Chinh Luan Ve Nhung Noi Dung Co Ban Dai Hoi Dang X

Nội dung cơ bản của Đại hội Đảng X Trang 1
Chính luận về những nội dung

cơ bản Đại hội Đảng X
Mục lục
Con thuyền "kinh tế thị trường" ra khơi với tay lái vững
Thế trận tổng lực các thành phần kinh tế
Nhiệm vụ then chốt
Phát triển văn hoá-nền tảng tinh thần của xã hội
Dân chủ và quyền lực
Hội nhập sâu rộng để tăng tốc
Quốc phòng vững mạnh, quốc thái dân an
http://www.esnips.com/web/LAHeBooks
Con thuyền "kinh tế thị trường"
ra khơi với tay lái vững
Lời toà soạn: Đại hội lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt Nam
là sự kiện chính trị trọng đại. Tại Đại hội này, Đảng ta đã xác
định chiến lược tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, toàn diện và đồng
bộ hơn, đưa đất nước phát triển với tốc độ nhanh hơn và bền
vững hơn. Các văn kiện của Đại hội đảng X là kết tinh trí tuệ
của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta. Để phục vụ cho
việc nghiên cứu, quán triệt các văn kiện của Đại hội Đảng X,
bắt đầu từ số báo hôm nay (24-7-2006), báo Quân đội nhân
dân xin trân trọng giới thiệu với bạn đọc loạt bài chuyên
luận về những nội dung cơ bản nhất trong các văn kiện đó.
Các tác giả tham gia viết loạt bài này là những cây bút chính
luận quen biết của báo Quân đội nhân dân
Khi xem xét mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, một số người e ngại cụm từ định hướng xã hội chủ nghĩa
đi bên cạnh cụm từ kinh tế thị trường có dung hợp với nhau
không? Có người thì ca ngợi vế “kinh tế thị trường” đã góp phần
giải phóng sức sản xuất nhưng phê phán vế “định hướng xã hội
chủ nghĩa” là yếu tố cản trở phát triển (!).
Lại có người nghĩ rằng, đã chọn phát triển kinh tế thị trường thì
không tránh khỏi con đường đi đến chủ nghĩa tư bản vì chỉ có
chủ nghĩa tư bản mới sử dụng kinh tế thị trường.
Những ý kiến trên đều không đúng. Thực ra, kinh tế thị trường
không đồng nhất hoặc là cái riêng có của chủ nghĩa tư bản. Bất
cứ ở đâu, trong nền kinh tế có sản xuất và trao đổi hàng hóa trên
các nguyên tắc của thị trường và được quyết định bởi quan hệ
cung-cầu của thị trường thì ở đó kinh tế thị trường tồn tại và
phát triển. Và thực tế đã cho thấy kinh tế hàng hóa, kinh tế thị
trường có thể tồn tại và phát triển ở các chế độ xã hội khác nhau,
cả trong chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội.
-Định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu
Để hiểu rõ thêm vì sao chúng ta không lựa chọn kinh tế thị

trường nói chung mà lựa chọn kinh tế thị trường định hướng xã
hội chủ nghĩa, cần nhìn lại quá trình hình thành đường lối đổi
mới ở nước ta 20 năm qua.
Từ những năm đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước, từ những tư

tưởng đổi mới mang tính chất từng mặt và từng bộ phận thừa
nhận sản xuất hàng hóa và những quy luật của sản xuất hàng
hóa sau Đại hội V, Đảng ta đã có bước chuẩn bị quan trọng tạo
tiền đề cho bước phát triển nhảy vọt về tư duy kinh tế ở Đại hội
VI. Tại đại hội này, Đảng ta đã đưa ra đường lối đổi mới toàn
diện đất nước, dứt khoát từ bỏ mô hình kinh tế tập trung quan
liêu bao cấp, mô hình kinh tế phi hàng hóa, phi thị trường,
chuyển sang phát triển nền kinh tế nhiều thành phần. Năm
1991, Cương lĩnh của Đảng khẳng định “phát triển nền kinh tế
nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, vận hành
theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của Nhà nước”. Đến Đại hội
VIII, Đảng ta đưa ra quan niệm mới rất quan trọng: “Sản xuất
hàng hóa không đối lập với chủ nghĩa xã hội mà là thành tựu
phát triển của nền văn minh nhân loại, tồn tại khách quan, cần
thiết cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và cả khi chủ
nghĩa xã hội đã được xây dựng". Đây là bước phát triển quan
trọng về tư duy lý luận của Đảng ta. Đến Đại hội IX, Đảng ta
khẳng định kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô
hình kinh tế tổng quát trong suốt thời kỳ quá độ đi lên chủ nghĩa
xã hội của Việt .
Gần đây nhất, tại Đại hội X, Đảng ta tiếp tục nhất trí quan điểm:
Để đi lên chủ nghĩa xã hội, chúng ta phải phát triển nền kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nền kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa phải tuân theo các nguyên tắc và
quy luật phổ biến của kinh tế thị trường, đồng thời phải mang
tính định hướng xã hội chủ nghĩa và tạo ra chất lượng mới của
phát triển. Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
của Việt Nam về bản chất khác với nền kinh tế thị trường ở nhiều
nước khác: Đó là nền kinh tế được xây dựng ở một chế độ xã hội
do nhân dân làm chủ, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
quản lý, dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản, nhằm mục tiêu đi
lên chủ nghĩa xã hội.
Như vậy có thể thấy, đường lối đổi mới của Đảng ta là vì mục tiêu
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Sau thất bại của chủ nghĩa
xã hội ở Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu, Đảng ta
liên tục nghiên cứu, tìm tòi, sáng tạo, đi đến nhận thức ngày
càng đúng đắn hơn, sâu sắc hơn về chủ nghĩa xã hội và con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Trên cơ sở xác định tính
chất và những đặc trưng cơ bản về xã hội xã hội chủ nghĩa mà
nhân dân ta xây dựng, Đại hội X tiếp tục khẳng định kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế tổng quát
cho suốt thời kỳ quá độ và coi việc giữ vững định hướng xã hội
chủ nghĩa là vấn đề có tính nguyên tắc để bảo đảm thành công
của chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
Như vậy, Đảng Cộng sản Việt không lựa chọn phát triển kinh tế
thị trường để đi theo con đường tư bản chủ nghĩa mà là vận dụng
mặt tích cực của kinh tế thị trường để xây dựng chủ nghĩa xã hội
theo nhận thức đổi mới. Và định hướng xã hội chủ nghĩa là một
tất yếu trong phát triển kinh tế thị trường ở Việt .
-Kinh tế thị trường vì “dân giàu, nước mạnh”
Mục tiêu phát triển và tính định hướng xã hội chủ nghĩa trong
phát triển kinh tế thị trường ở nước ta quy định, quá trình phát
triển kinh tế thị trường phải là quá trình thực hiện "dân giàu,
nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh", giải phóng
mạnh mẽ và không ngừng phát triển sức sản xuất, nâng cao đời
sống nhân dân, đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo, khuyến khích
mọi người vươn lên làm giàu chính đáng, giúp đỡ người khác
thoát nghèo và từng bước khá giả hơn.
Mục đích của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa
là phát triển lực lượng sản xuất, huy động cao nhất mọi nguồn
lực, mọi tiềm năng vật chất và tinh thần, tạo ra những động lực
mới, những đột phá mới trong phát triển, xây dựng cơ sở vật chất
của chủ nghĩa xã hội, sớm đưa đất nước thoát khỏi tình trạng
kém phát triển và cơ bản trở thành một nước công nghiệp hiện
đại vào năm 2020. Đồng thời, phát triển lực lượng sản xuất hiện
đại phải gắn với xây dựng quan hệ sản xuất mới tiên tiến.
Nước ta đang ở chặng đầu của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã
hội, lực lượng sản xuất còn yếu kém nên việc sử dụng cơ chế thị
trường cùng với các hình thức và phương pháp quản lý của kinh
tế thị trường là nhằm kích thích sản xuất, khuyến khích tinh
thần năng động, sáng tạo của người lao động, giải phóng sức sản
xuất, thúc đẩy công nghiệp hóa-hiện đại hóa, từng bước xây dựng
cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội.
Khi chuyển sang cơ chế thị trường, tính năng động xã hội của đa
số các tầng lớp dân cư được phát huy, các chủ thể thuộc các
thành phần kinh tế đều tìm mọi cách khai thác các tiềm năng về
vốn, kỹ thuật, tri thức, kinh nghiệm để lo liệu cuộc sống của bản
thân và gia đình, đồng thời góp phần xây dựng đất nước. Tính
năng động xã hội trở thành “phép lạ” nhanh chóng đẩy lùi tình
trạng trì trệ, suy thoái, thụ động, dựa dẫm, ỷ lại, trông chờ vào
bao cấp và trợ cấp trước đây, làm chuyển biến rõ rệt tình hình
sản xuất và đời sống ở cả thành thị và nông thôn. Đảng và Nhà
nước khuyến khích mọi người dân trong xã hội làm giàu một
cách hợp pháp. Người giàu trước tạo điều kiện giúp đỡ người
khác cùng giàu lên, dân giàu thì nước mạnh.
Như vậy, “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn
minh” vừa là mục tiêu, vừa là nội dung của việc phát triển kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Một nền
kinh tế thị trường với nhịp độ tăng trưởng cao sẽ góp phần tạo ra
những cơ sở kinh tế, kết cấu hạ tầng kỹ thuật và kết cấu hạ tầng
xã hội cho việc thực hiện có hiệu quả các chính sách xã hội, giải
quyết tốt các vấn đề an sinh xã hội, khắc phục bất bình đẳng xã
hội. Chúng ta chỉ có được sự phát triển bền vững khi tăng trưởng
cao đi đôi với tiến bộ xã hội. Nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa không chấp nhận hy sinh tiến bộ xã hội để đạt
được tăng trưởng kinh tế cao. Sự phân tầng xã hội, phân hóa
giàu nghèo, tình trạng thất nghiệp, các tệ nạn xã hội... không thể
là bạn đồng hành của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa.
-Kinh tế nhà nước: Chủ đạo nhưng không bao cấp
Để thúc đẩy nền kinh tế phát triển, Đảng ta chủ trương giải
phóng triệt để mọi lực lượng sản xuất, giải quyết đúng đắn vấn
đề sở hữu và thành phần kinh tế, làm cho tiềm năng kinh tế của
mọi công dân, mọi vùng kinh tế, mọi ngành kinh tế, mọi thành
phần kinh tế đều được phát huy mạnh mẽ có hiệu quả. Đại hội X
khẳng định, một trong những nội dung định hướng xã hội chủ
nghĩa trong nền kinh tế thị trường ở nước ta là phát triển nền
kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong
đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế nhà nước cùng
với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc trong
nền kinh tế quốc dân.
Có ý kiến băn khoăn trước việc xác định vai trò chủ đạo của
thành phần kinh tế nhà nước, lo ngại việc "phân vai" ai chủ đạo,
ai là chính, liệu có diễn ra sự bao cấp với kinh tế nhà nước và sự
phân biệt đối xử và thiên vị giữa các thành phần kinh tế?
Thực tế, Đảng ta đã nhận thấy nguồn lực phát triển cực kỳ to lớn
là sức mạnh của nhân dân và quyết tâm dân chủ hóa mạnh mẽ
các chính sách kinh tế nhằm khơi thông, thu hút mọi nguồn lực
trong xã hội để phát triển đất nước. Đảng ta đánh giá, các thành
phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành
quan trọng của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp
tác và cạnh tranh lành mạnh. Mọi sự phân biệt đối xử theo hình
thức sở hữu cần phải xóa bỏ, Nhà nước chỉ thực hiện sự ưu đãi
hoặc hỗ trợ phát triển đối với một số ngành, lĩnh vực, sản phẩm,
một số mục tiêu (như xuất khẩu gạo, tạo việc làm, xóa đói giảm
nghèo, khắc phục những rủi ro...), một số địa bàn, doanh nghiệp
nhỏ và vừa.
Tuy nhiên, trong một nền kinh tế hỗn hợp được cấu thành từ
nhiều hình thức sở hữu và nhiều thành phần kinh tế cùng tồn tại
trong một thể thống nhất, kinh tế nhà nước phải nắm giữ vai trò
chủ đạo với nội dung là đòn bẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và
giải quyết những vấn đề xã hội, mở đường, hướng dẫn, hỗ trợ các
thành phần kinh tế khác cùng phát triển, làm lực lượng vật chất
để nhà nước thực hiện chức năng điều tiết và quản lý vĩ mô. Các
doanh nghiệp nhà nước phải tập trung vào một số ngành và lĩnh
vực then chốt, vừa bảo đảm an ninh, quốc phòng, vừa phục vụ
lợi ích công cộng.
Thực tiễn đã chứng tỏ, nếu không có kinh tế nhà nước đủ mạnh
thì Nhà nước không thể điều tiết các thành phần kinh tế khác
vươn lên trong hợp tác và cạnh tranh với nhau và với các đối tác
nước ngoài.
Vấn đề đã và đang được Đảng, Nhà nước ta đặc biệt quan tâm là
đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh
của doanh nghiệp nhà nước, trọng tâm là cổ phần hóa. Các
doanh nghiệp nhà nước sẽ được cơ cấu lại, tập trung chủ yếu vào
một số lĩnh vực như: kết cấu hạ tầng, sản xuất tư liệu sản xuất
và dịch vụ quan trọng, một số lĩnh vực công ích. Những năm tới
sẽ thúc đẩy hình thành một số tập đoàn kinh tế mạnh, tầm cỡ
khu vực, có sự tham gia cổ phần của nhà nước, của tư nhân
trong và ngoài nước, các công ty bảo hiểm, các quỹ đầu tư...
trong đó Nhà nước giữ cổ phần chi phối. Yêu cầu đặt ra là nhanh
chóng hoàn thiện cơ chế, chính sách, hoàn thiện thể chế kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa để các doanh nghiệp Nhà
nước hoạt động trong môi trường cạnh tranh, công khai, minh
bạch, nâng cao hiệu quả. Xoá bỏ mọi độc quyền và đặc quyền
sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp nhà nước.
Vai trò chủ đạo của kinh tế nhà nước là vấn đề có tính nguyên
tắc và cũng là sự khác biệt về bản chất giữa nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa so với các mô hình kinh tế
thị trường khác và cũng là điều kiện để bảo đảm tính định hướng
xã hội chủ nghĩa trong quá trình phát triển.
-Kinh tế tư nhân: Khuyến khích phát triển nhưng không phải "tư
nhân hóa"
Vì lợi ích của đất nước và chủ nghĩa xã hội, Đảng, Nhà nước ta
chủ trương khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân trong mọi
ngành nghề mà luật pháp không cấm, kể cả kinh tế tư nhân quy
mô lớn. Nhìn vào mức độ và nhịp độ phát triển cũng như mức
đóng góp của kinh tế tư nhân những năm qua, có thể thấy sự
phát triển của kinh tế tư nhân là vượt trội nhất. Nhất là từ sau
khi thực hiện Luật Doanh nghiệp, kinh tế tư nhân có bước phát
triển mạnh, đóng góp quan trọng vào GDP, xuất khẩu, đầu tư,
phát triển công nghiệp, dịch vụ, tạo việc làm... Trong 5 năm tới,
định hướng chung là tiếp tục phát triển mạnh các hộ kinh doanh
cá thể và các loại hình doanh nghiệp tư nhân, tạo điều kiện cho
các loại hình kinh tế tư nhân đầu tư phát triển theo quy định của
pháp luật, không hạn chế về quy mô, ngành nghề, lĩnh vực địa
bàn. Xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử, bảo đảm thực sự
bình đẳng, tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp tư nhân, nhất là
các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hộ kinh doanh được trực tiếp
tiếp cận các nguồn vốn tại các tổ chức tín dụng của Nhà nước kể
cả quỹ hỗ trợ phát triển, được đáp ứng thuận lợi nhu cầu sử
dụng đất làm mặt bằng sản xuất kinh doanh.
Để khu vực kinh tế tư nhân nước ta có điều kiện vượt qua

ngưỡng cửa khu vực chỉ dựa trên cá thể là chủ yếu, Đảng ta
khuyến khích phát triển các doanh nghiệp lớn của tư nhân, các
tập đoàn kinh tế tư nhân có nhiều chủ sở hữu với hình thức công
ty cổ phần. Đồng thời khuyến khích tư nhân mua cổ phần của
các doanh nghiệp nhà nước, tham gia đầu tư vào các lĩnh vực
sản xuất kinh doanh quan trọng của nền kinh tế. Để tháo gỡ
những băn khoăn, e ngại của các doanh nghiệp tư nhân, loại bỏ
những cản trở có thể đối với môi trường pháp lý, tâm lý cho khu
vực tư nhân hoạt động, Đại hội X khẳng định, sẽ bảo vệ tài sản
hợp pháp của công dân và doanh nghiệp, loại bỏ các quy định về
việc khám xét nơi ở và làm việc, tịch thu hoặc tạm giữ tài sản của
công dân và doanh nghiệp. Các cơ quan có thẩm quyền phải đền
bù thích đáng cho công dân và doanh nghiệp về những thiệt hại
cả về danh dự và vật chất do những quy định trái pháp luật gây
ra.
Cần hiểu rõ, Đảng ta xác định, kinh tế tư nhân có vai trò quan
trọng, có ý nghĩa chiến lược, lâu dài, có vị trí xứng đáng trên bản
đồ doanh nghiệp Việt Nam, đóng góp cho sự tăng trưởng nhanh,
hiệu quả của nền kinh tế, góp phần xóa đói nghèo, nâng cao tính
năng động và tính hiệu suất của nền kinh tế nhưng khuyến
khích, tạo điều kiện cho kinh tế tư nhân phát triển mạnh hơn
nữa không có nghĩa là "tư nhân hóa" nền kinh tế. Chúng ta
không nghĩ rằng, chỉ có tư nhân hóa mới dẫn đến thành công.
Do vậy, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát triển
nền kinh tế nhiều thành phần là để tránh nguy cơ của khuynh
hướng tư bản chủ nghĩa.
-Tăng trưởng đi đôi với công bằng xã hội
Đây là nội dung quan trọng của định hướng xã hội chủ nghĩa
trong phát triển kinh tế thị trường ở nước ta. Trong mối quan hệ
giữa tăng trưởng kinh tế với tiến bộ và công bằng xã hội Đảng ta
xác định rõ: Tăng trưởng kinh tế tạo cơ sở và điều kiện thuận lợi
cho phát triển xã hội; ngược lại phát triển xã hội là động lực, là
mục tiêu của phát triển kinh tế.
Đảng ta chủ trương tăng trưởng kinh tế phải gắn liền với tiến bộ
và công bằng xã hội ngay trong từng bước, từng chính sách phát
triển và trong suốt quá trình phát triển. Do đó mỗi chính sách
kinh tế đều nhằm mục tiêu phát triển xã hội và mỗi chính sách
xã hội đều bao chứa nội dung kinh tế dù trực tiếp hay gián tiếp,
trước mắt hay lâu dài.
Hiện nay, chúng ta đang phải đối mặt với thực tế là tăng trưởng
kinh tế cao đã đi liền với sự gia tăng chênh lệch về phát triển và
bất bình đẳng. Khi chuyển từ kinh tế kế hoạch sang kinh tế thị
trường, sự gia tăng chênh lệch phát triển là cần thiết, xét về mặt
tạo động lực phát triển và tạo lập cơ chế cạnh tranh. (Khác với cơ
chế phân phối bình quân trước kia). Tuy nhiên, cần kiểm soát sự
gia tăng chênh lệch phát triển không để dẫn đến bất ổn xã hội.
Trong kinh tế thị trường, một bộ phận dân cư giàu lên nhanh
chóng nhờ biết cách tổ chức sản xuất, kinh doanh hiệu quả, làm
ăn đúng pháp luật, có nguồn thu hợp pháp. Cần ủng hộ, khuyến
khích, nêu gương tầng lớp giàu có chân chính này. Đối với những
kẻ giàu lên nhanh chóng do làm ăn phi pháp, tham ô, tham
nhũng, buôn lậu... cần có biện pháp răn đe, giáo dục và trừng trị
thích đáng. Giải pháp đổi mới hoàn thiện cơ chế, chính sách
giảm bớt, tiến tới loại bỏ những khe hở cho tham nhũng, buôn
lậu cần đi đôi với các biện pháp giáo dục luật pháp, giám sát,
phát hiện và xử lý kiên quyết những kẻ làm trái pháp luật.
Mục tiêu tốt đẹp của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ
nghĩa là xây dựng một xã hội có nhiều người giàu, không có
người nghèo đói hoặc có người nghèo nhưng được xã hội trợ
giúp, quan tâm. Chương trình xóa đói giảm nghèo của nước ta
trong những năm qua đạt được những kết quả cực kỳ ấn tượng.
Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa,
công nghiệp hóa-hiện đại hóa, nói cho cùng, vì sự phát triển của
con người và góp phần thực hiện mục tiêu của chủ nghĩa xã hội.
Tăng trưởng kinh tế cao là cơ sở để thực hiện các chính sách xã
hội, tạo điều kiện cho mỗi cá nhân được tiếp cận với các loại cơ
hội chủ yếu như cơ hội có việc làm và thu nhập; cơ hội được
chăm sóc sức khỏe; cơ hội được học tập và đào tạo; cơ hội được
tham gia vào quá trình dân chủ hóa đời sống chính trị, kinh tế,
xã hội của đất nước... Mở rộng cơ hội và nâng cao năng lực lựa
chọn cơ hội phát triển cho mọi người để họ từng bước có cuộc
sống khá giả và giàu có về vật chất và văn hóa tinh thần là nét
đặc trưng thuộc về bản chất của sự phát triển nền kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
-Nâng cao vai trò của Nhà nước do Đảng lãnh đạo
Nội dung không kém phần quan trọng của định hướng xã hội
chủ nghĩa trong nền kinh tế thị trường ở nước ta là phát huy
quyền làm chủ xã hội của nhân dân, bảo đảm vai trò quản lý của
nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa dưới sự lãnh đạo của
Đảng. Sự khác biệt về bản chất của Nhà nước ta và vai trò lãnh
đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình phát triển là
tiền đề cho sự khác biệt giữa mô hình kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa của nước ta với mô hình kinh tế thị
trường của các nước khác.
Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước
trong nền kinh tế thị trường ở nước ta là vấn đề có tính nguyên
tắc nhằm tăng cường sự tác động của yếu tố chính trị xã hội chủ
nghĩa, thúc đẩy kinh tế thị trường phát triển đúng định hướng xã
hội chủ nghĩa. Sự quản lý của Nhà nước đối với nền kinh tế thị
trường chính là nhằm kết hợp tính định hướng và cân đối của kế
hoạch với tính năng động và nhạy cảm của thị trường, khắc phục
dần tình trạng cạnh tranh vô chính phủ, độc quyền đã từng tồn
tại trong nền kinh tế thị trường tư bản chủ nghĩa.
Nhiều người đặt vấn đề, vì sao đã chuyển sang kinh tế thị trường
mà thời gian qua, nhà nước vẫn thực thi các biện pháp hành
chính trong việc huy động và phân bổ các nguồn lực, duy trì cơ
chế "xin-cho", cấp phát...? Điều này được lý giải, hiện nay cơ chế
thị trường của ta chưa hoàn thiện, các loại thị trường yếu tố mới
hình thành sơ khai, do vậy nhà nước không thể không làm
những việc mà đáng ra là của thị trường. Một khi thị trường đã
phát triển và hoàn thiện, thì nhà nước có thể tập trung làm tốt
những việc của mình trong vai trò người cầm lái, người trọng tài,
người hỗ trợ.
Chức năng của nhà nước trong quản lý kinh tế thị trường ở nước
ta là định hướng phát triển bằng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch
và cơ chế, chính sách trên cơ sở tôn trọng nguyên tắc của thị
trường; tạo môi trường pháp lý và cơ chế chính sách thuận lợi để
phát huy mọi nguồn lực xã hội cho phát triển, các chủ thể hoạt
động kinh doanh bình đẳng, cạnh tranh lành mạnh, công khai,
minh bạch, có trật tự, kỷ cương. Nhà nước tác động đến thị
trường chủ yếu thông qua cơ chế chính sách và các công cụ kinh
tế, sử dụng kịp thời có hiệu quả một số biện pháp cần thiết khi
thị trường trong nước hoạt động không hiệu quả hoặc khi thị
trường thế giới, khu vực có biến động lớn. Thực hiện quản lý nhà
nước bằng hệ thống pháp luật, giảm tối đa can thiệp hành chính
vào hoạt động của thị trường, tách chức năng quản lý hành chính
của Nhà nước khỏi chức năng quản lý kinh doanh của doanh
nghiệp, tách hệ thống hành chính công khỏi cơ quan hành chính
sự nghiệp, xóa bỏ "chế độ chủ quản"...
Chủ trương phát triển nền kinh tế nhiều thành phần của Đảng ta
đã được cụ thể hóa bằng một hệ thống luật và pháp lệnh, tạo
khung khổ pháp lý ban đầu cho các yếu tố thị trường hình thành
và vận hành từng bước. Nhà nước đã thể chế hóa thành cơ chế
chính sách về đất đai, tín dụng, ưu đãi thuế... góp phần tích cực
cho quá trình phát triển kinh tế thị trường trong 20 năm qua.
Nhà nước cũng đã từng bước tách chức năng quản lý nhà nước về
kinh tế của các cơ quan nhà nước, chức năng chủ sở hữu doanh
nghiệp nhà nước của Nhà nước và chức năng kinh doanh của
doanh nghiệp, chuyển từ quản lý cụ thể các hoạt động của nền
kinh tế sang quản lý tổng thể nền kinh tế quốc dân, chuyển từ
can thiệp trực tiếp vào nền kinh tế sang can thiệp gián tiếp thông
qua hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách và các công cụ điều
tiết vĩ mô khác.
Vấn đề đặt ra hiện nay là nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng,
kiện toàn bộ máy nhà nước vững mạnh, trong sạch, có hiệu lực,
hiệu quả, xây dựng đội ngũ cán bộ công chức nhà nước vừa có
trình độ chuyên môn và kỹ năng nghề nghiệp cao, vừa có giác
ngộ về chính trị, tinh thần trách nhiệm, công tâm, tận tụy với
công việc, có đạo đức lối sống trong sạch lành mạnh, đồng thời
tiến hành đấu tranh kiên quyết và có hiệu quả với tệ nạn tham
nhũng trong bộ máy Nhà nước.
Cần khẳng định sự lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý, điều tiết
của Nhà nước đối với nền kinh tế thị trường không hề mâu thuẫn
hay cản trở kinh tế thị trường phát triển mà ngược lại tính chính
trị, tính định hướng thúc đẩy nền kinh tế thị trường phát triển,
hạn chế sự bất công, bóc lột, chăm lo và bảo vệ lợi ích đại đa số
người lao động.
Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là phương
thức phát triển mới mà Đảng ta lựa chọn để đưa đất nước đi lên
chủ nghĩa xã hội. Nền kinh tế đó mới đang hình thành và phát
triển, còn đang bộc lộ nhiều khó khăn, yếu kém, cần được khắc
phục, hoàn thiện.
Đưa con thuyền kinh tế thị trường ra khơi, chúng ta biết phía
trước không chỉ có sóng yên biển lặng mà có cả sóng to gió lớn.
Để đưa con thuyền kinh tế thị trường về đích - chủ nghĩa xã hội,
chúng ta phải kiên trì hướng đi và đòi hỏi tay lái luôn vững vàng
Đảng ta đã nhiều lần khẳng định, phải kiên quyết đổi mới vì "đổi
mới là sống còn", nhưng phải làm từng bước vững chắc, thận
trọng, có nguyên tắc, luôn giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa
và không xa rời mục tiêu..
Phúc Nguyên
Thế trận tổng lực các thành phần kinh tế
Chưa bao giờ trên đất nước ta lại có cuộc ra quân hào hùng đến
như vậy của tất cả các thành phần kinh tế.
Bằng chính cảm nhận từ thực tiễn hằng ngày, có thể thấy những
sản phẩm và dịch vụ ngày càng phong phú, gần hơn với nhu cầu
cuộc sống. Nếu có nhu cầu cho dù là khá riêng tư, tinh tế thì
doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã hoặc tư nhân sẽ có sản
phẩm, dịch vụ đáp ứng khá kịp thời.
Người tiêu dùng có thể lựa chọn những gì phù hợp với khả năng
tài chính, thói quen, ý thích của mình và gia đình. Và chỉ sau
một thời gian ngắn, các sản phẩm và dịch vụ ấy được hoàn thiện,
đưa đến người tiêu dùng bởi các cách thức khuyến mãi, của
nhiều loại doanh nghiệp khác nhau. Điều này mươi, hai mươi
năm trước nằm mơ cũng không có. Ấy là đối với cuộc sống
thường ngày. Còn với nền kinh tế quốc gia, cơ cấu thành phần
kinh tế chuyển dịch theo hướng phát huy tiềm năng và đan xen
nhiều hình thức sở hữu của nhiều thành phần kinh tế. Khu vực
kinh tế nhà nước đang được tổ chức lại, đổi mới, sắp xếp, nâng
cao chất lượng và hiệu quả của doanh nghiệp nhà nước, chi phối
nhiều ngành kinh tế then chốt, tập trung hơn vào những lĩnh vực
chủ yếu. Kinh tế dân doanh phát triển khá nhanh, hoạt động có
hiệu quả trên nhiều lĩnh vực, trong đó kinh tế hợp tác và hợp tác
xã phát triển khá đa dạng. Kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài có
tốc độ tăng trưởng tương đối cao, là cầu nối quan trọng với thế
giới về chuyển giao công nghệ, giao thương quốc tế…Những kết
quả đó góp phần quan trọng vào thành tựu đưa nền kinh tế vượt
qua thời kỳ suy giảm, đạt tốc độ tăng trưởng khá cao và phát
triển tương đối toàn diện.
Đó là bằng chứng sinh động của quá trình liên tục đổi mới tư
duy: Ngay từ ại hội VI, ảng ta đã chủ trương "phát triển nền kinh
tế hàng hóa nhiều thành phần". Qua mỗi kỳ ại hội, chủ trương đó
lại được đánh giá khẳng định lại và bổ sung, hoàn thiện, cụ thể
hóa hơn. ến ại hội X, một trong những bài học của thành tựu đổi
mới được khẳng định: iều có ý nghĩa quyết định là phải có chính
sách phù hợp để phát huy tối đa khả năng về vật chất, trí tuệ và
tinh thần của mọi người dân, của các thành phần kinh tế, đặc
biệt là kinh tế tư nhân - một nguồn lực giàu tiềm năng của dân
tộc ta - để góp phần quan trọng giải quyết việc làm, đẩy nhanh và
nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế- xã hội.
Mặc dù vậy, dễ nhận thấy rằng các thành phần kinh tế phát triển
chưa tương xứng với tiềm năng. Có thể đó là cái cớ cho những ý
kiến rằng không thể đi lên chủ nghĩa xã hội bằng một nền kinh
tế thị trường, nhiều thành phần mà chỉ có thể bằng nền kinh tế
đặc thù của chủ nghĩa xã hội, với hai thành phần chủ lực là quốc
doanh và tập thể…Loại ý kiến này là cũ kỹ nhưng nó vẫn tồn tại
dai dẳng vì đánh thẳng vào con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở
nước ta. Nếu không tiếp tục khẳng định rõ con đường đi lên thì
dễ dẫn đến sự chệch hướng, chông chênh quan điểm từ tả sang
hữu hoặc ngược lại, từ hữu sang tả, là mầm mống của sự thất
bại.
Có lẽ, bất kỳ ai trên đất nước này, kể cả bạn bè quốc tế hiểu rõ

tình hình thì cũng hiểu rằng Việt Nam đi lên Chủ nghĩa xã hội từ
một nước vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, xã hội tiền tư bản,
có những yếu tố giai đoạn đầu tư bản chủ nghĩa với nền sản xuất
nhỏ là phổ biến, bỏ qua chế độ Tư bản chủ nghĩa. Từ điểm xuất
phát này mà nội dung, hình thức, bước đi và thời gian đi lên Chủ
nghĩa xã hội ở nước ta có đặc điểm riêng. Chúng ta phải thực
hiện kiểu "quá độ gián tiếp" lên Chủ nghĩa xã hội với nhiều khâu
trung gian, bước quá độ, hình thức tổ chức kinh tế - xã hội có
tính chất quá độ, đan xen nhau. ó là sự nghiệp rất khó khăn,
phức tạp, trải qua một thời kỳ quá độ lâu dài, với nhiều chặng
đường. Cương lĩnh năm 1991 nêu 7 phương hướng cơ bản chỉ
đạo quá trình xây dựng Chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Nhờ thực
tiễn 20 năm đổi mới, ảng ta đã bổ sung, phát triển, cụ thể hóa
những phương hướng đó. ại hội Đảng X khẳng định: Phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là một đột
phá lý luận rất sáng tạo của ảng ta, là mô hình kinh tế tổng quát
trong suốt thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội ở Việt . Trong đó,
có việc phát triển nền kinh tế nhiều hình thức sở hữu, nhiều
thành phần kinh tế; kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo; kinh tế
nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng
vững chắc của nền kinh tế quốc dân.
Như vậy thì không cần bàn cãi gì thêm nữa về sự phát triển nền
kinh tế thị trường nhiều thành phần trên con đường đi lên.
Chúng ta đồng tình với Nghị quyết ại hội Đảng X, rằng: Phát triển
mạnh các thành phần kinh tế, các loại hình tổ chức sản xuất,
kinh doanh. Trên cơ sở ba chế độ sở hữu (toàn dân, tập thể, tư
nhân), hình thành nhiều hình thức sở hữu và nhiều thành phần
kinh tế: kinh tế nhà nước, kinh tế tập thể, kinh tế tư nhân (cá
thể, tiểu chủ, tư bản tư nhân), kinh tế tư bản nhà nước, kinh tế
có vốn đầu tư nước ngoài. Các thành phần kinh tế hoạt động
theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trọng của nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, bình đẳng trước
pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành
mạnh. Kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất
quan trọng để Nhà nước định hướng và điều tiết nền kinh tế, tạo
môi trường và điều kiện thúc đẩy các thành phần kinh tế cùng
phát triển. Kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng
trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân. Kinh tế
tư nhân có vai trò quan trọng, là một trong những động lực của
nền kinh tế.
Vai trò của kinh tế nhà nước thể hiện chủ yếu thông qua doanh
nghiệp quốc doanh. Đây là một điểm nóng mà lắm ý kiến chĩa
mũi dùi vào để nêu ý kiến rằng, không nên xác định vai trò chủ
đạo của kinh tế nhà nước, nó không đủ sức đảm đương vai trò
đó lại tạo sự không bình đẳng cùng cạnh tranh không lành mạnh
với các thành phần kinh tế khác.
Dù còn nhiều ý kiến chê bai nhưng thực tiễn đã khẳng định rằng
kinh tế nhà nước đã, đang và sẽ tiếp tục được đổi mới, phát huy
vai trò chủ đạo, là lực lượng vật chất quan trọng để nhà nước
định hướng, điều tiết nền kinh tế, bảo đảm tính định hướng xã
hội chủ nghĩa của nền kinh tế thị trường ở nước ta. Trong giai
đoạn 2001-2005, kinh tế nhà nước luôn chiếm tỷ trọng và có tốc
độ tăng trưởng cao trong cơ cấu và tốc độ tăng trưởng được tính
theo thành phần kinh tế. Năm 2005, doanh nghiệp nhà nước
đóng góp 39% GDP và một nửa tổng ngân sách nhà nước.
Do đó, phải tiếp tục đẩy mạnh sắp xếp, đổi mới, nâng cao hiệu
quả và sức cạnh tranh của doanh nghiệp nhà nước, theo hướng
hình thành loại hình công ty nhà nước đa sở hữu, chủ yếu là các
công ty cổ phần. Thúc đẩy việc hình thành một số tập đoàn kinh
tế và tổng công ty nhà nước mạnh, hoạt động đa ngành, đa lĩnh
vực, trong đó có ngành chính; có nhiều chủ sở hữu, sở hữu nhà
nước giữ vai trò chi phối. ẩy mạnh và mở rộng diện cổ phần hóa
doanh nghiệp nhà nước, kể cả các tổng công ty, nhằm tạo động
lực mạnh mẽ và cơ chế quản lý năng động, để vốn nhà nước
được sử dụng có hiệu quả và ngày càng tăng lên, đồng thời thu
hút mạnh các nguồn lực trong, ngoài nước cho phát triển. Thu
hẹp tối đa diện Nhà nước độc quyền kinh doanh, xóa bỏ đặc
quyền kinh doanh của doanh nghiệp.
Cũng không ít người phủ nhận vai trò của kinh tế tập thể, trong
đó có hợp tác xã và tổ hợp tác. Cái ấn tượng về mô hình kinh tế
tập thể thời bao cấp còn ám ảnh về một kiểu tổ chức sản xuất
không kinh doanh mang lợi, khép kín, “góp gạo nấu cơm chung”
còn dai dẳng đến ngày nay. Rồi lại qua bước trầm suốt thời gian
qua, khiến một số người cho rằng không nên để tồn tại loại hình
này. Thế nhưng họ cũng không đủ cơ sở để bác bỏ thành phần
kinh tế tập thể. Bởi vì, về cả lý luận và thực tiễn, hợp tác xã và tổ
hợp tác vẫn là những hình thức tổ chức sản xuất, kinh doanh
chủ yếu của kinh tế tập thể, không chỉ từng phát huy vai trò
quan trọng trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung ở nước
ta mà đã và sẽ tiếp tục có vị trí quan trọng trong nền kinh tế thị
trường, nhất là ở khu vực nông thôn. Chúng ta thừa nhận còn
những bất cập của mô hình hợp tác xã và tổ hợp tác trong cơ chế
thị trường, song không vì vậy mà xoá bỏ hoặc mặc nó tồn tại một
cách tự phát.
Không còn nghi ngờ gì nữa, hợp tác xã là hình thức tổ chức sản
xuất, kinh doanh thực thụ, phù hợp và trở thành một bộ phận
của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Còn
trong thực tế thì sao? Có thể trả lời như sau: Hàng loạt hợp tác
xã, tổ hợp tác kiểu cũ đã được chuyển đổi thành hợp tác xã, tổ
hợp tác kiểu mới, đứng vững và phát triển trong kinh tế thị
trường, đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp phát triển đất nước.
Nó đã chứng tỏ được rõ hơn vai trò, vị trí đối với kinh tế hộ trong
sản xuất hàng hoá và đang có chiều hướng phục hồi. Năm 2005,
kinh tế tập thể đã đóng góp 8% GDP. Thời gian tới, cần tiếp tục
đổi mới, tạo động lực phát triển có hiệu quả các loại hình kinh tế
tập thể. Đổi mới chính sách để khuyến khích, thúc đẩy phát
triển mạnh các loại hình kinh tế tập thể với những hình thức hợp
tác đa dạng, tự nguyện, đáp ứng nhu cầu của các thành viên, phù
hợp với trình độ phát triển của các ngành, nghề, trên các địa
bàn. Tiếp tục nghiên cứu xây dựng mô hình hợp tác xã kiểu mới
trên cơ sở tổng kết các đơn vị làm tốt để tăng sức hấp dẫn, tạo
động lực cho kinh tế tập thể, nhất là đối với nông nghiệp, tiểu,
thủ công nghiệp. a dạng hóa hình thức sở hữu trong kinh tế tập
thể (có sở hữu pháp nhân, thể nhân). Phát triển các loại hình
doanh nghiệp trong hợp tác xã và các hình thức liên hiệp hợp tác
xã.
Có ý kiến cho rằng cần tư nhân hoá hoạt động kinh tế, chỉ có
kinh tế tư nhân là đủ khả năng thúc đẩy nền kinh tế vươn lên hội
nhập và phát triển đất nước. Không thể phát triển trong thời kỳ
mới nếu không tư nhân hoá mạnh mẽ nền kinh tế…Câu trả lời
của chúng ta là không coi nhẹ nhưng cũng không tuyệt đối hóa
kinh tế tư nhân. Đó là một thành phần kinh tế năng động, có
hiệu quả đáng kể đối với sự phát triển của xã hội nói chung và
nền kinh tế nói riêng. Đảng ta khẳng định: Tiếp tục phát triển
mạnh các hộ kinh doanh cá thể và các loại hình doanh nghiệp
của tư nhân.
Ông Giô - na - than Pin - cớt chuyên gia của Chương trình phát
triển Liên hợp quốc tại Việt đánh giá: Báo cáo Chính trị đề cập
việc đảng viên làm kinh tế tư nhân là một thông điệp cho thấy
Đảng Cộng sản Việt rất cởi mở. Đó cũng là một bước tiến nữa
tiến tới chế độ pháp quyền, theo đó tất cả mọi người, không kể
đảng viên hay không phải là đảng viên, đều phải tuân thủ pháp
luật. Nhiều người khác cũng hoan nghênh chủ trương này. Đó
cũng là điểm rất mới trong xây dựng ảng. Nhưng lại nảy sinh băn
khoăn trong chính cán bộ, đảng viên và nhân dân ta là: Làm như
vậy sẽ có thể dẫn đến sự tha hóa, biến chất trong ảng? Sự phát
triển của kinh tế tư nhân tất yếu tích tụ những nguy cơ chệch
hướng sang tư bản chủ nghĩa…
Cần phải thấy rằng, ảng ta không coi kinh tế tư nhân gắn với chủ
nghĩa tư bản, mà lãnh đạo kinh tế tư nhân phát triển theo định
hướng xã hội chủ nghĩa. Quyết định cho đảng viên làm kinh tế tư
nhân, nhưng phải gương mẫu chấp hành luật pháp, chính sách
của Nhà nước, nghiêm chỉnh chấp hành iều lệ ảng và quy định
của Ban Chấp hành Trung ương là đúng đắn và sáng suốt. Nhờ
vậy mà vừa phát huy khả năng làm kinh tế của đảng viên vừa giữ
được tư cách của đảng viên, không làm biến chất ảng. Chế tài
cũng đề ra rõ ràng, minh bạch: Đảng viên làm kinh tế tư nhân
phải là những người không thuộc phạm vi điều chỉnh của Pháp
lệnh công chức và Luật Phòng, chống tham nhũng; đảng viên
không ở trong biên chế của hệ thống chính trị, không tại ngũ
quân đội và công an. Họ cũng phải trực tiếp tham gia lao động:
lao động chân tay, lao động quản lý, lao động điều hành sản
xuất, lao động kỹ thuật ở doanh nghiệp do đảng viên làm chủ...
Nhưng ngay từ khi Đảng ta chưa cho đảng viên làm kinh tế tư
nhân thì thành phần kinh tế này đã được khuyến khích phát
triển mạnh, nhất là sau khi có Luật doanh nghiệp năm 2000.
Sau gần 5 năm, cả nước có gần 108.300 doanh nghiệp mới đăng
ký, đưa tổng số doanh nghiệp đăng ký lên khoảng 150.000, tăng
gấp gần 2 lần so với 9 năm trước (1991-1999). Chỉ trong một
thời gian không dài, đến nay lao động làm việc trực tiếp trong
các doanh nghiệp tư nhân gần bằng tổng số lao động trong các
doanh nghiệp nhà nước. Họ đang tích cực sản xuất, kinh doanh,
đem lại việc làm và thu nhập cho mình và xã hội, tạo sức sống
mới cho toàn bộ nền kinh tế. Năm 2005, kinh tế tư nhân đã
đóng góp 37,7% GDP, tốc độ tăng GDP luôn cao nhất so với các
thành phần kinh tế khác.
Trong thời gian tới, Nhà nước tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho
các loại hình kinh tế tư nhân đầu tư phát triển theo quy định của
pháp luật, không hạn chế về quy mô, ngành nghề, lĩnh vực, địa
bàn. Xóa bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử; bảo đảm thực sự
bình đẳng, tạo thuận lợi để các doanh nghiệp tư nhân, nhất là
các doanh nghiệp nhỏ và vừa, các hộ kinh doanh được tiếp cận
các nguồn vốn tại các tổ chức tín dụng của Nhà nước, kể cả quỹ
hỗ trợ phát triển; được đáp ứng thuận lợi nhu cầu sử dụng đất
làm mặt bằng sản xuất, kinh doanh. Khuyến khích phát triển các
doanh nghiệp lớn của tư nhân, các tập đoàn kinh tế tư nhân có
nhiều chủ sở hữu với hình thức công ty cổ phần. Tổng kết và có
chính sách, giải pháp thúc đẩy kinh tế trang trại phát triển.
Theo tinh thần đổi mới, cuộc ra quân tổng lực của các thành
phần kinh tế được triển khai mạnh mẽ, tạo nên sự bứt phá của
nền kinh tế tiến nhanh vào thời kỳ mới. Không chỉ đơn thuần
mang lại cơm áo gạo tiền nhiều hơn, cuộc tiến quân này tạo thêm
thế và lực cho đất nước thoát khỏi tình trạng của một nước kém
phát triển, hoà chung bướ tiến thời đại, đưa dân tộc ta: sánh vai
với các cường quốc năm châu, như lời dặn của Bác Hồ, cũng là ý
Đảng-lòng dân Việt Nam.
Việt Ân
Nhiệm vụ then chốt
Hơn 70 năm qua, kể từ ngày thành lập, chưa bao giờ công tác
xây dựng Đảng lại trở nên cấp thiết, được sự quan tâm rộng rãi
của toàn Đảng, toàn dân với một tinh thần trách nhiệm cao như
trong Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X. Báo cáo Chính trị tại
Đại hội khẳng định xây dựng Đảng "là nhiệm vụ then chốt, có ý
nghĩa sống còn đối với Đảng và sự nghiệp cách mạng của dân
tộc".
Khác với các kỳ Đại hội trước, tai Đại hội X, về công tác xây dựng
Đảng ngoài kiểm điểm, đánh giá 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại
hội IX, Báo cáo còn tổng kết những bài học kinh nghiệm chủ yếu
qua 20 năm đổi mới. Đây là lần đầu tiên Đảng ta nhìn lại toàn
diện chặng đường đổi mới đã qua, rút ra nhiều bài học bổ ích,
mà thành tựu nổi bật là trong bối cảnh giữa những năm tám
mươi của Thế kỷ trước, tình hình thế giới và trong nước hết sức
phức tạp, khó khăn, nhưng Đảng ta đã khởi xướng, lãnh đạo
thắng lợi công cuộc đổi mới, từng bước đưa nước ta ra khỏi tình
trạng khủng hoảng kinh tế. Đất nước càng đổi mới thì nhận thức
về CNXH và con đường đi lên CNXH càng sáng tỏ hơn và những
giá trị tốt đẹp của CNXH càng được khẳng định, như ổn định
chính trị; xoá đói giảm nghèo; phát triển kinh tế - xã hội; xây
dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
Đạt được thành tựu quan trọng đó chính là do Đảng ta đã giữ

vững lập trường, quan điểm Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ
Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với Chủ
nghĩa xã hội (CNXH) trong hoạch định xây dựng đường lối đổi
mới toàn diện đất nước; thực hiện "đổi mới nhưng không đổi
màu"; đổi mới xuất phát từ đặc điểm, tình hình đất nước, từ
quyền lợi, nguyện vọng của nhân dân. Nhất là bằng phương pháp
luận "nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, nói rõ sự
thật", Đại hội Đảng VI - Đại hội khởi xướng sự nghiệp đổi mới
toàn diện đất nước - đã phân tích, đánh giá tình hình, "mổ xẻ"
thực tiễn, tìm ra nguyên nhân dẫn đến những hạn chế, sai lầm,
khuyết điểm, kể cả khuyết điểm, sai lầm trong nhận thức, trong
thực hiện Nghị quyết, làm cơ sở đúng cho công tác xây dựng
Đảng trên cả ba mặt chính trị, tư tưởng và tổ chức, khẳng định
phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là nhiệm vụ then
chốt. Đây là bước đổi mới tư duy lý luận chính trị quan trọng của
Đảng, làm cơ sở cho đổi mới công tác tổ chức - cán bộ; đổi mới
phong cách công tác. Đại hội VI đã thẳng thắn chỉ ra những thiếu
sót của Đảng trong bố trí cơ cấu kinh tế, cơ chế quản lý, phân
phối lưu thông, cải tạo XHCN… Đảng dũng cảm nhận, đó "là
những sai lầm nghiêm trọng và kéo dài về chủ trương, chính
sách lớn, sai lầm về chỉ đạo chiến lược và tổ chức thực hiện", mà
"bắt nguồn từ những khuyết điểm trong hoạt động tư tưởng, tổ
chức và công tác cán bộ của Đảng".
Tưởng như phân tích, công khai những thiếu sót khuyết điểm thì
dân mất niềm tin vào Đảng. Nhưng ngược lại, hàng triệu đảng
viên chân chính và đồng bào cả nước lại càng hiểu Đảng hơn, tin
yêu Đảng hơn, đoàn kết chặt chẽ với BCH Trung ương hơn. Còn
kẻ thù thì run sợ, tiên lượng thấy sức mạnh của một chính Đảng
khi dám nhìn thẳng vào sự thật, nói rõ sự thật. Đây là bài học
còn nguyên giá trị, mang tính thời sự cho hôm nay trong quán
triệt, học tập, vận dụng đưa Nghị quyết Đại hội X của Đảng vào
cuộc sống.
Hiện thực khách quan được Đảng nhìn nhận, đánh giá đúng, đã
đem lại luồng sinh khí mới trong toàn xã hội, làm xoay chuyển
tình hình, đưa đất nước tiến lên. Đó là Nghị quyết về phân phối
lưu thông, bỏ "ngăn sông cấm chợ"; là Nghị quyết về "khoán 10"
thúc đẩy nông nghiệp phát triển nhanh, toàn diện; là lập lại trật
tự kỷ cương, giữ ổn định chính trị, xã hội; là làm trong sạch và
nâng cao sức chiến đấu của các tổ chức Đảng; đổi mới quan hệ
giữa Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nước quản lý; thực
hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, với phương châm "Dân biết, dân
bàn, dân làm, dân kiểm tra"…
Cũng từ bài học rút ra về công tác xây dựng Đảng cho thấy sau
20 năm đổi mới, Đảng ta đã có bước nhận thức đúng đắn hơn về
Chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, nhất là con
đường đi lên CNXH hoàn toàn không phải là con đường bằng
phẳng, dễ dàng, không thể chủ quan, nóng vội, xa rời thực tế, áp
đặt một cách máy móc kinh nghiệm của những nước khác, cho
dù đối với nước đó là đúng. Đảng cũng đã cơ bản khắc phục
được những suy nghĩ duy ý chí còn sót lại trong nhận thức ở bộ
phận này, bộ phận kia, đòi có ngay một hình thái kinh tế - xã hội
của CNXH trong điều kiện đất nước còn nhiều khó khăn, thiếu
thốn như nước ta. Và Đảng cũng ngày càng nhận thức đầy đủ
hơn, sâu sắc hơn về vị trí của công tác xây dựng Đảng trong điều
kiện Đảng cầm quyền, phải đặc biệt đề phòng sự suy thoái, cửa
quyền, mất dân chủ trong Đảng; Đảng phải tự đổi mới, đủ phẩm
chất và năng lực mới không bị mất độc quyền lãnh đạo của
mình… Hàng loạt chủ trương, đường lối chính sách đúng của
Đảng đã được toàn Đảng, toàn dân ủng hộ, tạo nên sự đồng
thuận trong xã hội, phát huy tài năng, khuyến khích mọi người
hăng hái lao động sản xuất. Số đông tổ chức Đảng, đảng viên
trung kiên đầu tàu gương mẫu, đặc biệt là trên mặt trận Quốc
phòng, an ninh, luôn luôn là điểm tựa, chỗ dựa tin cậy nhất của
Đảng, Nhà nước và nhân dân cả trong sự nghiệp xây dựng và bảo
vệ Tổ quốc. Đảng ta cũng kiên trì sửa chữa thiếu sót, khuyết
điểm, kiên quyết đấu tranh loại trừ ra khỏi Đảng những đảng
viên thoái hoá biến chất, tham ô, tham nhũng làm mất thanh
danh, uy tín của Đảng, được nhân dân đồng tình ủng hộ. Có
nhiều tổ chức Đảng, đảng viên nổi lên như là "điểm sáng" trong
thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, trong đấu tranh chống tham
nhũng, tiêu cực, như ở thành phố Đà Nẵng, xã An Đồng (Thái
Bình)… Các đồng chí đảng viên, cựu chiến binh chống tiêu cực
bảo vệ rừng Tánh Linh (Bình Thuận), Đồ Sơn (TP Hải Phòng), Xí
nghiệp dược (Bô Y tế)...những đảng viên là Bộ đội Biên phòng,
Công an trên mặt trận chống tệ nạn xã hội, sẵn sàng hy sinh cả
tính mạng của mình để giành lại cuộc sống bình yên cho nhân
dân…
Tuy nhiên, Đảng cũng nghiêm khắc kiểm điểm, chỉ ra những hạn
chê,ë thiếu sót cả trong nhận thức và thực tiễn. Văn kiện Đại hội
Đảng X đã chỉ ra: "Nổi lên là năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu
của Đảng còn nhiều mặt chưa đáp ứng yêu cầu của tình hình
mới; chậm làm sáng tỏ nhiều vấn đề lý luận về chủ nghĩa xã hội
ở nước ta, về sự lãnh đạo của Đảng với công tác xây dựng Đảng…
tổ chức thực hiện vẫn là khâu yếu" Nhất là "nguy cơ tham nhũng,
quan liêu đã nổi lên như một mối đe dọa sự tồn vong của Đảng
và chế độ". Những yếu kém khuyết điểm trong công tác xây dựng
Đảng tác động lẫn nhau, đan xen nhau hết sức phức tạp vừa cản
trở công cuộc đổi mới, vừa làm mất lòng tin nghiêm trọng trong
nhân dân. Đúng như tổng kết của Đảng trong Văn kiện Đại hội X
nhận định: Nếu như những thành tựu đổi mới đã làm hạn chế
tác động tiêu cực của "bốn nguy cơ" thì ngược lại, những thiếu sót
khuyết điểm trong công tác xây dựng Đảng lại làm cho "bốn nguy
cơ" đó trở nên phức tạp hơn!
Các văn kiện về xây dựng Đảng cũng tập trung giải đáp câu hỏi:
Tại sao Đảng ta lãnh đạo công cuộc đổi mới, phát triển kinh tế
đất nước 20 năm qua đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý
nghĩa lịch sử mà công tác xây dựng Đảng - nhiệm vụ được xác
định là then chốt - lại còn nhiều yếu kém? Tại sao trước đây đất
nước còn nhiều khó khăn, dân "bữa no, bữa đói" thì đảng viên lại
lặn lội với phong trào, bám sát quần chúng?
Nguyên nhân của mọi nguyên nhân là Chủ nghĩa cá nhân trong
Đảng chưa được đẩy lùi, trong khi trách nhiệm với tập thể, tinh
thần "mình vì mọi người" lại sút giảm; một bộ phận không nhỏ
cán bộ, đảng viên đi ngược lại với phẩm chất của người đảng
viên, phai nhạt lý tưởng, thoái hóa biến chất, nói không đi đôi với
làm. Văn kiện Đại hội X nghiêm khắc chỉ ra: "Một bộ phận cán
bộ, đảng viên, kể cả một số cán bộ chủ chốt, yếu kém về phẩm
chất và năng lực, vừa thiếu tính tiền phong, gương mẫu, vừa
không đủ trình độ hoàn thành nhiệm vụ…" Đó là cán bộ, đảng
viên, còn tổ chức Đảng, nhất là cấp cơ sở thì cũng không ít nơi
rệu rã, sinh hoạt hình thức, mất dân chủ và thủ tiêu đấu tranh,
"thậm chí có những tổ chức cơ sở Đảng tê liệt, mất sức chiến
đấu…". Chính vì tổ chức Đảng yếu kém nên đã không quản lý
được đảng viên. Có cơ sở để khẳng định rằng hầu hết những cán
bộ đảng viên bị khởi tố trong thời gian qua, trước khi bị pháp
luật xử lý, đều là cán bộ đảng viên được tổ chức Đảng xếp loại
hoàn thành tốt nhiệm vu, mặc dù thời gian thực hiện hành vi
phạm tội khá dài. Và hành vi phạm tội của những đảng viên đó
cũng không do tổ chức Đảng trực tiếp quản lý phát giác. Một tổ
chức Đảng vững mạnh thì tình hình phải là ngược lại…
Nếu như tại Đại hội Đảng VI, yếu kém được chỉ ra là trong hoạch
định đường lối phát triển kinh tế; trong tư duy xây dựng đất
nước thì những hạn chế được chỉ ra ở Đại hội X chính là tình
trạng sa sút phẩm chất đảng viên trong Đảng. Và đây cũng là kẻ
thù nguy hiểm nhất đang thách đố vai trò lãnh đạo của Đảng.
Hạn chế của công tác tư tưởng trong những năm qua là chưa
tuyên truyền cho toàn Đảng, toàn dân nhận mặt đầy đủ kẻ thù
nguy hiểm nhất đó của Đảng. Thậm chí còn có luồng ý kiến rất
sai lầm cho rằng, tham nhũng là khó loại trừ, là "chất nhờn" rà
trơn tổ chức lãnh đạo Đảng ở cơ sở (!).
Nghị quyết Đại hội X cũng đã đề ra 9 nhiệm vụ và giải pháp lớn

trong công tác xây dựng Đảng của nhiệm kỳ tới. Nhưng thực tiễn
cho thấy để thực hiện được, nhất là chống suy thoái trong Đảng
còn đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của toàn Đảng, toàn dân. Bởi lẽ, đây
không phải là lần đầu tiên những hạn chế, yếu kém của Đảng
được chỉ ra mà nó đã được phê phán, cảnh báo ngay từ Đại hội
Đảng VI (1986). Thậm chí, ở nhiệm kỳ Đại hội VIII, Đảng ta đã
từng đề ra riêng một Nghị quyết lãnh đạo chuyên đề - Nghị quyết
Trung ương 6 (lần 2) về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng,
nhưng kết quả thì "chưa đạt yêu cầu đề ra, chưa tạo được chuyển
biến cơ bản, chưa góp phần tích cực ngăn chặn và đẩy lùi tệ
tham nhũng, lãng phí, quan liêu". (Báo cáo công tác xây dựng
Đảng Đại hội X).
Phải nói rằng đấu tranh với những tha hóa, biến chất trong Đảng
là một mặt trận vô cùng khó khăn và phức tạp, khó khăn phức
tạp hơn rất nhiều trên các lĩnh vực khác của đời sống kinh tế, xã
hội. Vì đây là cuộc đấu tranh với chính mình, với chính đồng chí,
đồng đội mình, cuộc chiến với "giặc nội xâm", trong khi "đồng
tiền và quyền lực" lại có sức cám dỗ, quyến rũ như một thứ
thuốc nghiện…Ví dụ như, năm 1986 Đảng ta phát hiện sai lầm
trong đường lối kinh tế dẫn đến "ngăn sông, cấm chợ" chia cắt thị
trường, thì ngay lập tức những giải pháp đề ra để tháo gỡ được
toàn Đảng, toàn dân đồng tình ủng hộ, tạo nên phong trào, cùng
nhau "xắn tay" vào thực hiện - ý Đảng hợp với lòng dân. Còn
chống tham nhũng, tiêu cực mặc dù cũng được toàn Đảng, toàn
dân đồng tình, nhưng trong số những người có điều kiện tham
nhũng, tiêu cực thì chưa phải tất cả đã ủng hộ. Thậm chí, những
người đã "trót nhúng chàm" còn tìm mọi cách đối phó quyết liệt,
cho dù bên ngoài vẫn "lớn tiếng" ủng hộ, chấp hành Nghị quyết
của Đảng. Vì chống tham nhũng, tiêu cực đồng nghĩa với loại họ
ra khỏi bộ máy lãnh đạo của Đảng, loại khỏi quyền lực, mất
bổng lộc… Đảng ta nhận thấy rõ điều đó, lẽ ra phải trên cơ sở
phân tích biện chứng đó để có biện pháp xử lý tương ứng, nhưng
vừa qua, các biện pháp xử lý kỷ luật của Đảng có lúc, có nơi
chưa nghiêm. Nhiều trường hợp vi phạm, xử lý còn chậm, rườm
rà trong thủ tục hành chính. Cá biệt có trường hợp khuyết điểm
ở vị trí này, lại "bắn" sang vị trí khác, còn quan trọng hơn… Đây
thực chất là kết quả của "những toan tính cá nhân", những quan
hệ giằng dịt thiếu trong sáng, chứ không có cơ quan quản lý, tổ
chức cán bộ nào của Đảng lại chỉ đạo đưa cán bộ kỷ luật ở nơi
này, sang nơi khác; lại chỉ đạo đề bạt bổ nhiệm, đưa vào "nguồn"
cả cán bộ có đơn kiện cáo, phẩm chất yếu kém…Đúng như kiểm
điểm của Đảng đã chỉ ra: "vẫn còn tình trạng "chạy chức", "chạy
quyền", "chạy tội", "chạy bằng cấp". Một nguyên nhân nữa là
trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm người đứng đầu không được
xác định rõ, mọi khuyết điểm, yếu kém đều đổ lỗi cho tập thể.
Đây là vấn đề Đại hội Đảng X nghiêm khắc chỉ ra để khắc phục.
*
* *
Sau 20 năm đổi mới, chưa bao giờ thời cơ, vận hội dân tộc lại
lớn như hiện nay. Có ý kiến nhận định là "thời cơ vàng". Thời cơ,
vận hội của dân tộc cũng chính là thời cơ, vận hội của Đảng.
Cách mạng là đổi mới. Con tàu đổi mới đang tiến về phía trước,
hợp với xu thế thời đại, bằng tốc lực thắng lợi thần thánh của các
cuộc kháng chiến trường kỳ; bằng tốc lực "thành tựu to lớn, có ý
nghĩa lịch sử" của 20 năm đổi mới... Đảng ta là Đảng cầm quyền,
Đảng khởi xướng và lãnh đạo công cuộc đổi mới và hiện nay
Đảng ta tiếp tục lãnh đạo công cuộc đổi mới. Nhưng cũng chính
vì thế mà lịch sử đòi hỏi Đảng phải tự đổi mới mình để đủ năng
lực và phẩm chất đáp ứng với yêu cầu của công cuộc đổi mới. Và
đương nhiên, trước hết Đảng ta phải "tăng cường xây dựng Đảng
về chính trị, hoàn thiện đường lối đổi mới, nâng cao năng lực tổ
chức thực hiện…", nhất là cần cụ thể hóa cương lĩnh, đường lối,
chiến lược phát triển kinh tế-xã hội và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc
nhằm gắn kết chặt chẽ và đồng bộ các nhiệm vụ, thực hiện
nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then
chốt và phát triển văn hoá - nền tảng tinh thần của xã hội. Văn
kiện Đại hội Đảng X cũng chỉ ra nhiệm vụ của Đảng "phải nắm
vững, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lê-nin, tư
tưởng Hồ Chí Minh, kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp
của dân tộc… chống giáo điều, bảo thủ, trì trệ hoặc đổi mới vô
nguyên tắc, chủ quan, nóng vội"… Nhất là Đảng phải khắc phục
bằng được sự sa sút phẩm chất của một bộ phận trong Đảng thì
Đảng mới phát triển được. Đảng là "lực lượng tinh hoa nhất của
dân tộc". Tôn chỉ, mục đích trước sau như một của Đảng là:
Đảng không có lợi ích gì khác ngoài lợi ích của giai cấp, của dân
tộc và của nhân dân.
Hơn bao giờ hết, lúc này Đảng phải nhìn thẳng vào sự thật để
"bốc thuốc" chữa căn bệnh thoái hoá trong Đảng. Lê-nin cũng
căn dặn: "Chúng ta (Đảng) phải cải tiến bộ máy của chúng ta,
thành một cơ quan thực sự gương mẫu" (Bàn về kiểm kê kiểm
soát, tr 204, NXB Chính trị quốc gia, 1998)…Văn kiện của Đảng
cũng chỉ ra phải chống chủ nghĩa cá nhân trong Đảng. Đã đến
lúc, bằng thực tiễn, Đảng phải khẳng định được cán bộ cấp cao,
cơ quan cấp cao của Đảng, Nhà nước, Quốc hội và Chính phủ
không có biểu hiện suy thoái, không tham nhũng tiêu cực, tiến
tới làm trong sạch cán bộ đảng viên chủ chốt cấp Bộ, cấp tỉnh,
ngành… làm thường xuyên, làm liên tục, từng bước "cuốn chiếu"
đến từng đảng viên ở cơ sở, thì nhất định tham nhũng tiêu cực sẽ
được từng bước đẩy lùi, lòng tin của nhân dân với Đảng ngày
càng được củng cố và tăng cường.
Nghị quyết Đại hội Đảng X đã chỉ rõ: "Xử lý kịp thời, nghiêm
minh, công khai theo kỷ luật Đảng và pháp luật của Nhà nước
đối với những cán bộ và công chức tham nhũng, bao che cho
tham nhũng, gây thiệt hại về tài sản của Nhà nước, của nhân
dân, dù người đó ở chức vụ nào, đương chức hay đã nghỉ hưu.
Tịch thu tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng…" Làm được như
thế mới hạn chế được thất thoát, mới ngăn chặn được tình trạng
chạy án, mới giúp được cơ quan chức năng điều tra khách quan,
mới tạo điều kiện cho cấp dưới và nhân dân mạnh dạn đấu
tranh…
Với tinh thần lấy phòng ngừa là chính, đi đôi với "chống", Đảng
ta phải rất coi trọng "xây", kịp thời biểu dương khuyến khích,
phát động học tập, nhân rộng những tập thể, cá nhân điển hình
gương mẫu, chấp hành kỷ luật Đảng, dũng cảm đấu tranh và có
những cách làm tốt nhằm phát huy dân chủ, chống tham nhũng
tiêu cực. Đây là một trong những nhiệm vụ mà có lúc chưa được
coi trọng đúng mức.
Đảng phải chọn được đội ngũâ những người làm công tác cán bộ
từ Trung ương đến cơ sở vừa cóá tâm, vừa có tầm, đủ đức, đủ tài
để tham mưu cho Đảng bổ nhiệm, đề bạt được những cán bộ,
đảng viên có đức, có tài vào nắm giữ các cương vị lãnh đạo của
Đảng và kịp thời đưa ra khỏi tổ chức những đảng viên thoái hoá,
biến chất. Đề cập về đổi mới công tác cán bộ trong nhiệm kỳ Đại
hội X, Đảng ta đã khẳng định "Nhiệm vụ quan trọng nhất là xây
dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, trước hết là cán bộ lãnh đạo cấp
chiến lược và người đứng đầu tổ chức các cấp, các ngành của hệ
thống chính trị…"
Một điểm nhấn mới trong tư tưởng chỉ đạo của Đảng là tăng
cường vai trò giám sát, phản biện của nhân dân và các tổ chức xã
hội đối với các hoạt động của Đảng, để công tác xây dựng Đảng
không chỉ là nhiệm vụ của Đảng mà còn là của toàn dân. Và khi
được toàn dân tham gia xây dựng Đảng thì nhất định những suy
thoái trong Đảng sẽ được khắc phục, như trong Diễn văn bế mạc
Đại hội X, Tổng bí thư Nông Đức Mạnh nhấn mạnh: "Chúng ta
nhất quyết tạo nên một sự chuyển biến rõ rệt và đạt tới chất
lượng cao hơn trong việc thực hiện nhiệm vụ then chốt xây dựng
Đảng, làm cho Đảng ta luôn xứng đáng là đội tiên phong của giai
cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao
động và của dân tộc Việt Nam…".
Huy Thiêm
Phát triển văn hoá-nền tảng tinh thần của xã hội
Phát triển văn hoá- nền tảng tinh thần của xã hội là một nội
dung quan trọng được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X nêu lên
trong phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội trong
giai đoạn 2006-2010. Nội dung trên vừa thể hiện sự tổng kết
khái quát nhất qui luật sinh tồn và phát triển của dân tộc ta
trong suốt tiến trình lịch sử dựng nước và giữ nước, của cách
mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, vừa mang ý nghĩa
thời sự trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước hiện nay...
Trong văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X còn khẳng
định vai trò, vị trí của phát triển văn hoá trong mối quan hệ của
các nhiệm vụ trọng tâm: "Bảo đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ
phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt với
phát triển văn hoá- nền tảng tinh thần của xã hội".
Nền tảng tinh thần của xã hội
Nền tảng tinh thần là yếu tố cơ bản nhất quyết định số phận của
dân tộc ta trước những thử thách nghiệt ngã, sống còn của các
cuộc chiến tranh xâm lược cũng như trước các biến cố nội tại lớn
lao có tính cách mạng. Nền tảng tinh thần với những giá trị văn
hoá tinh thần được hình thành từ sự vận động của dân tộc, ở
mỗi thời kỳ lịch sử lại có những yêu cầu, sắc thái riêng cần được
bồi đắp, hoàn thiện.
Thời kỳ Hùng Vương dựng nước là kết quả tất yếu, là đỉnh cao
của sự phát triển của các nền văn hoá Hoà Bình, Bắc Sơn, văn
hoá Đông Sơn, văn hoá Sông Hồng. Thời kỳ dựng nước đầu tiên
ấy lại tạo nên tiền đề cơ bản cho công cuộc đấu tranh vừa chống
ách nô lệ, sự đồng hoá của hàng ngàn năm Bắc thuộc, vừa tiếp
nhận, học hỏi các yếu tố văn minh, tiến bộ từ bên ngoài để quật
khởi giành lại độc lập tự chủ vào thế kỷ 10 và xây dựng nên các
nền văn minh Đại Việt thời Lý- Trần, Lê- Nguyễn ở các thế kỷ
tiếp theo.
Cũng chính nền độc lập tự chủ gắn với những nền văn minh phát
triển cao đó tạo dựng, củng cố vững chắc nền tảng văn hoá tinh
thần của dân tộc Việt Nam, tạo nên sức mạnh chiến thắng mọi
đạo quân xâm lược trong lịch sử.
Cũng chính nền tảng tinh thần với những giá trị hàng đầu là lòng
yêu nước, ý chí bất khuất của dân tộc Việt Nam đã được Đảng ta
khơi dậy bằng đường lối đúng đắn, tổ chức khoa học để phát huy
đến cao độ cùng các nội dung mới của cuộc cách mạng xã hội
chủ nghĩa làm nên sức mạnh chưa từng có của Cách mạng
Tháng Tám vĩ đại.
Nền tảng tinh thần là cội nguồn sức mạnh để toàn Đảng, toàn
dân, toàn quân ta tiến hành liên tiếp các cuộc kháng chiến thần
thánh đánh thắng ba đế quốc to, giành lại trọn vẹn non sông bờ
cõi, độc lập và thống nhất Tổ quốc, cả nước cùng tiến lên chủ
nghĩa xã hội. Không có nền tảng tinh thần- sức mạnh của ý chí
độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội, hàng triệu, hàng triệu người
con Việt không thể sẵn sàng đổ máu, hi sinh vì thắng lợi trong
kháng chiến. Không có nền tảng tinh thần của cả dân tộc, không
có đường lối và nghệ thuật tiến hành chiến tranh chắc thắng, biết
đánh và biết giành thắng lợi từng bước tiến đến giành thắng lợi
hoàn toàn.
Nền tảng tinh thần, trong bất cứ hoàn cảnh lịch sử nào cũng là
động lực mạnh mẽ, quí báu nhất, thiêng liêng nhất của mỗi quốc
gia- dân tộc. Sau thắng lợi huy hoàng của cuộc kháng chiến
chống Mỹ cứu nước, những sai lầm của căn bệnh chủ quan duy ý
chí và tác động tiêu cực của sự duy trì quá lâu cơ chế kinh tế tập
trung, quan liêu, bao cấp cùng với những biến động trong tình
hình khu vực và thế giới, nền kinh tế đất nước đã lâm vào khủng
hoảng, kéo theo những khó khăn nhiều mặt trong xã hội và cuộc
sống của nhân dân.
Những khó khăn, trì trệ, yếu kém trong sự điều hành, quản lý
kinh tế và đời sống đã nảy sinh những suy nghĩ dao động, hoài
nghi ở một số người về tương lai của đất nước. Song khát vọng và
niềm tin vượt khỏi khủng hoảng, chiến thắng đói nghèo, lạc hậu
vẫn cháy bỏng trong các cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân
dân ta.
Đổi mới tư duy kinh tế- xã hội phát hiện những nhân tố mới,
điển hình mới, sáng kiến, cách làm mới từ cuộc sống, Đảng ta đã
khởi xướng công cuộc đổi mới toàn diện đất nước. Đổi mới- một
sự nghiệp có ý nghĩa cách mạng đã diễn ra trên toàn đất nước ta
hơn hai mươi năm qua là một sự nghiệp của "ý Đảng lòng Dân"
hợp qui luật và đã đưa lại những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch
sử, tạo nên những biến đổi sâu sắc trong mọi mặt đời sống xã
hội, tạo nên những tiền đề vững chắc để đất nước ta tiến hành sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá.
Trong quá trình đổi mới, Đảng ta đã sớm khẳng định "văn hoá là
nền tảng tinh thần của xã hội" (Hội nghị BCH Trung ương lần thứ
4, khoá VII, tháng 1-1993), khẳng định vai trò động lực của văn
hoá trong công cuộc Đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất
nước.
Đến hội nghị BCH Trung ương lần thứ 5, khoá VIII (tháng 7-
1998) đã đề cập một cách toàn diện những nội dung cốt lõi nhất
của vấn đề xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc...
Cùng với những Nghị quyết về xây dựng chỉnh đốn Đảng và các
nghị quyết, chỉ thị liên quan khác, hệ thống các quan điểm của
Đảng ta nhằm xây dựng văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội
trong thời kỳ mới đã được hoàn thiện, làm cơ sở cho việc phát
triển văn hoá, phát huy vai trò của văn hoá trong việc tạo nên sự
đồng thuận của xã hội, phát huy tính tích cực của cán bộ, đảng
viên và quần chúng nhân dân đối với đường lối, chủ trương của
Đảng và Nhà nước, quyết tâm đưa công cuộc đổi mới trở thành
hiện thực sinh động trên khắp mọi lĩnh vực, trên mọi vùng quê
hương đất nước.
Bản lĩnh và bản sắc văn hoá Việt , con người Việt
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá thực chất là một cuộc cách mạng
kinh tế- xã hội, khoa học kỹ thuật và văn hoá lớn lao và sâu sắc.
Cuộc cách mạng này không chỉ làm thay đổi cơ bản phương thức
làm ra của cải vật chất mà còn làm thay đổi cả lối sống dựa trên
nền sản xuất nông nghiệp nhỏ lẻ, phân tán.
Công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với nền kinh tế thị trường
phát triển và quá trình đô thị hoá diễn ra với tốc độ cao đã, đang
và sẽ làm thay đổi bộ mặt của đất nước từ hệ thống cơ sở hạ tầng
chung đến những điều kiện, cách thức làm việc, quan hệ xã hội
và sinh hoạt hàng ngày.
Thị trường, công nghiệp, đô thị đã và đang "tấn công" vào mỗi
ngõ xóm làng quê, mọi góc phố, khu dân cư, những phương tiện
và phương thức mới trong ăn, mặc, ở, đi lại, giao tiếp xã hội đã
và đang đến với mỗi gia đình, mỗi người. Cuộc sống sẽ trở nên
tốt đẹp hơn, nhiều phương tiện hơn. Nhiều giá trị truyền thống
có thể bị thay đổi...
Những đổi thay lớn và nhỏ, nhỏ đến từng chi tiết, hành vi đã diễn
ra ở các nước tiến hành công nghiệp hoá trên khắp các châu lục
ngoài những điều tốt đẹp trong thực tế đều dẫn đến những biến
động xã hội, văn hoá to lớn, đều ít nhiều có những tác động tiêu
cực, thậm chí đổ vỡ. Sự phân hoá theo hai cực giàu- nghèo, sự
tác động của đồng tiền, sự phát triển của lối sống cá nhân, thực
dụng, sự thay đổi và rạn nứt ngay trong gia đình, sự "bỏ rơi"
người già, người ít khả năng hiểu biết, nắm bắt và xử lý thông
tin...
Tất cả những khả năng đó đều có thể xảy ra, đặc biệt là trong
điều kiện kinh tế- xã hội của một nước nghèo, hậu quả chiến
tranh còn nặng nề như nước ta. Mặt khác, quá trình công nghiệp
hoá, hiện đại hoá cũng gắn liền với quá trình hội nhập quốc tế.
Sự tác động từ bên ngoài trên nhiều hướng, nhiều lĩnh vực trong
đó có văn hoá, lối sống, trong đó có cả "sự xâm lăng văn hoá"
thực tế là những nguy cơ làm mai một, nhạt nhoà bản sắc văn
hoá và ở một góc độ, một chừng mực nào đó là bản lĩnh con
người Việt Nam.
Tất cả những khả năng trên đều là những nguy cơ, những thách
thức mới đòi hỏi toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta phải xây
dựng, củng cố vững chắc nền tảng tinh thần của xã hội để luôn
luôn làm chủ quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chủ động
thực hiện hội nhập quốc tế, để văn hóa thực sự "vừa là mục tiêu
vừa là động lực phát triển kinh tế- xã hội".
Kiểm điểm quá trình thực hiện đổi mới toàn diện đất nước, Báo
cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội
Đảng toàn quốc lần thứ X đã đánh giá: "Hoạt động văn hoá,
thông tin phát triển đa dạng hơn, góp phần nâng cao đời sống
văn hoá của nhân dân, làm tăng hiệu quả công tác giáo dục
chính trị, tư tưởng, phổ biến pháp luật; phong trào xây dựng đời
sống văn hoá ở cơ sở phát triển sâu rộng hơn. Hoạt động báo chí,
phát thanh, truyền hình được đổi mới về nội dung, tăng qui mô,
mở rộng phạm vi tới vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc
thiểu số và ra nước ngoài".
Đồng thời, Báo cáo chính trị cũng nêu rõ: "Lĩnh vực văn hoá, xã
hội còn nhiều vấn đề bức xúc chậm được giải quyết". Cụ thể là:
"Việc xây dựng nếp sống văn hoá chưa được coi trọng đúng mức.
Tình trạng suy thoái, xuống cấp về đạo đức, lối sống, sự gia tăng
tệ nạn xã hội và tội phạm đáng lo ngại, nhất là trong lớp trẻ.
Quản lý nhà nước về văn hoá còn nhiều sơ hở, yếu kém. Đấu
tranh ngăn ngừa văn hoá phẩm độc hại chưa được chú ý đầy đủ,
còn nhiều khiếm khuyết, bất cập".
Nguyên nhân của những yếu kém, khiếm khuyết và bất cập trên
được Đảng ta thẳng thắn chỉ ra. Đó là so với đổi mới tư duy kinh
tế, việc đổi mới tư duy về các vấn đề văn hoá và xã hội, về cơ chế
quản lý văn hoá, xã hội và về hội nhập văn hoá, xã hội còn chậm,
vẫn nặng tư tưởng coi việc giải quyết các vấn đề xã hội là trách
nhiệm của Nhà nước, chưa thu hút được các thành phần kinh tế,
các nguồn lực cho phát triển, nhiều quyết định đề ra nhưng thực
hiện không đạt kết quả như mong muốn.
Trong bối cảnh của đời sống mọi mặt đang có nhiều đổi thay
nhanh chóng, không ai trong chúng ta không nhận thấy và không
lo âu, bức xúc trước những diễn biến, những hiện tượng tiêu cực
không lành mạnh đang diễn ra có nguyên do ở sự suy thoái,
xuống cấp của tư tưởng, đạo đức và lối sống.
Sự nhạt phai lý tưởng, lối sống cá nhân, thực dụng, chạy theo
đồng tiền, vô trách nhiệm, vô cảm, tệ nạn quan liêu, tham
nhũng, lãng phí cùng các tệ nạn xã hội khác đã len lỏi và lây lan
khá mạnh trong cuộc sống của chúng ta. Những thói tật hưởng
thụ, đua đòi xô bồ cùng sự yếm thế cũng đang tồn tại và có nguy
cơ lây lan kìm hãm chí tiến thủ trong một bộ phận thanh thiếu
niên...
Nhận thức rõ những khó khăn và nguy cơ tác động xấu từ mặt
trái của sự phát triển, tác động tiêu cực của kinh tế thị trường,
đánh giá đúng những kết quả, tiến bộ trong văn hoá cùng thực tế
sa sút trong đạo đức, lối sống của một bộ phận xã hội và sự lệch
lạc, hạn chế bất cập trong quản lý, điều hành, Đảng ta đã nêu lên
quan điểm phát triển bền vững, gắn kết sự tăng trưởng kinh tế
với phát triển văn hoá, phát triển con người.
Báo cáo chính trị tại Đại hội X đã khẳng định nhiệm vụ phát
triển văn hoá đã được nêu lên trong Chiến lược phát triển kinh
tế- xã hội 10 năm 2001-2010 là "làm cho văn hoá thấm sâu vào
từng khu dân cư, từng gia đình, từng người, hoàn thiện hệ giá trị
mới của con người Việt Nam, kế thừa các giá trị truyền thống của
dân tộc ta và tiếp thụ tinh hoa văn hoá của loài người, tăng sức
đề kháng chống văn hoá đồi trụy, độc hại. Nâng cao tính văn hoá
trong mọi hoạt động kinh tế, chính trị, xã hội và sinh hoạt của
nhân dân".
Định hướng cơ bản phát triển văn hoá- nền tảng tinh thần của xã
hội, Báo cáo chính trị của BCH Trung ương tại Đại hội Đảng toàn
quốc lần thứ X đã nêu rõ: "Xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã
hội và con người trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Bảo
đảm sự gắn kết giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế là trung tâm,
xây dựng Đảng là then chốt với phát triển văn hoá- nền tảng tinh
thần của xã hội. Đặc biệt coi trọng nâng cao văn hoá lãnh đạo và
quản lý, văn hoá trong kinh doanh và văn hoá trong nhân cách
của thanh niên, thiếu niên, chống những hiện tượng phản văn
hoá, phi văn hoá... ".
Định hướng cơ bản trên không chỉ nhấn mạnh vị trí, vai trò của
phát triển văn hoá là một trong ba nhiệm vụ trọng tâm trong giai
đoạn phát triển mới của đất nước mà còn khẳng định việc bảo
đảm sự gắn kết giữa các nhiệm vụ đó. Định hướng trên là sự tiếp
nối nhất quán với quan điểm và đường lối cách mạng, đường lối
văn hoá của Đảng ta trong suốt tiến trình lãnh đạo cách mạng
Việt Nam, đồng thời là sự phát triển mới, khẳng định nhân tố
con người là trung tâm, khẳng định vai trò của quần chúng nhân
dân trong mọi giai đoạn cách mạng và phát triển đất nước và ý
nghĩa thực tiễn "văn hoá vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự
phát triển kinh tế- xã hội".
Trước những yêu cầu, nhiệm vụ mới của sự nghiệp công nghiệp
hoá, hiện đại hoá, trước thực tế lãnh đạo quản lý còn nhiều hạn
chế, bất cập, hoạt động kinh doanh ngày càng phát triển mới mẻ
và sôi động cùng những lệch lạc, yếu kém bộc lộ rõ nét trong lối
sống xã hội và đời sống văn hoá, định hướng văn hoá của Đảng
ta đặc biệt coi trọng nâng cao văn hoá lãnh đạo và quản lý, văn
hoá trong kinh doanh và văn hoá trong nhân cách của thanh
niên, thiếu niên, chống những hiện tượng phản văn hoá, phi văn
hoá.
Định hướng phát triển văn hoá- nền tảng tinh thần của xã hội
cũng nêu lên những phương hướng, nhiệm vụ cụ thể đẩy mạnh
việc xây dựng đời sống văn hoá đại chúng và môi trường văn hoá
lành mạnh. Bồi dưỡng các tài năng văn hoá, khuyến khích sáng
tạo nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật cùng các nhiệm vụ phát
triển mạnh và nâng cao chất lượng các hoạt động thông tin đại
chúng, xúc tiến xã hội hoá các hoạt động văn hoá, nghệ thuật,
thông tin và mở rộng giao lưu văn hoá, thông tin với thế giới.
* *
Định hướng phát triển văn hoá- nền tảng tinh thần của xã hội là
sự tổng kết lý luận và thực tiễn cách mạng, đổi mới và phát triển
của đất nước ta cùng với những bài học và kinh nghiệm phát
triển của các nước trên thế giới, vừa phù hợp với yêu cầu, nhiệm
vụ mới của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước vừa
phù hợp với quan điểm tiên tiến nhất của thế giới về phát triển
nói chung và phát triển văn hoá nói riêng.
Thực tế sống động của công cuộc đổi mới và bước đầu tiến hành
công nghiệp hoá, hiện đại hoá hơn hai mươi năm qua diễn ra
trên đất nước ta là sự thể hiện chân xác sự đúng đắn các quan
điểm về đường lối phát triển của Đảng ta về kinh tế chính trị, văn
hoá, xã hội, là cơ sở cho nhận thức, niềm tin của cán bộ, đảng
viên và mọi đối tượng nhân dân ta vào những định hướng phát
triển mới.
Thực tế sự tăng trưởng kinh tế chung của đất nước đã không

những không tách rời với phát triển văn hoá, xã hội mà đã tạo
điều kiện thúc đẩy các tiến bộ trong văn hoá xã hội. Những giá
trị tinh thần truyền thống của dân tộc ta tiếp tục được phát huy
trong điều kiện mới. Cùng với nhiều nghìn tỉ đồng từ ngân sách
Nhà nước mỗi năm cung cấp để bảo đảm thực hiện các công tác
chính sách, hàng nghỉn tỉ đồng khác từ ngân sách các địa
phương và đặc biệt, đạo lý "uống nước nhớ nguồn", "ăn quả nhớ
người trồng cây", lá lành đùm lá rách" luôn thường trực trong đời
sống tình nghĩa của nhân dân ta.
Khắp mọi miền quê đất nước, ở đâu cũng có người ăn nên làm
ra, giàu có lên nhưng không ở đâu không có những hình ảnh,
nhưng tấm gương, những câu chuyện tình người "đền ơn đáp
nghĩa", "thương người như thể thương thân". Đói nghèo, hoạn
nạn, thiên tai của mỗi người, mỗi gia đình, mỗi thôn xóm bản
làng đều được cộng đồng, được cả nước quan tâm, chia xẻ, đỡ
đần.
Những khó khăn, tiêu cực và tệ nạn xã hội nảy sinh làm cuộc
sống thêm nhiều bức xúc, làm đây đó có những người dao động,
suy giảm niềm tin nhưng cả xã hội đồng thuận với những quyết
sách, những biện pháp giải quyết của Đảng và Nhà nước, chung
lòng chung sức đấu tranh...
Ý chí, khát vọng công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, vượt
qua đói nghèo, lạc hậu, độc lập tự do và chủ nghĩa xã hội hướng
tới mục tiêu "dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh" vẫn luôn luôn bùng cháy trong mỗi con người Việt
Nam. Đó là nền tảng tinh thần vững chắc, là bản sắc, bản lĩnh
của con người Việt , văn hoá Việt trong vận hội mới.
Mạnh Hùng
Dân chủ và quyền lực
Đất nước đang bước vào một thời kỳ phát triển mới trong một
bối cảnh chưa từng có. Có thể nói, chúng ta đang ở vào thời điểm
mà mỗi cơ hội đều tiềm ẩn thách thức và ngược lại.
Cơ cấu quyền lực cũng như cơ chế vận hành bộ máy quyền lực
của đất nước đang đứng trước những đòi hỏi mới vô cùng nóng
bỏng.
Nhân dân ta thực hiện quyền làm chủ đất nước thực sự của mình
như thế nào? Việc xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền
XHCN trong điều kiện Đảng độc tôn lãnh đạo ra sao? Chúng ta
phải làm gì để tạo ra một cơ chế khoa học và hữu hiệu giải
phóng được sức lao động sáng tạo sung mãn của con người Việt ?
Từ nhiều năm nay, những câu hỏi đó vẫn luôn trăn trở trong tâm
trí ta và giờ đây dường như chúng đã mang nội hàm lớn hơn
nhiều. Biết bao nguồn lực quí giá của đất nước đang bị tắc
nghẽn, bị tước đoạt, hủy hoại làm lòng ta đau thắt. Làm gì để
chặn đứng tình trạng nguy hại đó, làm gì để khơi mở các nguồn
lực cho đất nước có thể cất cánh?
Chưa bao giờ thế và lực của nước ta mạnh như bây giờ, nhưng đó
là khi chúng ta so sánh với chính mình, còn với thế giới thì Việt
Nam vẫn đang ở trong "vùng trũng" về trình độ phát triển, đang
đứng trước nguy cơ tụt hậu ngày càng xa hơn. Chúng ta đã xác
lập cơ chế đúng đắn Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân
làm chủ, nhưng việc vận hành cơ chế này sao cho khoa học, nhịp
nhàng, thông suốt và có hiệu quả là cả tổng thể một loạt vấn đề
rất hệ trọng vì nó liên quan, tác động trực tiếp đến những khía
cạnh nhạy cảm, phức tạp và căn cốt nhất của thể chế, của đời
sống chính trị, kinh tế, xã hội. Vận mệnh của chế độ XHCN,
tương lai của đất nước đòi hỏi chúng ta phải nhìn thẳng vào sự
thật, vừa thấy được thành tựu, vừa nhận diện thật rõ những bất
cập, những sai lầm, thiếu sót, những trở lực để hóa giải, khắc
phục với những bước đi phù hợp. Chúng ta không có sự lựa chọn
nào khác!
Thực tiễn xây dựng Nhà nước trong hơn 60 năm qua đã chứng tỏ
dân chủ XHCN là bản chất của chế độ mới ở nước ta. Điều gì đã
giúp cho Nhà nước ta vượt qua tất cả những thử thách cam go,
tình thế hiểm nghèo “ngàn cân treo sợi tóc” trong các cuộc chiến
tranh cứu nước trước đây cũng như ở thời điểm “chuyển dời dâu
bể” sau khi chế độ XHCN sụp đổ ở Liên Xô và Đông Âu? Một
trong những nhân tố quan trọng nhất, đó chính là sự gắn bó của
toàn dân ta với Nhà nước XHCN của mình. Dù chưa hoàn thiện
và còn mang trong mình nhiều khuyết tật, nhưng đó là Nhà nước
do chính dân ta gây dựng nên và Nhà nước đó lại phục vụ chính
dân ta.
Dân chủ là bản chất xã hội tiến bộ, là thước đo trình độ phát
triển của mỗi xã hội. Cách đây vài chục năm, có người nói,
chúng ta đang “tập sự dân chủ”. Còn bây giờ, có lẽ cũng chưa thể
nói chúng ta đã hoàn toàn ra khỏi tình trạng đó. Vì vậy, xây dựng
nền dân chủ XHCN vẫn là một trong những nhiệm vụ lâu dài và
trọng yếu.Vấn đề cốt yếu là phải xây dựng, hoàn thiện Nhà nước
pháp quyền XHCN thực sự của nhân dân, do nhân dân, vì nhân
dân. Không có gì khác hơn là dân chủ phải được thể hiện và thực
hiện chủ yếu và trực tiếp nhất qua Nhà nước, bằng Nhà nước,
hay nói cách khác, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa chính
là công cụ thể hiện và thực hiện quyền làm chủ của nhân dân.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, dân chủ đã là một thực tiễn sống
động và đang trên đà phát triển với các thành tựu của sự nghiệp
đổi mới. Khí sắc Việt Nam hôm nay không chỉ biểu hiện ở tỷ lệ
tăng trưởng 8,4% GDP, không chỉ là bộ mặt các khu công
nghiệp, đô thị mới, các công trình lớn... mà còn lắng sâu trong
sự bình yên xã hội, yên ấm dưới những nếp nhà. Đổi mới không
phải là một khẩu hiệu chính trị khô khan mà đã trở thành cây
đời ăn sâu bén rễ trong lòng người. Dù đất nước còn nghèo,
người dân còn phải sớm tối bươn chải, lo toan, nhưng nhịp sống
khẩn trương, lành mạnh thường nhật và sự gắn kết của khối đại
đoàn kết dân tộc xung quanh hạt nhân lãnh đạo là Đảng Cộng
sản Việt Nam đang thắp lên niềm hy vọng lớn về tương lai tươi
sáng của dân tộc. Có thể khẳng định, ở nước ta, dân chủ đang
được thực hiện trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, xã hội, văn hoá,
chính trị, tư tưởng. Rõ ràng, việc bảo đảm quyền tự do dân chủ
của công dân trong Nhà nước pháp quyền XHCN không chỉ phụ
thuộc vào việc các quyền tự do dân chủ được quy định trong
pháp luật như thế nào, mà phụ thuộc rất nhiều vào việc trong
Nhà nước đó, các quyền tự do dân chủ được thực hiện trên thực
tế ra sao.
Nhưng không thể không nhận thấy rằng trong xã hội ta vẫn còn
tồn tại tình trạng "mù mờ luật pháp", người dân không biết thật
sự mình có quyền gì, còn không ít người trong bộ máy công
quyền thì lợi dụng sự "mù mờ luật pháp" đó của người dân cũng
như những khe hở của luật pháp để tự cho mình quyền hành xử
sai trái. Bên cạnh đó, tình trạng “phép vua thua lệ làng” đã và
đang trở thành một lề thói nghiêm trọng tại nhiều ngành, địa
phương- nơi mà họ tự đặt ra nhiều qui định trái khoáy, nhiều
loại “giấy phép con”, vô hiệu hóa các văn bản luật định, gây cản
trở, đảo lộn trật tự pháp lý. Vì thế, một đòi hỏi cấp bách là Nhà
nước pháp quyền XHCN cần sớm xây dựng hệ thống quy định
đầy đủ, minh bạch các quyền và nghĩa vụ công dân cũng như
trách nhiệm của Nhà nước trong việc quản lý xã hội, tôn trọng và
bảo vệ quyền tự do dân chủ của công dân. Trong xã hội mà pháp
luật có vị trí tối thượng thì công dân có quyền được biết một cách
công khai, rõ ràng mình có quyền gì và phải thực hiện nghĩa vụ
gì. Đặc biệt, trong Nhà nước pháp quyền XHCN, hoạt động lập
pháp về quyền, nghĩa vụ công dân cần hướng tới nguyên tắc quan
trọng: công dân được phép làm những gì pháp luật không cấm;
còn trong quan hệ với công dân thì cơ quan Nhà nước, công chức
chỉ được làm những gì pháp luật quy định.
Báo cáo chính trị Đại hội X của Đảng ta khẳng định: Dân chủ xã
hội chủ nghĩa vừa là mục tiêu, vừa là động lực của công cuộc đổi
mới. Xây dựng một xã hội dân chủ, trong đó cán bộ, đảng viên và
công chức phải thực sự là công bộc của nhân dân. Xác định các
hình thức tổ chức và có cơ chế để nhân dân thực hiện quyền dân
chủ trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội.
Mặc dù Đảng luôn xác định dân chủ vừa là mục tiêu vừa là động
lực của chế độ ta, nhưng trên thực tế, hiện tượng hạn chế, vi
phạm quyền dân chủ của người dân không phải là cá biệt, thậm
chí có những nơi tình trạng này diễn ra rất nhức nhối. Cần phải
khẳng định tình trạng đó không bắt nguồn từ bản chất của nền
dân chủ XHCN, từ “chế độ độc đảng” như các thế lực thù địch
vẫn rêu rao, mà trước hết do sự suy thoái về phẩm chất, đạo
đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên,
công chức và những sơ hở, bất cập của cơ chế, chính sách cùng
những thiếu sót trong công tác chỉ đạo, lãnh đạo. Mặt khác, có
một thực trạng nữa không kém phần nghiêm trọng là trong khi
“mở rộng dân chủ” thì nhiều nơi lại kéo theo sự buông lỏng quản
lý, coi thường kỷ cương, phép nước. Nhận rõ điều này, trong văn
kiện Đại hội X, Đảng đã gắn kết 2 vấn đề căn cốt nhất của chế độ
ta: Phát huy dân chủ XHCN phải gắn chặt với xây dựng và hoàn
thiện Nhà nước pháp quyền XHCN.
Đã từng có một thời, không ít người ngộ nhận rằng Nhà nước
pháp quyền là sản phẩm riêng của chủ nghĩa tư bản, nên nếu có
ai đó quá nhấn mạnh đến pháp quyền thì đôi khi khó tránh khỏi
bị qui kết là nhiễm “đầu óc tư sản”, “pháp lý đơn thuần”. Phải
thấy rõ, thực hiện pháp quyền là một trong những nguyên tắc cơ
bản nhất của Nhà nước XHCN. Còn Nhà nước XHCN khác về bản
chất với nhà nước tư sản ở chỗ: pháp quyền dưới chủ nghĩa xã
hội là công cụ thực hiện quyền làm chủ của nhân dân. Nhà nước
pháp quyền quản lý xã hội bằng pháp luật, điều đó có nghĩa là
việc sử dụng bất cứ công cụ nào cũng phải trong khuôn khổ
pháp luật.
Một vấn đề đích thực thuộc bản chất Nhà nước pháp quyền là
xây dựng cơ chế bảo vệ Hiến pháp, đồng thời định rõ cơ chế,
cách thức bảo đảm tính tối cao của Hiến pháp và pháp luật trong
đời sống kinh tế-xã hội của đất nước. Tính “tối thượng” của pháp
luật là điều cốt lõi nhất của Nhà nước pháp quyền. Không có bất
cứ cơ quan nào, không có bất cứ ai được phép đứng trên, hoặc
đứng ngoài pháp luật. Đảng ta lãnh đạo xã hội, đất nước, nhưng
Đảng ta hoạt động trong khuôn khổ pháp luật. Vì thế, Đảng
không đứng trên, đứng ngoài pháp luật. Đại hội X đã chỉ rõ,
quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp
giữa các cơ quan trong việc thực hiện quyền lập pháp, hành pháp
và tư pháp. Nhà nước pháp quyền quản lý xã hội bằng pháp luật
và các công cụ khác, nhưng việc sử dụng bất cứ công cụ nào
cũng phải trong khuôn khổ pháp luật.
Trên thực tế, ở bất cứ ngành nào, địa phương nào ta cũng thường
dễ nhận ra sự chồng chéo, vướng víu giữa lãnh đạo, chỉ đạo và
điều hành. Khâu mấu chốt cần tập trung hiện nay là đổi mới
phương thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước. Đảng lãnh
đạo Nhà nước và xã hội bằng Cương lĩnh, chiến lược, các định
hướng về chính sách và chủ trương công tác; bằng công tác tuyên
truyền, thuyết phục, vận động, tổ chức kiểm tra và bằng hành
động gương mẫu của đảng viên. Đảng giới thiệu những đảng viên
ưu tú có đủ phẩm chất và năng lực vào hoạt động trong các cơ
quan lãnh đạo chính quyền và các đoàn thể. Đảng không làm
thay công việc của các tổ chức khác trong hệ thống chính trị.
Để mọi quyền lực của Nhà nước đều thuộc về nhân dân thì vấn
đề nhân dân thực hiện giám sát hoạt động của các cơ quan
quyền lực nhà nước là một vấn đề đặc biệt quan trọng. Có một
thực tế là từ trung ương đến địa phương, vẫn còn tình trạng lúng
túng trong việc làm sao để tránh chồng chéo cũng như tránh lạm
quyền trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, trong việc xác
lập và thực hiện cơ chế bảo đảm quyền kiểm tra, giám sát của
nhân dân đối với hoạt động của Nhà nước. Đã từng có ý kiến cho
rằng chừng nào cán bộ và tổ chức vẫn do cấp uỷ quyết định, kinh
phí hoạt động do Nhà nước cấp thì các thiết chế này khó phát
huy được vai trò kiểm tra, giám sát, phản biện xã hội. Nhưng lại
không thể không thấy rằng, trong chế độ ta, các thiết chế này
nằm trong hệ thống chính trị, nằm trong cơ chế bảo đảm quyền
làm chủ của nhân dân, do Đảng lập ra để phục vụ sự nghiệp của
Đảng, của nhân dân thì Đảng phải tăng cường lãnh đạo, còn Nhà
nước thì phải bảo đảm điều kiện cho các thiết chế này hoạt động
là một yêu cầu tất yếu. Tuy nhiên, trên thực tế, phương thức tổ
chức, phong cách hoạt động của các tổ chức, đoàn thể xã hội
nhìn chung vẫn chưa thoát khỏi tình trạng bị “hành chính hoá”,
còn các thành viên của các tổ chức, đoàn thể ăn lương Nhà nước
này lại bị “công chức hoá”.
Vì vậy, việc xác lập mối quan hệ hợp lý giữa Đảng, Nhà nước và
Mặt trận Tổ quốc cùng các đoàn thể chính trị-xã hội thông qua
hệ thống cơ chế thích hợp, để tránh chồng chéo, tăng cường được
tính chủ động của từng tổ chức và cả hệ thống chính trị là một
đòi hỏi ngày càng cấp thiết.
Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị- xã hội là các tổ chức
đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân, vừa tượng trưng cho
khối đoàn kết toàn dân tộc, vừa thực hiện chức năng giám sát và
phản biện xã hội đối với đường lối, chính sách của Đảng và Nhà
nước. Thực tiễn cho thấy, trong điều kiện Đảng cộng sản độc tôn
lãnh đạo, nếu kết hợp tốt giữa nguyên tắc tập trung dân chủ
trong Đảng với nguyên tắc hiệp thương dân chủ trong hệ thống
Mặt trận thì sẽ làm phong phú thêm sinh hoạt dân chủ trong xã
hội, làm phong phú thêm nền dân chủ ở nước ta. Trong nhiều
năm qua, không chỉ đảng viên, mà nhân dân thuộc mọi thành
phần xã hội, trong nước cũng như ngoài nước, đã được nghiên
cứu, thảo luận, góp ý các văn kiện quan trọng của Đại hội Đảng
X. Nhiều ý kiến đóng góp xác đáng của nhân dân, trong đó có
các nhân sĩ, trí thức, đã được đưa vào văn kiện chính thức của
Đảng. Rõ ràng, đây là một sự khảo nghiệm, phản biện và đóng
góp trí tuệ rộng rãi, cầu thị và dân chủ, và nó đã được Đảng ta
tiến hành nghiêm túc. Thử hỏi: Các đảng tư sản và thiết chế dân
chủ tư sản - vốn có truyền thống dân chủ và đang tự coi mình là
tấm gương dân chủ - đã bao giờ làm được một điều tương tự?
Có một thực trạng là không ít những người nắm quyền lực

thường dễ rơi vào tình trạng “không muốn nghe lời ngược”. Khi
họ thuyết giáo thì luôn đúng đạo lý, nhưng đến khi làm thì lại
tìm cách thoái thác trách nhiệm, chỉ nghĩ đến lợi ích bản thân. Vì
thế, ngoài quy chế dân chủ ở cơ sở đang thực hiện, hiện nay việc
xây dựng đề án phản biện xã hội của MTTQ là nhằm tạo ra một
cơ chế hiệu lực đối với các cấp có quyền lực. Các tổ chức, đơn vị,
cán bộ, nhân viên chính quyền phải làm theo luật định, chứ
không thể làm theo kiểu “ban ơn”, không ai giám sát được. Khi
đã có một cơ chế phản biện rõ ràng thì MTTQ và các đoàn thể
đủ điều kiện để phản biện lại trước các quyết định không phù
hợp, đưa ra những chứng lý có sức thuyết phục cao. Như thế
cũng có nghĩa là không phải đợi khi chính sách đã đưa vào cuộc
sống, thấy sai rồi mới phản biện.
Mặc dù chúng ta đã đạt được những thành tựu rất quan trọng,
nhưng không thể không vạch ra rằng vẫn còn nhiều bất cập,
nhiều căn bệnh trầm kha đang huỷ hoại và làm tắc nghẽn những
nguồn lực quí giá của đất nước. Việc cải cách nền hành chính
quốc gia đã được tiến hành từ mấy năm nay nhưng kết quả còn
rất hạn chế. Bộ máy hành chính cồng kềnh, nhiều tầng nhiều
nấc không hợp lý làm cho việc quản lý các hoạt động kinh tế-xã
hội chậm trễ và kém hiệu quả. Tệ quan liêu, tham nhũng, thói
nhũng nhiễu, đặc quyền đặc lợi, sự tù đọng trong tư duy và hành
động... đang là những mầm bệnh cực kỳ nguy hại. Những năm
qua, một loạt kẻ phạm tội không kể ở cấp nào đã bị đưa ra xét
xử nghiêm minh trong một số vụ án lớn. Những biện pháp chống
quan liêu, tham nhũng, tiêu cực được triển khai một cách mạnh
bạo, tích cực ở một số ngành, địa phương, dù được dư luận cả
nước đồng tình ủng hộ, nhưng cũng chỉ như những chồi non mới
nhú cần được tiếp tục bảo vệ, cổ vũ, khích lệ mạnh mẽ hơn nữa
để dần dần trở thành một hiện thực sống động và vững chắc lan
rộng ra nhiều vùng miền, như ánh sáng xua tan dần bóng tối.
Coi tham nhũng là quốc nạn, đe doạ sự tồn vong của chế độ và
Nhà nước XHCN, tại Đại hội X, Đảng ta khẳng định: Các cán bộ
lãnh đạo cao nhất của Đảng và Nhà nước, của từng đơn vị, tổ
chức cơ sở đảng và từng đảng viên trực tiếp tham gia và đi đầu
trên mặt trận phòng ngừa và chống tham nhũng. Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng, trong hai bài phát biểu trước và sau khi được
bầu vào cương vị mới, đã cam kết “kiên quyết, kiên trì thực hiện
đồng bộ các giải pháp phòng, chống tham nhũng, lãng phí, quan
liêu, xem đây là một trọng tâm công tác của Chính phủ thời gian
tới”. Nói đi đôi với làm, ngay sau khi nhậm chức, Thủ tướng đã
chỉ đạo tập trung làm rõ trách nhiệm, cũng như đình chỉ chức vụ
của một số cán bộ cấp cao thuộc Thanh tra Chính phủ và Văn
phòng Chính phủ. Như vậy, tân Thủ tướng đã liên tiếp ra tay vào
những vụ bùng nhùng suốt thời gian qua. Ý nghĩa lớn nhất của
việc này không phải chỉ là nó có tác dụng thúc đẩy việc giải quyết
dứt diểm các vụ nhạy cảm có liên quan đến cán bộ cấp cao, mà
hơn thế, đang tiếp tục tạo niềm tin sâu sắc trong nhân dân về
quyết tâm của lãnh đạo Đảng và Nhà nước tuyên chiến với tệ nạn
tiêu cực và tham nhũng, được thể hiện trước hết bằng việc loại
bỏ dứt khoát “vùng cấm” trong xử lý tiêu cực cho dù liên quan
đến ai, ở bất cứ cương vị nào. Tại Hội nghị lần thứ 3 BCHTƯ
Đảng khóa X, Tổng bí thư Nông Đức Mạnh đã nhấn mạnh cần
đẩy mạnh cuộc đấu tranh toàn diện chống tham nhũng, lãng phí.
Tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN không tách rời
cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa quan liêu. Có thể nói, tệ quan
liêu đang bao trùm lên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Nó
không chỉ diễn ra trong bộ máy Nhà nước mà đã lan sang cả bộ
máy Đảng, bộ máy các tổ chức chính trị-xã hội. Không khó gì để
vạch ra vô số biểu hiện của chủ nghĩa quan liêu: đưa ra các
quyết định bốc đồng, không tưởng; quy hoạch tràn lan; quá
nhiều văn bản, thủ tục rườm rà; thông tư, chỉ thị lấn át, vô hiệu
hoá các đạo luật, pháp lệnh; chỉ đạo, điều hành chung chung,
đại khái; cấm đoán tràn lan; đùn đẩy, ngâm việc, trả lời lấy lệ;
tính cục bộ; thói hám danh lợi, chức tước; bệnh thành tích chủ
nghĩa; mệnh lệnh chính thức thì không có hiệu lực, nhưng mệnh
lệnh không chính thức thì lại có hiệu lực lớn; che giấu sự thật;
bóp nghẹt, đàn áp phê bình…
Chúng ta đã quen sống với chủ nghĩa tập thể, nhưng đáng buồn
thay, ở nhiều nơi, đó không phải là chủ nghĩa tập thể lành mạnh
đích thực mà là chủ nghĩa tập thể hình thức, đồng nghĩa với cào
bằng mọi thứ, đồng nghĩa với "cha chung không ai khóc". Chế độ
trách nhiệm cá nhân không rõ ràng trong một cơ chế bùng
nhùng là cái nôi nuôi dưỡng thói vô trách nhiệm, đố kỵ ghen ăn
tức ở. Chính là trong cái vỏ của chủ nghĩa tập thể hình thức mà
chủ nghĩa cá nhân tìm được đất sống lý tưởng.
Cuộc đấu tranh chống tệ quan liêu là một bộ phận của quá trình
xây dựng, chỉnh đốn Đảng, cải cách bộ máy nhà nước, đổi mới
phương thức tổ chức và hoạt động của các tổ chức chính trị-xã
hội. Đại hội X đã chỉ rõ: Đẩy mạnh cải cách hành chính, đổi mới
tổ chức và hoạt động của Chính phủ theo hướng xây dựng hệ
thống cơ quan hành pháp thống nhất, thông suốt, hiện đại… Cơ
cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức và đào tạo, bồi dưỡng theo yêu
cầu nâng cao chất lượng về năng lực và phẩm chất đạo đức. Có
cơ chế đưa ra khỏi bộ máy nhà nước những công chức không
xứng đáng, kém phẩm chất và năng lực.
Quốc hội thường được coi như biểu tượng của dân chủ và quyền
lực của một nước. Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của
Quốc hội để cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất này thực hiện
tốt hơn chức năng lập pháp, nhiệm vụ quyết định các vấn đề
quan trọng của đất nước và chức năng giám sát tối cao là một
trong những khâu quan trọng bậc nhất trong tiến trình xây dựng
và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN.
Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XI vừa bầu một loạt chức danh vào
các cơ quan lãnh đạo Nhà nước và Chính phủ. Trên một nghĩa
nào đó, kỳ họp Quốc hội này có khía cạnh “không thông thường”
khi mà một số chức danh chủ chốt của Nhà nước được thay đổi
sớm hơn nhiệm kỳ của Quốc hội hơn một năm. Có người nói cái
“không thông thường” này lại biểu thị một mức tiến bộ rõ ràng
của cơ quan lập pháp, quyền lực cao nhất nước, tức không theo
thông lệ cũ mà lấy điểm chốt từ yêu cầu xử lý việc nước trong
những điều kiện cần linh hoạt. Điều đáng ghi nhận nữa như một
bước tiến dân chủ trong sinh hoạt của Quốc hội về đổi mới
phong cách lề lối làm nhân sự, đó là khi miễn nhiệm một số
thành viên Chính phủ, Quốc hội đã không đồng tình “cào bằng”
giữa miễn nhiệm người thôi nhiệm vụ vì lý do tuổi tác hay thay
đổi vị trí công tác với những người thực sự có khuyết điểm…
Chỉ còn hơn hai tháng nữa (tháng 10-2006), nước ta sẽ chính
thức gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Đây là bước
hội nhập sâu rộng chưa từng có, mở ra những triển vọng to lớn
và đồng thời đặt nước ta trước những thách thức hết sức gay gắt.
Có nhà nghiên cứu đã nói rằng WTO là một cỗ xe thiết kế không
có số lùi, tốc độ hội nhập chỉ ngày càng tăng lên, không cho
phép một ai chần chừ hay thoái lui. Toàn thể hệ thống cần được
nâng cấp lên trình độ mới. Hiệu quả và năng lực cạnh tranh ngày
càng phụ thuộc vào sự vận hành nhịp nhàng của từng bộ phận
trong toàn bộ guồng máy: từ Giáo dục-Đào tạo, tổ chức cán bộ để
đất nước có những nhà quản lý năng động, sáng tạo, dám chịu
trách nhiệm, quyết đoán chứ không phải những người trì trệ,
dựa dẫm, luồn lọt, tiến thân bằng chạy chức chạy quyền, bằng
rởm. Chúng ta không thể thắng trong cuộc chiến chống tụt hậu
nếu bộ máy của ta quá rườm rà, đủng đỉnh, nếu chúng ta không
loại bỏ được những kẻ tham ô hám lợi, vô trách nhiệm, vô cảm
đang chốt chặt trong các mắt xích của bộ máy công quyền.
Công cuộc đổi mới đã trải qua chặng đường 20 năm đầy thách
đố và sáng tạo. Chặng đường đó một lần nữa làm ngời sáng thêm
những phẩm giá Việt . Đổi mới đang trở thành sức mạnh lan tỏa
trong lòng mỗi con người, được nhân lên và cộng hưởng trong
cộng đồng dân tộc. Sức mạnh Việt sẽ được nhân lên nếu chúng
ta xây dựng được một Nhà nước pháp quyền XHCN vững mạnh.
Bản lĩnh và trí tuệ Việt cần được huy động ở mức cao nhất để tạo
ra một cơ chế giải phóng và phát huy được sức lao động, sáng
tạo sung mãn của con người Việt . Đó chính là cái chốt của cuộc
chạy đua trong thời đại hội nhập để trước hết tránh nguy cơ tụt
hậu ngày càng xa hơn, từ đó đưa nước ta dần sánh vai với các
nước trong khu vực và năm châu.
Quang Lợi
Hội nhập sâu rộng để tăng tốc
Lịch sử hàng nghìn năm của dân tộc ta cho thấy lĩnh vực ngoại
giao luôn có một vai trò quan trọng trong sự nghiệp dựng nước
và giữ nước. Trong thời đại mới, đường lối đối ngoại luôn là bộ
phận hữu cơ của sự nghiệp cách mạng Việt , ngoại giao luôn là
một mặt trận góp phần làm nên chiến thắng chung của cả dân
tộc.
Đại hội X của Đảng đã xác định mục tiêu và phương hướng tổng
quát trong 5 năm tới là đẩy mạnh toàn diện công cuộc đổi mới,
sớm đưa đất nước ra khỏi tình trạng kém phát triển, tạo nền
tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công
nghiệp theo hướng phát triển...
Đây có thể coi là kim chỉ nam trong hành động đối với toàn
Đảng, toàn dân, toàn quân, với tất cả các cấp, các ngành, trong
đó có ngoại giao. Trên cơ sở đó, nhiệm vụ của công tác đối ngoại
được nêu trong nghị quyết của Đại hội là “giữ vững và củng cố
môi trường hòa bình, tạo các điều kiện quốc tế thuận lợi hơn nữa
cho công cuộc đổi mới, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội,
công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng
thời góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân
thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội”.
Nhiệm vụ mới thật nặng nề, chẳng khác nào như một đỉnh dốc
đầy thử thách nữa mà ngành ngoại giao phải vượt qua. Tuy
nhiên, việc xác định nhiệm vụ đối ngoại như vậy không phải là
sự ngẫu nhiên bởi đây là sự kế thừa có chọn lọc, sự phát triển
một cách sáng tạo chính sách đối ngoại được khởi xướng từ Đại
hội VI và được hoàn thiện qua các Đại hội VII, VIII và IX.
Thêm vào đó, công cuộc đổi mới, sự nghiệp cách mạng do Đảng
khởi xướng và lãnh đạo trong 20 năm qua mà kết quả của nó đã
dẫn đến những đổi thay to lớn có ý nghĩa lịch sử đối với đất
nước, đã cho thấy những khả năng và tiềm năng to lớn của công
tác đối ngoại, tạo cơ sở để ngành ngoại giao vững bước vào tương
lai.
Quả thực, nếu coi “đổi mới” như trận đánh tổng thể trong thời
bình, thì nỗ lực “mở cửa” với sự tham gia trực tiếp của ngành
ngoại giao nhằm phá thế bao vây cô lập, giúp Việt Nam hội nhập
thành công chính là một trong những cú đột phá có tính quyết
định cho chiến thắng của trận đánh đó.
Có thể khẳng định như vậy bởi nếu quay lại một chút với quá
khứ, đặt mình vào thời điểm đầy khó khăn thử thách với đất
nước và dân tộc trong thập kỷ 80 của thế kỷ trước, chúng ta mới
thấy hết tầm vóc của cuộc chuyển đổi mạnh bạo thoát khỏi tư
duy đối ngoại vốn bó hẹp trong các khuôn mẫu cũ, tháo bỏ
những chuẩn mực luôn nhìn nhận các hiện tượng, xử lý mọi vấn
đề qua lăng kính “thế giới hai cực” vốn được phân định rõ ràng,
để đưa “con tàu Việt Nam” vượt qua cơn sóng cả của khủng
hoảng kinh tế trong nước cùng những biến động thời cuộc, hòa
nhập vào đại dương mênh mông là thế giới đầy sôi động.
Đây là bước nhảy vọt từ quan niệm phát triển “khép kín” trong
thế đối đầu sang chiến lược phát triển dựa vào mở cửa, mở rộng
hợp tác quốc tế theo phương châm kết hợp sức mạnh dân tộc với
sức mạnh của thời đại, đẩy mạnh hợp tác quốc tế và cạnh tranh
phát triển dựa trên cơ sở phát huy nội lực.
Giờ đây, chúng ta đầy tự tin để khẳng định rằng, chưa bao giờ
Việt Nam lại có được quan hệ đối ngoại rộng mở và môi trường
quốc tế thuận lợi như hiện nay, chưa bao giờ địa vị và uy tín của
đất nước lại được khẳng định và nâng cao đến như vậy trên
trường quốc tế. Cú đột phá “mở cửa” đã tạo một thế và lực hoàn
toàn mới cho Việt mà cả thế giới chứng kiến và khâm phục.
Chỉ xin điểm lại một vài dấu ấn đáng nhớ: Lần đầu tiên trong hai
thế kỷ, Việt được công nhận đầy đủ và có quan hệ chính thức với
tất cả các cường quốc và hầu hết quốc gia trên thế giới, thật sự
trở thành thành viên có vị thế nhất định trong cộng đồng quốc tế.
Lần đầu tiên trong hai thế kỷ, Việt trở thành một quốc gia xuất
khẩu và trên thực tế có quan hệ kinh tế, thương mại với hầu hết
các quốc gia trên thế giới. Lần đầu tiên trong lịch sử, tất cả các
cường quốc trên thế giới là đối tác kinh tế quan trọng, là thị
trường quan trọng của Việt . Nói tóm lại, trong lịch sử tồn tại của
mình, đây là lần đầu tiên Việt Nam xác lập được quan hệ đối tác
và đứng trước cơ hội lớn mở rộng sự hợp tác của mình với tất cả
các cường quốc và các nước khác trên thế giới.
Thời cơ vàng đang mở ra cho đất nước mà chúng ta không thể bỏ

qua. Tiếp tục mở cửa và hội nhập sâu rộng và toàn diện hơn đã
trở thành nhu cầu khách quan, một yếu tố quyết định để thực
hiện thành công mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đưa đất
nước vượt lên trong cuộc tranh đua toàn cầu.
Đường lối đối ngoại thời kỳ mới mà Đại hội Đảng X chỉ ra đã
bám rất chắc vào mục tiêu lớn đó với nội dung cụ thể “tiếp tục
thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa
bình, hợp tác và phát triển; chính sách đối ngoại rộng mở, đa
phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế với phương châm
Việt Nam là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng
quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu
vực”.
Đây thực chất là đường lối tranh thủ các nguồn ngoại lực, là nỗ
lực tập hợp lực lượng quốc tế để thực hiện mục tiêu chiến lược
lâu dài. Thực tế cho thấy đối với những nước nhỏ và vừa như Việt
Nam, làm sao tìm được các đồng minh và đối tác tin cậy, tạo
dựng và tập hợp lực lượng có lợi cho mình, lựa chọn thế nào thời
điểm, hình thức và mức độ tham gia vào các cuộc tập hợp lực
lượng quốc tế sẵn có như các tổ chức, các diễn đàn quốc tế, liên
khu vực và khu vực, nói tóm lại là tranh thủ sự đồng tình của
các nước trong cộng đồng quốc tế, luôn là vấn đề vừa mang tính
chiến lược, vừa là sách lược quan trọng .
Thế nhưng, xử lý thế nào để có được lời giải hài hòa cho hàng
loạt câu hỏi đầy tế nhị đặt ra trong cuộc tập hợp lực lượng này
lại là điều không đơn giản với ngành ngoại giao với tư cách là
một trong những lực lượng đi tiên phong trong việc thực hiện.
Trong trật tự thế giới mới còn đang rất manh nha, nếu tiếp cận
một cách máy móc, giản đơn, nếu lúc nào cũng đòi hỏi mọi sự
việc đều phải được phân định rạch ròi thì nguy cơ sa vào những
bất lợi là điều khó tránh khỏi. Cuộc sống của nhân loại hiện tại
còn không ít những hiện tượng, quá trình phức tạp khó có thể lý
giải nếu như chỉ vận dụng những chuẩn mực cũ.
Những gì diễn ra xung quanh cuộc chiến I-rắc cho thấy một số
nước về bản chất giai cấp không có mâu thuẫn đối kháng song
lại có thể rơi vào mâu thuẫn căng thẳng đến mức trở thành
những kình địch của nhau trong các quyết sách lớn.
Ngược lại, những cuộc tranh chấp thương mại, những nỗ lực xác
lập các liên minh lợi ích kinh tế lại có thể đưa những nước đối
nghịch nhau về bản chất chế độ hợp tác chống lại những nước
cùng chế độ với bên này hay bên kia. Nguồn gốc các cuộc xung
đột tôn giáo, sắc tộc, chủ nghĩa khủng bố cũng còn đang đòi hỏi
những lý giải thấu đáo hơn.
Có thể nói vào thời điểm đầy thử thách như vậy, tìm ra tiêu chí
chung nhất, định ra chuẩn mực linh hoạt nhất làm cơ sở xác
định phương hướng, xử lý các hành động cụ thể trong cuộc tập
hợp lực lượng quốc tế là thành công vừa thể hiện sức sáng tạo,
vừa khẳng định sự mạnh bạo, lòng dũng cảm dám vượt lên của
Đảng ta.
Trên cơ sở kế thừa và phát triển đường lối đối ngoại của thời kỳ
đổi mới, được khởi xướng từ Đại hội VI và khẳng định rõ thêm
tại Đại hội X của Đảng, ngành ngoại giao đã chỉ rõ “sợi chỉ đỏ
xuyên suốt việc xác định mục tiêu đối ngoại, hoạch định biện
pháp, chính sách cụ thể và triển khai thực hiện đường lối đối
ngoại là lợi ích tối cao của dân tộc, là yêu cầu bảo vệ và thực hiện
tốt nhất những lợi ích ấy”.
Đó chính là chiếc la bàn chỉ hướng trong hành động, là thước đo

chuẩn xác nhất cho hiệu quả trong công tác đối ngoại. Đi vào cụ
thể, tiêu chí chung đó có thể hiểu rõ hơn thông qua phương
châm “5 không” theo lời của nguyên Bộ trưởng Ngoại giao
Nguyễn Dy Niên: Một là, không đánh giá sai, không dự báo sai
(không đánh giá sai tình hình quốc tế, không đánh giá sai các
đối tác, đối tượng, phải hiểu đúng chính sách của họ). Hai là,
không để bị động, bất ngờ, lúng túng, rơi vào thế đối phó trước
những diễn biến của tình hình. Ba là, không để mất thời cơ mà
phải tận dụng thời cơ và chủ động tạo dựng thời cơ. Bốn là,
không để mất vai trò trong các tổ chức khu vực và quốc tế. Năm
là, không bị kéo vào xung đột, tranh chấp quyền lợi giữa các
nước lớn.
Chúng ta lại viết tiếp truyền thống đối ngoại khôn khéo của cha
ông, vận dụng sáng tạo tư tưởng, phong cách và nghệ thuật ngoại
giao Hồ Chí Minh “thêm bạn, bớt thù”, “Dĩ bất biến, ứng vạn
biến”, “Biến đại sự thành tiểu sự, biến tiểu sự thành vô sự” trong
giai đoạn thử thách của đất nước.
Cách tiếp cận như vậy với thế giới bên ngoài vừa kế thừa những
đặc điểm nổi bật của “trường phái ngoại giao Việt Nam”, vừa
phản ánh thực tế rất đa dạng, đầy biến động trong thế giới ngày
nay, giúp cho việc xác định đối tượng, hình thức quan hệ và chủ
thể tham gia hoạt động đối ngoại trở nên linh hoạt và uyển
chuyển hơn bao giờ hết.
Từ tư tưởng “thêm bạn bớt thù”, tiến tới khẩu hiệu “Việt Nam
không chỉ sẵn sàng là bạn mà còn sẵn sàng là đối tác tin cậy của
các nước trong cộng đồng quốc tế”, rồi cụ thể hóa thông qua
những khái niệm rất mới về đối tượng – đối tác, hợp tác - đấu
tranh trong quan hệ quốc tế với cách phân tích đầy biện chứng
rằng, trong mỗi đối tượng vẫn có mặt cần tranh thủ, hợp tác,
trong một số đối tác vẫn có thể có mặt khác biệt, mâu thuẫn với
lợi ích của ta cần phải đấu tranh, trong tương lai chúng ta tiếp
tục thiết lập và phát triển quan hệ với các đối tượng là mọi quốc
gia có chế độ chính trị - xã hội khác nhau.
Cũng với tinh thần ấy, về phía Đảng và đoàn thể quần chúng,
chúng ta có thể thiết lập quan hệ ở mức độ khác nhau với nhiều
đảng phái, tổ chức, lực lượng khác nhau. Quan hệ đối ngoại
không dừng ở các chủ thể quốc gia mà là mở rộng quan hệ với
các đảng cộng sản, các đảng công nhân cũng như các phong trào
chính trị, các đảng cầm quyền, các tổ chức quốc tế và khu vực,
các tổ chức phi chính phủ quốc tế...
Điều đó không có nghĩa là chúng ta theo chủ nghĩa trung dung,

thái độ ba phải, không phân biệt trắng – đen. Chúng ta vẫn phải
lấy thước đo giai cấp và dân tộc để phân biệt phải trái, song
trong hành xử thì có cách tiếp cận hết sức biện chứng và linh
hoạt trên cơ sở lấy lợi ích cao nhất của dân tộc làm thước đo, lấy
mục tiêu của đấu tranh không phải để phá vỡ sự hợp tác mà
nhằm làm cho sự hợp tác lành mạnh hơn.
Trên nền tảng vững chắc đó, những vấn đề về đồng minh và đối
tác, lợi ích trước mắt và lâu dài, riêng và chung, ưu tiên hay
không ưu tiên, cơ hội và thách thức đều có thể tìm được lời giải
một cách có nguyên tắc, hợp lý hợp tình.
Chính nhờ chính sách ngoại giao mềm dẻo, linh hoạt đó, đến
nay, Việt Nam đã lập quan hệ ngoại giao với 167 nước, quan hệ
thương mại với 221 nước và vùng lãnh thổ. Việt đã gia nhập
ASEAN, ASEM, APEC và đang tiến gần tới mục tiêu gia nhập
WTO.
Tuy nhiên, bên cạnh việc đẩy mạnh chính sách đa dạng hóa, đa
phương hóa quan hệ quốc tế, trong tương lai, chúng ta vẫn định
ra một số trọng tâm, trọng điểm cần được chú trọng. Với nhận
thức “họ hàng xa không bằng láng giềng gần”, chúng ta luôn
dành ưu tiên cao cho việc xây dựng và củng cố quan hệ láng
giềng hữu nghị với các nước láng giềng trên cả ba tầng nấc: Các
nước có chung biên giới, các nước trong khu vực Đông - Nam Á
và các nước châu Á - Thái Bình Dương.
Một thực tế nữa là các nước và các trung tâm lớn như Liên minh
châu Âu, Bắc Mỹ, Đông Bắc Á… luôn đóng vai trò rất quan trọng
trong thế giới ngày nay, kể cả đối với an ninh và sự phát triển của
nước ta, do đó chúng ta không thể không dành mối quan tâm
thỏa đáng tới quan hệ với họ.
Cũng với cách tiếp cận đó mà về hình thức quan hệ, ngoại giao
không chỉ tập trung vào quan hệ chính trị mà các nội dung kinh
tế, văn hóa và quốc phòng - an ninh chiếm vị trí ngày càng quan
trọng.
Các mối quan hệ này gắn quyện với nhau, tác động qua lại lẫn
nhau, trong đó quan hệ chính trị là tiền đề, quan hệ kinh tế là cơ
sở, quan hệ văn hóa là nhân tố góp phần gia tăng sự hiểu biết lẫn
nhau giữa các dân tộc.
Trong tiến hành hoạt động ngoại giao, chủ thể tham gia không
chỉ riêng là ngành ngoại giao mà phải huy động nhiều lực lượng
trên mọi lĩnh vực và dưới nhiều hình thức khác nhau, kết hợp
ngoại giao Nhà nước, ngoại giao Đảng, ngoại giao nhân dân,
ngoại giao Quốc hội, ngoại giao an ninh - quốc phòng... Chỉ bằng
cách đó thì mới có thể tạo nên sức mạnh tổng hợp trong hoạt
động đối ngoại.
Vượt qua chính mình, chủ động mở cửa bước vào cuộc chơi toàn
cầu, sẵn sàng chấp nhận những thách thức mà quá trình hội
nhập đặt ra đã là một việc khó, tạo dựng cho mình ảnh hưởng và
tiềm lực đủ lớn để người khác phải mở cửa đón nhận mình, để
cho dòng hàng Việt Nam đủ sức hấp dẫn, vượt qua mọi rào cản
tiến vào thị trường các nước lại càng khó hơn.
Chúng ta đã vượt qua giai đoạn thực hiện các cam kết ban đầu,
nay quá trình hội nhập đòi hỏi phải đi vào chiều sâu với những
cam kết mạnh bạo hơn. Đã qua rồi thời kỳ Việt chỉ đến với các
sân chơi như người quan sát. Giờ đây, sự cạnh tranh gay gắt
trong cuộc đua toàn cầu đòi hỏi chúng ta phải là đối thủ thực
thụ, chứ không thể là tay đua nghiệp dư để sớm bị hạ đo ván.
Đổi mới đã đem đến một diện mạo hoàn toàn mới cho Việt . Thế
nhưng thực ra, trong cuộc đua toàn cầu, thực lực của chúng ta
vẫn còn rất khiêm tốn. Theo đánh giá của Diễn đàn Kinh tế thế
giới, năm 2003, xét về chỉ số năng lực cạnh tranh quốc gia, Việt
Nam xếp ở vị trí thứ 60 trong tổng số 101 nước và nền kinh tế
được xếp hạng.
Năm 2004, chỉ số của Việt bị tụt xuống vị trí 79/104 và năm
2005 là 81/117. Kim ngạch xuất khẩu của Việt chỉ bằng 1/3 kim
ngạch xuất khẩu của Thái Lan và 2/3 của Phi-líp-pin, trong khi
dân số Việt lại đông hơn Thái Lan và Phi-líp-pin. Nguy cơ tụt hậu
mà Đảng đã cảnh báo vẫn là nguy cơ lớn mà chúng ta không thể
coi nhẹ.
Trong khi đó, cơn gió toàn cầu hóa thổi ngày càng mạnh, đưa hội
nhập toàn cầu trở thành xu thế tất yếu mà không ai có thể đứng
ngoài, nếu không chủ động tham gia thì chỉ có thua thiệt.
Lịch sử tồn tại của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) – sân
chơi lớn nhất toàn cầu – cho thấy tổ chức này chưa bao giờ phải
chủ động mời ai tham gia. Chính sự hấp dẫn của WTO cũng như
nhu cầu nội tại của các nền kinh tế buộc họ phải tự nguyện tham
dự. Cũng chưa thấy ai đã là thành viên WTO lại làm đơn xin rút
khỏi tổ chức này.
Quá khứ 20 năm đổi mới cũng là một bằng chứng cho thấy hội
nhập đã đem lại những lợi ích không thể phủ nhận với Việt . Các
con số thống kê cho thấy trong khoảng thời gian từ 1990 đến
2005, xuất khẩu của Việt Nam đã tăng từ 2,4 tỷ USD lên 32 tỷ
USD, hàng chục tỷ USD vốn FDI và ODA đã được đổ vào Việt
Nam, đưa nền kinh tế đất nước phát triển với tốc độ luôn thuộc
nhóm đứng đầu thế giới.
Đó là lý do để Việt không thể đứng ngoài quá trình hội nhập

đang diễn ra ngày càng sôi động trên toàn cầu. Trên cơ sở nhận
rõ nhu cầu cấp thiết này, Đại hội X của Đảng đã xác định rõ
“Đẩy mạnh hoạt động kinh tế đối ngoại, hội nhập sâu hơn và đầy
đủ hơn vào các thể chế kinh tế toàn cầu, khu vực và song
phương trên cơ sở lấy phục vụ lợi ích đất nước làm mục tiêu cao
nhất”.
Đặt cao nhiệm vụ chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, Đảng ta
xuất phát từ nhu cầu nội tại của nền kinh tế nước ta cần mở rộng
thị trường, tranh thủ thêm vốn và công nghệ, kinh nghiệm quản
lý, thị trường xuất khẩu, đối tác đầu tư… phục vụ cho sự nghiệp
công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Tuy nhiên, để mục tiêu này trở thành hiện thực, để những dòng
đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI), các khoản viện trợ không hoàn
lại (ODA) chảy mạnh, để Việt Nam thực sự trở thành một miền
đất hứa thì không thể chỉ bằng lời quảng cáo.
Tạo môi trường pháp lý thuận lợi, cải thiện môi trường đầu tư,
kết hợp hài hòa giữa chính trị đối ngoại với kinh tế đối ngoại mới
là cách để khơi thông nguồn ngoại lực từ bên ngoài, góp phần
nhân lên sức mạnh của nguồn nội lực phục vụ cho chiến lược
phát triển đất nước.
Với thế và lực đã lớn mạnh, giờ đây Việt Nam phải đến các diễn
đàn đa phương ở khu vực và trên thế giới không chỉ với tư cách
góp mặt, mà phải chủ động tham gia vào việc giải quyết các vấn
đề toàn cầu thì mới tìm được các cơ hội củng cố, nâng cao vai
trò, vị thế của đất nước, mới tiếp cận được các nguồn ngoại lực
cần thiết cho phát triển.
Những hội nghị thượng đỉnh ASEAN, Á-Âu diễn ra đầy ấn tượng
và hiệu quả ở Hà Nội phải là cơ sở để ngành ngoại giao vững tin
trong các mục tiêu tiếp theo như tổ chức thành công Hội nghị
cấp cao APEC 14 vào tháng 11- 2006 tại Hà Nội, phấn đấu trở
thành ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an LHQ khóa
2008 – 2009, nâng cao hơn nữa vai trò của Việt Nam trong
ASEAN, đẩy mạnh sự tham gia và đóng góp của Việt Nam vào
Phong trào Không liên kết và xa hơn là bước đầu tham gia có
chọn lọc vào một số hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ...
Tuy nhiên, muốn khai thác, tiếp thu ngoại lực, nội lực ta phải
mạnh. Nói cách khác, nếu không chuẩn bị tốt bên trong, thì
ngoại lực dù có mạnh, có nhiều đến đâu, cũng không phát huy
được tác dụng, chưa nói là có thể tác động ngược lại.
Kinh nghiệm lịch sử cho thấy một quốc gia đóng cửa hoặc bị bao
vây cấm vận thì kinh tế không thể phát triển được, nhưng một
quốc gia mở cửa hoàn toàn phụ thuộc vào bên ngoài như các
nước Mỹ La-tinh đã làm trong thập kỷ 70 và 80 của thế kỷ trước
thì rất dễ rơi vào chao đảo khi thị trường thế giới biến động lớn,
hay khi bị các nước lớn và các tổ chức tài chính gây sức ép. Ngoại
lực dù quan trọng đến mấy cũng chỉ mang tính bổ trợ cho nội
lực, góp phần nhân lên sức mạnh của nội lực.
Ngoại giao đã góp phần quan trọng tạo nên cú đột phá đưa Việt
Nam thoát khỏi thế bao vây cấm vận, hội nhập thành công với
thế giới, thì chắc chắn sẽ khẳng định tiếp vai trò của mình trong
thử thách mới đối với đất nước là phải tạo ra có cú đột phá mới
đưa con tàu Việt Nam tăng tốc đến mục tiêu xa hơn là thoát khỏi
tình trạng kém phát triển, trở thành nước công nghiệp theo
hướng hiện đại.
Mạnh Tường
Quốc phòng vững mạnh, quốc thái dân an
Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã nêu
"Về quốc phòng và an ninh, cần thực hiện mọi biện pháp cần
thiết, có hiệu quả để xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an
ninh nhân dân vững mạnh toàn diện, bảo vệ vững chắc độc lập,
chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà
nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa..."
Quan điểm của Đảng trong thời kỳ đổi mới đã chỉ rõ xây dựng
nền Quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân hùng mạnh,
không chỉ để bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh
thổ của Tổ quốc mà còn là bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhà nước, bảo vệ
chế độ và cuộc sống yên bình của nhân dân ta.
Lịch sử chứng minh, không có quốc gia nào và cũng không có

thời đại nào, trong quá trình chăm lo xây dựng và phát triển nền
kinh tế xã hội, lại không đi đôi với kế sách củng cố quốc phòng,
an ninh để bảo vệ sự tồn vong của chế độ đó. Với dân tộc Việt ,
bài học về dựng nước phải đi đôi với giữ nước, luôn luôn là bài
học thời sự nóng hổi, xuyên suốt chiều dài lịch sử. Lịch sử của
dân tộc ta, trước hết và trên hết là lịch sử chống giặc ngoại xâm.
Thời buổi nào cũng vậy, cả quá khứ và hiện đại, đều cho thấy,
nhân dân ta luôn luôn mong muốn có độc lập, khát khao hòa
bình để dưng xây đất nước, nhưng các thế lực thù địch lại luôn
lăm le dòm ngó để âm mưu cướp nước ta hoặc để lái con đường
của dân tộc đi theo quỹ đạo của họ.
Ra khỏi cuộc trường chinh suốt 30 năm, đổ biết bao hy sinh

xương máu để chiến thắng kẻ thù, giành toàn vẹn độc lập tự do
cho Tổ quốc, nhiều người trong chúng ta tưởng sẽ không bao giờ
đất nước phải đối đầu với âm mưu phá hoại thù địch, để bình
yên xây dựng cuộc sống. Nhưng thực tế đã chứng tỏ ngay sau
ngày giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc, chúng ta phải
đối phó với hai cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới và 20 năm tiến
hành sự nghiệp đổi mới, cùng với chính sách mở cửa thân thiện,
khép lại quá khứ, hướng tới tương lai của chúng ta, với xu thế
hội nhập và hợp tác kinh tế quốc tế không thể cưỡng lại được,
chúng ta lại phải đối mặt từng ngày, từng giờ với mọi toan tính
thâm độc của các thế lực thù địch chống phá quyết liệt sự nghiệp
phục hưng đất nước của nhân dân ta, nhằm xóa bỏ chế độ XHCN
của chúng ta.
Sau khi Liên Xô và các nước Đông Âu sụp đổ, hệ thống XHCN
lâm vào thoái trào, thì các nước XHCN còn lại, hiển nhiên là mục
tiêu tiến công trực tiếp của các thế lực thù địch. Trong đó Việt là
một trong những mục tiêu hàng đầu. Không nhận rõ điều đó thì
cực kỳ nguy hiểm. Chiến lược "diễn biến hòa bình" từng làm tan
vỡ Liên Xô-thành trì phe XHCN, làm sụp đổ cả một hệ thống
chính trị thế giới, mà đối phương gần như không tốn một viên
đạn, đủ cho thấy tính hiệu quả của chiến lược cực kỳ thâm độc
này, như cựu tổng thống Mỹ Ních-xơn từng ngạo mạn tiên đoán:
Năm 1999 chiến thắng không cần chiến tranh!
Đáng nói là chiến lược diễn biến hòa bình của các thế lực thù
địch được tiến hành trong môi trường hòa hoãn quốc tế, trong sự
bắt tay hợp tác kinh tế và giao lưu văn hóa. Nó không trực diện
như đối mặt ở chiến trường, nên hoặc là không nhận thấy hoặc
là nhận thấy nhưng không thấy hết tính nguy hiểm của nó. Cái
khó nhất là thời bình, toàn Đảng, toàn dân lại phải tập trung trí
tuệ, công sức cho cuộc bứt phá chống nghèo nàn, thì việc lơ là
phòng thủ, coi nhẹ chăm lo củng cố quốc phòng là điều thường
dễ xảy ra.
Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng X đã chỉ rõ: "Tiếp tục đổi mới
và nâng cao chất lượng công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức
quốc phòng, an ninh cho cán bộ, công chức và cho toàn dân...
Xây dựng thế trận lòng dân làm nền tảng phát huy sức mạnh
tổng hợp của toàn dân tộc".
Để làm tốt chủ trương thực hiện mọi biện pháp cần thiết, có hiệu
quả, xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân
hùng mạnh, thì điều quan trọng đầu tiên là phải tập trung tuyên
truyền, giáo dục để toàn dân hiểu rõ những âm mưu thủ đoạn
chống phá của địch, những thách thức đang rình rập từng ngày,
hiểu rõ tầm quan trọng của ý thức cảnh giác, chăm lo củng cố
nền quốc phòng; xây dựng thế trận phòng thủ, xây dựng LLVT
nhân dân hùng mạnh để Tổ quốc không thể bị bất ngờ. Bồi đắp
được ý thức cảnh giác, ý thức phòng vệ, phòng thủ đất nước của
toàn dân, chính là xây dựng được "thế trận lòng dân", yếu tố sâu
xa bền vững nhất của thế trận chiến tranh nhân dân trong sự
nghiệp bảo vệ Tổ quốc.
Chúng ta đã có những bài học vô giá về kinh nghiệm xây dựng

thế trận lòng dân trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Thấm nhuần quan điểm "dù đốt cháy dãy Trường Sơn cũng
quyết giành tự do độc lập", nên nhân dân ta mới có quyết tâm "cả
nước là chiến trường, toàn dân là lính", mới hy sinh "nhà tan cửa
nát cũng ừ, quyết tâm đánh Mỹ cực chừ sướng sau". Ngày ấy, một
người lính sợ gian khổ quay trở về, thì chỉ với nỗi đau tinh thần
của gia đình, với lời khuyên chí tình của làng xóm, hầu hết họ lại
tự giác quay trở lại chiến trường đầy hy sinh gian khổ. Sức mạnh
của thế trận lòng dân chính là ở đấy. Chúng ta không được để
mai một bài học vô giá đó, chúng ta không thể vì bất cứ lý do gì,
để người dân lơ là mất cảnh giác. Một dân tộc mất cảnh giác thì
không thể đổ lỗi cho con em mình cầm súng thiếu cảnh giác sẵn
sàng chiến đấu khi Tổ quốc lâm nguy.
Báo cáo chính trị cũng nêu rõ, xây dựng nền quốc phòng toàn
dân vững mạnh, trong hoàn cảnh thời bình, chính là xây dựng
thế trận bố phòng với các khu vực phòng thủ tỉnh huyện, xã. Sao
cho việc bố trí lực lượng, thế trận, công tác cơ động, ứng cứu,
công tác bảo đảm hậu cần, vận tải, cứu thương... phải được tập
dượt hoàn chỉnh, để mỗi làng xã là một pháo đài kiên cường
trong pháo đài của huyện, mỗi huyện là một pháo đài kiên cường
trong pháo đài của tỉnh. Địch đổ bộ ở bất cứ đường nào, hướng
nào, thì nơi ấy, địa phương ấy phải là trận đồ bát quái để tiêu
diệt địch tại chỗ. Đó chính là thế trận phòng thủ của chiến tranh
nhân dân. Chúng ta cần phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế: cấp ủy
Đảng lãnh đạo, chính quyền điều hành, cơ quan quân sự làm
tham mưu. Các cuộc diễn tập ở nhiều địa phương cho thấy, mỗi
năm, cơ chế này ngày một hoàn thiện, đặc biệt là sự “vào cuộc”
thật sự của các cấp ủy Đảng và chính quyền. Tuy nhiên qua một
số cuộc diễn tập lớn cấp tỉnh, cũng còn bộc lộ không ít hạn chế,
mang tính hình thức, nhất là sự phối hợp thiếu đồng bộ, thiếu ăn
ý của các ban, ngành, đoàn thể, trong hệ thống chính trị của địa
phương, cơ sở.
Chăm lo phát triển kinh tế đang là nhiệm vụ trọng tâm của cả

nước, của từng địa phương. Đặc biệt là chuyển dịch cơ cấu kinh
tế theo hướng công nghiệp hóa, phân bổ lại các vùng chuyên
canh, đất đai, dân cư. Bất cứ một chủ trương, giải pháp nào đều
phải được tính đến yếu tố bảo đảm ưu tiên cho quốc phòng khi
có tình huống chiến tranh. Mải lo phát triển kinh tế mà coi nhẹ,
thậm chí không đếm xỉa đến việc kết hợp với yếu tố phòng thủ
thì cũng ví như xây nhà cao tầng, chỉ chăm lo bề nổi mà không
quan tâm đến nền móng chìm sâu dưới đất. Và như thế thì hoặc
là công trình đồ sộ làm xong có khi phải dỡ ra làm lại bảo đảm
chiến lược phòng thủ khi có tình huống, hoặc sẽ có tội với lịch sử
do việc phát triển kinh tế không kết hợp, không đi đôi với việc
xây dựng thế trận bố phòng.
Không phải là không có cán bộ chủ chốt cấp Bộ, ngành, địa
phương đã không đặt lên bàn cân về quốc phòng và kinh tế, về
phát triển và phòng thủ. Cũng không phải không có người tìm
mọi giải pháp để thu hồi đất quốc phòng, mặc dù biết đó là đất
sân bay, là trường bắn, bãi tập huấn luyện, nhưng vẫn nhìn từ
góc độ kinh tế. Trước mắt có thể không thấy hại hoặc không có
gì xảy ra, nhưng di họa thì các thế hệ con cháu sẽ phải gánh
chịu.
Về việc này, chỉ xin dẫn ra hai ví dụ nhỏ. Một trận địa cao xạ ở
huyện H, do sự phát triển của các dãy nhà cao tầng của khu dân
cư, đã "vô hiệu hóa" tầm ngắm của trận địa. Sân bay T của một
tỉnh ở Đồng bằng sông Cửu Long, do địa phương quy hoạch chia
đất cho dân xây dựng, đã khiến đường bay dã chiến quân sự
hoàn toàn mất khả năng hạ cánh. Như vậy, câu nói "kết hợp kinh
tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế" nghe thật dễ hiểu,
nhưng thực tế chứng minh đây còn là điều rất xa vời. Có thể nói
nó là tiêu biểu nhất cho khoảng cách xa vời giữa lý luận và thực
tiễn, giữa chủ trương và hành động, giữa lời nói và việc làm,
trong quá trình phát triển kinh tế ở nhiều địa phương, mà chúng
ta không thể không kịp thời kiểm tra, chấn chỉnh, rút kinh
nghiệm.
Trong việc kết hợp kinh tế với quốc phòng, những năm gần đây,
hàng loạt mô hình các khu kinh tế quốc phòng của quân đội
được triển khai ở nhiều địa bàn, đặc biệt là các vùng trọng điểm,
vùng biên giới là thật sự có hiệu quả, cả về trước mắt và lâu dài.
Chính phủ cần tạo điều kiện để Bộ Quốc phòng tiếp tục nhân
rộng và phát triển các mô hình này.
Đương nhiên, chăm lo xây dựng thế trận phòng thủ phải đi đôi
với xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, đặc biệt là Quân đội
nhân dân hùng mạnh. Nói đến quân đội, là nói đến niềm tin yêu
của toàn Đảng, toàn dân ta. Sau chiến thắng vĩ đại năm 1975,
đồng chí Tổng bí thư Lê Duẩn đã từng nói: "Thành quả vĩ đại
nhất trong 30 năm qua là chúng ta đã xây dựng được một Quân
đội nhân dân cách mạng, anh hùng".
Thời bình, quân đội nước nào cũng tinh giản biên chế, tổ chức
gọn nhẹ, coi đó là vấn đề có tính quy luật. Quân đội ta cũng vậy.
Sự tinh giản biên chế, tổ chức trang bị, sắp xếp lại lực lượng,
trong 20 năm đất nước đổi mới, cho thấy là chủ trương hoàn
toàn đúng đắn và sức mạnh quân đội ngày càng được tăng
cường, đặc biệt là nhân tố chính trị, tinh thần của quân đội ngày
càng được thử thách rèn luyện và nâng cao. Việc khôi phục chế
độ chính ủy-chính trị viên gắn với chế độ một người chỉ huy,
càng bảo đảm cho sự lãnh đạo trực tiếp, tuyệt đối về mọi mặt
của Đảng đối với quân đội được coi trọng và tăng cường.
Tình hình chính trị thế giới nhiễu nhương, đất nước rình rập
nhiều hiểm họa, sự kiên định vững vàng về bản lĩnh, dày dạn
kinh nghiệm tác chiến của quân đội là một bảo đảm không gì
thay thế được về niềm tin của toàn dân đối với việc bảo vệ chế độ
XHCN của chúng ta. Những năm đổi mới, với sự bức xúc của dân
tình tại nhiều điểm nóng, với sự giật dây của kẻ phá hoại gây ra
các vụ bạo loạn chính trị ở Tây Nguyên, và với thiên tai bão lũ
dồn dập, trong những hoàn cảnh nước sôi lửa bỏng ấy, nổi bật
nhất là vai trò của bộ đội lăn lộn hòa giải cùng dân, đi đầu xông
pha trong cứu hộ, cứu nạn... đã làm cho sau 30 năm chiến
tranh, hình ảnh cao đẹp của anh bộ đội Cụ Hồ một lần nữa lại
tỏa sáng trong dân.
Cùng với việc chăm lo xây dựng quân đội về chính trị là yếu tố
quan trọng hàng đầu, chúng ta cũng còn phải giải quyết nhiều
vấn đề cấp bách trong việc nâng cao sức mạnh tổng hợp và sức
chiến đấu của quân đội. Đó là việc ngăn chặn tình trạng vi phạm
kỷ luật, là chất lượng huấn luyện với dự báo chiến tranh công
nghệ cao, là việc đầu tư kinh phí cần thiết cho mua sắm trang bị,
là chiến lược phát triển công nghiệp quốc phòng...
Và một điều cũng đang là một thực trạng cần phải được các cấp,
các ngành chức năng nhìn nhận thấu đáo, để có quyết sách lâu
dài. Đó là việc ưu tiên, chăm lo cho đời sống cán bộ, chiến sĩ, dù
được ưu ái vẫn đang còn là khoảng cách xa so với sự phát triển
của thực tiễn. Có thể nói, với đa số cán bộ trong quân đội đồng
lương thực tế đã không thể bảo đảm để họ chu cấp cho cuộc
sống gia đình. Chúng ta không thể chỉ nhìn nhận đời sống sĩ
quan, chiến sĩ quân đội ở các trung tâm thành phố. Họ chỉ là
một phần nhỏ trong tổng số sĩ quan, chiến sĩ quân đội đang có
mặt ở tất cả những nơi xung yếu, những nơi khó khăn gian khổ
nhất của Tổ quốc.
Nâng cao chất lượng tổng hợp và sức chiến đấu của lực lượng vũ
trang nhân dân, không chỉ nói về bộ đội chủ lực, còn một lực
lượng khổng lồ, trùng trùng điệp điệp, đó là quân dự bị động
viên và dân quân tự vệ. Với chế độ nghĩa vụ 18 tháng, tỷ lệ thanh
niên đến tuổi được rèn luyện qua "trường học lớn" quân đội là vô
cùng lớn. Họ là những người lính hoàn thành nghĩa vụ quân sự
trở về, có mặt ở tất cả các ngành, các địa phương cơ sở. Đó là
nguồn bổ sung cán bộ vô cùng quý báu cho mọi cấp.
Song điều đặc biệt quan trọng, nhìn ở góc độ phòng thủ quốc
gia, họ chính là đạo quân chinh chiến, là những người lính được
"gửi" vào dân, là đạo quân "ngụ binh ư nông" trong kế sách giữ
nước của cha ông ta. Tuy nhiên, nhận thức và giải quyết vấn đề
này còn chưa được coi trọng, chưa thật thấu đáo, "đạo quân" gửi
trong dân này đang "bay nhảy" tứ phương để tìm kế mưu sinh.
Việc quản lý họ đúng chuyên ngành quân sự, tổ chức tập trung
để huấn luyện theo định kỳ, tuy có làm được nhưng còn là một tỷ
lệ rất thấp và với nguồn kinh phí èo ọt, động viên quân dự bị, chỉ
như là "ví dụ".
Với lực lượng dân quân tự vệ cũng có tình trạng tương tự, trừ
những trung đội dân quân tự vệ thường trực được tổ chức ở địa
phương, số đông còn lại chưa được coi trọng tổ chức, tập huấn
và phát huy tác dụng đúng mức. Hầu hết các cuộc tập trung học
tập, huấn luyện của dân quân, tự vệ còn mang nặng tính hình
thức, hiệu quả thấp.
Chưa bao giờ, đất nước đứng trước thời cơ lớn để cất cánh bay xa
như hôm nay. Nhưng chúng ta cũng thấy rõ, những thách thức về
sự tồn vong của chế độ cũng cận kề. "Cần thực hiện mọi biện
pháp cần thiết có hiệu quả để xây dựng nền quốc phòng toàn
dân và an ninh nhân dân vững mạnh toàn diện". Đó là quan
điểm tư tưởng lớn của Đảng tại đại hội Đảng X. Đó là trách
nhiệm không chỉ của riêng lực lượng quân đôi, công an. Đó phải
là trách nhiệm chung của Đảng, Nhà nước, của các Bộ, Ban
ngành, đoàn thể, của địa phương, cơ sở. Đó là trách nhiệm của
toàn bộ hệ thống chính trị của chúng ta trong sự nghiệp bảo vệ
Tổ quốc.
Quang Thống
Thông tin về eBook

eBook created by LAH
Nguồn: Báo Quân Đội Nhân Dân
Hà Nội – 9/2006

Chinh Luan Ve Nhung Noi Dung Co Ban Dai Hoi Dang X

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chinh Luan Ve Nhung Noi Dung Co Ban Dai Hoi Dang X

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Nội dung cơ bản của Đại hội Đảng X Trang 1

Chính luận về những nội dung

Con thuyền "kinh tế thị trường"

ra khơi với tay lái vững

-Định hướng xã hội chủ nghĩa là tất yếu

Để hiểu rõ thêm vì sao chúng ta không lựa chọn kinh tế thị

Từ những năm đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước, từ những tư

-Kinh tế thị trường vì “dân giàu, nước mạnh”

-Kinh tế nhà nước: Chủ đạo nhưng không bao cấp

Để khu vực kinh tế tư nhân nước ta có điều kiện vượt qua

-Tăng trưởng đi đôi với công bằng xã hội

Thế trận tổng lực các thành phần kinh tế

Có lẽ, bất kỳ ai trên đất nước này, kể cả bạn bè quốc tế hiểu rõ

Nhiệm vụ then chốt

Đạt được thành tựu quan trọng đó chính là do Đảng ta đã giữ

Nghị quyết Đại hội X cũng đã đề ra 9 nhiệm vụ và giải pháp lớn

Phát triển văn hoá-nền tảng tinh thần của xã hội

Nền tảng tinh thần của xã hội

Thực tế sự tăng trưởng kinh tế chung của đất nước đã không

Dân chủ và quyền lực

Có một thực trạng là không ít những người nắm quyền lực

Hội nhập sâu rộng để tăng tốc

Thời cơ vàng đang mở ra cho đất nước mà chúng ta không thể bỏ

Đó chính là chiếc la bàn chỉ hướng trong hành động, là thước đo

Điều đó không có nghĩa là chúng ta theo chủ nghĩa trung dung,

Đó là lý do để Việt không thể đứng ngoài quá trình hội nhập

Quốc phòng vững mạnh, quốc thái dân an

Lịch sử chứng minh, không có quốc gia nào và cũng không có

Ra khỏi cuộc trường chinh suốt 30 năm, đổ biết bao hy sinh

Chúng ta đã có những bài học vô giá về kinh nghiệm xây dựng

Chăm lo phát triển kinh tế đang là nhiệm vụ trọng tâm của cả

Thông tin về eBook

You might also like