TAMLAMALARI

PROF, DR. KORKMAZ

Dilimiz, Cumhuriyetten sonra kelime hazinesind.eki cmle
Trkenin ve kazan-
ma al5lndan elbette byk bir yol devrin-
deki Trke duyulan tepki ve dil
temel sayesinde olan ana dili ve Trke sevgisi de olumlu
Ve verici Ancak, Trk Dili dergisinin Eyll i 993
"Bilinli Dil Sevgisi" ele konu
siyla gibi, bu sevginin Trkeyi onun ve
zen gsterecek kadar bilinli da bilgiye
gerekir.
Bu gn ve genlerimizde zaman zaman, dil sevgisine
nemli gzmze
mekledir. Dildeki ve kelimelerin ses iyi bilin-
memesinden kaynaklanan imla ve telaffuz
Ian cmle ile ilgili olanlar da da az
gibi dil, en iyi ve dil ile
bir Dil ile bu
da dilin bu kurallar ise,
zamanla dil ile ve dil an-
gc kaybederek hem hem de
yz tutar. dil, ve toplumun btn fertleri
da ortak kutsal bir sosyal kurumumuzdur; en
kltr Trk toplumunun uzanan
bir yol alabilmesi de bn kltr hazinesinin ve gsteri-
lecek zene Bu orada grlen ve
zaman iinde nlemek, dilciler olmak zere, eli kalem
tutan btn bir grevdir. Bu konuda
iin de biribirimizi ile nk, ama, Trk dilidir.
biz de bu ile mektuplarda, yazlllYe szl
bir
ve unvan ile etmek istiyoruz. On-
ce, gazetelerden ve yerlerini belirt-
meyi gerek li birka rnek gstere1im:
16 Tamlamalan Uzerine
bulunan eski Sezgin'Ie Saddam ... ";
"Millt eski Anap Genel Akyol...";
eski Bakam Halil bu konuda zerinde dur-
du." Bunlara "Mim eski Genel Miidr",
"Milli Gvenlik Kurulu eski "Genelkurmayeski
"Devlet PUnlama Sosyal Planlama Dairesi yeni vb. r-
nekleri de katabiliriz.
unvan iin de zarf zerindeki adres-
lerde, davet ve hitap cmlelerinde
gzmze Do Dr. Ahmet av"; Proj: Dr. Hikmet Sayar
!rnden rnekler
Bu rneklere dikkat edilecek olursa, ;sim veya unvan grubu
biimindeki isimler ortadan blnerek araya birer Bu
tamlamalar iinde yer alan eski, yeni, gibi yerleri
Trk dilinin da Nedenine gelince:
Bunu, Trkede, bu nitelikteki kelime ve zel-
liklerinin neler belirtmekle
rneklerin birinci trnde yani eski Ba-
ismet Sezgin ... " vb. rneklerde, kelimelerin gramerdeki grevleri
bir yaparsak, buradaki Bakam belirsiz bir isim tam-
Eski kelimesi bu ismi niteleyen bir eski Bakam"
sz grubu da tmyle kendinden sonra gelen ismin, sz Sezgin'
in bir olarak
Trkede belirli ve belirsiz isim olmak zere iki trl isim
zelliklerine edelim:
1- Bunlardan belirli isim iki veya daha ok ismin ilgi ile
biribirine ve bu gstermek zere tamlayan bi-
rinci ismin ilgi hali (genelivu;) eki -in / nin, tamlanan ikinci
ismin de teklik ve okluk ekleri ile
turulur: evin elbisenin
leri, rengi gibi. Bu tr tamlamalarda, birinci isim ikinci ismi geici
olarak tamamlayan, bir onu ilgi ile niteleyen bir isim durumun-
Bu grup iindeki isim, olan ikinci isimdir. Ankara'mn
. zaman da isim olan kelime Ankara, hava is-
mini geici bir ilgi ile niteleyen veya tamamlayan bir Yani asl1
unsur Bu belirli isim tamlamalannda iki isim
bir veya daha fazla getirmek mmkndr:
Zeynep Korkmaz 17
nceki kirli, yeni ar-
pm! pml yeni rugan gibi. Belirli isim bir-
den fazla iine alan zincirleme isim biiminde de ola-
bilir: gibi.
2- ikincisi belirsiz isim Bu trl tamlama da yine iki veya
daha ok ismin yanyana getirilmesi ile iki isimden olu-
taml2.ma basit ikiden ok isimden tamlama da zincir-
leme tamlama Belediyesi veya Belediyesi imar
Ktahya veya [(tahya Emniyet gibi.
Belirsiz i,im belirli isim tamla-
malanndan bu tr tamlamalarda belirten birinci
ismin hibir ek ve belirtilen ikinci ismin bir -1
veya -LEri iyelik eki Bahe rereli, ayva kom-
postosu, ders saati, okul Amasya Toros ocuk elbise-
leri gibi. Bu trl tamlamalarda, ikinci isim, yani tamlanan isim, birinci is-
me yani tamlayan isme, belirli isim gibi geici bir ilgi
ile bir iyelik ile Bu iki isim
biribirinin birer Bu ile
iyelik bulunan ve yeni bir kavrama olan yeni bir isim tretil-
olur. Bu nedenle de belirsiz isim kelime
dedir. Sz okul zaman bu ne okuldur ne de sa-
dece herhangi bir "Okula ait, okulla bir Kavram
anlam budur. By-le olunca, bu trl tamlamalar da
kitap, pencere gibi birer isim hkmndedir. bunlardan ay-
bir isim Bu nedenle herhangi bir
nitelendikleri takdirde, iki isim giremez. Her zaman
ismin veya gelir. biz reeli'nin oldu-
belirtmek istersek, reeli yerine reeli diye-
bilir miyiz? Elbette diyemeyiz. ve takdirde, gz ve
bir oluruz. sz Toros
yksek Amasya ders uzun saati gibi dp
gze arpar. nk bu ve Trkenin gramer
yksek Toros Amasya
ve uzun ders saati'dir. Durum byle olunca,
larken eski Devlet Planlama Sosyal
Planlama Dairesi yeni Do. Dr. Ahmet evik, Prof Dr. Sa-
Hikmet Sayar gibi ve da
da zere, Devlet Planlama
Millt Yksek Genel Mdr biimindeki kelime
18 isim zerine
da biribirine srekli iyelik ile mslakil isim ni-
isimleri paralar birbirinden
O halde, bu isimleri nitelernek iin da basit ya da zincir-
leme isim bu iinde nnde yani ba-
yer gerekir. Bu dnrumda ve da
eski eski vb.; Prof. Dr. saym Hikmet Sa-
yar Prof. Dr. Hikmet Sayar vb. geliyor.
Dilimizin ve. ile ilgili bu 60 milyon Trk
Trkeyi hepimize nclk etmesi gereken
ile ve sunuyoruz.
i
NE GZEL
inanmak ne gzel
Duygunun, d ncenin,


Byk sevgilerde

inanmak ne gzel

Almadan veren,
Btn
Seven

inanmak ne gzel,
inanmak ne gzel!
ERTEPINAR
.