kan mi ara neshitrif Abel, yezga d win meqqren ussan tteddin ttazzalen Nkenti neef deg wayen yeren mazal nettna ef uzref-nne iruen Kker, a tameut n sin n yigiman aki-d seg tnafa iemqen S wayen yelhan bnu tamurt-im er tama n urgaz rfed ixef-im Nnif d lerma d imdukkal-im tussna d tterbeyya d ssenaq-im Rfed tamusni d lelam-im yes-s ad d-erre lersam Kra ur d-yettas s naddam tili, yual umcic d sselan as ur m-d-rrin ccan kemm sskfel-it-id gar yefran Ger er tlelli asurif lxuf n yimal e-it deg usqif

- 146 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

I nekk tilelli
Lynda KOUDACHE

ef iddra-m I bdi tira Uri aris ur tekfi ara ef iddra-m elqe-as i wawal-iw i-t ad imured, ad yelu emmde-as ad yeli ad yekker Ur yettmettat ara ef iddra-m unfa tala yekkawen Sswi si tala yeccercuren as ur rwi ara ef iddra-m Qedce ur eggu ara Fetle tudert akken d-tusa Tudert asragen-is neden Ieblan-is ewjen Ussan-is d ilejjamen Asirem-is yeur d ibrariyen

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 147 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ef iddra-m Yal i ttakre taqejjirt er targit Targit d nekk itt-yebnan akken i bi Maca deg-s ur ttalase ara Targit yess-i i tella Maca deg-s ur lli ara ef iddra-m Ferqe cwi n tduli i kesbe ef iddra-m Ferqe cwi n tduli i kesbe ef igellilen ad ddarin Ad minacen Ad ssemun Mi ara yekkat la s uzaya ef iddra-m Ferqe cwi n werum i gi ef igellilen Ad en Ad rwun Ad ilin Mi ara yekkat fad ur izerri ara ef iddra-m Ssdukle tiri-w D wid yettwaeqren Ad d-inin Ad kkren Ad ddren Mi ara yekkat lbael s isan

- 148 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

ef iddra-m egge s tsusmi Susme s leya Zuzune-kemm Akken ur tettfafa ara ef iddra-m Ccni taect wezzilet ur tzad ara Maca tzad deg-s lenana Tenel-d seg-s lemala ef iddra-m Leu i lefa, kecme timura Neqe-d tutlayin ur ssine ara Akken ad d-awe tamusni Yersen Yeteqlen Yessnen Tamusni i ttazun talwit Talwit yeswayen tudert Tudert i ttneffisen tafsut s izeigen Yess-m i lli, yess-i i tettili I cerke ayen ur nelli ara D wayen i neba ad nili Bi ad kemm sami d tilawt di lemri Ad ddre di ura-m, ad teddre deg-i ef iddra-m Tsu-d takti-m d takti-w deg umeslay-iw Refde aewwu

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 149 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Ssi rru mebla tafekka Melba tala S kemm, yellan S Nekk ur nelli ara S nekk yellan, ulac-ikem S kemm, yess-i as ur nelli ara Nettili nekk d kemm a Tilelli

- 150 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Bu tismin
Kaci SADI

Acal ttasme seg wallen I kem-yeran mi d-tedda Acal ttasme seg ifassen I kem-iuzan s lela Acal ttasme seg yimawen I kem-iheddren wer leya Ttasme, acal i ttasme ! Nekk ttquddure d tismin ! Acal ttasme si ccwal I izeden deg walla-im Acal ttasme si temsal I tferru s yimeawen-im Acal ttasme si lexyal I tesgane s idis-im Ttsasme, aas i ttasme ! Nekk ttudume d tismin ! Acal ttasme si tidi I kem-idehnen ur telli Acal ttasme si tmuli I kem-yeran ur temmi Acal ttasme si tili
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 151 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Yeddan yid-m ur ddi Ttasme, bezzaf i ttasme ! Nekk tterure d tismin ! Ay ttasme ef lhawa I am-ikecmen er turin Ttasme daen si nnehta I d-tettarra si tismin Ttasme ula si lhedra I am-yeldin ticenfirin Ttasme a tumlit, ttasme ! Yak nekk ri si tismin ! Ttasme si yal acetti Ay telsi fell-am yeffe D lamu ne d asemmi Seg-sen i sin ttasme Lada m ara d-yeli yi Si tismin i ttmettate Ttasme a tuzyint, ttasme ! Yal nekk kenfe si tismin ! Ttasme seg wusu d wer I kem-ierren timeddiyin Ttasme si zzhu n lxaer I am-yesmeren tidmarin Ttasme ula si ttqacer I am-yeslufun si tfednin Ttasme a tazizt, ttasme ! Yak nekk zzi si tismin ! Ttasme seg ubrid n tala I tettae si zik n zik Ttasme seg ubrid n lexla

- 152 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Asmi kem-ttassan s mik Ttasme seg Ih d Ala Yerran zzher-im d ubrik Ttasme a Tinnat, ttasme ! Yak nekk qqure si tismin ! Ay ttasme seg yidlisen I tefe nitni d yimru Ay ttasme seg yirisen Imi ur lli d asefru Ttasme akk seg yijerrien Ay teqqare a dewessu Ttasme a Lalla ttasme ! Nekk ftutse si tismin ! Acal ttasme si yemma-m I kem-yeslemden yal tayri Usme da seg wat uxxam I iruen uen-am-d lemri Usme ula si Qessam La kem-ijemen s igenni Ttasme a ebbi, ttasme ! Qrib kefre si tismin ! Usme seg wid yettdekkiren Asmi kem-id-yiwe lmijal Usme seg yiallen n lekfen I yeddan yid-m s akal Usme seg yibeac a kem-yeen Ad iyi-en unjre seg uzal ! Usme a Tajenniwt, ttasme Cwi heble si tismin !

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 153 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Usme si erayen a kem-yedzen Ma tzefe-t ; mebla rrema ! Usme si Nnbi ara icefen Fell-am ass n lqiyyama ! Usme si lennet a kem-ikesben Wama nekk, d ahennama ! Ttasme a Nnger-im, ttasme ! Nekk ma mmute, d tismin ! Ttasme, a Tumlit, a Tuzyint a Tazizt, a Tinnat, a Lalla a Taqrit, a Tajenniwt, a Nnger-im Nekk Ttquddure, ttudume, tterure, Ri, zzi, kenfe, Qqure, ftutse, mmute Si tismin, a sut-tismin !

- 154 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

TAMACAHUT

Tamera n Zeus
Djaafar MESSAOUDI

eus d Rebbi n irebbiyen, d amellem n yigennwan d tmura. ur-s imeddaen ufien umi isserwa tisigert n tmea-ines. Nitni, am uzal am yi, deg yiberdan akked yinurar cennun ef yisem-is s yisefra ilawanen iccelwicen yal win illan d-ungif. Ibat bu ti taqeant seg wayen la ittwali : tagti n medden amzun unen butellis ; ulamma la izwi-ten, nitni deg Zeus mazal fen, umnen-t, ebbden-t u ur-s uglen asirem-nsen. Yiwen deg-sen ur ifaq belli ittressi iman-is skud nitni ttraben, ittmerkantay skud nitni ttazfen. Maca, wid-a umi ldint wallen, ur ten-ittaa Zeus ad d-banen ammar ad d-teflali yid-sen tafat ara issedrelen inefar-is imekiyen. Yal wa d acu d-as-iga : wa iqqenas imi-s u yea-t ad immet s werrif iuren ul-is, wa iel-it s yifassen n waytma-s u deg umalus issaker-it, unfan-t medden ur yuklal, wa iddem-it seg uxxam deg yi, imel-t deg uzu wer ittwassnen ar-d yiwsir ad immet ne ar-d ttun medden udem-is, wa itlef-it er umkan ibeden akken ur d-ittawe wawal-is er ugdud izde yies. Yiwen wass, am wakk-nni yu tanamit itteg yal aggur, ites Zeus ad isker tamera. Da yuder-d seg yigenni er yiwet n tmurt ay d-izgan deg unul n yilel amellal, anida tu ur-s azeddu aezzfan, ahrawan, alayan, ifen ayendin n yegaren imekkuen n wakal. Ur illi deg-s wayen ur ittaaren ti ; d-aferdus n aden. Netta izzi-as-d s yigadiren ilayanen ef issers agim n yimagaen imekiyen am
- 157 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

yian. er tsegdelt-a innubga-d akk medden ; bi ad d-ini iqribenis, iwziren-is akked yimeddukal-is. Amkan ittuheggan i tmera tu iba ef kra n wamuren. Deg umra agelldan, ad naf Zeus ifesren am tedkent ef tissi-ines. ef tissiwin ay d-izgan acemma ddaw tuyat-is, iqqim gma-s Poseidon, Rebbi n urmimez, Hera, tameut-is, Hercule, Bacchus d Dionysos illan d arrac-is akked yessi-s Terpsichore, taRebbit n cce, d Melpomene, taRebbit n trajidya. Ma ef tid illan ddaw yifadden-is, ad naf Mercure, Rebbi n txidas d tukera, Thanatos, Rebbi n tmettant, Shiva, Rebbi n wexrab d uheddum, Moloch, Rebbi imidim, Pluton , Rebbi n temsi, d tmeut-is Proserpine; Hunraken, Rebbi n yizuya, Vulcain, Rebbi n yibukanen, Thor, Rebbi n umgeru, Eole, Rebbi n yigenfer, Janus, Rebbi bu-sin wudmawen, Satyre, Rebbi n tefiwin, Venus, tarebbit n tihuski, akked Eros, Rebbi n tikra d tiqqubent. Deg umra d-izgan ddaw umra agelldan, msemlalen-d wabaen imcumen am Belzebuth, amenukal n ccwaen, Yeblis, amar n yijenniwen ucmiten, Ugulin, aut n Pise, Neron, aba war aqili, Rhadamenthe, anzarfu n temsi, Caiphe, araheb ameqqran iekmen ef isa amasi s tmettant, Ferun, aut aqebi yerran medden d aklan-is, Hitler, anelab n imelyunen n medden, Kadhafi, amecaq n terbawit tucmilt, Ben Laden, amray n yimesrebraben, Pinochet, abeaw n twaculin, akked Seddam usin, aqettal n yikurdiyen, aeqqar n waaren. Ma deg umra anedday akk, nnegrawen-d at Sodom iqebunen, at Sybaryte inefiyen, at Atree deg argaz iggan d weltma-s, ababat ireccel yell-is, at Gnome, imecaq n yihwah, Judas Iscariote, amedar n isa amasi, Cain, anelab amenzu n tegmat, Don Juan, akafriw ubxi, Yahoo, axxut bu tfekka n umdan, Machiavel, bab n iswi iettem allal, Tawfiq Buyetran, uccen iussen ef tejlibt n yizamaren, M. Q. Nayt Belqezzum, aggag d-issusfen ayefki n yemma-s, ucmit iqeddcen ef wucmiten, med Uia, awzir igezmen aar-is, urig isseqdacen wurigen. Wamma Minerva, taRebbit n tesnagt, Athena, taRebbit n tedmi, tussna d turi,
- 158 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Themis, tarebbit n tedemt, Spartacus, aella n waklan issegrawlen, Massinsen, amesdukal n ugdud iftutsen, Don Quichotte, amastan n yimeban, Matub d Ait Menguellet, icennayen isfawen allen imtullsen akked Mammeri d Chaker, iqeddacen ef tnalit, ur illi d takera n tinnubga ay d-asen-yuzen, maca d imnayen iglan s yimurar. Ah, amer a-ten-afen ! A-ten-id-ssikren d asiker segarren d wa-ten-xenqen deg temiqt tazayezt akken ad ilin d tamsirt i ugdud: ni mai d nitni ay issefraen medden d-ittuxelqen i uqdac ef Rebbi ameqqran ? Mi d-wwen akk yinebgawen, iwwet Zeus degfassen-is yini s uecuc-is: Bdut tamera ! Da tebda ddunit la tzehher s uawan, tasa, aenen n wakusen d wayen ur iqebbel walla n umdan udwis. ef yiwen udekkan ittwaken s urxam umi zzin yiniren ittfeien s yal ini n tafat, tebded Venus tebdu la d-teskan tihuski-ines deg iebbes Satyre. Deg yiwet n txeddit ay temer acemma talest, Eros idha d umca, akrac d wuqqu n tmeut n Pluton. er Zeus, umi reant wallen ef teglulin n yell-is Melpomene yuli ya Mercure, tu-d Hera, umi iggelgel walla s unziz n wail n Mtia, tazen afusis er ddaw tmit-is akken ad as-tewwet adakum sdat n wid iban ad walin. Wamma Thor, ittwamer ad ye alla-is ifa am waman n tliwa n erer, ammar ad d-edmen yicenga da ad d-fflen er ugensu n tsegdelt ddaw tiawin iqqnen n yiserdasen iyan, illuen, iddren tudert n yian, ittwaddsen ef leswar akken a-ten-te tmettant, ad rwu da ad tual sinna, ur d-tetta er Zeus, Rebbi n iRebbiyen. er tnafa-n-wass, msefaren-d yiqeddacen s yiebsiyen, heggin lmaydat i yimekli. Mi fuken yiqeddacen iqeddicen-nsen, uen-d yinebgawen fen imukan-nsen. Zeus iqqim er yixef n lmayda. er yidis-is azelma tella Melpomene, Terpsichore d Hercule; er yidiis ayeffus tella Hera, Dionysos d Bacchus. Lmendad n Zeus iqqimd Poseidon. Ma d-idisan ilemmasen, fen-ten iRebbiyen nnien. Wamma deg yimeran ineddayen, yal wa iqqim anida iba.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 159 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Sdeffir n yinaw n usnimmer d-ran d tejmilt rran yinebgawen i ugdud ay asen-d-ifkan, s rra d wul ifan am waman, akk ayen waen deg tmera-ya, iwwet Zeus deg yifassen-is i beddu n wui. Lmayda tu teur s yal ini n tmea d tissit. Nitni la jerrmen deg yikesman, la sekkfen deg yicerban am iersiwen. Mi yugi yimi ad isseble ayen iffe, ad as-sefren s wakus ne sin n unziz. ef waya, simmal tettzid tesmekta n yiisem deg wallaen armi wa wer yeqil waye. Da ef waya ay yeel Dionysos afus-is, yebdu islaf i ueun n yemma-s ay t-id-yurewen u nettat la tettezmumug kan seg tefi. Deg wakud nnedhan yinebgawen d wayen d-irsen ef lmayda, teffe-d tarit talessast n tmea seg tsegdelt n Zeus, tawe armi dtinzarin n at Tantale ay tu kerfen seg la d fad. Ban ad suen: Ah nellu a-Mass-nne ! maca amzun ttwaqqnen yimawen-nsen, ggugmen deg yimukan-nsen am yedaen war iman. Armi d-yiwet n tikelt, ikker Zeus, afus irfed akus n unziz, yini s yiles ittel yiisem, deg yiwet n tsusmi n umettin : Vox populi, vox Dei ! . Din-din iwwe usall er yal amkan, da imred ugdud deg yiberdan, irfed ifassen-is d yeri-s ismiiwen er yigenni ibdu asnemmer deg Zeus, Rebbi ukrim. Akken-kan iqqim Zeus ef useqqamu-ines, ibded-d Sylph ef umnar n umra agelldan yini i Rebbi n iRebbiyen s usirem n ugdud ay d-iwwi deg wallen-is : A-Mass-nne, atan agdud-ik ifre aas s yinaw-ik n wass-a, u mi akk-a, akken ay d-tenni ke s timmad-ik, tazmert-is tegda taynek, atan ihi ites ad isu gar-awen seg wass-a d-asawen amur-is n urum d unziz ay terwam deg tsegdelt-nwen. Inbeddal wudem n Zeus seg wayen isla; simmal la t-temmer tebrek, la ikerres wenyir-is, la berrnent wallen-is, la ttmemaen yiesmaren-is, la ttcuffun yiuran n umger-is, la ismezhur, armi dyiwet n tseddart sakin iffunge-d am uburkan n Etna. Srebken ifassen-is am tegnewt ef lmayda irgagin, deg nneranen yiebsiyen d wakusen, yini i yimagaen-is ifrawsen seg tegdi : Amek ! iwlet fet-d akebbul-ihin tefkem-as tamsirt n tiedqi wer ittettu !. Mmen yimagaen n Zeus ef Sylphe, fen-t-id, selsen-as tajellabt

- 160 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

n tmettant san-benito, deggren-t-id er tlemmast n unnar usayes. Tekker Terpsichore tebdu la trekkes, ddaw wanya n lud la itturar s tegrezt yiwen uselan n usamar, tarkest n zapateado, ef uzagur n Sylphe ittinin si teqre. Mi bdan yidammen la d-tteffen seg tinzarin d yimi n umebun, tebes tceat-nni sakin indeh Zeus ef Thanatos i ufaki n wayen ay d-iggran. Da ikker Rebbi n tmettant, ief isekkin-is bu-sin yixfawen s sin ifassen ibdu la igezzem amedum-nni d-iftaten. Inebgawen merra tteddun yimawen-nsen d-aman seg wayen la ttwalin, acku nitni akk uen-d aar seg yega ittetten imurusen. I lmend n waya, indeh Rebbi ameqqran ef yiqeddacen-is, d-yusan s tawla, yini-asen ad jemen iftaten-nni d wa-ten-awin er tsenwit. Mti tesme tmera, imi akk-n yan yinebgawen, iwwet Zeus deg yifassen-is i usuqa-ines. Da ikker yal yiwen ya abrid-is er uxxamis s tumert d urkad n tefrit. Ad d-nini kan tidett, imir deg ruen iwata-ten nezzeh: d-i; i deg ara sgunfunt tfekkiwin-nsen d wallaen-nsen iyan seg uxeddim d uxemmem ef wamek ara gerrzen tudert n yal ass i ugdud ay ekmen. Akin i yigadiren n tsegdelt n Zeus, deg temnain ibeden ur issinen la taerma wala taneflit, agdud irwan la mazal ittrau awwa n lmayda n tmea seg Rebbi-ines, Rebbi umi ikennu, Rebbi ay yumen, Rebbi ukrim er wumi ittelliq asirem-is yal targent tamaynutt isettuyen taqdimt.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 161 -

AMEZGUN

Tayri si lbed
Amine MAALOUF

Lamour de loin Tasuqelt : Said CHEMAKH Aric win sin (Aneggaru) i tebirt n tqesrit anda zeden ikumtiyen n rablus . Rema tbedd di kra n tiilt i d-yekkan nnig yillel, tettnadi ad tefrez kra, er lbed, si tama nyillel, twala Amur iedda-d s yin, tessawel-as.
KLIMANS Ay argaz lali, ini-yi-d AMUR, yettnadi ad yeffer, maca, yezzi-d ur-s s leqel Kan. D Nekk i wumi ara d-tessawale a takumtit? KLIMANS Wala yewwe-d lbabur zgellina, ur teri ara ansi i d-yekka? AMUR A Massa, lli ef lbabur-inna Ad d-ntteddu er tqesrit Akken ad as-ini i gma-m ad yeseszef Rebbi di lemer-is
Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 165 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Kemm daen ad yeseszef Rebbi di lemer-im, Nekkni nerkeb-d si Marsay KLIMANS I uqbel Marsay, ay amur Ansi i d-tekkam? AMUR Si Blay, di lAkitanya, d yiwet n taddert d tameyant, ur tttettissine ara. KLIMANS, mebla ma temmuqel-it. Tamurt nwen tuklal ad tt-teem akka ? Tesla-iken ni? Teccem-iken ? Tenfa-ken-id? AMUR Xai, xai, a Takumtit. i-n din wid akk zizen fell-i, Ilaq-iyi ad d-zegre i yillel Akken ad wali s wallen-iw Kra yessewhamen di ccerq Kusuntinya, Babilun, Anakya Illelen n wejdin, Isaffen n tergin, Iseklan yettrun imei d lawi Izmawen n yidurar n Anaulya Timezduin n yiwazeniwen

(Yessusem cwi)

Yerna ilaq-iyi ad issine Tamurt timqeddest.

- 166 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

KLIMANS, thedder-as, thedder i yigenni, thedder i yiman-is. Acal d amdan i yettargun ad d-yas er ccerq, Nekk ttargu ad rue Asmi i yesi xemsa n yiseggasen i yei Tuluz Seg yimiren, ur yelli kra iyi-isebbren, Yal lbabur ara d-yawen yesmektay-iyi-d lerba-w Yal mi ara wali lbabur iru-d ttulfu amzun ttwaegre-d AMUR rabels nwen, xui d ayla n twacult-im? Tamurt-agi tura nwen, dagi imelen ibabaten nwen? KLIMANS Tamurt-agi inu ? Ahat, maca Nekk maci d ayla-s. D tidet, iarreniw la teddun ef lecic-is maca, axemmem-iw yewwe timura ibeden. Yal yiwen deg-ne yettargu ad yezger i yillel. Ketzegred i yillel er da, ma d Nekk ttargu ad zegre er dihin agemmain. Nekk akin i leber-inu yezga-d di Tuluz anda mazzal tiri n taect n yemma d teswa n wasmi lli d tacawrart. Cfi asmi ttazzale i lefa er ubrid n uru, ad afare amcic, Amcic d amecu, ahat ma mazzal-it yedder, ad yecfu fell-i, Xai, ahat yemmut, yettu-yi akken iyi-ttun yera n ubrid? Cfi efwasmi lli meiye maca, temi ur tecfi ara fell-i, Tamurt i deg i d-lule mazal-itt deg yiman-iw. Maca er-s Nettat mmute, Awway ara fere limer ci n ufrag n yiwen usekli as yecfu fell-i. AMUR, mbed tasusmi d lir. Yella yiwen urgaz yettxemmim fell-am. KLIMANS, tella thedder i yiman-is, true tettu tilin n umur, Acu i d-tenni?

tual-d er tilawt.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 167 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

AMUR Yella yiwen urgaz yettxemmim fell-am, tikwal. KLIMANS D anwa-t urgaz-agi? AMUR D amedyaz. KLIMANS D amedyaz? Isem-is? AMUR Isem-is efer Rudel. D ageldun n Blay. KLIMANS efer RudelAhat yera-yi asmi lli meiye... AMUR Xai, ur kemm-yeri ara waqila. KLIMANS Amek ihi, amek iyi-yessen? AMUR Yenna-as, yiwen n wass, yiwen n yiminig tehhuski, seg wassen ala fell-am i yettxemmim waqila. KLIMANS Di ccnawi-yis, ihedder siwa fell-i? AMUR Jami yecna ef taye nnien.

- 168 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

KLIMANS Ibedder-d isem-iw di ccnawi-s? AMUR Xai, maca wid i as-isellen ran belli d Kemm i ef i d-yettmeslay. KLIMANS, tual terfa. Fell-i i d-ihedder? Mena, acu n uzref yesa akken ad yexdem aya? AMUR D Kemm i wumi i d-yefka Rebbi ccbaa, a Massa, maca i tmuli n wiya. KLIMANS Acu i d-yenna umedyaz? AMUR Ayen akk i d-qqaren yimedyazen, tcebe yerna iemmel-ikem. KLIMANS Maca, anwa i as-yefkan azref-agi, a Rebbi? AMUR Ulac kra i kemm-iettmen akken ad t-temmle a Massa, maca ur tezmire ara ad as-tekkse ur kemm-yettemmil ara s lbed, alada di tuac-is yeqqar-as: Kemm d itri ibeden Yedderwec fell-am as yera ur d-yegra usirem. KLIMANS Acu nnien i d-yeqqar?

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 169 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

AMUR Ur cfi ara mli maca tella yiwet taect deg i d-yeqqar apipri: D awezi ad lebe s tayri Ma ur frie ara s tayri-agi ibeden Acku ulac i izeddigen am Nettat, Ne tin yelhan deg wayen ssne Ama yeqreb ne yebed Azal-is meqqer s tidet Armi bi ad qqle fell-as d amebus Di tgelda n Isarazen . KLIMANS, allen-is urent-d d imeawen. A Rebbi, d Nekk i d ssebba n yisefra-agi. Yis-k a Rebbi Ara wali tayri ibeden as ia-iyi-d wayen yelhan, AMUR, yettkemmil yettcewwiq.

Yegla-d s sin waanen Acku tebed ef wallen Bi ad ddu d Amur Akken ad iyi-d-ter Mi ara awe s uekkaz-iw. KLIMANS, terra iman-is ur tewiq ara maca, Tecfi ef yefyar nnien?

taect-is tettergigi.

AMUR D tidet ayen iyi-d-yenna winna Nekk d ame imi bi tayri ibeden, as akken ulac lfer i d-yekkan Win n tayri si lbed,

- 170 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Maca ayen bi ur iyi-d-ia ara, Akka iyi-yura, Ad emmle, ur ttwaemmle... Llant daen aas n tawsiwin ur cfi ara fell-asent. KLIMANS, teba ad d-ban ur tt-yu wara. Ma yella kra n wass deg ara tere argaz-agi, ini-as ini-as AMUR Acu ara as-ini? KLIMANS Xai, ulac, ur as-qqar acemma.

(Tezzi akken, Amur yenser s leqel, Nettat tegra-d wedes tebda ala tcennu kra n yefyar seg wid id as-d-yecna umur menatcennuten s Teksianit).
KLIMANS Ja mais damour no.m gauzirai Si n m gau destamor de loing Que gensor ni meillor non sai vas nuilla part, ni pres ni loing

Amur tu yeffer deffir tgejdit, ad tt-id-yettmuqul ad as-d-isell mebla ma tera. Membed ad iru, Nettat ad tbeddel awal.
KLIMANS Limer iyi-yessin umedyaz-agi, da ad yecnu fell-i akka? Amek i yezmer ad yecnu fell-i ma ur iyi-yessin ara? D tahuskayt mebla asimer n yiman n thuski i as-nnan D tahuskayt? Kra yekka wass ssikide di tlawin ma tella tin i iceben nnig-iw. D taheggart mebla asimer n yiman n tihhugra?

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 171 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Nekk yeran ef wakal n lerb d wakal n ccerq, amzun ttalase-as i her. D tamaksa mebla asimer n yiman n tuksain? Nekk ttmenare deg yiceiien-iw i iceben mi ara rue er tallit, innize s alla ilem, Ay amedyaz, cebe kan di lemri n wawalen-ik.

- 172 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Amezgun d ahanay
Ramdane ABDENBI

Tazwart

mezgun d yiwet turi n wawal yesseqdac umeskar i wakken ad d-yini s umeslay ayen iwala akked wamek iwala imdanen akked tmetti ideg netta d yiwen seg yieggalen-is. Amezgun daen, d tauri n umbiwel n tfekka ideg ameskar yettak azal meqqren i yigmamen, ifassen, akked yiarren... yugaren azal yettak i wawal. Yezmer ad yawe alamma yekkes akk imeslayen si tmezgunt, ad tual d tamezgunt tagugamt ala tafekka n uzeffan ara ttwalin yimeshanayen ef usayes, d ayen i umi qqaren s tefransist mime. Amezgun s tutlayt tamazit, lemmer nufa, ad yili d win yesseqdacen tauri n wawal i wakken ad d-inin yimeskaren s yimeslayen, tayri, tugdi, lfer, lqer, taa... akked yimei, ad mmeslayen i yimeshanayen deg yi ef wayen ierrun deg wass, ad asen-d-inin deg unebdu ayen ierrun di ccetwa. S wawal, ad yaggad umdan deg uzal. Imi tutlayt tamazit, imira, tewa aseqdec n wawal, ihi yessefk ef yimeskaren n umezgun ad d-inin ayen akk ban s wawal as zemren ad t-id-inin s tfekka.

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 173 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Imi llsas n tutlayt-nne d awal, ihi yessefk ad t-nerr s amkan i yuklal, ad t-nesseqdec akken iwata lal, ad as-nefk azal, i wakken ad nernu kra ef wayen i -d-an widen ieddan. Ayagi ur yelli ara d zzerb ef yimeskaren i wakken ad fernen gar wawal akked tfekka, imi yal yiwen yezmer ad ten-yesseqdec di sin deg yiwet tmezgunt. Amezgun d ahanay as nezmer ad d-neddem tamezgunt ad tt-ner, as ad a-teeb turi-s, as nezmer ad nessugen iwadamen s yiceien-nsen, tadlegt s yijeqduren-is, tafat s yiniten-is, amsiwel s ucewwiq-is maca amezgun mai i turi. Amezgun d tidet d aris di tazwara maca di taggara d ahanay i ilaqen ad t-nwali ad as-nsel. Ilaq-as usayes ief ara ddun yizeffanen yal yiwen deg-sen acu uwadam i t-id-iaen. Ilaq ad nwali ijeqduren n tedlegt, tafat mi ara tecel ne lam mi ara tesi (tafat). Ilaq ad nsel i umeslay, i tasa, i yimei akked usuu. Tameslayt deg umezgun Amezgun d yiwet seg wallen iss nettwali timetti. Mai d tamulinni yesslufun i kra n wayen tettwali maca d tin lqayen, d tin yeazen i wakken ad d-tesseher ayen yeffren. Yal yiwen akken tella tmuli-s, yal yiwen amek i yefka azal i wayen ierrun yal ass. Amezgun yesslalay-d axemmem akked tektiwin, yessawa imeshanayen i wakken ad nadin ad fehmen ayen i la ierrun ef usayes. Amezgun mai yiwen uferdis kan ief yebna. Yal yiwen deg-sen yettak-d izen, yettmeslay i yimeshanayen. Yella wayen i nettwali am tafat, ambiwel, tadlegt, asayes, llebsa, iwadamen, akken yella wayen umi nsel am tmeslayt ne timenna, lmusiqa, less, asferfec... Gar yiferdisen-agi merra, anwa deg-sen i ilaqen i wakken ad nessiwe izen i yimeshanayen ? Laqen merra. D izen n yal yiwen deg-sen i yessawaen imeshanayen i wakken ad fehmen tamezgunt.

- 174 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

Win ur nefhim izen n tedlegt ahat ad yefhem win n llebsa, maca izen n wawal d netta i yessefk, di teswit-agi kan, ad d-nelhi yid-s. Ayen i umi nsel Ayen i umi nsel di tmezgunt icudd s ayen yeba umeskar ad t-idyini. Ayen i d-yekkan sur yiwadamen d tasa, zzaf, imei, nnhati, asuu... akked wawal. Ayen i d-yekkan sur yimawnen si deffir usayes d rrud, lebraq, tarui n tawsa, au... akked teri n yiersiwen. Tella daen lmusiqa, di kra n tikkal azal-is yugar azal n wawal, tikwal ulac-itt mai.

Arrac ef usayes n Umezgun n Wehran (TRO)

Ayen i nettwali Ula d ayen i nettwali icudd s ayen yeba umeskar ad t-id-yini. Amezwaru d asayes ief ara yili uhanay, ulamma tikwal izeffanen keccmen gar yimeshanayen alamma ttekkan ula d nitni di

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

- 175 -

Tasunt s Tmazit n Usqamu Unnig n Timmuza

tmezgunt. Ad ternu tedlegt akked kra yellan d ajeqdur, d tafelwit n uxxam ne n ugama... ne d tugniwin. Tella tafat, tetti tettnus. Tikwal tili s wazal-is. Yal taswit s tafat-is, awadam agejdan daen. I akked wass, tugdi... lal ixeren, wigi merra s tafat i seniwulmen. Izeffanen mi ara d-kecmen s asayes, yal yiwen akken yelsa, d amarkanti, d alemmetru, d tamart, d tilemit... s ukustim ne s ubernus, yal yiwen acu uwadam ideg yekcem, yal yiwen amek yettembiwil ef usayes. Taggrayt Iferdisen-agi merra llan di tmezgunt. Azal-nsen yettemgarad si tmezgunt er taye, seg umeskar er waye. Yal yiwen deg-sen yezmer ad yefk tawsit i tmezgunt am lmusiqa i tt-yettarran d lopra mi ara yimur uric-is. as akka iban-d belli tugget n yiferdisen i yedduklen i wakken ad yili uhanay igerrzen, maca amezgun s tmazit ilaq-as uferdis agejdan : awal. D awal ara yeggen tutlayt, ara tt-inejren i wakken ad nizmir ad nini.

- 176 -

Tamazit tura Un 5 H.C.A / yebrir 2010

Tirigin n Usqamu Unnig n Timmuza Editions du Haut Commissariat l'Amazighit -o-O-oCollection Idlisen-nne 01- Khalfa MAMRI, Abane Ramdane, ar taggara d netta i d bab n timmunent, 2003 (Tasuqelt Abdenour HADJ-SAID d Youcef MERAHI ) 02- Slimane ZAMOUCHE, Uan n tegrest, 2003. 03- Omar DAHMOUNE, Bu tqulhatin, 2003. 04- Mohand Akli HADDADOU, Lexique du corps humain, 2003. 05- Hocine ARBAOUI, Idurar ireqmanen (Sophonisbe), 2004. 06- Slimane ZAMOUCHE, Inigan, 2004. 07- S. HACID et K. FERHOUH, Lael ittaba lael akk d : Tafunast igujilen, 2004. 08- Y. AHMED ZAYED et R. KAHLOUCHE, Lexique des sciences de la terre et lexique animal, 2004. 09- Lhadi BELLA, Luna, 2004. 10- Antoine de St EXUPERY, Le Petit Prince, 2004 (Tasuqelt Habib Allah MANSOURI, Ageldun amecu ) 11- Djamel HAMRI, Agerruj n teqbaylit, 2004. 12- Ramdane OUSLIMANI, Akli ungif, 2004. 13- Habib Allah MANSOURI, Amawal n tmazit tatrart, dition revue et augmente, 2004. 14- Ali KHALFA, Angal n webrid, 2004. 15- Halima AIT ALI TOUDERT, Ayen i -d-nnan gar yetran, 2004. 16- Moussa OULD TALEB, Mmi-s n igellil, 2004 (Tazwart : Youcef MERAHI) 17- Mohand Akli HADDADOU, Recueil des prnoms amazighs, 2004. 18- Nadia BENMOUHOUB, Tamacahut n Basar, 2004. 19- Youcef MERAHI, Taqbaylit ass s wass, 2004. 20- Abdelhafidh KERROUCHE, Tezi n yiles, 2004. 21- Ahmed HAMADOUCHE, Tiri n umsedrar, 2004. 22- Slimane BELHARET, Awal ef wawal, 2005. 23- Madjid SI MOHAMEDI, Afus seg-m, 2005. 24- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric I, 2005. 25- Collectif, Tibirt n yimedyazen, 2005. 26- Mourad ZIMU, Tikli, tullisin nnien, 2005. 27- Tayeb DJELLAL, Si tinfusin n umaal, 2005. 28- Yahia AIT YAHIATENE, Fama n Summer, 2006. 29- Abdellah HAMANE, Merwas di lberj n yiij - aric II, 2006. 30- Lounes BENREJDAL, Tamacahut n bu yedmim, 2006. 31- Mezyan OU MOH, Tamacahut n umeksa, 2006. 32- Abdellah ARKOUB, Nnig wurfan, 2006. 33- Ali MAKOUR, med n ugellid, 2006. 34- Y. BOULMA & S. ABDENBI, Am tmeqqunt n tjeigin, 2006. 35- Mohand Akli SALHI, Amawal n tsekla, 2006. 36- O. KERDJA & A. MEGHNEM, Amawal amecu n ugama, 2006. 37- Ali EL-HADJEN, Tudert d usirem, 2006. 38- Hadjira OUBACHIR, Uzzu n tayri, 2007. 39- Djamel BENAOUF, Di tmurt uekki, 2007. 40- Said IAMRACHE, Timenna n Said Iemrac, 2007. 41- Mohamed MEDJDOUB, Baba Carlu, 2007.

42- Nadia BENMOUHOUB, Tafunast igujilen, 2007. 43- Ali MOKRANI, Agama s tugniwin, 2007. 44- Fatma ELKOUCHA, Tamedyazt n Yasmin, 2007. 45- Naima HADJOU, Amennu n tudert-iw, 2007. 46- Hocine LAOUES, Gar umqadmu d umnelti, 2007. 47- Omar KHAYAM, Rubaiyyat, 2007 (Tasuqelt Abdellah HAMANE) 48- Ferdinand DUCHENE, Tamilla, 2007(Tasuqelt Habib Allah MANSOURI) 49- Slimane ZAMOUCHE, Agellil akk d ineffuten yelhan, 2007. 50- Djamel HAMRI, Anadi di tmedyazt, 2007. 51- Khaled FERHOUH, ku-ya-d tamacahut, 2007. 52- Lhadi BELLA, Awal d usefru, 2007. 53- Omar DAHMOUNE, Agu, 2007. 54- SOPHOCLE, Untigun, 2007 (Tasuqelt Yahia AIT YAHIATENE). 55- Ahmed HAMADOUCHE, Inzan tiqsiin, 2007. 56- Ouiza GRAINE, Isefra n tmazit, 2007. 57- Louns BENREJDAL, Inzan n teqbaylit, 2007. 58- Akli OUTAMAZIRT, Targit, 2008. 59- Mohamed Salah OUNISSI, Tametna n umenzu, 2008. 60- Ramdane ABDENBI, Anagi, 2008. 61- Ramdane LASHEB, Ccna n tlawin ef rad 54/62, 2008. 62- Said CHEMAKH, Ger zik d tura, 2008. 63- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt_1, 2008. 64- Sadi DOURMANE, Abrid n tudert-iw, 2008. 65- Dahbia AMOUR, Tudert s tmedyazt, 2009. 66- TANASLIT, Akli n tayri, 2009. 67- Djaffar CHIBANI, Ddeqs-nne, 2009. 68- Belkacem IHIDJATEN, Iij asemma, 2009. 69- Abdellah HAMANE, Tisri n tayri, 2009. 70- Said ABDELLI, Tidwirin, 2009. 71- Said ZANOUN, Bururu yeya-d, 2009. 72- U LAMARA, Tullianum, taggara n Yugurten, 2009. 73- Tiddukla Yusef U Qasi - Si Muend U Mend, Tafaska n tmedyazt_2, 2009. 74- Chabane OULAMARA, Azamul n tmusni, 2010. 75- Mehenna SEHRANE, Awal ef yiersiwen, 2010. 76- Mohand Ouali KEZZAR, Tibratin, 2010. Actes de colloques 01- Actes des journes d'tude sur La connaissance de l'histoire de l'Algrie, mars 1998. - Actes des journes d'tude sur L'enseignement de Tamazight, mai 1998. - Actes des journes d'tude sur Tamazight dans le systme de la communication, juin 1998. 02- Actes des journes d'tude sur Approche et tude sur l'amazighit, 2000/2001. 03- Actes du colloque sur Le mouvement national et la revendication amazighe, 2002. 04- Actes du colloque international sur Tamazight face aux dfis de la modernit, 2002.

05- Actes des sminaires sur la formation des enseignants de Tamazight et l'enseignement de la langue et de l'histoire amazighe, 2003. 06- Actes des colloques : Identit, langue et Etat -/- La permanence de l'architecture amazighe et l'volution des cits en Algrie, 2003. 07- Actes des stages de perfectionnement pour les enseignants de tamazight, mars 2004. 08- Actes du stage de perfectionnement des enseignants de la langue amazighe, 30/31 mars 2004. 09- Actes du Colloque : Le passage l'crit des langues et cultures de tradition orale, le cas de Tamazight, 2004. (Voir Timmuzgha N13) 10- Actes du Colloque : La littrature amazighe : de l'oralit l'crit, 2005 (Voir Timmuzgha N14) 11- Actes du Colloque : Tamazight dans les mdias et l'cole : hypofonctionnalit et usages du lexique, 2006 (Voir Timmuzgha N15) 12- Actes du colloque sur Le patrimoine culturel immatriel amazigh, 2006. 13- Actes du colloque sur Le libyco-berbre ou le Tifinagh ; de l'authenticit l'usage pratique, 2007. 14- Actes du colloque : Lapport des amazighs la civilisation universelle, 2009. 15- Actes des Journes d'tude sur lenseignement de Tamazight, Rgion Est, 2009. - Actes de la Gense de lenseignement de Tamazight depuis le XIXme sicle, 2009. - Actes du Stage de perfectionnement pour les enseignants du primaire, 2009. Revue Timmuzgha Revue d'tudes amazighes du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, avril 1999, ----- N 20, juillet 2009. - N10, octobre 2004, Spcial Mohya, Entretien. - N12, dcembre 2006, Tajmilt i Si Muend U Mend. - N spcial en Tamazight : . N16, janvier 2008. . N17, avril 2008. . N19, aot 2008. Revue Tamazight tura Revue en Tamazight du Haut Commissariat l'Amazighit : N 1, janvier 2009----- N4, janvier 2010. Autres publications 01- Chafik MOHAMED, Aperu sur trente trois sicles de l'histoire des imazighnes, 1997. 02- Annuaire des associations culturelles amazighes, 2000. 03- Idir El-Watani, L'Algrie libre vivra, 2001. 04- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome1, Histoire et fondements d'un dbat argumentaire, 2007. 05- Mohand Oulhadj LACEB, La phonologie gnrative du kabyle : l'emphase et son harmonie. Tome2, Analyse et reprsentation phonologique, 2007.

06- Collectif, Mouloud FERAOUN, Evocation, Actes du Colloque, 2008. 07- Catalogue des publications du HCA, 2008. 08- Catalogue des publications du HCA, 2009. 09- Boudjema AZIRI, Nologismes et calques dans les mdias amazighs, 2009. Consultings 01- Kamel BOUAMARA, Nekni d wiyi, 1998. 02- Mouloud FERAOUN, Ussan di tmurt, 1999 (Tasuqelt Kamel BOUAMARA) 03- Nora TIGZIRI - Amar NABTI, Etude sur L'enseignement de la langue amazighe: bilan et perspectives , 2004. 04- Iddir AMARA, Les inscriptions alphabtiques amazighes d'Algrie, 2006. 05- Kemal STITI, Fascicule des inscriptions libyques graves et peintes de la grande Kabylie, 2006. 06- Mohand Akli HADDADOU, Dictionnaire des racines berbres communes, 2006/2007. 07- Abdellah NOUH, Glossaire du vocabulaire commun au Kabyle et au Mozabite, 2006/2007. 08- Sadaq BENDALI, Awfus amaynut n tutlayt tamazit, 2007. 09- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tesrit taqbaylit, 2007. 10- Kamel BOUAMARA, Amawal n tunuin n tesnukyest, 2007. 11- Moussa IMARAZENE, Manuel de syntaxe berbre, 2007. 12- M'hammed DJELLAOUI, Tiwsatin timensayin n tmedyazt taqbaylit, 2007. 13- Moussa IMARAZENE, Timayin n leqbayel, 2007. 14- Nora BELGASMIA, L'expression crite en tamazight, 2007. 15- Mouloud LOUNAOUCI, Projet de cration dun Centre de terminologie amazighe, TERAMA, 2007. 16- Zahir MEKSEM, Isuraz n usezdi d tenmela tarisant n tmazit : Asnekwu d teslet, 2008. 17- Mohammed Brahim SALHI, La tariqa Rahmaniya : De lavnement linsurrection de 1871, 2008. 18- Fakihani TIBERMACINE, Tanast u kajjuf, 2009. 19- Mohand Akli HADDADOU, Introduction la littrature berbre, 2009. 20- M'hammed DJELLAOUI, , Tome1, 2009. 21- M'hammed DJELLAOUI, , Tome2, 2010.

Conception et PAO Ramdane Abdenbi Tous droits rservs

Widen yeban ad -d-arun TAMAZIT TURA, Tasunt s Tmazit

adlisamazigh@yahoo.fr tamazight_tura@yahoo.fr www.tamazight-tura.com

Achev d'imprimer sur les presses de

Imprimerie Brise-marine
Villa N18, Brise-marine, Bordj El-Bahri,Alger Tel : 0771-11-10-18 Fax : 021-86-50-05

You might also like