Zemi̇n Parametreleri̇ni̇n Deneysel Ve Teori̇k

UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS
YKSEK LSANS TEZ
Gnad Mge NALKA
ZEMN PARAMETRELERNN DENEYSEL VE TEORK OLARAK RDELENMES
NAAT MHENDSL ANABLM DALI
ADANA, 2011
UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS ZEMN PARAMETRELERNN DENEYSEL VE TEORK OLARAK RDELENMES
Gnad Mge NALKA YKSEK LSANS TEZ NAAT MHENDSL ANABLM DALI
Bu Tez 10/03/2011 Tarihinde Aadaki Oybirlii/Oyokluu ile Kabul Edilmitir.

.................... .....
Jri
yeleri
Tarafndan
.....................................
Prof. Dr. Mustafa LAMAN
Do. Dr. A. Azim YILDIZ
Yrd. Do. Dr. Taha TAKIRAN
DANIMAN
YE
YE
Bu Tez Enstitmz naat Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr. Kod No:
Prof. Dr. lhami YENGL Enstit Mdr
Not: Bu tezde kullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge ve fotoraflarn kaynak gsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere tabidir.
Z YKSEK LSANS TEZ ZEMN PARAMETRELERNN DENEYSEL VE TEORK OLARAK RDELENMES Gnad Mge NALKA UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS NAAT MHENDSL ANABLM DALI Danman : Prof. Dr. Mustafa LAMAN Yl: 2011, Sayfa: 174 Jri : Prof. Dr. Mustafa LAMAN : Do. Dr. Abdlazim YILDIZ : Yrd. Do. Dr. Taha TAKIRAN Bu almada, zeminin farkl zellikleri arasnda gei yaplmtr. ounlukla zeminin farkl zelliklerine bal olarak, mukavemet parametrelerinin deiimi arasnda ilikiler kurulmutur. Bu ilikilerin kurulmas iin farkl araziden alnan numuneler zerinde zemin mekanii deneyleri gerekletirilmitir. Ayn zemin ortamnda yaplmak suretiyle arazi deneyleri yaplmtr. Tm bunlarn yan sra laboratuar ortamnda kk model zerinde yk-deplasman ilikileri arazi ykleme deneyi ile elde edilen sonularla kyaslanmtr. Zeminin ykler altnda yapt oturma miktar konsolidasyon deneyinden elde edilen parametreler yardmyla hesaplanabilmektedir. Bu parametreler arasnda nemli bir yer tutan n konsolidasyon basnc 2 farkl araziden alnan numuneler zerinde Casagrande ve dier aratrmaclar tarafndan nerilen 7 farkl yntem ile hesaplanp kendi iinde karlatrlmtr. almada ayrca, kil zeminde eksenli basn ve konsolidasyon deney modellerinin, PLAXIS bilgisayar program kullanlarak, 2 boyutlu ve eksenel simetrik koullarda sonlu elemanlar yntemi ile saysal zm yaplmtr. Elde edilen deneysel ve saysal sonular karlatrlm ve korelasyonlar yaplmtr. Anahtar Kelimeler: Kayma mukavemeti, n konsolidasyon basnc, Rlatif sklk, Kil, PLAXS
ABSTRACT MSc THESIS EXPERIMENTAL AND THEORETICAL INVESTIGATION OF THE SOIL PARAMETERS Gnad Mge NALKA UKUROVA UNIVERSITY INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES DEPARTMENT OF CIVIL ENGINEERING Supervisor : Prof. Dr. Mustafa LAMAN Year: 2011, Pages: 174 Jury : Prof. Dr. Mustafa LAMAN : Assoc. Prof. Dr. Abdlazim YILDIZ : Asst. Prof. Dr. Taha TAKIRAN In this study, the transitions between the different soil properties are studied. Related with the different properties of soil, relationships are established between the altering strength parameters. To set these relationships, 3 samples which are extracted from different site locations are exposed to soil mechanics experiments. Insitu tests are conducted by sticking to the site conditions. Apart from these, the results obtained from the site experiments are compared with the relationships derived from load-displacement laboratory model. The soil settlement can be calculated with the parameters obtained from the consolidation experiment. Preconsolidation pressure, one of the most important parameters, is calculated and compared for 2 site samples by applying the Casagrande and 7 other methods. In clayey soil, numerical solution is implemented by using the finite element method for triaxial and consolidation experiment model in PLAXS under 2-D and axially symmetrical conditions. Obtained experimental and numerical results are compared. Key Words: Shear strength, pre-consolidation pressure, Relative density, Clay, PLAXIS,
II
TEEKKR
Yksek lisans eitimim sresince, almalarma yn veren, deerli katklarn, zamann ve gler yzn benden esirgemeyen Sayn Hocam, Prof. Dr. Mustafa LAMANa teekkr ederim. Deerli katklarndan dolay Sayn Prof. Dr. M. Arslan TEKNSOY, Sayn Do. Dr. A. Azim YILDIZ, Sayn Yrd. Do. Dr. Taha TAKIRAN, Sayn Prof. Dr. Hasan ETN ve blm hocalarma teekkr ederim. Desteklerinden dolay Yrd. Do. Dr. M. Salih KESKN, Yrd. Do. Dr. Erdal UNCUOLU, Yrd. Do. Dr. Murat RNEK, Yrd. Do. Dr. Hacer BLR, n. Yk. Mh. Ahmet ARSLAN, Ar. Grevlileri Seluk BLDK, Firdevs UYSAL, Ahmet DEMR, Baki BARIAIK, n. Yk. Mh. smail Hakk BTN, Burin DOSTLAR, Suphi CVELEKe teekkr ederim. ukurova niversitesi Dekanlk Atlyesi personeline, bitirme rencileri Tolga YARDIMCIya, blm personelleri Sleyman EVLEKSZ ve Muzaffer KURTa bana gsterdikleri yardmlarndan dolay teekkrlerimi sunarm. Arazi almalarmda ve laboratuar almalarmda yardmlarn esirgemeyen Alfa Zemin Laboratuarnn, Zemar Zemin Ett ve Proje Merkezinin, Akdeniz Zemin Laboratuarnn alanlarna ve yneticilerine teekkr ederim. Deerli meslektam, sevgili babam Selahattin NALKAa desteini benden esirgemedii iin teekkr bir bor bilirim. Deerli meslektam, hayatmda byk bir nem arzeden, bana g ve moral veren Yusuf Ziya ALPe teekkr ederim. Hayatmn her aamasnda yanmda olan, benden sevgi ve desteklerini esirgemeyen bata sevgili annem Perihan NALKA, abim Boa Tolga NALKA ve ablam Ayad Gonca NALKAa ve hayatmn her aamasnda beni yalnz brakmayan deerli dostum Aya KORUCUya teekkrlerimi sunarm.
III
NDEKLER
SAYFA
Z ........................................................................................................................ I ABSTRACT ........................................................................................................ II TEEKKR ...................................................................................................... III NDEKLER .................................................................................................. IV ZELGELER DZN .................................................................................... VIII EKLLER DZN .............................................................................................X SMGELER VE KISALTMALAR ............................................................... XVIII 1. GR .............................................................................................................. 1 2. NCEK ALIMALAR ................................................................................ 5 2.1. Giri ......................................................................................................... 5 2.2. Deneysel almalar ................................................................................. 5 2.2.1. H. Leussink and W. Wittke (1963) .................................................... 5 2.2.2. J.R.Lambrechts and J.J. Rixner (1981) .............................................. 5 2.2.3. J. Lutenegger and G.R. Hallberg (1981) ............................................ 6 2.2.4. G. T. Houlsby and N. J. Withers (1988) ............................................ 7 2.2.5. A.B. Cerato ve A.J. Lutenegger (1987) ........................................... 10 2.2.6. R. yisan ve A. Ansal (1996) ........................................................... 12 2.2.7. A. . Kayalar, M. Kuruolu ve U. Akay (1998)............................... 14 2.2.8. A. enol ve A. Salamer (2002) ...................................................... 16 2.2.9. . Bozbey ve E. Torol (2009) ......................................................... 18 2.3. Teorik almalar ................................................................................... 21 2.3.1. Yumuak Kil Zemin Davran ve Modelleri ................................... 21 3. DENEYSEL ALIMALAR ........................................................................ 23 3.1. Arazi almalar.................................................................................... 26 3.1.1. Kil Zemin ....................................................................................... 26 3.2. Klasik Laboratuar Deneyleri ................................................................... 30 3.2.1. Kum Zemin ..................................................................................... 30 3.2.1.1. Endeks Deneyleri .................................................................... 31 3.2.1.1.(1). Elek Analizi................................................................... 31
IV
3.2.1.1.(2). Piknometre Deneyi ........................................................ 32 3.2.1.1.(3). Sklk Deneyi................................................................ 32 3.2.2. Kil Zemin ....................................................................................... 34 3.2.2.1. Kil Numunelerin Hazrlanmas ................................................ 34 3.2.2.2. Endeks Deneyleri .................................................................... 35 3.2.2.2.(1) Elek ve Hidrometre Analizi ............................................ 35 3.2.2.2.(2) Atterberg Limitleri ......................................................... 36 3.2.2.2.(3) Piknometre Deneyi ......................................................... 37 3.2.2.2.(4). Konsolidasyon Deneyi ................................................... 38 3.2.2.2.(4).(a). Farkl Yntemlerle n Konsolidasyon Basncnn Elde Edilmesi ....................................... 49 3.2.2.3. Kayma Mukavemeti Deneyleri ................................................ 49 3.2.2.3.(1). Serbest Basn Deneyi ................................................... 54 3.2.2.3.(2). Kesme Kutusu Deneyi ................................................... 54 3.2.2.3.(3). Eksenli Basn Deneyi ............................................. 55 3.3. Model Deneyler ...................................................................................... 57 3.3.1. Arazi Model Deneyi ........................................................................ 58 3.3.2. Laboratuar Model Deneyi ............................................................... 59 3.4. Arazi Deneyleri ...................................................................................... 61 3.4.1. Standart Penetrasyon Deneyi ........................................................... 61 3.4.2. Presiyometre Deneyi ....................................................................... 64 4. DENEY SONULARININ KARILATIRILMASI ................................... 71 4.1. Kum Zeminde Yaplan Deneysel almalar .......................................... 71 4.1.1. Rlatif Skln sel Srtnme Asna Etkisi................................ 71 4.1.2. Gradasyon Aralnn sel Srtnme Asna Etkisi ....................... 75 4.2. Kil Zeminde Yaplan Deneysel almalar ............................................. 77 4.2.1. Bat Adana Su Artma Tesisinde Yaplan Deneysel almalar ....... 77 4.2.1.1. Kil Minerallerinde Aktivite ...................................................... 77 4.2.1.2. Farkl Yntemlerle Bulunan n Konsolidasyon Basnc ............. Deerlerinin Karlatrlmas .................................................. 80 4.2.1.3. Serbest Basn Deney Sonular .............................................. 95
4.2.1.4. Kesme Kutusu Deney Sonular .............................................100 4.2.1.5. Eksenli Basn Deneyi Sonular .......................................101 4.2.1.6. Arazi - Laboratuar Model Deneyleri Sonular ve Karlatrmalar ....................................................................102 4.2.2. Kayl Kynde Yaplan Deneysel almalar ..............................106 4.2.2.1. Farkl Yntemlerle Bulunan n Konsolidasyon Basnc ............. Deerlerinin Karlatrlmas .................................................106 4.2.2.2. Serbest Basn Deneyi Karlatrmalar .................................107 4.2.2.3. Eksenli Basn Deneyi Sonular .......................................110 4.2.2.4. Kayl Ky Kilinde Yaplan Standart Penetrasyon ve ............... Presiyometre Deney Verileri ve Karlatrmas .....................111 5. SONLU ELEMANLAR YNTEM ............................................................117 5.1. Giri ..................................................................................................117
5.2. Sonlu Elemanlar Yntemi......................................................................117 5.3. PLAXIS Program .................................................................................120 5.3.1. Geometrik Modelin Oluturulmas .................................................121 5.3.2. Elemanlar.......................................................................................122 5.3.2.1. Zemin Elemanlar ...................................................................122 5.3.2.2. Kiri Elemanlar ......................................................................123 5.3.3. Zemin Modelleri ............................................................................123 5.3.3.1. Lineer Elastik Model (LE) ......................................................123 5.3.3.2. Mohr-Coulomb Model (MC) ..................................................124 5.3.3.3. Jointed-Rock Model (JR) ........................................................124 5.3.3.4. Soft Soil Model (SS)...............................................................125 5.3.3.5. Soft Soil Creep Model (SSC) ..................................................125 5.3.3.6. Hardening Soil Model (HS) ....................................................125 5.3.3.7. Modifiye Cam Kili Modeli (MCC) .........................................126 5.4. Eksenli Basn Deneylerinin Sonlu Elemanlar Analizi .....................129 5.4.1. Snr Koullar................................................................................130 5.4.2. A Etkisi ........................................................................................130
VI
5.4.3. Malzeme zellikleri.......................................................................132 5.4.4. Hesaplamalar .................................................................................132 5.5. PLAXIS Bilgisayar Program ile Eksenli Deney Modelinin Analiz Sonular ...............................................................................................133 5.6. Konsolidasyon Deneyinin Sonlu Elemanlar Analizi ...............................136 5.6.1. Snr Koullar................................................................................136 5.6.2. A Etkisi ........................................................................................137 5.6.3. Malzeme zellikleri.......................................................................138 5.6.4. Hesaplamalar .................................................................................139 5.7. PLAXIS Bilgisayar Program ile Konsolidasyon Deney Modelinin Analiz Sonular ...............................................................................................140 6. SAYISAL VE DENEY SONULARININ KARILATIRILMASI ...........143 6.1. Giri ......................................................................................................143 6.2. Eksenli Basn Deneyi ile Teorik zmlerin Karlatrlmas ........143 6.3. Konsolidasyon Deneyi ile Teorik zmlerin Karlatrlmas .............145 7. SONULAR VE NERLER .....................................................................149 KAYNAKLAR .................................................................................................153 ZGEM .....................................................................................................157 EKLER .............................................................................................................158
VII
ZELGELER DZN
SAYFA
izelge 3.1. Elek analiz sonular (Uncuolu, 2009)................................................ 32 izelge 3.2. Kuru birim hacim arlk deney sonular (Uncuolu, 2009) ................ 34 izelge 3.3. Kayl Ky zemini kvam deneyleri sonular ................................... 37 izelge 3.4. SPT N deeri ile drenajsz kayma mukavemeti arasndaki korelasyonlar (Terzaghi, 1996) ............................................................ 63 izelge 4.1. Daneli zeminlerde rlatif sklk ........................................................... 71 izelge 4.2. Farkl sklklarda hesaplanan birim hacim arlk deerleri ................. 72 izelge 4.3. sel srtnme asnn () rlatif sklk ile deiimi ( D r ) ................. 72
izelge 4.4. Deney numuneleri iin kullanlan elekler ............................................. 75 izelge 4.5. Farkl gradasyon aralklarndaki numunelerin elek analizi deney sonular .............................................................................................. 76 izelge 4.6. Deney sonular ................................................................................... 76 izelge 4.7. Bat Adana Su Artma Tesisi zemini kvam deneyleri sonular ........... 78 izelge 4.8. Kil minerallerinde aktivite (nalp, 2007) ............................................. 79 izelge 4.9. Deneylerde kullanlan numunelerin zemin zellikleri........................... 81 izelge 4.10. Farkl yntemlerle elde edilen n konsolidasyon basnc deerleri ....... 82 izelge 4.11. n konsolidasyon basnlar ................................................................ 90 izelge 4.12. 75 mm apndaki deney numunelerinin n konsolidasyon basnlar ............................................................................................. 91 izelge 4.13. 75 mm apndaki deney numunelerinin n konsolidasyon basnlar ............................................................................................. 92 izelge 4.14. 50 mm apndaki deney numunelerinin n konsolidasyon basnlar ............................................................................................. 93 izelge 4.15. 50 mm apndaki deney numunelerinin n konsolidasyon basnlar ............................................................................................. 94 izelge 4.16. Serbest basn deney verileri ................................................................ 96 izelge 4.17. Kesme kutusu deney verileri ................................................................ 100 izelge 4.18. Deneyden bulunan kayma mukavemeti parametreleri .......................... 101
VIII
izelge 4.19. Farkl yntemlerle elde edilen n konsolidasyon basnc deerleri (Kayl Ky) ..................................................................................... 107 izelge 4.20. Serbest basn deney verileri ................................................................ 108 izelge 4.21. SPT N deerleri ................................................................................... 111 izelge 4.22. Presiyometre deney verileri.................................................................. 112 izelge 4.23. PL ve EPMT deerleri (Gambin ve Rousseau, 1980) ........................... 115 izelge 5.1. Farkl mesh durumlar eleman saylar ................................................. 130 izelge 5.2. Model zemin iin MC model parametreleri .......................................... 132 izelge 5.3. Farkl mesh durumlar eleman saylar (Konsolidasyon analizleri) ....... 137 izelge 5.4. Model zemin iin MC model parametreleri (Konsolidasyon analizleri) ............................................................................................ 138 izelge 5.5. Model zemin iin SS model parametreleri (Konsolidasyon analizleri) ............................................................................................ 138 izelge 5.6. Model zemin iin MCC modeli parametreleri (Konsolidasyon analizleri) ............................................................................................ 139
IX
EKLLER DZN ekil 2.1. Laboratuarda ve sondaj kuyusu kayma deneylerinde deerlerinin
SAYFA
karlatrlmas (Lutenegger, Hallberg, 1981) ........................................ 7 ekil 2.2. Farkl yntemlerden elde edilen drenajsz kayma mukavemetinin karlatrmas (Houlsby, Withers, 1988) ................................................ 8 ekil 2.3. Kendiliinden yerleen presiyometre (SBPM), koni presiyometre (FPC) deneylerinde kayma modlnn karlatrmas (Houlsby, Withers, 1988) ....................................................................................... 9 ekil 2.4. Koni presiyometre (FPC) ve kendiliinden yerleen presiyometre (SBPM) deneylerinde rijitlik indeksinin karlatrlmas (Houlsby, Withers, 1988) ....................................................................................... 9 ekil 2.5. Veyn deneyinde kullanlan bak lleri ............................................. 10 ekil 2.6. Champlain kili LaRochella et al (1973) ................................................ 11 ekil 2.7. Sfr rselenme tahmini deerleri (Cerato ve Lutenegger, 1987) ........... 11 ekil 2.8.a.Zemin kesiti (yisan ve Ansal, 1996) .................................................... 12 ekil 2.8.b.Arazi penetrasyon deneyleri (yisan ve Ansal, 1996) ............................ 12 ekil 2.9. SPT-N darbe saysnn N10 ile deiimi (yisan ve Ansal, 1996) .......... 13 ekil 2.10. N darbe saysnn qc ile deiimi ve bantlarn karlatrlmas (yisan, Ansal, 1996) ............................................................................ 13 ekil 2.11. DPH N '200 SPT N korelasyonu (Kayalar, arkadalar, 1998) .... 15 ekil 2.12. Kemalpaa Deney Alannda DPH N '200 SPT N ve Tork Bulgular (Kayalar ve arkadalar, 1998) .............................................. 15 ekil 2.13.a.n konsolidasyon basncn belirleme yntemleri (Grafik yntemleri) (enol ve Salamer, 2002)................................................. 16 ekil 2.13.b.n konsolidasyon basncn belirleme yntemleri (Grafik yntemleri) (enol ve Salamer, 2002)................................................. 17 ekil 2.14. n konsolidasyon basncn belirleme yntemleri (Okuma yntemleri) (enol ve Salamer, 2002)................................................. 17 ekil 2.15. enol yntemi ile Tavenas ynteminin korelasyon katsaylarnn karlatrlmas grafii ( enol ve Salamer, 2002) .............................. 18
ekil 2.16. Kil zeminde EPMT deerleri (Bozbey ve Torol, 2009) .......................... 19 ekil 2.17. Kil zeminde PL deerleri (Bozbey ve Torol, 2009).............................. 19 ekil 2.18. Kil zeminlerde N60 ve EPMT deerlerinin korelasyonu (Bozbey ve Torol, 2009) ....................................................................................... 20 ekil 2.19. Kil zeminlerde N60 ve PL deerlerinin korelasyonu (Bozbey ve Torol, 2009) ....................................................................................... 20 ekil 3.1. Deneysel almalarda kullanlan akt kumu ....................................... 23 ekil 3.2. Kum malzemesinin dane yaps ............................................................ 24 ekil 3.3. Deneysel almalarda kullanlan kil (Bat Adana Su Artma Tesisi) ..... 24 ekil 3.4.a.Kil zeminin alnd arazi (Bat Adana Su Artma Tesisi) ..................... 25 ekil 3.4.b.Kil zeminin alnd arazi(Kayl Ky) .............................................. 26 ekil 3.5.a.Arazide muayene ukuru almas (Bat Adana Su Artma Tesisi) ........ 26 ekil 3.5.b.Arazide muayene ukuru almas (Bat Adana Su Artma Tesisi) ........ 27 ekil 3.5.c.Arazide muayene ukuru almas (Kayl Ky) ................................ 27 ekil 3.6.a.Arazide sondaj kuyusu almas (Bat Adana Su Artma Tesisi) ............ 28 ekil 3.6.b.Arazide sondaj kuyusu almas (Kayl Ky) ................................... 28 ekil 3.7.a.Kil numunenin bloklar halinde karlmas ........................................... 29 ekil 3.7.b.Muayene ukurundan rselenmi ve rselenmemi numune karlmas ........................................................................................... 29 ekil 3.7.c.karlan rselenmemi numunenin parafinlenmesi .............................. 30 ekil 3.8. Kullanlan kumun dane ap dalm (Uncuolu, 2009) ....................... 31 ekil 3.9. Zeminin kap ierisine yerletirilmesi (Uncuolu, 2009) ........................ 33 ekil 3.10. Sk kum zemin kuru birim hacim arlnn belirlenmesi (Uncuolu, 2009) ................................................................................. 33 ekil 3.11. Numunelerin etvde kurutulmas.......................................................... 34 ekil 3.12. Numunenin tlmesi ........................................................................ 35 ekil 3.13. Numunenin 10 nolu elekten elenmesi .................................................. 35 ekil 3.14. M. 1 Muayene ukuruna ait dane ap dalm .................................. 36 ekil 3.15. Kvam deneyi ....................................................................................... 36 ekil 3.16. Piknometre deneyi ................................................................................ 37 ekil 3.17. Konsolidasyon deneyleri ...................................................................... 38
XI
ekil 3.18. Casagrande yntemi (enol ve Salamer, 2002) ................................... 41 ekil 3.19.a.Janbu yntemi (enol ve Salamer, 2002) .......................................... 41 ekil 3.19.b.Janbu yntemi (enol ve Salamer, 2002) .......................................... 41 ekil 3.20. Tavenas yntemi (enol ve Salamer, 2002) ........................................ 42 ekil 3.21.a.Schmertmann yntemi (enol ve Salamer, 2002) .............................. 43 ekil 3.21.b.Schmertmann erisi (enol, 1997) ...................................................... 44 ekil 3.22. Schmertmann yntemi ile n konsolidasyon basncnn belirlenmesi (enol, 1997)........................................................................................ 45 ekil 3.23. Burmister erisi (enol ve Salamer, 2002).......................................... 46 ekil 3.24. Butterfield yntemi (enol ve Salamer, 2002) .................................... 47 ekil 3.25. Van Zelst yntemi (enol ve Salamer, 2002) ...................................... 47 ekil 3.26. Eski yntem (enol ve Salamer, 2002) ............................................... 48 ekil 3.27. enol yntemi (enol ve Salamer, 2002) ............................................ 48 ekil 3.28. Ar konsolidasyon oranyla kayma mukavemeti, kayma deformasyonu arasndaki iliki ............................................................. 50 ekil 3.29. Kalc kayma mukavemetine ar konsolidasyon orannn etkisi........... 51 ekil 3.30. Suya doygun olmayan zeminlerde konsolidasyonsuz-drenajsz deney sonular (TMMOB, 1989) ................................................................... 52 ekil 3.31. Numunenin kartlmas ....................................................................... 53 ekil 3.32. Numune karc ................................................................................... 53 ekil 3.33. Kesme kutusu deney aleti ..................................................................... 55 ekil 3.34. Deneyden sonra numunenin grnm ................................................. 55 ekil 3.35. eksenli basn deney hcresi (zaydn, 2000) ................................. 56 ekil 3.36. eksenli basn deneyi sonras .......................................................... 56 ekil 3.37. eksenli basn deneyi sonras numunenin grnm ....................... 57 ekil 3.38. Arazi model deneyi (Tbitak Aratrma Projesi-106M496) .................. 58 ekil 3.39. Laboratuar model deneyi (Tbitak Aratrma Projesi-106M496) .......... 60 ekil 3.40. Standart penetrasyon deneyi ................................................................. 62 ekil 3.41. SPT N deeri ile drenajsz kayma mukavemeti ilikisi (Terzaghi ve Peck, 1967; Sowers, 1979) ................................................................... 63 ekil 3.42. Presiyometre deneyi ............................................................................. 64
XII
ekil 3.43. Prob ve koruyucu hcre ........................................................................ 65 ekil 3.44. Kontrol nitesi ..................................................................................... 66 ekil 3.45. Menard tipi presiyometre takm........................................................... 66 ekil 3.46. Kuyunun kalibrasyonu, enjekte edilen hacim ile oyuk hacmi arasndaki iliki .................................................................................... 67 ekil 3.47.a.Hacim kalibrasyonu deney (hacim grafii dzeltme erisi) (Grsoy, 1998).................................................................................................... 69 ekil 3.47.b.Basn kalibrasyonu deney grafii (membran basnc dzeltme erisi) (Grsoy, 1998) .......................................................................... 69 ekil 4.1. Kesme kutusu deneyinde rlatif skla bal olarak isel srtnme asnn deiimi .................................................................................. 73 ekil 4.2. Farkl kumlarda isel srtnme as ile rlatif sklk arasndaki ilikiler (Hilf, 1975) ............................................................................. 74 ekil 4.3. Elek aklna bal olarak gradasyonu belirlenmi kum zeminlerde yaplan kesme kutusu deney sonularnn karlatrmas ...................... 77 ekil 4.4. Deney ba ve deney sonu su muhtevas deiiminin n konsolidasyon basncna etkisi.............................................................. 80 ekil 4.5. n konsolidasyon basncnn Casagrande metodu ile belirlenmesi ........ 84 ekil 4.6. n konsolidasyon basncnn Janbu metodu ile belirlenmesi ................. 84 ekil 4.7. n konsolidasyon basncnn Tavenas metodu ile belirlenmesi ............. 85 ekil 4.8. n konsolidasyon basncnn Schmertmann metodu ile belirlenmesi .... 86 ekil 4.9. n konsolidasyon basncnn Butterfield metodu ile belirlenmesi ......... 87 ekil 4.10. n konsolidasyon basncnn Eski metot ile belirlenmesi ...................... 87 ekil 4.11. n konsolidasyon basncnn Van Zelst metodu ile belirlenmesi........... 88 ekil 4.12. n konsolidasyon basncnn enol metodu ile belirlenmesi ................. 89 ekil 4.13. 75 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi................................................................................ 91 ekil 4.14. 75 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi................................................................................ 92 ekil 4.15. 50 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi................................................................................ 93
XIII
ekil 4.16. 50 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi................................................................................ 94 ekil 4.17. Drenajsz kayma mukavemeti-dey deplasman arasndaki iliki .......... 96 ekil 4.18. %24-26 su muhtevalarnda gerilme deformasyon erileri ..................... 97 ekil 4.19. %26-28 su muhtevalarnda gerilme deformasyon erileri ..................... 97 ekil 4.20. Yeralt su seviyesindeki numunelerde kayma mukavemeti (qu) deiimi ............................................................................................... 98 ekil 4.21. Kilde uygulanan kesme kutusu deney sonular .................................. 100 ekil 4.22. Konsolidasyonsuz ve drenajsz (UU) eksenli deney sonular ........ 101 ekil 4.23. Arazi model deney verileri ................................................................. 102 ekil 4.24. Arazi model deney verileri regresyon analizi ...................................... 103 ekil 4.25. Laboratuar model deney verileri ......................................................... 103 ekil 4.26. Laboratuar model deney verileri regresyon analizi .............................. 104 ekil 4.27. Arazi ve laboratuar model deney gerilme, oturma oran karlatrmas .................................................................................... 105 ekil 4.28. n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi (Kayl Ky) .... 106 ekil 4.29. n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi (Kayl Ky) .... 107 ekil 4.30. 1.2 m derinlikten alnan numunelerin serbest basn deney erileri (W=%27,5-28,5) ................................................................................ 108 ekil 4.31. 1.5 m derinlikten alnan numunelerin serbest basn deney erileri (W=%38,0-41,5) ................................................................................ 109 ekil 4.32. 1.5 m derinlikten alnan numunelerin serbest basn deney erileri (W=%43,0-45,5) ................................................................................ 109 ekil 4.33. Drenajsz kayma mukavemeti-su muhtevas arasndaki iliki (Kayl Ky) ................................................................................................. 110 ekil 4.34. Konsolidasyonsuz ve drenajsz (UU) eksenli basn deneyi sonular............................................................................................. 111 ekil 4.35. Presiyometre deneyi hacim, basn deerleri (1.5 m derinlik) ............. 112 ekil 4.36. Presiyometre deneyinden bulunan PL, EPMT deerleri ...................... 113 ekil 4.37. Derinlikle EPMT ve SPT N deerleri deiimi ...................................... 114 ekil 4.38. PL, EPMT deiimi ............................................................................... 114
XIV
ekil 5.1. Tipik 2 boyutlu elemanlar ................................................................... 119 ekil 5.2.a.Dzlem ekil deitirme (PLAXIS Manual, 2002) .............................. 122 ekil 5.2.b.Eksenel simetrik problem (PLAXIS Manual, 2002)............................ 122 ekil 5.3. Zemin elemanlarndaki dm ve gerilme noktalarnn pozisyonu ...... 122 ekil 5.4. Kiri elemanlar .................................................................................. 123 ekil 5.5. E0 ve E50 tanmlar (Plaxis 2D V8-Manual) ........................................ 124 ekil 5.6. Ykleme, boaltma erisinden ve hesab ....................................... 127 ekil 5.7. p-q dzleminde Modifiye Cam kili modelinin akma yzeyi ............... 128 ekil 5.8. eksenli basn deney modelin basitletirilmi gsterimi ................. 129 ekil 5.9. Farkl mesh durumlarnda deviatr gerilme oturma erileri .............. 131 ekil 5.10.a.ok kaba a...................................................................................... 131 ekil 5.10.b.Orta a ............................................................................................. 131 ekil 5.10.c.ok sk a ....................................................................................... 131 ekil 5.11. 50 kPa hcre basnc uygulanan analizin dey deformasyon dalm .............................................................................................. 133 ekil 5.12. 50 kPa hcre basnc uygulanan eksenli basn deney modeli Plaxis analiz sonucu ........................................................................... 134 ekil 5.13. 150 kPa hcre basnc uygulanan eksenli basn deney modeli Plaxis analiz sonucu ........................................................................... 135 ekil 5.14. 200 kPa hcre basnc uygulanan eksenli basn deney modeli Plaxis analiz sonucu ........................................................................... 135 ekil 5.15. Konsolidasyon deney modelinin basitletirilmi gsterimi .................. 136 ekil 5.16. Farkl mesh durumlarnda H/H0 - logp erileri ............................... 137 ekil 5.17. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonucu (Mohr-Coulomb modeli) ............................................................................................... 140 ekil 5.18. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonucu (Soft Soil modeli). 141 ekil 5.19. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonucu (Modifiye Cam kili modeli) ........................................................................................ 141 ekil 5.20. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonular .......................... 142 ekil 6.1. Plaxis modeli ile laboratuar deneyinin karlatrlmas (50 kPa hcre basnc) .............................................................................................. 143
XV
ekil 6.2. Plaxis modeli ile laboratuar deneyinin karlatrmas (150 kPa hcre basnc) .............................................................................................. 144 ekil 6.3. Plaxis modeli ile laboratuar deneyinin karlatrmas (200 kPa hcre basnc) .............................................................................................. 145 ekil 6.4. Mohr-Coulomb modeli ile yaplan analiz sonularnn deney erisi ile karlatrlmas ............................................................................. 145 ekil 6.5. Soft Soil modeli ile yaplan analiz sonularnn deney erisi ile karlatrlmas .................................................................................. 146 ekil 6.6. Modifiye Cam kili modeli ile yaplan analiz sonularnn deney erisi ile karlatrlmas .................................................................... 147
XVI
XVII
SMGELER VE KISALTMALAR
%P A AKO BST c c' CD CH CL CPT CU D e / l DPH DPT Dr V e e0 emax emin Es FPC Ip
: Kil yzdesi : evre oran : Aktivite : Ar konsolidasyon oran : Sondaj kuyusu kayma deneyi : Kohezyon : Efektif kohezyon : Konsolidasyonlu ve drenajl deney : Yksek plastisiteli kil : Dk plastisiteli kil : Koni penetrasyon deneyi : Konsolidasyonlu ve drenajsz deney : ap : Boluk oran deiimi : Boy deiim fark : Ykleme kademelerindeki boy deiimi : Kayma deformasyonu : Dinamik penetrasyon deneyi : Dinamik sonda deneyi : Rlatif sklk : Hacim deiimi : Deformasyon oran : Boluk oran : Balang boluk oran : Maksimum boluk oran : Minimum boluk oran : zgl enerji : sel srtnme as : Efektif isel srtnme as : Koni presiyometre deneyi : Plastisite indisi
XVIII
MH N Ns,200 P qc Qu RBST 0 c SBPM SP SPT SPT-N son T USCS UU uw V w wilk wL wP wS wson ilk kmax kmin n s
: Yksek plastisiteli silt : Darbe says : Tij srtnmesini yenmek iin harcanan darbe saylar : Efektif gerilme : Koni penetrasyon deneyi u direnci : Kayma mukavemeti : Kaya sondaj kuyusu kayma deneyi : Normal gerilme : Efektif gerilme : Jeolojik yk : n konsolidasyon basnc : Kendiliinden yerleen presiyometre : nce ve temiz kum : Standart penetrasyon deneyi : Standart penetrasyon vuru says : Son birim hacim arlk : Tork : Kayma gerilmesi : Birletirilmi Zemin Snflandrma Sistemi : Konsolidasyonsuz ve drenajsz deney : Boluk suyu basnc : zgl hacim : Su muhtevas : lk su muhtevas : Likit limit : Plastik limit : Rtre limiti : Deney sonu su muhtevas : lk birim hacim arlk : Maksimum kuru birim hacim arlk : Minimum kuru birim hacim arlk : Doal birim hacim arlk : Dane birim hacim arlk
XIX
1. GR
Gnad Mge NALKA
1. GR
Gnmzde yapm teknikleri ve yapsal analiz yntemlerindeki gelimelere bal olarak byk lekte yaplar ina edilmeye balanlmtr. Bu yaplarn proje aamasndaki analizlerinin daha gereki yaplabilmesi iin, yapm sonrasndaki koullar iyi belirlenmeli ve modellenmelidir. Yapsal modellemede ykler, blgenin deprem koullar, yapnn kullanm amac gibi etkenler gz nnde
bulundurulmaldr. Bu koullarn en nemlilerinden birisi yerel zemin koullar ve yap zemin etkileimidir. Yerel zemin koullarnn ve yap zemin etkileiminin iyi belirlenmesi iin zeminin, fiziksel ve mekanik zelliklerinin iyi belirlenmesi gerekmektedir. Bu zelliklerin belirlenmesi amacyla gemiten gnmze kadar, birok deney yntemi uygulanmtr. Yerel zemin koullarnn belirlenmesinde zemin profilinin salkl bir ekilde incelenmesi nemlidir. Bu amala sondajlar yaplmaktadr. Sondaj srasnda baz arazi deneyleri uygulanabilmekte ancak bu deneyler zeminin tm
parametrelerinin belirlenmesinde yeterli olmamaktadr. Zemin parametrelerinin belirlenmesi amacyla, araziden getirilen zemin rnekleri zerinde bir dizi laboratuar deneyleri yaplmaktadr. Yapsal analizlerde geree yakn modelleme yapabilmek, zemin zelliklerinin doru ekilde belirlenmesiyle
mmkndr. Zemin zellikleri
parametrelerinin belirlenmesi iin, mevcut zemin koullarnn laboratuar ortamna doru olarak yanstlmas gerekmektedir. Zemin koullarn doru olarak yanstan parametrelerin elde edilebilmesi iin en iyi deney aleti seilmesi gerekir. rnein, eksenli basn deneyinde yanal gerilme durumlar yanstlarak mukavemet zellikleri belirlenebilirken, serbest basn deneyinde yanal yk durumu mevcut deildir. Veyn deneyinde moment etkisinde zeminin yenilme durumu gzlenirken, cep
penetrometresinde zemine alet itilerek deney yaplmaktadr. Kesme kutusu deneyinde ise kumlar ve killerde deneyler yaplarak, numunenin kesmeye kar davran izlenebilmektedir. Dolaysyla yntemlerdeki farkllklar sonular da etkilemektedir. Bunun bir sonucu olarak, elde edilen parametreler arasnda farklar olumaktadr. Bulunan bu parametreler kayma mukavemetini etkilemektedir.
1. GR
Gnad Mge NALKA
Kayma mukavemetini zemin cinsinin yan sra zeminin gemite bulunduu ortamdaki fiziksel ve kimyasal koullar da etkileyebilmektedir. rnein kayma mukavemeti asndan kum ve killeri birbirinden ayran en belirgin zelliklerin banda ortamn geirimlilii ve jeolojik etkenlerin ne kt sylenebilir. Bir kilin kayma mukavemeti, ierdii danelerin mikroskobik boyutlar nedeniyle daneler aras yzey kuvvetlerinden nemli lde etkilenirken bir kumun kayma mukavemeti ise daneler aras srtnme ve izafi sklndan etkilenmektedir. Gevek kumlarla normal yklenmi killer; sk kumlarla da ar konsolide killerin u w V bantlarnda paralellik ve kritik durumda tam benzerlik bulunmaktadr. Burada kil terimi ile CL, CH, MH ve eyl gibi plastik zellikler gsteren tm malzemeler kastedilmektedir. Killerde kayma mukavemeti aadaki zelliklere baldr: 1. Efektif gerilme dzeyi 2. Kilin plastisitesi 3. imentolanma 4. Daneler aras ekme veya itme 5. Su muhtevas 6. Kesilme hz 7. Ortamn anizotropluu 8. Gevreklik 9. Numunenin kalitesi 10. lm teknii Her ne kadar baz deneylerden elde edilen sonular daha gereki olsa da, bu deneyleri her zaman yapabilme imkan olmamaktadr. Bu almada kayma mukavemetini bulmaya ynelik zemin deneyleri yaplarak deney sonular arasnda bir iliki belirlenmeye allmtr. Ayrca sonlu elemanlar yntemine dayal paket program kullanlarak, baz modellemelerde zemin parametrelerin deiiminin, sonular zerinde etkisi aratrlmtr. almaya ait blmler aadaki gibi sunulmutur. 2. blmde, konu ile ilgili geni literatr almas yaplarak, teorik ve deneysel almalar hakknda bilgi verilmitir.
1. GR
Gnad Mge NALKA
3. blmde, deneysel alma metodu ayrntl olarak anlatlmtr. 4. blmde, elde edilen deneysel sonular ve karlatrmalar sunulmutur. 5. blmde, sonlu elemanlar yntemine deinilerek, baz deneyler PLAXIS program ile modellenerek analiz edilmi ve analiz sonular sunulmutur. 6. blmde, elde edilen saysal ve deneysel sonular karlatrlmtr. 7. blmde, elde edilen sonular sunulmu ve gelecekteki almalar iin nerilerde
bulunulmutur.
1. GR
Gnad Mge NALKA
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
2. NCEK ALIMALAR
2.1. Giri
Zemin mekaniinde uzun yllardr zemin zelliklerinin belirlenmesi iin, dayanmnn bulunmasna ynelik hem arazi hem de laboratuar deneyleri yaplmaktadr ve buradan bulunan deerlerle zemin tama gc tahmin edilmektedir. Yaplan deneylerin hangi tr zeminlerde nasl sonular verebilecei kabaca tahmin edilmektedir. Zeminlerin kayma dayanmlarnn hangi zelliklere bal olduu, nasl deitii ve yaplan deneylerin aralarndaki iliki birok aratrmac tarafndan incelenmitir. Tez kapsamnda bu konularla ilgili gemite yaplm almalar bu blmde sunulmutur.
2.2. Deneysel almalar
2.2.1. H. Leussink and W. Wittke (1963)
Bu almada kayma gerilmeleri ve deformasyonlar farkl dzenli krelerin birletirilmesiyle dzlem deformasyon ve eksenli durumlar altnda teorik ve deneysel olarak aratrlmtr. Teorik ve deneysel olarak kayma dayanm dzlemsel deformasyon durumunda eksenli basn deneyi sonularndan daha byk olduu bulunmutur. Deneysel sonular ise teorik sonulardan daha dk sonular vermitir. Aratrmaclar bu farka birok etkenin neden olabileceini ne srmlerdir.
2.2.2. J. R. Lambrechts and J. J. Rixner (1981)
Bu almada iki farkl zeminin kayma mukavemetinin belirlenmesi iin arazi ve laboratuar deneyleri gerekletirilmi ve sonular kyaslanmtr. elik kazk batardolarn hareket nedenlerini deerlendirmek iin zemin kayma mukavemeti
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
parametreleri gerekli grlmtr. Silt ve tabakal silt zeminlerin drenajl kayma mukavemeti parametrelerinin (c ve f) belirlenmesi iin arazide Statik Koni Penetrasyon ve Borehole kayma deneyleri ile laboratuarda eksenli basn deneyi gerekletirilmitir. Her yntemle kayma mukavemeti parametreleri tretilmitir. sel srtnme as tabakal siltlerde 28 ile 33 derece arasnda, normal siltlerde ise 32 ile 36 derece arasnda olduu bulunmutur. Zemin sktrldka eksenli basn deneyinde elde edilen f deerinin artt gzlenmitir. f deerleri sktrma durumlarna bal 26 ile 34 derece arasnda deiken olarak tretilmitir. Laboratuar ve arazi deneylerinden elde edilen sonular arasnda isel srtnme alar her biri iin 3 fark olutuu gzlenmitir.
2.2.3. J. Lutenegger and G.R. Hallberg (1981)
Sondaj kuyusu kayma deneyi zemin ve kayalarn kayma mukavemeti dayanm iin alternatif sunmaktadr. Bu deneyle rselenmemi zeminler arasndaki iliki hzl bir ekilde belirlenebilecei dnlmtr. Bu sayede laboratuar deneylerinde ortaya kabilecek problemler elimine edilmitir. Arazi kayma dayanm lm metotlarna (veyn kayma, koni penetrometre ve presiyometre) karn sondaj kuyusu kayma deneyi (BST) ve kaya sondaj kuyusu kayma deneyi (RBST) daha farkl isel srtnme as ve kohezyon deerleri vermitir. ev stabilitesi ve tama kapasitesi gibi ana problemlerin tamamlanm analizleri yaplabildii dnlmektedir. Gemite BST drenajl deney olarak dikkate alnp, efektif parametreler ve c olduu belirtilmitir.
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
CD eksenli CU eksenli CD direkt kesme CU direkt kesme
40
30 BST () 20
10
10
20 ()
30
40
ekil 2.1. Laboratuarda ve sondaj kuyusu kayma deneylerinde deerlerinin karlatrlmas (Lutenegger ve Hallberg, 1981) Bu almada deneylerin genel kullanm, almas, varsaymlar ve problemleri incelenip ve sonularn yorumlanmasnn rnekleri verilmitir.
2.2.4. G. T. Houlsby and N. J. Withers (1988)
Koni presiyometre deneyi standart koni penetrometre ile presiyometrenin birletirilmesiyle olumu bir arazi deneyidir. Houlsby ve Withers yapm olduklar bu almada killer iin bir koni penetrasyon analizi sunmulardr. 7 adet prototip koni presiyometre deneyi kullanlarak yeni metotlarla analiz edilmi ve tretilen zemin parametreleri ayn blgede yaplan dier deneylerle kyaslanmtr. Analiz sonular deneylerde elde edilen davrana yakn kmtr. Elde edilen kayma
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
modl ve drenajsz kayma mukavemeti deerlerinin dier deney sonularyla uyutuu grlmtr (ekil 2.2).
ekil 2.2. Farkl yntemlerden elde edilen drenajsz kayma mukavemetinin karlatrmas (Houlsby ve Withers, 1988)
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.3. Kendiliinden yerleen presiyometre (SBPM), koni presiyometre (FPC) deneylerinde kayma modlnn karlatrmas (Houlsby ve Withers, 1988)
ekil 2.4. Koni presiyometre (FPC) ve kendiliinden yerleen presiyometre (SBPM) deneylerinde rijitlik indeksinin karlatrlmas (Houlsby ve Withers, 1988)
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
2.2.5. A.B. Cerato ve A.J. Lutenegger (1987)
Bu almada arazi veyn deneyiyle tabakal killerde kanat kalnlnn zemindeki rselenme etkisi incelenmitir. Ayn ykseklik ve apta ancak farkl kalnlkta 4 veyn aleti kullanlarak farkl derinliklerde deneyler yaplmtr. Veyn ba farkl evre oranlarndadr (%3.1%12.4).
4e D
ekil 2.5. Veyn deneyinde kullanlan bak lleri
Sonular llen pik mukavemetlerin alan oranyla ters orantl olduunu gstermitir.
10
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.6. Champlain kili LaRochella et al (1973)
ekil 2.7. Sfr rselenme tahmini deerleri (Cerato ve Lutenegger, 1987)
11
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
2.2.6. R. yisan ve A. Ansal (1996)
Zemin incelemeleri srasnda alan sondaj kuyularnda uygulanan Standart Penetrasyon Deneyi (SPT), eitli zemin zellikleri hakknda bilgi edinilmesi asndan olduka yaygn kullanlan bir arazi deneyidir. Dier arazi deneyleri arasnda, sondaj kuyusuna gerek olmadan uygulanabilen Koni Penetrasyon Deneyi (CPT) ve Dinamik Sonda Deneyi (DPT) saylabilir. Bu almada, Erzincanda yaplan zemin incelemeleri srasnda uygulanan arazi penetrasyon deney sonular arasndaki ilikiler incelenmitir. Standart Penetrasyon Deneyi N darbe saysn dier penetrasyon deney sonularndan tahmin edebilmek iin bantlar gelitirilmitir.
ekil 2.8.a. Zemin kesiti (yisan ve Ansal, 1996)
ekil 2.8.b. Arazi penetrasyon deneylerijk (yisan ve Ansal, 1996)
12
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
Dinamik Sonda Darbe Says, N10 ekil 2.9. SPT-N darbe saysnn N10 ile deiimi (yisan ve Ansal, 1996)
ekil 2.10. N darbe saysnn qc ile deiimi ve bantlarn karlatrlmas (yisan ve Ansal, 1996)
13
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
2.2.7. A. . Kayalar, M. Kuruolu ve U. Akay (1998)
Bu almada dinamik penetrasyon ve Standard penetrasyon diren korelasyonu, arazi deneyleri ile deerlendirilmitir. Zemin zellikleri olduka farkl iki deney alannda ar tip dinamik penetrasyon (DPH / DIN 4094 SRS 15) ve Standard penetrasyon (SPT) deneyleri bir metre aralkl olarak gerekletirilmitir. Birinci deney alannda suya ksmi doygun killi kum, ikinci deney alannda ise suya doygun non-plastik silt zeminlerin hakim olduu belirlenmitir. Deney alanlarnn ilkinde dinamik penetrasyon deneyleri yaplrken tij eper srtnmesi gzlenmemi, ikinci alanda nemli tij eper srtnmesi ortaya kmtr. kinci alandan elde edilen deney bulgular, dinamik penetrasyon ve Standard penetrasyon diren korelasyonu iin uyumlu bir dalm vermitir. Tij srtnmesini yenmek iin harcanan darbe saylarn (N200)
deerlendirmek zere, her tij ilavesinden sonra (bir metrede 1 defa) zemin iindeki tij grubu dey ekseni etrafnda dndrlerek, tork T (Nm) lm yaplp, kaydedilmitir. DPH-N200 =dinamik penetrasyon darbe says SPT-N = standart penetrasyon darbe says SPT-N=1.88xDPH-N200 enerji dzeltmeli teorik korelasyon deneysel olarak; her iki alandaki verilerin toplam iin SPT-N=1.75xDPH-N200 olarak elde edilmitir. Bu korelasyon Cearns ve McKenzie (1988) ile uyumludur. ifadesi
14
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.11. DPH N '200 SPT N korelasyonu (Kayalar ve arkadalar, 1998)
ekil 2.12. Kemalpaa Deney Alannda DPH N '200 SPT N ve Tork Bulgular (Kayalar ve arkadalar, 1998)
15
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
2.2.8. A. enol ve A. Salamer (2002) Geoteknik mhendisliinde n konsolidasyon basnc, kohezyonlu (killi) zeminlerin tarihesi ve davrann etkileyen nemli bir parametredir. n konsolidasyon basnc genelde grafik yntemlerle belirlenmektedir. Bu aratrmada enol ve Salamer laboratuarda konsolidometre aletinde, Rowe hcresinde ve yorularak numuneler hazrlanmtr. Ve buradan bulunan n konsolidasyon basnlar literatrde ngrlen Casagrande, Schmertmann, Janbu, Butterfield, Tavenas, Burmister, Eski ve Van Zelst yntemlerine uyarlanarak karlatrlmtr. Bu almada n konsolidasyon basnc deerini daha hassas verebilecek Yeni bir yntem nerilmitir.
ekil 2.13.a. n konsolidasyon basncn belirleme yntemleri (Grafik yntemleri) (enol ve Salamer, 2002)
16
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.13.b. n konsolidasyon basncn belirleme yntemleri (Grafik yntemleri) (enol ve Salamer, 2002)
ekil 2.14. n konsolidasyon basncn belirleme yntemleri (Okuma yntemleri) (enol ve Salamer, 2002) almada farkl yntemlerle hazrlanan numuneler zerinde
konsolidasyon deneyleri yaplmtr. n konsolidasyon basnc bilinen bu numuneler zerinde 8 farkl yntemle n konsolidasyon basnlar tahminen bulunmutur. Ve bu yntemlerin sonularna regresyon analizi yaplmtr. Regresyon analizi sonularnn nda mevcut n konsolidasyon basncn belirleme yntemlerinden daha hassas sonu verebilecek bir yntemin mmkn olup olamayaca aratrlmtr. Yaklak olarak tm hesaplarda dzgn sonu veren Tavenas ynteminden yola klarak, bu yntemin varyasyonu olan yeni bir metot zerinde almalar yaplmtr. (.H\H,log) eksen takmnda ifade edilen konsolidasyon erisinden yararlanarak yeni bir yntem gelitirilmitir.
17
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.15. enol yntemi ile Tavenas ynteminin korelasyon katsaylarnn karlatrlmas grafii (enol ve Salamer, 2002) 2.2.9. . Bozbey ve E. Torol (2009) Bu almada stanbulda yaplan geoteknik bir aratrmaya ait llen presiyometre deney datalar ile standart penetrasyon deney (SPT) datalar arasndaki korelasyonlar aklanmtr. Bu almada, SPT d says (N), presiyometre modl (EPMT) ve limit basn (PL) ile korele edilmitir. Ampirik denklemler presiyometre modlnden limit basnc tahmin etmek iin ileri srlmtr. Drenajsz kayma mukavemeti ile limit basncn korelasyonu iin serbest basn deneyinde lmler yaplmtr. Korelasyonlar kumlarda ve killerde ayr ayr yaplmtr. Toplamda 182 deney yaplmtr, ayn ekipman ve prosedrlerin kullanlmas ile elde edilen korelasyonlarn benzer zeminler iinde uygun olabilecei grlmtr.
18
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.16. Kil zeminde EPMT deerleri (Bozbey ve Torol, 2009) Yaplan almalarda EPMT rijitlik modl ve PL limit basn deerleri derinlikle art gstermitir.
ekil 2.17. Kil zeminde PL deerleri (Bozbey ve Torol, 2009)
19
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
ekil 2.18. Kil zeminlerde N60 ve EPMT deerlerinin korelasyonu (Bozbey ve Torol, 2009) Aratrmaclar SPT deneyinden bulunan N deerinin dzeltilmesi ile N60 deerini bulup yatay eksende gstermi, dey eksende ise ayn blgelerde yaplan presiyometre deneyinden bulunan EPMT ve PL deerlerini gstermilerdir. ki eksen de logaritmik olarak gsterilmitir. ki deney verilerinde korelasyon yaplmtr.
ekil 2.19. Kil zeminlerde N60 ve PL deerlerinin korelasyonu (Bozbey ve Torol, 2009)
20
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
2.3. Teorik almalar
2.3.1. Yumuak Kil Zemin Davran ve Modelleri
Ba kuvvetleri, kil zeminlere ilave dayanm kazandrr ve killerin akmaya kar direncini arttrr (Koskinen ve ark., 2002). Kil zeminlerdeki dokusal anizotropiyi dikkate alan ve kritik zemin mekanii erevesinde gelitirilmi eitli elasto-plastik zemin modelleri mevcuttur (Banerjee ve Yousif, 1986; Dafalias 1986; Nova, 1988; Gens ve Nova, 1993; Kavvadas & Amorosi, 2000; Wheeler ve ark., 2003). Killerde, plastik deformasyon nedeniyle daneler arasndaki ba kuvvetlerinin kopmas veya tamamen kaybolmas, yapsal bozulma olarak isimlendirilmitir (Leroueil ve ark., 1979). Son yllarda yumuak kil zeminler iin gelitirilmi yeni yapsal zemin modellerinin olduu grlmtr. nceki yllarda sonlu elemanlar analizlerinde lineer olmayan zemin davran iin genellikle Hiperbolik (Duncan ve ark.,1980) veya Modifiye Cam kili (Roscoe ve Burland, 1968) modellerinin kullanld grlmektedir. Plastisite teorisi esas alnarak gelitirilen ve zeminlerdeki dilatasyon davrann modelleyebilen pekleme zemin modeli (Schanz ve ark., 1998) hiperbolik modele gre daha stn zelliklere sahiptir. Bu model, sk, orta-sk kumlar ile sert kil davran iin ok iyi olup ancak yumuak killerde yetersiz kalmaktadr. Yumuak kil davrannn modellenmesi geoteknik mhendisliinin en zor ve en karmak problemlerinden birisidir. nk yumuak killerin skabilirlii yksektir ve yk etkisinde meydana gelen deformasyonlar zamana baldr. Wheeler ve ark. (2003) tarafndan gelitirilen S-CLAY1 zemin modeli, plastik anizotropiyi dikkate alrken, Koskinen ve ark. (2002) tarafndan gelitirilen SCLAY1S zemin modeli ise, plastik anizotropiye ilave olarak killerdeki yapnn bozulmas ile oluan etkileri dikkate almaktadr. Bu modellerin en byk avantaj, model parametrelerinin standart laboratuar deney sonularndan belirlenebilmesidir. eitli doal ve yeniden yaplandrlm kil numuneler zerinde yaplan deneysel almalarla bu modellerin geerlilii gsterilmitir (Ntnen vd., 1999;
21
2. NCEK ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
Koskinen vd., 2002b; Wheeler vd., 2003; Karstunen ve Koskinen, 2004a). Her iki model de Glasgow niversitesinde gelitirilmi olup PLAXIS V8 bilgisayar programna Wiltafsky (2003) tarafndan kullanc tanml modeller olarak eklenmitir.
22
3. DENEYSEL ALIMALAR
Gnad Mge NALKA
almann materyali ayr araziden salanmtr.
ekil. 3.1. Deneysel almalarda kullanlan akt kumu Kumlu Zemin (ekil 3.1), ukurova Blgesi, akt Nehir Yatandan getirilmitir. Killi zemin (ekil 3.3), Adana li, Seyhan lesi, Yenidam Ky Mevkiinde Bat Adana Su Artma Tesisinden ve Gney Adana Kayl Ky lkretim Okulu Proje Sahasndan getirilmitir. Sz konusu arazilerden sondaj kuyular ve muayene ukurlar almtr. Alan ukurlardan rselenmi ve rselenmemi zemin numuneleri alnarak laboratuara getirilmitir.
23
Gnad Mge NALKA
ekil 3.2. Kum malzemesinin dane yaps
ekil 3.3. Deneysel almalarda kullanlan kil (Bat Adana Su Artma Tesisi)
24
Gnad Mge NALKA
ekil 3.4.a. Kil zeminin alnd arazi (Bat Adana Su Artma Tesisi)
25
Gnad Mge NALKA
ekil 3.4.b. Kil zeminin alnd arazi (Kayl Ky)
3.1. Arazi almalar
3.1.1. Kil zemin
Bat Adana Su Artma Tesisinde zemin zelliklerinin belirlenmesi iin arazide 2.00-2.50 m derinlikte, 2.00-2.20 m genilikte muayene ukuru (ekil 3.5.a3.5.b) ve 13 m derinlikte sondaj kuyusu almtr (ekil 3.6.a).
ekil 3.5.a. Arazide muayene ukuru almas (Bat Adana Su Artma Tesisi)
26
Gnad Mge NALKA
ekil 3.5.b. Arazide muayene ukuru almas (Bat Adana Su Artma Tesisi)
ekil 3.5.c. Arazide muayene ukuru almas (Kayl Ky) ncelemelerde, arazide zemin yzeyinden itibaren en stte 80100 cm kalnlkta bitkisel toprak tabakas ve bunu takip eden az siltli kil tabakas yer ald grlmtr. Az siltli kil 7.00 mye kadar devam etmekte, az siltli killi kum tabakas 13.00 m de son bulmaktadr. Kayl Ky arazisinde zemin zelliklerinin belirlenmesi iin arazide 1.502.00 m derinlikte, 1.50-2.00 m genilikte muayene ukuru (ekil 3.5.c) ve 10 m,15 m
27
Gnad Mge NALKA
derinlikte sondaj kuyular (ekil 3.6.b) almtr. Yaplan sondajlar sonucunda ilk 60 cm bitkisel topraa, 5.4 m derinlie kadar siltli kile, 6.8 m derinlie kadar siltli kuma ve sondajn sonuna kadar az kumlu kile rastlanmtr. Yeralt su seviyesi mevsimsel olarak deimekte araziden numune alnan dnemde 1.70 mdedir.
ekil 3.6.a. Arazide sondaj kuyusu almas (Bat Adana Su Artma Tesisi)
ekil 3.6.b. Arazide sondaj kuyusu almas (Kayl Ky)
28
Gnad Mge NALKA
Muayene ukurlar ve sondaj kuyusunda geilen zemin katmanlarn gsteren loglar Ek 1de verilmitir. Arazi almalar srasnda alnan rselenmi ve rselenmemi kil zemin numuneleri (ekil 3.7) zerinde, ukurova niversitesi, MhendislikMimarlk Fakltesi, naat Mhendislii Blm, Geoteknik Laboratuarnda gerekli tm deneyler yaplmtr.
ekil 3.7.a. Kil numunenin bloklar halinde karlmas
ekil 3.7.b. Muayene ukurundan rselenmi ve rselenmemi numune karlmas
29
Gnad Mge NALKA
ekil 3.7.c. karlan rselenmemi numunenin parafinlenmesi
karlan numuneler su muhtevalarn kaybetmemesi iin, arazide ince bir tl ile sarlarak, eritilen parafin maddesiyle evrelenmitir. Stoklanan numuneler laboratuarda kr odasnda braklarak arazideki zemin zelliklerinin korunmas salanmtr.
3.2. Klasik Laboratuar Deneyleri
3.2.1. Kum Zemin
ukurova blgesi, akt nehir yatandan getirilen kum zemin Trk standartlarna gre srasyla 18 nolu (1 mm apl) ve 200 nolu (0.074 mm apl) eleklerden ykanarak elenmitir. Bu ilem sonunda No. 18 ile No. 200 arasnda kalan kumlar, 10550Cde etvde kurutulmutur. Deneyler ukurova niversitesi naat Mhendislii Zemin Mekanii Laboratuarnda yaplmtr.
30
Gnad Mge NALKA
3.2.1.1. Endeks Deneyleri
3.2.1.1.(1). Elek Analizi
Aratrma iin kullanlan kum numuneler, Trk standartlarna gre nceden belirlenen bir seri elekten elenerek dane ap dalm elde edilmitir (ekil 3.8). Dane ap dalm erisinden, zemin snf, Birletirilmi Zemin Snflandrma Sistemine (USCS) gre kt derecelenmi ince ve temiz kum (SP) olarak elde edilmitir. Elek analizi sonular izelge 3.1de verilmitir.
100 90 80 70 Geen % 60 50 40 30 20 10 0 0,01
0,1
1 Dane Boyutu (mm)
10
100
ekil 3.8. Kullanlan kumun dane ap dalm (Uncuolu, 2009)
31
Gnad Mge NALKA
izelge 3.1. Elek analiz sonular (Uncuolu, 2009)

Granlometri Parametreleri Kaba Kum Yzdesi Orta Kum Yzdesi nce Kum Yzdesi Efektif Dane ap, D10 D30 D60 niformluk Katsays, Cu Derecelenme Katsays, Cc Zemin Snf Birim % % % mm mm mm Deer 0.0 46.40 53.60 0.18 0.30 0.50 2.78 1.00 SP
3.2.1.1.(2). Piknometre Deneyi
Kumun dane birim hacim arln belirlemek iin yaplan piknometre deneyleri sonucunda bu deer, s = 26.8 kN / m 3 olarak elde edilmitir.
3.2.1.1.(3). Sklk Deneyi
Kum zeminde gerekletirilen deneysel almalar gevek ve sk durumlar olmak zere iki durumda incelenmitir. Gevek ve sk haldeki deney kumunun kuru birim hacim arlklarn belirlemek iin 423 mm x 423 mm x 78 mm boyutlarnda bir kap ierisinde rlatif sklk deneyleri gerekletirilmitir. Gevek durumda bulunan deney kumunun kuru birim hacim arl (kmin) tespit edilirken kuma hibir mdahalede (sktrma veya gevetme) bulunulmamtr. Kaba yerletirilen kumun yzeyi deneyin salkl sonular vermesi iin dzeltilmi ve kum yzeyi su terazisi yardmyla kontrol edilmitir. Sonrasnda, ierisinde gevek kum bulunan kap tartlm ve arl tespit edilmitir (ekil 3.9). Deney kumunun sk durumdaki kuru birim hacim arl (kmax) tespit edilirken kum 5 tabaka olarak kabn iine yerletirilmi ve her bir tabaka serildikten sonra titreim cihaz ile sktrlmtr. Tabakalarda uygulanan sktrma ileminin ayn enerjilerde ve srelerde olmalarna dikkat edilmitir. Tm serme ve sktrma
32
Gnad Mge NALKA
ilemleri tamamlandktan sonra yzeyin dzgnl su terazisi ile kontrol edilmitir. Bu deneyler sk ve gevek olmak zere 5er kez tekrarlanmtr. Tespit edilen arlk deerlerinin aritmetik ortalamas alnmtr. Elde edilen sonular izelge 3.2de sunulmutur.
ekil 3.9. Zeminin kap ierisine yerletirilmesi (Uncuolu, 2009)
ekil 3.10. Sk kum zemin kuru birim hacim arlnn belirlenmesi (Uncuolu, 2009)
Dr = Dr = emax e n emax emin max ( n min ) n ( max min )
(3.1)
(3.2)
33
Gnad Mge NALKA
izelge 3.2. Kuru birim hacim arlk deney sonular (Uncuolu, 2009)
Sklk Parametreleri Dane Birim Hacim Arl, Gevsek Haldeki Kuru Birim Hacim Arlk, kmin Sk Haldeki Kuru Birim Hacim Arlk, kmax Gevek Halde Boluk Oran, egevsek Sk Halde Boluk Oran, esk Birim kN/m3 kN/m kN/m 3 3
Deer 26.800 15.030 17.060 0.783 0.570
3.2.2. Kil Zemin
3.2.2.1. Kil Numunelerin Hazrlanmas
Bat Adana Su Artma Tesisinden getirilen rselenmi kil numunelerin bir ksmyla zemin endeks zellikleri belirlenmitir. Dier rselenmi numune ise model deneyleri yaplmas iin hazrlanmtr. Bu aamada numune kk paralara ayrlarak, 10550Cde etvde 24 saat sreyle kurutulmutur (ekil 3.11).
ekil 3.11. Numunelerin etvde kurutulmas
34
Gnad Mge NALKA
ekil 3.12. Numunenin tlmesi
ekil 3.13. Numunenin 10 nolu elekten elenmesi
Etvde kurutulmu numuneler, Maden Mhendislii Blmne ait tme makinesinde tlp (ekil 3.12), 10 nolu elekten elenmitir (ekil 3.13).
3.2.2.2. Endeks Deneyleri
3.2.2.2.(1) Elek ve Hidrometre Analizi
Deneysel almada kullanlan kil numuneler, Trk standartlarna gre elek ve hidrometre analizleri ile dane ap dalm elde edilmitir. Dane ap dalm erisinden, zemin snf belirlenmi, Birletirilmi Zemin Snflandrma Sistemine (USCS) gre toplu olarak ekil 3.14te verilmitir.
35
Gnad Mge NALKA
ekil 3.14. M. 1 Muayene ukuruna ait dane ap dalm

*CH: Yksek Plastisiteli kil
3.2.2.2.(2) Atterberg Limitleri
Kil zeminin kvamn belirleyebilmek iin likit limit ve plastik limit deneyleri yaplmtr. Zemin snf Casagrande plastisite kartndan belirlenmitir. Ayrca bzlme limiti iin deney yaplmamtr. Bzlme limiti yaklak olarak plastisite kartndan bulunabilmektedir.
ekil 3.15. Kvam deneyi
36
Gnad Mge NALKA
Zeminin bzlme limitini deney yapmadan bulmak iin plastisite kartndan nce A ve dorularnn kesime noktas iaretlenir: X (-43.5, -46.4). Sonra zeminin likit limit-plastisite indisi plastisite kart iinde noktalanr (Y). X ve Y noktalarn birletiren dorunun likit limit apsisindeki deeri bzlme limiti wsyi vermitir. Bu yntem ile bulunan ws deerinin en az deneyle bulunan kadar doru olduu sylenebilir (nalp, 2002). Bat Adana Su Artma Tesisinden getirilen numunelerin kvam limitleri sonularndan bzlme limitleri ve aktivitesi elde edilmitir, sonular 4. Blmde detayl olarak sunulmutur. Kayl ky kilinde yaplan kvam limitleri sonular ise izelge 3.3te gsterilmitir.
izelge 3.3 Kayl Ky zemini kvam deneyleri sonular

Deney No 1 2 wL (%) 68 52 wp (%) 29 23 Ip (%) 39 30 Zemin Snf CH CH Derinlik (m) 1.50 1.20
3.2.2.2.(3) Piknometre Deneyi
Alnan numuneler zerinde yaplan 10 adet piknometre deney sonucunda dane birim hacim arl ortalama 2.66 gr/cm3 hesaplanmtr.
ekil 3.16. Piknometre deneyi
37
Gnad Mge NALKA
3.2.2.2.(4) Konsolidasyon Deneyi
Konsolidasyon deneyinin amac, zeminin d ykler altnda maruz kalaca skmay temsil etmektir. Gerekte llen ey, basn altndaki skmada zeminin modldr. Bir rselenmemi temsili numunenin skma karakteristiklerini deerlendirmek suretiyle arazideki zemin katmannda meydana gelecek oturma bulunabilir. Bu almada n konsolidasyon basncn belirleyebilmek iin konsolidasyon deneyleri yaplmtr. n konsolidasyon basncn belirlemede kullanlan mevcut yntemlerin hassasiyeti ve konsolidasyon deneyinin bu deer zerindeki etkileri incelenmitir. Araziden 50 mm ve 75 mm aplarnda konsolidasyon ringleri ile alnm numune ve blok numunelerden aklarak laboratuarda ringlere yerletirilmi numuneler zerinde konsolidasyon deneyleri yaplmtr.
ekil 3.17. Konsolidasyon deneyleri
38
Gnad Mge NALKA
Zemin mekaniinde n konsolidasyon basnc ( ' c ), bir zemin tabakasnn gnmze kadar olan sre ierisinde etkisinde kald en byk gerilme olarak tanmlanr. Zeminin imdiki gerilme miktar, tad maksimum gerilme ise bu tr zeminler Normal Konsolide Zeminler dir. imdiki zemin gerilmesini ifade eden ( ' 0 ) jeolojik gerilme miktar normal konsolide zeminlerde, ayn zamanda ( ' c ) n konsolidasyon basncn ifade eder. Fakat, zemin maksimum gerilme altnda gemite kalm ise ve zamanla erozyon, heyelan, buzul erimesi, vb doa olaylar sonrasnda bu gerilme miktarnda bir azalma meydana gelmi ise bu tr zeminlere de Ar Konsolide Zeminler denir. Byle zeminlerde, n konsolidasyon basnc, zemine uygulanan dey gerilmeden daha byktr. n konsolidasyon basnc aadaki faktrlere baldr: i) Jeolojik ykn kaldrlmas (nsan Faktr) ii) Yer alt suyundaki dzensizlikler iii) Zemin danelerinin istiflenmesi iv) Katyon deiimi v) imentolama vi) Atmosfer olaylarna bal olarak meydana gelen geokimyasal olaylar vii) Gecikmi skma viii) Tektonik hareketler ix) Buzul erimesi x) Erozyon ve anma xi) Zemin yknn kalkmas Birok deikene bal olarak meydana gelen n konsolidasyon basnc matematiksel olarak belirli yaklamlarla belirlenebilmektedir. Arazi deerlerinin laboratuarda %100 hassasiyetle saptanamad bir gerektir. n konsolidasyon basnc deerini hesaplama aamasnda etki eden faktrler aadaki gibi sralanabilir. 1) Zeminin rselenmesi; (e-log ' ) grafiinde deiiklie sebep olur. a) Arazide numune alnrken numunenin rselenmesi, hava veya su almas, b) Laboratuar deneyi esnasnda numunenin rselenmesi,
39
Gnad Mge NALKA
2) zellikle kademeli yklemeli dometre deneyinde, ykleme kademelerinin sresi (e-log ' ) erilerini etkilemektedir (enol, 1997). Oturma hesaplarnda nemli olan n konsolidasyon basncn belirlemek iin eitli yntemler ortaya konmutur. Bunlar: a) Casagrande Yntemi b) Janbu Yntemi c) Tavenas Yntemi d) Schmertmann Yntemi e) Burmister Yntemi f) Butterfield Yntemi g) Eski Yntem h) Van Zelst Yntemi i) enol Yntemidir. Bu yntemler n konsolidasyon basncn belirleme ekline gre iki grupta toplanabilir. 1) Grafik Yntemler: Deney verileri bu yntemlere gre eksen takmlarna uyarlanp, izildikten sonra erilerin bir seri ileme tabi tutulmasndan sonra n konsolidasyon basncnn bulunduu metotlardr. Bunlar; Casagrande, Schmertmann, Burmister, Butterfield, Van Zelst ve Eski yntemlerdir. 2) Okuma Yntemleri: Grafik zerindeki erinin eklinden dorudan n konsolidasyon basncnn okunduu yntemlerdir. Dolaysyla bu sistemde analitik hesap veya eri dzeltmesi yoktur. Dorudan grafik zerinden n konsolidasyon basnc deeri anlalabilmektedir. Bunlar; Janbu ve Tavenas yntemleridir. (enol ve Salamer, 2002) a) Casagrande Yntemi: n konsolidasyon basncn belirlemek iin en ok kullanlan yntemdir. Casagrande yntemi (1944), n konsolidasyon basncn doru tahmin etmek amacyla boluk oran ile konsolidasyon gerilmesi arasndaki (e-log ' ) bantdan kan bir belirleme metodudur. izilen (e-log ' ) erisinden erilik yarapnn minimum olduu nokta gzle seilir. Sonra bu noktaya bir teet izilir (1), bu noktadan bir yatay (2) klarak oluturulan ann ortay bulunur (3). Skma
40
Gnad Mge NALKA
erisinin doruya dnt yksek basn blgesinden bu dorunun uzants aortay kesecek ekilde uzatlr (4). Kesime noktasnn (A) apsis deeri n konsolidasyon basncn (c) verir (nalp, 2002). Yntem, zeminden alnan rselenmemi kil numune zerinde yaplan dometre deneyinde, basn ile boluk oran arasnda kuvvetli bir ilikinin varln savunmaktadr.
1 A 4 2 3
ekil 3.18. Casagrande yntemi (enol ve Salamer, 2002)
b) Janbu Yntemi: Bu yntem, logaritmik leklerin konsolidasyon olayn tam ifade edemediini ileri srmekte, dolaysyla normal lek kullanlarak lmler yaplmaktadr. Gerilme ekseninin normal lek zerinde gsterilmesi ile n konsolidasyon basncnn daha belirginleecei belirtilmitir.
ekil 3.19.a. Janbu yntemi (enol ve Salamer, 2002)
ekil 3.19.b. Janbu yntemi (enol ve Salamer, 2002)
Az hassas ve byk n konsolidasyon basncna sahip killer iin, gerilmemodl diyagram n konsolidasyon basncn belirlemede en uygun sonucu
41
Gnad Mge NALKA
vermektedir. Grafikte krkln grnd nokta yer dorudan sadece gzlem yoluyla n konsolidasyon basnc olarak belirlenir (ekil 3.19.a). Yksek hassasiyetli ve dk konsolidasyon oranna sahip kil zeminlerde ise n konsolidasyon basnc, gerilme-deformasyon ( ' ) eksen takm diyagramnda yine srekliliin bozulduu nokta olarak saptanr. (ekil 3.19.b) Bu yntemin pratik olmas dier metotlara gre avantaj getirir. Ancak normal standart yklemeli dometre aleti ile sabit gerilme artmlar altnda yaplmayan deneyler, tam ve hassas sonular vermez. Janbu yntemi srekli yklemeli dometre deneyine gre gelitirilmi bir yntemdir (enol, 1997). c) Tavenas Yntemi: Tavenas (1979) ynteminde, deformasyon enerjisi zemin davrannda nemli bir kriterdir. dometre deneyinden elde edilen gerilmedeformasyon erilerinin altnda kalan alan, deformasyon enerjisini verir. Tavenas yntemi, gerilme-deformasyon enerjisi ( ' ' H / H ) eksen takmnda izilen grafiin yorumlanmas eklindedir (ekil 3.20).
ekil 3.20. Tavenas yntemi (enol ve Salamer, 2002)
Skma erisi dorusaldr ve eimi dktr, gerilmelerin (ykleme) artmas ile erinin eimi artar. Bu iki dorunun kesitikleri nokta n konsolidasyon basncn yanstr. Tavenas yntemi Casagrande yntemi kadar yaygn deildir ancak kolay olmas ve hemen hemen btn deney verilerinde uygun sonu vermesi en byk avantajdr. Standart yklemeli kademeli dometre deneylerinde de uygun sonular vermektedir (enol, 1997).
42
Gnad Mge NALKA
d) Schmertmann Yntemi: Bu yntem boaltma erisini dikkate alan bir yntemdir. Deney sonularnda, boaltma erileri n konsolidasyon basncn belirlemede en nemli verilerdir. Boluk oran ile skma (e-) okumalar, n konsolidasyon basncn bulmada temel etkendir. Yntemin uygulannn karmak ve deneme-yanlma yntemine bal olmas, n konsolidasyon basncnn belirlenmesini gletirmektedir. Bu yntemde zemin numunesinin gerek jeolojik gerilme deerinin bilinmesi gerekir. Genellikle deney numunelerinde hazrlama esnasnda jeolojik gerilme aamas gz nne alnmad iin bu yntem fazla deerlendirmeye alnmamtr. Kullanm zorluu asndan pratikte yaygn olan bir yntem deildir.
ekil 3.21.a. Schmertmann yntemi (enol ve Salamer, 2002)
43
Gnad Mge NALKA
ekil 3.21.b. Schmertmann erisi (enol, 1997)
Minimum erilik yarap blgesi geilene kadar yklemeye devam edilir, ardndan jeolojik basnca kadar birinci boaltma yaplr. Kabarmann yavalamasyla ikinci ykleme ve ikinci boaltma yaplr. Casagrande yntemine benzer ekilde (elog ) eksen takmnda konsolidasyon erisi izilir. Balang boluk oranndan (eo) yatay eksene paralel izilir. Boaltma erisinin eim dorusu geirilir ve jeolojik gerilme deerinden bu doruya paralel izilir. Boaltma erisine izilen paralel doru zerinde, n konsolidasyon basnc iin tahmini bir nokta seilir. Bu noktann seimi, mhendislik tecrbesine dayanr. Bu nokta, 0.42eo noktasyla birletirilir ve bylece tahmini arazi skma erisi elde edilir. Bu eri ile laboratuar erisi arasndaki ordinat farklar, (elog) eksen takmnda iaretlenir. Bu ilem birka defa tekrarlanr ve simetrik (elog) erisine karlk gelen tahmini deer, gerek n konsolidasyon basnc deeri olarak belirlenir.
44
Gnad Mge NALKA
ekil 3.22. Schmertmann yntemi ile n konsolidasyon basncnn belirlenmesi (enol, 1997) Zeminin normal konsolide olmas halinde n konsolidasyon basnc ile jeolojik gerilme (yk) deeri ayndr. Arazi skma erisinin (e0) yatay dorusunu kestii nokta n konsolidasyon basnc deerini dorudan verir. Jeolojik gerilme ncesindeki kk gerilme deerlerinden, jeolojik gerilme deerine ulancaya kadar zeminde ime, bu deer aldktan sonra skma meydana gelir. e) Burmister Yntemi: Burmister (1942, 1951), yapt almasnda, n konsolidasyon basncnn hesabnda Casagrande ve Schmertmann yntemlerine benzer ekilde gerilme-deformasyon ( H / H , log ' ) yar logaritmik eksen takmn esas almtr. Yntemi bu snr artlarna gre gelitirmitir. Ayrca skma miktar, deformasyon ve ykleme kademelerinin aralarndaki ilikiyi ne karmtr. Ykleme ve boaltma erilerinin davranlar, sistemin esasn tekil eder. Ykleme-boaltma ksmlarndan meydana gelen konsolidasyon erisi izildikten sonra n konsolidasyon basnc belirlenir. Bu yntemin uygulanabilmesi iin birinci yklenme deerini aan ikinci ykleme ksmnn deneyde mutlaka yaplmas gerekir.
45
Gnad Mge NALKA
1.Blge 2.Blge
ekil 3.23. Burmister erisi (enol ve Salamer, 2002)
i) Birinci ykleme erisinin son deerinden, ikinci ykleme erisine bir dik inilerek 1. taral gen belirlenir. ii) kinci ykleme erisinin lineer ksmnn st tarafndaki uzants izilir. iii) Taral gen alann yatay bileeninden daha ok dey bileeni gz nne alnarak, kendi saysal bykl kadar olan deer, lineer doru ile ilk ykleme erisi arasndaki blgede iaretlenir. kinci taral genin dey bileeninin apsis zerindeki yeri n konsolidasyon basnc olarak bulunur. Ancak Burmister yntemi dier yntemlerin yannda basit kalmas, eski olmas ve her deney erisine birebir uymamas nedeniyle gnmzde tercih edilen bir yntem deildir. Yntem, grafiin ok hassas bir blgesinin davranna dayandrld iin tm deneylerde net sonu vermemekte, hatta bir ksm almalara da uymamaktadr. Dolaysyla Burmistern almas ok zel ve snrl bir yntemdir. Birinci boaltma erisi ile ikinci ykleme erisi st ste aktnda yntem kullanlamaz (enol, 1997). f) Butterfield Yntemi: Butterfield yntemi (1979) zemin mekaniindeki Kritik Durum Teorisine dayanr, esas efektif gerilmelerle (P) zemin yapsndaki hacimsel deiikliklerin tamamyla (e-logP) erilerine bal olarak saptanabileceini savunur. (ln(1+e), logP) eksen takmnda tekil edilen grafikten, n konsolidasyon basnc, erinin krklk gsterdii yerdir.
46
Gnad Mge NALKA
ekil 3.24. Butterfield yntemi (enol ve Salamer, 2002)
Klasik zemin mekanii dncesine uygun bir yntem deildir. Sonular kk kabilir. ok yksek skma zelliine sahip zeminlerde gerilmelere bal olarak meydana gelen boluk oran deiimleri, (e-logP) grafiinde dorusal bir nitelik tamayabilir. Bu da n konsolidasyon basncn belirlemede sorun tekil edebilir. g) Van Zelst Yntemi: Casagrande ynteminden tretilmi bir yntemdir. Yntemin hassasiyetinin grafikteki boaltma erisine bal olmas, bu yntemin ok zayf bir noktasn gsterir. Grafikteki boaltma erisinin eimi n konsolidasyon basncn dorudan etkiler. Boaltma erisine paralel olarak yklemenin balang deerinden bir doru izilir (1), yklemenin lineer ksmnn uzants (2) ile kesitirilir. Bulunan (A) noktas yatay eksen zerinde n konsolidasyon basnc olarak belirlenir.
ekil 3.25. Van Zelst yntemi (enol ve Salamer, 2002)
47
Gnad Mge NALKA
h) Eski Yntem: Casagrande ynteminden yola klarak meydana getirilmi eski bir yntemdir. n konsolidasyon basncn belirlemek iin grafikteki erinin dzenlenmesi, dorudan yorumlayan kiinin bak asna baldr.
A 1
ekil 3.26. Eski yntem (enol ve Salamer, 2002)
Ykleme deerlerinin uzantsnn (1), ileri ykleme deerlerinin lineer dorusunun uzants (2) ile kesiim noktas (A) zeminin n konsolidasyon basnc olarak ifade edilir. ) enol Yntemi: Bu yntem de (1997) Tavenas yntemindeki eksen takmn kullanarak dey gerilme, lineer eksen yerine logaritmik eksen olarak seilip deney verileri grafiklere yerletirilmitir (enol, 1997). Dey eksen ('H/H), yatay eksen (log') verilerinden olumaktadr.
'H/H
c'
log '
ekil 3.27. enol yntemi (enol ve Salamer, 2002) Grafik, Tavenas yntemine benzer ekilde iki farkl eimdedir. Ancak bu iki eri bir noktada kesimek yerine bir bkm erisi ile birlemitir. n konsolidasyon
48
Gnad Mge NALKA
basnc deerine yaklaana kadar eri dorusal bir ekilde elde edilmekte, tahmini n konsolidasyon basnc blgesinde bu ksm dorusalln kaybetmektedir.
Casagrande ynteminde olduu gibi, ileri ykleme kademelerinde bakir skma erisi gibi dorusal bir ekilde gidiine devam etmektedir. Bu iki dorusal ksmn uzantlarnn kesim noktasnn yatay eksendeki izdm, dorudan n
konsolidasyon basnc deeri olarak belirlenmektedir (enol, 1997).
3.2.2.2.(4).(a). Farkl Yntemlerle n Konsolidasyon Basncnn Elde Edilmesi
CH kilinde yaplan konsolidasyon deneylerinden n konsolidasyon basnc farkl yntemlerle bulunmaya allmtr. Bu almada literatrde gelitirilmi 8 adet n konsolidasyon basnc yntemi incelenmitir. Konsolidasyon deneylerinden alnan veriler, her yntem iin ayr ayr eksen takm sistemine gre hesaplanp izildikten sonra n konsolidasyon basnlar direk grafie bakp tahmin edilerek veya hesap yaplarak bulunmutur. n konsolidasyon basnc Casagrande, Schmertmann yntemlerinden hesaplanarak; Janbu, Butterfield, Tavenas, Van Zelst, Old, enol yntemlerinden ise direk grafikten okunarak bulunmutur. Karlatrmal olarak grafikler 4. Blmde verilmitir. Casagrande, Schmertmann, Burmister, Butterfield, Van Zelst, Old (Eski), enol yntemleri logaritmik dey gerilme eksenini tercih ederken, Tavenas ve Janbu yntemleri dey gerilmenin dorusal eksen takmnda arazi artlarn daha net gsterdiini savunmulardr (enol, 1997).
3.2.2.3. Kayma Mukavemeti Deneyleri Gerilme ekil deitirme davranlar ve kayma mukavemeti parametreleri zemin tabakalarndan alnan numuneler zerinde gerekleen laboratuar deney yntemleri ile elde edilebilir. Serbest basn, kesme kutusu ve eksenli basn deneyleri en ok kullanlan laboratuar deney yntemleridir. Bu deneylerde en dikkat edilmesi gereken kural, deney koullar ile arazi koullar arasnda en yksek benzerlii salamaktr.
49
Gnad Mge NALKA
Kayma mukavemeti parametrelerini belirlemek iin bahsedilen farkl deneylerin yaplmasnn sebebi, parametrelerin kullanlaca stabilite probleminde, zeminin arazide ykleme (veya yk azalmas) esnasnda maruz kalaca drenaj artlarnn deneyde salanmaya allmasdr. Burada gz nne alnan husus, zemine gerilmelerin tatbik edilme hznn zeminin konsolidasyonuna olanak salayp salamamasdr. rnein killi bir zeminde hzla yaplan bir bina iin drenajsz deney sz konusuyken tabii bir evin uzun sreli stabilite analizinde drenajl deney uygulanr (TMMOB, 1989). Ar konsolide killerde veya sk kumlarda kayma gerilmesi ve kayma deformasyonu arasndaki ilikiler incelendiinde, kayma gerilmesi deformasyonla birlikte gme gerilmesine ulancaya kadar artma eilimi gsterip bir pik yapmaktadr. Pike ulamasnn ardndan azalma eilimi gsteren kayma gerilmesi gme durumundan sonra belirli bir seviyede artk deformasyonla da deimeyerek sabit kalacaktr.
ekil 3.28. Ar konsolidasyon oranyla kayma mukavemeti, kayma deformasyonu arasndaki iliki
50
Gnad Mge NALKA
ekil 3.29. Kalc kayma mukavemetine ar konsolidasyon orannn etkisi
Bu sabit kalan deere kalc ya da rezidel kayma mukavemeti denilmektedir. Kayma yzeyi boyunca su muhtevasnda meydana gelen art ve dane ynelimi zeminlerde kayma gerilmesinin kalc deere dmesine neden olur. Kayma gerilmesi ve kayma deformasyonu ilikileri normal konsolide veya gevek kumlarda incelendiinde ise gerilme deformasyon ilikilerinde belirli bir pik deer ald grlmemektedir. Ancak, artan deformasyon ile birlikte kayma gerilmesinin ynlendii deer yine kalc kayma mukavemeti olmaktadr (Skempton, 1985; Mitchell, 1993). Zeminlerin kalc kayma mukavemetini etkileyen en nemli faktrler; efektif gerilme, zeminin mineralojisi ve kesme hzdr (Mitchell, 1993). Kesme kutusu, halka kesme ve eksenli basn deneyleri zeminlerin kalc kayma mukavemetlerini belirlemede kullanlan balca deney yntemleridir. Drenajl eksenli basn deneylerinde, numuneye uygulanabilir ekil deitirmenin bir snr vardr. Bundan dolay zeminlerin byk deformasyonlardan sonraki
mukavemetlerini belirlemede kesme kutusu ve halka kesme deneyleri daha kullanldr. Stabilite problemlerinde, zeminin arazide ykleme (veya yk azalmas) esnasnda maruz kalaca drenaj artlarna bal olarak seilen kayma dayanm deerleri kullanlr. Zemine tatbik edilen gerilmelerin, zeminin konsolidasyonu iin
51
Gnad Mge NALKA
gerekli zamandan daha ksa bir sre iinde deitirilmesi durumunda stabilite iki safhada incelenir: ksa sreli (inaat bitiminde) ve uzun sreli stabilite (TMMOB, 1989). Permeabilitesi dk killi zeminlerde, genellikle inaat sresinin kayda deer bir konsolidasyona (drenaja) izin vermeyecei kabul edilebilir. Bu yzden sadece ksa sreli stabilite hesab efektif gerilmelere gre analiz yerine daha basit olan toplam gerilmelere gre ve drenajsz deneylerden bulunan drenajsz kayma dayanm deerleri kullanlarak yaplabilir. Toplam gerilme analizinde muhtemel kayma yzeyleri boyunca boluk suyu basnlar sfrm gibi dnldnden bunlarn tayini gerekmez. Suya doygun killerde u=0 ve f= cudur. Toplam gerilmelere gre kayma mukavemeti parametreleri cu ve u deerlerinin tayini iin tabii zeminlerde bozulmam numuneler veya dolgu zeminlerinde arazideki su muhtevas ve sklkta hazrlanm numuneler zerinde konsolidasyonsuz-drenajsz (uu) deneyler yaplabilir. ( 1-3), hcre basnc arttka arttndan yatay ve lineer olmayan bir krlma zarf elde edilir (ekil 3.30). cu ve u deerleri krlma zarf belli gerilme aral iin lineer kabul edilerek verilebilir. Yksek hcre basnlarnda, boluklardaki hava boluk suyunda eridiinden doygunlua ular ve u=0 kabul edilir (TMMOB, 1989).
ekil 3.30. Suya doygun olmayan zeminlerde konsolidasyonsuz-drenajsz deney sonular (TMMOB, 1989)
52
Gnad Mge NALKA
Kayma mukavemeti deney numuneleri arazi artlarna uyumlu sonular verebilmesi iin su muhtevalarn kaybetmeyecek ekilde kr odasnda muhafaza edilmitir. Bu numuneler kalplarndan karlrken rselenmemesi iin zel numune karclarla deneye hazrlanmtr (ekil 3.31).
ekil 3.31. Numunenin kartlmas
ekil 3.32. Numune karc
53
Gnad Mge NALKA
3.2.2.3.(1). Serbest Basn Deneyi Kayma dayanmnn en basit ekilde lm, numunenin dey eksende basn uygulanarak krlmas eklindedir. Silindirik zemin numunesinin yalnzca eksenel dorultuda yklemeye tabi tutulmas ile serbest basn deneyi yaplr. Bu deneyde, eksenel yk artlar altnda meydana gelen numunenin boyunun ksalmas yani eksenel ekil deitirmesi llr ve gerilme ekil deitirme erileri elde edilir. Eksenel gerilmenin maksimum deeri zeminin serbest basn mukavemeti (qu) deerini verir. Serbest basn deneyini zel bir UU (konsolidasyonsuz-drenajsz) deney olarak tanmlanabilir. Bu deney kendiliinden ayakta durabilecek killi zeminlerde uygulanabilir. Drenaj koullar kontrol edilemediinden drenajsz kayma mukavemeti hzl ykleme yaplarak elde edildii varsaylr (nalp, 2007). Bu deneyde zemini konsolide etmek, boluk suyu basnlarn lmek imkanszdr. Ancak bu deney drenajsz kayma mukavemetini belirlemede en ok kullanlan deney yntemidir. Drenajsz kayma mukavemeti (serbest basn mukavemeti) = cu=qu/2 eklinde bulunur.
3.2.2.3.(2). Kesme Kutusu Deneyi
Bat Adana Su Artma Tesisinin bulunduu sahadan yeralt su seviyesinden getirilen numuneler zerinde bir seri kesme kutusu (UU) deneyi yaplmtr. Ortalama su muhtevas %27dir. Yaplan deneylerde; iki paradan oluan 60 mm60 mm en kesitli kesme kutusu deney aletleri kullanlmtr. Kesme ilemi 0.2 mm/dak sabit deformasyon hz ile yaplmtr.
54
Gnad Mge NALKA
ekil 3.33. Kesme kutusu deney aleti
ekil 3.34. Deneyden sonra numunenin grnm 3.2.2.3.(3). Eksenli Basn Deneyi
eksenli basn deneyi zeminlerin kayma mukavemetlerini belirlemede kullanlan dier bir laboratuar deney yntemidir. Bu deney yntemi, en ok gelimi yntem olarak da bilinmektedir. Bunun nedeni arazi koullarn laboratuarda en benzer ekilde modelleyebilmesidir. Bylece kayma mukavemeti parametreleri geree yakn olarak belirlenebilir. eksenli basn deney ynteminde, bir hcre ierisine silindir biimdeki zemin numunesi yerletirilir. Deneyde, hcreye hava ya
55
Gnad Mge NALKA
da genelde su basnc yardmyla numune zerine hidrostatik bir basn uygulanr. Numune etrafnda bulunan lastik klf sayesinde hcre ierisinde bulunan zemin numunesinin sudan etkilenmesini ve suyla temasn nler ve zemin numunesinin iine ve dna ayr ayr basnlar uygulanmasn salar. Eksenel gerilme, numune zerindeki bala temas eden bir piston yardmyla numuneye etkir. Drenaj eer istenirse, numune alt ve st balklara bal halde bulunan kanallar yardmyla kontrol edilebilmektedir (zaydn, 2000; rkmez, 2009).
ekil 3.35. eksenli basn deney hcresi (zaydn, 2000)
ekil 3.36. eksenli basn deneyi sonras
56
Gnad Mge NALKA
Bat Adana Su Artma Tesisinin bulunduu sahadan alnan rselenmemi kil zemin numuneleri 38 mm apnda 76 mm boyunda hazrlanmtr. Ortalama su muhtevas %27dir. Ykleme hz 0.2 mm/dak olarak ayarlanmtr. Deneylerde srasyla 100 kPa ve 150 kPa hcre basnlar uygulanmtr. Kayl kynden alnan numuneler zerinde eksenli basn (uu) deneyleri yaplmtr. Burada kullanlan numunelerin ap 50 mm, boyu ise 100 mmdir. 50150 ve 200 kPa hcre basnc altnda krlmtr. Ykleme hz 0.2 mm/dak olarak ayarlanmtr.
ekil 3.37. eksenli basn deneyi sonras numunenin grnm
3.3. Model Deneyler Aratrmac olarak bulunduum Tbitak Aratrma Projesi (106M496) kapsamnda Bat Adana Su Artma Tesisleri iindeki arazide kk lekli plaka ykleme deneyi ve karlatrma amal laboratuarda ayn lekte model deney yaplmtr.
57
Gnad Mge NALKA
3.3.1. Arazi Model Deneyi
Arazinin bir ksm, JCB yardmyla 2.00 m geniliinde ve 1.80 m derinliinde almtr. rselenmeyi en aza indirebilmek iin 2.00-2.10 m derinlie kadar el aletleri ile tesviye ilemi yaplm ve zemin yzeyi dengeye getirilmitir. Dzenek 1m uzunluundaki 8 adet ankraj ubuu ile zemine sabitlenmitir. Sistemin dengesi su terazisi ile kontrol edilmitir. Ykleme elemanlar ve 6 cm apndaki temel zemin yzeyine dzgn bir ekilde yerletirildikten sonra temel zerine 2 adet 15 mm kapasiteli deplasman ler yerletirilmitir.
ekil 3.38. Arazi model deneyi (Tbitak Aratrma Projesi-106M496) Yk ve deplasman lmlerinin doru bir ekilde yaplabilmesi iin nce yk halkasnn kalibrasyonu yaplmtr. Deneyde ykleme hz sabit kalacak ekilde yk kademeli olarak elle ykleme kolu vastas ile artrlmtr. Yk halkas 10 kN kapasitelidir. Deplasmanlar sabitlendiinde okumalar alnmtr, gme ykne yaklaldnda ykleme artmlar azaltlm deplasman okumalar alnmtr. Deney sonucunda yk oturma erilerinden net bir gme yk elde edilememektedir. Literatrde gme ykn tanmlayan nihai tama kapasitesi
58
Gnad Mge NALKA
deerini belirlemek iin farkl yaklamlar vardr. (Lutenegger ve Adams, 1998; Keskin, 2009; rnek, 2009) Yntemler u ekilde sralanabilir; 1) 0.1B Yntemi: Snrlandrlm bir oturma deerine karlk gelen yk deeri, nihai tama kapasitesi deeri olarak alnr (Briaud ve Jeanjean, 1994) 2) Teet Kesitirme Yntemi: Oturma deerlerinde belirgin bir deiimin meydana geldii noktaya karlk gelen yk deeri, nihai tama kapasitesi deeri olarak alnr (Trautmann ve Kulhawy, 1988). 3) Log-Log Yntemi: Yk-oturma deerlerinde dzeltme yaplarak kesiim noktasna karlk gelen yk deeri, nihai tama kapasitesi deeri olarak alnr (DeBeer, 1970). 4) Hiperbolik Yntem: Yk-oturma erisine uygun bir model seilerek tahmini asimptot deere karlk gelen yk deeri, nihai tama kapasitesi deeri olarak alnr.
Arazideki model ve laboratuarda hazrlanan model deneylerde 6cm apndaki temel plaka zerinde yaplan ykleme deneylerinde gerilme dey deformasyon grafiklerinden yararlanlarak tama gc (qu) ve oturma oran (s/D) belirlenmitir. Tama gc teetler yntemindeki gibi erinin ilk ksmndan teet geirilerek ve erinin dnd noktadan sonraki ksmndan izilen teetlerin kesitirilmesi ile bulunmutur.
3.3.2. Laboratuar Model Deneyi
Laboratuar model deneyi kapsamnda ap 6 cm olan dairesel rijit temel plakas kullanlarak ykleme deneyi yaplmtr. Bu alma kapsamnda yaplan laboratuar model deneyinde ama, deney sonularnn doal arazi koullarn ne derece yansttn irdelemektir. Kk lekli bu model deney zel olarak hazrlanan deney dzenei ve ykleme sisteminde yaplmtr.
59
Gnad Mge NALKA
Deney kasas 38 cm apnda ve 42 cm derinliinde dairesel rijit bir kasa olup motorlu ykleme dzenei bulunmaktadr. Deney kasas 5 cmlik dilimlere ayrlmtr. Numunelerin arazide doal koullardaki su muhtevas, boluk oran, dane birim hacim arl gibi fiziksel parametreleri bilindiinden bir tabaka iin gerekli malzeme miktar 3.3 ve 3.4 bantlarndan hesaplanmtr.
n = s (1 + w) 1+ e
(3.3) (3.4)
W ya = n v
n : Doal birim hacim arlk s : Dane birim hacim arlk w : Su muhtevas e : Boluk oran Wya : 2.5 cmlik tabaka iin gereken zemin arl : Deney kasasnda zemin serilecek tabakann hacmi (h=2.5cm)
ekil 3.39. Laboratuar model deneyi (Tbitak Aratrma Projesi-106M496)
60
Gnad Mge NALKA
Kullanlacak numuneler arazi su muhtevasnda yorularak hazrlanm ve 2.5 cmlik tabakalar halinde deney kasas ierisine serilmitir. Her tabakada zemin sabit enerji altnda, 2 kg arlnda, d ykseklii 20 cm ve her tabakada 80 d yaplan tokmakla sktrlmtr (Dash, 2003). Sktrmann ardndan kasann merkezine temel yerletirilerek dengeye getirilmitir. 2.5 kN/m2 kapasiteli yk halkasnn kalibrasyonu yaplm ve temel zerine yerletirilmitir. adet 1cm kapasiteli deplasman ler kasa zerine monte edilmitir. Deney srasnda yk ve deplasman okumalar ADU (Autonumous Data Acquisition Unit) veri ileme cihazna aktarlmtr. Bu veriler bilgisayar ortamnda DIALOG program yardm ile saysal deerlere dntrlmtr. Yklemeye en az temel apnn yaklak %20 si kadar dey deplasman yapacak kadar devam edilmitir.
3.4. Arazi Deneyleri
Kayl ky okul inaat arazisinde 2007 ylnda yaplan sondaj almasnda yaplan SPT deneyi verileri ile ayn blgede daha sonra yaplan 2. sondajda uygulanan presiyometre deneyi verileri karlatrlmtr. Sondajlar 15 m ve 10 m olmak zere iki tane almtr. Yaplan sondajlar sonucunda ilk 60 cm bitkisel toprak, 5.4 m derinlie kadar siltli kil, 6.8m derinlie kadar siltli kum ve sondajn sonuna kadar az kumlu kil gzlenmitir. Ancak, zemin heterojen bir yapdadr, 1.5 mden sonra her tabakann yatay uzantsnda ksmi olarak bala rastlanmtr. Yeralt su seviyesi son yaplan sondajda 1.7 mdedir. SPT N vuru saylarn ieren sondaj logu Ek 1de verilmitir.
3.4.1. Standart Penetrasyon Deneyi
Standart Penetrasyon Deneyi (SPT), zemin mukavemet ve younluunu deerlendirmek ve rselenmi rnek almak amacyla sondaj kuyusu ierisinde (insitu) yaplan bir dinamik sonda deneyidir. Pratikte ok sk kullanlan bu deneyin temel prensibi, zemin tabakalarnda penetrometrenin karlat mukavemetten yola
61
Gnad Mge NALKA
klarak zeminin birim hacim arlnn ve dolaysyla yaklak mukavemetinin belirlenmesidir. SPT deneyi; sondaj srasnda birbirine vidalanm standart tijlerin ucuna taklan konik ulu bir borunun zemine aklmas srasnda zeminin gsterdii direncin llmesi esasna dayanr. Konik baln zemine batrlmas srasnda standart bir enerji uygulanr. Bunun iin 63.5 kg arlndaki tokmak 76 cm ykseklikten serbest drlr. lk 15 cmden sonra, kan zemine 30 cm aklmas iin gerekli vuru saysna standart penetrasyon direnci, ksaca SPT says denir. Deneyin genel olarak her 1.5 mde bir yaplmas nerilir. Deney srasnda kohezyonlu zeminlerden rselenmi ancak temsili zemin rnei de alnabilmektedir.
ekil 3.40. Standart penetrasyon deneyi
eitli aratrmaclar kohezyonlu zeminler iin de SPT N deerlerinden kayma mukavemetine gei iin formller tretmitir. izelge 3.4te Terzaghi
62
Gnad Mge NALKA
tarafndan SPT vuru saysna gre zeminin kvam ve kayma mukavemeti aral tahmin edilmitir. izelge 3.4. SPT N deeri ile drenajsz kayma mukavemeti arasndaki korelasyonlar (Terzaghi, 1996)
Zeminin Kvam ok Yumuak Yumuak Orta Kat Kat ok Kat Sert SPT N <4 2-4 4-8 8-15 15-30 >30 cu(psf) <250 250-500 500-1000 1000-2000 2000-4000 >4000 cu(kPa) <12 12-25 25-50 50-100 100-200 >200
ekil 3.41de ise Terzaghi ve Peck, Sowers zemin snfna gre SPT deneyinden bulunan N vuru saylarndan yaklak kayma mukavemeti araln vermilerdir. Standart penetrasyon direnci (SPT N) ile serbest basn mukavemeti qu (cu=qu/2) arasnda Terzaghi ve Peck kullanlabilmektedir. (1967), Sowers (1979)un nerdii abak
ekil 3.41. SPT N deeri ile drenajsz kayma mukavemeti ilikisi (Terzaghi ve Peck, 1967; Sowers, 1979)
63
Gnad Mge NALKA
3.4.2. Presiyometre Deneyi Presiyometre deneyi ilk olarak Menard tarafndan 1957 ylnda Fransada gelitirilmitir. En ok kullanlan model Menard presiyometresidir. MPM olarak tanmlanan Menard presiyometresinin iki farkl tipi vardr. GC ve GB tr ise yaygn olarak kullanlmaktadr. GC probu zeminlerde, GB kayalarda kullanlr. Zemin ortamlarda kullanlan GC 74 mm apl, 4 MN/m2 (40.78 kgf/cm2) maksimum basn kapasiteli hcreden oluur. Hcreler birbirinden bamsz deildir. Deney zemin ierisinde oluturulan silindirik boluun geniletilmesi yoluyla zeminde yanal ynde basn-deformasyon ilikisinin llmesi ile uygulanr. Uygulamada nce deneyin yaplaca derinlie kadar kuyu alr. Prob kuyuya indirilir ve basnl su ile iirilir. Probun iirilmesi ile kuyu hacminde meydana gelen deiiklikler kaydedilir. Deney srasnda probun boyunun sabit olduu ve hacim artlarnn sadece yanal ynde olduu kabul edilir.
ekil 3.42. Presiyometre deneyi
64
Gnad Mge NALKA
Presiyometre deney aleti prob (sonda), kontrol nitesi ve boru takm olmak zere 3 blmden oluur. Prob esnek geirimsiz, lastik bir hcredir. Deney srasnda iirildiinde kuyuyu doldurarak onun eklini alr.
ekil 3.43. Prob ve koruyucu hcre
Kuyu hacmindeki yanal deiimlerin doru llebilmesi iin prob (lm hcresi) alt ve st tarafndan koruyucu hcreler ile desteklenir. Prob su ile iirilirken, koruyucu hcre gaz ile iirilir ayn basnta olurlar, koruyucu hcreler probun aa ve yukar genilemesini engeller. Kontrol nitesi ise zemin yzeyine sondaj kuyusuna yakn bir yere yerletirilir. Bu niteden probun genilemesi kontrol ve idare edilir. zerinde yer alan basn ayar niteleri yardmyla proba istenen seviyede basn sktrlm gaz tpleri yardm ile gnderilir. Vana ve balantlar yardmyla basn ayarlar ve proba suyun gnderilmesi salanr, hcreye verilen suyun hacmindeki deiimler yardmyla probdaki hacim deiimleri llr. Kontrol nitesi ve prob arasndaki gaz ve su dolamn ise boru takm salar (Yldz, 1996). Deney balamadan nce hacim kalibrasyonu ve basn kalibrasyonu (membran dzeltmesi) yaplmaldr. Hidrostatik basn nitenin yerden ykseklii ve deneyin yapld derinliin yerden yksekliinin toplamna eittir.
65
Gnad Mge NALKA
ekil 3.44. Kontrol nitesi
ekil 3.45. Menard tipi presiyometre takm
66
Gnad Mge NALKA
Deney prob kuyuya yerletirilerek balatlr. Volumetre alarak proba su gnderilir. Standart bir deneyde 10 eit basn artm uygulanr. Deney sonunda limit basnca (Pl) ulalmaldr. Ancak kuyu iyi kalibre edilsin veya edilmesin hazne hacminin yeterli gelmedii durumlarda Plye ulamak iin deney erisinin tahmini olarak izilmesi sk sk bavurulan bir yoldur. Fakat deney srasnda Plye ulamak iin ok gayret edilmelidir ve bu yzden deneye iyi kalibre edilmi kuyuda balanmaldr (Eer deney, Plye ulamadan erken bitirilmek zorunda kalnrsa eri tahmini olarak izilir ve Plye ulalr) (Yldz, 1996). Her basn artmnda volumetredeki su seviyesi 15, 30 ve 60 sn okumalar ile llr. Hacim okumalar srasnda basn ayarlar kontrol edilmeli, kk dmelerde tekrar ayarlanmaldr. Ani dmelerde probun patlama ihtimali olduu iin deneye son verilmelidir. 60 sn okumas sonrasnda bir sonraki basn dzeyine geilir. deal deneyde kuyu hacminin 2 katna kadar devam edilmelidir. Eer haznedeki su biterse limit basnca ulald kabul edilir.
ekil 3.46. Kuyunun kalibrasyonu, enjekte edilen hacim ile oyuk hacmi arasndaki iliki OA blm: Probun ierek kuyu eperlerine temas etmesi ve zeminin kuyu almadan nceki gerilme koullarna gelmesidir. A noktasnda arazi balang
67
Gnad Mge NALKA
gerilme koullar yeniden olumutur (P0m). Bu noktadaki hacim V0 olarak tanmlanr. V0 = o + Vc o = A noktasnn apsisi Vc = Volumetredeki sfr okumas AB blgesi: A ile B arasndaki dorusal blm elastik blgedir. Deneyin A noktasnda balad kabul edilir. Zeminin deformasyon modl (EM=Menard deformasyon modl) bu dorusal blgenin eiminden hesaplanr. B noktasnn koordinatlar f ve Pf dir. Pf ayn zamanda akma gerilmesidir. B noktas ayn zamanda plastik blgenin balang noktasdr. EM = 2.66(Vc + v f + v0 2 )( Pf P0 v f v0 ) (3.6) (3.5)
B noktasndan sonra plastik deformasyonlar balar ve eri yataya doru asimptot kalr. Limit basn (PL): kuyu hacminin iki kat olmas iin gereken basn olarak tanmlanr (L). L - 0 = V0 = Vc + 0 L = Vc + 20 (3.7) (3.8)
Zeminin tama gcne presiyometre deneyi sonucunda elde edilen PL deeri yardmyla ulalabilir. n Killerde PL*<300 kPa ise cu=PL*/5.5 PL*>300 kPa ise cu=PL*/10+25 (3.9) (3.10)
Arazide sondajda derinlik boyunca yaplan presiyometre deneyleri iin nceden firmann nerdii kalibrasyon deerleri ile arazide yaplan kalibrasyon deerleri kullanlmtr (ekil 3.47).
68
Gnad Mge NALKA
ekil 3.47.a. Hacim kalibrasyonu deney (hacim grafii dzeltme erisi) (Grsoy, 1998)
ekil 3.47.b. Basn kalibrasyonu deney grafii (membran basnc dzeltme erisi) (Grsoy, 1998)
69
Gnad Mge NALKA
70
4. DENEY SONULARININ KARILATIRILMASI
Gnad Mge NALKA
Bu blmde, deneysel almalarn sonular ve karlatrmalar yaplmtr. Kum ve kil zeminde yaplan almalar ayr ayr sunulmutur. Kil zeminde Bat Adana Su Artma Tesisinde ve Kayl Ky mevkiinde yaplan almalar farkl balklar altnda anlatlmtr.
4.1. Kum Zeminde Yaplan Deneysel almalar 4.1.1. Rlatif Skln sel Srtnme Asna Etkisi
Rlatif skln isel srtnme asna etkisi yaplan kesme kutusu deneyleri ile aratrlmtr. Deneyler gevek ve Rlatif sklklar %20 ile %80 arasnda olan kum zemin numuneleri zerinde gerekletirilmitir. Sklk deneylerinden bulunan max ve min , yani maksimum derecede sktrlm ( Dr 1 ) ve en gevek durumdaki ( D r 0 ) kum zemin deerlerinden yola klarak belirli sklklarda 30 adet kayma mukavemeti deneyi yani kesme kutusu yaplmtr. Yaplan kesme kutusu deney sonularndan deerleri irdelenmitir. Deney sonular topluca Ek 2de sunulmutur. izelge 4.1. Daneli zeminlerde rlatif sklk
Sklk ok gevek Gevek Orta Sk ok Sk Dr 0.00-0.15 0.15-0.35 0.35-0.65 0.65-0.85 0.85-1.00
nceden belirlenmi rlatif sklklarda hazrlanan numunelerin birim hacim arlklar elde edilmitir. Ayrca kesme kutusuna yerletirilecek zeminin hacmi hesaplanmtr.
71
Gnad Mge NALKA
izelge 4.2. Farkl sklklarda hesaplanan birim hacim arlk deerleri

Dr
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0
n ( gr / cm3 )
1.532 1.569 1.608 1.649 1.690 1.739
n =
w v
(4.1)
4.1 formlnden farkl sklklarda hacmi belli olan kesme kutusuna yerletirilecek zeminin arl belirlenmitir.
Belirlenen sklktaki kum zemin iin yaplan kesme kutusu deneylerinden bulunan deerlerinin sonular izelge 4.3te verilmitir.
izelge 4.3. sel srtnme asnn ( ) rlatif sklk ile deiimi ( D r )

Dr
0.0 0.2 0.4 0.6 0.8
32.619 34.294 37.847 43.471 45.707
72
Gnad Mge NALKA
Rlatif Sklk
ekil 4.1. Kesme kutusu deneyinde rlatif skla bal olarak isel srtnme asnn deiimi
Gevek ve Rlatif sklklar %20 ile %80 arasnda olan kum zemin numuneleri zerinde gerekletirilen kesme kutusu deneylerinde isel srtnme as () ile rlatif sklk arasnda R2=0.97 korelasyon katsaysna sahip bir denklem elde edilmitir. ()=0.1768 %Dr+31.717 (4.2)
Ayn numune zerinde gevek ve farkl sklklarda yaplan kesme kutusu deney sonularna gre deeri 33-46 deerleri arasnda yer almaktadr. Verilen ablona gre kullanlan zemin sk, niform derecelenmi ince kum trne girmektedir.
73
Gnad Mge NALKA
sel srtnme as, ()
Rlatif sklk, Dr (%)
ekil 4.2. Farkl kumlarda isel srtnme as ile rlatif sklk arasndaki ilikiler (Hilf, 1975) Her bir zemin tipi iin ekil 4.2de grld gibi isel srtnme as sklk grafiinde kayda deer deiimler gzlenebilir. Grafikte Burmister (1948) kaba daneliden ince daneliye giden kumda, Castro (1969) ok keli niform derecelenmi ince kumda, Castro (1969) keli niform derecelenmi ince kumda, Castro (1969) yuvarlaklatrlmtan keliye ince niform kumda, Earth Manual (1960) kaba danelide, Bureau of Reclaimation (1949) orta niformluktaki kumda farkl sklklarda isel srtnme alar elde etmilerdir. Ayn ekilde farkl sklklarda (% 0, 20, 40, 60, 80) yaplan deneylerden elde edilen sonular izelge 4.3ten alnp yerletirilebilir.
74
Gnad Mge NALKA
Zemin sktrldka kesme kutusu deneyinde elde edilen f deeri artmaktadr. Bu durumda beklendii zere zemin daha mukavim hale gemektedir. (Lambrechts and Rixner, 1981) 4.1.2. Gradasyon Aralnn sel Srtnme Asna Etkisi
Kesme kutusu deneylerinde gradasyon aralnn isel srtnme asna etkisini aratrmak iin kum 200 nolu elekten ykandktan sonra kurutulmutur. Srayla 4, 5, 8 ve 18 nolu elekler altnda kalan numune ile 2 er seri kesme kutusu deneyleri yaplmtr. Elek analizi ve kesme kutusu deney sonular Ek 2 ve Ek 3te detayl ekilde verilmitir.
izelge 4.4. Deney numuneleri iin kullanlan elekler

Amerikan Elekleri (ASTM) E 11/39 Elek No 4 5 8 18 200 Delik ap(mm) 4.76 4.00 2.38 1.00 0.074
izelge 4.5te niformluk katsays, Cu 6dan kktr ve derecelenme katsays, Cc 1den kktr. Hazrlanan numuneler kt derecelenmi kum (SP) snfna girmektedir.
75
Gnad Mge NALKA
izelge 4.5. Farkl gradasyon aralklarndaki numunelerin elek analizi deney sonular
Granlometri Parametreleri Efektif Dane ap, D10 D30 D60 niformluk Katsays, Cu Derecelenme Katsays, Cc Zemin Snf 4 nolu elek alt (4.76-0.076 mm) 5 nolu elek alt 8 nolu elek alt 18 nolu elek alt (4.00-0.076 mm) (2.38-0.076 mm) (1.00-0.076 mm)
0.26 0.45 1.10 4.23 0.708 SP
0.25 0.42 1.00 4.00 0.706 SP
0.24 0.40 0.83 3,46 0.803 SP
0.21 0.36 0.62 2.95 0.995 SP
Deney sonularna gre gradasyon aral geniledike deeri bym ve zemin mukavemeti artmtr.
izelge 4.6. Deney Sonular

Gradasyon Aral (mm) sel Srtnme As ( ) 0 4.76-0.074 41.325 4.00-0.074 37.362 2.38-0.074 36.055 1.00-0.074 35.184
76
Gnad Mge NALKA
42 sel Srtnme As, () 40 38 36 34 32 30 0 1 2 3 4 5 Elek Akl, d(mm) y = 0,6099x - 2,0792x + 36,881 R = 0,9234
2 2
ekil 4.3. Elek aklna bal olarak gradasyonu belirlenmi kum zeminlerde yaplan kesme kutusu deney sonularnn karlatrmas
vvv
Yaplan kesme kutusu deneylerinden gradasyon aralna bal olarak elde edilen isel srtnme as ile her deney iin kullanlan maksimum dane ap arasnda regresyon analizi sonucunda R2=0.92 korelasyon katsaysna sahip olan bir bant elde edilmitir.
2 ( )0 =0.6099 d -2.0792 d+36.881
(4.3)
4.2. Kil Zeminde Yaplan Deneysel almalar
4.2.1. Bat Adana Su Artma Tesisinde Yaplan Deneysel almalar
4.2.1.1. Kil Minerallerinde Aktivite
Rtre limiti 11den dk olan killer, hacim deitirme ihtimali yksek olan zeminlerdir. Bu deer 16nn zerine ktnda ime zellii ihmal edilir bir dzeye inmektedir (nalp, 2002). Zemin doygun deil ve rtre limiti dk bir zeminse, zeminin kk bir su ierii deiiklii, hacim deiimi iin yeterli olabilir (zdoru ve Ark., 1988)
77
Gnad Mge NALKA
izelge 4.7. Bat Adana Su Artma Tesisi zemini kvam deneyleri sonular
Deney No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 ws (%) 14.0 16.0 16.5 17.0 19.6 20.0 13.0 20.5 15.5 16.0 15.5 wL (%) 51 50 52 53 48 48 48 47 51 53 55 wp (%) 21 24 24 25 26 28 19 29 24 24 22 Ip (%) 30 27 28 28 22 20 29 18 27 29 33 Zemin Snf CH CH CH CH CL ML-OL CL ML-OL CH CH CH Aktivite (A) 0.91 0.82 0.85 0.85 0.67 0.61 0.88 0.55 0.82 0.88 1.00
Kvam limitleri sonucunda bulunan plastisite indisi ile hidrometre deney sonucunda bulunan kil yzdesi oranlandnda kilin aktivitesi bulunmutur. A=
Ip % P(< 0.002mm )
(4.4)
Hidrometre deney sonucundan, %P=%33 Eer bir kilin aktivitesi A>1.25 ise aktif kil, 0.75<A<1.25 ise normal kil ve A<0.75 ise aktif olmayan kil olarak adlandrlr (Das, 1985; Wasti, 1989). Bulunan aktivite 0.75-1.25 aral iindedir, zemin normal aktiftir. A bydke zeminin ime potansiyeli artacaktr ve daha problemli kabul edilir. Montmorillonit kkenli killer aktif, illit killeri normal aktivitelidir. Kurak blgelerde montmorillonit kkenli killer ime zelliine sahiptir. Killerin ime potansiyelleri, kvam limitlerine ve aktiviteye bal olarak belirlenebilir (zdoru ve Ark., 1988). Bu durumda zeminin aktivitesi mineralojisini de yanstr.
78
Gnad Mge NALKA
Killerde aktiviteye gre kil mineralleri tanmlanacak olursa:
izelge 4.8. Kil minerallerinde aktivite (nalp, 2007)

KL Smektitler Ca-montmorillonit Smektitler Na-montmorillonit Smektitler, llit Kaolinit Halloysit sulu Halloysit susuz Attapulgit Alofan Muskovit 1.5 6.0 0.5-1.0 0.4-0.5 0.1 0.5 0.5-1.2 0.5-1.2 0.3 A
Deneylerde kullanlan Bat Adana Su Artma Tesisinden alnan kil mika grubundan illit mineralinden olumaktadr. Mikalarn temel yaps, ie ynelik iki silikon-oksijen drt ayakls tabakalarnn bir sekiz keli tabakasn arasna ald 2:1 dzenindedir. Negatif yk 1.0 dolaynda olup bu, tabakalar aras katyonlarla dengelenir. Doada en ok karlalan kil minerali kaolinit ve smektitlerle birlikte, muskovit tipi mikaya ok benzeyen hidratl (sulu) mika veya illit olarak adlandrlan tiptir (nalp, 2007). Kvam limitlerinden alnan veriler ile hesaplanan aktivite sonucunda literatrde kilin illit tipi mineralden olutuu grlmektedir. llit muskovite benzeyen, ancak daha az potasyum ve ok daha fazla su ieren bir kil mineralidir. Mikalara oranla daha az olan potasyum iyonlarnn ounluu yer deitirmez ve su, tabakalar arasna kstl hacimlerde girebilir. Elektron mikroskobu incelemeleri illit danelerinin doada ok kk boyutlarda belirdiini gstermektedir. llit killeri genelde Orta Amerika, ngiltere ve Avrupada olduu gibi orta yamurlu iklimlerde bulunmaktadr. Bu killerin genel forml aadaki gibidir: (OH ) 4 K y ( Si8 y Al y )( Al4 Mg 6 Fe6 )O20 (Bowles, 1984) y=1-1.5 aralnda deimektedir.
(4.5)
79
Gnad Mge NALKA
4.2.1.2. Farkl Yntemlerle Bulunan n Konsolidasyon Basnc Deerlerinin Karlatrlmas
n konsolidasyon basncn belirlerken ve karlatrma yaparken ayn zellikler gsteren ayn blgeden alnm numuneler zerinde allmtr. Ancak zemin zelliklerini temsil eden birtakm verilerde farkllklarla karlalmtr. Bu almada konsolidasyon deneyinden bulunan parametre ve byklkler deerlendirildiinde, deney ba ve sonu su muhtevalar, birim hacim arlklar, balang boluk oran deerleri ve numune aplarnn, bulunan n konsolidasyon basnc deerlerine etkisi olduu dnlmektedir.
300 n konsolidasyon basnc (kpa) 250 200 150 100 50 0 1.93 1.91 1.77 1.57 0.75 Su muhtevas deiimi (wson- wilk) % Schmertmann Casagrande Butterfield Janbu Tavenas Old Van Zeist enol
ekil 4.4. Deney ba ve deney sonu su muhtevas deiiminin n konsolidasyon basncna etkisi ekil 4.4te gsterildii gibi 5 farkl numunenin konsolidasyon deneyi sonunda llen su muhtevasndan deney banda llen su muhtevas karldnda deney srasndaki su miktar deiimi bulunur. Su muhtevasndaki fark arttnda n konsolidasyon basncnda 8 yntemle de deerlendirildiinde nce bir miktar azal daha sonra art gzlenmitir.
80
Gnad Mge NALKA
18 adet deneyde kullanlan numunelerin aplar, balang ve son su muhtevalar, dane birim hacim arlklar, balang boluk oranlar ve ar konsolidasyon orann bulmak iin jeolojik ykleri izelge 4.9da verilmitir.
izelge 4.9. Deneylerde kullanlan numunelerin zemin zellikleri

Numune No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 ap (mm) 75 50 50 75 50 50 75 50 50 75 75 50 50 75 50 50 75 75 Wilk % 25.13 27.38 24.77 25.62 23.96 22.05 25.89 27.49 25.18 24.69 24.96 26.59 25.96 19.67 26.71 25.49 25.25 20.37 Wson % 26.9 25.1 23.5 28.1 23.6 20.1 27.1 25.6 25.4 26.6 22.3 23.1 24.3 21.6 25.3 23.9 26.0 21.9 ilk (kN/m ) 19.41 19.54 19.97 19.79 19.07 17.91 15.17 16.23 19.73 19.16 18.15 18.36 20.23 20.29 19.14 20.35 18.77 25.85
3
son (kN/m3) 20.73 20.40 21.41 20.95 20.33 18.03 15.93 17.37 20.47 20.73 20.37 18.41 20.39 21.64 20.27 21.27 20.35 26.30
e0 0.80 0.77 0.76 0.82 0.74 0.58 0.79 0.82 0.73 0.82 0.91 0.69 0.68 0.62 0.79 0.72 0.82 0.83
0 ' 41.46 40.80 42.83 41.89 40.67 36.06 31.86 34.73 40.95 41.46 40.73 36.83 40.78 43.29 40.53 42.53 40.70 43.89
Yaplan deneyler deerlendirildiinde 8 yntemle grafikler izilip, n konsolidasyon basnc hesaplamalar ve okumalar yaplmtr. Bu
deerlendirmelerin sonular 4.9 nolu izelgede verilmitir.
81
Gnad Mge NALKA
izelge 4.10. Farkl yntemlerle elde edilen n konsolidasyon basnc deerleri

Numu ne No Butterfield Schmertma Casagrande metodu nn metodu metodu (Ln(1+e)(e log') (e log') log') 110 175 295 200 290 220 215 290 215 110 230 250 170 155 178 195 103 120 24 95 118 118 100 200 130 80 60 200 45 60 70 75 24 41 13 26 50 13 50 26 12 50 50 34 23 50 50 45 50 50 12 23 Janbu metodu (H/H-' ve Mc-') 45.25 101.82 203.64 103.9 203.64 203.64 181.01 203.64 102.82 67.88 45.25 203.64 101.82 181.01 203.64 203.64 90.51 45.25 Van Tavenas Old metot Zelst metodu metodu (H/H('DH/H (H/Hlog') -') log') 45.25 160 203.64 51.95 203.64 203.64 45.25 203.64 101.82 113.13 90.51 203.64 101.82 90.51 101.82 101.82 45.25 45.25 24 80 117 115 68 203.64 113 72 43 165 45 75 48 70 20 40 50 112 270 270 323 300 102 85 250 115 340 33 55 enol'un nerisi ('H/Hlog') 62 160 275 63 265 145 110 290 170 110 125 180 140 130 143 143 63 65
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Yaplan deneylerin sonucunda 75 mm apl numunelerden elde edilen konsolidasyon verilerinin, bahsi geen btn yntemlere uygulanp, belirlenen n konsolidasyon basncnn, 50 mm apl dometre numunelerinden bulunan n konsolidasyon basncndan daha kk olduu gzlenmitir. Tek tek her deney iin n konsolidasyon basnc sonularna bakldnda btn yntemlerde tam olarak olmasa da birbirine yaklak deerler vermitir ve btn deneyler genelinde ayn karakterde eilim gstermilerdir. Btn yntemlerde
82
Gnad Mge NALKA
1, 11, 17 ve 18 nolu deneylerde en dk n konsolidasyon basnc okumalar alnmtr. 3, 5, 8 ve 12 nolu deneylerde belirlenen n konsolidasyon basnlar maksimum seviyeye ulamtr. 8 farkl yntem arasnda en byk n konsolidasyon basnc Schmertmann ve Van Zelst yntemlerinden elde edilmitir. En kk deerler ise Butterfield ynteminden elde edilmitir. Tavenas yntemi ile bulunan deerler aralarnda ok fazla fark yoktur. Tavenas ynteminin deney hatalarn daha fazla kapatt dnlmektedir. Bu yntemin hassas olmasnn yan sra kolay olmas dier bir avantajdr. enol (1997) tarafndan ortaya konulan enol yntemi ile Tavenas ynteminden bulunan n konsolidasyon basnlar birbirlerine daha yakn kmtr. Burmister ynteminin kullanlabilmesi iin birinci ykleme deerini aan ikinci ykleme ksmnn deneyde mutlaka yaplmas gerekir, deneylerde bu ekilde ikinci ykleme yaplmad iin Burmister yntemi ile n konsolidasyon basnc belirlenememitir. Bu yntem eski olmas ve her deney erisine birebir uymamas nedeniyle gnmzde tercih edilen bir yntem deildir (enol, 1997). ekil 4.5-4.12de 1 nolu numune iin btn yntemlerle elde edilen grafikler ve hesaplar verilmitir. Casagrande ynteminde eriliin minimum olduu yeri tayin etmekteki glk ve logaritmik lek kullanlmas bir belirsizlie neden olabilmektedir.
83
Gnad Mge NALKA
ekil 4.5. n konsolidasyon basncnn Casagrande metodu ile belirlenmesi
ekil 4.6. n konsolidasyon basncnn Janbu metodu ile belirlenmesi
84
Gnad Mge NALKA
Janbu ynteminde eksen takmnn normal lek zerinde gsterilmesi ile n konsolidasyon basncnn daha belirginleecei dnlmtr. Standart yklemeli dometre aleti ile sabit gerilme artmlar altnda yaplmayan deneyler tam ve hassas sonular vermez. Bu yntem srekli yklemeli dometre deneyine gre gelitirilmitir. Tavenas ynteminde herhangi bir saptama gerektirmeden n konsolidasyon basnc kolaylkla bulunmutur. Yeni olmas nedeniyle Casagrande yntemi kadar yaygn deildir, ancak kolay ve hemen hemen tm deney verilerinde uygun sonu vermesi en byk avantajdr. Standart yklemeli kademeli dometre deneylerinde uygun sonu verir.
ekil 4.7. n konsolidasyon basncnn Tavenas metodu ile belirlenmesi
Schmertmann ynteminin deneme yanlma sistemine dayal olmas ve bu yntemin hesap aamasnn uzun srmesi bir dezavantajdr, ancak yntemin detayl belirleme sistemine sahip olmas hassas sonu elde edilmesini salar. Schmertmann ynteminde laboratuardaki artlarn arazi artlarn hemen hemen tamamyla temsil ettii iddia edilmektedir. Ancak bu numunenin rselenmeme derecesine baldr. Su muhtevas (wn) deeri tm n konsolidasyon basnc belirleme yntemlerinde nemli
85
Gnad Mge NALKA
olsa da Schmertmann ynteminde boluk oran ile skma (e-H) okumalar, n konsolidasyon basnc belirleme metodunun temelini oluturur.
ekil 4.8. n konsolidasyon basncnn Schmertmann metodu ile belirlenmesi
Butterfield metodu kritik durum teorisine dayanr. Kosolidasyon deneyinde hesaplanan boluk oaran-gerilme dalmlar zgl hacim; V=1+e hesaplanarak diyagramlar oluturulmutur. (ln(1+e),llogp) grafiklerine, deney sonularnn hassasiyeti dorudan etki eder. Deney sonularndan daha ok, deneyin ynteme gerilmeler asndan tam uyarlanamamas, daha farkl bir syleyi ile standart yklemeli dometre deneyinin tek eksenli yklemeyi ifade ederken, yntemin kritik durum dncesi dorultusunda dey ve yatay gerimelere bal olan bir gerilmeyi ifade etmesi az da olsa anlam farkna sebep olmaktadr. Dolaysyla yaplan tm deneyler bu ynteme uygulanmasna karn, sonular istenilen ve beklenilen deerlerin altnda olmutur (enol, 1997).
86
Gnad Mge NALKA
ekil 4.9. n konsolidasyon basncnn Butterfield metodu ile belirlenmesi
ekil 4.10. n konsolidasyon basncnn Eski metot ile belirlenmesi
87
Gnad Mge NALKA
ekil 4.11. n konsolidasyon basncnn Van Zelst metodu ile belirlenmesi
Eski yntem Casagrande ynteminden yola klarak ortaya atlmtr. Eski ve Van Zelst yntemlerinde eksen takm Casagrande ve Schmertmann yntemlerindeki gibi seilmektedir. Van Zelst metodunda boaltma erisi dikkate alnr. enol (1997) yapm olduu almada ne srd enol yntemin de ise Tavenas ynteminden esinlenmitir. Ancak eksenel anlamda Tavenastan fark, yatay eksen logaritmik olarak izilmitir. Olduka basit ve uygulanabilir bir yntemdir. Dier yntemlerle uyumlu sonular vermitir.
88
Gnad Mge NALKA
ekil 4.12. n konsolidasyon basncnn enol metodu ile belirlenmesi
5 deneyde her yntemle basn belirlenememitir. 4 ve 7 nolu deneylerde (e-log) grafiklerinden Casagrande, Old ve Van Zelst metodlaryla n
konsolidasyon basnc belirlenememitir. 6, 12 ve 13. deneylerde ise yine Van Zelst metodu ile deerlendirme yaplamamtr. Bunun sebebi boaltma erilerinin ok dik olmas yani boluk oran (e) deerlerinin yksek deerler almasdr. Her deney sonucu izilen (e-log) grafii de davran olarak birbirine benzemektedir. Bulunan n konsolidasyon basnlar deerlendirildiinde olduka yaygn olan Casagrande metodunda (24-200) kPa arasnda olduu saptanmtr. Janbu ynteminde (H/H, ) eksen takmna gre eriler izildiinde n konsolidasyon basnc (45-204) kPa arasnda bulunmutur. Tavenas yntemindeki basnlar da Janbu metodunda bulunan aralktadr. Schmertmann metodunda ise en byk basnlara ulalm olup deerler (103-295 ) kPa aralndadr. Butterfield metodu klasik zemin mekanii mantna uymamaktadr, basnlarda ok dk deerler elde edilmi olup (12-50) kPa aralndadr. Casagrande ynteminin bir versiyonu olan Eski yntemde basnlar (20-204) kPa aralndadr. Van Zelst ynteminden elde edilen deerler Eski yntemde bulunan basnlardan bir miktar daha byktr. Bu
89
Gnad Mge NALKA
yntemle bulunan basnlar (33-340) kPa aralndadr. Tavenas ynteminden esinlenilerek dnlm enol ynteminde ise (62-290) kPa arasnda n konsolidasyon basnlar bulunmutur. Yntemlerde bulunan n konsolidasyon basnlar, zemin farkl zellikler gsterdii iin geni bir arala yaylmtr. Buna pek ok etken sebep olabilir. Bunun iin numune aplarna gre deerlendirme yaplrsa byk apl numunelerin daha kk deerler, kk apl numunelerin de daha byk n konsolidasyon basnc deerleri verdikleri grlr (izelge 4.11).
izelge 4.11. n konsolidasyon basnlar

n Konsolidasyon Basnc Belirleme Yntemleri 75 mmlik Numune iin n konsolidasyon Basn Aral Casagrande Metodu Janbu Metodu Tavenas Metodu Schmertmann Metodu Butterfield Metodu Eski Metot Van Zelst Metodu enol Metodu 24-80 45-181 45-113 103-230 12-45 20-75 33-250 62-130 50 mmlik Numune iin n konsolidasyon Basn Aral 45-200 102-204 101-204 170-295 26-50 45-204 112-340 140-290
Yaplan 18 adet konsolidasyon deneyinden 8 tanesi 75 mm apndadr, 10 tanesi 50 mm apndadr. Bu deneyler kendi aralarnda 2 kategoride
deerlendirilmitir. izelge 4.12de 8 adet 75mm apndaki konsolidasyon deney sonularndan 5 farkl ynteme gre n konsolidasyon basnc deerleri verilmitir.
90
Gnad Mge NALKA
izelge 4.12. 75 mm apndaki deney numunelerinin n konsolidasyon basnlar

Numune No Schmertmann enol Tavenas Casagrande Butterfield 1 110 62 45 24 13 4 200 63 52 13 7 215 110 45 12 10 110 110 113 80 34 11 230 125 91 60 23 14 155 130 91 60 45 17 103 63 45 24 12 18 120 65 45 41 23
Schmertmann, enol, Tavenas, Casagrande, Butterfield yntemleri grafiksel olarak incelendiinde (ekil 4.13) 5 metot arasndan en yksek deerlerin Schmertmann metodundan elde edildii net bir ekilde grlmektedir. Bunu enol metodu takip etmektedir ancak enol ynteminde verilerin daha istikrarl sonular verdii gzlenmektedir. Butterfield metodunda ise ok kk basnlar okunmutur, dier yntemlere aykrdr bu durum yntemin klasik zemin mekaniine uyumlu olmadn gsterir.
250 n konsolidasyon basnc (kPa)
200
Schmertmann
150
enol Tavenas
100
Casagrande Butterfield
50
0 1 4 7 10 11 14 17 18 Numune no
ekil 4.13. 75 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi
91
Gnad Mge NALKA

Numune No Van Zelst Janbu Old Butterfield 1 50 45 24 13 4 104 13 7 181 12 10 102 68 72 34 11 85 45 43 23 14 250 181 75 45 17 33 91 20 12 18 55 45 40 23
Yine 75 mm apndaki numunelerin sonularndan bulunan n konsolidasyon basnlar Van Zelst, Janbu, Eski (Old), Butterfield yntemleri ile
deerlendirildiinde, Van Zelst ynteminde 2 okuma alnamam, ancak dier 5 deneyde en yksek deerler elde edilmitir. kinci en byk deer ise Janbu ynteminden elde edilmitir. Butterfield dier yntemlerden uyumsuz sonular vermitir.
250
150
Van Zelst Janbu
100
Old Butterfield
50
0 1 4 7 10 11 14 17 18 Numune no
ekil 4.14. 75 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi 4.14 nolu izelgede 10 adet 50 mm apndaki konsolidasyon deney sonularndan 5 farkl ynteme gre n konsolidasyon basnc deerleri verilmitir.
92
Gnad Mge NALKA

Numune No Schmertmann enol Tavenas Casagrande Butterfield 2 175 160 102 95 26 3 295 275 204 118 50 5 290 265 204 118 50 6 220 145 204 100 26 8 290 290 204 200 50 9 215 170 102 130 50 12 250 180 204 200 50 13 170 140 102 45 50 15 178 143 102 70 50 16 195 143 102 75 50
kinci seride deney sonular incelendiinde 50 mm apndaki numunelerde de Schmertmann en yksek deerleri vermitir. Sralama aynen 75 mmlik numunelerde bulunan ekildedir. Ancak kk apl numunelerde enol ile Schmertmann metodundan bulunan sonular birbirine ok yakndr. Butterfield metodundan bulunan basnlar yine uyumsuz sonular vermitir.
350 n konsolidasyon basnc (kPa) 300 250 200 150 100 50 0 2 3 5 6 8 9 12 13 15 16 Numune no
Schmertmann enol Tavenas Casagrande Butterfield
ekil 4.15. 50 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi
93
Gnad Mge NALKA

Numune No Van Zelst Janbu Old Butterfield 2 112 102 80 26 3 270 204 117 50 5 270 204 115 50 6 204 68 26 8 323 204 204 50 9 300 103 113 50 12 204 165 50 13 102 45 50 15 115 204 48 50 16 340 204 70 50
50 mm apl numunelerde Van Zelst metodunda 3 deney sonucu deerlendirilememitir. Van Zelst metodu dier yntemlerle bulunan n
konsolidasyon basnlarndan byk deerler vermitir. Byk basn deerlerinden ke sralama yine Janbu, Eski (Old), Butterfield eklindedir.
350 300 n konsolidasyon basnc (kPa) 250 200

Van Zelst
150 100 50 0 2 3 5 6 8 9 12 13 15 16 Numune no
Janbu Old Butterfield
ekil 4.16. 50 mm apndaki numunelerin n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi ekil 4.13-4.16dan net bir ekilde grld gibi btn yntemlerle ayr ayr karlatrmalar yapldnda 50 mm apndaki numunelerden elde edilen n konsolidasyon basnlar 75 mm apndaki numunelerden elde edilen sonulardan
94
Gnad Mge NALKA
daha byktr. Bunun nedeni byk aptaki konsolidasyon numunelerinde ayn ykleme altnda daha dk gerilme ortamnn oluturulmasdr. Bulunan bu n konsolidasyon basnlarndan ar konsolidasyon oran bulunabilmektedir.
AKO =
(4.6)
AKO=OCR= Ar konsolidasyon oran
Casagrande ve Butterfield yntemleri dnda bulunan tm n konsolidasyon basnlarndan AKO hesaplandnda incelenen zeminler ar konsolide bir zemin olarak tanmlanr. Butterfield ynteminden olduka dk deerler elde edilmitir. Bu yntem kritik durum teorisine dayanr. Casagrande ynteminde ise 3 deneyde kil normal konsolide, 13 deneyde ise hesaplar yapldnda kilin ar konsolide bir zemin olduu grlmtr.
4.2.1.3. Serbest Basn Deney Sonular
Bu almada Bat Adana Su Artma Tesisinden, 1.90-2.10 m derinlikten alnan rselenmemi kil zemin numuneleri deney verileri izelge 4.16da sunulmutur. Farkl su muhtevalarndaki numunelerin krlma annda yapt deformasyon ile kayma mukavemeti arasndaki iliki ekil 4.17de verilmitir. Su muhtevas dk olan numunelerin mukavemeti yksektir ve daha byk deformasyonlar yaparak krlmtr.
95
Gnad Mge NALKA
3.5 Serbest Basn Mukavemeti (qu) kg/cm2 3.0 2.5 2.0 1.5 1.0 0.5 0.0 2 4 6 8 10 12 Deplasman (mm)
ekil 4.17. Drenajsz kayma mukavemeti-dey deplasman arasndaki iliki
izelge 4.16. Serbest basn deney verileri

Numune No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 Deplasman 7.00 7.50 8.25 7.00 5.25 7.25 10.75 7.75 4.75 7.00 3.25 7.00 7.50 9.75 6.25 3.25 6.00 3.25 5.00 qu (kg/cm2) 2.34 2.88 2.93 2.45 2.14 2.06 2.61 1.77 1.14 1.29 0.76 2.17 2.14 2.22 1.84 1.02 1.44 0.95 1.13 w (%) 24.37 25.15 25.30 25.45 25.47 25.63 25.86 25.37 26.45 26.46 28.03 24.46 24.62 25.00 25.38 25.95 26.12 26.52 26.56
96
Gnad Mge NALKA
ekil 4.18. %24-26 su muhtevalarnda gerilme deformasyon erileri
ekil 4.19. %26-28 su muhtevalarnda gerilme deformasyon erileri
97
Gnad Mge NALKA
Numuneler ayn muayene ukurlarndan alnmasna ramen su muhtevalar % 24 ile %28 arasnda deimektedir. Beklendii gibi su muhtevas azaldka kil zeminin mukavemeti artmtr. Su muhtevas mukavemeti yksek oranda etkilemektedir.
3.0 2.5 qu (kg/cm2) 2.0 1.5 1.0 0.5 24 27 28 w(%) Su seviyesi zerindeki zeminde yaplan deneyler (1,90-2,00) Su altndaki zeminde yaplan deneyler (2,00-2,10) 25 26 29
ekil 4.20. Yeralt su seviyesindeki numunelerde kayma mukavemeti (qu) deiimi ekil 4.20.de ise yeralt su seviyesinin tam zeri ve altndaki kayma mukavemetlerinin arasndaki farklar aratrlmtr. Yeralt su seviyesinin tam zerindeki numunelerde mukavemet daha yksek kmtr, bunun nedeni kapiler etkiden dolay oluan matrik emmedir. Matrik emme mukavemeti artrmtr. Doymam bir zeminde kapiler kuvvetler oluur matrik emme artar, su zerinde kalan numunelerde mukavemet art gzlenir. Yani matrik emmenin etkisi kohezyon zerinedir. Kayma dayanm aadaki ekildedir. f = ctotal + tan (4.7)
Zemin doygun olmadnda kayma dayanmna etkiyen parametreler hesaba katlmaktadr. Fredlund ve di. (1978) doymam bir zemin iin kayma dayanmn aadaki gibi vermitir: f = c + (-ua) tan + (ua-uw) tan b (4.8)
98
Gnad Mge NALKA
> ua > uw olmaldr. Bu sra bozulacak olursa sistemde denge yitirilir. rnein, boluk hava basncnn (ua) boluk suyu basncndan yksek bir deere ulamas (-ua) 0, zeminin veya numunenin dalmasna neden olacaktr. Bir baka limit gerilmeye erime durumu (ua-uw) ile tanmlanm klcal gerilmenin (matrik emme) kaybolmasdr. Bu durumda boluk suyu basnc boluk hava basncn atndan ortam doygunlua ynelecektir (Sr 1), (nalp, 2007). Fredlund ve di. (1994) ve Vanapalli ve di. (1996) zemin-su karakteristik erilerini ve doygun kayma dayanm parametrelerini kullanarak doymam zeminin kayma dayanmn bulmak iin birok model nermilerdir. Aadaki bant doymam zeminin kayma dayanmn bulmak iin kullanlabilir. r f = c + (-ua) tan + (ua-uw) tan s r r us= (ua-uw) tan s r
(4.9)
(4.10)
us emmeye bal olarak elde edilen kayma dayanmn baka deyile doymam zeminlerin zemin zellik fonksiyonlarn hesaplamak iin kullanlan zemin-su karakteristik erisini gsterir. ua= boluk hava basnc uw= boluk su basnc ua-uw= matrik emme f = doymam bir zeminin kayma dayanm c =efektif kohezyon = efektif kayma dayanm as -ua= net normal gerilme b= emmedeki arta karn oluan kayma dayanm as s= doygun haldeki hacimsel su ierii r= rezidel durumda hacimsel su ierii
99
Gnad Mge NALKA
Serbest basn deneylerinde de suyun altndaki numunenin mukavemeti dk kmtr. Yeralt su seviyesinin stndeki numunelerin mukavemetinin yksek olmas kapiler etkiden kaynaklanan matrik emmenin art olarak dnlmektedir.
4.2.1.4. Kesme Kutusu Deney Sonular Kil zemin zerinde yaplan kesme kutusu deney sonular ekil 4.21de verilmitir. Kayma gerilmesi dey eksende, normal gerilme yatay eksende gsterilmitir.
0.8 Kayma Gerilmesi (kg/cm )

2
0.6 y = 0.037x + 0.635 R = 0.771 0.4
0.2
0.0 0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0

2
1.2
1.4
Normal Gerilme (kg/cm )
ekil 4.21. Kilde uygulanan kesme kutusu deney sonular
izelge 4.17. Kesme kutusu deney verileri

Dey yk Normal Gerilme Kayma Gerilmesi 1 kg 0.316 0.640 2 kg 0.595 0.670 4 kg 1.268 0.680
Zemin suya tam doygun olmad iin isel srtnme as (ekil 3.30) meydana gelmitir (izelge 4.18). Kesme kutusu deneyinden bulunan kayma
100
Gnad Mge NALKA
mukavemeti deeri 1.27 kg/cm2dir. Deneyde bulunan kayma mukavemeti serbest basn deneyinden bulunan ile uyumludur.
izelge 4.18. Deneyden bulunan kayma mukavemeti parametreleri

() c (kg/cm2) 2.12 0.635
4.2.1.5. Eksenli Basn Deneyi Sonular
Drenajsz kayma mukavemetleri srasyla 54 ve 58 kPa olarak elde edilmitir. Mohr daireleri birletirildiinde kk bir deer isel srtnme as kmtr. Numuneler tam doygun olmad iin =4.5 as kabul edilebilir bir deerdir (ekil 3.30). Kayma mukavemeti deeri 83 kPa olarak hesaplanmtr. Bu deer serbest basn ve kesme kutusu deneylerinden elde edilen kayma mukavemeti deerine gre daha dk bir deerdir.
ekil 4.22. Konsolidasyonsuz ve drenajsz (UU) eksenli deney sonular
101
Gnad Mge NALKA
4.2.1.6. Arazi - Laboratuar Model Deneyleri Sonular ve Karlatrmalar Arazide yaplan model deneyin temel tabanndaki tama kapasitesi dey deplasman erisi ekil 4.23te verilmitir.
ekil 4.23. Arazi model deney verileri
Oturma oran deeri (s/D), oturma miktarnn (s), temel apna (D) blnerek, boyutsuz bir deere dntrlmesi ile elde edilmitir. Deneyde tama kapasitesi teetler yntemi ile qu = 475 kPa gme anndaki oturma oran ise, (s/D)u= 3.9 bulunmutur. Deneyde bulunan datalara rasyonel fonksiyon analizi yapldnda korelasyon katsays r =0.999, standart hata s =9.683 olarak elde edilmitir.
q=
Gerilme-oturma oran datalarnn rasyonel fonksiyonu

( . . )
(4.11)
eklindedir.
102
Gnad Mge NALKA
ekil 4.24. Arazi model deney verileri regresyon analizi
Laboratuarda yaplan model deneyden elde edilen sonulardan gerilme deformasyon erisi izilmi ve tama gc deeri belirlenmitir. Temel tabanndaki tama kapasitesi dey deplasman erisi ekil 4.25te verilmitir.
ekil 4.25. Laboratuar model deney verileri
103
Gnad Mge NALKA
Deneyde tama kapasitesi teetler yntemi ile qu = 140 kPa gme anndaki oturma oran ise, (s/D)u= 2.3 bulunmutur. Deneyde bulunan datalara rasyonel fonksiyon analizi yapldnda korelasyon katsays r =0.999, standart hata s =1.153 olarak bulunmutur. Gerilme-oturma oran datalarnn rasyonel fonksiyonu
q=
eklindedir.
(4.12)
ekil 4.26. Laboratuar model deney verileri regresyon analizi
Ayn aptaki ve ayn zellikteki temel iin yaplan arazideki model ykleme deneyi sonular ile deney sahasndan ayn derinlikten getirilen zemin tldkten ve sktrldktan sonra laboratuarda yaplan model deney sonular
karlatrldnda rselenmi, laboratuarda yaplan model deney sonularnn araziye oranla gme annda daha dk deformasyonda dk tama gc verdii grlmtr (ekil 4.27).
104
Gnad Mge NALKA
ekil 4.27. Arazi ve laboratuar model deney gerilme, oturma oran karlatrmas
qu ( arazi ) qu (lab )
475 = 3.393 140
(4.13)
Arazi ve laboratuarda yaplan model deney sonular karlatrldnda, laboratuarda yaplan deneylerin arazi zemin koullarn tamamen yanstamad grlmtr. Deney sonular arasnda 3 katn zerinde fark elde edilmitir. Bunun sebebi olarak da arazinin doal koullarndaki tm zelliklerinin tam anlamyla laboratuar deney koullarnda salanamamasdr. Sonulardaki farkllk hazrlanan zeminin, kurutma ve tme aamasnda yapsnn bozulmas ve deneye hazrlandktan sonra tam anlamyla arazideki ayn zellii tamam olmas olarak aklanabilir.
105
Gnad Mge NALKA
4.2.2. Kayl Kynde Yaplan Deneysel almalar
4.2.2.1. Farkl Yntemlerle Bulunan n Konsolidasyon Basnc Deerlerinin Karlatrlmas Gney Adana Kayl Ky lkretim Okulu Proje Sahas, 40 nolu parselde alan muayene ukurlarndan alnan numuneler zerinde de konsolidasyon deneyleri yaplm ve yukarda bahsedilen yntemlerle deerlendirilmitir. Deney sonularndan hesaplanan n konsolidasyon basnlar ekil 4.28 ve ekil 4.29da verilmitir. CH kilinde yaplan 2 adet konsolidasyon deneyinden bulunan n konsolidasyon deerleri ile Bat Adana Su Artma Tesisinden hesaplanan n konsolidasyon basnlar uyum ierisindedir. n konsolidasyon basncnda en yksek deer Schmertmann metodunda bulunmutur. Tavenas ile Janbu
yntemlerinden hesaplanan n konsolidasyon basnlar kendi aralarnda uyumludur. Butterfield yntemi yine dier yntemlere gre uyumsuz sonular vermitir.
200
Schmertmann
100
enol Tavenas Casagrande
50
Butterfield
0 1 Numune no 2
ekil 4.28. n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi (Kayl Ky)
106
Gnad Mge NALKA
200
100
Van Zelst Janbu Old Butterfield
50
0 1 Numune no 2
ekil 4.29. n konsolidasyon basnlarnn grafiksel gsterimi (Kayl Ky)
izelge 4.19. Farkl yntemlerle elde edilen n konsolidasyon basnc deerleri (Kayl Ky)
Numu ne No Butterfield Schmertma Casagrande metodu nn metodu metodu (Ln(1+e)(e log') (e log') log') 200 170 47 80 26 50 Janbu metodu (H/H-' ve Mc-') 101,41 101,41 Tavenas Old metot metodu (H/H('DH/H log') -') 101.41 101.41 37 65 Van Zelst metodu (H/Hlog') 170 120 enol'u n nerisi ('H/H -log') 150 150
1 2
4.2.2.2. Serbest Basn Deneyi Karlatrmalar
Kayl ky arazisinden alnan numuneler zerinde de serbest basn deneyi yaplmtr. Numuneler 1.2 m ve 1.5 m derinlikten alnmtr. 1.2 m derinlikten alnan numunelerin su muhtevas % 27.5-28.5 arasndadr. 1.5 m derinlikten alnan numunelerin su muhtevas ise % 38-45.5 arasnda deimektedir. 1.5 m derinlikten alnan numunelerin su muhtevasna numunelerin saklama koullarnn etkiledii dnlmektedir.
107
Gnad Mge NALKA
izelge 4.20. Serbest basn deney verileri

Numune No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Deplasman qu (kg/cm2) w (%)
6.25 9.25
2.50 3.75 3.25 5.25 3.75 2.00 2.75 5.00 2.00 2.75 3.00 5.75 3.00 10.75
2.07
1.73 1.94 2.00 1.35 1.46 1.09 1.01 0.94 0.96 0.76 0.79 0.69 0.89 0.58 0.51
27.48
28.42 28.30 27.98 38.24 40.52 39.71 41.20 41.52 40.83 43.47 43.03 43.82 43.40 44.21 45.34
ekil 4.30. 1.2 m derinlikten alnan numunelerin serbest basn deney erileri (w=%27.5-28.5)
108
Gnad Mge NALKA
109
Gnad Mge NALKA
Endeks zellikleri ayn olan, ancak su muhtevalar farkl olan kil numunelerin su muhtevas %28den %44e kadar arttka drenajsz kayma mukavemetinin yaklak 2.5 kat deitii grlmektedir.
2.5
2.0
qu (kg/cm2)
1.5
1.0
0.5
0.0 25 30 35 40 Su Muhtevas (w%) 45 50 55
ekil 4.33. Drenajsz kayma mukavemeti-su muhtevas arasndaki iliki (Kayl Ky) 4.2.2.3. Eksenli Basn Deneyi Sonular
Kayl Kynn deney sahasndan alnan numuneler zerinde yaplan eksenli deneyine ait Mohr daireleri ekil 4.34te verilmitir. Yaplan bu deney blm 5te sonlu elemanlar yntemi ile modellenmitir. Deney erileri blm 6da analiz sonular ile karlatrmal olarak sunulmutur.
110
Gnad Mge NALKA
ekil 4.34. Konsolidasyonsuz ve drenajsz (UU) eksenli basn deneyi sonular 4.2.2.4. Kayl Ky Kilinde Yaplan Standart Penetrasyon ve Presiyometre Deney Verileri ve Karlatrmas
Arazide yaplan standart penetrasyon deneyinde 30 ve 45 cm aklma iin toplam vuru saylar izelge 4.21de verilmitir.
izelge 4.21. SPT N deerleri

Derinlik (m) 1.50 3.50 5.40 7.35 9.30 11.25 Vuru says(N) 14 17 11 12 13 25
Ayn arazide ikinci sondaj kuyusu alarak yaplan presiyometre deneyleri 1.5 m derinlikte balayp 9mye kadar 1.5 m aralklarla devam etmitir. Pl ve EPMT deerleri hesaplanmtr. ekil 4.35te 1.5 m derinlikte yaplan presiyometre deneyi hacim ve basn kalibrasyon deerleri, deneyden alnan ham deerlerin erisi ve dzeltilmi eriler izilmitir. 3, 4.5, 6, 7.5 ve 9. metrelerde izilen grafikler Ek 4te verilmitir.
111
Gnad Mge NALKA
ekil 4.35. Presiyometre deneyi hacim, basn deerleri (1.5m derinlik)
Yukardaki grafikten Pa, Pb, Pl, Va, Vb ve Vl deerleri okunur. A noktas ilk eriliin bozulduu nokta (probun zemine dedii andaki hacim ve basn okumalar), B noktas plastikliin balad, elastik blgenin sonland noktadr. Zeminin deformasyon modl (EPMT ) A ile B noktasnn eimlerinden bulunmutur. Pl ve Vl deerleri ise, zeminin gt nokta olarak tanmlanr. izelge 4.22. Presiyometre deney verileri
Derinlik (m) 1.50 3.00 4.50 6.00 7.50 9.00 Va (cm3) Vb (cm3) Vl (cm3) Pa (kg/cm2) 106 90 78 91 141 79 347 405 394 426 276 133 574 542 467 532 535 480 0.6 0.6 0.6 0.6 1.4 1.4 Pb (kg/cm2) 3.8 4.6 5.4 3.8 6.2 3.8 Pl (kg/cm2) 6.75 6.60 7.00 5.50 8.20 7.00 EPMT 23.15 23.39 28.00 17.85 56.98 66.44
Pl ve EPMT deerlerinin derinlik boyunca deiimi ekil 4.36da verilmitir.
112
Gnad Mge NALKA
ekil 4.36. Presiyometre deneyinden bulunan PL, EPMT deerleri Ayn arazide derinlik boyunca presiyometre deneyinden hesaplanan deformasyon modl ile standart penetrasyon deneyinden elde edilen SPT N deerleri ekil 4.37de karlatrlmtr. Derinlik boyunca sonulara bakldnda SPT deneyinde mukavemet hesabnda kullanlan N vuru says 3.5 mde maksimum deer almtr. 7.5 ve 9.5 metrelerde ise art gstermitir. Presiyometre deneyinden hesaplanan zeminin rijitliini gsteren elastisite modl de 4.5 mde art gstermi 6. mde farkl zemine girmi ancak 7.5 ve 9 metrelerde derinlikle art gstermeye devam etmitir.
113
Gnad Mge NALKA
ekil 4.37. Derinlikle EPMT ve SPT N deerleri deiimi

10
y = -0.003x2 + 0.332x + 0.755 R = 0.964 PL 1 10 EPMT 100
ekil 4.38. PL, EPMT deiimi
114
Gnad Mge NALKA
izelge 4.23. PL ve EPMT deerleri (Gambin ve Rousseau, 1980)

Zemin tr amur, turba Yumuak kil Orta kil Sert kil Marn Gevek siltli kum Silt Kum ve akl Sedimenter kumlar Kireta Yeni dolgu Eski dolgu EPMT (kPa) 200-1500 500-3000 3000-8000 8000-40000 5000-60000 500-2000 2000-10000 8000-40000 7500-40000 80000-20000000 500-5000 4000-15000 PL (kPa) 20-150 50-300 300-800 600-2000 600-4000 100-500 200-1500 1200-5000 1000-5000 3000-10000 50-300 400-1000
Yaplan presiyometre deneylerinde derinlik boyunca EPMT deeri 1750-6515 kPa, PL ise 540-805 kPa arasnda deimektedir. Gambin ve Rousseaunun nerdii izelge 4.23e gre mevcut arazi deney sonular karlatrldnda, deerler orta kil ve silt aralnda bulunmaktadr. Bu zemin trleri arazi zellikleri ile uyum gstermektedir. Deneyler elastik safhada sonlandrlmtr. Bu gibi durumlardan saknmak iin deney ncesinde, uygulama yaplacak arazideki zemin tr hakknda bilgi edinmek gerekir. Son yllarda Trkiyede kullanm hzla artan presiyometre deneyinde, tecrbesiz personelden ve deney sonularnn yanl yorumlanmasndan kaynaklanan sorunlar hatal karmlara sebep olmaktadr.
115
Gnad Mge NALKA
116
5. SONLU ELEMANLAR YNTEM
Gnad Mge NALKA
5.1. Giri Bu blmde, laboratuar deney sonularnn doruluunu aratrmak amacyla iki boyutlu sonlu elemanlar analizleri gerekletirilmitir. Analizler, sonlu elemanlar yntemi ile zm yapan PLAXIS (professional version 8, Brinkgreve ve Vermeer, 1998) paket program kullanlarak yaplmtr. Analizlerde, laboratuar ortamnda yaplan eksenli basn deneylerinin ve konsolidasyon deneyinin simulasyonu yaplmtr. Konsolidasyon deneyinde ise, ayrca farkl zemin modelleri kullanlarak analizler yaplmtr, modellerin zemin koullarna uygunluu aratrlmtr. Modellerde kullanlan a skln belirlemek iin farkl a sklklarnda analizler yaplp a etkisinin sonular zerinde bir etkisi olup olmad irdelenmitir. Deney dzenei, ykleme koullar ve malzeme zellikleri PLAXIS bilgisayar programnda modellenerek saysal zmler yaplmtr.
5.2. Sonlu Elemanlar Yntemi
Zeminlerin davran eitli teorik ve ampirik yntemler ile incelenmektedir. Bu yntemlerde zemin, lineer-elastik ve homojen bir ortam gibi dnlp basitletirici kabuller ile zme gidilmektedir. Bu yntemler, pratik uygulamalarda genellikle yaklak sonular vermesine ramen zeminlerin heterojen yaps, anizotropi, lineer olmayan, zamana ve ortama bal davran gibi karmak zellikleri nedeniyle gereki zmler vermemektedir. Bilgisayar teknolojisinin son yllarda gelimesi ile saysal yntemler mhendislik problemlerinin ksa srede zmn salamtr. Sonlu Elemanlar Yntemi (SEY), saysal yntemlerin en efektif ve sistematik olandr. Sonlu elemanlar yntemi, herhangi bir lineer-elastik ortama uygulanabilmektedir. Yntemde malzeme davran, toplam gerilme ve ekil deitirmeler arasndaki deiimlerle ilikilendirilerek formle edilirken, geoteknik problemlerinde toplam gerilme tensr, efektif gerilmeler ve boluk suyu basnlarna ayrlmakta ve malzeme davran genellikle efektif gerilmeler cinsinden
117
Gnad Mge NALKA
ifade edilmektedir. Geoteknik problemlerin birounda yap ile zemin etkileim ierisindedir. Buna bal olarak, bu tip problemlerin analizinde, yap ile zemin arasnda ara yzey (interface) kullanlmas gerekmektedir. Ayrca, lineer-elastik teoriden farkl olarak, doru bir zm elde etmek iin daha geni bir aralkta snr koullarna ihtiya duyulmaktadr. Sonu olarak, sonlu elemanlar ynteminin geoteknik mhendisliinde gereki bir biimde uygulanabilmesi iin baz deiiklikler yapmak zorunlu olmaktadr (Potts ve Zdravkovi, 1999). Geoteknik mhendislii uygulamalarnda, sonlu elemanlar analizi, gerek durumumu
modelleyebilmek amacyla adm adm yaplmaktadr. Zeminlerin gerilme-ekil deitirme davran non-lineer olduundan analizlerde bu davrann modellenmesi gerekmektedir. Bu amala yapmdan nceki balang gerilme durumu, zeminin nonlineer gerilme, ekil deitirme ve mukavemet zellikleri ile ykleme aamalar arasndaki bekleme sreleri analizlerde gerek duruma yakn olarak belirlenmelidir (Kl, 2000). Sonlu elemanlar yntemi, matematiksel ifadelerle tanmlanan srekli sistemlerin genel zm yntemidir (Zeinkiewicz, 1977). Sonlu elemanlar ynteminde sistem sonlu elemanlara blnerek, denklemler bir eleman iin yazlmakta ve entegre edilerek sistem denklemleri elde edilmektedir. Sonuta srekli bir ortam iin gz nne alnan diferansiyel denklem lineer bir denklem takmna indirgenmektedir. zm blgesi, eleman ad verilen alt blgelere ayrklatrlmakta ve bu elemanlarla oluturulan edeer sonlu elemanlar ana dntrlmektedir. Elemanlar, belirlenen esas bilinmeyene gre bir, iki veya boyutlu seilebilmektedir. Eleman tipi seilirken, gerekli serbestlik derecesi dikkate alnmakta ve eri yzeyler iin erisel elemanlar seilmektedir. ki boyutlu problemlerde, sonlu elemanlar genellikle gen veya drtgen eklindedir (ekil 5.1). Bu elemanlar node ad verilen dm noktalar yardmyla
ilikilendirilmektedir. Dz yzeyli elemanlar iin dm noktalar genellikle eleman kelerine yerletirilmektedir. Erisel yzeylere sahip elemanlar iin ise, her yzeyin orta noktalarna da dmler eklenmektedir.
118
Gnad Mge NALKA
ekil 5.1. Tipik 2 boyutlu elemanlar Yntemde, bilinmeyenlerin ortamda dalmn veren bir ekil fonksiyonu seilmektedir. Eleman dm noktalar, eleman blgesinde bilinmeyen bykln (deplasman... vb) dalm eklini tanmlamak zere matematiksel bir fonksiyon yazmak iin imkan salamaktadr. Geoteknik mhendisliinde problemlerin ou, deplasman yntemiyle formle edilmektedir. ekil fonksiyonu belirlenirken, polinomlar veya seriler kullanlmaktadr:
{} = [N] {d}e
{} elemann herhangi bir noktasndaki deplasman bileenleri, [N] ekil fonksiyonunu, {d}e ise, elemann dm noktasndaki deplasmanlardr. Elemandaki ekil deitirmeler, dm noktas deplasmanlar cinsinden,
(5.1)
{} = [B] {d}e
119
(5.2)
Gnad Mge NALKA
[B], eleman ekil deitirme matrisidir. Gerilmeler ise, elastisite matrisi [D] kullanlp, ekil deitirmelerle ilikilendirilerek,
{} = [D] {}
eklinde yazlabilir.
(5.3)
Bir sonraki ilem ise, uygun bir varyasyonel prensip (enerjinin minimum olmas prensibi vb.) kullanlarak her bir dm noktasndaki deerler iin bir denklem takm elde etmektir:
{f } = [k ] {d}e
Denklemde, {f}, eleman yk vektr [k], eleman rijitlik matrisidir.
(5.4)
Her sonlu eleman iin ayr ayr bulunan (4.4) denklemleri uygun ekilde birletirilerek btn sisteme ait cebrik denklemler takm elde edilir.
{F} = [K ] {d}
Burada, {F}, sistem yk vektr [K], sistem rijitlik matrisi {d}, sistem deplasman vektr deerlerini gsterir.
(5.5)
Bu sisteme snr koullar uygun satr/stun ilemleriyle dahil edilerek, indirgenmi sistem elde edilir (Bildik, 2010).
5.3. PLAXIS Program PLAXIS (Finite Element Code for Soil and Rock Analysis), deiik geoteknik problemleri iin, sonlu elemanlar yntemiyle, deformasyon ve stabilite
120
Gnad Mge NALKA
analizleri gerekletirebilen bir bilgisayar programdr. Geoteknik mhendisliinin dier uygulama alanlarn da kapsayacak ekilde geniletilmitir. Program, geoteknik mhendislii projelerinin tasarmnda ihtiya duyulan, zemin-yap etkileimi, gerilmeekil deitirme, konsolidasyon, tama gc, akm a, zemin dinamii konularnda ve malzeme farkll olan durumlarda kullanlabilmekte ve pratikte uygulanabilir sonular vermektedir (Bildik, 2010). Bu almada, PLAXIS 8.6 versiyonu kullanlmtr. Versiyon, geoteknik mhendislii uygulamalarna ynelik olarak gelitirilmitir. Analizlerde, problemler 2 boyutlu olarak eksenel simetrik geometri koullarnda statik olarak analiz edilmektedir. Programda, malzemenin gerilme-deformasyon davran lineer
olmayan zm teknikleri ile modellenmektedir.
5.3.1. Geometrik Modelin Oluturulmas Programda; zemin tabakalar, yaplar, kaz safhalar, ykler ve snr artlarnn girii iin zel bir grafik ortam (CAD) kullanlmaktadr. Programda, problem tipine gre dzlem ekil deitirme veya eksenel simetrik geometri koullar dikkate alnabilmektedir. Dzlem ekil deitirme durumu, cismin bir dorultudaki boyutunun (z ekseni), bu boyuta dik dier iki dorultudaki boyutundan ok byk olmas durumunda kullanlabilmektedir. Problemin z ekseni etrafnda epeevre simetrik olmas durumunda, deformasyonlar ve gerilmeler dnme asndan bamsz olmakta, bu nedenle problem ekil 5.2bde grlen alan zerinde 2 boyutlu problem olarak ele alnabilmektedir.
121
Gnad Mge NALKA
ekil 5.2.a. Dzlem ekil deitirme 5.2.b. Eksenel simetrik problem (PLAXIS Manual, 2002) 5.3.2. Elemanlar 5.3.2.1. Zemin Elemanlar Sonlu elemanlar ann oluturulmas srasnda, zemin ortam iki boyutlu gen elemanlara ayrlr. Programda, 6 ve 15 dm noktal iki farkl gen eleman bulunmaktadr (ekil 5.3). Sonlu elemanlar analizinde, deplasmanlar dm noktalarnda, gerilmeler ise, dmler yerine her bir Gauss-noktasnda (veya gerilme noktasnda) hesaplanmaktadr.
6 Dml gen Eleman
15 Dml gen Eleman
ekil 5.3. Zemin elemanlarndaki dm ve gerilme noktalarnn pozisyonu
122
Gnad Mge NALKA
5.3.2.2. Kiri Elemanlar Programda; duvar, plak ve temel gibi yap elemanlar 3 ve 5 dm noktasna sahip iki farkl kiri eleman kullanlarak tanmlanr (ekil 5.4). Analizlerde 6 dml zemin eleman kullanlyorsa, 3 dml kiri eleman, 15 dml zemin eleman kullanlyorsa, 5 dml kiri eleman kullanlmaktadr. Kiri eleman, Mindlin kiri teorisine dayanr. Bu teoriye gre, kiri eleman eilmeye ve kaymaya maruz kalr. Kiri eleman nceden tanmlanan eilme momenti veya maksimum eksenel kuvvete ulatnda plastik hale gelmektedir. Kiri elemanlarn malzeme zellii olarak programa eilme rijitlii (EI) ve eksenel rijitlik (EA) deerleri girilmektedir (Bildik 2010).
3 Dml
5 Dml
ekil 5.4. Kiri elemanlar
5.3.3. Zemin Modelleri PLAXISte zemin ve dier ortamlarn (kaya... vb) davrann modellemek iin 6 farkl model kullanlmaktadr. Bu modeller ve modellerde kullanlan parametreler aada ksaca zetlenmitir.
5.3.3.1. Lineer Elastik Model (LE) Bu modelde, zemin davrannn Hooke yasasna uyduu ve izotropik lineer elastik bir malzeme olduu kabul edilir. Programda giri bilgileri olarak 2 adet rijitlik parametresi, Elastisite modl, E ve Poisson oran, deerleri girilir. LE model, zemin davrann ok snrl bir ekilde temsil edebilir. Genellikle, zemin ierisindeki rijit yaplar modellemek iin kullanlr.
123
Gnad Mge NALKA
5.3.3.2. Mohr-Coulomb Model (MC) Elasto-plastik zemin modelidir. Programda, giri bilgileri olarak 5 parametre girilir. Bunlar; Elastisite modl (E), Poisson oran (), kohezyon (c), isel srtnme as () ve dilatasyon as ()dr. Ayrca modelde, doru bir K0 seilerek zemindeki balang yatay gerilme durumu oluturulabilir. Bu modelde, hesaplamalarn hzl ve ksa zamanda yaplabilmesi en byk avantajdr. Plaxis zmlerinde, Elastik model ve Mohr-Coulomb modelde basit rijitlik modl olarak Young modl kullanlr fakat ayn zamanda farkl rijitlik modl gsterilmitir. Rijitlik modl gerilmenin bir lsdr. Zemin mekaniinde balang eimi E0 olarak gsterilir ve |1-3| n maksimum deerinin yarsna karlk gelen sekant modl E50 olarak gsterilir (ekil 5.5). Geni lineer elastik aralktaki malzemelerde E0 gereki deildir, fakat zemin yklemelerinde genellikle E50 kullanlr. Boaltma problemlerine bakldnda, rnein tnel ve kaz durumlarnda, E50 yerine Eur gerekir. Zeminlerde boaltma modl Eur ve ilk ykleme modl E50 basn artna baldr (Plaxis 2D V8-Manual).
ekil 5.5. E0 ve E50 tanmlar (Plaxis 2D V8-Manual) 5.3.3.3. Jointed-Rock Model (JR) Plastik kaymann sadece snrl sayda kayma dorultularnda meydana geldii anizotropik elasto-plastik modeldir. JR model, tabakal veya birleik
124
Gnad Mge NALKA
kayalarn davrann modellemede kullanlr. Modelde giri parametreleri olarak, Elastisite modl (E), Poisson oran (), kohezyon (c), isel srtnme as () ve dilatasyon as () deerleri girilmektedir.
5.3.3.4. Soft Soil Model (SS) Zemin mekaniinde normal konsolide killer, killi siltler ve turba zeminler yumuak zemin olarak kabul edilir. Bu tr zeminlerin yksek mertebedeki skabilirlik zelliine bal olarak farkl zellikleri vardr. Bu nedenle, bu tr zeminlerde SS model kullanlr. Model en iyi performansn birincil skma durumlarnda gsterir. Modelde giri parametreleri olarak, kohezyon (c), isel srtnme as (), dilatasyon as (), modifiye skma indeksi (), ve modifiye ime indeksi () deerleri girilmektedir.
5.3.3.5. Soft Soil Creep Model (SSC) SSC modeli, konsolide killer, killi siltler ve turba gibi yumuak zeminlerin zamana bal davrannn modellenmesinde kullanlmaktadr. Temel ve dolgulardaki zamana bal oturma problemleri ile tneller ve derin kaz gibi zemindeki yk boalmas problemlerinde bu model kullanlr. Modelde giri parametreleri olarak, kohezyon (c), isel srtnme as (), dilatasyon as (), modifiye skma indeksi (), modifiye ime indeksi ( ) ve modifiye snme indeksi ( ) deerleri girilmektedir.
5.3.3.6. Hardening Soil Model (HS) Hardening Soil modeli, farkl tiplerdeki yumuak ve sert zeminlerin davrann modellemek iin kullanlan gelimi bir zemin modelidir. MC modelde olduu gibi gerilme seviyesi kohezyon (c), srtnme as () ve dilatasyon as () ile snrlandrlmtr. HS model, gerilme baml rijitlik modln dikkate almaktadr. Yani, zemin rijitlii basnla birlikte artmaktadr. HS model, drenajl eksenli basn
125
Gnad Mge NALKA
deneyinde gzlenen eksenel deformasyon-deviatorik gerilme ilikisinin yaklak hiperbol eklinde olmas esasna dayanr. Bu iliki ilk olarak Kondner (1963) tarafndan formle edilmitir. Daha sonra Duncan ve Chang (1970) tarafndan gelitirilerek hiperbolik zemin modeli olarak adlandrlmtr. HS model, hiperbolik zemin modelinin yerini alm olmakla beraber arasnda nemli farklar vardr. Bu farklardan ilki, modelde elastisite teorisinden ok plastisite teorisinin kullanlmasdr. kinci fark, modelin zemin dilatasyonunu da kapsamas, nc fark ise, bir akma bal (yield cap) iermesidir (Bildik, 2010). Modelin baz temel karakteristik zellikleri aada zetlenmitir: Gerilme baml rijitlik (giri parametresi m), Deviatrik ykleme nedeniyle oluan plastik deformasyonlar (giri
ref parametresi E 50 ),
Skma nedeniyle oluan plastik deformasyonlar (giri parametresi E ref ), oed Elastik boaltma/ykleme (giri parametresi E ref , ur), ur Mohr-Coulomb modeline gre gme (c, ve parametreleri).
5.3.3.7. Modifiye Cam Kili Modeli (MCC) Modifiye Cam Kili (MCC) modeli Roscoe ve Burland (1968) tarafndan nerilmitir ve kritik durum zemin mekaniinde birok kaynakta anlatlmtr (rnein Muir Wood,1990). MCC modelinde izotropik bakir skmada boluk oran (e) ve ortalama efektif gerilme (p) arasnda logaritmik bir iliki olduu varsaylr: P' e e 0 = ln 0 P
(5.6)
parametresi malzemenin birincil yklemedeki skabilirliini tanmlayan Cam kili skma indisidir. 4.6 denkleminden e-lnp deerlerinin grafii izildiinde dz bir izgi ortaya kar. Boaltma ve geri ykleme srasnda farkl bir eri ortaya kar, formlasyonu denklem 4.7 de verilmitir.
126
Gnad Mge NALKA
P' e e 0 = ln 0 P
(izotropik boaltma ve geri ykleme)
(5.7)
Bakir skma erisi
ime erisi
ekil 5.6. Ykleme, boaltma erisinden ve hesab parametresi malzemenin boaltma ve geri yklemedeki skabilirliini tanmlayan Cam kili ime indisidir. Aslnda n konsolidasyon basnc (pc) ile uyumlu p-e dzleminde saysz boaltma ve geri ykleme izgileri vardr. Plaxis programnda uygulanan modelde ksmen farkl formlasyon kullanr: P' 0 v v = * ln 0 (izotropik bakir skma) P P' 0 v v = * ln 0 (izotropik boaltma ve geri ykleme) P
(5.8)
(5.9)
* =
ve * = 0 (1 + e ) (1 + e0 )
(5.10)
* ve * deerleri srayla modifiye skma indisi ve modifiye ime indisidir.
127
Gnad Mge NALKA
Modifiye Cam kili modelinde akma fonksiyonu aadaki gibi tanmlanr.
q2 f = 2 + p' ( p' pc ) M
Akma yzeyi (f=0) p-q dzleminde bir elips olarak grnr (ekil 5.7).
(5.11)
ekil 5.7. p-q dzleminde Modifiye Cam kili modelinin akma yzeyi
n konsolidasyon basnc (pc), elipsin lsn belirtir. p-q dzleminde elipsin tepe ksm bir izgi ile birleir denklemi aadaki ekilde yazlabilir.
q=Mp
(5.12)
Bu izgi kritik durum izgisi olarak adlandrlr (CSL) ve gme annda p ile q arasndaki ilikiyi verir. Sabit olan M kritik durum izgisinin tanjantdr ve son deviatr gerilmenin (q) boyutunu belirler. M parametresi normal konsolide zeminler iin yanal toprak basncn etkiler. 3.0 2.8 K0NC=1-sin
(5.13)
(5.14)
128
Gnad Mge NALKA
Model; poisson oran (vur), cam kili ime indisi (), cam kili skma indisi (), kritik durum izgisinin tanjant (M) ve boluk oran (e) parametrelerine baldr (Plaxis 2D V8-Manual).
5.4. Eksenli Basn Deneylerinin Sonlu Elemanlar Analizi
Sonlu elemanlar analizlerinde Blm 3 ve 4te deneysel olarak allm kayma mukavemeti deneyi olan eksenli basn uu deneyi PLAXS bilgisayar paket program kullanlarak modellenmitir. Analizlerde zemin, evre, snr ve ykleme koullar yaplan deneyle ayn tutulmaya allmtr. PLAXIS bilgisayar programnda eksenli basn deneyinin geometrik modeli iki boyutlu ve ele alnan probleme uygun olarak, eksenel simetrik koullarda birim boyutlarda (1m1m) numunenin drtte birini tanmlayacak ekilde oluturulmutur (ekil 4.8). Zemin ortam, daha hassas bir zm elde etmek amacyla 15 dm noktal gen elemanlarla modellenmitir.
ekil 5.8. eksenli basn deney modelin basitletirilmi gsterimi
129
Gnad Mge NALKA
5.4.1. Snr Koullar
Snr koullar olarak, model eksenel simetriden dolay gerek deneyin drtte birini temsil ettii iin d ksmndan yanal basn (3) uygulanmaktadr ve tutulu deildir, numunenin ortasn temsil eden modelin sol tarafnda ise, yatay deplasmanlar engellenmektedir (uy=serbest, ux=0). Modelin st ksmndan dey basn (1) uygulanmakta, alt ksmn da ise dey olarak harekete izin verilmemektedir (ux=serbest, uy=0).
5.4.2. A Etkisi
PLAXISte
sonlu
elemanlara
ayrma
ilemi
otomatik
olarak
gerekletirilmektedir. Ayrca manuel olarak istenilen blgelerde a sklatrlmas yaplabilmektedir. Analizlerde, sonlu eleman a oluturulurken, sonularn
etkilenmedii en uygun a yaps (mesh) aratrlmtr. Bu amala, deney modeli zerinde farkl mesh durumlar gz nne alnarak bir seri analiz gerekletirilmi ve deviatr gerilme |1-3|, deplasman karlatrlmtr. Analizlerde, PLAXISte mevcut ok kaba (very coarse), orta (medium) ve ok sk (very fine) mesh seenekleri kullanlmtr.
izelge 5.1. Farkl mesh durumlar eleman saylar

Sonlu Elemanlar A Eleman Says ok kaba Orta ok sk
63
270
1182
130
Gnad Mge NALKA
160 140 120 ( 1- 3) (kPa) 100 80 60 40 20 0 0.00 ok kaba mesh Orta mesh ok sk mesh
0.05
0.10
0.15
0.20
0.25
0.30
Deplasman (m)
ekil 5.9. Farkl mesh durumlarnda deviatr gerilme oturma erileri
ekil 5.10.a. ok kaba a
ekil 5.10.b. Orta a
ekil 5.10.c. ok sk a
131
Gnad Mge NALKA
ekil 5.9dan, kil zeminin deviatr gerilmesinin (1-3) mesh durumundan etkilenmedii grlmektedir. Analizlerde sonlu elemanlar a sk mesh seeneiyle oluturulmutur.
5.4.3. Malzeme zellikleri
Mohr-Coulomb (MC) zemin modeli kil zemini tanmlamak iin seilmitir. Model parametreler izelge 5.2de verilmitir. Kohezyon deerleri laboratuarda yaplan eksenli basn UU deney sonularndan alnmtr. 1. analiz iin 68.3 kN/m2, 2. analiz iin 67.7 kN/m2, 3. analiz iin 69.5 kN/m2 alnmtr. Modelde kullanlan elastisite modl (E), eksenli basn deney erisinin balang modlnden bulunmutur. Poisson oran olarak Plaxis programnn nerdii 0.35 deeri kullanlmtr. Poisson orannn ykleme analizlerine ok fazla etkisi olmamaktadr.
izelge 5.2. Model zemin iin MC model parametreleri

Parametreler Elastisite modl Poisson oran sel srtnme as Dilatasyon as Sembol Eur Deer 1918 0.35 0 0
5.4.4. Hesaplamalar Analizlerde zm iki aamal olarak gerekletirilmitir. Modelin boyutu sonular etkilemediinden analizler birim boyutta gerekletirilmitir. Analiz iki aamal olup plastik zm yaplmtr. lk aamada dey ve yatay yklemeler sabit tutulmu, ikinci aamada ise deplasmanlar sfrlanmtr. Birinci aamadaki yklere ek olarak deplasman kontroll analizler yaplmtr.
132
Gnad Mge NALKA
5.5.
PLAXIS Bilgisayar Program ile Eksenli Basn Deneyi Modelinin Analiz Sonular Analizlerde 3. ve 4. blmlerde anlatlan konsolidasyonsuz-drenajsz (uu)
eksenli basn deneyinin simulasyonu yaplmtr. Saysal analizler, tama kapasitesi asndan en elverisiz koullarda, drenajsz ve ani ykleme durumlarnda deneyi yanstacak ekilde gerekletirilmitir. Deney numuneleri laboratuarda 50150200 kPa hcre basnlarnda (3) krlmtr. Analizlerde de ilk aamada hcre basnlar sabit tutulup, ikinci aamada ise hcre basncyla dey yk artrlmas yerine analiz hcre basncyla birlikte dey deplasman kontroll yaplmtr. Laboratuarda yaplan deneylerde maksimum dey deformasyon oran %26ya ulatndan Plaxis modelinde %26 deplasmana izin verilmitir.
ekil 5.11. 50 kPa hcre basnc uygulanan analizin dey deformasyon dalm Sadece, sabit hcre basnc varken, zemin rnei her taraftan sabit bir 3 basncna maruzdur. Hcre basnc sabit tutulurken, dey yk artrldnda, zemin rnei, yanal olarak 3=2= sabit hcre basncna ve dey olarak da 1 = 3 + P/Af basncna maruzdur.
133
Gnad Mge NALKA
Analizlerde beklenen davran grlmektedir. Dey basntan dolay yanal deformasyonlar artarak zeminde ime olumutur (ekil 5.10). Numunenin yatay gerilmeye maruz kald blgede dey deformasyon numunenin alt ksmna doru azalmaktadr. 150 ve 200 kPa hcre basnc uygulanan modellerde de ekil 5.11e ok yakn bir deformasyon dalm gzlenmektedir.
160 140 120 ( 1- 3) (kPa) 100 80 60 40 20 0 0.00
0.05
0.10
0.15 Deplasman (m)
0.20
0.25
0.30
ekil 5.12. 50 kPa hcre basnc uygulanan eksenli basn deney modeli Plaxis analiz sonucu
134
Gnad Mge NALKA
160 140 120 100 ( 1 3) (kPa) 80 60 40 20 0 0.00
0.05
0.10
0.15 Deplasman (m)
0.20
0.25
0.30
160 140 120 100 ( 1 3 (kPa) 80 60 40 20 0 0.00
0.05
0.10
0.15 Deplasman (m)
0.20
0.25
0.30
135
Gnad Mge NALKA
5.6. Konsolidasyon Deneyinin Sonlu Elemanlar Analizi
Analizlerde Blm 3 ve 4te deneysel olarak allm konsolidasyon deneyi PLAXS bilgisayar paket program kullanlarak modellenmitir. Analizlerde zemin, evre, snr ve ykleme koullar yaplan deneyle ayn tutulmaya allmtr. PLAXIS bilgisayar programnda konsolidasyon deneyinin geometrik modeli iki boyutlu ve ele alnan probleme uygun olarak, eksenel simetrik koullarda numunenin drtte birini tanmlayacak ekilde (1.0 cm2.5 cm) oluturulmutur (ekil 5.15). Zemin ortam, daha hassas bir zm elde etmek amacyla 15 dm noktal gen elemanlarla modellenmitir.
ekil 5.15. Konsolidasyon deney modelinin basitletirilmi gsterimi
5.6.1. Snr Koullar
Snr koullar olarak, model eksenel simetriden dolay gerek deneyin drtte birini temsil eder, modelin dey ksmnda yatay deplasmanlar engellenmektedir (uy=serbest, ux=0). Modelin st ksmndan konsolidasyon iin dey basn uygulanrken alt ksmnda hem dey hem de yatay olarak harekete izin verilmemektedir (ux=0, uy=0).
136
Gnad Mge NALKA
5.6.2. A Etkisi
Konsolidasyon analizlerinde, sonlu eleman a oluturulurken, sonularn etkilenmedii en uygun a yaps (mesh) aratrlmtr. Bu amala, deney modeli zerinde farkl mesh durumlar gz nne alnarak bir seri analiz gerekletirilmitir. Boy deiimi H/H0 ve logaritmik eksende efektif gerilme logp deiimleri karlatrlmtr. Analizlerde, PLAXISte mevcut ok kaba (very coarse), kaba (coarse), orta (medium) ve ok sk (very fine) mesh seenekleri kullanlmtr.
izelge 5.3. Farkl mesh durumlar eleman saylar (Konsolidasyon analizleri)

Sonlu Elemanlar A Eleman Says ok kaba Kaba Orta ok sk
54
110
236
1190
ekil 5.16da, yaplan konsolidasyon analizlerinden sonularn mesh durumundan etkilenmedii grlmektedir. Analizlerde sonlu elemanlar a kaba mesh seeneiyle oluturulmutur.
0.00
0.05 Modifiye cam clay-very course Modifiye cam clay-course Modifiye cam clay-medium Modifiye cam clay-very fine H/H 0 0.10 0.15 0 1 10 logp' 100 1000
ekil 5.16. Farkl mesh durumlarnda H/H0 - logp erileri
137
Gnad Mge NALKA
5.6.3. Malzeme zellikleri
Analizlerde Mohr-Coulomb (MC), Soft Soil (SS) ve Modifiye Cam kili (MCC) zemin modelleri kil zemini tanmlamak iin seilmitir. Model parametreler izelge 5.4, izelge 5.5 ve izelge 5.6da verilmitir. Balang boluk oran olarak deneyde hesaplanan deer kullanlmtr. Poisson oranlar Plaxis programnn yk boaltma problemleri iin nerdii 0.15 deeri alnmtr. Mohr-Coulomb modelinde kullanlan elastisite modl (E), eksenli basn deney erisinin balang modlnden ve konsolidasyon deneyinden bulunmutur.
izelge 5.4. Model zemin iin MC model parametreleri (Konsolidasyon analizleri)

Parametreler Elastisite modl Poisson oran Kohezyon (kN/m2) Balang boluk oran Sembol Eref cref einit Deer 2000 0.15 68 1.15
izelge 5.5. Model zemin iin SS model parametreleri (Konsolidasyon analizleri)

Parametreler Modifiye skma indisi Modifiye ime indisi Balang boluk oran Skma indisi Boaltma skma indisi Boaltma veya yeniden ykleme iin poisson oran Skunetteki yanal toprak basnc (Normal Konsolide) K0nc parametresi Sembol
Deer 0.063-0.057 0.019 1.15 0.28 0.0466 0.15
einit Cc Cs ur (nu) K0nc M
0.625 1.265
138
Gnad Mge NALKA
Modellerde kullanlan dier parametreler de yaplan konsolidasyon deneyinden bulunmutur.
izelge 5.6. Model zemin iin MCC modeli parametreleri (Konsolidasyon analizleri)
Parametreler Skma indisi ime indisi Balang boluk oran Boaltma veya yeniden ykleme iin poisson oran Skunetteki yanal toprak basnc (Normal Konsolide) K0nc parametresi Sembol einit ur (nu) K0nc M Deer 0.1 0.021 1.15 0.15
0.625 1.265
5.6.4. Hesaplamalar
Analizlerde plastik zm yaplm ve zm 11 aamada gerekletirilmitir. lk 6 aamada ykleme, takip eden 3 aamada ise, boaltma ve son iki aamada ise geri ykleme yaplmtr. Etkiyen dey basnlarda srayla ykleme aamalarnda 12.5-25-50-100-200-400 kPa, boaltma aamalarnda 200-100-50 kPa ve son olarak geri yklemede ise, 200 ve 400 kPaya kadar klmtr. Analizler drenajl olarak yaplm ve numunenin drtte birinde modelin alt ve kenar ksmlarna closed flow boundary olarak adlandrlan geirimsiz bir yzey tanmlanmtr. Soft Soil ve Modifiye Cam kili modellerinde POP deerleri 53 olarak tanmlanmtr. POP= ' c - ' 0
(5.15)
139
Gnad Mge NALKA
5.7.
PLAXIS Bilgisayar Program ile Konsolidasyon Deney Modelinin Analiz Sonular Konsolidasyon deney model analizleri Mohr-Coulomb, Soft Soil ve Modifiye
Cam kili zemin modelleri ile yaplmtr. Yaplan analizlerin sonucu boaltma ve geri ykleme erilerinin eimlerinin MCC model analizinde ok yakn olduunu, MC ve SS modellerinde ise ayn olduunu gstermitir. MC modelinde boaltma erisinin eimi ykleme erisine ok yakndr beklenen eri elde edilememitir.
0.00
0.05 H/H 0 0.10 0.15 0 1 10 logp' 100 1000
ekil 5.17. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonucu (Mohr-Coulomb modeli) Konsolidasyon deney verilerinden elde edilen skma indisi (lambda, ) deerleri analizlerde kullanlm ve bu deerin dmesi ile birim boy ksalmann azald grlmtr.
140
Gnad Mge NALKA
0.00
0.05 H/H 0 Soft Soil model-lambda=0.063 Soft Soil model-lambda=0.057 0.10
0.15 0 1 10 logp' 100 1000
ekil 5.18. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonucu (Soft Soil modeli)
0.00
0.05 H/H 0 0.10 0.15 0 1 10 logp' 100 1000
ekil 5.19. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonucu (Modifiye Cam kili modeli)
141
Gnad Mge NALKA
0.00
0.05 H/H 0 Mohr-Coulomb modeli Modifiye Cam kili modeli Soft Soil-lambda=0.063 Soft Soil-lambda=0.057
0.10
0.15 0 1 10 logp' 100 1000
ekil 5.20. Konsolidasyon deney modeli Plaxis analiz sonular
142
6. SAYISAL VE DENEY SONULARININ KARILATIRILMASI Gnad Mge NALKA
6. SAYISAL VE DENEY SONULARININ KARILATIRILMASI 6.1. Giri Bu blmde yaplan karlatrmalar iki balk altnda yaplmtr.
1. Eksenli Basn Deneyi ile Teorik zmlerin Karlatrlmas 2. Konsolidasyon Deneyi ile Teorik zmlerin Karlatrlmas
1. karlatrma drenajsz kayma mukavemeti, 2. karlatrma ise oturma analizleridir. Analizlerde eksenli basn deneyi ile konsolidasyon deneyi modellenmitir. Bu blmde yaplan deneyler ve modellerden elde edilen deviatr gerilme deformasyon erileri ve birim boy ksalma efektif gerilme erileri karlatrlmtr. 6.2. Eksenli Basn Deneyi ile Teorik zmlerin Karlatrlmas
160 140 120 100 ( 1 3) (kPa) 80 60 40 20 0 0.00 0.05 0.10 0.15 0.20 Deplasman (m) 0.25 0.30 Mohr-Coulomb model Deney
ekil 6.1. Plaxis modeli ile laboratuar deneyinin karlatrlmas (50 kPa hcre basnc)
143
50 kPa hcre basncnda krlan deney numunesinde ve Plaxis deney modelinde kohezyon, cu=68.3 kPa elde edilmitir. Gme annda deneyde llen deplasman 18.9 cm, analizde ise, 17.7 cmdir.
160 140 120 100 ( 1 3) (kPa) Mohr-Coulomb model 80 60 40 20 0 0.00 Deney
0.05
0.10
0.15 0.20 Deplasman (m)
0.25
0.30
ekil 6.2. Plaxis modeli ile laboratuar deneyinin karlatrmas (150 kPa hcre basnc) 150 kPa hcre basncnda krlan deney numunesinde kohezyon, cu=67.7 kPa , Plaxis deney modelinde ise, cu=67.8 kPa elde edilmitir. Gme annda deneyde llen deplasman 8.4 cm, analizde ise, 8.3 cmdir. 200 kPa hcre basncnda krlan deney numunesinde kohezyon, cu=69.5 kPa, Plaxis deney modelinde ise, cu=69.6 kPa elde edilmitir. Gme annda deneyde llen deplasman 9.3 cm, analizde ise, 9.1 cmdir. Analizlerde Mohr dairelerinden cu deeri 68.2 kPa olarak elde edilmitir. Saysal analizlerde kullanlan Mohr-Coulomb modeli zemin davrann iyi bir ekilde modelleyebilmitir. Eri gmeye kadar lineer art gsterip maksimum deviatr gerilmeye ulatktan sonra yatay bir ekilde devam etmitir.
144
160 140 120 100 ( 1 3 (kPa) 80 60 40 20 0 0.00 Mohr- Coulomb model Deney
0.05
0.10
0.15 0.20 Deplasman (m)
0.25
0.30
ekil 6.3. Plaxis modeli ile laboratuar deneyinin karlatrmas (200 kPa hcre basnc) 6.3. Konsolidasyon Deneyi ile Teorik zmlerin Karlatrlmas
0.00
0.05 H/H 0 Deney Mohr-Coulomb modeli
0.10
0.15 0.1 1 10 logp' 100 1000
ekil 6.4. Mohr-Coulomb modeli ile yaplan analiz sonularnn deney erisi ile karlatrlmas
145
Mohr-Coulomb modelinde boaltma kademelerini tanmlayacak parametre (kapa ) olmad iin zemin elastik davranarak yk almadan nceki durumuna geri dnme eilimindedir. Analizden izilen boaltma erisi deney okumalarndan izilen boaltma erisini yanstmamtr.
0.00
0.05 H/H 0 Deney Soft Soil model-lambda=0.063 0.10 Soft Soil model-lambda=0.057
0.15 0 1 10 logp' 100 1000
ekil 6.5. Soft Soil modeli ile yaplan analiz sonularnn deney erisi ile karlatrlmas SS ve MCC gibi karmak modellerde zemin daha fazla parametre ile tanmlanmtr. Dolaysyla analiz sonular zeminin davranna daha yakn grnmektedir. Ayrca SS ve MCC modellerinde POP deeri gibi zemin gerilmelerine bal bir deer ( ' c - ' 0 ) tanmlanmtr. SS model zmlerinde skma indisi konsolidasyon deneyinde ykleme aamalarnda bulunan deerler kullanlarak deitirilmitir. Analizde ilk olarak 200400 kPa gerilme uygulanan erinin eiminden bulunan * (0.063) kullanlm, daha sonra 100-200 kPa ve 200-400 kPa gerilmelerine denk gelen erinin eimlerinin ortalamasndan * (0.057) hesaplanmtr. kinci analizde birim boy deiimi azalmtr. Ykleme erisi deney erisine yaknsamtr.
146
0.00
0.05 H/H 0 Deney Modifiye cam kili modeli
0.10
0.15 0.1 1 10 logp' 100 1000
ekil 6.6. Modifiye Cam kili modeli ile yaplan analiz sonularnn deney erisi ile karlatrlmas MCC model analizlerinde de ve gibi skma ve ime indisleri tanmlanmtr. Konsolidasyon deney erisine benzer eimli bir eri izilmitir ancak boy deiimi yani zeminde meydana gelen deformasyon deneyden bir miktar daha fazladr. Son yklemedeki birim boy deiimi deney ile ayndr. Boaltma ve geri ykleme eimleri yakndr.
147
148
7. SONULAR VE NERLER
Gnad Mge NALKA
Bu alma kapsamnda, zeminlerin farkl zellikleri arasnda gei yaplmak amacyla arazi ve laboratuar deneyleri ve saysal analizler gerekletirilmitir. ounlukla zeminin farkl zelliklerine bal olarak mukavemet parametrelerinin deiimi arasnda ilikiler kurulmutur. Kt derecelenmi kum zeminde farkl gradasyon aralnda ve sklklarda isel srtnme as () deiimi incelenmitir. ncelenen iki farkl kil zeminde laboratuar, arazi ve model deneyler yaplmtr. Laboratuarda yaplan eksenli basn deneylerinin ve konsolidasyon deneylerinin PLAXIS bilgisayar program kullanlarak, 2 boyutlu ve eksenel simetrik koullarda sonlu elemanlar yntemi ile saysal zm yaplmtr. Zemin modellerinin saysal zmlere etkisi aratrlmtr. Elde edilen deneysel ve saysal sonular karlatrlmtr. Aada kum zeminde elde edilen sonular zetlenmitir: 1. Gevek ve Rlatif sklklar %20 ile %80 arasnda olan kum zemin numuneleri zerinde gerekletirilen kesme kutusu deneylerinde isel srtnme as () ile rlatif sklk arasnda R2=0.97 korelasyon katsaysna sahip bir denklem elde edilmitir. ()=0.177 %Dr+31.717 Zemin sktrldka kesme kutusu deneyinde elde edilen f deeri artmaktadr. Bu durumda beklendii zere zemin daha mukavim hale gemektedir. (Lambrechts and Rixner, 1981) 2. Yaplan kesme deneylerinden gradasyon aralna bal olarak elde edilen isel srtnme as ile her deney iin kullanlan maksimum dane ap arasnda regresyon analizi sonucunda R2=0.92 korelasyon katsaysna sahip olan bir bant elde edilmitir.
()0 =0.6099 d2-2.079 d+36.881

Kt derecelenmi kumda yaplan deney sonularna gre gradasyon aral geniledike deeri bym ve zemin mukavemeti artmtr.
149
Gnad Mge NALKA
Gelecekteki almalarda, farkl kum zemin gruplar iin (SW, SM, SC) kesme kutusu deneyinde sklk etkisi ve farkl gradasyon aralklarnda isel srtnme as deiimleri aratrlabilir. Artmlar iin genel bir formlasyon nerilebilir. Aada kil zeminde elde edilen sonular zetlenmitir: 1. n konsolidasyon basncnn nemi, belirleme yntemleri, karlatrmalar ve yorumlar ele alnmtr. 50 mm ve 75 mm apl CH kili zemin numunelerinde yaplan konsolidasyon deneylerinden n konsolidasyon basnc Casagrande, Schmertmann yntemlerinden hesaplanarak; Janbu, Butterfield, Tavenas, Van Zelst, Old ve enol yntemlerinden ise direk grafikten okunarak elde edilmitir. n konsolidasyon basncn belirlerken ve karlatrma yaparken ayn zellikler gsteren ayn blgeden alnm numuneler zerinde allmtr. Bu almada konsolidasyon deneyinden bulunan parametre ve byklkler deerlendirildiinde, deney ba ve sonu su muhtevalar, birim hacim arlklar, balang boluk oran deerleri ve numune aplarnn, bulunan n konsolidasyon basnc deerlerine etkisi olduu anlalmtr. Btn yntemlerle ayr ayr karlatrmalar yapldnda, 50 mm apndaki numunelerden elde edilen n konsolidasyon basnlarnn 75 mm apndaki numunelerden elde edilen sonulardan daha byk olduu grlmtr. Bunun nedeni byk aptaki konsolidasyon numunelerinde ayn ykleme altnda daha dk gerilme ortamnn oluturulmasdr. Sonuta n konsolidasyon basncnda en yksek deer Schmertmann metodunda bulunmutur. Tavenas ile Janbu yntemlerinden hesaplanan n konsolidasyon basnlar kendi aralarnda uyumludur. Butterfield yntemi dier yntemlere gre uyumsuz sonular vermitir. Casagrande ynteminden bulunan deerler genelde ortalama bir sonu vermektedir. n konsolidasyon basnc deerleri farkl blgelerden alnan numunelerden hesaplanp yntemlerin farkl koullardaki zeminler iin uygunluu tartlabilir. 2. Yeralt su seviyesinin tam zeri ve altndaki kayma mukavemetlerinin arasndaki farklar aratrlmtr. Yeralt su seviyesinin tam zerindeki numunelerde
150
Gnad Mge NALKA
mukavemet daha yksek kmtr, bunun nedeni kapiler etkiden dolay oluan matrik emmedir. Matrik emme mukavemeti artrmtr. 3. Ayn aptaki ve ayn zellikteki temel iin yaplan arazideki model ykleme deneyi sonular ile deney sahasndan ayn derinlikten getirilen zemin tldkten ve sktrldktan sonra laboratuarda yaplan model deney sonular karlatrldnda rselenmi, laboratuarda yaplan model deney sonularnn araziye oranla gme annda daha dk deformasyonda dk tama gc verdii grlmtr. Arazi karlatrldnda, ve laboratuarda yaplan model deney sonular
laboratuarda yaplan deneylerin arazi zemin koullarn
tamamen yanstamad grlmtr. Bunun sebebi olarak da arazinin doal koullarndaki tm zelliklerinin tam anlamyla laboratuar deney koullarnda salanamamasdr. Sonulardaki farkllk hazrlanan zeminin, kurutma ve tme aamasnda yapsnn bozulmas ve deneye hazrlandktan sonra tam anlamyla arazideki ayn zellii tamam olmas olarak aklanabilir. 4. Yaplan presiyometre deneylerinde derinlik boyunca EPMT deeri 17506515 kPa, PL ise 540-805 kPa arasnda deimektedir. Gambin ve Rousseaunun nerisine gre mevcut arazi deney sonular karlatrldnda deerler orta kil ve silt aralnda bulunmaktadr. Ayn arazide derinlik boyunca presiyometre deneyinden hesaplanan deformasyon modl ile standart penetrasyon deneyinden elde edilen SPT N deerleri karlatrlmtr. Derinlik boyunca art ve azallarda benzer davran grlmtr. Presiyometre deneyi sonlu elemanlar yntemine dayal bilgisayar programlar ile zlp, zeminin davranlar deney sonular ile karlatrlabilir. 5. Sonlu elemanlar yntemiyle yaplan analizlerde 3. ve 4. blmlerde anlatlan konsolidasyonsuz-drenajsz (uu) eksenli basn deneyinin ve drenajl bir deney olan konsolidasyon deneyinin simulasyonu yaplmtr. eksenli basn deneyinin saysal analizleri, tama kapasitesi asndan en elverisiz koullarda, drenajsz ve ani ykleme durumlarnda deneyi yanstacak ekilde gerekletirilmitir. Analiz sonular mesh durumundan etkilenmemitir. Saysal analizlerde kullanlan Mohr-Coulomb modeli zemin davrann iyi bir ekilde modelleyebilmitir.
151
Gnad Mge NALKA
Yaplan konsolidasyon analizlerinde de sonularn mesh durumundan etkilenmedii grlmtr. Analizlerde Mohr-Coulomb (MC), Soft Soil (SS) ve Modifiye Cam kili (MCC) zemin modelleri kullanlmtr. Mohr-Coulomb modelinde analizden izilen boaltma erisi deney okumalarndan izilen boaltma erisini yanstmamtr. Soft Soil ve Modifiye Cam kili gibi karmak modellerde zemin daha fazla parametre ile tanmlanmtr, dolaysyla analiz sonular zeminin davranna daha yakn grnmektedir. Soft Soil zemin modelinde skma indisinin analiz sonularna etkisi grlmtr. Modifiye Cam kili model analizlerinde
konsolidasyon deney erisine benzer eimli bir eri izilmitir ancak boy deiimi yani zeminde meydana gelen deformasyon deneyden bir miktar daha fazladr. Son yklemedeki birim boy deiimi deney ile ayndr. Boaltma ve geri ykleme eimleri yakndr. Saysal analizlerde 3 boyutlu bilgisayar programlar kullanlarak daha kapsaml aratrmalar yaplabilir.
152
KAYNAKLAR
ARSOY, S., KESKN E., YILMAZ C., 2007. Permeabilite ve Konsolidasyon Deneyleri ile Elde edilen Permeabilite Katsaylarnn Karlatrlmas ASTM, D 6467, 2000. Standard test method for torsional ring shear test to determine drained residual shear strength of cohesive soils, American Society for Testing and Materials, West Conshohocken, Pennsylvania, USA BAHAN, E., 2010. Ar konsolide ortamlarda mekanik zelliklerin presiyometre kullanm ile deerlendirilmesi Yksek Lisans Tezi, stanbul Kltr niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul BLDK, S., 2010. Temel mhendisliinde ekme dayanmnn irdelenmesi ve farkl tiplerdeki temellerin ekme dayanmnn analizi Yksek Lisans Tezi, ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Adana BOWLES, J.E., 1988. Foundation Analysis and Design, McGraw-Hill BOWLES, J.E., 1984. Physical and Geotechnical Properties of Soils BOZBEY, ., TOROL, E., 2008. Kumlu ve killi zeminlerde presiyometre ve SPT deney sonularnn korelasyonu Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii 12. Ulusal Kongresi Bildiriler Kitab,Syf-217-239. BOZBEY, ., TOGROL, E., 2009. Correlation of standard penetration test and pressuremeter data: a case study from Istanbul, Turkey Springer-Verlag 2009. BURLAND, J.B., 1990. On the compressibility and shear strength of natural clays, Gotechnique, 40, 329-378. CARTER, M., and BENTLEY, S. P., 1991. Correlations of Soil Properties CERATO, A.B. and LUTENEGGER, A.J., 1987. Disturbance Effects of Field Vane Tests in a Varved Clay University of Massachusetts, Amherst, MA,USA DAS, B.M., 1985. Advanced Soil Mechanics, Mc. Graw-Hill Book Company, New York, NY:, U.S.A
153
DASH, S.K., SIREESH, S. and SITHARAM, T.G., 2003. Model Studies on Circular Footing Supported on Geocell Reinforced Sand Underlain by Soft Clay DUNCAN, M., CHANG, C.Y., 1970. Nonlinear Analysis of Stress and Strain in Soils Journal of Soil Mechanics and Foundations, 96(SM5):1629-1653. GAMBN, M.P., ROUSSEAU, J., 1988. "The Menard pressuremeter: interpretation and application of pressuremeter test results to foundation design." United Kingdom: ISSMFE GERMANE, J.T., 1985. Laboratory Measurements of Clay Behaviour Lecture 4, M:L.T., Cambridge, Massachusetts HOULSBY, G. T., WITHERS, N. J., 1988. Analysis of the Cone Pressuremeter Test in Clay YSAN, R., ANSAL, A.,1996. Arazi Penetrasyon Deney Sonularnn
Karlatrlmas YSAN, R. ve ANSAL, A., 1990. SPT-N Darbe Saylar ile Kayma Mukavemeti likisi, Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii nc Ulusal Kongresi, Boazii niversitesi, stanbul, II. Cilt, s. 303-314. KAYALAR, A.., KURUOLU, M., AKAY, U., 1998. Dinamik ve Standart Penetrasyon Direnleri Korelasyonu zerine Bir Katk KESKN, M.S., 2009. Glendirilmi Kumlu evlere Oturan Yzeysel Temellerin Deneysel ve Teorik Analizi Doktora Tezi, ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Adana KILI, H., 2000. Yumuak Zeminler zerine Oturan Dolgu Barajlarda Deformasyonlarn Deneysel ve Nmerik Yntemlerle Belirlenmesi. Yldz Teknik niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul, 278s. KOSKINEN, M., KARSTUNEN, M., 2002.The effect of structure on the compressibility of Finnish clays, Proc. NMG04, Ystad, Sweden, Vol. 1, A11-A22, 2002a.
154
KOSKINEN, M. ve KARSTUNEN, M., WHEELER, S.J., 2002. Modelling destructuration and anisotropy of a natural soft clay., Proc. 5th European Conference Numerical Methods in Geotechnical Engineering, Paris; Presses de lENPC/LCPC: 11 20 LAMBRECHTS, J.R., RIXNER, J. J., 1981. Comparison of Shear Strength Values Derived from Laboratory Triaxial, Borehole Shear, and Cone Penetraton Tests ASTM STP 740, R. N. Young and F. C. Townsend, Eds., American Society for Testing and Materials, pp. 551-565. LEUSSINK, H., and WTTKE, W., 1963. Difference in Triaxial and Plain Strain Shear Strength Laboratory Shear Testing of Soils LUTENEGGER, A.J. ve HALLBERG G.R., 1981. Borehole Shear Test in Geotechinal Investigetion, Laboratory Shear Strength of Soil ASTM STP 740, R. N. Young and F. C. Townsend, Eds., American Society for Testing and Materials, pp. 566-578. NALP, A., 2002. Geoteknik Bilgisi I zml Problemlerle Zeminler ve Mekanii
Birsen Yaynevi Ltd. ti., stanbul.
RNEK, M., 2009. Yumuak Kil Zeminlerin Geogrid Donat ile Glendirilmesi Doktora Tezi, ukurova niversitesi, Fen Bilimleri Enstits, Adana ZAYDIN, K., 2000. Zemin Mekanii, Birsen Yaynevi Ltd. ti., stanbul ZDORU, K.,TAN, O. ve AKSOY, .H., 1988 zmlerle Zemin Mekanii, Birsen Yaynevi, stanbul. PLAXIS, 2002. User Manual. 2D version8, (Edited by BRINKGREEVE, R.J.B.), Delft University of Technology & PLAXIS b.v., The Netherlands. SALAMER, A., ENOL, A., AVUOLU, E., 1993 n Konsolidasyon basncnn Laboratuar Deneyleri ile Belirlenmesi, Altnc Ulusal Kil Sempozyumu, Boazii niversitesi SCHMERTMANN, J.H., 1955. Undisturbed Consolidation Behaviour of Clay Transaction, ASCE, Vol.120,1201. ENOL, A., SALAMER, A., 2002. Dk Plastisiteli Bir Kilde n konsolidasyon Basncnn Belirlenmesinde Yeni Bir Yntem MO Teknik Dergi, 2555-2572, Yaz 172.
155
ENOL, A., 1997. Zeminlerde n Konsolidasyon Basncnn Belirlenmesi .T.. Fen Bilimleri Enstits, Doktora Tezi TAVENAS, F., LEROUEL, S., LA ROCHELLE, P., ROY, M., 1978. Creep Behaviour of an Undisturbed Lightly Overconsolidated Clay Canadian Geotechnical Journal, Vol 15, No 3 August. TEKNSOY, M.A., KAYADELEN, C., KESKN, M.S., SYLEMEZ, M., 2004. An Equation for predicting shear strength envelope with respect to matric suction Computers And Geotechnics, Science Direct TEKNSOY, M.A., 2002. Doymam Zeminlerin ndeks ve Hidrolik zellikleri ISBN: 975-7929-43-3, SD Basmevi, Isparta RKMEZ, A.R. 2009.Kalc Kayma Mukavemetinin Tekrarl Kesme Kutusu Deney Yntemi le Belirlenmesi .T.. Fen Bilimleri Enstits, Yksek Lisans Tezi, WAST, Y., 1989. Zeminlerin ndeks zellikleri ve Snflandrlmalar, Zemin Mekanii ve Temel Mhendislii Semineri, TMMOB. n. Mh. Odas Ankara ubesi, Ankara, Trkiye YILMAZ, E., 2006. Zeminlerin endeks zelliklerinin kalc kayma mukavemetine etkisi, .T.. Fen Bilimleri Enstits, Yksek lisans tezi ZIENKIEWICZ, O.C., 1977. The Finite-Element Method 3rd ed., New York, McGraw-Hill Book Co., 787p.
156
ZGEM 03/01/1986 ylnda Vanda dodu. lkrenimini Vanda, orta ve lise renimini Ankarada tamamlad. 2003 ylnda balad ukurova niversitesi, Mhendislik Mimarlk Fakltesi, naat Mhendislii Blmnden 2007 ylnda mezun oldu ve ayn yl naat Mhendislii Anabilim Dalnda yksek lisansa balad.
157
EKLER EK 1 SONDAJ LOGLARI
Ek 1.1. SK-1e Ait Sondaj Logu (Bat Adana Su Artma Tesisi)
158
Ek 1.2. M-1e Ait Aratrma ukuru Logu (Bat Adana Su Artma Tesisi)
159
SK-1
Ek 1.3. SK-1e Ait Sondaj Logu (Kayl Ky Mevkii)
160
EK 2 KESME KUTUSU DENEY SONULARI
Sklk Etkisi
() c (kg/cm2)
32,619 0
EK 2.1. Dr=0 sklkta yaplan kesme kutusu deney sonular
161
() c (kg/cm2)
34,294 0,016
EK 2.2. Dr=0.2 sklkta yaplan kesme kutusu deney sonular
162
() c (kg/cm2)
37,847 0
163
Dr=0.6 iin Kayma Gerilmesi - Normal Gerilme Grafii

1.2
Kayma Gerilmesi, (kg/cm2 )
1 0.8 0.6 0.4 0.2 0 0
y = 0.948x - 0.093 R = 0.989
0.5
1.5
Normal Gerilme, (kN/m2)
() c (kg/cm2)
43,471 0
164
Dr=0.8 iin Kayma Gerilmesi - Deformasyon Grafii

1.2
Kayma Gerilmesi, (kg/cm2 )
1 0.8
P=1 kg
0.6 0.4 0.2 0 0 0.02 0.04
P=2 kg P=4 kg
Deformasyon, (mm)
() c (kg/cm2)
45,707 0
165
Gradasyon Etkisi
() c (kg/cm )
2
41,325 0
EK 2.6. 4.76-0.074 mm gradasyon aralndaki numunelerin kesme kutusu deney sonular
166
() c (kg/cm )
2
37,362 0,010
167
() c (kg/cm )
2
36,055 0,022
168
() c (kg/cm )
2
35,184 0,016
169
EK 3 ELEK ANALZ DENEY SONULARI
Farkl Gradasyonlarda Hazrlanan Numunelerin Elek Analizi
100 90 80 70 Geen % 60 50 40 30 20 10 0 0.01 0.1 1 Elek ap (mm) 10
Ek 3.1. 4,76-0,074 mm gradasyon aralndaki numunelerin dane ap dalm
100 90 80 70 Geen % 60 50 40 30 20 10 0 0.01 0.1 1 Elek ap (mm) 10
170
100 90 80 70 Geen % 60 50 40 30 20 10 0 0.01 0.1 1 Elek ap (mm) 10
100 90 80 70 Geen % 60 50 40 30 20 10 0 0.01 0.1 1 Elek ap (mm) 10
171
EK 4 PRESYOMETRE DENEY SONULARI

12 10 Basn (kg/cm2) 8 6 4 2 0 0 100 200 300 400 Hacim (cm3) Dzeltilmemi deney erisi Kalbrasyon deerleri Dzeltilmi eri 500 600 700 800
Ek 4.1. Presiyometre deney verileri (derinlik 1.5m)

12 10 Basn (kg/cm2) 8 6 4 2 0 0 100 200 300 400 Hacim (cm3) Dzeltilmemi deney erisi Kalibrasyon deerleri Dzeltilmi eri 500 600 700 800
172
12 10 Basn (kg/cm2) 8 6 4 2 0 0 100 200 300 400 Hacim Dzeltilmemi deney erisi (cm3) Dzeltilmi eri 500 600 700 800
Kalibrasyon deerleri

173
12 10 Basn (kg/cm2) 8 6 4 2 0 0 200 400 Hacim Dzeltilmemi deney erisi (cm3) Dzeltilmi eri 600 800

174

Zemi̇n Parametreleri̇ni̇n Deneysel Ve Teori̇k

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Zemi̇n Parametreleri̇ni̇n Deneysel Ve Teori̇k

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UKUROVA NVERSTES FEN BLMLER ENSTTS

YKSEK LSANS TEZ

Gnad Mge NALKA

ZEMN PARAMETRELERNN DENEYSEL VE TEORK OLARAK RDELENMES

NAAT MHENDSL ANABLM DALI

Bu Tez 10/03/2011 Tarihinde Aadaki Oybirlii/Oyokluu ile Kabul Edilmitir.

Prof. Dr. Mustafa LAMAN

Do. Dr. A. Azim YILDIZ

Yrd. Do. Dr. Taha TAKIRAN

Bu Tez Enstitmz naat Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr. Kod No:

Prof. Dr. lhami YENGL Enstit Mdr

%P A AKO BST c c' CD CH CL CPT CU D e / l DPH DPT Dr V e e0 emax emin Es FPC Ip

Gnad Mge NALKA

mmkndr. Zemin zellikleri

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

2.2. Deneysel almalar

2.2.1. H. Leussink and W. Wittke (1963)

2.2.2. J. R. Lambrechts and J. J. Rixner (1981)

Gnad Mge NALKA

2.2.3. J. Lutenegger and G.R. Hallberg (1981)

Gnad Mge NALKA

CD eksenli CU eksenli CD direkt kesme CU direkt kesme

2.2.4. G. T. Houlsby and N. J. Withers (1988)

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

2.2.5. A.B. Cerato ve A.J. Lutenegger (1987)

ekil 2.5. Veyn deneyinde kullanlan bak lleri

Gnad Mge NALKA

ekil 2.6. Champlain kili LaRochella et al (1973)

ekil 2.7. Sfr rselenme tahmini deerleri (Cerato ve Lutenegger, 1987)

Gnad Mge NALKA

2.2.6. R. yisan ve A. Ansal (1996)

ekil 2.8.a. Zemin kesiti (yisan ve Ansal, 1996)

ekil 2.8.b. Arazi penetrasyon deneylerijk (yisan ve Ansal, 1996)

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

2.2.7. A. . Kayalar, M. Kuruolu ve U. Akay (1998)

Gnad Mge NALKA

ekil 2.11. DPH N '200 SPT N korelasyonu (Kayalar ve arkadalar, 1998)

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

ekil 2.17. Kil zeminde PL deerleri (Bozbey ve Torol, 2009)

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

2.3. Teorik almalar

2.3.1. Yumuak Kil Zemin Davran ve Modelleri

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

almann materyali ayr araziden salanmtr.

Gnad Mge NALKA

ekil 3.2. Kum malzemesinin dane yaps

Gnad Mge NALKA

Gnad Mge NALKA

ekil 3.4.b. Kil zeminin alnd arazi (Kayl Ky)

3.1. Arazi almalar

3.1.1. Kil zemin

Gnad Mge NALKA