UNIVERZITET/SVEUILITE VITEZ TRAVNIK.

FAKULTET POSLOVNE INFORMATIKE

DIDAKTIKI PRINCIPI
-SEMINARSKI RAD-

PREDMET: Digitalna ekonomija PROFESOR: Doc.Dr. Hazim Selimovi ASISTENT: Mr.Sc. Esminka Burek STUDENT: Muratovi Amar INDEX: 0007-09/RNI

Travnik,Novembar,2011god

SADRAJ

SADRAJ ..................................................................................................................................................... 2 UVOD ........................................................................................................................................................... 3 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. NASTAVA KAO PROCES POUAVANJA I UENJA.................................................................... 4 DIDAKTIKI PRINCIPI ..................................................................................................................... 5 PRINCIP NAUCNOSTI ...................................................................................................................... 6 PRINCIP PRILAGOENOSTI NASTAVE UENIKU ..................................................................... 7 PRINCIP SISTEMATINOSTI I POSTEPENOSTI U NASTAVI .................................................. 9 PRINCIP POVEZANOSTI TEORIJE I PRAKSE ............................................................................. 10 PRINCIP OIGLEDNOSTI ............................................................................................................... 11 PRINCIP SVJESNE AKTIVNOSTI UENIKA U NASTAVI ......................................................... 12 PRINCIP TRAJNOSTI USVAJANJA ZNANJA,VJETINA I NAVIKA ........................................ 13

10. PRINCIP INDIVIDUALIZACIJE NASTAVNOG RADA .............................................................. 14 11. ZAKLJUAK ..................................................................................................................................... 15 LITERATURA ........................................................................................................................................... 16

UVOD
Didaktika potie od grke rijei i grkog je porijekla. Izvorna rijec glasi didaskein,to znai pouavati, drati nastavu, jasno izlagati, dokazivati. Na slian nain termin "didaktini", u njegovoj latinskoj varijanti, shvatali su i Rimljani .U posebno pedagokom smislu i znaenju naziv "didaktika" se pojavljuje tek u 17. vjeku. Prvi put je upotrebljen u Nemakoj 1613. godine. Autori su didaktiku smatrali kao vjetinu uenja, odnosno kao specifinu praktinu pedagoku vjetinu. Najpoznatije djelo iz ovog vremena je Velika didaktika (Diditika magna) Jana Amosa Komenskog iz 1657. godine. Komenski je smatrao da didaktika ne predstavlja samo vjetinu uenja, ve takoe i vaspitanje na koje je gledao kao na neophodan uslov "prilagoavanja obiaja moralnosti". U svojoj didaktici Komenski je izloio "sveoptu vjetinu svih da se ue svemu", a raspravljao je i o obuavanju mladih naukama, vaspitavanju bogobojaljivosti, organizaciji rada u koli. Na taj nain Velika didaktika Komenskog obuhvatila je niz pitanja koja su kasnije postala sadraj kurseva pedagogije.

1. NASTAVA KAO PROCES POUAVANJA I UENJA

Nastava se moe razliito razmatrati, to zavisi od naina prenoenja znanja i voenja uenja uenika, od njihovog uzrasta, organizacije drutvenog ivota i socijalne klime u grupi ili razredu, od osobenosti predmeta i nastavnog sadraja, od primjene odgovarajuih metoda i tehnika kao i od motiva onog koji ui. No i pored specifinosti od kojih su neke pomenute, nastava poseduje izvjesna svojstva, karakteristike, osobenosti koje su zajednike svim predmetima i uzrastima, tj. nastavnom procesu u cjelini. Svojstva koja povezuju ono to je zajedniko i koja odreuju sutinu nastave, nazivaju se karikama (elementima) nastavnog procesa. Ti elementi se odnose na komplekse kvalitativno slinih aktivnosti nastavnika kojima moraju odgovarati i odreeni naini uenja uenika. Pojedini elementi se ne moraju javljati prema odredenom redoslijedu, ve mogu da podleu odreenim promjenama, tako da se dva ili vie elemenata mogu javiti istovremeno. Na taj nain mogu se izdvojiti i osobenosti savremenog modela nastave i uenja. U irem smislu rijei nastava je socijalna pojava i proces. Njena funkcija je u tome da djecu i omladinu koja rastu i koja se razvijaju, integrie u drutveno bie, da kao znaajna drutvena funkcija povezuje tradiciju, sadanjost i budunost i tako utie na razvoj i napredovanje drutva. Neophodan uslov dobre nastave je svjesna i aktivna saradnja nastavnika i uenika koje povezuje zajednicki cilj - stvaranje odredenih promjena u linosti uenika. Proces mjenjanja, planirano sticanje i utvrivanje znanja, umjea i navika, nije nita drugo do uenje shvaeno u irem smislu. Rukovodenje procesom uenja, organizovan rad nastavnika sa uenicima koji omoguava sistematsko usvajanje znanja, kao i razvijanje njihovih sposobnosti i interesovanja, najoptije se naziva - nastava Bez obzira na mjesto gdje se obavlja, nastava pretpostavlja one koji pouavaju i one koji ue nastavnike i uenike. Prema tome, nastava se moe razmatrati sa stanovita aktivnosti nastavnika - tj. pouavanje i sa stanovita aktivnosti uenika - uenje. Pouavanje je uvoenje uenika u uenje i rukovoenje uenjem. Zbog toga nastavnik pri izvodenju nastave mora voditi rauna ne samo o onome ta on treba da radi, ve i o tome ta treba da rade uenici kako ih podsticati da uspjeno usvajaju nastavne saradnje

2. DIDAKTIKI PRINCIPI

Terminom principi oznaavaju se kriterijumi koji pomau ovjeku pri odluivanju u odluujuim situacijama..U tome je i njihov veliki praktian znaaj za one koji ih upotrebljavaju. Didaktikim principima se mogu oznaiti kao naela koja odreuju tok predavanja i uenja a u skladu s ciljevima vaspitanja i obrazovanja i zakonitostima procesa nastave.Principi ne mogu zamjeniti stvaralaki rad i aktivnost nastavnika jer je broj moguih konkretnih situacija toliko veliki i tako raznovrstan da od didaktike teorije i njenih principa nije moguce traiti i oekivati odgovore za svaki pojedinani sluaj. S druge strane, postoje pravila (pravila nastave) koja mogu da pomognu u konkretnoj primjeni didaktikih principa. Ona proizlaze iz principa, ali odraavaju njegove djelimine postavke, korisna uputstva za primjenu i rukovodstvo za odreenu akciju. Pravila, istina, obuhvataju veliki broj specifinih sluajeva ali je njihov opseg ipak ogranien. Pravila, zapravo, slue za objanjavanje principa, tumaenje i ostvarivanje njegove primene na odreene strane, sadraje ili pojave u nastavi. Didaktiki principi zajedno sa pravilima imaju funkciju orijentacije.Jasno je da sistem didaktikih principa ne moe "pokriti" cjelu teoriju nastave. Principi imaju znaajan stepen uoptenosti, pa njihova pravilna primjena i koritenje u nastavi podrazumjevaju i odreenu sposobnost nastavnika.Polazei od objektivnih kriterijuma, broj didaktikih principa se ne bi smjeo proizvoljno poveavati, iako je to mogue zavisno od stepena optosti kome se tei. Ograniiti emo se na razmatranje principa za koje mnogi autori smatraju da su osnovni. To su: 1.princip naunosti nastave; 2.princip prilagoenosti nastave uzrastu uenika; 3.princip sistematinosti i postupnosti u nastavi; 4.princip povezanosti teorije i prakse; 5.princip oiglednosti; 6.princip svjesne aktivnosti uenika u nastavi; 7.princip trajnosti usvajanja znanja, vjetina i navika; 8.princip individualizacije.

3. PRINCIP NAUCNOSTI

Ovaj princip izraava naunu odredbu nastave u savremenoj koli, kao i pedagoke tendencije svih drugih principa jer neposredno proizlazi iz naune zasnovanosti svih drutvenih pojava i procesa i naunog pogleda na svjet. Pojam naunosti se odnosi na sva podruija i aspekte nastave: -orijentaciju nastavnih sadraja u pravcu savremenog razvoja nauka, -nauno izlaganje i tumaenje nastavnih sadraja, -metodiku nastave koja je zasnovana na nauci. Za razliku od tradicionalne didaktike koja je naunost shvatala kao put od konkretnog ka apstraktnom, savremena didaktika ovaj proces shvata kao kretanje od apstraktnog ka konkretnom. S obzirom na to da ne postoji mogunost da se sagledaju i proue sve strane, veze i odnosi, jedan od vanih zahtjeva principa naunosti u nastavi jeste da uenici upoznaju sutinske, bitne oznake i svojstva nekog predmeta kao veze i odnose izmeu predmeta i pojava i to ne odmah u potpunosti i sa potrebnom dubinom, vec zavisno od uzrasnih i psiholokih mogunosti uenika na odreenom nivou nastave. Jedna od tekoa u sprovoenju principa naunosti jeste u tome, to nauno-tehniki napredak u znaajnoj mjeri prevazilazi mogunosti nastave. Koliina informacija se udvostruava svakih pet do deset godina, a u nekim oblastima znanja ovaj porast je mnogo vei i bri. U takvoj situaciji poseban znaaj dobija izbor fundamentalnih znanja. Promjene u sadrajima znanja utiu na zastarijevanje ili promjene u nekim njegovim domenima, a takode na pojavu novih znanja. Zbog toga savremeni nivo razvoja nauka zahtjeva prije svega usvajanje njegovih teorijskih osnova, uoptenih pojmova i kategorija. U tom pravcu su neophodna povremjena razmatranja i revidiranja nastavnih planova i programa. Princip naunosti se ne odnosi samo na sadraje ve i na usavravanje savremenih nastavnih metoda i postupaka i primjenu raznovrsnih nastavnih oblika. Problemska nastava, individualizovana nastava, radi vjebanja u laboratorijama, razliiti praktini radovi i sl., omoguavaju uenicima brojne i razliite prilike za posmatranje i uoavanje pojava i njihovu analizu, postavljanje i izvodenje eksperimenata, koritenje razliitih izvora literature itd.

4. PRINCIP PRILAGOENOSTI NASTAVE UENIKU

Ovaj princip se shvata kao zahtjev da sadrina i obim gradiva, njegova teina i nain usvajanja,odgovaraju psiholokim i fizikim svojstvima I sposobnostima, uzrastu i interesovanjima uenika. Drugim rjeima, da bi nastavno gradivo bilo dostupno, njegov obim i kvalitet moraju biti prilagoeni razvojnim osobenostima i mogunostima uenika. Osim uzrasta, obima gradiva, njegove sloenosti i prethodnog znanja, veliki uticaj na prilagoenost nastave uzrastu uenika imaju i:briljivi izbor nastavnih sadraja,sistem njihovog izuavanja, racionalne metode nastave,uenja i rada nastavnika i uenika,linost nastavnika i njegova struna i pedagoka osposobljenost, uvaavanje ostalih nastavnih principa i dr. Uslovi saznavanja i napredovanja su u sadanjim uslovima znatno iri i vei, to omoguava dinaminiji i raznovrsniji rad u nastavi i van nje. No, i pored toga, moraju se uzimati u obzir individualne razlike u pogledu intelektualnih mogunosti, motivacije za saznavanje i uenje, radnih sposobnosti, zdravstveni uslovi, tempo napredovanja i drugi.Uenici u svom radu najee ne dostiu maksimum za koji su sposobni. Zbog toga je zadatak nastave da uenike uini aktivnim, zahtjevajui maksimalne napore za njihovo dalje uenje i razvoj. Nastavu treba postaviti na stepen tekoa koje bi se nalazile u zoni najbliem razvoju" mogunosti pojedinca, kako bi se nastava dovela do maksimalno mogueg stepena tekoa, vodei rauna o njihovoj stvamoj mjeri. Radi se o tome da uenici prevaziu odreene tekoe. Dakle, mora se insistirati na nastavi koja razvija, nastavi koja se javlja kao aktivni inilac, aktivna forma i pokretaka snaga u podsticanju i ostvarivanju to potpunijeg razvoja uenika. Sve to omoguava da uenici zaista postanu subjekti nastavnog procesa. Ostvarivanje ovog zahtjeva je povezano sa adekvatnim izborom i primjenom nastavnih metoda i postupaka. Vrijednost neke metode sastoji se od primjene naina i sredstava koje najvie odgovaraju mogunostima uenika i nivou njihovog razvoja. Klasina didaktika je ustanovila niz postavki kojima se blie odreuje i objanjava princip prilagoenosti nastave. Ove postavke nazivaju se didaktikim pravilima ili pravilima nastave. Ova elementarna pravila nalau da se u nastavi ide od: 1.lakeg ka teem; 2.poznatog ka nepoznatom; 3.prostog ka sloenom; 4.blieg ka daljem.

Njima se, u stvari, odreuje stepen tekoa u nastavi pa se princip prilagoenosti nastave naziva i princip gradacije tekoca u nastavi. 1 - Pravilo od lakeg ka teem pretpostavlja odredivanje zadataka sa stepenom tekoa koje se postepeno poveavaju. U savremenoj didaktici put od lahkog ka teem" shvata se kao organizacija nastave s poveanim nivoom tekoa. Ovaj zahtjev podrazumjeva orijentaciju ka vioj granici mogunosti uenika u datom trenutku, a s ciljem njenog stalnog poveavanja, to bi omoguilo prelazak na vii nivo razvoja i saznanja. 2 - Pravilo od poznatog ka nepoznatom znai da u nastavi treba ii od onog to je uenicima poznato, od znanja kojima su ve ovladali, ka onom to je za njih novo i nepoznato. Zato nastavnici, prije nego to pristupe obradi nove teme, treba briljivo da se upoznaju sa nivoom znanja i iskustvima svojih uenika. Zbog praznina u znanju, rad na obradi nove teme moe biti veoma otean, a u nekim sluajevima i praktino nemogu. 3 - Pravilo od prostog ka sloenom u nastavi znai da treba ii od onoga to je za uenike jednostavnije pa postepeno prelaziti na uenje sloenijeg materijala. Jednostavnim se smatra obino ono to uenici mogu da shvate bez nekog naroitog naprezanja. 4 - Pravilo od blieg ka daljem odnosi se na postepeno irenje saznajnog vidokeuga uenika u procesu nastave. Pojam blisko" treba shvatiti u saznajnom smislu. Za djete je blisko ono to mu je blie po svojoj prirodi, to ono moe lake da predstavi i shvati. Savremeni drutveni odnosi su, na primer, djetetu vremenski bliski, ali su mu sloeni i nerazumljivi, pa uenje historije u koli poinje od poetka ljudskog drutva i civilizacije, zato to je ivot prahistorijskog ovjeka jednostavniji i blii shvatanju djeteta. Ovo pravilo je uglavnom praktinog karaktera i njegova primjena je znaajnija kod uenika najmlaih, poetnih razreda, dok se u starijim razredima njegova uloga i znaaj znatno smanjuju. Iako su pomenuta pravila opteprihvaena, princip dostupnosti u savremenoj nastavi mora se dopuniti jo jednim veoma znaajnim pravilom. To pravilo se odnosi na uvaavanje razlika u tempu rada uenika i obima prethodno steenih znanja. Svi uenici ne rade i ne ue istim tempom i ako se to od njih zahtjeva onda u takvim uslovima naroito .trpe dvije krajnje grupe uenika: slabi i daroviti. Dok je slabima potreban dui tempo rada, darovitima je potrebno daleko krae vrijeme, pa samim tim ne postoji isti tempo koji bi odgovarao svim uenicima.

5. PRINCIP SISTEMATINOSTI I POSTEPENOSTI U NASTAVI

Pod sistematinou nastave podrazumjeva se: pregledno i logiko ralanjavanje nastavnog gradiva i izdvajanje onoga to je u njemu bitno: doslijedno didaktiko-metodiko strukturiranje toka nastavnog asa. Sistematinost u izlaganju se postie ako su svi djelovi nastavnog gradiva povezani s vodeom idejom i ako se tei otkrivanju, uoavanju i potvrdivanju njegove sutine. U savremenoj koli sistematinost nije uslovljena samo odgovarajuim prilazom sadraju obrazovanja ve se odnosi na cijeli sistem nastave, na didaktiku artikulaciju svih aspekata nastavnog procesa. - Prema tome, princip sistematinosti u nastavi zahtjeva izlaganje novog gradiva dio po dio, postupno i doslijedno; formiranje znanja, vjetina i navika odreenim redoslijedom tako to bi svaki elemenat nastavne materije logiki bio povezan sa drugim, koji se poslijedino oslanja na prethodni i dovodi do novih znanja, odredenog logikog sistema i stvaranja uslova za usvajanje sistema nauka. Didaktiki princip sistematinosti konkretizovan je u odredenoj mjeri u nastavnim planovima i programima, udbenicima, putevima i metodama nastave. Na osnovu principa sistematinosti predmeti u nastavnom planu su rasporeeni prema logikoj doslijednosti, a o ovome se vodi rauna i pri sastavljanju nastavnih programa i pisanju udbenika za pojedine predmete. Tekoe u potpunijoj realizaciji principa sistematinosti su u tome to se sistem kolske nastave i nastavnih predmeta ne podudaraju s naunim sistemom jer se raspored i obrada nastavnog gradiva prilagodavaju specifinostima sadraja pojedinih predmeta, rasporedu nastavnog gradiva u njima, duini kursa, uzrasnim osobenostima i nivou razvoja uenika i psiholoko-didaktikim zahtjevima. Dakle, pored principa sistematinosti mora se voditi rauna i o drugim zahtjevima bez kojih se ne moe uspjeno organizovati i realizovati nastava i uenje. Sistematinost u nastavnim programima i udbenicima samo je pretpostavka da uenici postignu jasna i sistematizovana znanja. Realizacija ovog principa u svakodnevnoj nastavi i uenju uslovljena je time to nastavnik stalno prati proces i rezultate usvajanja znanja od strane uenika, kako bi oni mogli da upoznaju i shvate novo gradivo, a zatim da proiruju i produbljuju svoja znanja i vjetine. Pri tom nastavnik nastoji da izdvoji ono to je sutinsko, da ga sistematizuje, prui plan izlaganja i logiki ga zasnuje, i na kraju utvruje zakljuke. To omoguava da se novousvojena znanja uvrste u sistem novih znanja i da se taj sistem uvruje. Princip sistematinosti je u osnovi zasnovan na radu nastavnika koji ovaj zahtjev ostvaruju neposredno i tokom cjelokupnog procesa nastave. Pretpostavka za njegovu uspjenu realizaciju je ujednaen, kontinuiran, ritmian rad u ispunjavanju kolskih i nastavnih obaveza kako nastavnika, tako i uenika.

6. PRINCIP POVEZANOSTI TEORIJE I PRAKSE

Povezanost teorije i prakse nije samo opti zahtjev koga se treba pridravati u svakodnevnom radu ve je i osnova, pretpostavka potpunijeg i cjelovitijeg rada.U koncipiranju nastavnih planova i programa esto se zapaaju slabosti koje pokazuju nerazumjevanje upravo pomenutog zahteva. Jedanput se pretjerano naglaava znaaj teorije, a drugom prilikom znaaj prakse. Oigledno je teko nai ravnoteu izmeu jednog i drugog.Uenicima su neophodna teorijska znanja kao uslov i pretpostavka cjelovitijeg razumjevanja prirode i drutva. Teorijska znanja omoguavaju bre prilagoavanje promjenama kako u oblasti materijalne sfere, tako i u oblasti drutvenih odnosa. Meutim, u sticanju znanja ovi zahtjevi ine samo jedan dio onoga to uenici treba da naue i usvoje. Drugi dio jeste primjena, vea ili manja, teorijskih znanja u svakodnevnom ivotu i radu, upotreba brojnih znanja u rjeavanju razliitih pitanja i problema (laboratorijski i praktian rad, razliiti zadaci praktinog i proizvodnog sadraja, primjena teorema u matematici i fizici i sl.). Na taj nain praksa je izvor ili poetak saznanja, ona je realizacija znanja ali takode i kriterijum istine za svaku teoriju ili oblast. Praksa slui uenicima da produbljenije shvate teoriju, kao i da mogu primjeniti i provjeriti istinitost usvojenih znanja. Ve na poetnom, elementamom nivou nastave postoje znaajne mogunosti za realizaciju ovog vanog principa. Pruanjem mogunosti uenicima i pouavanjem u nekim elementarnim znanjima, vjetinama i spretnostima, dolazi do uvoenja uenika, najpre u bolje razumjevanje pojava, a zatim u njihovo potpunije tumaenje. U tom smislu i kola treba da preduzima mjere da povezivanje teorije i prakse bude sistematsko, redovno i organizovano. Pravi smisao kabineta, radionica, laboratorija, razliitih poligona, praktinih zanimanja, ekskurzija, naunih grupa, slobodnih aktivnosti i dr., upravo se sastoji u tome da se na organizovan nain, koristei razliite oblike i mogunosti, povezuju nauena (teorijska) znanja s njihovom neposrednijom realizacijom i primjenom. Veliki i odgovoran zadatak kole upravo se sastoji u tome da uenici shvate znaaj znanja koja stiu i njihovu povezanost, da mogu da postavljaju pitanja i trae rjeenja, da samostalno utvruju zavisnost i uzajamnu uslovljenost razliitih pojava, da ulaze u njihovu sutinu, jednom rijeju da nauena znanja budu u funkciji razliitih problema i ivotnih potreba. Na taj nain, princip povezanosti teorije i prakse u radu s uenicima predstavlja i put razvoja njihovih sposobnosti, stvaralakog miljenja, kao i odnosa prema saznavanju.

10

7. PRINCIP OIGLEDNOSTI

Osnovni smisao principa oiglednosti je da uenicima olaka dodir sa stvarnou kako bi upoznavanje stvari, pojava, procesa i njihovo razumjevanje bilo realno i direktno. Njegov veliki znaaj je u tome to omoguavaju prelaz ka saznavanju opteg, a time i razvoj apstraktnog miljenja, odnosno povezanost izmeu pojedinanog i opteg, konkretnog i apstraktnog. Uloga oiglednosti je od posebnog znaaja u suzbijanju praznog verbalizma u znanju uenika.J. A. Komenski - ljudi treba da ue upoznavanjem samih stvari, a ne na osnovu izjava drugih o njima, a ovo zahtjeva aktivnost svih ulnih organa: "..to je vidljivo - ulu vida, to se uje - ulu sluha, to mirie - ulu mirisa, to ima ukusa - ulu ukusa, to je opipljivo - ulu pipanja, ako vie ula u isti mah mogu neto da osjete, treba to izneti pred vie njih odjednom". Oiglednost posebno dolazi do izraaja kada je povezana sa linom djelatnou uenika.Naime, uenici ne treba samo da posmatraju, analiziraju, uoptavaju ve istovremeno da budu i aktivni u razliitim podruijima i na razliite naine.Kada se radi o primjeni ovog principa, smatra se da treba koristiti sve naine koji mogu osigurati neposredan put usvajanja znanja. Poljski pedagog OkOnj posebno izdvaja dva takva naina, smatrajui ih najvanijim.Postoji niz pravila kojih se treba pridravati pri primjeni oiglednih sredstava: a)uenike treba usmjeriti ka angaovanjem svih ula kako bi se predmeti i pojave shvate potpunije i detaljnije; b) nastojati da se obrati panja na bitne, najznaajnije oznake predmeta posredstvom kojih se mogu najpotpunije izloiti osnovne ideje; c) predmete treba pokazati ne samo statino vec i u kretanju, razvoju, primeni, i sa vie strana; d) primenom oiglednih sredstava treba izazvati to veu aktivnost uenika; e)voditi rauna da oiglednost nije cilj ve sredstvo nastave i ne pretjerivati u njenoj primeni u tenji da joj se da karakter neeg posebnog, atraktivnog ili univerzalnog.

11

8. PRINCIP SVJESNE AKTIVNOSTI UENIKA U NASTAVI

Ovaj princip ukazuje i na aktivnu ulogu linosti uenika u nastavi i podvlai njegovu funkciju subjekta, a ne pasivnog uesnika u tom procesu. Svjesno i aktivno uenje mogue je samo ako onaj ko ui sazna cilj i znaaj delatnosti koje su vezane za uenje i ako ovlada umjeima neophodnim za postizanje odredenog cilja. Uspjena primjena i realizacija ovog principa zavise od mjesta i uloge nastavnika u vaspitno-obrazovnom radu. Ovom problemu postoji vie razlicitih prilaza: -tradicionalni, -progresivistiki i -savremeni. U tradicionalnoj koli nastavnik je centralna linost u procesu nastave. Od njega polaze sve akcije, on odluuje ta je pravilno i potrebno, a ta nije. Od uenika se zahtjeva da pazi" i da bude miran" na asu, a kod kue da ui i savladuje preeno gradivo i zadate lekcije. Ovakav odnos ne obezbeuje i ne razvija samostalnost uenika, gui inicijativu, koi njihovu aktivnost. U progresivistikim zahtjevima insistira se na tome da se aktivnost nastavnika, to je mogue vie, ogranii na asove nastave da bi se na taj nacin omoguila inicijativa i dala prednost uenicima da samostalno rade, odabiraju i rjeavaju razliite zadatke, prave projekte, bave se razliitim vrstama realizacije i sl. Medutim, zbog smanjene usmjeravajue funkcije koja dolazi od nastavnika, znatno je oteano davanje sistematizovanih znanja. Priznajui neophodnost aktivnog i svjesnog uea uenika u procesu nastave i uenja, savremena didaktika istovremeno naglaava i odgovarajue usmjeravanje tih aktivnosti, njihovu primjenu za ostvarivanje ciljeva i zadataka obrazovanja koji su sadrani u nastavnim programima. I pored usmeravajue uloge koju ima, nastavnik mora voditi rauna o tome da saznajne djelatnosti uenika budu samostalne i da im omogui uslove u kojima e se one iskazivati ne samo na na intelektualnom domenu, ve i na drugim domenima rada i stvaralatva.Savremena didaktika razmatra proces nastave sa stanovita aktivnosti nastavnika, pouavanja,i sa stanovita aktivnosti uenika, uenja. Iako obe strane imaju svoje posebnosti, one ine jedinstvo, i nema jedne bez druge. Razlikovanje pomenutih strana nastavnog procesa ima veliki i teorijski i praktian znaaj. Ako se nastavni proces izjednai sa pouavanjem (nastavom), postoji opasnost da se nastavnik iskljuivo usmeri na sopstvenu aktivnost i da prenebregne da pouavanje postoji zbog uenja. Uloga nastavnika je da podstie i usmjerava proces uenja. Zbog toga on vodi rauna o tome ta uenici treba da rade da bi usvojili odreeno gradivo. On nastoji da gradivo to vie priblii uenicima kako bi njihovo uenje bilo usmjereno ka cilju i adekvatnom gradivu, zapravo uenje koje je neophodno za odreeni proces usvajanja. Nastavnik ne moe da zamjeni uenika u uenju (to je uvek individualni akt), ali moe da mu pomogne i olaka proces usvajanja i da ga vjeba u tome kako se uspjeno i racionalno ui.

12

9. PRINCIP TRAJNOSTI USVAJANJA ZNANJA,VJETINA I NAVIKA

Princip trajnosti se odnosi na vrsto i trajno usvajanje znanja u procesu nastave. Uenje je i premisa i rezultat razvoja, poto usvajanje sistema znanja dovodi do odredenih psihikih aktivnosti i intenzivnog razvoja, a odredeni nivoi ovog razvoja osposobljavaju uenike za dalje usvajanje sve veih i sloenijih znanja.U savremenoj nastavi dolazi sve vie do izraaja logiko pamenje - pamenje osmiljeno,usmjereno i povezano sa misaonim procesima. Umjesto ogromnog broja injenica koje uenici teko usvajaju, i umjesto pasivnog usvajanja i "magacioniranja" znanja, neophodno je dati najvanije sadraje, sutinske injenice i podatke u takvoj mjeri i takvim metodama da vrsto i trajno budu usvojeni. Posebno je vano usvajanje takvih sadraja koji su uslov za sticanje i uspjeno savlaivanje narednih djelova istog ili srodnih nastavnih predmeta.Uenici moraju znati kako da upotrebe, da primjene ono to su nauili i kako to mogu saoptiti. U savremenom obrazovanju manje se insistira na specifinim koliinama znanja a vie na razvijanju univerzalno primenljivih intelektualnih sposobnosti kao instrumenata za dalje sticanje znanja i rasuivanje o njima.Trajnost znanja zavisi od organizovanja i usmeravanja itavog nastavnog procesa, pogotovu od osmiljenosti, kvaliteta i efikasnosti usvojenih znanja. Trajnost se pokazuje ne samo u sposobnosti primjene na odredene sluajeve i situacije, ve i u prenoenju poznatih aktivnosti na nove i druge situacije. Osnovni zahtjev za trajno usvajanje znanja je da se kod uenika oforme jasne predstave, svjesno usvoje odgovarajui pojmovi, pravila i zakoni. Ma koliko insistirali na principu trajnosti, moramo imati u vidu slijedee injenice. Najbolje i najdue se pamti ono gradivo, oni sadraji koji predstavljaju sutinu, ono to je osnovno, bitno i glavno. Zatim, poznato je da zaboravljanje nastupa odmah poslije izlaganja, pa zato ponavljanje treba u poetku da bude intenzivnije nego u kasnijem periodu. Prije svega nastavu treba organizovati tako da uenici razumiu ono to ue. Ponavljanje prethodno obradenog gradiva moe se zapoeti tek kada se utvrdi da su uenici to gradivo shvatili. Zatim, treba insistirati na onome to je u nastavnim sadrajima bitno i to je najvanije.

13

10.PRINCIP INDIVIDUALIZACIJE NASTAVNOG RADA

Uenici se razlikuju prema brzini uenja, motivaciji, interesovanjima i stavovima. U jednom razredu skoro je nemogue da postoje dva uenika koji iste sadraje ue na isti nain, istom brzinom i efikasnou.Jedni najlake ue putem itanja, drugi putem sluanja,trei putem djelovanja, rada, aktivnosti. Neki uspjenije ue pod pritiskom, drugi vole slobodniji tempo i nain rada; jedni ue zato to su ih podstakli oni koji su ispred njih, drugi zato to ele da pomognu onima koji zaostaju itd. Svako ima razliit stil uenja i kao pojedinac i kao linost. U tradicionalnoj organizaciji nastave nastavnik je prinuden da obezbjedi jednak, isti prilaz svim uenicima, orijentiui se na nekog zamiljenog srednjeg" uenika. Najvee tete od ovakvog naina rada imaju ,jaki" i slabi" uenici. I kategorija srednjih" uenika je veoma arolika, sa razliitim interesovanjima, sklonostima, sposobnostima opaanja, pamenja, mate i miljenja. Oigledno je da ista nastava u razredu ne moe uspjeno da zadovolji potrebe svih uenika. Odavno je tradicionalna nastava kritikovana i osporavana zato to glavnu panju obraa prosjenom" ueniku, uenicima u optem smislu", a ne pojedincima koji ue. Iz toga su proizali zahtjevi za individualizacijom nastave, za prilagodavanje nastave individualnostima uenika, njihovim potrebama i mogunostima. Princip individualizacije se odnosi na prilagodavanje didaktike aktivnosti svakom ueniku vodei rauna o njegovim individualnim osobenostima. Individualizacija nastave je, u stvari, prilagoavanje didaktikih aktivnosti uenicima, ali se pri tom vodi rauna o njihovim individualnim osobenostima, to zapravo znai da treba podsticati aktivnost pojedinaca na putu njihovog razvoja. Individualizacijom se nastoje ostvariti mogunosti u razvoju svakog pojedinca. Glavni cilj individualizacije je nauiti uenike uenju, formirati kod njih pozitivnu motivaciju za uenje i osloboditi potencijalne sposobnosti svakog pojedinog uenika. Jedino individualizovana nastava moe da vodi rauna o razlikama u inteligenciji djece u jednom istom razredu, o njegovim afektivnim varijacijama; o premorenosti i svim linim iniocima koji utiu na njegovu afektivnost i na njegovo ponaanje u koli".

14

11. ZAKLJUAK

Kao to vidimo iz priloenog teksta,svaki od ovih didaktikih principa ima svoje osobitosti,dobre I loe strane.Kada professor radi u nastavi sa djecom najbitnije je da je nadaren I talentovan u onom podruiju u kojem on radi,koji predmet predaje da ga radi sa zadovoljstvom I da ui djecu kako da savladaju to gradivo,ako je preopirno da ga priblii uenicima,onima koima je preteko da suradjuje sa njima.Osoba kao nastavnik u nastavi treba da bude kreativan I inovativan,da ne koristi svaki dan isti princip sticanja znanja da ne postane uenicima monotono ili dosadno,on je osoba koja suzbija dosadu tako to e gradivo napraviti zanimljivim a kako to da uradi to on sam odluuje ili izborom principa na koji e raditi ili nesto slino.

15

LITERATURA

16