Professional Documents
Culture Documents
C¯u hÈ c∏ voi
S∏ng ngµy 14/9/2005, mÈt
chÛ c∏ voi dµi g«n 3m, n∆ng
kho∂ng 200kg Æ∑ bfi dπt vµo
b∑i bi”n L®ng C´, tÿnh Thıa
Thi™n Hu’, do bfi th≠¨ng Î
bÙng vµ mi÷ng. ChÛ c∏ nµy
Æ∑ Æ≠Óc c∏c chi’n s‹ ÆÂn
bi™n phflng 326 Æ≠a v“ khu
v˘c an toµn Î Æ«m LÀp An.
ß’n buÊi tr≠a, chÛ c∏ voi
Æ∑ hÂi s¯c vµ b¨i trÎ v“ bi”n.
Theo Ti“n Phong, sË 185, ngµy 16/9/2005 vµ
Sµi Gfln Gi∂i Ph„ng, sË 10134, ngµy 19/9/2005
3
Rıng Xanh
Th´ng tin
Linh tr≠Îng cfln g‰i lµ khÿ h«u. ß„ lµ nh„m ÆÈng vÀt ti’n ho∏
nh†t trong t˘ nhi™n. Tr™n th’ giÌi, h‰ hµng nhµ linh tr≠Îng
Bπn Æ∑ c„ kho∂ng 375 loµi kh∏c nhau. Linh tr≠Îng c„ bÈ n∑o r†t ph∏t
tri”n. V◊ vÀy, chÛng nÊi ti’ng lµ nh˜ng ÆÈng vÀt th´ng minh.
bi’t g◊ v“
MÈt Æi”m kh∏c bi÷t cÒa linh tr≠Îng lµ ng„n c∏i nªm
ÆËi di÷n vÌi c∏c ng„n cfln lπi. NhÍ vÀy, linh tr≠Îng c„
thÛ linh th” c«m næm chæc chæn khi leo trÃo vµ Æu c©y. H¨n
th’, chÛng cfln dÔng tay Æ” th˘c hi÷n c∏c ÆÈng t∏c
tr≠Îng? ph¯c tπp nh≠ h∏i l∏, h∏i qu∂ c©y ho∆c ch’ ra c∏c
Linh tr≠Îng c´ng c٠ƨn gi∂n Æ” ki’m ®n.
Lµm quen
Bfl rıng Voi
vÌi
LINH TR¶ôNG
Gia Æ◊nh vµ b«y Ƶn
ßa sË linh tr≠Îng sËng theo gia Æ◊nh ho∆c
tÀp trung thµnh b«y Ƶn. MÁi Ƶn c„ mÈt
con Æ˘c Æ«u Ƶn c„ nhi÷m vÙ b∂o v÷ vµ
canh g∏c chung, cfln c∏c thµnh vi™n
trong Ƶn r†t th≠¨ng y™u vµ gæn b„
vÌi nhau. ßi“u nµy Æ∆c bi÷t quan
tr‰ng ÆËi vÌi nh˜ng con cfln nh· v◊
chÛng sœ Æ≠Óc che chÎ vµ dπy dÁ
chu Æ∏o cho tÌi khi tr≠Îng thµnh.
4
Rıng Xanh
Th´ng tin
’n ng≠Íi
n Æ
Ó
v≠ Ch›nh con ng≠Íi chÛng ta cÚng lµ mÈt loµi linh
tr≠Îng. Tuy nhi™n, loµi ng≠Íi c„ nhi“u Æ∆c Æi”m
ı ti’n ho∏ h¨n hºn so vÌi c∏c loµi thÛ linh tr≠Îng
Khÿ, v≠Ón ngµy nay c„ th” ti’n ho∏ thµnh ng≠Íi Æ≠Óc kh´ng?
Chæc chæn Æi“u nµy kh´ng th” x∂y ra. M∆c dÔ con ng≠Íi vµ c∏c loµi khÿ, v≠Ón c„
cÔng mÈt tÊ ti™n xa x≠a nh≠ng lπi ti’n h„a theo h≠Ìng kh∏c nhau. C∏c loµi khÿ,
v≠Ón cµng ti’n ho∏ sœ cµng c∏ch xa vµ kh∏c bi÷t loµi ng≠Íi h¨n.
5
Rıng Xanh
Th´ng tin
6
Rıng Xanh
Th´ng tin
C∏c loµi linh tr≠Îng cÒa Vi÷t Nam Æ≠Óc x’p thµnh 4 nh„m: v≠Ón, khÿ, vo‰c vµ cu li.
Thˆ quan s∏t mÈt chÛt Æ” th†y chÛng kh∏c nhau Î Æi”m g◊ nhä.
V≠Ón: kh´ng c„
Æu´i, tay r†t dµi
Vo‰c: Æu´i
dµi h¨n th©n
Culi: th©n h◊nh nh· bä,
ch©n tay ngæn, hai mæt to
7
Rıng Xanh
Th´ng tin
Th¯c ®n ≠a th›ch:
Qu∂ ch›n. Ngoµi ra,
cfln bao gÂm l∏
V≠Ón
c©y, chÂi non vµ
c´n trÔng.
- ngh÷ s‹
Hi÷n trπng: cÒa nÛi rıng
ô Vi÷t Nam c„ 5
loµi vµ ph©n loµi
v≠Ón. T†t c∂ V≠Ón ti’n ho∏ h¨n c∂ so vÌi ba
chÛng Æ“u Æang nh„m cfl
fln
n lπi. ChÛng sˆ dÙng tay
Ưng tr≠Ìc bÍ v˘c nhi“u vµ c„ th” Æi tr™n hai ch©n.
tuy÷t chÒng. C∏c nhµ khoa h‰c cho bi’t tÊ ti™n
loµi v≠Ón tr≠Ìc Æ©y cÚng Æ∑ tıng c„
Æu´i nh≠ng chi’c Æu´i ngµy cµng ›t
quan tr‰ng h¨n vµ d«n d«n bi’n m†t.
8
Rıng Xanh
Th´ng tin
C∏c loµi v≠Ón cÒa Vi÷t Nam Æ≠Óc g‰i lµ v≠Ón mµo. Mµo cÒa chÛng lµ mÈt ch·m
l´ng Æen tr™n Æ«u, tuy kh´ng r‚ thµnh tÛm nh≠ Î mÈt sË loµi vo‰c. Thoπt tr´ng
r†t kh„ ph©n bi÷t c∏c loµi v≠Ón nµy bÎi chÛng c„ h◊nh d∏ng vµ mµu l´ng kh∏
giËng nhau. MÍi c∏c em cÔng lµm quen.
9
Rıng Xanh
Khÿ
Th´ng tin
v Khÿ r†t th´ng minh vµ g«n gÚi vÌi con ng≠Íi. Do vÀy, nhi“u chÛ Æ∑ bfi bæt rÍi xa
gia Æ◊nh vµ trÎ thµnh nh˜ng vÀt c∂nh. Chæc hºn c∏c chÛ †y cÚng nh≠ chÛng ta, sœ r†t
Æau khÊ khi ph∂i l◊a xa ng´i nhµ cÒa m◊nh.
v VËn kh∏ th´ng minh, khÿ c„ th” hi”u Æ≠Óc c∏c m÷nh l÷nh cÒa ng≠Íi sau mÈt thÍi
gian tÀp luy÷n. Ch›nh v◊ th’, c∏c mµn xi’c thÛ r†t hi’m khi væng m∆t nh˜ng chÛ khÿ
ngÈ ngh‹nh. Tuy nhi™n, Æ” hi”u Æ≠Óc c∏c chÛ †y, nh˜ng ng≠Íi hu†n luy÷n ph∂i c˘c k˙
t©m l˝, ki™n nh…n vµ h’t s¯c dfiu dµng Ɔy.
10
Rıng Xanh
‰ c
V o
Th´ng tin
S˘ hi”u l«m
tai hπi
L∏ c©y lµ m„n ®n ≠a th›ch nh†t
cÒa vo‰c. C„ nh˜ng loπi l∏ c©y
r†t ÆÈc vÌi con ng≠Íi nh≠ng
vo‰c ®n vµo mµ chºng h“ h†n g◊
bÎi trong dπ dµy cÒa chÛng c„ loπi
men Æ∆c bi÷t c„ th” ph©n gi∂i c∏c
ÆÈc tË trong l∏. Nhi“u ng≠Íi d©n Æfia
ph≠¨ng th†y hi÷n t≠Óng nµy nh≠ng
kh´ng hi”u th˘c ch†t n™n Æ∑ nh«m
t≠Îng rªng c„ th” dÔng vo‰c Æ”
lµm thuËc.
11
Rıng Xanh
Th´ng tin
Chµ v∏ ch©n Æ·
TÌ r†t t˘ hµo v◊ c„ bÈ qu«n ∏o di÷n nh†t trong h‰ hµng. C∏i
t™n chµ v∏ cÒa tÌ lµ ti’ng Ɖc ch÷ch cÒa tı “sa va” mµ
nh˜ng ng≠Íi d©n Cµ Tu sËng Î mi“n Trung g‰i chÛng tÌ
Ɔy. Cfln c∏c nhµ khoa h‰c g‰i tÌ vµ hai anh bπn chµ v∏
ch©n Æen, chµ v∏ ch©n x∏m lµ vo‰c ngÚ sæc bÎi bÈ l´ng
tr™n c¨ th” chÛng tÌ c„ 5 mµu kh∏c nhau r†t r‚ r÷t.
12
Rıng Xanh
Th´ng tin
Cu li
Anh chµng ngÒ ngµy
Trong khi v≠Ón, khÿ vµ vo‰c Æang m∂i m™ ki’m ®n th◊
cu li lπi cuÈn trfln tr™n chπc c©y vµ ngÒ kh◊ suËt c∂
ngµy. Kh´ng ph∂i lµ cu li l≠Íi bi’ng Æ©u mµ lµ do chÛ
ta Æang ngÒ bÔ v◊ Æ™m h´m tr≠Ìc ph∂i th¯c Æ” ki’m
mÂi Ɔy. Cu li lµ loµi chuy™n hoπt ÆÈng v“ Æ™m mµ.
13
Rıng Xanh
Th´ng tin
T´i lµ ai?
Trfl ch¨i
ßË c∏c bπn Æo∏n Æ≠Óc nh˜ng Æ∆c Æi”m d≠Ìi Æ©y lµ cÒa ai trong sË chÛng t´i nµo,
v≠Ón, khÿ, vo‰c hay cu li?
Hoπt ÆÈng v“ Æ™m Tay r†t dµi Hai mæt trfln vµ r†t to
14
Rıng Xanh
Th´ng tin
v N®m loµi linh tr≠Îng cÒa Vi÷t Nam nªm trong danh s∏ch c„ nguy c¨ bfi tuy÷t
chÒng cao nh†t tr™n th’ giÌi gÂm: Vo‰c mÚi h’ch, vo‰c Æ©Ô vµng, vo‰c m´ng træng,
chµ v∏ ch©n x∏m vµ v≠Ón Æen ß´ng Bæc.
15
Rıng Xanh
Th´ng tin
LÍi c«u “T´i lµ vo‰c mÚi h’ch. T´i sinh ra, lÌn l™n vµ Æ∑ c„
mÈt gia Æ◊nh hπnh phÛc Î khu rıng Nµ Hang nµy. T´i
y™u qu˝ ng´i nhµ cÒa m◊nh vµ m∑i m∑i kh´ng muËn rÍi
c¯u cÒa xa n„. Nh≠ng Æi“u t´i kh´ng mong ÆÓi Æang x∂y ra.
Nhµ cÒa chÛng t´i bfi tµn ph∏. CuÈc sËng cÒa chÛng t´i
bfi Æe doπ bÎi bµn tay con ng≠Íi.
vo‰c Cfln nhÌ c∏ch Æ©y m†y n®m, mÈt Æoµn ng≠Íi «m
«m käo tÌi khu rıng cÒa chÛng t´i, Æ´ng ¨i lµ Æ´ng. C„
lœ ph∂i nhi“u Æ’n hµng tr®m l«n t†t c∂ chÛng t´i cÈng
mÚi lπi. H‰ mang theo c∂ b«y qu∏i vÀt gh™ rÓn. Con th◊ c„
c∏i l≠Ïi nham nhÎ, li’m Æ’n Æ©u lµ c©y rıng ÆÊ rµn rπt
h’ch
Æ’n Ɔy, k” c∂ nh˜ng c©y cÊ thÙ. Con th◊ c„ c∏i bÙng to
ÆÔng ´m Æi nh˜ng th©n c©y to lÌn. MÈt con kh∏c th◊ c„
bµn tay khÊng l bËc Æi t†t c∂ m‰i th¯. H‰ ph∏ rıng, Ƶo
bÌi rÂi d˘ng l™n mÈt c∏i g◊ r†t to Æ” ng®n dflng n≠Ìc
s´ng G©m. Nghe h‰ n„i vÌi nhau, Æ„ lµ c∏i ÆÀp.
Nh˜ng c∏nh rıng rÈng lÌn bfi tµn ph∏ khi’n bi’t
bao gia Æ◊nh vo‰c mÚi h’ch chÛng t´i bfi chia cæt, c„
nh˜ng gia Æ◊nh m∑i m∑i kh´ng bao giÍ Æ≠Óc Æoµn tÙ
Æ≠Óc n˜a. ß∑ vÀy, nh˜ng kho∂ng rıng ›t ·i cfln lπi cÒa
chÛng t´i cÚng chºng Æ≠Óc b◊nh y™n. Con ng≠Íi v…n käo
vµo rıng ngµy cµng nhi“u. H‰ ÆËn c©y Æ” l†y gÁ vµ cÒi
Æun. H‰ s®n lÔng chÛng t´i khæp chËn.
ChÛng t´i bi’t con ng≠Íi cÚng c«n n¨i Æ” Î, Æ” cµy
c†y vµ c«n gÁ Æ” lµm nhµ. Nh≠ng xin Æıng v◊ th’ mµ
l†y Æi ng´i nhµ cuËi cÔng cÒa chÛng t´i. H∑y cho
chÛng t´i mÈt c¨ hÈi sËng. Kh´ng cfln rıng, chÛng
t´i bi’t Æi Æ©u, v“ Æ©u ? ”
16
Rıng Xanh
Th´ng tin
ß∆c s∂n
Nhi“u nhµ hµng Æ∆c s∂n
cfln phÙc vÙ c∂ m„n „c
khÿ ho∆c r≠Óu khÿ.
VÀt c∂nh
Khÿ vµ cu li Æ´i khi bfi
sˆ dÙng lµm vÀt c∂nh
trong c∏c nhµ hµng Æ”
thu hÛt kh∏ch.
ß trang tr›
MÈt sË gia Æ◊nh vµ cˆa hµng
dÔng thÛ nhÂi trang tr›
phflng kh∏ch Æ” th” hi÷n
rªng m◊nh r†t sµnh Æi÷u,
cfln mÈt sË ng≠Íi lπi th›ch
dÔng tÛi x∏ch bªng da v≠Ón
Æ” cho “kh∏c ng≠Íi”.
Trung QuËc lµ thfi tr≠Íng ti™u thÙ ph«n lÌn c∏c loµi linh
tr≠Îng bfi s®n bæt Î Vi÷t Nam. Tπi Æ©y, chÛng bfi gi’t
ch’t Æ” ch’ bi’n thµnh c∏c loπi thuËc.
17
Rıng Xanh
Th´ng tin
H∑y b∏o cho c´ng an, ki”m l©m Æfia ph≠¨ng ho∆c g‰i Æi÷n Æ’n Æ≠Íng d©y n„ng ti’p nhÀn
th´ng tin v“ bu´n b∏n ÆÈng vÀt hoang d∑ cÒa Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n Nhi™n theo sË
Æi÷n thoπi mi‘n ph›:
1800 1522
18
Rıng Xanh
Th´ng tin
v Hi÷n Î Trung t©m c¯u hÈ linh tr≠Îng c„ kho∂ng 130 c∏ th” cÒa 16 loµi vµ ph©n
loµi linh tr≠Îng, g«n 40 con trong Æ„ Æ≠Óc sinh ra
tπi Trung t©m.
v MÁi khi th∂ c∏c loµi linh
Bπn c„ bi’t? tr≠Îng v“ vÌi t˘ nhi™n, c∏c nhµ
khoa h‰c lu´n ph∂i nghi™n c¯u k¸
l≠Ïng v◊ h‰ kh´ng chÿ l˘a ch‰n m´i tr≠Íng
sËng th›ch hÓp vÌi tıng loµi mµ cfln ph∂i Æ∂m
b∂o an toµn vµ c„ ÆÒ nguÂn th¯c ®n cho chÛng.
19
Rıng Xanh
Th´ng tin
v“. Tuy nhi™n, khi c∏c chÛ Æ’n Æ©y, t†t c∂ Æ“u Æ≠Óc
ch®m s„c ©n c«n nh≠ nhau, Æ≠Óc y™u th≠¨ng nh≠
nh˜ng Ưa trŒ vµ cfln Æ≠Óc Æ∆t t™n n˜a. Nµo lµ c´
vo‰c m´ng træng Chi N™, nµo lµ anh vo‰c Æ«u vµng
Gi· CÔng hay chÛ chµ v∏ ch©n Æ· V‹nh Linh.
Khu nhµ cÒa nh˜ng ng≠Íi bπn nh· c¨ nhÏ
nµy t‰a lπc gi˜a mÈt v≠Ín c©y rÈng lÌn, quanh
n®m t≠¨i tËt sum su™. ßi“u nµy giÛp c∏c chÛ c„
c∂m gi∏c g«n gÚi vÌi nÛi rıng vµ v¨i Æi nÁi nhÌ
nhµ h¨n. C∏c chÛ Æ≠Óc ®n nh˜ng m„n ≠a th›ch
cÒa m◊nh. D‹ nhi™n, mÁi khi Ëm Æau, h‰ Æ≠Óc
c∏c b∏c s‹ kh∏m b÷nh vµ ch®m s„c chu Æ∏o. NhÍ
vÀy, mÈt sË loµi linh tr≠Îng qu˝ hi’m nh≠ vo‰c m´ng
træng, vo‰c Æ«u vµng, vo‰c x∏m, v≠Ón Æen m∏ træng vµ
cu li Æ∑ sinh con ÆŒ c∏i Î ch›nh n¨i nµy Ɔy. Ngµy nay,
tπi Trung t©m Æ∑ c„ m∆t tÌi g«n 130 chÛ linh tr≠Îng.
TrÎ v“ vÌi nÛi rıng
VÀy sao chÛng ta kh´ng Æ≠a t†t c∂ linh tr≠Îng qu˝
hi’m ngoµi t˘ nhi™n v“ Æ©y ch®m s„c nhÿ? D‹ nhi™n lµ
kh´ng th”. M∆c dÔ Trung t©m c¯u hÈ Æ∑ trÎ thµnh ng´i
nhµ Æ«y æp t◊nh th≠¨ng nh≠ng Î Æ©u Æ„ trong s©u thºm
t©m hÂn cÒa c∏c chÛ linh tr≠Îng v…n lµ nÁi mong chÍ mÈt
ngµy Æ≠Óc trÎ v“ vÌi rıng xanh, v“ vÌi nh˜ng dflng suËi
trong væt Æang räo ræt Æ„n chÍ. ß„ mÌi ch›nh lµ cuÈc
sËng Æ›ch th˘c cÒa c∏c chÛ.
20
Rıng Xanh
G„c chuy™n gia
Ph«n 1- H∑y ch‰n c©u tr∂ lÍi ÆÛng cho c∏c c©u h·i d≠Ìi Æ©y.
ChÛ ˝ mÁi c©u h·i chÿ c„ mÈt c©u tr∂ lÍi ÆÛng nh†t.
21
Rıng Xanh
G„c chuy™n gia
Trong mÈt khu rıng n‰, c„ ba con rÒ nhau trËn mã Æi ch¨i. M∂i m™ vÌi nh˜ng
Æi“u l«n Æ«u ti™n Æ≠Óc th†y trong ÆÍi, c∏c chÛ la cµ h’t tı nµy
sang kh∏c mµ qu™n c∂ .Cho tÌi mÈt lÛc, c∏c chÛ bæt Æ«u th†y Æ„i bÙng.
Bi’t lµm sao b©y giÍ, th◊ xa mµ, c∏c chÛ cÚng chºng cfln nhÌ Æ≠Íng v“ n˜a.
Ba bÃn chπy quanh qu»n ki’m . Loay hoay t◊m m∑i, cuËi cÔng c∂ ba
cÚng ph∏t hi÷n ra ch›n m‰ng tr™n mÈt ph›a xa. ChÛng li“n vÈi v∑ lao
d…n kia chÿ lµ cµnh gi∂ Æ≠Óc g∏ tπm Î Æ„. C∂ ba chÛ vo‰c tr≠Ót tay, r¨i t‚m xuËng
Hai g∑ thÓ s®n n†p trong bÙi c©y chÿ ÆÓi c„ vÀy, vÈi v∑ chπy tÌi chÙp bao t∂i l™n ba
con tÈi nghi÷p, tËng vµo chi’c ch†t l™n chÎ Æi. Chi’c xe nÊ m∏y
C∏c em th©n m’n, c©u chuy÷n cÒa chÛng ta sœ ti’p di‘n ra sao, Æi“u Æ„ cfln tu˙
thuÈc vµo tr› t≠Îng t≠Óng cÒa c∏c em Ɔy. H∑y thay nh˜ng k› hi÷u tr™n bªng lÍi,
vi’t ti’p ph«n k’t cho c©u chuy÷n vµ Æıng qu™n Æ∆t cho n„ mÈt c∏i t™n nhä!
22
Rıng Xanh
CÔng suy ngh‹
ô g«n b∂n em c„ mÈt b«y CuÈc sËng cÒa c∏c loµi linh tr≠Îng
khÿ sinh sËng. MÁi s∏ng, ch›nh lµ cuÈc sËng t˘ do nh∂y nh„t, leo trÃo
chÛng käo nhau Æi ki’m ®n Æ©u trong rıng s©u. ChÛng cÚng nh≠ con ng≠Íi,
Æ„ c¯ Æ’n tr≠a th◊ v“ qu©y qu«n khao kh∏t cuÈc sËng b◊nh y™n cÔng gia Æ◊nh
tr™n c∏i c©y to nh†t. Con th◊ cÒa chÛng. VÀy mµ nhi“u ng≠Íi kh´ng hi”u
ngÒ, con th◊ bæt ch†y rÀn cho Æ≠Óc Æi“u Æ„. H‰ ph∏ hoπi nh˜ng gia Æ◊nh
nhau tr´ng r†t hoµ thuÀn. v≠Ón, vo‰c Æang Æ«m †m b™n nhau. H‰ bæt,
Nh≠ng chºng Æ≠Óc bao l©u, bu´n b∏n vµ gi’t nh˜ng chÛ v≠Ón, vo‰c Æ”
ti’ng ÆÂn Æ’n tai ph≠Íng s®n. lπi s˘ sÓ h∑i, khi’p Æ∂m cho nh˜ng con cfln
H‰ käo tÌi bæn m†t m†y con. sËng s„t. M◊nh r†t mong nh˜ng kŒ x†u xa
Nh˜ng con kh∏c Æ∑ b· Æi tı Æ„ kia Æıng g©y th™m tÈi ∏c, Æıng Æ” nh˜ng
vµ chºng th†y trÎ lπi. con vÀt Æ∏ng th≠¨ng ph∂i xa gia Æ◊nh, Æıng
Nguy‘n V®n ThuÀn
X„m Ngheo, Thπch L©m
Æ” chÛng r¨i xuËng v˘c tuy÷t chÒng.
Tr«n Thfi V©n
Thπch Thµnh, Thanh H„a
LÌp 7B, THCS Minh Quang, Tam ß∂o, V‹nh PhÛc
MÍi c∏c em g∆p lπi c∏c em nh· tr≠Íng Xanh M´-ni-ca tı Ɔt
n≠Ìc § -xtr©y-li-a xa x´i. H∑y xem c∏c em †y giÌi thi÷u
vÌi chÛng ta nh˜ng g◊ nhä
H´m vıa rÂi, chÛng em Æ≠Óc Æi th®m v≠Ín thÛ Men-b¨n. ô
Æ„ c„ mÈt khu mÌi x©y dµnh cho Æ≠Íi ≠¨i. Ban ngµy, c∏c chÛ
Æ≠Íi ≠¨i c„ th” t˘ do Æi lπi vµ vui ch¨i trong khu v≠Ín rÈng
r∑i c„ c©y xanh, cfln buÊi tËi h‰ nghÿ ng¨i trong nh˜ng c®n
phflng ri™ng cÒa m◊nh. ß©y lµ s¨ ÆÂ ng´i nhµ mÌi cÒa h‰.
23
Rıng Xanh
Ti’ng n„i tı cÈng ÆÂng
¶Ìc g◊
Æ≠Óc
nghe Cao
V›t h„t
Khi cfln Î ÆÈ tuÊi cæp s∏ch tÌi tr≠Íng, m∆c dÔ Æ≠Íng xa vµ kh„ Æi nh≠ng
b‰n trŒ chÛng t´i v…n c∂m th†y r†t vui lµ bÎi ngay tı s∏ng tinh m¨, ti’ng
chim rıng Æ∑ l›u lo khæp nÛi rıng, lµng b∂n g‰i m‰i ng≠Íi dÀy Æi h‰c, Æi lµm.
MÁi b≠Ìc ch©n tr™n Æ≠Íng Æ“u rÈn r∑ ti’ng chim ca, v≠Ón h„t.
Qu™ t´i, TrÔng Kh∏nh - Cao Bªng lµ n¨i c„ loµi v≠Ón Æen Cao V›t sinh
sËng. T´i cfln nhÌ c∏c cÙ k” lπi lµ v≠Ón Cao V›t vÌi bÈ l´ng Æen tuy“n sËng
thµnh nh˜ng b«y nh· trong nh˜ng c∏nh rıng bao quanh b∂n lµng. MÁi buÊi
sÌm, chÛng tÀp trung tr™n nh˜ng cµnh c©y cao vµ h„t vang khæp nÛi rıng.
V≠Ón Cao V›t c„ ti’ng h„t g‰i nhau da di’t vµ t◊nh c∂m læm. Ng≠Íi d©n qu™
t´i nay v…n th≠Íng h∏t:
“...ChÀp tËi Æ’n s´ng MÃn, ÆÃo Ph∏c
Khÿ v≠Ón k™u nh∏o nh∏c tr™n ngµn
Cao V›t g‰i Æi v“ th∂m thi’t
Kh´ng bi’t chÛng g‰i nhau vi÷c g◊
Hay lµ chÛng lπc nhau tr™n nÛi...”
Nghe ng≠Íi ta n„i, v≠Ón Cao V›t v…n cfln, nh≠ng cfln ›t læm. ChÛng
trËn vµo tÀn rıng s©u v◊ sÓ con ng≠Íi s®n bæn. ß’n bao giÍ Cao V›t mÌi trÎ
lπi? T´i kh´ng bi’t. T´i Æ∑ sinh ra, lÌn l™n vµ giµ Æi Î n¨i Æ©y. ô c∏i tuÊi ngoµi
60 g«n Ɔt xa trÍi nµy, t´i chÿ mong ≠Ìc mÈt Æi“u nh· nhoi. Gi∏ mµ t´i Æ≠Óc
nghe ti’ng v≠Ón Cao V›t g‰i nhau, dÔ chÿ mÈt l«n n˜a tr™n khu rıng qu™
h≠¨ng t´i.
Theo lÍi k” cÒa ´ng ßµm Quang T‰ng, d©n tÈc Tµy, TrÔng Kh∏nh, Cao Bªng
Ghi chäp: Nguy‘n Nh≠ Hu’, TÊ ch¯c b∂o tÂn ÆÈng th˘c vÀt hoang d∑ quËc t’ - FFI
24
Rıng Xanh
Th’ giÌi th˘c vÀt
C©y chuËi ChuËi lµ mÈt loµi c©y quen thuÈc ÆËi vÌi t†t c∂
chÛng ta. C©y chuËi kh´ng chÿ cho qu∂ ngon mµ
cfln r†t c„ ›ch ÆËi vÌi s¯c khoŒ. Em Æ∑ bi’t Æi“u
nµy ch≠a?
v ChuËi ti’n vua: ß„ lµ loµi chuËi ng˘ nÊi ti’ng th¨m ngon,
x≠a kia th≠Íng Æ≠Óc dÔng Æ” d©ng l™n vua chÛa. ChuËi ng˘
Bπn c„ bi’t? ch›n c„ mµu vµng t≠¨i, th¨m, v· r†t m·ng.
v V∂i x¨ chuËi: Tr≠Ìc Æ©y, Î mÈt sË n¨i, ng≠Íi d©n l†y
nh˜ng sÓi t¨ trong c∏c bã chuËi Æ” d÷t v∂i may qu«n ∏o. Loπi
v∂i nµy kh´ng nh˜ng b“n mµ lπi r†t Æãp.
v BuÂng chuËi nhi“u qu∂ nh†t Vi÷t Nam: ß„ lµ buÂng chuËi nhµ ´ng Tr«n V®n BËn (x∑
V‹nh Hoµ, V‹nh Linh, Qu∂ng Trfi) dµi tÌi 2,2m, c„ tÌi 250 n∂i vµ kho∂ng 4.500 qu∂.
25
Rıng Xanh
Th’ giÌi ÆÈng vÀt
B¨i Ưng
C∏ ng˘a c„ ki”u b¨i “chºng giËng ai”.
ChÛng kh´ng b¨i nªm ngang nh≠ c∏c loµi
c∏ kh∏c mµ lπi b¨i Ưng. Chi’c Æu´i cÒa
chÛng khi b¨i cong l™n, uËn äo m“m
mπi nh≠ chi’c m∏i chÃo quπt n≠Ìc Æ»y
m◊nh c∏ ng˘a v“ ph›a tr≠Ìc. Khi c∏
ng˘a nghÿ ng¨i, chi’c Æu´i trÎ thµnh mÈt
chi’c neo b∏m vµo c∏c nh∏nh san h´
hay c· bi”n.
“M∏y hÛt ”
C∏ ng˘a ®n c∏c ÆÈng vÀt phÔ du nh· bä trong n≠Ìc. ChÛng kh´ng c„ r®ng, mi÷ng
lπi c„ dπng Ëng n™n mÁi khi ®n mÂi, chÛng chÿ c«n hÛt con mÂi nh· bä vµ nuËt
thºng vµo bÙng lµ xong.
Vi÷t Nam c„ 7 loµi c∏ ng˘a. H«u h’t c∏c loµi nµy Æ“u Æang
bfi Æ∏nh bæt Æ” lµm thuËc.
26
Rıng Xanh
V≠Ín quËc gia cÒa em
C´n ß∂o «
Hµ NÈi
C´n S¨n
ChÛ th›ch
Rπn san h´
H∂i Æ®ng
qu©y qu«n “´m †p” nhau vµ ch¯a Æ˘ng c∂ mÈt kho tµi S©n bay
nguy™n thi™n nhi™n v´ cÔng qu˝ gi∏. ß„ ch›nh lµ C´n ß∂o - Khu v˘c rÔa bi”n sinh sËng
mÈt trong sË ›t nh˜ng v≠Ín quËc gia tr™n bi”n cÒa n≠Ìc ta.
ßi”m quan s∏t chim
Rıng nhi÷t ÆÌi - tı Æÿnh nÛi cao xuËng Æ∏y bi”n s©u
C´n ß∂o lµ n¨i quy tÙ nhi“u ki”u
h÷ sinh th∏i kh∏c nhau, c„ c∂
h÷ sinh th∏i cπn nh≠ rıng m≠a
nhi÷t ÆÌi tr™n nÛi, h÷ sinh th∏i
chuy”n ti’p gi˜a Ɔt vµ n≠Ìc
nh≠ rıng ngÀp m∆n vµ c∏c h÷
sinh th∏i d≠Ìi bi”n nh≠ rπn c·
bi”n vµ rπn san h´. MÁi h÷ sinh
th∏i nµy lµ chi’c n´i nu´i d≠Ïng vµ sinh s∂n cÒa hµng
ngµn loµi sinh vÀt khi’n C´n ß∂o trÎ thµnh ng´i nhµ cÒa
v´ vµn sinh vÀt cπn vµ sinh vÀt bi”n. S˘ phong phÛ, Æa
dπng cÒa C´n ß∂o c„ th” v› vÌi s˘ giµu c„ cÒa nh˜ng
c∏nh rıng nhi÷t ÆÌi tr∂i dµi tı Æÿnh nÛi cao xuËng tÀn
Æ∏y bi”n s©u.
27
Rıng Xanh
V≠Ín quËc gia cÒa em
Nh˜ng “n
nµng ti™n c∏” cuËi cÔng
Tr∏i vÌi th©n h◊nh to lÌn, n∆ng n“ cÒa m◊nh,
bfl bi”n b¨i l≠Ón r†t nhã nhµng trong nh˜ng
th∂m c· bi”n. ChÛng dµnh h«u h’t thÍi gian
Æ” ki’m ®n v◊ mÁi ngµy chÛng ®n tÌi vµi y’n
c· bi”n. CuÈc sËng cÒa loµi bfl bi”n bfi Æe doπ
bÎi c∏c hoπt ÆÈng Æ∏nh bæt cÒa con ng≠Íi.
ChÛng cfln lπi r†t ›t vµ chÿ xu†t hi÷n Î hai
vÔng bi”n C´n ß∂o vµ PhÛ QuËc.
Du lfific
ch sinh th∏i
Vµ cuËi cÔng, bπn Æıng qu™n nhä.
C´n ß∂o ch›nh lµ mÈt n¨i l˝ t≠Îng
Æ” chÛng m◊nh tham quan vµ h‰c h·i
tı thi™n nhi™n Ɔy. Bπn th›ch b¨i l∆n
ngæm san h´, quan s∏t thÛ, chim,
hay xem rÔa ÆŒ tr¯ng? Nµo, h∑y t◊m
cho m◊nh mÈt c¨ hÈi Æ” kh∏m ph∏.
28
Rıng Xanh
C∏c ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc m´i tr≠Íng
Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc Ch≠¨ng tr◊nh gi∏o dÙc
m´i tr≠Íng Hoµng LI™n m´i tr≠Íng Hµ Giang
VQG Hoµng Li™n Khu BTTN Du Giµ
29
Rıng Xanh
S¯ gi∂ Rıng Xanh
H i ÷ p ≠ Ì c h flflaa b ◊ n h
Tr∂i qua chuy’n du lfificch “h
hÛ v›a” Î thµnh phË. B∏c g†u ki”m l©m h∏o h¯c trÎ v“ rıng, Æfifin
nh
bÙng sœ k” ngay c©u chuy÷n cÒa m◊nh cho nh˜ng ng≠Íi bπn. Nh≠ng vıa ch©n ≠Ìt ch©n r∏o
v“ tÌi v®n phfl
fln
ng, b∏c Æ∑ nhÀn ngay mÈt cÛ Æi÷n thoπi kh»n c†p tı mi“n Trung.
30
31
32
33
Trang C©u lπc bÈ
VÃ
Ai Æ’n rıng xanh
NhÌ Æıng ch∆t ph∏
ChÌ dÔng sÛng n∏
Ve vŒ và ve Nhi“u nh†t t™ gi∏c S®n bæt Æem Æi
C∏i và lÈn ng≠Óc Qu˝ hi’m loµi cfl ChÛng t´i nhÌ ghi
ßu´i voi Æi tr≠Ìc Con ki’n mÀp to C´ng ng≠Íi b∂o v÷
C∏i vfli Æi sau B∏c g†u nh· bä Bµi và t´i k”
RÔa vµng chπy mau Chfi kh≠Ìu l∆ng lœ Xin dıng tπi Æ©y
Th· n©u chÀm chπp Nai vµng h„t hay Hãn lπi mÈt ngµy
Chfi quπ s∆c sÏ Tr®n mÈt gang tay T´i sœ k” ti’p
Chfi c´ng mµu Æen Nh›m dµi th≠Ín th≠Ót Th´i xin tπm bi÷t
B∏c hÊ y’u hÃn Chim sËng d≠Ìi n≠Ìc C∏c bπn rıng xanh.
H≠¨u sao hung ∏c C∏ ÆÀu tr™n cµnh
Phan Nguy‘n ThÙc Tr©m
LÌp 9B, Tr≠Íng THCS ߯c PhÊ, ߯c PhÊ, L©m ßÂng
34
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
Ai cÚng bi’t
MÈt l«n trong giÍ h‰c
C´ g‰i em h·i rªng:
" C„ th” cho c´ bi’t
C´ng vi÷c mã em ch®ng?"
ChÓt c„ bπn cuËi bµn " N’u kh´ng c„ nh˜ng ng≠Íi Ai lµ ng≠Íi d‰n dãp
" Th≠a c´ lµm quät r∏c" Nh≠ mã bπn c∏c em Cho kh´ng kh› trong lµnh
C∂ lÌp c≠Íi xao x∏c C∏c em thˆ ngh‹ xem Cho Æ≠Íng phË th™m xanh
N≠Ìc mæt em nh· dµi ß≠Íng phË sao sπch Æãp Cho c∏c em ca h∏t".
V≠¨ng Thfi Énh
Th´n Pµ D†u Thµnh M¸, Nam Giang, Qu∂ng Nam
35
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
ßi c†y
LÚ qua rÂi, em Æi c†y mπ non
N©ng l∏ m·ng m¨ mÔa vµng tr‹u hπt.
Ng‰n gi„ qu™ Æ…m h≠¨ng ÆÂng th¨m ng∏t
NÁi nh‰c nhªn th†m n∆ng b∏t c¨m ngon.
ßãp cho ÆÍi, ng≠Íi Æi c†y ng‰c trai Th≠¨ng bi”n nghÃo, em Æi c†y san h´
Vi™n s·i nh· c„ bao Æi“u m¨ ≠Ìc Cµnh ghäp mÌi gˆi vµo vÔng cπn ki÷t
S„ng m∑i ÆÔa, ∏o vıa kh´ lπi ≠Ìt Ngµn nÙ hÂng nhÛ ra tı bi”n bi’c
Thuy“n chflng chµnh, tha thi’t mÈt chÔm th¨. K’t thµnh vflng nguy÷t qu’ Æ∂o qu™ em.
ßinh V®n T≠, Gi∏o vi™n Tr≠Íng ti”u h‰c Vπn Gi∑ 2,
Vπn Ninh, Kh∏nh Hfla
36
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
L µ n g b ™n s´
ng
Qua c©y c«u nµy rÂi sœ Æ’n lµng t´i
C∏i lµng nh· nhoi nªm tr™n tri“n Ɔt b∑i
S´ng v…n ch∂y vµ lµng t´i v…n vÀy
Chÿ c„ kh∏c mµu xanh khi Ɔt Æ∑ chuy”n mÔa
37
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
on g ≠Ìc cÒa
C∏c bπn π, nh˜ng ai Æ∑ tıng tho∏t ch’t mÈt
n
M
g ˘ a
†u
l«n sœ cµng y™u m’n vµ tr©n tr‰ng cuÈc
sËng h¨n. TÌ lµ mÈt ng≠Íi nh≠ vÀy
Ɔy. ß’n giÍ, tÌ v…n kh´ng th” ngh‹
rªng m◊nh lπi may mæn cfln sËng
g
s„t vµ ngÂi Æ©y k” lπi cho c∏c
bπn c©u chuy÷n cÒa m◊nh.
C©u chuy÷n cÒa tÌ bæt Æ«u
vµo mÈt ngµy Æ«u n®m 2002,
khi tÌ Æang Æi trong rıng th◊
Æ∏nh h¨i th†y c„ mÔi th¯c ®n
h†p d…n. TÌ th«m ngh‹ Æ©y qu∂ lµ
mÈt ngµy may mæn n™n vÈi v∑ l«n theo
h≠Ìng c„ th¯c ®n. Tr≠Ìc mæt tÌ hi÷n ra mÈt
lËi mfln hãp vıa ÆÒ Æ” mÈt m◊nh tÌ Æi qua. Chµ! C¯ theo lËi nµy mµ Æi, dπi g◊ ph∂i chui rÛc
cho m÷t. ßang mi™n man t≠Îng t≠Óng v“ b˜a ®n ngon lµnh sæp Æ≠Óc chän no n™ th◊ "ph˘t",
sÓi d©y b…y thflng l‰ng bªng d©y c∏p th›t ch∆t l†y tay tr∏i cÒa tÌ v›t l™n ng‰n c©y cao. TÌ
ho∂ng qu∏, cË vÔng v…y Æ” tho∏t th©n, nh≠ng cµng vÔng v…y sÓi d©y c∏p cµng si’t ch∆t vµo
cºng tay, cæt Ưt da thfit lµm m∏u ch∂y Æ«m Æ◊a. TÌ gµo l™n c«u c¯u nh≠ng chºng c„ ai Æ’n
c¯u tÌ c∂. ßÛng lÛc Æ„, ba ng≠Íi Ƶn ´ng xu†t hi÷n. TÌ mıng ph∏t kh„c l™n v◊ ngh‹ rªng
cuËi cÔng ´ng trÍi cÚng rÒ lflng th≠¨ng m◊nh. Nh≠ng c∏c bπn c„ bi’t kh´ng, thÀt trÌ tr™u,
h‰ chºng c¯u tÌ th◊ th´i lπi cfln vui ra m∆t. Ba g∑ Æ„ dÔng c©y sµo to vµ dµi c„ sÓi d©y c∏p
thflng l‰ng Î Æ«u, cË t◊m c∏ch Æ≠a sÓi d©y Æ„ vµo hai ch©n vµ tay cfln lπi cÒa tÌ käo c®ng ra.
TÌ lfim ng≠Íi Æi, ch©n tay m“m nhÚn nh≠ bfi rÛt h’t g©n, chºng nh†c l™n nÊi. TÌ bfi nhËt vµo
mÈt c∏i r‰ sæt rÂi Æ≠a Æi, cÚng chºng bi’t lµ Æi Æ©u n˜a bÎi h◊nh nh≠ lÛc Æ„ tÌ Æ∑ ng†t lfim
th◊ ph∂i. ß’n khi nghe ti’ng ch„ sÒa, tÌ chu’nh cho∏ng nˆa tÿnh nˆa m¨, chÿ tho∏ng th†y
h‰ Æang c«m Ëng ti™m (sau nµy tÌ mÌi bi’t Æ„ lµ thuËc m™ mµ b‰n thÓ s®n ti™m vµo tÌ Æ“
phflng bfi ph∏t hi÷n). TÌ ngh‹ ÆÍi m◊nh th’ lµ xong.
***
Tÿnh dÀy, tÌ th†y m◊nh Æang Î mÈt khu v≠Ín lπ. ß„ lµ v≠Ín cÒa mÈt trπm ki”m l©m. TÌ
ph∏t hi÷n ra Æi“u nµy bÎi tÌ nh◊n th†y bËn chÛ m∆c trang phÙc ki”m l©m gi∂i ba g∑ kia Æi.
TÌ g∆p th™m ba anh bπn g†u kh∏c cÔng c∂nh ngÈ. C∂ bËn anh em chÛng tÌ Æ“u lµ "th≠¨ng
binh", kŒ cÙt tay tr∏i, ng≠Íi m†t tay ph∂i. B‰n tÌ buÂn læm nh≠ng v…n an Òi nhau lµ dÔ sao
m◊nh v…n cfln may mæn h¨n r†t nhi“u ng≠Íi bπn x†u sË kh∏c. KŒ th◊ bfi xŒ thfit Æ” lµm mÂi
nhÀu cho c∏c Æ÷ tˆ cÒa l≠u linh, kŒ th◊ bfi Æem nhÂi lµm Æ trang tr›. Vµ Æau ÆÌn cÔng c˘c
nh†t c„ lœ ph∂i k” Æ’n nh˜ng bπn g†u bfi ng≠Íi ta nu´i nhËt Æ” l†y mÀt. Kh´ng bi’t bao giÍ
h‰ mÌi tho∏t Æ≠Óc ki’p tÔ Æµy nh≠ vÀy.
GiÍ Æ©y chÛng tÌ chÿ c„ mÈt ≠Ìc muËn lÌn nh†t lµ Æ≠Óc trÎ v“ vÌi nÛi rıng. DÔ cuÈc
sËng sœ kh„ kh®n h¨n x≠a r†t nhi“u bÎi chÛng tÌ chºng cfln lµnh l∆n n˜a nh≠ng tÌ bi’t rıng
sœ ´m †p, chÎ che cho chÛng tÌ vµ xoa dfiu nh˜ng v’t th≠¨ng.
L≠¨ng Quang HÔng
D˘ ∏n MOSAIC Qu∂ng Nam
38
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
Du Tr‰ng ߯c
B1/2 Bµ Hom. Ph≠Íng 13, QuÀn 6, Thµnh phË H Ch› Minh
39
Rıng Xanh
G≠¨ng s∏ng m´i tr≠Íng
40
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
Bπch M∑ n¨i anh c´ng t∏c, anh sœ d…n c∏c em Æi tham quan t◊m hi”u rıng vµ c∏c loµi chim
Î Æ©y. ChÛc c∏c em dÂi dµo s¯c khoŒ vµ h‰c gi·i.”
xanh m∑i
Xanh c©y, xanh c· m‰i mi“n
M∑i xanh mµu l∏, tr∂i li“n n®m ch©u
Du Tr‰ng ߯c
B1/2 Bµ Hom. Ph≠Íng 13, QuÀn 6, Thµnh phË H Ch› Minh.
Chæc hºn bπn Æ∑ nhÀn ra bËn tı Æ«u ti™n cÒa 4 c©u th¨ ch›nh lµ t™n bµi th¨, cÚng lµ mÈt c©u
hoµn chÿnh Æ«y ˝ ngh‹a. Bπn c„ bµi th¨ nµo Æ∆c bi÷t nh≠ vÀy kh´ng? H∑y chia sŒ vÌi c∏c
bπn kh∏c cÒa m◊nh.
41
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
"Tr∂ lπi
s˘ b◊nh y™n cho Loµi g†u"
Th∏ng 11/2005, cuÈc thi vœ tranh vÌi chÒ Æ“ “Tr∂ lπi s˘ b◊nh y™n cho loµi g†u” do Trung
t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n tÊ ch¯c Æ∑ ch›nh th¯c khäp lπi. CuÈc thi Æ∑ nhÀn Æ≠Óc s˘ h≠Îng
¯ng tham gia r†t nhi÷t t◊nh cÒa m‰i ng≠Íi tı khæp c∏c tÿnh, thµnh tr™n c∂ n≠Ìc, Æ∆c bi÷t
nh†t, c„ tÌi h¨n 90% sË bµi d˘ thi lµ cÒa l¯a tuÊi h‰c sinh chÛng m◊nh Ɔy.
Bom... tranh
ߨn vfi Æ«u ti™n gˆi bµi d˘ thi tÀp th” lµ Phflng Gi∏o dÙc huy÷n LÀp Thπch, tÿnh V‹nh PhÛc
vÌi h¨n 7000 bµi d˘ thi, mÎ Æ«u mÈt cuÈc “bom tranh” tı khæp n¨i dÈi v“.
7 ngh◊n...10 ngh◊n.
B≠u Æi÷n g‰i nhÀn b≠u ph»m.
20 ngh◊n...50 ngh◊n.
B≠u Æi÷n lπi g‰i.
60 ngh◊n... 70 ngh◊n.
Reng...Reng...chæc lπi b≠u Æi÷n g‰i rÂi.
80 ngh◊n, 85 ngh◊n. CuËi cÔng th◊ cÚng k’t thÛc. Ban tÊ ch¯c Æ∑ nhÀn Æ≠Óc 96.166 bµi d˘
thi tı 45 tÿnh, thµnh tr™n c∂ n≠Ìc.
42
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
Trong thÍi gian tÌi, Rıng Xanh sœ l«n l≠Ót Æ®ng c∏c tranh xu†t sæc, k” c∂ nh˜ng tranh kh´ng
Æoπt gi∂i tr™n b◊a 3. N’u bπn lµ mÈt trong nh˜ng ng≠Íi d˘ thi, h∑y Æ„n Ɖc Rıng Xanh vµ
xem c„ tranh cÒa m◊nh Î Æ„ kh´ng nhä.
43
Rıng Xanh
Trang C©u lπc bÈ
☺ CÛm gµ
TP HÂ Ch› Minh ßµo Thfi V©n Anh
3
LÌp 6A THCS Ng‰c L≠¨ng, Y™n ThÒy, Hfla B◊nh
☺ Bªng g◊?
TP HÂ Ch› Minh
45
Rıng Xanh
CÔng xem vµ Suy ng…m
K˙ tr≠Ìc
"Sa Pa ¨i! ß’n bao giÍ Sa Pa c„ "B∂o v÷ m´i tr≠Íng H’t Ưng lπi tr´ng
th” Xanh-Sπch-ßãp khi mµ chi’c Sa Pa xanh Æãp V“ Æ©y hÈi tÙ
c«u tr∏ch nhi÷m vµ ˝ th¯c ch≠a Lµ c©u lu´n nhæc ˇng k›nh chÌp vÈi
Æ≠Óc x©y nËi tı c¨ quan, trÙ sÎ, T†t c∂ m‰i ng≠Íi S˘ thÀt buÂn lflng
Æ’n khu d©n c≠?" Nh≠ng ngh‹ n˘c c≠Íi Ta nh˜ng tr´ng mong
V≠¨ng ß®ng Th‰, lÌp 10/2 R∏c Æ©u nhi“u th’? Ngµy mai sπch h’t"
Tr≠Íng THPT Nam Giang, Qu∂ng Nam ƒy cfln ch≠a k” Nguy‘n H˜u H∂i, Gi∏o vi™n tr≠Íng THCS
Xe m∏y, c´ng n´ng Thµnh M¸, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏
46
Rıng Xanh
HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p
Ph«n 1: Ch‰n c©u tr∂ lÍi ÆÛng
1- a 3. a 5. b 7. a 9. b
2. b 4. a, b, c, d, e 6. d 8. d 10. d
47
Rıng Xanh
HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p
48
Rıng Xanh
HÈp th≠ - Gi∂i Æ∏p
Th∏ng 9/2005, Rıng Xanh sË 19 vÌi chÒ Æ“ “C Chuy÷n nhµ g†u”ÆÆ∑ Æ≠Óc in t∏i b∂n
vµ ph∏t rÈng r∑i Æ’n c∏c tÿnh, thµnh lÌn trong c∂ n≠Ìc n¨i nπn s®n bæt vµ nu´i
nhËt g†u tr∏i phäp Æang hoµnh hµnh mπnh mœ. NhÍ vÀy, nhi“u bπn Ɖc mÌi Æ∑
c„ dfifip
p lµm quen vÌi Rıng Xanh vµ hi”u Æ≠Óc hoµn c∂nh Æ∏ng th≠¨ng mµ h‰ hµng
nhµ g†u Æang ph∂i g∏nh chfifiuu. D≠Ìi Æ©y lµ danh s∏ch bÊ sung c∏c bπn Æ∑ tham
gia xu†t sæc chuy™n mÙc “G G„c chuy™n gia” Rıng Xanh sË 19:
1- ßinh Thfi H≠ng, LÌp 8A, THCS Thµnh Y™n, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏
2- ßinh Thfi Kim, LÌp 9A, THCS Thµnh Y™n, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏
3- Nguy‘n Ng‰c Y’n Linh, SË nhµ 27, TÊ 14, p x„m GËc, x∑ Long An, Long Thµnh, ßÂng Nai
4- Tr«n Thfi Mai Linh, LÌp 8A, THCS L˝ Th≠Íng Ki÷t, Hµ Trung, Thanh Ho∏
5- D≠¨ng Thfi Dung, LÌp 10A13, THPT Ng‰c T∂o, PhÛc Th‰, Hµ T©y
6- Phan ß◊nh Nghi™m, CÙm 7, Th´n T∂o, x∑ Tam Thu n, PhÛc Th‰, Hµ T©y
7- Tr≠¨ng V®n MÀu, LÌp 12A10, THPT Ng‰c T∂o, PhÛc Th‰, Hµ T©y
8- Ng´ Thfi Thu˙ Linh, SË nhµ 37, ng‚ 189, Æ≠Íng Nguy‘n V®n Cı, Long Bi™n, Hµ NÈi
9- Nguy‘n Thfi Nh≠ ≥, LÌp 12Ap, THPT BÔi H˜u Ngh‹a, Tp. C«n Th¨
10- Tπ Kh∏nh Ly, TÊ d©n phË 3, Thfi tr†n ß®k Hµ, Tÿnh Kon Tum
11- Tr«n S¨n TÔng, LÌp 6D2, THCS Chu V®n An, T©y HÂ, Hµ NÈi
12- Nguy‘n Thfi Ph≠¨ng, LÌp 11A14, THPT Ng‰c T∂o, PhÛc Th‰, Hµ T©y
13- Ki“u Thfi Thu Thu˚, LÌp 10A9, THPT Hai Bµ Tr≠ng, Thπch Th†t, Hµ T©y
14- Nguy‘n Thfi Hoµi Thu, LÌp 7A, THCS Thπch L©m, Thπch Thµnh, Thanh Ho∏
15- ßÁ Thfi T≠¨i, LÌp 11A8, THPT Ng‰c T∂o, PhÛc Th‰, Hµ T©y
16- Hµ Thu˙ Linh, LÌp 6A9, THCS Lπc Vi™n, Ng´ Quy“n, Tp. H∂i Phflng
17- Phan ß◊nh Huy, LÌp 11A8, THPT Ng‰c T∂o, PhÛc Th‰, Hµ T©y
* Ban bi™n tÀp Rıng Xanh ch©n thµnh c∂m ¨n th«y gi∏o D≠¨ng C´ng ß´ng vµ c∏c bπn
h‰c sinh tr≠Íng THCS Tri÷u Giang, Tri÷u Phong, Qu∂ng Trfi Æ∑ gˆi nhi“u bµi vi’t t◊m hi”u
v“ thÛ linh tr≠Îng cho Rıng Xanh k˙ nµy.
49
Rıng Xanh
V®n phflng b∏c C«y vªn
íNG BÉC n†m lim, chÛng c„ th” tÂn tπi Æ’n vµi th∏ng,
P H vµi n®m ho∆c l©u h¨n th’.
C¡
Khi “c©y n†m” lÙi tµn kh´ng c„ ngh‹a
°N
Y
Th˘c t’, c∏c sÓi n†m v…n cfln tÂn tπi trong
AL§, V
VØN
gi∏ th” (Ɔt, gÁ,..), n’u g∆p Æi“u ki÷n thuÀn
lÓi chÛng sœ ph∏t tri”n thµnh nh˜ng “c©y
...
n†m mÌi”.
50
Rıng Xanh
V®n phflng b∏c C«y vªn
4. ô Vi÷t Nam c„ bao nhi™u loµi b≠Ìm. N®m 2003, mÈt Æoµn kh∂o s∏t ti’n
B≠Ìm c„ lÓi hay c„ hπi? hµnh nghi™n c¯u Î s´ng ßÂng Nai khu v˘c
Qu∏ch Thfi Thanh V≠Ín quËc gia C∏t Ti™n Æ∑ thu Æ≠Óc hai
X„m É ßÂng, X∑ Ng‰c L≠¨ng, Y™n ThÒy, Hfla B◊nh m…u c∏. C„ ng≠Íi cho rªng Æ„ lµ c∏ c‰p.
B∏c CV: N≠Ìc ta nªm trong vÔng nhi÷t ÆÌi Tuy nhi™n, sau khi ki”m tra c∏c nhµ khoa
n™n kh∏ Æa dπng v“ b≠Ìm, ≠Ìc chıng c„ Æ’n h‰c Æ∑ khºng Æfinh Æ„ lµ c∏ chim træng. C∏
h¨n 1.000 loµi c¨ Ɔy. CÚng nh≠ c∏c loµi chim træng Æ≠Óc nhÀp vµo n≠Ìc ta tı Trung
c´n trÔng kh∏c, b≠Ìm tr∂i qua vflng ÆÍi QuËc Æ” nu´i l†y thfit. Tuy ›t nguy hi”m h¨n
gÂm bËn giai Æoπn: tr¯ng- s©u non- nhÈng- c∏ c‰p nh≠ng c∏ chim træng cÚng c„ hµm
tr≠Îng thµnh (b≠Ìm). ô giai Æoπn s©u non, r®ng sæc nh‰n vµ ®n tπp. N’u Æ≠Óc th∂ ngoµi
chÛng ®n r†t khoŒ, chÒ y’u lµ l∏ c©y n™n t˘ nhi™n mµ thi’u s˘ ki”m so∏t, chÛng cÚng
th≠Íng g©y hπi cho mÔa mµng. Cfln khi Æ∑ c„ th” t†n c´ng c∏c loµi c∏ b∂n Æfia.
tr≠Îng thµnh, chÛng lµ nh˜ng sinh vÀt c„ ›ch
giÛp thÙ ph†n cho c©y. Tuy nhi™n, chÛng 6. Tπi sao khi b„c nÙ c· gµ ta sœ th†y c„ mÈt
cÚng c„ th” truy“n c∏c b÷nh do vi khu»n, con vÀt bi’t cˆ ÆÈng h∂ b∏c?
n†m, vi rÛt tı c©y nµy sang c©y kh∏c. MÈt sË BÔi Thfi CÛc
1
loµi b≠Ìm g©y hπi cho c©y trÂng ngay c∂ LÌp 11A , PTTH ßπi ßÂng, ¢n Ngh‹a, Lπc S¨n, Hfla B◊nh
trong giai Æoπn tr≠Îng thµnh. B∏c CV: ThÀt thÛ vfi ph∂i kh´ng ch∏u. Con
Trong t˘ nhi™n, b≠Ìm lµ mÈt mæt vÀt bi’t cˆ ÆÈng Æ„ ch›nh lµ mÈt loµi c´n
x›ch quan tr‰ng trong l≠Ìi th¯c ®n. Ngoµi trÔng Ɔy ch∏u π.
ra, chÛng cfln t´ Æi”m cho c∏c khu rıng Loµi c´n trÔng nµy Æ∑ ÆŒ tr¯ng k˝
th™m t≠¨i Æãp. CuÈc sËng sœ buÂn tŒ bi’t bao sinh vµo ng‰n c©y c· gµ. C©y c· gµ c„ ph∂n
n’u thi’u chÛng ph∂i kh´ng ch∏u. ¯ng t˘ b∂o v÷ chËng lπi s˘ x©m nhÀp cÒa vÀt
lπ n™n c∏c bã l∏ ph∏t tri”n chÂng l™n nhau
5. Loµi c∏ piranha (c∏ c‰p hay c∏ chim træng) tπo thµnh “nÙ c· gµ”,
Æ’n tı Æ©u? ChÛng c„ Æ∆c Æi”m g◊ vµ c„ ∂nh trong Æ„ c„ ch¯a
h≠Îng Æ’n ÆÍi sËng cÒa con ng≠Íi kh´ng? tr¯ng cÒa loµi
BÔi S¨n Nguy‘n L©m vµ mÈt sË bπn cÔng tr≠Íng c´n trÔng
LÌp 9A1, THCS Nam C∏t Ti™n, T©n PhÛ, ßÂng Nai kia (t≠¨ng
B∏c CV: C∏ c‰p (cfln g‰i lµ c∏ hÊ, c∏ pira- t˘ nh≠ hi÷n
nha) vµ c∏ chim træng lµ hai loµi kh∏c nhau t≠Óng c©y
ch∏u π. ChÛng th≠Íng bfi nh«m l…n bÎi c„ th©n gÁ
h◊nh dπng kh∏ giËng nhau. bfi sÔi
C∏ c‰p c„ nguÂn gËc Î l≠u v˘c s´ng v· l™n
A-ma-d´n (Nam M¸). ChÛng c„ hai hµm khi c„
r®ng sæc nh‰n nh≠ dao vµ r†t hung d˜. vÀt lπ Î b™n
ChÛng sËng thµnh Ƶn Æ´ng vµ c„ th” chän trong ho∆c l∏ c©y sung c„ nËt s«n). MÈt thÍi
sπch trong phÛt chËc c∂ con thÛ to lÌn chºng gian sau, tr¯ng nÎ ra s©u non mµ n’u b„c ra
may sa ch©n xuËng n≠Ìc. Tr≠Ìc kia, Î Vi÷t ta sœ th†y. Sau nµy s©u non sœ t˘ chui ra
Nam, c∏ c‰p tıng Æ≠Óc nu´i Æ” lµm c∂nh kh·i “nÙ c· gµ”, ho∏ nhÈng vµ nÎ ra con c´n
nh≠ng sau nµy Æ∑ bfi c†m nu´i vµ nh©n trÔng tr≠Îng thµnh. Con c´n trÔng nµy sœ lπi
giËng do chÛng qu∏ nguy hi”m. ÆŒ tr¯ng vµo mÈt c©y c· gµ kh∏c.
51
Rıng Xanh
Rıng Xanh - Linh tr≠Îng
C„ sˆ dÙng t≠ li÷u cÒa mÈt sË b∏o vµ tπp ch› kh∏c
ChÛng t´i xin ch©n thµnh c∂m ¨n s˘ giÛp ÆÏ nhi÷t t◊nh cÒa:
l Trung t©m c¯u hÈ linh tr≠Îng V≠Ín quËc gia CÛc Ph≠¨ng - EPRC
l TÊ ch¯c b∂o tÂn ÆÈng th˘c vÀt hoang d∑ quËc t’ - FFI
l TS. Rosi Stenke, anh Chu Xu©n C∂nh - D˘ ∏n b∂o tÂn vo‰c C∏t Bµ, H∂i Phflng
l GS. TSKH Phan Nguy™n HÂng - Trung t©m nghi™n c¯u rıng ngÀp m∆n
l GS. TS Mai ß◊nh Y™n - ßH QuËc gia Hµ NÈi
l PGS. TS Nguy‘n Xu©n Vi’t - Khoa Sinh, K¸ thuÀt N´ng nghi÷p, ßHSP Hµ NÈi
l Bµ Nguy‘n Thfi Minh Lan - ßH Khoa h‰c t˘ nhi™n, ßH QuËc gia Hµ NÈi
l Ths. Hoµng Thfi Bä - Khoa Sinh, K¸ thuÀt N´ng nghi÷p, ßHSP Hµ NÈi
l Ths. BÔi Minh HÂng - Khoa Sinh, K¸ thuÀt N´ng nghi÷p, ßHSP Hµ NÈi
l TS. D≠¨ng ߯c Huy’n - Vi÷n Sinh th∏i vµ Tµi nguy™n Sinh vÀt
l TS. L™ VÚ Kh´i - ßH Khoa h‰c t˘ nhi™n, ßH QuËc gia Hµ NÈi
l GS. Tr«n Ki™n - ßHSP Hµ NÈi
l TS. ß∆ng Thfi ß∏p - Vi÷n Sinh th∏i vµ Tµi nguy™n Sinh vÀt
l TS. Tr≠¨ng S‹ K˙ - Vi÷n H∂i d≠¨ng h‰c Nha Trang
l Anh Tr≠¨ng C∂m - VQG Bπch M∑
NguÂn ∂nh:
B◊a 1: Trung t©m c¯u hÈ linh tr≠Îng VQG CÛc Ph≠¨ng - EPRC; B◊a 2: VÚ Ng‰c Thµnh; B◊a 3:
Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n; Trang 19,20: Trung t©m c¯u hÈ linh tr≠Îng VQG CÛc Ph≠¨ng;
Trang 23: Tr≠Íng Ti”u h‰c Saint Monica; Trang 27,28: ∂nh bfl bi”n vµ rÔa bi”n: WWF, c∏c ∂nh
cfln lπi: Trung t©m GDST vµ GDMT - VQG C´n ß∂o,T Trang 41: Emma Aldous; Trang 43: Trung t©m Gi∏o
dÙc Thi™n nhi™n; Trang 46: Ånh tr™n - GS V‚ Qu˝, ∂nh d≠Ìi: Trung t©m Gi∏o dÙc Thi™n nhi™n; Trang 49: VQG
Phong Nha - KŒ Bµng.