Pht Gio Di Mt Nh Tr Thc

(Buddhism in the eyes of intellectuals) Tc Gi: Ha thng K.Sri Dhammananada Dch Gi: T Kheo Thch Tm Quang

MC LC

Li Ngi Dch Thi i ca chng ta hin nay l mt thi i khoa hc, cc tn gio u c ph phn di lng knh khoa hc. Nhng nh tr thc, cc khoa hc gia, cc nh bc hc, cc hc gi, cc nh vn, cc nh chnh tr gia lng danh trn th gii khng ngt ca tng Pht gio v by t lng ngng m c Pht. c Pht Thch Ca c tn knh nh bc Thy v i, mt Thin hu, mt v Gng mu Ton gic. Php hay gio l ca Ngi cha ng nhng nguyn tc cn bn, bt bin ca Cng bng v Chn l. Gio l ca Ngi t trn 2500 nm em nh sng gic ng cho nhn loi, gii thot xing xch gng cm n l, mang an lc v hnh phc cho con ngi. Nhn thy quyn sch ny ca i lo Ha thng Tin s K. Sri Dhammananda, mt bc chn tu thc hc, l mt cng trnh su tm cng phu v gi tr nn chng ti khng qun ti hn c mn c gng dch ra Vit ng vi hy vng ng gp mt phn nh vo kho tng vn ha Pht gio Vit nam ti hi ngoi. Chng ti xin chn thnh cm t ch Tn c khch l, gp nhiu kin b ch. c bit cc o hu, Bc s ng Hu Phc, Vin Minh Phm nh Khot, Minh H Phan Duyt, Qung Lm Chu Ngc Tng, Qung Hi Ng Thanh Hng, Diu Chn Lng Th Mai, Diu H Nguyn Cung Th H v L Kim Vn gp phn cng c trong vic n hnh dch phm ny. Chng ti xin hi hng cng c hong php ny ln ngi Tam Bo v nguyn cu hng n ch Pht thy t gia h qu v cng bu quyn thn tm thng an lc v hnh phc. Sau cng chng ti knh mong ch Tn, thin c, php hu n nhn, cc bc thc gi cao minh vui lng b chnh cho nhng sai lm thiu st, cun sch c hon chnh hn trong k ti bn. Hoa k, Ma Vu Lan 2538-1994 THCH TM QUANG. Tiu s i lo Ha thng Tin s K. Sri Dhammananda i Lo Ha thng Tin s K.Sri Dhammananda, nm nay tuy 75 tui, Trng lo Tng gi M Lai , vn tch cc hot ng; Ngi phc v Pht gio M Lai trn 42 nm trong cc chc v nh mt v lnh o tinh thn, mt hc gi, mt c vn v mt thin hu. Ngi sanh ngy 18 thng 3 nm 1919 trong gia nh ng K.A. Garmage, lng Kirinde, Matara pha nam Sri Lanka (Tch lan). Ngi c t tn l Martin v l ngi con ln nht trong gia nh gm c ba anh em v ba ch em.

Ngi khi u vic hc hnh theo nn gio dc th tc ti mt trng ca chnh ph ti Kirinde khi Ngi c 7 tui. Tuy cn nh m Ngi pht trin mi quan tm c bit n Pht gio. Ngi gia nhp cc hot ng v t chc c thit lp trn cc nguyn tt v o c Pht gio. Ngi cng c mt ngi cu lm S trng ti ngi cha a phng. Ngi cu ny cng vi b m tn tm ca Ngi hng dn tinh thn Ngi trong lc thiu thi. Do ngh tr thnh mt tu s nhen nhm trong u c Ngi. Khi Ngi 12 tui, Ngi th gii Sa di vi Ha thng K. Dhammananda Maha Thera ti ngi cha Kirinde v c php danh l "Dhammananda" c ngha l "NGI CHNG NGHIM HNH PHC QUA PHT PHP" (Php Lc). Sau Ngi tip tc chng trnh tu hc 10 nm trc khi th i gii t kheo vo nm 1940. Sau 10 nm tu hc chuyn v gio l ca c Pht ti cc tu vin Sri Dhammarana Privena, Ratmalama, Vidyardhana, ti Colombo, Vidyalankara Pirivena ti Peliyagoda, Kelaniya, mt i hc Pht gio rt c uy tn, nm 26 tui Ngi tt nghip vn bng ngn ng hc, Trit l v Kinh in Pli. Nn 1949, Ngi tt nghip cao hc trit l n sau bn nm hc tp ti i hc n Ba La Ni (Bnares). Trong s cc gio s ni ting ti i hc ny c c Tin s S Radgakrisnan, v Tng thng u tin ca Cng ha n l gio s ca Ngi. c hun luyn v gio dc, thu trit gio l Pht , Ngi tr v Tch Lan em thc dng kin thc uyn thm ca Ngi. Ti Kotawila, Ngi thit lp vin "Sudharma" hun luyn gio dc, an ninh x hi, v nhu cu tn gio cho qun chng. Ngi cng pht hnh tam c nguyt tp ch bng ting Tch lan (Singhalese). Nm 1952, trong s 400 cc Tu s tr ti Viyalanka Pirivina, Ngi c tuyn chn i phc v M Lai v ni y cn mt nh hong php Gio l Pht . Vo thp nin 50 v 60. Pht gio b coi r bi gii tr thc ngi Hoa c hc vn ti M Lai v l nhng phng php thc hnh do nhng ngi c gi l Pht t ch ang p dng trn c bn u da theo cc nghi thc c truyn v cc hnh thc l lt khc. Hnh nh khng mt ai ch n ngha ch thc ca vic thc hnh m mt ngi pht t cn phi p dng. Bi vy, vi qung i qun chng c gio dc ti ni y coi Pht gio khng c g hn ch l mt bao b cha ng d oan. Nh s c gng hong php ca Ngi, nhiu ngi Hoa trong nc nhn thc c gio l chn tht ca c Pht. Hi Truyn b Gio l Pht c thit lp v Ngi khng ngng ra sc vit cc bi v, xut bn cc loi sch c v mi phng din ca Pht gio em li ch cho ngi pht t M Lai. Hi Truyn gio, l b phn hng o c thit lp, chu trch nhim vic ph bin tt c bi v ca Ngi. Kt qu, Ngi nhn c rt nhiu th ca ngi Hoa tr c hc thc, rnh Anh ng trn khp c M Lai tn dng Ngi v y l ln u tin trong i h hiu c nghim chnh gio l Pht . Ri Ngi khai sng t bo "Ting ni ca Pht gio" cho n by gi vn u n xut bn mt nm hai k bi Hi Truyn Gio. Ngi l tc gi ca nhng cun sch rt ph thng nh "Ngi Pht t tin g?", "Lm th no sng khi s hi v lo lng", "Hnh phc la i", "Nhn loi tin v u" v "Thin nh con ng duy nht". Tuy khng l mt nh thuyt gio hng bin nhng Ngi thnh cng cm ha t tng ca thanh nin v gio dc h vi mt li trnh by Gio php ca c Pht mt cch r rng, n gin v khoa hc.

Vo nm 1970 v nm 1975, trong chuyn du hnh thuyt ging v o Pht v trit l Pht gio trn th gii, Ngi thuyt ging ti i hc Lancaster, i hc Hull, i hc Manchester, i hc Oxford ti Anh Quc, i hc Dharma Realm v ng phng ti Hoa k. Do nhng thnh qu ca cc hot ng hong php v gio dc ca Ngi, Ngi c suy tn "Tng thng" Gio hi Siam Maha Nikaya, Malatta, ti M lai nm 1965 v c tng cp bng Tin s Danh d ca cc i hc Dhama Realm, i hc ng Phng (Hoa k), i hc Nalanda, i hc Ba-l-ni (Beneres - n ) v i hc Pli ca Tch lan. Ngi cng c n thng tc v Hong gia Johan Setia Mahkota bi Hong M lai. Kt qu tt p ca Ha thng trong vic phc v cho cng ng Pht gio khng nhng ch trong phm vi ca M lai m cng cho tt c th gii bi nhng ai cm nhn c s nhit thnh khng cht v k va Ngi hong dng Pht php. L do khin ngi ta ng h v ngng m Ngi khng ring t mt cng ng m t nhiu cng ng. Ngi c, nh c Pht m t, By c cao qu ca mt i nhn trong kinh Sakha Sutta (A.N. 4:31): Ngi l ngi ng yu, c knh trng, hc thc, l mt c vn, mt ngi nhn ni chu nghe, thm trm trong m lun v khng bao gi c xy mt cch v cn c. Benny Liow Woon Khin Kuala Lumpur, Malaysia, 18 thng 3 nm 1994. V VIC XUT BN CUN SCH o Pht l mt tn gio v i gic ng nhn loi t 25 th k qua, gii thot con ngi khi tt c nhng xing xch n l, cc thc hnh theo m tn d oan. o Pht l mt tn gio khoa hc, ngy nay tt c cc nh vn ha tr thc trn th gii d c hay khng lin h g n Pht gio u tn knh c Pht C m trong khi nhng nh khai sng cc tn gio khc ch c cc tn ca mnh tn knh m thi. Khng phi ch nhng ngi thuc mt s tn gio m ngay c nhng ngi c gi l t do t tng cng rt knh trng ng Gic Ng Ti Cao c Nht trn hon v ny. Nhn t quan im lch s, cha tng c mt v o s no m pht trin tinh thn t do tn gio n cc im cng nh lng tin thch ng i vi nhn loi nh c Pht. Trc khi c Pht ging th, tn gio ch do mt s gio phi trong x hi c quyn nm gi. c Pht l mt v Thy trong lch s khng phn bit, m ca tn gio cho tng c nhn cng nh cho tt c mi ngi trong x hi. c Pht khuyn cc t Ngi trau di hc hi v m mang sc mnh tim n ni con ngi v t chnh ni mnh biu dng c cch thc s dng hu hiu nht sc mnh ch v tr thng minh ca mnh khng cn phi lm ti mi cho mt chng sanh no tm hnh phc trng cu m Ngi tuyn b cho th gii bit qua kinh nghim bn thn Ngi ch khng phi qua cc l thuyt hay qua cc tn ngng hay phong tc tp qun. Gio l c Pht l cho con ngi ng dng thc tin m khng cn mt nhn hiu no. Trong vic su tp cun sch ny, ti chn lc mt s cc li pht biu ca cc nhn vt ni ting, trit gia, hc gi, s gia, vn ho, khoa hc gia, cc hng gio phm, cc nh cch mng x hi v cc chnh khch danh ting trong th gii tin tin, tt c u l cc nh tr thc ng hng u. Trong s ny a s khng phi l ngi Pht gio m l nhng nh t do t tng. Theo h, Pht gio l mt tn gio thc t nht, hp l nht, trin khai rt khoa hc, phc v hu hiu nhn loi nu nhng ngi theo o Pht thc hnh nghim chnh tn gio ny.

L do trn cho ti nim vui ln lao trong vic trnh by cc on vn trch dn t cc sch v bo ch. D c mt s ngi cho rng o Pht ng u trong lnh vc tn gio nhng vic su tp cc on vn ny, khng c mun lm gim nim tin ni cc tn gio khc v vic xut bn cun sch ny cng khng phi trnh by quan im Pht gio ng hng u m tri li ch phn nh tm nhn v t ca mt s cc nh tr thc. Tt c nhng li ch thch v cc li pht biu trong sch ny u do ni ngi su tp. K. Sri Dhammananda 25.11.1992 - P.L. 2536. -ooOoo-

Phn I [01] C PHT C PHT V I. Nu ni n tr tu v c hnh th ti khng th no ngh rng Cha Christ mt v th cao bng mt s nhn vt khc m lch s ghi nhn. Ti ngh rng ti phi t c Pht trn Cha v nhng phng din . - Bertrand Russell "Ti sao ti khng theo Thin Cha Gio" HIN THN CA C HNH

c Pht l hin thn ca tt c cc c hnh m Ngi thuyt ging. Trong thnh qu ca sut 45 nm di hong php, Ngi chuyn tt c nhng li ni ca Ngi thnh hnh ng; khng ni no Ngi bung th ci yu ui ca con ngi hay dc vng thp hn. Lun l, o c cn bn ca c Pht l ton ho nht m th gii cha bao gi bit n. - Gio s Max Miller, Hc gi ngi c. CY NHN LOI THNG HOA. y hoa n trn cy nhn loi bng n qua nhiu vn k Lm th gii chan ha hng thm tr tu V mt ngt tnh thng. - Sir Edwin Arnold , "nh Sng ng" C PHT GN GI CHNG TA HN. Cc bn thy r Ngi l mt nhn vt n gin, chn thnh, n c, mt mnh t lc phn u cho nh sng, mt nhn vt sng ch khng phi l thn k, ti cm thy c mt Ngi, l Ngi. Ngi gi bc thng ip cho nhn loi hon v. C nhiu t tng tuyt diu hin i ca chng ta rt gn gi tng ng vi thng ip ca Ngi, tt c nhng au kh, bt mn trong cuc sng, theo Ngi dy: l do lng ch k. Lng ch k c ba dng: - Mt l tham vng tha mn cm gic; - Hai l tham vng mun bt t; - Ba l tham vng thnh cng v trn tc. Con ngi trc khi c th tr nn thanh tnh, ngi phi ngng sng theo gic quan hoc cho ring chnh mnh. Ri con ngi mi tr thnh mt bc i nhn. c Pht, qua nhiu ngn ng khc nhau, nm trm nm trc Cha Christ, dy con ngi c tnh v tha. Trong mt s chiu hng Ngi rt gn gi vi chng ta hn, v p ng c nhu cu ca chng ta. c Pht cng t ra sng sut hn Cha Christ trong s quan tm phc v con ngi v t m h i vi vn trng tn b?t t ca kip nhn sinh. - H.G. Wells NGI CAO QU NHT CA NHN LOI Nu bn mun thy ngi cao qu nht ca loi ngi, bn hy nhn v Hong trong y phc mt ngi n xin; chnh l Ngi , siu phm thnh tnh ca Ngi tht v i gia con ngi. - Abdul Atahiya, mt thi nhn Hi Gio. PHNG PHP CA C PHT. Nu mt vn no cn c ra, vn phi c gii quyt trong hi ha v dn ch theo ng li dy bo ca c Pht. - Tng thng Nehru MT NGI MT TR V MT NGI BNH THNG S khc bit gia c Pht v mt ngi bnh thng ging nh s khc bit gia mt ngi bnh thng v mt ngi mt tr. - Mt Vn Ho. TN KNH C PHT.

Khng kh khn g khi chn la c Pht l mt ngi c tn sng trong s nhng ngi v ?i ca nhn loi. - Gio s Saunders , Tng Th k Vn ha Y.M.C.A India, Burma, Ceylon. THNG IP CA C PHT. c Pht v i hn tt c cc l thuyt v tn iu, thng ip bt dit ca Ngi lm rung ng nhn loi qua nhiu thi i. C l khng mt thi im no trong lch s qu kh m thng ip ha bnh ca Ngi li cn thit hn cho nhn loi ang au kh v cung lon nh hin nay. - Tng thng Nehru CU TR LI "KHNG" CA C PHT. Nu chng ta hi, chng hn, c phi v tr mt ht nhn in t lc no cng gi nguyn khng thay i, chng ta phi tr li "khng"; nu chng ta hi c phi v tr ca mt ht nhn in t thay i theo thi gian, chng ta phi tr li "khng"; nu chng ta hi c phi ht nhn ang di ng, chng ta phi tr li "khng". c Pht cng gii p nh vy khi c ngi hi tnh trng bn ng ca con ngi sau khi cht; nhng nhng cu tr li nh trn khng phi l nhng cu tr li quen thuc theo truyn thng khoa hc th k 17 v 18. - J.Robert Oppenheimer CHNG TA CM KCH BI TINH THN HP L CA NGI. Khi chng ta c nhng bi thuyt ging ca c Pht, chng ta cm kch bi tinh thn hp l ca Ngi. Con ng o c ca Ngi ngay trong quan im u tin l mt quan im thun l. Ngi c gng qut sch tt c nhng mng nhn ging mc lm nh hng n ci nhn v nh mnh ca nhn loi. - Tin S S.Radhakrisnan "c Pht C m" TINH THN TRM TNH V LNG T TM. iu ng ch nht ni c Pht l s kt hp gn nh c nht ca mt u c khoa hc trm tnh v thin cm su xa ca lng t tm. Th gii ngy nay ngy cng hng v c Pht, v Ngi l ngi duy nht tiu biu cho lng tm ca nhn loi. - Moni Bagghee, "c Pht Ca Chng Ta" TRIT L SIU PHM. c Pht l nh tin phong thng yu nhn loi, v l mt trit gia siu phm trong nhn phm dng cm v sng chi. Ngi c nhng iu m cha ai c th qun c l Ngi thuyt php trong hng say v nhit tnh v ngun kin thc. V i hn, tr tu ca Ngi chnh l i gng soi sng. - Moni Bagghee, "c Pht Ca Chng Ta". NGI KHNG NI V TI LI.

S thanh tnh ca tm linh v lng thng yu tt c sinh vt c dy d bi c Pht. Ngi khng ni n ti li m ch ni n v minh v in cung c th cha khi bi gic ng v lng thin cm. - Tin S Radhakrisnan "c Pht C m" C PHT GING NH MT THY THUC. c Pht ging nh mt lng y. Mt bc s phi bit chn on cc loi bnh tt, nguyn nhn, thuc gii c v phng php cha tr, phi bit p dng phng thc cho thch hp, cho nn c Pht dy T Diu (Bn s tht) ch r s hin hu ca au kh (Kh ), nguyn nhn ca au kh (Tp ), dit tr kh no c an lc (Dit ) v con ng a n dit tn kh au (o ). - Tin S Edward Conze, "Pht gio". C PHT CA TON TH NHN LOI. c Pht khng phi l ca ring ngi Pht t, Ngi l ca ton th nhn loi. Gio l ca Ngi thng dng cho tt c mi ngi. Tt c cc tn gio khai sng sau Ngi, u mn rt nhiu cc t tng hay ca Ngi. - Mt hc gi Hi Gio. MT NGI CHA KHN NGOAN. c Pht l ngi cha nhn thy n con ang vui chi trong ngn la th tc nguy him, Ngi dng mi phng tin cu cc con ra khi ngi nh la v hng dn chng n ni an lc ca Nit bn. - Gio s Lakshimi Narasu, "Tinh Hoa Ca Pht gio" C PHT L MT CON NG. Ti cng ngy cng cm thy c Thch Ca Mu Ni gn gi nht trong tnh cch v nh hng ca Ngi, Ngi l ng li, l Chn l v l L sng. - Gim mc Milman. MT VNG THI DNG RC R. Trong th gii ging t v xung t, hn th v bo lc, thng dip ca c Pht sng chi nh vng thi dng rc r. C l khng bao gi thng dip ca Ngi li thit yu hn nh trong thi i ca th gii bom nguyn t, khinh kh ngy nay. Hai ngn nm trm nm qua tng thm sanh kh v chn l ca thng dip ny. Chng ta hy nh li bc thng dip bt dit ny v hy c gng thi trin t tng v hnh ng ca chng ta trong nh sng gio l ca Ngi. C th chng ta phi bnh thn ng u c n vi nhng khng khip ca thi i nguyn t v gp phn nh trong vic khuyn khch ngh ng (Chnh t duy) v hnh ng ng (Chnh nghip). - Tng thng Nehru CON NGI V I CHA TNG C.

y l gio l m chng ta c th tin theo. Khng ni no trong th gii tn gio, sng bi v tn ngng m chng ta c th tm mt v gio ch chi sng nh th ! Trong hng lot cc v sao, Ngi l v tinh t khng l, v i nht. Mt s cc khoa hc gia, trit gia, cc nh vn ha tuyn b v Ngi "Con Ngi V i Nht Cha Tng C". nh ho quang ca v Thy v i ny soi sng ci th gii au kh v ti tm, ging nh ngn hi ng hng dn v soi sng nhn loi. - Mt Vn Ho u Chu. [02] PHT GIO GIO L CN BN CA C PHT. Lch thip, thanh tnh, t bi, xuyn qua s gii thot khi lng ch k tham dc, l gio l cn bn ca tn gio v i ng ca o Pht. - E. A. Burtt, "c Pht T Bi" MT CY CU C XY TON HO. Gio php ca c Pht ging nh mt cy cu c xy ton ho bng thp linh ng, gi v nc khng lm h c, t n thch ng ph hp trong mi trng hung thay i, nhng ng thi cng lm vng chc thm cu v m con ng an lc vnh cu, n Nit bn. - Phra Khantipalo, " lng" THC TNH TRI TIM NHN LOI. Chc chn t min ng Phng huyn b, ni t m mu m ca tn gio, cho chng ta s khm ph trung thc ni Pht gio t khi tn gio ny cho chng ta bit nn o c huy hong v s thanh khit tim n su xa trong bn tnh t nhin ca con ngi khng cn n mt thn linh no khc m bn tnh ny vn tim n trong tm ca con ngi v thc tnh h bin thnh cuc sng vinh quang. - Charles T. Gorham. KHNG C G VT QUA C PHT GIO. L Pht t hay khng phi l Pht t, ti quan st mi h thng ca cc tn gio trn th gii, ti khm ph ra khng mt tn gio no c th vt qua c v phng din v p v s qun trit, Bt chnh o v T diu ca c Pht. Ti rt mn nguyn em ng dng cuc i ti theo con ng . - Gio s Rhys Davids . PHT GIO KHNG DN DT CHNG TA TI MT THIN NG R DI. Pht gio rt thc t, v Pht gio ly quan im thc t i vi cuc i v th gii. Pht gio khng sai lm li ko chng ta n sng trong mt thin ng r di, Pht gio cng khng e a v hnh h chng ta bng tt c nhng loi s hi gi tng v cc mc cm ti li. Pht gio ku gi chng ta nn chnh xc v khch quan nhn nhng g th gii chung quanh chng ta, v ch cho ta con ng i ti t do ton ho, ha bnh, an lnh v hnh phc.

- Thng Ta Tin S W.Rahula S MNG CA C PHT. S mng ca c Pht qu l c o ring bit, v th cho nn s mng ny ng bit lp khc hn cc tn gio khc trn th gii. S mng ca Ngi l mang l tng ca nhng con chim ang bay trong khng trung v gn vi tri t, bi l thc phm nui sng chng thuc v tri t. - Hazrat Inayat Khan, " Thng ip Sufi" MT TN GIO V TR. Tn gio tng lai s l mt tn gio chung cho c v tr. Tn gio vt ra ngoi tng mt ng Thing Ling no , cc tn iu v l thuyt. Tn gio bao trm c thin nhin v tinh thn, phi cn c vo nim o gio pht sanh t nhng thc nghim ca mi vt, thin nhin v tinh thn nh mt s thun nht y ngha. Pht gio p ng c cc iu . - Albert Einstein PHT GIO VN GI NGUYN KHNG B NH HNG L thuyt ca Pht php vn ng vng ngy nay khng b nh hng bi tin trnh ca thi gian v s tng trng kin thc, vn gi nguyn nh lc ban u by t. D cho kin thc khoa hc tng tin n th no trn chn tri tr c ca con ngi, trong phm vi Gio php (Dhamma) cng vn c ch tha nhn v ng ha cc khm ph xa hn na. V phng din thu ht ca l thuyt ny khng da vo cc khi nim gii hn ca cc t tng s khai, v phng din kh nng cng khng b l thuc vo nhng ph nh ca t tng. - Franci Story, "Pht gio, Mt Tn Gio Th Gii" MT TN GIO HOAN H Pht gio hon ton chng hn li s u su, phin mun, dn vt, thi bun b, tt c nhng iu ny c coi nh lm tr ngi vic hiu r chn l. Mt khc, vic ng lu y rng, hoan h l mt trong "By Yu T Gic Ng", nhng c tnh cn thit phi c trau di tin ti Nit bn. - Thng ta Tin S W.Rahula MT THCH THC VI CC TN GIO KHC. Pht gio nh chng ta ang thy, nhng g c ghi chp su tp li rt l thc t, khng phi l mt h thng gi thuyt ca thi i s khai, v phng din ny Pht gio dm thch thc vi cc tn gio khc. - Gim Mc Gore, "c Pht v Cha Christ" KHNG C S GI NH TRONG PHT GIO im vinh quang trong Pht gio l Pht gio ly tr tu lm yu t ct li ca s cu ri. Trong Pht gio, o c (Gii) v tr tu khng th tch ri nhau. Gii hnh thnh nn tng ca i sng cao thng, tri thc v tr tu l nhng yu t kin ton n. Khng qun trit v lut nhn qu v duyn sinh (Pratyasamutpada), th khng th gi l o c chn chnh, ngi gi l o c chn chnh th phi c c mt ni qun v tri thc cn thit ny. V lnh vc ny o Pht khc hn vi cc

tn gio khc. Cc tn gio thuc nht thn gio khi u vi mt s l thuyt gi nh v khi nhng gi nh ny mu thun vi s tin b ca tri thc loi ngi, th gia tng thm phin mun. o Pht c thit lp trn mt tng vng chc ca cc s tht, chnh v th khng bao gi xa ri nh sng ca tri thc. - Gio s Lakhami Narasu, "Tinh Hoa Pht gio". C PHT NHN XA HN CC NH DUY TM HIN I. c C m bc b hon ton c n ci bng ca s hin hu trng cu bng mt sc mnh siu hnh hu ch ln lao cho nhng sinh vin trit hc v thy rng iu ch tha mn mt na trong lp lun v duy tm ni ting ca Gim mc Berkeley. Tht l mt du hiu ng k v cc li n i t nh ca ngi n v c C m c ci nhn su xa hn nh duy tm hin i v i nht. Khuynh hng v mt t tng gic ng ngy nay trn khp th gii khng nghing v thn hc, nhng nghing v trit hc v tm l hc. Hc thuyt nh nguyn lun ang tr nn nguy him. Nguyn tc cn bn ca s tin ha v nht nguyn lun c chp nhn bi cc nh t tng. - Gio S Huxley , "Tin Ha o c" CCH MNG V TN GIO. Hai mi lm th k qua, n mc kch mt cuc cch mng v tri thc v v tn gio ln n cao lt ch ngha c thn, cc nh tu ch k v thit lp mt tn gio ha hp, mt h thng nh sng v t tng c gi l Gio php (Dhamma), mt Trit hc Tn gio. - Anagarika Dharmapala, "Ci N Ca Th Gii i Vi c Pht". K HOCH SNG. Pht gio l mt phng thc lm sao t c li lc cao nht t cuc sng. Pht gio l mt tn gio ca tr tu m y kin thc v thng minh chim u th. c Pht khng thuyt ging thu np tn m l soi sng ngi nghe. - Mt Vn Ho Ty Phng". HY N V THY. Pht gio lun lun l vn ca bit v thy ch khng phi l tin sung. Gio l ca c Pht c gi l Ehi- Passiko, mi bn n thy khng phi n tin theo. - Ha thng Ta Tin s W. Rahula , "c Pht Dy G" TN GIO CA CON NGI Pht gio s trng tn nh mt tri, mt trng v loi ngi hin hu trn mt t; do , Pht gio l tn gio ca con ngi, ca nhn loi cng nh ca tt c. - Bandaranaike, Cu Th Tng Sri Lanka. NGI PHT T KHNG L N L CHO BT C AI.

Ngi Pht t khng n l cho sch v hay bt c ai. Ngi cng khng hy sinh t do t tng ca mnh tr thnh mt t ca c Pht. Ngi c th luyn tp ch t do c?a mnh v m mang kin thc cho n khi t mnh t c Pht qu, v tt c mi ngi u c kh nng thnh Pht. - Ha thng Narada Maha Thera, "Pht gio L G" SNG THEO NGUYN L Pht gio dy i sng khng bng lut l m bng nguyn l mt i sng cao p; v chnh v th Pht gio l mt tn gio khoan dung, mt h thng nhn t nht di nh mt tri. - Gio S Joseph Wain PHT GIO VN TN TI. Pht gio vn tn ti nh hi no, c n khi nu phi chng minh l c Pht cha bao gi sng c. - Christmas Humphreys, "Pht gio". NHNG VN HIN I c mt cht v Pht gio l bit rng hai ngn nm trm trc y, ngi Pht gio hiu r xa hn v c tha nhn v nhng vn tm l hin i ca chng ta. H nghin cu nhng vn ny t lu v tm thy cu tr li. - Tin S Graham Howe HUN LUYN TINH THN Chng ta nghe thy rt nhiu ngy nay v sc mnh tinh thn. Pht gio l mt h thng hun luyn tinh thn ton ho v hu hiu c trnh by trc th gii. @TGIA PHAI = - Dudley Wright TH H MI c Pht sng to mt th h mi, mt th h anh hng o c, mt th h cu lao ng, mt th h Pht. - Manmatha Nath Sastri TRUYN GIO U TIN. Pht gio l tn gio truyn gio u tin trong lch s nhn loi vi mt thng ip quc t l cu tt c nhn loi. c Pht, sau khi gic ng, gi 61 t i mi hng vi nhim v truyn t gio php em hnh phc v an lc cho loi ngi. - Tin s K.N. Jayatilleke, "Pht gio V Ha Bnh" KHNG BT BUC THEO O

Pht gio cha bao gi p ai theo d di hnh thc no - hoc p buc tng v nim tin i vi ngi khng thch, hoc bng bt c mt s tng bc no, bng la gt hay ve vn, hu ot c thng li gia nhp vo quan im ring t ca mnh. Nhng nh truyn gio ca o Pht khng bao gi thi ua dnh ngi quy np vo o nh ni ch ba. - Tin s G. P. Malasekara. S KIN TI HU CA HIN THC y, vic cn thit l lu n mt c tnh duy nht ca o Pht ngha l, Pht gio l mt tn gio duy nht, bc thy ca tn gio, m kt qu l mt trit l thch hp ni cho chng ta bit v nhng s kin ti hu ca hin hu v hin tht. o Pht l con ng ca s sng xut pht t vic chp nhn quan im ca i sng v xem s sng l hin tht. Trit l ca c Pht khng phi l khng k n tnh cht ca kin thc. - Tin S K.N.Jayatilleke, "Pht gio v Ha Bnh" KHNG CUNG TN. Ch ni v Pht gio thi, ta c th xc nhn l tn gio ny thot khi tt c cung tn. Pht gio nhm to trong mi c nhn mt s chuyn ha ni tm bng cch t chin thng ly mnh. Nh n sc mnh v tin bc hay c n s chinh phc tc ng mi ngi vo o th sao? c Pht ch r mt con ng gii thot duy nht cho c nhn t quyt nh nu mun theo tn gio ny. - Gio S Lakshmi Nasaru, "Tinh Hoa ca Pht gio" PHT GIO V CC NIM TIN KHC Pht gio ging nh lng bn tay, cc tn gio khc nh cc ngn tay. - The Great Khan Mongka PHT GIO KHNG PHI L TN GIO BUN T. Mt s ngi cho rng Pht gio l mt tn gio ti tm bun t. Khng ng nh vy, tn gio ny lm cc tn hng hi v vui ti. Khi chng ta c nhng chuyn sanh ra i ca cc B tt, cc c Pht tng lai, chng ta hiu Ngi tu tp hnh Nhn nhc Ba la mt. c hnh ny gip chng ta cm thy vui lng c n lc chng ta ang gp nhiu kh khn tr ngi hay hoan h trong cc nim an lc khc. - Thng Ta Gnanatiloka, mt hc gi Pht gio ngi c. PHT GIO V AN SINH X HI. Nhng ai ngh rng Pht gio ch ch trng n l tng cao thng, o c uyn thm v t tng trit l, v khng lu n x hi kinh t an lc ca con ngi, l nhm ln. c Pht ch trng n hnh phc ca con ngi. Vi Ngi, hnh phc khng th c c nu khng c mt i sng trong sch cn c vo nhng nguyn tc o c v tinh thn. Nhng Ngi bit l thc hnh mt cuc sng nh vy kh khn trong nhng iu kin vt cht v x hi khng tt p. Pht gio khng coi an lc vt cht l cu cnh; ch l mt phng tin i n cu cnh, mt cu cnh cao c v cao thng hn. Nhng cng l mt phng tin cn thit, cn thit trong vic

hon tt mc tiu cho hnh phc ca con ngi. Cho nn Pht gio cng nhn s cn thit ca mt s iu kin vt cht ti thiu em li thnh cng cho tinh thn - c n mt v tu s tham thin mt ni ho lnh. - Ha thng Tin s W.Rahula , "c Pht Dy g" TM GNG T ASOKA (A DC VNG) Quay v Pht gio, bn s c thy Asoka (A Dc Vng) khng nhng thuyt ging o c cao thng m s dng quyn uy ca mt vng trong mt phng php lm cc bc vng hin i ca cc nim tin khc phi h thn. - Geoffrey Mortiner, mt nh vn Ty Phng. NHNG NGUYN TC KHNG THAY I. Khng th cho rng Pht gio b suy yu, ngay hin ti, v Pht gio bt ngun trn nhng nguyn tc c nh cha bao gi b sa i. - Gertrude Garatt DHAMMA (GIO PHP) L QUY LUT. Tt c li dy ca c Pht c th c tm tt trong mt ch "Dhamma" (Php). Quy lut ny l chn tht, khng nhng hin hu trong tm con ngi m cn tn ti trong v tr. Tt c trong v tr u l s hin l ca Dhamma. Quy lut ca t nhin m cc nh khoa hc hin i khm ph ra u l biu hin ca Dhamma. Khi mt trng mc v ln, l v php, cng do qui lut (Dhamma), v Dhamma l ci quy lut ang tn ti trong v tr v tc ng mi chuyn theo nhiu cch khc nhau m c nghin cu qua cc ngnh vt l, ha hc, ng vt hc, thc vt hc v thin vn hc. Dhamma hin hu trong v tr cng nh Dhamma hin hu trong tm con ngi. Nu con ngi sng ng vi php th s gii thot khi kh au v t n Nit bn. - Thng Ta A. Mahinda S NGC I Trong nhng tn gio v i ca lch s, ti thch Pht gio, nht l nhng dng thc thu ban u, v tn gio ny c t yu t ngc i nht. - Bertrand Russell TN THNG PHT GIO Mc d ngi ta c th c thu ht t nguyn thy bi s khong t ca tn gio ny nhng ngi ta ch c th tn dng gi tr thc s ca Pht gio khi ngi ta phn xt kt qu to ra ca tn gio ny khng qua i sng ca chnh mnh t ngy ny qua ngy khc. - Tin S Edward Conze, Mt hc Gi Pht gio Ty Phng. KIN THC L CHA KHA TIN TI CON NG CAO P HN. Khng c nhng th vui nhc dc, cuc sng c th chu ng c khng? Khng tin tng vo bt t, con ngi c th c o c khng? Khng sng bi mt thn linh con ngi c th tin ti iu

chnh ng khng? c, c Pht tr li, cu cnh c th t c bi kin thc; mt mnh kin thc l cha kha tin ti con ng cao p hn, con ng m trong i sng ng theo ui; kin thc em li an tnh v ha bnh cho i sng gip cho con ngi khng xao xuyn i vi nhng cn bo t ca th gii y bin ng. - Gio S Karl Pearson MAY MN THAY NGI PHT T. Nhng tn khim tn ca c Pht may mn bit l nhng no, h khng tha hng li ngy bin ca s khng sai lm bt c mt cun sch no ngay t lc bt u. - Thng Ta Gio S Ananda Kaushalyayana PHT GIO V NGHI L Pht gio l mt tn gio t gic, t l nghi. Mt hnh ng c thc thi vi chnh s suy t th t n iu kin ha khng cn l mt nghi l. Pht gio nhn b ngoi c v nhiu nghi l nhng thc ra khng phi nh vy. - Tin s W.F.Jayasuriya, "Tm l v Trit l Pht gio" V CU TH. Nu c Pht c gi l v Cu th, ch c ngha l Ngi khm ph ra v ch cho nhn loi bit con ng Gii thot: Nit bn. Nhng chng ta phi t mnh bc trn con ng ny. - Ha thng Tin s W. Rahula , "c Pht Dy g" KHNG C P LC T mnh bt p mnh tin hay chp nhn mt vic m khng hiu thu th l hnh thi chnh tr ch khng phi hnh thi ca tm linh hay tr tu. - Ha thng Tin s W. Rahula , "c Pht Dy g" KNH TRNG CC TN GIO KHC. Ta khng nn ch tn vinh tn gio ring ca mnh v ch trch cc tn gio ca ngi khc. Ta nn knh trng tn gio ca nhng ngi khc v l do ny hay l do n. Lm nh vy, ta gip tn gio chnh mnh pht trin v cng l gip ch tn gio khc. Hnh ng ngc li l chnh ta o huyt cho tn gio mnh v cng lm hi tn gio khc. Bt c ai vinh danh tn gio mnh v ch trch tn gio khc, tng lm nh vy l sng bi tn gio mnh "tn dng tn gio mnh". Nhng ngc li, chnh l lm tn thng nghim trng tn gio mnh. Nn ha thun th tt hn: Hy lng nghe tt c, sn sng nghe vi thin ch nhng hc thuyt ca cc tn gio khc. - Hong Asoka (A Dc Vng) NIM HNH DIN THT S Tn gio ca s sng c phn xt khng phi ch thun bng nhng s tht c tuyn co nhng cng chnh bng s thay i m tn gio ny em li cho cuc sng ca tn . Cho n nay, theo

kinh nghim, Pht gio c mt k lc v thnh tu m chng ta c th ly l mt nim hnh din tht s. - D. Valisinha, Tng Th K, Hi Maha Bodhi, "Con ng sng ca ngi Pht t" V THC Cng c th ni rng n khm ph ra v thc sm hn nhng nh tm l hc Ty phng. Theo h, v thc gm c tt c nhng cm tng nm trong c nhn c di sn t kip trc. K thut thin nh Pht gio ch trng n sc mnh tim n, l s khai phng u tin ca tm l phn tch hc hin i, cng nh ca s hun luyn tinh thn t sinh v.v... - Gio s Von Glasenapp, Mt hc gi c. PHN TCH HP L Pht gio l mt tn gio v i duy nht ca th gii, mt cch thc v chn thc tn gio ny da trn cn bn mt h thng phn tch hp l nhng kh khn ca i sng v cch thc gii quyt kh khn y. - Moni Bagghee "c Pht ca Chng ta" K TH CA TN GIO. C rt t ci m ta gi l tn iu trong gio l ca c Pht, mt quan im rng ri tht him hoi v cng khng my ph thng trong thi i chng ta, Ngi t chi vic du gim cc li bnh phm. i vi Ngi, thiu lng khoan dung l k th ln nht ca tn gio. - Tin S S. Radhakrishnan , "c Pht C m" C MN PHI Hu ht cc tn tn ca cc gio phi khc b kim sot bi cc Trng gio ca h v b cm khng c c cc thnh kinh, ch ngha, tp ch, cc loi sch b ti hay hc thuyt ca tn gio khc. Vic ny rt him thy trong Pht gio. - Phra Khantipalo, " lng" NM GII Nm gii ny cho thy nm hng chnh m ngi Pht t t mnh kim sot tri hnh. l: gii th nht rn ngi pht t kim ch nng gin; gii th hai kim ch tham m vt cht; gii th ba, kim ch nhc dc; gii th t, kim ch s khip nhc v c (nguyn nhn khng chn tht) v gii th nm; kim ch lng ham mun cc s kch thch nh bn. - Edmond Holmes, "Tn iu ca c Pht" NGI T C THNG LI V I

Mt trong nhng nh hc gi u tin khi cng dch vn chng Pali sang Anh ng, l con mt gio s ni ting. Mc ch ca ng ta khi lm cng vic ny mun chng t C c gio vt trn Pht gio. ng ta tht bi trong nhim v ny nhng li t c mt thng li v i hn nhim v ng ta mong mun: ng ta tr thnh mt pht t. Chng ta khng bao gi qun c ci c duyn thc y ng ta thc hin nh ng thi mang Gio php qu gi (Dhamma) n cho hng ngn c gi Ty phng. Tn ca hc gi v i ny l Tin S Rhys Davids. - Thng ta A.Mahinda, "Blue Print of Happiness " VN MNH NHN LOI Trn nhng gii t mnh mng ca th gii, vn mnh nhn loi vn cn tn ti. Rt c th trong s tip xc vi khoa hc Ty phng v cm hng bi tinh thn lch s, gio l cn bn ca c C m c phc hng v thun khit, c th chim mt v tr phn ln trong hng i ca vn mnh nhn loi. - H.G.Well H THNG NGH VIN VAY MN T PHT GIO C th chc chn l khuynh hng v mt chnh ph t tr biu l bi nhng hnh thc a dng ca s hp tc nhn c t s thc y ca Pht gio v s bc b quyn hnh ca gii chc thy tu v xa hn na ch thuyt bnh ng ca Pht gio minh chng bng s loi b giai cp c quyn. Qu nhin v cc sch Pht gio, chng ta phi tha nhn ng li trong nhng v in hnh lc s khai v cc c cu i din t qun tr c iu ng. C th l mt ngc nhin cho nhiu ngi bit rng trong cc cuc hi ngh ca Pht gio t trn 2500 nm qua ngi ta thy nhng hot ng ging nh ngy nay chng ta thc thi ti ngh trng. Thm quyn trong hi ngh c bo v bng cch b nhim mt gii chc c bit. Vin trng u tin trong H ngh vin ca chng ta. Mt gii chc th hai c b nhim kim sot khi tc s cn thit c bo m, theo kiu Ngh vin Chief Whip trong h thng ca chng ta. Mt nhn vin ph trch iu ng di hnh thc biu quyt sau khi vn c mang ra tho lun. Trong mt vi trng hp vn ch phi lm mt ln, v n ba ln trong cc trng hp khc, th tc ti Ngh vin i hi d n phi c c ln th ba trc khi d n ny thnh lut. Nu cuc tho lun c nhng quyt nh bng a s tuyt i trong mt cuc u phiu kn. - Hu Tc ca Zetland, nguyn ph vng n , "Legacy of India" -ooOoo-

Phn II [03] LUN L DN CH

Pht gio hot ng dn ch, Pht gio gn gi dn ch trong tn gio, dn ch trong x hi v dn ch trong chnh tr. - Tin S Ambedkar CON NGI O C K TI Trn qu a cu ny, Ngi em ngha nhng chn l gi tr trng cu v thc y o c tin b khng ch cho ring n m cho c nhn loi. c Pht l mt nh o c v i k ti cha tng thy c trn hon v. - Albert Schweizer, mt nh lnh o trit hc Ty Phng VN HA TH GII. Pht gio mang li s tin b cho th gii vn minh v vn ha chnh ng nhiu hn bt c nh hng no khc trong tin trnh nhn loi. - H.G. Wells [04] LNG - HA BNH - TNH THNG T C HA BNH Cu hi t n nu ln l thng ip v i ca c Pht c th p dng c bao xa trn th gii ngy nay? C l c th p dng c, c l cng khng th p dng c; nhng nu chng ta theo ng nhng nguyn tc do c Pht ra, ri chng ta s t c ha bnh v an lc cho th gii. - Tng thng Nehru TR TU L THANH GM CN V MINH L K TH Cha c mt trang lch s no ca Pht gio b xa nht bi nh sng ca ngn la ca ta n d gio hay b bi en bi ln khi d gio hay cc ni th t v tn ngng bc chy, hay b nhum vi mu ca cc nn nhn v ti v hn th tn gio. Pht gio ch dng mt thanh gm, l gm Tr tu v ch tha nhn k th, l V minh. l chng tch ca lch s khng th chi ci c. - Gio s Bapat "2500 Nm ca Pht gio" KHNG MT LI TH BO Khng mt li th bo no c thy tht ra t ni c Pht trong cn tc gin, cha tng c mt li th bo c thy trn mi c Pht k c trong lc tnh c. - Tin S S. Radhakrishnan TP LUYN TR TU V T BI Dng nh ngi thanh nin bt dit, hin lnh, ngi khoanh chn trn hoa sen thanh tnh vi bn tay phi d ln nh khuyn nh nh tr li: "Nu con mun thot khi s au kh v s hi, con hy luyn tp tr tu v t bi".

- Anatole France KHNG C NGC I Vi ti, khng c mt ti liu no trong tt c lch s di ng ng ca Pht gio qua nhiu th k m cc tn Pht gio tuy trong thi gian di tt bc nh vy m c mt s ngc i no ca ngi pht t i vi nhng ngi c nim tin khc. - Gio s Rhys Davids [05] V TR CA CON NGI TRONG PHT GIO CON NGI TO LUT CHO THIN NHIN Lut trong khoa hc l mt sn phm cn thit cho nhn loi v khng c ngha xa con ngi cn c ngha nhiu hn trong lp lun cho thin nhin hn l ngc li thin nhin to lut cho con ngi. - Gio S Karl Pearson CON NGI KHNG PHI L MT SN PHM LM SN Con ngi ngy nay l kt qu ca vic lp i lp li c triu triu ln t tng v hnh ng. Con ngi hnh thnh v vn tip tc hnh thnh nh vy. C tnh ca con ngi c tin nh bi s chn la ca chnh mnh, t tng, hnh ng do mnh chn la bng thi quen. - Ha thng Piyadassi CON NGI C TH T LP Pht gio gip con ngi c th t lp v khch l lng t tin v ngh lc. -Ha thng Narada Maha Thera, "Pht gio yu lc" CON NGI C TH THOT KHI S HY DIT. Con ngi v i hn sc mnh m qung ca thin nhin v l c n khi ngh rng con ngi b hy dit bi nhng sc mnh y, con ngi vn gi c cao c hn bng s hiu bit cc sc mnh y. Li na, Pht gio mang s tht xa hn na: Pht gio cho thy bng phng thc hiu bit, con ngi cng c th kim sot c mi trng hung ca mnh. Con ngi c th ngng, thot khi b nghin nt bi sc mnh thin nhin v s dng nhng lut ca sc mnh thin nhin t mnh ng ln chng . - Pascal [06] LINH HN TIN TNG VO LINH HN L NGUYN NHN CA TT C MI PHIN NO. Pht gio ?ng duy nht trong lch s t tng nhn loi bc b s hin hu ca ci gi l linh hn, bn ng, hay Atman. Theo gio l ca c Pht, quan nim bn ng l mt tn ngng o tng sai

lm khng i i vi thc t v to ra t tng c hi, cho l "ta" hay "ca ta" nh tham m ch k, dc vng, luyn i, th hn, c , t kiu, ngo mn, v k v cc tt hoen khc, nh bn v rc ri. l ngun gc ca cc phin no trn th gii t nhng mu thun c nhn n chin tranh gia cc nc. Tm li, v quan im sai lm ny m tt c nhng ti li trn th gii xy ra. - Ha thng Tin s W. Rahula , "c Pht dy g" I SNG SAU CI CHT KHNG PHI L HUYN B. S khc bit ca t v sanh ch l giy pht cui cng ca t tng: lc t tng cui cng ca i sng ny to thnh iu kin cho t tng u tin trong ci gi l i sng k tip, m ni cho ng ra, ch l s tip ni mt lot nh vy. Trong chnh i sng ca n, cng vy, giy pht ti hu ca t tng to iu kin cho t tng k tip. Cho nn t quan im ca ngi pht t, cu hi v i sng sau khi cht khng phi l mt huyn b to ln, v ngi pht t khng bao gi lo lng v vn ny. - Ha thng Tin S W. Rahula , "c Pht dy g" [07] PHT GIO V KHOA HC PHT GIO V KHOA HC HIN I. "Ti thng ni, v ti s ni mi, ni na Pht gio v khoa hc hin i c quan h tinh thn khng kht." - Sir Edwin Arnold PHT GIO NG U VI KHOA HC. Nu c mt tn gio no c th ng u vi nhu cu khoa hc hin i th tn gio phi l Pht gio. - Albert Einstein MT TINH THN KHOA HC. Pht gio, ngc li, l mt h thng t tng, mt tn gio, mt tinh thn khoa hc, mt li sng hu l, thc dng v bao qut. Trong 2500 nm Pht gio tha mn nhu cu tinh thn ca gn mt phn ba nhn loi. Tn gio ny li cun Ty phng, nhn mnh v lng t tin i i vi lng v mt s quan im khc, bao gm khoa hc, tn gio, trit hc, tm l hc, o c v m thut, nhm vo ring con ngi l k sng to ra chnh i nay ca mnh v cng chnh mnh l ngi phc ha ra s mng ca mnh. - Christmas humpreys KHOA HC CHM DT CH PHT GIO BT U Khoa hc khng th a ra s oan quyt. Nhng Pht gio c th ng u vi s thch thc ca nguyn t nn kin thc siu phm ca Pht gio bt u l ch kt thc ca khoa hc. Nh vy r rng cho bt c ai nghin cu Pht gio. V vy, qua Thin nh Pht gio, nhng phn t cu to nguyn t c nhn v cm thy, s phin mun, hay bt toi nguyn (hay Dukkha, Kh) "Hin

ra hay mt i" (ty theo nguyn nhn) do chnh chng to ra vi ci m chng ta gi l "linh hn" hay "atma" o tng ca Sakkayaditthi ni n trong gio l ca c Pht. -Egerton C Baptist, "Khoa hc Ti thng ca c Pht" NHN QU THAY V THNG PHT Theo c Pht, th gii khng phi c cu to nh ngi ta tng. Ngi pht t tin tng hp l vo nghip (Kamma), nghip t tc ng v ni ln nhn v qu thay v thng pht. - Mt Vn Ho. [08] NIT BN L G? S GII THOT KHNG CN N THNG Ln u tin trong lch s th gii, c Pht tuyn b s gii thot, mi con ngi c th t c do chnh bn thn mnh trong i sng ca mnh trn th gii m khng cn n s gip ca Thng hay thnh thn no. Ngi nhn mnh v gio l nh lng t tin, thanh tnh, nh nhn, gic ng, an lc v lng thng yu nhn loi. Ngi cng nhn mnh n s cn thit ca kin thc, v khng c tr tu th siu linh ni tm khng xm nhp trong i sng ca Ngi c. - Gio S Eliot , "Pht gio v n gio" C PHT V S GII THOT. c Pht khng gii thot con ngi, nhng Ngi dy con ngi phi t chnh mnh gii thot ly mnh, nh chnh Ngi t gii thot ly Ngi. Con ngi chp nhn gio l ca Ngi l chn l, khng phi gio l ny n t ni Ngi, nhng v lng xc tn c nhn, thc tnh bi nhng li Ngi dy, tri dy bi nh sng tr tu ca chnh mnh. - Tin S Oldenburg, Mt hc gi c. [09] C TIN C PHT KHNG I HI PHI TIN c Pht khng ch nhn thc c s thc ti cao, Ngi cng c biu l kin thc cao c ca Ngi, kin thc cao hn tt c kin thc ca cc "Thn linh v Ngi". Kin thc ca Ngi rt r rng v c lp khng lin can g n thn thoi v hoang ng. Tuy nhin, ni y li cn cho thy mt hnh thc vng vng, t n biu l c mt cch r rng v hin nhin cho con ngi c th theo Ngi. V l do , c Pht khng i hi phi tin nhng ha hn kin thc. - George Grimm, "Gio L ca c Pht" [10]

PHT GIO V CC TN GIO KHC HU PHT GIO: N GIO Pht gio gy nh hng, ci tin, bin i v lm sung mn li n gio trong nhiu ng li v kinh thnh ca n gio. Cc ng li ca n gio c coi l hu Pht gio. Tin gi thuyt v trit l n trong gio l Karma (Nghip) v ti sanh vo cng vi h thng Tin Pht gio t n mc pht trin ti a t vn ha Pht gio v c thit lp trn cn bn trit l. - Tin S S. N. Dasgupta O C PH QUT Trc khi Pht gio ra i, khng c mt tn gio no ca n c ni n l c th thit lp mt h thng o c v tn gio c ph bin rng ri c gi tr cho tt c. - Tin S S.N. Dasgupta PHT GIO L PHT GIO Pht gio v Jainism chc chn khng phi l n gio (Hindu) v cng khng phi l Vedic Dharma (V ). ng vy, Pht gio pht sinh ti n v l mt phn trong ton b i sng vn ha v trit hc ca n. Tn o Pht hay Jaina l trm phn trm sn phm t tng v vn ha n. n gio (Hindu) d c tin tng cng khng c xem nh l ton b i sng vn ha v trit hc ca n . Tht l hon ton nhm ln khi cho rng vn ha n l vn ha n gio (Hindu). - Tng thng Nehru , "Khm ph n " MN N I I I VI C PHT Vi kin thn trng ca ti, phn gio l ch yu ca c Pht hin nay hnh thnh mt phn ca ton b n gio (Hindu). Ngy nay ngi n gio (Hindu) ti n khng th tm c du vt ca o mnh; v i sau s ci t to ln ca c Pht C m nh hng n gio. Bi s hy sinh v bin, bi s t b phi thng (th tc), bi s thanh tnh khng t vt trong cuc i ca Ngi, Ngi li mt n tng khng th no qun c cho n gio v n gio nh n i i v thy v i ny. - Mohandas Gandhi , "Maha Bodhi" TN GIO C U TH. Mt h thng khng bit n Thng theo li Ty phng; mt h thng chi b linh hn ca con ngi; mt h thng coi c tin bt t l sai lm; mt h thng khng nhn s hu hiu no ca cu nguyn v hy sinh, mt h thng khuyn con ngi khng trng cy vo u c m trng vo nhng c gng ca chnh mnh gii thot; mt h thng m thanh tnh nguyn thy ca n khng bit g v li nguyn, phc tng v cha bao gi tm s gip ca bn tay th tc, c truyn b nhanh chng ng k trn th gii t thi thng c cho ti by gi; mt h thng d c pha tp nhng d oan p buc, vn l mt tn iu u vit ca phn ln nhn loi. - T.H.Huxley QUAN NIM PHT GIO V TI LI

Quan nim v ti li ca Pht gio khc hn vi ngi C c gio. Vi tn Pht gio, ti li ch l v minh hay ngu si. Mt ngi hung c l mt ngi ngu si. K phm ti khng cn n trng pht m cn c gio ha nhiu. Ngi khng phi b coi l "Vi phm mng lnh ca Thng " hay nh mt k phi cu xin lng ln mn, tha th ca Thng . Tt hn v cn thit hn cho ngi bn phm ti kia bit l phi ca con ngi. Ngi pht t khng tin l ngi phm ti c th thot c hu qu bi ti li gy ra bng cch van vi cu nguyn vi Thng . -John Walters, "Tinh thn khng b giao ng" THN LINH CN S GII THOT. Ln u tin trong lch s loi ngi, c Pht khuyn d, khn cu v ku gi con ngi khng nn lm hi mt sanh mng, khng nn dng li cu nguyn, li ca tng, hay hy sinh (sanh mng) cho cc Thn linh. Vi tt c ti hng bin trong lnh truyn ca Ngi, ng V Thng S c ln hng hn tuyn b l Thn linh, ni cho ng, cng cn n s gii thot cho mnh h. - Gio S Rhys Dadis [11] TH GII V V TR TH GII KHNG TON BCH c Pht khng gin hn vi th gian. Ngi ngh l th gian khng phi l c c, bt tr m l v thng v m mui. Ngi phin no i cht v nhng ngi khng nghe theo Ngi nhng Ngi cng khng biu l tinh thn kh chu. - Gio s Elliot , "Pht gio v n gio" MT TRN CHIN V I Ton th v tr l mt chin trng rng ln. Chin trn khp ni. Th gii khng c g ngoi cuc u tranh v vng chng li cc vi trng ca cc bnh khng khip, gia phn t chng li phn t, gia nguyn t chng li nguyn t, gia in t chng li in t. T tng cng l bi chin trng. Cc hnh thc (sc), m thanh, v gic... l kt qu s phn cng v giao chin. Chnh s hin hu ca chin tranh cho thy c mt trng thi Ha bnh Ton ho. gi l Nibbana (Nit bn). -Ha thng Narada Maha Thera, "L tng B Tt" -ooOoo-