BRANCENN YENDEN DOUU

Bedrettin Ayta

zet Bu yazda, branicenin, yaklak 2000 yl gibi uzun bir aradan sonra modern bir konuma ve yaz dili olarak kullanlmaya balanmas ve srail Devletinin dili olmas sreci ele alnmaktadr. Anahtar szckler: branice, srail, Eliezer Ben-Yehuda, Siyonizm

THE REBIRTH OF HEBREW

Abstract This paper focuses on how Hebrew turned into a modern spoken and written language and the language of the State of Israel after it ceased to be spoken for nearly 2000 years. Key words: Hebrew, Israel, Eliezer Ben-Yehuda, Zionism.

25

Yahudi halknn, anavatan olan Kenan diyarndan, dnyann drt bir yanna dalmas ve varln diasporada srdrmesi nedeniyle yaklak 2000 yldr, byk lde liturji ve edebiyat dili olarak kullanlan branicenin, 19.yzyln nc eyreinde Avrupada ivme kazanan ve 20.yzyln balarndan itibaren srail lkesinde younlaan abalarla, hayatn her alannda kullanlan modern bir yaz ve konuma diline dntrlmesi bu yaznn konusunu oluturmaktadr. Bir dilin bu kadar uzun bir aradan sonra, modern bir dil olarak kullanlmaya balanmas, braniceye zg bir durumdur. branicenin, bu ekilde yeniden douu, Orta ve Dou Avrupa Yahudileri tarafndan gerekletirilmi bir sretir ve buna yol aan olaylar da, Avrupa tarihinin bir parasn oluturmaktadr. 18. yy. ortalarnda Avrupada balayan Haskala (Yahudi Aydnlanmas) akm, branicenin din amalar dnda da kullanlmas iin ilk adm olmutur. Bu dnemde, Avrupadaki Yahudi aydnlar, sekler eitim srecine katlmak suretiyle, Yahudi kimliini koruyarak Avrupa aydnlanmasndan pay almay, getto snrlarndan kurtulmay, iinde yaadklar toplumlarda daha yksek roller stlenmeyi hedeflemilerdir. Haskala kavramnn ifade ettii anlam, arlkl olarak eitim, zellikle de Yahudi halknn, yaad Avrupa lkesinin resmi dilinde, tabii bilimler alannda eitim grmesi ve bunlarla ayn derecede nemli olmak zere, geleneklerde ve davran tarzlarnda batllama olmutur. Almanya, Avusturya, Hollanda, Gney Bat Rusyada yeeren Haskala akm iinde yer alan Yahudi yazarlar, hem kendi toplumlarnn dilinde, hem de branice olarak tabii bilimler, sosyal bilimler ve edebiyat alannda eserler vermilerdir. Moses Mendelssohn(1729-1786), Moses Hayim Luzzato(1707-1747), Naftali Herz Wessely (1725-1805), bu dnemin yazarlar arasndadr. 1781de Almanyada Naftali Herz Wessely, Avusturya Yahudileri iin, branice olarak, modernize edilmi bir eitim program hazrlam, bu program, talyadaki Yahudi cemaatleri tarafndan da benimsenmitir. Joseph Perl (1774-1839), Galiyada, 1812de branice yazd yazlarla, Galiyal Yahudileri retici almaya tevik etmitir (Halkin, 1970: 19,37). Bu dnemde branice yazanlar daha ok orta ve alt gelir gruplarndan km ve branice edebiyat da bir halk edebiyat olma zellii tamtr. Haskala dncesinin oluumunda, 18. yzyl Avrupa edebiyatnda hakim olan insan merkezli, akl ycelten hmanist dncenin byk etkisi olmutur. Haskala yazarlar, Yahudilerin deiim isteksizliinden kurtulmas ve dnyadaki dier gelimi toplumlarn yaad bu sreci paylamas gerektii inancn tamlar ve bu hususta bir iyimserlik iinde olmulardr. Bu iyimserlik, zellikle ngiliz ve Fransz edebiyatlarnda yansd
26

ekliyle dnemin ilerlemeci grlerinden etkilenmiti. Yuda Leib Gordon(18301892)un Rus Yahudileri iin 1863de yazd ve 1866da yaynlanan iirindeki u satrlar bu dnceyi zetlemektedir: Uyan, halkm! Daha ne kadar uyuyacaksn? Gece bitti, gne ldyor. Uyan, gzlerini yukar kaldr ve bak, Zamann ve yerin farknda ol (Halkin,1970:40). Bu srada, Dou Avrupa Yahudilerinin byk ksm braniceyi ancak din dili olarak kullanyor, kendi aralarnda konuma dili olarak, yaps itibaryla byk lde Orta a Almancas ve branicenin karm olan, brani alfabesiyle yazlan ve bir Cermen dili saylan Yidditen, bulunduklar lkedeki Yahudi olmayanlar ile iletiimde ise, o lkenin dilinden yararlanyorlard (Shaked,1996:9). Haskala yazarlar, eserlerinde Tevrat branicesini kullanmay tercih etmilerdir. Bunda, Tevrat branicesinin, Yahudi halknn, kendi lkesinde yaad dnemin dili ve branicenin ilk ve en saf ekli olarak kabul edilmesi etkili olmutur. Bu dnem yazarlar, kaynan Tevrat dilinden alan, meliza olarak bilinen bir slup gelitirmilerdir (Patterson,1981:17). Haskala dneminde yazlan eserler arasnda Litvanyal yazar Abraham Mapunun (1808-1867) Ahavat Siyon (Siyon Ak) adl 1853de yaynlanan eseri, ilk branice roman olma zelliini tamaktadr. Mapunun dier roman Amat omron (Samariann Suu) balkldr. Bu iki tarihi roman da, eski srailde aiya dneminde gemektedir. Bu arada, dzenli olarak haftalk kan ilk branice dergi, Ha Maggid, 1856da Rusyada yaynlanmaya balamtr (Saenz-Badillos,1996: 267). Haskala edebiyat, Tevrat dnemi temalarn ileyerek zgr ve eksiksiz bir ulusal yaama tevik etmek yoluyla aslnda bir bakma Siyonizme bir temel ta oluturmakla kalmam, ayn zamanda Tevrat branicesinin gnlk dil olarak kullanlabilmesi amacyla canlandrlmas iin de temel hazrlamtr. Haskala yazarlarnn (Maskiller) zelliklerinden biri de, Yiddie kar klar ve toplumda Rusa veya Almancay kullanmalar ve eserlerindeki maskil karakterleri Tevrat branicesi ile konuturmalar olmutur. nk bu kiiler, Yiddii, Yahudilerin zavall durumunu yanstan bir simge gibi grmlerdir (Rabin,1973: 62,63). ar II. Aleksanderin 1881de ldrlmesinden sonra yerine geen olu III. Aleksander zamannda Rusyada grlmeye balayan pogromlar (kymlar) ve bunun ardndan, Avrupada devam eden antisemitik olaylarn etkisiyle, Haskala dncesi, Yahudilerin yaayabilecei bir Yahudi vatan
27

kurulmasn hedefleyen Siyonist dnceye dnm, bu da, branicenin canlandrlmas abalarna ivme kazandrmtr. 19.yy sonlarnda, Avrupadan srail lkesine (Erets srail) toplu gler balamtr. Aliya olarak anlan ve 1939a kadar be ana dalga halinde gerekleen bu glerle, Erets sraildeki Yahudi nfusu giderek artmtr. zellikle 1903te balayan ikinci Aliya ile Rusyadan gelen gmenler, Sosyalist fikirleri ve braniceyi gnlk dil olarak kullanma dnceleri ile srailin kurulma srecine, idealist nc gmenler (halutsim) olarak katkda bulunmulardr. srailin karakteristik tarm kurulular olan kibbuts ve moavlar ilk defa kuranlar da onlar olmutur (Scheindlin,1998: 224). Yine, 19.yy.n sonlarnda, Avrupada kltrel ve siyasi konulara yer veren branice dergilerin yaynlandn grmekteyiz. Bu dergiler iinde Hayom(St. Petersburg), Haahar (Viyana), Hamelits (Odessa,St. Petersburg), Haassif (Varova), Hazefira (Varova, Berlin), Hailoah (Krakov,Varova) saylabilir. Bazlarnn yayn hayat 20. yzyla da sarkmtr (Shaked,1996:364,365). 1.Dnya Sava ve Sovyet Devrimi, Avrupadaki brani edebiyatna bir darbe indirmitir. Devrimden sonra branice, Sovyetler Birliinde kar devrimci dil olarak kabul edilmi, branice yazanlar takibata uram, alma kamplarna gnderilmitir. Bir ok branice yazar, areyi Rusyadan ayrlmakta bulmutur. Bylece, 1920lerin banda brani edebiyatnn merkezi, Odessa ve dier Rus ehirlerinden Filistine kaymtr (Alter,1975: 9). II. Dnya Sava ncesinden balayp, sava sresinde Yahudi Soykrmyla (oah) zirveye kan Nasyonal Sosyalist Antisemitizmin Avrupadaki Yahudi varln ok byk lde ortadan kaldrmas ve ardndan srail Devletinin kurulmasyla, artk branice edebiyatn yeri kesin olarak bu lke olmutur. 1858 ylnn 7 Ocak gn, branicenin yeniden douunda en belirleyici rol oynayacak kii olan Eliezer Ben-Yehudann, Litvanyada Luzhky isimli bir kyde doumuna ahit olur. Memleketindeki ou Yahudi gen gibi Eliezer Ben-Yehuda da, kk yata Tevrat, Talmud rendikten sonra, dini renim grmek zere yeivaya gnderilir. Polotzkda yeivaya devam ettii sre iinde, sekler aydnlanma dncesine ilgi duymaya balar ve asl nemlisi, branicenin yalnzca din amalar iin deil, ilgi duyup benimsedii bu ada dnceleri ifade etmek amacyla da kullanlabileceine inanr (Hoffman,2004:187). Ben Yehuda, dier taraftan Avrupada bu dnemde kendini hissettiren milliyetilik akmndan etkilenir ve Yahudi halknn mitlerinin baland Filistin topraklarn da iinde barndran Osmanl mparatorluunun bir dalma srecine girdiini gzlemler. Viyanada Peretz Smolenskin tarafndan karlan Ha-ahar dergisinin 1879 yl Nisan
28

saysnda, eela Nikbeda (nemli Bir Soru) balkl bir makale yaynlar. Bu makalede, milliyetilik zerinde durmu, Yahudilerin de bir millet olduklarn, kendi vatanlarnda toplanmalarnn gerekliliini vurgulam ve bu balamda branicenin roln sorgulamtr. Makalesindeki u satrlar, branice konusundaki dncelerini dile getirir: Biz braniler gerekten de, hl istediimiz bir eyi yazdmz ve istediimizde konuabileceimiz bir dile sahip olduumuzdan dolay anslyz. oumuz braniceyi reddediyorsa, halkmzn ou branice okuyamyorsa, sulu kim? Bu felsefeden deilse de, bu dilden bizi kim mahrum brakt? (Ben-Yehuda, 1981: 5).

Eliezer Ben - Yehuda (1858-1922 ) Eliezer Ben-Yehuda, Orta Doudaki Yahudilere bata eitim alannda olmak zere destek salamak iin Fransada kurulmu bir rgt olan Alliance Israelite Universelle in Filistinde Yahudi halknn yerleimi iin srdrd almalarna vgsn belirttikten sonra, makalesinin sonunda, gelecee dair umutlarn da yle dile getirir: srail lkesi herkes iin bir merkez olacaktr ve diasporada yaayanlar, halklarnn kendi lkesinde oturduunu, dillerinin ve edebiyatlarnn orada olduunu bileceklerdir. Dil de burada geliecek, edebiyat ok sayda yazarlar yetitirecektir, nk orada edebiyat ilgi duyanlarn takdirini kazanacak ve dier edebiyatlarda olduu gibi, onlarn ellerinde bir sanata dnecektir (Patterson,1981:14).
29

Bylece, Eliezer Ben-Yehudada, hem branicenin canlandrlmas, hem de Yahudi halknn srail lkesinde toplanmasn hedefleyen Siyonist lknn gelimesi amacnn birlikte var olduunu grmekteyiz. Siyonizmin kurucusu kabul edilen Theodor Herzl ise, kurulacak yeni Yahudi devletinin dili olarak braniceyi belirtmez. Herzl, Yahudi Devleti adl eserinde, bu konuda unlar syler: Ortak bir dil isteimizin glkler getirecei ortaya atlabilir. Bir bakasyla branice konuarak anlaamayz. Aramzdan hangimizin branice ile, bir tren bileti alacak kadar yeterli tankl var? Byle bir ey yaplamaz. Buna ramen zorluktan kolaylkla kalabilir. Herkes, evindeki dncelerinin dilini koruyabilir(Herzl,2007: 92). Ben-Yehuda, Pariste Sorbonda srdrd niversite renimini brakarak, 1881de, braniceyi canlandrma planlaryla Filistine gelir. Daha henz Fransadayken, karlat her Yahudiyle branice konumaya karar veren BenYehuda, 1882de Filistinde dnyaya gelen olu ttamar a yalnzca branice retir. Bylece, ttamar Ben-Avi, modern tarihte braniceyi ana dili olarak renen ilk ocuk olacaktr (Fellman,1997: 27,28). Bu sralarda Filistindeki Yahudiler de, bata Yiddi, Ladino ve Arapa olmak zere eitli baka diller konuuyorlard. Esasen Ben-Yehudann kendisi de, dili konuan dierleri gibi klasik braniceyi okuyup anlyor ve bunun bir versiyonunu ikinci dil olarak konuabiliyordu. Tabii bu dil, uzunca bir sre konuma dili olarak neredeyse hi kullanlmadndan, gnlk konuma iin gerekli unsurlar asndan eksikleri ieren bir dildi (Hoffman, 2004:189). Eliezer Ben-Yehudann zerinde nemle durduu bir nokta da, okullarda eitimin branice ile yaplmasdr. Filistinde kan Havazzelet dergisinin 21 Kasm 1879 tarihli saysndaki eelat Ha Hinnukh (Eitim Sorunu) balkl makalesinde, Kudsteki Yahudilerin, ocuklarn yardmsever Avrupal Yahudiler tarafndan yaptrlan modern okullara gndermek istemediklerini, nk bu okullarda eitimin Franszca, Almanca veya ngilizce olduunu, bunun da ocuklar ailelerine yabanclatrdn belirterek, doru olann branice ile eitim yaplmas olduunu, branicenin l bir dil olmadn, Smolenskin, Frumkin, Gordon, Brandstaedter, Yuda Leb Levin ve dier yazarlarn, branicenin, yaayan ve tm dnyadaki Yahudileri birletiren bir dil olduunu gsterdiklerini ifade eder. Eitimin branice ile yaplmas durumunda Yahudilerin, ocuklarn memnuniyetle bu modern okullara gndereceklerini vurgular (bkz. Mandel,1981:29). Eliezer Ben-Yehuda,
30

1882de Kudsteki Alliance Israelite Universelle Okulundan, branice retmenlii yapmas iin teklif alr. Ksa sre yapt bu retmenlik faaliyetinde, baarl sonular elde eder ve rencilerin birka ay iinde gnlk konumalar rendiklerine ahit olur. Esasen, Filistinde bu dnemde, Avrupadaki Yahudi kurulularnn nclnde kurulan okullarn da, programlarnda branice derslere yer vererek, branicenin yaygnlamasndaki byk rol belirtilmelidir. 1889da, ilk defa tm mfredat branice olan bir okul, Rion Letsiyonda kurulur. Rusyada 1889da kurulan Hovevei Siyon (Siyon Tutkunlar) rgtnn, branice eitimin ve Filistindeki brani eitim kurumlarnn tevik edilmesinde nemli katks olmutur (Cooper-Weill ,1997:33) . Filistine birinci Aliya ile gelenlerin sekin kesimini oluturan Bilu grubu, daha Rusyadayken Eliezer Ben-Yehudann makalelerini okumular ve yazdklar mektuplarda, onun braniceyi canlandrma abalarna desteklerini ifade etmilerdi. Filistine geldiklerinde de, braniceyi konuma ve eitim dili olarak kullanma dncesini benimsediler. lk yerleim birimleri kurulduunda da, eitim dili olarak braniceyi kullanma abalar grld ve 1890 ylna gelindiinde, Galil blgesindeki tm yerleim birimlerinde, retmenler braniceyi branice ile retiyorlard. u da unutulmamaldr ki, ilk branice retmenleri, bu alanda eitimli kiiler deillerdi, branice ders kitaplar yoktu ve kendilerinin de ok iyi bilmedii ve henz pek ok kelime eksii bulunan bir dili retmek durumundaydlar (Rabin,1973: 71). 19.yy. sonlar ve 20.yy. balarnda Filistinde duvarlara aslan, Yahudi branice Konu yazl afiler de, anlan dnemin bir karakteristii olarak belirtilmelidir (bkz. Jew Speak Hebrew, 2008). Elizer Ben-Yehuda, 1884de, Ha Tsvi (Geyik) bal altnda, branice bir dergi karmaya balar. Bu dergi, branice oluunun yan sra, Ben Yehudann, bulduu yeni branice kelimeleri tantmas ve dil hususundaki grlerini topluma sunmas iin bir ara olmutur. Bu dergide, 1886da yazd bir yazsnda u satrlara yer verir: brani Dili, sinagogdan kursa, kurstan okula, okuldan da eve girecek ve yaayan bir dil olacaktr(Fellman, 1997: 29). Bugn branicede kullanlan , aon (saat), milon (szlk), iton (gazete), ofna (moda), migvat (havlu) gibi eitli kelimeleri bulan kii de odur. Eliezer Ben-Yehuda, ayrca, ilk branice szl yazmasyla da tannmaktadr. lk olarak, 1903te kk bir szlk yaynlam, 1908den itibaren de Thesaurus Totius Hebrais (Tm brani Dilinin Hazinesi) adl
31

byk szln yazmaya koyulmutur. Bu szlk iin, dilin tm dnemlerinden yzlerce kitab taramtr (Rabin,1973:72). Gnde onsekiz saate varan yorucu bir almann rn olan onyedi ciltlik bu szlk, lmnden sonra, ikinci ei Hemda ve olu tarafndan tamamlanmtr. 1890da Eliezer Ben-Yehuda, Vaad Ha Laonu (brani Dili Komitesi) kurdu. Kendisinden baka, yeleri David Yellin (1864-1941), Hayim Hirschenson (1857-1935) ve Abraham Moses Luncz (1854-1918) du. Bunlardan, Yellin ve Hirschenson, Filistin doumluydu (Rabin,1973:76). brani Dili Komitesi, 1953te brani Dili Akademisine dnt. 1914de, daha sonra Tekniyon adn alacak olan, Hayfadaki Technikumda (Yksek Teknoloji Enstits) eitim dili olarak branicenin kullanlmas kararlatrld (Hoffman,2004: 191). Filistinde Ezra olarak bilinen, Hilfsverein der Deutschen Juden adl, Yahudilere yardm sunma amal bir Alman Yahudi kuruluu tarafndan alan bu enstitnn eitim dilinin, branicenin henz tabii bilimler iin tam bir ifade kapasitesine sahip olmad gerekesiyle, Almanca olmas ngrlmt. Ancak bu karar, Filistinde retmenlerin rencileriyle yaptklar protestolar ve Dnya Siyonist rgtnn de bu ynde harekete gemesiyle, uygulanmad ve sonra, eitim dili branice oldu (Rabin,1973: 75). Dnya Siyonist rgtnce 1916-1918 yllar arasnda yaplan bir saymda, Filistindeki 85000 kiilik Yahudi nfusunun % 40na karlk gelen 34000 kii, branicenin esas dilleri olduunu belirtmilerdi. Daha gen yalardaki kiiler arasnda ise, bu oran %75e kadar kyordu (Rabin,1973:74). 1922de ngiliz Manda Ynetimi, braniceyi Filistinin resmi dillerinden biri olarak kabul etti. Bundan sonra, branice konuanlarn says hzla artt. Daha devletin kurulmasndan nce branice, srail lkesinde kklemi ve hayatn eitli alanlarnda varln hissettirmitir. 1918de Kuds brani niversitesinin temeli atlm, 1919da, daha sonra Haaretz adn alacak olan, ilk gnlk gazete, Hadaot Haaretz kurulmutur (Rabin,1973:78). Kuds brani niversitesinin de (1925) aralarnda bulunduu eitli kurumlarn almasyla, branicenin szck hazinesi geliti. 1948de srail Devletinin kurulmasyla lkenin esas resmi dili olmasndan sonra branice daha canl bir srece girdi (SaenzBadillos,1997: 272). Devletin kurulduu yl, branice konuanlarn says yarm milyona yaklamt. Bu say, elli yl sonra yaklak alt milyonu bulacaktr (Hoffman,2004:193). Bu arada edebiyatn eitli trlerinde verilen branice eserlerle srail edebiyat, zenginleerek geliimini srdrd. Dier taraftan, 1947de, Yahudiye lndeki Kumran maarasnda, branicenin en eski rneklerini ieren l Deniz yazmalarnn ilk ksmnn bulunarak, 1948den
32

itibaren bilim dnyasna tantlmas, branice aratrmalarnda yeni bir r amtr. srail branicesinin oluturulmasnda, Tevrat branicesi temel kabul edilmitir. Bu yaplrken, Tevrat branicesindeki ok eski ve pek kullanlmayan baz szckler ve yaplar ayklanmtr. Temel fiil zamanlar gibi baz ksmlar, Talmud dneminden alnm, ancak bunlar da, yer yer Tevrat branicesine uyarlanmtr. Szck hazinesinde, yine Tevrat ve Talmud dnemi bata olmak zere branicenin her dneminden szcklere, ayrca Aramice, Arapa szcklere yer verilmitir (Saenz-Badillos,1997:273). Ben-Yehudann kurduu Dil Komitesi, yeni kavramlara branice karlklar bulmaya almtr. Bunlardan bazlar tutmu, bazlar tutmamtr. rnein telefon iin nerilen, sahrhok kelimesi yaamam ve telefon szc kullanlmaya devam etmitir. Bunun dnda, gayr resmi yollardan da branicenin szck hazinesine kelimeler katlmtr. Yabanc szckler asndan hem Rusa, hem de ngilizcenin etkisi daha arlkl olmutur. Rusa nik eki, branice kibbutz kelimesine getirilerek, kibbutzda yaayan anlamnda kibbutznik kelimesi tretilmitir (Hoffman,2004:201). Ayrca, universita (niversite), fakulta (faklte), republika (cumhuriyet), opozitsiya (muhalefet) gibi eitli yabanc kelimeler dile alnmtr. Bazan ayn genel kavram ifade etmek iin hem ngilizce, hem de branice kkten karlklar kullanld, ancak aralarnda nanslar olduu grlmektedir. rnein, zel kavramn ifade etmek iin, branice kkten tretilen msuyam ve ngilizce specificin braniceye uyarlanm ekli olan spetsifi szcklerinin her ikisi de kullanlmaktadr. Ancak, spetsifi kelimesi biraz daha zel anlam tamaktadr (Hoffman,2004:206). branicenin yapsnda mevcut olan ve kklerden isimler tretilmesini salayan kalplar da (mikalot), yeni szckler tretilmesini kolaylatrmtr. rnein, alet isimleri tretmekte kullanlan Mapel kalbna, h..v. (hesaplamak) kk konularak mahev (bilgisayar), ts.l.m. (suret,imge) kk konularak matslema (fotoraf makinesi) szckleri tretilmitir. srail branicesinin telaffuzuna gelince, 1923te Vaad Ha Laonun belirledii kurallarda byk lde, Akdeniz evresi Yahudilerince kullanlan Sefardi lehesi telaffuzu esas alnmtr. Bunda, Sefardi telaffuzunun, dilin orijinal semitik karakterine daha yakn olduu dncesi etkili olmutur. Ancak gnmzde srail branicesinde, Sefardi ve Avrupa Yahudilerince kullanlan Akenazi lehesi telaffuzlarnn her ikisinin de yaklak oranlarda yaad grlmekte, deyim yerindeyse iki lehe arasnda bir rekabet durumu gze arpmakta, hatta Akenazi
33

lehesi zelliklerinin biraz daha baskn olduu sylenebilmektedir. (SaenzBadillos,1997: 282). Bu arada, kkeni itibaryla semitik bir dil olan modern branicenin, ne lde bu semitik zelliklerini koruduu da sorgulanan bir nokta olmutur. Baz dilciler, birok unsurunun Tevrat ve Mina dnemi branicesi kaynakl olmakla birlikte, modern branicede bir Hint-Avrupallama srecinden bahsetmilerdir. Bu dilciler, modern branicenin anlamsal ilikileri ynnden HintAvrupa ve kavram yaklam ynnden batl bir zellik arzettiini ifade etmilerdir. Ancak bu gr, bilim evrelerinde fazla kabul grmemitir. branicenin, yeniden douu srecinde ilk nce Slav dillerinden, daha sonra Almanca, ngilizceden ve bunun yan sra Franszca ve spanyolcadan etkilendii bir gerektir ve modern branicenin bu dillerden szdizimi ve szck hazinesi bakmndan etkilenmesi, klasik braniceyle en byk farklln oluturmaktadr. Ancak, branicenin maruz kald bu etkilenmelerle birlikte ekim ve szdiziminin temelinin semitik kkenini koruduu, kabul edilen bir grtr (Saenz-Badillos,1997:227). Dnyann eitli yerlerinden sraile gelen yeni gmenler, dil renim merkezlerinde (Ulpan) hzla modern braniceyi rendiler. srailde branicenin tek iletiim dili olmas ve herhangi bir gmen grubun dilinin byle bir ansa sahip olmamas, branicenin kklemesinde nemli bir etken olmutur. Ayrca, gen nfusu bnyesinde barndran ordunun da, gerektii durumlarda yeni gmenlere branicenin retiminde rol oynayan bir kurum olduu grlmektedir (Rabin,1973: 82). Dnyann eitli lkelerindeki Yahudilerin, srekli olarak yerlemek amacyla gelmesi nedeniyle g alan bir lke konumunda bulunan srailde, lkeye yeni katlanlarn braniceyi renme sreci bugn de devam etmektedir.

Kaynaka: Alter, Robert (1975) . Modern Hebrew Literature, New Jersey, Behrman House, Inc. Ben Yehuda, Eliezer (1981). A Weighty Question, (Tr. By David Patterson), Eliezer BenYehuda A Symposium in Oxford (Edt by. Eisig Silberschlag),1-11. Cooper-Weill, Judith (1997). Early Hebrew Schools in Eretz-Israel, Ariel 104, Jerusalem, Hamakor Printing House, 33-37. Fellman, Jack (1997). Eliezer Ben-Yehuda: A Language Reborn, Ariel 104, Jerusalem, Hamakor Printing House, 26-32.

34

Halkin, Simon (1970). Modern Hebrew Literature, New York, Schocken. Herzl, Theodor (2007). Yahudi Devleti (ev.Sedat Demir), stanbul, Ata Yaynlar. Hoffman, Joel, M (2004). In the Beginning A Short History of the Hebrew Language, New York, London, New York University Press. Jew-Speak Hebrew! (2008). Jewish Agency for Israel. Eriim: http://www.jewishagency.org/JewishAgency/ English/Aliyah/Publications/The+Aliyon/Jew+-+Speak+Hebrew.htm [05.05.2008]. Mandel, George (1981). Sheelah Nikhbadah and the Revival of Hebrew , Eliezer BenYehuda A Symposium in Oxford (Edt by. Eisig Silberschlag), 24-37. Patterson, David (1981). Revival of Literature and Revival of Language, Eliezer BenYehuda A Symposium in Oxford, (Edt by. Eisig Silberschlag), 13-24. Rabin, Chaim (1973). A Short History of the Hebrew Language, Jerusalem, Alpha Press. Saenz-Badillos, Angel (1997). A History of the Hebrew Language, Cambridge, Cambridge University Press Scheindlin, Raymond P (1998). A Short History of the Jewish People, New York, Oxford University Press. Shaked, Gershon (1996). Geschichte der modernen Hebraischen Literatur Prosa von 1880 bis 1980 (Bearbeitet und berstezt von Anne Birkenhauer), Frankfurt, Jdischer Verlag.

35