E mrkur, 9 NNtor 2011 - VItI 3 I BotImIt - Nr 8 (45) - mImI 20 LEk

Ne ndihemi t lir sepse na mungon gjuha e t shprehurit t joliris son

Lexojeni, shprndajani miqve dhe mbi t gjitha, dorzojani armikut!

E mErkurE 15 SHtAtor - GAZEtE E PErJAVSHmE E PAVArur - VItI 1 I BotImIt - Nr 1 (1)

GAZEtE E PErJAVSHmE - BotuAr NGA orGANIZAtA PoLItIkE, tIrANE

analize

02

PROBLEMI TEKNIK DHE ZGJIDHJA POLITIKE.

Forca e nj shteti, e mbi t gjitha e nj shoqrie, nuk duket te madhsia e ushtris, apo...

analize 03 Nga kafsha tek qytetari

Mund t mendohet paraprakisht si trefazsh udhtimi nga kafshrorja tek njerzorja. Cilsi e kafshs sht t mbijetuarit, ka vjen si rezultat i prshtatjes ndaj mjedisit e prdorimit t ktij t fundit ...

analize
Tatimi, kjo fole marksiste

05

N 2009, n Kongresin parazgjedhor t PS-s, mbaj mend se Rexhep Mejdani i dorzon nj qitap t trash Edi Rams, ku kryesisht sundonte ngjyra e bardh dhe q supozonte se prbnte programin politik t PS-s ...

zizek 08 N MBROJTJE T KAUZAVE T HUMBURA VI

Po sikur t merrnim guximin ta ringjallnim t famshmen diktatur t proletariatit si t vetmen mnyr pr tu ndar nga biopolitika? Kjo ve sa do t tingllonte qesharake sot; ve sa do t krijonte prshtypjen ...

PRDIT SHOH QART E MA QART

Editorial nuk sht pun T jesh i varfr

DHE VUEJ THELL E MA THELL

fitues? T jesh i varfr do t thot t t duhet t mbash mbi shpatulla jetn e keqe, at plot monotoni t kujt lufton do dit pr mbijetesn. Por nuk mbaron me kaq. T jesh i varfr do t thot t jesh i veshur keq. T mos kesh shije pr klasin dhe rrjedhimisht t durosh edhe nnqeshjet e atyre q kan gusto. Gj q nuk sht aq e keqe n vetvete. E sikur t mos mjaftonte mungesa e vitaminave, t akuzohesh se nuk di t przgjedhsh vern e duhur. N fakt nuk sht se t vjen shpesh rasti t merresh me degustime e przgjedhje. Ndoshta kurr. Prandaj kur t bie n dor nj cop buk e mir, e shqyen pa u shqetsuar pr estetikn e bujarve, q ta ofruan vetm q duke u larguar t vetndihen njerz m pozitiv. Sigurisht q i varfri nuk e ka luksin ti prishet humori se bujart e prdorn. Garn nuk mund ta krkoj nj i varfr. Ai e di q rregullat jan vendosur koh m par. N t gjith botn fituesit prej t paktn 300 vjetsh jan t njjtt. T njjtt emra me De, Du, Di, pasthirrma qesharake q qndrojn mbi t varfrin prej shekujsh. E pr t cilt, u dashka edhe t shqetsohemi kur prplasen me ndonj mur nnkalimi pas darks s bollshme, duke u ikur paparacve. U dashka edhe t na prishet terezia kur ndahen mes tyre, pr tu lidhur srish mes tyre. Dhe n raste kur dikush shpik internetin, supn e puls apo trenin me avull dhe kalon nga radht e shtrnguara t t varfrve n radht e tyre ku ka gjithmon m shum hapsir, srish kaprcimi (si thoshin Latint?) do t ishte

kritike

14

PR DIPLOMAT
Nuk kam ngurruar kurr ta deklaroj zlart se diploma sht armikja vrastare e kulturs. Sa m shum q diplomat marrin rndsi n jet (rndsi e cila sa vjen e rritet pr shkak t rrethanave ekonomike), aq m shum dobsohet rendimenti i ...

e thjesht. Shoqria pasi t v n provn e suksesit, dukshm nuk interesohet m pr asgj q ka t bj me humbsin e gars. Nj i varfr nuk ka krkuar t garoj, e aq m keq ta bj kt pr t zbuluar se gjenet, vullneti, talenti apo mbi t gjitha, pasuria e ln n trashgimi, nuk e lejuan t rreshtohet me fituesit. Nj i varfr nuk e ka krkuar fare garn. The Winner si edhe dgjohet shpesh n fundin e nj gare televizive, shoqruar me nj buzqeshje q vetm buzqeshje nuk sht, i merr t gjitha. Ky gzim q amerikant e kan uar n absurd, vetm sa zhduk si me magji t vrtetn e t tjerve. Vrtet, po t tjert ku shkojn? Humbsit q jan m shum se nj? Ku shkojn buzqeshjet e hidhura t atyre q nuk jan

prjashtimi q prforcon rregullin. Fituesit dihen q n start. Vetm se i varfri nuk i shmanget dot dshirs pr t jetuar. Kjo bn q me hir ose me pahir, t jet pjes e gars q do ta bj t dal i humbur. Looser, si thon amerikant, i paaft t jet i suksesshm. Pr humbsin smbetet asgj, fituesi i merr t gjitha. Si n nj loj pokeri ku futesh me letra t trukuara. Nuk mund t shpresosh asgj. Pr humbsin ska spitale, arsim t mir, jet m t bollshme. Humbsi nuk sht njeri. Ai sht thjesht humbs i lindur, me vullnetin pr t duruar. T jet ky fundi i historis? E vetmja arm q ai ka n duar jan grushtt e tij, por grushtet nuk jan etike - thon fituesit. T jet ky fundi i historis? I tons, apo i historis s tyre?

2 Analize

E mrkur, 9 Nntor 2011

LEART KOLA

PROBLEMI TEKNIK DHE ZGJIDHJA POLITIKE.

orca e nj shteti, e mbi t gjitha e nj shoqrie, nuk duket te madhsia e ushtris, apo e territorit, por tek mnyra se si e shprndan pasurin e tij. Nse duam t shohim se sa progresiste sht nj shoqri, nuk duhet t ngrem kokn pr t par majat e qiellgrvishtsve por t ulim kokn tek azilet, jetimoret apo te qytetart e pastreh e t papun q e banojn kt territor gjeografik q quhet komb, e mbajn gjall kt instanc administrative q quhet shtet. Ka qen nj koh, e ajo koh nuk ka qen e largt prej sot, kur kto parime nuk tingllonin si marsiane, prkundrazi ishin tem e rndsishme zhvillimore pr do etap q kalonte nj shtet. Revolucioni Francez, q ishte gur themeli i modernizmit q jetojm sot, ai q parapriu shoqrin e re, industrializmin, ligjin, t drejtat e njeriut,ai q e rinjohu qytetarin, si banues kontribuues dhe drejtues t shoqris e jo si vegl n duart e fetishit t mbretrve jo pa arsye u nis nga tre premisa q duken t thjeshta, por jan baza e do piknisje zhvillimore: liri, vllazri, barazi! Dy parimet e para n kt koh pa koh jan marr peng nga institucione t cilat i promovojn duke e shkatrruar pikrisht thelbin e asaj q i lindi. Liria, e marr fort sot nga dashnort e neo-liberalizmit, m shum shihet si liri personale, jo e bashksis, si liri pr t tregtuar, pra si liri e tregut. Ksisoj ky term e humb nocionin universal e transformohet n nj kod q rregullon me ligj marrdheniet e atyre q tregtojn shpesh her edhe vet nocionin universal t liris, asaj t parashikuar nga revolucionart francez. Vllazria, sht nj tjetr term, q ka humbur unversalitetin e tij duke u transformuar nga nj solidaritet i masave njerzore q nprmjet vllazris duan t fitojn lirin, n nj term partikular. Vllazria sot prdoret pr dy raste: (i) n ato fetare (vllazria islame, katolike, ortodokse) ose (ii) n terma nacional fashist (vllezr shqiptar, grek, serb etj). Ktu kemi nj thyerje t diskursit. Barazia, meqense nuk futet as n ideologjin neo-liberale, as n at nacionaliste e aq m pak n at fetare, sht shmangur, shkputur, margjinalizuar duke u konsideruar si nj term diktatorial. Pikrisht, kjo shkputje e mohon m pas transhendencn e trashgimis s revolucionit francez. Liria e vllazria pa barazi jan terma boshe, e si e kemi par, boshe jan transformuar pikrisht sepse dy konceptet e para, jan piknisja pr t arritur n t tretn (e jo pa arsye sht renditur kshtu nga revolucionart): Barazin! N librin e tij disiplin e ndshkim Foucault, shpjegon se si shoqrit, nga spektakli i t dnuarit npr sheshe me

mnyrat m makabre t pjestarve t shoqris q kishin br krime zgjodhn nj mnyr tjetr m njerzore: izolimin. Kshtu u shpikn burgjet, t dnuarit merrnin dnimet e tyre jasht vmendjes s shoqris e kjo e fundit jetonte nn simbolikn e paqes, sepse nuk e shihte kriminelin n jetn e saj t prditshme. Forma moderniste e prballjes me problemet sht fshehja e tyre, n rastin e kriminelve n biruca pa drit, larg vmendjes. N shoqrin kapitaliste, e cila barazin e prjashton si mundsi, dhe ku diferencat sociale jan prher e m t mdha dhe arrogante, problem sht varfria, por jo zgjidhja e saj, por spostimi i saj, n nj cep t errt q nuk do mund tja prishte knaqsin estetike borgjezis q t shijoj shtitjet apo piknikt n hapsirat publike. Po ashtu si ndodhi me t dnuarit, njlloj u kriminalizua edhe varfria. N shoqrit e fund shekullit XIX, shteti, prdorte dhunn si mjet t prballjes me t varfrin, at brutalen, t drejtprdrejtn me shkopa gome e me plumba metali. Kjo mnyr duke qen se sillte t njjtin efekt solidariteti n shoqri, si ndodhte n librin e Foucault me kriminelin q i shkuleshin n mes t sheshit kraht, pra kjo pamje e tmerrshme duhej zvendsuar, sepse kapitalizmi e zvendson dhunn, por kurrsesi nuk e zhduk at. Sistemi q nuk e prmban brenda imagjinats s tij barazin e ka t domosdoshme q dhunn ta ket n organikn e funksionalitetit t prditshm. Pr t shmangur spektaklin e shmtuar t varfris, u shpikn statistikat. Term i pafajshm matematikor, q krijon distancn e nevojshme t shoqris me problemin, e ksisoj e internon problemin n t njjtat qeli pa drit t kriminelit, duke kriminalizuar pikrisht pasojat e tij sistemi qndron n jet. Dy ngjarje shum interesante prballn Evropn e civilizuar n kt fillim mijvjeari. S pari, n nj deklarat t ftoht u prezantua se si nga 500 milion banor evropian, 80 prej tyre

jetonin n kushte varfrie (sht e leht t merret me mend se ku jeton ky 80 milionsh, n vende si Rumania, Bullgaria, Portugalia). Menjher pas ksaj, ose ndoshta pak prpara ktij lajmi, vendet nordike e shpalln t paligjshme lypjen n rrug. Me mijra Rumun u deportuan nga aeroportet e perndimit verior pr tu rikthyer srish ne vendet e lindjes pavarsisht se t pajisur sipas t gjith rregullave me dokumente. Krimi i tyre ishte q ishin t varfr! N konceptin liberal-kapitalist perndimor t jesh i varfr sht e paligjshme. E ashtu si me kriminelt, ato duhet ta jetojn varfrin e tyre n lagerat e ndrtuara nga kapitalizmi, pra n burgje, pr t mos prishur imazhin e mir t qyteteve t pastra, evropiane, q jan ndrtuar pikrisht nprmjet shfrytzimit t popujve t varfr. Kto dy lajme nga bota e civilizuar na prezantojn me kushtet e reja t imagjinats kapitaliste. Varfria, jo vetm q nuk sht nj problem q duhet zgjidhur, por prkundrazi duhet fshehur dhe kriminalizuar. Pra jo vetm me terma teorik, por tashme edhe juridik, nse je i varfr, automatikisht je kriminel dhe anasjelltas. Por perndimi konvencional, nuk sht i vetm n kt luft kundra varfris, rasti i Shqipris, nj vend q nuk sht as i zhvilluar e as pjes e Bashkimit Evropian, por q prej 20 vjetsh ka prqafuar t njjtat parime neo-liberale e tregon kt simptom t sistemit. Q me fillimin e mijvjearit t ri, kur qeverit shqiptare filluan marrveshjen pr integrimin n BE, nj element interesant ka ndodhur. N diskursin politiko-ekonomik jan futur teknicient dhe statistikat. Pra nuk ka m qndrime politike, ka vetm llogaritje statistikore brenda utopis neoliberale. Nga 2005 e kndej, qeveria e Berishs duke prdorur kto teknika ka bindur shqiptart q varfria nga 20% q ishte prpara 2005 tashm sht ulur n 10%. Pra kemi nj prgjysmim, t varfris. Ktu fillon puna teknike e mbaron dimensioni social-politik. sht e kot

t ridenoncojm qeverin q e vrteta sht e kundrta: varfria n Shqipri sht prezent m shum se kurdoher, e mbi t gjitha mungesa e shpress q ky problem t zgjidhet sht m i vogl se kurdoher. Q Saliu gnjen, kjo sht pak por e sigurt! Por nuk sht vetm Saliu q gnjen, por mbi t gjitha sistemi q qeverit shqiptare me Saliun apo pa t kan adoptuar. Kur problemi del nga sfera politike e futet n at teknike, ather pr kta t fundit sht shum e leht q duke ndryshuar disa shifra t ulin fashn e varfris e t jen brenda rregullave (e keni vn re, se sa me zell mbrojtsit e sistemit, e sidomos ata t qeveris kur dalin n publik deklarojn gjithmon q ky apo ai problem sht pun teknike e politika nuk duhet t prfshihet).Ky nuk sht model shqiptar,por i huazuar pikrisht nga Evropa, e cila sot q po prballet me krizn m t madhe financiare n historin e saj, po kupton ose s paku populli po e kupton, q problemi sht pikrisht tek burokratt e Brukselit, t cilt nga njra an, marrin urdhra nga koorporata q drejtojn BE, e nga ana tjetr, mundohen t rregullojn financat. Sot kta burokrat nuk din ku t futen, sepse dika q nis e prishur mund t mbaj pr disa koh por kurr prjet. Shqipria, sht i vetmi vend n Evrop q nuk e ka t prcaktuar me ligj minimumin jetik. Ashtu sikurse dje q ishim fanar ndriues i socializmit, sot jemi tigrat e kapitalizmit neo-liberal. Ne nuk mjaftohemi duke manipuluar shifrat e varfris, ne as qe marrim mundimin ta njohim kt si problem. N kushtet kur qeveria nuk i njeh, t varfrit jo vetm q nuk kan nj drit n fund t tunelit, por ata as nuk e shohin tunelin fare, sepse vet ata nuk e din q jan t varfr, por si zakonisht deklarohet n vendin ton jan t pafat. Varfria, sht nj problem serioz n Shqipri, nj problem human, por mbi t gjitha klasor. Kur n vendin m t varfr t Evrops, nj biznesmen vetm pr knaqsin e tij personale paguan 3 milion euro pr t

par nj pasdite lojtart e Realit t Madridit, tregon q arroganca e pushtetit t paras po bhet e padurueshme. Problemi i varfris duhet t ndaloj s qeni nj problem teknik e duhet transformuar n nj qasje politike. Vetm kshtu do mund t prballemi me t dhe eventualisht ta zgjidhim. sht politik e jo teknik fakti q Tai nprmjet surplusit q krijon duke mos paguar mjaftueshm taksa e duke shfrytzuar puntort mund ti lejoj vetes n kt kontekst shqiptar lukse t ksaj natyre. Totalisht politik, sht fakti q minatort e Bulqizs taksohen m shum se pronart e universiteteve private, po aq politik sht fakti q po ulrihet sot n shumicn e vendeve t bots, ku 99% nuk sht m i gatshm t skllavrohet pr t plotsuar tekat e 1% t pasur. Koha sht gjithmon e duhura pr t nisur nj kritik serioze karshi aktualitetit politik-social dhe ekonomik shqiptar. Nj reflektim serioz fillimisht pr dimensionin human, pra dekriminalizimin e varfris e prballjen me kt problem serioz, e m pas pr ristrukturimin e ktij sistemi q prodhon vetm hibride spekulantsh (n Shqipri profesioni m i paguar sht ai i sekserit). Edhe Partia Socialiste, nj parti totalisht mainstream nuk mund t rrinte m gjat indiferente prkarshi kushteve q jan sot n Shqipri. Programi i saj social, zhvendosja majtas n politikat q propozon sht nj shenj q terreni politik po hapet pr alternativa t reja politike dhe sociale. Neo-liberalizmi pr do dit q kalon po denoncohet jo vetm nga populli i majt por dhe nga institucionet politike Evropiane, si kriminal dhe jo human. Njohja me ligj e minimumit jetik sht nj domosdoshmri pr t nisur nj politik sociale duke njohur se sa realisht t varfr ka n Shqipri e duke i nxjerr nga burgjet statistikore ku regjimi i Berishs i ka futur. Vetm kshtu do mund seriozisht t prballemi me problemin pr t gjetur zgjidhje. Sot vetm Berisha dhe oborri i tij ka mbetur besnik i ktij sistemi t kalbur. Ai e konsideroi marksiste taksn progresiste (duke treguar nj injoranc kapitale, sepse marksizmi nuk e mban taksensi politik ekonomike). Por populli nuk sht i gatshm ta ndjek at n humnern pr ku sht nisur, e jo vetm ai por i gjith oborri i tij. N nj vend ku nj biznesmen mund t paguaj 3 milion euro pr nj knaqsi pasditeje, n kohn kur n spital me dhjetra t smur me veshka vdesin pr do vit sepse qeveria nuk ka para t blej mjete pr dializ, sht nj vend q nuk ka nj problem teknik, por nj problem politik. Politikisht ne duhet t ndriojm burgjet statistikore t ndrtuara pr t izoluar vetdijen politike t popullit pr ta liruar prfundimisht at!

E mrkur, 9 Nntor 2011

Analize 3

Arlind Qori

Nga kafsha tek qytetari

uria ska vdek njeri. Ajo q nuk vihet re sht fakti q t shumtt e t vdekurve nuk vijn nga uria n kuptimin objektiv t fjals, pra si pamundsi pr t mbushur barkun me ndoka, por nga kequshqyerja. Sigurisht q ndr ne mbase sekzistojn somalezt e ngrn nga mizat, por edhe n bot t shumtt nuk vdesin ngaq i han mizat, por ngaq han miza. Pra kequshqyerja, n kuptimin e mos marrjes s kalorive e prbrsve cilsor ushqimor, prbn shkakun kryesor t vdekjeve t parakohshme nga varfria e skajshme. Prandaj kaprcimi i statusit skajshmrisht kafshror t shqiptarit t zakonshm krkon prkufizimin prmbajtsor e sasior t minimumit

und t mendohet paraprakisht si trefazsh udhtimi nga kafshrorja tek njerzorja. Cilsi e kafshs sht t mbijetuarit, ka vjen si rezultat i prshtatjes ndaj mjedisit e prdorimit t ktij t fundit pr t siguruar do gj q mundson mbijetesn. Po meqense kafsha instinktivisht refuzon t vdes, ajo nuk e di se do t vdes. Nuk di njkohsisht as se kur apo si do t vdes. E mbi t gjitha nuk di as se si mund ta zgjas jetn e vet prtej tentativs s atypratyshme pr t gjetur ushqim a streh pr astin pasardhs. Duket sikur cilsi e kafshs sht vrtet mbijetesa, por nj mbijetes q reduktohet vetm n t jetuarit edhe pastaj...ku e pastajshmja sht thjesht fraksioni matematik i s ardhmes s sapombrritshme. Pr t mbijetuar m gjat do ti duhej t zotronte aq arsye sa pr ti br t kuptonte se nj dit do t vdiste e se vdekjes mund ti shmangej pr ca koh nprmjet planifikimit apo fardo prcaktimi instrumental t arsyes. Stadi i par i kafshrores sht karakteristik e shqiptarit t varfr, pra shqiptarit t zakonshm e normal, ku normaliteti e zakonshmria nuk mbartin ndofar kuptimi etik, por shnjojn thjesht kushtet e prditshme e t prsritshme t shumkujt n kt vend. Megjithse ndryshe nga do lloj kafshe shqiptari e di q do t vdes, kushtet e varfris s skajshme i pamundsojn do veprimtari q do t siguronte ndopak mbijetes n kuptimin minimalisht afatgjat t fjals. Sigurisht q ai mund t mbijetoj deri nesr. fardo q ti mungoj, atij ska pr ti munguar kurr liria pr t grmuar kazant e plehrave. Sistemet ekonomike moderne nuk kan pr karakteristik mjerimin total t shkaktuar nga ndonj fatkeqsi natyrore si t korrat e kqija etj q hidhnin n mjerim krejt shoqrin e ku pr plehra ska m vend. N to, varfria e skajshme sht bashkudhtare e mbiprodhimit shoqror dhe pasurimit elitar. Kshtu q sido q t vej puna, aq sa pr tu ushqyer nga plehrat apo nga lypja ka pr t gjith. Kuptohet, me pasojn e mbijetess s atypratyshme pr t vdekur ca m von, mjaft m hert nga t tjert, mjaft m prvuajtshm nga t tjert. Flitet rndom sot pr t vdekurit nga uria e duket sikur lehtsisht marrim frym kur rithemi e strthemi proverbialen: t paktn ktu, nga

Flitet rndom sot pr t vdekurit nga uria e duket sikur lehtsisht marrim frym kur rithemi e strthemi proverbialen: t paktn ktu, nga uria ska vdek njeri. Ajo q nuk vihet re sht fakti q t shumtt e t vdekurve nuk vijn nga uria n kuptimin objektiv t fjals
jetik; thn ndryshe, prkufizimin dhe matjen e t ardhurave minimale q i duhen nj njeriu jo thjesht pr t mbijetuar deri nesr (se ne fund t fundit deri nesr jetohet edhe me bar apo gjethe), por pr t uar prpara nj jet t shndetshme, ka do t prfshinte jo vetm t ardhura pr ushqim t bollshm e cilsor, por edhe ato pr ilae, streh, ngrohje, arsimim bazik etj. Ky sht pragu q shnjon jo fundin e kafshrores, por kaprcimin e etaps parake t kafshs: asaj t pasiguris pr t jetuar m gjat se e nesrmja. Prcaktimi zyrtar i minimumit jetik jo vetm q do ti shtrngonte qeverit ti garantonin secilit qytetar n form rroge, pensioni apo asistence t ardhurat e domosdoshme pr t jetuar, por mbi t gjitha do ti vendoste kta t fundit n terrenin e rikonfigurimit t skems legjitimuese t pushtetit shtetror. Shteti ka legjitimi-

tet, pra mund t justifikohet moralisht, vetm nse n kmbim t bindjes qytetare ndaj ligjeve ofron n kmbim t mira m t mdha sesa ato q mund t merreshin n forma amorale n gjendje parashtetrore, natyrore etj. Nse shteti i krkon qytetarit t mos e vjedh fqinjin apo pronn publike, kjo krkes sht e justifikueshme vetm pr aq sa t jetuarit e shndetshm sht i garantuar. N rast se ndokush jeton nn kt prag minimal jetese, ather do ligj apo shtrngim shtetror humbet do arsye ekzistence. N kt mnyr, prcaktimi zyrtar i minimumit jetik do ta fuste marrdhnien midis shtetit dhe qytetarit n shinat e matshme nga pikpamja sasiore t legjitimitetit. Nse para prcaktimit t minimumit jetik e drejta pr t mos ju bindur ligjit ka karakter spekulativ pasi gjithkush mund t pretendoj se jeton nn pragun jetik t do justifikimi t bindjes, me shpalljen e ktij minimumi, paaftsia apo mungesa e vullnetit shtetror pr tu garantuar qytetarve kto t ardhura do t shnjonte objektivisht kategorit shoqrore q moralisht nuk do t kishin asnj detyrim pr tju bindur ligjeve. Kshtu q nj sh-

tet minimalisht i drejt do t gjendej prpara dy rrugve: ose t garantonte t ardhurat e mjaftueshme pr t gjith, ose t depenalizonte do vjedhje a grabitje q kryhet nga ata qytetar q mund t provojn objektivisht se t ardhurat e tyre nuk arrijn pragun e minimumit jetik. Gjithsesi faza e garantimit t minimumit jetik nuk prbn pikmbrritjen tek njerzorja. N fund t fundit, ose gjendemi n pikn e kalimit kafsh-njeri, ose gjendemi n nj form t prparuar t kafshrores. N fund t fundit, cilsi e kafshs nuk sht thjesht pamundsia pr t siguruar jetn prtej t nesrmes, por m n thelb akoma, reduktimi i t qenit n trajtn e mbijetess fizike, sado e shndetshme qoft ajo. Kshtu, qytetari q gzon t ardhurat e nj jete relativisht t shndetshme, thjesht ka t garantuar jetn (n mjerimin shqiptar, kaq nuk sht pak), por jo cilsin rrnjsisht njerzore t jets, pra krijimtarin, projektimin apo paprcaktueshmrin politike t saj. Prej Aristotelit ne jemi kafsh politike pikrisht se jemi e vetmja qenie q mund ta kaprcej fazn e t jetuarit vetm pr hir t t mbijetuarit dhe t bashkndrtojm hapsirn politike

si t vetmen hapsir lirie, e cila themelohet mbi barazin dhe lirin mes qytetarve t etur pr bashkjetes krijuese t astpasastshme. Pr t arritur fazn e njeriut t plot, t njeriut n kuptimin politik t fjals, pra t qytetarit, nevojitet jo thjesht minimumi i t jetuarit, por garantimi i asaj q Negri dhe Hardt-i e konsiderojn domosdoshmri t pags sociale apo qytetare. N fazn e zhvillimit bashkkohor t puns, ku puna ka humbur ngurtsin fizike t saj dhe sht br e padallueshme ndarja midis prodhimit t nj malli dhe riprodhimit t marrdhnieve shoqrore, ku prodhimi nnkupton mbi t gjitha riprodhimin e mnyrave t jetess, komunikimit, bashkndarjes, ku dalngadal shnjohet kalimi nga fabrika kah fabrika shoqrore, dokush, pavarsisht puns apo veprimtaris s tij ka rolin e tij n prodhimin dhe riprodhimin e gjithkaje. E pr pasoj i takon paga qytetare jo vetm si hak q buron nga bashkjetesa si bashkprodhim, por mbi t gjitha si mundsi pr ta kuptuar veten si subjekt politik q njerzoren e prek vetm kur kaprcen fazn e mbijetess pr t banuar terrenin e bashkvendosjes.

4 Analize

E mrkur, 9 Nntor 2011

MINIMUMI JETIK 20 VJET TABU

FIQIRI XIBRI 991-shi shnoi rnien e komunizmit edhe n Shqipri. Me spunton gorbaoviane dhe t rrzimeve t njpasnjshme t diktaturave komuniste, natyrshm edhe me shprthimin e shoqris shqiptare. Pa dashur aspak t minimizoj rolin e faktorve t tjer, nuk bj aspak gabim t theksoj se faktori vendimtar ishte puntoria e motivuar nga lindja e lvizjes sindikaliste. Me rast mendoj se kam fort t drejt, q pr forc motorike t ksaj lvizjeje v gishtin mbi motivimin ekonomik t puntoris. Sistemi komunist nuk kish dshtuar si ideal politik, por dshtoi ekonomikisht prball ekonomis s tregut t lir dhe shoqris s konsumit. Izolimi total nuk mund t ishte i prjetshm. Shkmbimet me jasht, radioja, televizori e bn t vetn. Prapambetja totale ekonomike nuk fshihej dot m. Duke konstatuar fuqin e motivimit ekonomik, politika e vjetr dhe e re, nprmjet ndryshimit t sistemit krkoi ti ofronte puntoris imazhin e nj ekonomie t lulzuar sipas shemblltyrs perndimore. Por simbolika e politiks s vjetr ishte e pabesueshme n at ka prpiqej t ndryshonte, politiks s re i besohej gjithka, edhe n at q ajo nuk e thosh, por njerzia e dshironin t ishte. - Ky shesh do jet plot me veturat e minatorve, - u premtonte pa dogan Azem Hajdari minatorve t Valiasit n janar 1991. - Jo nga nj, po nga dy vetura do ken minatort, - i frynte edhe m shum tollumbacet Berisha n maj 199 Mirqenie dhe Shqipri si gjith Europa premtohej pa dogan nga t katr ant, kudo ku prezantoheshin veprimtart zhurmmdhenj t PD-s. Shpresat arrinin majat m t larta Por vitet kaluan. Erdhi Saliu, iku Saliu. Erdhi Fatosi, iku Fatosi. Pastaj Iliri, prap Fatosi, prap Saliu dhe prap Saliu, kt radh i amplifikuar me Ilirin. Prit pr mana, vijn thana. Nga viti n vit, nga qeverisje n qeverisje raporti mes minimumit jetik dhe t ardhurave minimale n vend t prmirsohej shnonte vetm prkeqsim. Ndrkoh q vit pas viti, qeverisje pas qeverisje tellallt e qeveris trumbetonin me t madhe rritje ekonomike t pandalshme. Pr minimumin jetik meazallah se kujtohej qeveri ta prmendte.Edhe zri i sindikatave n krkim t deklarimit t minimumit jetik dhe n krkim t zbatimit t ligjit t vitit 1992 pr kompensimin e mallrave t shports mekej gjithnj e m shum, vit pas viti e qeverisje pas qeverisje. Sindikatat dikur t mdha, BSPSH dhe KSSH, tepr t zna me administrimin e

pronave dhe blerjen e kontratave fiktive t puns, t brejtura nga brenda nga ndryshku i inaktivitetit t gjat, u shndrruan n vasale t qeverive. Sindikata m t vogla, s shumti t shkputura prej dy t parave, nuk dallonin shum prej tyre. Pr zra t tjer sindikal, q ngrinin n mnyr sporadike tonet, qeveria nuk kish vesh. I till sht rasti me sindikatn ton t minatorve, q shtjen e deklarimit t minimumit jetik e ka trajtuar paralelisht me krkesn pr realizimin e statusit t minatorit. Nivelin e pensionit minimal dhe pags minimale q ne krkojm sot pr minatort, ndonse sht dukshm m i ult sesa n diktatur, t paktn ne e kemi llogaritur duke prdorur si pik referimi minimumin jetik. Kemi prllogaritur minimumin jetik sot dhe e kemi krahasuar qoft me minimumin jetik t diktaturs, qoft me raportin minimum jetik pag, pension minimal t athershm. Nga rezultati i ktij krahasimi kemi zbritur 16 %. Pra krkesa jon pretendon q nga 63% sot, t prfitojm vetm 84% t asaj q ne kishim n diktatur. T m ndjej lexuesi, por ktu dua ta ngre fort zrin duke deklamuar vargjet e njohura: O Zot, a kemi t drejt t krkojm kaq pak ? Por zrin dua ta ngre edhe m shum. T ulrij. Sepse tani vjen skandali. Vet drejtues sindikatash shprehen se ajo q ne krkojm, qenkrka utopi !!!!. T krkosh q pensioni i minatorit (jo i lulishtarit) t jet sa minimumi jetik, kjo prbka utopi ?! Ja pra se far ka mbjell heshtja qeveritare. Por edhe heshtja sindikale. Por edhe kapitullimi i qytetarit, qoft si shoqri e qoft si individ. Q kryesindikalist t mdhenj , n vend t irreshin nga zri dhe t gjakoseshin protestave duke krkuar q pensioni minimal i lulishtarit t jet t paktn sa 120% e minimumit jetik, shpallin utopi nj pension minatori sa minimumi jetik dhe q duhej t ishte jo m pak se 170% e ktij minimumi. Ka 20 vjet q deklarimi zyrtar i minimumit jetik sht shpallur tema m tabu e t gjitha qeverive. E far mund t pressh nga qeveri dhe sindikata q i shmangen ktij deklarimi si djalli temjanit ? Ka 6 vite t gjat, q Saliu 6 her n muaj jargavitet ekraneve duke u jerr pr rritje ekonomike dyshifrore dhe 66 her n vit shkumzon pshtym duke u vetentuziazmuar nga rritjet dramatike q AI na dhuron pr rrogat e pensionet. Vese ama jasht ekraneve, nga skutat e pensionistve, t invalidve e t t pamundurve t tjer, t rrogtarve t vegjl e t mesm nuk sht fare e vshtir t konstatohet se pavarsisht

pllitjeve t Saliut, niveli i mirqenies mbetet kryene dhe ndjek ritmet e veta t prkeqsimit duke u pasqyruar qartazi n thellimin e varfris n prgjithsi, n shtimin e numrit t njerzve e familjeve n nevoj, por edhe n mahisjen e shum problemeve t tjera sociale. Si sht e mundur q shifrat e qeveris krcejn vetm lart pr qiell, ndrsa tek vdektart posht n tok gjendja vetm sa mahiset prdit pr dit e m shum ?!... Sepse ndonse prdorim t njjtat njsi matse si n teori e n praktik, si n qeverisje dhe oponenc, rezultatet e llogarive nxirren nga ekuacione t veanta ose sisteme t cilave u mungon boshti i prbashkt. T dhnat jan po ato, formulat po ato, kurse vendndodhja n bosht sht arbitrare, ka edhe aritmetika fillestare nuk e pranon. Boshti i prbashkt q na mungon sht minimumi jetik. T ardhurat minimale q duhen pr t siguruar mbijetesn. Prcaktimi i nivelit t minimumit jetik shnon urn q lidh shifrat e qeveris me stomakun e popullsis. Dhe si e till duhet domosdoshmrisht t jet deklaruar zyrtarisht nga qeveria pr publikun. Fakti i hidhur, q n 20 vjet tranzicion nuk sht deklaruar asnjher nga qeverit niveli i minimumit jetik, provon se qeverisjeve u kan munguar qasjet realiste sociale dhe pr kollajllk qeverisjeje e kan trajtuar nivelin e mirqenies vemas zhvillimit ekonomik. Jemi jo vetm i ve-

tmi vend i Europs, ku qeveria nuk deklaron minimumin jetik, por edhe i vetmi nga vendet postkomuniste. Pas nj studimi serioz, t konsultuar edhe me mnyrat e llogaritjes s minimumit jetik n vende t tjera, por gjithashtu edhe me vlersimet thellsisht shkencore t Doktor Profesor Ilia Telos konstatuam pikrisht at q prisnim dhe q do shqiptar e ndjente qart mbi kurrizin e vet. Shifrat jan alarmante. Mjaft t prmendim se nj person me rrogn minimale zyrtare n Shqipri mezi arrin t prballoj ekzistencn. Jo n shtpi, por si endacak pa qera, posht urave. Le pastaj t flasim pr rrogn minimale reale, t flasim pr shumicn e pensionistve apo ca m keq pr njerz q paguajn qera shtpie. Nj person me rrog minimale nuk ka asnj mundsi reale t krijoj apo t mbaj familje. Minimumi jetik sot n Shqipri kap nivelet 15463 lek pr nj person, 35600 lek pr nj t punsuar dhe 61852 lek n muaj pr nj familje prej 4 vetash. Pa llogaritur ktu qiran, taks pastrimi, spitale, pushime, kultur, internet, transport interurban etj. Sepse kshtu shifrat do ishin 25230 pr 1 person, 54636 pr nj t punsuar dhe 83920 pr nj familje prej 4 vetash. Ndrkoh q rroga minimale zyrtare neto sht vetm 16700 lek n muaj. Nisur nga ky realitet q flet pr nj minimum jetik shum m t lart sesa pagat, natyrshm shtrohet pyetja, nse sht apo jo oportune deklarimi i tij ? Ose a

ka justifikim qeveria pr mosdeklarimin zyrtar dhe fshehjen e t vrtets nga opinioni publik ? E meq vet qeverit si prgjigje t ksaj pyetje kan zgjedhur vendosmrisht heshtjen deri sa tu shkoj, le ti japim nj prgjigje, madje nj prgjigje dashamirse. Nse pretendohemi si nj shoqri e hapur, q intrigohet t prfitoj sa m shum nga vlerat e demokracis, sigurisht q as ka e as mund t shpiken justifikime t arsyeshme pr fshehjen e minimumit jetik. Thjesht sepse ky nuk sht vese nj tregues q lidhet me nevojat q ka njeriu pr t siguruar mbijetesn n kushtet aktuale. Minimumi jetik duhet t njihet e pranohet nga qeveria, kurse nuk prcaktohet prej saj, por nga institucione dhe ekspert t profilizuar. Por pikrisht ktu sht koracuar edhe thembra e Akilit. Llogaritja dhe deklarimi zyrtar i minimumit jetik ka nj lidhje m se organike me detyrat e qeveris, me transparencn e plot t veprimeve t saj dhe me programet e saj sociale dhe ekonomike, me zbatimin e Kodit t Puns dhe nenit 27 t ligjit pr Sigurimet Shoqrore, me hartimin dhe zbatimin e buxhetit t shtetit, me porosit e Banks Botrore, t Fondit Monetar Ndrkombtar, t Organizats Botrore t Puns dhe t tjera t ngjashme. T gjitha kto i adresohen nj qeverie t prgjegjshme dhe profesionale, t pakorruptuar, patriote dhe humane. Por a jan kto cilsi tek qeveria jon ?

E mrkur, 9 Nntor 2011

Analize 5

Tatimi, kjo fole marksiste

Oltion Spiro

2009, n Kongresin parazgjedhor t PS-s, mbaj mend se Rexhep Mejdani i dorzon nj qitap t trash Edi Rams, ku kryesisht sundonte ngjyra e bardh dhe q supozonte se prbnte programin politik t PS-s pr qeverisjen e pas 2009, nse zgjedhjet nuk do t rrmbeheshin nga PD. Ai libr n fakt nuk u hap kurr n at Kongres dhe q aty u lindn spekulimet sipas t cilave aty brenda kishte vetm flet t bardha me asgj t printuar. Ndoshta m shum sesa spekulimet, duhej par gjesti si kalimi i stafets nga lidershipi i vjetr n at t ri. Megjithat ai moment kishte dika lartsisht false pavarsisht se bhej pr fasad. Sot, ndoshta duhet thn m n fund, PS-ja ka paraqitur nj prmbledhje programi rreth 92 faqe t bazuar n 4 shtylla. Te shtylla e rimkmbjes ekonomike z nj vend t rndsishm rivendosja e takss progresive, sipas t cils, taksa (n fakt duhet thn tatim, pr t qen n harmoni me terminologjin ligjore) do t jet m e lart pr t ardhurat m t larta, sipas nj raporti progresiv. Kshtu, pesha e tatimit q do t paguaj nj person q merr t ardhura m t larta do t jet m e konsiderueshme se tatimi paguan nj person me t ardhura modeste. Tatimi progresiv nuk sht nj sh-

pikje e PS-s, por zbatimi pr 5 vjet i tatimit t shesht n Shqipri sikur e bn rikthimin e saj n debiti politik si nj prurje inteligjente me an t t cils PS-ja do i thyej t gjith kundrshtart n mes. Ndoshta mund t jet nj formul q do e afroj popullin m shum me PS-n, por ajo sht nj formul ekzistuese dhe me thn t vrtetn e zbatueshme dhe nga shtete q n krye kan qeveri liberale. Ky tatim nuk ka asgj marksist n vetvete. sht nj metod pr t ndrgjegjsuar t pasurit q duhet t bj nj minimum lshimesh nse nuk do ndonj revolt ti vij prapa qafe krejt papritur dhe e bn modestin t ndihet se paska nj drejtsi n kt tok. Dhe me prdorimin e mbiemrit marksist, i referohemi kritikave t t kundondodhurit Sali q n munges t dshirs pr t debatuar pr gjra reale ose n munges t njohurive t mjaftueshme n at fush, i fut nj marksist djathtas e nj marksist majtas dhe mbetet konsekuent n linjn e tij t ashpr antikomuniste. Realiteti, natyrisht, sht krejt tjetr. Si e tham kjo taks nuk ka asgj marksiste. N fakt, ajo q t habit m shum sht prdorimi i ktij emri nga Saliu, q para disa muajsh oi n Parlament nj projekt-ligj q kishte si synim t tatonte subjektet mbi fitimin dhe jo mbi t ardhurat. Ky projekt-ligj, pa hyr n detaje,

rivendoste parimin e tatimit progresiv, por jo pr t ardhurat por mbi fitimin. Ideja e projekt-ligjit ishte q t tatonte subjektet e mdha (kryesisht operatort celular) t cilt sigurojn fitime t konsiderueshme. Mirpo, pr t evituar emrimin e tyre, pasi kjo do t ishte nj diskriminim i hapur kundrejt nj biznesi ndaj nj tjetri thjesht dhe vetm pr shkak t aktivitetit, Qeveria gjeti nj formul skuthe pr t tatuar ata q fitojn m shum n baz t nj llogaritjeje progresive t fitimit. Pra, sa m shum fitonte nj biznes, aq m shum do t paguante tatim mbi fitimin. Sistemi i prgatitur nga inxhiniert financiar t Ministris s Financave synonte n fakt ata q bnin fitime shum t mdha, pavarsisht aktivitetit. Pas sensibilizimit nga ana e tyre dhe pas presioneve t forta ky projekt-ligj u harrua. N thelb, ai nuk ishte i keq. Por pr t mbushur arkat bosh t shtetit, Qeveria liberale u detyrua t vishte pr ca aste kostumin e marksistit, at kostum q sot Saliu ia vesh t tjerve. N fakt, prdorimi i teprt i termit marksist pr t anatemuar t tjert bhet edhe pr t mbrojtur politikn fiskale t Qeveris duke filluar nga 2005 q n fakt edhe pse nuk jemi specialist fushs, shikojm se po vijon t shkoj drejt nj degradimi t plot. Dhe kjo jo vetm prej korrupsionit dhe paaftsis

Ky tatim nuk ka asgj marksist n vetvete. sht nj metod pr t ndrgjegjsuar t pasurit q duhet t bj nj minimum lshimesh nse nuk do ndonj revolt ti vij prapa qafe krejt papritur dhe e bn modestin t ndihet se paska nj drejtsi n kt tok.

menaxhuese t sektorit tatimor por edhe pr shkak t prjetsimit t tatimit t shesht. Kur erdhi n fuqi PD-ja, tatimi i shesht u pa si nj mnyr pr t ndihmuar bizneset q t ngren kok, pra ishte nj mjet kalimtar q nuk do t zgjaste shum dhe q do t shrbente t rimkmbte ekonomin. Kjo e fundit as nuk sht rimkmbur dhe as nuk po jep shenja se ndonj dit mund ta marr vetn nga krizat financiare botrore t njpasnjshme dhe mbetet e kapur peng nga zbatimi i nj politike fiskale kalimtare. Tatimi progresiv ka t mirn e ndrgjegjsimit t atyre q fitojn m shum se liria q ata shfrytzuan pr t krijuar pasuri, mirqenie, por edhe vende pune dhe rritje ekonomike, nuk mund t mos ndiqet nga nj prgjegjsi q buron nga vet ajo. Nuk mund t shfrytzojn t mira materiale dhe krah pune pa u ndrgjegjsuar se fitimet nuk i kan krijuar vetm n saj t nuhatjes s tyre por edhe pr shkak t puns s t tjerve t cilt, nse zbatohet tatimi i shesht, e shikojn veten t trajtuar nga shteti n t njjtn mnyr si trajton t pasurit. N kt kuptim, tatimi progresiv sht nj nga mjetet q mund t tentoj t sjell nj drejtsi sociale si dhe ti jap kuptimit e vrtet liris. Por sht shum ti krkosh njeriut me karrige m t madhe se t tjert n tavolinn ovale t Qeveris nj analiz t till.

6 Analize

E mrkur, 9 Nntor 2011

Mbi trazirat Greke: shfaqja performative e turms.

Akis Gavriilidis abimi i par t cilin duhet ta shmangim kur prpiqemi ti japim nj kuptim trazirave q tronditn Greqin n Dhjetor t 2008 , sht kur i lexojm si dhun e verbr ose si nj shprthim emocional i t rinjve pa implikime politike. Kjo lvizje, edhe pse me siguri ka nj an efektive, (ose pikrisht pr shkak t ksaj), sht tashm direkte dhe jashtzakonisht politike, n nj kuptim m t thell dhe m t madh se sa e zakonshmja. sht e vrtet se lvizja nuk ka paraqitur krkesa t veanta (te dikush pr ti aprovuar); por sht miratuar vet politika n nj mnyr performative. Lvizja nuk ishte nj instrument i prdorur nga nj subjekt para-ekzistues q t trhiqte vmendjen e nj subjekti tjetr (autoritetet,, ata n krye), pr problemet e saj ; ishte kushtetuta e nj subjekti t ri , nprmjet krijimit t nj gjuhe adekuate pr kt tem, pr t artikuluar humbjet e saj, pr t pranuar zi-n si nj diskurs legjitim publik dhe nprmjet ksaj t pozicionohej brenda kuadriut t marrdhnieve ekzistuese n fuqi dhe transformimin e tyre. Pa t, vdekja e Aleksandros Grigoropoulos do t ishte injoruar, si shum raste t tjera t fishekve t policis t gjuajtur rikoshet dhe vrasja e emigrantve shqiptar, pakestinez apo atyre rom, t cilt jan klasifikuar si aksidente fatkeqe , t pavlera pr vmendjen e mtejshme t publikut. Pas ksaj kushtetute, asgj nuk do t jet e njjt n Greqi dhe ndoshta as n vendet e tjera. Nga ana tjetr, ky subjekt i ri sht n t njjtn koh jo-subjekt ; nuk sht nj Sovran, entitet homogjen me nj vullnet unitar dhe koshient, por i paqndrueshm, i ndryshueshm, i shumt. Kjo sht turma. Turma nuk sht dhe kurr nuk do t bhet nj parti politike krahas partive t tjera n sistemin parlamentar, nuk sht nj klas e re sociale apo grupi njerzish, por sht nj rrjet horizontal i veant nga t tjert. Nuk sht nj lvizje spontane e masave n pritje t nj avangarde pr ti prfaqsuar apo pr tju dhn ndrgjegjen e vet tij , por sht nj logjik e artikulimit t prpjekjes. Ajo far u shfaq n skenn e paftuar ende nuk sht nj antagonist ndr t tjer, por sht vet antagonizmi. Ishte oazi i t Vrtets n nj shkrettir t prfaqsimit simbolik t turpshm. Politika e vet jets. Subjekti i ksaj revolte sht i shumfisht n termat e prbrjes s tij: nuk sht as t rinjt as puna as klasa e mesme as edhe klasa e re puntore (precariat). Pr t qen t sigurt shum prej protestuesve punojn (shpesh n

kushte t pasigurta), ose jan n krkim t nj pune, apo studiojn pra alternimi midis ktyre situatave. Por asnj nga kto situata nuk sht nj identitet esencialist dhe i veant i prdorur prej tyre si arsyeja e revolts. Ata nuk u mobilizuan pr t krkuar paga m t larta apo arsimim m t mir apo pavarsi kombtare dhe sovranitet. Objekti dhe n t njjtn koh mjeti i prleshjes s tyre sht vet jeta. Ky sht rasti i par n sensin literal dhe biologjik: si dihet trazirat u nxitn nga vrasja e nj djaloshi 15 vjear nga policia. Prandaj, natyrshm kjo revolt sht, si mund t themi n termat e Agamben-it, nj revolt e jets s zhveshur kundr shtetit prjashtues t policis nga ligji kriminal. Dhe nj arsye se pse kjo revolt nuk sht e verbr sht pr shkak se ajo sht form shum elokuente e komunikimit. Me kusht q natyrisht ne nuk interpretojm komunikimin n nj kuptim naiv dhe siprfaqsor habermasian, bazuar n dialektika dhe n rituale te njohjes midis subjekteve prbrse, por ne konsiderojm q shkmbimet m t rndsishme dhe t frytshme bhen n munges, n mnyr indirekte, t sakt midis njerzve t cilt jo domosdoshmrisht etiketojn njri tjetrin. Prandaj kto ngjarje prbjn nj komunikim t kuptueshm nga mesazhet e mposhtme: 1. Shteti e konsideron si vetjake t drejtn e tij pr t vrar ndonj prej qytetarve t tij n do kohe, pa arsye dhe pa i dhn llogari askujt pr veprimet e tij. 2. Disa prej ktyre qytetarve deklaruan se kjo sht e papranueshme; ata e bjn kto jo me miratimin e nj rezolute q i krkon shtetit q t vendos sanksione por duke imponuar vet kto sanksione. Trazirat ishin nj mnyr alternative e lufts kundr kriminalitetit,

nj mnyr shum e qet, proporcionale dhe e pjekur pr shoqrin civile pr t krkuar dhe pr t marr , nga i njjti akt- i ksaj llogarie t refuzuar nga shteti [1]. N kt kuptim, protestuesit po kryenin nj funksion shum t prgjegjshm demokratik: ata po ruanin sundimin e ligjit, i cili prcakton se organet e shtetit jan t prgjegjshm para ligjit pr veprimet e tyre sidomos t atyre t kryera jasht kuadrit t nj shrbimi t rndsishm publik, por nj shprthim sentimental i dhuns arbitrare vetjake. Por jeta ishte e pranishme n kto protesta, gjithashtu n nj kuptim m t gjer. Komentator t njohur foln pr frustrimet e ndjera nga nj gjenerat q kuptoi se standardet e tyre t jetess nuk do t ishin t njjta me ato t prindrve t tyre, apo t atyre q reklamoheshin prreth tyre si prkufizim i jets s mir. Por ky shpjegim nuk e pa ambivalencn radikale t dshirs s tyre (tons), ann tjetr t saj, dhe faktin se t dyja kto an kontribuan n mobilizim. N t ne nuk kemi gjetur (vetm) njerz q kan frik se nuk do t gjejn nj pun, por edhe njerz q kan frik se mos e gjejn kt pun [2]. M shpesh, kto dy frikra bashkjetojn me t njjtin person. Me fjal t tjera, neveri prball perspektivs s sakrifikimit t jets s dikujt pr t marr nj diplom universitare prestigjoze, nj pun t mir, pr t bler nj apartament t mir, pr t krijuar nj familje dhe pr t par TV ishin m s shumti arsye shqetsimi se sa dshira pr kto vlera. Njerzit n Greqi (si edhe n vende t tjera) nuk dshirojn t punojn ; ata dshirojn t jetojn, t komunikojn, t ken nj kuptim t zakonshm n jett e tyre e cila gjithashtu do t thot , q ti prodhojn jett e tyre n mnyr t prbashkt dhe t prodhojn t prbashktn. Ata shkojn n pun vetm sepse jan pre

e shantazhit t kapitalizmit, puna sht i vetmi mjet pr t jetuar pr t mbijetuar. Por kjo lvizje na tregon se njerzit, nse kan mundsi, preferojn t heqin qafe zhvillimin e puns se sa t negociojn kushte m t mira pr t ose s paku , q njerzit jan m radikalisht t mobilizuar nga ish qllimi se sa nga qllimi m i fundit.

ndoshta n mijra : Eimaste oi deka koukouloforoi ( ne jemi dhjet kapu mbajtsit). N kt mnyr pranuan njzri, por nga i njjti akt i anasjellt duke i fshir kuptimin ksaj akuze, Sepse, si nj deklarat nga Rrjeti pr t drejtat sociale dhe civile theksohet kur nj mij persona vendosin nj kapu, ather ata kan nj fytyr . Ose, si sht shprehur kapu mbajtsi m i famshm i bots komandanti Markos, ndonjher dikush duhet t fsheh fytyrn n mnyr q t shihet. Pra kjo tem n zhvillim mori nj identitet duke supozuar mungesn e tij, nprmjet refuzimit/prmbysjes s nocionit tradicional t nj identiteti t caktuar. Fshehja e tij nuk ishte i lidhur me nj aktivitet konspirativ t fsheht, por me krijimin e nj sekreti publik. Nprmjet tij, turma ishte n gjendje t merrte prsipr ambivalencn konstituive dhe ambiguitetin e do veprimi njerzor duke e transformuar n nj mjet t dobishm pr aksionin, n nj afirmim pozitiv t nj potenciali t prbashkt, dhe jo duke u paralizuar prej tij apo duke e shtypur at.

Fitore n prkthim

Nj politik e re e gjuhs.

Nj tjetr karakteristik mbreslnse e ksaj lvizje sht dimensioni gjuhsor komunikues i saj. Kjo ishte nj lvizje me nj kapacitet t madh pr shpikje dhe kreativitet duke filluar nga niveli thjesht verbal deri n nivelin operacionalorganizativ. N kto dit, demonstruesit prodhuan nj numr t pafund rimash, sloganesh, grafitesh, vizatime npr mure, gazeta, tekste praktike dhe teorike si dhe metoda pr msymje dhe okupimin e ndrtesave publike, stacioneve televizive dhe radiofonike, teatrove dhe zyrave t unioneve burokratike tregtare. M e rndsishmja, ata shfaqn pabesueshmri t pashoqe n mnyrn se si iu prgjigjn sulmit ideologjik t shtetit dhe partive. Kto t fundit,prfshir edhe Partin Komuniste, lshuan kundrejt tyre akuzn tradicionale t t qenit koukouloforoi (kapu mbajtsit), nj praktik gjoja n kundrshtim me principet e transparencs, ndershmris dhe veprimit politik publik. Termi sht shum i ngarkuar n konotacione negative, si edhe prdorej n vitet 40 pr t treguar bashkpuntort t cilt denoncuan lufttart e rezistencs ndaj nazistve. Ne t kaluarn sa her kemi pasur trazira, ministri i ngarkuar do ti atribuonte n mnyr ritualistike si jo m shum se dhjet kapu mbajts. Kt her demonstruesit e prdorn si shaka kt term, fillimisht me terma prmues dhe t transformuar n nj burim kolektiv krenarie, duke knduar n qindra apo

Veprimtaria e ksaj lvizjeje mund t prshkruhet n mnyr t dobishme si vepr e prkthimit, q konsiston n (por jo vetm) prkthimin literal t fletpalosjeve dhe broshurave n gjuhn Shqipe, Bullgare dhe n gjuh t tjera q fliten nga emigrantt n Greqi. Ky ishte nj element i ri, sepse deri m tani kemi pasur tubime apo ngjarje n favor t emigrantve apo kundr racizmit, por ishte hera e par q emigrantt ishin pjesmarrs me t njjtat kushte si Grekt vendas n nj lvizje t prbashkt. Ky dimension pyets dhe heterolingual i lvizjes sht i lidhur nga ana tjetr me prkthyeshmrin e tij; aftsin e tij pr t komunikuar me shum prvoja t tjera n disa vende t ndryshme: asgj q ka ndodhur ndonjher n Greqi nuk ka pasur nj ndikim t till t menjhershm dhe nj apel t till transkombtar. Lvizja ishte gjithashtu performative pr sa i prket lidhjes s saj me diturin. Protestuesit nuk krkuan (nga shteti) nj arsimim m t mir, mnyra se si e krkon klienti produktin n dyqan, por ata e krijuan vet kt edukim, ose shfaqn vetm nj grup t konsiderueshm t aftsive njohse q ata i kishin grumbulluar s bashku gjat ktyre viteve. Tekstet e prodhuara nga revolta jan shum m inteligjente t artikuluara dhe madje edhe bibliografikisht t rifreskuara edhe pse ata, uditrisht, nuk prmendin burimet e tyre n shnimet informative - sesa diskursin e shtetit grek, dhe t intelektualve t tij zyrtar duke

Nj pushim epistemologjik

E mrkur, 9 Nntor 2011

Analize 7
n nj peisazh q dominohet deri m tani nga nj version shum tradicionalisht t majt. Dhe kjo sht e lidhur me nj problematik interesante politiko-filozofike: ndonjher ngritje t reja kur t vjetrat jan t dobta; ndonjher kur sht i fort dhe m i zhvilluar. Ky ishte nj shembull pr rastin e fundit. Greqia sht nj vend me Partin Komuniste m t fort n Evrop (edhe pse n fakt sht paradoksalisht nj parti e djatht: n teori sht ende staliniste, dhe n praktik sht ekstremisht konservatore sociale dhe kulturore, nacionaliste, tradicionaliste dhe homofobike); n krye t ksaj, ka nj parti t dyt t majt, po aq e madhe q prafrsisht korrespondon me eurokomunistt aktual si dhe me nj plejad t tr trockiste, Maoiste dhe grupime t tjera q rrjedhin nga modele Bolshevike. Deri m tani shum njerz, prfshir dhe mua, konsideronim se ky terren tanim i pushtuar dhe shum i thyer, shum vshtir do t lr ndonj hapsir pr lulzimin e luleve t tjera. Pr fat t mir un e provova q e kisha gabim: ky limit q duket si nj penges q bllokonte rrugn, u provua t jet nj kusht produktiv. Kjo revolt sht ushqyer nga nj konjuktur e veant n Greqi. Duhet pranuar, policia greke prbn nj kombinim t uditshm t modernizmit dhe arkaizmit: ky sht nj organ i prbr nga ish (ose edhe aktuale) fashist, tutor dhe shits drog, me nj organizat gjysm-feudale, klienteliste, me pajisje t shtrenjta dhe nj njohje de fakto t mosndshkimit . N t vrtet, ky korrupsion shkon edhe m lart dhe m thell brenda aparatit shtetror grek. Kjo i dha lvizjes nj ndjenj t pathyeshme t indinjats, prbuzjes dhe etikes s superioritetit.Polict ishin ligjrisht dhe teknikisht t aft pr t arrestuar, pr t hedhur gaz lotsjells, pr t rrahur njerz, por kjo mund t frymzoj vetm frikn dhe jo respektin, nderimin apo legjitimitetin. N Evropn Veriore, forcat e policis jan t organizuara n nj mnyr mobjektive dhe racionale por nuk humbasin totalisht ngjashmrit, sidomos duke pasur parasysh kuadrin e harmonizuar t Bashkimit Evropian. Por pavarsisht nga kto specifika, kto pak dit ishin nj msim i nj rndsie m t gjer: aksion i frymzuar, origjinal, jo i centralizuar nga mijra persona me besim te vetja, individualitetet inteligjente t rrjetit, aksion q sht n gjendje t sfidoj, transformoj dhe t de-legjitimoj montimin institucional e cila nj dit m prpara dukej e palkundur , e vendosur , e qart dhe pothuajse natyrore. Me lejoni ta mbyll me nj anekdot, e cila ndoshta nuk sht kushedi se far anekdote. Disa dit m par n Selanik takova nj mik tek t 60-tat, nj regjisor i vjetr filmash. Dhe e pyeta: Xhorxh, far mendoni pr kto ngjarje?, ai tha N mbrmjen e 8 Dhjetorit, nse do kishim pasur edhe 5 mij njerz n rrug, do e kishim marr shtetin. M pas, pas disa sekondash n heshtje, shtoi: Pyetja sht, a ka ndonj kuptim e gjitha kjo?

prfshir ktu t majtn tradicionale e cila kundrshton lvizjen n nj mnyr mosprfillse dhe moralizuese. Lvizja prdori teknologjit e komunikimit si mjet, n nj mnyr q i tejkaloi mekanizmat represive t shtetit. Koordinimi i nxnsve t shkollave t mesme kur ata sulmuan rreth 45 stacione policie n t njjtn koh n pothuajse t gjitha qytetet e mdha greke, pa ndonj organ qndror drejtues, ishte nj shfaqje mjeshtrore e aftsive organizative e cila mungon n shum agjenci shtetrore. Por shtja nuk sht vetm teknike. Kjo lvizje prbn nj import masiv t metodave t reja t prleshjes (psh aksione t bazuara n veprimet e asambles s prgjithshme pr kt shtje n vend t nj organizate t prhershme)

Ku do t shkojm nga ktu?

Mbetjet si kusur i progresit

ri vetm t pavetdijshmit. Protesta kundr plehrave, duhet t jet n kt sens vetm prologu i nj orteku t mobilizimit civil, betejat e reja t s cilit duhet t jen cilsia e ajrit, mungesa e theksuar e shfrytzimit t energjive t rinovueshme dhe dshtimi i betejs kundr duhanit. Kur vendi po nxin, t jesh i gjelbr nuk sht m thjesht mod. Mbetjet n vetvete jan nj fenomen modern, q shkon krah pr krahu me industrualizimin, me urbanizimin, jan simboli m domethns i proceseve globalizuese, jan ajo q mbetet pas zhvillimit, jan gjurmt e shfrytzimit t resurseve natyrore, t lnds s par t tjetrsuar n nj prmas dhe form t ndryshme nga ajo fillestare, jan nj mbetje pa vler i nj produkti me vler. Dhe mbi t gjitha pr trajtimin dhe asimilimin e tyre duhen prdorur burime financiare t cilat nuk gjenerojn gjithnj fitime t reja, pra n m t shumtn e rasteve jan para t uara dm. Gjja m e mir q mund t bsh me plehrat sht t mos bsh asgj me to, ose tia drgosh Shqipris, ktij kazani t madh q ksaj here kushedi prse vetm n kt rast po shihet me admirim nga europiant. T gropossh mbetjet e asaj q konsumon jo n dern tnde por n at t fqinjit shihet si m ekonomike dhe me racionale n baz t modelit kulturor t zhvillimit q sundon sot koshiencn dominante botrore, e udhhequr nga nj vizion tejet afatshkurtr jetese dhe plotsisht i stilit makiavelist. Mbi bazn e ktij vizioni vendi yt shpton prkohsisht deri sa t shkatrrohet Shqipria e shum Shqipri t tjera dhe plehrat t t vrsulen me plot mllef pasi mos t ken ku t mbyten m. Plehrat dhe ndotja, dy koncepte t lidhura fort me njra-tjetrn jan eksternalitete negative industriale nga t cilat nuk prfiton askush, as ata q i shkaktojn dhe

Sokol KONDI

qeveria aktuale nuk ka asnj ideologji, por vetm pragmatizma pr hir t epsheve ekonomike t astit, kt e konfirmojn shum vendime t saj, q jan her t djathta, her t majta, e her t dyja bashk. Kjo nuk do t thot se sht nj parti e qendrs, por prkundrazi, konfirmon se bhet fjal pr bandn Bassotti t ardhur n pushtet pr t zhvatur. Pr ta vrtetuar kt mjafton t shihni se far po bhet me azotikun e Fierit, nj impiant plot metale, i ndrtuar me shum pun vullnetare n vitet e Shqipris socialiste, nga e cila po pasurohen sot padrejtsisht disa shtetas turq dhe nj rreth edhe m i vogl shqiptarsh. Vjedhja ktej nga ant tona kto njzetenj vjet sht br aq normale, sa q duket m e pamoralshme mos ta praktikosh at. Ajo q m shqetson m tepr nuk sht korrupsioni, por prirjet kriminale t qeveris. Mund t korruptohesh e t pasurohesh edhe duke i dhn tenderin nj kompanie kliente t qeveris vq operon n ndrtimin e helikave t energjis eolike, mund t pasurohesh edhe duke tenderuar kompani q t gjelbrojn t gjitha tarracat e qytetit, mund t vjedhsh edhe duke tenderuar nj kompani q t mbjell ullinj n nj siprfaqe t djegur nga obant, apo t pyllzosh nj zon t katandisur si mos m keq nga barbart (pr t mos i quajtur me emrtimin e qytetit nga i cili jan n t vrtet). Pr fat t keq prirje t tilla korruptive nuk kemi vn re. Kemi par t kundrtn, q mund t mishrohet m s miri te ligji i kaluar s fundmi n Parlament, i cili bn q mbetje t kategorive t ndryshme t gumzhijn npr kamion gjat pritjes s tyre n ankth pr t vrshuar n portin e Durrsit apo t Vlors nga vendi fqinj, Italia. Prpara se t analizojm do t thot

kjo, ja vlen t ndalemi pr nj ast te termi mbetje. far sht nj mbetje? Mund t gjenden shum prkufizime pr kt fjal, por n kontekstin q na intereson bhet fjal ngushtsisht pr derivatet e proceseve prodhuese, qofshin kto plehrat e zakonshme q hedhin qytetart n kazant prkats, apo mbetjet industriale q nuk ka pllmb toke apo shtrat lumi se ku t vendosen m, aq e mbushur sht bota sot me sojin e tyre. Po t keqe ka fundja? Prse duhet t shqetsohet vall Shqipria se n territorin e saj po mbrrijn plehra europiane, kur ne vet kemi edhe m t kqija se to mund t pyes n mnyr legjitime ndokush?! Nga ana tjetr thuhet se kto mbetje do t riprpunohen, pra nuk do t zaptojn territorin ton sikurse mund t prfytyroj n mnyr makabre ndonjri prej nesh. Nga ana tjetr, sht nj biznes mjaft i mir, q sjell m shum taksa n shportn e Shtetit dhe m tepr vende pune pr t papunt. E par kshtu nuk do t dukej e volitshme ta kundrshtoje nj projekt t till. Problemi sht se jemi aq t ndotur, jemi n buz t humners, sa

q mjafton nj shtytje e vogl q t biem posht. Nuk jam kompetent t flas me shifra n dor, por nga prvoja personale mund t them se po t shkosh n Bari e m pas t kthehesh n Tiran, do ta kesh mjaft t leht t dallosh qoft vetm me nuhatje sasin tejet m t lart t squfurit dhe t pluhurit q qarkullon n ajr ktej nga ne. Nj gj e till u vrtetua edhe nga investigimet e institucioneve prkatse, q bn me dije zyrtarisht se 1/10 e tregut n Tiran e przien lndn djegse naft me helme t ndryshme djegse, tejet t dmshme pr shndetin e njerzve n radh t par e m pas pr gjendjen e automjeteve, por druaj se jo zyrtarisht situata mund t jet shum m alarmante. Imagjinoni se do t ndodh kur ksaj katrahure ti bashkngjiten edhe miliona tonelatat e plehrave t huaja, tymi vdekjeprurs i s cilave do tu bashkohet uzinave, t cilat q n gjendjen aktuale e kan kthyer n mision t pamundur udhtimin nga Tirana pr n Sarand me dritaret e veturs hapur prgjat akseve nacionale. Kt ajr t ndotur zhvillimi mund ta thithin me krena-

as ata q i psojn. Ato nuk mund ti zhbsh duke i groposur, sepse hert a von natyra hakmerret. Duke qen se prej tyre nuk ka fitim, mungon edhe stimuli material, aq jetik n shoqrit e sotme, pr tu marr me to. Vendimi i qeveris shqiptare duhet par n sensin e kundrt t ksaj q sapo u tha, pra nuk duhet par si altruist, i zhveshur nga stimuli material, apo q mban mantelin e vullnetit t mir pr ti br nder miqve rajonal. Prkundrazi sht nj vendim egoist q prmbush nevoja buxhetore dhe prfitime personale t nj pakice t paprfillshme, q interesin e saj personal e vendos si agjend mbi interesin madhor publik. Nga ana tjetr, sht naive q vendet q lajn duart me plehrat e tyre duke i drguar n Shqipri, t ndrrojn se duke vepruar ksisoj ata vet bhen puritan dhe pastrohen duke ndotur tjetrin. Nse kan ndonj iluzion pr kt, mund t pyesin meksikant apo mongolt, q shpesh iu duhet t prballen me reshjet kimike me pasoja katastrofale t dy prej industrive m t mdha botrore, sikurse jan ajo amerikane dhe simotra kineze. Esht utopike t mendohet se duke ndotur Shqiprin shpton Italia, sht po aq utopike sa ndrgjegja se duke ndaluar me referendum zhvillimin e energjis brthamore, Italia nuk rrezikohet nga ndonj incident i mundshm q mund t ndodh me kt energji, prtej Alpeve, n Francn rivale. Nse landfilldet apo ineneritort e vendit prits do t punojn me kapacitet t shumfishuar, pasojat do t ndjehen edhe n vendin drgues, kjo e prkthyer n nj val t re apokaliptike emigracioni t ndikuar nga rreziqet m t larta kanceroze dhe duke qen se Italia ndodhet prball nj krize allagreke dhe duke qen se nuk do t mund t ofroj mundsi punsimi pr emigrantt e rinj, sht e natyrshme q edhe rritja e mun(VIJON N FAQE 13)

8 Filozofi
Alain Badiou-ja ose dhuna e trheqjes

E mrkur, 9 Nntor 2011

SLAVOJ ZIZEK N MBROJTJE T KAUZAVE T HUMBURA VI

Jepjani nj mundsi diktaturs s proletariatit!
(Vijon nga numri i kaluar ) Przgjodhi dhe prktheu: Arlind Qori o sikur t merrnim guximin ta ringjallnim t famshmen diktatur t proletariatit si t vetmen mnyr pr tu ndar nga biopolitika? Kjo ve sa do t tingllonte qesharake sot; ve sa do t krijonte prshtypjen se kto t dyja jan dy terma t paprputhshm q vijn nga fusha t ndryshme e q nuk ndajn kurrfar hapsire t prbashkt: analiza m e fundit e pushtetit politik prkundr mitologjis arkaike dhe t diskretituar komuniste...E megjithat: kjo prbn t vetmen zgjedhje t vrtet sot. Termi diktatur e proletariatit ende dfton problemin ky. Ktu ngre krye nj qortim praktik: pse diktatur? Pse jo demokraci e vrtet apo thjesht pushtet i proletariatit? Termi diktatur e proletariatit ende dfton shtjen themelore. Diktatura nuk nnkupton t kundrtn e demokracis, por vet mnyrn e nndheshme t funksionimit t demokracis prej zanafills, teza e diktaturs s proletariatit prfshinte parakuptimin se ajo prbnte t kundrtn e form(ave) t tjera t diktaturave, prderisa krejt fusha e pushtetit shtetror shnjohej nga diktatura. Kur Lenini e prcaktonte demokracin liberale si nj form t diktaturs s borgjezis, ai nuk nnkuptonte nocionin thjeshtzues sipas t cilit demokracia n t vrtet manipulohet, prbn thjesht fasad apo se ndonj klik sekrete mban pushtetin dhe kontrollon gjithka, dhe q nse ndihet e krcnuar se po humb pushtetin prmes zgjedhjeve demokratike, do t shfaqte fytyrn e saj t vrtet duke e mbajtur pushtetin me dhun. Ajo ka Lenini kishte parasysh ishte se pikrisht forma e shtetit demokratiko-borgjez, e shprehur n sovranitetin e pushtetit brenda parakuptimeve t saj politiko-ideologjike, mishronte nj logjik borgjeze. Kshtu pra, termi diktatur duhet prdorur n kuptimin e prpikt sipas t cilit demokracia prbn gjithashtu nj form diktature. Pra termi duhet prdorur si nj prcaktim pastrtisht formal. Shpesh her vihet n dukje se vnia n pikpyetje e vetes sht baza e demokracis apo se demokracia e lejon gjithnj, madje edhe e nxit, vnien e vazhdueshme n pikpyetje t karakteristikave t saj. Megjithat, kjo vetreferueshmri duhet t ndalet n nj pik: edhe m t lirat e zgjedhjeve nuk mund ti vn n pikpyetje procedurat ligjore q i legjitimojn e organizojn ato: pra, aparatet shtetrore q garantojn (edhe me forc po t jet e nevojshme) procesin zgjedhor etj. N aspektin institucional, shteti prbn nj prani masive q nuk mund t shpjegohet sipas termave t prfaqsimit t interesave q ai mund t jet i till, prbn iluzionin demokratik. Badiou-ja e ka konceptualizuar kt radhs i mvesh klass puntore nj mision t till. Proletariati sht e vetmja klas (revolucionare) n histori q shkatrron veten gjat aktit t shkatrrimit t kundrshtarit t vet. Nga ana tjetr, populli, i cili prbhet nga nj mori klasash e nnklasash dhe shtresash ekonomike e shoqrore, nuk mund ta marr prsipr nj mision t till nga pikpamja strukturore. Prkundrazi, kurdoher q nj detyr historike i caktohet popullit si t till, pasoja ka qen gjithnj ose marrja e menjhershme e prparsis nga borgjezia embrionale e cila prmes procesit t prshpejtuar t rritjes e ndrtonte veten si klas sunduese (si n rastin e lvizjeve pr lirimin kombtar), ose nj brtham politikoideologjike q e shpallte veten si qeveri prkujdesse pr nj periudh t paprcaktuar kohore (pr hir t popullit ose, n mnyr m specifike, pr hir t klass puntore) dhe q medoemos prfundonte n perandori (si n rastin e jakobinve dhe bolshevikve). Kshtu q ka dika m shum se hipokrizi n faktin se n kulmin e stalinizmit, kur krejt ngrehina shoqrore ishte shpartalluar nga spastrimet, kushtetuta e re shpallte fundin e karakterit klasor t pushtetit sovjetik (e drejta e vots iu rikthye pjestarve t klasave q ishin prjashtuar m par) dhe se regjimet socialiste u quajtn demokraci popullore. Kundrshtia midis proletariatit dhe popullit sht me shum rndsi n kt pik: hegeliane, kundrshtia midis tyre prbn pikrisht kundrshtin midis universalitetit t vrtet dhe t rrem. Populli sht prfshirs, proletariati prjashtues; populli lufton kundr furacakve (t infiltruarve), parazitve apo atyre q pengojn vetpohimin e tij t plot, proletariati bn nj luft q e ndan popullin pikrisht n brthamn e tij. Populli do t pohoj veten, proletariati ta shkatrroj veten. Kshtu q duhet mistifikuar trsisht gogoli i diktaturs s proletariatit: n themelin e vet, ajo paraqet astin e frikur n t cilin rrjeta e ndrlikuar e prfaqsimeve pezullohet pr shkak t ndrhyrjes s universalitetit n fushn politike. Pr sa i prket Revolucionit Francez, ishte Danton-i, dhe jo Robespierre-i, ai q ka parashtruar formuln m t prpikt t zhvendosjes s paperceptueshme nga diktatura e proletariatit drejt dhuns shtetrore, ose, e thn me fjalt e Benjanimin-it, nga dhuna hyjnore drejt asaj mitike: Le t jemi ne t tmerrshm q popullit t mos ti duhet t jet. Pr Danton-in, terrori shtetror revolucionar i jakobinve prbnte nj far veprimi parandalues, qllimi i vrtet i t cilit nuk ishte hakmarrja ndaj armiqve, por parandalimi i dhuns s drejtprdrejt hyjnore t sans-culottes-ve apo vet popullit. Me fjal t tjera, le ta bjm ne at ka populli na krkon q t mos e bjn ata vet... Greqia antike na ka dhn emrin e ksaj ndrhyrjeje: demokraci. Pra, far sht demokracia n thelbin e vet? Nj fenomen q pr her t par u shfaq n Greqin antike ku antart e demos-it (ata q nuk kishin vend t prcaktuar brenda strukturs shoqrore hierarkike) jo vetm q krkuan q zri i tyre t dgjohej nga pushtetart, jo vetm q protestuan kundr padrejtsive q kishin psuar, jo vetm q krkuan q zri i tyre t dgjohej dhe t prfshihej brenda sfers publike njlloj si oligarkia dhe aristokracia sunduese; por mbi t gjitha ata, t prjashtuarit, e paraqitn veten si trupzimin e Trsis s Shoqris, e Universalitetit t vrtet: ne asgjja e panumruar brenda rendit jemi populli. Ne jemi t Gjith kundr atyre q prfaqsojn vetm interesat e tyre t veanta e t privilegjuara. Konflikti i mirfillt politik shnjon tensionin midis trupit shoqror t strukturuar n t cilin secila pjes ka vendin e saj dhe pjess s pa-pjes q e prish kt rend n emr t parimit t zbrazt t universalitetit, t asaj q Etienne Balibar-i e quan galibert: pra, t barazis parimore t t gjith njerzve qua qenie folse deri n prfshirjen e liamangve, (huliganve) t Kins s sotme, t atyre q jan t zhvendosur dhe q vijn vrdall andej-kndej, pa pun a shtpi, e po ashtu pa identitete kulturore e seksuale dhe t paregjistruar nga shteti. Ky identifikim i pjess s shoqris q nuk ka nj vend mirfilli t prkufizuar brenda shoqris (ose q refuzon vendin e nnrenditur q i jepet brenda saj) me t Trn prbn gjestin elementar t politizimit, gj q dallohet n t gjitha ngjarjet e mdha demokratike prej Revolucionit Francez (n t cilin la troisime tat-ja e shpalli veten identike me Kombin si t till, kundr aristokracis dhe klerit) deri tek rrnimi i socializmit eurolindor (n t cilin forumet disidente e shpalln veten prfaqsuese t krejt shoqris kundr nomenklaturs partiake). Pikrisht n kt kuptim, politika dhe demokracia jan sinonime: qllimi themelor i politiks antidemokratike gjithnj ka qen dhe sht pr prkufizim depolitizimi apo krkesa se gjrat duhet t kthehen n normalitet e ku secili individ t merret me punt e tij apo t saj. Kjo na sjell tek prfundimi paradoksal i pashmangshm: diktatura e proletariatit prbn nj tjetr emr pr dhunn e vet shprthimit demokratik. Diktatura e proletariatit prbn nivelin-zero n t cilin dallimi midis pushtetit shtetror legjitim dhe ilegjitim pezullohet; me fjal t tjera, kur pushteti shtetror si i till sht ilegjitim. Saint-Just-i tha n nntor t 1792-shit: do mbret sht nj rebel dhe uzurpator. Kjo shprehje sht guri i themelit t politiks emancipuese: nuk ka mbret legjitim si i kundrt me uzurpatorin, pasi t qent mbret prbn n vetvete uzurpim, sipas t njjts mnyr q pr Proudhon-in, prona si e till ishte vjedhje. Ajo me t ciln prballemi ktu sht

tepri si teprin e prfaqsimit shtetror ndaj asaj q prfaqson. Kjo mund t thuhet edhe n gjuhn benjaminiane: megjithse mund ta zhduk pak a shum dhunn q ndodh mbi themelet e saj, demokracia ende ka nevoj t mbshtetet vazhdimisht tek dhuna themeluese. Le t kujtojm msimin q na vjen nga universaliteti konkret hegelian imagjinoni nj debat filozofik ndrmjet nj hermeneuti, nj dekonstruktuesi dhe nj filozofi analitik. Ajo ka zbulojn hert a von sht se ata nuk zn thjesht vende brenda fushs s bashkndar t quajtur filozofi: ajo ka i dallon sht pikrisht nocioni i asaj ka sht filozofia si e till; pra, nj filozof analitik i percepton fushn globale t filozofis dhe dallimet prkatse brenda pjesmarrsve n mnyr t ndryshme nga nj hermeneut: ato ka jan t ndryshme midis tyre jan vet dallimet, t cilat jan ato q, n nj qasje t par, i bjn t padukshme dallimet e tyre t vrteta logjika klasifikuese graduale e pohimit kjo sht ajo ka bashkndajm dhe ktu ja nisin dallimet midis nesh bie posht. Sipas kthess konjitiviste, pr filozofin analitik konjitivist bashkkohor, filozofia e ka arritur m n fund pjekurin e arsyetimit serioz, duke ln prapa spekulimin metafizik. Pr nj hermeneut, prkundrazi, sht filozofia analitike ajo q shnjon fundin e filozofis; pra, humbjen prfundimtare t qndrimit t vrtet filozofik apo reduktimin e filozofis n nj prej shkencave pozitiviste. Kshtu, kur ballafaqohen me kt hendek q i ndan n mnyr edhe m themelore, pjesmarrsit n debat ngecin n astin e diktaturs. N mnyr t ngjashme, kjo ndodh edhe me demokracin politike: dimensioni i saj diktatorial bhet i prekshm kur lufta shndrrohet n luftn mbi fushn e vet lufts. Po proletariati? Prderisa proletariati shnjon pjesn e pa-pjes q mishron universalitetin, diktatura e proletariatit prbn pushtetin e univer-

salitetit aty ku vendosin ata q jan pjesa e pa-pjes. Pse jan barazimtaruniversalist ata? Edhe nj her: pr arsye pastrtisht formale: sepse, si pjes e pa-pjes, atyre u mungojn karakteristikat e veanta q do ta legjitimonin vendndodhjen e tyre brenda trupit shoqror ata i prkasin bashksis s shoqris pa i prkitur nnbashksive t saj. Si t till, prkatsia e tyre sht drejtprsdrejti universale. Ktu, logjika e prfaqsimit t interesave t veanta t shumfishta dhe ndrmjetsimi i tyre prmes kompromiseve mbrrin n fundin e vet. do diktatur shkputet nga kjo logjik prfaqsimi, ka prbn arsyen pse prkufizimi thjeshtzues i fashizmit si diktatur e kapitalit financiar sht i gabuar: Marksi e kishte kuptuar se proto-fashisti Napoleon III ishte shkputur nga logjika e prfaqsimit. Termi diktatur shnjon rolin hegjemonik brenda fushs politike dhe termi proletariat t shkputurit brenda fushs shoqrore apo pjesn e pa-pjes s cils i mungon vendi i duhur brenda saj. Prandaj mohuesit e shpejtuar t proletariatit si klas universale e kuptojn gabim problemin: proletariati nuk sht klasa universale sipas t njjtin kuptim q ishte burokracia shtetrore pr Hegelin pra si klasa universale q prfaqsonte drejtprsdrejti interesat universale t shoqris (prkundr rendeve t tjera q prfaqsonin interesat e tyre t veanta). Ajo ka ja jep proletariatit kt pozicion sht n fund t fundit nj karakteristik negative: t gjitha klasat e tjera jan (potencialisht) t afta t kapin statusin e klass sunduese, ndrsa proletariati nuk mund ta arrij kt pa shkatrruar veten si klas: ajo ka e shndrron klasn puntore n nj agjenci dhe i jep nj mision nuk sht as varfria, as organizimi i saj militant ose pseudo-ushtarak, e as afria me mjetet e prodhimit (kryesisht industriale). Vetm paaftsia strukturore pr tu vetorganizuar si klasa sunduese e

E mrkur, 9 Nntor 2011

Filozofi 9
demokracis dhe diktaturs themelohet mbi tensionin q mbart vet nocioni i demokracis. Demokracia ka dy faqe elementare dhe t pazhbshme: imponimin e dhunshm barazimtar nga ana e atyre q prbjn numrin m t madh dhe procedurn universale (pak a shum) t rregulluar t zgjedhjes s atyre q do ta ushtrojn pushtetin. Si lidhen kto dy faqe me njra-tjetrn? Po sikur demokracia n kuptimin e dyt (si procedur e rregulluar e regjistrimit t zrit t popullit) t prbj n fund t fundit mbrojtjen nga vetvetja, mbrojtjen nga demokracia n kuptimin e ndrhyrjes s dhunshme t logjiks barazimtare q trazon funksionimin hierarkik t sistemit shoqror, apo prpjekjen pr ta rifunksionalizuar kt tepri e pr ta shndrruar n pjes t ecjes normale t punve? Problemi sht i till: si ta rregullojm/institucionalizojm pikrisht impulsin e dhunshm barazimtar t demokracis, si ta parandalojm s zhyturi n demokracin e kuptimit t dyt t fjals (si procedur e rregulluar)? Nse ska mundsi ta bjm kt, ather demokracia autentike mbetet nj shprthim utopik momental i cili, n mngjesin proverbial t dits s nesrme, ka me u normalizu. Kshtu, pohimi oruellian demokracia sht terror prbn gjykimin e pafund t demokracis apo identitetin e saj spekulativ m t lart. Ky dimension humbet n nocionin e Claude Lefort-it pr demokracin si mishruese t vendit t zbrazt t pushtetit ose, m konkretisht, hendekut themelor midis vendit t pushtetit dhe vepruesve t paprcaktuar, q pr nj periudh t kufizuar kohore mund ta zn at vend. N mnyr paradoksale, premisa bazike e demokracis sht se jo vetm q nuk ka ndonj veprues politik q t ket t drejt natyrore pr pushtet, por, n mnyr m radikale, edhe se vet populli, si burimi i mbram i pushtetit sovran n demokraci, nuk ekziston si njsi substanciale. Sipas konceptimit kantian, nocioni demokratik i popullit prbn nj koncept mohues, nj koncept funksioni i t cilit sht vetm ai i prcaktimit t njfar kufiri: ai i ndalon do vepruesi t caktuar sundimin me sovranitet total. Pretendimi sipas t cilit populli ekziston prbn aksiomn bazike t totalitarizmit dhe gabimi i tij sht i ngjashm me prdorimin e gabuar (paralogjizmin) kantian t arsyes politike: Populli ekziston nprmjet vepruesve politik t caktuar t cilt veprojn sikur ta trupzonin drejtprsdrejti (dhe jo vetm ta prfaqsonin) Popullin, Vullnetin e tij t vrtet (Partia totalitare dhe udhheqsi i saj) pra, sipas termave t kritiks transcendentale, si trupzim fenomenal i drejtprdrejt i Popullit noumenal...Le t citojm srish formulimin q Jacques-Alain Miller-i i bn lidhjes midis ktij nocioni demokracie dhe nocionit t Lacan-it mbi paqndrueshmrin e Tjetrit t madh: A prbndemokracia nj krye-shnjues? Pa dyshim q po. sht krye-shnjuesi q thot se nuk ka fare krye-shnjues ose, t paktn, nuk ekziston ndonj krye-shnjues q t mund t jet i vetm dhe se do krye-shnjues duhet ta ndrthur veten me t tjert. Demokracia sht S-ja e madhe e A-s s mbyllur t Lacan-it, e cila thot: Un jam shnjuesi i faktit se Tjetri ka nj vrim apo se ai nuk ekziston. Sigurisht q Miller-i sht i vetdijshm se do KryeShnjues sht dshmi e gjall faktit se nuk ka fare Krye-Shnjues, as ndonj Tjetr t Tjetrit, dhe se ka nj munges brenda Tjetrit etj pikrisht hendeku midis S1-shit dhe S2-shit ndodh pr shkak t ksaj mungese (si n rastin e Zotit tek Spinoza ku Krye-Shnjuesi pr prkufizim mbush hendekun n vargun e shnjuesve t zakonshm). Dallimi qndron n faktin se, n rastin e demokracis, kjo munges brendashkruhet drejtprdrejt n strukturn shoqrore; ajo institucionalizohet n nj bashksi t procedurave dhe rregullave sduhet t na habis ather fakti q Miller-i e citon dashamirsisht Marcel Gauchet-n n lidhje me mnyrn se si n demokraci, e vrteta e shfaq veten vetm n ndarje dhe dekompozim (dhe ktu nuk mund t mos vihet re me ironi se si Stalini dhe Maoja thoshin t njjtn gj, megjithse sipas nj prerjeje totalitare: n politik, e vrteta lind vetm nprmjet ndarjeve t pamshirshme t lufts s klasave...). sht e leht t vihet re se si duke u nisur nga brenda ktij horizonti kantian demokracie, aspekti terrorist i demokracis mund t shfaqet vetm si shtrembrimitotalitari tij;me fjal t tjera,se si brenda ktij horizonti, vija q ndan shprthimin demokratik autentik t terrorit revolucionar nga regjimi totalitar i partis-shtet (ose, e thn n gjuh reaksionare, vija q ndan sundimin e turmave t paprona nga shtypja brutale e partis-shtet t turmave) shuhet. Kritika e estetiks politike t Jacques Ranciere-it, pra, ideja e dimensionit estetik t do akti politik t mirfillt mund t formulohet vetm n kt sfond: nj shprthim demokratik rikonfiguron rendin policor hierarkik t themeluar t hapsirs shoqrore. Ai jep nj spektakl t nj rendi tjetr, t nj partage-i t ndryshm t hapsirs publike. Peter Hallward-i ka t drejt kur vren se n shoqrit e sotme t spektaklit, nj rikonfigurim i till estetik e ka humbur dimensionin e vet subversiv: ai fare leht mund t prvetsohet nga rendi ekzistues. Detyra e vrtet nuk qndron n shprthimet demokratike momentale t cilat rrnojn rendin e themeluar policor, por n dimensionin q Badiou-ja e ka prcaktuar si besnikri ndaj Ngjarjes: prkthimin/brendashkrimin e shprthimit demokratik n rendin policor aktual, imponimin e nj rendi t ri t qndrueshm ndaj realitetit shoqror. Kjo prbn dimensionin mirfilli terrorist t do shprthimi demokratik autentik: imponimin brutal t nj rendi t ri. Dhe kjo prbn arsyen pse,megjithse t gjith i dashurojn rebelimet demokratike, shprthimet spektakolare/karnavaleske t vullnetit popullor, ankthi lind kur ky vullnet krkon t ngulmoj e ta institucionalizoj veten dhe sa m autentik rebelimi, aq m terrorist sht ky institucionalizim. Kundrargumenti standard liberal ndaj atyre q shqetsohen rreth dors s padukshme t tregut q kontrollon fatet tona sht: nse mimi pr tu liruar nga dora e fsheht e tregut sht kontrolli nga dora e dukshme sundimtarve t rinj, a jemi ende t gatshm ta paguajm at? Prgjigjja duhet me qen:po nse kjo dor e dukshme duket dhe kontrollohet ngapjesa e pa-pjes. M n fund...Fund!

mohimi i mohimit hegelian apo kalimi nga mohimi i thjesht dhe i drejtprdrejt (ky mbret nuk sht legjitim. Ai sht nj uzurpator) drejt vetmohimit t qensishm (nj mbret autentik prbn nj oksimoroni, pasi me qen mbret sht uzurpim). Prandaj, pr Robespierre-in, gjyqi ndaj mbretit nuk ishte fare gjyq: Ska pr tu br gjyq ktu. Luigji nuk sht nj i akuzuar. Ju nuk jeni gjykats. Ju nuk jeni dhe nuk mund t jeni tjetr vese shtetar dhe prfaqsues t kombit. Ju nuk keni pr t dhn ndonj vendim n favor apo kundr nj njeriu, por keni pr t vendosur nj mas shptimi publik, nj akt detyrimi kombtar. [...] Luigji ka qen mbret dhe tashm sht themeluar Republika: shtja e famshme pr t ciln duhet t vendosni prcaktohet vetm nga kto fjal. Luigji sht shfronsuar pr hir t krimeve t tij; Luigji e shpalli popullin francez rebel; pr ta ndshkuar popullin, ai thirri n ndihm sivllezrit e tij tiran; fitorja dhe populli vendosn q ai t quhej rebel; prandaj, Luigji nuk mund t gjykohet; ose ai sht i dnuar tashm, ose Republika sht prmbysur. Propozimi pr ta nxjerr Luigjin prpara gjyqit, n fardo mnyre u bft ky gjyq, do t prbnte kthim prapa n despotizmin mbretror dhe kushtetues; kjo sht nj ide kundrrevolucionare pasi nnkupton vnien n dyshim t vet revolucionit. N fakt, nse Luigji nxirret para gjyqit, ai mund t dal i pafajshm; far po them dhe un kshtu?! Ai pandehet i till deri sa ti bhet gjyqi. Vese, nse Luigji lirohet, nse ai pandehet i pafajshm, ather si i vete puna revolucionit? Ky iftim i uditshm midis

Michel FOUCAULT (Dits et crits 1973) Prktheu: Dilfirus Vrioni

Bota, ky azil i madh

mik. Sot, bota sht duke marr nj drejtim tjetr. Ajo po evoluon drejt mikpritjes dhe qeverisja ka marr nj funksion terapeutik. Detyra e atyre q drejtojn sht t prshtatin individin me procesin aktual t zhvillimit, sipas nj t ashtuquajture ortopedi-sociale. Shikoni ndodh p.sh. sot n Franc n at q quhet H.L.M. Njerzit q e banojn jan t shtrnguar t mbulojn nj nivel jetese q nuk e prballojn dot me mundsit financiare q kan. Sot, n Franc, asistentt social, bjn buxhetin e ktyre njerzve. Terapia mjeksore sht nj form represioni. Psikiatri sot sht dikush q prcakton n mnyr kategorike normalitetin apo mendin. Rndsia e antipsikiatris sht se v n dyshim kto siguri t mjekut dhe pushtetin q ai ka pr t vendosur mbi gjendjen mendore t individit. Nj tjetr pyetje me shum rndsi sht: Kujt do ti besohet shtja e normalizimit t ktij individi? Psikologut? Psikanalistit? Psikiatrit? Cili nga kta do t ket t drejtn t firmos recetn pr kurn q do t marr i smuri? Zakonisht, nj i till klasifikohet person anormal, qenie q i ka shkputur lidhjet me mjedisin ku jeton. Prgjithsisht mjekt, i trheqin kta individ nga ky mjedis duke i izoluar n spitale, shtpi shndeti, klinika. Por, si do t mund ky individ t rehabilitohet n kto mjedise? Ktu sht gabimi i psikiatrve. Trajtimi duhet br n vendet ku ky person jeton dhe jo n divanet e kabineteve ku mbahen seancat e gjata t konsultave. N kt moment mund t prballim qoft edhe pr nj moment hipotezn (duke qen se po trajtojm raportet midis individit dhe mjedisit social): Mos sht mjedisi shoqror i smuri? Sociopatia ka filluar t studiohet gjersisht n Franc. Psikologu sht nj autoritet tjetr i cili ushtron pushtet duke vendosur pr rrugn q personi duhet t marr. Praktikisht ai vendos pr t ardhmen e dikujt kur p.sh. prcakton se far nj fmij duhet t msoj e far jo, cila prej prirjeve t tij sht dominuese, do t bhet inxhinier apo avokat? Terapia e grupit sht gjithashtu me rrezik sepse ajo v nj grup individsh n duart e nj pushteti autoritar, pushtet i ushtruar nga psikologu. Bota sht nj azil i madh ku qeverit jan psikologt dhe popujt pacient. Me do dit q kalon roli q luhet nga kriminologjia, psikiatrt dhe gjith ata q studiojn sjelljen mendore t individve rritet. Kjo sht arsyeja pse pushteti politik sht duke fituar nj funksion t ri, at terapeutik. Un e konsideroj veten gazetar, n sensin e interesit q kam pr aktualitetin, asaj q ndodh rreth meje dhe shoqris, asaj q ndodh ne bot. Filozofia, deri me Nietzsche-n kishte qllim prjetsin. I pari filozof gazetar ishte Nietzsche-ja. Ai ka prezantuar t sotmen e kohs s tij n fushn e filozofis. Para tij filozofia njihte kohn dhe prjetsin. Pra ishte Nietzsche-ja ai q bri fiksimin e

hekulli i XIX-t shnon nj etap t rndsishme: rnien e monarkive. Monarkia ishte sistemi politik ku pushteti ushtrohej nga dikush i cili e kishte fituar si trashgimi. Me fundin e absolutizmit pushteti filloi t ushtrohej me ndrzimin e nj far dije mbi qeverisjen, dije q prqafohej edhe me njohurit ekzistuese mbi proceset ekonomike, sociale, demografike. Kshtu pushteti filloi t lidhej me dijen. Shkencat politike, ekonomia patn nj rilindje n at koh, sepse drejtuesit e dinin q dijet n kto fusha mundsonin qeverisjen. Cilsia e dijes sht ajo q klasifikon qeverin. Gjat shekullit t XIX-t dhe gjysms s par t shekullit XX-t dija politike ishte detyrueshm e shoqruar me zhvillimin ekonomik duke ndihmuar rritjen e ktij t fundit. Por me kalimin e viteve njerzit shquan se rritja ekonomike prodhon edhe efekte negative n jetn e individve. Tani sht radha q urtsia e pushtetit ti bj korrigjime n vazhdimsi efekteve t prodhuara nga ai zhvillim ekono-

aktualitetit . Un mendoj se t ardhmen jemi ne q po e ndrtojm. E ardhmja sht mnyra q ne reagojm ndaj asaj q ndodh sot, sht rruga pr t transformuar n dika nga ndrr n t vrtet, nj lvizje sociale, nj dyshim. Nse duam`loj qenie e gazetaris radikale.
Botuar pr her t par n Revista Manchete 16 qershor 1973, faqja 146-147

10Analize

E mrkur, 9 Nntor 2011

Kritika si alternativ
Albin Kurti

everitart dhe analistt e tyre na thon q ne t VETVENDOSJE!-s vetm po kritikojm. A do t thot kjo se pajtohen me kritikn ton dhe tash po krkojn zgjidhje prej nesh? Nse pajtohen me kritikn ton, ather patjetr q duhet t japin dorheqje. Nse nuk pajtohen me kritikn ton, ather ka iu duhen zgjedhjet tona?! N fakt, ata thon kshtu n mnyr q t kaprcehet pa u trajtuar kritika jon. T pafuqishm prball kritiks son, ata duan q ajo t harrohet sa m par. Nuk duan t flasin fare pr prmbajtjen e kritiks son. Nuk duan ti trajtojn arsyetimet dhe argumentet e kritiks son. Pra, pr t mos u marr me kritikn ton, dhe pr ti inkurajuar t tjert q njsoj t mos merren me kritikn ton, ata thon cila sht zgjidhja juaj, ka do t bnit ju ndrkoh q sjapin dorheqje dhe duan q me do kusht ta mbajn pushtetin. Fillimisht qeveritart dhe analistt e pushtetit mundohen ta kundrshtojn e relativizojn kritikn ton. Pastaj, n pamundsi t ksaj, ata i bjn bisht kritiks son. E, kur dorzohen dhe pastaj krkojn t din se si do tia kishim br ather shprthen oportunizmi e konformizmi i mbshtjell me propagand e prhapje t friks: nuk mund t bhet kjo gj; sht rrezik; shkakton dhun... etj. etj. do aspekt i ligjrimit t tyre sht simptom e mishrimit t mosvullnetit me mungesn e konceptit t qart politik. do kritik bhet prej nj pozicioni t caktuar sado q ai mund t mos jet i dukshm. Dhe, mu ai pozicion ndrtohet retroaktivisht prej kritiks s till. Pra, nuk ekziston kritika e pastr negative. N do kritik pashmangshm prvijohet nj substanc pozitive q sht mishrim i pozicionit prej nga u nis dhe u zhvillua kritika. Pra, nuk mund t jesh vetm kundr duke qen kundr. Kur je KUNDR, gjithmon je edhe PR dika. Bile-bile, te Lvizja VETVENDOSJE! kundrshtia sht pjes a posteriori e alternativs (t duhurs). Dhe kjo ndodh pr sa koh q kritika jon ndodh si kundrreaksion ndaj t kqijave q na vijn nga pushteti i korruptuar. Kritika jon sht ndrtuese n kuptimin dihotomik t fjals. Ne jemi kundr decentralizimit etnik t Kosovs sepse (madje pikrisht) pse jemi pr integritetin dhe unitetin territorial t Republiks s Kosovs. Ne jemi kundr hajnis, saktsisht pse jemi pr nj qeverisje t ndershme q niset nga interesat e kombit, shtetit dhe qytetarit. Ne jemi kundr ndarjes s Kosovs

N fakt, ata thon kshtu n mnyr q t kaprcehet pa u trajtuar kritika jon. T pafuqishm prball kritiks son, ata duan q ajo t harrohet sa m par. Nuk duan t flasin fare pr prmbajtjen e kritiks son. Nuk duan ti trajtojn arsyetimet dhe argumentet e kritiks son.

sepse jemi pr bashkimin e saj. Ne jemi kundr Planit t Ahtisaarit sepse jemi pr pavarsi t plot dhe t barabart me shtetet normale. Ne jemi kundr ktij privatizimi pa plan e t egr q po na e humb pasurin ton publike sepse jemi pr zhvillimin ekonomik t Kosovs. Ne nuk e aplikojm kritikn si qllim n vete. Ne e konceptojm kritikn si piknisje dhe instrument. Por, kritika te ne sht legjitimim i thelbit t kritiks - q sht veprimi. Kritik e vrtet sht ajo q sipas Aristotelit do t ishte Mundsi (dynamis), pra kritika q si e till e ka prbrenda vetes impulsin e vullnetit pr ta kaprcyer veten dhe pr tu br veprim. Kjo nuk sht kritik pr hir t kritiks. Ne kritikojm vetm ashtu q t veprojm. Ne jo vetm e kritikojm pushtetin q nuk po i bojkoton mallrat e Serbis sepse ne konkretisht i bllokojm ato. Ne jo vetm e kritikojm hajnin e pushtetit sepse demonstrojm si qytetar kundr saj.

Kritikojn edhe t tjert, mirpo pr asnj kritik tjetr regjimi nuk sht n siklet sikurse pr kritikn e VETVENDOSJE!-s. Tronditja e tyre nuk vjen vetm pr shkak se kritika e VETVENDOSJE!-s pr dallim prej t tjerave edhe bhet veprim edhe sht konsistente. Pra, ata nuk i friksohen kritiks son vetm pse ajo nuk sht fundi por fillimi i kundrshtimit. Dhe, njsoj, nuk na tremben vetm pr shkak se e din q ne, ndryshe prej t tjerve, nuk heqim dor nga kritika jon asnjher. Sikleti i tyre vjen prej kritiks son pr shkak se ajo prnjmend sht kritik. Kritika jon sht fondamentale dhe strukturale. Ne nuk mendojm, sikurse subjektet tjera politike, se negociatat me Serbin po dshtojn pr shkak t paaftsis s Edita Tahirit, duke pretenduar se vet do ti bnim m mir, por pr shkak se korniza e negociatave pashmangshm on n dshtim, pr shkak se moskushtzimi i Serbis dhe hyrja n pazar

pr tokn tnde domosdoshmrisht t dmton. Ne nuk mendojm se korrupsioni ndalet duke e ndrruar Hashim Thain me nj tjetr, por duke e ndrruar kursin dhe mentalitetin e qeverisjes n vendin ton. Nse i dgjoni me vmendje kritikat e shum subjekteve t tjera ndaj regjimit ato jan m shum ankesa sesa kritika. M par se kundrshtim, ankesa sht gjithsesi lakmi. Ai q ankohet ndaj dikujt, po t shikohet ca m thellsisht, nuk kundrshton me t vrtet por shpreh lakmi pr at q nuk e ka. Ankesa konsiston te dshira e paprmbushur, te krkesa pr mshir ose lmosh, jo te revolta e kundrshtimi. Kritika jon duke qen kritik sht kundrshtim i pakompromis. Nuk sht e rastsishme pse ata q ankohen nuk e krkojn dorheqjen e Qeveris, kurse Lvizja VETVENDOSJE! q kritikon e krkon dorheqjen e Qeveris dhe zgjedhjet e reja.

E mrkur, 9 Nntor 2011

Koment 11

Kakokracia
Belgzim Kamberi

akimet e fundit me Thain, Topin dhe Bashn nuk jan vetm treguese nga pikpamja se kryetari i Komuns s Preshevs dhe i Partis Demokratike Shqiptare ka takuar n nj afat t shkurtr kohor, tre zyrtar q prfaqsojn rryma t ndryshme politike, madje n rastin e Shqipris, edhe rival, ndonse q t dy jan ende prfaqsues t partis q ka emruar ambasadorin e tij t padshiruar n Beograd (Shptim aushin), por se ato takime jan vetm vazhdimsi e reflektimit t nj politike pa kritere ideologjike dhe programore, nj politike t ndikuar nga interesat e momentit Sot te Lulzim Basha, dje te Bamir Topi, pardje te Hashim Thai. Kto jan adresat e turneut t fundit protokollar t takimeve t kryetarit t Komuns s Preshevs dhe t kryetarit t Partis Demokratike Shqiptare (PDSH), Ragmi Mustafa. Dika q prpiqet natyrisht t prezantohet si sukses politik, para s gjithash patriotik, meq imazhi pr suksesin ndrtohet nprmjet shfrytzimit t imazhit t krerve t Shqipris, Kosovs dhe Tirans, duke krijuar trthorazi nj analogji t vetkuptueshme midis tyre. Por, esenca nuk sht vrtet debati banal dhe provincial q i prcjell takimet protokollare vllazrore q zakonisht bhen pr konsum t brendshm dhe pr t krijuar prshtypjen se po punohet, sidomos me Shqiprin dhe Kosovn, meq takimet e tilla jan zakonisht n funksion t propagands pr kapital patriotik dhe jo pr zgjidhjen e ndonj problemi vendor. Por, ajo q sht ndoshta m e rndsishme tani pr tani sht se kryetari i Komuns s Preshevs dhe i PDSH-s ridshmon srish se nuk e ka ndryshuar mnyrn e t menduarit dhe t vepruarit politik. E kjo, jo shum koh para fillimit t fushats formale parazgjedhore, nse konsiderohet se ajo nuk ka nisur ende realisht. Dhe nse ka dika ku kryetari i Komuns dhe i Partis Demokratike Shqiptare ka qen gjithnj koherent, ather, ajo sht politikbrja e tij pa ideologji, pa parime dhe pa kritere. Njeriu q erdhi para tet viteve n krye t Partis Demokratike Shqiptare n emr t ndryshimit e ndryshoi vrtet at n sfera t ndryshme. Pr t mir dhe pr t keq. Nga nj parti q viteve t nntdhjeta i kishte pak a shum t qartsuara vijat politike, kryesisht t orientuara drejt forcave q quheshin atbot si t majta, ai e

shndrroj gradualisht at n nj parti q sht e gatshme t bashkveproj me kdo. Por, lvizjet ekstreme politike t PDSH-s nuk duhen analizuar ideologjikisht. Ajo nuk ka rrshqitur ideologjikisht n kampet e tjera politike. Thjesht ka ngelur fare pa ideologji. Pr at edhe bashkpunon dhe bashkvepron me rryma dhe me aktor t t gjitha taborreve politike. Pr ta marr dhe pr ta ruajtur pushtetin si t till. Dhe ndryshe nga dshtimi q pati n mosrealizimin e asnj synimi kryesor politik dhe projekti kapital, t propaganduar para tet viteve, ajo qe e suksesshme n marrjen dhe ruajtjen e pushtetit. Por, problemi thelbsor sht se politika e pushtetit pr pushtetin e ka rrshqitur at n burokratizim dhe teknokratizim t skajshm, duke e shtyr q t bj radhazi koalicione n

nivel lokal me t gjitha partit e tjera politike, pa prjashtim. Edhe ather, kur vendosi kritere, ajo u vettradhtua shpejt nga etja pr ta ruajtur pushtetin, si e tregon prvoja e saj e bojkotimit t zgjedhjeve republikane dhe e mospjesmarrjes n organet e nivelit republikan, kur bashkpunoi praktikisht m pas me organet e dalura nga po kto zgjedhje, si me qeverin republikane, ashtu edhe me Trupin Koordinues pr Preshev, Bujanoc dhe Medvegj; e mbase trthorazi edhe me Kshillin Nacional Shqiptar. Pra, takimet e fundit me Thain, Topin dhe Bashn nuk jan vetm treguese nga pikpamja se kryetari i Komuns s Preshevs dhe i Partis Demokratike Shqiptare ka takuar n nj afat t shkurtr kohor, tre zyrtar, q prfaqsojn rryma t ndryshme

politike, madje n rastin e Shqipris, edhe rival, ndonse q t dy jan ende prfaqsues t partis q e ka emruar ambasadorin e tij t padshiruar n Beograd (Shptim aushin), por se ato takime jan vetm vazhdimsi e reflektimit t nj politike pa kritere ideologjike dhe programore, nj politike t ndikuar nga interesat e momentit. Kjo sepse Thait, Topit dhe Bashs i kan paraprir n t kaluarn; takime, aleanca dhe divorce me Ramush Haradinaj, Rahmi Zylfiun, Koo Danaj, Riza Halimin, Sali Berishn, Orhan Rexhepin, Lek Zogun, Skender Destanin, Avni Klinakun, Besim Abdulin dhe shum zyrtar t tjer n Prishtin, Preshev, Beograd dhe Tiran. Kjo gjithnj pr t prfunduar pastaj vetm rreth e rrotull politikave lokale n funksion t ruajtjes s pushtetit pr push-

tetin. Por n fakt, kjo politikbrje n emr t politiks si art t s mundshmes, q ka tendenc t konsiderohet si aftsi e veprimit politik, mbetet realisht vetm maskim e mungesave t ideve dhe t rezultateve konkrete politike. Dika q fsheh realisht mungesn e nj vizioni dhe nj programi politik. Nj kakokraci q prpiqet t paraqitet si teknokraci e suksesshme, por q realisht sht nj politik pa ide(ologji), q po dominon do dit e m tepr dhe q po forcon do dit e m tepr shoqrin e konsumimit dhe perceptimin e njeriut si vot, aty ku shoqria nnkupton do dit e m tepr varfrim dhe njeriu migrim.
(Autori sht Kryetar i Kshillit pr t Drejtat e Njeriut. Opinionet jan personale dhe nuk reflektojn politikat e KDNJ-s).

12 Sprove

E mrkur, 9 Nntor 2011

ELu TOK, MERRM. OsE JO, MA MIR... ELu BETON, MERRNA T TAN!
Fisnik Ismajli je e pash q njeri ma injorant se un skish dijt nana me fal. Po e njajta nan, q tan jetn sht mundue me m msue se sht marre me rrejt e me vjedh. E un aq shum e kisha rrejt veten kto vjet, sa q tash spo di ka me ba prej marres. Mu deshtn gati 3 or rrug prej Prishtine, pak kilometra prtej urs s Ibrit, vendit ku i kam prjetue ndoshta momentet ma t mira t fmijnis time, me mu hap syt edhe me mu prlot.
MJERIMI I BUKUR

Rruga pr te tri kantundet ma t izolueme edhe ma veriore t Kosovs, q i prkasin komuns s Albanikut (Leposaviqit) e kishte pamjen ma t bukur q e kisha pa ndojher n kt cop t bots me ta ndal frymn. Por ktu prfundojke do e mir q kishte t baj me at vend, duke nis prej rrugs s improvizueme , deri te tregimet q i dgjova pr vuejtjet e atyne q banojn atypari: 37 familjeve (nji e shprngulun mbas barrikadimeve) n 3 katunde - Bistric, Ceraj edhe Koshtov (jo ajo ku hahen peshqit, por tjetra) - t lna mbas dore jo vetm kta muejt prej 25 korrikut, por qe rrafsh e rrumbullak prej prfundimit t lufts m 1999. I shoqnuem me Liburnin edhe tre djem t tjer, n nji xhip t 90 e shmajts, ishim nis pr n Bistric pr me i takue banort e t tri katundeve, q me ua dgjue hallet e brengat. Pr bashkudhtart e mi kjo nuk ishte ndoj gja e re, se tetan kishin qen ktu ma hert gjat ktyne viteve, (nji prej tyne, madje, shum shpesh) por pr mue ishte sa intriguese, aq edhe brengosse q kisha dijt kaq pak pr dika q qe 12 vjet asht fol aq shum. Duke qen se rruga ma e shkurtr pr Bistric, kah magjistralja Mitrovic - Albanik (Leposaviq) sht e barrikadueme, qasja e vetme sht kah lindja, rreth e rrotull npr kodra, ku vetm nji pjes sht e asfaltueme, nji pjes tjetr e vogl duke u asfaltue, edhe pjesa ma t madhe me llo, t cilin dikush s paku ish lodh me e rrafshue, por q ka me e humb formn n momentin q ka me nis shiu. Sdojsha as me mendue pr born, tuj shpresue se barrikadat kan me u largue ndrkoh (e q kur u ktheva e pash lajmin se KFOR-i e kish shtye kt pun pr dimr). Rrugs i pam dy kombi (furgona) me udhtar, duke shkue n drejtim t njajt me ne. Aty msova se ata spo shkojshin prtej katundit Maxher. Te kroni, ku u ndalm me pi uj, ish pika ku banort e Bistrics, Cerajs edhe Koshtovs ishin t detyru-

em me iu grah kambve, 7 kilometra larg. Kta 7 kilometra, prve natyrs idilike, nuk patn as qarkullim njerzish, as ndonji shenj tjetr jete, deri n hymje t Bistrics, e cila e kishte nji lum t bukur (Lumbardhi), q i kalojke prmes, edhe nja dy lop duke kullot ma larg. Pak ma nalt, prtej lumit (mbi nji ur t ngusht), i pam dy prej banorve ma t rinj t katundit n nji oborr shtpije, t cilt u gzuen shum kur na pan edhe filluen me na ndjek deri te shkolla, ku e kishim takimin. Pr kta fmij, xhipi i 90 e shmajts ishte atraksioni i dits, n nji vend ku skishte TV, pak val pr telefon, e pr internet as nuk po flas. Shyqyr, rrym kishin, sepse ishin t lidhun me Albanik, t cilit KEK-u e dijm se ia ndal veriut rrall, edhepse serbt se paguejn kurr. Koha e arritjes: 1 or e pak prej Mitrovice.Bilanci: Shkundje e leht truni prej rrugs.
KRENARIA E PRULUN

Pr at pak ka pash prej Bistrics pa hy n takim, prve shkolls ishin edhe nja dy objekte administrative: nj zyr e vendit dhe nnstacioni i policis. Shkolla ishte e vogl dhe i kishte 23 nxans. Aty i takuem afro 20 prfaqsues t familjeve prej t tri katundeve, n nji sall t ngrohun me termo dhe koftorr, t cilve iu desh pak pr me nis me i qa hallet e tyne. E halle kishte mjaft pr mos me u ndal duke fol 3 dit. Kta njerz ishin neglizhue qysh prej prfundimit t lufts edhe ishin t indinjuem thell me seciln qeveri deri sot, sepse anjiher askush nuk ishte mundue me i prfshi ata n sistemin qeveriss as komunal, as shtetnor. E do gj vetm sa ishte prkeqsue mbas 25 korrikut, kur Kryeministri vendosi me intervenue n veri, edhe 16 shtatorit, kur u vendosn barrikadat nga serbt. Halli ma

i madh i secils familje sht pikrisht shkputja e atij pak kontakti q e kishin me botn, e shkaktueme prej barrikadave, sepse tash ishin t detyruem me udhtue ksaj rrugs alternative edhe t improvizueme, n vend se npr magjistralen Mitrovic-Albanik, sikur m hert, e cila sht shum m afr. Kta jan t sigurt se strategjia e barrikadave ka fillue disa vjet ma par, kur jan ndrtue nji kish dhe nji objekt tjetr n mes t rrugs, n dy prej rrugve q lidhen me magjistralen, duke ua bllokue disa nga daljet n kt rrug. Kjo t gjithve ua vshtirson jetn tej mase, duke i detyrue shpesh me ec nga s paku 7 kilometra edhe duke ua pamundsue t tjerve nga Mitrovica pr me ardh n katund, e q ka me u prkeqsue edhe ma shum kur t ftohet moti. Ata jane t dshpruem shum se, prderisa serbt udhtojn lirshm e pa brenga, shqiptart duhet me kalue distanca t mdha duke ec n kamb. Puntort administrativ, duke i prfshi drejtoreshn e shkolls, msimdhansit edhe shefin e zyrs s komuniteteve, t cilt vijn prej vendeve tjera (kryesisht Mitrovic), mungojn shpesh duke i lan nxansit pa msim, posarisht tash gjat tensionimit t situats. Ky i fundit, shefi i zyrs, nuk kish ardh gati kurr n Bistric, tash sa vjet, edhepse zyrn e ka aty edhe rrogn e merr prej Qeveris s Kosovs. Madje, kjo zyr i paska lshue serbve me qindra letrnjoftime t Kosovs, pa qen ata as banor t ktij rrethi, q bn me dyshue se aty ndodh nji shem korruptive me dokumente identiteti. E njajta zyr ka ba shum pak pr banort e katundit, q ka pr detyr me shrbye si organ ndrlidhs me komunn e Albanikut. Doktori, q para tensionimit t situats

vijke nga dy her n jav pr vizita , nuk vjen ma. Nji vetur e ambulancs, benzina e t cils paguhej prej komuns s Albanikut deri me 25 korrik, nuk paguhet ma. Kjo i le banort krejtsisht pa qasje n shrbime shndetsore, duke i detyrue q me shpenzime vetanake me shkue n Mitrovic sa her q smuhen. E kjo sht e vshtir shum pr ta, duke qen se prej t tri katundeve, vetm 4 ose 5 prej banorve jan t punsuem n zyrat administrative t Bistrics. Gjysma e familjeve jetojn me asistenc sociale prej 50-60 eurove dhe e shtyejn jetn n varfri t thell, duke u mbshtet shum n blegtori dhe tokat q shtrihen deri n lumin Ibr, por t cilave pas tensionimeve nuk munden as me iu afrue, e lene ma me i punue. N periudhn kur iu sht nevojit ma s shumti, prej 25 korrikut deri me 16 shtator, nuk ka pas as prezenc t policis, as t KFOR-it. S fundmi kur u tensionue situata, policia dhe forcat speciale kan patrullue nji koh, por tash ka vetm vizita t shkurtra 1-2 orshe prej policis, rrall. E gjitha kjo, n nji koh kur siguria e banorve n kt pjes sht ma e rrezikuemja. Ndihmat kohve t fundit i kan marr vetm dy her. Hern e par kan marr vaj, miell, sheqer, etj. n prezencn e Kryetarit t Mitrovics dhe Zvendsministrit t Puns edhe Mirqenies Sociale (sepse kta vetm ather lodhen me i vizitue), dhe hern e dyt nga 25kg miell prej Kryqit t Kuq. Por ata nuk po dojn lmosh. Ata po dojn me e pas mundsin me lviz lirshm, me i punue tokat e tyne, me iu mundsue fmijve nj t ardhme me pakz shpres edhe me pas prkrahjen e qeveris, t ciln nuk e kan pas kurr, e tash edhe ma pak.Banort e Bistrics, Cerajs edhe Koshtovs jan njerz krenar. Shum prej tyne kan pas edhe kan mundsi me u shprngul, por nuk dojn, sepse e konsiderojn se duhen me ndejt ktu, sepse e kemi vendin ktu, duke aludue n ruajtjen e trojeve q i prkasin krejt shqiptarve. Disa prej familjeve kan t vram gjat lufts, si viktima civile, ashtu edhe dshmor. Pr ma tepr, ata ndjehen shum t fyem me komentet e Ministrit Bajram Rexhepi pr hajmalit. Kohzgjatja e takimit: 3 or. Bilanci: Shkundje masive truni prej asaj ka pash e dgjova.
MARRJA E ZOTIT

A t ka shkue ndonjiher ndrmend, sa ke udhtue pr Shkup apo Tiran, se a thue qysh jetojn do njerz me shtpi n maje t kodrave, aq larg prej rrugs? Eh, shumzoje kt me 8 edhe imagji-

noje Bistricn, Cerajn edhe Koshtovn, 5-6 kodra ma larg, pa mundsi me dal n rrug. Imagjinoje tash, sa her q tensionohet situata, qysh bjen prkahja nga shteti pr kta njerz t harruem, n vend se me u rrit, ashtu qysh i prkrah qeveria e Serbis strukturat e veta paralele edhe kriminele brenda n territor t Kosovs, e posarisht n veri. Kur nji qeveri spo sht n gjendje me u prkujdes pr banort e vet brenda shtetit t vet, imagjinoje sa pak shpresa kan ata n Preshev, Medvegj e Bujanovc, pr prkrahje nga Qeveria e jon apo e Shqipnis. Asnji fije! Kthimi jon n Prishtin ishte i qet. Prve q nuk ndodhi asgja gjat rrugs, na kishim mbet pa fjal, secili tuj u mundue me e prtyp e prbi atq e dgjuem e pam. E sish leht. E vetmja gj q u fol, ishte se sa larg ka shkue projekti i Kujtess me Vetvendosjen pr me i pajis kto katunde me internet. Nuk kish mbet edhe shum pun pak dit. Por as kjo sna bani me u ndi ma mir.Diku, kah mesi i rrugs 7 kilometrshe prej Bistrice deri te Kroni i Maxhers, n pik t territ, i pam dy veta duke u kthye n katund. U ndalm me i prshndet edhe e imagjinova se sa e gjat mu duk mu ajo cop udhe me xhip, e sa duhet me iu duk atyne n kamb.Rruga e lloit, e rrafshueme deri te asfalti, na u duk se ish rrafshue pr nji arsye, sikur ajo pjesa tjetr e vogl q u shtrojke me asfalt duke iu afrue Mitrovics. Pse pikrisht qetash? A thue se barrikadat nuk e kan ndrmend me u largue pr nji koh t gjat? Pse, mu n kohn ma t tensionueme, kto tri katunde e kan prkrahjen edhe ma t vogl se q e kishin ma hert? A thue se me ua ba jetn aq t vshtir, sa q me i detyrue ata me u shprngul vet? Pyetje kisha shum, n sa prej tyne sht prgjigj Hashim Thai n interpelancn pr veriun n Kuvend sot? N asnji. Ve e di se, dy dit ma von, i kthyem n rahatin e Prishtins, mue hala po m vjen marre, shum marre, se far injoranti jam, e sa i pafuqishm po m duket vetja pr me ba dika pr ata njerz. Ky shkrim sht sendi ma i vogl q mundem me e ba pr ta, sepse n ma shum se nji rast, gjat takimit n Bistric, ata than q zanin e tyne nuk po e dgjon askush. Po shpresoj se mue m dgjon dikush. E, prejse jam kthye, prej marres se kam jetue 12 vjet rahat, pa dijt sakt se qysh po jetojshin plot familje n veri, as 60 km larg meje, po m sillet npr krye ve nji mendim:

elu tok, merrm. Ose jo, ma mir... elu beton, merrna t tan.

E mrkur, 9 Nntor 2011

Opinion 13
ks, ndrsa lirimi n ajr i gazrave toksik dhe prvetsimi i pafundm i pasurive natyrore, q dmtojn ekosistemin dhe e katandisin tokn si mos m keq, konsiderohet nj metod pr ta uar prpara njerzimin, Shqipria e vogl nuk kishte si t bnte prjashtim. N fakt, n nj bot n t ciln flitet vetm pr avantazhet q sjell zhvillimi dhe ku bombardohemi nga propaganda e reklamave kapitaliste, e kemi vrtet shum t vshtir t mendojm dhe t veprojm ndryshe. Sipas teoricienve liberist zhvillimi sjell aq avantazhe sa q edhe disavantazhet zhduken vetiu. Pra, sipas tyre nse sot kemi nj bot shum t ndotur nga automjetet, zhvillimi q ato sjellin do ti bj vet t pandotshme kto automjete. sht e vrtet q vitet e fundit prodhohen vetura q ndotin gjithnj e m pak n natyr, por pr shkak t kulturs s progresit, studime t ndryshme kan dshmuar qartazi sa numri i automjeteve t prdorura sht rritur aq shum, sa q pavarsisht nivelit m t ult t ndotjes pr njsi, niveli i prgjithshm i ndotjes globale sht rritur gjithashtu. Nuk mund ti shmangemi globalizimit duke jetuar t vetmuar n pyll, por mund t krkojm q ai t jet m i ekuilibruar. sht e vrtet se duke prdorur nj Mercedes pr t shkuar n shkoll mund t shkohet m shpejt dhe n mnyr m komode, kjo sht ana pozitive, por ka edhe nj an negative. Duke qen se veprime t izoluara dhe asociale si ai me Mercedesin ndodhin n shum sfera t ndryshme gjat jets ton t prditshme, si pr shembull grumbullimi n hapsira publike si stadiume, aeroporte, apo protesta, ku edhe pse n dukje jan vende ku njerzit takohen, n t vrtet edhe pse atje vrshojn masa, kto t fundit jan t prbra nga individ me interesa personale, egoistike, t cilt edhe pse ndodhen shum pran fizikisht me njri-tjetrin, nuk takohen, nuk komunikojn. Me terma t tjer kjo mund t quhet fare mir edhe si privatizimi i sfers publike. Karakteristike t ksaj prirjeje jan reality-show t ndryshm, ku nuk trajtohen dhe nuk i jepet zgjidhje problemeve kolektive, por n plan t par vendosen problemet personale t individve. E njjta gj ndodh edhe me plehrat. Pr sa koh ato do t knaqin orekset e pakics sunduese q prfaqson sfern private, interesi publik do t dal n plan t dyt, duke prfituar edhe nga fakti i organizimit m t dobt t ktij t fundit prbri barrierave t larta t ngritura nga paraja. Pra globalizimi, kapitalizmi kan dhe nj an t errt, kan edhe aspektet e tyre negative dhe pika e dobt e ktij sistemit sht pikrisht q prjashton do t met, ashtu sikurse bn parlamentart e mazhorancs, q nuk pranuan asnj t keqe nga plehrat. Sipas dikujt kapitalizmi ka vdekur, por nuk ka lindur ende nj sistem i ri q ta zvendsoje. N pritje q kjo t ndodh, duhet q secili prej nesh, qoft n pakic t paprfillshme, t jap alternativa t ndryshme, t edukoj ndryshe nga kultura e reklamave, q e udhhequr nga elita kapitaliste ka indoktrinuar me dogmat e saj mbar botn, e cila sht e paaft t mendoj ndryshe. Kjo mund t nis q me plehrat, duke shpjeguar se cila mund t ishte nj sjellje e ndryshme dhe e dobishme dhe cilat mund t ishin avantazhet e saj.

dshme e kriminalitetit t jet nj pasoj q mund ti vij peshqesh nga Shqipria. sht nj proces natyror reciprok, do t mbjellsh do t korrsh. Pra n kt aspekt nuk sht vetm Italia ajo q ka dika t keqe pr t na dhn. Ky model zhvillimi ekonomik i ndjekur nga qeveria shqiptare, q prpiqet t punsoj dhe t mbledh taksa mbi plehrat, sht nj model i nj vizioni cinik dhe t pamshirshm. T synosh nj zhvillim pa fre dhe t shohsh ndotjen pa karar thjesht si nj element t paevitushm dhe t domosdoshm t ktij zhvillimi, m shum se sa nj filozofi e gabuar, sht nj munges totale filozofie pr zhvillimin. N nj bot t edukuar n mnyr t atill q urinimi apo pshtyrja n natyr prbn nj akt t turpshm, kur n t vrtet ndihmojn n hidratimin e to-

(VIJON NGA FAQE 7)

Nj Puntori
Koo Racin T jesh njeri, gjak t nxeht t kesh, me kok t mendosh dhe me duar t punosh, dhe srish gj e vdekur t jesh. Gjith jetn tnde me dite dhe nat t mundohesh dhe vuash dhe prap i uritur e i psuar t jesh. Puntor i vuajtur: t mos kesh asgj, t vuash pr gjithka e ti m vllezrit tu t ndrtoni gjithka! Pallate t ndrtosh t jetosh n vrimnga djepi n var skllav t jesh. Nga vuajtja juaj t tjer t jetojn ! Oh, vlla ! Pshtyje jetn e till! Me vllezrit tu, me vuajtjen tuaj, prmbyseni kt bot dhe n vllazri t re ndrtoni. Shqipruar nga Artan Sadiku

14 Kritike`

E mrkur, 9 Nntor 2011

Pr diplomat

Paul Valry Fragment nga eseja Bilanci i inteligjencs (1935) -

uk kam ngurruar kurr ta deklaroj zlart se diploma sht armikja vrastare e kulturs. Sa m shum q diplomat marrin rndsi n jet (rndsi e cila sa vjen e rritet pr shkak t rrethanave ekonomike), aq m shum dobsohet rendimenti i t msuarit. Sa m shum q shtohet dhe ushtrohet kontrolli, aq m t kqija jan rezultatet. I dmshm pr nga efektet e tij mbi mendjen e shoqris dhe, thjesht, mbi mendjen. I dmshm, sepse krijon shpresa, iluzione t drejtash t fituara. I dmshm pr nga gjith stratagjemat dhe hilet q ai sugjeron; rekomandimet, prgatitjet strategjike dhe, tekefundit,

prdorimi i gjitha manovrave pr t kaprcyer pragun e frikshm t marrjes s diploms. Duhet pohuar q kemi t bjm me nj edukim t uditshm e t urryer pr jetn intelektuale dhe qytetare. Ve ksaj, nse bazohem vetm te prvoja dhe nse shikoj efektet e kontrollit n prgjithsi, vrej se kontrolli, n do lnd, shpie n prishjen dhe korruptimin e veprimit... E kam thn edhe m par: sapo nj veprim i nnshtrohet nj kontrolli, qllimi kryesor i atij q vepron nuk sht m vet veprimi, por fillimisht kuptimi i parashikimit t kontrollit, prpjekja pr ti br t dshtojn mjetet e kontrollit. Kontrolli i studimeve nuk sht tjetr vese nj rast i veant dhe nj vrtetim i bujshm i ktij vzhgimi tejet t prgjithshm. Diploma themelore, tek ne, sht ajo e shkolls s mesme (pjekuri-

I dmshm pr nga efektet e tij mbi mendjen e shoqris dhe, thjesht, mbi mendjen. I dmshm, sepse krijon shpresa,

s). Ajo e ka br shum strikt programin e studimeve dhe i ka br provimet, pr jurit, msuesit dhe nxnsit, nj humbje t plot, rrnjsore e t pashprblyer, kohe dhe pune. Me t krijuar nj diplom, nj kontroll t mirprcaktuar, ju shihni si organizohet sakaq nj mekanizm i tr po aq i prpikt sa programi juaj, q ka pr qllim t vetm t marr kt diplom me t gjitha mnyrat. Duke qen se qllimi i t msuarit nuk sht m formimi i intelektit, por marrja e diploms, objekt i studimit bhet minimumi i krkuar. Nuk bhet m fjal t msosh latinishten, apo greqishten, apo gjeometrin. Por bhet fjal t vjelsh, dhe jo m t nxsh, t vjelsh at q duhet pr t kaluar provimin e pjekuris. Por nuk mbaron me kaq. Diploma i jep shoqris nj fantazm garancie dhe t diplomuarve u jep

fantazma t drejtash. Zyrtarisht i diplomuari konsiderohet sikur zotron dije: ai e ruan tr jetn at ertifikat t nj dijeje t astit, instrumentale e t synimt. Nga ana tjetr, duket sikur t diplomuarit, duke qen i till n emr t ligjit, i detyrohet krejt shoqria. Kurr ndonjher nj konvencion nuk ka qen m fatal pr gjithknd, pr shtetin dhe individt (e n veanti pr kulturn). Pikrisht duke marr parasysh diplomn, kemi par, p.sh. si sht zvendsuar leximi i autorve me prdorimin e prmbledhjeve, doracakve, copzave me pyetje-prgjigje, fragmenteve dhe prudnimeve t tjera t ktij lloji. Nga kjo rezulton se asgj n kt kultur t prishur nuk mundet m as ta ndihmoj dhe as ti prshtatet jets s nj mendjeje q zhvillohet.
Prktheu: Diogjen Vozi

E mrkur, 9 Nntor 2011

Kinema 15

NDRRA MAQEDONAsE
KOLORETO CUKALI

hum gjra kan ndryshuar q nga filimvitet 90 kur na dukej se Europa e Amerika, ishin ve nj hap larg. N at koh e krahasonim veten me ta pr t par ku jemi e ku do donim t shkonim. Tani, vendin e ndrrimtarve me shapka n kmb e kan zn pragamatistt q bjn pushime n Dubai. Koht kan ndryshuar. Prioritetet po ashtu. Objektivat jan riprcaktuar. Tani nuk krahasohemi m me Europn, le m Amerikn (pasi dhe i kemi par m nga afr). Tani, shohim nga Maqedonia pr t par ku jemi e ku duam t shkojm. Drama jon sot nuk sht Europa e humbur, por, Maqedonia q na duket prher e m larg. Maqedonia filmike Maqedonasit kan e pakta nj regjisor t njohur botrisht, Milcho Manchevskin (kandidat pr Oskar) dhe nj Luan t Art n Venezia (Before the Rain). Do doja t rivizitoja me mendje 2 filma maqedonas, nj t Milcho Manchevskit,Majki, dhe nj t Darko Mitrevskit, Bal-can-can. Kinematografia maqedonase (si thon) qendron n bisht t trenit t ish-Jugosllavis. Bal-Can-Can E kam par Bal-can-can 3-4 vjet pasi kishte dal. Edhe pse qendrojm shpin m shpin me Maqedonin, rrall e kruajm kurrizin, edhe pse na ha shpesh. Bal-can-can sht filmi m i sukesshm komercial n at vend q nga ndarja e ish-Jugosllavis pasi e kna par nja 120 mij shikues. Fabula e Bal-can-can sht nj anekdod q qarkullon prej vitesh n forma t ndryshme. Trndafili (Vlado Jovanovski), nj maqedonas frikacak i trembur nga thirrja n ushtri vendos t arratiset nga konflikti i armatosur q po plaste n Maqedoni s bashku me t shoqen, duke trhequr pas vjehrrn, Zymbylen. Vjehrra u vdes rrugs, ndrsa kishin kaluar kufirin bullgar, dhe ata detyrohen t kthehen pr ta varrosur n shtpi. Pr t shmangur sikletet me dogann, vendosin ta mbshtjellin me tapet, i cili, si ndodh me shum gjra t lna pa vmendje n vendet tona, vidhet. Pjesa tjetr e filmit sht nj rendje n krkim t tapetit, prmes shteteve t ballkanit. Njsoj si mercedest,

edhe tapeti shitet dor m dor prmes tokave ballkanike. Pr arsye bashk-prodhimi Mitrevski sht i detyruar t fus nj italian n loj, me t cilin Trndafili niset t krkoj tapetin me trupin e plaks. Italiani, i biri i nj vllai prej gishti t Trndafilit, i ka premtuar t atit ta ndihmoj birin e mikut-vlla n do situat. Kjo, dhe prpjekja pr ta br filmin q ti prgjigjet krkesave t nj audience t huaj e sforcojn shum skenarin, por pa e zbehur fabuln. Gjysma e par e filmit, sht nj komedi e zez e mrekullueshme. Gjysma e dyt, kalon npr disa klishera e grotesk deri diku t paglltitshm. Gjuetart e tapetit prshkojn tokat ballkanike ku zbrthehen ttr problemet e rajonit, korrupsioni, trafiku, urrejtja etnike, luftrat pa sens, torturat e prdhunimet. N Kroaci, psh., nj sken pa shije tregon sesi mysliman e ortodoks q po vriteshin, ulen n gosti s bashku sa pr syt e disa vizitorve t huaj. Ky film mund t kishte dshtuar, si shum tentativa t tjera ballkanike pr t rn n sy t t huajve, si t atyre q japin parat, dhe audiencs q krkon ekzotiken n Ballkan. Por, fal cilsive shum t mira t regjisorit, ai krijon nj komedi ku secili shtet ballkanik mund t gjej vetveten.

Me shije t keqe, edhe skena finale, ku filmi befas (dhe pa sens) kthehet serioz dhe mafiozt kosovar shprthejn n nj prleshje alla Rambo miksuar me western. Njsoj si Bal-can-Can q do e ndaja n dy gjysma, njra e mrekullueshme dhe tjetra e lodhur e skematike, edhe filmi Majki i regjisorit q ka marr Luanin e Art, Milcho Manchevski. Majki Majki (2010), q do t thot Nnat n fakt sht nj titull pa sens. Duket sikur regjisori, pasi ka par nj eksperiment t shkuar dm, ka tentuar t gjej nj fije q t mund ta lidhte katrahurn. Pritshmria ndaj Manchewskit sht e lart n bot, si pr do regjisori t atij kalibri. Dhe, n fakt, gjysma e par e Majki tregon q ai sht nj regjisori i fuqishm, njohs i mir jo vetm i kameras, montazhit, por dh ei skenarit e lojs s aktorve. Gjysma e par t mban pezull. sht historia e dy gocave t vogla, q pr loj, shpikin nj manika q i persekutonte. Me fines e vrtetsi, autori, na fut n psikologjin e fmijve q arrijn t mashtrojn dhe nnn e tyre. Pas episodit t fmijve, ndjekim

historin e 3 t rinjve q duan t xhirojn film n nj fshat malor ku jetojn vetm 2 pleq, vlla e motr, por q nuk flasin prej vitesh me njri-tjetrin. Kjo pjes t ngre emocionalisht e t mban pezull prej karaktereve t forta t personazheve t rinjt n nj trio dashurie-tradhtie, pleqt mes ekzistencializmit fizik e njerzor. Loja e plaks Ratka Radmanovic ishte nj tjetr pik e shklqyer e filmit. Por, tamam aty ku ti prisje q filmi t t onte n nj tjetr nivel dhe q 2 historit e para t lidheshin, regjisori, me nj tentativ thellsisht ballkanase pr t uditur botn, i futet nj eksperimenti. Historia e tret sht ajo e dokumentarit mbi nj vrass serial n nj qytet t vogl. Filmi, pra, shndrrohet n dokumentar, si nga stili i xhirimit, dhe nga struktura dramatike. Magjia vdes. E tra m pas sht nj kronik TV me shije shum t keqe q t shtynte t dilje nga kinemaja. Finalja e ktij pseudo-dokumentari sht q vrassi ishte nj gazetar lokal. Dhe pasi ju kam treguar tre episodet q nuk lidhen gjkundi me njritjetrin, ndoshta do donit t dinit, pse i sht vn titulli Nnat? As vet regjisori nuk e di. Ndoshta prandaj iu desh n konferenc shtypi gjat premiers q t shpejgonte pr

minuta t tra se lidhje kishte titulli me filmin. Dhe nj film q ka nevoj pr kaq shum shpjegime, nuk sht m film. E duam Shqiprin si gjith Maqedonia Dy filma me dy gjysma t mira. Po ti bsh bashk, del, matematikisht nj film shum i mir. Nj film, q po t mbledhsh shum copra nga 2010-a e ktej, ne nuk e bjm dot. A ia vlen vrtet t flas pr kto dy gjysma me gjith gjrat q nuk shkojn n to?! PO! Po, pr sa koh q asnj prodhim shqiptar nuk ka arritur q t fitoj as 1 t 120-tn e audiencs s Bal-Can-Canit dhe asnj regjisor shqiptar nuk ka marr ende nj Luan t Art si Milcho Manchevski. Dhe t mendosh q Maqedonia nuk sht vendi m kinematografik i Ballkanit. Ajo vjen pas Kroacis, Greqis, shum, shum pas Rumanis, pas Serbis... Pr fat t keq sht modeli q do na duhet t ndjekim. Edhe n kinema. Harrojeni Hollivudin, Kann apo Toronton. Mos tia ndajm syt makins s fundit t gars, asaj q sht para nesh. Maqedonis. A

16 Arte

shqipri shqiprim i saj

npr prozn e Idlir Azizit
n t duatrokasin me ritm, duke pyetur veten nse do fitonin apo jo, e duke iu prgjigjur vetes pozitivisht, me ritm, tri her/ Turma duket kompakte dhe fishkllen/ N aq bulevard shqiptart tifoz duken pak a shum si turist, por pjesmarrja e tyre sht m e fort se indiferenca turistike/ Ne vazhdojm, nn ritmin shum t ngadalt t prgjithshm/ Fytyrat sikur fiken e ndizen, ecuria sht vrtet e prgjithshme, duket se askush nuk e ka shum problem se kur do mbrrij aty ku duhet apo ku do/ Turma vazhdon t kthej prgjigjen s bashku/ Turma duket sikur ka ngecur fare n vend te pjesa e ish komitetit qendror, mes saj dhe godins s kryeministris/ Turma ka ngecur n vend, duket/ Turma vazhdon ecn me ritm shum t ngadalt/ Tifozt fillojn pr astin pa pritur e brtasin, Fitore, fitore!/ Turma ka ngecur prap, tifozt brohorasin: E kuqja, e kuqja do fitoj! tani mes turms q po pyet srish veten n se do fitonin apo jo. Po, po, po/Njerzit n turm oshtijn/ Ndrkoh nga qendra e turms vjen me val nj tjetr kngtim/ Ja ku jam pra n mes t turms, bashk me pelegrint e tjer/ Dhe n kt turm t avasht e t ngucur nga sulmi ndaj djallit, Ata largohen m n fund nga fushpamja jon... Ishte Terxhumani, nj ciceron q t on vetm aty ku ske dshir t shkosh. Ama, aty ku i dshtuari, si mundsia q nuk bhet m mundsi do shptoj nga t qnit i till pikrisht kur i shket turms, del jasht vet mundsis, si duke e prkthyer dhe kthyer nga ana tjetr e vetes. Nj form ngushllimi apo justifikimi pr autorin meq gjendet larg ktij vendi t pavmendshm! Seferis, ktu afr, kujton: Michaux m tha se nj njeri q ka tre lexues dhe ma shqiptoi sikur t ishin tre milion-, ky sht n t vrtet nj shkrimtar. Po e mbyll kt fjal si hapet njri prej romaneve t shkrimtarit ktu, edhe si nj urim pr nj titull t ri grope t thell e vorbulle t re: Nj vrim q hapet n realitet zor se mbyllet
Krenar Zejno (vijon nga numri i kaluar)

...Ndonj tipar i veant, ndonse jo lehtsisht n pah? Qerthulli pra, dhe fuga muzikale e centrifugale, tendenca pr konceptualizim t nj grade t panjohur m par, jo sistemik m shum sesa prmes asaj fallcos s konceptit, n t cilin si e thot Bataille dhe trajton shpesh Deleuze, qndron edhe bukuria dhe efienca e vet konceptit. Pra, paradoksi efikas i bombardimit t konceptit, troshitjes dhe marramendjes s tij, pr t nxjerr n pah mrokullat e gjs n shtratin e analizs dhe operacionit e, m tutje, reanimacionit: Kjo sht mirsia e ktij aksioni edhe social-sanitar prej gjuhzimi letrar, ku si shrbim parsor por edhe urgjence sht caktuar t merret nn mbrojtje e trajtim t veant mspari gjuha. Ndonj problem q lidhet me kt, e prej ktej me leximin? Po. Shkrimtari ofron nj cop gjuhe nga e tija pr nj trapiant organi gjuhe t prer. Duke e par njerzin q ka kaluar nj koh kusuresh orwelliane tek e flet gjuhn e mms tash si nj gjuhprer. Fatkeqsisht. E po kaq fatkeqsisht, rezulton se nuk mund t shijohen masivisht tekste t ktij rangu nga lexuesi fatkeq q i prket ktij kolekiviteti me gjuh t prr e receptor t radikuar, ku shija mbetet t prcillet aq sa mundet qiellza. Von, ndoshta shum m von, leximi do t riprftoj mundsit e veta, mundsi t shijimit. Pr m shpejt? Pikrisht, lypsen t tilla vepra ku shkruesit e vn n rrezik veten pr t ndihmuar pacientin q vese trapianti e shpton, pr ti rikthyer guston, e m tej, fuqin e narracionit, urbanizimit t mendimit, qytetrimit; e pra krkohet gjuh, lypsen veprat. Rshqitje n humanizm? Ia lm t prgjigjet Brodskij: Pr shkrimtarin ka vetm nj shprehje patriotizmi: qndrimi ndaj gjuhs. Apo, disi m but por sakt e didaktikisht, me nj Eco: letrsia e mban gjuhn n strvitje si trashgimi kolektive dhe duke ndihmuar formsimin e gjuhs krijon

&

E mrkur, 9 Nntor 2011

njiherit identitet e prbashksi. ...do e titulloj metamorfoza e shqiponjs, Thoshte, ngaq skam ide vet retushoj gjrat, imazhet e gatshme, pastaj m duket dhe m interesante, n fakt mundohem t shtoj ndonj detaj skandaloz, jo, as detaj smund t them, se nuk shtoj ndonj gj, po pra, shpikje, shpikje dhe racionalizime, nejse, n fakt un kam vetm dshirn t prdor bojrat, .... prdorimi i ksaj pamjeje, kjo m intereson,... domethn, kt dua t bj po munda, koka pr mua le t riciklohet, se materialin e gjen, ... sjan fare prmasa, as skica normale, as boca, jo, sjan dimensione, ska fare rndsi pr mua, ...m duhet vetm nj trup i dhn nga dikush figurativisht dhe ca t dhna biografike t nj personi tjetr, ...kjo e tejkalon estetikn normale t kromatizmit profesional, se sht lnda q t ofron alternativ, por vetm se kt alternativ duhet ta nxjerr un, e kupton, nga ajo q sht faktike, e prgjithshme... E ka vn vet shkruesi n gojn e personazhit, njrs nga katr Albat, di prej asaj se ku rreh e si shtrohet ky tekst, jo t gjith kuptohet, madje edhe teknikn e posame, nj lloj cut up q po ta ushtrojm edhe ktu n nj form fare elementare dhe disi t pasjell, sa pr t prer e lidhur copra fjalish, rezultati prshfaq in-

kursionin tekstual t shkrimtaris dhe ndershmrin e shkrimtarit pr ta parathn teknikn dhe zejen e tezgjahut ku po shtrihet e zgjatet lnda n vepr: Teknika pra, ky trup ktu, e shikon atje, n rregull, ai pritet me kto tipare pr t arritur nj kok, ose portret quaje po t duash, si ta duash, po ke t drejt i largohet portretit n sensin klasik, n kuptimin e prgjithshm, se pun konvencioni sht, tek kjo koka, ose ktu, ja atje e shikon, ktu do kopjoj n fakt, nj doktor, po ktu dua ta l pa imazh fiks, ose, prit, si ta shpjegoj, dua ta shkrij me fjalt e veta, e kupton... Tek teksti i Idlrit lexuesi ndoshta do pyes veten si ka mundsi kjo pakuptimsi, por jo e tekstit, aspak, pakuptimsi e gjith asaj ka ngjet rretherrotull, mbetur ashtu, shpesh as e klasifikuar, dhe q gjuha vetm sa e thot vorbullueshm porse krejt qartsisht, e jo rrall, aq qashtrsisht. Teknikisht por thjeshtuar ktu, po marr - pa t drejt autori por me t drejtn e lexuesit e n shrbim t lexuesit -, grshrt pr prerje dhe bashkim arbitrar t paragrafve q pararendin lakoren qerthullore t turms s Terxhumanit. Dhe ja ku prftohet nj tablo topos dhe nj poemth mbi udhakimin n skaj t turms n t:

...Ne jemi n turmn q ka dal nga stadiumi qemal stafa dhe tani lviz ngadal, shum ngadal, drejt sheshit sknderbej/ Kjo oshtim sht kolona zanore e turms s eksituar/ Turma marshon ngadal, n t njjtin kah lvizjeje me ecurin e turmave n marshimin e nj majit dikur/ Turma nuk prbn sot asnj rrezik politik apo qytetar/ Ne ecim ngadal, drejt objektivit t kameras s vendosur larg, n nj podium skelet pas kurrizit t sknderbeut/ Turma e ka ngritur zrin, zrin oshtim q ndrpritet nga refreni i shkurtr i nj daulleje, tupan, diku m larg, ndoshta nga trotuari anash kuvendit, ose edhe ish komitetit qendror/ Tani kemi ndaluar thuajse fare, avancimi ka rn/ Ne jemi prap n bisht t turms, q tani duket pak me hark, si e harkuar paksa, diku m tej, te zona e tre vllezrve frashri, besoj/ Turma lviz jashtzakonisht ngadal/ Jemi gati n pozicion stop n vend; duket sikur gjith shqipria po hyn e po ngjeshet n kt turm/ Turma bie nj sekond n heshtje t beft, sa shkakton nj ndjesi paniku t prgjithshm/ Edhe un ngrihem tani n maj t gishtave t shoh m larg, t gjej ndonj arsye/ Diku nga mesi i turms vjen me zbrapsje nj turbin e qeshure, q mbrrin deri te ne ktu/ Turma kalon n nj figur t re, me duartrokitje masive mbi kokat/ T gjith