Tap 2

cl c
1 Phát tri n h th ng................................................................................................................... 1

Gi i thi u .................................................................................................................................... 2
1.1 Ph ng pháp lu n phát tri n ............................................................................................ 2
1.1.1 Vai trò c a t ch c phát tri n h th ng ..................................................................... 2
1.1.2 Mô hình phát tri n ph n m m .................................................................................. 5
1.1.3 Vòng i ph n m m............................................................................................... 10
1.1.4 Dùng l i ph n m m ................................................................................................ 19
1.2 Phân tích yêu c u và ph ng pháp thi t k ..................................................................... 22
1.2.1 Ph ng pháp l p bi u ........................................................................................ 22
1.2.2 L p bi u phân tích/thi t k ................................................................................ 24
1.2.3 Ph ng pháp thi t k ............................................................................................. 31
1.3 Ngôn ng l p trình......................................................................................................... 52
1.3.1 Thu c tính ch ng trình......................................................................................... 52
1.3.2 Ki u d li u ........................................................................................................... 53
1.3.3 C u trúc u khi n ................................................................................................ 54
1.3.4 Phân tích cú pháp................................................................................................... 56
1.3.5 Phân lo i v ngôn ng l p trình.............................................................................. 61
1.3.6 Ki u và c tr ng c a ngôn ng l p trình ............................................................... 65
1.4 K thu t l p trình............................................................................................................ 72
1.4.1 L p trình th t c..................................................................................................... 72
1.4.2 L p trình hàm......................................................................................................... 72
1.4.3 L p trình logic ....................................................................................................... 73
1.4.4 L p trình h ng i t ng ..................................................................................... 74
1.5 Ph ng pháp ki m th và ki m m ............................................................................. 75
1.5.1 Ph ng pháp ki m th ........................................................................................... 75
1.5.2 Ph ng pháp ki m m......................................................................................... 82
1.5.3 Thi t k ki m th và ph ng pháp qu n lí.............................................................. 85
1.6 Môi tr ng phát tri n..................................................................................................... 88
1.6.1 Công c h tr phát tri n........................................................................................ 88
1.6.2 EUC và EUD ......................................................................................................... 95
1.7 Qu n lí phát tri n ........................................................................................................... 97
1.7.1 L p k ho ch d án ................................................................................................ 97
1.7.2 L p k ho ch, qu n lí và ánh giá ch t l ng ......................................................... 98
1.7.3 Qu n lí ti n trình.................................................................................................. 100
1.7.4 N ng su t ph n m m............................................................................................ 104
1.7.5 T ch c phát tri n ................................................................................................ 109
1.8 Gói ph n m m ............................................................................................................. 114
1.8.1 ic ng v gói ph n m m................................................................................. 114
1.8.2 Phân lo i các gói ph n m m................................................................................. 115
1.8.3 Công c qu n lí s n xu t ...................................................................................... 117
1.8.4 Ví d v vi c dùng hi u qu gói ph n m m .......................................................... 118
1.8.5 Ph n m m nhóm - Groupware.............................................................................. 119
1.8.6 Công c OA......................................................................................................... 120
Bài t p................................................................................................................................. 126
2 V n hành và b o trì h th ng ............................................................................................... 132
Gi i thi u ................................................................................................................................ 133
2.1 V n hành h th ng....................................................................................................... 133
2.1.1 Qu n lí tài nguyên................................................................................................ 133
2.1.2 Qu n lí v n ...................................................................................................... 135
2.1.3 Qu n lí ti n nghi .................................................................................................. 137
2.1.4 Qu n lí an ninh .................................................................................................... 140
2.1.5 Vi c qu n lí v n hành khác .................................................................................. 143
2.2 B o trì h th ng ........................................................................................................... 145
2.2.1 B o trì là gì? ........................................................................................................ 145
2.2.2 T m quan tr ng c a công vi c b o trì................................................................... 146
2.2.3 Chi phí b o trì ...................................................................................................... 147
2.2.4 Nhi m v b o trì .................................................................................................. 147
2.2.5 T ch c b o trì..................................................................................................... 151
2.2.6 Các ki u b o trì.................................................................................................... 154
2.2.7 B o trì ph n c ng và b o trì ph n m m ................................................................ 155
Bài t p................................................................................................................................. 158
3 C p nh t x lí thông tin và an ninh ...................................................................................... 161
Gi i thi u ................................................................................................................................ 162
3.1 L nh v c ng d ng c a h th ng máy tính ................................................................... 162
3.1.1 T ng quan v kinh doanh n t (e-business)...................................................... 162
3.1.2 T ng quan v e-learning....................................................................................... 165
3.1.3 T ng quan v chính ph n t (e-government) .................................................. 170
3.2 An ninh........................................................................................................................ 176
3.2.1 An ninh Internet................................................................................................... 176
Gi i thi u
Lo t sách giáo khoa này ã c xây d ng d a trên Chu n k n ng k s Công ngh thông tin c
a ra công c ng vào tháng 7 n m 2000. B n t p sau ây bao quát toàn b n i dung c a tri th c và
n ng c b n c n cho vi c phát tri n, v n hành và b o trì h thông tin:
p 1: Gi i thi u v h th ng máy tính
p 2: Phát tri n và v n hành h th ng
p 3: Thi t k trong và l p trình -- T ng l ng tri th c c t lõi và th c hành
p 4: Công ngh m ng và c s d li u
Cu n sách này nêu nh ng gi i thích d m t cách có h th ng, nh ng ng i ang h c v phát
tri n, v n hành và b o trì h th ng l n u tiên có th d dàng thu c nh ng tri th c trong các
nh v c này. Cu n sách này bao g m các ch ng sau:
Ch ng 1: Phát tri n h th ng
Ch ng 2: V n hành và b o trì h th ng
1 Phát tri n h th ng
c ích c a ch ng
i các công ti, u b n ch t là thu c l i nhu n. Tuy
nhiên tình hình kinh t hi n nay là h n lo n và r t khó d
oán xu h ng t ng lai. Trong tình hu ng nh v y, các h
th ng x lí thông tin tr thành quan tr ng thi t y u cho ho t
ng nghi p v , và do ó là m u ch t cho s t n t i c a công
ti. Các k s x lí thông tin, t t c các h th ng thi t k và
phát tri n x lí thông tin ã tr nên ngày m t quan tr ng.
Ch ng này d nh nói v lu ng phát tri n dùng mô hình
thác , cung c p m t c s cho vi c phát tri n h th ng, môi
tr ng phát tri n, h th ng qu n lí, và vi c dùng các gói ph n
m. V chi ti t, các m c sau s c gi ng d y:
• Ki u và i c ng v các ph ng pháp lu n phát tri n h

th ng, và các ti n trình phát tri n dùng mô hình thác .
‚ Cách l p bi u phân tích yêu c u, và các công ngh thi t
khác nhau.
ƒ Các ngôn ng l p trình và k thu t l p trình.
„ T m quan tr ng c a ki m th , và các ph ng pháp thi t k
các tr ng h p ki m th .
… Các công c c dùng trong môi tr ng phát tri n, và
các k thu t và h th ng cho vi c qu n lí phát tri n.
† Các ki u gói ph n m m và cách dùng chúng.
2 Ch ng 1 Phát tri n h th ng
Gi i thi u
m m i n m ã trôi qua k t khi cái máy c g i là "máy tính" i vào hi n h u. Ban u,
không có lí thuy t hay ph ng pháp lu n gì cho vi c phát tri n h th ng c . Cho nên vi c phát tri n
tu thu c ch y u vào "tài ngh " c a k s . Nó hoàn toàn t ng t nh tình hu ng trong nh ng
ngày x a khi th m c làm nhà theo "tr c giác" và "kinh nghi m" c a h . Tuy nhiên, các h th ng
ã d n tr nên ngày m t l n h n, và cùng v i nh ng phát tri n m i, s m r ng c a vi c thay i
cho h th ng hi n có ã tr thành c n thi t. Thêm vào ó, n ng su t phát tri n ã tr nên cao h n.
Tình hu ng này ã t t i m mà vi c dùng "tài ngh " là hoàn toàn không , a t i vi c m c
nhiên công nh n c n có các lí thuy t phát tri n h th ng, và các ph ng pháp k ngh th c hi n
chúng.
Thêm vào v i các ph ng pháp qui c, nh ng ph ng pháp phát tri n và lí thuy t m i ã c
a vào cung c p n ng su t cao h n và thân thi n h n v i ng i dùng.
Trong ch ng này, các lí thuy t c s cho vi c phát tri n h th ng và các ph ng pháp lu n c a
chúng c gi ng d y. Vi c dùng có hi u qu các gói ph n m m g n ây và các ph ng pháp ki m
m là b n ch t cho công vi c phát tri n c ng c trình b y.
1.1 Ph ng pháp lu n phát tri n

c này gi i thi u v m i quan h gi a các h th ng doanh nghi p nghi p, công ngh thông tin và
các ph ng pháp phát tri n chính.
1.1.1 Vai trò c a t ch c phát tri n h th ng

(1) Ho t ng xí nghi p và h thông tin
n nhi u n l c t o ra s phát tri n liên t c c a xí nghi p. Trong ó vi c s d ng Công ngh
Thông tin (CNTT) là u ch ch t.
i các xí nghi p, có hai ki u thông tin:
Thông tin n i b :Thông tin c phát sinh qua các ho t ng nghi p v , và bao g m c các
hoá n, bi u m u và tài li u qu n lí c dùng trong bán hàng, ra l nh s n
xu t và k toán.
Thông tin ngoài :Thông tin c phát sinh ra tu thu c vào tình tr ng kinh t bao quanh công
ti, k c vi c bán s n ph m, xu h ng các ngành công nghi p có liên quan,
ng thái c a các công ti c nh tranh, và các giao tác v i các công ti có liên
quan.
Doanh nghi p dùng các thông tin trên trong ho t ng hàng ngày c a mình m t cách hi u qu . H
thông tin c phân thành hai lo i:
1.1 Ph ng pháp lu n phát tri n 3
x lí tác nghi p : c dùng h tr cho các ho t ng hàng ngày và cung c p d li u qu n

lí doanh nghi p. Vi c x lí thông tin u kì c ti n hành làm t ng hi u su t và c i ti n hi u
qu v n hành.
thông tin chi n l c : t t i các ho t ng nghi p v a d ng, u quan tr ng là dùng
tài nguyên s n có, con ng i, v t t và ti n b c theo cách hi u qu nh t. H th ng cung c p thông
tin c n cho vi c qu n lí các tài nguyên này. H th ng này ch y u c dùng sinh ra các báo cáo
theo quan m qu n lí.
Hình 1-1-1 H thông tin chi n l c và h x lí tác nghi p
Làm k ho ch chi n l c
Phân tích th tr ng <H thông tin chi n l c>
Phân tích bán hàng
Qu n lí ngân sách và chi phí

L p k ho ch
Nh n và t
Qu n lí kho
ng
H tr bán
n hàng
s n xu t
Qu n lí
<H x lí tác nghi p>

nhân s
hàng
Tính l
c ích c a t ng h là nh sau.
<H th ng x lí tác nghi p>
- Làm gi m nhân công cho nh ng thao tác có liên quan
- Làm gi m vi c x lí nghi p v
- Làm gi m th i gian giao hàng
- Làm gi m vi c qu n lí kho
- Th c hi n các thao tác không gi y t
<H thông tin chi n l c>
- Làm t ng bán hàng
- C i thi n hi u qu bán hàng
- C i thi n s tho mãn c a khách hàng
- T o ra th tr ng m i
Nói chung, m t t ch c ch u trách nhi m phát tri n các h th ng x lí thông tin c g i là t ch c
phát tri n h th ng hay cái gì ó t ng t , và các k s h th ng (SE) là các l p trình viên thu c t
ch c này.
t khác, m t t ch c dùng các h th ng ã phát tri n c g i là t ch c ng i dùng.
(2) Ti n b trong CNTT và t ch c phát tri n h th ng
• Ti n b trong công ngh thông tin
Nh ng ti n b m i ây trong công ngh là r t áng ng c nhiên. Trong s nhi u ti n b a d ng,

nh ng u sau ây c xem nh các nhân t nh h ng r t áng k t i vi c phát tri n h th ng.
a. Ti n b trong công ngh máy tính
Vi c c i ti n hi u n ng c a c máy tính cá nhân và tr m làm vi c, và vi c gi m giá áng k
a chúng là u r t áng ng c nhiên. Nh ng thao tác mà có th i ã ph i c th c hi n
ch v i máy tính l n thì bây gi có th c th c hi n b ng nh ng máy tính nh h n.
b. S d ng r ng rãi các gói ph n m m
i vì s phát tri n nhanh chóng c a các gói ph n m m, nên nh ng gói ph n m m cho qu n tr c
d li u RDBMS (Relational Data Base Management System) và b ng tính nay ã s n có, và nó
ng có th c tích h p vào m t s h th ng.
c. Ti n b trong công ngh m ng
i m i công ngh trong l nh v c thông tin và truy n thông, k c vi c t h p c a m ng c c b
LAN (Local Area Network) và WAN (Wide Area Network) và vi c xây d ng các m ng n i b
intranets và m ng ngo i b extranets (m ng c t o ra b ng vi c m r ng m ng n i b ra bên
ngoài công ti), là r t áng chú ý.
d. Ti n b trong công ngh xây d ng h th ng
Công ngh ã d ch chuy n t cách ti p c n h ng x lí sang cách ti p c n h ng d li u (DOA).
t qu là các kí pháp nh Bi u lu ng d li u - Data Flow Diagram (DFD), Bi u th c th
quan h - Entity-Relationship Diagram (ERD), và p b c c ng v i Vào X lí Ra - Hierarchy plus
Input Process Output (HIPO) c t o ra bi u di n cho các thi t k có c u trúc, ã c ch p
nh n r ng rãi. Thêm vào ó, các công c CASE (Computer Aided Software Engineering) ã tr nên
n có h tr cho nh ng n l c phát tri n, và ã tr nên c dùng r ng rãi.
‚ Hi n tr ng c a các t ch c phát tri n h th ng
i vi c t ng qui mô h th ng và vi c a vào multimedia, các t ch c phát tri n h th ng ang
ph i ng u v i nh ng v n sau:
a. T ng kh i l ng công vi c t n ng l i
l ng vi c t n ng l i, u ch ra h th ng không th c b t u ngay l p t c theo yêu c u
phát tri n t t ch c ng i dùng, ã t ng lên. M i công ti trung bình u t n ng 2 n 3 n m
công vi c.
b. a vào h mutimedia và t ng s các h th ng qui mô l n
Các h th ng multimedia, trong ó các d li u a d ng, k c ti ng nói, video và v n b n u c
dùng, ã i vào th c t . Thêm vào ó, WAN và LAN ã c t h p và m ng n i b intranets ã
c xây d ng. Do ó, ngày nay con ng i ph i gi i quy t các h th ng qui mô ngày càng l n và
ph c t p.
c. T ng công vi c b o trì
i qui mô ngày càng m r ng h th ng, kh i l ng công vi c b o trì c ng t ng lên. Kh i l ng
này t ng lên b i vì các yêu c u s a i h th ng t các phòng ban ng i dùng t ng lên, s a i các
th ng hi n có tr thành c n thi t, và vi c s a i toàn b h th ng do g p nhi u l i c ng t ng
lên.
ƒ Vai trò m i c a t ch c phát tri n h th ng
Bên c nh nh ng công vi c qui c v vi c phát tri n h th ng và b o trì, các t ch c phát tri n h

th ng hi n nay c trông i th c hi n nh ng công vi c có liên quan nh sau:
a. Phát tri n h th ng cùng s v n hành và b o trì chúng
Bên c nh các công vi c qui c, các t ch c ph i ch p nh n công ngh và ph ng pháp m i m t
cách tích c c.
b. Xây d ng và v n hành các c s d li u và m ng
Các c s d li u khác nhau là b n ch t cho s v n hành và qu n lí nghi p v . Bên c nh ó, bây gi
không th xem xét các ho t ng nghi p v mà không dùng m ng. Vi c xây d ng, v n hành và
qu n lí các c s d li u và m ng này c coi nh công vi c b n ch t c a t ch c.
c. L p k ho ch và u ph i tin h c hoá toàn công ti
Vi c l p k ho ch cho các h th ng l n bao quát toàn b công ti, và ph n ánh cái nhìn c a ng i
dùng và ban u hành công ti, c ng là vi c quan tr ng c a t ch c.
d. G n ch t v i ng i dùng
Ng i ta trông i r ng t ch c ch p nh n các yêu c u c a ng i dùng m t cách tích c c và phát
tri n các h th ng th c t h n. T ch c c ng c n s n sàng cung c p s h tr k thu t c n thi t
ng d n môi tr ng tính toán ng i dùng cu i (EUC), hu n luy n t xa và hu n luy n t i ch v
lí thông tin trong công ti.
1.1.2 Mô hình phát tri n ph n m m
i vi c phát tri n h th ng, ng i ta dùng nhi u mô hình khác nhau tu theo qui mô c a công ti và
cách th c làm vi c ch o trong công ti. T i ây, nh ng ph ng pháp này c mô t m t cách
n t t. c bi t, chúng tôi s nêu chi ti t v mô hình thác trong m c 1.1.3.
Nh c v trong Hình 1-1-2, vi c xem xét cách xây nhà s làm cho chúng ta d hi u h n v cách
th c ti n tri n vi c xây d ng h th ng.
u ch riêng các bi u l c khách hàng khó có th có c hình nh rõ ràng v ngôi nhà và
ngôi nhà trông s nh th nào khi c hoàn t t. Do ó, hãy ki m tra v i ngôi nhà mô hình, hay các
nh 3 chi u trên máy tính m i c cung c p g n ây.
Vi c gi i quy t t ng t c ng c dùng trong phát tri n h th ng.
Hình 1-1-2
Yêu c u c a khách v m t ngôi nhà c a cho
Quy trình nhà xây d ng. D a trên các yêu c u này, ng i
xây d ng xây d ng a ra giá thành c l ng, các b n v
nhà và l ch bi u, và nói u ó v i khách hàng.
Thêm vào ó, ng i ch nhà còn ph i i xin phép
các c quan chính ph có liên quan.
a trên thi t k s , ng i xây d ng t o ra các
n thi t k chi ti t có tính t i nh ng ràng bu c
n thi t nh các u ki n a lí và xã h i c a v
trí này và giá thành. Cu i cùng, vi c thi t k c
chia xu ng m c cho phép vi c xây d ng th c.
Vi c l p ráp c th m c th c hi n trên các thi t
.
Vi c ki m tra c ti n hành m i khi hoàn t t m t
ph n. n cu i, vi c ki m tra c th c hi n
i s có m t c a khách hàng. Sau ó ngôi nhà
c chuy n giao cho khách hàng.
Nhi u lo i b o trì s c ti n hành t ng ng
theo yêu c u c a khách..
(1) Mô hình thác

Mô hình thác , công ngh phát tri n h th ng, v n là mô hình c s d ng r ng rãi nh t. Trong
mô hình này công vi c c phân chia thành m t s pha, và vi c qu n lí c ti n hành cho t ng
pha.
pk
ho ch c s
Thi t k
Ti n trình
ngoài
th ng l u
Thi t k
trong
Thi t k
ch ng trình
p trình
Hình 1-1-3 Mô Ti n trình

Ki m th l u
hình thác
n hành và
o trì
Nh c ch ra b i cái tên "thác ", công vi c ti n tri n trong mô hình này t lu ng trên cao (l p
ho ch c s ) t i lu ng d i th p (ki m th ), không bao gi i ng c l i.
(2) Mô hình b n m u
Mô hình thác bao g m nh ng v n sau.
- V i mô hình thác c c kì khó hi u th u yêu c u c a ng i dùng trong pha l p k ho ch c
cho h th ng. ôi khi ngay c khách hàng c ng không bi t t i nh ng yêu c u ó.
- Các bi u thi t k và gi i thích mi ng ôi khi không .
gi i quy t nh ng v n này, mô hình b n m u ã c xu t ra. V i mô hình b n m u, h
th ng c xây d ng s c làm mô hình thô trong các ngôn ng l p trình n gi n nh SQL
(Structured Query Language) giúp cho khách hàng hi u. Sau ó, công vi c phát tri n d nh s
c b t u.
n m u bao g m nhi u mô hình a d ng.
<Phân l p theo ph ng pháp xây d ng>
- "Ki u v t i": Các m nh m u th b v t i sau khi ã t t i m c ích c a chúng.
- "Ki u khung x ng": Các chi ti t c thêm d n vào cho các m nh m u th m r ng
n nó thành h th ng d nh.
<Phân l p theo m c bao quát>
- "Ki u dùng b ph n": Mô hình này c dùng trong các pha xác nh yêu c u và thi t k
ngoài.
- "Ki u dùng toàn b ": Mô hình này c xây d ng cho t t c các pha.
Hình 1-1-4 ch ra m t ví d l u c a mô hình b n m u theo ki u dùng b ph n.
Xác nh yêu c u
Thi t k ngoài
Sinh ra b n m u
Ng i dùng cho
ch y b n m u
Hình 1-1-4 Ví d
u v mô hình
ánh giá
n m u theo ki u
Thi t k trong NO
OK
Thi t k ch. trình
p trình
Ki m th
n hành và b o trì
Vi c dùng mô hình b n m u em t i c m giác v s tham gia c a ng i dùng, ng n ng a các l i
trong các pha th ng l u v n nh h ng áng k t i công vi c v sau.
Tuy nhiên, mô hình b n m u bao g m các v n sau c n c gi i quy t.
- Chi phí phát tri n v t quá mô hình thác .

- Khó u ch nh l ch.
(3) Mô hình xo n c
Trong mô hình xo n c, m t lo t các ti n trình bao g m thi t k , l p trình và ki m th cl pl i
cho t ng n v con c a h th ng, v i vi c phát tri n c l p l i nhi u l n (xem Hình 1-1-5).
<Các c tr ng>
- Cách dùng mô hình này là thích h p cho nh ng tr ng h p mà n v con c a h th ng
c phát tri n là t ng i c l p l n nhau.
- Nó tuân theo mô hình thác theo b ph n.
- Nó cho phép mô hình b n m u c s d ng khi có nhu c u n y sinh.
- c s d ng trong vi c phát tri n ki u h ng i t ng và theo nh ng cách khác.
Pha l p trình
Pha ki m th
Hoàn t t
Pha thi t k
Hình 1-1-5 Mô hình xo n c
(4) Phát tri n h ng it ng

n ây s chú ý ã d n vào cách phát tri n h ng i t ng. Theo mô hình này, h th ng c xét
nh m t t p các i t ng, và vi c phát tri n c ti n hành trên c s i t ng. Trong phát tri n
i t ng, ti n trình phân tích t i thi t k t i th c hi n c th c hi n l p i l p l i thi t l p nên
t lo i mô hình xo n c.
(5) C u trúc phân vi c

t t i m c ích c a mình, d án phát tri n h th ng c phân ra thành các m c theo th t
sau, tu theo ti n trình phát tri n.
1. M c quy t nh c u trúc chính c a d án
2. M c công vi c t o nên khuôn kh cho t ng pha
3. M c công vi c hi n hành chi ti t 0.0
án phát tri n s n
ph m
1.0 2.0
Hình 1-1-6 C u trúc phân p k ho ch c s Thi t k ngoài .
vi c
2.1 2.2
Xác nh h con và s Thi t k màn hình - báo .
phát tri n cáo
2.1.1 2.1.2
Phân chia ch c n ng Xác nh ch c n ng c
b n n .
2.1.1.1 2.1.1.2
Phân chia ch c n ng Phân lo i cách x lí và
p .
u trúc phân vi c - Work Breakdown Structure (WBS) c suy ra b ng cách b sung thêm các
c ích c th , l ch công vi c, và vi c qu n lí ti n trình xác nh các chi ti t m c m n nh t có
th c cho u thu c b i nh ng thao tác phân chia này. WBS c bi u di n b ng c u trúc
phân c p nh c v trong Hình1-1-6.
Vi c dùng WBS a ra nh ng ích l i sau:
- Cung c p các cl ng chi phí và d li u cho vi c phân tích chi phí.
- Làm sáng t c u trúc công vi c và bao quát công vi c d án cùng trách nhi m v công
vi c.
- Vi c hi u th u ti n trình th c t i cho t ng n v công vi c, và l p k ho ch công vi c
c d dàng h n.
- Tên c a các n v công vi c c phân ra và h th ng phân l p là m t ph n c a tri th c
chuyên gia v cách làm.
i WBS, m c ích c a công vi c, nh ch t l ng, chi phí và th i gian c cho trên c s nv
công vi c. Cho nên, công vi c c th c hi n v i các m c tiêu nh tham chi u.
(6) Ti n trình và mô hình ti n trình

Ti n trình c nh ngh a nh các n v công vi c nào, nh phân tích, thi t k và ch t o, c
n t i trong vi c t o ra s n ph m (k c s n ph m ph n m m), và c b trí theo chu i th i gian.

i c u ph n c a ti n trình c g i là "giai n ti n trình". V i WBS c mô t trên, công
vi c c bi u di n theo c p b c, nh ng không theo chu i th i gian. u này t o ra s khác bi t
n.
Ti n trình c thi t k i th trong pha l p k ho ch c s . Trong thi t k này, mô hình ti n trình
c nêu trong Hình 1-1-7 có th c dùng nh tham chi u.
<Các giai pk Xác nh Thi t k Ch t o, xây d ng và ki m th Chuy n n hành
n ti n ho ch yêu c u ch và b o trì
trình>
<Mô hình Thi t k quan ni m Thi t k c s Thi t Mã hoá Ki m th Chuy n o trì
ti n trình chi ch
1> ti t
<Mô hình Phân tích h th ng K ho ch h th ng Thi t Sinh ch ng Ki m th Chuy n o trì
ti n trình hoá trình ch
2> ch ng
trình
<Mô hình p k ho ch Thi t k Ch t o Ki m th h Chuy n o trì
ti n trình th ng ch sang
3> n hành
th c t
ho ch Xác nh Thi t k Thi t Th c hi n phát tri n Ki m th o trì
<Mô hình th ng yêu c u ngoài th ng
ti n trình hoá trong
Thi t Mã Ki m Ki m th móc Chuy n
4> mô hoá th i ch
un nv
pk Phân tích Thi t k Thi t k h th ng Ch t o Ki m th , chuy n d ch V n hành
<Mô hình ho ch h th ng th ng chi ti t và b o trì
ti n trình th ng hoá i
5> ng
pk Phân tích Thi t k Thi t Thi t p Ki m Ki m Ki m Ki m th o trì/

<Mô hình ho ch h th ng giao di n c u c u trình th th th n hành ánh giá
ti n trình th ng ng i trúc h trúc ch ng móc th ng
6> dùng th ng ch ng trình i th ng
trình
Hình 1-1-7 Mô hình ti n trình

Các s n ph m ph n m m c t o ra qua t ng ti n trình phát tri n. Do ó, thi t k c a t ng ti n
trình, cho c s c a ti n trình, ch y u nh h ng t i ch t l ng và chi phí c a s n ph m ph n
m.
1.1.3 Vòng i ph n m m
Vòng i là ti n trình t khi sinh n khi ch t hay kho ng s ng c a v t s ng và s n ph m. V i khái

ni m v vòng i ph n m m (SLC) c ng v y, ó là kho ng th i gian t lúc b t u d án phát tri n
th ng, và th i gian khi vi c c p nh t h th ng k t thúc, c xem nh cu c s ng c a h th ng.
y, các ho t ng xu t hi n trong th i kì ó c bi u di n b ng cu c s ng th c c dùng, xem
nh mô hình di n t cho m i quan h gi a các ti n trình.
Hình 1-1-8 Vòng i c a h th ng ph n m m
Chuy n sang
Phân Thi t Phát o trì t i
tích tri n ph n m m
i
Vòng i c a h ph n m m
Trong ph n sau ây s gi i thích v mô hình thác , là mô hình n hình nh t.

(1) c tr ng c a mô hình thác
p k hoach c s R n hành/b o trì
Phân tích R Ki m th v n hành
Thi t k t ng th R Ki m th h th ng
Thi t k ch ng trình R Ki m th tích h p
L p trình R Ki m th nv
R: h p xét duy t
Hình 1-1-9 Hình nh toàn th c a mô hình thác n c (c u trúc hình ch V)
Trong mô hình thác , các k thu t sau c s d ng. Do ó, có th tr c quan hoá mô hình này
nh c u trúc hình ch V trong Hình 1-1-9.
Pha l p k ho ch c s t i pha l p trình: ph ng pháp làm m n t ng b c (ti p c n trên xu ng)
Pha ki m th n v t i pha ki m th v n hành: ph ng pháp tích h p t ng b c (cách ti p c n d i
lên)
s s k
Ng i s s phát s thu t
ch u
(qu n
trách tr h
phân tích ng tri n ph n CNTT
nhi m th ng )
ng công vi c
Hình 1-1-10 M i quan h

gi a t ng pha trong mô hình
thác và kh i l ng công
Kh i l
vi c c a nó
pk Xác Thi t Thi t Thi t p Ki m n

ho ch ho ch nh trình th hành
th c yêu trong chi và
th ng hi n u ti t o
hoá án trì
ngoài
p k ho ch c s
Th i gian
Các c tr ng c a Mô hình thác c tóm t t sau ây:

Công vi c phát tri n h th ng c chia thành m t s pha cho vi c qu n lí.
Khi công vi c c a m t pha hoàn t t thì s n ph m công vi c (k c lo i tài li u thi t k ) c a pha
này c xét duy t ki m tra tính úng n.
Các s n ph m công vi c (k c lo i tài li u thi t k ) t pha này c chuy n ti p sang ti n trình
ti p. Theo cách này, s nh t quán trong vi c phát tri n h th ng c duy trì.
c b n, không c phép tr l i công vi c c a pha tr c.

Cách t ch c d án có t m quan tr ng ch ch t
Nh ã mô t trên, vi c phân chia ti n trình phát tri n h th ng thành m t s pha cho qu n lí là
t trong nh ng c tr ng c a mô hình thác n c. Hình 1-1-10 ch ra m i quan h gi a t ng pha
và kh i l ng công vi c ó.
Trong các m c (2) t i (8) d i ây, s mô t ic ng t ng pha công vi c trong phát tri n h
th ng.
(2) L p k ho ch c s
p k ho ch c s là b c u tiên c a vi c phát tri n h th ng. C n ph i có tri th c th u áo v
ho t ng hi n t i nh m t m c ích tin h c hoá. B ng không, không th nào phát tri n ch
th ng có th tho mãn cho ng i dùng. Do v y, vi c l p k ho ch c s b t u b ng phân tích v
th ng hi n t i, r i nh n di n ra v n c a nó.
Hình 1-1-11 L p k ho ch c s
ho ch h th ng hoá
p k ho ch th c hi n
án
Xác nh yêu c u
Th t c chi ti t trong l p k ho ch c s c mô t sau ây:
1. K ho ch h th ng hoá
Vi c l p k ho ch h th ng hoá là công vi c so n th o ra các k ho ch c s cho m t h th ng.

<Nhi m v >
u tra và phân tích v n trong các ho t ng nh m t i vi c h th ng hoá.
a trên k t qu c a m c a, kh o sát gi i pháp t t nh t và s c n thi t phát tri n h th ng c xem
xét l i. N u th y r ng có m t gi i pháp t t h n, thì ch p nh n gi i pháp ó.
u t công vi c c a m c b th y r ng vi c phát tri n h th ng m i là thích h p thì b n k ho ch h
th ng hoá s c t o ra và c t cho ng i có trách nhi m.
<Tài li u>
n k ho ch h th ng hoá.
2. K ho ch th c hi n d án
Sau khi ng i có trách nhi m ch p thu n k ho ch h th ng hoá, thì b n k ho ch th c hi n (b n k

ho ch th c hi n d án) c vi t ra.
<Th t c>
a. D án c t ch c (k c b nhi m ng i ph trách)
b. B n k ho ch tài nguyên h th ng ( cl ng) c so n th o ra.

ho ch nhân s
Ph n c ng cho phát tri n h th ng
cl ng qui mô phát tri n (k c nhân l c và ngân sách)
Tài chính
Và nh ng th khác
c. B n k ho ch ti n trình công vi c và l ch bi u m c cao nh t c so n ra.
Có các ki u l ch sau:
ch bi u m c cao nh t: l ch cho toàn b h th ng
ch bi u m c trung: L ch cho t ng pha trong vi c phát tri n h th ng.
ch bi u m c th p nh t: L ch bi u cho t ng ng i có liên quan.
ul p c t t c các lo i l ch bi u trên t i pha này là t t nh t nh ng th c t thì khó làm c.
Cho nên ít nh t c n so n ra l ch bi u m c cao nh t t i pha này.
<Tài li u>
n k ho ch phát tri n.
3. Xác nh yêu c u
Trong xác nh yêu c u, các ch c n ng ích thi t l p nên cái vào cho vi c phát tri n h th ng, và
các yêu c u cho h thông tin c phân tích và nh ngh a chi ti t h n trong các b n k ho ch phát
tri n, b ng các ph ng pháp có c u trúc nh DFD (bi u lu ng d li u) và ERD (bi u th c th
quan h )
<Nhi m v >
a. Thông tin v h th ng, nh công vi c trong các ch c n ng ích (mô hình công vi c c sinh ra
i ây c g i là mô hình logic hi n t i), các khuôn m u c dùng và các m c ích, c thu
th p.
b. Các yêu c u v h th ng xem nh m t t ng th , bao g m các ch c n ng, các yêu c u hi u n ng
và thao tác c xác nh.
c. Các yêu c u cho c ph n c ng và ph n m m c làm sáng t .
<Tài li u>
n c t yêu c u
4. Tóm t t v vi c l p k ho ch c s
Vi c l p k ho ch c s là pha thi t k ra i c ng v h thông tin, k c vi c phân tích h th ng

n phát tri n và v ch ra l ch bi u m c cao nh t. K t qu c a nó nh h ng r t nhi u t i các ti n
trình i sau. Bên c nh ó, nó là pha u tiên trong vi c phát tri n h th ng. Do ó, u c n thi t là
công vi c c th c hi n v i s xác nh n c a ng i dùng, công vi c c ng i phân tích h th ng
có k n ng cao và có tri th c c t lõi th c hi n.
(3) Thi t k ngoài

Thi t k ngoài là xác nh ph n th y c bên ngoài hay nh ng ph n dành cho giao ti p v i
ng i dùng. Do ó, h th ng c xét thu n tuý theo quan m c a ng i dùng mà không ý t i
nh ng ràng bu c v ph n c ng (nh máy tính). Bên c nh ó, c u trúc h th ng c n c tt i
ng c làm sáng t .
KI m tra c t yêu c u
Hình 1-1-12 Thi t
ngoài
Xác nh h con và phân
chia thêm
Xác nh màn hình và tài

li u
Thi t k mã
Thi t k d li u logic
Xét duy t thi t k ngoài
<Nhi m v >
a. Ki m tra c t yêu c u
Sau khi ki m tra b n c t yêu c u có trong b n k ho ch c s , thì vi c xét t ng quan v h

th ng c bi u di n b i vi c dùng các bi u sao cho vi c x lí và lu ng d li u có th c
hi u d dàng. D a trên các bi u di n này, th c hi n vi c phân chia thành các h con và thi t k
vào/ra. Các DFD hay HIPO c dùng v bi u .
b. Xác nh các h con và phân chia thêm n a
Toàn b h th ng c chia thành m t s h con trên c s ch c n ng, r i h con l i c

phân chia thêm n a thành các n v nh h n.
c. Thi t k tài li u và màn hình.
Trong thi t k màn hình và tài li u, các thi t k thô cho màn hình và vi c chuy n i màn hình,
thi t k thô cho tài li u vào/ra c t o ra.
d. Thi t k mã
i ây, vi c thi t k mã, nh vi c xác nh h th ng mã c ti n hành.
e. Thi t k d li u logic
Trong thi t k d li u logic, m i quan h gi a d li u c phân tích, và ng c viên cho c

d li u và t p c rút ra. (công vi c chi ti t cho u này c ti n hành trong thi t k

ngoài).
f. Xét duy t thi t k ngoài
Tài li u thi t k ngoài c xét duy t.

<Tài li u>
Tài li u thi t k ngoài
Báo cáo xét duy t tài li u thi t k ngoài
(4) Thi t k trong

Thi t k trong dành cho ph n không th y c c a h th ng, và x lí v i nh ng thi t k c xem
xét t phía máy tính hay phía phát tri n h th ng. Trong thi t k ngoài, h th ng c nhìn t quan
m c a ng i dùng. Tuy nhiên trong thi t k trong, các chi ti t c thi t k b ng vi c xem xét
i các thi t k ngoài này c cài t hi u qu th nào trên máy tính, hay b i vi c tính t i nh ng
ràng bu c ph n c ng c ng nh ph n m m.
Trong thi t k trong, công vi c c ch ra trong Hình 1-1-13 s c ti n hành.
Hình 1-1-13 Thi t k trong
Phân ho ch và c u trúc
ch c n ng
Thi t k d li u v t lí
Thi t k vào ra chi ti t
Thi t k mã
Xét duy t thi t k h

th ng
<Nhi m v >
a. Phân ho ch và c u trúc ch c n ng (thi t k c u trúc)
Trong phân ho ch và c u trúc ch c n ng (thi t k c u trúc), m i h con u phân ho ch thành

các n v l p trình, và lu ng d li u và x lí gi a các ch ng trình c làm sáng t .
b. Thi t k d li u v t lí
Trong thi t k d li u v t lí (thi t k t p), dùng hi u qu các c tr ng ph n c ng, vi c thi t

v t lí v t p và c s d li u c d a trên thi t k d li u logic ã c th c hi n trong
pha phân tích h th ng.
c. Thi t k vào-ra chi ti t
Trong thi t k vào ra chi ti t, các chi ti t v màn hình và tài li u vào-ra c thi t k b ng vi c
dùng m u c bi t.
d. Xét duy t thi t k trong
Vi c xét duy t c ti n hành v i tài li u thi t k trong.

<Tài li u>
Tài li u thi t k trong
Báo cáo xét duy t thi t k trong
(5) Thi t k ch ng trình

Trong thi t k ch ng trình, các c u trúc trong c a t ng ch ng trình c thi t k . M i ch ng
trình c d n ra qua vi c phân chia trong pha thi t k h th ng l i c phân chia thêm n a m t
cách có phân c p thành các n v ch c n ng c g i là mô un. Sau ó, các giao di n (d li u
vào/ra) gi a các modun c thi t k .
Bên c nh ó, các k ho ch cho vi c ki m th ch ng trình (tích h p) c ng c chu n b , và các
tr ng h p ki m th c thi t l p. Trong thi t k ch ng trình, công vi c c ch ra trong Hình
1-1-14 s c ti n hành.
Hình 1-1-14 Thi t k ch ng trình
Thi t k có c u trúc cho ch ng
trình
Thi t k các tr ng h p ki m th
ch ng trình
Xét duy t thi t k ch ng trình
<Nhi m v >
a. Thi t k có c u trúc cho ch ng trình (Phân ho ch môdun)
Trong thi t k có c u trúc, m i ch ng trình l i c phân ho ch thành các n v ch c n ng

c g i là mô un cho phép d dàng b o trì, còn lu ng d li u và x lí gi a các ch ng
trình thì rõ ràng, m ch l c. Bên c nh ó, các ch c n ng c a t ng mô un và giao di n gi a các
mô un c ng c xác nh.
b. Thi t k các tr ng h p ki m th (tích h p) ch ng trình
Các k ho ch cho ki m th ch ng trình c chu n b và các tr ng h p ki m th c thi t

.
c. Xét duy t thi t k ch ng trình
Trong xét duy t thi t k ch ng trình, ti n hành xét duy t tài li u thi t k ch ng trình.
<Tài li u>
Tài li u thi t k ch ng trình
Báo cáo xét duy t thi t k ch ng trình
ho ch ki m th (tích h p) ch ng trình
(6) L p trình
Trong l p trình, vi c thi t k các c u trúc logic c a mô un c nh ngh a trong pha thi t k chi
ti t và vi c mã hoá cho các mô un c th c hi n. Bên c nh ó, các k ho ch cho ki m th ( n
) mô un c chu n b , và các tr ng h p ki m th c thi t l p.
<Nhi m v >
a. Thi t k mô un
Trong thi t k mô un, các c u trúc logic trong c a mô un (các th t c x lí chi ti t bên trong
ng mô un) c thi t k b ng vi c dùng các k thu t có c u trúc khác nhau.
Hình 1-1-15 L p trình
Thi t k mô un
p k ho ch ki m th
nv
Mã hoá
Ki m th nv
b. L p k ho ch ki m th nv
Các k ho ch ki m th nv c chu n b . (T o ra d li u ki m th thích h p, xác nh l ch

ki m th .)
c. Mã hoá
ng mô un c mã hoá trong ngôn ng l p trình
d. Ki m th nv
Ti n hành ki m th n v cho t ng mô un
<Tài li u>
Tài li u thi t k mô un
Báo cáo xét duy t thi t k mô un
ho ch ki m th nv
Danh sách ch ng trình g c
Báo cáo xét duy t ch ng trình g c
Báo cáo ki m th nv
(7) Ki m th
Công vi c ki m th c ti n hành phát hi n l i trong hành vi và c u trúc c a mô un, ch ng
trình hay h th ng xem nh m t t ng th (xem Hình 1-1-16). N u l i c tìm ra thì c n làm ph n
i, n u c n, cho pha l p trình hay thi t k s a ch a. R i l i ti n hành ki m th ki m tra li u
i trên th c t ã c s a hay ch a.
Hình 1-1-16 Các lo i ki m th
Ki m th nv
Ki m th tích h p
Ki m th h th ng
Ki m th v n hành
<Nhi m v >
a. Ki m th nv ( c ti n hành trong pha l p trình)
Trong ki m th n v , m i mô un u c ki m tra xem li u nó có th c hi n úng n hay

không.
b. Ki m th tích h p
Trong ki m th tích h p, các ki m th c ti n hành cho t ng ch ng trình c t o ra b ng

vi c móc n i các mô un. Ki m tra vi c v n hành c a ch ng trình và giao di n gi a các mô
un.
c. Ki m th h th ng
Trong ki m th h th ng, s v n hành c a h th ng xem nh m t t ng th c ki m tra toàn

theo quan m c a m c ích và hi u n ng c yêu c u. R i vi c b t u v n hành th c t
c quy t nh d a trên k t qu này.
d. Ki m th v n hành
Trong ki m th v n hành, các nhóm v n hành t phía ng i dùng ti n hành các ki m th trong
u ki n và môi tr ng nh trong v n hành th c t .

<Tài li u>
Báo cáo ki m th nv
Báo cáo ki m th tích h p
Báo cáo ki m th h th ng
Báo cáo ki m th v n hành
(8) V n hành và b o trì

Vi c s n xu t theo h th ng ã phát tri n c b t u. Các ho t ng bào trì c ti n hành khi
khi m khuy t (nh khó dùng) hay l i c phát hi n ra, hay khi thay i là không th tránh kh i.
Trong m t s tr ng h p, h th ng c n ph i c thay i.
1.1.4 Dùng l i ph n m m
th ng ã c phát tri n trên c s xây d ng theo n hàng. D a trên yêu c u c a ng i dùng,

ng i phát tri n phân tích các thao tác ích, và thi t k , l p trình, và ki m th h th ng tr c khi
hoàn thành vi c phát tri n c a nó. Sau ó ng i dùng làm quen v i thao tác c a mình b ng vi c
dùng h th ng ã c xây d ng áp ng cho các yêu c u riêng c a ng i ó.
Tuy nhiên bây gi nhi u công ti b phi n hà b i vi c t n ng c a h (các kho n m c phát tri n còn
ch a c b t u). Vi c s n xu t d a theo xây d ng theo n hàng là nguyên nhân làm t ng thêm
vi c t n ng. V i s n xu t d a theo vi c xây d ng theo n hàng, vi c phát tri n h th ng ph i
t nhi u tháng và nhi u n m. Bên c nh ó, vi c tham d c a các chuyên gia nh k s h th ng
(SE) là c n thi t phát tri n h th ng. Tuy nhiên, trong nh ng n l c th c t c a các k s h
th ng t n nhi u vào vi c b o trì h th ng hi n có, u này ngh a là s nhân viên có th d phòng
cho các d án phát tri n m i là nh . Tình hu ng này ã t o ra ý t ng v vi c dùng l i ph n m m
hi n có.
Trong vi c dùng l i ph n m m, các b ph n c a toàn b ph n m m c t o ra t ng ph n, hay ph n
m hi n t i c phân tích, và s a i, và k t qu là thu c ph n m m m i. Theo cách ó, m t
ph n m m có th c dùng l p l i trong các h th ng khác nhau.
Có nh ng cách sau ây dùng l i ph n m m:
- Dùng l i nh các b ph n
- Dùng l i qua tái k ngh
(1) Dùng l i nh các c u ph n

Ph ng pháp t o ra các c u ph n t ph n m m hi n có và l p ráp chúng xây d ng h th ng m i
làm gi m chi phí và t ng ch t l ng h th ng. Bên c nh ó, chu kì phát tri n có th c làm ng n
i.
• Ph ng pháp t o ra các c u ph n
Các b ph n c chính ng i dùng t o ra hay c ng i bán ph n m m cung c p. Các b ph n

do ng i bán cung c p u c chu n hoá. Tuy nhiên, vi c chu n hoá theo nh d ng c bi t, và
vi c bi u di n c ng c n cho các b ph n do ng i dùng t o ra. Lí do là ch các c u ph n mà
không c chu n hoá thì không th c l p ráp úng. H n n a, trong khi ngôn ng nào c
dùng v c b n không ph i là v n , thì t t h n c là nên dùng cùng m t ngôn ng tính t i mã
ngu n có th ph i c thay i.
Hình 1-1-17 Chu n hoá các c u ph n
<C u ph n> <H th ng>
u ph n
Các b ph n, có các ch ng trình ngu n c cung c p,
u
ph n có th c chuyên bi t hoá (s a i), dùng theo cách
úng n h n.
‚ Th vi n c u ph n và h th ng tìm ki m
xây d ng h th ng b ng vi c dùng các c u ph n ph n m m, các c u ph n c c t gi và duy trì

trong th vi n c u ph n. S các c u ph n c c t gi trong th vi n càng l n, thì k t c u c a h
th ng càng tr nên linh ho t h n.
n n a, khi h th ng tìm c c i ti n, thì th vi n c u ph n s c dùng th ng xuyên h n, c i
ti n c s d li u c u ph n và t ng c h i dùng th vi n.
Hình 1-1-18 Th vi n c u ph n
u ph n u ph n 3 c a C1 c tìm
A B C D E
C1 C2
u ph n C u ph n C u ph n C u ph n C u ph n C u ph n C u ph n C u ph n C u ph n
t n t i c a th vi n c u ph n r t phong phú và công c d dùng t o ra hi u qu t ng h p
ƒ C i ti n các c u ph n - t o ra công c và công c tìm c u ph n
Khi c u ph n ph n m m c t o ra và nó cung c p cách th c d dàng tìm ki m c u ph n trong

th vi n, thì vi c dùng l i ph n m m s c t ng t c b i vì d dùng. H qu là s có th cung c p
các công c t o c u ph n ã c c i ti n và nh ng công c tìm c u ph n.
Các ph ng pháp hay công c phát tri n ng d ng b ng vi c l p ráp các c u ph n ph n m m
c t o ra, d a trên các c t chu n có kh n ng dùng l i, c g i là "componentware."
(2) Dùng l i qua tái k ngh

Vi c t o ra ph n m m m i t ph n m m hi n có c g i là "tái k ngh .Tái k ngh là công ngh
c dùng t o ra h th ng m i b ng vi c s d ng h th ng ang trong s d ng.
th c hi n tái k ngh , các công c CASE (nh công c CASE b o trì) th ng c dùng.
Trong tái k ngh thông th ng, các c t ph n m m hi n có c d n ra ngay b c u tiên. Công
ngh c dùng trong ph n này c a công vi c c g i là "k ngh o". Sau ó, c t cho ph n
mm i c t o ra b ng vi c s a i c t suy d n. D a trên các c t m i, m t h th ng m i
c t o ra. Công ngh phát tri n truy n th ng c dùng ây c g i là "k ngh ti n" t ng
ph n v i 'k ngh o" (xem Hình 1-1-19).
Hình 1-1-19 Tái k ngh
Kho n m c phát
tri n ph n m m Ch ng trình
ngu n hi n có
o
Phân tích và
thi t k
K ngh
Tr u t ng hoá
K ngh ti n
Bi u có Editor
c u trúc
Bi u có c u
Công vi c bi n
trúc
i
K ngh ti n
Th c hi n
Th c hi n
Ch ng trình g c
Ch ng trình g c
i
• Ti n → ‚ o → ƒ Ti n = Tái k ngh
1.2 Phân tích yêu c u và ph ng pháp

thi t k
Sau khi b n k ho ch th c hi n d án phát tri n cho m t s n ph m ã c ng i dùng ch p thu n,
thì u u tiên c n c ti n hành trong d án phát tri n là phân tích các yêu c u. Sau ây s trình
bày v các ph ng pháp phân tích và thi t k n hình.
1.2.1 Ph ng pháp l p bi u
Trong phân tích yêu c u, các ch c n ng c a h th ng ng d ng ích c rút ra b ng vi c t o nên

t mô hình i c ng v h th ng, xây d ng ra s n ph m. Sau ây các bi u DFD, ERD,
bi u chuy n tr ng thái và UML s c trình bày giúp cho công vi c phân tích.
(1) DFD (Bi u lu ng d li u)

DFD (Bi u lu ng d li u) là ph ng pháp phân tích b ng vi c dùng cách v bi u , và bi u
di n các ti n trình nghi p v m t cách tr c quan tr giúp cho vi c hi u b ng cách chú ý t i lu ng
li u.
Hình 1-2-1 Kí pháp DFD

Kí hi u Tên Ý ngh a
Lu ng d li u Ch ra lu ng d li u
(m i tên có tên)
Ti n trình Ch ra x lí/ chuy n i d li u

(Bong bóng)
Kho d li u Ch ra kho d li u
(Hai ng song
song)
Tác nhân ngoài Ch ra ngu n hay n i nh n d li u (th ng
(hình vuông) là ng i hay t ch c ngoài vi c phân tích)
1.2 Phân tích yêu c u và ph ng pháp thi t k 23
li u 1 li u 2
Ki m tra
a i
li u 3
t hình nh v
DFD
li u 3
li u 4
Ki m
ch ng
li u 6 n
li u 5
chuy n
(2) ERD (Bi u th c th quan h )

ERD a ra m t mô hình d li u trong ó th gi i ích c bi u di n b ng hai khái ni m "th c
th " và "quan h " gi a các th c th . ERD c ng còn c g i là "mô hình v n hành nghi p v " vì nó
c dùng t o ra mô hình v n hành nghi p v .
Giáo viên Bài gi ng c viên
Tên giáo viên Tên môn Tên Phi u ghi
Hình 1-2-2 Bi u th c th quan h

ERD bao g m ba ph n t sau:
Th c th : Ch ra m t th c th cho qu n lí; c bi u di n b ng hình ch nh t.
Quan h : Ch ra m i quan h gi a các th c th , và m i quan h bao g m c gi a th c th và quan
, c bi u di n b ng hình thoi.
Thu c tính: Ch ra các c tr ng và tính ch t c a th c th hay quan h , c bi u di n b ng hình
elip.
ERD trong Hình 1-2-2 ch ra u sau:
- "Giáo viên" và "H c viên" c n i qua quan h có tên "Bài gi ng."
- "Giáo viên" có "Tên giáo viên."
- "H c viên" có "Tên" và "Phi u ghi."
- "Bài gi ng" có "Tên ch ."
Ba ki u quan h t n t i: "1 - 1," "1 - N" và "N - N" v i N là s nguyên l n h n 1. Trong thí d này,
u giáo viên c bài gi ng cho nhi u h c viên và h c viên d nhi u bài gi ng khác nhau do m t
giáo viên gi ng t ng ng, thì m i quan h là N-N.
(3) Bi u chuy n tr ng thái

Bi u chuy n tr ng thái c dùng s hoá nh ng tình hu ng có tr ng thái bi n thiên theo
th i gian và hành vi. Bi u chuy n tr ng thái c a Hình 1.2.3 ch ra cách các màn hình thay i
i các thao tác trên màn hình (nh ) a vào d li u và n phím ch c n ng.
nh màn
a a vào a d vào
a b vào
a e vào
a b vào
nh màn nh màn a d vào nh màn
a c vào
a b vào
Hình 1.2.3 Bi u chuy n a c vào a f vào
nh màn
tr ng thái
(4) UML (Ngôn ng mô hình hoá th ng nh t)

UML là ngôn ng mô hình hoá c dùng trong phân tích h ng i t ng. ã có nhi u ph ng
pháp bi u di n, m i ph ng pháp l i tu thu c vào ng i ngh nó, và chúng ã không c
th ng nh t. UML ã c phát minh ra chu n hoá chúng.
- Bi u l p - Bi u tr ng thái
a Tr ng thái i
a xu a
3
vào
b
- Bi u it ng
Tr ng thái a
ti n vào
a mua, i y b / báo tr l i xu
Làm/hi n th s ã a vào
ti n a vào
: b1 : b2 : b3
Hình 1.2.4 UML
1.2.2 p bi u phân tích/thi t k
Các ch c n ng h th ng c xác nh trong các ti n trình th ng l u c t t i b ng m t s

ch ng trình. L u là ph ng pháp l p bi u tiêu bi u nh t c dùng phân tích các c u trúc
logic. Sau ây, l u các s có c u trúc và b ng quy t nh c mô t nh các ph ng pháp
p bi u cho vi c phân tích và thi t k .
(1) L u
a trên vi c xác nh/phân tích các v n ph c t p và th t c x lí c ng nh ph m vi công vi c,
u là m t trong các ph ng pháp và là ph ng pháp tiêu bi u nh t, c dùng bi u di n
cách th c gi i quy t chúng và lu ng thao tác c n thi t, v i các kí hi u th ng nh t.
Hình 1-2-5 ch ra các kí hi u c dùng trong l u , c xác nh trong chu n JIS X 0121.
Kí hi u Tên Mô t
li u Ch ra d li u mà v i nó ph ng ti n không c xác nh.
li u c c t Ch ra d li u c gi theo nh d ng thích h p cho x lí (ph ng ti n không
gi c xác nh).
nh trong Ch ra d li u c c t gi trong ph ng ti n b nh trong.
nh truy nh p Ch ra d li u truy nh p c theo cách tu n t , nh trên b ng t và b ng
tu n t cassette.
nh truy nh p
Ch ra d li u có th truy nh p tr c ti p, nh d li u trên a t và a m m.
tr c ti p
Tài li u Ch ra d li u trên ph ng ti n con ng i có th c c.
Ch ra d li u trên b t kì ph ng ti n nào c a vào b ng các ph ng th c

Cái vào th công
th công, nh bàn phím tr c tuy n, chuy n m ch, nút b m hay mã v ch.
Ch ra d li u trên b t kì ph ng ti n nào cho phép hi n th thông tin con ng i
Hi n th
dùng, nh trên màn hình hi n th hay b ch báo tr c tuy n.
Ti n trình Ch ra b t kì ki u ch c n ng x lí nào.
Ti n trình nh Ch ra ti n trình bao g m m t hay nhi u thao tác hay l nh c xác nh, ch ng
tr c n, m t trình con.
Thao tác th công Ch ra b t kì thao tác nào c gi i quy t th công.
Ch ra vi c thay i c a m t l nh hay nhóm l nh, gi ng nh vi c thi t l p
Chu n b chuy n m ch hay thi t l p ban u cho m t trình, mà nh h ng t i các thao tác
sau.
Ch ra m t ch c n ng quy t nh mà v i m t c ng vào và các c ng ra, ch m t
Quy t nh trong chúng có th c l a t i m t th i m, vi c l a m t c ng ra tu thu c
vào k t qu c a vi c tính u ki n c mô t trong kí hi u.
Bao g m hai ph n; ph n u ki n cho vi c k t thúc và tên chu trình c vi t
Gi i h n chu trình
trong kí hi u ch ra ch b t u và k t thúc c a chu trình t ng ng.
ng Ch ra lu ng d li u hay u khi n.
Móc n i truy n
Ch ra r ng d li u c truy n trên ng truy n thông.
thông
Ch ra m t c ng a ra t i m t ch khác trên l u hay m t c ng a vào t
ghép n i
t ch khác.
Thi t b u cu i Ch ra m t c ng a ra, hay m t c ng a vào t môi tr ng ngoài.
Bình lu n, chú
c dùng thêm l i gi i thích hay l u ý làm sáng t .
thích
c dùng thay cho kí hi u ng, và ch ra r ng m t kí hi u hay nhóm kí hi u
E líp
b qua.
*JIS X0121
u bao g m hai ki u sau:

u h th ng (s ti n trình)
u ch ng trình
Hình 1-2-5 Các kí hi u c dùng trong l u
1. L u h th ng (s ti n trình)
u h th ng (s ti n trình) ch ra l u cho h th ng c n nh m t i nh m t t ng th .
Hình 1-2-6 Ví d v l u h th ng
li u cl ng
li u c l ng
c ki m tra
Danh sách
li u cl ng pl ng n m
p x p d li u c p x p d li u Các m c chính:
Các m c chính:
ng ng n m Tr l ng tháng (s p x p
theo th t gi m d n).
Affiliation code, mã nhân
Affiliation code, mã nhân
viên
li u c l ng pl ng chính p làm vi c c
cs px p px p
li u v ti n
th ng c x lí
pd li u l ng pl ng n m
n kê chi ti t c Báo cáo tháng c pl ng n m c

in ra in ra simh ra
n kê th ng Báo cáo l ng pl ng n m
2. L u ch ng trình
Khi ch ng trình c phát tri n, thì l u ch ng trình c dùng mô t cho các th t c x lí

a trên k t qu phân tích b ng l u .
t u
p cm
li u tiêu - a
i u ra
n in
p c c vào
I-English + I-Math + I-Viet -> Total
(S a i)
I-Name -> M-Name
I-English -> M-English
Dòng b n kê chi ti t -
vùng in ra
n in
p c óng
t thúc
Hình 1.2.7 L u ch ng trình
(2) S có c u trúc
i các l u , có th mô t các thu t toán d a trên nh lí c u trúc. Tuy nhiên, vi c dùng các kí
hi u m i tên trong l u (nói cách khác, cho phép dùng các câu l nh GOTO) có th d n t i vi c
sinh ra thu t toán phi c u trúc. M t khác, trong các s có c u trúc, các thu t toán c mô t
không dùng kí hi u m i tên nào (hay câu l nh GOTO). Do ó, các mô t d a trên nh lí c u trúc là
có th dùng c.
Các s có c u trúc bao g m các ki u khác nhau sau ây:
NS
PAD
SPD
HCP
YAC II
1. S NS (s Nassi-Shneiderman )
ND s dùng các kí hi u c bi t có các c u trúc u khi n cho vi c bi u di n.
<C u trúc l p
<C u trúc tu n t > (Ki u Do While)> <C u trúc l p
(Ki u Repeat Until)>
X lí 1 u ki n WHILE X lí 2 Hình 1-2-8 Ví d
X lí 1 s NS
<C u trúc tuy n ch n> <C u trúc CASE>
u ki n
u ki n 1
úng Sai u ki n 2 u ki n 3
X lí 1 X lí 2
lý 1 X lý 2 X lý 3
2. PAD (Problem Analysis Diagram - Bi u phân tích v n )
PAD mô t cho c u trúc logic c a thu t toán b ng c u trúc cây.

<C u trúc tu n t >
<C u trúc CASE>
lí 1 P1
lí 1
lí 2
P2
lí 2
Hình 1-2-9 Ví d
u ki n
PAD
P3
<C u trúc tuy n ch n> lí 3
úng lí 1
P4
lí 4
u ki n
lí 2
Sai
<C u trúc l p (ki u Do While)> <C u trúc l p (ki u Repeat Until)>
u ki n lí 1 lí 1 u ki n
WHILE UNTIL
3. SPD (Structured Programming Diagram) Bi u l p trình có c u trúc
SPD mô t c u trúc logic c a thu t toán b ng s cây có c u trúc.
<C u trúc tu n t > <C u trúc tuy n ch n> <C u trúc CASE>
(IF : u ki n) (CASE : u ki n)
lí 1
[THEN] [OF: P1]
lí 1 lí 1
lí 2
[ELSE] [OF: P2]
lí 2 lí 2
[OF: P3]
lí 3

WHILE : u ki n UNTIL : u ki n
lí 1 lí 1
Hình 1-2-10 Ví d v SPD
4. HCP (S mô t g n và có th b c - Hierarchical and ComPact description chart)
HCP mô t theo cùng cách nh SPD, c u trúc logic c a thu t toán b ng s c u trúc cây.
Hình 1-2-11 Ví d v HCP
<C u trúc tu n t > <C u trúc tuy n ch n>
u ki n
lí 1
lí 2
lí 1 lí 2
<C u trúc l p (ki u Do While)> <C u trúc l p (ki u Repeat Until)> <C u trúc CASE>
u ki n
(WHILE : u ki n)
lí 1 lí 1
lí 1 UNTIL : u ki n
lí 2
lí n
5. YAC II (Yet Another Control chart II S u khi n khác II)
YAC II c ng mô t c u trúc logic c a thu t toán có s có c u trúc.

Hình 1-2-12 Ví d v YAC II
<C u trúc tu n t > <C u trúc tuy n ch n> <C u trúc CASE>
CASE
IF u ki n u ki n
lí 1
YES P1
lí 2
lí 1 P2
lí 1
NO P2
lí 2 lí 2
P3
lí 3

W U
u ki n u ki n
lí 1 lí 1
(3) B ng quy t nh
ng quy t nh c dùng phân tích và thu x p c u trúc logic c a các mô un, và mô t t t c
các nhân t t vi c xác nh v n cho t i gi i pháp c a chúng b ng b ng 2 chi u n gi n. B ng
quy t nh cho phép thu x p n gi n các m i quan h gi a các u ki n và x lí, th m chí cho
nh ng v n ph c t p và bao g m nhi u nhân t . Nó t o kh n ng chuy n d ch tr n tru sang mã
hoá d a trên nh lí c u trúc.
u ki n Ô u ki n
Các u ki n c n c ki m tra cho nh ng Tr l i cho câu h i t m t cu ng u ki n
n xu t hi n c làm thành d ng câu h i c mô t b ng Y (có) hay N (không)
Cu ng hành ng Ô hành ng
t c nh ng hành ng có th c ti n Thay vì Y hay N cho ô u ki n, X c
hành cho v n ã c xác nh trong vi t ch khi hành ng c ti n hành
cu ng u ki n c mô t rõ ràng
Làm vi c vào ngày làm vi c Y Y N N
Làm vi c vào ngày ngh N N Y Y
Làm vi c t : 09:00 t i 21:00 Y N Y N
Làm vi c t : 21:00 t i 09:00 N Y N Y
Tr theo gi : 1 000 X X
Tr theo gi : 1 200 X X
Ph c p: 1 000 cho vi c tham d X X
Hình 1.2.13 B ng quy t nh
1.2.3 Ph ng pháp thi t k

(1) Phân tích và thi t k có c u trúc
Ph ng pháp có c u trúc là m t thu t ng t h p c phân tích có c u trúc và thi t k có c u trúc.
i phân tích có c u trúc (SA), các yêu c u v h th ng ích c n phát tri n c phân tích b ng
vi c chú ý c bi t t i ch c n ng c a h th ng, và lu ng d li u gi a các ch c n ng. Ph ng pháp
phân tích này dùng ba tài li u sau bi u di n v m t s cho th gi i nghi p v ng d ng v i lu ng
li u cho phân tích.
- Bi u lu ng : Cho phép mô t theo phân c p, t o kh n ng phân chia phân c p
li u (DFD) các ch c n ng h th ng.
-T n d li u : c dùng nh ngh a các c u trúc d li u c a nh ng d li u
có tên c b sung vào lu ng d li u trong DFD.
- c t mini : Vi c phân chia có phân c p ti p t c cho các ch c n ng d n t i
các thao tác c s . Nh ng thao tác c s này c nh ngh a
trong c t mini.
Phân tích có c u trúc nguyên th y ch ng ý cho vi c mô t d li u và ti n trình b ng bi u . Tuy
nhiên De Marco ã b sung thêm vi c dùng t n d li u và c t mini vào ph ng pháp nguyên
thu . K t qu là vi c phân tích có c u trúc bây gi ã c dùng nh m t ph ng pháp lu n.
c ích c a ph ng pháp thi t k có c u trúc (SD) là chuy n các ti n trình trong DFD c
sinh ra b i phân tích có c u trúc thành các mô un ch ng trình, và ti n hành phân chia thành các
mô un b ng cách ti p c n trên xu ng. Ph ng pháp phân chia STS (Source Transform Sink), hay
ph ng pháp phân chia giao tác, c dùng phân chia thành các mô un.
(2) Thi t k h ng ti n trình

Ph n m m bao g m hai y u t , ch c n ng và thông tin (d li u). Trong vi c phát tri n ph n m m
truy n th ng, phân tích và thi t k ã c ti n hành t tr ng tâm vào ch c n ng do ph n m m
th c hi n. u này c g i là thi t k h ng ti n trình hay cách ti p c n h ng thi t k . Trong
ph ng pháp này, không có chu n rõ ràng nh ngh a n v ch c n ng, và do v y vi c nh
ngh a này có th d dàng b nh h ng b i cách ngh riêng c a ng i thi t k . Bên c nh ó, khi các
ch c n ng áp ng cho yêu c u c a ng i dùng c th c hi n, thì khó u ch nh các yêu c u cho
nhi u ng i dùng, và vi c s d ng các ch c n ng ch ng chéo nhau là không th tránh kh i. K t qu
là h th ng bao g m nhi u ch c n ng ch ng chéo nhau, là m t trong nh ng nhân t làm cho vi c
o trì thành khó kh n.
(3) Thi t k h ng d li u
li u không thay i b i vì các yêu c u hay òi h i c a ng i dùng v thao tác nghi p v , nh ng
n t i trong th gi i th c b t k n ki u, hay m i quan h , c a các thao tác. V y, trong thi t k t p
trung vào d li u, s chú ý c nh m vào d li u, và h th ng c thi t k d a trên c u trúc ti n
trình d li u. H n n a, ph ng pháp thi t k này ã ti n hoá thành Cách ti p c n h ng d li u
(DOA). Vi c phân tích và thi t k c ti n hành cho d li u, c tách b ch v i yêu c u hay òi
i c a ng i dùng v thao tác, và do v y các ti n trình c xác nh và tích h p vào trong các th
c chuyên d ng d li u.
(4) Thi t k h ng it ng
Thi t k h ng it ng c suy ra b ng vi c nâng cao h n cách ti p c n h ng d li u.
• Khái ni m thi t k h ng it ng
Chúng ta hãy xem xét khái ni m h ng it ng qua xe h i l y làm ví d .

Hình 1-2-14 it ng, d li u và ph ng pháp (l y xe h i làm ví d )
<Tr ng . Có b n bánh
thái> . Có b n c a
li u . Có m t thân
. xe n m ch ng i
. Tên nhà ch t o
.
.
. Chuy n ng
. D ng l i
<Hành vi>
<Xe h i> i ng pháp . C a m và óng
. c u khi n b ng vô
ng ng
.
.
Ngay c vi c dùng m t t "xe h i," u ó c ng bao hàm m i xe có tr ng thái c bi t c a nó,

hoàn toàn khác v i b t kì xe nào khác, ã bao hàm có ki u xe, n m s n xu t, mô en, hình dáng
a, l ng ph tùng thay th . Bên c nh ó, xe bao g m các hành vi a d ng nh "chuy n ng,"
"d ng," "m c a" và " óng c a." V y, vi c dùng các c u trúc và hành vi n n t ng c a m t " i
ng" cho vi c phát tri n h th ng là m t c tr ng ch ch t c a thi t k h ng i t ng.
Các m i quan h sau ây thu c khi các thu t ng c dùng trong thi t k h ng it ng
c áp d ng ví d trong Hình 1-2-14.
• Tiêu b n c a xe h i: Class
• M t xe riêng l : Th hi n hay i t ng
• Tr ng thái: D li u (Thu c tính)
• Hành vi: ng pháp (Th t c)
Vi c tích h p "tr ng thái" và "hành vi" c g i là "bao b c. "
n n a, vi c che gi u "tr ng thái" và "hành vi" b ng vi c ch a chúng trong h p en c g i là
"che gi u thông tin" u này d n t i vi c c m truy nh p tr c ti p vào d li u, làm t ng s cl p
a i t ng và làm cho vi c dùng l i c d dàng h n.
Hình 1-2-15 Ví d v bao b c và che gi u thông tin
Xe h i Che d u thông tin
(h p en)
<Tr ng thái> Mu n ic a
li u
Bao b c
t u chuy n ng
<Hành vi> (thông báo)
OK
‚ it ng/l p/th hi n
Ch ng h n, khi m t ng d ng qu n lí khách hàng c phát tri n b ng thi t k h ng it ng ,

ng khách hàng c x trí gi ng nh m t i t ng.
Hình 1-2-16 Ví d v it ng (khách hàng)
it ng>
it ng>
it ng>
Công ti B
it ng>
Công ti A
Công ti
th ng
iC
Qu n lí khách hàng D
Cái c nh ngh a nh thu c tính và hành vi t ng quát c a khách hàng c g i là "L p." L p
c nh ngh a b ng vi c l y ra các ph n (các c tr ng) mà nhi u i t ng t ng t có chung.
Cho nên, m t l p có th c g i là m t lo i tiêu b n (khuôn úc). M t khác, m t hành vi riêng
cho m t i t ng c g i là " ng pháp."
Hình 1-2-17 Ví d v l p
<D li u> Tên công ti

<L p>
<D li u> a ch Thu c tính Tiêu b n
(khuôn m u)
sinh ra
<D li u> n tho i
th c th
ng pháp> Làm giao tác Hành vi
ng th c th c sinh ra t m t l p c g i là "th hi n."

Hình 1-2-18 Ví d v th hi n (th c th )
Cti C
Cti B Cti D
Cti A Tp HCM
Hà N i Tp HCM
Tp HCM 08 962
834 08 262
08 834
7862
<Th hi n C>
<Th hi n A> <Th hi n D>
<Th hi n B>
Th hi n khách hàng
Hình 1-2-19 ch ra m i quan h gi a các it ng và l p, và th nghi m c mô t trên.
it ng " i t ng" ôi
khi c dùng
ch toàn b nh ng
<Tr u t ng hoá và t ng quát hoá> u này ho c nh
t thu t ng
p <Tiêu b n> chung ch t t
nh ng th hi n
<Sinh th c th >
Th hi n
Hình 1-2-19 M i quan h gi a các it ng và l p và th nghi m
ƒ Thông báo
Thông báo là ph ng ti n duy nh t s n có ra l nh cho i t ng. Trong thi t k h ng i

ng, vi c truy nh p vào i t ng b ng ph ng ti n khác h n thông báo là b c m, do v y làm
ng s c l p và tính tin c y c a i t ng. Bên c nh ó, có th xem xét m t i t ng nh h p
en, có kh n ng th c hi n nh ng thao tác c n thi t mà không bi t t i n i dung c a i t ng.
Hình 1-2-20 Ví d v thông báo
Xoá Công ti A
<Thông báo>
OK áp ng>
Nh ng thao tác
i t ng giao d ch c a Công ti C
<Thông báo> này là có th
khách hàng mà không c n
(h p en) bi t c u trúc
336 tri u hàng n m áp ng> a i t ng
khách hàng
Bao hàm Công ti Z

<Thông báo>
a ch 35 Hùng V ng
áp ng>
„ K th a
u vi c t ng n ng su t c coi nh m t m c ích trong khi dùng thi t k h ng i t ng, thì

"K th a" a ra m t ph ng ti n h u d ng. K th a ch ra vi c k th a d li u (tr ng thái) và th
c (hành vi) t các l p khác (ch y u là l p c p trên).

p c t trên m t l p c g i là "Siêu l p," trong khi l p t bên d i là "L p con".
Hình 1-2-21 Ví d phân c p v l p p nên siêu l p khi

c xét t l p "nhân
Con ng i viên"
Tr em Ng i nl ng Ng i già
p nên l p con Nhân viên Ng i ph c v công

khi c xét t
p "nhân viên"
Ng i bán toán viên Ng il p Th kí s ph n

hàng ho ch m
Trong ví d c a Hình 1-2-21, l p ng i h ng l ng c t trên l p nhân viên t o nên m t siêu

p, trong khi ng i bán hàng, ng i l p k ho ch k toán, th kí và các l p SE c nh v d i
p nhân viên l i t o nên các l p con. M i m t trong các l p con này l i bao hàm cùng các kho n
c nh tên, gi i tính, và a ch , ch vài kho n m c còn ph i c xác nh tách bi t. Dùng k
th a là nh m làm t ng n ng su t b ng vi c ch xác nh các kho n m c c n c xác nh tách
bi t trong t ng l p (vi c l p trình cho u này c g i là l p trình khác bi t) và b ng vi c k th a
các kho n m c chung cho các l p con t siêu l p "nhân viên."
Hình 1-2-22 Ví d k th a
Nhân viên
T ng quát hoá
Khu bi t hoá
Tên n tho i
Ngày sinh Ngày làm vi c Kho n m c
Gi i tính Ch c v chung cho các
a ch Ch c v khác p con
toán viên Ng il pk Th kí s ph n
Ng i bán ho ch m
L p con
hàng
Công vi c Công vi c Tên nh v c c
Tên c phân c phân phân
Kho n m c chung cho nh ng l p con này c rút ra và nh ngh a trong l p nhân

viên làm t ng các kho n m c c xác nh tách bi t và t ng n ng su t
Vi c xác nh nh ng kho n m c chung cho các l p con trong siêu l p c g i là "t ng quát hoá",
trong khi vi c phân chia m t l p và xác nh ti p các l p con c g i là "khu bi t hoá." Nh ng
quan h này c g i là "các quan h t ng quát hoá và khu bi t hoá" hay "quan h là_m t" (Hình 1-
2-21 a ra m t ví d nh v y).
… a hình thái
a hình thái ch ra r ng t ng it ng nh n cùng thông báo s áp ng theo cách hành x khác

nhau.
Hình 1-2-23 Ví d v a hình thái

Làm vi c
i!
Nhân viên
Ng i bán toán viên Ng il p Th kí s ph n Thông

hàng ho ch m báo
Tôi c g ng Tôi tính s pk Tôi s ki m Tôi s b t

ti p xúc bán hôm ho ch d án tra l ch bi u u thi t k
nay ti p th nào anh y ngoài
i n i nh n thông báo "Làm vi c i!"

áp ng hay hành ng khác nhau
a hình thái có quan h v i bao b c các i t ng. Trong ví d trong Hình 1-2-23, u ng i g i
thông báo ph i làm là ban ra m t thông báo, "Hãy làm i!," b t k t i s ph n i c a n i nh n.
Bên c nh ó, n u ki u công vi c khác c thêm vào cho phía nh n thông báo, thì nh ng s a i
n thi t b gi i h n vào phía nh n, không thay i nào c yêu c u t ng i g i. V y, a hình
thái, trong khi m b o s c l p cho c hai phía, l i cung c p nh ng hi u qu có ý ngh a
† it ng h p thành
t it ng c t o nên b ng cách t h p nhi u it ng c g i là " it ng h p thành".
Hình 1-2-24
Ví d v it ng h p
thành
Trong ví d c a Hình 1-2-24, chi c xe h i c h p thành t nh ng b ph n a d ng. N u t ng b

ph n l i c coi là i t ng, thì xe h i có th c g i là i t ng h p thành. M t c u trúc nh
y c g i là "quan h k t t p và phân tách," hay "b ph n-c a quan h
‡ Th vi n l p
Th vi n l p theo úng t ng t ngh a là m t th vi n các l p. M c ích c a thi t k h ng i

ng là làm t ng n ng su t. Do ó, c n kh i x ng vi c dùng l i b ng cách chu n hoá thi t k
p nhi u nh t có th c. H qu là, th vi n l p cung c p các l p ch t l ng cao tr thành quan
tr ng.
ˆ U quy n
um t it ng nh n thông báo không th gi i quy t c u c xác nh b i thông báo

này, thì i t ng này g i thông báo t i i t ng khác yêu c u x lí. M t hành ng nh v y

c g i là "U quy n". Trong ngôn ng h ng i t ng không dùng c u trúc k th a, u quy n
c dùng vào ch c a c u trúc k th a. Vì n i nh n u quy n có th c thay i ng trong khi
lí, nên u quy n t ng quát h n c u trúc k th a.
‰ Ví d v dùng có hi u qu thi t k h ng it ng
n ây, các h th ng trong nhi u l nh v c khác nhau ã c phát tri n b ng vi c dùng thi t k
ng i t ng. K t qu là, cái ra t nh ng phát tri n này ã c dùng có hi u qu trong nhi u
nh v c khác nhau. H th ng c a s là ví d quen thu c v vi c dùng có hi u qu thi t k h ng
i t ng. u này là vì thi t k h ng i t ng c làm phù h p xây d ng các h th ng
u khi n theo bi n c ".
Hình 1-2-25 Ví d v dùng thi t k h ng it ng có hi u qu
Thi t k
ng i t ng
CRC
Ph ng pháp phát tri n OMT
COSE
ng it ng
<OS> NEXTSTEP
Môi tr ng phát tri n i t ng phân b > CORBA
<Ngôn ng phát tri n> Smalltalk
th ng C++, Java
Giao di n
ng i dùng th ng X-Windows
WIndows 95 và các h khác
Trong Hình 1-2-25, CORBA (Common Object Request Broker Architecture) nêu ra các c t
chu n dùng công ngh h ng i t ng u ph i ho t ng c a các ng d ng trên nhi u máy
tính (ph c v ), c t và phân b trên toàn m ng th c hi n m t ph n x lí. u này có th
c g i là m t lo i h th ng khách ph c v .
(5) Thi t k mô un
Trong thi t k có c u trúc, vi c phân ho ch ch c n ng c th c hi n d a trên c s phân tích c
yêu c u, và t ng ch c n ng c phân ho ch thì c xác nh nh m t ch ng trình. M t
ch ng trình ã c xác nh s c phân ho ch thêm n a thành m t s mô un trong thi t k
mô un. Mô un c xác nh nh sau:
Mô un là tuy n t p các l nh c dùng t t i ch c n ng và có th c d ch m t cách c l p.
Các mô un ã d ch có th c g i b i các mô un khác, và các i c dùng làm giao di n.
n n a, tiêu chí phân ho ch ch ng trình thành mô un c t o ra làm t ng s cl p
gi a các mô un. Các hi u qu sau ây c trông i gi m m c ph thu c gi a các mô un
và làm t ng m c c l p t ng ng c a chúng.
t c u trúc c a vào trong m t nhóm các mô un, và m i quan h gi a chúng tr thành d
hi u.
c theo ó vi c thay i hay s a ch a mô un nh h ng t i các mô un khác b rút i, làm t i
thi u ph m vi tác ng k t qu .
Nó có th c dùng nh m t nguyên t c h ng d n có hi u qu t o ra ph n m m ch t l ng
cao.
Hai bi n pháp sau ây c dùng làm tiêu chu n ánh giá m c c l p c a ph n m m (xem
Hình 1.2.26):
1. Tính c k t mô un
Tính c k t mô un ch ra s c m nh theo ó các c u ph n t o nên mô un c g n v i nhau, và
các mô un v i m i quan h n i b m nh h n c coi là t t h n. C u hình c a các ti n trình c
trù tính ây.
2. Tính g n n i mô un
Tính g n n i mô un ch ra c ng theo ó các mô un g n v i nhau. M i quan h này càng y u
thì các mô un càng t t. Các cách gi i quy t i c trù tính ây.
Hình 1-2-26
c l p c a mô un
Phân ho ch mô un t t Tính c k t
k t: t i a
n n i: t i thi u
Mô un trên h n
Tính g n n i
Tính c k t Tính c k t
Mô un d ih n Mô un d ih n
(6) Thi t k màn hình

i thi t k giao di n con ng i thì thi t k màn hình là c bi t quan tr ng. Thi t k màn hình
quan tr ng cho ng i dùng t i m c ch t l ng h th ng ôi khi c ánh giá ch theo m c d
dùng màn hình th nào. Sau ây s c p t i nh ngh a v thi t k màn hình và th t c c a nó.
Hình 1-2-27
Ví d v GUI
1. Thi t k màn hình là gì?

Trong m t h th ng, màn hình (n i a d li u vào) là ph n quen thu c nh t v i ng i dùng, b i vì
th ng xuyên ti p xúc v i nó. G n ây, vi c thi t k màn hình ã c th c hi n b ng vi c dùng
GUI (Giao di n ng i dùng ho ) r t nhi u. GUI cung c p m t giao di n cho phép x lí t ng tác
ng vi c dùng các bi u t ng d nh n d ng, các menu th xu ng và b t ra. V i thi t b tr nh
chu t, m i tên hay các kí hi u khác, có th di chuy n t i b t kì ch nào trên màn hình, vi c x lí
y có th c th c hi n b ng cách tr vào bi u t ng hay kho n m c trên menu.
Trong máy tính cá nhân, các ch c n ng GUI c xây d ng thành h u hành, trong khi, v i
UNIX, l i c n cung c p các ch c n ng GUI m t cách tách bi t. B n thân các bi u t ng, ý ngh a
a chúng và cách gi i quy t chúng có thay i theo cách nào ó t GUI n sang GUI kia.
2. Các th t c thi t k màn hình và công vi c thi t k th c t
Vi c thi t k màn hình c ti n hành b ng vi c dùng các th t c sau:
t b c tranh toàn c nh c t o ra (toàn b bi u t ch c c a t t c các màn hình c dùng
c t o ra).
Các thi t k màn hình c chu n hoá (cách b trí và lu ng màn hình c chu n hoá).
Lu ng màn hình c thi t k (trình t theo ó thi t k ra vi c x lí t ng tác c gi i quy t)
Cách hi n th các kho n m c trên màn hình c nghiên c u (t n su t c a t ng màn hình c
dùng, và m c kinh nghi m c a ng i dùng c xét t i)
Cách b trí màn hình c thi t k (cách t ch c và thu x p trên màn hình c thi t k )
Hình 1-2-28
o ra b c tranh t ng th
Menu h th ng tính l ng
(GKM0000)
Menu con x lý l ng Menu con x lý theo Menu con x lý th ng Menu con t ng k t n m

chính (GKM1000) tháng (GKM2000) (GKM3000) (GKM4000)
T ol ng chính o b n kê l ng o b n kê th ng o các gi y ch ng
(GKS1001) chi ti t (GKS2001) chi ti t (GKS3001) nh n không c
mi n thu (GKS4001)
C p nh t l ng o báo cáo l ng o báo cáo l ng

chính (GKS1002) tháng (GKS2002) tháng (GKS3002) o b n kê l ng chi
ti t tháng 12
(GKS4002)
C ng các t p l ng ng t p l ng n m
m (GKS2003) (GKS3003)
o báo cáo l ng
tháng 12 (GKS4003)
G K M m XXX
(C u t o c a s mãn hình) ng các t p l ng
m (GKS4004)
(bi u th h th ng tính l ng Nh t
Vi t t t c a kyuuyokeisansisutemu
nh s h th ng con
S Serial
(bi u th màn hình c a Nh t B n)
M: Nemu, S: shori (bi u th x lý

Vi t t t c a gamen
Xác
Nh t B
B n)
a. T o ra b c tranh t ng th
t c các màn hình c dùng trong h th ng nh phát tri n s c l y ra xem xét m i quan
c a chúng và c n t o ra m t s t ch c toàn b cho các màn hình này. Nói chung, s này
bao g m h u h t các menu, menu con và các ti n trình. Vi c ánh s cho t ng màn hình giúp cho
vi c qu n lí chúng c d dàng h n.
b. Chu n hoá thi t k màn hình
Vi c chu n hoá cách b trí màn hình (v trí t các kho n m c) và lu ng màn hình t o kh n ng làm
ng hi u su t c a c phía ng i phát tri n và ng i dùng.
<Các kho n m c c chu n hoá>
Các v trí hi n th (k c v trí tiêu và kho n m c n i dung)
Cách hi n th (k c vi c th ng nh t cách dùng m u s c, t và câu)
Cách a vào (ph ng pháp ch n, a vào tr c ti p v.v..)
Dùng phím ch c n ng ch ng trình
c. Thi t k lu ng màn hình

Vi c x lí ng d ng c n nhi u màn hình. Trong thi t k lu ng màn hình, tr t t hi n th t ng màn
hình c thi t k th c hi n vi c x lí.
Hình 1-2-29
Chu n hoá b trí màn hình (ví d )
(S hi u màn hình) Không gian chung cho h th ng ng d ng (S hi u k t thúc)

Tiêu
AAAA BBBB CC DDDD EEEE
Không gian vào/ra cho ng d ng
XX mã [ ] Xác nh không gian a vào b ng vi c

dùng [ ] làm cho vi c nh n ra không gian
XX tên [ ]
dàng h n.
Thông báo h ng d n v n hành

Thông báo l i (thông báo c a ng d ng) (Ngày tháng và th i gian)
Trong ti n trình thi t k , n ng su t c a c ng i phát tri n và ng i dùng có th c t ng lên n u

có s d ng các hình m u th ng nh t cho lu ng màn hình, cho x lí và cho nh ng u nh ng kí,
tìm ki m, c p nh t, xoá và nh ng vi c khác.
Hình 1-2-30
Ví d v lu ng màn hình
Menu
tính l ng
t thúc
Nh p s menu con <1> <9 ho c PF 10>
Menu con x lý
t thúc
Nh p s quy trình <2> <9 ho c PF 10>
Menu c p nh t
<1>
ng l ng chính
<2> p nh t
ng chính
<3> Xóa l ng chính
d. Nghiên c u cách hi n th trên màn hình

Cách hi n th các kho n m c trên màn hình c xác nh b i vi c xem xét t n su t các màn hình
c dùng và m c kinh nghi m c a ng i dùng. Ch ng h n, n u ng i m i t p s v n hành các
màn hình, thì vi c dùng ph ng pháp a vào l nh ( a l nh tr c ti p vào trên màn hình) s không
làm t ng n ng su t. Thi t k d a trên quan m c a ng i dùng là b n ch t trong m i tr ng h p.
n ây, nhi u h th ng a c a s , trong ó nhi u màn hình c hi n th ng th i t o ra kh n ng
lí song song c ng ã c s d ng. Ki u h th ng này d dùng. Tuy nhiên, vì nó v n hành v i
thi t b tr nên c n hu n luy n cho ng i dùng s d ng thi t b tr trong khi s d ng h th ng.
Hình 1-2-31
Ví d v a
as
e. Thi t k b trí màn hình

trí màn hình c thi t k trong pha này. Hình 1-2-32 ch ra m t ví d nh v y. Trong m t s
tr ng h p, các nh màn hình c ki m qua trong thi t k ngoài, còn thi t k th c t c ti n
hành v sau trong thi t k trong dùng các m u ã chu n b c bi t.
Ngày nay, mô hình b n m u c t o ra b ng các công c GUI và ngôn ng tr c quan cho vi c
ánh giá, và các cách b trí c quy t nh qua vi c thu c s ch p thu n c a ng i dùng.
Hình 1-2-32
Ví d v b trí màn hình
c ch p
trí màn hình Ngày Chu n b thu n b i
Tên màn Menu c p nh t t p l ng chính
hình Screen ID
Menu c p nh t t p l ng
p nh t
sung
Xoá
t thúc
a vào m t s t danh sách trên, r i nh n

phím th c hi n
i menu con x lí l ng chính
u ý:
• a vào m t s t ng ng v i vi c x lí c yêu c u. R i, màn hình
c chuy n sang màn hình dành cho x lí c bi t.
(7) Thi t k báo cáo

Khi ng i s d ng dùng h th ng thì các thi t k báo cáo c ng quan tr ng nh thi t k màn hình.
Thi t k này ph i d hi u và d dùng.
Thi t k báo cáo có th c dùng thi t k tài li u in ra, nh ng c ng nên nh r ng k t qu hi n
th trên màn hình c ng là các báo cáo.
1. Thi t k báo cáo là gì?
Báo cáo c dùng trình bày k t qu x lí c a h th ng theo m t cách c th và hi u c. Do
ó các nh d ng và nh ng u khác ph i c xem xét theo quan m c a ng i dùng. Trong pha
thi t k ngoài, nh ng hình nh a ra, nh kích c báo cáo, và cách b trí các kho n m c trong báo
cáo c thi t k ra, trong khi thi t k cho nh ng u ó l i ph thu c vào nh ng ràng bu c ph n
ng (nh ph ng pháp in) và nh ng u chi ti t c th c hi n trong pha thi t k trong.
2. Th t c thi t k báo cáo và công vi c c n thi t
Các báo cáo c thi t k theo các th t c sau:
Kh o sát cái ra theo quan m t ng th
Xác nh ph ng pháp a ra và ph ng ti n l u gi
os trình bày
Chi ti t cho t ng công vi c này là nh sau:
a. Kh o sát cái ra theo quan m t ng th : Nhi u kho n m c, nh m c ích và th i gian, c n cho
vi c t o ra báo cáo, c nghiên c u theo quan m t ng th . Các kho n m c cho nghiên c u bao
m: tiêu báo cáo, m c ích s d ng, chu trình s n xu t và th i gian, h n chót, a ch phân
ph i, s l ng, nh d ng, và v trí c a các kho n m c c a ra.
• Tiêu báo cáo
n cho tiêu thích h p v i n i dung báo cáo.
• c ích
n ph i xác nh xem li u m i báo cáo c dùng bên ngoài hay n i b . N u báo cáo
trình ra bên ngoài, thì có th dùng các khuôn m u ã thi t k s n. Cho nên, c n có s chú ý
n th n.
• Vòng i và th i gian s n xu t
Hình 1-2-33 Ph ng pháp a ra và ph ng ti n l u gi
Hi n th kí t
Ph ng pháp a
ra Hi n th
Hi n th ho
t qu x lí. vân vân Máy in tu n t
Máy in trang
In
Máy in m u
c dùng gi tài li u,
Máy v X-Y
và dùng nh các danh sách
ki m tra và cho các m c
ích khác at
ng t
Ph ng ti n
am m
c dùng ghi nh tài
lli u, móc n i v i h th ng MO
khác và cho các m c ích
khác Ghi nh
Ph i nghiên c u khi nào thì c n t i báo cáo (hàng ngày, hàng tu n, hàng tháng, vào th i gian làm
n kê nghi p v hay các tình hu ng khác).
n chót: c nghiên c u t i khi ph i a ra các báo cáo.
a ch phân ph i: Ph i xác nh rõ ràng a ch phân ph i báo cáo.
• l ng: S trang hay màn hình c c l ng cho t ng báo cáo.
nh d ng: Xác nh s các ch s và ki u c a các kho n m c c in ra (hi n th ra) trong báo
cáo.
• trí c a kho n m c ra: góc nhìn cái ra nh v trí c a kho n m c, c n làm sáng t .
b. Xác nh ph ng pháp a ra và ph ng ti n l u gi
Ph ng pháp a ra thích h p nh t và trung gian c xác nh cho t ng báo cáo b ng vi c xem
xét t i b n ch t c a báo cáo và m c ích c a chúng. Có nhi u tr ng h p báo cáo c ghi l i trên
các ph ng ti n l u gi nh d li u.
c. T o ra b trí cái ra
Các c t cái ra c so n th o d a trên k t qu c a các kho n m c a và b ã c mô t trên, và
cách b trí cái ra ( nh a ra) c t o ra d a trên các c t (xem Hình 1-2-34 và 1-2-35). Các
thi t k d a trên quan m ng i dùng c ng c n cho cách b trí cái ra ( nh a ra), ch ng h n nh
kho ng cách gi a các kí t , cách b trí kho n m c, vi c chèn thêm d li u n m, tháng và ngày m t
cách t ng.
Hình 1-2-34
Ví d v c t cái ra
Tên h con Tên tài li u Ngày chu n b

lí t p c t cái ra
ng chính NO Tên m c Ki u u
kí t ch s ý
1 Mã phòng N 4
Tên thông tin Tên x lí 2 Mã nhân viên N 5
Danh sách c p nh t p nh t l ng chính 3 Mã ch c v N 2
ng chính 4 Tên K 10
c ích 5 a ch K 40
Danh sách ki m cho vi c c p nh t l ng chính 6 Ngày sinh N 8
Chu trình và Mode a ra a ch phân ph i 7 Mã v ch ng N 1
th i gian Theo lô 8 S n theo N 1
Khi nhu c u n y 9 Mã gi i tính N 1
sinh 10 L ng c s N 8
Thi t b a ra Ph ng ti n n chót 11 Ph c p d ch N 6
Máy in trang u tr
Gi y in (A4) 12 Ph c p gia N 6
Kh i l ng thông tin ình
13 Ph c p nhà N 6
14 Ph c p i l i N 6
uý 15 Thu dân c N 6
- D li u a ra 7 ng i trên 1 trang (55 dòng/trang) 16
- D li u c in theo th t s hi u nhân viên 17
(8) Thi t k b mã
Chúng ta th y có m t s b mã, nh mã t nh thành, mã b u n, bi n s xe c và s hi u s n ph m.
u này là vì vi c dùng úng các b mã t o u ki n thu n l i cho vi c x lí và qu n lí thông tin
trong máy tính.
i ây chúng ta xem xét v các kho n m c mã hoá.
• Thi t k b mã là gì?
a. M c ích c a vi c l p mã
Thông tin mã hoá làm cho vi c nh n di n, phân lo i và thu x p d li u c d dàng h n. Tuy
nhiên, vi c làm các b mã không n gi n. Trong thi t k b mã c n bao hàm c tính m m d o nh
kh n ng m r ng và s a i n a. N u dùng thi t k b mã sai, thì t t c các h th ng (ch ng
trình) có liên quan và d li u s ph i b s a i. Do ó, c n có thái th n tr ng trong thi t k b
mã.
Hình 1-2-35
Ví d b trí cái ra ( nh a ra)
ng t p l ng chính P. 999
Mã nhân viên 9 … 9 Tên N…N Gi i tính

a ch N………………………………………………..N
Mã phòng ban Tên phòng ban
-
Mã ch c v Tên ch c v - B c B c con
L ng c b n Ph c p qu n lí
Mã nhân viên 9 … 9 Tên N…N Gi i tính

a ch N………………………………………………..N
-
Mã phòng ban Tên phòng ban -
Mã ch c v Tên ch c v B c B c con
L ng c b n Ph c p qu n lí
Các b mã vào/ra cho d li u c dùng trong thi t k ngoài cg i c bi t là các b mã ngoài.

b. Ý ngh a c a b mã
Nói chung, b n lo i ý ngh a sau c n ph i c tính t i trong thi t k mã:
l Ngh a nh n di n
Ngh a phân bi t d li u này v i d li u khác (tính duy nh t).
Ch ng h n, khách hàng có cùng h và tên có th c nh n di n tách bi t b ng vi c cho t ng ng i
t s hi u khách hàng khác nhau.
l Ngh a phân lo i
Ngh a phân lo i d li u.
Ch ng h n, d li u có th c thu x p và phân lo i m t cách h th ng, nh theo c s nhóm tu i
hay theo gi i tính.
l Ngh a thu x p
Ngh a xác nh (thu x p l i) tr t t d li u.
Ch ng h n, d li u có th c phân tích và thu x p theo tr t t ngày sinh hay theo tr t t s ch ng
minh th .
l Ngh a ki m tra
Ngh a ki m tra xem li u các mã có c a vào úng không.
Thông th ng, m t phép toán nh l y ph n d theo 11 c áp d ng cho t ng mã g c và d li u
t qu (ki m tra d li u ch s ) c thêm vào cho ch s th p nh t c a mã này.
‚ Nh ng m c n xét t i trong thi t k b mã
Thi t k b mã sai có th d n t i nh ng v n l n nh h ng t i toàn th h th ng. Do ó, thi t k

mã ph i c làm m t cách th n tr ng b ng vi c tính t i nh ng m c sau:
a. Mi n bao ph mi n và th i kì s d ng b mã
l Mi n bao ph
th ng mã tu thu c vào mi n nào mã c s d ng. Ch ng h n, khi c n c móc n i v i h
th ng ngoài ( c n i ghép v i các h th ng c a các công ti khác qua m ng), thì c n ph i s d ng
nh ng h th ng mã chu n trong công nghi p. Ngay c khi c dùng trong cùng t ch c, thì u
mong mu n là thi t k ra các b mã dùng c trong toàn b công ti.
Hình 1-2-36
Ví d v mã s n ph m (ví d v h th ng mua qu n lí mua và h th ng
qu n lí bán t ng ng dùng các mã khác nhau)
S001 a SC01 a
th ng qu n lí th ng qu n lí
mua hàng bán hàng
u mã khác nhau c dùng cho cùng s n ph m thì các thao tác không
n thi t t ng lên
l Th i kì s d ng
u các mã c thi t k d a trên nh ng c l ng sai v th i kì dùng b mã và/ho c làm t ng
thêm kh i l ng công vi c c n gi i quy t trong t ng lai, thì có th gây ra vi c thi u h t mã. N u
nh ng tr ng h p nh v y xu t hi n, thì b mã ph i c xem xét l i, làm cho toàn b h th ng b
thay i. Vi c thi t k b mã yêu c u kh i l ng mã.
gi i quy t cho tình hu ng nh v y, có th cung c p mã ph cho vi c m r ng cu i m i b mã.
Hình 1-2-37
X:X:X:9:9:9 X: Kí t ch
Ví d thi t k mã v i kh n ng m
ng hi u S Mã 9: Kí t s
nh n di n se ri ph
b. Tính hi u c
t m quan tr ng c n c xét t i trong thi t k b mã là tính hi u c.
- "Tính hi u c" ngh a là: d gi i quy t (ng n h n và n gi n h n)
- Có h th ng (cho phép phân lo i thành t ng nhóm)
- Rõ ràng (v c b n các kí t s c dùng còn các kí t ch ch dùng khi c n).
Hình 1-2-38
Ví d h th ng hoá v mã
9:9:9:9:9
Mã b c S
phòng (n m) seri
ƒ Th t c thi t k b mã và công vi c c n thi t
Các b mã c thi t k theo nh ng th t c sau:

1. L a ra các kho n m c c n c mã hoá.
2. Phân lo i các m c ích mã hoá.
3. cl ng th i kì s d ng và kh i l ng d li u.
4. Xác nh mi n s d ng.
5. Làm vi c mã hoá và t o ra b ng mã.
6. T o ra các t p b mã.
Chi ti t cho t ng công vi c là nh sau.
a. L a các kho n m c c n c mã hoá
Các kho n m c ng c viên c n c mã hoá c l a ra qua vi c xem xét và phân tích d li u
vào/ra và t cách b trí màn hình ã c t o ra. R i các kho n m c c n c mã hoá s c xác
nh theo cái nhìn v ti n trình nghi p v và x lí máy tính.
b. Phân lo i các m c ích mã hoá
th ng mã c dùng tu thu c vào m c ích mã hoá. Do ó, các m c ích mã hoá ph i c
làm sáng t tr c h t. Ch ng h n, vi c mã hoá có tham chi u t i (hay tìm) d li u hay phân lo i
t l ng d li u l n hay không?
c. cl ng th i kì s d ng và kh i l ng d li u
d li u cho t ng kho n m c c n c mã hoá c c l ng theo kh i l ng hi n t i, và c
ng t ng trong t ng lai. c l ng này r t quan tr ng. N u s d li u t ng quá s c l ng này
trong cu c i h th ng, thì vi c s a i toàn b h th ng, nh vi c s a các t p và ch ng trình, tr
thành c n thi t. C ng c n có m t thi t k có tính t i th i kì s d ng.
d. Xác nh mi n s d ng ( ng d ng)
Mi n s d ng các b mã nên c xác nh b ng vi c xác nh công vi c mà chúng dùng và b ng
vi c xem xét li u chúng có c dùng trong công vi c khác hay không. u này là vì, dùng
trong m t s mi n, s ch s ph i c t ng lên. Nh ã mô t trên, t t h n c là dùng các b mã
chu n khi có ghép n i v i h th ng c a các công ti khác (ch ng h n qua ghép n i m ng).
e. Làm vi c mã hoá và t o ra b ng mã
Các b mã th c t nên c thi t k v i tri th c v ki u và c tr ng c a các b mã th ng, d a
trên k t qu c a các m c a t i d trên ây, và b ng vi c xem xét s các ch s ( c xác nh trong
vi c xem xét m t s l n d li u) c dùng trong h th ng mã và các ch s ki m tra. K t qu là
n chu n b các tài li u thi t k mã. Sau ó, các b ng mã c so n ra th c t gán mã cho d
li u. Tài li u g n các b ng này l i v i nhau c g i là "Sách b mã"
f. T o ra t p b mã
li u trong b ng mã c l u gi trong thi t b nh (nh at ) dùng trong công vi c th c t .
yt p c t o ra c g i là t p mã.
„ Ví d v các b mã hay c dùng

Hình 1-2-39 Ví d v h th ng mã
Tên mã Mô t Ví d ng d ng
Mã tu n t hi u c gán tu n t . M c d u công vi c Mã t nh thành:
này c th c hi n n gi n, nh ng các mã
04 - Hà Nôi
không th c h th ng hoá.
08- Thành ph H Chí Minh
Mã theo kh i hi u c gán cho t ng kh i. R i s hi u Mã ngành ngh

c gán tu n t trong kh i. Vi c dùng mã
Mã các tr ng ih c
này thu n ti n cho phân lo i, nh ng b t ti n
cho vi c thêm d li u, hay khi s l ng
kho n m c l n.
Mã th p phân Các it ng mã hoá u tiên c mã Ví d :

0 n 9. R i các mã 0 n9l i c cho
000 Chung
ng s hi u c mã này. Ti n trình này c
ti p t c cho vi c mã hoá m n h n. 010 Th vi n
020 Sách, ti u s
100 Tri t h c
110 Chung v tri t
Mã theo ch s i ch s c a mã u có m t ngh a ã gán <Mã phân lo i các nghành công nghi p JIS)
(mã phân l p cho. Vi c dùng mã này là thu n ti n cho t ng
•‚ƒ„
theo nhóm) li u phân lo i, nh ng c n t ng thêm nhi u
con s gi i quy t cho s l n d li u. 12 84 1 1 Công nghi p ph n m m
12 84 1 2 Công nghi p d ch v x lý thông tin
12 84 1 3 Công nghi p d ch v cung c p thông tin
12 84 1 9 Công nghi p d ch v thông tin khác
• Mã lo i chính(công nghi p d ch v )
‚ Mã lo i gi a( d ch v thông tin, các nghành

công nghi p qu ng cáo và nghiên c u)
ƒ Mã lo i nh (công nghi p d ch v thông tin)
„ Mã ph
Mã t ng tr ng Ch vi t t t hay các kí hi u s n ph m c 18CTV (máy thu tivi 18 inches)

dùng nh mã. V y chúng d nh , nh ng vi c
YY, MM, DD(n m, tháng và ngày)
dùng chúng có th b t ti n cho phân lo i
Mã s ki m tra Ch ra các mã v i ch s ki m tra cho b n <S hi u tài kho n>

thân mã này. c dùng mã cho nh ng
1 2 6 5 3
i t ng có bao hàm nhi u l i không c ki m
phép x y ra. X) 1 4 2 3 tra
1 8 12 15
(1+8+12+15) / 11 = 3 S d 3
… Ph ng pháp ki m tra mã
Ph ng pháp ch s ki m tra c dùng tìm ra l i trong mã, nh ng không cung c p kh n ng

a l i.
Trong b nh máy tính, nói chung ng i ta dùng m t mã s a l i error correcting code (ECC), cung
p c vi c phát hi n l i bit và kh n ng s a l i.
i mã g n nh c sinh ra khi d li u mã c a vào. Ch ng h n, l i có th xu t hi n gi a 3
và 8 có hình dáng nhìn t ng t hay a vào nh m tr t t , nh a vào 123 thay vì 132.
Hình 1-2-40 mô t cách tính ch s ki m tra.
Hình 1-2-40
Cách tính ch s ki m tra
< Tính ch s ki m tra b ng phép modulus 10>
• áp d ng tính tr ng s (mã c gi thi t là "1011").
1011
5 4 3 2 < T ng s nguyên ch ra tr ng s c cho ch s
ng ng.>
* Tr ng s nh nh t c cho ch s th p nh t.
‚ Các phép nhân c th c hi n cho t ng ch s , và d li u
t qu .
1 0 1 1
× × × × * N u phép nhân cho k t qu hai ch s , thì
5 4 3 2 ng ch s c tích lu tách bi t.
5+0+3+2= 10
ƒ Chia (b ng vi c dùng phép toán modulus)
10 ÷ 10 = 1 S d là 0, s tr thành ch s ki m tra.
(M: modulus) (D li u c suy ra b ng vi c tr ph n
t d li u modulus có th c dùng
làm ch s ki m tra).
„ a ch s ki m tra vào
10110
Ch s ki m tra
(9) Thi t k giao di n con ng i

Trong thi t k h th ng ng i-máy m t cách h p lí, thì k ngh con ng i, nh tr c ây ã t con
ng i làm h con c a toàn th h th ng. Nói cách khác, h th ng con ng i và h th ng máy móc
c gi i quy t v i tr ng l ng ngang nhau. Tuy nhiên, g n ây ng i ta m i th y r ng thi t k
mang tr ng tâm con ng i, d a trên b n ch t linh ng và m m d o c a con ng i, là c n thi t.
u này có ngh a là bây gi ng i ta nh m t i vi c làm ra các giao di n ng i-máy c a h th ng
nhiên nh t có th c cho con ng i s d ng. H u qu là thu t ng "giao di n con ng i" ã
c dùng thay cho "giao di n ng i-máy."
Nói c th , giao di n con ng i là m t ph n mà ng i dùng có ti p xúc v i h th ng. GUI, tr giúp
cho vi c v n hành b ng vi c dùng các màn hình và cách b trí tài li u, c hai u ã c mô t
trên, u là nh ng ví d v giao di n con ng i. Nói riêng, trong các thao tác vào/ra qua màn hình
máy tính cá nhân, n hình nh b i Windows, các giao di n ng i dùng dùng bi u t ng và chu t
ã c s d ng r ng rãi. Do ó, h th ng bây gi ph i c thi t k b ng vi c dùng các ch c n ng
này m t cách t ng ng.
Hình 1-2-41 Các nhân t giao di n con ng i n hình
. Windows
. Icons . Menus
Nút b m Menu b t ra
H p ki m Menu kéo xu ng
Nút radio Menu th xu ng
Thanh công c
1.3 Ngôn ng l p trình
1.3.1 Thu c tính ch ng trình
(1) Dùng l i c (reusable)

th c hi n ch ng trình, thông th ng ch ng trình ph i c l u l i vào b nh chính b ng b
p (thao tác này c g i là "n p l i"). Ch ng trình, m t khi ã c n p vào, có th c dùng
p i l p l i mà không c n thao tác c t gi l i, c g i là “ch ng trình dùng l i c" Trong
ch ng trình dùng l i c, vi c kh i u và nh ng thao tác khác có liên quan u c th c hi n
tr c vi c kích ho t ch ng trình duy trì tính toàn v n c a x lí. Do ó, ch ng trình này không
th c nhi u ti n trình s d ng ng th i.
(2) ng d ng (reentrant)
ng ph n v i ch ng trình dùng l i mà không cho phép vi c dùng ng th i, nh ng ch ng trình
có th t o ra k t qu úng ngay c khi c nhi u ti n trình s d ng ng th i thì c g i là
"ch ng trình ng d ng."
Trong các ch ng trình ng d ng, ph n cho các bi n và ph n cho các l nh c t tách bi t nhau.
y ph n cho bi n c cung c p cho t ng ti n trình m t cách tách bi t, trong khi ph n cho l nh l i
c dùng chung b i ti n trình liên quan t i x lí ng th i.
(3) qui (recursive)

t ch ng trình có kh n ng t g i (t th c hi n) chính nó c g i là "ch ng trình qui."
Vi c có kh n ng t g i n chính mình không m b o r ng các ti n trình khác có th g i nó. Do
ó, ch ng trình qui không ph i bao gi c ng là ch ng trình dùng l i c.
(4) Kh n ng tái nh v (re-locatable)

Ch ng trình nh cho th c hi n c l u gi trong b nh chính b ng b n p. Các ch ng trình có
th c l u gi t i b t kì v trí nào trong không gian b nh chính th c hi n c g i là
"ch ng trình kh tái nh v ."
Ch ng trình có v trí trong b nh chính có th c thay i ngay c khi nó ang c th c hi n
c g i là "ch ng trình kh tái nh v ng."
(5) Chèn l p (Overlay)
"Chèn l p" là ph ng pháp c dùng th c hi n m t ch ng trình chi m b nh l n h n dung
ng b nh chính. Theo ph ng pháp này, ch ng trình c chia thành m t s n, m i n
không c th c hi n ng th i. Do ó, trong khi th c hi n, n g c n p vào m t trong nh ng
n lo i tr l n nhau này t thi t b b nh ph (xem Hình 1-3-1).
1.3 Ngôn ng l p trình 53
Hình 1-3-1 Ph ng pháp chèn l p
u trúc ch ng trình Trong th c hi n

n v b nh chính
A A A A
B C D
B C D
A: ng c
B, C, D: n lo i tr nhau
1.3.2 Ki u d li u
Ki u d li u là các y u t n n t ng c a c u trúc d li u mà ph n m m x lí và có th ch y u c
phân lo i thành ki u d li u c s và ki u c u trúc. Vi c dùng m t ki u c công b b ng m t câu
nh c t c a ngôn ng l p trình.
(1) Ki u d li u c s
Ki u d li u c s c xác nh nh t p các ki u d li u cho ch m t kho n m c d li u, nh ki u
nguyên, ki u d li u s th c, ki u logic và ki u kí t .
Ki u s nguyên : p các s nguyên. 1 2 3
Ki u logic : "True" hay "false." 1 ( hay T ), 0 ( hay F)

Ki u kí t : p các kí t . A B C , a) b) c) d) e)
Con tr : Ch s tr t i d li u.109 109 Data
a ch c t gi d li u
(2) Ki u c u trúc
Ki u c u trúc c suy ra b ng vi c t h p các ki u d li u c s .
Ki u m ng: ch ra m t m ng có m t s h u h n các kho n m c d li u v i cùng ki u và cùng kích
.
1 2 3 4 5 6 7 8
12 101 1 45 32 128 64 512
Ki u b n ghi: ch ra m t k t t p g m m t s h u h n nh ng kho n m c d li u khác nhau, m i

kho n m c có cùng kích c và ki u ã nh s n.
hi u Tên Tu i N i sinh S thích

6873 Song Tùng 45 H i H ng c th c
7245 Chí Hi u 31 Hà N i Du hành
(3) Ki u d li u tr u t ng
Ki u d li u tr u t ng c nh ngh a cho các th c th có ch a d li u và các thao tác trên d
li u. Các thao tác là các hàm hay th t c. Trong vi c dùng ki u d li u tr u t ng, ch cho phép
dùng tham chi u t i tên ki u và vi c g i t i thao tác.
Thao tác D li u
y xu ng Giá tr con tr
ng n x p
t ra
1.3.3 u trúc u khi n
u trúc u khi n c a ch ng trình, hay c a thu t toán, c thi t k d a trên nh lí c u trúc, b i

vì thi t k dùng nh lí này là có hi u qu trong vi c phát tri n ch ng trình v i các c tr ng sau,
làm n ng su t và ch t l ng ph n m m t ng lên.
- C u trúc logic rõ ràng
- Chính xác
- D c
- D duy trì
nh lí c u trúc" c xác nh nh sau:
"V i các ch ng trình (g i là ch ng trình úng) c thi t k bao g m các n v c u trúc mà
i m t trong chúng u có m t l i vào và l i ra, thì b t kì logic nào c ng có th c mô t b ng
vi c t h p ba n v c u trúc c s ."
Các chi ti t c mô t d i ây:
(1) C u trúc c s
• C u trúc tu n t (ki u trình t )
Trong c u trúc trình t , các hàm (l nh trong ch ng trình) c th c hi n tu n t theo m t chi u.

Hình 1-3-2 Ví d v
u trúc tu n t lí A
lí B
‚ C u trúc tuy n ch n (ki u If-then-else)
Trong c u trúc tuy n ch n, m t trong hai ch c n ng c ch n l a tu theo li u u ki n có c

áp ng hay không.
Hình 1-3-3
Không Có
u trúc tuy n MÃ = 1
ch n
X lý B X lý A
ƒ C u trúc l p (ki u Do-While)
Trong c u trúc l p (Ki u Do-While), n u u ki n là " úng" thì cùng ch c n ng ó c th c hi n

p l i. N u u ki n là "sai" thì vi c x lí ra kh i chu trình.
Hình 1-3-4
Không
No
Data liexist?
u có
u trúc l p
(ki u Do-While) Yes
Có
The data
li uare processed
c x lý
u b t kì thu t toán nào c ng có th c mô t b ng ba c u trúc trên, thì vi c dùng câu l nh GO

TO, v n là nguyên nhân l n nh t làm cho ch ng trình thành ph c t p, s là không c n thi t. m
này s c mô t v sau.
(2) Các c u trúc ph

Bên c nh ba c u trúc trên, hai c u trúc sau ây c ng c dùng làm cho ch ng trình d hi u
n.
• Ki u Repeat-Until
Trong ki u Repeat-Until, m t u ki n c ki m tra sau khi th c hi n m t ch c n ng. Sau ó, n u

u ki n này là "sai," thì vi c th c hi n ch c n ng ó c l p l i, còn n u là " úng" thì thao tác i
ra ngoài chu trình.
Hình 1-3-5
PQuy
r o ctrình
ess
u trúc l p
(ki u Repeat-
H a s p ro c e s s
Until) No
Không b eQuy
e n trình
p e r f o r mc ethd cX
t im e s ?
Ye s
Có
‚ C u trúc a nhánh (CASE)
u trúc a nhánh c dùng khi m t hay nhi u ch c n ng c th c hi n tùy theo k t qu c a

vi c ki m tra u ki n.
Hình 1-3-6
Value
Giá tr cofaX
X
u trúc a
nhánh (CASE)
Các giá tr khác
1 2 3 Others
Process
Quy trình A
A Quy trình B
Process B Process
Quy trình C
C Process
Quy trình D
D
(3) L p trình không GO TO

Vi c dùng các câu l nh GO TO là nhân t l n nh t trong vi c làm cho ch ng trình thành ph c t p.
Vi c dùng câu l nh GO TO d ng nh thu n ti n. Cho nên chúng th ng c dùng m t cách b t
n. Tuy nhiên, n u các câu l nh này b l m d ng, thì nh lí c u trúc không còn c gi n a.
Do ó, vi c dùng các câu l nh GO TO nên c tránh n u có th c ( u này không có ngh a là
vi c dùng chúng là b c m), và nh ng thu t toán nên c mô t b ng vi c t h p các c u trúc c
.
(4) Th t c và hàm
Các n v t o nên ch ng trình là th t c và hàm. Có nh ng th t c và hàm c h th ng x lí
ngôn ng cung c p, và c ng có nh ng th t c và hàm do ng i dùng t o ra. C hai u c
ch ng trình g i th c hi n. V i m t th t c, k t qu ã x lí c tr l i qua i, trong khi v i
hàm thì k t qu c tr l i nh giá tr c a hàm.
1.3.4 Phân tích cú pháp
Các qui t c cú pháp mô t ch ng trình c ngôn ng l p trình cung c p. D a trên các qui t c
này, trình biên d ch phân tích các ch ng trình ngu n do ng i dùng t o ra và th c hi n vi c d ch.
Vi c phân tích c u trúc c a ch ng trình d a trên các qui t c cú pháp c a ngôn ng c g i là
phân tích cú pháp. Ngôn ng chúng ta th ng dùng trong trao i con ng i c g i là ngôn ng
nhiên, trong khi ngôn ng l p trình là ngôn ng nhân t o.
(1) Ngôn ng hình th c

Trong ngôn ng t nhiên, t và câu có m t s ngh a khác nhau. Bên c nh ó, t n t i m t s m c
do trong c u trúc câu. Do ó, khó mà phân tích m t cách máy móc các câu t nhiên. C ng khó
cho máy tính làm vi c di n gi i do ph i xét t i các nhân t gián ti p nh b u không khí và ng c nh
i tho i, c m tính con ng i, môi tr ng bao quanh, v.v. V i máy tính ngày nay, v n còn khó xác
nh ngh a. Ngôn ng hình th c c thi t k cho không có s m h nào còn l i trong di n gi i.
• nh ngh a ngôn ng hình th c
Ngôn ng hình th c c nh ngh a b ng v n ph m sinh và ô tô mát. V n ph m sinh là tên chung

cho các v n ph m do Chomsky ngh . Nói m t cách n gi n, nó ngh a là các qui t c sinh ra
ngôn ng . Nói cách khác, ô tô mát có th oán nh n ch ngôn ng hình th c.

Hình 1-3-7 Ti ng Anh Ngôn ng Ngôn ng
p trình
nh ngh a
ngôn ng n ph m Ng pháp
ti ng Anh Sinh ra n sinh
Ti ng Anh Ô tô mát
Nh n d ng
a. Các ki u và v n ph m c a ngôn ng hình th c

Chomsky ã ngh b n ngôn ng hình th c sau. Ô tô mát t ng ng v i m i m t trong b n ngôn
ng này.
Hình 1-3-8 Ki u ngôn ng Ô tô mát oán nh n
Các ki u ngôn
ng hình th c
n ph m c u trúc câu Máy Turing
(ngôn ng ki u 0-)
Ngôn ng c m ng c nh Ô tô mát h u h n tuy n tính
(ngôn ng ki u 1)
Ngôn ng phi ng c nh BNF Ô tô mát y xu ng
(ngôn ng ki u 2)
n ph m chính qui n gi n nh t v Ô tô mát h u h n
(ngôn ng ki u 3) t lí thuy t
b. Các thao tác trong ngôn ng

n ph m c u trúc câu c mô t b ng b n ph n t N, T, P và S. Ch ng h n, s th c c sinh ra
nh sau.
N: non-terminal symbol = { <numeral>, <numeral sequence>, <integer>, <exponent>,
<real number>}
T: Terminal symbol = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, E,. }
P: Generative rules =
{<numeral > → 0
<numeral> →1
<numeral> →2 ‡
<numeral> →3 …
<numeral> →4 ƒ
<numeral> →5
<numeral> →6
<numeral> →7
<numeral> →8
<numeral> →9
<numeral sequence> → <numeral> „
<numeral sequence> → <numeral sequence> <numeral> ‚

<integer> → <numeral sequence> †
<exponent> → <integer>
<real number> → <integer>. <numeral equence> •
<real number> → <integer>. <numeral sequence> E <exponent>
<real number> → <integer> E <exponent>
<numeral> →0
}
S: start symbol ={ <real number>}
Ví d : Sinh ra s th c 123 <real number> → <integer>. <numeral sequence>; t •

→ <integer>. <numeral sequence> <numeral> ; t ‚
→ <integer>. <numeral sequence> 3 ; t ƒ
→ <integer>. <numeral> 3 ; t „
→ <integer>. 2 3 ; t …
→ <numeral sequence>. 2 3 ; t †
→ <numeral>. 2 3 ; t „
→ 1. 2 3 ; t ‡
Kí hi u không k t thúc ch xu t hi n trong vi c sinh (vi t l i), trong khi kí hi u k t thúc xu t hi n
cu i.
(2) Bi u th c chính qui

Bi u th c chính qui là cách mô t cho các ngôn ng chính qui. Khi dùng ch dãy kí t là không ,
thì bi u th c chính qui có hi u qu cho vi c mô t hình m u này m t cách g n gàng.
N: non-terminal symbol ={ <N2>, <N3>, <N4>, <N5>, <real number>}
T: Terminal symbol = {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, E,. }
P: Generative rules ={ <N5> → { 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 } „
<N5>→ <N5> { 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 }
; " | " ch phân cách d li u phía ph i
<N4>→ <N5>.
<N4>→ <N4> { 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 }
<N3>→ <N4> { 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 }
<N2>→ <N5>. ƒ
<N2>→ <N5> E
<N2>→ <N3> E
<N2>→ <N2> { 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 } ‚
< real number > → <N2> { 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 }•
}
S: kí hi u b t u = { <s th c> }
Ví d : Sinh ra s th c 1.23 <real number> → <N2> 3 ;t •

→ <N2> 23 ;t ‚
→ <N5>. 23 ;t ƒ
→ 1.23 ;t „
(3) BNF (D ng chu n Backus Naur)

BNF, c ng còn c g i là D ng chu n Backus Naur, a ra m t cách mô t xác nh các nh
ng c a v n ph m phi ng c nh. S th c c mô t nh sau.
<numeral> :: = 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 8 | 9 ;
i ây, " | " ch ra 'ho c'.
<numeral sequence> :: = <numeral> | <numeral sequence> <numeral>
<integer> :: = <numeral>
<exponent> :: = <integer>
<real number> :: = <integer>. <numeral sequence> |
<integer>. <numeral sequence> E <exponent> |
<integer> E <exponent>
(4) Kí pháp Balan

Kí pháp Ba lan, cách di n t các công th c, t toán t lên tr c toán h ng. Kí pháp này c ng còn
c g i là kí pháp vi t u. Ch ng h n, "1 + 2" c di n t là "+ 12." M t khác, kí pháp ("1 + 2")
th ng c dùng c g i là kí pháp vi t gi a. Trong trình biên d ch có dùng kí pháp vi t sau ("12
+"), c ng còn c g i là kí pháp Balan ng c (Hình 4.42). V i kí pháp này, toán t c t sau
toán h ng. Trong trình biên d ch, kí pháp Ba lan ng c c dùng nhi u nh t, b i vì, v i kí pháp
này, các toán h ng và toán t , t o nên các c u ph n c a m t công th c, c t theo th t c a các
phép toán, k t qu là làm cho các phép toán c hi u qu . Do ó, kí pháp vi t sau ôi khi n gi n
c g i là kí pháp Ba lan.
Hình 1-3-9
Ví d v các phép toán dùng kí pháp Balan ng c
[Ph-¬ng ph¸p phÐp to¸n]
• §Èy nã vµo ng n x p, nÕu nã lµ to¸n h¹ng.
‚ NÕu nã lµ to¸n tö, th× tiÕn hµnh mét thao t¸c ®Æc
biÖt cho hai to¸n h¹ng ®· ®-îc ®Æt t¹i vÞ trÝ cao
nhÊt cña ng n x p, vµ cho l¹i kÕt qu¶
vµo ng n x p.
Phép toán
Mét c«ng thøc vÝ dô: A * (B + C) Xác nh

Víi kÝ ph¸p Ba lan ng-îc: ABC + *
p
Ph n t c a
công th c = r ng
Không Ph n t là Có
toán t ?
Nh p ph n t vào y 2 toán h ng
ng n x p ng n x p ra
Th c hi n
toán h ng
Nh p d li u
K t qu vào
ng n x p
Xác nh
Ph n t ti p theo
t qu p
tính toán
t thúc
(5) X lí ngôn ng t nhiên

Ngôn ng t nhiên bao g m nhi u cách di n t nh p nh ng. Do ó, ngày nay ch m t ph n c a nó
i c x lí b ng máy tính. Vi c x lí ngôn ng t nhiên ph n l n v n giai n nghiên c u.
Trong x lí ngôn ng t nhiên, vi c phân tích "ngh a", "ý nh" và "ng c nh" c n làm thêm bên
nh vi c x lí cú pháp, t và câu. Cho nên, vi c x lí là ph c t p h n ngôn ng hình th c. Nói
riêng, vi c dùng c s tri th c tr thành u b n ch t gi i quy t s nh p nh ng.
1. X lí hình v : X lí tìm các t (hình v ) t m t câu ã cho, và xác nh ph n ti ng nói
a chúng.
2. X lí cú pháp : X lí áp d ng các qui t c cú pháp và tìm ra c u trúc cú pháp.
3. X lí ng ngh a : X lí tìm ra c u trúc ng ngh a c a câu b ng vi c dùng các t n và c s
tri th c.
4. X lí ng c nh : X lí di n gi i m i quan h gi a câu và phát âm nh "nó," "cái ó" v.v. và
phân tích các t vi t t t và m i quan h nguyên nhân h u qu gi a các câu.
5. X lí ý nh : X lí tìm ra ý nh c a câu b ng vi c tính t i tình hu ng, thói quen và n n
ng v n hoá.
Hình 1-3-10
Ví d v x lí ngôn ng t nhiên
New years greeting cards are produced with a word processor
A word processor de New years greeting cards wo generate
lý hình v
Danh t m ot danh t m ot ng t
t qu
lý cú pháp de wo
A word processor New years greeting cards
lý ng ngh a t qu
Công c c ích
A word processor New years greeting cards
lý ng c nh lý danh t và các t vi t t t
lý ý nh Tìm ý t ng c nh
1.3.5 Phân lo i v ngôn ng l p trình
Hình 1-3-11 là m t phân lo i thô v các ngôn ng l p trình.
(1) Ngôn ng c p th p
Các ngôn ng máy, và các ngôn ng l p trình có t ng ng m t-m t gi a các l nh c a chúng và
nh c a ngôn ng máy, c g i là ngôn ng c p th p. H p ng thu c vào ngôn ng c p th p. Các
ch ng trình c vi t trong h p ng có các c tr ng sau:
Cung c p t c th c hi n ch ng trình cao.
Cung c p n ng su t ph n m m th p, n u so v i ngôn ng c p cao, b i vì nó dùng các kí hi u ch
mô t ch ng trình.
Ng i l p trình ph i có tri th c v ph n c ng, b i vì ngôn ng này có quan h ch t ch v i các ch c
ng ph n c ng.
Các ch ng trình ph i c vi t l i khi ph n c ng b thay i.
i nh ng c tr ng nh v y, h p ng ch c dùng trong x lí u khi n và các l nh v c khác
ic nt it c x lí cao. Ngôn ng c p cao c dùng ch y u trong phát tri n ph n m m.
Ng«n ng÷ lËp tr×nh v¹n n¨ng
Ng«n ng÷ cÊp thÊp (ng«n ng÷ h-íng m¸y)
Ng«n ng÷ m¸y

Hîp ng÷
Ng«n ng÷ cÊp cao (ng«n ng÷ h-íng vÊn ®Ò)

Ng«n ng÷
lËp tr×nh Ng«n ng÷ thñ tôc FORTRAN
COBOL
Pascal
Hình 1-3-11 Phân lo i ngôn Ng«n ng÷
ng l p trình phi thñ tôc RPG
APL
LISP
Prolog
Smalltalk
C++
Ng«n ng÷
thÕ hÖ bèn (4GL)
Ng«n ng÷ ng-êi dïng cuèi ng«n ng÷ script
Ng«n ng÷ h-íng vÊn ®Ò

chuyªn dông GPSS
FORMAC
COGO
(2) Ngôn ng c p cao
Ngôn ng c p cao ã c phát tri n gi i quy t các v n mà ngôn ng c p th p t ra. Nó
ng còn c g i là ngôn ng h ng v n .
Ngôn ng c p cao có các c tr ng sau:
Nó cung c p s d dàng trong vi c mô t các th t c x lí và thích h p cho vi c gi i quy t v n .
So v i h p ng , nó có c u trúc g n ngôn ng t nhiên h n.
Nó ít ph thu c vào ph n c ng c bi t (thích h p cho vi c dùng trong nhi u ng d ng).
t l nh có th ch a nhi u l nh máy. Cho nên, s các b c ch ng trình (s các l nh) có th ng n
n.
Dùng ngôn ng l p trình c p cao làm gi m th i gian t o ch ng trình, làm cho vi c s a ch ng
trình và thêm ch c n ng d dàng h n, k t qu là d n t i làm t ng n ng su t phát tri n ph n m m.
Tuy nhiên, ngôn ng c p cao c n ph n m m v n hành tr c ti p các ch c n ng ph n c ng, ôi khi
a t i vi c làm gi m hi u qu x lí.
Các ngôn ng c p cao v n n ng hi n ang c dùng r ng rãi s c mô t chi ti t trong m c sau.
(3) Ngôn ng th t c
mô t các thu t toán ch ra các th t c x lí gi i quy t m t v n , thì c n ph i s d ng t i các
nh có dùng ngôn ng th t c. Nhi u ngôn ng c p cao là ngôn ng th t c.
Hình 1-3-12 <Ngôn ng b c cao>

T U
main()
Ngôn ng th t c 0 S {
int s,a;
Nh p A s=0;
scanf( %d ,&a);
Không
A=0 if(a==
Có
0 S
(4) Ngôn ng phi th t c

Ngôn ng phi th t c cho phép ch ng trình c sinh ra mà không ph i mô t thu t toán. V i
ngôn ng này, ch ng trình c sinh ra b ng vi c cung c p cái vào, cái ra và u ki n x lí
gi i quy t v n , và b ng vi c ch n các trình x lí c n thi t do ngôn ng này cung c p tr c.
Ngôn ng phi th t c có các c tr ng sau:
Không dùng thu t toán nào, ngôn ng v n cho phép nh ng ng i v i k thu t l p trình y u t o ra
c ch ng trình.
Nó th ng có n ng su t cao do vi c áp d ng các hình m u ã nh tr c vào th t c x lí, nh ng l i
kém linh ho t trong vi c sinh ra ch ng trình.
Ngôn ng phi th t c c phân lo i thành các ngôn ng ph thu c vào nh d ng mô t và vào các
nhân t khác:
Ngôn ng d ng bi u b ng
Vi c vi t các yêu c u x lí theo nh d ng ã xác nh tr c b ng ngôn ng d ng bi u b ng s t
ng sinh ra ch ng trình t ng ng.
Ngôn ng hàm
i ngôn ng hàm, vi c t h p các hàm sinh ra ch ng trình. LISP cho x lí danh sách và APL cho
tính toán khoa h c và k ngh là các ngôn ng hàm.
Ngôn ng logic
i ngôn ng logic, ch ng trình c sinh ra t các bi u th c logic d a trên logic m nh .M t
ví d v ki u ngôn ng này là Prolog, m t ngôn ng l p trình cho trí tu nhân t o.
Ngôn ng h ng it ng
i m t ngôn ng h ng i t ng, ch ng trình c t o ra b ng vi c xem xét m i th c
ch ng trình x lí nh các i t ng. Các ngôn ng h ng i t ng n hình bao g m Smalltalk,
C++, và Java thích h p cho vi c dùng m ng.
(5) Ngôn ng th h th t (4 GL)

Ng i dùng th ng phàn nàn, "Ch c n ng c yêu c u thì l i không cung c p", khi vi c phát tri n
ph n m m cho vi c t ng h p các ch c n ng n cu i cùng m i hoàn thành.
Nh ng lí do chính ng sau tình hu ng này bao g m:
Ng i phát tri n h th ng không hi u k nh ng thao tác c n c t ng h p l i.
Khách hàng không cung c p úng n i dung c a các thao tác c n c h th ng hoá cho vi c sáng
o c a ng i phát tri n h th ng.
Vi c t o ra ch ng trình do nh ng ng i trong phòng ban c a ng i dùng th c hi n, ng i ã u
vào nh ng thao tác này, là m t gi i pháp cho v n này. Tuy nhiên, vi c gi i quy t ngôn ng c p
cao nh ra ch ng trình òi h i m t kh i l ng ào t o k thu t áng k .
gi i quy t tình hu ng nh v y, ng i ta ã t o ra m t ngôn ng l p trình, cho phép m i ng i
không có tri th c và kinh nghi m v ch ng trình t o ra c ch ng trình m t cách d dàng. Ngôn
ng này c g i là ngôn ng th h th t .
Ngôn ng th h th t là th h k ti p c a ngôn ng c p cao (ngôn ng th h ba). V i ngôn ng
p cao tr c ây, th t c gi i quy t v n trong các thao tác ng d ng c mô t b ng các
nh, trong khi ó, v i ngôn ng th h th t , vi c x lí các thao tác c th c hi n b ng các
ng d n có tham bi n. Nói cách khác, ngôn ng m i này d tính sinh ra các th t c x lí gi i
quy t v n m t cách t ng nhi u nh t có th c, làm gi m s các h ng d n sinh ra ch ng
trình.
(6) Ngôn ng script

i vi c s d ng r ng rãi máy tính, xu h ng chuy n sang "tính toán ng i dùng cu i" mà trong ó
phòng ban ng i dùng t mình phát tri n h th ng ã phát tri n m nh. Ngôn ng script là ngôn ng
p trình do ng i dùng cu i s d ng phát tri n nh ng ch ng trình nh v y.
n ch t h ng bi n c là c tr ng quan tr ng nh t c a ngôn ng script. Ch ng trình i cho d
li u c ng i dùng a vào t bàn phím hay chu t. Khi phát hi n ra cái vào, ch ng trình b t
u x lí.
Ngày nay, các môi tr ng phát tri n nâng cao có dùng GUI ã c cung c p cho ngôn ng này. Nó
ng còn c dùng nh công c chuyên bi t hoá ph n m m ng d ng. HTML (Hyper Text
Markup Language), ngôn ng so n th o v n b n t o ra các t p hi n th c trên trình duy t
WWW (World Wide Web - M ng toàn c u) trên Internet, ã c s d ng r ng rãi.
(7) Ngôn ng h ng v n chuyên d ng

Ngày nay, chúng ta phát tri n các ch ng trình máy tính b ng các ngôn ng l p trình, và dùng máy
tính gi i quy t v n trong nhi u mi n a d ng. Tuy nhiên, nh ng x lí trong m t s mi n l i
ph c t p và cao c p n m c ph i m t vài gi t i vài ch c gi hoàn thành nh ng tính toán c n
thi t. Ngôn ng h ng v n chuyên d ng ã c phát tri n nh m vào vi c ch x lí cho các thao
tác c dùng trong nh ng mi n c bi t này.
Ngôn ng h ng v n chuyên d ng có các c tr ng sau:
Vì các ch ng trình c dùng trong mi n c bi t là có gi i h n, nên nó cho phép nh ng ch ng
trình c n thi t c phát tri n nhanh h n và chính xác h n trong nh ng mi n có gi i h n ó, n u so
i vi c dùng các ngôn ng v n n ng.
Thông th ng, ng i làm ph n m m cung c p các ngôn ng nh v y theo ki u gói ph n m m. Do
ó, vi c dùng chúng là m t u th cho ng i dùng v tin c y và chi phí phát tri n .
Tri th c c bi t trong các mi n mà ngôn ng này c dùng là c n thi t.
Ngôn ng này không c dùng cho nh ng mi n bên ngoài nh ng mi n mà nó ã c phát tri n.
Sau ây là các ngôn ng chính trong phân lo i các ngôn ng h ng v n chuyên d ng:
GPSS (General Purpose Simulation System - H th ng mô ph ng v n n ng)
Ngôn ng c dùng cho vi c mô ph ng m t hi n t ng trên máy tính c g i là ngôn ng mô

ph ng. GPSS là ngôn ng mô ph ng do IBM phát tri n và c s d ng r ng rãi cho các m c ích
mô ph ng r i r c.
FORMAC (FORmula MAnipulation Compiler - Trình biên d ch thao tác công th c)
ây là ngôn ng l p trình th c hi n vi c thao tác các công th c ph c t p và cao c p ch y u
dùng trong thu ng l c và thiên v n. Trong ngôn ng này, các hàm thao tác công th c c p cao,
nh gi i quy t các phép toán vi phân và bi n i công th c, c b sung thêm vào FORTRAN,
t ngôn ng l p trình cho tính toán khoa h c và k thu t.
COGO (COordinate GeOmetry - Hình h c ph i h p)
ây là ngôn ng l p trình phân tích và thi t k c u trúc các toà nhà.
1.3.6 Ki u và c tr ng c a ngôn ng l p trình
Các ngôn ng l p trình c p cao khác nhau ã c phát tri n. S l ng chúng ã v t quá vài tr m
ngôn ng . Vi c nâng c p cho ng i l p trình i v i ngôn ng c p cao còn d h n so v i ngôn ng
p th p. Do ó, ngôn ng c p cao c dùng trong nhi u mi n.
(1) FORTRAN (Formula Translator - B bi n i công th c)

FORTRAN c John Backus (ng i M ) và nh ng ng i khác thi t k n m 1954. Sau ó nó th c
ã c IBM phát tri n, d a trên tài li u thi t k ó, và nh ng công ti khác cùng IBM ã óng
vai trò chính cho s phát tri n. FORTRAN ã c công b là trình biên d ch u tiên trên th gi i
vào n m 1957. Trong nh ng ngày mà FORTRAN c phát tri n, máy tính h u h t c dùng cho
các tính toán khoa h c và k ngh , nh m x lí các tính toán ph c t p v i t c cao. Do ó,
FORTRAN ã thi t l p ra v trí c a nó nh m t ngôn ng l p trình cho các tính toán khoa h c và k
ngh .
c tr ng>
Nó cho phép di n t các bài toán và thu t toán s c ng nh các thao tác logic, c hai u c n cho
tính toán khoa h c k ngh .
Nhóm các hàm, nh hàm l ng giác, hàm lu th a và hàm lô ga rit, c ng c cung c p theo ngôn
ng .
u trúc c a ngôn ng là n gi n.
Nó s d ng c u trúc t nh và không qui.
Hình 1-3-13 C CHUONG TRINH MAU

INTEGER I, J, K
Ch ng trình ví d v
10 CONTINUE
FORTRAN READ(5,100) I, J, K
100 FORMAT(3I5)
IF (I.EQ.0) GO TO 20
L=I *J-K
200 FORMAT(1H, I8)
GO TO 10
20 STOP
END
(2) COBOL (COmmon Business Oriented Language - Ngôn ng h ng

nghi p v chung)
Vi c phát tri n c a COBOL ã c b t u vào n m 1959 nh m t trình biên d ch cho vi c x lí
nghi p v b i CODASYL (COnference on DAta SYstems Language - H i th o v ngôn ng h
th ng d li u), m t t ch c các nhà ch t o máy tính và ng i dùng máy tính, cùng v i B qu c
phòng M làm trung tâm n l c nghiên c u và phát tri n.
n ct ã c công b vào n m 1960, và c t ANSI (American National Standards Institute -
Vi n chu n qu c gia M ) ã c thi t l p n m 1968. T i Nh t, JIS COBOL ã c thi t l p n m
1972. Nó ã c s d ng r ng rãi nh trình biên d ch cho vi c x lí nghi p v có dùng các máy
tính v n n ng.
c tr ng>
Vi c dùng cách di n t g n v i câu ti ng Anh a ra tính d c tài li u.
Nó cho phép các c u trúc t p c dùng cho vi c a vào/ a ra c nh ngh a ch t ch .
tr cho các ph ng pháp t ch c t p a d ng t o kh n ng các thao tác vào/ra t p hi u qu .
Nhi u ch c n ng x lí nghi p v , nh phân l p và g p và ch c n ng sinh báo cáo c ng c cung
p.
IDENTIFICATION DIVISION.
Hình 1-3-14 PROGRAM-ID. SAMPLE.
Ch ng trình ví d v ENVIRONMENT DIVISION.
DATA DIVISION.
COBOL
WORKING-STORAGE SECTION.
01 INPUT-AREA.
03 I PIC 9(3).
03 FILLER PIC X(1).
03 J PIC 9(3).
03 FILLER PIC X(1).
03 K PIC 9(3).
03 FILLER PIC X(69).
01 INSATSU.
03 L PIC .., 9.
PROCEDURE DIVISION
BATDAU.
(3) BASIC (Beginner's All purpose Symbolic Instruction Code - Mã l nh kí

hi u v n n ng cho ng i m i b t u)
BASIC c phát tri n n m 1965 nh m t ngôn ng l p trình d y h c sinh t i tr ng i h c
Dartmouth College c a M . Khi máy tính cá nhân c dùng r ng rãi thì BASIC ã c ch p nh n
là ngôn ng c p cao cho phép d s d ng.
c tr ng>
Nó s d ng ph ng pháp thông d ch theo ó vi c d ch ch ng trình và th c hi n ch ng trình
c ti n hành ng th i.
Vi c dùng ph ng pháp thông d ch làm cho t c th c hi n ch m h n n u so v i vi c dùng
ngôn ng biên d ch.
dòng c t vào tr c t ng dòng l nh.

Vi c dùng các mô t g n v i t ti ng Anh làm cho vi c h c ngôn ng c d dàng.
Các giá tr m c nh ct ng thêm vào, ngay c khi các mô t cho khai báo ki u bi n hay
nh d ng cái ra b b sót.
10 INPUT I, J, K
Hình 1-3-15 20 IF I = 0 THEN END
Ch ng trình ví d v 30 L = I* J - K
40 LPRINT L
vi c dùng BASIC 50 GO TO 10
(4) Ngôn ng l p trình C

Ngôn ng l p trình C là ngôn ng biên d ch cho mô t h th ng c W. Kernighan và D. Ritchie
i Bell Laboratories c a AT&T phát tri n n m 1969 nh ngôn ng cho vi c phát tri n h u hành
có tên UNIX.
Ban u, ngôn ng này ã c dùng riêng cho UNIX trên máy PDP-11, máy tính mini c a DEC.
Tuy nhiên b i tính ích l i c a nó nên ngôn ng C ngày nay c dùng r ng rãi trên nhi u máy tính
c tr m làm vi c và máy tính cá nhân. Ngôn ng C d a trên tài li u, "Ngôn ng l p trình C," do
Kernighan và Ritchie vi t, c g i là ngôn ng C K&R. M t khác, còn có ANSI, ã thi t l p n m
1989 m t c t chu n c a ngôn ng này, bao hàm nh ng ch c n ng c i ti n và m r ng. Ngôn ng
C tuân th v i c t ó c g i là "ANSI-C."
c tr ng>
Nó cho phép các bi u th c n gi n.
Nhi u toán t , c u trúc d li u và c u trúc u khi n c cung c p.
Nó cho phép các thao tác bit g n v i các thao tác bit c a ngôn ng c p th p.
Vài ràng bu c b áp t lên nh d ng ch ng trình hay ph mg pháp phi nh d ng c s d ng.
Cung c p tính kh chuy n cao.
Ngôn ng C++, con cháu c a C có ch a các ch c n ng h ng it ng, ang c s d ng r ng
rãi.
Hình 1-3-16 #include <stdio.h>
Ch ng trình thí d v main()

ngôn ng C {
int x, y;
printf("S a vào = ");
scanf("%d", &x) ;
y=x%2;
if ( y == 0) printf( "S
ch n\n") ;
else printf("S l \n") ;
}
(5) Các ngôn ng c p cao khác

Bên c nh FORTRAN, COBOL, BASIC và ngôn ng C, các ngôn ng l p trình khác c ng ã c
phát tri n v i nhi u m c ích. Các c tr ng c a nh ng ngôn ng l p trình chính c mô t d i
ây:
• ALGOL (ALGOrithmic language - ngôn ng thu t toán)
ALGOL là ngôn ng l p trình c phát tri n cho các tính toán khoa h c và k ngh .
c tr ng>
Ch ng trình c mô t theo các qui t c cú pháp c g i là kí pháp Backus.
Cho phép g i qui.
Ngôn ng này c thi t k d a trên khái ni m v l p trình có c u trúc.
c d u ngôn ng này có nh ng c tr ng cao c p nh mô t trên, ALGOL l i khó c dùng
i vì FORTRAN c ng nh m vào cùng m c ích ó.
‚ Pascal
Pascal là ngôn ng l p trình cho gi ng d y l p trình và nó bao g m các c tr ng c a ALGOL.

c tr ng>
Nó cung c p các c u trúc u khi n d a trên l p trình có c u trúc.
n thân ch ng trình là d c, b i vì ngôn ng này ã c phát tri n cho vi c d y l p trình.
Cung c p nhi u c u trúc d li u.
ƒ Ada
Ada, ngôn ng l p trình do B qu c phòng M phát tri n, có các c tr ng sau:

c tr ng>
Ngôn ng này d a trên Pascal v i nhi u c i ti n c thêm vào nó.
tin c y cao cung c p cho vi c phát tri n các ph n m m c l n.
Cung c p kh n ng d b o trì và th c hi n có hi u qu .
„ LISP (LISt Processor)
LISP, ngôn ng l p trình có các c tr ng sau:

c tr ng>
Nó là ngôn ng l p trình phi th t c.
d li u và ch ng trình u có c u trúc danh sách.
Ch ng trình c mô t b ng vi c t h p các hàm chu n do h th ng cung c p và nh ng hàm do
ng i dùng nh ngh a.
… Prolog (Programming in logic - l p trình theo logic)
Prolog là ngôn ng cho nghiên c u và phát tri n v trí tu nhân t o.

c tr ng>
Nó là ngôn ng logic m nh .
Cung c p các hàm suy di n.
† APL (A Programming Language )
APL, do IBM phát tri n, có các c tr ng sau:

c tr ng>
Nó cung c p kí pháp d a trên kí pháp toán h c thông th ng.
Các phép toán s h c và logic có th c m r ng cho các vect , ma tr n và c u trúc cây.
Ch ng trình có th c mô t b ng vi c t h p các kí t c bi t và các kí hi u.
‡ PL/I (Programming Language/One)
PL/I, c IBM và t ch c ng i dùng c a nó cùng phát tri n, dành cho c tính toán khoa h c và k
ngh l n x lí nghi p v .
c tr ng>
Nó dùng c u trúc l ng nhau v i các kh i c dùng làm n v ch ng trình.
Nó cho phép các phép toán bit và các phép toán danh sách cho d li u.
(6) Ngôn ng h ng it ng và các ngôn ng l p trình khác
• Visual Basic
Visual Basic, m t ngôn ng tr c quan n hình, là BASIC nh ng có th ch y trong môi tr ng

Windows. Giao di n ng i dùng là quan tr ng cho ch ng trình t ng tác. Visual Basic cung c p
t môi tr ng phát tri n các ng d ng cung c p cách t ng tác thích h p cho môi tr ng
ho Windows.
c tr ng>
Visual Basic, m t s n ph m c a Microsoft, có liên h ch t ch v i Windows.
Các ch ng trình c sinh ra cùng Visual Basic có th c ch y tr c ti p trong Windows.
‚ C++
C++, do B. Straustrap và nh ng ng i khác t i Bell Laboratories phát tri n, ã c t o ra b ng

vi c b sung thêm các khái ni m h ng i t ng vào ngôn ng C.
c tr ng>
Nó cung c p s t ng h p hoàn toàn v i ngôn ng C.
Nó bao g m các khái ni m v "l p," "k th a," và "hàm o," c dùng trong l p trình h ng i
ng.
ƒ Java
Java là ngôn ng h ng i t ng ki u thông d ch d a trên ngôn ng C và C++. Ch y Java trên

trình duy t WWW trên Internet t o kh n ng cho các thao tác t ng tác.
c tr ng>
Ngôn ng này có th ch y trên b t kì n n nào.

an toàn c nâng cao và có cung c p các ch c n ng k t m ng.
Cung c p các ch c n ng ng.
„ Perl (Practical Extraction and Report Language - Ngôn ng báo cáo và trích rút th c
hành)
Perl, ngôn ng thông d ch do Larry Wall phát tri n cho x lí v n b n, c dùng trên các h u
hành h UNIX và trên Windows. Nó ch u nh h ng l n c a ngôn ng C và script v .
c tr ng>
Nó c dùng nh ngôn ng chu n cho các ch ng trình CGI (Common Gateway Interface) ch y
trên các ngu n ph c v WWW.
Nó là ngôn ng script t ng tác.
… SGML (Standard Generalized Markup Language - Ngôn ng ánh d u t ng quát

chu n)
SGML là ngôn ng mô t c u trúc logic và c u trúc ng ngh a c a tài li u b ng các th n gi n

(các d u hi u).
c tr ng>
Nó ã d c phát tri n nh m t ngôn ng cho phép các tài li u nt c x lí trên máy tính.
Tuy nhiên, vi c m b o s ph c t p c a nó ã ng n c n không cho phép nó c s d ng r ng rãi.
† HTML (Hyper Text Markup Language - Ngôn ng ánh d u siêu v n b n)
HTML là ngôn ng mô t siêu v n b n c dùng trên WWW và các ng d ng khác.

c tr ng>
- Nó là phiên b n m r ng c a SGML.
- Vi c dùng các th t o kh n ng c t d dàng cho các t p nh ho c các liên k t.
‡ XML (eXtensible Markup Language - Ngôn ng ánh d u m r ng)
XML, c t vào v trí là ngôn ng k t c HTML, là ngôn ng mô t trang trong ti n trình c

chu n hoá. XML là ngôn ng t h p nh ng m m nh c a c HTM và SGML trong ó các ch c
ng móc n i c a HTML c m r ng và SGML c t i u cho s d ng Internet. Công trình
chu n hoá c a liên oàn WWW v XML ã c hoàn t t vào tháng 12/1997.
c tr ng>
- So v i HTML, nó cung c p m c t do và linh ho t cao h n cho ng i dùng.
- Các ng d ng c trông i bao g m c trao i d li u trong th ng m i nt ,l u
gi tài li u xí nghi p, và truy n phát BS s th c.
ˆ PostScript
PostScript là ngôn ng mô t trang do Adobe Systems phát tri n. PostScript c dùng nh chu n
c nh trong xu t b n t i bàn (ch b n n t ).
c tr ng>
Các mô t là c l p v i hi u n ng c a thi t b a ra.

Vi c nhúng m t b thông d ch PostScript vào máy in t o kh n ng in ra nhi u ki u fonts v i t c
cao.
Khi ph n m m thông d ch PostScript c dùng, thì máy in th ng có th t o ra cùng ch t l ng
nh máy in có nhúng PostScript.
1.4 thu t l p trình
1.4.1 p trình th t c
thu t l p trình dùng "th t c" mô t gi i pháp c g i là l p trình th t c. L p trình th t c là

ngôn ng l p trình u tiên c dùng trong các ngôn ng c p cao. Nó là k thu t l p trình qui c
c s d ng r ng rãi nh t ngày nay.
Các ngôn ng h tr cho l p trình th t c bao g m FORTRAN, COBOL, PL/1, Pascal, ALGOL,
BASIC và ngôn ng C. Trong nh ng ngôn ng này, cú pháp c cung c p cho t ng l nh làm
cho máy tính th c hi n. Nói cách khác, m t ch ng trình th t c c coi nh k t t p c a các câu
nh. C ng có th nói r ng, "ch ng trình bao g m các c u trúc d li u và các thu t toán." u này
là ích l i nh t cho ph ng pháp ch ng trình c l u tr , m t c tr ng c a máy tính ki u von
Neumann.
Tính hi u qu và tính b o trì c a l p trình th t c c nâng cao thêm v i vi c a vào l p trình có
u trúc và s có c u trúc.
Khái ni m v l p trình có c u trúc là di n t m i thu t toán b ng vi c dùng ba c u trúc u khi n
b n (tu n t , tuy n ch n và l p). B ng vi c dùng s l p trình này, chúng ta có th t i thi u
hoá vi c dùng câu l nh goto th ng gây ra v n trong công vi c b o trì.
Hình 1-4-1 L p trình th Tính toán

c và l p trình hàm
cx x >
0
Không
x>0 +1
Có -1
x + 1 -> x x - 1 -> x
if x>0
ghi x
then x+1
t thúc
Ph ng pháp hàm
Ph ng pháp th t c (lu ng d li u)
(lu ng u khi n)
1.4.2 p trình hàm
thu t l p trình dùng các hàm mô t cho gi i pháp c g i là l p trình hàm. LISP, c phát
tri n làm cho vi c gi i quy t các kí t và kí hi u d dàng h n, là ngôn ng n hình h tr cho
1.4 K thu t l p trình 73
p trình hàm. LISP ban u c phát tri n dùng trong nghiên c u v trí tu nhân t o. c tr ng
a ngôn ng này là vi c dùng c u trúc danh sách. B i vì các i t ng (d li u) c x lí là c
gi i quy t nh các c u trúc danh sách nên nhi u hàm c cung c p x lí danh sách. mô t và
nh ngh a các hàm, m t h th ng ngôn ng tr u t ng cao, g i là tính toán lambda, c dùng t i.
i l p trình th t c, các giá tr trong c u trúc d li u trong b nh chính b thay i khi ch ng
trình c th c hi n, ch ra r ng hi u qu ph ng x y ra. Tuy nhiên, v i l p trình hàm, các hàm
lí d li u vào và a ra các giá tr hàm. Cho nên nó không ch a hi u qu ph . Vi c vi t l i các
giá tr trong c u trúc d li u là không c phép. Vi c này c ng còn c g i là l p trình khai báo,
vì ch ng trình c mô t theo ki u khai báo. Lu ng u khi n c mô t b ng l p trình th t c,
trong khi lu ng d li u l i c mô t b ng l p trình hàm, và trong tr ng h p ó có s khác bi t
gi a hai cách l p trình này (xem Hình 1-4-1).
1.4.3 p trình logic
Ph ng pháp l p trình, mô t gi i pháp b ng m t "k t t p các khai báo" c g i là l p trình logic.

p trình logic bao g m các bi u th c logic và c ch l p lu n thu c vào h th ng logic n n t ng,
và không có hi u qu ph . Prolog là ngôn ng l p trình tiêu bi u h tr cho l p trình logic. c
tr ng c a ngôn ng này là qui t c gi i d a trên tam n lu n. Trong tr ng h p c a Prolog, ba cú
pháp c dùng: qui t c, s ki n và h i. Vi c sánh m u (th ng nh t) tìm t ng (l n ng c) v.v..
c dùng nh c ch u khi n c b n.
Hình 1-4-2 Ví d v l p trình logic
t ví d suy di n b ng Prolog
"Nên tránh" và "Không m nh kho " c hai u là tân t . "X" ch m t bi n.

"Thu c lá" ch m t h ng.
th ng logic
ki n Không m nh kho (thu c lá) ; "B(b)" ch ra r ng "b là B."

Qui t c Nên tránh (x): Không m nh ; "A:-B" ch ra r ng "n u B là
kho (x) úng, thì A là úng."
Ch ng trình
i ? − nên tránh (A) ; "?-A(a)" ch ra "Cái gì là a cho

A?"
Suy di n
t qu
A = thu c lá ; t lu n "Nên tránh thu c lá."
i l p trình logic, các quan h c h u trong v n và các ràng bu c c mô t theo ki u khai

báo. Các quan h vào-ra c mô t b ng các bi u th c logic. K t qu c a tính toán (suy di n) là
ho c "thành công" ho c "không thành công." Vi c a vào m t bi u th c logic và ch ng minh ti p
ó r ng bi u th c này trùng v i k t lu n c a bi u th c logic ã cho xem nh ch ng trình là t ng
ng v i vi c th c hi n (tính toán) c a ch ng trình.

Nh c l y làm n hình trong Hình 1-4-2, suy di n này c ti n hành b ng qui t c tam n
lu n.
"Hút thu c là không m nh kho ." → "Nên tránh vi c dùng th không m nh kho ." → "Nên tránh
hút thu c lá."
1.4.4 p trình h ng it ng
Ph ng pháp l p trình mô t cho gi i pháp b ng tr ng thái c a i t ng và hành vi c a chúng c

i là l p trình h ng i t ng. Smalltalk-80 là ngôn ng n hình h tr cho l p trình h ng i
ng. Tuy nhiên, các ngôn ng l p trình sau ây, t t c u là nh ng phiên b n m r ng c a các
ngôn ng ã có, c ng ang c s d ng r ng rãi.
- Phiên b n m r ng c a C → C++ và Objective-C
- Phiên b n m r ng c a Prolog→ ESP
- Phiên b n m r ng c a LISP → Flavor và CLOS
- Phiên b n m r ng c a Pascal→ Object Pascal
Nh c mô t trong 1.2.3, v i cách l p trình h ng i t ng, vi c phát tri n ch ng trình c
ti n hành có hi u qu b ng vi c dùng các ti n nghi sau:
ng i Th nghi m : o ra it ng t l p
ng
Bao b c : h p d li u và ph ng pháp
Truy n thông báo : i/nh n thông báo
th a : Làm cho con k th a các c tr ng
ab m
1.5 Ph ng pháp lii m th và ki m m 75
1.5 Ph ng pháp ki m th và ki m
m
Ki m th và ki m m là c t y u nâng cao ch t l ng ph n m m
1.5.1 Ph ng pháp ki m th
Ph ng pháp ki m th bao g m ki m th h p tr ng và ki m th h p en.
(1) Ki m th h p tr ng
i ki m th h p tr ng, các tr ng h p ki m th c thi t k b ng vi c chú ý c bi t t i c u trúc
bên trong c a mô un, cùng logic và lu ng u khi n. Trong ki m th , ng i ta mong mu n ki m
m t t c các l nh (câu l nh) có trong ch ng trình chi ti t. Tuy nhiên, u ó là khó b i vì kh i
ng công vi c c n làm. Do ó, thi t k ph i tính t i s cân x ng gi a "m c bao ph " và "n ng
su t."
c bao ph c dùng trong thi t k các tr ng h p ki m th c mô t nh sau:
• Bao ph l nh
Bao ph l nh (câu l nh) nói t i vi c thi t k các tr ng h p ki m th t o kh n ng cho m i l nh

(câu l nh) trong ch ng trình u c th c hi n ít nh t m t l n. Bao ph l nh không tính t i hi u
qu c a quy t nh ( ng i).
Hình 1-5-1
Bao ph l nh
A decision
Quy t nh
Instructions
Các l nh
Trong ví d nêu Hình 1-5-1, t t c các l nh c th c hi n u c bao trong m t ng i.

Vi c ki m th ng i bao g m t t c các l nh này. Do ó, vi c cung c p ch m t phép ki m tra là
cho ki m th này.
‚ Bao ph quy t nh
Bao ph quy t nh nói t i thi t k các tr ng h p ki m th có bao hàm vi c th c hi n u ki n

úng" và vi c th c hi n u ki n "sai" ít nh t m t l n cho m i quy t nh (xem Hình 1-5-2).
Hình 1-5-2
Bao ph quy t nh
A decision False
Sai
AA True
úng False
Sai Quy t nh
True
úng
Instructions
Các l nh
Trong ví d c v trong Hình 1-5-2, quy t nh (nhánh) c bao ph n u hai ng nhánh u

c ki m th . Tuy nhiên quy t nh c th c hi n theo nh ng u ki n h p thành, có th có u
ki n s không c th .
ƒ Bao ph u ki n
Bao ph u ki n nói t i thi t k các tr ng h p ki m th có kh n ng ki m th t h p các u

ki n trong ó các tr ng thái " úng" và "sai" c a t ng u ki n u c th c hi n ít nh t m t l n.
Hình 1-5-3
Bao ph u ki n Sai úng
úng
Quy t nh
Sai úng Sai
Sai úng
Các l nh
Sai úng úng úng
Ch ng h n, n u u ki n quy t nh trong Hình 1-5-3 là "N u A = úng Ho c B = úng," thì t t c

các ng i c l y khi ho c A ho c B úng ph i c bao ph b i các tr ng h p ki m th .
Cho nên, d li u gây ra vi c th c hi n c a hai ng c v trong Hình 1-5-4 thi t l p nên các
tr ng h p ki m th .
Hình 1-5-4
Tr ng h p ki m th c a bao ph u
• ‚
ki n
A úng Sai
B Sai úng
„ Bao ph quy t nh/ u ki n
Trong tr ng h p bao ph u ki n, các tr ng thái " úng" và "sai" c a t ng u ki n A và B c a

a u ki n u c ki m th . Tuy nhiên, ng i cho "A = " úng" và B = " úng"" và ng i
cho "A = "sai" và B = "sai" không c ki m th . M t khác, bao ph quy t nh/ u ki n c áp
ng cho bao ph u ki n c t h p thêm (xem Hình 1-5-5).
Hình 1-5-5
Ví d v bao ph quy t nh/ u ki n
Trong ví d c v trong Hình 1-5-5, ng i c th c hi n khi u ki n là "sai" c bao ph

i tr ng h p ki m th . Do ó, ba ng i c v trong Hình 1-5-6 c tr ng h p ki m th
này bao quát.
Hình 1-5-6
Các tr ng h p ki m th cho bao quát
• ‚ ƒ
quy t nh/ u ki n
A úng Sai Sai
B Sai úng Sai
… Bao ph a u ki n
Bao ph a u ki n s d ng các tr ng h p ki m th bao quát t t c các ng i c th c hi n

tu thu c vào t t c các t h p u ki n " úng" và "sai" và làm cho m i l nh c bao hàm u
c th c hi n ít nh t là m t l n.
Hình 1-5-7
Bao ph a u ki n
Trong ví d c v trong Hình 1-5-7 n i u ki n quy t nh là "N u A = úng ho c B = sai, " các
ng i c ch n gi a t t c các giá tr c a A và B u c xét chu n b cho các tr ng h p
ki m th . K t qu là b n ng i sau ây trong Hình 1-5-8 t o nên các t h p c th c hi n b i
các tr ng h p ki m th .
Hình 1-5-8
Tr ng h p ki m th cho bao
• ‚ ƒ „
ph a u ki n
A úng úng Sai Sai
B úng Sai úng Sai
(2) Ki m th h p en
Trong ki m th h p en, không xem xét t i c u trúc bên trong và c u trúc logic c a mô un. Nói
cách khác, mô un c coi nh h p en. Sau ó, d li u ki m th c thi t k b ng cách ch chú
ý t i giao di n (cái vào và cái ra) c a t ng mô un.
Hình 1-5-9
Ki m th h p en
u vào
p box
en
Output
Black
u ra
Input
(M t mo un ho c
(Acác
module
mo un others)
or khác)
<Các chi ti details

<Internal t bên trong v n
are not
chtaken
a into c consideration>
xem xét>
Các tr ng h p ki m th c thi t k theo cách sau:
• Phân ho ch t ng ng
Trong phân ho ch t ng ng, d li u c phân ho ch thành nhi u nhóm khác nhau (các l p
ng ng), m i ph n t có cùng tính ch t. Sau ó m t m nh d li u trong m i nhóm c dùng
nh giá tr i di n cho t ng nhóm. Trong phân ho ch t ng ng, d li u c phân ho ch thành
t trong hai l p sau:
• pt ng ng h p l : p d li u n m trong mi n h p l .
• L p t ng ng không : p d li u n m trong mi n không h p l (l i).
pl
Sau ó d li u n hình cho t ng l p c l a ra cho tr ng h p ki m th .
Hình 1-5-10 Phân ho ch t ng ng
, − 2, − 1, 0 1, 2, 3, 4 5, 6, 7, 8,
pt ng ng pt ng ng
pt ng ng h p l
không h p l không h p l
li u ki m th : − 1, 3, 8
Trong Hình 1-5-10, n u l p t ng ng h p l bao g m 1 t i 4, thì t p d li u bi u di n cho t ng

p, ch ng h n, "-1, 3, 8" có th c dùng làm d li u ki m th .
‚ Phân tích giá tr biên
Phân tích giá tr biên là ph ng pháp phân tích dùng các giá tr biên c a l p t ng ng h p l
làm d li u ki m th .
Hình 1-5-11 Phân tích giá tr biên
, − 2, − 1, 0 1, 2, 3, 4 5, 6, 7, 8,
pt ng ng pt ng ng
pt ng ng h p l
không h p l không h p l
li u ki m th : 0, 1, 4, 5
Trong Hình 1-5-11, n u l p t ng ng h p l bao g m d li u c a 1 t i 4, thì t p các giá tr biên

a t ng l p, ch ng h n, "0, 1, 4, 5" có th c dùng làm d li u ki m th .
ƒ th nhân-qu
Trong phân ho ch t ng ng và phân tích giá tr biên, d li u c phân lo i phân tích. Tuy
nhiên, th nhân-qu cung c p m t ph ng pháp thi t k các tr ng h p ki m th có hi u qu
cho các mô un mà vi c phân ho ch thành l p có khó kh n.
<Cách t o ra th nhân qu >
1. T t c các nguyên nhân (cái vào) và k t qu (cái ra) u c l y d a trên c t .
2. M i quan h gi a nguyên nhân (cái vào) và k t qu (cái ra) c di n t làm cho m i
quan h logic c rõ ràng.
3. B ng quy t nh c chu n b d a trên các th . D li u ki m th c t o ra d a trên
các b ng này.
Ví d
(Mô t v ct )
- S các ch th ki m tra là 5.
- "Pass" là cái ra, n u k t qu c a b n hay nhi u ch th là thành công.
- "Temporary pass" là cái ra, n u k t qu trong hai hay ba ch th là không thành công.
- "Failure" là cái ra, n u k t qu trong ch m t ch th là thành công.
(Th t c 1) L y ra t t c các quan h gi a nguyên nhân (cái vào) và k t qu (cái ra) d a trên
ct .
Hình 1-5-12
Quan h gi a nguyên nhân
Nguyên nhân (cái vào) t qu (cái ra)
(cái vào) và k t qu (cái ra)
• K t qu trong b n hay
nhi u ch th là thành ƒ Pass
công
„ Temporary pass
‚ K t qu trong hai hay
nhi u ch th là thành … Failure
công
(Th t c 2) Di n d t m i quan h gi a nguyên nhân (cái vào) và h u qu (cái ra) trong th

làm cho m i quan h logic c rõ ràng.
Hình 1-5-13
Ý ngh a c a kí hi u c dùng trong th nhân-qu là
th nhân-qu
nh sau:
Kí hi u Ngh a Mô t
ng u a
(1) A a b úng, b úng.
3 ng
1
∧ 4 a
AND u a úng và b úng, c
(2) ∧ c
(tích) úng.
b
2 5
Các s • t i … t ng ng v i nh ng a OR u a úng hay b úng,

trong Hình Figure 1-5-12 (Th t c (3) ∨ c
(t ng) c úng.
1). b
a NOT
(4) b u a sai, b úng.
(Ph nh)
a
(5) Bao hàm a bao hàm b .
b
a u a úng, b sai, hay n u
(6) E Lo i tr a sai, b úng.
b
a
(7) R Yêu c u a yêu c u b .
b
(Th t c 3) B ng quy t nh c chu n b d a trên các th .

Hình 1-5-14
ng quy t nh Qui t c c dùng trong b ng
quy t nh c v nh sau:
Tiêu qui t c
Tr ng h p ki m th 1 2 3 Tên b ng 1 2 L n
Nguyên nhân và k t qu
Qua b n hay nhi u ch th
Nguyên
1 Y N N u ki n 1 Y Y Y
nhân
2 Qua 2 hay nhi u ch th  Y N u ki n 2 Y  Y

3 Pass c a ra X   u ki n 3 Y  N
K t qu
4 Temporary c a ra  X  M M M M
5
Failure c a ra   X u ki n n   Y
u ki n 1 X X X
u ki n 2  X X
u ki n 3 X  X
M M M M
u ki n n   X
Tên b ng: ch ra tên logic • Các hàng cho hành ng: M i hàng ch ra li u
• Tiêu qui t c: ch ra s hi u phân bi t vi c x lí có c th c hi n hay không.
các qui t c quy t nh logic. X: X lí c th c hi n.
• Các hàng cho u ki n: M i hàng bao g m : Không x lí nào c th c
t u ki n ra quy t nh trong ch ng trình. hi n.
Y: "true"
N: "false"
: Không ra quy t nh.
„ Ph ng pháp thi t k th c nghi m
Lí t ng là thi t k m i tr ng h p ki m th có th quan ni m c và ti n hành các ki m th b ng

vi c dùng chúng. Tuy nhiên, u này yêu c u kh i l ng l n công vi c ki m th . Do ó, ph ng
pháp thi t k th c nghi m, m t d ng c a phân tích th ng kê, c dùng cho các ki m th có yêu
u s l ng l n d li u. Vi c phân tích d li u ki m th b ng ph ng pháp này và dùng các k t
qu nh các tr ng h p ki m th t o kh n ng ti n hành ki m th hi u qu .
Ví d Ki m tra d li u v sinh viên -- vi c ki m tra h p l v s hi u ng kí sinh viên và mã các
tr ng ph thông h t t nghi p ra, và ki m tra v b c -- c ti n hành.
(Th t c 1) Tám tr ng h p ki m th c hình dung ra, n u t t c các tr ng h p ki m th
u c gi thi t cho t t c các t h p c a ba kho n m c này: ki m tra tính h p
c as ng kí sinh viên và ki m tra tính h p l c a mã tr ng ph thông h
t nghi p và ki m tra v b c t t nghi p.
Hình 1-5-15 Kho n m c

Mã tr ng ph
ng kí sinh viên c
li u sinh thông
viên hi u ki m th
1 pl pl c a vào
2 pl pl không c a vào
3 pl Không h pl S c a vào
4 pl Không h pl S không c a vào
5 Không h pl pl c a vào
6 Không h pl pl không c a vào
7 Không h pl Không h pl S c a vào
8 Không h pl Không h pl S không c a vào
(Th t c 2) Nh v i ba kho n m c này, b ng sau (ma tr n) ch ra m i quan h gi a chúng

c t o ra:
Hình 1-5-16 ng ch ra m i quan h
hi u ng kí sinh viên
Mã tr ng ph thông
pl Không h p l
c t t nghi p t
pl c a vào không c a vào
Không h p l không c a vào c a vào
ct h p
<Tr ng h p ki m th >
hi u Mã c a tr ng ph thông
ng kí sinh viên c
ki m th . c t t nghi p t
1 pl pl c a vào
4 pl Không h p l không c a vào
6 Không h p l pl không c a vào
7 Không h p l Không h p l c a vào
(Th t c 3) Khi c so sánh v i d li u v sinh viên trong Hình 1-5-15, ng i ta th y r ng

n trong chúng c l y ra. Có th k t lu n r ng, n u t t c b n phép ki m th
này u cho k t qu thành công, thì b n phép ki m th kia c ng ph i cho k t
qu thành công.
1.5.2 Ph ng pháp ki m m
th c hi n phát tri n h th ng theo cách t trên xu ng, c n ph i phát hi n l i s m nh t có th

c. u này là vì các l i b n kín s nh h ng r t l n t i công vi c nh ng giai n sau. Các
i c sinh ra trong thi t k h th ng i th nh h ng còn l n h n, nh trong pha l p k ho ch
s và thi t k ngoài gây nh h ng r t l n, làm t n kém r t nhi u s a l i. Công vi c s a l i
trong b o trì nghe nói còn g p vài ch c l n vi c s a l i trong vi t mã.
Cho dù ki m th có c ti n hành b ng vi c bao quát v m t lí thuy t m i tr ng h p ki m th có
th quan ni m c, thì vi c kh b i m i l i v n c là khó kh n theo quan m c nh ng ràng
bu c v th i gian c n thi t và các nhân t khác. Tuy nhiên, vi c làm gi m l i nhi u nh t có th c
n có tác ng l n lên ch t l ng và chí phí s a l i.
Do ó, ph i ti n hành h t m c nh ng n l c h p ki m m a ra các bi n pháp có hi u qu tìm
ra l i.
p ki m m nêu ra th o lu n và ánh giá u c th c hi n, trong t ng pha t vi c l p k
ho ch c s cho t i l p trình, rút ra nh ng m h hay m có v n n m trong cái ra (các tài
li u thi t k khác nhau và mã ngu n) c a t ng pha. Nói riêng, cu c h p ki m m c ti n hành
trong pha thi t k c g i là "ki m m thi t k ," trong khi h p ki m m cho pha phát tri n mã
ch ng trình c g i là "ki m m mã."
Các tác ng sau ây c trông i t vi c ti n hành các cu c h p ki m m.
<Các tác ng c a h p ki m m>
h i xem xét l i các m còn m h ã nêu, cho phép nh ng ng i tham d chia s cùng hi u
bi t.
n (l i), mà ng i ch u trách nhi m phát tri n th c t không th tìm ra n i, l i có th c
ng i khác phát hi n ra.
Các ch c n ng, hi u n ng và ch t l ng (k c tin c y, tính v n hành và tính b o trì) u có th
c c i thi n.
Trong nh ng kho n m c c mô t trên ây, h p ki m m c bi t m nh trong vi c phát hi n ra
n (l i).
Ta hãy so sánh, v i ví d c cho trong Hình 1-15-17 xem nh mô hình, các khía c nh kinh t cho
tr ng h p ki m m c ti n hành và tr ng h p khác mà ki m m không c th c hi n.
i không tác ng n
Hình 1-5-17 a
Ph n tr m l i phát
các quy trình khác (a)

it quy trình tr c i c x lý t quy
Mô hình so sánh theo i tác ng n các trình sau
khía c nh kinh t quy trình khác
hi n (%)
i c tìm ra trong
quy trình
<Khi không th c hi n ki m m> Mã hóa và thi t k

ho ch c b n 2 Thi t k ngoài Thi t k trong
0 2 7 40
6 7 40
15 55
0 4 0 8 0 0
0 4X1 8 X 3.5 15 15 X 5
% % % %
6 9 20 30
145
Ki m th h 36 Ki m th tích 72 Ki m th nv
18 th ng p
50% 50% 50%
<Khi th c hi n ki m m>
Mã hóa và thi t k
ho ch c b n 1 Thi t k ngoài Thi t k trong
3 10
0 3 1 3 10
6 14
50 2 50 3 60 70
0 2X1 3 X 3.5 4 4X5
% % % %
6 9 20 30
18
Ki m th h 4 Ki m th tích 9 Ki m th nv
2 th ng p
50% 50% 50%
<Khi ki m m không c th c hi n>

(L p k ho ch c s )
Sáu l i c len vào và c truy n qua thi t k ngoài ti p theo.
(Thi t k ngoài)
Chín l i m i c len vào, và 15 l i t ng c ng c truy n qua thi t k trong ti p theo.
(Thi t k trong)
Trong s 15 l i, 7 l i c truy n qua thi t k trong. Ta gi thi t ây là 8 l i còn l i
nh h ng t i các l i khác, làm len thêm trung bình 3.5 l i cho m i l i nh n c. Bên
nh ó, 20 l im i c len vào trong pha này, em t ng s l i b truy n sang pha
thi t k ch ng trình và vi t mã là 55.
(Thi t k ch ng trình và vi t mã)
Trong s 55 l i t ng c ng, 40 l i truy n qua pha thi t k ch ng trình và vi t mã. Tuy
nhiên, ta l i gi thi t ây r ng 15 l i còn l i nh h ng t i các l i khác, làn len trung
bình n m l i cho m i l i nh n c. Bên c nh ó, 30 l i m i c t o ra, em s l i b
truy n vào pha ti p là 145.
(Ki m th n v , ki m th tích h p và ki m th h th ng)
Ta gi s r ng t l phát hi n l i là 50% cho t ng ki m th .
(K t qu )
th ng hoàn ch nh ch a 18 l i.
<Khi ki m m c th c hi n>
(L p k ho ch c s )
Sáu l i c len vào. Gi thi t r ng h p ki m m ây t o kh n ng l i c phát
hi n quãng 50%, s l i b truy n qua pha thi t k ngoài tr thành ba.
(Thi t k ngoài)
Chín l i m i c len vào. Gi s r ng h p ki m m ây t o kh n ng l i c
phát hi n quãng 50%, s l i b truy n qua pha thi t k ngoài tr thành sáu.
(Thi t k trong)
Trong s sáu l i, ba l i c truy n qua thi t k trong. Ta gi thi t ây là ba l i còn
i nh h ng t i các l i khác, làm len thêm trung bình 3.5 l i cho m i l i nh n c.
Bên c nh ó, gi s r ng 20 l i m i c t o ra và r ng h p ki m m t o kh n ng
i c phát hi n v i t l 60%, s l i b truy n sang pha thi t k ch ng trình và vi t
mã tr thành 14.
(Thi t k ch ng trình và vi t mã)
Trong s 14 l i t ng c ng, 10 l i truy n qua pha thi t k ch ng trình và vi t mã. Ta l i
gi thi t ây r ng b n l i còn l i nh h ng t i các l i khác, làm len trung bình n m
i cho m i l i nh n c. Bên c nh ó, gi s r ng 30 l i m i c t o ra và r ng h p
ki m m t o kh n ng l i c phát hi n v i t l 70%, s l i b truy n vào pha ki m
th tr thành 18.
(Ki m th n v , ki m th tích h p và ki m th h th ng)
Ta gi s r ng t l phát hi n l i là 50% cho t ng ki m th .
(K t qu )
th ng ã phát tri n ch a 2 l i.
Các tr ng h p khác nhau c xem xét. Tuy nhiên, nh c mô t trên, t ng s l i còn l i
trong tr ng h p ki m m c th c hi n là hoàn toàn khác. Do ó, ki m m hi u qu nên
c ti n hành.
Các ph ng pháp h p ki m m n hình bao g m gi i trình (walkthroughs) và giám nh
(inspection).
(1) Gi i trình
Gi i trình c ti n hành b i ng i t o ra v t ph m, và nh ng ng i có liên quan (ngang quy n)
nh m phát hi n l i trong thi t k và mã hoá s m nh t có th c c i thi n ch t l ng.
(2) Giám nh
Giám nh, m t ph ng pháp chính th c hoá vi c gi i trình, nh m phát hi n l i trong thi t k và mã
hoá s m nh t có th c làm t ng ch t l ng. Cu c h p giám nh, do m t ng i ch to , còn
i là "ng i d n ch ng trình", ch u trách nhi m t ch c h p, s ki m m l i các ti n trình k c
vi c s a l i và ki m tra k t qu s a ch a, và vai trò c a t ng ng i tham d c ng c xác nh chi
ti t.
(3) Nh ng mc n c xem xét trong khi ti n hành h p ki m m

Khi ti n hành h p ki m m, thì nh ng m sau nên c tính t i:
<Nh ng m c n xét t i>
Tài li u s d ng trong cu c h p nên c phân phát hai hay ba ngày tr c ó, và m i ng i tham
c n ph i c chúng tr c khi vào th o lu n v i nh ng ng i tham d khác.
p trung vào vi c phát hi n l i và làm cu c h p ng n nh t có th c. T ch c các cu c h p nh
y th ng xuyên s làm gi m kh i l ng công vi c ph i làm l i.
Nhi u ng i, nh ng ch ng i phát tri n m i nên tham gia vào cu c h p này.
Ng i qu n lí nên tránh tham d vào cu c h p này. Cu c h p này c t ch c phát hi n l i.
u ng i qu n lí tham d vào cu c h p, thì nh ng ng i tham d s ng n ng i a ra ý ki n riêng
a mình m t cách t do, làm gi m ti m n ng phát hi n l i mà cu c h p áng có.
1.5.3 Thi t k ki m th và ph ng pháp qu n lí
(1) ng cong l i
ng cong l i a ra m t mô hình dùng m t s các l i c l ng v m t nh l ng tin c y
a ch ng trình. ng cong này, c ng còn c g i là " ng cong t ng tr ng tin c y" và
"mô hình c n toán h c," c chu n b b ng vi c t s l i tích lu vào tr c ng và th i gian vào
tr c ngang. M t m u n c nh v gi a ng cong này và h i t cu i cùng c t t i.
ng cong h u c n và ng cong Gompertz th ng c dùng cho m c ích này.
Hình 1-5-18
The accumulated number of
Ví d v ng cong
i tích l y
i ARC ( ng cong
S lerrors
ng tr ng tin
y)
Time
Th i gian
(2) Bi u qu n lí l i
Bi u qu n lí l i qu n lí các l i b ng vi c dùng ng cong l i (xem Hình 1-5-19).
Hình 1-5-19
The accumulated number of
Ví d v bi u qu n
i tích l y
lí l i
S lerrors
Time
Th i gian
li u th c t c so sánh v i ng cong l i, và có th ti n hành các ánh giá sau.

- Vi c xây d ng b ch m (A) : Dùng các tr ng h p ki m th phát hi n và
môi tr ng ki m th không tho áng c n
c xem xét.
- S h i t không t t i (A) : Ch ng trình ph i c xem xét l i.
- S các l i tích lu c : Ch t l ng có th cao hay các tr ng h p
phát hi n v n còn th p h n ki m th c dùng có th không t t.
ng cong l i (A)
- S các l i tích lu c : Các tr ng h p ki m th c dùng có th
phát hi n v t h n ng t hay ph m ch t c a ch ng trình có th
cong l i (B) không t t.
Tính t i nh ng d li u thu c th c t và m c k n ng c a ng i phát tri n, có th a ra ánh
giá v tr ng thái c a các ti n trình ki m th và ch t l ng c a ch ng trình.
(3) Bao ph
"Bao ph " c ng còn c g i là "bao ph ki m th ." Vi c bao ph m t ch ng trình ngh a là s
ph n tr m các con ng c bao ph tính theo t t c các ng i có trong ch ng trình, và c m
này ch ra cách di n t nh l ng cho ph ng pháp bao ph ã c mô t v ki m th h p
tr ng.
(4) Thi t k ki m th
Ng i ta ã bi t r ng ph ng pháp ki m th bao g m ki m th h p tr ng và ki m th h p en và
có vài ph ng pháp thi t k các tr ng h p ki m th . Vi c dùng các tr ng h p thi t k c
sinh ra ch v i m t trong hai ph ng pháp này là không . Nói chung, ti n hành ki m th d a trên
ki m th h p en là hi u qu cho ki m th ch c n ng, và b sung vào chúng v i ki m th h p
tr ng.
Các u ki n biên cho cái vào và cái ra và các u ki n chuy n i c ki m tra d a trên tài li u
thi t k ngoài cho ch ng trình. Sau ó các tr ng h p ki m th c sinh ra. Các tr ng h p ki m
th bao gi c ng nên c gi i h n vào nh ng tr ng h p ki m tra li u ch c n ng c n thi t (cái gì)
có c t t i không.
a trên danh sách ngu n ch ng trình và các c t chi ti t (liên quan t i các thu t toán c mô
trên c s câu l nh, nh c t ch ng trình và c t mô un), các hình m u phân nhánh c a
ch ng trình c ki m tra. Sau ó các tr ng h p ki m th t o kh n ng cho các u ki n " úng"
và "sai" c a m i ch có ki m tra u ki n c th c hi n và t o ra.
Ki m tra r ng các tr ng h p ki m th • và ‚ c mô t trên có th th c hi n m i l nh c
bao hàm. V i các chu trình, các tr ng h p ki m th u ki n ra kh i chu trình 0, 1, và s l n t i
as c t o ra.
Sau khi t o ra các tr ng h p ki m th cho •, ‚ và ƒ, k t qu ki m th cho t ng tr ng h p
ki m th v m t lí thuy t c gi thi t làm sinh ra tài li u u ki n ki m th .
(5) Len l i
Không th nào kh b h t m i l i trong ph n m m. u này là vì không th nào ki m ch ng c
ng không có l i còn l i. Dijkstra, ng i ngh l p trình có c u trúc, ã nói:
"Ki m th ch ra r ng l i t n t i, nh ng không th ch ng minh c r ng không còn l i n a."
Myers, ng i ngh thi t k có c u trúc, ph i nói u này v ki m th :
"Ki m th là ti n trình ki m tra r ng ch ng trình là úng, hay nói cách khác, là không ch ra r ng
ch ng trình không có l i."
"Ki m th là ti n trình th c hi n ch ng trình phát hi n ra l i."
Rút c c, không ai có th nói r ng, "ch ng trình là không có l i" ngay c sau khi ã ti n hành các
phép ki m th . Tuy nhiên, th i h n chuy n giao c xác nh cho vi c phát tri n h th ng. Do ó,
n ph i hoàn thành vi c phát tri n h th ng và b t u v n hành th c t . H u qu là, s n lúc
ng i thi t k b bu c ph i tuyên b r ng ho t ng ki m th ã c hoàn t t.
Vi c len l i là m t ph ng pháp ánh giá ngày hoàn thành ho t ng ki m th v m t con s ;
các l i ã bi t c len vào m t cách có ch ý, và s l i c h u v n còn s c c l ng d a
trên t s c a l i c h u ã c phát hi n v i s l i ã bi t c phát hi n.
Hình 1-5-20
Len l i Ch ng trình Ch ng trình
Ki m Ph ng trình l ic h u=E
th ánh giá
i c
phát hi n
l ic h u=E l ic h u=e
l i ã bi t = S l i ã bi t = s
Ch ng trình áng giá

Ch ng trình
Bi u di n tin c y R:
Gi s s Ki m th
ic h u (Cho n khi N u e=m,
n nh t là iS c R=1.
m phát hi n)
N u e<m
i c R=S/(S+m+1)
phát hi n
l ic h u=E l ic h u=e
l i ã bi t = S l i ã bi t = S
1.6 Môi tr ng phát tri n

Nhu c u c a các xí nghi p ã ngày m t a d ng và nâng cao. Tình hu ng th tr ng thay i nhanh
chóng. Các công ti s b e do n u h không áp ng nhanh chóng c ng nh nh t quán v i nh ng
thay i này. Do ó, h thông tin, h tr cho m i khía c nh ho t ng kinh doanh, ph i c phát
tri n trong th i kì ng n, và ph i cao v ch t l ng. N u vi c phát tri n h th ng c n nhi u n m, thì
tình hu ng bao quanh h th ng s tr nên hoàn toàn khác khi nó c hoàn t t, và nhi u u t vào
vi c phát tri n b phí hoài. Do ó, nh ng th i kì phát tri n dài nh v y là không c phép i v i
các h th ng qui mô l n, có t m quan tr ng l n.
Trong m c này chúng ta s th o lu n v các môi tr ng phát tri n, ph n l n nh m vào "làm t ng
ng su t phát tri n". N u công vi c ct ng hoá nhi u nh t có th c và các c u ph n c
dùng n m c t i a có th c, nh trong s n xu t các s n ph m công nghi p, thì các s n ph m
ch t l ng cao và u nhau s c sinh ra.
1.6.1 Công c h tr phát tri n
Các ki u công c h tr phát tri n h th ng hi n có s n c nêu trong Hình 1-6-1.

Các công c phát tri n bao g m m i th t trình so n th o v n b n và ngôn ng l p trình c hai u
ã c dùng trong các công c CASE c mô t sau ây. Có nhi u tu ch n, và chúng có th làm
ng th c s v n ng su t.
i ây, các ki u, ch c n ng và c tr ng c a công c h tr phát tri n s c mô t .
1.6 Môi tr ng phát tri n 89
Hình 1-6-1 Phân lo i các công c h tr phát tri n
Công c h tr Công c h tr thi t

thi t k trong khác
Công c h tr thi t
DB/DC
Công c h tr qu n
lí th vi n khác
Công c h tr l p
Ngôn ng l p trình
trình
Trình biên d ch và
thông d ch
Trình so n th o
Công c h tr Công c h tr Công c phân tích

phát tri n ki m th ch ng trình t nh
Công c phân tích

ch ng trình ng
Công c h tr ki m
th
Ph n cu ng/
khi n trình
sinh d li u ki m
th
Công c g l i
ng tác
Công c Công c CASE tích

CASE p (I-CASE)
Công c CASE c cung c p

nh d ch v cho n n phát tri n
Công c DCASE
chung
Công c CASE pha

th ng (U-CASE)
Công c CASE pha

(L-CASE)
Công c CASE b o
trì
(1) Công c h tr thi t k trong

Các công c h tr thi t k trong, c cung c p ch y u nh m t ph n c a h th ng h tr phát
tri n tích h p. Vì vi c phát tri n b ng cách dùng mô hình thác c ti n hành theo ph ng pháp
trên xu ng, nên công vi c ti n trình v sau c th c hi n v i vi c dùng thông tin c ng kí và
sinh ra theo công c h tr thi t k trong.
Hình 1-6-2 V trí c a công c h tr thi t k trong
Công c h tr thi t k ngoài
Công c h tr phát
<Dùng thông tin>
Công c h tr thi t k trong
<Cung c p thông tin>

Công c h tr l p trình
Công c h tr thi t k trong c dùng ch y u h tr cho công vi c sau.

• H tr thi t k các lo i
- Phân ho ch ch c n ng, và thi t k có c u trúc
- Thi t k màn hình
- Thi t k (t p) d li u v t lí
- Thi t k các tài li u a d ng
- Thi t k thông báo
‚ H tr thi t k DB/DC (DataBase/Data communication - C s d li u/truy n thông d li u)
- Thi t k DB
- Thi t k DC (k c các thông báo gi a các thi t b cu i và máy ch trong h th ng tr c
tuy n)
ƒ Qu n lí các th vi n
- Qu n lí th vi n các ph n d li u c a COBOL
- Qu n lí các th vi n macro c a h p ng
Hình 1-6-3 ch ra m i quan h gi a cái vào c a m t công c h tr thi t k , vi c th c hi n c a công
, và cái ra t công c này.
Hình 1-6-3 Cái vào c a công c h tr thi t k trong và cái ra t công c này
Thông tin thi t k trong
Phát tri n tài

Công c thi t k nguyên thông tin c dùng trong
trong các x lí khác
Tài li u c
Sinh ra danh sinh ra
sách th
vi n
- Danh sách th vi n cho - Thông tin thi t k k c bi u

ph n d li u c a COBOL quan h ch ng trình
- Danh sách th vi n - Thông tin t p
macro cho h p ng - Thông tin c s d li u
- Thông tin thông báo
(2) Công c h tr l p trình

Công c h tr l p trình bao g m ph n m m nh các ch ng trình d ch v c dùng trong l p
trình. Nó c ng bao g m:
- Công c l p trình
- Các b x lí ngôn ng
- Trình so n th o
i ây s cung c p các chi ti t v t ng kho n m c này.
• Ngôn ng l p trình
Ngôn ng l p trình có th c phân lo i nh trong Hình 1-6-4.

n ây, các ngôn ng phi th t c, n hình là ngôn ng th h b n (4GL) và k c SQL, ã c
dùng th ng xuyên. u này là vì 4GL cung c p n ng su t cao h n 3GL (ngôn ng th h ba).
Hình 1-6-4 Các ki u c a ngôn ng l p trình
Ngôn ng máy
Ngôn ng h ng
máy p ng (ngôn ng kí hi u)
(ngôn ng c p
Ngôn ng l p th p)
trình v n n ng FORTRAN
COBOL Ngôn ng
Ngôn ng h ng
PL/I
n th h 3
Ngôn ng C
(ngôn ng c p
Pascal
cao) 4GL (SQL và ngôn ng khác)
<ngôn ng th h 4>
Ngôn ng mô ph ng (GPSS, DYNAMO và các ngôn ng

khác)
Ngôn ng x lí danh sách (LISP, SNOBOL )
Ngôn ng Ngôn ng xây d ng và k ngh dân s (COGO, STRESS..
chuyên d ng Ngôn ng thao tác công th c (FORMAC )
Ngôn ng u khi n s (APT )
Ngôn ng u khi n ti n trình
Ngôn ng CAD, ngôn ng CAM và các ngôn ng khác
‚ B x lí ngôn ng
a. Trình biên d ch - Compiler

Trình biên d ch, b x lí ngôn ng c dùng trong các ngôn ng biên d ch nh COBOL, d ch toàn
ch ng trình g c, xem nh m t toàn th , thành các i t ng (các ch ng trình ngôn ng máy).
b. Trình thông d ch - Interpreter
Trình thông d ch, b x lí ngôn ng c dùng trong các ngôn ng thông d ch nh BASIC, th c
hi n các l nh ngu n theo t ng dòng m t. Nó cho phép d dàng g l i, b i vì ngay c mã c a
ch ng trình không y c ng có th c th c hi n.
ƒ Trình so n th o
Trình so n th o là ph n m m sinh ra và so n th o các ch ng trình. Trình so n th o bao g m

trình so n th o v n b n và trình so n th o c u trúc.
a. Trình so n th o v n b n
Trình so n th o v n b n c dùng sinh ra và s a i ch ng trình.
b. Trình so n th o c u trúc
Trình so n th o c u trúc, m t trình so n th o làm cho ch ng trình c s a i, v i c u trúc c a
chúng c làm rõ ràng, cho phép nhi u c t khác nhau bên c nh ch ng trình c so n th o.
(3) Công c h tr ki m th
c ích chính c a ki m th là lo i b l i. và n l c t t nh t ph i c th c hi n tt im c
ích. Tuy nhiên, công vi c sinh ra d li u ki m th l i òi r t nhi u lao ng. T n nhi u th i gian
vào nh ng vi c nh v y là không khôn ngoan.
lo i b l i m t cách có hi u qu c ng nh làm cho t ng phép ki m th cân b ng và không
thiên v , c n dùng công c nhi u nh t có th c.
Có các ki u công c h tr ki m th khác nhau. Chúng i th c phân lo i thành hai ki u sau:
- Công c h tr ki m th ch ng trình
- Công c h tr th c hi n ki m th
• Công c h tr ki m th ch ng trình
Công c h tr ki m th ch ng trình bao g m công c phân tích ch ng trình t nh c dùng

phân tích ch ng trình mà không th c hi n chúng và công c phân tích ch ng trình ng c
dùng phân tích ch ng trình trong khi th c hi n chúng.
‚ Công c h tr th c hi n ki m th
Công c h tr th c hi n ki m th bao g m các công c cung c p môi tr ng cho các mô un câm

n t i trong ki m th móc n i, và các b sinh d li u ki m th mà v i tham bi n c cho, s sinh
ra d li u m t cách t ng.
Hình 1-6-5 Các công c h tr ki m th khác nhau
Công c Ch c n ng
c dùng t ng tính d c c a ch ng trình

Công c phân tích mã
ng trình
ngu n.
Công c phân Công c phân tích c u trúc c dùng sinh ra tr ng h p ki m th .

tích ch ng
Công c h tr ki m th ch
trình t nh Công c ki m giao di n mô un c dùng ki m giao di n gi a các mô un.
Các lu ng u khi n c theo dõi. Sau ó, d

Công c u ph i li u trên s th i gian m i ng d n cs
mô ph ng tr c tuy n ng và th i gian th c hi n c cung c p t i
các t p.
Công c phân
tích ch ng Công c ghi nh t kí h th ng T l dùng tài nguyên c a ra t p.
trình ng
Công c sinh và th c hi n d li u c dùng sinh ra d li u ki m th và th c
ki m th t ng hi n ch ng trình.
c dùng thi t l p môi tr ng n i các mo

Công c cu ng/driver
un và ch ng trình c cho ch y.
c dùng sinh ra d li u ki m th ch ng
sinh d li u ki m th
trình m t cách t ng.
Công c h tr th c Ch ng trình ngu n c hi n th trên màn
hi n ki m th Công c g l i t ng tác hình, vi c th c hi n c ti n hành theo ki u
ng tác.
li u trong n v b nh chính và thanh ghi
Ch ng trình c a ra thi t b ra và thi t b b nh .
ti n ích (d ch
) Tr ng thái th c hi n c a ch ng trình c theo
theo dõi v t
dõi liên ti p thu d li u c n thi t.
(4) Công c CASE

CASE là vi t t t c a Computer Aided Software Engineering - k ngh ph n m m có máy tính h
tr .
Công c CASE ch ra các công c h tr phát tri n nh m t i công vi c phát tri n ph n m m t ng
hay làm t ng hi u qu c a công vi c, và dùng các k thu t phát tri n khác nhau ct h pv i
thi t k ch ng trình có c u trúc, công ngh k ngh ph n m m, làm lõi.
• Các c tr ng c a công c CASE
Công c CASE bao g m nh ng c tr ng sau:

Công c CASE c phát tri n v i m c ích t p trung qu n lí vi c phát tri n h th ng và t ng
hoá các công vi c a d ng. Do ó, trong công c CASE, các d li u khác nhau v vi c phát tri n h
th ng cl u gi trong c s d li u thông tin phát tri n h th ng g i là "kho ch a." Nói cách
khác, d li u c l u gi trong kho ch a c dùng vào b t kì lúc nào t p trung vi c phát tri n
th ng và t ng hoá nhi u công vi c.
Các công c CASE khác nhau c dùng cùng nhau bao quát toàn b các ti n trình c a vi c phát
tri n h th ng.
Giao di n ng i dùng c th ng nh t làm công v c d dàng h n.
Công c này cung c p d li u, không ch cho công vi c phát tri n nh phân tích và thi t k , mà t t
các d li u v phát tri n h th ng, k c d li u v qu n lí ch t l ng và qu n lí d án.
‚ Các ki u công c CASE
Công c CASE bao g m các công c c nêu trong Hình 1-6-6.
Hình 1-6-6 Các ki u công c CASE
<Ti n trình phát tri n> <Công c CASE tích h p (I-CASE)>
p k ho ch c s
Công c CASE cung c p d ch v n n

Công c CASE
(Giao di n ng i dùng chung)

Thi t k ngoài pha th ng
Th vi n kho phát tri n

(U-CASE)
Công c CASE chung
Thi t k trong
phát tri n
Thi t k ch ng trình
Công c CASE
pha h
p trình (L-CASE)
Ki m th
n hành và b o trì Công c CASE

o trì
a. Công c CASE cho pha th ng (U-CASE)

Công c CASE cho pha th ng bao g m các pha l p k ho ch cho t i pha thi t k trong. V i
ph ng pháp có c u trúc nh DFD, công c này h tr cho các lo i công vi c thi t k bao g m các
công vi c cho mô hình hoá, xác nh yêu c u, c s d li u và m ng.
b. Công c CASE cho pha h (L-CASE)
Công c CASE cho pha h bao quát pha thi t k ch ng trình cho t i pha thi t k ki m th . Nó h
tr vi c l p trình t ng và t ng hoá các phép ki m th .
c. Công c CASE b o trì
Công c CASE b o trì h tr cho vi c s a i và s a ch a h th ng, và công vi c b o trì.
d. Công c CASE chung (Giao di n ng i dùng chung)
Công c CASE chung h tr cho công vi c qu n lí bao quát toàn b ti n trình phát tri n h th ng,
bao g m qu n lí tài li u và qu n lí d án.
e. Công c CASE cung c p các d ch v n n phát tri n
Công c CASE cung c p các d ch v n n phát tri n a ra giao di n gi a công c CASE và vi c h
tr cho vi c tích h p c a các công c .
f. Công c CASE tích h p (I-CASE)
Công c CASE tích h p, trích ra nh ng ph n áng chú ý nh t trong s các công c CASE, tích h p
các ch c n ng do công c CASE cung c p trong t ng pha t pha th ng t i pha b o trì, cung c p s
tr cho m i pha c a vòng i h th ng m t cách nh t quán.

RAD (Rapid Application Development - Phát tri n ng d ng nhanh) là ph ng pháp t o kh n ng
cho vi c phát tri n h th ng có hi u qu b ng cách bu c s tham d c a ng i dùng ngay t các
pha u tiên trong vi c phát tri n h th ng và b ng vi c t ng hoá công vi c phát tri n b ng vi c
dùng y công c CASE tích h p.
Hình 1-6-7 Công c CASE tích h p
Công c CASE
Công c CASE
cung c p d ch v
Công c CASE n phát tri n
Công c CASE
<Giao di n>
Công c CASE Vi c qu n lí phát tri n h

th ng có th th c s c
tích h p p trung hoá
1.6.2 EUC và EUD
t cách hình th c, vi c phát tri n h th ng là công vi c do b ph n h thông tin th c hi n. Tuy

nhiên, khi kh i l ng b o trì h th ng hi n có làm t ng l ng vi c t n ng l i thì b ph n này
không th m ng vi c s n sàng gi i quy t các d án phát tri n m i. Thêm vào ó, ng i dùng
cu i bây gi mu n dùng d li u m t cách t do. Trong nh ng tình hu ng nh v y, khái ni m v
EUC (End User Computing - Tính toán ng i dùng cu i) và EUD (End User Development - Phát
tri n ng i dùng cu i), ch ra r ng b n thân ng i dùng cu i phát tri n h th ng riêng c a mình, ã
thu c s ng h . ng sau nh ng lí do làm cho EUC và EUD thành có th , t n t i s ki n là
máy tính cá nhân ã c dùng r ng rãi và các ch c n ng c a chúng c ng ã nâng cao, và r ng các
gói ph n m m thân thi n ng i dùng, nh trang tính và ph n m m c s d li u n gi n, ã tr
nên s n có.
(1) Dùng ph n m m trang tính

Ph n m m trang tính ã c phát tri n dùng trong vi c k t t p d li u và sinh ra các b ng. Ph n
m này c ng t o kh n ng cho d li u ck tt p c bi u di n d i d ng th y c nh
ho . V i nh ng ch c n ng này c dùng nh công c nghi p v , có th phát sinh ra các h th ng
nghi p v n gi n. Thêm vào ó, ph n m m trang tính c cung c p cùng các ch c n ng l y
li u t h th ng x ng s ng. Các ch c n ng này cho phép ng i dùng l y các d li u c n thi t
h th ng x ng s ng và thao tác nó m t cách t do.
n ây, GUI ã c h tr trong các giao di n ng i dùng, cung c p môi tr ng phát tri n t t
n và các kh n ng thao tác t t h n.
(2) Dùng ph n m m c s d li u
Ph n m m c s d li u l n nh ph n m m c dùng trong các h x ng s ng là không c n cho
EUC. Tuy nhiên, ph n m m c s d li u có th l y d li u t h th ng x ng s ng. Do ó, ph n
m này có kh n ng l y ch nh ng d li u c n thi t t h th ng x ng s ng, r i thao tác và phân
tích nó. Nói chung, d li u c l y ra và thao tác trong h th ng phòng ban thì không c ghi l i
vào h th ng x ng s ng. Không c n ph i nói, có th sinh ra c s d li u b ng vi c a vào d
li u riêng c a phòng ban và dùng nó.
• Chu n hoá c s d li u
Thi t k c s d li u là quan tr ng trong vi c t o ra c s d li u. Vi c chu n hoá c s d li u là

công vi c n ng n , nh ng m t s ph n m m c s d li u c cung c p v i các ch c n ng chu n
hoá c s d li u t ng khi d li u c n thi t c a vào.
‚ Thao tác d li u
li u c thao tác m t cách t ng tác b ng v êc dùng nh d ng ch l nh hay nh d ng menu,

còn các câu l nh SQL ct ng sinh ra. Do ó, vi c làm cách s d ng t ng t mô ph ng, nh
phân tích, là hoàn toàn d dàng, không òi h i tri th c c bi t. Khi k n ng c c i ti n, vi c s
ng c nâng cao h n, nh mã hoá và th c hi n các câu l nh SQL, c ng tr thành có th .
1.7 Qu n lý phát tri n 97
1.7 Qu n lí phát tri n
1.7.1 p k ho ch d án
hoàn thành thành công m t d án phát tri n, thì vi c l p k ho ch tr c, và qu n lí d a trên các

ho ch ó là quan tr ng. Vi c chu n b các k ho ch giúp làm cái nhìn toàn c nh v d án phát
tri n c rõ ràng, t o kh n ng ki m tra và nghiên c u tr c v các v n và r i ro c a d án, bên
nh vi c xem xét v m c ích, ch c n ng và bao quát v h th ng, c ng nh kh i l ng công vi c
và s nhân công c n cho d án.
(1) L p k ho ch d án
Các k ho ch d án c t o ra cho các kho n m c sau:
- Cái ra, công vi c, l ch bi u, ch t l ng, r i ro và nh ng cái khác
- Ng i phát tri n : T ch c, b i d ng nhân l c, ph ng ti n trao i và
nh ng th khác
- Mua s m bên ngoài : N i mua s m, cách mua, th i gian giao hàng, ch t l ng
(hay k n ng) và nh ng th khác
- Môi tr ng phát tri n : Ph n c ng, ph n m m và các th khác
- Chi phí phát tri n : Chi phí nhân s , chi phí trang thi t b , chi tiêu và các chi
khác
Các k ho ch chi ti t c t o ra cho nh ng kho n m c này. Nh ng k ho ch này cung c p c s
ánh giá xem li u d án có nên c tri n khai hay không. Bên c nh ó, chúng c ng c dùng
làm ích cho vi c qu n lí sau khi d án c ch p thu n.
(2) Tính sinh l i c a d án

Vì vi c phát tri n h th ng c th c hi n nh m t ph n c a ho t ng kinh doanh, nên m t cách
nhiên tính sinh l i c n c th m dò sau khi phát tri n. u này có ngh a là vi c ánh giá chi
phí-hi u qu là c n thi t. N u vi c phát tri n h th ng c bi t là không sinh l i t pha l p k
ho ch, thì d án này s không c ch p thu n mà không có lí do tho áng, ch ng h n nh , h
th ng là c n thi t áp ng các yêu c u c a lu t pháp hay qui ch .
Cho dù tính sinh l i có c trông i t i pha l p k ho ch, thì u th ng x y ra là vào lúc hoàn
thành ng i ta th y d án này hoàn toàn ch ng l i l c gì. Ch ng h n, ta có th xét k ch b n sau ây:
Khách hàng thay i yêu c u vào pha thi t k , làm t ng kh i l ng công vi c c n thi t. Các ch c
ng c gi thi t tr c ây cho môi tr ng phát tri n th c t không c h tr tho áng.
Nh ng th mua t bên ngoài l i kém v ch t l ng, làm phát sinh nhi u vi c ph i làm l i và nh
ng t i th i h n giao hàng. M t s k ch b n ch nêu ra khi nào các hành ng c ti n hành. Có
th nói r ng các d án ó r t có th là không c x lí nh ã c l p k ho ch.
Do ó, vi c xem xét l i các k ho ch trong t ng pha tr thành c n thi t, duy trì tính sinh l i. Nói
riêng, nh ng s a i v các c t ph i c ph n ánh úng. Cho nên, an toàn ch t l ng, u
quan tr ng là ti n hành vi c qu n lí thay i.
1.7.2 p k ho ch, qu n lí và ánh giá ch t l ng
(1) QFD (Quality Function Deployment - Tri n khai ch c n ng ch t l ng)

Vi c ki m th ph n m m ch lo i b các khi m khuy t và duy trì ch t l ng ã c thi t k .
t khác, QFD là m t công ngh sinh ra ph n m m ch t l ng cao h n. QFD c phát minh ra
làm t ng ch t l ng c a thi t k ph n c ng. i c ng v QFD là nh sau: v i QFD, ch t l ng
a ph n m m bao g m các h con và các mô un c bi u di n nh c tr ng ch t l ng cho
phép ánh giá rõ ràng và cùng ph ng pháp ánh giá ó c dùng m t cách h th ng cho ch t
ng c a các h con và các mô un n a.
(2) Ch t l ng ph n m m
Nh chúng ta u ã bi t rõ, máy tính không m m d o. Nói r ng "Máy tính khôn l m" là không
úng. úng h n ph i nói là, "Ph n m m (ch ng trình) này khôn l m." Tuy nhiên, ch t l ng c a
ph n m m không bao gi c c i ti n lên mà không t o ra ph n m m t t h n. Trong máy tính v n
ng, vi c a d li u kí t vào thay vì các kho n m c s làm cho máy tính b k t thúc b t th ng.
tránh u này, v i m t ch ng trình có th ki m tra d li u c a vào và yêu c u r ng d
li u ó ph i c a vào l i n u d li u u không ph i là s . Nói cách khác, vi c a ra m t ch c
ng ki m tra l i làm cho ch ng trình khôn h n, làm t ng ch t l ng ph n m m.
t ch c n ng nh v y không nên ph thu c vào kh n ng c a ng i l p trình. Nó ph i c tính
i mà không b b quên m t trong pha thi t k n i các yêu c u ng i dùng c c th hoá chi ti t.
u s c n thi t c a ch c n ng ki m tra c xác nh n nh m t nhu c u ti m tàng c a ng i dùng,
nh ng l i không c mô t trong c t trong pha thi t k , thì ch c n ng này s không bao gi
c t t i. Nh ng khi m khuy t b t ngu n t các nh ngh a yêu c u trong pha s m nh t có th
ch c phát hi n ra trong ki m th v n hành, pha mu n nh t. H u qu là vi c s a ch a r t có th
là u không th nào th c hi n c, ngay c sau khi ã tìm ra khi m khuy t.
Nói cách khác, n u cc p th i gian trong các giai n u cho vi c ki m ch ng và s a ch a,
thì kh i l ng s a i c c n t i trong các pha cu i s c rút b t l i. Th c t , ng i ta nói,
"M t gi c dùng ng n c n các khi m khuy t trong nh ng pha u xoá b i ba t i m i gi
làm vi c s a ch a trong pha cu i." làm t ng ch t l ng ph n m m, vi c th c hi n cái g i là chu
trình K ho ch-Th c hi n-Ki m tra-Hành ng Plan-Do-Check-Action (PDCA) -- l p k ho ch,
th c hi n k ho ch, ánh giá cái ra và ch n hành ng d a trên các ánh giá - là c c n t i.
(3) c tr ng ch t l ng ph n m m
Có nhi u ph ng pháp ánh giá ph n m m. ây, chúng ta mô t sáu c tr ng ch t l ng, c
li t kê trong ISO/IEC 9126 c nêu trong Hình 1-7-1.
Hình 1-7-1 c tr ng ch t l ng c a ISO/IEC 9126

Tính phù h p
Tính chính xác
Tính ch c n ng Tính tuân th
Tính liên tác
Tính an ninh
Tính chín mu i
Tính tin c y Dung sai
Khôi ph c c
Tính hi u c
Tính dùng c Tính h c c
c tr ng Tính v n hành c
ch t l ng
Hành vi th i gian
Tính hi u qu
Hành vi tài nguyên
Tính phân tích c
Tính thay i c
Tính b o trì
Tính n nh
Tính ki m th c
Tính thích ng
Tính cài t c
Tính kh chuy n
Tính tuân th
Tính thay th c
• Ch c n ng ( c tr ng ch c n ng)
- Các ch c n ng c n cho h th ng c th c hi n (tính thích h p)
- chính xác ch c n ng c cung c p (tính chính xác)
- Các ch c n ng áp ng cho c t (tính tuân th )
- Cung c p s d dàng n i v i các h th ng khác (tính liên tác)
- Cung c p tính an ninh b n ch t (an ninh)
‚ Tính tin c y ( c tr ng tin c y)

- Ph n m m không có l i: chín mu i.
- t m c h th ng nào ó c duy trì ngay c khi xu t hi n tr c tr c: dung sai.
- Ho t ng bình th ng c khôi ph c s n sàng khi l i xu t hi n: tính khôi ph c c.
ƒ Tính dùng c( c tr ng d dùng)
- V n hành d dàng: tính hi u c.

- D nh : kh n ng h c.
- Cho phép qu n lí thao tác d dàng: tính v n hành.
„ Tính hi u qu ( c tr ng hi u n ng)
- Cung c p nh ng áp ng t t và hi u n ng cao: hành vi th i gian.
- Cho phép dùng hi u qu các tài nguyên h th ng: hành vi tài nguyên.
… Tính b o trì c( c tr ng b o trì)
- Cho phép phân tích d dàng các tài li u thi t k và ch ng trình khi tìm ra l i: kh n ng
phân tích.
- Cho phép m r ng và s a i d dàng cho h th ng: tính thay i c.
- Vi c s a i h th ng không nh h ng t i các h th ng khác: tính n nh.
- Không òi h i ki m th m t công s c sau khi ti n hành s a i: tính ki m th c.
† Tính kh chuy n ( c tr ng c a vi c chuy n ch ng trình sang các máy tính khác)
- Có tính thích ng: tính thích ng.

- Cung c p công vi c thi t t d dàng: kh n ng thi t t.
- Tuân th các c t chuy n: tính tuân th .
- Cho phép d dàng thay th b ng ph n m m khác: kh n ng thay th .
1.7.3 Qu n lí ti n trình
Qu n lí ti n trình c chia thành l p k ho ch ti n và qu n lí ti n trình. ây, các c tr ng

a t ng vi c, và ph ng pháp c dùng cho chúng s c gi i thích.
(1) ic ng v vi c l p k ho ch ti n trình và qu n lí ti n
• L p k ho ch ti n trình
Vi c phát tri n h th ng c hoàn thành qua nhi u ti n trình khác nhau. M t s công vi c l n ph i
t nhi u n m hoàn thành. Do ó, vi c l p k ho ch ti n chính xác là m t kho n m c qu n lí
công vi c quan tr ng.
Nói riêng, các d án phát tri n m i bao g m nhi u nhân t không ch c ch n mà không th nào c
xác nh d t khoát trong pha l p k ho ch ti n . Do ó, khi ti n công vi c ti n lên, vi c gi i
quy t linh ho t cho các tình hu ng, nh làm cho ngày chuy n giao s m h n (tu theo tình hu ng)
hay t i thi u hoá ch m tr , tr thành c n thi t.
‚ Qu n lí ti n trình
Qu n lí ti n trình là vi c qu n lí s di n bi n c a công vi c. Nó c n ki m l i ti n công vi c và

ti n hành hành ng nào ó i v i công vi c có ti n b ch m so v i l ch bi u. Hi u n ng công
vi c phát tri n h th ng b chia s cho nhi u ng i. Do ó, s ch m tr c a ng i này trong công
vi c d n t i s ch m tr trong ti n c a d án xem nh m t t ng th . H u qu là, vi c qu n lí ti n
trình th u áo là c n làm t i thi u tác ng c a ch m tr c ng nh phát hi n ra v n d nh t
có th c.
(2) L p k ho ch ti n trình
Gantt và PERT c dùng n hình nh các ph ng pháp l p k ho ch ti n .
• S Gantt
Gantt c ng còn c g i là "s thanh."

Hình 1-7-2 t ví d v s Gantt
m và tháng
c
p k ho ch
c b n
Thi t k ngoài
Thi t k trong
Th c hi n
phát tri n
Ki m th
h th ng
ho ch Th c hi n
c tr ng>
Nó cung c p các bi u d hi u theo ó l ch bi u c a t ng vi c c ch ra b ng ng ngang
(thanh).
Trong s này, th i gian b t u và k t thúc theo l ch c a t ng ph n vi c và tr ng thái hi n t i c a
chúng c bi u th rõ ràng.
u tiên c a các ph n vi c không c v ra.
Các m c theo ó s ch m tr trong t ng ph n vi c nh h ng t i các công vi c khác không
c v ra.
‚ PERT (Program Evaluation and Review Technique - K thu t ki m m và ánh giá

ch ng trình)
PERT cung c p m t k thu t sinh ra l ch bi u cho ph n công vi c (ti n ) c a m t d án, và th

i qu n lí chúng.
Hình 1-7-3 Ví d v bi u PERT (bi u th nh t c a hai bi u )
Hình 1-7-3
Ví d v bi u PERT
(Hình th nh t c a bi u
)
* aa ttoi h:
h: m i t indicates
Each ch công viwork
c toc be
th done
c hi n.there. ng nét
: A ch m (chline
dummy ra
Các ch s : m i s a ra s ngày c n thi t cho ch công vi c yêu c u
Numerals:
công vi c. Each indicates the number of days (showing only
c th c hi n the order
needed for the work. of work to be done).
c tr ng>
PERT có th gi i quy t vi c phát tri n các h th ng qui mô l n và ph c t p.
Nó t o kh n ng cho vi c tính toán t ng s ngày c n thi t (th i kì t i thi u c n thi t).
Th t công vi c c n c th c hi n c làm rõ ràng, t o kh n ng làm sáng t các m qu n lí
quan tr ng.
ngày c bao g m trong t ng m c nh l co dãn c d dàng tính ra.
Nó có th c áp d ng cho các tính toán làm gi m chi phí phát tri n và làm gi m s ngày c n cho
công vi c (d a trên ph ng pháp ng g ng CPM (Critical Path Method) hay các ph ng pháp
khác).
<Th t c>
1. Xác nh s ngày c n cho t ng ph n vi c. R i k t qu c g n l i v i nhau trong b ng nh
trong Hình 1-7-4.
Hình 1-7-4 Các công vi c

ngày
Kí hi u c vi c ph i c làm
Ví d v n thi t
tr c
ng c
ng công Phân tích và xác nh yêu c u h
a 20 −
th ng
vi c
b Thi t k h th ng 20 a
c Thi t k v n hành chi ti t 30 b
Phân tích và xác nh yêu c u ph n
d 30 c
m
e Thi t k h th ng ph n m m 20 d, l
f Thi t k ph n m m chi ti t 30 e, m
g L p trình 20 f
h Ki m th móc n i ph n m m 20 g
i Ki m th toàn b ph n m m 20 h
j Ki m th móc n i h th ng 20 i
k Ki m th h th ng 20 j
l Thi t t ph n c ng 50 b
m T o d ng môi tr ng phát tri n 10 l
ào t o và hu n luy n ng i liên
n 20 i
quan
2. D a trên b ng cl ng công vi c, bi u PERT c v trong Hình 1-7-5 (tính t i th t

công vi c).
Hình 1-7-5 Ví d v bi u PERT (hình th hai c a hai bi u )

3. S ngày sau ây c quy t nh t i t ng nút.

• Th i gian móc n i s m nh t có th : Ch ra th i gian s m nh t có th , tr c ó công
vi c không th c b t u.
• Th i gian móc n i mu n nh t có th : Ch ra th i gian mu n nh t mà công vi c ph i
c hoàn thành.
4. ng i c sinh ra b ng cách n i các nút, v i t ng nút mà th i gian s m nh t có th và
th i gian mu n nh t có th là nh nhau (ch ra không c phép có l co dãn nào) cg i
là " ng g ng". Công vi c trên ng này là quan tr ng nh t cho vi c qu n lí.
(3) Qu n lí ti n trình
Vi c qu n lí ti n trình c ti n hành theo hai quan m sau:
nh th i gian b t u và k t thúc c a t ng ph n vi c
Tr ng thái ti n c a công vi c cá nhân c a t ng ng i
• Qu n lí vi c nh th i gian b t u và k t thúc c a t ng vi c
Vi c qu n lí c ti n hành sao cho t ng ph n vi c c b t u nh ã c xác nh trong b n k

ho ch ti n và c k t thúc nh c xác nh b ng m i ph ng pháp, b ng cách ki m tra tr ng
thái ti n t c kh c c a t ng ph n vi c và b ng cách l y nh ng cách o thích h p d a trên tr ng
thái ó.
Sau ây ta xét các lí do cho vi c ch m tr trong công vi c:
n ng c a k s liên quan không .
Vi c l p k ho ch và t m c tiêu không c xem xét thích h p.
Các v n liên quan t i nhân s (k c vi c b trí l i thành viên phát tri n, vi c chuy n m t s
thành viên sang v trí khác, và m t s ng i r i b công ti)
n ngân sách (k c công c h tr phát tri n c n mua th c t có th không c mua).
Tr c tr c ph n c ng và/ho c ph n m m
Khi ch m tr trong công vi c c phát hi n ra, ng i qu n lí, nh ng i lãnh o d án, ph i u
tra các bi n pháp gi i quy t tình hu ng này và l y nh ng bi n pháp c th , nh thay i ti n ,
m nh t có th c.
t o kh n ng cho các bi n pháp nh v y, m i thành viên l c l ng lao ng ph i báo cáo tr ng
thái ti n c a công vi c c a mình m t cách u n thông qua nh t kí công vi c hay báo cáo công
vi c tu n. Nói riêng, khi m t tình hu ng b t ng xu t hi n, ng i ó ph i báo cáo s m nh t có th
c.
‚ L p l ch cho t ng thành viên l c l ng lao ng
Vi c l p l ch c dùng phân b công vi c c a t ng ti n trình cho t ng thành viên l c l ng lao

ng, quy t nh th t c a t ng ph n vi c c ti n hành, và qu n lí tr ng thái ti n công
vi c trên c s hàng ngày. Vi c l p l ch c ng có hi u qu làm cho th i gian chuy n giao s m h n
và t i thi u vi c ch m tr .
Ví d Thi t k ngoài, cho vi c thi t k i c ng m t h th ng, bao g m nhi u ph n vi c, trong ó

t s l n các k s h th ng (SEs) có tham d vào. Trong ví d này, vi c l p l ch tr thành nh sau
khi c xét theo quan m ng i lãnh o và quan m c a thành viên l c l ng lao ng, t ng
ng:
<Ng i lãnh o d án>
Công vi c thi t k h th ng c chia thành m t s vi c nh .
i vi c c phân b cho t ng thành viên tu theo m c k n ng c a ng i ó.
1. Vi c l p l ch cho t ng thành viên (t ng công vi c) c th c hi n.
2. ng d n phân b công vi c c trao cho t ng thành viên.
3. Vi c hoàn thành c a t ng công vi c c ki m tra b ng cách c nh t kí công
vi c hay báo cáo tu n c a t ng thành viên.
4. Ti n hành nh ng bi n pháp linh ho t, nh thay i k ho ch n u c n, khi phát
hi n ra ch m tr trong công vi c.
<Thành viên l c l ng lao ng>
1. Ng i ó t qu n lí mình b ng cách so sánh tr ng thái ti n công vi c v i l ch
công vi c ã c phân b và c g ng gi th i gian k t thúc nh k ho ch.
2. Ng i ó báo cáo v tr ng thái ti n công vi c thông qua nh t kí công vi c hay
báo cáo tu n, bên c nh vi c báo cáo khi công vi c hoàn thành xong.
Nh ã mô t trên, qu n lí ti n trình c ti n hành b ng vi c t h p • k ho ch ti n trình thô

(quy t nh ngày tháng b t u công vi c và k t thúc công vi c) và ‚ l p l ch chi ti t.
Nói riêng, vi c báo cáo cho ng i qu n lí là r t quan tr ng cho c • và ‚.
Hình 1-7-6 ch ra m i quan h gi a k ho ch và báo cáo.
Hình 1-7-6
c trung c trung c th p
Quan h
gi a k • Báo cáo bao quát d • T o ra k ho ch ti n • L ch công vi c cho t ng
ho ch và ho ch án nh m t toàn th cho t ng h con thành viên l c l ng lao
báo cáo c so n ra ng c t o ra.
• Báo cáo hoàn thành • Báo cáo hoàn thành • Báo cáo công vi c
Báo cáo
công vi c ti n trình • Báo cáo công vi c theo tu n
1.7.4 ng su t ph n m m
ánh giá n ng su t ph n m m, ph i ánh giá c qui mô ph n m m. Vi c phát tri n ph n m m

bao g m nhi u cái ra khác nhau tu theo t ng ti n trình, nh các án, c t yêu c u, c t thi t
, c t ch ng trình, và ch ng trình ngu n. Tuy nhiên, ph n nhi u trong chúng c t o ra
ng công vi c ki u th công, tu thu c ph n l n vào kinh nghi m và c m giác con ng i. Do ó,
vi c c l ng chi phí c ng ph thu c ch y u vào kinh nghi m và c m giác. c i thi n tình hình
này, ng i ta ngh dùng k ngh ph n m m. Sau ó nhi u ph ng pháp c l ng chi phí ã
c ngh , và m t s trong chúng bây gi ang c dùng.
(1) ic ng v cl ng
Ch ng h n, Hình 1-7-7 ch ra ví d v cl ng khi xây nhà.
Hình 1-7-7
Ví d cl ng chi
phí làm nhà
Không gian sàn
cl ng chi phí nhà c so sánh d dàng
Mái, c a và c a s t t c u th y c. Do ó, n u b n i c ng c thi t k , thì chi phí có th

c c l ng (d a trên không gian sàn nhà và các nhân t khác).
Tuy nhiên, t p, c s d li u và ch ng trình t t c l i không th y c. Do ó, các c l ng
trong pha thi t k chi ti t tr thành khác bi t l n v i các c l ng trong pha l p k ho ch c s .
u qu là, c l ng v phát tri n h th ng nên c ti n hành trong nhi u pha c mô t nh
sau:
1. Trong pha l p k ho ch c s (khi vi c h th ng hoá c l p k ho ch)
2. Trong pha thi t k ngoài (khi vi c phân ho ch thành các h con c ti n hành)
3. Trong pha thi t k trong (khi ch ng trình c thi t k ).
(2) Cách làm cl ng

Có các ph ng pháp sau ây c l ng t l phát tri n:
- c l ng d a theo d li u quá kh
- c l ng d a theo s dòng mã
- Ph ng pháp nhi m v chu n
- Ph ng pháp FP ( m ch c n ng)
- Các mô hình c l ng a d ng (mô hình COCOMOl, v.v.)
Trong ph n sau ây, t ng ph ng pháp c nh c t i trên s c mô t ng n g n:
• cl ng d a trên d li u quá kh
Trong ph ng pháp này, các c l ng v h th ng c phát tri n và suy ra d a trên d li u th c

a h th ng t ng t ã xây d ng trong quá kh . Có hai cách làm c l ng.
Toàn b ti n trình phát tri n h th ng c phân ho ch thành m t s b c, và các cl ng c
suy d n ra d a trên d li u th c cho công vi c t ng t .
th ng c phân ho ch thành m t s mô un ch ng trình, và các cl ng c suy ra d a
trên d li u th c t cho các mô un ch ng trình t ng t .
c tr ng>
i h th ng t ng t trong quá kh , các l i c s khó mà b bao hàm vào.
Nhi m v cl ng là t ng i n gi n.
l i trong các cl ng tr nên l n h n n u h th ng quá kh thích h p không c ch n cho

vi c c l ng.
Vi c áp d ng ph ng pháp này là không th c n u không có h th ng t ng t trong quá kh .
‚ Ph ng pháp d a trên LOC
Ph ng pháp d a trên LOC là hay c dùng nh t làm ph ng pháp cho vi c c l ng kích c

phát tri n. V i ph ng pháp này, kích c phát tri n c c l ng b ng s dòng mã (ch ng h n,
LOC, XXXX kilo t ng ng COBOL), và d a trên d li u này, kh i l ng tài nguyên c n thi t
c c l ng ra.
<Th t c>
1. H th ng c di n t nh m t t p các mô un ch ng trình
Các ch c n ng h th ng c phân ho ch thành các mô un ch ng trình, v i m i quan h
gi a chúng c ch ra b ng bi u kh i c u trúc hay các ph ng ti n khác.
2. Tính toán kích c c a t ng ch ng trình
các LOC trong t ng mô un ch ng trình trong bi u c cl ng. R i t ng s các
LOC c tính toán.
3. c l ng nhân l c cho t t c các ch ng trình c n làm.
ng s các LOC c chuy n thành t ng nhân l c, nh d li u và ng i-tháng (s ng i
n thi t nhân v i s tháng c n thi t). Ch ng h n, n u vi c phát tri n h th ng c n n l c
làm vi c 2 n m c a 20 ng i, thì nhân l c là 20 ng i x 24 tháng = 480 ng i-tháng.
4. c l ng trên c s ti n trình
Kh i l ng nhân l c c phân b cho t ng ti n trình, nh l p k ho ch c s và các thi t
khác nhau, v i s ph n tr m phân b c quy t nh d a trên d li u quá kh .
5. c l ng v nhân l c gián ti p
Tr ng s cho nhân l c i v i các công vi c KNPM, nh phân tích và thi t k h th ng, và
tr ng s cho nhân l c i v i công vi c hành chính, s c quy t nh.
6. T ng nhân l c c c l ng
ng nhân l c c tính b ng vi c k t t p d li u nhân l c cho t ng ti n trình.
c tr ng>
Nó cung c p ph ng pháp tiêu bi u nh t.
u có các chu n rõ ràng c l ng ch ng trình LOC và chuy n chúng thành kh i l ng
nhân l c, thì tính toán c bao hàm là khá n gi n.
u tiên quy t là ic ng v các ch c n ng c a ch ng trình c n phát tri n ph i c hi u th u.
ƒ Ph ng pháp d a trên nhi m v chu n
i ph ng pháp d a trên nhi m v chu n, công vi c c chia ra trên c s cái ra hay trên c s
lí b ng WBS (Work Breakdown Structure - C u trúc phân vi c). Sau ó, c l ng chi ti t c
th c hi n cho t ng n v , và c l ng k t qu c tích lu theo cách t d i lên. Tham kh o
1.1.2 v WBS.
<Th t c>
1. Ki m tra u ra và công vi c c yêu c u
th ng c chia ra thành m t c u trúc phân c p d a trên WBS, và t t c các u ra c n
c phát tri n trong d án c li t kê ra. Sau ó, t t c công vi c c n làm sinh ra
nh ng cái ra này c ch n l y.
2. Kích c c a t ng công vi c c chuy n thành kh i l ng nhân l c.
Kh i l ng nhân l c c n cho t ng n v công vi c c ch n c a ra c l ng theo
nh ng chu n nào ó, nh d li u th c t cho chu n ã có tác d ng trong quá kh .
3. K t t p toàn b nhân l c
Kh i l ng nhân l c c cl ng cho t ng công vi c c tính t ng l i.
c tr ng>
i ph ng pháp này, vi c c l ng c th c hi n sau khi công vi c c chia thành m c cái ra
chi ti t hay m c x lí, r i các c l ng c tích lu theo cách t d i lên. Do ó, n n cho các
c l ng c làm rõ ràng.
u có phát sinh sai bi t thì vi c nh n di n nguyên nhân là d dàng.
li u th c t cho công vi c chu n là c n có. Thêm vào ó, công vi c cl ng òi h i nhi u n
c.
„ Ph ng pháp FP (Function Point - m ch c n ng)
i ph ng pháp ( m ch c n ng), t ng ch c n ng c a vào trong h th ng s c di n t

nh l ng b ng m t ph ng pháp nào ó, và do v y d li u c bi u di n theo nh l ng c
dùng nh cách o c l ng (xem Hình 1-7-8).
<H th ng>
Hình 1-7-8 i h th ng
IF khác
Ví d v ph ng li u i h th ng
pháp FP c l u tr IF khác
bên trong
(Giao di n v i các
th ng khác)
u u u tra v các t p
ra) vào) và c s d li u)
Ng i s d ng
Các ch c n ng c cung c p b i h th ng
l ng Ph ng pháp
c bi u di n FP
: Giao di n
IF
Ph ng pháp này khác c b n v i ba ph ng pháp • t i ƒ ã mô t trên trong vi c dùng t ng

ch c n ng c cung c p cho khách hàng xem nh n v o (ho c ph ng pháp này c g i là
ph ng pháp c l ng h ng khách hàng). Ch ng h n, các ch c n ng sau ây c ng i dùng
d ng c l a làm n v di n t v nh l ng.
nv c dùng nh chu n>

- Cái vào
- Cái ra
- T p và c s d li u (d li u c l u gi n i b )
- Yêu c u v t p và c s d li u
- Giao di n v i h th ng khác
<Th t c>
1. Ki m các ch c n ng (" n v c dùng làm chu n" ã c mô t trên) c h th ng
cung c p
2. Các ch c n ng c l a trong Kho n m c 1 trên, c phân l p thành các lo i " n gi n,"
"trung bình" hay "ph c t p." Sau ó, m t tr ng s c g n cho t ng lo i d a trên nh ng
chu n nào ó.
3. Các giá tr c cho trong Kho n m c 2 trên c k t t p (v y d li u suy d n thi t l p nên

FP tr c khi vi c u ch nh c th c hi n).
4. Các h s chuyên h th ng c suy ra tu theo c tr ng c a h th ng ích.
5. FP cu i cùng c tính toán b ng vi c nh n d li u t Kho n m c 3 trên, v i d li u t
Kho n m c 4 trên.
6. Giá tr FP c chuy n thành kh i l ng nhân l c d án.
c tr ng >
li u d hi u v i ng i dùng, b i vì vi c cl ng c th c hi n cho các kho n m c th y c
i ng i dùng.
Vi c u ch nh c th c hi n d a trên d li u th c t c tích lu trong quá kh . Do ó, vi c
tích lu d li u là c n thi t.
n có tiêu chu n ánh giá chu n hoá trong vi c áp d ng ph ng pháp cl ng này.
… Mô hình COCOMO (COnstruction COst MOdel)
Mô hình COCOMO, m t ph ng pháp c l ng do Boehm xu t, là phù h p cho vi c c

ng các h th ng c trung t i c l n.
i mô hình COCOMO, h th ng c phân l p d a trên ba m t sau. Sau ó v i t ng m t, nhân
c phát tri n t ng c ng và th i kì phát tri n c tính toán t s các câu l nh c d ki n vào lúc
th ng c trao cho ng i dùng.
<Ba m t>
- M t t ch c (phát tri n h th ng c nh )
- M t n a nhúng (phát tri n h th ng cho v n hành bình th ng)
- H th ng nhúng (phát tri n các h th ng l n và có ràng bu c d th a)
c tr ng>
- Bên c nh vi c c chính nó dùng, ph ng pháp này c ng còn c dùng ki m các c
ng theo các ph ng pháp khác.
- C n tích lu và phân tích d li u th c t bao g m d li u nhân l c phát tri n cho các h
th ng a d ng.
1.7.5 ch c phát tri n
Có nhi u m óng góp cho s thành công c a vi c phát tri n h th ng, k c các kho n m c liên
quan t i qu n lí công vi c a d ng nh sau:
- S tham d tích c c c a ng i dùng (thi t l p t ch c phát tri n)
- Qu n lí ti n trình k l ng và qu n lí ti n trình c a công vi c t ng ng i
- Qu n lí ch t l ng h th ng k l ng
Vi c phát tri n h th ng qui mô l n c n th i gian phát tri n lâu ( ôi khi n nhi u n m), và òi h i
ti n và tài nguyên nhân l c r t l n.
Tuy nhiên, không ph i bi quan r ng vi c phát tri n h th ng th t b i trong pha l p k ho ch c s
hay pha thi t k hay, m c d u vi c phát tri n c hoàn t t, ch t l ng l i quá nghèo nàn không
dùng c trong v n hành th c t .
t cách t nhiên, công vi c phát tri n c qu n lí b i m t ng i qu n lí, ch ng h n, ng i qu n
lí d án. Tuy nhiên, vi c qu n lí úng công vi c c a riêng t ng thành viên phát tri n và t o ra cái ra
ch t l ng cao là nhân t quan tr ng d n vi c phát tri n h th ng t i thành công.
u quan tr ng th nh t a vi c phát tri n h th ng t i thành công là thi t l p m t t ch c phát
tri n v ng ch c. Làm ti n công vi c úng theo l ch phát tri n h th ng (l ch m c cao nh t) ã t o
ra trong pha l p k ho ch c s là u tiên quy t l n nh t cho s thành công. H n n a, li u công
vi c có ti n hành trôi ch y hay không c ng có th c nói là tu thu c ph n l n vào công vi c h p
tác c a các thành viên l c l ng lao ng.
(1) Các phong cách t ch c

Ki u phong cách t ch c phát tri n nào nên c dùng còn tu theo qui mô phát tri n hay nh ng
ng i t o nên lõi cho vi c phát tri n. Tuy nhiên, s tham d c a ng i dùng là không th thi u
c trong b t kì t ch c nào. Trong nhi u vi c phát tri n h th ng thành công, t ch c c a ng i
dùng tham d vào vi c l p k ho ch c s và thi t k ngoài.
n n a, vi c phát tri n h th ng th ng c ti n hành trong s h p tác v i các công ti phát tri n
bên ngoài. Ch ng h n, vi c kh i th o cho t i pha thi t k c th c hi n n i b , còn vi c l p trình
thì thuê khoán ngoài v i các công ti khác.
Xem nh m t ví d v t ch c phát tri n, Hình 1-7-9 ch ra m t t ch c cho d án qui mô nh ,
trong khi Hình 1-7-10 nêu ra m t t ch c cho d án qui mô l n.
Hình 1-7-9 Ví d v t ch c
phát tri n qui mô nh Ng i dùng ch c phát tri n
th ng
(Trao i)
Phát tri n
th ng
Hình 1-7-10 Ví d v
ch c phát tri n qui mô l n Ch u
trách nhi m
ch c ng u Ng i ng u
phát tri n t ch c
h th ng
(Các ho t ng
(Các ho t ng h p tác)
Các công ty phát h p tác) Qu n lý d án y ban xúc ti n
tri n bên ngoài phát tri n h th ng
( h p tác) Ng i Ng i Ng i
dùng dùng dùng
Các Các Các Ng i Ng i Ng i Tham gia

công ty công ty công ty lãnh o lãnh o lãnh o
p tác p tác p tác án án án
(2) T ch c phát tri n

ch c phát tri n nh n các yêu c u h th ng hoá t ng i dùng, và ti n hành công vi c v l p k
ho ch c s , các ki u thi t k , l p trình và các ki u ki m th . G n ây, trong nhi u tr ng h p, các
d án n i b th c hi n công vi c v l p k ho ch c s và thi t k , còn l p trình và ki m th
c u quy n cho các công ti phát tri n ph n m m bên ngoài. Tuy nhiên, t ch c phát tri n v n
ti n hành công vi c ki m nh n sau khi ki m th ã hoàn t t.
• Các ki u t ch c phát tri n
Nhi u vi c phát tri n h th ng c ti n hành nh các d án. nh ngh a c a NASA (National

Aeronautics and Space Administration) v d án là "Các nhi m v c ti n hành trong nhi u t
ch c kéo dài t m t t i n m n m và có liên quan l n nhau." Nói cách khác, d án ch ra m t t ch c
i các m c ích xác nh kéo dài trong m t kho ng th i gian gi i h n.
Hình 1-7-11 Ví d v t ch c phát tri n (t c p b c)
Ng i qu n lí d án
Ng i lãnh o Ng i lãnh o Ng i lãnh o

án án án
Thành viên Thành viên Thành viên Thành viên Thành viên Thành viên
Có ba ki u t d án n hình.
- T ng i l p trình chính
- T chuyên gia
- T phân c p
a. T ng i l p trình chính
ng i l p trình chính là m t t d án bao g m m t s t ng i nh t i a m i thành viên, v i
ng i l p trình chính có hoàn toàn trách nhi m th c hi n quy n lãnh o trong vi c phân b công
vi c cho t ng thành viên m t cách rõ ràng và làm t ng n ng su t và ch t l ng.
Hình 1-7-12 Ví d Ng i l p trình

t ng i l p trình chính
chính
Ng i l p trình
phòng
Th th
Ng i Ng i Ng i Ng i Ng i Ng i
p trình p trình p trình p trình p trình p trình
< c tr ng>
án qui mô t ng i nh có th ch p nh n ki u t ch c t này.
c tr ng có ý ngh a nh t c a t ch c này là s t n t i c a ng i l p trình d phòng và th th .
Nó phù h p cho vi c rèn luy n ng i lãnh o (ng i l p trình chính ph i ch u gánh n ng trách
nhi m).
Nó có khuynh h ng gây ra s suy gi m tinh th n c a ng i l p trình.
b. T chuyên gia
chuyên gia là m t ki u s a i c a ki u t ng i l p trình chính, và bao g m m t ng i l p trình
chính cùng nhi u chuyên gia k thu t.
Hình 1-7-13
Chuyên gia Chuyên gia
Ví d v t chuyên ngôn ng công c pt
gia
Chuyên gia Ng i l p Chuyên gia
tài li u trình chính logic
Chuyên gia Chuyên gia

ki m th s d li u
c tr ng>
Ng i l p trình chính t o ra t t c các ch ng trình.
Các chuyên gia k thu t ch u trách nhi m các l nh v c c bi t (nh công c phát tri n, ki m th , tài
li u, c s d li u, v.v.) giúp cho công vi c c a ng i l p trình chính, m r ng kh n ng c a ng i
p trình t i m c t i a có th .
u b n ch t là các thành viên có k n ng m c cao.
c. T phân c p
phân c p bao g m m t ng i qu n lí d án, nhi u ng i qu n lí d án và các thành viên l c
ng lao ng.
Hình 1-7-14
Ng i qu n lí d án
Ví d v t
phân c p
Ng i lãnh Ng i lãnh Ng i lãnh

o d án o d án o d án
Thành Thành Thành Thành Thành Thành

viên viên viên viên viên viên
c tr ng>
- Ki u t ch c t này c s d ng r ng rãi nh t Nh t.
- Nó c ch p nh n trong vi c phát tri n ph n m m qui mô t ng i l n.
- Trao i tr nên kém thích h p h n, n u so v i t ng i l p trình chính.
‚ Vai trò c a các thành viên t
a. Ng i ch u trách nhi m t ch c phát tri n (ng i qu n lí d án)

Trong nhi u tr ng h p, ng i ch u trách nhi m c a t ch c phát tri n tr thành ng i qu n lí d
án. Ng i qu n lí, t i m t ví trí quan tr ng, hoàn toàn ch u trách nhi m cho d án phát tri n.
Ng i qu n lí d án ph i không ch có k n ng công ngh thông tin m c cao, mà còn ph i có kh
ng qu n lí d án và kh n ng l p k ho ch. Thêm vào ó, vi c duy trì trao i úng n bên trong
công ti và v i các bên ngoài công ti là m t vai trò quan tr ng c a ng i qu n lí.
<Vai trò>
p k ho ch, so n th o k ho ch, th c hi n và cl ng d án.
Trao i v i ng i dùng và các t ch c có liên quan (k c các bên ngoài công ti)
Truy n sinh l c cho công vi c d án (k c vi c tri n khai nhân s và truy n quy n l c)
Công vi c qu n lí khác
b. Ng i lãnh o d án
Ng i lãnh o d án óng vai trò phân b ng i qu n lí d án, t ho t ng t vào tr t t , hay
hành ng nh ng i gi a các thành viên l c l ng lao ng và ng i qu n lí d án.
t t ch c c ng i lãnh o d án u khi n c g i là "t d án con", th c hi n công vi c
phát tri n th c t i hay công vi c h tr phát tri n (k thu t, ki m th , chu n hoá hay các công vi c
khác).
Hình 1-7-15
Ng i lãnh
Ví d v t d án con o d án
Thành Thành Thành Thành

viên viên viên viên
- Công vi c phát tri n d a trên h con c th c hi n

- Công vi c h tr phát tri n c th c hi n
c. Thành viên
c ch d n b i ng i lãnh o d án, các thành viên th c hi n công vi c phát tri n th c t (thi t
, l p trình c.c..) hay công vi c h tr phát tri n.
(3) T ch c ng i dùng
Vi c phát tri n h th ng c ti n hành theo yêu c u c a t ch c ng i dùng, và t ch c ng i
dùng dùng h th ng ã c phát tri n. Do ó, m c d u t ch c phát tri n th c hi n vi c phát tri n
th ng, vi c phát tri n h th ng v n không th thành công c n u không có s h p tác c a t
ch c ng i s d ng.
Hình 1-7-16 ch ra m t c u trúc t ch c n gi n c a t ch c ng i dùng.
Hình 1-7-16
Ng i ch u trách nhi m
u trúc t ch c n gi n hoá a t ch c ng i dùng
a t ch c ng i dùng
ch c kh i
ng phát tri n
Ng i Ng i Ng i
dùng dùng dùng
• Ng i ch u trách nhi m c a t ch c ng i dùng
Ng i ch u trách nhi m c a t ch c ng i dùng có quy n l n nh t trong m i pha t khía c nh ngân

sách t i vi c thúc y d án phát tri n h th ng hi n t i. V i ng i ch u trách nhi m c a t ch c
ng i dùng, ng i ó c ng c yêu c u r ng ng i ó ph i làm n l c t i a làm t ng t l hi u
qu u t b ng vi c th c hi n nhi u k ho ch khác (nh t ch c các khoá hu n luy n) nh ng i
lãnh o.
‚ T ch c kh i x ng phát tri n
ch c kh i x ng phát tri n c t ch c v i nh ng ng i có trách nhi m (nh ng ng i v trí

qu n lí) trong t ch c ng i dùng làm c t lõi, và a ra s ch p thu n các cái ra t vi c phát tri n
th ng. Tuy nhiên u ó không liên quan t i chi ti t h th ng
ƒ Ng i dùng
Ng i dùng th c t s d ng h th ng. V y, ng i dùng nên tham gia vào vi c phát tri n h th ng

cho l i khuyên v nhi u ho t ng a d ng. Do ó, ng i dùng tham gia nên quen các ti n trình
nghi p v .
1.8 Gói ph n m m
Gói ph n m m là s n ph m ph n m m c nhi u ng i dùng s d ng. Ngày nay, kinh doanh v
gói ph n m m r t phát t, và r t nhi u s n ph m gói ã có s n, cho nên chúng nên c dùng m t
cách có hi u qu c ng nh th ng xuyên. Sau ây s mô t toàn b các khía c nh c a gói ph n
m.
1.8.1 ic ng v gói ph n m m
Vai trò c a gói ph n m m và tính ích l i c a chúng s c mô t sau ây.
(1) Ý ngh a và vai trò c a gói ph n m m

Có nh ng khác bi t sau ây gi a gói ph n m m và các m nh ph n m m riêng l :
- Gói ph n m m t n ng vào nh ng ph n công vi c thông th ng chung.
- Các m nh ph n m m riêng l bao g m c nh ng khác bi t t n t i trong công vi c.
Nói cách khác, ph n m m c t o ra cho vi c s d ng chung c g i là gói ph n m m.
n ây, ng i ta nói r ng kh i l ng vi c t n ng (công vi c phát tri n mà không th cb t
u) ã t ng lên. V m t th ng kê, nghe nói có s trung bình vi c t n ng lên n quãng hai ba
m. Các nguyên nhân sau ây c xem nh là nguyên nhân chính cho vi c t n ng:
ch c phát tri n h th ng không th áp ng k p vi c t ng v nhu c u phát tri n h th ng.
- ng su t phát tri n h th ng là th p (các k thu t phát tri n và công c h tr phát tri n là
không ).
- Vi c cung c p các k s phát tri n h th ng quá th p và k n ng c a h không (do tình hình
kinh t trì tr kéo dài).
Gói ph n m m cung c p m t ph ng ti n hi u qu gi i quy t nh ng v n này.
Có th i vi c a gói ph n m m vào ã b ph n ng l i. ng sau c m giác này, có xu h ng là h
th ng nên c t hàng và phát tri n m t cách cá nhân. Tuy nhiên, gói ph n m m v i t l hi u
ng-chi phí cao g n ây ã tr nên s n có. M t s s n ph m có th áp ng nhu c u v n hành ngay
m c cao áng k .
i xu h ng nh v y, nhi u nhà ch t o ph n m m ã ch t o và bán gói ph n m m, nh các nhà
ch t o s n ph m công nghi p ch t o và bán s n ph m c a h . Bây gi , vi c kinh doanh gói ph n
m là l nh v c kinh doanh chính trong ngành công nghi p ph n m m.
(2) Tính h u d ng c a gói ph n m m

Gói ph n m m c bán nh m t b a CD-ROM và m t s tài li u s d ng. Các gói này bao quát
nh ng l nh v c r ng l n, k c nh ng gói cho k s phát tri n h th ng và nh ng gói dành cho
ng i dùng thông th ng.
1.8 Gói ph n m m 115
Thêm vào ó, chúng l i a ra hi u n ng r t cao. Có r t nhi u gói ph n m m s n có Nh t và

c ngoài. Ích l i do các gói ph n m m này em t i cho h thông tin là không l ng c.
<Ích l i s d ng>
- Th i gian phát tri n c rút ng n l i.
- Kích c phát tri n c rút l i (ch nh ng ph n mà gói ph n m m không bao quát m i
n c phát tri n).
- Ch t l ng c t ng lên (các gói ph n m m ít b l i áng k , b i vì chúng c phát
tri n d i s qu n lí ch t l ng nghiêm ng t).
- ch v nâng c p c kèm theo (thông th ng, các gói phiên b n m i là có s n và
không t, trong khi các ch c n ng c a gói ph n m m l i c m r ng).
Tuy nhiên, vi c dùng gói ph n m m trong phát tri n h th ng có th gây ra nh ng b t ti n trong
giao di n ng i dùng. Trong tr ng h p nh v y, các gói có liên quan c chuyên bi t hoá (s a
i logic bên trong hay nh ng ph n khác), nh ng vi c x trí c n th n là c n thi t b i vì, khi phiên
n c a m t gói c c p nh t, thì các thao tác không c m b o cho phiên b n ã chuyên bi t
hoá c a gói này.
1.8.2 Phân lo i các gói ph n m m
Gói ph n m m theo nhi u kích c và ki u là có s n. M t s là các gói kích c nh , nh ph n m m

truy n thông c cung c p cùng ch c n ng th n t , và m t s là nh ng gói kích c l n nh
ph n m m l p k ho ch tài nguyên công ti ERP (Enterprise Resource Planning).
Các ho t ng trong công ti c xem xét theo c p b c nh trong Hình 1-8-1. Gói ph n m m c
cung c p h tr cho t ng ho t ng.
(1) Gói ph n m m trên c s công nghi p

Gói ph n m m trên c s công nghi p là s n ph m ph n m m nhìn theo các c tr ng chung cho
ng công ti trong m t ngành công nghi p, và các s n ph m cho toàn b ho t ng c a m t công ti
hay cho t ng n v công vi c (công nghi p ch t o, công nghi p phân ph i, công nghi p tài chính,
v.v.) c a m t t ch c, c bán trên th tr ng.
(2) Gói ph n m m trên c s v n hành

Gói ph n m m trên c s v n hành là s n ph m xét theo n v v n hành c phân công cho t ng
ch c c a công ti. Tuy nhiên, g n ây, các s n ph m c dùng chung cho t ng t ch c c ng ã
có s n.
Hình 1-8-1
Công nghi p <Gói ph n m m trên
Phân lo i gói ph n ch t o s công nghi p>
m
Qu n lí Qu n lí Qu n lí Qu n lí
bán nhân phân n <Gói ph n m m trên c
hàng ph i xu t v n hành>
Nh ng ph n này là chung cho nhi u

ngành công nghi p và v n hành
<Công c
Công c truy n thông làm t ng n ng su t>
Công c qu n tr c s d li u
Trang tính
• ERP (Enterprise Resource Planning - L p k ho ch tài nguyên xí nghi p)
ERP (Enterprise Resource Planning - L p k ho ch tài nguyên xí nghi p) nêu ra m t khái ni m hay
ph ng pháp làm cho các ho t ng nghi p v có hi u qu b ng vi c qu n lí các tài nguyên
nghi p v c tích h p theo quan m dùng chúng m t cách có n ng su t.
Gói ph n m m h tr cho các ho t ng t t i khái ni m c g i là ERP (gói dành cho các
ho t ng tích h p). Các s n ph m c a SAP hay Oracle Application là khá n i ti ng.
‚ CRM (Customer Relationship Management - Qu n lí quan h khách hàng)
CRM là m t phiên b n m r ng c a ERP. ERP c phát tri n b ng vi c t u tiên vào h th ng

lí n hàng, nh bán hàng, mua s m, s n xu t, qu n lí kho, d ch v và k toán, xem nh k t c u
n thông tin c a công ti. CRM t h p các ho t ng c a c s d li u khách hàng c qu n lí t i
trung tâm v i ERP, t o kh n ng cho các ho t ng ti p th , ch m sóc khách hàng, làm t ng m c
tho mãn c a khách hàng, cu i cùng làm v ng ch c s ng h t các khách hàng t t.
ƒ SFA (Sales Force Automation - T ng hoá hi u l c bán hàng)
SFA là khái ni m có ngu n g c t BPA (Business Process Automation - T ng hoá ti n trình

nghi p v ). BPA là khái ni m v vi c t ng m c tho mãn c a khách hàng, trong khi v n t t i
vi c gi m chi phí, b ng cách t ng n ng su t do t ng hoá ti n trình nghi p v . V i SFA, ng i ta
nh r ng n ng su t trí tu s c t ng lên b ng cách t ng t t c các công vi c v n phòng
n gi n và b ng vi c dùng th i gian sinh ra dành cho d ch v khách hàng và/ho c cung c p
xu t. V i ho t ng nh v y, vi c dùng máy tính cá nhân ki u s tay hay PDA (Tr lí s t cá nhân)
là b n ch t.
„ SCM (Supply Chain Management - Qu n lí dây chuy n cung c p)
SCM, c ng là m t phiên b n m r ng c a ERP, là m t gói h tr cho vi c làm ra các k ho ch trong

toàn t ch c b ng vi c dùng k t c u n n thông tin (tài nguyên) a vào tr t t . V i SCM, ng i
ta d nh r ng vi c ra quy t nh c h tr làm t ng t c làm k ho ch.
… CTI (Computer Telephone Integration - Tích h p n tho i máy tính)
CTI (Computer Telephone Integration - Tích h p n tho i máy tính) là gói ph n m m h tr cho
vi c tích h p máy tính và n tho i. M c ích là m r ng cách th c theo ó h th ng máy tính
c s d ng. Có nhi u ng d ng, k c ho t ng nh n n, khách hàng h i v các ho t ng,

giúp t i bàn và chi n d ch ti p th , t t c u dùng n v áp ng ti ng nói.
(3) Công c làm t ng n ng su t

Các công c làm t ng n ng su t là các s n ph m ph n m m làm vi c, nh th tín, qu n lí c s
li u, trang tính và vi c sinh ra tài li u, ó là i v i các n v nh h n thao tác và là thông
th ng cho công nghi p và v n hành. Trong m t s l nh v c, công c làm t ng n ng su t c phân
lo i là OA (Office Automation - t ng hoá v n phòng) và công c thi t k h tr cho công vi c
thi t k .
<Ki u>
- Công c truy n thông (truy n t p, th tín n t , ph n m m nhóm (groupware), ph n
m truy n thông, v.v...).
- Công c qu n lí c s d li u (h qu n tr c s d li u quan h (RDBMS), và các ti n ích
khác)
- Trang tính/công c sinh tài li u
- Công c qu n lí d án
- Công c h tr phát tri n h th ng (công c CASE, công c t o GUI, các công c ki m
th a d ng, v.v.).
1.8.3 Công c qu n lí s n xu t
(1) CAD (Computer Aided Design - Thi t k có máy tính h tr )
CAD là m t h th ng mà ng i thi t k làm ra b n thi t k b ng cách nh n s h tr c a máy tính
qua hi n th ho . CAD, d a trên x lí nh, x lí cái nhìn 3 chi u t cái nhìn 2 chi u i v i các
nv .
(2) CAM (Computer Aided Manufacturing - Ch t o có máy tính h tr )

Theo ngh a r ng h n, CAMs là các h th ng h tr cho ti n trình ch t o, nh qu n lí ti n trình,
chu n b cho s n xu t, ki m th x lí và l p ráp. Tuy nhiên, thông th ng chính h th ng h tr cho
vi c sinh ra d li u h ng d n các n v ki m soát s . Các công c CAM ngày nay sinh ra d
li u l nh t cái ra l y t h th ng CAD.
(3) CAE (Computer Aided Engineering - K ngh có máy tính h tr )

CAE là h th ng h tr cho m t lo t công vi c c bao hàm trong thi t k s n ph m, ki m th
hi u n ng và ch t o. CAE c dùng làm cho công vi c hi u qu b ng cách phân tích hi u n ng
n cho s n ph m, thi t k d a trên k t qu phân tích và mô ph ng các s n ph m th c nghi m trên
máy tính.
Tên"h th ng CAD/CAM/CAE" ôi khi c dùng bao quát c hai h th ng thi t k và ch t o.
1.8.4 Ví d v vi c dùng hi u qu gói ph n m m
Nh mô t trên, vi c dùng các gói ph n m m em l i ích l i l n cho nghi p v . Sau ây s mô t

các ví d n hình v vi c dùng các gói ph n m m có hi u qu .
(1) Dùng gói ph n m m nh m t ph n c a h th ng

Gói ph n m m không ch bao g m ng d ng mà còn c gói ch ng trình. Do ó, vi c dùng gói
ph n m m t i m c h th ng con và m c ch ng trình c ng là có th (xem Hình 1-8-2). Vi c thi t
p thích h p hay h i s a i các tham bi n cho phép nhi u gói ph n m m c dùng cho nh ng
c ích này. Do ó, gói ph n m m nên c dùng nhi u nh t có th c.
n ây, các th vi n l p trong l p trình h ng i t ng ã c t h p vào trong các gói ph n
m. Do ó, ã xu t hi n các tr ng h p ch riêng ph n c n thi t m i c t o ra và th vi n c
dùng cho ph n còn l i.
Hình 1-8-2
OO
Ví d v nhúng h
th ng
c s d ng>
H con C
H con D
H con B
H con A
<Gói A
ng trình W
ng trình Z
ng trình V
ng trình X
ng trình Y
Ch
Ch
Ch
Ch
Ch
Gói A c s d ng
(2) T ng n ng su t phát tri n h th ng

Nhi u công c h tr cho vi c phát tri n h th ng ã có s n nh các gói ph n m m. Do ó, vi c
dùng chúng t o kh n ng cho vi c phát tri n h th ng hi u qu .
<Ví d s n ph m c a gói ph n m m h tr phát tri n>
- Công c CASE: U-CASE, L-CASE, I-CASE, v.v...
- Công c sinh GUI/tài li u
- Công c qu n lí d án
- Công c ki m th /g l i
(3) Thúc yt ng hoá v n phòng (OA)

Các nghi p v ã a vào gói ph n m m thúc yt ng hoá v n phòng v i ý nh bao hàm
nh ng u sau:
- Làm cho m i d li u c qu n lí nh các c s d li u.
- Qu n lí lu ng thông tin liên quan t i v n hành, nh th n t và lu ng công vi c
- Qu n lí l ch bi u
RDBMS c dùng ch y u nh c s d li u, trong khi ph n m m nhóm groupware (ph n m m
tr công vi c c th c hi n nh m t nhóm) c dùng r ng rãi thúc y t ng hoá v n
phòng.
(4) Dùng nh nghi p v

Trong công nghi p ph n m m, nghi p v c a m t s l n công ti là phát tri n và bán gói ph n
m. N u m t công ti có th phát tri n và bán s n ph m áp ng nhu c u c a khách hàng, thì ng i
ta trông i s phát tri n m nh m cho công ti này. Tuy nhiên, vi c phát tri n h th ng cho các gói
ph n m m có h i khác v i vi c phát tri n ph n m m l . Hình 1-8-3 ch ra s khác bi t gi a vi c
phát tri n gói ph n m m và vi c phát tri n ph n m m l .
Hình 1-8-3
So sánh gi a vi c phát tri n gói ph n m m và vi c phát tri n ph n
ml
Phát tri n gói ph n m m Phát tri n ph n m m l

a trên ti p th , th c hi n công vi c phát Qua g p g v i ng i dùng,
tri n ph n m m c n thi t trong xã h i. vi c phân tích và xác nh c
ho ch c
L pk
Trong m t s tr ng h p, gói ph n m m ti n hành h th ng hoá u

s
i c sinh ra b ng cách tích h p gói ng i dùng c n.

ph n m m ã có.
Ph n m m c cài t trong nhi u ki u Ki m th bình th ng, k c
máy tính cho nên c n ti n hành qu n lí ch t ki m th n v cho t i ki m
th /chuy n
ng k l ng lo i b l i. th v n hành, c ti n hành,
Ki m
giao
n n a, vi c chuyên bi t hoá c th c sau ó h th ng c trao cho

hi n cho khách hàng, sau ó n i dung c ng i dùng.
ghi l i trên CD-ROM hay ph ng ti n khác,
chuy n giao cho khách hàng.
Phiên b n c a m t s n ph m c c p nh t, Công vi c b o trì c ti n
B o trì
có xem xét t i xu h ng th tr ng và m i hành d a trên yêu c u c a ng i

quan h v i ph n m m khác c ng làm vi c dùng hay s thay i c a tình
i s n ph m này. hu ng.
nay tr i, ng i ta trông i r ng, bên c nh vi c phát tri n các gói ph n m m m i, nhi u gói
ph n m m tích h p tích h p c các gói ph n m m hi n có s c t o ra.
1.8.5 Ph n m m nhóm - Groupware
h tr cho công vi c con ng i, giao di n v i con ng i c a máy tính ã c c i ti n và nâng

cao. Tuy nhiên, công vi c con ng i g n nh c ti n hành theo nhóm. Vi c phát tri n h th ng là
t ví d n hình.
i ti n b v công ngh m ng trong nh ng n m g n ây, nhi u máy tính c n i l i qua m ng và
vi c trao i thông tin gi a chúng ã tr thành có th . Ph n m m nhóm là m t h th ng h tr
cho vi c g n công vi c qua m ng mà qua ó ã c phát tri n.
(1) Truy n thông

Các ch c n ng truy n thông là nh ng ch c n ng quan tr ng nh t c a ph n m m nhóm. Truy n
thông bên trong m t nhóm có th c duy trì qua th n t và b n tin n t mà không c n tri u
ph p âu ó.
(2) Dùng chung d li u

li u dùng chung t o kh n ng coi máy tính nh ch làm vi c chung. Vi c so n tài li u trong s
p tác v i m t s ng i a ra m t ví d n hình. Nh ng ng i vi t các ch khác nhau có th
dùng chung m t t p tài li u c t m t máy ph c v nh s n.
Thêm vào ó, vì ph n m m nhóm cho phép vi c qu n lí d li u t p trung, nên không c n nh ng
ph n khác nhau gi cùng m t d li u.
(3) Qu n lí l ch bi u
Ch c n ng qu n lí t p trung l ch bi u c a các thành viên nhóm, c cung c p cùng ph n m m
nhóm, t o kh n ng l p l ch cho t t c các thành viên nhóm, ch ng h n cho 10 thành viên, c
ki m tra ngay l p t c mà không c n vi c ki m tra tách bi t. Ch c n ng này kh b công vi c c n
thi t ph i làm hi u ch nh v th i gian h p.
Vi c t t i nh ng ch c n ng này òi h i các ch c n ng x lí tài li u nh b x lí v n b n, và các
ch c n ng c s d li u bên c nh ch c n ng m ng. Trong m t s tr ng h p, nh ng ch c n ng này
c th c hi n b ng vi c cung c p giao di n v i các s n ph m hi n có. T nay tr i, các h th ng
tr nâng cao h n a vào khái ni m v PDM (Product Data Management - Qu n lí d li u s n
ph m), qu n lí các d li u t p trung, s i vào s d ng.
1.8.6 Công c OA
Máy tính cá nhân ã c s d ng nhanh chóng và r ng kh p trong các doanh nghi p và gia ình
i vì ph n m m cho phép ngay c ng i không có kinh nghi m c ng d dùng chúng, ã c cài
t trong chúng. Tr c ây, máy tính ch do các k s x lí thông tin c ào t o v CNTT v n
hành. Tuy nhiên, v i ti n b trong công ngh thông tin, các ch c n ng x lí ã c làm gi u thêm,
và máy tính bây gi ã tr thành s n ph m quen thu c nh n t gia d ng.
Nói riêng, ba công c sau óng vai trò chính trong t ng hoá v n phòng (OA).
- X lí v n b n
- Ph n m m trang tính
- Ph n m m trình bày
(1) X lí v n b n
Nhân t l n nh t làm t ng vi c dùng máy tính cá nhân là vi c a vào b x lí v n b n. Vi c a
vào các ch c n ng x lí v n b n ã bi n máy tính t "máy x lí d li u ch các chuyên gia m i có
th dùng c" thành "máy x lí thông tin quen thu c."
• nh d ng
c ích quan tr ng nh t c a vi c dùng b x lí v n b n là sinh ra tài li u, qua vi c a vào d

li u, trong ó các ch c n ng nh d ng c dùng quy t nh cách b trí tài li u s in ra.
Vi c nh d ng ph n l n là xác nh c gi y c dùng và dáng v c a v n b n in.
• t ki u gi y c dùng
Kích c gi y c dùng ph i c xác nh.
• t h ng in
In theo chi u d c gi y hay chi u ngang gi y c ng ph i c xác nh.
• t s kí t c in ra trên m t dòng
kí t c in ra trên m t dòng c xác nh theo ó xác nh ra kho ng cách gi a
các kí t c in k nhau.
• t s dòng c in ra trên m t trang
dòng c in ra trên t ng trang c xác nh theo ó xác nh kho ng cách gi a các
dòng k nhau.
i b x lí v n b n, có th xác nh m t t p các nh d ng và in ra v i nh d ng ó xem cách
các dáng v và hình nh trông nh th nào, sau ó m i làm ra các c t l i.
‚ Ch c n ng so n th o
Khi các câu c tr c ti p vi t ra gi y ã úng r i, ph n c n c s a s b xoá i b ng b xoá, r i

m i hay câu m i c ghi è lên. Tuy nhiên, các câu c sinh ra b ng b x lí v n b n t n t i
trong b nh chính c a máy tính. Do ó, vi c s a chúng là c c d .
Bên c nh ch c n ng s a ch a, b x lí a ra nhi u ch c n ng so n th o và x lí khác.
a. nh tâm
x lí v n b n cung c p kh n ng t tiêu hay các câu hay dãy các kí t khác theo chi u ngang
hay chi u d c vào v trí trung tâm d a trên s các kí t trên m t dòng c t trong nh d ng.
Ch c n ng này c g i là " nh tâm".
Hình 1-8-4
Gi y m i
Ví d v nh tâm
Vào tâm
Gi y m i
b. Chuy n xâu kí t sang bên ph i nh t hay trái nh t

x lí v n b n cung c p kh n ng di chuy n xâu kí t sang v trí bên ph i nh t hay trái nh t.
Không có ch c n ng này, c n ph i a vào "d u cách" (b ng phím d u cách) y xâu sang bên
ph i nh t hay dùng phím xoá di chuy n xâu kí t sang v trí bên trái nh t c a trang.
c. Trang trí kí t
x lí v n b n cho phép các xâu kí t c g ch d i, hay dùng phông Gothic cho chúng, hay
phông cho tiêu c thay i, hay dùng phông nghiêng, khi c in ra. Nh ng ch c n ng nh
y là có s n b i vì các hình m u phông c ghi nh trong ph n m m c dùng.
Hình 1-8-5 M u trang trí kí t
Hãy trái t xanh cho tr em

Gi y tái sinh ti t ki m g .
Hãy b t u s ng có ý th c t i trái t gi cây xanh trên trái t cho tr em th
sau. M t t n gi y ã s d ng t ng ng v i 20 cây s ng.
d. Sao và di chuy n
Các câu c sinh ra b ng b x lí v n b n c c t gi trong b nh chính. Do ó, các câu hay
xâu kí t trong nh ng câu này có th d dàng c sao chép hay di chuy n t i các v trí khác.
(2) Ch ng trình trang tính

Ch ng trình trang tính là sinh ra các b ng (hai chi u) hay k t t p d li u. Nó c ng có th b
trí l i d li u hay di n t chúng nh th .
Hình 1-8-6
Trang làm vi c
Trang làm vi c và ô
Ô
A B C D
1 ← Hàng
• Trang công vi c và ô
ng c hi n th trên màn hình c g i là trang công vi c, trong khi t ng n v không gian ch

nh t c g i là ô. Trong trang công vi c, m t t p các ô c b trí theo chi u ngang theo cùng
c c g i là m t hàng, trong khi t p các ô c b trí theo chi u d c trên cùng dòng cg i
là c t. Hàng c nh n di n b ng s , nh 1,2,3,---, còn c t c nh n di n b ng các kí t ch cái,
nh A,B,C,---.
li u c a vào cho t ng ô. Bên c nh d li u s và kí t , m t công th c hay hàm c ng có th
c a vào cho ô (xem Hình 1-8-7). H n n a, t ng ô có th có nh d ng riêng c a nó (hi n th
li u t v trí bên ph i nh t hay bên trái nh t), và d li u trong ô có th c hi n th theo nh
ng riêng c a nó (xem Hình 1-8-8).
Hình 1-8-7
Ví d : a d li u Vào v trí bên ph i nh t nh tâm
vào trang tính
Vào v trí bên trái nh t u ph y c thêm vào tr c m i ba ch s
A B C D
Tên s n
1 l ng n giá ti n
ph m
2 Camera 2 120,000 +B2 * C2 Công th c
3 Video 1 80,000 +B3 * C3
4 TV 1 100,000 +B4 * C4
5 Total Total (D2 - D4) Hàm
6
7
8
Hình 1-8-8
A B C D
Ví d v trang tính Tên s n
c hi n th 1 l ng n giá ti n
ph m
2 Camera 2 120,000 240,000
3 Video 1 80,000 80,000
4 TV 1 100,000 100,000
5 Total 420,000
6
Ch ng trình trang tính nh n di n b ng các kí t u, li u m t xâu a vào là d li u hay công

th c. N u kí t u là m t kí hi u xác nh công th c, nh '+,' '@,' '=,' v.v. (m i ch ng trình
dùng các kí hi u khác nhau cho m c ích này), thì các kí t i sau c coi nh t o nên công th c.
Bên c nh ó, nó cho phép dùng các hàm vào ch công th c. Ch ng h n, trong Hình 1-8-7, "Total
(D2 - D4)" ch ra hàm k t t p d li u t ô D2 t i ô D4. Trong m t s ch ng trình, bi u th c
"Total (D2, D4)" c dùng thay vì "Total (D2 - D4)."
‚ Ch c n ng tính l i
u d li u trên trang làm vi c b thay i, thì k t qu c a công th c hay hàm dùng d li u này s
thay i. K t qu c ng s thay i khi c t và/ho c hàng c thêm vào hay b xoá i. Ch c n ng
này c g i là "ch c n ng tính l i", và là m t c tr ng quan tr ng c a ch ng trình trang tính.

i ch c n ng này, có th cho ch y vi c mô ph ng b ng cách thay i d li u m t cách a d ng.
ƒ Ch c n ng so n th o
a. Sao chép hay di chuy n d li u, và chèn thêm hay xoá d li u

Vi c sao chép d li u c ti n hành theo cùng cách nh trong b x lí v n b n. Tr c h t, vùng
n sao c xác nh. Sau ó, vùng d li u d nh c sao t i s c xác nh. Sau ó, vi c
sao chép c th c hi n. Vi c chuy n d li u có th c th c hi n theo cùng cách. Vi c chuy n
khác v i vi c sao ch , khi chuy n, d li u g c b m t kh i vùng ngu n.
sao chép l n di chuy n u có th c th c hi n cho d li u trong m t ô hay cho m t mi n xác
nh.
t khác, vi c chèn thêm và xoá i có th c th c hi n cho c hàng hay c t.
b. T ng u ch nh s ô
Tính cao c p c a ch ng trình trang tính là ch nó cho phép d li u c a ô b nh h ng b i ch c
ng hi u ch nh ct ng u ch nh. u này c g i là ch c n ng u ch nh t ng s
các ô.
Ch ng h n, gi thi t r ng có nhi u ô trong ó cùng phép tính c n c th c hi n. V i vi c hi u
ch nh này, có th là công th c c a vào ch m t trong nh ng ô này, v i công th c ó c sao
cho các ô còn l i. D li u c tính toán b ng cùng công th c c a vào trong t ng ô trong các
ô này.
c. B trí l i d li u
li u c a vào không xét t i b t kì th t nào có th c b trí l i trên c s hàng, ch ng
n, theo th t d li u giá tr l n h n c t tr c giá tr nh h n; theo th t d li u giá tr nh
n c t tr c d li u giá tr l n h n, theo th t lí t "kana" c a Nh t, th t ch cái; hay theo
th t t ng ho c gi m c a JIS.
„ Công th c và hàm
Ch ng trình trang tính cho phép nhi u tính toán h n là b n phép toán s h c c b n c s d ng.
Bên c nh ó, các hàm c ng c nhúng vào h tr cho các tính toán ph c t p.
Các hàm khác nhau tu thu c vào các ng d ng c cung c p, k c các ng d ng n hình c
li t kê sau ây:
- Các hàm s h c: tính làm tròn, giá tr tuy t i và các hàm khác
- Các hàm logic: AND, OR và các hàm khác
- Các hàm th ng kê: tính t ng, giá tr trung bình, t i a và t i thi u, và các hàm khác
- Hàm ngày tháng: hi n th d li u ngày tháng, tính th i gian và các hàm khác
- Các hàm tài chính: tính t l l i nhu n, u t , chi phí kh u hao, và các hàm khác
(3) Ph n m m trình bày

t cách chính th c, các công c trình bày chính là máy chi u t chi u hay máy chi u qua u.
Tuy nhiên, g n ây chúng ã b thay th b ng các gói ph n m m có tên là ph n m m trình bày,
cung c p các ch c n ng còn nhi u h n nhi u so v i máy chi u. Ph n m m trình bày cung c p c
ch c n ng ho t hình và ch c n ng âm thanh, và t o kh n ng trình bày hi u qu b ng vi c em k t
qu c a ch ng trình trang tính hay c s d li u lên màn hình. Ph n m m trình bày tiêu bi u bao
m PowerPoint c a Microsoft, Freelance c a Lotus và Appleworks c a Macintosh.
Bài t p
Q1 u nào trong nh ng u sau là thích h p nh t cho c tr ng c a vi c dùng công ngh

thông tin trong doanh nghi p ngày nay?
A) Theo quan m sinh l i, doanh nghi p làm t ng m c ch t o n i b mà không khoán ngoài

các h th ng hay v n hành cho các công ti ngoài.
B) Cái g i là "tính toán ng i dùng cu i", trong ó t b n thân ng i dùng xây d ng h th ng và có
quy n truy nh p hay x lí thông tin cho ng d ng riêng c a mình, ang thu c s ng h .
C) c t gi m chi phí hay rút ng n th i gian phát tri n ph n m m, các ng d ng ã c phát
tri n d a trên n hàng nh n c thay vì dùng gói ph n m m.
D) Vi c dùng m ng ngày càng r ng làm gi m ph m vi b nh h ng b i h ng hóc h th ng, làm
cho vi c qu n lí an ninh c d dàng h n.
Q2 u nào trong nh ng u sau là thích h p nh t xem nh vi c gi i thích cho mô hình thác

, m t ph ng pháp lu n phát tri n h th ng?
A) ng d ng c chia ra thành các n v nh . Sau ó t ng n v trong chúng c thi t k và

ch t o tu n t cái n ti p cái kia.
B) Vi c phát tri n h th ng c th c hi n theo tr t t các ti n trình, không quay tr l i công vi c
ti n trình m c cao h n.
C) M t s n ph m th c nghi m làm vi c c, c sinh ra, và vi c ki m tra các c t yêu c u và
c l ng c th c hi n trong giai n s m.
D) Th i gian phát tri n c rút ng n b i s tham gia c a ng i dùng, b ng vi c phát tri n v i ít k
h n và b ng vi c dùng có hi u qu các công c phát tri n.
Q3 u nào trong nh ng u sau là thích h p nh t xem nh vi c gi i thích cho làm b n m u,

t ph ng pháp lu n phát tri n h th ng?
A) Công vi c c th c hi n theo th t l p k ho ch c s , thi t k ngoài, thi t k trong, thi t k

ch ng trình, l p trình và ki m th . Do ó, v i k thu t này, ng i ta thu c vi n c nh c a công
vi c nh m t t ng th , làm cho vi c xác nh l ch bi u và phân b tài nguyên c d dàng h n.
B) M t s n ph m th nghi m c t o ra trong giai n u c a vi c phát tri n h th ng, t o kh
ng lo i b s m h và khác bi t trong hi u bi t c a ng i dùng và t ch c phát tri n.
C) Ph n m m c phân chia thành ph n m m có c t c n nh và không yêu c u s a i, và
ph n m m có c t c n s a i. Sau ó, v i ph n m m có c t yêu c u thay i, ti n trình phát
tri n, xem xét l i và s a i c l p l i.
D) M t ng d ng qui mô l n c chia thành các n v con, t ng n v này c l p cao. Sau ó
i t ng n v con, ti n trình thi t k , l p trình và ki m th c l p l i, m r ng d n mi n phát
tri n.
Q4 T ng câu sau ây mô t công vi c cho m t trong các ti n trình phát tri n h th ng. Câu nào
cho th t úng c a ti n trình phát tri n?
A) V n hi n t i c kh o sát và phân tích, sau ó các yêu c u v h th ng ích c xác nh.

1.9 Bài t p 127
B) Các ch c n ng c n cho vi c xây d ng h th ng c phân ho ch thành các ch ng trình làm

cho lu ng ti n trình c rõ ràng h n.
C) Các th t c x lí c thi t k , mã hoá và ch nh s a.
D) Các ki m th c ti n hành.
E) Thi t k có c u trúc c a t ng ch ng trình c th c hi n d a trên tài li u thi t k trong.
F) D a trên yêu c u v h th ng, các ch c n ng c n thi t cho h th ng c xác nh.
A) a−f−b−c−e−d B) a−f−b−e−c−d
C) a−f−e−b−c−d D) a−f−e−c−b−d
Q5 Phát bi u nào trong nh ng phát bi u sau là thích h p nh t cho vi c gi i thích v k ngh

ph n m m o?
A) Các c t thi t k c t o ra t ph n m m ã cài t. R i ph n m m c phát tri n d a trên

các c t ã c t o ra ó.
B) Ph n m m c thi t k a ra, x lí và a vào.
C) Các ch c n ng ã c cài t b ng ph n m m c t t i b ng ph n c ng.
D) M t ngôn ng phát tri n và công c phát tri n c tuy n ch n tu theo các c tr ng x lí c a
ph n m m.
Q6 V i ph ng pháp phân tích có c u trúc, các lu ng d li u và ch c n ng c di n t b ng

các kí hi u t ng ng ch ra lu ng d li u, x lí (ch c n ng), l u tr d li u và bên ngoài
(ngu n d li u và n i nh n d li u). Cái nào trong nh ng cái sau là ph ng pháp y?
A) DFD B) ERD C) S NS
D) Bi u chuy n tr ng E) Bi u Warnier
Q7 Bi u nào trong nh ng bi u sau là bi u c dùng trong l p trình có c u trúc và

di n t toàn b c u trúc c a ch ng trình d i d ng c u trúc phân c p?
A) S NS B) Bi u PERT
C) Bi u chuy n tr ng thái D) S b t
Q8 Ng i ta g i vi c làm chi ti t cài t i t ng vô hình b ng vi c g n d li u và ng pháp

i nhau trong l p trình h ng i t ng là gì?
A) Th hi n B) Bao b c
C) K t c m D) Tr u t ng hoá
Q9 Phát bi u nào trong phát bi u sau là phù h p nh t l y làm mô t cho l p trình h ng i

ng?
A) D li u trao i gi a các it ng c th c hi n qua các th hi n.

B) it ng ch ra các mô t v c tr ng l p.
C) Bao b c ch ra vi c g n các l p l i thành th vi n.

D) L p có th k th a các ng pháp t l p b m .
Q10 Cái nào là kho n m c không thích h p c xem xét trong thi t k màn hình c a thi t k
ngoài và thi t k trong?
A) Trong vi c chuy n màn hình, m t ng pháp l a tr c ti p cd nh dành cho ng i dùng có

kinh nghi m nên c dùng thay cho vi c l a t ng b c b ng vi c dùng menus.
B) Kho n m c a vào trên màn hình nên c bao b ng hay [ ] làm rõ ràng r ng
kho ng cách ó là dành cho tr ng a vào.
C) B trí màn hình nên c thi t k sao cho các kho n m c c tham kh o có th c b trí t
trái sang ph i hay t trên xu ng d i.
D) hoàn thành m t thao tác x lí, thi t k nên c làm sao cho vi c d ng a d li u vào và
tr l i màn hình tr c không th c phép.
E) B trí màn hình c chu n hoá, ch ng h n, các v trí th ng nh t cho hi n th tiêu và thông
báo, nên c dùng.
Q11 Phát bi u nào trong các phát bi u sau là thích h p nh t xem nh mô t v thi t k mã và
qu n lí mã?
A) Mã không tránh kh i thay i, cho nên u quan tr ng là t sách mã theo th t và qu n lí

chúng.
B) u mong mu n là t chúng có th hi u c. Do ó vi c dùng mã dài là t t h n.
C) S ch y u nên c dùng làm mã, và ch Trung Qu c không nên dùng.
D) Mã nên c gán làm cho vi c phân lo i d li u d dàng h n, nh ng vi c b sung và m
ng mã không nên c tính t i.
Q12 Gi s r ng mã b n ch s N1N2N3C. Ch C bên ph i nh t ch ra ch s ki m tra, c tính

ng công th c sau ây.
C=mod ( (N1 × 3 + N2 × 2 + N3 × 1 ), 10)
T i ây, mod (a, b) ch ra ph n d c a a/b. V y, s cho o là gì trong mã b n s sau"81o6?"
A) 0 B) 2 C) 4 D) 6 E) 8
Q13 Phát bi u nào trong các phát bi u sau là thích h p nh t xem nh l i gi i thích v ch ng
trình ng d ng?
A) Ch ng trình cho k t qu úng ngay c n u nó c th c hi n l i mà không ph i n p l i sau

t l n ã th c hi n.
B) c t vào b t kì a ch nào trong b nh th t, ch ng trình u có th c th c hi n.
C) Ch ng trình c phân ho ch thành nhi u n, và có th c n p vào và th c hi n trên c s
ng n.
D) Cho dù nhi u nhi m v th c hi n ch ng trình song song, ta v n thu c k t qu úng.
1.9 Bài t p 129
Q14 Phát bi u nào trong các phát bi u sau là thích h p nh t xem nh l i gi i thích v l p trình
có c u trúc, m t nhân t quan tr ng trong thi t k mô un trong vi c sinh ch ng trình?
A) L p trình có c u trúc có ngh a là a ra qui t c vi t t t dòng cho v êc vi t mã làm cho b n in

ch ng trình g c cd c.
B) L p trình có c u trúc có ngh a là dùng ghi chú m t cách có hi u qu làm cho d hi u ph ng
pháp ti n trình ch b ng vi c c chúng.
C) L p trình có c u trúc c mô t b ng ba c u trúc c s "tu n t ", "tuy n ch n" và "l p"
D) L p trình có c u trúc là t kích c chu n cho mô un ph i là t 50 n 150 b c.
Q15 Có cú pháp mô t theo c u trúc cú pháp sau ây. Các bi u th c nh -100, 5.3, và +13.07 áp
ng cú pháp này.
Ch s Ch s
Khi ph ng pháp mô t này c dùng, bi u th c nào trong nh ng bi u th c s sau áp ng

cho cú pháp c xác nh b i bi u cú pháp sau?
Ch s Ch s Ch s
A) 5.2E − 07 B) + 1.E4 C) − .9 D) 9.89E
Q16 u nào trong nh ng u sau ây cho câu tr l i úng cho công th c c mô t d i ây

theo kí pháp Ba lan ng c. dây, xy− ch ra r ng y là b tr i kh i x, trong khi xy÷ ch ra
th ng c a phép toán xy÷.
Công th c: 4 3 5 − ÷
A) −2 B) −0.2 C) 0.2 D) 0.5 E) 5
Q17 Phát bi u nào trong các phát bi u sau là úng khi gi i thích v Java?
A) Nó là giao th c truy n thông c dùng trên Internet.
B) Nó là trình duy t cho Internet.
C) Nó là ngôn ng l p trình h ng it ng.
D) Nó là k thu t vi t mã cho d li u nh m u t nh.
Q18 Phát bi u nào trong các phát bi u sau là ph ng pháp sinh tr ng h p ki m th c dùng
trong ki m th h p tr ng?
A) th nhân qu
B) Ph ng pháp thi t k th c nghi m

C) Bao ph u ki n
D) Phân ho ch t ng ng
Q19 Ki m th nào trong nh ng ki m th sau là thích h p nh t c dùng trong phân tích giá
tr biên?
A) Các giá tr c c i và c c ti u
B) Các giá tr c c i và c c ti u, và nh ng giá tr c ng 1 vào các giá tr này
C) Giá tr c c ti u và giá tr ó c ng v i 1
D) Giá tr c c i và giá tr ó c ng v i 1
Q20 duy trì ch t l ng c a tài li u thi t k , các cu c h p ki m m c ti n hành trong

ng pha phát tri n. Phát bi u nào trong nh ng phát bi u sau là thích h p nh t xem nh gi i
thích cho vi c giám nh, m t k thu t ki m m?
A) Ki m m xem nh m t toàn th c ti n hành v i t ng thành viên l n l t gi vai trò trách

nhi m.
B) ki m m, m t ph n c a ph n m m ích c t o ra b ng th c nghi m r i c th c hi n
th c t .
C) Các kho n m c c ki m m c l a ch n tr c. Sau ó tài li u c ki m m nhanh
chóng b ng vi c ki m t ng kho n m c m i lúc.
D) Ng i có th m quy n v tài li u thi t k c ki m m làm ch t ch cu c h p ki m m.
Q21 M i quan h gi a s kho n m c ã c ki m th và s l i tích lu c dùng nh kho n

c qu n lí ki m tra tình tr ng ch t l ng c a ti n trình ki m th . th nào trong
nh ng th sau ch ra r ng ch t l ng ang tr nên n nh?
c
A) B)
S l i tích l number
The accumulated number

c
hi n
detected
detected
y
hi n
S l i tích l y
The accumulated
of bugsphát
phát
of bugs
các m c ang c ki m tra các m c ang c ki m tra

The number of items having been tested The number of items having been tested
C) D)
i tích l y number
number
of bugs detected
of bugs detected
c
c
SThel accumulated
l iaccumulated
phát hi n
phát hi n
SThe tích l y
The number of items having been tested The number of items having been tested
các m c ang c ki m tra các m c ang c ki m tra
Q22 Phát bi u nào trong phát bi u sau c phân lo i là ch c n ng th ng l u c a công c

CASE?
1.9 Bài t p 131
A) Ch c n ng phân tích ch ng trình ngu n

B) Ch c n ng phân tích và nh ngh a h th ng
C) Ch c n ng h tr ki m th
D) Ch c n ng sinh ch ng trình t ng
E) Ch c n ng qu n lí d án
Q23 Các c tr ng ch t l ng ph n m m bao g m tin c y, tính s d ng, tính b o trì và tính

kh chuy n. V y, phát bi u nào trong các phát bi u sau gi i thích cho tin c y?
A) Nó ch ra các thao tác có th c làm ch d dàng th nào.

B) Nó ch ra li u các ch c n ng c yêu c u cho ph n m m bao gi c ng có th c b o trì
thông th ng theo nh ng u ki n ã c ch nh không.
C) Nó ch ra m c c as a i tr nên c n thi t khi ph n m m c dùng trong m t môi tr ng
máy tính khác.
D) Nó ch ra m c d dàng theo ó các yêu c u s a i t ng i dùng có th c gi i quy t.
Q24 Có m t d án c mô t b ng bi u PERT sau. Kí hi u trên t ng m i tên ch ra tên công

vi c, trong khi con s ch ra s ngày c n cho công vi c ó. Ngày b t u s m nh t cho công
vi c H là gì? Gi s r ng ngày b t u c a d án là ngày 0.
D
2 4 G
A
E d 6
1
B H
F d: công vi c ph
3 5
A)4 B)5 C)6 D)7 E)8
Q25 Phát bi u nào trong nh ng phát bi u sau là thích h p nh t l y làm mô t cho các c
tr ng c a h th ng t ng i l p trình chính so v i h th ng phân c p?
A) Kh i l ng tr ng trách c a ng i lãnh o trong h phân c p là n ng h n trong h th ng t

ng i l p trình chính.
B) H th ng phân c p ít thích h p cho các h th ng l n h n là h th ng t ng i l p trình
chính.
C) Trao i bên trong t h th ng phân c p là d dàng h n trong h th ng t ng i l p trình
chính.
D) H th ng t ng i l p trình chính không c n ng i l p trình d phòng.
E) H th ng t ng i l p trình chính c n m t th th .
2 n hành và b o trì h
th ng
c ích c a ch ng
Ng i ta g i "v n hành" th c t là cho ch y h th ng ã phát
tri n, còn công vi c gi i quy t các v n trong v n hành
c g i là "b o trì". ây là nh ng vi c c n t i liên t c cho
i khi h th ng b lo i b , áp t gánh n ng cho k s x lí
thông tin.
Ch ng này nêu ra i c ng v v n hành và b o trì xét
th ng nên c phát tri n th nào, và làm gi m gánh
ng v n hành và b o trì nhi u nh t có th c.
• i c ng v v n hành và n i dung c a t ng kho n m c

qu n lí.
‚ i c ng v b o trì, và các ki u và n i dung c a công
vi c b o trì.
2.1 V n hành h th ng 133
Gi i thi u
n hành và b o trì h th ng t o nên pha cu i cùng c a vòng i ph n m m. Ng i ta quan tâm t i
pha này lúc h th ng c phát tri n th c t ang ch y, chi m ph n l n nh t c a vòng i ph n
m. Do ó, ta s th y s khác bi t l n gi a h th ng a ra vi c v n hành và b o trì hi u qu v i
th ng cung c p vi c v n hành và b o trì kém hi u qu .
t c v n hành và b o trì hi u qu , làm k ho ch cho chúng sau khi h th ng ã c phát
tri n là quá tr . Các bi n pháp cho v n hành và b o trì nên c a vào trong n l c phát tri n h
th ng.
Trong ch ng này, n i dung c a v n hành và b o trì c d y nh m m c ích chu n b cho v n
hành h u hi u và các k ho ch b o trì.
2.1 n hành h th ng
n hành h th ng c th c hi n d a trên các chu n d ch v v n hành. Các kho n m c qu n lí c n
cho v n hành h th ng bao g m:
- Qu n lí tài nguyên
- Qu n lí v n
- Qu n lí ti n nghi
- Qu n lí an ninh
- Qu n lí hi u n ng
- Qu n lí chi phí
2.1.1 Qu n lí tài nguyên
Qu n lí tài nguyên chi m v trí quan tr ng trong các kho n m c qu n lí v n hành. dùng tài
nguyên h u hi u, c n ph i có tri th c úng v tài nguyên c n cho v n hành.
Tài nguyên h th ng bao g m:
- Tài nguyên ph n c ng
- Tài nguyên ph n m m
- Tài nguyên d li u
- Tài nguyên m ng
(1) Qu n lí tài nguyên ph n c ng

Qu n lí tài nguyên ph n c ng ch ra vi c qu n lí máy tính và các thi t b ngo i vi c a chúng. Tài
nguyên ph n c ng ph i c b o trì úng.
134 Ch ng 2 V n hành và b o trì h th ng
Th c t i, nh ng nhà qu n lí v n hành nên xác nh n r ng tài nguyên c dùng có hi u qu b ng

vi c ki m tra các trang thi t b ph n c ng có c s d ng hay không. Bên c nh ó, n u tìm th y có
th t th ng, thì ph i xem xét cách b trí l i tài nguyên ph n c ng phân ph i t i l ng t t h n.
Khái ni m c s là dùng tài nguyên có hi u qu làm t ng t l v n hành c a t ng thi t b ph n
ng ngang nhau.
Cu c i c a tài nguyên ph n c ng c ng nên c tính t i. Nói chung, trang thi t b dùng quá m t
th i kì nào ó th ng r t có th gây ra v n th ng xuyên h n. Xem xét vi c thay th các thi t b
ng cách ki m tra t l phát sinh v n là m t kho n m c quan tr ng trong qu n lí tài nguyên
ph n c ng.
Trong qu n lí tài nguyên ph n c ng, d li u sau c thu th p và k t qu c a chúng nên c c
ng và phân tích u n:
- Hi u n ng áp ng
- Kh n ng x lí (s kho n m c c x lí trên m i gi )
(2) Tài nguyên ph n m m

Qu n lí tài nguyên ph n m m ch ra vi c qu n lí ch ng trình ang ch y trong h th ng. Ng c v i
tài nguyên ph n c ng, nhi u b ph n c a tài nguyên ph n m m là không th y c. Do ó, gi các
chu n xác nh tr c là quan tr ng cho vi c qu n lí.
• Qu n lí th vi n
Các kho n m c c a vào qu n lí th vi n bao g m:

i th vi n (k c th vi n d phòng) c l u gi v m t v t lí ph i c làm rõ ràng.
li u phiên b n trong th vi n ph i c qu n lí (Ph i tránh cùng t n t i các phiên b n m i và c
a cùng ph n m m).
Th vi n nên c b o v (v an ninh và ch ng vi rut).
‚ Ng n ng a vi c dùng trái phép
Các bi n pháp sau ây nên c tính t i ng n c n vi c s d ng trái phép tài nguyên ph n m m:

Li u vi c sao chép b t h p pháp có c th c hi n không hay không nên c qu n lí.
Cách th c tài nguyên ph n m m c s d ng nên c qu n lí.
(3) Qu n lí tài nguyên d li u

Qu n lí tài nguyên d li u ch ra vi c qu n lí và u ch nh d li u trong h th ng t m i quan m
a t ch c. B n thân ng i dùng qu n lí nhi u d li u. Tuy nhiên, m c ích c a qu n lí tài nguyên
li u là qu n lí d li u này m t cách h th ng, và l a ra d li u quan tr ng cho vi c qu n lí
c bi t nh m hoàn thi n an ninh.
Trong nhi u h th ng ngày nay u có s d ng c s d li u. Do ó, vi c qu n lí tài nguyên c s
li u trên c s v n hành nên c tính t i.
Nh ng u sau ây nên c th c hi n trong qu n lí tài nguyên d li u:
- Hoàn thi n an ninh
- m b o an ninh (ng n ng a s d ng trái phép)
- Qu n lí có h th ng tài nguyên d li u
Thêm vào ó, ki m toán d li u, c ti n hành kh o sát và phân tích các ph ng pháp th c thi
qu n lí tài nguyên d li u và th c hi n vi c qu n lí m c hoàn h o cao h n, là m t kho n
c quan tr ng.
(4) Qu n lí tài nguyên m ng

Không ph i nói quá r ng h th ng máy tính ngày nay bao g m c vi c c n i v i m ng l i.
Trong qu n lí tài nguyên m ng, các trang b t o nên m ng, nh CCU (Communication Control Unit
- n v ki m soát truy n thông, DCE (Data Circuit Terminating Equipment - thi t b cu i m ch d
li u), v.v. c qu n lí. Vi c qu n lí tài nguyên m ng v c b n c th c hi n d i qu n lí ph n
ng. Tuy nhiên, i v i các m ch truy n thông, vi c gi i quy t các m ch ch n ng, bên c nh
ch x ng s ng, c ng còn c k t i. Do ó, t ch c qu n lí bao g m các công ti vi n thông
ng ph i c thi t l p.
2.1.2 Qu n lí v n
Ng i ta mong mu n r ng không v n nào xu t hi n trong v n hành h th ng. Tuy nhiên, trong

th c t không có h th ng nào mà không có v n xu t hi n. Do ó, m t khía c nh quan tr ng là
th ng có th c khôi ph c nhanh chóng th nào sau khi v n xu t hi n. Vi c qu n lí v n
là v các bi n pháp c n c th c hi n khi có v n xu t hi n trong h th ng.
Các th t c chu n c n c tính t i khi v n xu t hi n là nh sau:
- Tìm và báo cáo tr c tr c
- T o ra báo cáo tr c tr c
- Phân tích tr c tr c
- Làm vi c khôi ph c t m t v n
- Công vi c ph c h i h th ng
Sau khi vi c ph c h i h th ng c hoàn thành, c n ánh giá xem các bi n pháp ã ti n hành có
thích h p hay không và suy ngh v k t qu c a các bi n pháp c n c l y v sau.
(1) Tìm và báo cáo tr c tr c

n càng c tìm ra s m, thì tác ng c a nó lên h th ng xem nh m t t ng th s càng nh
và càng d l y bi n pháp áp ng. Do ó, tìm ra v n s m nh t có th c, u quan tr ng là
luôn luôn ch m nom v d li u c thu th p trong qu n lí tài nguyên và hi u th u tình hu ng v n
hành thông th ng.
Thêm vào ó, vi c thi t l p m t t ch c cho phép tr c tr c c tìm ra c báo cáo ngay l p t c
i ng i qu n lí ch u trách nhi m v v n này là quan tr ng.
(2) T o ra báo cáo tr c tr c

Báo cáo tr c tr c ph i c t o ra ngay khi nh n c m t thông báo r ng tr c tr c ã xu t hi n.
Báo cáo tr c tr c có hai công d ng. M t là phân tích v n và l y bi n pháp úng n và ngay
p t c; và hai là xem nh d li u th ng kê c s d ng ng n c n v n t tr c.
Thêm vào ó, vào lúc này, vùng b nh h ng b i v n c ng c nh n di n và l u ý c t o ra
cho nh ng b ph n có liên quan. Nói riêng, nh ng v n c coi nh có nh h ng l n t i s v n

hành c a h th ng thì c n s h tr cho công tác khôi ph c l i t v n này. Do ó, vi c l u ý ngay
p t c là b n ch t.
(3) Phân tích tr c tr c

u tra các nguyên nhân c a v n , vi c phân tích c ti n hành trong nh ng tình hu ng có
xu t hi n v n . u tra nguyên nhân, c n dùng t i d li u nh t kí vào lúc v n xu t hi n và
n in x ra v tr ng thái lúc ó. Nhi u nguyên nhân c a v n ph n c ng c tìm th y b ng
nh ng ph ng ti n này. Tuy nhiên, v i các v n liên quan t i ph n m m, vi c tìm ra nguyên nhân
ôi khi t n nhi u th i gian. Trong tr ng h p nh v y, các bi n pháp t m th i có th c dùng,
còn vi c tìm ki m nguyên nhân th c s c b l i v sau
Các ph ng pháp sau ây c dùng nh các bi n pháp, n u nh d li u nh t kí và d li u in ra
không tìm ra nguyên nhân:
- Tình hu ng khi v n xu t hi n c sinh l i m t cách nhân t o.
- M t bi n pháp c ti n hành, n u nh ng tr c tr c t ng t l i xu t hi n, cho phép thu
c các d li u chi ti t.
Làm rõ nguyên nhân c a v n t o kh n ng ng n ng a s xu t hi n c a v n t ng t l n n a.
(4) Làm vi c ph c h i t m t v n
a trên nguyên nhân c a v n , các ph ng pháp ph c h i h th ng c xác nh và các thao
tác ph c h i c th c hi n. Các ph ng pháp này tu thu c nhi u vào nguyên nhân v n .
• Tr c tr c ph n c ng
Thi t b d phòng c a vào s d ng.

Các thi t b có v n c cô l p ra. Sau ó, chúng c s a ch a (ch ng h n, b ng vi c ch t o
các thi t b này).
‚ Tr c tr c ph n m m
- Ph n m m c kích ho t l i.
- Ph n m m phiên b n c c khôi ph c th vào ch ph n m m phiên b n hi n th i.
- Vi c s a i c th c hi n cho ph n m m hi n t i.
ƒ Tr c tr c d li u
- D li u gây ra v n c lo i b hay s a i.
- Các thao tác Roll-back hay roll-forward c th c hi n.
Thêm vào ó, vi c gìn gi các báo cáo v công tác khôi ph c ã c th c hi n nh th nào s t o
kh n ng dùng l i chúng nh nh ng t li u xem xét các bi n pháp cho các v n t ng t s
xu y hi n v sau.
(5) Công vi c khôi ph c h th ng

th ng có các thao tác b d ng l i c khôi ph c. Nó c ki m tra xem li u công vi c khôi
ph c t m t v n có làm cho h th ng v n hành bình th ng hay không. Sau ó h th ng c
khôi ph c b ng các d ch v thông th ng c cung c p l i.
Tu theo cách c dùng khôi ph c t m t v n , các nguyên nhân sau c ng nên c tính t i:
• Tr c tr c ph n c ng
u sau ây nên c xét t i, n u vi c khôi ph c c ti n hành b ng cách dùng ph n c ng d

phòng:
- Hi u n ng so v i ph n c ng chính
- Công vi c khôi ph c khi vi c s a ch a ph n c ng chính c hoàn t t
‚ Tr c tr c ph n m m
u sau ây nên c tính t i, n u vi c khôi ph c c ti n hành b ng vi c dùng m t phiên b n

ph n m m c h n:
- Lo i b trong m c ch c n ng s n có (nh các d ch v s n có)
- Gi i h n vi c dùng khi tính t i kh n ng áp ng.
ƒ Tr c tr c d li u
c sau nên c xét t i, n u d li u úng:

- D li u úng là nh t quán v i d li u không úng.
Công vi c khôi ph c h th ng ti p t c cho t i khi t t c các ch c n ng c a h th ng c khôi ph c
y .
2.1.3 Qu n lí ti n nghi
v n hành m t h th ng máy tính, ti n nghi và trang b c a trung tâm máy tính ph i c b o trì
trên m t m c ch t l ng nào ó. Xem nh chu n thi t l p v các ti n nghi và trang thi t b , B
Công nghi p, th ng m i và Kinh t Nh t B n (tr c ây là b Công nghi p và th ng m i qu c
) ã t ra b n h ng d n mang tiêu "Các chu n cho vi c o an toàn h thông tin."
Trong các ho t ng u tra (thi t k ) v trang thi t b , ba khía c nh v tin c y, tính m r ng
c và chi phí ph i c tính t i. Liên quan t i tính m r ng c, thi t k ph i bao g m các l
trong vi c xét c t i nh ng ti n b m i ây v công ngh và các bi n thiên c a các nhân t ngoài.
Các ti n nghi c n xem xét trong v n hành h th ng bao g m nh ng u sau:
- Các ti n nghi liên quan t i ngu n n
- Các ti n nghi u hoà nhi t
- Các ti n nghi ng n ng a th m ho
- Các ti n nghi ng n ng a t i ph m
- Các ti n nghi c t gi
(1) Qu n lí liên quan t i ngu n n

th ng máy tính không th v n hành c n u thi u ngu n n cung c p. Do ó, ph i cung c p
các ti n nghi liên t c cung c p ngu n n nh.
• Ngu n n chính
Thông th ng, m t h th ng c p ngu n th ng m i c dùng làm b c p ngu n chính. Tuy nhiên,

t c ch cho vi c c p ngu n n nh an toàn v n c n c yêu c u. Th c t , gi i quy t vi c
suy gi m ch t l ng trong n th c p t h th ng c p ngu n th ng m i, các bi n pháp duy trì
n th cung c p m c h ng s , k c vi c dùng các ti n nghi c a AVR (B u ch nh n áp t
ng), c dùng t i.
‚ Các ti n nghi n không ti n ích
Ti n nghi n không ti n ích c dùng làm d phòng khi ngu n c p n chính có v n (ch ng
n, do n áp ra). Ti n nghi này có th c s d ng làm ngu n c p n chính n u h th ng c p
ngu n th ng m i không s n có. Tuy nhiên, th ng nó c s d ng ch khi v n xu t hi n. Do
ó, vi c giám nh ki m tra d u máy phát và h ng hóc c a ti n nghi này ph i c ti n hành u
n.
ƒ UPS (Uninterrupted Power Supply - Ngu n không ng t)
UPS (ngu n không ng t) t m th i c dùng vào lúc vi c c p n t ngu n n chính b d ng l i

cho t i lúc ngu n n chính c b t u l i. UPS c ng óng vai trò bù cho nh ng kho ng ng t
ng n trong ngu n c p n chính.
„ Các ti n nghi khác

• Pin
Thông th ng, pin c n p cho t ng thi t b trong khi có ngu n n cung c p. Trong m t s
tr ng h p, pin c n p b ng b n p pin hay các ph ng ti n khác c cung c p tách riêng
theo thi t b .
• Ti n nghi phân ph i ngu n
u c ng quan tr ng là giám nh u kì các b ng phân ph i, các c u chì, b o v quá t i và
nh ng thi t b khác có liên quan.
(2) Ti n nghi u hoà nhi t

Ph n l n các thi t b c dùng trong h th ng u sinh ra nhi t khi v n hành. Cho dù nhi t t t ng
thi t b là nh , t ng l ng nhi t c sinh ra trong phòng máy tính, n i nhi u thi t b v n hành, l i
tr thành l n áng k . Thông th ng, nhi t và mt o u ki n v n hành n nh c xác
nh cho t ng ph n thi t b h th ng. Do ó, vi c cung c p ti n nghi u hoà nhi t là quan tr ng
duy trì u ki n làm vi c úng.
Có hai ki u ti n nghi u hoà nhi t : ki u t p trung và ki u phân tán. V i ki u t p trung, m t
máy u hoà l n c l p t trong trung tâm máy tính, ki m soát nhi t c a toàn b phòng.
Ki u ti n nghi u hoà này òi h i không gian l p t nh . Tuy nhiên, m t khi ti n nghi u hoà
này h ng, thì s v n hành c a c trung tâm nh m t toàn th có th b d ng l i. Tuy nhiên v i ki u
phân tán, máy u hoà c trang b theo t ng thi t b . Do ó, ki u ti n nghi này cung c p tính m
ng cao và c ng v n có giá tr khi vi c h ng ngu n c phân tán, c c b . Tuy nhiên, ki u này có
i kém h n v tính hi u qu c a u t so v i ki u t p trung.
Thi t b làm l nh b ng n c có th c dùng cho m t ti n nghi sinh ra nhi u nhi t, nh máy tính
ch l n. Ngày nay, nhi u thi t b sinh ít nhi t và có th c dùng trong môi tr ng v n phòng bình
th ng. K t qu là vi c dùng các ti n nghi u hoà s có th b gi i h n cho các ti n nghi trung
tâm.
(3) Ti n nghi phòng ng a th m ho

Vi c ho t ng n nh c a h th ng òi h i dùng các ti n nghi phòng ng a th m ho trong tr ng
p có th m ho , nh cháy, ng t, v.v... Các ti n nghi ng n ng a th m ho bao g m nh ng u
sau:
• Ti n nghi phòng cháy
Ti n nghi phòng cháy bao g m các báo ng cháy (ki m c m bi n nhi t và ki u c m bi n khói) và
thi t b d p cháy. H th ng bình phun không th c dùng nh thi t b d p l a trong các ti n nghi
trung tâm. Do ó, thi t b d p l a dùng halogen hay khí CO2 c dùng thay th . Ki u b d p l a
cho các ám cháy do n gây ra là khác v i ám cháy thông th ng. Do ó, vi c luy n t p d p l a
nên c ti n hành u n.
‚ Ti n nghi ch ng ng t
Xem nh bi n pháp tr c ti p ch ng ng t, nên dùng cách g n c nh các thi t b vào các then
gi ch t, hay thi t b ch ng lung lay, và dùng thi t b h p thu rung ng. Tuy nhiên, u áng s
khi ng t là ám cháy ph . phòng ng a ám cháy ph , c n dùng thi t b c t ngu n b ng c m
bi n rung ng.
ƒ Thi t b báo kh n c p
Khi th m ho xu t hi n, vai trò c a thi t b báo kh n c p công b thông tin úng là r t quan tr ng.
Ti n nghi ng n ng a th m ho không c dùng trong nh ng lúc thông th ng. Do ó, vi c ti n
hành ki m tra các ti n nghi này làm vi c trong tr ng h p kh n c p mà không có h ng hóc là quan
tr ng. ng th i, u mong mu n là cung c p ra m t c ch (nh vi c rèn luy n v th m ho )
ki m tra các bi n pháp c n ti n hành trong tr ng h p kh n c p c ng nh các bi n pháp truy n
thông và các ng ti p xúc.
(4) Ti n nghi ng n ng a t i ph m
Ti n nghi ng n ng a t i ph m là b o v h th ng kh i s e do do con ng i gây ra nh ánh
p thông tin và các ho t ng phá ho i. Vì s de do do con ng i gây ra c em t i t ng i
ngoài, nên các ti n nghi này, trong nhi u tr ng h p, là ng n c n vi c i vào c a nh ng ng i
nh v y.
• Thi t b ki m soát vào/ra
Thi t b ki m soát vào/ra cho phép ng i qu n lí i vào và ra t m t ti n nghi trung tâm. nh n

di n li u m t ng i có quy n vào hay ra kh i ti n nghi trung tâm, vi c xác th c v ng i này c
th c hi n b ng m t hi u hay nhi u m t hi u, b ng th vào/ra, nh th t hay th IC, d u tay, ti ng
nói hay m u võng m c.
u c ng quan tr ng n a là qu n lí nh t kí vào/ra (tên c a ng i vào hay ra kh i trung tâm và th i
gian vào/ra c a h . Bi n pháp này là hi u qu ng n ng a nh ng e do do con ng i gây ra,
nh ng ng i có quy n vào trung tâm).
‚ B giám sát
giám sát c trang b quan sát m t ti n nghi trung tâm tìm ra ng i áng ng và ng n
ng a nh ng ng i này vào ti n nghi ó. B giám sát c ng c l p t bên trong m t ti n nghi
ki m tra li u có ng i v i hành vi áng ng hay không. Tr c ây nhi u b giám sát ph i l p t,
i vì các b giám sát t nh ã c dùng. Tuy nhiên, nhi u b giám sát dùng ng kính r ng và có
nhi u ch c n ng, k c chuy n ng theo h ng và ch c n ng phóng to nh , g n ây ã tr nên có
n. Do ó, có th trông i m t hi u qu v i m t s nh các b giám sát c l p t.
(5) Ti n nghi l u gi
Cho dù ch c n ng an ninh m c cao nh t c dùng ng n ng a d li u kh i b ánh c p, chúng
n là vô ngh a n u b n sao l u hay d li u nào ó khác b l y ra d dàng. Ph i d n s chú ý y
i các ti n nghi c t gi b n sao l u và các d li u a ra khác c a h th ng.
Ti n nghi l u gi dành cho vi c l u gi các d li u quan tr ng. Do ó, ti n nghi này ph i c
trang b v i các ch c n ng phòng ng a th m ho , nh các ch c n ng ch ng cháy hay ch ng n c,
bên c nh ch c n ng an ninh c cung c p ng n ng a vi c n tr m.
c b n, ti n nghi l u gi ph i c xây d ng t i ch xa v i ti n nghi trung tâm. Thêm vào ó,
ki m soát vào/ra ph i c ti n hành theo cùng cách nh v i ti n nghi trung tâm.
2.1.4 Qu n lí an ninh
c ích c a qu n lí an ninh là ng n ng a vi c s d ng h th ng trái phép và vi c dò r thông

tin trong v n hành h th ng.
Qu n lí an ninh bao g m nh ng u sau.:
- Qu n lí ng i dùng
- Qu n lí truy nh p
- Qu n lí vi c dùng
Công ngh n hình c dùng bao g m:
- M t mã hoá
(1) Qu n lí ng i dùng
Vi c qu n lí ng i dùng c a h th ng thi t l p nên c s cho t t c vi c qu n lí an ninh. dùng h
th ng, c n ph i có tên ng i dùng user ID do ng i qu n tr h th ng c p. user ID là thông tin c
trao cho t ng ng i dùng v i m c ích t o kh n ng ki m tra tính xác th c c a quy n ng i dùng
trong vi c dùng h th ng và vi c hi u rõ tr ng thái s d ng c a ng i dùng.
qu n lí ng i dùng user ID, c n xét t i các vi c sau:
Ch s hi u ID c a ng i dùng c n thi t m i c c p. User IDs ã tr nên không c n thi t nên
c xoá i s m nh t có th c ng n c n vi c dùng trái phép các ID ó.
Vi c dùng chung user ID ph i b c m. ID khác nhau ph i c c p, ngay c cho t ng thành viên c a
phát tri n.
l ng b có th m quy n t user ID nên nh nh t có th c.
t hi u xác th c ng i dùng c ng ph i c qu n lí. M t hi u c s d ng r ng rãi nh t nh
ph ng ti n xác th c ng i dùng.
qu n lí m t hi u, nh ng u sau c n c xét t i:
Nên khuy n khích dùng m t hi u không th d dàng oán ra. Ng i qu n lí ph i ki m tra m t hi u
u n, và yêu c u thay i n u phát hi n m t hi u cho phép d dàng oán ra.
Nên cung c p c ch thay i m t hi u u n, ch ng h n, b ng vi c gi i h n th i h n h p l cho
chúng.
c an toàn c a t p t ng ng v i m t hi u ph i c t ng lên b ng vi c dùng m t mã hoá hay
các ph ng ti n khác. Bên c nh ó, ph i c m tham chi u v các t p này t nh ng ng i dùng
chung.
(2) Qu n lí truy nh p
Trong qu n lí truy nh p, nh ng quy n truy nh p khác nhau có th c thi t l p cho t ng ng i
dùng. B ng vi c làm nh v y, ngay c v i nh ng ng i dùng c a cùng m t h th ng, thông tin
và/ho c d ch v s n có có th c t m t cách khác nhau, d a trên v trí c a ng i dùng.
(3) Qu n lí vi c dùng
Trong qu n lí vi c dùng, vi c thu th p d li u s d ng v h th ng làm t ng m c an ninh c a h
th ng nh m t t ng th .
li u c thu th p bao g m nh ng u sau:
- Tên ng i dùng (user ID)
- Ngày dùng
- Th i gian dùng (th i gian ng nh p/ ng xu t)
- Thi t b cu i c dùng
- H th ng c dùng
- Tài nguyên c dùng
(4) M t mã hoá
Bí m t c a công ti c h th ng gi i quy t nên c m t mã hoá ng n c n chúng kh i b thay
i. Mong mu n nh t là các d li u th ng trú trong h th ng u c m t mã hoá.
2.1.5 Qu n lí hi u n ng
t m c ích trong vi c qu n lí hi u n ng c a s v n hành h th ng là ki m tra xem li u các

ch v c cung c p cho ng i dùng có áp ng v i các chu n c yêu c u hay không. ng
th i, vi c tìm ra s suy gi m hi u n ng c c b d n t i vi c ng n ng a h ng hóc h th ng.
Các kho n m c c n c qu n lí bao g m:
- Th i gian áp ng và th i gian quay vòng
- Hi u su t
- Th i gian có s n (th i gian b t u và th i gian k t thúc)
- S t i a các thi t b cu i v n hành
- Ch t l ng c a d li u ra
- SLA (Service Level Agreement tho thu n m c d ch v ) c a m ng
Vi c thu th p và phân tích nh ng d li u này t o kh n ng cho ng i ta xác nh xem li u hi u
ng trông i i v i h th ng có c duy trì hay không.
Nh ng phàn nàn c a ng i dùng c ng nên chú ý, b i vì v ti m n ng nó có th ch a s suy gi m
hi u n ng, u không th c nh n di n b ng vi c o n gi n.
Thêm vào ó, nh ng thay i trong các nhân t ngoài (nh vi c t ng s các giao tác) có th làm cho
không th duy trì c hi u n ng h th ng tr phi ti n hành bi n pháp nào ó. Vi c qu n lí hi u
ng c ng nên c dùng m t cách th ng l t o kh n ng d oán s xu t hi n c a nh ng tình
hu ng nh v y, và cho phép a ra nh ng ngh v thi t b m i và thay i phiên b n ph n
m.
2.1.6 Qu n lí chi phí
Vi c v n hành h th ng t nhiên ng ý t i chi phí. Qu n lí chi phí là r t quan tr ng cho xí nghi p

trong vi c tìm ki m l i nhu n, và do ó ph i xem xét t i nó. Do ó, vi c thu th p d li u chi phí, và
vi c c t gi m nh ng chi phí không c n thi t nhi u nh t có th c là quan tr ng trong vi c cho h
th ng ch y.
TCO (Total Cost of Ownership - T ng chi phí c a quy n làm ch ) c dùng cho vi c qu n lí chi
phí c phân lo i thành hai kho n sau.
- Chi phí kh i u
- Chi phí v n hành
(1) Chi phí kh i u

Chi phí kh i u là chi phí m t l n trong pha thi t t h th ng, và không c sinh ra sau khi vi c
n hành h th ng c b t u.
Các ki u chi phí kh i u bao g m:
- Chi phí mua thi t b (thi t b h th ng, thi t b m ng, thi t b cu i, v.v.)
- Chi phí mua ph n m m (ph n m m c s , gói ph n m m, v.v.)
- Chi phí phát tri n ph n m m
Nh ng chi phí này không ph i bao gi c ng c sinh ra. Ch ng h n, chi phí mua thi t b là không
n i v i thi t b thuê. Do ó, nên có xem xét c n th n v nh ng chi phí này cho vi c thi t l p h
th ng.
(2) Chi phí v n hành

Chi phí v n hành tr thành c n thi t m t khi h th ng i vào v n hành. Nó là chi phí th ng xuyên
c sinh ra u kì và c nh.
Các ki u c a chi phí v n hành bao g m:
- Chi phí thuê thi t b (thi t b h th ng, thi t b m ng, thi t b cu i, v.v.)
- Phí mua b ng s d ng ph n m m (ph n m m c s ,gói ph n m m, v.v..)
- Chi phí b o trì (v b o trì ph n c ng và ph n m m)

- Chi phí b o trì thi t b (chi phí truy n thông s ng, chi phí s i và ánh sáng)
- Chi phí có th tiêu c
- Chi phí nhân s
Chi phí v n hành c phân lo i thành chi phí c nh, c sinh ra th ng xuyên, và chi phí l u
ng và chi tiêu ph thu c vào hoàn c nh. Chi phí l u ng và chi tiêu nên c qu n lí trên c s
hàng tháng, tìm ra s khác bi t gi a d li u th c và ngân sách. Sau ó, các bi n pháp úng c
th c hi n, n u c n.
Ph ng pháp tính c c có th c a vào trong ó ng i dùng (t ch c ng i dùng) tr chi phí
n hành. Ph ng pháp tính c c bao g m ph ng pháp c p phát t l , trong ó chi phí cc p
tu thu c vào kh i l ng s d ng, và ph ng pháp c p phát c s mà theo ó kh i l ng cc p
là c xác nh tu theo t l l i nh ân thu c b i vi c dùng h th ng.
2.1.5 Vi c qu n lí v n hành khác

(1) V n hành h th ng
Theo quan m s d ng, h th ng ph i c v n hành v i vi c xét t i nh ng u sau:
Cung c p tài li u v n hành, mô t ph ng pháp v n hành h th ng và các th t c v n hành.
- Cung c p phát bi u v ki m soát công vi c (l p l ch công vi c) t o kh n ng x lí t
ng công vi c.
- Cung c p vi c o tính toàn v n i v i vi c a d li u vào bên c nh vi c qu n lí a vào
và a ra d li u.
(2) Công c v n hành h th ng

Các công c v n hành h th ng a d ng c dùng làm cho v n hành h th ng c trôi ch y và
dàng nh t có th c.
Các công c v n hành h th ng n hình bao g m:
- Công c cho phép toán t ng
- Công c giám sát
- Công c chu n oán.
(3) Chuy n d ch h th ng
Vi c chuy n d ch ngh a là công vi c chuy n v n hành c a h th ng t m t phiên b n c sang phiên
n m i. Vi c chuy n d ch h th ng c ti n hành v i nh ng th t c sau:
- Chu n b k ho ch chuy n d ch
- Chu n b tài li u th t c chuy n d ch
- Th c hi n vi c chuy n d ch
- Ki m th v n hành
- Chuy n sang pha v n hành (công vi c c k t c)
Trong công tác chuy n d ch, chú ý ph i c d n vào vi c qu n lí d li u phiên b n. Trong các h
th ng x lí phân b , công vi c chuy n d ch có th m t nhi u ngày. Trong nh ng tr ng h p nh
y, ph i ki m tra xem li u có th v n hành mà không gây tr c tr c gì trong khi các phiên b n c và
i cùng c s d ng hay không.
2.2 B o trì h th ng 145
2.2 o trì h th ng
"V n Y2K" ã h p d n nhi u s chú ý c a ngành công nghi p ph n m m. u này là vì các
ch ng trình, v n v n hành bình th ng cho t i cu i n m 1999, có th sinh ra l i khi t i n m 2000.
Không c n ph i nói, ph n m m này ph i s a l i tr c khi l i b t ra, nh ng l i không d phát hi n ra
ch ng trình c n vi c s a ch a t m t kh i l ng kh ng l ph n m m. Tuy nhiên, ây là v n
ph i c gi i quy t. Do ó, ph n m m giúp gi i quy t v n này ã c phát tri n và a ra th
tr ng. V n Y2K này ã có m t tác ng lên các k s x lí thông tin nh l i c nh báo v khó
kh n c a công vi c b o trì.
Kh i l ng công vi c b o trì ã t ng lên n m n ti p n m kia; v i chi phí b o trì bây gi chi m t i
60 n 70 ph n tr m c a chi phí cho toàn b cu c i c a h th ng.
c th nh t i phó v i nh ng tình hu ng này là làm n gi n hoá công vi c b o trì. Vi c n
gi n hoá công vi c b o trì là m t trong nh ng bi n pháp tr c ti p a t i vi c gi m áng k chi phí
phát tri n. tt i u ó, vi c trao i ch t ch và ti p xúc th ng xuyên v i ng i dùng và
vi c xác nh các bi n pháp c n ti n hành khi tr c tr c xu t hi n, và t o ra các tài li u s d ng mô
các chi ti t ng n ng a tr c tr c là u quan tr ng.
u lí t ng là phát tri n h th ng d b o trì ch a r t ít khi m khuy t, và t o kh n ng gi i quy t
các v n khác nhau c trông i trong t ng lai.
2.2.1 o trì là gì?
t h th ng qui mô l n ph n l n c phát tri n theo mô hình thác sau ây nh c v trong

Hình 2-2-1:
Hình 2-2-1 Mô hình thác
ng trình
V n hành và b o trì
L p k ho ch c s
Thi t k ngoài
Thi t k trong
L p trình
Ki m th
Thi t k ch
n hành th c t c a h th ng ã phát tri n c b t u sau khi các ki m th v n hành th u áo

ã hoàn t t. Tuy nhiên, h th ng (ch ng trình) ph i c s a l i n u phát hi n ra l i còn n trong
th ng, hay khi ng i dùng yêu c u thay i c t h th ng. Công vi c liên quan t i nh ng s a
ch a và thay i này c g i là b o trì (xem Hình 2-2-2).
th ng c th ng m i
Hình 2-2-2 B o trì
i i b lo i tr
o trì
Thay i các Các c t b

ct thay i
2.2.2 m quan tr ng c a công vi c b o trì
o trì là công vi c quan tr ng bao g m vi c khôi ph c h th ng v tr ng thái bình th ng b ng

vi c s a ch a l i, gi i quy t linh ho t các yêu c u thay i c a ng i dùng. Công vi c b o trì nào
ó c c n t i ngay t c kh c sau khi hoàn thành vi c phát tri n. Tuy nhiên, m t s vi c v n còn
c òi h i vài n m sau ó. Thêm vào ó, nh ng s a i ph i c ti n hành cho h th ng hi n
có. Do ó, công vi c này bao g m nhi u r i ro, òi h i nhi u s quan tâm (xem Hình 2-2-3). Bên
nh ó, nh ã mô t trên, chi phí cho vi c b o trì và kh i l ng công vi c b o trì ã c gi
i c t ng lên qua t ng n m. Tr c khi b t u công vi c b o trì, vi c u tra k càng, xem xét các
m sau, c n ph i c ti n hành:
< Các v n c n c xem xét cho công vi c b o trì>
- Các yêu c u s a i c a ng i dùng có h p lí không?
- Ng i dùng khác có b nh h ng không?
- C u hình h th ng có c n ph i thay i không?
Nói riêng, phép ki m th ki m tra xem li u vi c s a i do công vi c b o trì có nh h ng t i
các h th ng khác không c g i là "ki m th rà l i - regression test."
Hình 2-2-3 a i h th ng hi n có
p
p
Các ch ng trình b Thành công Các ch ng trình b

thay i thay i
p t m th i p t m th i p chính pc nh
Chuy n t i các ho t ng c
th c thi n theo các th t c c
nh tr c sau khi công vi c b o
trì c hoàn thành
Trong ví d c a Hình 2-2-3, cái ra t vi c x lí dùng các ch ng trình ã s a c l u gi trong t p

m th i, thay vì vào t p chính. Sau khi c xác nh n r ng t p t m th i v n hành bình th ng, cái
ra này c truy n cho t p chính c dùng trong v n hành th c t .
Hình 2-2-3 ch ra m t ví d v công vi c b o trì nên c ti n hành c n th n.
2.2.3 Chi phí b o trì
Hình 2-2-4 ch ra ng cong d ch chuy n c a Boehm. ng cong này ch ra t l theo n m c a

chi phí b o trì chi m trong toàn b chi phí phát tri n.
Hình 2-2-4
ng cong d ch chuy n
a Boehm
Ph n c ng
Phát tri n
T l chi phí
o trì
(N m)
Tr c ây chi phí ph n c ng là tr i. Tuy nhiên ngày nay chi phí b o trì ã tr nên tr i khi chi phí
ph n c ng ã tr nên gi m th p h n.
Công vi c b o trì g n nh tr thành c n thi t không tránh kh i. Do ó, chi phí b o trì ph i c rút
i nhi u nh t có th c. t t i vi c rút g n này, các v n hành thông th ng ph i c ti n
hành d a trên tài li u h th ng c a ng i dùng. Trong tr ng h p tr c tr c xu t hi n, ph i cung c p
tài li u mô t cho nh ng tình hu ng ó, nguyên nhân và các bi n pháp i phó.
2.2.4 Nhi m v b o trì
Sau ây, công vi c b o trì xem nh m t t ng th s c mô t nh tâm vào m i quan h gi a phía

ng i dùng và phía phát tri n.
(1) Trao i gi a phía ng i dùng và phía phát tri n

Hình 2-2-5 ch ra m t lo t nh ng trao i gi a phía ng i dùng và phía phát tri n trong vi c thi t
p h th ng m i và vi c b o trì c a nó.
Hình 2-2-5 Trao i gi a phía ng i dùng và phía phát tri n
<Ng i s d ng> <Phía phát tri n>
1
d ng th ng
3
2
cr i Thay i
4
th ng (b thay i) th ng b thay i
5
p nh t phiên b n m i
c b n, nh ng trao i sau ây c th c hi n gi a phía ng i dùng và phía phát tri n.

- Phía phát tri n trao h th ng (k c tài li u s d ng) cho phía ng i dùng.
- Ng i dùng s d ng h th ng, và l u ý v i phía phát tri n m i lúc tr c tr c xu t hi n, và
yêu c u s a i v ct .
- Phía phát tri n u tra nh ng yêu c u này, và ti n hành công vi c s a i cho nh ng tr c
tr c ã xu t hi n, và tr l i cho yêu c u c a ng i dùng.
- Phía phát tri n g i t i phía ng i dùng d li u ã s a và/hay ch ng trình ã s a.
- Phía phát tri n u n g i các ch ng trình phiên b n m i (theo phiên b n) cho ng i
dùng.
(2) Các bi n pháp c n c ti n hành t phía phát tri n và phía ng i dùng

Nh ng bi n pháp nào mà phía ng i dùng và phía phát tri n c n ti n hành t ng ng, trong tr ng
p chi phí b o trì t ng lên? Sau ây các bi n pháp c mô t t ng b c m t.
• Ph i ti n hành n l c gi m công vi c b o trì
a. Phía phát tri n: Ph i hi u rõ m c b t ti n và khó kh n ng i dùng ph i ch u t

nh ng tr c tr c, và hi u n ng kém c a h th ng
Xem nh m t ví d , vào tháng 8/1997, v n hành c a h th ng trao i ch ng khoán th tr ng
ch ng khoán Tokyo ã d ng l i trong hai gi , d ng vi c bán và mua h n 1,700 c ph n trong n a
ngày (xem Hình 2-2-6).
Hình 2-2-6 M t lo t các bi n c gi a m t l n xu t hi n tr c tr c th tr ng ch ng khoán

Tokyo và vi c k t thúc công vi c b o trì
1/8
6:50 H th ng ch ng khoán i vào v n hành
8:20 Vi c nh n ch ng khoán cb t u
8:21 V n hành c a TRS (m t qui nh liên quan t i h th ng) t ng t b d ng, và h th ng c

chuy n sang h th ng d phòng.
8:22 V n hành c a h th ng d phòng c ng b d ng, d n t i vi c v n hành c a TRS d ng hoàn toàn.

Ch ng trình c n p l i, và h th ng d phòng c kích ho t l i b ng "IPL nhanh."
8:31 H th ng d phòng c kích ho t l i b ng "IPL nhanh " l i b d ng.

"IPL nhanh" c l p l i hai l n. Tuy nhiên, v n hành h th ng u không c cho m i l n.
8:50 V n hành c a h th ng nh n nb a t i ch d ng.
9:00 Các giao d ch cho phiên bu i sáng ã cb t u.
9:20 V n hành a h th ng trao i ch ng khoán vào s d ng ã c ti n hành l i m t l n n a

(sau khi xoá các t p), sau ó h th ng c kích ho t l i.
10:30 Ng i ta xác nh n r ng v n hành bình th ng c a h th ng ã c khôi ph c.
11:00 Giao tác cho phiên bu i sáng c óng.
11:30 V n hành nh n n cho bu i chi u cb t u 45 phút s m h n bình th ng.
12:30 Các giao tác cho t t c các ch ng khoán cbt u cho phiên bu i chi u.
Gi a Vào gi a êm vi c u tra nguyên nhân c hoàn t t. Ch ng trình cs a i ng n

êm ng a kích ho t "tính toán trung gian các giá tr ch ng khoán ngo i," làm l y cò tr c tr c.
2/8
12:30 Ki m th h th ng ã s a i trên máy ki m th c hoàn t t.
18:00 H th ng cs a i c v n hành trong môi tr ng ki m th (h u hành) c a máy th c.
3/8
15:30 Xác nh n cu i cùng v v n hành máy th c c ti n hành trong môi tr ng th c.
* IPL: T i ch ng trình ban u
Th tr ng ch ng khoán Tokyo là m t trong nh ng th tr ng ch ng khoán n i b t trên th gi i,

ng nh Nh t. Vi c d ng h th ng nh v y là m t v n qu c t , nh h ng áng k t i th
gi i.
Nguyên nhân c báo cáo l i là do vi c d ng ch y c a các ch ng trình do xu t hi n m t bi n c
ng u nhiên.
i v n hành bình th ng, phía phát tri n ph i ti n hành các ki m th d n d p bao quát t t c các
tr ng h p có th quan ni m c. Tuy nhiên, vi c xoá các ch ng trình không c n thi t và ki m
tra kh n ng b nh và b ng, c ng là nh ng công vi c quan tr ng c n c th c hi n u n.
Hình 2-2-7 Xoá ch ng trình và kh n ng ki m tra
Các ch ng trình
không s d ng b Không s d ng
xóa <B nh >
Dung l ng
ang s d ng
ang s d ng
<Th vi n ch ng trình> <B ng>
b. Phía ng i dùng: Yêu c u s a i các ch c n ng và kh n ng v n hành sau khi các thao

tác th c c b t u, và vi c c i ti n hi u n ng do t ng kh i l ng s d ng.
Trong khi dùng h th ng, các yêu c u c i ti n ch c n ng và kh n ng v n hành, hay các yêu c u
i ti n s áp ng v n b gi m i do vi c t ng s ng i dùng và kh i l ng l u thông, s c
th c hi n. Vi c s a i m c nào ó s là không tránh c do s thay i xã h i hay các nhân
khác. Tuy nhiên, s có m t s thay i có kh n ng tránh c n u trao i k l ng v i phía
ng i dùng c ti n hành d a trên các pha l p k ho ch c s và thi t k ngoài c a vi c phát tri n
th ng. Vi c có nh ng cu c h p v i phía ng i dùng trong xem xét v t ng lai là c n thi t
trong pha thi t k h th ng.
Hình 2-2-8 • S ng i dùng?

Trao i trong pha pk • Nh ng v n hành có m c tiêu?
thi t k • K ho ch h th ng hoá ã c ki m ch a?
• Giao di n ng i dùng?
Thi t k • áp ng?
• nh d ng tài li u?
u tra th u áo là c n v i s tham gia c a ng i dùng
Thêm vào ó, n u vi c s a i là không tránh kh i, thì u quan tr ng là ki m tra y tính h p

c a vi c b o trì.
‚ N l c làm cho vi c b o trì c trôi ch y
a. Làm tài li u v tr c tr c trong khi hình thành

Ng i dùng ph i làm tài li u chi ti t cho v n cho dù nó có th c coi nh t m th ng. Mô t
tr c tr c, ch ng h n, theo nh d ng c th ng nh t trong toàn công ti là t t h n ch báo cáo
mi ng. u này là vì các mô t này s tr nên r t có ích cho vi c l y bi n pháp phòng ng a ch ng
i nh ng tr c tr c t ng lai.
b. Qu n lí toàn di n vi c ghi s tr c tr c
n ph i cung c p m t b ghi tr c tr c, t o kh n ng cho vi c qu n lí th ng nh t các tr c tr c trong
th ng. B ghi tr c tr c có th c cung c p và qu n lí cho t ng ng i dùng hay t ng h th ng.

Tuy nhiên, theo quan m hi u qu , ng i ta mong c cung c p m t ph ng pháp qu n lí th ng
nh t trong toàn công ti.
c. Phân tích tr c tr c, phân tích hi u n ng và c i ti n s a i, và qu n lí tài li u thi t k và
ch ng trình ngu n
Vi c b o trì h th ng òi h i nhân l c nhi u h n các ki u công vi c khác. Kh i l ng nhân l c so
i tr c tr c thông th ng là 10 ng i-ngày. Không c n ph i nói, công vi c i v i m t tr c tr c
khôi ph c u c coi là khó thì t n nhi u th i gian h n. Trong ph n l n vi c khôi ph c, c n
dùng t i nhi u tài li u thi t k và ch ng trình ngu n. Do ó, các tài li u thi t k d hi u ph i c
cung c p trong pha thi t k kh i u có xem xét t i vi c dùng v sau. Các ch ng trình ngu n c ng
ph i c vi t d i d ng cho phép d dàng g l i, ch ng h n, b ng vi c dùng ph ng pháp l p
trình có c u trúc.
d. Duy t l i tài li u làm vi c
th ng do con ng i v n hành. Do ó, cho dù công vi c c th c hi n úng n theo nh ng
ng d n tài li u, l i v n có th có trong d li u a vào hay do vi c v n hành máy tính không
úng. tránh vi c t o ra nh ng l i nh v y, tài li u ph i c duy t l i cho vi c xu t hi n l i
có th c phòng ng a nhi u nh t có th c. Thêm vào ó, t nhiên c ng ph i ch m nom t i
nh ng ng i thi u kinh nghi m v n hành, nh nhân viên m i, và vi c ào t o bên trong công ti
ph i c ti n hành t t.
e. Duy t d án b sung ch c n ng và c i ti n hi u n ng
th ng, khi ã h tr y nhu c u c a ng i dùng lúc kh i u, s tr thành kém tiên ti n qua
th i gian. Do ó, vi c c p nh t ph n m m là b n ch t. D án ph i c t ch c u tra cách h
th ng c dùng, và h th ng ph i c c p nh t nâng cao tính h u ích c a h th ng.
(3) Nhi m v b o trì

Các nhi m v b o trì th c t c phân lo i thành ba nhi m v sau.
• Nhi m v s a ch a : L i trong ch ng trình và h th ng c lo i b . Nói riêng, m t
hành ng kh n c p là c n cho OLTP (OnLine Transaction
Processing - x lí giao tác tr c tuy n).
• Nhi m v s a i : D li u nh tên th i i, t l lãi, t l thu và kho n m c d li u
c thay i tu theo nh ng thay i xã h i và khi nhu c u n y
sinh.
• Nhi m v c i ti n : H th ng c c i ti n, ch ng h n, qua vi c thay i c t do yêu
u c a ng i dùng.
Trong s nh ng nhi m v này, kh i l ng nhi m v c i ti n g n ây ã t ng lên. ó là vì các yêu
u c a ng i dùng, nh vi c t ng t c x lí, và v i thay i hay s a i giao di n làm cho h d
dùng h n, ã tr nên a d ng.
2.2.5 ch c b o trì
ch c b o trì ngh a là t ch c ch u trách nhi m th c hi n công vi c b o trì khi vi c b o trì c

yêu c u cho m t h th ng.
thi t l p t ch c b o trì, nh ng xem xét c bi t ph i c tính t i nh sau:
Ti n hành công vi c b o trì c ng nh làm n l c phát tri n ng th i là không th c. T ch c

phát tri n và t ch c b o trì ph i c thi t l p tách bi t nhau.
u mong mu n là ng i ch u trách nhi m b o trì có th c a vào trong vi c phát tri n h
th ng.
Cái ra t vi c phát tri n h th ng bao g m tài li u nh tài li u thi t k , bên c nh b n thân h th ng.
Do ó, m t hay nhi u ng i ch u trách nhi m qu n lí tài li u ph i c b nhi m t o ra vi c
qu n lí th ng nh t cho nh ng tài li u này.
t ng i (ng i qu n tr b o hành) làm nhi m v n i liên h gi a ng i dùng và t ch c phát
tri n ph i c b nhi m. S nh ng liên h ó ph i c gi i h n là m t.
u ng i phát tri n th c hi n vi c b o trì theo ý riêng c a mình, thì v n nghiêm tr ng có th
y ra sau ó. Do ó, m t nhóm ph i c t ch c th c hi n công vi c b o trì.
Sau ây, t ch c b o trì th c t và vai trò m i thành viên n m gi s c mô t .
Hình 2-2-9 ch ra ví d v t ch c b o trì.
Ng i ch u trách
Hình 2-2-9 T ch c b o trì nhi m h th ng
Ng i Yêu c u Ng i qu n tr Ng i qu n tr
dùng o trì o trì ki m soát thay i
Ng i b o trì Ng i qu n tr
u hình
ch c b o trì c thu x p nh c v trong Hình 2-2-9 t o kh n ng cho công vi c b o trì

c tr n chu. V i vi c tách bi t rõ ràng các vai trò c phân b cho t ng thành viên, h có th
p tác m t cách có hi u qu trong công vi c b o trì.
(1) Vai trò (ch c n ng) c a ng i b o trì và ng i qu n tr b o trì
• Ng i qu n tr b o trì
Ng i qu n tr b o trì l p nên cái lõi c a công vi c b o trì và gi các vai trò sau:
Ng i qu n tr gi ng nh ng i c a s tr c ti p nh n yêu c u t ng i dùng. B t kì yêu
u nào c ng ph i c nh n qua ng i qu n tr th ng nh t vi c qu n lí công vi c b o trì. "B t
kì ng i phát tri n nào c ng có th làm công vi c b o trì" là không c phép.
Ng i qu n tr b o trì làm vi c trong s h p tác v i ng i qu n tr ki m soát thay i và ki m tra
tính kh thi c a vi c b o trì t nhi u quan m a d ng (nh n i dung c a b o trì, th i h n chuy n
giao và chi phí). Ng i qu n tr h th ng có th tham gia vào vi c ki m tra n a.
Ng i qu n tr cho ng i phát tri n các h ng d n th c hi n công vi c.
‚ Ng i b o trì
Ng i b o trì th c hi n các nhi m v sau:

i nh ng ch d n c a ng i qu n tr b o trì, h ti n hành công vi c b o trì th c t .

báo cáo cho ng i qu n tr b o trì và ng i qu n tr c u hình m t cách u n v công vi c c a
theo báo cáo tr ng thái ti n và báo cáo hoàn thành công vi c.
ƒ Ng i qu n tr ki m soát thay i
Ng i qu n tr ki m soát thay i c ng còn c g i là ng i qu n tr tài li u hay ng i qu n tr d

li u.
Ng i qu n tr ki m soát thay i gi các vai trò sau:
Ng i qu n tr ki m soát thay i ki m tra, trong h p tác v i ng i qu n tr b o trì, tính h p l c a
vi c b o trì t nhi u quan m khác nhau (nh n i dung c a b o trì, th i gian chuy n giao và chi
phí).
ng thay i c làm tài li u và qu n lí.
„ Ng i qu n tr c u hình
Ng i qu n tr c u hình qu n lí phiên b n c a h th ng (xem Hình 2-2-10).

u các phiên b n khác nhau l i ng th i c nh ng ng i dùng khác nhau s d ng, thì v n
tr i ra trong tính d dùng hay s v n hành trong n i ghép v i ph n m m khác. Do ó, ng i qu n
tr c u hình ph i qu n lí chính xác nh ng thay i v phiên b n gây ra do nh ng thay i.
th ng
Hình 2-2-10 Ver. 1
Phiên b n c p nh t
a i nh
i nh ng s a i nh
th ng (1. )
Ver. 1.1
S hi u tu n t
a i chính
th ng i nh ng s a i chính
Ver. 2 (1. )
S hi u tu n t
(2) Th t c b o trì
Hình 2-2-11 ch ra th t c b o trì. Ng i ch u trách
nhi m h th ng
Hình 2-2-11 Th t c b o trì
‚
‚
Ng i Yêu c u • Ng i qu n tr Ng i qu n tr
dùng o trì o trì ki m soát thay i
ƒ ƒ (N i dung thay i)
„
Ng i b o trì Ng i qu n tr
u hình
„ …
Công vi c th c t là nh sau:
- Ng i dùng yêu c u b o trì v i ng i qu n tr b o trì.
- Sau khi nh n c yêu c u này, ng i qu n tr b o trì ki m tra, th o lu n v tính h p l ,
và ra quy t nh cu i cùng cùng v i ng i qu n tr ki m soát thay i và ng i ch u trách
nhi m v h th ng.
- t khi vi c th c hi n công vi c b o trì c quy t nh, thì ng i qu n tr b o trì nêu
ng d n cho nh ng ng i b o trì ti n hành công vi c. Bên c nh ó, t ng vi c s a i
th ng u c làm t li u và qu n lí.
- Công nhân b o trì báo cáo tr ng thái ti n công vi c c a h cho ng i qu n tr b o hành
vào nh ng th i gian thích h p và vi c hoàn thành công vi c c a h cho ng i qu n tr b o
trì và ng i qu n tr c u hình.
- Ng i qu n tr c u hình c p nh t phiên b n c a h th ng ích.
2.2.6 Các ki u b o trì
Các ki u b o trì bao g m b o trì phòng ng a, cho phép các k ho ch c l p ra tr c, và b o tr

u kì, c th c hi n khi h ng hóc xu t hi n.
(1) B o trì phòng ng a

o trì phòng ng a c th c hi n ng n c n h ng hóc, còn k ho ch b o trì thì c l p ra t
tr c. B o trì phòng ng a, cho phép ki m nhân s b o trì theo k ho ch, và t o kh n ng cho b o trì
hi u qu .
o trì phòng ng a bao g m:
- B o trì hàng ngày
- B o trì theo l ch
• B o trì hàng ngày
o trì hàng ngày c ti n hành m i ngày ki m tra tr ng thái và hi u n ng c a thi t b t o nên

th ng. Thông th ng, các bi n pháp cho phép các ki m tra c ti n hành mà không làm d ng
n hành h th ng c s d ng. Vi c b o trì t xa c dùng r ng rãi trong h th ng có các v trí
xa nhau.
‚ B o trì theo l ch
Vi c b o trì c ti n hành vào nh ng kho ng th i gian xác nh tr c.

Vi c b o trì này là công vi c qui mô t ng i l n mà trong ó v n hành c a h th ng ho c là b
ng l i ho c c th c hi n b ng thi t b thay th . Vì vi c v n hành b d ng l i t m th i nên công
vi c ph i c ti n hành kh n tr ng.
(2) B o trì v sau

o trì v sau c ti n hành khi m t h ng hóc xu t hi n, hay có th xu t hi n.
o trì không ph i là công vi c c l p l ch t tr c. Do ó, vi c l y ng i b o trì cho công vi c
có th khó. Trong tr ng h p m t tình hu ng nh v y xu t hi n, vi c có nhân viên b o trì kh n c p

là u mong mu n.
o trì sau bao g m:
- B o trì th m dò
- B o trì kh n c p
• B o trì th m dò
o trì th m dò c ti n hành ch khi m t tình hu ng b t th ng c tìm th y trong v n hành h

th ng, nh s suy gi m b t th n v hi u n ng hay âm thanh b t th ng c phát hi n t i t thi t b
ang v n hành.
c ích c a b o trì này là l y các bi n pháp tr c khi h ng hóc th c t x y ra.
‚ B o trì kh n c p
o trì kh n c p c ti n hành làm vi c ph c h i t h ng hóc khi nó xu t hi n. Công vi c này

y sinh khi d ng t m th i h th ng mà không báo tr c.
c n thi t c a vi c b o trì kh n c p nh v y nên c tránh nhi u nh t có th c. Do ó, n u
công vi c b o trì kh n c p có khuynh h ng t ng lên, thì các k ho ch b o trì, k c vi c xem xét
i h th ng nh m t toàn th , ph i c t ra và th c hi n.
Vi c ti n hành b o trì t nhiên òi h i ph i có nhân s b o trì. Tuy nhiên, vi c duy trì nhân s này
có th t ra v n v i chi phí. Do ó, công vi c b o trì có th c u thác cho các công ti ngoài.
i ích thu c b ng vi c u thác công vi c cho các công ti ngoài qua h p ng b o trì bao g m:
Chí phí có th c rút b t.
- n nhân s có th c gi i quy t, b i vì vi c xem xét nhân s tr thành không c n
thi t.
- Nó xoá b nhu c u d ch v 24 gi i v i các nhân viên.
- Có th trông i vào vi c b o trì chi ti t b ng các chuyên gia.
Tuy nhiên, nh c m l i bao g m:
- V n có th phát sinh ra t khía c nh an ninh.
- Nhân viên b o trì có th b thay i tu ý công ti ã c kí h p ng.
- Không ph i t t c nhân viên b o trì c b nhi m u có tài.
- Gây ra v n v vi c v n hành không c th c hi n.
k t lu n v h p ng b o trì, nhi u khía c nh, k c các công ti c u thác làm vi c này, và
ch b o trì (th ng trú hay theo l i g i) c ng ph i c xét t i.
2.2.7 o trì ph n c ng và b o trì ph n m m
c d u cùng t , "b o trì," c dùng, vi c b o trì ph n c ng là khác hoàn toàn v i vi c b o trì

ph n m m trong nh ng v n ph i chú ý t i, và ph ng pháp c dùng.
(1) B o trì ph n c ng
Vi c b o trì ph n c ng c ti n hành b ng vi c c bi t chú ý t i nh ng u sau:
- tin c y
- Cân b ng hi u n ng
- Tr ng thái kho
• tin c y
Các kho n m c b o trì xét theo tin c y bao g m nh ng u sau:

• Giám sát các hi n t ng quan tr ng
Các bi n c quan tr ng trong h th ng c giám sát.
• Giám sát xu h ng h ng hóc
Trong vi c giám sát này, d li u c l y m u trong m t th i kì dài phân tích khuynh
ng h ng hóc.
• Giám sát c bi t
Vi c giám sát này là dành cho nh ng v n quan tr ng trong khi xét t i c tr ng tin c y
a thi t b t o nên h th ng.
‚ Cân b ng hi u n ng
u m t h th ng ang dùng trong m t th i gian dài, thì vi c thay th các thi t b c b ng thi t b
i có th gây ra s m t cân b ng gi a chúng. N u s cân b ng b làm t i i, thì nh ng thi t b
không hi u n ng có th nh h ng t i h th ng nh m t toàn th . Do ó, s cân b ng hi u n ng
gi a các thi t b ph i c ki m tra.
ƒ Tình tr ng kho
Nh ng chi tiêu c n thi t cho h th ng, và kho các b ph n c n thay th hay s a ch a ph i c

ki m tra. u quan tr ng là nh ng kho n m c này c ki m tra và giám nh u n ng n
n vi c b bu c ph i d ng v n hành ch ng nào các b ph n còn ch a t i.
(2) B o trì ph n m m
o trì ph n m m c ti n hành b ng vi c chú ý c bi t t i u sau:
- Thêm và c i ti n ch c n ng
- Khôi ph c
- Phòng ng a
• Thêm và c i ti n ch c n ng
áp ng nh ng thay i theo yêu c u c a h th ng ang v n hành, vi c b o trì c ti n hành

cho các yêu c u thay i v c t ph n m m và/ho c c i ti n hi u n ng.
‚ Khôi ph c
o trì liên quan t i vi c khôi ph c ph n m m trong v n hành bao g m nh ng u sau:

• B o trì s a ch a
o trì này c th c hi n n u các yêu c u hi u n ng hay c t yêu c u không c tho
mãn.
• B o trì thích nghi

Vi c b o trì này dành cho s c n thi t thay i ph n m m do nh ng thay i trong các nhân t
bên ngoài.
• B o trì hoàn thi n
o trì này c th c hi n làm t ng m c hoàn h o ph n m m.
ƒ Phòng ng a
Vi c b o trì này c th c hi n trên phía ph n m m phòng ng a h ng hóc h th ng, hay h

tr cho vi c gi i quy t v n v n hành, và bao g m nh ng u sau:
• H tr k thu t
ây là vi c b o trì gi i quy t v n v n hành.
• Thay i phòng ng a
ây là vi c b o trì phòng ng a tr c v s xu t hi n h ng hóc.
Bài t p
Q1 Thành ph n nào trong nh ng thành ph n sau không c a vào tài nguyên c n qu n lí trong
qu n lí v n hành?
a) Máy tính b) C s d li u
c) Ng i l p trình d) Ch ng trình
Q2 Th t c nào trong nh ng th t c sau c xem là th t c chu n c n th c hi n trong vi c h ng

th ng?
a. Ti n hành bi n pháp t m th i b. Vi c dùng bi n pháp t m th i c k t

thúc và chúng b lo i b .
c. Ph n h ng c nh n di n và s h ngd. Ph n h ng c tách riêng
c nh v .
a) Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →a→c→d→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →b

b) Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →b→c→a→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →d
c) Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →c→a→b→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →d
d) Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →c→d→a→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →b
Q3 Phát bi u nào trong nh ng phát bi u sau là thích h p nh t cho vi c qu n lí s hi u ng i dùng

user ID?
a) M i ng i dùng ID tham gia vào cùng d án u dùng cùng ID.

b) Ng i dùng có nhi u h n m t ID t cùng m t hi u cho m i IDs.
c) u quy n c c p cho m t user ID, nó ph i b gi i h n s t i thi u nh t có th
c.
d) Vi c xoá m t user ID ph i c ti n hành th i gian dài sau khi vi c b ID ó ã c
u ý.
Q4 Phát bi u nào trong nh ng phát bi u sau là không thích h p nh t cho vi c gi i quy t m t hi u

và t p m t hi u trong t ch c qu n lí h th ng?
a) Li u m t hi u có th c oán ra d dàng hay không c ki m tra u n không, và

vi c dùng các m t hi u khác nhau có b thôi thúc cho m t v n không.
b) làm gi m m c các m t hi u c tham chi u t i, c n khuy n cáo r ng ng i
dùng ghi l i m t hi u c a mình vào s tay hay âu ó khác.
c) N u th i gian hi u l c có th c t cho m t hi u, thì ch c n ng này ph i c dùng.
d) Vi c tham chi u c a ng i th ng t i t p m t hi u ph i b c m, cho dù các m t hi u, ã
Bài t p 159
c m t mã hoá.
Q5 Vi c nào trong nh ng vi c sau là không liên quan t i chu n d ch v cho thao tác h tr c
tuy n?
a) Th i gian áp ng b) Th i gian b t u v n hành
c) Th i gian khôi ph c h ng d) Th i gian g l i
Q6 th nào trong nh ng th sau, v i s n m trôi qua trên tr c hoành và s ti n thanh toán

hàng tháng theo tr c tung, là thích h p nh t n u máy tính c a vào trong nh ng hoàn
nh sau?
• Chi phí máy tính

• Trong n m n m u c tr , s ti n tr hàng tháng c nh (c a ti n thuê) c tính d a
trên giá mua máy tính và t l thuê c a chúng.
• T tháng th sáu và nh ng n m sau, s ti n tr hàng tháng c tính d a trên m t ph n
i giá mua máy tính và t l thuê c a chúng c tr .
‚ Chi phí b o trì
• S ti n hàng tháng c nh c tr nh ti n b o trì cho công ti b o trì.
Chi phí hàng tháng

a) b) c)
0 1 2 3 4 5 6
0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6
d) e)
0 1 2 3 4 5 6 0 1 2 3 4 5 6
Q7 Ph ng pháp nào trong nh ng ph ng pháp ki m th sau c dùng ki m tra xem li u

nh ng thay i ã c ti n hành cho vi c b o trì ph n m m có nh h ng t i các ph n khác
hay không?
a) Ki m th v n hành b) Ki m th móc n i
c) Ki m th h th ng d) Ki m th rà l i
Q8 Mô t nào trong nh ng mô t sau là không thích h p cho mô t công vi c b o trì cho ph n

m ng d ng ã c phát tri n t i nhà?
a) Ng i qu n lí v n hành b t u dùng ph n m m m i sau khi nh ng s a i ã c
ch p thu n, và lo i b ph n m m c d a trên k ho ch ã nh tr c.
b) Ng i l p trình ã phát tri n ch ng trình g c th c hi n vi c s a i ch ng trình c
liên k t v i nh ng c t ã c th c hi n sau khi vi c phát tri n ã c hoàn t t. Sau
ó, ph n m m m i c nhanh chóng a vào s d ng trong môi tr ng th c.
c) Ng i ti n hành ki m th ph i phân tích nh ng l nh v c b nh h ng b i s thay i,
ti n hành vi c ki m th cho nh ng b ph n có liên h t i ch ng trình b thay i, và
làm ánh giá.
d) Trong vi c th c hi n b o trì, các chu n, ph ng pháp lu n và th t c liên quan t i qu n
tr tài li u, ph ng pháp b o trì và th t c s a i ch ng trình ph i c cung c p
tr c.
3 p nh t x lí thông tin
và an ninh
c ích ch ng
Hi u khái ni m v kinh doanh n t e-business, h c n t e-
learning và chính ph n t e-government c ng nh an ninh c n
thi t b o v h th ng:
• Hi u kinh doanh n t e-business bao g m nh ng gì, các chu n

c bao hàm và các ki u mô hình kinh doanh n t
‚ Hi u k t c u n n c a h c n t e-learning, các chu n cs
ng và các giao di n c cung c p
ƒ Hi u chính ph n t e-government bao g m nh ng gì và các
c c n có t t i nó
„ Hi u ki u e do cho an ninh và các bi n pháp i phó kh c
ph c chúng
162 Ch ng 3 C p nh t z lý thông tin và an ninh
Gi i thi u
ng l c tính toán t ng lên không ng ng và vi c gi m giá thành ã d n t i vi c a vào nh ng
mi n ng d ng m i. Vi c s d ng Internet ngày càng r ng ã làm cho ng i ta ph i chú ý nghiêm
ch nh t i y u t an ninh. Có nhu c u xem xét l i các ki u e d a và các bi n pháp i phó v i
nh ng e do ó.
Trong ch ng này, chúng ta s bao quát các l nh v c v kinh doanh n t e-business, h c nt
e-learning và chính ph n t e-government. Các ki u e d a và các bi n pháp i phó c ng s
c th o lu n.
3.1 nh v c ng d ng c a h th ng
máy tính
3.1.1 ng quan v kinh doanh nt (e-business)

(1) Các ki u kinh doanh n t (e-business)
Vi c dùng kinh doanh n t cho phép ti t ki m th i gian và ti n b c.
Các ki u e-business có th c phân lo i nh sau.
• B2B (B to B - doanh nghi p v i doanh nghi p)

Kinh doanh này ch y u dành cho các công ti. M t s mô hình nh các site bán u giá c ng có th
c công chúng s d ng. Các ki u c a mô hình B2B c gi i thích sau.
3.1 L nh v c ng d ng c a h th ng máy tính 163
‚ Bán u giá
Các sites này cho phép ng i dùng u th u cho s n ph m hay d ch v h c n.
ƒ B to C (Doanh nghi p v i ng i tiêu th )

Khách hàng trong mô hình B2B là các công ti t o ra kh i l ng mua bán. Trong mô hình B2C,
khách hàng c nh m t i là công chúng. Nó d nh óng vai trò môi tr ng bán l t môi tr ng
"g ch và v a" và t o nên s hi n di n tr c tuy n. Vi c t h p c hai môi tr ng v n c dùng còn
c bi t d i tên là mô hình "b m và v a" n i c kho v t lí và kho tr c tuy n u t n t i.
„ Doanh nghi p v i chính ph

u này bi u th cho các giao tác nh m th u hay trình các tài li u có liên quan.
(2) Ti n trình kinh doanh
Các b c sau ây bi u th cho cách các công ti ti n hành kinh doanh

• Phát hi n ra s n ph m và d ch v nào c cung c p.

‚ Xác nh ti n trình chung nào và vi c trao i thông tin dùng cho vi c thu c
các s n ph m và d ch v ó.
ƒ Xác nh m liên h và thi t l p d ng trao i các tài li u kinh doanh.
„ Tho thu n v các kho n m c h p ng, m liên h và d ng trao i.
(3) Chu n trong kinh doanh n t (e-business)
ebXML c xây d ng trên các nguyên t c sau
• K t c u n n truy n thông v ng ch c, tin c y và an toàn.

‚ C ch làm mô hình hoá thông tin và ti n trình kinh doanh.
ƒ Th tr ng cho phép t t c các công ti tìm l n nhau, tho thu n tr thành i tác
th ng m i và ti n hành kinh doanh v i nhau.
ebXML ang tr thành chu n c s d ng trong giao tác kinh doanh n t . Chu n này do
UN/CEFACT (United Nations Center For Trade Facilitation And Electronic Business) và OASIS
(Organization for the Advancement of Structural Information Standards) a ra. Nó cho phép m t
khuôn kh c nh ngh a cho vi c kinh doanh n t toàn c u. Các ch c n ng chính c a ebXML
là:
a. Cho phép các doanh nghi p tìm l n nhau
b. Cho phép ti n hành kinh doanh
c. D a trên XML
ebXML c thi t k cho t ng tác doanh nghi p v i doanh nghi p. Nó s d ng ký pháp UML
(Unified Modeling Language - Ngôn ng mô hình hoá th ng nh t).
(4) C s h t ng truy n thông
s h t ng truy n thông c cung c p thông qua:

• C c u v n chuy n thông báo theo chu n, giao di n c xác nh rõ, các nguyên
c óng gói chu n, và giao hàng d ki n tr c và an ninh.
‚ M t giao di n d ch v kinh doanh , t c là ph n m m t t i m i doanh nghi p x
lý các thông báo i và n.
ƒ Tích h p các ng d ng h u v n phòng hi n có. ( u này hi n th i n m ngoài ph m
vi c a ebXML, nh ng có th bi u di n cho c thách th c l n nh t và c h i l n nh t
cho các nhà cung c p ph n m m)
(5) Mô hình kinh doanh
Mô hình kinh doanh c cung c p qua các y u t c a chu n ebXMl sau:
• M t ct xác nh các ti n trình kinh doanh và mô hình thông tin.

‚ M t t p các i t ng kinh doanh tái d ng d a trên các c u ph n lõi.
ƒ Ti n trình xác nh các c u trúc thông báo.
(6) Th tr ng
Th tr ng cho phép các doanh nghi p tìm ra nhau và ng ý tr thành i tác th ng m i, c

cung c p b i các y u t sau c a chu n ebXML:
• Kho ch a chung (n i ng ký) n i các doanh nghi p có th ng ký và tìm nhau.

‚ Ti n trình xác nh và ng ý v i Tho thu n i tác th ng m i hình th c (Trading
Partner Agreement:TPA).
i c nh
kinh doanh
Lõi và c u thành k t t p Ti n trình kinh doanh và

thông tin kinh doanh
t
i c nh
th ng
Phân tích Thi t k
Các yêu c u
Bi u ho t ng Bi u c ng tác
Bi u tu n t tr ng thái
Bi u tr ng h p
d ng
3.1.2 ng quan v e-learning

(1) Lí do c n b n c a e-learning
• Cá nhân hóa
nh v c nghiên c u có th c chuyên bi t hoá cho m t công ty, m t phòng ban ho c th m
chí m t ng i h c cá nhân.
‚ T ng tác
mô ph ng là có th và có kh n ng s d ng các tính n ng h tr nh di n àn và các cu c
nói chuy n tr c tuy n, v i ng i d y và b n h c, t o cho h c viên tình hu ng t ng tác r ng
n.
ƒ K p th i
c các ch liên quan khi các sinh viên th c s c n nó, so sánh v i vi c h c truy n th ng
i h mãi v sau m i có th áp d ng ki n th c.
„ Hi n th i
dàng th c hi n c p nh t n i d ng và do ó các ch ng trình và tài li u m i có th c
cung c p d dàng.
… t tr ng tâm vào ng i dùng
Nó t p trung vào nhu c u c a sinh viên, thay vì kh n ng c a ng i d y.
(2) Các nh ngh a c b n v e-learning

• Khóa h c
ây là n v h c chính th c. Nó bao g m n i dung c bi u di n b i các it ng h c, m t
c u phân ph i và s ánh giá.
‚ i t ng h c
t m u c l p c a vi c h c. Nó th c tr n l n v i các it ng h c khác t o nên
khóa h c.
ƒ Kho ch a
s d li u các it ng h c
„ Siêu d li u
Nó bao g m d li u mô t c u trúc c a các it ng h c.
Khóa h c
Siêu d li u
Ví d d li u
a trên
SCORM Kho d li u Siêu d li u
Ví d d li u
it ng it ng a trên
c c SCORM
(3) Các ki u h th ng qu n lý trong e-learning
• H th ng qu n lý vi c h c (Learning Management System:LMS)

Các khóa h c bao g m các i t ng h c c nh ngh a tr c. Sinh viên b gi i h n vào u
c cung c p. Không có kh n ng chuyên bi t hoá.
H th ng qu n lý vi c h c (LMS)
Khóa
c
Theo dõi khóa h c t lúc b t
it ng u t i lúc k t thúc
c
it ng it ng
c c ng ký
Khóa
c
Sinh viên
‚ H th ng qu n lý n i dung (Content Management System:CMS)

th ng này cho phép t o ra các i t ng h c. M t i t ng h c có th n gi n là h a
ho c video. Ng i thi t k h a và nh ng ng i phát tri n n i dung s là tác gi và t o các
it ng h c và l u gi nó trong CMS.
H th ng qu n lý n i dung (CMS)
i t ng
cA So n th o
i t ng i t ng
cB cC Ch nh s a và phê duy t
i t ng i t ng
cD cF Xu t b n
i t ng Ng i thi t k
cE i dung
ƒ H th ng qu n lý n i dung h c (Learning Content Management System: LCMS)

LCMS cho phép l p ráp các i t ng h c thành các khóa h c cá nhân hoá cho sinh viên
H th ng qu n lý n i dung (CMS)
i t ng Khóa #1 Khóa#1
cA
i t ng Theo dõi khóa

i t ng i t ng i t ng
cB c t lúc b ta
cC cE cA
u t i lúc k t
thúc
i t ng i t ng ng ký
cD cF i t ng i t ng
cF cC
i t ng
cE
Sinh viên
(4) Các chu n trong e-learning
Sau ây trình bày các t ch c tham gia vào vi c chu n hóa nh ngh a các tiêu chu n h c.
• Advanced Distributed Learning (ADL) Initiative - Sáng ki n h c phân b nâng cao

a. Mô hình tham chi u i t ng ph n m m khoá h c dùng chung c - Shareable
Courseware Object Reference Model (SCORM):
ây là m t t ch c chính ph M a ra SCORM. ây là t p các chu n c ch p nh n g n
ây nh t.
b. Liên oàn h c t p toàn c u - Global Learning Consortium IMS (Instructional
Management System - H qu n lí d y)
Liên oàn h c t p toàn c u IMS có t ng hành dinh t i Burlington Massachusetts. Nó phát tri n
và thúc y các c t m t o u ki n thu n l i cho các ho t ng h c phân b tr c tuy n
nh nh v và s d ng n i dung giáo d c, theo dõi ti n b c a ng i h c, báo cáo h c t p c a
ng i h c và trao i các h s c a sinh viên gi a các h th ng qu n tr . Có hai m c tiêu chính:
• nh ngh a các chu n k thu t cho tính liên tác c a các d ch v và ng d ng trong
vi c h c phân b .
• H tr t h p c t IMS vào trong các s n ph m và d ch v toàn c u.
IMS thúc y vi c ch p nh n r ng rãi các c t cho phép môi tr ng h c phân
và n i dung t nhi u tác gi làm vi c v i nhau.
IMS là liên oàn toàn c u v i các thành viên t các t ch c chính ph , th ng m i và giáo
c. Qu c a hi p h i do các thành viên óng góp.
‚ AICC: U ban ào t o d a trên máy tính c a công nghi p hàng không (The Aviation
Industry Computer-Based Training Committee)
ban CBT ào t o d a trên máy tính c a công nghi p hàng không (AICC) là hi p h i qu c t các
chuyên gia ào t o d a trên công ngh . AICC ã phát tri n b n h ng d n cho ngành công nghi p
hàng không v vi c phát tri n, chuy n giao và ánh giá CBT và các công ngh ào t o liên quan.
c ích chính c a AICC là:
a. Phát tri n b n h ng d n thúc y vi c th c hi n ào t o d a trên máy tính cho các
thao tác viên máy bay m t cách hi u qu và kinh t .
b. Phát tri n b n h ng d n có th ho t ng liên tác.
c. Cung c p di n àn m th o lu n v CBT và các công ngh ào t o khác.
c dù AICC chú tâm chính t i công nghi p hàng không, nh ng 12 n m qua v n t p trung vào
các ct c yêu c u th a mãn các nhu c u c a nghành công nghi p d n u này. M c dù
ban u AICC nh m t i ngành công nghi p hàng không, nh ng các c t ã phát tri n c ng
c s d ng cho vi c d y h c c qu n lý b ng máy tính. K t qu là r t nhi u liên oàn h c
p và nhóm chu n c công nh n chính th c ang trong ti n trình ch p nh n và thích ng v i
n h ng d n c a AICC v i các nghành công nghi p c a riêng h . ây là m t trong nh ng
chu n c phát tri n s m nh t.
ƒ Chu n SCORM
a. Tái d ng các it ng h c
it ng n i dung SCO nói cho LMS bi t khi nó

chung A c hoàn thành và SCO ti p
theo phân ph i chúng
LMS
SCO B
Tích h p
SCO C
i LMS và phân Máy c a ng ih c
ph i các SCO
N i dung c chia thành các chùm. Yêu c u v i m i chùm là

1. M i chùm ph i có kh n ng trao i v i h th ng h c s d ng ph ng pháp c chu n hóa
mà không ph thu c vào h th ng.
2. u x y ra trong chùm là công vi c c a chùm.
3. Cách ng i h c di chuy n gi a các chùm c ki m soát b i h th ng h c.
4. M i chùm ph i có mô t làm cho ng i thi t k có kh n ng tìm ki m và tìm úng chùm
cho úng vi c. Các chùm nh v y c g i là các i t ng h c. Không có chu n v kích
(ho c lõi) c a i t ng h c. Các i t ng h c l n h n v c b n khó s d ng l i h n và
các i t ng c a ng i h c nh h n ti t ki m ít công vi c h n cho nh ng ng i s d ng l i
chúng.
b. K t t p n i dung
SCO là n v t ch a ng ki n th c. Chúng có th c s d ng nh các kh i xây d ng
o các gói SCO, nh ng chúng không th c chia thành các n v nh h n n a. Ba u
n c th c hi n t o nên n v h c l n h n t SCO:
1. SCOs ph i c tìm ra và c t ch c trong m t c u trúc.
2. Các l nh c n c vi t ra báo cho LMS nh ng SCO nào s i sau.
3. SCO và các l nh ph i c bó l i thành gói kh chuy n.
Ti n trình này c g i là k t t p n i dung. Chú ý là k t t p n i dung bao g m các l nh di
chuy n gi a các SCO nh ng không dành cho chuy n ng bên trong các SCO riêng l .
SCORM ã ch p nh n d ng th c óng gói n i dung t liên oàn h c toàn c u IMS. M t gói
SCORM bao g m m t t p kê khai, công b n i dung c a gói và c thi t l p mô t trình
theo ó SCO c chuy n giao. Nó c ng nói cho LMS n i tìm th y chính các SCO. Tài
nguyên v t lý c di n t b i SCO có th bao g m gói v t lý ho c chúng có th c tham
kh o bên ngoài b i gói.
3.1.3 ng quan v chính ph nt (e-government)
Chính ph n t là ng d ng công ngh thông tin vào các quy trình c a chính ph . u này t o
ra k t qu làm trong su t h n t ng tác v i các công dân và các doanh nghi p qua vi c cho phép
truy nh p vào thông tin.
(1) Phân lo i chính ph nt
• G to C (Chính ph v i công dân)
Lo i này cho phép các công dân t ng tác t nhà c a h . Bên c nh vi c ho t ng nh m t ngu n thông tin các
giao tác c ng có th c ti n hành, vi c truy v n và tìm ki m có th c th c hi n. Vi c hu n luy n có th
c cung c p tr c tuy n, ví d hu n luy n l y b ng lái xe. Có a d ng d ch v c cung c p tr c tuy n.
t l nh v c ang c quan tâm l n ó là b u c tr c tuy n.
‚ G to B (Chính ph v i doanh nghi p)
Lo i này t ng làm t ng tác gi a chính ph và doanh nghi p. Hai l nh v c n i các d ch v c cung c p là

mua s m n t và bán hàng d th a c a chính ph qua m ng.
ƒ Mua s m n t (e-procurement)
Có th s d ng hi u qu ng c v i khái ni m bán u giá là mua s m n t (e-procurement). Chính ph có th

nêu ra nhu c u c a mình và vi c u th u có th c th c hi n t các nhà cung c p. u này cho phép cái nhìn
trong su t h n vào quy trình u th u.
„ u giá n t (e-auction)
Lo i này cho phép các chính ph có th t n d ng vi c bán u giá bên th ba ho c thi t l p các site u giá c a
riêng h lo i b hàng hóa ho c v t li u d th a.
… G to G (Chính ph v i chính ph )
Các ho t ng liên chính ph gi a các c quan a ra các t ng tác gi a các c quan.
(2) Các giai n th c hi n chính ph nt
Ph bi n thông tin và công b
Giao tác hai chi u
ng v n n ng
Cá nhân hoá c ng
Các d ch v chung c k t c m v i nhau
Bi n i và tích h p hoàn toàn doanh nghi p
• Ph bi n thông tin và công b
Các c quan t nhân thi t l p các trang web c a h cung c p thông tin và ph m vi d ch v và liên l c. B ng t
n t có th c xây d ng gi m s cu c g i khi công chúng t ng tác v i ng i có quy n liên quan.
‚ Giao tác hai chi u
Công chúng có th ti n hành các giao tác an toàn và ti n t b ng vi c s d ng t h p ch kí s th c và site an

toàn. Công chúng ph i tin t ng vào quy n riêng t trong trao i.
ƒ Các c ng v n n ng
t c ng tr thành m t m truy nh p có móc n i t i các c quan và b ph n có liên quan.
„ Cá nhân hoá c ng
u này cho phép ng i s d ng cá nhân hóa cách nhìn c a h v site này. H có th ch n ki u d ch v và c

quan s xu t hi n khi h k t n i v i c ng. u này tr thành t ng ng v i CRM (Customer Relationship
Management - h qu n lí quan h khách hàng) t chính ph .
… Các d ch v chung ck tc m
Công chúng s c trình bày qua m t cách nhìn v các d ch v mà không c n a ra s khác bi t gi a các b
ph n. Các quy trình c a c quan c s p x p h p lý l n nhau cho phép các lu ng ti n trình th c hi n trôi ch y.
† Bi n i và tích h p hoàn toàn doanh nghi p
u này tr thành m t trung tâm d ch v y v i vi c lo i b i s d th a và g p các phòng ban. Các phòng

ban m i có th phát sinh.
(3) L i ích c a chính ph nt

Chính ph n t gi m nhu c u v d ng gi y t và nh p d li u b ng tay. Nó làm gi m s cu c g i n tho i và
các yêu c u g p m t tr c ti p. Nó kh b các ti n trình th công t n th i gian. Công ngh m i nh t c s d ng
s p x p h p lý hoá các ho t ng. Nó cho phép các c quan a ra m c d ch v cao h n trong nh ng th i gian
ngân sách b gi m.
(4) Các v n riêng t

Cu c cách m ng truy n thông c ng em t i vô s c h i chia s thông tin. u này c ng làm t ng
thêm m i b n kho n v tính riêng t . V n riêng t là nh y c m khi có liên quan t i các b n ghi
c chính ph so n th o và duy trì. Khi c g ng ph c v các công dân t t h n, các c quan ph i
có ý th c v trách nhi m c a h là nh ng ng i gi thông tin nh y c m.
(5) Chính ph gi vai trò gì?

Chính ph cung c p c s h t ng. S l ng c c l n thông tin c chính ph l u gi . Tính hi u qu ph thu c
vào vi c thu th p và s d ng. Ng i s d ng s t nguy n t ng tác v i chính ph thông qua trang web ch khi h
tin t ng vào tính toàn v n an ninh. u s ng còn là chính ph th c hi n các th t c và giao th c an ninh úng
n. Vi c l p k ho ch c n th n và th n tr ng là m u ch t.
(6) Các v n an ninh

Th c hành an ninh c ch p nh n chung là t ch c thông tin bên th ba áng tin c y. Thông tin và website
c b o v an toàn b i công ngh t ng l a và site này c c p nh t b i các c quan t xa.
Các ng d ng tiên ti n h n cho phép truy l c thông tin t c s d li u c a c quan. ôi khi u mong mu n là
t thông tin nh y c m tr c tuy n nh ng h n ch truy nh p.
• Ch ng ch s th c
Th t c an ninh nghiêm ng t h n và cao c p h n c n t i ch ng ch s th c và ch kí s th c. Ch ng ch s th c là

ng t ng ng n t v i b ng lái xe hay h chi u. Ch ng ch s th c ràng bu c m i danh x ng v i c p khóa
n t . Các khóa có th c s d ng m t mã hóa và ký vào thông tin s th c.
Khi c cài t, các cá nhân c nh c v ch ng ch s th c c a h khi truy nh p vào các vùng b h n

ch .
Khi c s d ng thích h p, các ch ng ch s th c có th cung c p s tin c y c b n trong vi c cho phép truy

nh p thông tin nh y c m b h n ch c a c quan.
(7) Truy nh p thông tin c a hãng

Công chúng mu n ch c n ng c t ng lên. B ng cách cung c p truy nh p qua Internet có th làm gi m cu c g i
n tho i và l u thông qu y thanh toán. ng d ng thông th ng s cung c p truy nh p t i c s d li u c a c
quan. Các giao di n Web c xây d ng cho phép m i ng i ti n hành vi c truy v n c a h .
i thông tin c yêu c u c hi n th trong trình duy t c a ng i yêu c u. u này em l i k t qu là ti t

ki m l n. Vi c c p nh t thông tin c a c quan yêu c u m t t ng phí cao vì nó òi h i nhi u công vi c gi y t .
Vi c gi thông tin c hi n th i và chính xác là v n mà m i c quan u ph i i di n.
Ngày nay, các cá nhân có trình thông tin và th c hi n thanh toán n t thông qua web. Vi c gõ và nh p d
li u d th a c a c quan c gi m b t hay kh b .
(8) S phát tri n c a các chu n

c dù EDI ã t n t i m t th i gian dài, xu h ng g n ây h ng theo các chu n cho vi c ph c v ch c n ng bên
ngoài vi c trao i d li u. ây là các chu n d a trên XML nh ebXML. Khi các giao tác c th c hi n, m t
chu n nh v y b t ngu n t kinh doanh n t là ebXML. u m c a chu n này là bên c nh vi c h tr các
giao tác nó c ng cho phép mô t các ti n trình và các ki u c ng tác gi a chúng. Nó có th c s d ng nh m t
chu n mô t c s h t ng c a các quy trình c a chính ph .
Chu n ebXML bao g m:
Các m c Mô t
Mô hình tham
xác nh khung tham chi u cho toàn b môi tr ng kinh doanh trong ó
chi u kinh
các quy trình kinh doanh xu t hi n
doanh
Phát hi n và
cung c p kho các quy trình kinh doanh, gi ng nh các tr ng h p s
nh n di n ti n
ng m c cao ghi l i các quy trình và các bên
trình kinh doanh
Phác th o ti n nh n di n các tác nhân riêng l c ng nh các u ki n tr c và sau quy
trình kinh doanh trình.
Xác nh c ng xác nh các bi n c kinh t , nêu ra i c ng v các gi i h n c a h
tác kinh doanh th ng và các giao th c chi ph i lu ng thông tin trong quy trình
bao quát các ho t ng riêng l x y ra trong quy trình c gây ra b i các
bên có th m quy n trong các t ch c; trong khi vi c bi t ai th c hi n các
Xác nh giao hành ng và v trí c a h trong t ch c là r t quan tr ng, thì h u h t các
tác kinh doanh nh ngh a quy trình bao quát các t ng tác gi a các t ch c (ch không
bên trong các t ch c).
nh n di n n i dung c a các thông báo, bao g m các chi ti t nh kích c

Xác nh thông các tr ng c yêu c u, các ki u d li u, các mô t , các yêu c u ki m
tin kinh doanh nh và theo dõi d u v t, và b t k hoàn c nh kinh doanh b sung nào cho
các c u ph n v ng ngh a tái s d ng trong ebXML
(9) Tính s n sàng cho chính ph nt

Tiêu chí Mô t
Tính n i Các m ng có kh n ng và d dàng truy nh p và s d ng? S s n sàng c a các
ch v truy n thông m ng vô tuy n và h u tuy n, trung tâm truy nh p c ng ng
(mi n phí và có phí) và các máy tính n i m ng trong doanh nghi p, tr ng h c, và
gia ình. Tính m ng c và tin c y c a vi c truy nh p m ng, k c chi
phí d ch v , th i gian ch t c a máy móc, và s ph bi n c a vi c truy nh p chung
gi a các cá nhân.
Quy n lãnh Tính s n sàng n t có là u tiên qu c gia không?
o nt c u tiên do chính ph mang l i thúc y s phát tri n c a xã h i n t
(E- c qu c gia. M c ti n b c bi u l v chính ph n t , bao g m các n l c t
Leadership) ng hóa các quy trình chính ph .
Ch t l ng c a các quan h i tác gi a các nhà lãnh o công nghi p và chính ph
c i thi n tính s n sàng n t .
c n l c thúc y truy nh p cho t t c các công dân.
An ninh thông tin - Vi c l u gi và x lí thông tin k t m ng có th tin c y c
không? S c m nh c a vi c b o v theo lu t pháp và ti n b trong b o h quy n s
u trí tu , c bi t là ph n m m. Qui mô n l c b o v quy n riêng t
Hi u qu và s c m nh c a khuôn kh pháp lý c p và truy t t i ph m máy
tính, c p quy n ch ký s th c, và t o kh n ng c s h t ng khóa công
Công nhân tri i ng i có quy n h tr kinh doanh n t và xây d ng xã h i d a trên tri th c
th c không?
Ch t l ng và m c tham gia trong h th ng ào t o, v i vi c nh n m nh vào các
l c t o ra và h tr cho xã h i d a trên tri th c.
n hóa c a s sáng t o a ph ng và chia s thông tin bên trong xã h i.
Các k n ng và hi u qu c a l c l ng lao ng.
Môi tr ng Ngày nay, th c hi n kinh doanh n t d dàng nh th nào?
kinh doanh n t i s c nh tranh có hi u qu gi a các nhà cung c p d ch v thông tin và truy n
nt thông.
Tính trong su t và có th d báo tr c c a vi c th c hi n các qui ch , tính công khai
a chính ph , nguyên t c lu t pháp, và r i ro kinh doanh nói chung (s n nh
chính tr , s lành m nh v m t tài chính).
Tính công khai i v i s tham gia v tài chính và cá nhân b i các nhà u t n c
ngoài trong các doanh nghi p ICT.
Kh n ng c a h th ng tài chính h tr các giao tác n t .
3.2 An ninh
3.2.1 An ninh Internet

(1) Các ki u e d a
• Nghe tr m th ng
ây là vi c nghe l u thông trên m ng. Tuy nhiên không có l u thông m i c a vào.
‚ Nghe tr m ch ng
u thông b c và l u thông m i c a vào trong m ng. S l a b p ngh a là gi v là nhà
cung c p d ch v h p pháp ánh l a khách hàng trong vi c l thông tin truy nh p. M t mã
hóa c s d ng b o v ch ng l i các lo i nghe tr m th ng và ch ng.
ƒ Các cu c t n công vào a ch IP
a. Gi m o a ch IP
ây là n i m t máy ch công b có a ch IP c a máy khác. Vì nhi u h th ng (nh danh sách

ki m soát truy nh p c a b nh ng) nh ngh a các gói có th ho c không th i qua d a
trên a ch IP phía g i, ây là k thu t h u ích i v i k t n công: h n có th g i các gói tin
i m t máy ch , có th gây cho nó chi m c m t lo i hành ng nào ó.
3.2 An ninh 177
b. C p phiên a ch IP
p phiên a ch IP là ki u t n công mà qua ó phiên làm vi c c a ng i s d ng b xâm

chi m, b ki m soát b i k t n công. N u ng i s d ng ang gi a ch ng m t th nt ,k
n công s xem th và sau ó có th th c hi n b t k l nh mà anh ta mu n gi ng nh ng i s
ng b t n công có th làm. Ng i s d ng b t n công ch th y phiên làm vi c c a mình b
p b , và có th n gi n ng nh p l i, có th th m chí không ý r ng k t n công v n ang
ng nh p và làm m i th .
„ T n công vào vi c T ch i d ch v (Denial Of Service (DOS) attacks)

u này có ngh a là máy ch b tràn ng p quá nhi u l u thông n m c b không làm vi c
c.
Các hành ng có th c th c hi n ng n ch n các cu c t n công t ch i d ch v là
a. Không ch y các máy ph c v mà th gi i th y c m c quá g n v i kh n ng

a nó.
b. S d ng b l c gói ng n ch n các gói gi m o rõ ràng không cho nh p vào trong
không gian a ch m ng c a b n.
c. Luôn c p nh t các mi ng vá liên quan t i an ninh cho h u hành c a máy ch c a
n.
(2) Truy nh p trái phép
Vi c truy nh p này do nh ng ng i không có quy n gây ra.

• T c hi n các ch l nh b t h p pháp
Chúng ta ph i ng n c n các ch l nh không cho th c hi n b t h p pháp trên h th ng. Có hai ki u

truy nh p có th :
a. Truy nh p c a ng i s d ng bình th ng
b. Truy nh p hành chính
Nh ng ng i s d ng thông th ng không nên c cho quy n truy nh p ngoài u c c n t i.

Nh ng ng i s d ng thông th ng v c b n có yêu c u c thông tin. Quy n ng i qu n tr cho
phép k t n công thay i c u hình c a h th ng.
‚ Vi ph m tính m t
u này nói t i vi c n c p thông tin t máy ph c v . Trong tr ng h p này, truy nh p c
thông tin có th cho k t n công thu c vi c truy nh p vào d li u
ƒ Hành vi phá ho i
Có hai ki u hành vi phá ho i chính
a. Thay i d li u
Vi c này có th làm thay i trong d li u. Nh ng thay i này có th mãi v sau m i n i ra b

ngoài.
b. Phá h y d li u
Vi c này nh m phá h ng và xóa d li u.

(3) Chính sách an ninh
• Phát tri n chính sách an ninh m nh

‚ Gi an toàn m ng l i.
ƒ Giám sát m ng và áp ng v i các cu c t n công.
„ Ki m tra các b ph n an toàn an ninh hi n có.
… Qu n lý và nâng cao an ninh công ti.
Các câu h i sau ây c a ra khi thi t l p chính sách an ninh
a. Nh ng tài s n nào c n b o v ?
b. Có r i ro nào cho nh ng tài s n ó?
c. Tác ng c a cu c t n công thành công là gì? (d i d ng danh ti ng, doanh thu, l i
nhu n, nghiên c u)?
d. Có bao nhiêu thông tin nh y c m ang tr c tuy n? Tác ng nh th nào khi thông
tin này b phá h y ho c b ánh c p?
e. Ng i s d ng nào có truy nh p vào nh ng tài s n ó?
f. Ng i s d ng (và u này bao g m c các i tác kinh doanh/ ho c các khách
hàng) mong i gì v các c c u và th t c ki m soát an ninh?
g. Ng i s d ng c a b n có th ng truy nh p t i các tài s n t xa ho c n i b
ho c k t h p c hai ph ng th c này không?
h. B n có c n các m c an ninh khác nhau cho các b ph n khác nhau trong t ch c
không?
i. Ki u l u thông nào hi n có trên m ng c a b n?
j. Nhu c u v an ninh có nh t quán v i nhu c u ho t ng/kinh doanh c a t ch c
không?
3.2 An ninh 179
k. Có cam k t m nh m t c p qu n lý cung c p tài nguyên cho vi c th c

hi n các chính sách và công ngh an ninh không?
l. Có cam k t m nh m cho vi c hu n luy n nh n bi t v an ninh?
† M c nh nên là không truy nh p
Trong nhi u h th ng, có m t th c hành là cho phép b t k ai truy nh p t i b t c cái gì theo m c

nh, nh ng cho phép ng i qu n tr h th ng t t ho c gi i h n truy nh p t i m t s u h tin là
n thi t. ây là cách ti p c n sai, trong h th ng nh v y r t d quên m t gi i h n vi c truy nh p
và thay vì v y m c nh nên là không ng i nào có b t c quy n truy nh p nào ch ng nào h ch a
c trao t ng minh quy n ó.
‡ Trao quy n t i thi u có th
Khi ai ó c trao quy n truy nh p vào tài nguyên nào ó, h nên c trao cho quy n th p nh t
mà h th c s c n th c hi n công vi c h làm. Chú ý r ng quy n nên c n nh d a trên nhu
u theo nhi m v ch không d a trên u gì ó nh thâm niên công tác.
Nguyên t c c b n là ch m i ng i s phàn nàn n u h có quá ít quy n truy nh p t i m t cái gì
ó nh ng h không phàn nàn n u h quá nhi u quy n truy nh p.
ˆ Ki m tra quy n hi n t i
i v i m i truy nh p t i tài nguyên c b o v , b n nên ki m tra xem li u m t cá nhân có nh ng

quy n thích h p không. Ch d a vào s ki n h ôi khi có truy nh p trong quá kh là không , vì
quy n c a h có th ã b h y b .
(4) Các c ch b o v
Các u sau có th c a vào nâng cao an ninh

• S d ng t ng l a
‚ M t mã hóa
ƒ Ch ký s th c
„ An ninh ng d ng
… Ki m nh s kí s
a. L h ng pháp lí
u này liên quan t i các c tr ng c a vi c thi t l p. M t s d ch v nên b gi i h n trong máy

ph c v c l ra
Các d ch v Mô t
Netstat D ch v này có th l m u s d ng và c u hình h th ng
FTP FTP n c danh nên c th c hi n trên m t máy khác
Telnet Telnet nên b gi i h n ch cho nh ng ng i qu n tr
Thi t l p ODBC ho c v trí c V trí máy ph c v c s d li u không nên c cài t
d li u trong máy ph c v ho t ng.
Các mi ng vá d ch v nên c áp d ng và gi luôn hi n hành.
b. T ng l a
Máy ph c v web có th c m b o b ng cách s d ng t ng l a. T ng l a hình thành nên rào
ch n gi a internet và m ng.
Máy ph c v Web T ng l a
M ng
3.2 An ninh 181
ng l a
ng trong
c. M t mã hóa
• Các thu t toán khóa công
t t p tách bi t các khóa c s d ng m t mã hóa và gi i m t mã. Khóa m t mã c bi t t i

là khóa công. Khóa gi i m t mã c bi t t i là khóa t ho c khóa bí m t. u này ngh a là khóa
công có th c công b t do. S d ng khóa công này, m t thông báo có th c g i m t cách
an toàn t i bên khác. Ch bên gi khóa bí m t m i có th gi i m t mã thông báo này.
Các thu t toán khóa công c ng c s d ng t o ch ký s th c trên d li u. Khóa bí m t c
d ng t o ch ký s th c và khóa công c s d ng ki m ch ng nó.
• Giám sát
Ki u giám sát b t ngu n t vi c phân tích v thông tin kí s c máy ph c v thu th p. Bên c nh
ó, ph n m m c ng có th c a vào th c hi n m t s ki u giám sát.
Sau ây là m t s ho t ng giám sát c th c hi n

- Phân tích kí s trên Web (Web log analysis)
- H th ng phát hi n xâm nh p
d. Phân tích kí s trên Web (Web log analysis)

a d ng thông tin kí s c thu th p cho máy ph c v . Các báo cáo s c sinh ra và vi c
phân tích c th c hi n làm l ra nh ng âm m u xâm nh p. Các b n kí s có th cl u
gi trong c s d li u và vi c phân tích có th c th c hi n.
s
Kí s
li u
Web
Phân tích
3.2 An ninh 183
Ví d v tiêu chí c s d ng phân tích b n ghi web
Mã HTTP
li u kí s
Ngày, gi a ch IP
Ph m vi theo gi
Vi c ki m soát có th c s d ng theo các mã HTTP

Mã HTTP Mô t
Unauthorized 401 Tham s c a thông báo này cho c t v các l c
có th m quy n ch p nh n c. Máy khách nên
th yêu c u l i v i tiêu có th m quy n phù h p.
Forbidden 403 Yêu c u v cái gì ó b c m. Vi c c p quy n s
không có tác d ng.
Proxy Authentication Mã này t ng t 401 (không có th m quy n),
Required 407 nh ng ch ra r ng máy khách tr c h t ph i xác
th c v i máy u quy n proxy.
Method Not Allowed Ph ng pháp c xác nh trong dòng yêu c u
405 không c cho phép v i tài nguyên c nh n
di n b i yêu c u c a URI.
Service temporarily Máy ph c v không th x lý yêu c u do t i cao
overloaded 502 (dù là ang ph c v HTTP ho c các yêu c u khác).
Ng ý ây là u ki n t m th i mà có th c
gi m b t t i các th i m khác.
e. H th ng phát hi n xâm nh p (IDS)

th ng d a trên máy ch c s d ng b o v các h th ng ch a ng thông tin quan tr ng.
Các tác t c t i t i m i máy ch . Các tác t này s phân tích các v t ki m nh. Chúng có th
c xác nh dò ra theo m c chi ti t mong mu n, ví d chính xác ng i dùng nào truy nh p
vào t p nào. Vì các tác t ph i c cài t t i m i máy ch có yêu c u theo dõi, nên không th có
qui mô l n. Các tác t này s so sánh ho t ng theo t p các nguyên t c và l y cò báo ng n u b t
kì quy t c nào b vi ph m.
• Máy ch d a trên IDS
ng l a
Máy ph c v WEB
Máy ph c v DNS
Qu n lý giao ti p ng i-máy
• M ng d a trên IDS
M ng d a trên IDS giám sát m t b ph n m ng xác nh. Thông th ng có các c u ph n

chuyên d ng bao g m b c m bi n và h th ng qu n lý.
th ng qu n lý c s d ng l p c u hình vi c phát hi n và c ng hi n th thông tin
báo ng. Các b c m bi n này th c hi n vi c phân tích d a trên nguyên t c ho c phân tích
theo h chuyên gia v l u thông b ng vi c dùng các tham bi n ã c l p c u hình. Các b
m bi n này phân tích các tiêu gói xác nh các a ch ngu n và ích, ki u d li u
c truy n, và phân tích t i gói phát hi n thông tin trong d li u ã c truy n. M t
khi b c m bi n phát hi n vi c s d ng sai, nó có th th c hi n các ho t ng khác liên
quan t i an ninh: ghi l i bi n c , g i báo ng t i bàn u khi n qu n lý, tl ik tn id
li u, v.v…
3.2 An ninh 185
c m bi n h
th ng phát hi n
xâm nh p
Máy ph c v WEB
c m bi n h
th ng phát hi n
xâm nh p
Máy ph c v DNS
Qu n lý giao ti p
ng i-máy
• Các qui t c
n l c s ho t ng c a ng i s d ng c sinh ra và vi c phát hi n xu t hi n khi b t c
ho t ng nào b t u ra ngoài ph m vi ó. B n l c s ho t ng c a ng i s d ng có th
ch a các thu c tính nh các t p các máy ph c v th ng c truy nh p, th i gian dành cho
vi c vào m ng, ví trí truy nh p m ng, v.v…
Tuy nhiên, vi c này có th khó th c hi n khi ng i s d ng có th thay il cs c ah
nh vi c b nhi m c a h òi h i h truy nh p vào các tài nguyên khác. u này c bi t
i nh s phát hi n d a trên l c s .
Phát hi n d a trên ch ký có th c so sánh v i các ch ng trình ki m tra virus. Các ch
ký này c cung c p b i các nhà cung c p. Nhà cung c p c ng s cung c p vi c c p nh t
cho các ch ký này.
186 Tr l i bài t p
Tr l i bài t p
Tr l i cho Quy n 2 Ch ng 1 (Phát tri n ph n m m)
Danh sách áp án
______________________________________________________________
áp án
Q1. b Q2. b Q3. b Q4. b Q5. a

Q6. a Q7. a Q8. b Q9. d Q10. d
Q11. c Q12. a Q13. d Q14. c Q15. a
Q16. a Q17. c Q18. c Q19. b Q20. c
Q21. d Q22. b Q23. b Q24. d Q25. e
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
b. Cái g i là "tính toán ng i dùng cu i", trong ó t b n thân ng i dùng xây d ng h

th ng và có quy n truy nh p hay x lí thông tin cho ng d ng riêng c a mình, ang
thu c s ng h .
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh c tr ng thích h p nh t c a vi c dùng công ngh thông tin trong
doanh nghi p ngày nay.
a. Theo quan m sinh l i, doanh nghi p làm t ng m c ch t o n i b mà không

khoán ngoài các h th ng hay v n hành cho các công ti ngoài.
c. c t gi m chi phí hay rút ng n th i gian phát tri n ph n m m, các ng d ng ã
c phát tri n d a trên n hàng nh n c thay vì dùng gói ph n m m.
d. Vi c dùng m ng ngày càng r ng làm gi m ph m vi b nh h ng b i h ng hóc h
th ng, làm cho vi c qu n lí an ninh c d dàng h n.
a. Khoán ngoài t ng vì chi phí th p phát tri n trong nhà. à sai
b. EUC (Máy tính ng i dùng cu i) à úng, ây là câu tr l i
c. Câu này cho m c ích ( th i gian phát tri n ng n và c t gi m chi phí) s d ng phát tri n gói thì t t
n. à Sai
d. Trong các h th ng m ng, vùng nh h ng b i l i h th ng tr nên r ng h n, và e d a t m ng
Tr l i bài t p 187
gia t ng. à Sai
Q2
Tr l i
b. Vi c phát tri n h th ng c th c hi n theo tr t t các ti n trình, không quay tr l i

công vi c ti n trình m c cao h n.
Mô t
Trong c u h i này c n xác nh gi i thích thích h p nh t v mô hình thác .
Trong mô hình thác , m i giai n ph i hoàn thành tr c khi giai n ti p theo b t u. Nó không
cung c p ph n h i gi a các giai n ho c c p nh t/ nh ngh a l i các giai n s m h n. à Câu tr
i là b.
a. ng d ng c chia ra thành các n v nh . Sau ó t ng n v trong chúng c

thi t k và ch t o tu n t cái n ti p cái kia.
c. t s n ph m th c nghi m làm vi c c, c sinh ra, và vi c ki m tra các ct
yêu c u và c l ng c th c hi n trong giai n s m.
d. Th i gian phát tri n c rút ng n b i s tham gia c a ng i dùng, b ng vi c phát
tri n v i ít k s h n và b ng vi c dùng có hi u qu các công c phát tri n.
Q3
Tr l i
b. t s n ph m th nghi m c t o ra trong giai n u c a vi c phát tri n h

th ng, t o kh n ng lo i b s m h và khác bi t trong hi u bi t c a ng i dùng và t
ch c phát tri n.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t thích h p nh t v b n m u.
Mô hình b n m u là m t mô hình quy trình mà các b n m u c t o ra trong các giai ns mc a
phát tri n ph n m m. Nó c s d ng c phía nhà phát tri n và khách hàng ki m tra các ct
yêu c u cho h th ng. Trong tr ng h p này, khách hàng và nhà phát tri n có th xác nh nh ng
khác nhau trong quan m c a h v nh ng gì h ang c g ng t o ra.
a. Công vi c c th c hi n theo th t l p k ho ch c s , thi t k ngoài, thi t k trong,

thi t k ch ng trình, l p trình và ki m th . Do ó, v i k thu t này, ng i ta thu c
vi n c nh c a công vi c nh m t t ng th , làm cho vi c xác nh l ch bi u và phân b
tài nguyên c d dàng h n.
Câu này mô t mô hình thác n c.
188 Tr l i bài t p
b. t s n ph m th nghi m c t o ra trong giai n u c a vi c phát tri n h

th ng, t o kh n ng lo i b s m h và khác bi t trong hi u bi t c a ng i dùng và t
ch c phát tri n.
Câu n mô t v b n m u. à ây là câu tr l i
d. t ng d ng qui mô l n c chia thành các n v con, t ng n v này c l p

cao. Sau ó v i t ng n v con, ti n trình thi t k , l p trình và ki m th c l p l i,
r ng d n mi n phát tri n.
Câu này mô t mô hình xo n c, bao g m các quy trình nh thi t k , l p trình và ki m th cl p i
p l i cho m i n v con c a h th ng, s phát tri n t o ra s l p i l p l i và g p lên nhi u l n
Q4
Tr l i
b. a−f−b−e−c−d
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh l a tr n a ra th t úng v quy trình phát tri n.
a. n hi n t i c kh o sát và phân tích, sau ó các yêu c u v h th ng ích c

xác nh.
b. Các ch c n ng c n cho vi c xây d ng h th ng c phân ho ch thành các ch ng
trình làm cho lu ng ti n trình c rõ ràng h n.
c. Các th t c x lí c thi t k , mã hoá và ch nh s a.
d. Các ki m th c ti n hành.
e. Thi t k có c u trúc c a t ng ch ng trình c th c hi n d a trên tài li u thi t k
trong.
f. D a trên yêu c u v h th ng, các ch c n ng c n thi t cho h th ng c xác nh.
a. a−f−b−c−e−d b. a−f−b−e−c−d
c. a−f−e−b−c−d d. a−f−e−c−b−d
a. Phân tích yêu c u, b. Thi t k trong, c. Th c hi n, d. Ki m th , e. Thi t k ch ng trình f. Thi t k
ngoài
Vì v y th t là a, f, b, e, c và d. à Câu tr l i là b)
Tr l i bài t p 189
Q5
Tr l i
a. Các c t thi t k c t o ra t ph n m m ã cài t. R i ph n m m c phát tri n

a trên các c t ã c t o ra ó.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích thích h p nh t v k ngh ph n m m o.
ngh ngh a là quy trình o ng c các c t ph n m m có s n. Ph n m m có s n c
phân tích các c u thành c a h th ng và m i quan h gi a chúng c xác nh và t o ra di n t
th ng à Câu tr l i là a.
b. Ph n m m c thi t k a ra, x lí và a vào.

c. Các ch c n ng ã c cài t b ng ph n m m c t t i b ng ph n c ng.
d. t ngôn ng phát tri n và công c phát tri n c tuy n ch n tu theo các c tr ng
lí c a ph n m m.
Q6
Tr l i
a. DFD
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh l u c s d ng trong phân tích theo c u trúc n i lu ng d li u và
ch c n ng c di n t b ng các ký hi u t ng ng ch ra lu ng d li u, lý (ch c n ng), l u tr d
li u, và bên ngoài (ngu n d li u và n i nh n d li u).
a. DFD b. ERD c. S NS
d. Bi u chuy n tr ng thái e. Bi u Warnier
Trong s các l a ch n trên, DFD (Bi u lu ng d li u) mô t h th ng t p trung vào lu ng d li u

a h th ng.
i tên di n t lu ng d li u, h p hình ch nh t là quy trình, và hai ng th ng di n t l u tr d
li u. Hình ch nh t di n t ngu n d li u ho c n i nh n d li u.
190 Tr l i bài t p
Q7
Tr l i
a. S NS
Mô t
Trong câu h i này, c n tìm bi u s d ng trong ch ng trình c u trúc và di n t c u

trúc th c th c a ch ng trình d i d ng c u trúc phân c p.
a. S NS b. Bi u PERT c. Bi u chuy n tr ngd. S Bubble

thái
NS do Nassi và Schneiderman phát tri n.

Trong bi u này, toàn b c u trúc c a ch ng trình c di n t theo c p b c. à Câu tr l i là a.
Không gi ng nh ph ng pháp s lu ng, S NS a ra lu ng lôgic mà không s d ng các k t
i.
Bi u này còn c g i là bi u c u trúc "
Q8
Tr l i
b. Bao b c
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh k thu t l p trình h ng it ng t o ra các chi ti t c a s th c hi n
i t ng vô hình b ng cách t các ph ng pháp và d li u v i nhau.
a. Th hi n b. Bao b c
c. K tc m d. Tr u t ng hóa
Trong l p trình h ng it ng, các it ng bao b c các ph ng pháp và d li u. Ng i s d ng

it ng xem it ng nh h p en cung c p các d ch v . Các chi ti t th c hi n it ng không n
i v i ng i s d ng. u này g i là bao b c. à Câu tr l i là b.
Tr l i bài t p 191
Q9
Tr l i
d. L p có th k th a các ng pháp t l p b m .
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t thích h p nh t v l p trình h ng i t ng.
a. D li u trao i gi a các s v t c th c hi n qua các th hi n.

b. S v t ch ra các mô t v c tr ng l p.
c. Bao b c ch ra vi c g n các l p l i thành th vi n.
d. L p có th k th a các ng pháp t l p b m .
b. it ng là th hi n c a m t l p.
c. Bao b c ngh a là c các ph ng pháp và d li u c a it ng l i v i nhau.
d. úng. à Câu tr l i là d.
Q10
Tr l i
d. hoàn thành m t thao tác x lí, thi t k nên c làm sao cho vi c d ng a d li u
vào và tr l i màn hình tr c không th c phép.
Mô t
Trong câu h i này, c n xác nh các m c không thích h p c xem xét trong thi t k màn hình ngoài
và thi t k trong.
a. Trong vi c chuy n màn hình, m t ng pháp l a tr c ti p c d nh dành cho

ng i dùng có kinh nghi m nên c dùng thay cho vi c l a t ng b c b ng vi c
dùng menus.
b. Kho n m c a vào trên màn hình nên c bao b ng hay [ ] làm rõ ràng
ng kho ng cách ó là dành cho tr ng a vào.
c. trí màn hình nên c thi t k sao cho các kho n m c c tham kh o có th c
trí t trái sang ph i hay t trên xu ng d i.
d. hoàn thành m t thao tác x lí, thi t k nên c làm sao cho vi c d ng a d li u
vào và tr l i màn hình tr c không th c phép.
e. trí màn hình c chu n hoá, ch ng h n, các v trí th ng nh t cho hi n th tiêu
và thông báo, nên c dùng.
Trong thi t k màn hình, giao di n con ng i c a ra xem xét.

192 Tr l i bài t p
(ví d , chuy n tr ng thái màn hình, cách b trí các m c vào và ra trong m i màn hình)
c. Không cho phép treo u vào và tr l i màn hình tr c làm cho ho t ng c a ng i s d ng b gi i

n và kém linh ho t à Không thích h p à ây là câu tr l i
Tính kiên nh trong thi t k màn hình c ng c chú ý.
Q11
Tr l i
c. S ch y u nên c dùng làm mã, và ch Trung Qu c không nên dùng.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t thích h p nh t v qu n lý mã và thi t k mã.
a. Mã không tránh kh i thay i, cho nên u quan tr ng là t sách mã theo th t và

qu n lí chúng.
b. u mong mu n là t chúng có th hi u c. Do ó vi c dùng mã dài là t t h n.
c. S ch y u nên c dùng làm mã, và ch Trung Qu c không nên dùng.
d. Mã nên c gán làm cho vi c phân lo i d li u d dàng h n, nh ng vi c b sung
và m r ng mã không nên c tính t i.
Thi t k mã, nh xác nh m t h th ng mã, c ti n hành nh m t trong các ho t ng thi t k
ngoài.
Trong h th ng mã, nên tránh s d ng các ký t trung qu c. à Câu tr l i là c.
d. H th ng mã t o s phân lo i d li u d h n. (Câu trên là úng). Nh ng thêm ho c m r ng mã
không nên c xem xét. (Sai. u này nên c xem xét.)
Q12
Tr l i
a. 0
Mô t
Trong câu h i này c n tìm s cho trong ô tr ng theo mã 4 s "81o6".
ki m tra là
C mod((N1 x 3 + N2 x 2 + N3 x 1),10)
ây, mod(a,b) ngh a là ph n d c a phép chia a / b.
Tr l i bài t p 193
81o6
Gi s p là giá tr trong ô tr ng.
Thì ng th c sau là úng.
mod((8x3 + 1x2 + px1),10) = 6
mod((26 + px1),10) = 6
u p=0 thì mod(26,10)=6
u p=2 thì mod(28,10)=8
u p=4 thì mod(30,10)=0
u p=6 thì mod(32,10)=2
u p=8 thì mod(34,10)=4
Vì v y, câu tr l i là a).
a. 0 b. 2 c. 4 d. 6 e. 8
Q13
Tr l i
d. Cho dù nhi u nhi m v th c hi n ch ng trình song song, ta v n thu c k t qu

úng.
Mô t
Trong câu h i này c n tìm gi i thích thích h p nh t v ch ng trình ng d ng.
a. Ch ng trình cho k t qu úng ngay c n u nó c th c hi n l i mà không ph i n p

i sau m t l n ã th c hi n.
b. c t vào b t kì a ch nào trong b nh th t, ch ng trình u có th c th c
hi n.
c. Ch ng trình c phân ho ch thành nhi u n, và có th c n p vào và th c hi n
trên c s t ng n.
d. Cho dù nhi u nhi m v th c hi n ch ng trình song song, ta v n thu c k t qu
úng.
a mô t ch ng trình kh n ng tái s d ng .
b mô t ch ng trình kh n ng tái nh v .
c mô t ch ng trình chèn l .
d mô t ch ng trình ng d ng . à ây là câu tr l i
194 Tr l i bài t p
Q14
Tr l i
c. p trình có c u trúc c mô t b ng ba c u trúc c s "tu n t ", "tuy n ch n" và

"l p"
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích thích h p nh t v l p trình theo c u trúc.
c. p trình có c u trúc c mô t b ng ba c u trúc c s "tu n t ", "tuy n ch n" và

"l p"
c mô t l p trình theo c u trúc. à ây là câu tr l i
a. p trình có c u trúc có ngh a là a ra qui t c vi t t t dòng cho v êc vi t mã làm

cho b n in ch ng trình g c cd c.
b. L p trình có c u trúc có ngh a là dùng ghi chú m t cách có hi u qu làm cho d
hi u ph ng pháp ti n trình ch b ng vi c c chúng.
d. L p trình có c u trúc là t kích c chu n cho mô un ph i là t 50 n 150 b c..
a, b, d là mã hóa các quy c m b o kh n ng c c a ch ng trình, nh ng không mô t l p
trình theo c u trúc.
Q15
Tr l i
a. 5.2E − 07
Mô t
Trong câu h i này c n tìm bi u th c áp ng cú pháp c xác nh theo bi u cú
pháp sau.
Ch s Ch s Ch s
a. 5.2E − 07 b. + 1.E4 c. − .9 d. 9.89E

Tr l i bài t p 195
Ch s Ch s Ch s
Ph n này Sau ó, m t ho c nhi u s l a Cu i cùng, và l a ch n d u

di n t d u ch n theo ph n phân s ho c tr ho c d u c ng và m t ho c
ng ho c m th p phân (c ng có th nhi u ch s
tr có th t ho c nhi u s )
a ch n
bên trái
nh t
5.2 E-07
a. 5.2E-07 phù h p v i cú pháp trên. Vì v y câu tr l i là a.
Q16
Tr l i
a. −2
Mô t
Trong câu h i này, c n tìm câu tr l i úng cho công th c c mô t d i ây theo ký pháp ba lan
ng c 435−÷
a. −2 b. −0.2 c. 0.2 d. 0.5 e. 5
Ký pháp ba lan ng c 4 3 5 − ÷ ngh a là

4÷ (3-5) = 4÷ (-2) = -2
Vì v y câu tr l i là a.
Q17
Tr l i
c. Nó là ngôn ng l p trình h ng s v t.
Mô t
Trong câu h i này c n tìm gi i thích úng v Java.
a. Nó là giao th c truy n thông c dùng trên Internet.

b. Nó là trình duy t cho Internet.
196 Tr l i bài t p
d. Nó là k thu t vi t mã cho d li u nh m u t nh.

Java là ngôn ng l p trình h ng i t ng c phát tri n b i Sun Microsystems.
Nó có vùng ng d ng r ng, t các ng d ng nh (g i là applets) ch y trên trình duy t web, các ng
ng ng m t mình t i các ng d ng phía máy ph c v . Các ng d ng Java có th c phân ph i
dàng qua Internet, ho c b t k m ng nào mà không c n h th ng ho t ng ho c các v n n n
ph n c ng có kh n ng so sánh.
Q18
Tr l i
c. Bao ph u ki n
Mô t
Trong câu h i này c n tìm ph ng pháp thi t k tr ng h p ki m th s d ng trong ki m

th h p tr ng.
a. th nhân qu b. Ph ng pháp thi t k th c nghi m

c. Bao ph u ki n d. Phân ho ch t ng ng
Ki m th h p tr ng là ki m th c t trong c a ch ng trình và ch y u s d ng các c t c a các

thu t toán chi ti t và ngu n ch ng trình ki m tra. Tr ng h p ki m th h p tr ng nh các tr ng
p s d ng bao ph u ki n, bao ph u ki n quy t nh và bao ph u ki n.
Vì v y, câu tr l i là c (Bao ph u ki n).
a,b,d là các ph ng pháp thi t k tr ng h p ki m th cho ki m th h p en.
Q19
Tr l i
b. Các giá tr c c i và c c ti u, và nh ng giá tr c ng 1 vào các giá tr này
Mô t
Trong câu h i này, c n xác nh ki m th thích h p nh t c s d ng trong phân tích giá tr biên.
a. Các giá tr c c i và c c ti u
b. Các giá tr c c i và c c ti u, và nh ng giá tr c ng 1 vào các giá tr này
c. Giá tr c c ti u và giá tr ó c ng v i 1
d. Giá tr c c i và giá tr ó c ng v i 1
Tr l i bài t p 197
Trong ki m th h p en, k thu t ki m th nh phân ho ch t ng ng, phân tích giá tr biên, th

nhân qu và ánh giá l i c s d ng.
Trong phân tích giá tr biên, các giá tr d li u ki m th c ch n ch p nh n các thái c c d li u.
Giá tr biên bao g m giá tr nh nh t, l n nh t, biên trong/biên ngoài, giá tr n hình, và giá tr l i. Hy
ng r ng, n u h th ng làm vi c úng v i các giá tr c th thì nó s làm vi c úng v i t t c các giá
tr gi a. Vì v y câu tr l i là b.
Q20
Tr l i
c. Các kho n m c c ki m m c l a ch n tr c. Sau ó tài li u c ki m m

nhanh chóng b ng vi c ki m t ng kho n m c m i lúc.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t thích h p nh t v giám nh.
a. Ki m m xem nh m t toàn th c ti n hành v i t ng thành viên l n l t gi vai

trò trách nhi m.
b. ki m m, m t ph n c a ph n m m ích c t o ra b ng th c nghi m r i c
th c hi n th c t .
c. Các kho n m c c ki m m c l a ch n tr c. Sau ó tài li u c ki m m
nhanh chóng b ng vi c ki m t ng kho n m c m i lúc.
d. Ng i có th m quy n v tài li u thi t k c ki m m làm ch t ch cu c h p ki m
m.
a. Trong giám nh, ng i u ti là ng i m nhi m, chú không ph i l n l t các thành viên.

b. mô t b n m u. Trong giám nh, các tài li u c phân ph i và xem xét ch không ph i các b n
u.
c. úng --> ây là câu tr l i
d. Ai t ch c giám nh là ng i u ti .
198 Tr l i bài t p
Q21
Tr l i
hi n
d. number
c phát
of bugs detected
accumulated
i tích
S lThe l y
cácnumber
The m c ofc items
ki m tra
having been tested
Mô t
Trong câu h i này c n tìm th minh h a ch t l ng c n nh.
(ch t l ng ph n m m c quan sát trong th )
Câu tr l i là d.
ây g i là ng cong t ng tr ng tin c y c a ph n m
Q22
Tr l i
b. Ch c n ng phân tích và nh ngh a h

th ng
Mô t
Trong câu h i này c n tìm ch c n ng xác nh nh ch c n ng th ng l u c a các công c CASE
a. Ch c n ng phân tích ch ng trìnhb. Ch c n ng phân tích và nh ngh a h

ngu n th ng
c. Ch c n ng h tr ki m th d. Ch c n ng sinh ch ng trình t ng
e. Ch c n ng qu n lí d án
Các ch c n ng th ng l u c a CASE
a. câu này cho k ngh o ng c và CASE h l u
b. úng ( ây là câu tr l i)
c. h tr ki m th là CASE h l u
d. sinh mã là CASE h l u
e. qu n lý d án có liên quan t i toàn b quy trình, ho c c hai giai n lên và xu ng.
Tr l i bài t p 199
Q23
Tr l i
b. Nó ch ra li u các ch c n ng c yêu c u cho ph n m m bao gi c ng có th c

o trì thông th ng theo nh ng u ki n ã c ch nh không.
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích c a t tin c .
a. Nó ch ra các thao tác có th c làm ch d dàng th nào.

b. Nó ch ra li u các ch c n ng c yêu c u cho ph n m m bao gi c ng có th c
o trì thông th ng theo nh ng u ki n ã c ch nh không.
c. Nó ch ra m c c as a i tr nên c n thi t khi ph n m m c dùng trong m t
môi tr ng máy tính khác.
d. Nó ch ra m c d dàng theo ó các yêu c u s a i t ng i dùng có th c gi i
quy t.
a. mô t kh n ng s d ng
b. mô t tin c y --> ây là câu tr l i
c. mô t kh n ng di chuy n
d. mô t kh n ng duy trì
Q24
Tr l i
d. 7
Mô t
Trong câu h i này c n tìm ngày b t u s m nh t cho công vi c H c tính theo bi u PERT sau.
D
2 4 G
A
E d 6
1 d: công vi c ph
B H
F
3 5
Th i gian b t u Nhi m v
nút m nh t t i nút làm tr c ánh d u
1 0 - Ngày b t u d án =0
2 3 A A(3 ngày)
3 4 B,C A(3 ngày)+C(1ngày)
4 7 D A(3 ngày)+D(4 ngày)
5 7 D,E,F A(3 ngày)+D(4 ngày)
6 8 G,H A(3 ngày)+D(4 ngày)+G(1 ngày)
200 Tr l i bài t p
Th i gian b t u s m nh t c a ho t ng H là th i gian b t u s m nh t c a nút 5.

Vì v y câu tr l i là 7 ngày. áp án là d.
a. 4 b. 5 c. 6 d. 7 e. 8
Q25
Tr l i
e. H th ng t ng i l p trình chính c n m t th th .
Mô t
Trong câu h i này c n tìm mô t thích h p nh t c a các c tr ng c a h th ng t ng i l p trình
chính c so sánh v i h th ng phân c p.
a. Kh i l ng tr ng trách c a ng i lãnh o trong h phân c p là n ng h n trong h

th ng t ng i l p trình chính.
b. th ng phân c p ít thích h p cho các h th ng l n h n là h th ng t ng i l p trình
chính.
c. Trao i bên trong t h th ng phân c p là d dàng h n trong h th ng t ng il p
trình chính.
d. H th ng t ng i l p trình chính không c n ng i l p trình d phòng.
e. H th ng t ng i l p trình chính c n m t th th .
Trong h th ng t ng i l p trình chính, th th ch ng trình tr l i l u tr t t c các phiên b n c a

t c các ch ng trình và d li u c t o v d án à Câu tr l i là e.
Tr l i bài t p 201
D
Tr l i cho Quy n 2 Ch ng 2 (B o trì và v n hành h th ng)

Danh sách áp án
______________________________________________________________
áp án
Q1. c Q2. d Q3. c Q4. b Q5. d

Q6. b Q7. d Q8. b
Tr l i và mô t
Q1
Tr l i
c. Ng i l p trình
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh thành ph n nào không c a vào tài nguyên c n qu n lý trong
qu n lý v n hành.
a. Máy tính b. C s d li u
c. Ng i l p trình d. Ch ng trình
a. máy tính là tài nguyên c qu n lý trong giai nb od ng và v n hành.
b. c s d li u c ng t ng t nh máy tính.
c. ng i l p trình không b qu n lý --> ây là câu tr l i
d. ch ng trình c ng c qu n lý.
Q2
Tr l i
d. Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →c→d→a→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →b
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh th t c chu n úng c th c hi n trong vi c h ng h th ng.
a. Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →a→c→d→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →b

b. Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →b→c→a→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →d
c. Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →c→a→b→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →d
d. Xu t hi n h ng → tìm ch h ng →c→d→a→ ti n hành bi n pháp th ng xuyên →b
202 Tr l i bài t p
Tr l i là:
d h ng-->tìm
-->xác nh-->cách ly-->bi n pháp t m th i
-->bi n pháp t m th i -->chuy n bi n pháp t m th i
Tr c tiên, ph n h ng ph i c xác nh và cách ly, sau ó ti n hành các bi n pháp t m th i.
Q3
Tr l i
c. u quy n c c p cho m t user ID, nó ph i b gi i h n s t i thi u nh t có th

c.
Mô t
Trong câu h i này c n tìm phát bi u thích h p nh t cho qu n lý ID c a ng i dùng.
a. M i ng i dùng ID tham gia vào cùng d án u dùng cùng ID.

b. Ng i dùng có nhi u h n m t ID t cùng m t hi u cho m i ID.
c. u quy n c c p cho m t user ID, nó ph i b gi i h n s t i thi u nh t có th
c.
d. Vi c xoá m t user ID ph i c ti n hành th i gian dài sau khi vi c b ID ó ã c
u ý.
a. M i ng i dùng ch nên có m t ID ng i dùng.
b. Ng i s d ng nên tránh t m t kh u gi ng v i ID v i h .
c. Ng i dùng có quy n t i thi u có th có. à úng à ây là câu tr l i
d. Khi ID ng i dùng không dùng n a, ID nên b xóa ngay l p t c.
Q4
Tr l i
b. làm gi m m c các m t hi u c tham chi u t i, c n khuy n cáo r ng ng i

Mô t
Trong câu h i này c n xác nh gi i thích không thích h p nh t v x lý m t hi u và t p m t hi u trong
ch c qu n lý h th ng.
a. Li u m t hi u có th c oán ra d dàng hay không c ki m tra u n không, và

vi c dùng các m t hi u khác nhau có b thôi thúc cho m t v n không.
b. làm gi m m c các m t hi u c tham chi u t i, c n khuy n cáo r ng ng i
Tr l i bài t p 203

c. N u th i gian hi u l c có th c t cho m t hi u, thì ch c n ng này ph i c dùng.
d. Vi c tham chi u c a ng i th ng t i t p m t hi u ph i b c m, cho dù các m t hi u, ã
c m t mã hoá.
a, c và d là thích h p.
b không thích h p vì n u m t hi u b vi t ra thì kh n ng b ánh c p cao h n.
Q5
Tr l i
d. Th i gian g l i
Mô t
Trong câu h i này c n tìm vi c không liên quan t i chu n cho các thao tác h tr c tuy n.
a. Th i gian áp ng b) Th i gian b t u v n hành
Th i gian g l i
c. Th i gian khôi ph c h ng d)
a, b và c liên quan nh ng d không liên quan t i chu n các thao tác h tr c tuy n (nó là v n trong
phát tri n ch không ph i trong thao tác th c t )
Q6
Tr l i
b.
n m s d ng
Mô t
Trong câu h i này c n tìm th thích h p nh t mô t s n m, s ti n thanh toán n u máy tính c
gi i thi u theo các u ki n d i ây.
•Chi phí máy tính
• Trong n m n m u c tr , s ti n tr hàng tháng c nh (c a ti n thuê) c tính d a trên giá
mua máy tính và t l thuê c a chúng.
•T tháng th sáu và nh ng n m sau, s ti n tr hàng tháng c tính d a trên m t ph n m i giá
mua máy tính và t l thuê c a chúng c tr .
‚Chi phí b o trì
• S ti n hàng tháng c nh c tr nh ti n b o trì cho công ti b o trì.
204 Tr l i bài t p


a. b. c.
n m s d ng n m s d ng
n m s d ng

d. e.
n m s d ng n m s d ng
Q7
Tr l i
d. Ki m th rà l i
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh ph ng pháp ki m th ph n m m c s d ng ki m tra xem li u
nh ng thay i c ti n hành cho b o trì ph n m m có nh h ng t i các ph n khác hay không.
a. Ki m th v n hành b) Ki m th móc n i
Ki m th rà l i
c. Ki m th h th ng d)
a ki m th v n hành
Trong ki m th v n hành, nhóm v n hành t b ph n ng i dùng ti n hành ki m th theo u ki n và
môi tr ng t ng t v i các ho t ng th c t .
b Ki m th tích h p
Ki m th tích h p c thi t k ki m th các c u ph n ph n m m tích h p xác nh xem chúng
ho t ng nh m t ch ng trình th c th hay không. Ho t ng c a ch ng trình và giao di n gi a
các module c ki m tra.
c ki m th h th ng
Ki m th h th ng m b o toàn b h th ng ph n m m tích h p phù h p v i các yêu c u.
Ho t ng c a h th ng nh toàn b c ki m tra t ng th t quan m c a ho t ng và it ng
c yêu c u. Sau ó, s b t u c a các ho t ng th c t c quy t nh d a trên các k t qu .
d Ki m th rà l i
Ki m th rà l i là m t lo t các ki m th m b o không có s b t l i nào thay i c gi i thi u
i ng d ng trong khi thay i b o trì, nâng c p ho c nh ng thay i khác.à ây là câu tr l i
Tr l i bài t p 205
Q8
Tr l i
b. Ng i l p trình ã phát tri n ch ng trình g c th c hi n vi c s a i ch ng trình c
Mô t
Trong câu h i này c n xác nh mô t không thích h p v công vi c b o trì cho ph n m m ng d ng
c phát tri n trong nhà.
a. Ng i qu n lí v n hành b t u dùng ph n m m m i sau khi nh ng s a i ã c
ch p thu n, và lo i b ph n m m c d a trên k ho ch ã nh tr c.
b. Ng i l p trình ã phát tri n ch ng trình g c th c hi n vi c s a i ch ng trình c
c. Ng i ti n hành ki m th ph i phân tích nh ng l nh v c b nh h ng b i s thay i,
ti n hành vi c ki m th cho nh ng b ph n có liên h t i ch ng trình b thay i, và
làm ánh giá.
d. Trong vi c th c hi n b o trì, các chu n, ph ng pháp lu n và th t c liên quan t i qu n
tr tài li u, ph ng pháp b o trì và th t c s a i ch ng trình ph i c cung c p
tr c.
a úng (s thay i có th d i s ki m soát. Nó có th c l p k ho ch và ch p nh n tr c ho t

ng th c t )
b s thay ic n c th c hi n b i ng i l p trình, ng i mã hóa ch ng trìnht rong câu h i)
c úng (ki m th rà l i nên c th c hi n)
d úng (các nguyên t c duy trì và v n hành nên c xác nh tr c)
206 i chi u thu t ng Anh – Vi t
ng i chi u thu t ng Anh - Vi t
3GL 3GL (ngôn ng th h 3)

4GL 4GL (ngôn ng th h 4)
A
abstract data type ki u d li u tr u t ng
access rights quy n truy nh p
Ada Ada
adaptive maintenance o trì thích nghi
aggregation and decomposition relationship m i quan h k t t p và phân tách
air conditioning facilities Ti n nghi u hoà nhi t
ALGOL ALGOL
APL APL
array type ki u m ng
attribute thu c tính
automatic adjustment function ch c n ng u ch nh t ng
automaton ô tô mát
AVR AVR (B u ch nh n áp t ng)
B
backlog vi c t n ng l i
backup programmer ng i l p trình d phòng
base allocation p phát c s
BASIC BASIC
basic data type ki u d li u c s
basic planning p k ho ch c s
battery Pin
black box test ki m th h p en
BNF BNF (D ng chu n Backus Naur)
bottom-up approach cách ti p c n d i lên
boundary value analysis Phân tích giá tr biên
bug i
bug curve ng cong l i
bug management diagram Bi u qu n lí l i
business operation model mô hình v n hành nghi p v
C
C language ngôn ng C
C++ C++
CAD CAD (Thi t k có máy tính h tr )
CAE CAE (K ngh có máy tính h tr )
CAM CAM (Ch t o có máy tính h tr )
CASE CASE (k ngh ph n m m có máy tính h
tr )
CASE tool công c CASE
CASE tool supplying development platform Công c CASE cung c p các d ch v n n
services phát tri n
cause-effect graph th nhân-qu
cause-result graph th nhân-qu
cell ô
i chi u thu t ng Anh-Vi t 207
change control administrator Ng i qu n tr ki m soát thay i
character type ki u kí t
charging tính c c
check digit method Ph ng pháp ch s ki m tra
chief programmer ng i l p trình chính
chief programmer team (c a) ng i l p trình chính
Chomsky Chomsky
class p
class library th vi n l p
COBOL COBOL
COCOMO (COnstruction COst MOdel) COCOMO (COnstruction COst MOdel)
model
CODASYL CODASYL (H i th o v ngôn ng h th ng
li u)
code mã
code book Sách b mã
code design thi t k (b ) mã
code review ki m m mã
coding Mã hoá
common CASE tool công c CASE chung
communications function ch c n ng truy n thông
compiler Trình biên d ch
component libraries Th vi n c u ph n
components-creating tool công c t o c u ph n các công c t o c u
ph n
components-searching tool công c tìm c u ph n
componentware componentware
compound object i t ng h p thành
condition coverage Bao ph u ki n
configuration administrator Ng i qu n tr c u hình
control structure u trúc u khi n
CORBA CORBA (Common Object Request Broker
Architecture)
correction task Nhi m v s a ch a
corrective maintenance o trì s a ch a
cost management qu n lí chi phí
coverage Bao ph
CPM CMP (ph ng pháp ng gâng)
crime prevention facilities Ti n nghi ng n ng a t i ph m
critical path ng g ng
CTI CTI (Tích h p n tho i máy tính)
customize chuyên bi t hoá
D
daily maintenance o trì hàng ngày
data li u
data audit ki m toán d li u
Data Flow Diagram lu ng d li u
data resource management Qu n lí tài nguyên d li u
data trouble Tr c tr c d li u
data type ki u d li u
data-oriented approach cách ti p c n h ng d li u
data-oriented design thi t k h ng d li u
decision coverage Bao ph quy t nh
decision table ng quy t nh
decision/condition coverage bao ph quy t nh/ u ki n
delegation quy n
design review ki m m thi t k
designing document thi t k tài li u
designing files thi t k t p
designing physical data thi t k d li u v t lí
designing programs thi t k ch ng trình
designing screen thi t k màn hình
detailed input-output design thi t k vào ra chi ti t
development organization ch c phát tri n
development plan ho ch phát tri n
development support tools công c h tr phát tri n
development-promoting organization T ch c thúc y phát tri n
DFD DFD (s lu ng d li u)
difference programming p trình khác bi t
disaster prevention facilities Ti n nghi phòng ng a th m ho
DOA ti p c n h ng d li u (DOA)
Do-While type ki u Do-While
dynamic program analysis tool công c phân tích ch ng trình ng
dynamically re-locatable program ch ng trình kh tái nh v ng
E
earliest possible linkage time Th i gian móc n i s m nh t có th
editing and processing functions ch c n ng so n th o và x lí
editor Trình so n th o
emergency maintenance o trì kh n c p
encapsulation bao b c
encryption t mã hoá
end user computing tính toán (c a) ng i dùng cu i
Enterprise Resource Planning p k ho ch tài nguyên xí nghi p (ERP)
entity th c th
entry/exit log nh t kí vào/ra
equivalent class p t ng ng
equivalent partitioning phân ho ch t ng ng
ERD ERD (Bi u th c th quan h )
ERP ERP (l p k ho ch tài nguyên xí nghi p)
estimation based on data in the past c l ng d a trên d li u quá kh
EUC EUC (tính toán (c a) ng i dùng cu i))
EUD EUD (phát tri n ng i dùng cu i)
event-driven u khi n theo bi n c
experimental design method Ph ng pháp thi t k th c nghi m
external design thi t k ngoài
external design documents Tài li u thi t k ngoài
extranet ng ngo i b (extranets)
F
facility management Qu n lí ti n nghi
failure tendency monitoring Giám sát xu h ng h ng hóc
fault injection Len l i
fixed cost chi phí c nh
flowcharts u
formal language ngôn ng hình th c
formatting function ch c n ng nh d ng
FORTRAN FORTRAN
forward engineering ngh ti n
fourth generation language Ngôn ng th h th t
FP (Function Point) method ph ng pháp m ch c n ng (FP)
functional language ngôn ng hàm
functional partitioning Phân ho ch ch c n ng
functional programming p trình ch c n ng
G
Gantt chart Gantt
generalization ng quát hoá
generalization and specialization các quan h t ng quát hoá và khu bi t hoá
relationships
generative grammar n ph m sinh
groupware Ph n m m nhóm
GUI GUI (giao di n ngu i dùng (b ng) ho )
H
hardware maintenance o trì ph n c ng
hardware resource management qu n lí tài nguyên ph n c ng
hardware trouble Tr c tr c ph n c ng
HCP HCP (S mô t g n và có th b c)
hierarchical team phân c p
highest-level schedule ch bi u m c cao nh t
high-level language ngôn ng c p cao
HIPO p b c c ng v i Vào X lí Ra (HIPO)
HTML HTML (ngôn ng ánh d u siêu v n b n)
human interface giao di n con ng i
I
If-then-else type ki u If-then-else
important phenomena monitoring Giám sát các hi n t ng quan tr ng
improvement task Nhi m v c i ti n
infix notation kí pháp vi t gi a
information hiding che gi u thông tin
inheritance th a
initial cost chi phí kh i u
inspection Giám nh
instance th hi n, th nghi m
instruction coverage Bao ph l nh
integer type ki u s nguyên
integrated CASE tool Công c CASE tích h p (I-CASE)
integrated software package gói ph n m m tích h p
integration tests Ki m th tích h p
integrity measure vi c o tính toàn v n
interfaces between modules giao di n gi a các mô un
internal design thi t k trong
internal design documents tài li u thi t k trong
internal design support tools công c h tr thi t k trong
interpreter Trình thông d ch
intranet ng n i b intranets
invalid equivalence class p t ng ng không h p l
inventory status Tình tr ng kho
is_a relation quan h là_m t
ISO/IEC 9126 ISO/IEC 9126
J
Japanese word processor so n th o ti ng Nh t
Java Java
job scheduling p l ch công vi c
L
LAN LAN (m ng c c b )
language processor x lí ngôn ng
latest possible linkage time Th i gian móc n i mu n nh t có th
librarian th th
library management qu n lý th vi n
LISP LIPS
LOC-based method Ph ng pháp d a trên LOC
logic data design thi t k d li u logic
logic programming p trình logic
logical language ngôn ng logic
logical type ki u logic
lower phase CASE tool Công c CASE cho pha h (L-CASE)
lowest-level schedule ch bi u m c th p nh t
low-level language ngôn ng c p th p
M
maintainers Ng i b o trì
maintenance o trì
maintenance administrator Ng i qu n tr b o trì
maintenance CASE tool Công c CASE b o trì
maintenance contract p ng b o trì
maintenance for perfection o trì hoàn thi n
member Thành viên
message Thông báo
method ph ng pháp
methods to create components Ph ng pháp t o ra các c u ph n
middle-level schedule ch bi u m c trung
moderator ng i d n ch ng trình
modification task Nhi m v s a i
module mô un
module cohesion Tính c k t mô un
module coupling Tính g n n i mô un
module design Thi t k mô un
module design document Tài li u thi t k mô un
module partitioning phân ho ch mô un
multi-branch structure u trúc a nhánh (CASE)
multiple condition coverage Bao ph a u ki n
N
natural language ngôn ng t nhiên
network resource management Qu n lí tài nguyên m ng
new version phiên b n m i
non-procedural language ngôn ng phi th t c
NS chart NS (s Nassi-Shneiderman)
O
object i t ng
object-oriented design thi t k h ng i t ng
object-oriented development phát tri n h ng i t ng
object-oriented language ngôn ng h ng i t ng
object-oriented programming p trình h ng i t ng
operation manual tài li u v n hành
operation tests Ki m th v n hành
operational processing system x lí tác nghi p
overlay Chèn l p
P
PAD PAD (Bi u phân tích v n )
part_of relation quan h b ph n-c a
Pascal Pascal
password t hi u
PDCA ho ch-Th c hi n-Ki m tra-Hành ng
(PDCA)
PDM PDM (Qu n lí d li u s n ph m)
performance balance Cân b ng hi u n ng
performance management qu n lí hi u n ng
Perl Perl
PERT PERT (k thu t ki m m và ánh giá
ch ng trình)
phrase structure grammar n ph m c u trúc câu
PL/I PL/I
pointer con tr
pointing device thi t b tr
Polish notation kí pháp Ba lan
polymorphism a hình thái
post maintenance o trì t xu t, b o trì v sau
postfix notation kí pháp vi t sau
PostScript PostScript
power distribution facilities Ti n nghi phân ph i ngu n n
prefix notation kí pháp vi t u
presentation software ph n m m trình bày
prevention of illicit use Ng n ng a vi c dùng trái phép
preventive maintenance o trì phòng ng a
preventive modification thay i phòng ng a
problem management qu n lí v n
problem-oriented language ngôn ng h ng v n
procedural language Ngôn ng th t c
procedural programming p trình th t c
process ti n trình
process chart ti n trình
process management qu n lí ti n trình
process model mô hình ti n trình
process planning p k ho ch ti n trình
process stage giai n ti n trình
process-oriented approach Ti p c n h ng ti n trình
process-oriented design Thi t k h ng ti n trình
program design documents Tài li u thi t k ch ng trình
program flowchart u ch ng trình
program test support tool Công c h tr ki m th
programmer p trình viên
programming p trình
programming support tool Công c h tr l p trình
progress management Qu n lí ti n
project implementation plan ho ch th c hi n d án
project leader Ng i lãnh o d án
project manager ng i qu n lí d án
Prolog Prolog
proportional allocation p phát (theo) t l
prototype model Mô hình b n m u
Q
QFD QFD (Tri n khai ch c n ng ch t l ng)
quality characteristics c tr ng ch t l ng
R
RAD RAD (Phát tri n ng d ng nhanh)
Rapid Application Development Phát tri n ng d ng nhanh
RDBMS RDMBS (h qu n tr d li u quan h )
recalculation function Ch c n ng tính l i
record type ki u b n ghi
recursive qui
recursive program ch ng trình qui
reengineering Tái k ngh
reentrant ng d ng
reentrant programs ch ng trình ng d ng
regression test ki m th rà l i (h i qui)
regular expression bi u th c chính qui
relationship quan h
reliability tin c y
reliability growth curve ng cong t ng tr ng tin c y
reload pl i
re-locatable Kh n ng tái nh v
re-locatable program ch ng trình kh tái nh v
remote maintenance o trì t xa
Repeat-Until type ki u Repeat-Until
repository kho ch a
requirement definition Xác nh yêu c u
requirement specification c t yêu c u
resource management qu n lí tài nguyên
reusable Dùng l i c
reusable programs ch ng trình dùng l i c
reverse engineering ngh o
reverse Polish notation pháp Ba lan ng c
review xét duy t, ki m m
running cost chi phí v n hành (ch y)
S
SA phân tích có c u trúc (SA)
schedule ch
scheduled maintenance o trì theo l ch
scheduling p l ch
SCM SCM (Qu n lí dây chuy n cung c p)
screen design thi t k màn hình
screen flow luông màn hình
script language Ngôn ng script
SD thi t k có c u trúc (SD)
SE SE (k s h th ng)
search systems th ng tìm ki m
security management Qu n lí an ninh
segment n
sequential type ki u tu n t
SFA SFA (T ng hoá hi u l c bán hàng)
SGML SGML (Ngôn ng ánh d u t ng quát
chu n)
SLC vòng i ph n m m (SLC)
software life cycle vòng i ph n m m
software maintenance o trì ph n m m
software package gói ph n m m
software resource management Qu n lí tài nguyên ph n m m
software trouble Tr c tr c ph n m m
SPD SPD (Bi u l p trình có c u trúc)
specialist team chuyên gia
specialization khu bi t hoá
specific problem oriented language Ngôn ng h ng v n chuyên d ng
specified monitoring Giám sát c bi t
spiral model mô hình xo n c
spreadsheet ng tính
spreadsheet program Ch ng trình trang tính
standard task-based method ph ng pháp d a trên nhi m v chu n
standardization Chu n hoá
Standards for Information System Safety Các chu n cho vi c o an toàn h thông tin
Measures
state transition diagrams Bi u chuy n tr ng thái
static program analysis tool công c phân tích ch ng trình t nh
step-by-step integration method ph ng pháp tích h p t ng b c
step-by-step refinement method ph ng pháp làm m n t ng b c
storage facilities Ti n nghi l u gi
strategic information system thông tin chi n l c
structure editor trình so n th o c u trúc
structure theorem nh lí c u trúc
structure type ki u c u trúc
structured analysis phân tích c u trúc
structured charts có c u trúc
structured design thi t k có c u trúc
structured design of programs Thi t k có c u trúc cho ch ng trình
structured methods ph ng pháp có c u trúc
structuring (l p) c u trúc
sub-class p con
sub-project team d án con
sub-system con
super class siêu l p
syntactic analysis phân tích cú pháp
system engineer s h th ng
system flowchart u h th ng
system operation tools công c v n hành h th ng
system tests Ki m th h th ng
systematization plan ho ch h th ng hoá
T
tabular form language Ngôn ng d ng bi u b ng
TCO TCO (T ng chi phí c a quy n làm ch )
technical specialist chuyên gia k thu t
technical support tr k thu t
tentative maintenance o trì th m dò
test ki m th
test coverage Thi t k ki m th
test execution support tool Công c h tr th c hi n ki m th
test support tool Công c h tr ki m th
text editor Trình so n th o v n b n
third generation language ngôn ng th h 3
top-down approach ti p c n trên xu ng
Total Cost of Ownership ng chi phí c a quy n làm ch
transition chuy n d ch (h th ng)
U
UML UML (ngôn ng mô hình hoá th ng nh t)
unit tests ki m th nv
upper phase CASE tool Công c CASE cho pha th ng (U-CASE)
UPS UPS (Ngu n không ng t)
user ng i dùng
user ID ID ng i dùng
V
valid equivalence class p t ng ng h p l
variable cost and expenses chi phí l u ng và chi tiêu
version data li u phiên b n
version-up nâng phiên b n
Visual Basic Visual Basic
W
walkthrough Gi i trình
WAN WAN (m ng di n r ng)
waterfall model mô hình thác
WBS WBS (C u trúc phân vi c).
white box test ki m th h p tr ng
Work Breakdown Structure u trúc phân vi c
worksheet trang công vi c
X
XML XML (Ngôn ng ánh d u m r ng)
Y
YAC II (Yet Another Control chart II S u khi n khác II)
216 i chi u thu t ng Vi t – Anh
ng i chi u thu t ng Vi t - Anh
(l p) c u trúc structuring
3GL (ngôn ng th h 3) 3GL
4GL (ngôn ng th h 4) 4GL
A
Ada Ada
ALGOL ALGOL
APL APL
AVR (B u ch nh n áp t ng) AVR
B
ng quy t nh decision table
ng tính spreadsheet
bao b c encapsulation
Bao ph coverage
Bao ph a u ki n multiple condition coverage
Bao ph u ki n condition coverage
Bao ph l nh instruction coverage
Bao ph quy t nh decision coverage
bao ph quy t nh/ u ki n decision/condition coverage
o trì maintenance
o trì t xu t, b o trì v sau post maintenance
o trì hàng ngày daily maintenance
o trì hoàn thi n maintenance for perfection
o trì kh n c p emergency maintenance
o trì ph n c ng hardware maintenance
o trì ph n m m software maintenance
o trì phòng ng a preventive maintenance
o trì s a ch a corrective maintenance
o trì th m dò tentative maintenance
o trì theo l ch scheduled maintenance
o trì thích nghi adaptive maintenance
o trì t xa remote maintenance
BASIC BASIC
Bi u chuy n tr ng thái state transition diagrams
Bi u qu n lí l i bug management diagram
bi u th c chính qui regular expression
BNF (D ng chu n Backus Naur) BNF
mã code
so n th o ti ng Nh t Japanese word processor
x lí ngôn ng language processor
C
C++ C++
Các chu n cho vi c o an toàn h thông tin Standards for Information System Safety
Measures
các quan h t ng quát hoá và khu bi t hoá generalization and specialization
relationships
cách ti p c n d i lên bottom-up approach
i chi u thu t ng Vi t – Anh 217
cách ti p c n h ng d li u data-oriented approach
CAD (Thi t k có máy tính h tr ) CAD
CAE (K ngh có máy tính h tr ) CAE
CAM (Ch t o có máy tính h tr ) CAM
Cân b ng hi u n ng performance balance
p b c c ng v i Vào X lí Ra (HIPO) HIPO
p phát (theo) t l proportional allocation
p phát c s base allocation
CASE (k ngh ph n m m có máy tính h CASE
tr )
u trúc a nhánh (CASE) multi-branch structure
u trúc u khi n control structure
u trúc phân vi c Work Breakdown Structure
che gi u thông tin information hiding
Chèn l p overlay
chi phí c nh fixed cost
chi phí kh i u initial cost
chi phí l u ng và chi tiêu variable cost and expenses
chi phí v n hành (ch y) running cost
Chomsky Chomsky
Chu n hoá standardization
ch c n ng u ch nh t ng automatic adjustment function
ch c n ng nh d ng formatting function
ch c n ng so n th o và x lí editing and processing functions
Ch c n ng tính l i recalculation function
ch c n ng truy n thông communications function
ch ng trình qui recursive program
ch ng trình ng d ng reentrant programs
ch ng trình dùng l i c reusable programs
ch ng trình kh tái nh v re-locatable program
ch ng trình kh tái nh v ng dynamically re-locatable program
Ch ng trình trang tính spreadsheet program
chuyên bi t hoá customize
chuy n d ch (h th ng) transition
chuyên gia k thu t technical specialist
CMP (ph ng pháp ng gâng) CPM
COBOL COBOL
COCOMO (COnstruction COst MOdel) COCOMO (COnstruction COst MOdel)
model
CODASYL (H i th o v ngôn ng h th ng CODASYL
li u)
componentware componentware
con tr pointer
công c CASE CASE tool
Công c CASE b o trì maintenance CASE tool
Công c CASE cho pha h (L-CASE) lower phase CASE tool
Công c CASE cho pha th ng (U-CASE) upper phase CASE tool
công c CASE chung common CASE tool
Công c CASE cung c p các d ch v n n CASE tool supplying development platform
phát tri n services
Công c CASE tích h p (I-CASE) integrated CASE tool
Công c h tr ki m th program test support tool
Công c h tr ki m th test support tool
Công c h tr l p trình programming support tool
công c h tr phát tri n development support tools
công c h tr thi t k trong internal design support tools
Công c h tr th c hi n ki m th test execution support tool
công c phân tích ch ng trình ng dynamic program analysis tool
công c phân tích ch ng trình t nh static program analysis tool
công c t o c u ph n các công c t o c u components-creating tool
ph n
công c tìm c u ph n components-searching tool
công c v n hành h th ng system operation tools
CORBA (Common Object Request Broker CORBA
Architecture)
CTI (Tích h p n tho i máy tính) CTI
D
a hình thái polymorphism
c t yêu c u requirement specification
c tr ng ch t l ng quality characteristics
qui recursive
DFD (s lu ng d li u) DFD
u khi n theo bi n c event-driven
nh lí c u trúc structure theorem
th nhân-qu cause-effect graph
th nhân-qu cause-result graph
tin c y reliability
n segment
i t ng object
i t ng h p thành compound object
ng d ng reentrant
li u data
li u phiên b n version data
Dùng l i c reusable
ng cong l i bug curve
ng cong t ng tr ng tin c y reliability growth curve
ng g ng critical path
E
ERD (Bi u th c th quan h ) ERD
ERP (l p k ho ch tài nguyên xí nghi p) ERP
EUC (tính toán (c a) ng i dùng cu i)) EUC
EUD (phát tri n ng i dùng cu i) EUD
F
FORTRAN FORTRAN
G
giai n ti n trình process stage
Gi i trình walkthrough
Giám nh inspection
Giám sát các hi n t ng quan tr ng important phenomena monitoring
Giám sát c bi t specified monitoring
Giám sát xu h ng h ng hóc failure tendency monitoring
giao di n con ng i human interface
giao di n gi a các mô un interfaces between modules
gói ph n m m software package
gói ph n m m tích h p integrated software package
GUI (giao di n ngu i dùng (b ng) ho ) GUI
H
HCP (S mô t g n và có th b c) HCP
con sub-system
th ng tìm ki m search systems
thông tin chi n l c strategic information system
x lí tác nghi p operational processing system
tr k thu t technical support
p ng b o trì maintenance contract
HTML (ngôn ng ánh d u siêu v n b n) HTML
I
ID ng i dùng user ID
ISO/IEC 9126 ISO/IEC 9126
J
Java Java
K
ho ch h th ng hoá systematization plan
ho ch phát tri n development plan
ho ch th c hi n d án project implementation plan
ho ch-Th c hi n-Ki m tra-Hành ng PDCA
(PDCA)
th a inheritance
Kh n ng tái nh v re-locatable
kho ch a repository
khu bi t hoá specialization
ngh o reverse engineering
ngh ti n forward engineering
kí pháp Ba lan Polish notation
kí pháp vi t u prefix notation
kí pháp vi t gi a infix notation
kí pháp vi t sau postfix notation
ki m m mã code review
ki m m thi t k design review
ki m th test
ki m th nv unit tests
Ki m th h th ng system tests
ki m th h p en black box test
ki m th h p tr ng white box test
ki m th rà l i (h i qui) regression test
Ki m th tích h p integration tests
Ki m th v n hành operation tests
ki m toán d li u data audit
ki u b n ghi record type
ki u c u trúc structure type
ki u Do-While Do-While type
ki u d li u data type
ki u d li u c s basic data type
ki u d li u tr u t ng abstract data type
ki u If-then-else If-then-else type
ki u kí t character type
ki u logic logical type
ki u m ng array type
ki u Repeat-Until Repeat-Until type
ki u s nguyên integer type
ki u tu n t sequential type
s h th ng system engineer
L
LAN (m ng c c b ) LAN
p k ho ch c s basic planning
p k ho ch tài nguyên xí nghi p (ERP) Enterprise Resource Planning
p k ho ch ti n trình process planning
p l ch scheduling
p l ch công vi c job scheduling
p trình programming
p trình ch c n ng functional programming
p trình h ng i t ng object-oriented programming
p trình khác bi t difference programming
p trình logic logic programming
p trình th t c procedural programming
p trình viên programmer
Len l i fault injection
ch schedule
ch bi u m c cao nh t highest-level schedule
ch bi u m c th p nh t lowest-level schedule
ch bi u m c trung middle-level schedule
LIPS LISP
i bug
p class
p con sub-class
p t ng ng equivalent class
p t ng ng h p l valid equivalence class
p t ng ng không h p l invalid equivalence class
luông màn hình screen flow
u flowcharts
u ch ng trình program flowchart
u h th ng system flowchart
M
Mã hoá coding
ng ngo i b (extranets) extranet
ng n i b intranets intranet
t hi u password
t mã hoá encryption
mô un module
Mô hình b n m u prototype model
mô hình thác waterfall model
mô hình ti n trình process model
mô hình v n hành nghi p v business operation model
mô hình xo n c spiral model
i quan h k t t p và phân tách aggregation and decomposition relationship
N
nâng phiên b n version-up
pl i reload
Ng n ng a vi c dùng trái phép prevention of illicit use
ngôn ng C C language
ngôn ng c p cao high-level language
ngôn ng c p th p low-level language
Ngôn ng d ng bi u b ng tabular form language
ngôn ng hàm functional language
ngôn ng hình th c formal language
ngôn ng h ng i t ng object-oriented language
ngôn ng h ng v n problem-oriented language
Ngôn ng h ng v n chuyên d ng specific problem oriented language
ngôn ng logic logical language
ngôn ng phi th t c non-procedural language
Ngôn ng script script language
ngôn ng th h 3 third generation language
Ngôn ng th h th t fourth generation language
Ngôn ng th t c procedural language
ngôn ng t nhiên natural language
Ng i b o trì maintainers
ng i d n ch ng trình moderator
ng i dùng user
Ng i lãnh o d án project leader
ng i l p trình chính chief programmer
ng i l p trình d phòng backup programmer
ng i qu n lí d án project manager
Ng i qu n tr b o trì maintenance administrator
Ng i qu n tr c u hình configuration administrator
Ng i qu n tr ki m soát thay i change control administrator
nh t kí vào/ra entry/exit log
Nhi m v c i ti n improvement task
Nhi m v s a ch a correction task
Nhi m v s a i modification task
O
ô cell
ô tô mát automaton
P
PAD (Bi u phân tích v n ) PAD
Pascal Pascal
PDM (Qu n lí d li u s n ph m) PDM
Perl Perl
PERT (k thu t ki m m và ánh giá PERT
ch ng trình)
Phân ho ch ch c n ng functional partitioning
phân ho ch mô un module partitioning
phân ho ch t ng ng equivalent partitioning
Ph n m m nhóm groupware
ph n m m trình bày presentation software
phân tích c u trúc structured analysis
phân tích có c u trúc (SA) SA
phân tích cú pháp syntactic analysis
Phân tích giá tr biên boundary value analysis
pháp Ba lan ng c reverse Polish notation
phát tri n h ng i t ng object-oriented development
Phát tri n ng d ng nhanh Rapid Application Development
phiên b n m i new version
ph ng pháp method
Ph ng pháp ch s ki m tra check digit method
ph ng pháp có c u trúc structured methods
ph ng pháp m ch c n ng (FP) FP (Function Point) method
Ph ng pháp d a trên LOC LOC-based method
ph ng pháp d a trên nhi m v chu n standard task-based method
ph ng pháp làm m n t ng b c step-by-step refinement method
Ph ng pháp t o ra các c u ph n methods to create components
Ph ng pháp thi t k th c nghi m experimental design method
ph ng pháp tích h p t ng b c step-by-step integration method
Pin battery
PL/I PL/I
PostScript PostScript
Prolog Prolog
Q
QFD (Tri n khai ch c n ng ch t l ng) QFD
quan h relationship
quan h b ph n-c a part_of relation
quan h là_m t is_a relation
Qu n lí an ninh security management
qu n lí chi phí cost management
qu n lí hi u n ng performance management
qu n lí tài nguyên resource management
Qu n lí tài nguyên d li u data resource management
Qu n lí tài nguyên m ng network resource management
qu n lí tài nguyên ph n c ng hardware resource management
Qu n lí tài nguyên ph n m m software resource management
Qu n lí ti n progress management
Qu n lí ti n nghi facility management
qu n lí ti n trình process management
qu n lí v n problem management
qu n lý th vi n library management
quy n truy nh p access rights
R
RAD (Phát tri n ng d ng nhanh) RAD
RDMBS (h qu n tr d li u quan h ) RDBMS
S
Sách b mã code book
SCM (Qu n lí dây chuy n cung c p) SCM
SE (k s h th ng) SE
SFA (T ng hoá hi u l c bán hàng) SFA
SGML (Ngôn ng ánh d u t ng quát SGML
chu n)
siêu l p super class
có c u trúc structured charts
u khi n khác II) YAC II (Yet Another Control chart II
Gantt Gantt chart
lu ng d li u Data Flow Diagram
NS (s Nassi-Shneiderman) NS chart
ti n trình process chart
SPD (Bi u l p trình có c u trúc) SPD
T
Tái k ngh reengineering
Tài li u thi t k ch ng trình program design documents
Tài li u thi t k mô un module design document
Tài li u thi t k ngoài external design documents
tài li u thi t k trong internal design documents
tài li u v n hành operation manual
TCO (T ng chi phí c a quy n làm ch ) TCO
Thành viên member
thay i phòng ng a preventive modification
th hi n, th nghi m instance
thi t b tr pointing device
thi t k (b ) mã code design
thi t k ch ng trình designing programs
thi t k có c u trúc structured design
thi t k có c u trúc (SD) SD
Thi t k có c u trúc cho ch ng trình structured design of programs
thi t k d li u logic logic data design
thi t k d li u v t lí designing physical data
thi t k h ng i t ng object-oriented design
thi t k h ng d li u data-oriented design
Thi t k h ng ti n trình process-oriented design
Thi t k ki m th test coverage
thi t k màn hình designing screen
thi t k màn hình screen design
Thi t k mô un module design
thi t k ngoài external design
thi t k tài li u designing document
thi t k t p designing files
thi t k trong internal design
thi t k vào ra chi ti t detailed input-output design
Th i gian móc n i mu n nh t có th latest possible linkage time
Th i gian móc n i s m nh t có th earliest possible linkage time
Thông báo message
th th librarian
Th vi n c u ph n component libraries
th vi n l p class library
th c th entity
thu c tính attribute
Ti n nghi u hoà nhi t air conditioning facilities
Ti n nghi l u gi storage facilities
Ti n nghi ng n ng a t i ph m crime prevention facilities
Ti n nghi phân ph i ngu n n power distribution facilities
Ti n nghi phòng ng a th m ho disaster prevention facilities
ti n trình process
ti p c n h ng d li u (DOA) DOA
Ti p c n h ng ti n trình process-oriented approach
ti p c n trên xu ng top-down approach
Tính c k t mô un module cohesion
tính c c charging
Tính g n n i mô un module coupling
tính toán (c a) ng i dùng cu i end user computing
Tình tr ng kho inventory status
(c a) ng i l p trình chính chief programmer team
ch c phát tri n development organization
ch c thúc y phát tri n development-promoting organization
chuyên gia specialist team
d án con sub-project team
phân c p hierarchical team
ng chi phí c a quy n làm ch Total Cost of Ownership
ng quát hoá generalization
trang công vi c worksheet
Trình biên d ch compiler
Trình so n th o editor
trình so n th o c u trúc structure editor
Trình so n th o v n b n text editor
Trình thông d ch interpreter
Tr c tr c d li u data trouble
Tr c tr c ph n c ng hardware trouble
Tr c tr c ph n m m software trouble
U
UML (ngôn ng mô hình hoá th ng nh t) UML
c l ng d a trên d li u quá kh estimation based on data in the past
UPS (Ngu n không ng t) UPS
quy n delegation
V
n ph m c u trúc câu phrase structure grammar
n ph m sinh generative grammar
vi c o tính toàn v n integrity measure
vi c t n ng l i backlog
Visual Basic Visual Basic
vòng i ph n m m software life cycle
vòng i ph n m m (SLC) SLC
W
WAN (m ng di n r ng) WAN
WBS (C u trúc phân vi c). WBS
X
Xác nh yêu c u requirement definition
xét duy t, ki m m review
XML (Ngôn ng ánh d u m r ng) XML
226 Tra c u thu t ng
Tra c u thu t ng
3GL 91 cách ti p c n d i lên 11

4GL 91 cách ti p c n h ng d li u 4
Ada 68 cách ti p c n h ng thi t k 31
ALGOL 68 CAD 117
An ninh 176 CAE 117
APL 69 CAM 117
AVR 138 Cân b ng hi u n ng 156
B to B 162 p phát c s 143
B to C 163 p phát t l 143
n c t yêu c u 13 CASE4, 21, 28, 56, 88, 93, 94, 95, 117, 118,
ng quy t nh 30 130
ng tính 4 u trúc a nhánh (CASE) 56
bao b c 32 u trúc u khi n 54
Bao ph 86 u trúc phân vi c 9
Bao ph a u ki n 77 che gi u thông tin 32
Bao ph u ki n 76 Chèn l p 52
bao ph ki m th 86 chi phí c nh 143
Bao ph l nh 75 Chi phí kh i u 142
Bao ph quy t nh 75 chi phí l u ng và chi tiêu 143
Bao ph quy t nh/ u ki n 76 Chi phí v n hành 142
o trì 145 Chính ph nt 170
o trì hàng ngày 154 Chính sách an ninh 178
o trì hoàn thi n 157 chu n hoá 19
o trì kh n c p 155 chu n trong e-learning 168
o trì ph n c ng 155 Chu n trong kinh doanh n t 164
o trì ph n m m 156 ch c n ng u ch nh t ng 124
o trì phòng ng a 154 ch c n ng nh d ng 121
o trì s a ch a 156 ch c n ng so n th o và x lí 121
o trì th m dò 155 Ch c n ng tính l i 123
o trì theo l ch 154 ch c n ng truy n thông 120
o trì thích nghi 157 Ch ng ch s th c 173
o trì t xa 154 ch ng trình qui 52
o trì v sau 154 ch ng trình ng d ng 52
BASIC 66 ch ng trình dùng l i c 52
Bi u chuy n tr ng thái 24 ch ng trình kh tái nh v 52
Bi u lu ng d li u 22 Ch ng trình trang tính 122
Bi u qu n lí l i 85 chuyên bi t hoá 115
Bi u th c chính qui 58 chuy n d ch 143
BNF 59 Chuy n d ch h th ng 143
mã 45 chuyên gia k thu t 111
ph n-c a quan h 36 Class 32
x lí ngôn ng 91 CMS 167
C++ 67 ch b o v 179
Các chu n cho vi c o an toàn h thông tin COBOL 66
137 COCOMO 108
Các ki u e d a 176 CODASYL 66
các ph ng pháp có c u trúc 13 componentware 21
các qui t c 185 Con tr 53
Công c CASE 93 G to C 170
Công c CASE b o trì 94 G to G 171
Công c CASE cho pha h (L-CASE) 94 Gi m o a ch IP 176
Công c CASE cho pha th ng (U-CASE) 94 giai n ti n trình 10
Công c CASE chung 94 Gi i trình 84
Công c CASE cung c p các d ch v n n phát Giám nh 84
tri n 94 Giám sát 182
Công c CASE tích h p 94 Giám sát các hi n t ng quan tr ng 156
Công c h tr ki m th 92 Giám sát c bi t 156
Công c h tr phát tri n 88 Giám sát xu h ng h ng hóc 156
Công c h tr thi t k trong 89 giao di n con ng i 50
Công c h tr th c hi n ki m th 92 giao di n gi a các mô un 18
công c phân tích ch ng trình ng 92 gói ph n m m 4, 114
công c phân tích ch ng trình t nh 92 gói ph n m m tích h p 119
công c t o c u ph n 20 GUI 39
công c tìm c u ph n 20 HCP 29
Công c v n hành h th ng 143 con 14
CORBA 37 th ng phát hi n xâm nh p 183
CPM 102 th ng qu n lý n i dung h c 167
CTI 116 th ng qu n lý vi c h c 166
p phiên a ch IP 177 th ng tìm ki m 20
a hình thái 35 thông tin chi n l c 3
c tr ng ch t l ng 98 x lí tác nghi p 3
qui 52 HIPO 4, 14
DFD 13 tr k thu t 157
u khi n theo bi n c 37 p ng b o trì 155
nh lí c u trúc 54 HTML 70
th nhân-qu 79 ISO/IEC 9126 98
tin c y 156 Java 69
n 52 ho ch h th ng hoá 12
Doanh nghi p v i chính ph 163 ho ch phát tri n 13
doanh nghi p v i doanh nghi p 162 ho ch th c hi n d án 12
Doanh nghi p v i ng i tiêu th 163 ho ch-Th c hi n-Ki m tra-Hành ng 98
i t ng 32 th a 34
i t ng h p thành 36 t t p n i dung 170
ng d ng 52 Kh n ng tái nh v 52
li u 32 kho ch a 93
li u phiên b n 144 khu bi t hoá 35
Dùng l i c 52 ngh o 21
ng cong l i 85 ngh ti n 21
ng cong t ng tr ng tin c y 85 Kí pháp Balan 59
ng g ng 103 kí pháp Balan ng c 59
ebXML 164, 174 kí pháp vi t u 59
e-learning 165 kí pháp vi t gi a 59
ERD 4, 13, 23 kí pháp vi t sau 59
ERP 116 s h th ng 3, 103
EUC 5 ki m m 82
EUD 95 ki m m mã 82
FORTRAN 65 ki m m thi t k 82
G to B 171 Ki m th 18
Ki m th nv 18 Mã hoá 17
Ki m th h th ng 18 ng ngo i b 4
Ki m th h p en 78 ng n i b 4
Ki m th h p tr ng 75 t hi u 140
ki m th rà l i 146 t mã hoá 141
Ki m th tích h p 18 t mã hóa 182
Ki m th v n hành 18 mô un 17
ki m toán d li u 135 Mô hình b n m u 7
Ki u b n ghi 53 Mô hình thác 6
Ki u c u trúc 53 mô hình ti n trình 9
ki u Do-While 55 mô hình v n hành nghi p v 23
Ki u d li u 53 Mô hình xo n c 8
Ki u d li u c s 53 Ng n ng a vi c dùng trái phép 134
Ki u d li u tr u t ng 54 ngôn ng C 67
ki u If-then-else 55 Ngôn ng c p cao 62
Ki u kí t 53 Ngôn ng c p th p 61
Ki u logic 53 Ngôn ng d ng bi u b ng 63
Ki u m ng 53 Ngôn ng hàm 63
Ki u Repeat-Until 55 Ngôn ng hình th c 56
Ki u s nguyên 53 Ngôn ng h ng i t ng 63
ki u trình t 54 ngôn ng h ng v n 62
kinh doanh n t 164 Ngôn ng h ng v n chuyên d ng 64
LAN 4 Ngôn ng logic 63
p k ho ch c s 12 Ngôn ng phi th t c 63
p k ho ch tài nguyên xí nghi p 116 Ngôn ng script 64
p k ho ch ti n trình 101 Ngôn ng th h th t 63
p l ch 103 Ngôn ng th t c 62
p l ch công vi c 143 ngôn ng t nhiên 56
p trình hàm 72 Ng i b o trì 152
p trình h ng i t ng 74 ng i d n ch ng trình 84
p trình khác bi t 35 Ng i dùng 113
p trình logic 73 Ng i lãnh o d án 112
p trình th t c 72 ng i l p trình d phòng 111
LCMS 167 ng i qu n lí d án 112
Len l i 86 Ng i qu n tr b o trì 152
ch 13 Ng i qu n tr c u hình 153
ch bi u m c cao nh t 13 Ng i qu n tr ki m soát thay i 153
ch bi u m c th p nh t 13 nh t kí vào/ra 139
ch bi u m c trung 13 Nhi m v c i ti n 151
LISP 68 Nhi m v s a ch a 151
LMS 166 Nhi m v s a i 151
h ng pháp lí 179 ô 122
i 145 ô tô mát 56
i ích c a chính ph nt 172 PAD 28
p t ng ng h p l 78 Pascal 68
p t ng ng không h p l 78 PDM 120
lu ng màn hình 40 Perl 70
u 25 PERT 101
u ch ng trình 27 Phân ho ch 15
u h th ng 26 Phân ho ch môdun 16
Phân ho ch t ng ng 78 siêu l p 35
Phân lo i chính ph nt 170 SLC 10
ph n m m nhóm 119 có c u trúc 27
Ph n m m trình bày 124 Gantt 101
phân tích có c u trúc 31 NS 28
Phân tích cú pháp 56 ti n trình 26
Phân tích giá tr biên 79 SPD 29
Phân tích kí s trên Web 182 tái k ngh 21
Phát tri n h ng i t ng 8 tài li u thi t k ch ng trình 17
phiên b n m i 148 Tài li u thi t k mô un 17
ph ng pháp 32 Tài li u thi t k ngoài 15
Ph ng pháp ch s ki m tra 50 Tài li u thi t k trong 16
Ph ng pháp t o ra các c u ph n 19 tài li u v n hành 143
Ph ng pháp d a trên LOC 106 TCO 142
Ph ng pháp d a trên nhi m v chu n 106 Thành viên 113
Ph ng pháp FP 107 Thay i phòng ng a 157
ph ng pháp làm m n t ng b c 11 th hi n 32
Ph ng pháp thi t k th c nghi m 81 thi t b tr 41
ph ng pháp tích h p t ng b c 11 Thi t k ch ng trình 16
Pin 138 thi t k có c u trúc 4, 31
PL/I 69 Thi t k có c u trúc cho ch ng trình 16
PostScrip 70 Thi t k d li u logic 14
Prolog 68 Thi t k d li u v t lí 15
QFD 98 Thi t k h ng i t ng 32
Quan h 23 Thi t k h ng d li u 31
quan h k t t p và phân tách 36 Thi t k h ng ti n trình 31
quan h là_m t 35 Thi t k mã 14
quan h t ng quát hoá và khu bi t hoá 35 thi t k màn hình 14
Qu n lí an ninh 140 Thi t k màn hình 38
Qu n lí chi phí 142 Thi t k mô un 37
Qu n lí hi u n ng 141 Thi t k ngoài 14
Qu n lí tài nguyên 133 Thi t k tài li u 14
Qu n lí tài nguyên d li u 134 thi t k t p 15
Qu n lí tài nguyên m ng 135 Thi t k trong 15
Qu n lí tài nguyên ph n c ng 133 Thi t k vào-ra chi ti t 16
Qu n lí tài nguyên ph n m m 134 Th i gian móc n i mu n nh t có th 103
Qu n lí th vi n 134 Th i gian móc n i s m nh t có th 103
qu n lí ti n 100 Thông báo 34
Qu n lí ti n nghi 137 Th vi n c u ph n 20
Qu n lí ti n trình 100 Th vi n l p 36
Qu n lí v n 135 Th c th 23
quy n truy nh p 141 Thu c tính 23
RAD 95 Ti n nghi u hoà nhi t 138
Rapid Application Development 95 Ti n nghi l u gi 140
RDBMS 4 Ti n nghi ng n ng a t i ph m 139
Sách b mã 48 Ti n nghi phân ph i ngu n 138
SCM 116 Ti n nghi phòng ng a th m ho 139
SCORM 168, 169 Ti n trình 9
SFA 116 Ti n trình kinh doanh 163
SGML 70 ti p c n h ng d li u 4, 31
ti p c n trên xu ng 11 Tr c tr c ph n c ng 136
Tính c k t mô un 38 Tr c tr c ph n m m 137
tính c c 143 Truy nh p trái phép 177
Tính g n n i mô un 38 ch i d ch v 177
Tính s n sàng cho chính ph nt 175 UML 24
tính toán ng i dùng cu i 5 c l ng d a trên d li u quá kh 105
Tình tr ng kho 156 UPS 138
ch c kh i x ng phát tri n 113 user ID 140
ch c phát tri n 110 quy n 36
chuyên gia 111 n ph m c u trúc câu 57
d án con 112 n ph m sinh 56
ng i l p trình chính 110 vi c o tính toàn v n 143
phân c p 111 vi c t n ng l i 4, 95
ng quát hoá 35 Visual Basic 69
Total Cost of Ownership 142 Vòng i ph n m m 10
trang công vi c 122 WAN 4
Trình biên d ch 91 WBS 9
Trình so n th o 92 Xác nh yêu c u 13
Trình so n th o c u trúc 92 XML 70
Trình so n th o v n b n 92 lí v n b n 120
Trình thông d ch 91 YAC II 30
Tr c tr c d li u 136

Tap 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tap 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

cl c

1 Phát tri n h th ng................................................................................................................... 1

• Ki u và i c ng v các ph ng pháp lu n phát tri n h

1.1 Ph ng pháp lu n phát tri n

1.1.1 Vai trò c a t ch c phát tri n h th ng

x lí tác nghi p : c dùng h tr cho các ho t ng hàng ngày và cung c p d li u qu n

Hình 1-1-1 H thông tin chi n l c và h x lí tác nghi p

Phân tích th tr ng <H thông tin chi n l c>

Phân tích bán hàng

Qu n lí ngân sách và chi phí

<H x lí tác nghi p>

(2) Ti n b trong CNTT và t ch c phát tri n h th ng

• Ti n b trong công ngh thông tin

Nh ng ti n b m i ây trong công ngh là r t áng ng c nhiên. Trong s nhi u ti n b a d ng,

ƒ Vai trò m i c a t ch c phát tri n h th ng

Bên c nh nh ng công vi c qui c v vi c phát tri n h th ng và b o trì, các t ch c phát tri n h

1.1.2 Mô hình phát tri n ph n m m

(1) Mô hình thác

Hình 1-1-3 Mô Ti n trình

ho ch c s ) t i lu ng d i th p (ki m th ), không bao gi i ng c l i.

- Chi phí phát tri n v t quá mô hình thác .

Hình 1-1-5 Mô hình xo n c

(4) Phát tri n h ng it ng

(5) C u trúc phân vi c

(6) Ti n trình và mô hình ti n trình

n t i trong vi c t o ra s n ph m (k c s n ph m ph n m m), và c b trí theo chu i th i gian.

pk Phân tích Thi t k Thi t Thi t p Ki m Ki m Ki m Ki m th o trì/

Hình 1-1-7 Mô hình ti n trình

Vòng i là ti n trình t khi sinh n khi ch t hay kho ng s ng c a v t s ng và s n ph m. V i khái

Trong ph n sau ây s gi i thích v mô hình thác , là mô hình n hình nh t.

(1) c tr ng c a mô hình thác

p k hoach c s R n hành/b o trì

Phân tích R Ki m th v n hành

Thi t k ch ng trình R Ki m th tích h p

Hình 1-1-10 M i quan h

pk Xác Thi t Thi t Thi t p Ki m n

Các c tr ng c a Mô hình thác c tóm t t sau ây:

c b n, không c phép tr l i công vi c c a pha tr c.

Th t c chi ti t trong l p k ho ch c s c mô t sau ây:

Vi c l p k ho ch h th ng hoá là công vi c so n th o ra các k ho ch c s cho m t h th ng.

Sau khi ng i có trách nhi m ch p thu n k ho ch h th ng hoá, thì b n k ho ch th c hi n (b n k

b. B n k ho ch tài nguyên h th ng ( cl ng) c so n th o ra.

Vi c l p k ho ch c s là pha thi t k ra i c ng v h thông tin, k c vi c phân tích h th ng

(3) Thi t k ngoài

Xác nh màn hình và tài

Xét duy t thi t k ngoài

Sau khi ki m tra b n c t yêu c u có trong b n k ho ch c s , thì vi c xét t ng quan v h

b. Xác nh các h con và phân chia thêm n a

Toàn b h th ng c chia thành m t s h con trên c s ch c n ng, r i h con l i c

c. Thi t k tài li u và màn hình.

i ây, vi c thi t k mã, nh vi c xác nh h th ng mã c ti n hành.

Trong thi t k d li u logic, m i quan h gi a d li u c phân tích, và ng c viên cho c

d li u và t p c rút ra. (công vi c chi ti t cho u này c ti n hành trong thi t k

f. Xét duy t thi t k ngoài

Tài li u thi t k ngoài c xét duy t.

(4) Thi t k trong

Thi t k vào ra chi ti t

Xét duy t thi t k h

a. Phân ho ch và c u trúc ch c n ng (thi t k c u trúc)

Trong phân ho ch và c u trúc ch c n ng (thi t k c u trúc), m i h con u phân ho ch thành

Trong thi t k d li u v t lí (thi t k t p), dùng hi u qu các c tr ng ph n c ng, vi c thi t

c. Thi t k vào-ra chi ti t

d. Xét duy t thi t k trong

Vi c xét duy t c ti n hành v i tài li u thi t k trong.