PABLO ZAMORA

NO S
XORNAL DE GALICIA
Suplemento de cultura 10 de outubro de 2009 Nmero 33

NACHO VEGAS

As cancins non serven para nada, son informes sobre o caos

O msico asturiano volve nudez dos seus primeiros discos con catro cancins sobre El gnero bobo

2 I NOS

XORNAL DE GALICIA 10 DE OUTUBRO DE 2009

Co trinta aniversario de Edicins Xerais de Galicia celbrase algo mis que a fundacin dunha editorial. Moito mis que o quilmetro cero da aventura que iniciaron en outubro de 1979, na cidade de Vigo, Xulin Maure e Germn Snchez Ruiprez. A historia do selo , vista doutro xeito, a historia do proceso de construcin autonmica en Galicia. O relato da consolidacin dun marco xurdico para a lingua galega e o prlogo da sa normalizacin. A efemrides pode ser, en realidade, unha metfora. Un autorretrato colectivo no que caben os fundadores de Xerais e todos os que poraron logo nese impulso inicial, dende os directores Lus Mario, Vctor Freixanes e o actual, Manuel Bragado at o ltimo traballador en incorporarse ao equipo. Onde caben o resto das editoriais, dende as mis veteranas, como Galaxia ou Edicis de Castro, at as mis recentes, como Rinoceronte ou Estaleiro. A construcin do sistema editorial galego indisocibel, o mesmo nos erros ca nos acertos, da aprobacin do Estatuto de Autonoma e da Lei de Normalizacin Lingstica. Ese novo marco de convivencia lingstica creou novas necesidades. Os galego falantes, agora de pleno dereito, demandaban libros, e libros de toda caste. As escolas precisaban manuais. As bibliotecas, dicionarios, e as universidades, ensaios. As administracins, A CONSTRUCIN DO normas e protocolos SISTEMA EDITORIAL de funcionamento na GALEGO DISCORRE lingua propia de GaliPARALELA cia. A aplicacin dese CONSOLIDACIN DA novo marco legal, anda vixente, permitiu que AUTONOMA as novas xeracins reformulasen a herdanza de Galaxia ou Edicis do Castro. A resistencia volveuse pouco e pouco outra cousa. No tempo poltico que atravesa o pas, tranquiliza escoitar de boca do conselleiro de Cultura que a lingua propia de Galicia o galego, como di o Estatuto de Autonoma, e que a sa principal misin dende o Goberno defendelo e promocionalo. Tranquiliza esa mensaxe que deitou Roberto Varela en Xornal de Galicia, nun caf de redaccin que se publica na edicin de ma, malia a que logo abra a porta a subvencionar a creacin en casteln, na crenza de que as d resposta a un problema que en realidade non existe. Unha fenda que non existiu nunca e que algns, porn, teiman en abrir logo de trinta anos de consenso. Trinta anos que ao cabo non son nada. Miles de libros en galego anda son poucos.

Autorretrato nos 30 anos de Xerais

Xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

EDITORIAL

2-4 Nacho Vegas, notario do caos 5 Msicos que escriben 6-7 As editoriais e a autonoma 9 Para que serven os festivais? 10-11 A BD, en bata e zapatillas 12 por Mara Reimndez
PORTADA LIBROS LIBROS CINE CMIC AS PALABRAS DA TRIBO

NOS

Director: Jose Luis Gmez Coordinacin: Iago Martnez Deseo e maquetacin: Mara Sabars Redaccin: Ra Galileo Galilei, 4B Polgono Industrial A Grela. 15008 A Corua Telfono: 981 100 650 nos@xornaldegalicia.com

XORNAL DE GALICIA 10 DE OUTUBRO DE 2009

NOS I 3

PABLO ZAMORA

nacho egas

msico

Dme rabia que vexan o meu disco con Enrique Bunbury como un simple negocio
O cantautor asturiano emerxe da escuridade abisal de El maniesto desastre cun novo EP, El Gnero Bobo, que recorda a nudez dos seus primeiros traballos en solitario no cambio de milenio. Catro cancins e algns versos rotos mentres se prepara para o seu novo disco.
EnPortada
IAGO MARTNEZ GALICIA

s biograf as de Ignacio Gonzlez Vegas e Nacho Vegas non son exactamente intercambibeis. Un naceu en Xixn en 1974. O outro, en 1997, cando lle puxo msica aos textos do escritor asturiano Ramn Lluis Bande nos dous volumes de Diariu. Un, que xura non ser tan manitico como o pintan, atende pacientemente o telfono e explica por ensima vez que todos creamos un personaxe para estar no mundo. Que Nacho Vegas non o nico que mente para dicir a verdade. O outro dedcalle mis tempo a escribir e a pur as letras como un ourive psictico. A armar esas cancins que empezaron abrazadas traxicamente primeira persoa do singular e pouco e pouco se foron volvendo corais, esquivas, adultas. S Ignacio Gonzlez Vegas sabe como de Manta Ray, aquel grupo de post rock que se paseaba baixo o ocaso do indie a nais dos noventa, saiu algun capaz de facer un disco como Actos inexplicables (2001). En realidade, para case todo o mundo ese foi o seu primeiro sinal de vida. A naceu Nacho Vegas. O de Cajas de msica difciles de parar (2003), dramtico. O de El hombre que casi conoci a Michi Panero, leve. O de El maniesto desastre, abisal. Ese que, mentres prepara o seu novo disco, vn de deitar catro cancins sobre El gnero bobo que recordan os seus inicios. Por que fas cancins? Fago cancins pola desorde que vexo arredor. As cousas non encaixan, todo parece un pouco catico. Necesito facer cancins, non para solucionar nada, senn para constatar ese caos e poder lidar con el.

E funciona? Non, non funciona. As cancins son intiles. Non serven para nada. Son preguntas sen resposta, que s conducen a mis e mis preguntas. Pero as cousas boas, as importantes, son as que non funcionan nunca. Non teen utilidade. O amor, por exemplo, completamente intil. Por que unha persoa capaz de poer mil veces un disco teu? Antes que msico ou autor de cancins son fan da msica, e hai discos que son para min moi importantes, que os puxen mis de mil veces tamn. Entndoo perfectamente, pero o que me resulta estrao atopar xente para a que son eu ese obxecto de obsesin. Non creo que o mereza como o merecen os que para min foron importantes. Es mitmano? Si, pero dun xeito contraditorio. Gstame aprender dos mitos e ver como se esboroan. Os mitos que me gustan son os frxiles, os que ao nal caen polo seu propio peso. Como o de Alan Parsons. Hai un tempo vin no Festival de Cine de Xixn un documental sobre a sa vida. O director era moi fan del tamn. A lenda di que Parsons foi incinerado polos seus amigos como el quera, unha cousa moi romntica, cando en realidade foi o seu manager, completamente borracho, quen roubou o seu cadver familia, foi ao deserto cunha lata de gasolina e intentou queimalo, tan mal que s algunhas partes do corpo arderon e logo tiveron que ir os parentes recoller os restos. En n, moi cutre, nada parecido ao mito, pero iso o bo. Non sei por que, pero gstame ver caer os mitos. Existe ese personaxe chamado Nacho Vegas? Todos, indo pola vida, temos un personaxe. Non ten nada que ver

NON SEI por que, pero gstame aprender dos mitos e logo ver como se esboroan. Prstame velos caer AS CANCINS son intiles, non serven para nada, como o amor e como case todas as cousas importantes

coa msica. A raz de personaxe persoa, non hai tanta diferenza. Todos actuamos. O que pasa que no mundo do rock e dos escenarios ese fenmeno acentase. No meu caso, creouse certa confusin. Non s que interprete un personaxe cada vez que subo a un escenario a tocar as mias cancins, anda que iso tamn sexa importante para min, se cadra por unha cuestin de pudor ou de timidez. Pero algo mis.Cando fas cancins, necesitas crear un personaxe a travs do que falar e cantar certas verdades, pero non me refera a crear un personaxe meditico do que s veces se fala nos foros. Esoutro personaxe unha cousa un pouco ridcula que non ten ningunha importancia. E como suxeito das cancins? Cando empezamos a facer cancins, todos, ou case todos, cometemos o pecado de escribilas de xeito confesional, en primeira persoa. Logo vaslle dando forma a ese personaxe, aprendendo a distancia que tes que poer entre ti e a cancin. Vas empregando mis a segunda, a terceira persoa. Ese personaxe ntrese da realidade, claro, pero non idntico realidade. A min gstame ver os meus discos como obras corais, onde hai varias voces. Teo cancins nas que se fala de algo dende distintos puntos de vista, e se colles os dous cortes que que abren e pechan El maniesto desastre vers que son das primeiras persoas completamente diferentes. Ese xogo importante para poder contar cousas nas cancins. Cal o teu mellor disco? O que teo en mente agora. un tpico, pero as. El maniesto desastre fxeno nun momento especial-

El Gnero Bobo
Nacho Vegas
LIMBO STARR, 2009 EP 6 euros

Contina na pxina seguinte

4 I nos

XORNAL DE GALICIA 10 de OutubrO de 2009

mente turbio para min, pero agora estou nun bo momento creativo. Recuperei a lucidez que perdera. Teo un bo disco na cabeza. Pdese considerar que Lucas 15 un disco de Nacho Vegas? Non, un disco dunha banda na que Xel Pereda e mais eu levamos a batuta, anda que o peso maior foi para el, que gravou todo no seu estudio e fixo toda a producin. un proxecto de banda onde as protagonistas eran as cancins tradicionais, anda que en realidade en todos os discos, incluso nos de colaboracin Estou moi orgulloso dos msicos cos que traballo, aprendo moito, dialogo con eles cando gravamos. Sempre un traballo en equipo. O traballo en solitario o que fago na casa, cando compoo as cancins, pero a partir dese momento sempre en equipo. Existe a intimidade? posible que s exista como quimera. Todos a perseguimos, pero se cadra non existe como obxecto, s como busca. A moitos sorprendeulles que fixeses un disco con Enrique Bunbury. A ti tamn? Se mo dixesen hai dez anos, si, seguro, pero cando o fixen non. Coecn a Enrique cando convidou a Manta Ray a unha xira co seu grupo, e falamos bastante sobre msica, sobre o country, que naquel momento nos interesaba moito aos dous. Intercambiamos discos, compartimos furgoneta, e logo convidoume sa xira do Freak Show. Non sei, acabei conectando con el, as que a colaboracin foi moi natural. Dixeches unha vez que nese disco estn algunhas das mellores cancins de Bunbury. Das tas non dixeches nada. Toco algunhas nos concertos, ultimamente mis. Dme certa mgoa que sexa considerado un disco menor. Comprndoo, pero dme pena. O que entendo un pouco menos, e dme ben mis rabia, que se digan certas cousas, que se vexa como un simple negocio, como unha especie de metfora econmica, coma se o fixesemos como un investimento entre ambos a ver quen tiraba mis partido do asunto. Parceme un pouco obsceno, e dme rabia. Volvendo pregunta, si, creo que nese momento eran algunhas das nosas mellores cancins. Gozas tocando en directo? Non sempre, nin todo o que me gustara. Os concertos dependen de tantas circunstancias: do ambiente, do teu estado de nimo, das condicins do sitio no que tocas. De mil cousas. E o que busca un que aconteza algo moi intenso, que se detea o tempo. Un persegue que acontezan cousas perigoNacho Vegas, o notario do caos, retratado por Pablo Zamora para Limbo Starr, o seu selo habitual

sas no escenario, e non sempre as. Gustarame gozar mis, pero complicado.
Vin a Leonard Cohen das veces na sa ltima xira de reaparicin. A primeira foi hai un ano en Lisboa, a segunda este vern en Vigo. Os dous concertos foron exactamente iguais: unha interpretacin tecnicamente perfecta dun mangado de cancins perfectas. A min faltbame algo, precisamente iso: que acontecese algo que non daba acontecido. E porn, haba al unhas 20.000 persoas encantadas. Que busca a xente nos concertos?

e cando estou tocando pecho os ollos e miro cara abaixo e non sei moi ben. Espero que sexa xente normal, parecida a min. Son as cancins informes sobre o mundo como o son as novelas, segundo Gopegui e Brecht? Talvez un lbum si, unha cancin mis difcil. Unha ollada ao mundo si que son. A min pregntanme moitas veces se as cancins son autobiogrficas, pero eu creo que tenden a dicir mis sobre o mundo que sobre un mesmo. O que pasa que falan do mundo a travs da ollada que un ten sobre mundo. Probablemente sexan unha constatacin do caos. Un informe sobre o caos que non serve para nada. Por iso chamei as a El manifiesto desastre. Tratbase de estabelecer unha relacin co mundo que acaba sendo un manifesto desastre. Sempre quixeches facer o que fas agora, incluso cando estabas en Manta Ray e logo en Migala? Cando estaba en Manta Ray o que buscaba era estar nun grupo, sar a tocar, a vida do rock e todo iso. Nese momento eu xa estaba escribindo as mias primeiras cancins, e algunhas delas logo formaran parte de Actos inexplicables. unha fase inicitica, pero acabou trandome aqu. Non sei se o que sempre quixen facer, pero si sei que o que sinto que teo que facer, que ao final todo o que podes facer. Foi unha sorpresa que de Manta Ray sase Actos inexplicables. Eu vivin o proceso dun xeito distinto. O primeiro disco de Manta Ray tia

A min pasoume un pouco o mesmo en Len, pero eu pensaba en Cohen. Pareca estar gozando. certo que nunha banda que leva ano e medio tocando o mesmo repertorio se nota esa falta de perigo. Creo que o que busca a xente que suceda algo, un instante en que parece que todo se para, que dispos de todo o tempo do mundo para ti, que o que est pasando nico. Non sei, eses momentos parecidos ao namoramento, cando de speto escoitas unha cancin que chega, que te emociona, que te fai sentir vivo. o que buscamos todos coas cousas importantes, tamn cos concertos. Quen o teu pblico? Non teo un perfil. Nunca lle puxeches cara? Intenteino algunha vez, pero difcil. Eu creo que bastante heteroxneo, pero non son moi consciente. Non estou moi metido en foros de internet, nin redes sociais,

recuperei toda a lucidez que perdera. el manifiesto desastre fxeno nun momento especialmente turbio un persegue que aconteza algo perigoso sobre o escenario, pero por desgraza non sempre as pOsbel que a intimidade s exista como quimera. temos a busca, pero talvez non o obxecto

un son diferente aos seguintes, moi infludo por algns discos de Nick Cave e cousas as. Probablemente unha das razns polas que deixei Manta Ray foi pola teima de cantar en ingls. O grupo tomou un camio que ten o rock moi diferente da va autoral que escolln eu. Esa va foi callando mentres eu estaba anda no grupo, que en realidade non foi tanto tempo, os dous primeiros discos e o que fixemos con Javier Corcobado, que era un traballo mis autoral, por chamalo dalgunha maneira. Para min foi un proceso mis natural do que pode parecer. Se o ves dende fra, un tipo que sae dun grupo de post rock e fai un disco de autor como Actos inexplicables, pois si. Pero eu antes xa fixera un par de discos, Diariu e Diariu II, en colaboracin con Ramn Llus Bande, un escritor asturiano. E a conexin Migala? Iso foi unha aventura na que me vin metido. Saa de Manta Ray, onde tia un papel mis de guitarrista do grupo, e empecei a meterme en Migala por amizade, por coincidir con eles nos concertos, at acabar colaborando con eles e formando parte do grupo nun par de xiras. Foi unha volta ao que faca con Manta Ray, volver a combinar esas das facetas que eu tia. No fondo, tanto a va autoral como a outra teen moito en comn, porque a msica que escoitabamos na furgoneta era a mesma con Manta Ray que con Migala ou coa mia propia banda. Agora iso xa non sera posbel. Non existe a msica de furgoneta. Todo o mundo vai co seu iPod. Cambiou moito o conto.

XORNAL DE GALICIA 10 DE OUTUBRO DE 2009

NOS I 5

O que escriben cando non escriben

A revista Ee rene a Vctor Coyote, Francisco Nixon, Nacho Canut ou Dee Dee Ramone, entre outros, nun volume de msicos que compoen fra das cancins. Coincide nas libreras co novo de Nick Cave e Antonio Luque
XDG

LibrosPanormica
IAGO MARTNEZ GALICIA

Cando un msico publica un relato, din que escribe. Non o fai acaso coas cancins? curioso. Linlle unha vez a Stephen Merrit, o cantante de e Magnetic Fields, quen sempre reivindicou o ocio de escribir cancins, que ningun o considera un traballo. A xente imaxina un escritor tecleando nun ordenador, por exemplo, pero incapaz de imaxinar un escritor de cancins escribndoas. A min, dende logo, lvame moito tempo. Non quero dicir con isto que sexan mellores, cada un ten o seu mtodo, senn que son moi manitico, que corrixo moito. Ao nal, son das linguaxes diferentes, nada mis. Cando un escribe cancins quere que a letra e a msica se fundan. Cando escribe un relato, non. menos literatura que a outra? Son linguaxes diferentes, e un mesmo sabe cando ese texto pode vivir nun libro ou cando debe vivir nunha cancin. O importante sempre o ritmo, o pulso interno, e ese pulso letra dunha cancin dllo a msica, mentres que na narrativa ou na poesa ten que estar de seu no texto. s veces as das cousas conen. Cando leo os libros de Leonard Cohen, por exemplo esta antoloxa que saiu hai pouco, na que saen cancins e poemas, ves perfectamente a diferenza. Un detecta decontado onde estn os poemas e onde estn as cancins, anda que as veces un poema poida volverse cancin se ten un esquema estrco moi claro. Son das linguaxes diferentes que se poden retroalimentar, pero un sempre sabe cando ten sentido levalo ao papel e cando non.

ergio Algora non chegou ao final do disco. Pasoulle como a aquel ngel Simn do primeiro disco de Nacho Vegas. A forza de negarse a baixar a cabeza ao pasar por diante, os da funeraria acabaron tomndolle as medidas a traizn. Morreu pronto, antes de tempo, con 39 anos, o pasado 9 de xullo de 2008. Deulle tempo a abrir un local, o Bar Bacharach de Zaragoza, e a montar unha das bandas mis dif ciles de clasicar na msica espaola dos noventa, El nio gusano. Deixou oito libros atrs, entre coleccins de poemas, relatos e algunha peza de teatro, pero sobre todo deixou un sinal. Cando desapareceu, moitos recordaron o retrouso dunha das sas cancins, En la clnica de la radio y la televisin. Mi cabeza es insustituible, dica. Algora non o nico msico que escribe. Nacho Vegas, por exemplo, ten dous libros e un prlogo, nada menos que para a edicin espaola de Gua, do seu respectado Dennis Cooper (Anagrama, 2006). Agora mesmo, de feito, hai dous msicos de librara en librara: Nick Cave, que vn de publicar en Global Rhythm a sa nova novela, La muerte de Bunny Munro, e Antonio Luque, quen tras participar no volume colectivo Matar en Barcelona publicou hai algunhas semanas, tamn en Alpha Decay, os dous relatos que compoen o pequeno Socorrismo. De lembrar a morte de Sergio Algora, e todo o que veu antes, encrgase Francisco Nixon, lder de Australian Blonde e compaeiro de ocorrencias de Algora na sa ltima aventura musical, aquel delirio chamado La Costa Brava dende o que confesaban, ollando para outra parte, que lles encantaban as pijas da sa cidade. Nixon, agora en solitario, outro deses msicos que escriben, como os chama La Fbrica Editorial no ltimo nmero da sa revista Ee. Con este pretexto, o de xuntar algns deses compositores que tamn compoen fra das cancins, a publicacin que dirixe Camino Brasa convidou a Nixon e a unha presada de msicos de varias xeracins a compartir papel

De arriba a abaixo, os msicos e escritores Vctor Coyote, Antonio Luque (Seor Chinarro) e o falecido Sergio Algora (El nio gusano, La Costa Brava)

La muerte de Bunny Munro

Nick Cave
GLOBAL RHYTHM, 2009 240 pxinas 21 euros

Antonio Luque
ALPHA DECAY, 2009 106 pxinas 8 euros

Socorrismo

Ee 19

Varios autores
LA FBRICA, 2009 120 pxinas 10 euros

e publicidade, nun volume coidado e puntuado polas ilustracins de Ceesepe, cos escritores Zo Valds e Rafael Chirbes. Mentres Nixon (Xixn, 1971) retrata o seu amigo Sergio Algora en Champn para todos, lembrando ao compositor de El nio gusano repartindo copas no seu bar ao berro de Algora ha muerto, champn para todos, o galego Vctor Coyote (Pontevedra, 1958) recupera outro grande do pop espaol. En Poch nunca se equivoc, un texto exquisito, do mellor do volume, reescribe a morte do lder de Derribos Arias mentres revisa a imaxinera da movida. Algo semellante fai Germn Coppini (Santander, 1961) con Michael Jackson, pero sen o sentido do humor nin a desapiadada e precisa prosa de Coyote. O que fora fundador de Siniestro Total e Golpes Bajos inventa outro nal, lonxe desta galaxia, para o chamado rei do pop, exercicio de homenaxe e memoria sentimental que tamn ensaia Nacho Canut (Valencia, 1957), inseparbel compaeiro de aventuras de Alaska, agora tamn en Fangoria. No seu caso, con David Bowie no delirante relato de serie Z que Bowie, Zowie, Angie, yo y las tres reglas de oro. Fernando Alfaro (Albacete, 1963), ex Chucho e Surn Bichos, completa o volume a canda Julio de la Rosa (Cdiz, 1972), compositor e cantante de El hombre burbuja, e o falecido Dee Dee Ramone (Virginia, 1952-Los Angeles, 2002), baixista e cofundador dos lendarios Ramones. E para pechar, Antonio Luque, mestre de letrista e icona do indie convertida en cantautor. Estes Episodios provinciales de Luque que publica La Fbrica na revista Ee coinciden nas libraras co novo do lder de Seor Chinarro. Titlase Socorrismo, dous relatos publicados por Alpha Decay que non han decepcionar a ningun que tea na sa casa unha copia de El porqu de mis peinados (1997) ou Nosqu-noscuntos (1998). En realidade, tampouco os que se arrimasen ao sevillano nos seus ltimos traballos, mis accesbeis, se van deixar sorprender polo alambique narrativo de Luque en La mina e Socorrismo. Se o de Sergio Algora en El nio gusano, como se fartou de repetir, non era surrealismo, o de Antonio Luque tamn.

6 I NOS

XORNAL DE GALICIA 10 DE OUTUBRO DE 2009

ANOS FUNDACIONAIS

1 9 6 8

EDICIS DO CASTRO publica en Galicia as Memorias dun neno labrego de Xos Neira Vilas, que apareceran por primeira vez en Cuba en 1961. Esta edicin con debuxos de Isaac Daz Pardo o primeiro best-seller das letras galegas, dentro das cifras da poca.

1 9 7 5

A MORTE DO DITADOR, Francisco Franco acelera o proceso de apertura que estaba a sufrir o rxime nos ltimos anos, o que facilita a edicin en linguas minorizadas. Galaxia, Edicis do Castro e Monterrei son as principais editoriais galegas.

1 9 7 9

NO MES DE OUTUBRO nace Edicins Xerais de Galicia, con sede no piso de Xulin Maure en Vigo. En anos anteriores apareceu tamn Alvarellos Editora, entre outras que comezaron a ampliar o catlogo de libros en lingua galego.

1 9 8 1

TRAS UNHA LONGA NEGOCIACIN, en decembro aprbase o Estatuto de Autonoma de Galicia. Por primeira vez o galego adquire o caracter de lingua ocial da Autonoma e do Estado, o que supn un forte impulso para a edicin. Aparece o Premio de Novela Blanco Amor institudo por varios concellos galegos: o primeiro gaador foi Daniel Cortezn, con A vila sulagada

O libro galego, llo da autonoma

Edicins Xerais cumpriu esta semana trinta anos, unha efemride que lles serve agora aos representantes das mis lonxevas editoriais de Galicia para lembrar como se sentaron as bases do que hoxe unha industria cultural
LibrosEdicin
A.LOSADA GALICIA

n 1977 publicronse sesenta libros en galego, grazas ao traballo de sete editoriais, segundo explica Henrique Alvarellos, herdeiro do fundador de Alvarellos Editora, que naceu ese mesmo ano. Eran os tempos nos que a morte de Franco era anda unha lembranza fresca, e nos que unha certa relaxacin que non desaparicin da censura permitiu que a edicin de libros en linguas distintas do casteln se convertese nun negocio de mercado, e non de resistencia, como era ata o momento arma Vctor Freixanes, , director da Editorial Galaxia. Alimentadas polo Estatuto de 1981, e pola Lei de Normalizacin Lingstica de 1983, que lle abriu o sistema educativo ao galego, comezaron a agromar. Algunhas desas editoriais faleceron nos anos que van dende aquela Transicin ata hoxe. Outras seguen, como a propia Galaxia, Alvarellos, Sotelo Blanco, Edicis do Castro, A Nosa Terra ou Edicins Xerais de Galicia, que esta semana celebrou os seus 30 anos, mantendo sempre unha conversa co seu tempo, segundo di Manuel Bragado, o actual director. O fundador de Xerais foi Xulin Maure, que traballaba ata 1979 en Anaya, onde se encargaba da coleccin La Nova de libros de lectura escolar. Vin como o Pas Vasco e Catalua estaban a apostar forte por introducir libros nas sas linguas dentro do sistema educativo, mentres en Galicia haba pouco movemento nesa direccin lembra Maure Chamei a Ramn Pieiro para propoerlle unha lia de libros para a escola dentro de Galaxia, pero dxome que non haba cartos. As que fun falar con Germn Snchez Ruiprez, director de Anaya, e foi el quen pu xo os cartos para o que foi Edicins

Xerais de Galicia. Maure recoece que o labor de Galaxia tivo un gran mrito, pero naqueles anos tian unha visin algo reducida, s sacaban poesa, narrativa e algo de ensaio. O nome, Xerais, indicaba xa que a intencin era abarcar todos os campos e os pblicos posibles. Isaac Daz Pardo, responsable hoxe como entn de Edicis do Castro fundada en 1963, explica que eles sempre mantiveron un esprito afastado do comercial editando li-

bros que o merecan anda que non gaasen cartos, libros coidados e de autor, unha postura da que se afastaran as editoriais que estn a nacer naqueles anos. Enrique Acua, responsable dA Nosa Terra Edicins fundada en 1987, pero herdeira da centenaria tradicin do semanario A Nosa Terra fala daqueles anos nos que o Estatuto intentaba superar a aldraxe como duns tempos autodidactas, nos que se apostaba polos contidos xeralistas para cubrir as

Cea da primeira edicin do Premio Xerais 1984, que gaou Carlos Reigosa con Crime en Compostela. Na mesa estn o acadmico Francisco Ogando e Ramn Pieiro, director de Galaxia. De costas, Germn Snchez Ruiprez, fundador de Xerais

moitas materias pendentes que tia o libro en galego, no eido educativo, cientco, no libro de peto, infantil, ou nas guas de viaxe, enciclopedias e dicionarios. Os libros de nais dos 70 eran libros populares, para espallar unha cultura que se estaba a reconstrur, di Alvarellos, que lembra como seu pai publicou a Historia de Galicia de Benito Vicetto, sete tomos a 500 pesetas cada un, ao igual que Xerais puxo no mercado os doce volumes de Galicia Enteira, de Xos Laredo.

XORNAL DE GALICIA 10 DE OUTUBRO DE 2009

NOS I 7

1 9 8 2

GALAXIA E AS DEPUTACINS das catro provincias poen en marcha a Biblioteca Bsica da Cultura Galega, unha das primeiras iniciativas de recuperacin dos grandes clsicos galegos. En 50 tomos de peto apareceron Otero, Risco, Cuevillas, Castelao...

1 9 8 3

O PARLAMENTO aproba a Lei de Normalizacin Lingstica, que lle abre as portas ao libro galego no mundo do ensino, e a do Consello da Cultura Galega, presidido por Ramn Pieiro, tamn director de Galaxia

1 9 8 4
CORTESA DE EDICINS XERAIS

NACE O PREMIO XERAIS de novela, que gaa por vez primeira Carlos Reigosa, con Crime en Compostela. Tamn se crea legalmente o Centro Dramtico Galego, dirixido por Eduardo Alonso, que impulsar a edicin teatral.

1 9 8 5

A PRIMEIRA GRAMTICA GALEGA publicada por Galaxia chega s libreras, escrita con rigor cientco e elaborada por lingistas do Instituto da Lingua Galega (ILG). Do mesmo xeito, Ir Indo publicaba en tres tomos o seu dicionario, con 90.000 entradas. O escritor corus Manuel Rivas, coecido ata o momento como poeta, publica a sa primeira novela, Todo ben, con Edicin

Olegario Sotelo Blanco, fundador da editorial do mesmo nome en 1980, explica que haba grandes autores, pero poucas posibilidades. En Galicia, de feito, haba poucas imprentas e encadernadores dispoibles, polo que Sotelo ao comezo mandaba os libros a facerse en Portugal, mentres outros os mandaban a Catalua. Xulin Maure lembra tamn como a sa casa foi a nica ocina de Xerais durante os primeiros anos de traballo, e como Agustn Fernndez Paz, hoxe Premio Nacional de Literatura, lle daba os ltimos retoques aos seus libros no medio e medio da cocia. Ou como Manolo Rivas, hoxe un autor consagrado, lle mandou o seu primeiro manuscrito escrito nun galego non normativo: Pednlle que o re xera, porque non tia sentido ensinarlle aos nenos unhas normas na escola e logo rompelas nos libros. Publicamos corrixido o que logo foi Todo ben, a primeira novela do corus, publicada en 1985. Todas as fontes consultadas coinciden en que as editoriais foron uns efectivos axentes da normalizacin da lingua, polo menos tanto como a aparicin da CTRVG no 1984, di Vctor Freixanes. Dende nais dos 70 prepararon un terreo ao que se foron sumando nos 80 nomes como Edicins do Cumio, Ir Indo ou a propia A Nosa Terra Edicins, nun labor que anda hoxe segue en Kalandraka, Faktora K,

Sobre estas lias, presentacin de Amor de Artur de X.L. Mndez Ferrn na Galera Sargadelos de Madrid en 1982. dereita, stand de Xerais na Feira de Frncfort de 1983

OQO Editora, Rinoceronte, Urco ou Estaleiro. Manuel Bragado cita unha frase de Suso de Toro, que considera a mis acertada das descricins: O sector do libro en galego foi un dos froitos gozosos dos consensos que se forxaron a comezos da autonoma. Unha das asignaturas que se aprobou con mellor nota foi a entrada no sistema educativo. Un dos primeiros libros que publicou Xerais foi un manual de matemticas en galego, xermolo doutros moitos que viran despois, ata que hoxe hai libros de texto en galego que non teen que envexarlle aos que hai en ingls e francs, di Enrique Acua.
XUVENIL E EDUCATIVO. Foron os anos da transicin cando comezou tamn a aposta pola literatura infantil e xuvenil, necesaria para forxar novos lectores. o campo no que hoxe as letras galegas son mis respectadas internacionalmente, na opinin de Xulin Maure. Agustn Fernndez Paz e Fina Casalderrey comezaron a publicar neses anos, nos que as traducins da coleccin Xabarn (Xerais), ou nos libros de autores galegos das series rbore (Galaxia) e Merln (Xerais) lles deron unha plataforma. Esa forza dos libros educativos e xuvens anda se mantn hoxe como columna vertebral do sector do libro, unha situacin que

XULIN MAURE: Intentamos abarcar todos os eidos, cubrir todos os ocos nos que non estaba o galego VCTOR FREIXANES, Na Transicin, o do libro pasou de ser un negocio de resistencia a un de mercado

Manuel Bragado considera normal, xa que se reproduce en moitos outros sistemas editoriais, o espaol entre eles, pero que Maure ve coma unha eiva no camio madurez, e engade: Pero, de mirar cara o futuro, o que me preocupa non chegar tarde ao mundo dixital, ao que temo que as editoriais e os partidos lle estn a dar s costas. Olegario Sotelo Branco, pola sa banda, pensa que os grandes esquecidos no avance do sector do libro foron os libreiros, xa que hoxe en da un sector pouco profesionalizado, a pesar da sa importancia fundamental. Anda que se describa, malintencionadamente, coma unha industria subsidiada e pouco

rendible, o certo que o sector editorial galego produce anualmente 38 millns de euros e xera centos de postos de traballo. As axudas pblicas s cobren un 4 ou 5% dos nosos gastos, di Bradado. Son cifras que non estn mal para un mercado de menos de tres millns de galego falantes. Daz Pardo considera que achegarse lingua portuguesa a mellor solucin, xa que incorporara 200.000 millns de lectores, pero lamenta que a Real Academia Galega non siga esa lia. En 2008, mis de 40 editoriais publicaron uns 1.850 libros en galego, cinco por da, segundo destacan tanto Freixanes como Bragado. Neste vieiro, moitos pasos xa se teen andado, e moitos quedan.

8 I nos

XORNAL DE GALICIA 10 de outubro de 2009

Cen pelculas na procura dun modelo

o Festival Internacional de Cine de ourense inicia a sa dcimo cuarta edicin nunha paisaxe de recortes
ademais puideron beneficiarse na pasada lexislatura dunha poltica de axudas transparente na que a Administracin repartiu cartos atendendo ao xuzo dunha comisin independente e non a forza de conversas a porta pechada nos despachos. En todo caso, insisto unha vez mis, o problema non a cantidade, a calidade. Non debemos ter vinte festivais clnicos que enchen horas e horas con filmes inanes ao tempo que encaixan a producin galega nunha reserva marxinal; mais si poderemos permitirnos o luxo de ter vinte ou mis se eses festivais teen utilidade pblica, se contriben aumentar a diversidade cinematogrfica, se lle achegan ao espectador galego un material valioso que doutro xeito non chegaramos a coecer, e o que mis importante, se apostan pola producin

cineFestival
MARTIN PAWLEY gAliciA

on podemos permitirnos o luxo de ter tantos festivais en Galicia. Dxoo esta semana Alfonso Cabaleiro, secretario xeral de Medios. A pregunta de se hai espazo para tantos festivais pertinente; o que me asombra que non se aplique por igual s festas gastronmicas ou s verbenas, poamos por caso. Podemos permitirnos o luxo de ter tantas verbenas en Galicia? Pois, como cos festivais, depende. O importante non o nmero, senn comprobar os seus resultados, valoralos en termos cuantitativos e cualitativos. A parte dos nmeros doada: trtase de medir canta xente asiste e a opinin que leva, boa ou mala; e tamn os cartos que custa, para determinar se a relacin entre medios e fins a desexbel. Testar a calidade non tan doado, mais todo poerse: hai que establecer uns parmetros de avaliacin e ir vendo en que medida se cumpren. A repercusin entre os especialistas na materia, por exemplo, ou o grao de coecemento fra do mbito local e o interese que a actividade ten de seu, pola sa orixinalidade e vontade de abrir camios ou pola sa conexin cos creadores mis activos que aparecen aqu e acol. No que atinxe aos festivais galegos ningun parece cuestionar os bendicidos polo xito popular, caso de Cineuropa, ou aqueles que apostaron pola especializacin, coma o Play-Doc de Tui ou o Amal en Santiago. As dbidas que apunta Alfonso Cabaleiro ao falar da necesidade de reordenacin van referidas multiplicacin de certames polo pas adiante nos ltimos anos; multiplicacin que por outra parte revela o sinxelo e barato que organizar unha mostra destas caractersticas mesmo por parte de pequenos concellos, que

SorPreSA Nesta edicin vn da man de Ken Jacobs e a sa curtametraxe Hot dogs at the Met
propia non por caridade nin por chauvinismo, senn en virtude dos seus valores artsticos. E que pasa co Festival de Ourense? Consolidado polo paso do tempo hoxe comeza a edicin nmero catorce o natural pensar que e ser por moito tempo o gran festival galego, con permiso de Cineuropa, que at agora non puido dar o salto cara a un formato mis ambicioso. Ourense ten un orzamento xeneroso, oficialmente uns seiscentos mil euros o ano pasado, unha cifra menor mais comparbel en orde de magnitude que dispoen en Xixn, que non chega aos novecentos mil euros e rexistra a abraiante cifra de setenta e cinco mil espectadores. As comparacins son odiosas e innecesarias, mais axudan a entender os feitos. O problema de Ourense non tanto a falta

de medios como a vaguidade do seu modelo. marxe da maior ou menor fortuna da sa ampla e variada programacin, o OUFF mellorara significativamente se definise unhas intencins claras, se marcase un rumbo fixo, o que fose, e traballase nel arreo, buscando elementos diferenciais que acabasen por facer do festival un obxectivo preferente para determinados autores.
manter o nivel. Mercar todas as terminacins de lotera coa intencin de asegurar un reintegro non unha estratexia gaadora. extremadamente difcil manter un alto nivel de calidade en cinco seccins competitivas paralelas; pode soar a frauta unha vez, mais a medio e longo prazo imposbel ser unha referencia ao mesmo tempo en ficcin, documentais, curtametraxes, animacin e novos medios, e menos coa dursima competencia dos outros festivais que hai nesta altura do ano e o certo que a competencia dura en calquera poca; e por outra parte, xa non ten sentido establecer compartimentos estancos nunha programacin: os muros que separan unhas seccins

Fotograma do documental Intimidades de Shakespeare e Vctor Hugo, do director mexicano Yulene Olaizola, que compite na edicin deste ano

das outras vense abaixo. En cal delas meteramos un filme coma Valse con Bashir? Anda as, entre as dascentas producins presentadas no festival sempre hai necesariamente contidos de interese, incluso entre as discutbeis e algo collidas polos pelos seccins temticas, nas que atopamos ttulos tan apetecbeis coma o brasileiro Filmefobia de Kiko Goifman. Na competicin de longametraxes destaca a presenza da alem Alle anderen, dirixida por Maren Ade, premiada na Berlinale e no Bafici. Entre os documentais, o excelente Intimidades de Shakespeare e Victor Hugo de Yulene Olaizola, xa visto en Satiago e Tui; Alicia en el pas de Esteban Larrain, gaador en Punto de Vista, e o dinamarqus Burma VJ de Anders Hogsbro Ostergaard, candidato este ano aos premios do cinema europeo. A sorpresa vn na seccin Novos media, que incle unha peza de Ken Jacobs, o autor da mtica Tom, Tom, the pipers son. En Ourense poderemos ver a sa curtametraxe Hot dogs at the Met, formada por imaxes estereogrficas animadas nas que o efecto de tres dimensins consguese sen o uso de gafas especiais.
n

XORNAL DE GALICIA 10 de outubro de 2009

nos I 9

xdg

Martin Pawley

para que serve un festival de cine?

Rectifico: para que debera servir hoxe un festival de cinema? Na orixe dos dous grandes certames de referencia, Cannes e Venecia, as motivacins cinfilas non eran as de maior peso: os festivais respondan a intereses de promocin turstica e sobre todo no caso francs obvio que funcionaron. Anda que lendo a prensa galega non o pareza, van mis xornalistas acreditados cada ano a Cannes que a un mundial de ftbol; a sa utilidade como ferramenta publicitaria incontestbel. Logo estn os filmes. Aos festivais acudimos para ver pelculas, moitas e moi diversas. Ou as era antes, polo menos. Fronte ao cada vez mis cativo mercado convencional, as filmotecas e os festivais de cine convertronse no destino predilecto dos afeccionados na procura de contidos non comerciais, que facan (faciamos) da inxesta masiva de ttulos un obxectivo vacacional prioritario. E niso foi que descubrimos internet, coa consecuente democratizacin da oferta cultural que transformar para sempre o consumo de produtos artsticos. Un consumo que xa non depende do capricho dos intermediarios e descoece a nocin de fronteira. mesma hora que o xurado do Festival de Donostia anunciaba que a Cuncha de Ouro a levaba Cidade de vi-

as filMotecas e os festivais convertronse no destino dos afeccionados busca de contidos non coMerciais e da inxesta Masiva de ttulos
da e morte, calquera usuario con banda larga poda facerse sen dificultades cunha copia dese filme chins, xa editado en DVD a miles de quilmetros de aqu. Ter acceso en pouco tempo a parte da programacin dun festival algo ao alcance de calquera persoa que poa o suficiente empeo; se iso empeza a suceder cos certames de primeira divisin, os que poden permitirse o luxo de esixir estreas, que non acontecer cos de tamao pequeno ou mediano, condenados a proxectar pelculas que levan xa moitos meses en circulacin. Que facemos cos festivais, entn? Acabamos con eles? Non, por suposto. Seguen a ser necesarios, ousara dicir que agora mis que nunca, sempre e cando satisfagan das condicins esenciais. A primeira clave seleccin: o festival debe estar guiado polo rigor para facer unha boa peneira, para escoller entre a morea de obras presentadas aquelas que merecen especial atencin. O espectador confa no criterio dos programadores e aforra tempo ocupndose s daqueles filmes que estes lle presentan, desbotando todos os demais. Se a seleccin deficiente o festival un instrumento completamente intil. A segunda encontro. En efecto, o festival o lugar onde entra en contacto o creador co seu pblico, de maneira ordenada en coloquios e presentacins, ou de xeito menos regrado polas noites nos bares. Ese o verdadeiro obxectivo que debera inspirar calquera certame cinematogrfico, independentemente das sas dimensins: o de servir de punto de reunin para todos os membros da tribo, os cineastas e os espectadores, os organizadores e os crticos. Esa mestura enriquecedora no plano persoal e creativo; ferven as ideas, nacen proxectos de colaboracin ou simplemente se comparten unhas caas, que non pouco. Mais xa o dixen moitas veces para encontrrmonos preciso que haxa unha boa razn, e as razns neste caso seguen a ser os filmes e os seus autores: sen eles non hai nada que facer. Para facer un bo festival imprescindbel ter bos filmes. E xente. Boa xente.
l

catro citas imprescindbeis

Norman McLaren
ourense rndelle homenaxe ao xenial norman Mclaren (1914-1987), nacido en stirling, escocia, mais residente en canad desde 1941, pas no que desenvolveu unha frtil carreira no campo do cinema de animacin. Gaou en 1953 o Oscar ao mellor documental por un filme que non tal, neighbours, lcida parbola contra o militarismo e a guerra.

Cincuenta anos en El Andamio

A tarde do venres 16 est protagonizada polo filme el andamio de rogelio Amigo e o magnfico documental de ngel Rueda 50 aos en el andamio, que relata o redescubrimento dunha curtametraxe amateur que co seu compromiso ideolxico abriu unha fenda de luz na longa noite de pedra. unha obra libre que mantn intactos todos os seus valores.

Eduardo Blanco Amor

das estraos
o cincuentenario da publicacin da esmorga a escusa para lembrar o escritor ourensn eduardo blanco amor, que redactou un guin sobre a sa mtica novela e acabou colaborando con gonzalo surez na escritura de la parranda, que poder verse o xoves 15 no teatro Principal, con presentacin a cargo de Pepe Paz e Jos Manuel sande.

Homenaxe a Eloy Lozano

o director e fundador do ouff eloy lozano, falecido en abril deste ano, obxecto dunha merecida homenaxe por parte da organizacin do festival. O martes 13 no Teatro Principal proxectaranse os seus filmes Quen son? e negra sombra, nun acto no que participarn familiares, amigos e profesionais vencellados ao cineasta.

10 I nos

XORNAL DE GALICIA 10 de OutubrO de 2009

A acepcin poltica do rudo sobe ao barco Sinsal

o Fase Fase de Msica Improvisada, que ter lugar na Corua os das 23 e 24 de outubro, incorprase programacin do encontro vigus
MsicaFestival
redaccin gALiCiA

xdg

seg unda e dicin do Festival Fase de Msica Improvisada (FFMI), enmarcado dentro do Festival Sinsal de Outono, dar comezo os prximos 23 e 24 de outubro en A Corua. Os organizadores da certame conseguiron atopar un espazo onde a msica e o debate ideolxico xogan un mesmo papel e se conxugan dun mesmo xeito tendo presente a reflexin das ideas e o debate. A primeira das xornadas dedicarase enteiramente ao debate sobre o libro Ruido & Capitalismo editado por Arteleku xunto a un dos seus autores, o msico vasco Mattin. A cita ter lugar na Fundacin Luis Seoane o da 23 de outubro de 17 a 21 horas. O debate que leva por ttulo Ruido & Capitalismo : Desfacer, entender e compartir o tempo xuntos ten como obxectivo interactuar tendo como base algn dos textos publicados no libro. A idea desfacer, entender e compartir o tempo para explorar as posibilidades tanto polticas como creativas da situacin mesma que se vaia xerando. A parte musical das xornadas ter lugar o da 24 de outubro tamn

na Fundacin Luis Seoane, e ser o primeiro concerto conxunto de Mattin e Keith Rowe, msico britnico fundador do grupo AMM e que ten colaborado con Cornelius Cardew, Toshimaru Nakamura, Sachiko M, Taku Unami e moitos mis. Ser s 21.30 horas e a entrada ser libre.
vigo. No mes de novembro darn comezo os concertos do Festival Sinsal na sa estacin de outono que mesturarn o pop chegado dende fra coa pegada nacional da man do ourensn Emilio Jos. O

ffMi Os organizadores
conseguiron atopar un espazo onde a msica e o debate ideolxico xogan un mesmo papel

do noruegus Kings of Convenience, formado por Erlend ye e Eirik Glambek Boe, ser o primeiro convidado que presentar o seu ltimo disco Declaration of Dependence o prximo 3 de novembro as 21.00 horas no Teatro Caixanova. Neste ltimo traballo conseguiron situarse entre os cincuenta discos mis vendidos dos circutos indies do Reino Unido e Estados Unidos, tan saturados de hypes e new big things. Os nrdi-

cos estn influenciados por grupos como Simon and Garfunkel, Nick Drake e o pop naif e divertido de Belle and Sebastian. A sa colaboracin con Leslie Feist, a voz e a cara de Feist, axuda a encadralos dentro do pop contemporneo. O silencio o novo rudo, ttulo do seu primeiro lbum, define perfeccin o camio deste do que unha vez mis trae do Norte unha proposta clida e sinxela, para quentar a modo. O Museo Arte Contemporneo de Vigo (Marco) acoller o 4 de novembro as 20.30 horas o concerto do selo islands Bedroom Community. A unin de catro msicos, dous estadounidenses, un islands e un australiano dan como resultado un grupo que se move do pop ao ambient e da msica clsica experimentacin. Os estadounidenses The Dodos enchern a sala do Marco (17 de decembro s 20.30 horas) de ritmos psicodlicos para despedir a programacin desta edicin do festival. Meric Long, Logan Kroeber e Keaton Snyder (ltima incorporacin) veen de presentar o seu ltimo traballo Time to Die (o terceiro da sa carreira)no que queda patente o que eles dan en chamar estilo Psych Folk, que comparte afinidades con Xiu Xiu, Iron and Wine, Animal Collective ou Six Organs of Admittance.

Os noruegueses King of Convenience tocarn o martes 3 de novembro no Teatro Caixanova

Outro dos invitados deste ano o ourensn Emilio Jos, tras lanzarse en solitario co disco ms estremeiro, heterodoxo e radical da colleita deste ano en Galicia: Chorando aprndese (Foehn Records, 2009). O seu traballo unha sucesin dislocada de temas encabalgados que van dende a bossa at o hip hop entre samplers que dan conta da realidade galega recente.
n

Antonio doate

elas son
Hiroshima mon amour. Oh. Ah. Oh. Un primeiro cuarto de ora de xenuflexin, onde imaxe e texto compoen algo inmellorable. Un poema. Con todas as sas virtudes e case ningn dos seus perigos. Sobraran todos os tratados acerca do final da Segunda Guerra Mundial. Tras deste, a visin area descende ata unha cama. Unha parella, toda a pantalla ocupada por pel, en torsin, acoplada. Vaise falar de amor. Estamos en 1959, lembro. Eles estn xuntos, pero tamn casados con outros. A protagonista ela e non el, e resulta a mis liberada dos dous, e ela francesa pero el xapons, e a sa primeira noite, e foderon, e a ela non lle d o agarimo logo nin quere repetir a cita. Psalle a el. Persevera e

bscaa no traballo, persguea o resto do da e consguea, por intres. a sa ltima noite en Xapn. Bebe, altiva, tamn desesperada. Pasea como un espectro por Hiroshima, inalcanzable. Est e non est. l o sometido. Fai cousas como abrazalo e dicir que agradable estar con algun s veces; con algun, non contigo, non s contigo, ti es ti, pero tamn o home, en xeral. Un corpo. A compaa. Non somos reemprazables, pero tampouco nicos. E non unha proxeccin masculina, non. Non o escribe Alain Resnais, o director. O guin de Marguerite Duras. Cincuenta anos despois, vexo o filme. Ao da seguinte, nas novas, os resultados dunha enquisa. A conclusin: O home chega ao amor a travs do sexo, e a muller ao sexo a travs do amor. Un pode acompaar salvando o pouco serio deste tipo de estatsticas, obviando cuestionar o

procedemento na extraccin das mostras o razoamento. Non hai que ser moi perspicaz, a historia ntima e oral lganos unha avalancha de situacins que corroboran esta teora determinista, que a converteron en tpico, lugar comn que poboa ceas de amigos, confidencias, tratados de autoaxuda, representacins mediticas. Hai outras voces diferentes que opor a estas, tan maniqueas como son a respecto das diferentes estratexias masculinas e femininas, claro. As do materialismo h i str ico, que aduci r a n mot ivos econmicos, de clase, de subordinacin. As das teoras de xnero, que reconducen as doutrinas de igualdade do feminismo clsico ata a nocin do xnero como construto, algo mis mental ou etnolxico que biolxico. As psicanalticas, que converten calquera tcnica de seducin nun crptico xogo de espellos.

barullo

A cuestin que Hiroshima mon amour foi un grande xito, e non s no mbito acadmico. Cincuenta anos despois da sa estrea, o seu pouso social minsculo. Non existen apenas representacins fem i n i na s coma esa. O a rquet ipo muller segue a sar, maioritariamente, de mans masculinas. E, unha de das, ou as debuxamos puritanas, domsticas e sentimentais, e as afastamos sen atrancos no organigrama colectivo, ou as convertemos nun exotismo, a nosa mis gozosa pantasma, a femme fatale. Un sinal, un aviso, sempre asociado ao exceso, ao non civil. Algo non integrado, unha ameaza. O comportamento, se existe, imitativo. Deberan escribir o seu propio libro de estilo.
n

Antonio doate escritor. Caballo de troya vn de editar a sa primeira novela, La paz social.

XORNAL DE GALICIA 10 DE OUTUBRO DE 2009

NOS I 11

A Banda Deseada camia por Ourense en bata e zapatillas

As xornadas deste ano foron o escenario perfecto para xuntar profesionais do xnero e afeccionados que puideron conversar de ti a ti con dous grandes do momento como Brieva e Sez
SERGIO E HUGO COBELO

CmicNovidades

Una vida errante I Yoshihiro Tatsumi

ASTIBERRI B/N 432 p. 24 euros

CmicCrnica
CLAUDIA NEIRA GALICIA

s Xornadas de Banda Deseada de Ourense son un lugar de encontro e de descubrimento. Non hai casetas onde mercar cmics nin raparigas vestidas con saias de volantes e orellas de gato, as editoriais non acoden a presentar as sas novidades estrela e por suposto non hai longas leiras de fans agardando por unha sinatura dos autores. En Ourense, un pode debuxar unha banda deseada a oito mans cos convidados das xornadas, ou mesmo compartir con eles un caf con ou sen licor na cidade vella nunha n de semana que acaba por converterse case nunha reunin de familia. Este carcter ntimo non desmerece, con todo, o coidado que os organizadores poen na programacin de actividades e no Fanzine das Xornadas, carta de presentacin e aperitivo antes de achegarse s exposicins, o prato forte das xornadas. Na sala Alterarte do campus de Ourense pdense contemplar anda os restos orixinais do Fanzine Enfermo, publicacin de traza sinistra, coral e independente que viviu oito nmeros, gaou un premio no Saln de Barcelona e agora ve recompilado o seu cadver nun tomo nico editado por Astiberri. Alberto Vzquez, Brais Rodrguez, Jorge Parras e Pau Masiques foron os encargados de (i)lustrar, en apenas unha tarde, as brancas paredes desta sala de autopsia colectiva. Foi ademais neste escenario onde se falou de banda deseada, nun encontro breve, sen discursos preparados. Falouse do cmulo de circunstancias e inquedanzas comns que dan orixe a un fanzine quizais o motivo principal da sa efmera existencia e da sa capacidade case innita para rexurdir ou reinventarse pero tamn da busca do estilo, e das necesidades e limitacins do debuxante. Con Miguel Brieva e Juanjo Sez conversando como se fosen un par de vellos amigos, non deixa de sorprender que dous autores visualmente tan distintos poidan ter tantos puntos en comn. Ambo os dous car-

Primeiro volume desta obra autobiogrca na que Yoshihiro Tatsumi, considerado o pai do gekiga, a vertente mis seria ou adulta do manga, narra os seus problemas persoais e profesionais a travs dun alter ego, chamado Hiroshi.

Gnesis Robert Crumb

Ilustracin de portada do Fanzine das Xornadas feita para a edicin deste ano

LA CPULA B/N 220 p. 29,90 euros

XORNADAS En Ourense, un pode debuxar unha banda deseada a oito mans cos convidados BRIEVA E SEZ Sorprende que dous autores tan distintos poidan ter tantos puntos en comn

gan co peso dunha etiqueta imposta Brieva, o antisistema, e Juanjo, o provocador por empregar o cmic para criticar, satirizar e nalmente desmontar o mundo contemporneo. Criados na autoedicin e alimentados polas colaboracins en prensa e revistas, curioso que fose a mesma editorial (Mondadori) quen recolleu por primeira vez os seus traballos, que os dous metesen o lapis de forma temporal no mundo da animacin, e sobre todo que compartan tantos puntos de vista sobre o proceso creativo, a necesidade de liberdade absoluta e a obriga de asumir retos para medrar como debuxantes. Estou de acordo foi case a frase que mis se dixeron o un ao outro, e a conrmacin deste recoecemento mutuo pode verse ata o da 18 de outubro no Museo Municipal ourensn.
XOGANDO COA BD. Despois das charlas e dos actos protocolarios coa prensa, a tarde do sbado foi para xogar. Na Casa da Xuventude, unha vintena de debuxantes entre polaqos, enfermos, autores convidados e afeccionados enfrontronse ao desafo de crear un cadver exquisito de catro vietas tendo como fonte de inspiracin unha baralla do Ta-

rot. Unha carta, un cuarto de hora para debuxar e despois deixar a continuacin en mans doutro, dando lugar a combinacins estraas, tiras absurdas e algns momentos de hilarante xenialidade. O truco est en deixarlle as cousas un pouco difciles ao do lado, especialmente ao encargado da cuarta vieta, que ten a responsabilidade de pechar unha historia s veces sen ps nin cabeza. Para outros, o complicado enfrontarse folla en branco, anda que sempre hai sadas curiosas, como a de Juanjo Sez, que el ao seu estilo decidiu debuxarse a si mesmo explicando que lle mandaran facer unha vieta baseada nun arcano do Tarot. Como en anos anteriores, o LabOu (Laboratorio Galego de BD Experimental) organizou estes exercicios para explorar as posibilidades da linguaxe do cmic, pero tamn para pasar unha tarde entretida vendo como traballan os autores e incluso compartindo folio con eles os resultados do experimento, proximamente no blog do LabOu. Unha ocasin nica que s se presenta en Ourense, onde as barreiras entre os profesionais, os debutantes e os afeccionados banda deseada non existen.

O xenio do cmic underground estadounidense aplica toda a sa stira e o seu gusto polo absurdo para retratar o Xnese da Biblia, pero faino respectando o mis posible o texto orixinal, anda que non o esprito que hoxe se lle adoita atribur.

Amanaco 10 Varios autores

AMANACO B/N E COR 64 p. 6 euros

Novo nmero da que foi mellor revista no ltimo Sal del Cmic de Barcelona, cunha entrevista a Kim, creador de Martnez el facha, e con tebeos de Jos Orcajo, Josep Busquet, Pere Mejan, Joan Cornell, Lpez Rubio, Ozelu, Kalitos ou Vctor Araque.

Xornal de Galicia

S U P L E M E N TO D E C U LT U R A

1 0 D E O U T U B RO D E 2 0 0 9. N M E R O 33

As palabras da tribo (II) NOS

Por Mara Reimndez
As palabras tiran de ns como races, pero s aquelas que teen a capacidade de transportarnos ao futuro van sempre preto do corazn en todas as equipaxes. Hai palabras vivas e rebeldes, que sen permiso van cambiando de cores como a sombra que muda durante o da e nas estacins do ano. Hai palabras camalen, palabras semente que parte de ser raz poden botarse de novo na terra e xerar novas rbores vizosas e mestas. Esas son as palabras da mia fascinacin. As que van unindo fos dun lado e doutro e van creando un intenso tecido. Un xnero. Ese xnero rio. Por a podera comezar. Polas palabras se cadra ditas pola mia avoa Marina, o rio da terra ancaresa pegado na lingua. Se o xnero fose run seran seguramente palabras de Emilia, con quen soaba na infancia que voaba comigo, a mia compaeira de xogos de idade descompasada, sempre preto. Ela, de Lugo coma min, de Bveda para mis sinais, a quen eu recriminaba dicir telfano e nmaro pero que deixou tamn na mia lingua a sa pegada. Ela tamn falaba de xneros, estivera cosendo por Inglaterra emigrada antes de nos coecer. As mias orellas de nena pouco podan intur a pegada que esa pequena palabra haba deixar en min e en todo, pero o que si poda intur eran as distincins e por que o meu irmn estaba anotado nun equipo de ftbol e eu non. E por que el poda poerse no colo de quen fose manobrar co coche para metelo no garaxe e eu non. Por que o meu to cazador lle ensinaba a usar a escopeta de balns e a min non. Logo cheguei escola e a palabra xa non era o que pareca. Mudaba como un fascinante e salvaxe camalen. Porque na escola aprendn que as palabras tian xnero. Feminino e masculino, para mis sinais. E traguei dun grolo que o feminino era unha especie de anomala que se formaba a partir do masculino, por moito que das leccins anteriores no alfabeto puxese que o o a despois do a. Aquilo era igual que cando as monxas nos facan ler na Biblia como a muller sara dunha costela de Adn. Non me gustaba, sen saber argumentar moi ben por que. E non que tea nada en contra das costelas, encntame o churrasco, pero case prefera ter unha existencia que non necesitase explicacins dependentes. Logo apareceu o xnero literario, e musical, e teatral e flmico. E a novamente atopei curiosas mutacins. Atopei ausencias en todas as clases de literatura s que asistn ata a universidade, sobre todo aquelas onde xa falabamos da literatura importante e non limos nin unha muller exceptuando Rosala de Castro. Tampouco nas clases de msica aparecan compositoras nin no cine directoras. Aquela descompensacin situaba ante min un enigma que me dica que,
lugo, 1975 Tradutora,

escritora e presidenta de Implicadas polo Desenvolvemento. A sa ltima novela Pirata, publicada por Xerais este ano. Vn de recibir o Premio Plcido Castro de Traducin pola sa versin de Mary Prince, unha escrava das indias occidentais.

X NE RO
efectivamente, como pensaba a mia avoa, os xneros aqueles eran rios, abof, se deixaban fra deles metade da humanidade. Por algn azar do nacemento, ademais, a min tocrame estar precisamente dese lado, do que quedaba fra. E decidn remexer no tecido, tentar comprender por que iso era as e sobre todo como poda solucionarse. E a foi cando pasei do xnero ao vestido. Porque est claro que sen xnero non hai vestido. Sen xnero, non pode haber literatura, nin msica nin cinema. Non hai pronuncia nin acento. Non hai races. Unha nace con xnero e con traxe. Os homes tamn, que moito se lles esquece. Posto invisible sobre un corpo sen destino. No meu caso nacn vestida de muller e de galega, para mis sinais. Non que houbese nada en min que especialmente o determinase pero os ollos que me miraron cando cheguei espida da mia mai a este mundo determinaron facerme furados nas orellas e poerme rebequias rosa. E sei que
l

o fixeron con boa intencin porque cando non hai roupas rosa nin pendentes sempre a mesma pregunta: nena ou neno? Cando tes faccins angulosas ou suaves, o pelo curto ou longo, saias ou pantalns no corpo que non corresponde, as olladas inquisitivas e sempre a mesma pregunta que todo o determina. Un espido ser humano simplemente non abonda. Porque non sabemos vivir doutra maneira, por moito que nos fose conveniente. Porque ese traxe sobre o corpo espido que nos deitan os ollos alleos determina a nosa forma de falar e de relacionarnos, a forma en que nos entendemos e entendemos as demais persoas. Miramos, clasificamos e asumimos. Lemos as mensaxes que van claramente dirixidas a ns. A nosoutras. A nosoutros. saia ou ao pantaln. Por aprender aprendemos ata o desexo, acoutando a nosa ollada cando o que temos de diante se supn que non nos corresponde. Unha muller cunha muller. Un home cun home. Se cadra habera que volver poerse espidas e buscar novos tecidos, novos xneros. Pero para podermos andar espidas, porn, primei-

ro temos que entender os traxes que levamos postos e por que a unha parte da sociedade acelle moi ben o traxe, sexa para poder encaixar no papel maternal ou no de ter que dominar todo, ata as palabras. Mais as consecuencias son nefastas, poderimolo ver facilmente sen tanto adoutrinamento. As consecuencias son un mundo desigual, frustrado e violento que esmaga os sentimentos de todas as partes e as posibilidades de ser de todas as persoas tentando meternos nun tecido sinttico e estrao, sado dun petrleo negro noxento. Ata o de agora este xnero, este tecido que nos envolve, demasiado rxido. Ten pouca variedade e non nos deixa respirar. Por iso cmpre desfacelo cunha tesouria pequena no cada da e cunha grande nos espazos pblicos. Recortando as sas puntas bicudas e afiadas, facendo desaparecer os corss. Ata chegar a facer tecidos diversos e plurais. nicos e compartibles. Tecidos que nos unan entrelazando as mans. Tecidos de rexeitar superioridades e inferioridades. Tecidos de rebelda. De inclusin. E logo, cando fin como sociedades respiremos sen mortes de mulleres un da tras outro no xornal, sen violacins, sen homes que non saben expresar o que senten, sen homes machucados pola sociedade por non ter o traballo do ano ou o xito social, entn ser hora de soterrar o tecido na terra e deixar que se funda coas races de verdade, que se dila nos ndulos de mineral. Que se desfaga como terrns hmidos entrando entre a lousa. Ser hora tamn de que entre finalmente na nacin, tan longo tempo esquecida a palabra. E dado que polo momento non hai nada no mundo que lle sexa impermeable e vistas as sas terribles consecuencias, a hora agora. E por iso, espida e envolta nesa manta que se tece a tantas outras, baixo terra e busco facer do meu corpo, vestido coas palabras doutras mulleres, co destecer do colexio, da literatura e co tecer da solidariedade, un humus do cal medre unha Galicia dun xnero diferente e dende ela tecer un mundo diferente.