Περιεχόμενα

Κύμα
Αρμονικό κύμα
Κίνηση υλικού σημείου
Κυματοσυνάρτηση
Φάση κύματος
φ≥0
Παράδειγμα 1
Παράδειγμα 2
Διαφορά φάσης
Συμφωνία φάσης –Αντίθεση φάσης
Στιγμιότυπο (1)
Στιγμιότυπο (2)
Εξίσωση ταλάντωσης (1)
Εξίσωση ταλάντωσης (2)
 Κύμα
Κύμα : Διάδοση μιας διαταραχής στο χώρο
Μηχανικό κύμα : Διαδίδεται σε ένα ελαστικό μέσο
Πηγή του κύματος – Πηγή της διαταραχής : Η αιτία που προκαλεί τη διαταραχή
Μηχανισμός

Κατά τη διάδοση ενός κύματος μεταφέρεται ορμή και ενέργεια από το ένα σημείο
του μέσου στο άλλο , όχι όμως και ύλη.

Η ταχύτητα με την οποία διαδίδεται ένα κύμα εξαρτάται μόνο από τις ιδιότητες
του μέσου και όχι από το πόσο ισχυρή είναι η διαταραχή.
π.χ. Τα ηχητικά κύματα διαδίδονται στον αέρα με ταχύτητα 344m/s (στους 200C)
ενώ στα στερεά διαδίδονται με μεγαλύτερη ταχύτητα.
Εγκάρσια κύματα : Διαδίδονται στα στερεά (στα υγρα κατά προσέγγιση)
Τα σημεία του μέσου ταλαντώνονται κάθετα στη διεύθυνση
διάδοσης του κύματος.
Διαμήκη κύματα : Διαδίδονται στα στερεά ,υγρά και στα αέρια
Τα σημεία του μέσου ταλαντώνονται πάράλληλα στη διεύθυνση
διάδοσης του κύματος.
Περιοδικό κύμα : Διάδοση μιας περιοδικής διαταραχής
Αρμονικό κύμα : Διάδοση μιας απλής αρμονικής ταλάντωσης
Οποιαδήποτε διαταραχή μπορεί να θεωρηθεί ότι προέρχεται από το άθροισμα
ενός αριθμού αρμονικών κυμάτων.
Περίοδος (Τ) του κύματος είναι ο χρόνος στον οποίο ένα σημείο του μέσου
ολοκληρώνει την κίνηση του αλλά και ο χρόνος στον οποίο η κυματική εικόνα
επαναλαμβάνεται.
Συχνότητα (f) : η συχνότητα ταλάντωσης αλλά και ο αριθμός των κορυφών ( στα
εγκάρσια κύματα) ή των πυκνωμάτων (στα διαμήκη) στη μονάδα του χρόνου.
Μήκος κύματος : η απόσταση που διαδίδεται το κύμα σε μια περίοδο ή η απόσταση
δύο σημείων που απέχουν τοίδιο από τη Θ.Ι. και κινούνται κατά την ίδια φορά ή
η απόσταση δύο διαδοχικών κορυφών
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Αρμονικό κύμα Β.Ζαρείφης
y=Aημωt t=0

y=Aημ(ωt-π/2)
t=T/4

y=Aημ(ωt-π)
t=T/2

y=Aημ(ωt-3π/2)
t=3T/4

y=Aημ(ωt-2π) t=T
 Οι ταλαντώσεις των υλικών σημείων του ελαστικού μέσου έχουν :

Ιδιο πλάτος με την προυπόθεση ότι το κύμα διαδίδεται σε γραμμικό ελαστικό

μέσο χωρίς απώλειες ενέργειας

Ιδια συχνότητα f , γωνιακή συχνότητα ω , περίοδο Τ

Διαφορετική φάση επειδή το κάθε ένα αρχίζει να ταλαντώνεται διαφορετική

χρονική στιγμή

Επειδή τα σημεία αρχίζουν να ταλαντώνονται με καθυστέρηση σε σχέση με την

πηγή η αρχική φάση είναι αρνητική (καθυστέρηση φάσης)

Η καθυστέρηση φάσης έιναι ανάλογη με την χρονική καθυστέρηση (Δt) και με

την απόσταση x .
Σε χρόνο T ή απόσταση λ αντιστοιχεί καθυστέρηση φάσης 2π

∆t = T ↔ ∆x = λ ↔ ∆φ = 2π
ΙΔΙαιΤΕΡΟ
Κίνηση υλικού σημείου Β.Ζαρείφης

Ταχύτητα κύματος

υ Σταθερή - Εξαρτάται από

u το μέσο διάδοσης
x λ Θεμελιώδης
υ = = = λf κυματική
t T εξίσωση

Εξισώσεις κίνησης υλικών σημείων

Απομάκρυνση y απότην Θ.Ι.

y=Aημ(ωt-θ)

λ Ταχύτητα ταλάντωσης
u=Aωσυν(ωt-θ)
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Κυματοσυνάρτηση Β.Ζαρείφης

Εξίσωση ΑΑΤ του (Ο)

y
uΣ y = Aηµωt
xΣ Σ t ο χρόνος ταλάντωσης της πηγής
Το κύμα φτάνει σε απόσταση χ σε
yΣ χρόνο ∆t =
x
O υ
x Χρόνος ταλάντωση του Σ : t'= t − ∆T
Εξίσωση ΑΑΤ του (Σ)
y = Aηµωt'→
s y = Aηµω (t − ∆t )
2π x
y = Aηµ (t − )
xΣ : Θέση υλικού σημείου T υ
yΣ : Απομάκρυνση υλικού t x
σημείου από την Θ.Ι. y = Aηµ 2π ( − )
T υT
uΣ : Ταχύτητα ταλάντωσης
υλικού σημείου. t x
y = Aηµ 2π ( − )
T λ
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Β.Ζαρείφης
Φάση κύματος

 t x
ΦΑΣΗ φ = 2π  − 
T λ 

Ν = 1 ταλάντωση  μεταβολή φάσης 2π

Ν = 2 ταλαντώσεις  μεταβολή φάσης 4π

Ν ταλαντώσεις  μεταβολή φάσης Ν2π

φ
Η φάση φ συνδέεται με τον αριθμό των ταλαντώσεων Ν Ν=
2π
ΙΔΙαιΤΕΡΟ φ≥0 Β.Ζαρείφης

 t x
φ = 2π  −  ≥0
T λ 
x0
Το κύμα φτάνει σε απόσταση χ 0 σε χρόνο t0 =
v
x0 x0
Η κυματοσυνάρτηση ισχύει για t ≥ t0 ⇔ t≥ ⇔ t≥ ⇔
v λ /T
x0T t x0 t x0  t x0 
t≥ ⇔ ≥ ⇔ − ≥ 0 ⇔ 2π ⋅  −  ≥ 0
λ T λ T λ T λ 

Για t < t0 ή φ < 0 το σημείο ηρεμεί , δηλαδή y = 0 και u = 0

Για t = t0 ή φ = 0 το σημείο αρχίζει να ταλαντώνεται, δηλαδή y = 0 και u = +umax

 Παράδειγμα 1
Δίνονται οι εξισώσεις τριών αρμονικών κυμάτων
 x  x  πx 
1. y = 10ηµ 2π  2t −  2. y = 5ηµπ  2t −  3. y = 10ηµ  2πt −  y σε cm , χ σε m , t σε
 4  4  4
Να βρείτε α) ποιο κύμα διαδίδεται με μεγαλύτερη ταχύτητα β) σε ποιό κύμα παρατηρείται
η μέγιστη ταχύτητα ταλάντωσης.
 Παράδειγμα 2
 x
Δίνεται η κυματοσυνάρτηση y = 10ηµ 2π  2t − 
 4
Ενα σημείο απέχει από την πηγή απόσταση χ=8 m. Να βρεθεί η απομάκρυνση (y)
από την θέση ισορροπίας και η ταχύτητα ταλάντωσης τις χρονικές στιγμές :
α) t=0.875 s β) t=1s γ) t=1,125 s
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Β.Ζαρείφης
Διαφορά φάσης
Για δύο σημεία Κ,Λ σε αποστάσεις XK , XΛ , από την πηγή , με XK < XΛ μεγαλύτερη
Φάση σε δεδομένη στιγμή έχει το σημείο που βρίσκεται πιο κοντά στη πηγή ,
Δηλαδή φΚ > φΛ.
O K Λ v = λf

ΔxKΛ= xΛ-xΚ

xK < xΛ ⇔ ∆φΚΛ = φΚ − φΛ

− xK > − xΛ ⇔ t x  t x 
∆φΚΛ = 2π ⋅  − K  − 2π ⋅  − Λ 
T λ  T λ 
xK x
− >− Λ ⇔
λ λ  x x 
∆φΚΛ = 2π ⋅  − K + Λ 
t xK t xΛ  λ λ 
− > − ⇔
T λ T λ  x − xK 
∆φΚΛ = 2π ⋅  Λ 
t x  t x   λ 
2π ⋅  − K  > 2π ⋅  − Λ 
T λ  T λ  ∆xΛΚ
∆φΚΛ = 2π ⋅
φ K > φΛ λ
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Β.Ζαρείφης
Συμφωνία φάσης –Αντίθεση φάσης

v = λf
O K Λ

ΔxKΛ= xΛ-xΚ

κύμα
∆x
∆φ = 2π ⋅
λ v7 15 22

14 21
6 8 16 23

Συμφωνία φάσης : y1= y2 , u1 = u2 1 5 13 24

∆x 9 17 20
∆φ = 2κπ ⇒ 2π = 2κπ ⇒ ∆x = κ ⋅ λ
λ 2
4 12
10
18
19
11
Αντίθεση φάσης : y1 = -y2 , u1 = -u2 3

∆x λ
∆φ = ( 2κ + 1)π ⇒ 2π = ( 2κ + 1)π ⇒ ∆x = ( 2κ + 1)
λ 2
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Στιγμιότυπο (1) Β.Ζαρείφης

y = f(x) για δεδομένο t

 t x  x
πχ για t = 2T εχω t/T = 2 άρα y = Aηµ 2π  −  ⇒
T λ 
y = Aηµ 2π  2− 
 λ

Δύο παλμοί
y

+A

χ
2λ
-A
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Στιγμιότυπο (2) Β.Ζαρείφης

9 x
π.χ. για t = 9T/4 εχω t/T = 9/4 άρα y = Aηµ 2π ( − )
4 λ

1
2+ παλμοί
4
y
+A

χ
9λ/4
-A
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Εξίσωση ταλάντωσης (1) Β.Ζαρείφης

y=f(t) για δεδομένο x

t
π.χ. για x = 2λ εχω x/λ = 2 άρα y = Aηµ 2π ( − 2)
T
εναρξη ΑΑΤ την στιγμή t = x/υ = 2Τ

+A
t
2Τ
-A
ΙΔΙαιΤΕΡΟ Εξίσωση ταλάντωσης (2) Β.Ζαρείφης

y = f(t) για δεδομένο x

t
πχ για x/λ = Λ άρα y = Aηµ 2π ( − Λ )
y T
+A
t
ΛΤ
t u = Aωσυν 2π ( − Λ )
-A T
u
t
+Aω α = − Aω ηµ 2π ( − Λ )
2

ΛΤ
t T
-Aω
ΙΔΙαιΤΕΡΟ