[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A

[[[AT]|A(
[A(
[[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
jAj ] |([[[ T[[]
1.1 [tr jClKn
[Cltlhn On DCnCmbnn xn OllKuKn bl DCnlnKtn Kullt umbCr Ox
mnul tClh OllKuKn OCnn bCrbl DCnOCKtn xn bCrl(t KOnvCnlOnl
(DCOOlI
1.2 TCOrl [Cltlhn
1.2.1 [C(lnll [Cltlhn
[Cltlhn Olh CrnKln Ktlvlt xn OlrnCn untuK
mCnlnKtKn KChllnKChlln. DCnCthun. DCnlmn.
tuDun DCrubhn lKD COrn lnOlvlOu. [Cltlhn
bCrKCnn OCnn DCrOlChn KChllnKChlln tu
DCnCthun tCrtCntu.
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
1.2.2 Tu;un [Cltlhn
[CmutKhlrKn KChlln COrn lnOlvlOu C;ln OCnn DCrubhn tCKnOlOl.
[Cllul DCltlhn. DCltlh (trlnCrI mCmtlKn bhu CtlD lnOlvlOu ODt CCr
C(CKtl( mCnunKn tCKnOlOltCKnOlOl bru.
[Cnurnl uKtu bCl;r COrn lnOlvlOu bru untuK mCn;Ol KOmDCtCn Olm
DCKCr;n.
[Cmbntu mCmCChKn DCrOln ODCrlOnl.
[CnOrlCntlKn CtlD lnOlvlOu tCrhOD Ornll.
1.2.3 [n(t [Cltlhn
[CnlnKtKn Kuntlt On Kullt DrOOuKtlvlt
[Cnurnl uKtu bCl;r xn OlDCrluKn CtlD lnOlvlOu untuK
mCnCDl tnOrOtnOr KlnCr; xn ODt OltCrlm
[CnClDtKn lKD. lOxllt. KCr; m xn lCblh mCnuntunKn
[CmCnuhl DCrxrtnDCrxrtn DCrCnCnn umbCr Ox mnul
[Cnurnl ;umlh On blx KCCClKn KCr;
[Cmbntu CtlD lnOlvlOu Olm DCnlnKtn On DCnCmbnn DrlbOl
mCrCK
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
1.3 [r [CnunKn [nOun [Cltlhn
[nOun [Cltlhn [rtllDtl( lnl Oluun tCrutm bl Dr DCltlh.
DCtu lDnn tu t( DrOxCK xn Olm tunx bCrtnun
;ub Olm DCnCmbnn Kullt [umbCr [x [nul. blK
lntCrnl lntnl muDun CKtCrnl.
[nOun lnl Oluun bCrOrKn DO DCnlmn DrKtl.
[nOun lnl ODt OltCrDKn Cul OCnn ltul On KOnOll.
|OnCD Or DCnOlOlKn Orn OCu. DrlnlDDrlnlD Or
mCm(llltl. DrOC bCl;r bCrOrKn DCnlmn. mCtOO On
tCKnlK mCm(llltl DCltlhn On Khlrnx bCbCrD COntOh
KOnKrlt bCrbl KOnOll nxt xn munKln Kn OlhODl.
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
1.+ [Cnntr [CnOlOlKn rn [Cu
1.+.1 [CnOhulun
jnxK uDxuDx DCnlnKtn KCmmDun [umbCr [x
[nul Ol llnKunn lntnl DCmCrlnth mCllul bCrbl
DCltlhn. [Dx tCrCbut DO umumnx OllKuKn OlCh jOn
tu [ut [CnOlOlKn On [tlhn ([[[[]|[ATI lntnl xn
bCrnKutn.
1.+.2 [CnCrtln
AnOrOl bCrl Orl bh |unnl KunO "nCr". OCnn
Kr Kt nOr xn bCrrtl lKllKl. buKn nK lKllKl tu
Orn OCu. On OO xn bCrrtl mCmblmbln tu
mCmbln.
[COOl Olh Cnl tu DCnCthun mCmblmbln tu
mCn;r nK
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
1.+.3 AumlAuml [OKOK
O |OnCD [lrl
O [Crnn [Cnlmn
O |ClDn jCl;r
O rlCntl jCl;r
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
jAj ]] |([][] [AAT ](]
2.1 jCbCrD ]mDllKl [lm [rKtCK [Cltlhn
[lm DCOOl tu KOnvCnlOnl. KrCn bCrDut DO mtCrl
DCmbCl;rn ([ub;CCt [ttCr [CntCrCO rlCnttlOnI mK lmDllKl
xn tlmbul DO umumnx DCrnn uru. DCn;r. DCmbut KurlKulum.
CvlutOr nt OOmlnn. [lhK murlO tu DCCrt DCltlhn lCblh
bnxK bCrl(t Dl( On mCnCrlm.
[ulO FrClrC. mCnxCbutnx Cbl "[ltCm jnK" (jnKln
[xtCmI. |l lnl ODt tCrllht DO hlhl Cbl bCrlKut:
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
[CnCntun mCnCnl mtCrl DCnCthun On KCtrmDlln xn DCrlu
OlmDlKn xn bCrl(t tnOrO On KKu.
[CnCntun On DCmlllhn DrOCOur On mCKnlmC Crt lt xn DCrlu
(mCtOO + tCKnlKI xn Dlln C(llCn untuK mCnxmDlKn mtCrl
DCmbCl;rn.
[CnCmbnn rCnCn On bCntuK urutn (CquCnCCI xn tnOrO On
KKu
AOnx tnOrO Cvlul xn bKu untuK mCnlll tlnKt DCnCDln
hll bCl;r On bCrl(t Kuntlttl( xn bCrl(t untuK mCnuKur
tlnKt DCnCthun.
AOnx btn uKtu xn OCmlKln KCtt Olm "mCnxClClKn" utu
DrOC DCmbCl;rn mtCrl DCnCthun On KCtrmDlln.
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
jAj ]]] ][[[[[[(TA[] [A( [[[[[A|A( |([[[
[[(QA( |([][](A[
3.1 [nKh[nKh [OKOK [lm [Cltlhn [rtllDtl( (AnOrOlI
[CnClDtKn ]Kllm [CmbCl;rn xn |OnOul(
[Cnturn [lnKunn FllK
[Cnturn [lnKunn [Oll On [lKOlOl
[lnOl |Cbutuhn jCl;r
[rOC [CrCnCnn
[Cm(OrmullKn Tu;un
[CnCmbnKn [OOCl [mum
[CnCtDKn [tCrl On TCKnlK [CmbCl;rn
[Crnn [vlul
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
3.2 Funl On [Crnn FlllttOr
mCmnll Dr DCCrt untuK mCnlntKn mCrCK Kn
;Oul DCrtCmun bCrlKutnx
mCn;mln bhu CtlD DCCrt mCmDunxl KCCmDtn untuK
mCmbCrlKn umbnn DO Cbuh OlKul
mCnln;u On mCnCthul bhu CnO xn Oluun
bCrtu;un untuK mClxnl tu;un On KCDCntlnn DCCrt
DCltlhn On DCltlhn ltu CnOlrl.
3.3 TCKnlK + [rOC [Cm(llltl [Cltlhn
]l / |OntCn. xltu mtCrl tu DOKOK bhn xn COn Oltnnl. OlKClOl
tu OlDCl;rl. OlOlKulKn. Olbh bCrm
[rOC. xltu blmn lnKhlnKh tu Crnx Cluruh DCCrt
DCltlhn mClKuKn lntCrKl bCl;r. mCmbh utu "ll / KOntCn".
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
FKtOr DCnCntu KCbCrhlln utu DCltlhn Ol mn (KtOr(KtOr tCrCbut
bCrun bl (lllttOr Olm mCmhml D xn COn tCr;Ol Olm DCltlhn
xn COn Ol(llltl. xn mCllDutl :
|OmunlKl On OlnmlK KClOmDOK.
jCbCrD tCKlnlKtCKnlK xn ODt OlDCrunKn Olm mCm(llltl ntr lln:
1. blmn mCnxuun DCrtnxnDCrtnxn.
2. mCm(llltl utu OlKul On mCnunKn ltlhnltlhn.
TCKnlK |OmunlKl
[CnxCulKn Olrl OCnn Dr DCnOCnr
TCt / u;l umluml
jh nO
Qx On [CnmDlln FlllttOr
[CnxOrl t umluml xn nO but
[CmCrlK On mCnu;l KCbCnrn umluml tCrCbut
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
jCrlKn [mDn jllK
[ulllh OCnn hl xn DOltl(
[DCl(lK
TCnttl(
]n(Ormtl(
jCrbCntuK [rn + AltCrntl(
TlnKh [Ku
[CKrlDtl( OrlDO Cvlul
3.+ [vlul [Cltlhn
[vlul |OnvCnlOnl ( [COOl I
[vlul AnOrOl
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
jCbCrD "lt" xn ODt OlDCrunKn Olm Cvlul DCltlhn.
ntr lln:
[OOO [CtCr
[vlul |rln
[vlul AKhlr
jAj ]V |[[][[[[A( [A( [[([T[[
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
+.1 |ClmDuln
W Kegiatan peIatihan yang ditujukan kepada aparat pemerintah dan orang-orang
di suatu organisasi yang nota bene adaIah orang dewasa harus meIibatkan
secara daIam kegiatan kegiatan tersebut atau dengan kata Iain bahwa peIatihan
hendaknya bersifat partisipatif.
W Kegiatan peIatihan yang ditujukan kepada orang dewasa maka materi dan
pokok bahasan peIatihan hendaknya menarik bagi mereka dan ada kaitannya
dengan kehidupan sehari-hari (Problem Centered Orientation bermanfaat dan
praktis daIam upaya mengembangkan peranan sosiaInya.
W Kegiatan peIatihan yang ditujukan kepada orang dewasa hendaknya bersifat
praktis dan ada peIuang untuk diterapkannya pengetahuan ketrampiIan dan
kemampuan yang teIah diperoIehnya daIam kesempatan peIatihan.
W Kegiatan peIatihan yang ditujukan oIeh orang dewasa hendaknya diIakukan
berdasarkan pengaIaman mereka sendiri sebagai sumberdaya beIajar.
W Peranan peIatih atau fasiIitator daIam proses beIajar pendidikan orang dewasa
adaIah membantu mendorong mempermudah dan mengembangkan terjadinya
proses beIajar mandiri dengan menciptakan dan mengembangkan suasana
yang kondusif.
W MetodoIogi pendidikan orang dewasa hendaknya menggunakan pendekatan
"5eriential Learning Cycle" dan tidak bersifat "transmittaI" dan bersifat
"Learner Centered A55roach".
W Media atau aIat bantu yang dipergunakan bersifat "merangsang" terjadinya
proses diskusi dan "berifat menggerakan diskusi" serta tidak bersifat
"instruksionaI".
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A
+.2 [CnutuD
[ntuK mCnCrDKn DCltlhn DrtllDtl( OCnn mCnunKn bCrbl mCtOO
On tCKnlK xn tlOK mCnurul On mCnCCrmhl buKn mCruDKn utu hl
xn COCrhn. |l lnl tlOK hnx OlCbbKn KrCn tCrbtnx DCmhmn
KOnCD On DCnCrDn DCltlhn DrtllDtl( Ol Klnn Krxun. CtlD
lnOlvlOu tuDun mxrKt DO umumnx.
T[[][A |A[]|
[[[AT]|A( [A( [[(Q[[jA(QA( [[[j[[ [A|A [A([[]A