Milo Marinkovi

Matematika 2011/12 HiT Vrnjaka Banja

N = {1,2,3, . . .}
m, n, k e N (m,n i k su elementi skupa prirodnih brojeva)
m + n e N
m n e N
(m+n)+k = m+(n+k) (asocijativnost sabiranja)
m+n = n+m (komutativnost sabiranja)
(mn)k = m(nk) (asocijativnost mnoenja)
mn = nm (komutativnost mnoenja)
n1 = 1n = n (postoji neutralni element za mnoenje)
k(m+n) = km+kn (distributivnost mnoenja u odnosu na sabiranje)
N
0
= {0,1,2,3, . . .}
k + 0 = 0 + k = k (postoji neutralni element za sabiranje)
N
0
N
Z
Z = {0, 1, -1, 2, -2, 3, -3, . . .}
k e Z (k je element skupa celih brojeva)
k + (-k) = 0 ( -k je inverzni element za sabiranje u odnosu na element k)
k i (-k) su suprotni brojevi
N
0
N
N = {n| n e Z n>0}
skup celih brojeva veih od 0
N
0
= {n| n e Z n z 0}
skup celih brojeva veih od 0 ili jednakih 0
a,b,c e Z
oduzimanje se svodi na sabiranje
a b = a + (-b)
a b c = a + (-b) + (-c)
prioritet operacija
vii prioritet mnoenje ( * )
deljenje ( : )
nii prioritet sabiranje (+)
oduzimanje (-)
a b + c = (a b) + c
a b c = a (b c)
a + b : c = a + (b : c)
a : b c = (a : b) - c
a b : c =
a : b : c =
a : b c =
?
nepravilan zapis
neophodne zagrade
a (b + c) = a b c
minus (-) ispred zagrade menja
znak svih brojeva unutar zagrada
1. Izraunati vrednost izraza:
a) 1233 999 +767 601=
b) 1400 + 863 1368 495=
c) 124 + (336 (270 58)) (211 + 36) =
d) 16 240 + 16 173 16 113 =
e) 150 + 17 3 105 =
f) 232 11 + 60 - 81 : 3 + 3 5 =
g) (-3) (-2) ( -12 + (5 (-2) + 2 (-7 2 (-3)) 3 (-2))) + (-7) (-3) =
h) 4 (7 6) 315 3[7 (3 1) 2 (2 + 3)] (1) + 2 =
2. U izrazu 7 6 + 12 : 3 1 postaviti zagrade tako da
vrednost izraza bude:
a) 17
b) 69
c) 45
d) 35
1233 999 + 767 601
= 234 + 767 601
= 1001 601
= 400
1233 999 + 767 601
= 234 + 166
= 400
ILI
1.a)
(-3) (-2) ( -12 + (5 (-2) + 2 (-7 2 (-3)) 3 (-2)))+ (-7) (-3)
= 6 - ( -12 + ( -10 + 2 (-7 (-6)) - (-6))) + 21
= 6 - ( -12 + ( -10 + 2 (-7 + 6 ) + 6 )) + 21
= 6 - ( -12 + ( -10 + 2 (-1) + 6 )) + 21
= 6 - ( -12 + ( -10 -2 + 6 )) + 21
= 6 - ( -12 + ( -6 )) + 21
= 6 - ( -18) + 21
= 6 +18 + 21
= 45
1.g)
7 (6 + 12 : 3) 1 = 7 (6 + 4) 1 = 7 10 -1= 70 1=69 2.b)
Broj je deljiv sa 2 ako se zavrava sa 0,2,4,6,8
Broj je deljiv sa 3 ako mu je zbir cifara deljiv sa 3
Broj je deljiv sa 5 ako mu je poslednja cifra 0 ili 5
Broj je deljiv sa 4 ako je njegov dvocifreni zavretak deljiv sa 4
Broj je deljiv sa 6 ako je deljiv sa 2 i sa 3
Broj je deljiv sa 8 ako mu je trocifreni zavretak deljiv sa 8
Broj je deljiv sa 9 ako mu je zbir cifara deljiv sa 9
Broj je deljiv sa 10 ako se zavrava sa 0, sa 100 ako se zavrava sa 00 , itd.
Prosti brojevi su deljivi samo sa jedinicom i sa samim sobom
2, 3, 5, 7, 11, 13, 17
Sloeni brojevi su deljivi sa jo nekim brojem osim sa jedinicom i sa samim
sobom
4, 6, 8, 9, 10, 12, 14
Jedinica po dogovoru nije ni prost ni sloen broj.
Najmanji zajedniki sadralac (NZS) je
najmanji broj koji je deljiv sa datim
brojevima.
Najvei zajedniki delilac (NZD) je
najvei broj sa kojim moemo podeliti
date brojeve.
NZS(3,4) = 12
3,4 2
3,2 2
3,1 3
1,1
NZD(8,24,6) = 2
8,24,6 2
4,12,3
primer
primer
- -
Q
Q = { | p e Z, q e N }
celi brojevi : k Z => Q
razlomci : { | p Z, q N, NZD(p,q)=1}, decimalni brojevi
meoviti brojevi: { | k Z ,p Z, q N, NZD(p,q)=1, = }
Z
N
0
N
p
q
p
q
1
k
p
k
q
p
k
q
k q + p
q
1 3 10 2 3
, , , , 2 ,
2 7 17 25 4
7
3
8
1, 2, 2,
k = 1 ( je inverzni element za
mnoenje u odnosu na element k)
1
k
1
k
sabiranje
+ =
p
q
m
n
NZS (q, n) NZS (q, n)
p + m
q n
NZS (q, n)
oduzimanje
- =
p
q
m
n
NZS (q, n) NZS (q, n)
p - m
q n
NZS (q, n)
2 3 17
+ =
3 4 12
primer
2 3 1
- = -
3 4 12
primer
mnoenje
=
p
q
m
n
p m
q n
deljenje
: = =
2 3 6
=
3 4 12
primer
2 3 8
: =
3 4 9
primer
p
q
m
n
p n
q m
p
q
n
m
1. Izraunati vrednost izraza:
1 5 5 2 1
20 1 6 3 : 5
3 7 12 3 2
=
2 3
1
5 4
3 2
1
4 5

=

2 1 1
1 : 7 0, 23
9 3 6
1
2 1, 2
8
| `


\ !
=

a)
d)
c)
b)
1 2
3 1 4, 2 2, 25 4
2 3
3 1 3 2 7
4 2 5 : 3
4 2 4 3 9
| `


\ !
=
| ` | `


\ ! \ !
(:13
(:13
2 3 7 3 28 15 13
1
13 1
5 4 5 4 20 20
3 2 1 6 20 6 26
26 2
1
4 5 1 20 20 20

= = = = =

1.b)
skraivanje razlomaka
ako je NZD(a,b)=c tada vai
(:c
(:c
a
a a
c
b
b b
c
= =
oni koji nisu racionalni
algebarski
reenja (koreni) jednaina sa racionalnim koeficijentima:
-
transcedentni
r = O/(2 r), e,
Q I =
Q
Z
N
0
N
I
3
3
2, 10, ,
9
3

R = Q I
|
Q
Z
N
0
N
I

R
C skup
kompleksnih
brojeva
-1 0 1 2 1
2
R
apsolutna vrednost broja x
|x|
n-ti stepen broja x
x = xx x x = xx
n-ti koren broja x
x , ako je x 0
-x , ako je x < 0
n
n puta
2
x = y <=> y = x
n n
16 = 4 jer je 4 =16
2
primeri
primeri
primeri
|5| = 5
|-5| = 5
3 = 9
3 = 243
2
5
144= 12
5
243
= 3
( 3 + 4) = 9 + 24 + 16 = 49
2
razlika kavadrata:
x - y = (x y) (x + y)
kvadrat binoma:
(x + y) = x + 2xy + y
2 2
2 2 2
primeri
( a - b) = a - 2ab + b
2 2 2
primeri
49 25 = (7 5) (7 + 5) = 2 12= 24
= 5 3 = 2
( 5- 3)( 5+ 3)
1. Uprostiti izraze:
2 2
a b a + b
+ - =
ab - b a - ab ab
2
a + 1 6a 2a - 1
+ - =
a + 2 a - 4 a - 2
2 2
2
a - a a + 2a + 1
=
a - 1 a + a
2 2 2
2 2 2
a + b - c + 2ab
=
a + c - b + 2ac
a)
d)
b)
c)
2
2 2
2
a + 1 6a 2a - 1
+ - =
a + 2 a - 4 a - 2
a + 1 6a 2a - 1
+ - =
a + 2 (a + 2)(a - 2) a - 2
(a + 1)(a - 2) + 6a - (2a - 1)(a + 2)
=
(a + 2)(a - 2)
a - 2a + a - 2 + 6a - (2a + 4a - a - 2)
=
(a + 2)(a - 2)
a - 2a + a - 2 +
2
2
6a - 2a - 4a + a + 2
=
(a + 2)(a - 2)
- a + 2a - a(a - 2) - a
= =
(a + 2)(a - 2) (a + 2)(a - 2) a + 2
1.b)
ax + b = c (opti oblik)
x = (reenje)
c - b
a
primer:
5x + 3 = 23
5x = 23 3
x =
x =
x = 4
20
5
23 - 3
5
primer: 5x - 3 = 22
5x = 22 + 3 x =
x = x = 5
22 + 3
5
25
5
duga menja pol osobe,
= menja znak broja
1. Reiti jednaine:
a) 9 2x = 5x + 2
b) 3(2 3x) + 4(6x - 11) = 10 x
f) |5x - 1| + x = 2
g) |x 4| - |2x + 3| = 2
h) |x + 2| - |x 2| = 4
y - 5 2y - 3 6y + 5
+ 2 = -
7 2 14
c)
2 2
(x + 3) (x 4) = 2x 13 d)
2 - x 1 - x 2x
= 1 + -
2 3 3
e)
2 1
=
x - 2 x + 3
x + 5 1 2x - 3
= +
3x - 6 2 2x - 4
2
2x - 1 8 2x + 1
+ =
2x + 1 4x - 1 2x - 1
2. Reiti jednaine:
a)
c)
b)
3. Otac ima 43 godine a sin 18, kroz koliko godina
e otac biti dva puta stariji od sina?
4. Turistiki aranman se plaa u tri rate. Prva rata
iznosi cene aranmana, druga ostatka, a
trea 40 eura. Kolika je cena aranmana?
1
4
2
3
9 2x = 5x + 2
2x 5x = 2 9
7 x = 7
x = 1
y - 5 2y - 3 6y + 5
+ 2 = - /14
7 2 14
2(y - 5) + 28 = 7(2y - 3) - (6y + 5)
2y - 10 + 28 = 14y - 21 - 6y - 5
2y - 14y + 6y = - 21- 5 + 10 - 28
- 6y = - 44 / (- 1)
6y = 44
44
y =
6
22
y =
3
1.a) 1.c)
2 1
=
x - 2 x + 3
2(x + 3) = x - 2
x = - 8
uslovi:
x , 2, x , -3
ispunjava
uslove
2.a)
3
2
3
2
uslovi I i III:
(x-4)-(2x+3)=2
-x = 9
x=-9, ne ispunjava
uslove I i III
|x-4|
|2x+3|
x 4; x-40, x 4
-(x 4); x-4<0, x <4
2x + 3; 2x+30, x -
-(2x + 3); 2x+3<0, x <-
I
II
III
IV
|x 4| - |2x + 3| = 2
uslovi I i IV:
nema reenja
koje bi ispunilo
ove uslove
uslovi II i III:
-(x-4)-(2x+3)=2
-3x = 1
x=- , ispunjava
uslove II i III
1
3
uslovi II i IV:
-(x-4)+(2x+3)=2
x=- 5 , ispunjava
uslove II i IV
1.f)
ax + b > c
a > 0 => x >
a < 0 => x <
ax + b < c
a > 0 => x >
a < 0 => x >
c - b
a
b - c
a
c - b
a
b - c
a
primer: 5x - 3 > 22
5x > 22 + 3 x >
x > x > 5
x e (5, + = )
22 + 3
5
25
5
primer: -5x - 3 s 22
-5x s 22 + 3 x z -
-5x s 25 /*(-1)
5x z -25 x z - 5
x e [-5, + = )
25
5
1. Reiti nejednaine:
a) 3(x 2) + 9x < 2(x + 3) + 8
b) (x 2) + 3x < 2(x + 3) + 6
c) (x 2) + 3x < 5(x + 3) + 6
d) 2x - 9 8x 4(3,75 3x)
e) - 1
f) (x 1) (x 4) > 0
g) (x + 3) (x - 5) 0
h) -2
2y + 1 3y - 2
-
3 2
6 - x

3 - x
3(x 2) + 9x < 2(x + 3) + 8
3x 6 + 9x < 2x + 6 + 8
3x + 9x 2x < 6 + 8 + 6
10x < 20
x < 2
x e (-=,2)
1.a)
(x 1) (x 4) > 0
I sluaj:
x 1 > 0 x 4 > 0
x > 1 x > 4
x e (4,+=)
II sluaj:
x 1 < 0 x 4 < 0
x < 1 x < 4
x e (-=,1)
2
1 4
4 1
Reenje je: x e (-=,1) U (4,+=)
1.f)
A B
f : A -> B ili y = f(x)
x1
x2
.
.
.
y1
y2
.
.
.
f
y = x
k = 1
n = 0
y = kx + n
n :presek sa y-osom
presek sa x-osom: y=0
kx + n = 0
x= - (nula funkcije)
n
k
y = 2x + 4
x 0 -2 2
y 0 -2 2
domen kodomen
y = -3
k = 0
n = -3
x = 2
k = 0
n = 2
k : koeficijent pravca
ako je grafici funkcija su paralelni
ako je grafici funkcija su normalni
1 1 1 2 2 2
y = k + n , y = k + n
1 2
k = k
1 2
k k = -1
y = -2x + 4
k = -2 < 0
n= 4
y = 2x + 4
k = 2 > 0
n= 4
monotonost funkcije
k<0 k>0
funkcija je
opadajua
funkcija je
rastua
znak funkcije
y<0 y>0
funkcija je
negativna,
ispod x-ose
funkcija je
pozitivna,
iznad x-ose
y > 0 za
xe(-=,2)
y > 0 za
xe(-2,+=)
y < 0 za
xe(2,+=)
y < 0 za
xe(-=,-2)
1. Ispitati osobine i nacrtati grafik funkcije:
2. Dat je skup funkcija y = 4mx (3m - 2)
a) Odrediti m tako da nula funkcije bude x=2
b) Za dobijeno m ispitati osobine i nacrtati grafik
funkcije
1
y = x - 1
2
y = 2x - 6
y = - x + 1
y = - 3x + 2 2y = 3x + 2 2x = 3y + 2
a)
d)
b) c)
f) e)
1) domen (oblast definisanosti): x e R
2) nule funkcije:
3) znak funkcije:
4) monotonost:
k = -1 => f-ja je opadajua
y = 0
-x+1=0
-x = -1
x = 1
y > 0
-x+1>0
-x > -1/(-1)
x < 1
za x(-,1)
f-ja je
pozitivna
y < 0
-x+1<0
-x < -1/(-1)
x > 1
za x(1,+)
f-ja je
negativna
1. c)
Racionalni i iracionalni brojevi
Aritmetike operacije sa racionalnim
brojevima
Linearne jednaine