You are on page 1of 47

Gio vin : Thy Kim Sn Page 1 10/19/2011

S Gio Dc & o To tnh Tin GiangNKD


Trng THPT Chuyn Tin Giang

Gio vin hng dn: Thy Kim Sn.
Thy Nguyn Tun Ngc.
Nhm hc sinh lp 10 Ton nm hc 2009-2010:
Phm Trung Vinh
Nguyn Phc Nghip
KHA: 2009-2012
Gio vin : Thy Kim Sn Page 2 10/19/2011
Knh tha qu thy c v cc bn! Nh chng ta bit, lng gic l mt phn quan
trng trong ton ph thng ni chung v ton chuyn ni ring.V hm nay chng em mang n
quyn chuyn ny khng ngoi mc ch hc tp, rn luyn thm kin thc v kh nng lm
ton. Khng ch dng li cc bi ton lng gic, quyn chuyn cn bn n nhng ng
dng to ln ca lng gic vo vic gii mt s bi ton i s.
a s cc bi ton, chng em u c phn nhn xt c nhn, nhng suy ngh v hng
i mi. Do vy mi phn, mi chng s thc s th hin c mt qu trnh tm ti v suy ngh
ca chng em. S tm ti c th khc nhau nhng u c chung mt mc ch: l i n s
tin b.
Mc d ht sc c gng nhng quyn chuyn kh c th trnh c nhng thiu
st. Rt mong ti liu ny s nhn c s gp ca thy c v cc bn.
Mt ln na, chng em xin cm n thy Kim Sn c v cho gp , cng nh b
qua nhng thiu st trong ln vit chuyn ny ca chng em.
Tp th hc inh lp 10 Ton 2009 - 2012
Phn u ca chuyn ta s xt cc vn chung ca phng trnh lng gic (nhng
kin thc c bn v lng gic, iu kin tn ti nghim ca phng trnh lng gic v cc bi
ton lin quan n vic tm s k nguyn trong cng thc biu din nghim ca phng trnh).
Gio vin : Thy Kim Sn Page 3 10/19/2011
Trong chng ny chng ti phn loi phng trnh lng gic theo cch gii n. Phn
cui ca chng dnh trnh by cc phng php gii cc h phng trnh lng gic c bn
nht.
I. Cc kin thc lng gic c bn :
Cc hng ng thc lng gic c bn :

2 2
sin cos 1 +

sin
tan
cos

( vi
2
k

+ ,k Z )

cos
cot
sin

( vi x k ,k Z )

2
2
1
tan 1
cos

+ ( vi
2
k

+ ,k Z )

2
2
1
cot 1
sin

+ ( vi x k ,k Z )
tan cot 1 ( vi
2
k
,k Z )
Cung hn km k2 v k :
( ) sin 2 sin x k x +
( ) cos 2 cos x k x +
( ) tan tan x k x +
( ) cot cot x k x +
Cung i :
( ) sin sin x x
( ) cos cos x x
( ) tan tan x x
Gio vin : Thy Kim Sn Page 4 10/19/2011
( ) cot cot x x
Cung b :
( ) sin sin x x
( ) cos cos x x
( ) tan tan x x
( ) cot cot x x
Cung ph :

sin cos
2
x x

_


,

cos sin
2
x x

_


,

tan cot
2
x x

_


,

cot tan
2
x x

_


,
Cung hn km /2 :

sin cos
2
x x

_
+

,

cos sin
2
x x

_
+

,

tan cot
2
x x

_
+

,

cot tan
2
x x

_
+

,
Gio vin : Thy Kim Sn Page 5 10/19/2011
Cung hn km :
( ) sin sin x x +
( ) cos cos x x +
( ) tan tan x x +
( ) cot cot x x +
Cng thc cng :
( ) ( ) sin sin cos sin cos , x y x y y x x y t t
( ) ( ) cos cos cos sin sin , x y x y x y x y t m
( )
tan tan
tan , ,
1 tan tan 2
x y
x y x y x y k
x y

t
_
t t +

,
m

( ) ( )
cot cot 1
cot , ,
cot cot
x y
x y x y x y k
y x
t t
t
m
Cng thc nhn i :
sin 2 2sin cos x x x

2 2 2 2
cos 2 cos sin 2cos 1 1 2sin x x x x x

2
2tan 2
tan 2 , 2
1 tan cot tan 2
x
x x x k
x x x

_
+


,
( )
2
cot 1 cot tan
cot 2 , 2
2cot 2
x x x
x x x k
x



Cng thc chia i :

1 cos
sin
2 2
x x
t

1 cos
cos
2 2
x x +
t
Gio vin : Thy Kim Sn Page 6 10/19/2011

1 cos 1 cos
tan
2 1 cos sin
x x x
x x

t
+
Cng thc nhn ba :

3
sin3 3sin 4sin x x x

3
cos3 4cos 3cos x x x

3
2
3tan tan
tan3 , 3
1 3tan 2
x x
x x x k
x

_
+

,
( )
3
2
cot 3cot
cot 3 , 3
3cot 1
x x
x x x k
x

Cng thc h bc :
( )
2
1
sin 1 cos 2
2
x x
( )
2
1
cos 1 cos 2
2
x x +

2
1 cos 2
tan
1 cos 2 2
x
x x k
x

_
+

+
,
( )
2
1 cos 2
cot
1 sin 2
x
x x k
x

+

3
3sin sin3
sin
4
x x
x

3
3cos cos3
cos
4
x x
x
+

Cng thc theo tan


2
x
t

:
Gio vin : Thy Kim Sn Page 7 10/19/2011

2
2
sin
1
t
x
t

2
2
1
cos
1
t
x
t

2
2
tan ,
1 2 2
t x
x x k
t

_
+

,
Cng thc bin i tch thnh tng :
( ) ( ) ( )
1
sin cos sin sin
2
x y x y x y x y + + > 1
]
( ) ( ) ( )
1
cos sin sin cos
2
y x x y y x y x + > 1
]
( ) ( )
1
cos cos cos cos
2
x y x y x y + + 1
]

( ) ( )
1
sin sin cos cos
2
x y x y x y + 1
]
Cng thc bin i tng thnh tch :
sin sin 2sin cos
2 2
x y x y
x y
+
+
cos cos 2cos cos
2 2
x y x y
x y
+
+
sin sin 2cos sin
2 2
x y x y
x y
+

cos cos 2sin sin
2 2
x y x y
x y
+

Gio vin : Thy Kim Sn Page 8 10/19/2011

( ) sin
tan tan ,
cos cos 2
x y
x y x y k
x y

t
_
t +

,

( )
( )
sin
cot cot ,
sin sin
y x
x y x y k
x y

t
t
Cc kt qu thng dng :

sin cos 2 sin 2 cos


4 4
x x x x

_ _
+ +

, ,

sin cos 2 sin 2 cos


4 4
x x x x

_ _
+

, ,

tan cot 2cot 2


2
x x x x k

_
+

,

2
tan cot
sin 2 2
x x x k
x

_


,

4 4
3 1
sin cos cos 4
4 4
x x x + +

6 6
5 3
sin cos cos 4
8 8
x x x + +

2
1 sin 2cos
4 2
x
x

_
+

,

2
1 sin 2sin
4 2
x
x

_


,

2 cos
4
1 tan
cos
x
x
x
_


,
+

2 sin
4
1 tan
cos
x
x
x
_


,

Gio vin : Thy Kim Sn Page 9 10/19/2011
Cc hng ng thc trong tam gic :
sin sin sin 4cos cos cos
2 2 2
A B C
A B C + +
cos cos cos 1 4sin sin sin
2 2 2
A B C
A B C + + +
tan tan tan tan tan tan A B C A B C + +
cot cot cot cot cot cot 1 A B B C C A + +

2 2 2
cos cos cos 1 2cos cos cos A B C A B C + +

2 2 2
sin sin sin 2 2cos cos cos A B C A B C + + +
sin 2 sin 2 sin 2 4sin sin sin A B C A B C + +
cos 2 cos 2 cos 2 1 4cos cos cos A B C A B C + +
cot cot cot cot cot cot
2 2 2 2 2 2
A B C A B C
+ +
tan tan tan tan tan tan 1
2 2 2 2 2 2
A B B C C A
+ +
II. iu kin i vi mt phng trnh lng gic :
Cng ging nh khi gii cc phng trnh khc, vic t iu kin khi gii phng trnh
lng gic rt quan trng. Ngoi cc iu kin thng thng i vi mu s, cc biu thc trong
cn ca cc cn bc chn c mt trong phng trnh, ring i vi phng trnh lng gic cn
lu tm c bit n cc diu kin sau :
tan x c ngha, iu kin l ( )
2
x k k

+
cot x c ngha, iu kin l ( ) x k k
Lc chung gii cc phng trnh lng gic, cng ging nh khi gii cc phng
trnh khc thng c tin hnh nh sau :
t iu kin phng trnh c ngha.
Gii phng trnh bng cc lc quen thuc tng ng.
Gio vin : Thy Kim Sn Page 10 10/19/2011
So snh nghim tm c vi iu kin t ra loi b i cc nghim ngoi lai.
Mt s ch :
i vi cc h nghim theo tan v cot, nu mt v ca phng trnh khng cha n th ta
khng cn t iu kin.
lm mt du tr trc cc hm s lng gic, ta dng cc cung i cho hm sin, tan
v cot, dng cung b cho hm cos.
III. Xc nh s k trong cng thc nghim ca phng trnh lng gic :
Cc bi ton lin quan n s k trong cng thc nghim ca phng trnh lng gic ny
sinh trong cc trng hp sau y :
Tm nghim ca phng trnh lng gic trong mt min c th cho trc no ca
bin.
Gii mt s phng trnh lng gic dng c bit.
Thng thng i vi cc bi ton dng xc nh s k ta thng tin hnh nh sau :
Gii phng trnh lng gic nh bnh thng.
Vi nghim tm c, xc nh s k tng ng ta phi gii mt bt phng trnh n
gin: Tm nghim nguyn k tha mn mt bt phng trnh.
Thay gi tr k tm c vo cng thc nghim s suy ra cc nghim cn tm.
Nhn chung, vic xc nh c th cc gi tr ca tham s k nguyn trong cng thc nghim
ca phng trnh lng gic xut hin trong nhiu bi ton gii phng trnh lng gic. Nu
th di hnh thc ny hay hnh thc khc thc cht l gii phng trnh lng gic c km
theo mt diu kin ph no .
Vic xc nh cc gi tr ca tham s k qui v vic tm nghim nguyn ca mt bt phng
trnh c th no .
IV. Cc phng trnh lng gic thng gp :
Cc h nghim c bn :
Gio vin : Thy Kim Sn Page 11 10/19/2011
( ) ( )
2
sin sin 1
2
n
u v k
u v u v n n
u v k


+
+

( )
2
cos cos
2
u v k
u v k
u v k

( ) tan tan ,
2
v l
u v k l
u v k


'

( ) cot cot ,
v l
u v k l
u v k



'
+

Cc h nghim c bit :
( ) sin 0 u u k k
( ) sin 1 2
2
u u k k

+
( ) sin 1 2
2
u u k k

+
( ) cos 0
2
u u k k

+
( ) cos 1 2 u u k k
( ) cos 1 2 u u k k +
( ) tan 0 u u k k
( ) tan 1
4
u u k k

+
( ) tan 1
4
u u k k

+
( ) cot 0
2
u u k k

+
Gio vin : Thy Kim Sn Page 12 10/19/2011
( ) cot 1
4
u u k k

+
( ) cot 1
4
u u k k

+
1. Phng trnh bc nht theo mt hm s lng gic ca u :
C dng:
( )
( )
( )
( )
sin 1
sin 0
cos 2
cos 0
; 0
tan 0
tan 3
cot 0
cot 4
b
u
a
a u b
b
u
a u b
a
a
a u b b
u
a
a u b
b
u
a

+

+

i vi cc phng trnh (1) v (2) cn c thm iu kin


1
b
a

Chn sao cho


[ ]
[ ]
sin ; ;
2 2
cos ; 0;
tan ; ;
2 2
cot ; 0;
b
a
b
a
b
a
b
a






1

1
]


1

1
]


a v cc h nghim c bn gii.
2. Phng trnh bc hai theo mt hm s lng gic ca u :
C dng:
2
2
2
2
sin sin 0
cos cos 0
; 0
tan tan 0
cot tan 0
a u b u c
a u b u c
a
a u b u c
a u b u c
+ +
+ +

+ +
+ +
. t
sin
1
cos
tan
cot
u t
t
u t
u t
u t


Phng trnh bc hai at
2
+ bt + c = 0
Gii phng trnh tm t (xt iu kin nu c) cc h nghim c bn, gii tm x
Gio vin : Thy Kim Sn Page 13 10/19/2011
3. Cc dng khc :
Dng ca phng trnh Phng php gii
Dng 1 : Phng trnh bc nht hoc bc hai i
vi f(x),trong f(x) l mt biu thc lng gic
no .
t n ph t = f(x).
Dng 2 : Phng trnh bc nht i vi sin x v
cos x
.
Cch 1 :
Bin i v tri v dng ( ) sin C x +
vi
2 2
C a b +
, l s thc sao cho
2 2
cos
a
a b

+
v
2 2
sin
b
a b

+
.
Cch 2 :
Tm nghim thacos 0
2
x
.
Vi cos 0
2
x
th t tan
2
x
t ta c:
2
2
sin
1
t
x
t

+
;
2
2
1
cos
1
t
x
t

+
.a
phng trnh cho thnh phng
trnh bc hai theo n t.
Dng 3 : Phng trnh i xng vi sin x v
cos x

:
( ) sin cos sin cos 0 a x x b x x c + + +
( ) sin cos sin cos 0 a x x b x x c + +
t
sin cos 2 sin 2; 2
4
t x x x

_
1
t t

]
,

th
2
1
sin cos
2
t
x x
_
t

,
Dng 4 : Phng trnh thun bc hai i vi
sin x
v cos x

:
2 2
sin sin cos cos 0 a x b x x c x + +
Vi a
2
+ b
2
+ c
2
0
Cch 1 :
Tm nghim tha cos 0 x .
Vi cos 0 x th chia hai v ca
phng trnh cho
2
cos x
d a
phng trnh cho v dng phng
trnh bc hai theo n tan x .
Cch 2 :
Tm nghim tha sin 0 x
Vi sin 0 x th chia hai v ca
phng trnh cho
2
sin x
d a
phng trnh cho v dng phng
trnh bc hai theo n cot x .
Dng 5 : Phng trnh thun bc ba i vi
sin x
v cos x

:
Cch gii tng t nh phng trnh thun
nht bc hai nhng chia hai v cho
3
cos x

Gio vin : Thy Kim Sn Page 14 10/19/2011
3 3 2 2
sin cos sin cos sin cos a x b x c x x d x x + + + +
sin cos 0 e x f x + +
hoc
3
sin x
v ch p dng cc hng ng
thc lng gic c bn.
4. Kt hp cng thc nghim :
Kt hp cng thc nghim trong cac PTLG chng nhng giup cho ta co th loai c nghim
ngoai lai ma con co th co c mt cng thc nghim n gian hn, t o vic giai quyt bai
toan tr nn n gian hn (ging nh bi ton ma ta va xet trn). i luc vic kt hp cng
thc nghim cung tng t nh vic giai mt h phng trinh lng giac c ban bng phng
phap th. y ta khng cp n phng phap nay ma ta chi noi n hai phng phap chu
yu sau :
a) ng trn lng gic :
* Cac khai nim c ban :
ng tron lng giac: la ng tron co ban kinh n vi R = 1va trn o ta a chon mt
chiu dng ( ) +
(thng thng chiu dng la chiu ngc chiu kim ng h)
Cung lng giac:

AB
(vi A, B la 2 im trn ng tron lng giac) la cung vach bi
im M di chuyn trn ng tron lng giac theo mt chiu nht inh t A n B.
Goc lng giac: khac vi goc binh thng goc lng giac co mt chiu nht inh
*Phng php biu din goc va cung lng giac :
Biu din cac im ngon cua cung lng giac bit s o co dang + k :
Ta a s o v dang
2
k
m

+ .
Bai toan co m ngon cung phn bit tng ng vi k t 0 n ( ) m-1
.
V d 1 : Trn ng tron lng giac, ta ly im A lam gc. inh nhng im M bit
s

4 2
AB k

+ .
Li giai
Gio vin : Thy Kim Sn Page 15 10/19/2011
Ta co s

2
4 2 4 4
AB k k

+ + .Suy ra co 4 im ngon cung phn bit ng vi:
( )

3
+ 1:
4
k AM


( )

5
+ 2:
4
k AM


( )

7
+ 3:
4
k AM


y ta thy rng trn ng trong lng giac cac im ngon cung la inh cua hinh vung
0 1 2 3
M M M M
.
Nh n xet : Trn ng tron lng giac cac im ngon cung la inh cua mt a giac u
m canh.
b) Biu din goc (cung) di dang cng thc t ng quat :
Ta biu din tng goc (cung) trn ng tron lng giac. T o suy ra cng thc tng quat.
V d 2 : Biu din goc lng giac co s o sau di dang mt cng thc tng quat:
3
x k
x k

'
t +

Li giai
Ta biu din cac im ngon cung cua
2
2
x k k


0: 0 k x
1: k x
Ta biu din cac im ngon cung cua
3
x k

t +
( )

+ 0:
4
k AM


Gio vin : Thy Kim Sn Page 16 10/19/2011
0:
3
k x

t
4
1:
3
k x

t
Trn ng tron lng giac, ta nhn thy co 6 im ngon cung phn bit, Do o cng thc tng
quat la:
2
6 3
k k
x


Nh n xet : Qua bi ton nay ta thy ro vai tro cua vic kt hp cac goc lng giac di
dang mt cng thc tng quat n gian hn. Hn na, y con la bi ton v vic giai h phng
trinh lng giac c ban bng phng phap biu din trn ng tron lng giac.
Bai toan giai PTLG dung phng phap kt hp nghim bng ng tron lng giac loai cac
nghim ngoai lai.
Ta xt mt s bi ton sau :
Bi ton 1 : Giai phng trinh :
2
sin (sin cos ) 1
0
cos sin 1
x x x
x x
+

+
Li gii
iu kin :
2
cos sin 1 0 x x +
2
sin sin 0 x x +

sin 0
sin 1
x
x

'


2
x k
x k

'
+

( ) 1
Vi iu kin o phng trinh tng ng :
( ) sin cos sin 1 0 x x x +
2
sin sin cos 1 0 x x x +
Gio vin : Thy Kim Sn Page 17 10/19/2011
cos (sin cos ) 0 x x x
cos 0
sin cos
x
x x

2
4
x k
x k

, k Z ( ) 2
Vy nghim cua phng trinh a cho la :
2
x k

+ v 2
2
x k

+ ,( k Z)
Nh n xet : y la mt bai co cng thc nghim n gian cho phep ta co th biu din
mt cach chinh xac trn ng tron lng giac. Tuy nhin ta hay xet thm bi ton sau thy ro
mau sc cua bai toan biu din nghim trn ng tron lng giac.
Bi ton 2 : Giai phng trinh sau :

sin 4
1
cos 6
x
x

Li giai
iu kin phng trinh co nghia la :
cos 6 0 x 6
2
x k

+
12 6
k
x

+
,
k Z
(1)
Vi iu kin (1) phng trinh tng ng :
sin 4 cos 6 x x
cos 6 cos 4
2
x x
_


,
( )
6 4 2
2
6 4 2
2
x x m
m
x x m

Gio vin : Thy Kim Sn Page 18 10/19/2011


20 5
4
m
x
x m

mZ
So sanh cac nghim nay vi iu kin ban u ta c nghim cua phng trinh la :
20 5
m
x

+ va 5 1 m n + , nZ
Nh n xet : ta nhn thy i vi bai toan nay vic biu din bng ng tron lng giac
a ttr nn kho khn va kho chinh xac. Do o ta hay xem phng phap hai.
5. Phng trnh lng gic c mt v l tng hu hn :
a) C s ca phng trnh :
Dang phng trinh nay co c s la mt s tng hu han dang phc tap c a v dang
gian n.
Cn chu y la y chi nu cac trng hp con, s dung cac cng thc n gian hn
thu gon cac tng tich phc tap ri ap dung chung vao vic giai phng trinh lng giac ch
khng a ra cac phng phap tng quat. Bi vi phn nay se c cp n mt cach ro rang
va y u chng sau: Lng gic ng dng vo gii ton Gii tch.
Mt s cng thc chinh c dung nhiu phng phap nay :
1.
cot g 2cot g 2x x tgx
2.
2
cot g
sin 2
x tgx
x
+
3.
1
cot g cot g 2x
sin 2
x
x

b) Mt s tng hu hn & cch chng minh n :

( )
1
1
sin sin
2 2
sin sin 2 ... sin
sin
2
n a na
S a a na
a
+
+ + +
Nhin vao kt qua ta cung co th oan c la ta cn nhn 2 v vi sin
2
a
Gio vin : Thy Kim Sn Page 19 10/19/2011

2
1
sin sin
2 2
cos cos 2 ... cos
2sin
2
n na
a
S a a na
a
+

+ + +
Cung tng t nh
1
S
ta nhn 2 v vi sin
2
a
.

3 2
1 1 1 1
... cot cot 2
sin sin 2 sin 2 sin 2 2
n
n
a
S g g a
a a a a
+ + + +
Cach 1 : ap dung
1
cot g cot g 2x
sin 2
x
x

Cach 2 : ta co ng thc cn chung minh tng ng vi :
cos
1 1 1 cos 2
2
...
sin sin 2 sin 2 sin 2
sin
2
n
n n
a
a
a
a a a a

+ + + +
Xet v trai co :
2
2cos 1
cos
1 cos 2
2
sin
sin 2sin cos 2sin cos
2 2 2 2 2
a
a
a
a a a a a
a
_


,
+
Hoan ton tng t ta c :
VT
cos 2
sin 2
n
n
a
a

( )
( )
4
1 1 1 1
...
cos cos 2 cos 2 cos3 cos 1 cos sin
S tgna tga
a a a a n a na a
+ + +

Nhn 2 v vi sin a

( )
5 2
sin 1 cos cos 2 cos
1 ...
cos cos cos sin .cos
n n
n a a a na
S
a a a a a
+
+ + + +
Ta co :
( ) ( ) sin 1 sin 1 cos sin .cos
cos sin .cos 2sin .cos
k k k
k a k a ka a ka
a a a a a
+

( )
1
sin 1 sin
sin .cos sin .cos
k k
k a ka
a a a a

+

Gio vin : Thy Kim Sn Page 20 10/19/2011
( ) sin 1
sin .cos
n
n a
S
a a
+

( )
6
2 2 3 ... 1
tgna
S tgatg a tg atg a tg n atgna n
tga
+ + +
Ap dung : ( )
( ) 1
1 1
tg n a tgna
tg n atgna
tga tga


tgna
S n
tga

7 2 2
1 1 1 1
... cot cot
2 2 2 2 2 2 2 2
n n n n
a a a a
S tg tg tg g ga + + +
Ap dung :
cot g 2cot g 2x x tgx

8 2
2 2 2 2 2
2
1 1 1 1 1
...
sin
cos 4 cos 4 cos 4 sin
2 2 2 2
n n
n n
S
a a a a
a
a
+ + +
Ap dung :
2 2 2
1 1 1
4sin 4cos sin 2 x x x
+
c) Mt s tch & cch chng minh n :
( ) ( ) ( )
1
1
2cos 2 1
2cos 1 2cos 2 1 ... 2cos 2 1
2cos 1
n
n
T a a a
a

+

+
Nhn 2 v vi ( ) 2cos 1 a +

1
2 1
1 1 1 2
1 1 ... 1
cos cos 2 cos 2
2
n
n
tg a
T
a
a a a
tg

_ _ _
+ + +

, , ,
Cach 1 : nhn 2 v vi
2
a
tg
Cach 2 : ta xet v trai:
VT
2
2 2 2 1
2 1
2cos
2cos 2cos 2 2cos 2
2
. . ...
cos cos 2 cos 2 cos 2
n
n
a
a a a
a a a a

2 2
1
2 cos cos cos 2 ...cos 2
2
sin sin .
2 2 cos 2
n n
n
a
a a a
a a
VT


Gio vin : Thy Kim Sn Page 21 10/19/2011
1
1
cos sin 2
2
sin cos 2
2
n
n
a
a
VT
a
a


VP

3
2 1
cos cos ...cos
2 1 2 1 2 1
2 sin
2 1
n
n
T
n n n
n


+ + +
+
Nhn 2 v vi sin
2 1 n

+
Chu y : cac cng thc nay ta co mt meo nho. o la chi cn nhin kt qua cua v phai la
ta a co th bit c cach chng minh. Tuy nhin co nhiu trng hp ta chi co v trai thi ta
phai lam sao? Ta cn s dung n cac cng thc muc a). do o ta cn ghi nh cac cng thc
muc a.
V d : Giai phng trinh :
1
1 1
sin 2 sin
n
i
i
x x

Li giai
iu kin phng trinh co nghim : sin 2 0; 1,
i
x i n
Ap dung
3
S
ta c nghim cua phng trinh la :
( )
1
2
; 2 ,
1 2
n
k
x x l k l

Z
Nh n xet : Ta nhn thy nh co ng thc
3
S
ma vic giai bai toan nay tr nn d dang
hn. Mt khac cn chu y rng i vi cac bai toan co iu kin phc tap nh vy ta chi cn t
iu kin tng quat. Sau o khi a co c nghim ri ta th vao iu kin tng quat ban u
loai i cac nghim ngoai lai.
6. Phng trnh v t :
2
0
f
f
g
g
g


'

Khi giai cac PHTL ma n s nm di du cn, cac iu kin rang buc thng di
dang cac bt phng trinh lng giac. Di nhin ta co th xem nh la mt h thng gm cac
Gio vin : Thy Kim Sn Page 22 10/19/2011
PTLG va bt PTLG. Nhng ro rang y la mt dang kho, phc tap d mc phai sai lm ma ta co
th thy cac bi ton di y :
Bi ton 1 : (64II - B thi Tuyn sinh). Giai phng trinh :
cos 2 1 sin 2 2 sin cos x x x x + + + (1)
Li giai
(1)
( )
2
2 2
cos sin cos sin 2 cos sin x x x x x x + + +
Xet cos sin 0 x x + la nghim 1
4
tgx x k

+ ( k Z)
Xet
( ) ( )
( )
cos sin >0 cos sin >0
2
cos sin 0 cos sin 0
x x x x
x x x x
+ +

' '
+


Vi iu kin (2) thi ( ) 1 cos sin cos sin 2 x x x x + +

2 2
2cos 2 cos sin 4 x x x +

2 2
cos sin 2 cos x x x

2
cos 4cos 5 0 x x +
[ ] ( ) cos 1 1,1 2 , x x k k Z
Th lai vi iu kin (2) : Do cos 1 sin 0 x x thoa (2).
Vy
4
x k

+ ; 2 x k vi k Z.
Nh n xet :
Hay th quan sat xem tai sao ta phai xet 2 trng hp ring la: cos sin 0 x x + va
cos sin >0 x x + ma khng gp iu kin lai la : cos sin 0 x x + .
Nu ta t : cos sin a x x + va cos sin b x x thi i kin cua bai toan khi ta chi xet 1
trng hp la :
0 0
0 0
a a
ab b

' '


Gio vin : Thy Kim Sn Page 23 10/19/2011
Phep bin i nay hoan toan sai vi nu 0 a thi
<0 b
ta vn co h
0
0
a
ab

'

c thoa
man. Do o ta cn phai tht cn thn trong phng trinh dang nay.
Bi ton 2 : (66II.2-B thi tuyn sinh). Tim m phng trinh sau co nghim :
1 2cos 1 2sin x x m + + +
Li giai
Ham s y = 1 2cos 1 2sin x x m + + + la ham tun hoan vi chu ki 2 nn ta chi cn tim m
phng trinh co nghim [ ] , x
.
T o
[ ] ,
1
cos
2
1
sin
2
x
x
x


'

2
6 3
x

.
Xet biu thc:
( )
2
2
1 2cos 1 2sin f y x x + + +
( ) ( ) 2 2 sin cos 2 1 2 sin cos 4sin cos f x x x x x x + + + + + +
t
3 1 2
sin cos , 2 ,
2 6 3
t x x x

1
1
+
1
1
]
]
Khi o
2
2 2 2 2 2 1 f t t t + + +

( )
2
2 2 1
' 2 >0
2 2 1
t
f
t t
+
+
+
( )
3 1
/ , 2
2
f t
1


1
]
Min
3 1
1 3
2
f f
_

+


,
v
Max
( ) ( )
2 4 1 2 f f +
Phng trinh co nghim
Min Maxy 1+ 3 2 1 2 y m m +
Nh n xet : Phng phap nay co th goi la phng phap min gia tri. Bi vi tht ra tp gia
tri cua m chinh la min gia tri cua ham
f
.
Gio vin : Thy Kim Sn Page 24 10/19/2011
y la ham ng bin trong trong tp xac inh cua no nn Max va Min cua ham s cung
chinh la gia tri 2 u cua min gia tri.
7. Mt s phng php khc gii phng trnh lng gic :
1. Phng php tch s :
Vi iu kin
f
x D
th phng trnh : ( ) ( )
( )
( )
0
. 0
0
f x
f x g x
g x


Hay phng trnh : ( ) ( ) ( )


( )
0 . 0
0
f g
x D D
f x f x g x
g x


'


2. Phng php t n s ph :
t f(x) = t, a phng trnh v dng phng trnh i s: f(t) = 0, gii tm t, sau th t = f(x),
gii tm x.
Ch : Nu thun li ta cng nn tm iu kin ca t, khi ta ch cn nhn cc nghim t thch
hp gii tm x (y l iu kin bt buc khi gp cc phng trnh cha tham s). Nu
iu kin ca t tm qu kh khn th ta khng cn phi xc nh iu kin ny, nhng khi gn
nh ta phi xt ht cc nghim t tm c gii tm x.
3. Phng php chn (phn chng) Phng php tng cc s hng khng m :
Phng php chn : Phng trnh ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
1 1
2 2
1 1
1 2 1 2
2 2
f x c
f x c
f x c
f x f x c c
f x c

+ +
'

c bit :
Phng trnh :
sin 1 sin 1
sin .cos 1
cos 1 cos 1
u u
u v
v v


' '


(c 6 phng trnh dng ny)
Phng php tng cc s hng khng m :
Phng trnh : ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
1
2
1 0
1 2 0
2
0
0
0
f x
f x
f x
f x f x
f x

+
'


Gio vin : Thy Kim Sn Page 25 10/19/2011
c bit : ( ) ( )
( )
( )
2 2
0
0
0
f x
f x g x
g x

+ 1 1
'
] ]

4. Phng php i lp :
Phng trnh : ( ) ( )
( )
( )
( )
( )
f x c
g x c
f x c
f x g x
g x c


'

, cc tnh cht : f(x) c v g(x) c, ta c th


dng cc bt ng thc i s hay cc bt ng thc lng gic chng minh.
8. Cc dng phng trnh lng gic hay gp :
a. Phng trnh bc nht i vi sin x v cos x :
Dng 1 : Phng trnh khng c tham s
V d 1 : Gii phng trnh sau
( )
4 4
4 sin cos 3sin 4 2 x x x + +
.(1)
Li gii
( )
2
1
1 4 1 sin 2 3sin 4 2
2
x x
_
+

,

( )
( )
1 cos 4
4 2 3sin 4 2
2
3sin 4 cos 4 1
sin 4 sin
6 6
4 2
6 6
7
4 2
6 6
12 2
4 2
x
x
x x
x
x k
k
x k
x k
k
x k



_
+

,
+
_ _
+

, ,

+ +

+ +

V d 2 : Gii phng trnh lng gic sau :


Gio vin : Thy Kim Sn Page 26 10/19/2011
3
4sin 1 3sin 3 cos x x x .(1)
Li gii
( ) ( )
3
1 3sin 4sin 3 cos 1 x x x

( )
( )
sin3 3 cos3 1
sin 3 sin
3 6
3 2
3 6
7
3 2
3 6
2
18 3
2
2 3
x x
x
x k
k
x k
x k
k
x k




_ _


, ,

+

Dng 2 : Phng trnh c tham s


i vi dng ton ny, nu ta dng phng php t n ph th vic tm iu kin cho n
ph l rt quan trng. N c th nh hng n kt qu ca c bi ton. Chnh v th, khi gp
nhng phng trnh c tham s ni chung v phng trnh lng gic c tham s ni ring th
khi t n ph ta phi ch n iu kin ca n ph.
Ta s xt mt vi v d minh ha sau :
V d 1 : Tm m phng trnh ( ) 2sin cos 1 1 x m x m +
c nghim thuc
;
2 2
1
1
]
.
Li gii
Ta nhn thy vi mi m th m + (1 m) = 1 0, vy vi mi m th cos 0
2
x
khng th tha
mn (1). Nn t tan
2
x
t , th (1) c dng :
Gio vin : Thy Kim Sn Page 27 10/19/2011
( )
2
2
2 2
2 1
2 1 4 1 2
1 1
t t
m m f t t t m
t t

+ +
+ +
Khi
2 2
x

th 1 1 t
Vy bi ton trn tr thnh tm m h
( ) ( )
( )
2
4 1 2 2
1 1 3
f t t t m
t
+

'

c nghim.
Ta c ( ) ' 2 4 f t t
v c bng bin thin sau :
0
2
2
6
f(t)
f'(t)
t
1
-1
Vy h (1) v (3) c nghim min f(t) 2m max f(t) vi -1 t 1
-2 2m 6 -1 m 3
Vy cc gi tr cn tm ca tham s m l -1 m 3.
V d 2 : Tm m phng trnh sau :
( ) sin 1 cos 3 2 m x m x m

c nghim trn
2
0;
3
1
1
]
.
Li gii
Ta c ( m 1) + 3 2m = 4 3m. nn ta xt hai trng hp :
Nu
4
3
m th (1) c dng :

4sin cos 1
3 3 3
x x

Gio vin : Thy Kim Sn Page 28 10/19/2011
( )
2
4sin cos 1
8sin cos 2cos
2 2 2
cos 0
2
1
tan
2 4
2
1
2 2 tan
4
x x
x x x
x
x
x k
k
x k



Do
1
tan 0 0 2
4 4 2

< < < <
Vy khi chn k = 0 th x = 2
2
0;
3
1

1
]
. T suy ra khi
4
3
m
tn ti nghim ca (1) thuc
2
0;
3
1
1
]
.
Nu
4
3
m th chc chn cos 0
2
x

t tan
2
x
t . Khi
2
0 0 3
3
x t


Khi (1) c dng :

( )
2
2 2
2 1
1 3 2
1 1
t t
m m m
t t


+ +
( )
( )
2 2
2
2
4 2 3 2 1
4 2
3 2 1
t m t t
t
f t m
t t
+ + +
+

+ +
Xt h
( ) ( )
( )
2
2
4 2
2
3 2 1
0 3 3
t
f t m
t t
t
+

+ +
'

Gio vin : Thy Kim Sn Page 29 10/19/2011


Ta c :
( )
( )
( )
2
2
2
4 2 1
'
3 2 1
t t
f t
t t

+ +
v ta c bng bin thin sau :
+
-
f(t)
f'(t)
t
1
7
5+ 3
2
0
0
3
1
0
-1/2
H (2) v (3) c nghim
( ) ( )
( )
4
4
3
3
min max 0 3 1 2
m
m
f t m f t t m



' '

Kt hp hai trng hp xt suy ra cc gi tr cn tm ca m l 1 m 2.


V d 3 : Gii v bin lun theo m phng trnh 2sin cos 1 x m x m + . (1)
Li gii
V b + c = m + (1 m) = 1 0 nn vi mi m th cos 0
2
x
khng tha mn (1)
t tan
2
x
t th (1) tr thnh :

2
2 2
2 1
2 1
1 1
t t
m m
t t

+
+ +
( )
2
4 1 2 0 2 t t m +
Xt bit thc ' 2 3 m + . T suy ra :
Nu
3
2
m

< th < 0 (2) v nghim (1) v nghim
Gio vin : Thy Kim Sn Page 30 10/19/2011
Nu
3
2
m

th = 0. Khi (2) t = 2. Do :
( ) tan 2 2 2 ; tan 2
2
x
x k k +
Nu
3
2
m

> th > 0. Khi
( )
2 2 3
2
2 2 3
t m
t m

+ +

+

t tan 2 2 3 m + + v tan 2 2 3 m + th ( )
tan tan
2 2
2
2 2
tan tan
2
x
x k
k
x x k

+


+

.
Nhn xt :
Qua cc v d trn, ta thy khi xt phng trnh bc nht i vi sin x v cos x di dng
tham s th vic s dng cch 2 c v nh rt hiu qu.
Loi 3 : p dng vo vic tm cc tr ca hm s dng
1 1 1
sin cos
sin cos
a x b x c
y
a x b x c
+ +

+ +
Trong
1 1 1
sin cos 0 a x b x c x + + >
Trong nhng bi ton dng ny, tm cc tr ta s s dng iu kin c nghim ca
phng trnh bc nht i vi sin x v cos x. Ta xt vi v d sau :
V d 1 : Tm cc tr ca hm s
sin 2cos 1
sin cos 2
x x
y
x x
+ +

+ +
trn .
Li gii
Gi
0
y
l mt gi tr ty ca hm s, tc l phng trnh sau (n x)
0
sin 2cos 1
sin cos 2
x x
y
x x
+ +

+ +
(1)
c nghim. V
sin cos 2 x x +
x sin cos 2 0 x x + + > x. Do :
Gio vin : Thy Kim Sn Page 31 10/19/2011
( )
0 0 0
1 sin 2cos 1 sin cos 2 x x y x y x y + + + +

( ) ( ) ( )
0 0 0
1 sin 2 cos 2 1 2 y x y x y +
V (2) c nghim nn ta c ( ) ( ) ( )
2 2 2
0 0 0
1 2 2 1 y y y +

2
0 0
2 0 y y +
( )
0
2 1 3 y
T (3) suy ra max y = 1 v min y = -2.
V d 2 : Cho hm s ( )
sin cos 1
2sin cos 3
a x x
f x
x x
+

+
. Tm a
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2
max min 2 f x f x x +
Li gii
Gi
0
y
l gi tr ty ca hm s. Khi phng trnh sau (n x)
( )
0
sin cos 1
1
2sin cos 3
a x x
y
x x
+

+
c nghim. Ch rng 2sin cos 3 0 x x + < x nn :
( )
0 0 0
1 sin cos 1 2 sin cos 3 a x x y x y x y + +
( ) ( ) ( )
0 0 0
2 sin 1 cos 3 1 2 a y x y x y +
V (1) c nghim nn ( ) ( ) ( )
2 2 2
0 0 0
2 1 3 1 a y y y + +
( ) ( )
2 2
0 0
4 4 1 0 3 y a y a + +
Gi t
1
v t
2
l hai nghim ca phng trnh (3). Khng mt tng qut gi s t
1
< t
2
Gio vin : Thy Kim Sn Page 32 10/19/2011
( )
2 2
4 4 1 0 t a t a + +
Khi ( )
1 0 2
3 t y t
Nu vy th
( )
( )
2
1
max
min
f x t
f x t

'

T
( ) ( ) ( ) ( ) ( )
2 2
2 2
1 2
max min 2 2 f x f x x t t + +
( ) ( )
2
1 2 1 2
2 2 4 t t t t +
Theo nh l Vite th t (4)
( )
2
2
2
2 10
1 2 3 4 2 0
2 3
a
a a a a
t
+ + +
l hai gi tr cn tm ca a.
Bi tp t rn luyn
Bi 1 : Gii cc phng trnh lng gic sau
1.
6 6
sin cos 1
4
tan tan
4 4
x x
x x

+

_ _
+

, ,
.
2.
( )
6 6
sin cos 1
tan cot
sin2 2
x x
x x
x
+
+ .
3. ( ) 2 cot 2 cot 3 t an2 cot 3 x x x x + .
4.
3tan
2 3sin 3
2 sin 1
x
x
x

.
5.
3 1
8sin
cos sin
x
x x
+
.
Gio vin : Thy Kim Sn Page 33 10/19/2011
6.
4 4
2 2
sin cos
1 sin
2 2
tan sin tan
1 sin 2
x x
x
x x x
x
+

.
7.
4 4
1
sin cos
4 4
x x x
_
+ +

,
.
8.
2 3
cos10 2cos 4 6cos3 cos cos 8cos cos 3 x x x x x x x + + +
.
9.
3 3
2
cos cos3 sin sin3
4
x x x x +
.
10.
3 3 3
cos 4 cos3 cos sin3 sin x x x x x +
.
Bi 2 : Chng minh rng cc phng trnh sau v nghim
1. 3cos cos 5 x x .
2.
sin
0
tan
x
x
.
3. ( )
1
cos cos
2
x .
4. sin cos tan cot x x x x + + .
5.
sin 2sin 2 sin3 2 2 x x x
.
Bi 3 : Gii v bin lun cc phng trnh sau
1. ( ) ( ) cos 2 1 2 3 cos 1 m x m m x + .
2. ( ) 3tan 2 tan x m m x + .
3. sin cos cos 2 cos 4 2 0 m x x x x m + .
4. ( ) 4 1 sin 5 sin 3 m x m x + .
5. sin3 sin3 x m m x + .
6.
2 2 2
2
sin 2
cos 2 1 tan
m x m
x x
+

.
Gio vin : Thy Kim Sn Page 34 10/19/2011
7. ( )
2
3
2 cos sin 2 cos sin
2
m x x m x x + + + .
8.
2 2
2
cos 2 tan
sin 1 tan
a b x a b y
x y

+
.
Bi 4 : nh m cc phng trnh sau c nghim
1. ( ) 2 1 cos 3 cos m x m m x + .
2. sin 2 2 sin2 m x m x + + .
3. ( )
2 2 2
2 cos 4 sin cos 3 m x m x x m + + + .
4. ( ) sin 1 cos 2 m x m x m + .
5.
sin 1
2cos sin 4
m x
m
x x

+
.
Bi 5 : nh m cc phng trnh sau c nghim tha iu kin tng ng
1. cos3 4cos 2 3cos 4 0 x x x + vi [ ] 0;14 x
.
2.
2
cos cos 1 m x m x vi
;
3 3
x
_


,
.
3.
2
tan tan 1 m x x m + + vi
0;
4
x
_


,
.
4. ( ) ( ) ( ) ( )
2 2 2 2
cos cos 2 2 4 cos 1 4 cos 2 cos 1 m x x m x m m x x + + + + + vi ( ) 0; 2 x
Bi 6 : Xt hm s
sin 1
2 cos
a x
y
x
+

+
. Tm a min y < -1.
Bi 7 : Cho phng trnh ( ) sin cos 1 1 x m x +
a. Gii phng trnh vi 3 m .
Gio vin : Thy Kim Sn Page 35 10/19/2011
b. Tm m (1) v nghim.
c. nh m mi nghim ca (1) cng l nghim ca phng trnh ( )
2
sin cos 2 m x x m +
Bi 8 : Gi s
2 2
0 a b + v c l 1 s bt k. Chng minh rng trong 2 phng trnh sau
cos sin
cot tan 2
a x b x c
a x b x c
+
+
t nht c mt phng trnh c nghim.
b. Phng trnh ng cp bc 2, bc 3 i vi sin x v cos x :
Dng 1 : Phng trnh khng c tham s
V d 1 : gii phng trnh lng gic sau
( )
2 2
cos 3sin cos 2sin 1 1 x x x x
Li gii
Nu cos 0 x th t (1) ta c
2
2sin 1 x (v l)
Nu cos 0 x th chia 2 v ca (1) cho
2
cos 0 x ta c

2 2
1 3tan 2tan 1 tan 0 x x x
( )
2
3tan 3tan 0
tan 0
tan 1
4
x x
x
x
x k
k
x k

V d 2 : gii phng trnh sau


( )
1
3sin cos 1
cos
x x
x
+ .
Li gii
Gio vin : Thy Kim Sn Page 36 10/19/2011
iu kin : ( ) cos 0 *
2
x x k

+
( )
2
1 3sin cos cos 1 x x x +
( )
2
tan 3 tan 0
tan 0
tan 3
3
x x
x k
x
k
x k x

Cc nghim ny tha (*) nn l nghim ca (1).


Dng 2 : Phng trnh c tham s
V d 1 : Tm m phng trnh sau c nghim
( ) ( ) ( )
2 2
sin 2 2 sin cos 1 cos 1 x m x x m x m + +
Li gii
Xt h
2
cos 0
sin
x
x m

'

Vy khi m = 1 th h
2
cos 0
cos 0
sin 1
x
x
x


'

c nghim
Do m = 1 l mt gi tr tha bi
Xt m 1 khi cos 0 x v
( ) ( ) ( )
2 2
1 tan 2 2 tan 1 1 tan x m x m m x + +
( ) ( ) ( ) ( )
2
1 tan 2 1 tan 2 1 0 2 m x m x m + +
Ta c bit s
2
' 2 m m +
(2) c nghim
2 1
' 0
1
m
m


'

Kt hp c hai trng hp suy ra (1) c nghim 2 1 m .


V d 2 : Gii v bin lun theo m phng trnh
Gio vin : Thy Kim Sn Page 37 10/19/2011
( )
2 2
sin 4sin cos 2cos 0 1 m x x x x + +
Li gii
Xt h
2
cos 0 cos 0
0 sin 0
x x
m m x

' '


T ta xt hai trng hp c th xy ra nh sau :
Nu m = 0 th (1) tr thnh
2
4sin cos 2cos 0 x x x +

( ) cos 2sin cos 0
cos 0
1
; tan
2 1
2 tan
2
x x x
x
x k
k
x
x k


+

+
_



,
+

Nu m 0 th theo lp lun trn cos 0 x khng tha (1) do


( ) ( )
2
1 tan 4tan 2 0 2 m x x + +
Ta c bit s ' 4 2m
(1) Nu m > 2 : (2) v nghim nn (1) v nghim
(2) Nu m = 2 : ( )
2
2 tan 2tan 1 0 x x + +

( )
tan 1
4
x
x k k

+
(3) Nu m < 2, m 0
( )
x k
k
y k


+

.
Bi tp t rn luyn
Bi 1 : gii cc phng trnh lng gic sau
1.
3 3 2
4sin 3cos 3sin sin cos 0 x x x x x +
.
( )
2 4 2
tan tan
2
2 4 2
tan tan
m
x
m
m
x
m

Gio vin : Thy Kim Sn Page 38 10/19/2011


2.
3
sin cos 4sin 0 x x x +
.
3. ( ) ( )
2
sin tan 1 3sin cos sin 3 x x x x x + + .
4.
3
8cos cos3
3
x x
_
+

,
.
5.
3
2 sin 2sin
4
x x
_
+

,
.
6.
( )
2
3
3 3 tan 3 3 0
cos
x
x
+ + .
7.
( )
2
2 2
1 2 2 sin
1 cot
x
x

+
+
.
8.
2
3sin 4sin 1 2 x x
.
9. cos 2 9cos 5 0 x x + + .
10.
2 2
3
2 2cos 0
4
sin x x + .
Bi 2 : nh tham s cc phng trnh sau
1.
2 2
cos 6sin 4 2 x x a +
c nghim.
2.
4 2 2
cos 2sin 0 x x m +
c nghim.
3. 2cos cos
2
x
x m + c nghim.
4.
2
2sin sin3 2 x x m m c nghim tha
;
4 4
x
_


,
.
c. Phng trnh i xng vi sin x v cos x
Dng 1 : Phng trnh khng c tham s
V d 1 : Gii phng trnh
( )
3 3
3
sin cos 1 sin2 1
2
x x x + +
Gio vin : Thy Kim Sn Page 39 10/19/2011
Li gii
( ) ( ) ( )
2 2
1 1 sin cos sin sin cos cos 3sin cos x x x x x x x x + + +
( ) ( ) ( ) 1 sin cos 1 sin cos 3sin cos 2 x x x x x x + +
t
( )
2
1
sin cos 2 2 sin cos
2
t
t x x t x x

+
(2) tr thnh
2 2
1 1
1 1 3.
2 2
t t
t
_
+

,

( ) ( )
3 2
2
3 3 5 0
1 2 5 0
1
1 6 2
1 6 2
1
t t t
t t t
t
t
t
t
+
+ +

<

+ >


Do sin cos 1 x x +

( )
2 cos 1
4
3
cos cos
4 4
2
2
2
x
x
x k
k
x k

_


,
_


,
+

V d 2 : gii phng trnh


( ) sin cos 7sin 2 1 1 x x x +
Li gii
( ) ( ) 1 sin cos 14sin cos 1 2 x x x x +
t
( )
2
1
sin cos 2 2 sin cos
2
t
t x x t x x


Gio vin : Thy Kim Sn Page 40 10/19/2011
Khi (2) tr thnh ( )
2
7 1 1 t t +

2
7 6 0
1
6
7
t t
t
t

Nu t = 1 th sin cos 1 x x
( )
sin sin
4 4
2
2
2
x
x k
k
x k


_


,

Nu
6
7
t

th
6
sin cos
7
x x


( )
( )
3 2
sin sin
4 7
2
4
5
2
4
x
x k
k
x k


_


,

+ +

Dng 2 : Phng trnh c tham s


V d 1 : Tm m phng trnh
( ) ( ) sin cos sin2 0 1 m x x x + +
Li gii
Ta c ( ) ( ) ( ) 1 sin cos 2sin cos 0 2 m x x x x + +
Gio vin : Thy Kim Sn Page 41 10/19/2011
t
( )
2
1
sin cos 2 2 sin cos
2
t
t x x t x x

+
Khi (2) tr thnh
2
1 0 mt t +
Bi ton tr thnh : Tm m h
( ) ( )
( )
2
1 0 3
2 2 4
f t t mt
t
+

'

c nghim
Ta thy vi mi m th (3) lun c hai nghim phn bit t
1
v t
2
Mt khc theo nh l Vite th t
1
t
2
= -1 v th lun tn ti nghim tha (4)
Vy vi mi m th phng trnh (1) lun c nghim.
V d 2 : Tm m phng trnh
( ) ( ) sin2 4 cos sin 1 x x x m +
Li gii
Ta c ( ) ( ) ( ) 1 2sin cos 4 sin cos 2 x x x x m
t
( )
2
1
sin cos 2 2 sin cos
2
t
t x x t x x


Khi (2) tr thnh
2 2
1 4 4 1 t t m t t m +
Bi ton tr thnh : Tm m h
( ) ( )
( )
2
4 1 3
2 2 4
f t t t m
t
+

'

c nghim
Ta c ( ) ' 2 4 f t t +
v ta c bng bin thin sau :
f(t)
f'(t)
t
1-4 2
1+4 2
+
0
2
- 2 -2
Gio vin : Thy Kim Sn Page 42 10/19/2011
Vy h (3) v (4) c nghim
1 4 2 1 4 2
4 2 1 4 2 1
m
m
+

Bi tp t rn luyn
Bi 1 : Gii cc phng trnh sau
1. sin cos 4sin 2 1 x x x + .
2.
1 1
cos sin 10
cos sin
x x
x x
+ + + .
3. ( ) ( ) 2 tan sin 3 cot cos 5 0 x x x x + + .
4.
1 tan 2 2 sin x x +
.
5. sin 2 2 sin 1
4
x x
_
+

,
.
6. ( ) 2 sin cos sin 2 1 0 x x x + + + .
7. ( ) ( ) 5 sin cos sin3 cos3 2 2 sin 2 2 x x x x x + + + .
8.
3 3
sin cos 1 x x +
.
9. cos3 sin3 cos 2 x x x .
10.
( )
3 3
sin cos 2 2 2 sin cos x x x x + + .
Bi 2 : gii v bin lun theo m phng trnh
1 1
cos sin
m
x x
.
Bi 3 : nh m phng trnh ( )
2
sin2 2 sin cos 1 3 0 1 x m x x m +
V. Lng gic ha mt s phng trnh i s :
Khi gp cc phng trnh i s i s rt kh gii, khi chng ta xem c th thay i hnh
thc ca bi ton (thng thng qua phng php n ph) thu c nhng phng trnh n
Gio vin : Thy Kim Sn Page 43 10/19/2011
gin hn hay khng! Trong mt s trng hp ta c th chuyn phng trnh i s thnh
phng trnh lng gic thng qua cc du hiu c bit ca cc biu thc cha n c mt trong
PT v thng qua min gi tr ca chng.
Cc biu thc thng c lng gic ha
Biu thc i s Cch chn n ph
2 2
a x
sin ;
2 2
x a t t

hoc
cos ; 0 x a t t
2 2
x a
;
sin
a
x
t
{ } ; \ 0
2 2
t
1

1
]
hoc
;
cos
a
x
t
[ ] 0; \
2
t

' ;

2 2
a x +
tan ; ;
2 2
x a t t

< < hoc
cot ; 0 ; x a gt t < <
Gio vin : Thy Kim Sn Page 44 10/19/2011
2 2
ax
1
c
bx
c
_ _
+

, ,
[ ]
.sin
; 0; 2
.cos
c t
x
a
t
c t
y
a

'

3
4 3 x x
(ging
3
4cos 3cos t t os3t c )
cos ; 0 x t t
2
2 1 x
(ging
2
2cos 1 t os2t c )
cos ; 0 x t t
2
2
1
x
x
(ging
2
2tan
tan 2
1 tan
t
t
t

) tan ;
2 2
x t t

< <
2
2
1
x
x +
(ging
2
2tan
n 2
1 tan
t
si t
t

+
) tan ;
2 2
x t t

< <
Mt s v d minh ha
V d 1 : Gii phng trnh
( ) ( )
2
3
2 3
1 2 1 x x x x +
Li gii
iu kin : 1 1 x t
cos x
vi
0
.
Khi
2
1 sin x ;
sin 0 sin sin
Ta c phng trnh :
3 3
os sin 2 sin . os c c +
( ) ( ) sin os 1 sin . os 2 sin . os c c c +
t
sin os = 2 sin
4
u c


_
+ +

,
Gio vin : Thy Kim Sn Page 45 10/19/2011
V :
5 2
0 sin 1
4 4 4 2 4


_
+ +

,

1 2 u
Thu gn phng trnh theo n u ta c :
2
( 2)( 2 2 1) 0 u u u + + (*)
Phng trnh (*) c cc nghim l : 2; 2 1; 2 1 2 u u u + < (loi)
Vi 2 2 ( )
4
u k k Z

+
2
2
x
Vi
2
u 1
sin os =1- 2 sin . os = 1 2
2
u c c

+
Vy
sin , os c
l nghim ca phng trnh :
2
2 1 ( 2 1)(3 2)
(1 2) 1 2 0
2
t t t
+ t +
+
V
- 2 1 ( 2 1)(3 2)
sin 0 os =
2
c x
+ +

Vy phng trnh cho c 2 nghim l :
2
2
x v
- 2 1 ( 2 1)(3 2)
2
x
+ +

.
V d 2: Gii phng trnh
2 2
1 1
1
2 2
x x
a a
a a
_ _ +


, ,

vi tham s ( ) 0;1 a
Li gii
2 2
1 1
1
2 2
x x
a a
a a
_ _ +


, ,
2 2
1 1
1
2 2
x x
a a
a a
_ _ +
+

, ,
Chia c hai v ca phng trnh cho
2
1
2
x
a
a
_ +

,
, ta c :
2
2 2
2 1
1
1 1
x
x
a a
a a
_ _
+

+ +
,
,
.
V ( ) 0;1 a
nn tn ti gc
0;
2


,
cho tan
2
a

.
Gio vin : Thy Kim Sn Page 46 10/19/2011
Thu c phng trnh :
2
2tan
2
1
1 tan
x


+

,
2
2
1 tan
2
1 tan
x


+

+

,
( ) ( ) 1 sin cos
x x
+
Hm s ( ) ( ) sin cos
x x
y + l hm nghch bin v ta c :
( ) ( )
2 2
(2) sin cos 1 f + .
Vy x = 2 l nghim duy nht ca phng trnh.
V d 3: Gii phng trnh
( ) ( )
2 3 3 2
1 2 1 1 1 1 x x x x +
1
]
1

+ +
Li gii
iu kin : 1 1 x t
cos x
vi
0
Khi
2
1 sin x ;
sin 0 sin sin
Phng trnh cho c dng lng gic l :
( ) ( )
3 3
1 sin 1 os 1 os 2 sin c c
1
+ + +
1
]
(1)
V
2
1 sin sin os sin os
2 2 2 2
c c

_
+ + +

,
(do
0
nn sin 0 & os 0
2 2
c

)
Bin i (1) c
( )
2 2
2 sin os 2 sin 2 sin 2 os =1
2 2
c c


_
+ +

,
1 2
os =-
2 2
c
Vy phng trnh cho c nghim l :
2
os = -
2
x c .
V d 4 : nh gi tr ca m phng trnh sau c nghim
( ) ( ) ( ) 4 3 3 3 4 1 1 0 1 m x m x m + + +
Li gii
iu kin : 3 1 x
3 3 4 1 1
(1)
4 3 3 1 1
x x
m
x x
+ + +

+ + +

Gio vin : Thy Kim Sn Page 47 10/19/2011
V :
( ) ( )
2 2
2 2
3 1
3 1 4 1
2 2
x x
x x
_ _
+
+ + +


, ,

0;
2

1
]
sao cho :
2
2
3 2sin 2
1
t
x
t
+
+
v
2
2
1
1 2cos 2
1
t
x
t



+
vi [ ] tan ; 0;1
2
t t


2
2
3 3 4 1 1 7 12 9
5 16 7 4 3 3 1 1
x x t t
m m
t t x x
+ + + + +

+ + + + +
Xt hm s :
[ ]
2
2
7 12 9
( ) ; 0;1
5 16 7
t t
f t t
t t
+ +

+ +

( )
[ ]
2
2
2
52 8 60
'( ) 0, 0;1
5 16 7
t t
f t t
t t

<
+ +
( ) f t
nghch bin trn on [ ] 0;1
v
9 7
(0) ; (1)
7 9
f f
Vy (1) c nghim khi v ch khi (2) c nghim trn on [ ] 0;1
khi v ch khi :
7 9
9 7
m .
V d 5 : Tm gi tr ca m phng trnh sau c nghim
( ) 1 1 x x m +
Gii :
iu kin : 0 1 x
Phng trnh (1) c nghim khi m > 0
(Nhn xt :
( ) ( )
2 2
1 1 x x + t n ph)
t
sin ;
1 cos
x t
x t

'

vi
0;
2
t
1

1
]

You might also like