You are on page 1of 26

KRT MESELESNN YAKIN TARH ZERNE Balang krt meselesinde kritik bir epizodun eiindeyiz.

Fakat bu gidiin nereye evrileceini henz bilemiyoruz. Meseleye ilikin dn konumu olan ve bugn de gr serdetmek gereini hisseden yaz erbab, garip bir duygusal yarlma yaadklarn hissettiren bir dille konuuyorlar, yazyorlar. Beklenmedik bir zaman ve seviyede gelien iddet eylemleri ve ortaya kan/karlan mit-pkk grme tutanaklar, birok kiiye bir barn eiine gelmiken savan ortasna dm gibi bir hayal krkl yaatyor. Elbette bunu sylerken, sadece sava durumunda nasl konuacan bilenleri, sava dneminde syledikleriyle kendilerinin balayanlar veya sava kurtarc lk gibi karlayacak kiileri bir tarafa koyuyorum. Hayal krkl yaayabilmek iin nihayetinde muhayyilenizde bakalarnn aclarna bir mekn am olmanz veya en azndan kendi aclarnzdan biraz bkm olmanz gerekir. Mesele belki bir bar ina etmenin zorluklarnn farknda olmamaktan, belki savan ve mzakerenin taraflarnn bara giden yolu aamaynca ortaya serdii hakllk argmanlarnn ikna ediciliinden, belki taraflarn siyasal kodlarnn alabilecei snrlarn sorunu oluturan dinamiklerin dokusu ile uyumazlndan kaynaklanyor. Belki de bu ihtimalin hepsi birden etkin ve stelik birbirini perinliyorlardr. Yllardr gndemimizden akp giden lm haberlerinin arkasnda corafyamzda ne tr bir kaderin yaandn anlamaya almak, ilk ve ncelikli olarak basit bir ilkeyi en baa almay gerektiriyor. Herkesin kendini bir tarafa ait hissettii ve git gide sadece kendi tarafnda yaanan aclara kulak kesildii, uzun sren sava yllarnda unutuverdikleri ama anmak isteyenler iin meseleyi yeni batan kuran bir ilke. Hi kimsenin acsnn bir dierinin acs ile kyaslanamayaca ve her birinin acs karsnda helallik istemee mecbur olduumuz gerei. Bu, aada ele almaya alacam dostlarnn hatrasna sahip kmak, onlarn yaad aclar unutmamak gibi bir yeminden biraz daha farkldr. Fakat yine de byle soyut ve genel bir ilkeyi herkesin ilk emir gibi tanmasn isteyemeyeceimizi de belirtmeliyiz. nk bu, mutlak adaletin herkese kendini duyurduu bir iklimi arzulayarak bugn nmzde duran meselenin zmn gelecee ertelemek olurdu. Bunun yerine imdi ve bulunduumuz yerde, hlihazrda konuurken, kendini konuana hatrlatan bir ilke olarak, bu ilk ilkenin hkmetmesini dilemek daha makul bir seim olacaktr. Kendi adma, biraz da bu ilkenin icrasna yardmc olmay umarak, krt meselesi ve etrafnda dnen iddet sarmalna ksmen deinmeye alrken imdilik trkiye kamuoyunda pek anlalmam bir tarafyla pkknin bir rgt olarak kltr ve hlihazrda devinen bu kltrnn aramza brakt tortunun ne olduuna bakmaya alacam. Bugn itibariyle krt siyasetinin ana akm hline gelmeyi baarm bu siyasal rgtlenmenin hkmedici bir hegemonik emsiye olarak nasl altn, geni bir krt kesimi iin gndelik hayatn elerine ve kiilerin duygusal devinimlerine nasl olup da bu kadar gl ekilde sirayet ettiini anlamak, ufukta olduunu mit etmeye azimli olduum bar imknnn eni sonu karmza gelecek zorluklarn imdiden kavramak iin vazgeilmez nem tamaktadr.
1

ou zaman gndeme den bir eylem haberini dncemize yerleen bir rasyonalite aray ile anlamak istiyoruz eer komplo teorilerinin cazibesine kaplmamsak. syan, sava veya cinnetin rasyonalitesi de olsa nihayetinde bir ama- ilev-etki rnts ile kodlarn zmeye allabileceimiz iddet eylemselliinin arkasndaki besleyici yapnn/ rgtn/birliin nasl bir rasyonalitesi var? Bir kere u ak; rgt aktivistleri, herhangi bir ehirde gnlk hayatn devam ettiren bizim gibi insanlarn arzu, beklenti ve skntlarna benzeyen nceliklerle dnmyorlar. Bir cemaatin/rgtn mntesipleri olarak onlarn iinde yetitikleri ya da kendi anlamllklarn bnyesinde bulduklar cemaatin/rgtn farkl bir kltr ve ynelimleri sz konusu. Btn insanlar gibi o cemaatin/rgtn yeleri de bu kltre yaptklar katklar, cemaatin ihtiyalarna bulduklar cevaplar sayesinde ve cemaate sadakatlerini belirginletirerek zsayglarn kurabiliyorlar. Bu durumda bir eyi anlamamz gerekiyor. Bakalarnn ve kendi mntesiplerinin lmne neden olan eylemsellik, rgt asndan sadece kendini duyurma amal bir tarz deildir. Terrizmin ideolojisi olarak bize belletilen dehete drme veya devleti gsz gsterme gibi kodlar da meseleyi anlamamz salamayacaktr. ster devletin tanmn iddet kullanma tekeli olarak dnn ister sava hamlesini siyasetin farkl bir yolla icras olarak dnn her hlkrda g gsterileri ve kabulleri meru siyasal alanda yer kapma yarnn bir paras olmaya devam edecektir. Fakat burada mesele, meru siyasal alann hangi dzeyde sembolik veya fiziksel iddete cevaz vereceidir. Meru siyasal alan diyebileceimiz ey ise herkes iin ak bir tanma ve yaklak bir arma sahip deilse ya da ayn siyasal gvdeye tbi olmak mecburiyetinde olan kitlenin baz paralar kendisinin zor ve hile yoluyla temsiliyet ve iktidar alannn dnda brakldn dnyorsa bu durumda sembolik veya fiziksel iddete verilecek icazetler de farkl olacaktr. Tam da bu nedenle bugn toplumun bir ksmnda terr olarak kabul edilen ey, baka bir ksmnda (ne kadar kk bir grup olursa olsun) meru savunma hamlesi olarak kabul edilebiliyor. Bu farkllk nedeniyle toplumun geni bir ksmnn meru erevenin marjna ittii, baka bir ksmnn ise temsil varlk atfettii bir rgt olarak pkk, nasl bir kltrle ve hangi dinamiklerle iliyor? dngs nasl kurulmu, motivasyonunu ve srekliliini nasl salyor? Biraz bunun zerine duralm ve rgtn tarihsel srecine bakalm. 1. trkiyede krt muhalefetinin tarihine bakldnda 1950li yllar itibariyle balayan bir deiimi herkes fark edebilir. 1925 sonrasnda byk oranda sessizlese de krt corafyasnda toplumun temsiliyetini stlenen hep geleneksel liderler olmutu: Osmanl zamannn meru siyasal hukukun verdii unvan ve yetkiler zerinden toplumla balarn kavi tutabilmi mirlerbeyler/askeri airetler ve 19. Yzyln byk naki yaylmas sonrasnda mirlere kar da sivil bir denge oluturan eyhler/dergh ebekeleri. Fakat cumhuriyet, bu geleneksel glerin ak alanda simgesel ve fiziksel varln gayrimeru ilan ederek tek meru hkim olarak kendine yer amaya alt. Uzun yllar bu sreci fiziksel stnlkle ve siyasal alann kontrolyle gtrebildi de. Fakat siyasetin kendine toplumsal dayanak aramasnn sonucu olarak btn memlekette olan, krt corafyasnda da oldu. Meru alandan kovulan btn aktrler, zamanla eski hatralarn vrisi olarak fakat etki gleri krlm, bu nedenle de bazen devletin himayesinde, bazen devlete kar mtereddit, bazense devlete muhalif olarak geri dndler.
2

Geri dnen hibir g, liderliinin operasyonel yeteneini modern devletin totaliter yaps karsnda yeniden rgtleyebilecek yapda deildi ve ou zaman devlet karsnda kendi meruiyet sorunlaryla dahi ba edemiyordu. Bu boluu 1950li yllardan itibaren yeni kuak krt renciler ve aydnlar kararsz admlarla doldurmaya baladlar. Bu ortamda 49lar davas olarak tarihe geen mesele aslnda kendi ontolojisine gveni olmayan devletin ihtiya duyduu dmann yaratmak zere att bir adm olarak okunabilir. 1960l yllarda niversite sistemi genileyip daha fazla halk ocuuna yuva olurken bunun etkisi krt corafyasna da srad. Nispeten iyi halli ve sekin krt ailelerinin ocuklar modern eitim sistemi ile dorudan bir ierme srecine muhatap oluyorlar ve yaadklar corafyann kendilerine rettikleri ile modern eitim sisteminin onlar dlayc pozitivist ve ulusu kabulleri arasnda kendi dengelerini bulmaya alyorlard. Onlar bu gerilimi yaarken yan balarnda bulunan trkiyenin ounlukla batc-pozitivist-sol muhalefeti, kurtarc bir tercih yapmalarn salayacak kavramsal aralar tedarik etti; geri kalmlk, feodalizm, emperyalizm, smrgecilik, gericilik-ilericilik, faizm, ulusal kurtulu sava, enternasyonalizm, uluslarn kaderini tayin hakk Kavramlar asla yaln bir teorik analizin unsuru olmadlar, hatta sadece siyasal bir motivasyonun propagandatif unsuru da deildiler; bundan te bu kavramlar gemileri ve ait olmak istedikleri dnya arasnda srekli gergin, sekin bir gen kuan zsayglarn imdi-burada-kendi elleriyle kurabilecekleri operasyonel imkn sunmas nedeniyle nemliydi. Bu kavramlar ve tarihsel sre arasnda aklayc modellerin kurucusu olmas ve ayn zamanda bizzat kendi kimliinin yalnz kifi olmas nedeniyle bu kuak; mntesibi bazen de partneri olduu sol muhalefetin de etkisiyle daha nce krt corafyasnda grlmemi bir nclk modeli zerinden rol almaya balad (belirtilen dnemde bu kavramlar zerinden yrtlen kimlik kurucu operasyonlar ve kavramlarn kullanm teknii, yorum pratii, dil dnm inallah baka bir yaznn konusu olur). Ayn dnemde rakta barzani hareketinin zgvenli atlm ve badat merkezli devletle yrtt sava, geni bir krt kesiminin kulan gneye seirtmesine neden oldu. Snraltndan gelen haberler krt olmaktan artk onur duyan bir kuan zgvenlerini ve inanlarn pekitirirken, ayn haberler trkiyede devletin kendisini tehlikede hissetmesini salayan uyaranlar artrd. Modern bir devlet olarak teritoryal alanndaki yurttalarna kar verdii tepki, toplumda saygnl olan btn krtleri toplayp bir kampa tkmak oldu. (osmanl a sonrasnda devletleraras snrlar iin oluan gvenlik merkezli uygulamalar bu blgelerde yaayan insanlar iin yabanc bir durumdu. Toplumlarn yabanclad bu snr konseptinin yerlemesi uzun zaman ald. 70lerde rak ve suriye, bu blgelerle doal balar olan geni krt kesimlerinin zihninde snr geilince varlan akraba memleketiydi-snraltyd. Bu dnemin hikye dilinde xet-snr kavram ilikiyi kesintileyen bir ilev gryordu. Bu muhayyileye atf yapmak iin binxet-snralt kavramn kullanmay uygun buldum. ) 1970ler sol genlik hareketlerinin silahlanmasna giden yolu aarken devrim stratejileri zerine yryen tartmalar krt genliinin muhalefet eiklerini ykseltti. Kald ki bu yllar nfus art ve eitim sisteminin yaygnlamas sonucunda - garip bir ironidir ki daha ok krt genci, stelik bu kez orta halli aile ocuklarnn ounlukta olduu bir dalga iinde- modern devletin verili ulus tanmna aidiyet hissetmeyen muhaliflerinin artmasn salad. O gne kadar muhalefet etmek adna elde silah tutabilmeyi pek dnmemi rgtlenmeler bu dnemde deiti. Uluslararas dzenin ulusal kurtulu hareketlerine at sylemsel
3

meruiyet alan, solun i tartmalarnda iddet eiini ykseltmeyi meru gren uygun bir iklimin varl, snralt krt dnyasndan gelen direni anlatlarnn etkisi ve 70lerin zellikle sonunda krt rgtlerin ve ortaklklarnn seim baarlar/belediye zaferleri gibi nedenler birbirini destekleyerek zellikle niversite tabanl genileyen genliin elinde, ehir merkezlerinde younlaan bir illegalite zeminini bytt. Bu hikye yaklak olarak 1975 ylna kadar bizi getiriyor. Fakat bugnden dnp o yla bakarsak; iddet dzeyinin ok dk olduu, daha ok birok mesihyen-kurtuluu rgtn gelecek kurgusunu topluma anlatmaya alt ve kendine sempatizan toplayabildii, toplumsal eitliliklerin tamamna denk den bir siyasal oulluun acemi tartmalar ve kavgalar eliinde sregittii, ulusalclk-enternasyonalizm kartln herkesin kendi kavramlaryla mezcedilebildii sansnn hkim olduunu grrz. Bu arada geleneksel liderliklerin kendi ocuklar eliyle gelen bu dalga karsnda ard, varlk ve benlik alglarnn dald ve kadim dilleriyle yeni kuak muhalefet arasndaki boluun zerinde hayret makamnda durakald, erbakan geleneinin naki ebekeleri uyandrd ve ayn zamanda ankarada ki merkez partilerin sembolik krt temsiliyetlerini normalletirdii bir siyasal alan ykselii gzmze arpar. Bunlar arka arkaya yaznca, bugne hi benzemedii aikr olan bu siyasal iklimin iki temel zellii grnr hle geliyor; yaamn lm karsnda, umudun yas karsnda stnl ve genlik gruplarnn i tartmalarna ramen seim stratejilerine ynelik kurucu yatrma inan. 2. Peki ne oldu da bugn meselenin belirleyicisi olan iddet dalgas tek renk hline geldi, krt toplumunun siyasal oulluu ulusun kurucu atasnn glgesi altnda silindi. Bunun iin kritik iki evreye baklmal. 1975 - 80 ve 80 84 yllar arasnda olup bitenler. 1975 80 yllar arasndaki dneme ilikin, dnemin aktivistlerinin hatratlar ve eitli rgtlerin kongre ve i tartma dokmanlar dnda elimizde bavurabileceimiz baka bir kaynak maalesef halen yok. zellikle akademi iinde bu dneme sakncal bir alan olarak son yllara kadar hi yanalmam olmas, krt siyasetinin kendi toplumuna kar kat-vulger ideolojik kalplar, trkiyenin sol siyasetinin arzulu bir arplmayla gerilla mitine duygusal yatrm ve trkiyenin sa siyasetinin basiretsiz ezberci yaklam, alan neredeyse kr dvnn ortasnda dokunulmaz brakyor. Bir muhasebe yapmaya kalktmzda sadece pozisyonlarn haklln ispat abas olan metinler elimizde kalyor. Fakat yazdaki niyetin yerine getirilmesi iin bu metinlerden yeterli ve genel bir tasvir karlabileceini dnyorum. Dnemin resmi ierisinde, birbirinin eiti olan irili ufakl onlarca rgtn zellikle ehirlerde rgtlendiini gryoruz. Geri dnerek gemie bakan btn metinler, bu rgtler arasndan syrlan bir tanesini hikyenin merkezine elbirliiyle oturtuyorlar. Btn rgtlerden farkl olarak daha ok liderinin ismi ile anlan bu rgt apocular yani pkk, sahada kendisi ile ayn kitleye mesaj veren rgtlere ynelttii iddet potansiyeli ile git gide daha basknlaan ve ad ska duyulan bir rgt oluyor. Kulland ve an be an normalletirdii iddet, muhaliflerinin oalmasna neden olur. Dier taraftan muhalifleri de benzer bir iddet potansiyelini kullannca sahadaki bu rgtler birbiriyle benzemeye balar. krt rgtlerinin retoriklerine
4

baktmzda bir tarafn apocular her yerde yoldalarmz ldryordu dier tarafn ise krdistana giriimizi yasaklayp halka ulamamz engellemek istediler argman etrafnda serdettikleri olay dkmleri ile kendi aralarnda hkim olan i iddet yaylmna gereke aradklarn grrz. Tarihi bugnden kuran herkes gibi biz de niin pkk gibi bir rgtn bu dalgadan glenerek ktn dndmzde rahata fark ediyoruz ki, lm ve zoru en ilevsel ve stratejik kullanan taraf, blgeye en kkl biimde yerleen rgt olmu. Taraflarn birbirine kar kulland iddetin geri dnlmez bir ekilde ykselii karsnda bugn geriye dnp bakan dnem aktivistleri elimize belki birok hikye sunuyor. Ama, balangcna masumiyetin elik ettii bir yer kapma yar olarak grnen bu kavgada, ilk kurunu kimin sktn, ilk kan kimin dktn maalesef tespit edebilecek bir noktada deiliz. Kald ki bu amala verilecek hibir hkm, kimsenin vicdannda ekincesiz kabul grecek gibi de durmuyor. Bu nedenle ben herhangi bir yarg bildirmeden sadece bu ortamdan bize kalan tortularn ne olduunu anlamann peindeyim. calann, ismi engelsten mlhem krdistanda zorun rol balkl 75-80 dneminin rn olan metni, tam da iddet potansiyelinin etkinletirilmesine bal olarak devrimin hzlandrlmasna ynelik bir tez ieriyor. (Benzer sol rgtlerin karakteristik zellii olan tarihsel geliim izgisi zerinden gerekelendirilmi devrim stratejisi duyurusu yaynlamak; dnemin kltr iinde, yeni kurulan hemen hemen her rgtn muhatab grd militannc gruba rgtn varln, farklln ve meruiyet aklamasn yapmak gibi bir ilev amalyordu.) Kendi gruplarnn farkll olarak, devrim iin gereken bedeli imdi-burada demekten ekinmemeyi ne sren, krtlerin zsayglarn iddetin dmana kar icras yoluyla kazanarak ve bu ekilde smrgeci dnemin alaltan kiilik tortularndan arnlabilecei ynnde gl bir ajitatif tez diliyle yazlan bu metin; iddetin saflarn ayrmasn salayacak meru ve mecburi ara olarak sahneye davet edilmesi ve iddetin ykseltilii ile korkulardan kurtularak zgrln kuruluunun mmkn olaca ynndeki ahlaki ierimi ile rgtn sylemsel temelini kurar. Bu tez, zorun sadece devlet/burjuva glerine kar deil kendi toplumunun gerici/ibirliki/feodal olduu kefedilmi paralarna kar kullanlmasn da merulatryordu. Fakat bu dnemde pkknin kulland iddet, youn olarak blgesindeki sol rgtlere ynelikti. Devletin hazr gleri muhtemelen zorun rol tezinin eliinde sre giden bu atmalar biraz da taraflarn birbirini krmas iin soukkanllkla izlemeyi tercih etti ve basksn younlatrmad. Fakat bu rgtler aras atma pratii pkknin militan ve lider kadrolarnn 80-84 dnemine girmeden nce pratik srete eitimini, illegaliteyi tanmasn ve 80-84 srecine doru yeraltna hazrlkl girmesini salad. Bu dnemdeki youn atma ortam krt rgtlerinin ye profillerinin deimesine de neden oldu. Bir kuak ncesinde krtlerin nispeten sekin ve ehirli ailelerinden gelen genlerin liderliinde yryen rgtler, youn atma dnemiyle beraber orta-alt snf ve kyl ailelerden gelen genlerin hkimiyetine girdi. Belki de ehirleme oran, siyasetin kitlesellemesi, modern kitle iletiim aralarnn etkin kullanm, okur-yazarln gelimesi de bu srete etkilidir. Nihayetinde, mer lainere pkk krtlerin ilk plebyen halk hareketiydi. dedirten sre bu dnemde ba gsterdi. Bu srecin vurgulanmas gereken baat zellii; eylem iinde kendi kimliini kuran genliin bir zamanlarn dnen genliine kar stn
5

gelmesi oldu. Bunun sonucu olarak krt siyasetinde entelektel fakirleme belirtileri de nceliklerin deimesi ile beraber daha o dnemlerde grlmeye baland. Bu dnem aslnda dier birok paralel geliimi de ieriyordu. Blgede bir tarafta milli gr gelenei youn bir destek bulurken, diyarbakr, batman ve ar belediyeleri seimler sonucunda krt rgtlerin destekledii adaylara teslim edildi. Bu iki gelime, blgenin politik aktr olarak zgvenini salad. barzani hareketinin 75 opec anlamas sonrasnda uluslararas sistem karsndaki yenilgisi snraltndan gelen haberlere kulak kesilen halk kesiminde yeni bir hayal krklna neden olurken, krt sol rgtler bu gelimeyi geleneksel liderlik modelinin k olarak kendi artlarna tercme ettiler. barzaninin yenilgisi, kendini teritoryal alana pek baml hissetmeyen halkn zihninde, geleneksel dil ve kurgulara uygun bir liderliin mcadelenin banda olmas gerektii ynndeki rtk gerekenin de krlmasyd. Bu yenilginin ardndan gelen hayal krkl, krtlkle ilgili temsil alannda ciddi bir boluun olumasna neden oldu. (Aslnda II. mahmud ve bedirhandan beri ilgintir, krt kitlelerin youn olarak destekledii isyanc muhalefet hareketleri garip bir ekilde 20-30 ylda bir corafya iinde merkez deitiriyorlar. Belirleyici dalga olarak kuzeydeki hareket merkezilemeye meyleden devlet karsnda yenildikten sonra isyann merkezi gneydeki geleneksel liderlerin hkimiyet alanna tanyor. ingiliz ya da baas glerine kar yenilginin arkasndan ise tekrar kuzey merkezli bir muhalefet belirleyici dalga oluyor. Bugnlerde ise; 1970-75 dnemindeki liderlikten sonra raktaki krt hareketi, bir kez daha yeni dnemin belirleyici dalgas durumunda. Uluslararas koullarn srekli deiimine ramen bugn de ayn dng devam ediyor.) Sonu olarak bu dnemin ayrc karakteristii; krtler iinde daha nce hi grlmemi dzeyde yksek younluklu iddetin yaand bir dnem olmasyd ki, bu dalga daha uzun bir sre, zellikle 80 ihtilalcilerinin kalc etkisiyle, ykselmeye devam edecekti. (Sanld gibi feodallik/krsallk grnts eliinde krtler arasnda iddet, nceki dnemlerde de baskn bir olgu deildi. 1850lere kadar yerleik mirlik dzeni ve sonrasnda dini kurumlarn belirleyicilii, simgesel ve cebri yaptrm gc ile ileyen, osmanl sistemi tarafndan da meruluu kabul edilmi bir hukukun varl; toplumun srekliliini salayan bir i organizasyon olarak, iddet ieren btn atmalarn belli bir dzeyin altnda kalmasn salyordu. Bu sistem, cumhuriyetin kuruluu sonrasnda mirlik dzeninin merkezi devlet karsnda tamamen silinmesi ve 25 isyan sonrasnda derghlarn-fakihlerin btn yaptrm gcnn ilga edilmesine ramen uzun bir sre daha toplum nezdinde simgesel bir otorite eliinde hkmn icra etmiti. Toplum nezdinde meru hukuk iletici aktrler; devlet karsnda gzlerden saklanan, toplumun i organizasyonunun enerjisi ile yaatt, koruduu ve itibar ettii, bilhassa 25 isyannn ans ile simgesel deerini muhayyilesinde zenle saklad bu aktrlerdi. Btn osmanl bakiyesi ehirlerde grlen eraf ve soylu aileler de saygnlklar ile toplum iinde sert atmalarn nne geebilen bir dier etkin gruptu. Toplum iinde ihtilaflara zm gelitirebildike saygnlklar devam eden bu aktrler, 75-80 srecinde yeni siyasal dilin etkisiyle ncelikle simgesel bir saldrya uradlar, hakemlikleri kendiliinden gayrimeru ilan edildi ve gleri krld. 84 sonrasnda bu geleneksel liderlerin vrisleri kendileri dnda oluturulmu yeni siyasal dzlemde, yeni siyasal kurgulara angaje olarak tekrar yer almay deneyecekler, geleneksel dil ve kurgular tamamen terk edip eski
6

ilevlerini sadece bir hatra olarak anarken yine de var olmaya alacaklardr.) 12 eylle doru gelirken propagandasn kurtarc ve arndrc zor zerine kuran pkk, atmalarda verdii byk kayplara ramen btn krt rgtleri iinde omurgasn salam tutabilen tek rgt olarak grnyordu. Muhtemelen hiyerarik atsnn gc ve liderinin ilevsel rgtl sayesinde. 3. Tabii ki bu rgtler aras iddet, gndelik hayatn kabul edilebilir bir esi olarak militanlar iin bir kere normalleince artk orada durmayacakt. Bu normalleme, sorunlarn zm tarz olarak bilinen ve baaryla icra edilen yolun rgt ii sorunlarn zmnde de etkin kullanlmasna da bir basamak olacakt. Hain, dman, tasfiyeci, ajan vb. sfatlar daha sonra rgt ierisinde ba gsteren sorunlarda da farkllklar gidermenin ilevsel mdahil aralar olarak kullanlacakt. Nihayetinde benzer btn cemaatlerde/rgtlerde grdmz srecin benzeri burada da grlecek ve iddetin illegal ortamda bir korunma arac olarak etkinletirilme dzeyi ile ters orantl olarak siyasal oulluun ve basiretin d erisi karmza gelecekti. Uzun vadede bunun sonucu, pkknin bir rgt olarak kendi zerine dnme yeteneini lideri haricinde kaybetmesiydi ki rgt iin liderin vazgeilmez nemi biraz da buna dayanacaktr. 75-80 srecinin stn rten, sadece rgtlerin ve siyasal gruplarn deil btn toplumun zerinden buldozer gibi geen 80 ihtilali yaandktan sonra, 70-80 arasndaki siyasal tartma ve atma ortamnn aktrleri bile neredeyse her eyi unuttular. Bizzat faili olduklar btn tartmalar, ekimeleri, tezlerini, farkllklarn ve mitlerini unuttular. 80 ihtilali bir devrim hlyasna kanm ya da kanmam herkesin haysiyetini bir daha onarlamayacak ekilde krd. Kendilerine tanrsal g atfeden ve sorgulanmazlk zrh ile donanan askerler hafzalardan asla silinmeyecek bir ikence srecini aralksz drt yl boyunca sadece hapishanelerde deil her sokak banda, her ky meydannda yrttler. Bu dnemin hangi hatratna bakarsanz bakn, istisnasz, onarlmayacak ekilde incinen onurlaryla insanlarn bir daha baka hibir iddet icras karsnda seslerini asla karamayacak ekilde susturulduklarna dair izler grrsnz. 80-84 yllarnn sorgulanamaz askerleri tarafndan icra edilen ikence, sadece insanlarn onurlarn ve direnme gcn deil ayn zamanda hafzalarn da sfrlayacaktr. Bundan dolay btn gruplarn yeleri o ikencecilerin simgesel rnei esat oktay yldrann ldrl haberini kr secdesi ile karlamt. Hapishane srecinde pkk militanlarnn kar direnii ve pkk mitolojisinin daha sonraki dnemlerde kuruluuna malzeme salayan olaylar, bu sreci yaam kiilerin ou nazarnda onur ve kimlik iin yrnebilecek tek yolun gsterenleri oldu. zellikle mazlum doann direnii ve lm tercihi, daha sonra drtlerin gecesi olarak anlan drt nc militann kendini atee verme eylemi, hapishane artlarnda btn tutuklularn muhayyilesinde onur anlar olarak dnlecekti. Bu iki eylem, ikence-direni dngs iinde zel olaylar olarak bir nem tayacaklard, fakat bugn iin geerli asl anlamlarn sonralarnda gelen 15 austos 84 eylemi ile buldular. Btn silahl hareketlerin ezildii, tm trkiyenin susturulduu, geni bir krt kesiminin sresiz bir ikence tezghndan geirildii ve hakarete urad uzun dnemin sonunda bir iaret fiei grlecek ve 84 sonrasndaki btn
7

atlmlarn kayna olan hapishane insanlar, bu fiei bir onur duyurusu olarak kavrayacakt. Uzun sre sonra ilk kez ikenceci-faist devlete sembolik bir darbe vurulmutu. Hapishanedeki tutuklular ideolojik farkllklarna ramen ekseriyetle krda gelien eylemsellii ierideki direnile balantlandrarak dnecek ve kendini dorudan eylemi gerekletiren pkkye angaje bulacakt. mahsun korkmaz liderliindeki 15 austos 84 eylemi, ierideki btn militanlarn ve ayn zamanda btn krtlerin onurunu savunan yap olarak rgt ne karyordu. Gemi dnemde pratik farkllklarn ve teorik tutumlarn deeri bu eylem karsnda kendiliinden ilga oluyordu. Bu dnemi daha sonra yazlm rgtsel dokmanlardan okuyan herkes pkknin kuruluu mitolojisinin bir direni anlats olarak nasl yaplandrldn grebilir. Bu anlatda maalesef 80-84 dneminin hapishane devleti btn tarihe temil edilecek, bylece 80 ncesi dnemin farkllklar silinecek ve bu sayede silahl direniin kanlmazlna ilikin bir meruiyet zemini kurgulanacakt. (Bu noktada, sanrm mitolojinin kuruluu kurulu mitolojisi gibi bir deyii niin kullandm aklamam gerekiyor. yle ki; burada i anlatlar, rgtn sreklilik ve ideolojisini salama almaktan te, btn krt tarihinin yeni batan ele alnd metinler olarak ne kyor. hanet ve dmann hileleri zerinden dnlen bu tarihsel anlatnn farkllat iki nokta var. lki, geri gidilemez ve hakikati aratrlamaz bir gemi zaman anlats olan kawa hikyesi imdiburada yeniden kurulurken oluturulan fark; ikincisi ise, 75-84 dneminde ilk nc kadronun pkkyi btn hile, ikence, aptallk ve ihanetlere ramen zgcne ve basiretine dayanarak kurarken oluturduu fark. kinci kesitteki bilinli ve baarl kurulu, kawa adyla yardma arlan mitik hikye ile kyas zerinden ina edilir. Bu inada; siyasal beceriyi mmkn klan liderlik, dmann hileleri karsnda ayakta kalmay salarken, ihanete kar direniler ve kahramanlklar ise misyonu hatrlatan ar hamle olarak anlam kazanr. Liderliin basireti ve direniilerin eylemi birbirini gerektiren paralardr. Bu anlat, krtlerin gelenekleri ve muhayyileleri iinde daha nce gl vurgular olmayan, yeni sylemsel kodlarla ina edilmitir. krtlerin kadim kltr iinde yer alan anlam dizileri ve armsal etkilerden yoksun olan bu anlatnn sylem ii deerleri ve gndergeleri, hapishanede balayan direnilere atfedilen kurucu rol ve liderin nfuz edilemez aklna/peygamber basiretine atfla kurulmutur. Bu ina, modernite ile karlaan bir pre-kapitalist doulu toplumda kurucu siyasi mhendisliin ilgin bir rneidir.) 80-84 dneminin birinci yapsal yenilii rgt mitolojisinin oluumu ise ikinci yapsal yenilii de bu mitolojinin yaygnlamasn salayan hafzaszlama olgusuydu. Siyasete ilikin hafzann silinmesi, yani 80 ncesinin unutulmas ve bir an olarak deerinin sfrlanmas, ihtilalcilerin ve sonrasnda hibir asker vizyonun anlayamad eyin gereklemesi -muhalefetin bir odaa ylmas- iin daha ncesinde tahayyl edilemez olan bir zemine yer ayordu. Bu dnemin sresiz ikencesi, ideolojik gruplar arasndaki btn farklar silerek herkesi eitliyordu. Gemiin btn farklarn deersizletiren ikenceye muhatap btn militanlar, sempatizanlar ve hatta aileleri; direnenler ve teslim olanlar balnda iki yeni kategoriye yerletirildi. Direnen ve onuruna yeniden kavumak isteyen herkes gidebilecei tek yolu semek mecburiyetindeydi. Bu yolu ise artk pkknin eylem izgisi kuruyordu. 80 ncesi dneminin farklar zerinden kendi yolunu yeniden kurmann maliyeti ise direnie srt evirmek olarak dnlen ihaneti algsyd. Garip ekilde 80 ihtilalcileri daha nce hi kimsenin tahayyl edemedii eyi baardlar; 80 ncesi
8

farkllklarn tamamn silerek, boyun emek veya pkkye katlmak dnda nc yolun maliyetini ykselterek karlarnda yer alabilecek krt muhalefetinin merkezilemesini saladlar. Ykselen yeni muhalefet dalgasnn lideri olan pkk karsnda 80 ncesi aktivistleri, hapishanede yaadklar ikenceden sonra uruna kavga ettikleri farklarn meseleyi kavrayamamak olarak yeniden tanmlayp ounlukla pkkye tbi olduklarn belirterek yollarna devam ettiler. Bu durum, belki siyasal oulluun kaybn anlamamz salyor, fakat baka bir soru da toplumun bu farklar nasl unuttuu ve 84 sonrasnda krt temsiliyetini neden neredeyse tek bir rgtle dnd. Sanrm 80-84 srecinin sihirli bir denek gibi ileyii burada da sz konusu. Bu dnemde yaanlan aclardan sonra krt aileler de kendi ocuklarnn niin kavga ettiini unuttular ya da tufandan sonra mevsimlik rzgarn bir hatra olarak bile deeri kalmamt, hafzay hi hatrlamamak zere bir kuytuya saklamak en uygun zmd. 1985 ylna kadar krtlerin youn olarak yaad blgede gelien milliyeti hatta daha dorusu proto-milliyeti ve sol tandansl rgtlenmelerin hikyesi yaklak olarak buydu. Burada, bu hikyenin iinde srece paralel gelien baka birok dinamiin etkisine dair bir monografi yazmadm. Fakat baka paralel gelimeler dediimiz olgularn dorudan kendilerini merkeze alnarak yazdklar (ya da henz yazmadklar ama aktardklar) hikyeleri de ayn ekilde yeni batan ele almak gerekiyor. Mesela blgedeki naki alarn 25 sonras, 50-60, 60-80 ve 80 sonras dnemlerde geirdii deiiklikler de krt toplumunun deiimi konuulurken zerinde mutlaka durulmas gereken bir meseledir. Bununla beraber ehir ekonomisinin deiimiyle beraber erafn ve yeni ehir sekinlerinin hikyesi, dier taraftan airetlerin krsalda yeniden tanzim ettikleri gleri ve merkezi rant datm ebekesi olarak devletle kurduklar ilikiler de bamsz ve kendi btnl olan olgular olarak, sadece etkilenen deil meseleye etki etmeye alan failler olarak, rolleri teorik dzeyde yeniden tanmlanmaldr. Ayrca dini kltrn kendini yeniden tanmlamaya ve kurmaya niyetli bir giriim olarak hikyesi, zel bir rnek olarak hizbullah deneyiminin oluum sreci, genel bir resim karmak istiyorsak nce bamsz bir hikye olarak yerini bulmaldr. Bamsz hikyelerin nemi uradan geliyor ki, son yirmi yldr krt meselesine ilikin konuulan her noktada krt toplumunun iindeki btn aktrlerin tavr ve tutumlar merkezi konumda bulunan pkk hareketine tepki ve katlmlar zerinden tanmlanyor. Oysa toplumun iinde yerleik bulunan bu elerin her eyden nce bir benlik alglar-dnya tasavvurlar ve kendi enerjileri ile varlklarn devam ettirmeye ynelik bir abalar var. Bilhassa pkk retoriinin savan taraf olarak belirleyici dil olmas nedeniyle, devletin kulland sava dilinin icbar edici etkisinin de katksyla, toplum ii her salnmn pkk ile ilikisi, kartl ve yandal zerinden dnld bir dnsel iklime erdik. Aslnda bir kanaat olmaktan ziyade bir arzu olarak ileyen-yaylan bu hegemonya karsnda teorik tutarlla ermek iin nce hikyeleri bamsz olmasa da en azndan kendi-merkezli olarak kurmak, ardndan bir kyas ve karlatrma srecine tbi tutmak daha yararl olacaktr. nk bu sre kendi hikyesine gmlm bir dil karsnda yan banda nfuz edemedii bir dnyann var olduunu anlatma imkn da verecektir- sadece teorik bir aray olmas nedeniyle deil daha ok toplumsal gereklie uygun bir siyaset tarzna da yol aabilecek olmas nedeniyle. 4.
9

85e kadar olan srece dair yukarda anlatlan hikye nasl oldu da toplumun tamamn etkisi altna alan bir hegemonik belirleyicilie ulat. Bunu bilmek sanrm artk o kadar da zor deil. Uzun yllar ihtilalin etkisinin ksa srede geecei dnld. Askerin korkutucu glgesinin btn trkiye sathna sindii ve hibir enin ona kar kmayaca yerleik bir kabul olarak iledi. 80 sonrasnda sahilik atfedilemeyen sol gerillaclk oyununun byk oranda bittii ve ksa srede normal bir siyaset iklimine dnlecei tahmin ediliyordu. Fakat bu tahmin krtlerin meskun olduu blgede pek tutmad. 25 sonrasnda birka kez belinin krld dnlen krt muhalefeti, trkiye kamuoyunun uzun sre hi haberinin olmad ikence sreleri ile kendine dair yeni bir kef macerasna uzanacakt. ehirde krlan kk apl gerilla oyunlarndan farkl olarak daha nce grlmemi ekilde geni krsal corafyay ok iyi kullanan bir rgtlk ortaya kt. Tanmad bir corafyann iinde askerin baarszlna karn; tarihsel olarak kaaklk faaliyeti ile airet gezerliinin mirasn devralan, konvansiyonel orduya kar apnn farknda ve iyi aamalandrlm, vurucu bir krsal militanlk, nceki dalgalara nispeten devleti uzun sre oyalad. Bylece en uzun zaman dilimine ve en geni corafyaya yaylm plebyen bir isyan dalgas devleti asker adan git gide aresiz brakrken buna kar zellikle hkmetler tarafndan basn zerinden meseleyi 80 ncesi ile benzetiren nemsizletirici bir sylem iletildi. Fakat dier taraftan asker baarszlk devlet tarafnda yeni bir hn kltr retecekti. htilal sonrasnda hesap sorulamaz bir makama eren askerler zellikle bir an nce bu isyan bir sonuca erdirmek istiyorlard. Aksi takdirde bu dalga ehliyetlerini sorgulamaya aacakt. Bu endie, isyan bastrma yntemleri asndan kontrolszleen ve aslnda ne yaptnn pek de farknda olmayan askerlerin yeni bir iddet dalgas ile militanlardan ziyade halkn zerine gitmesine neden oldu. Bir trl ele geirilemeyen, geni bir corafya iinde nerden kt belli olmayan ve daha sonra aniden yine yok olan, sran ve kaybolan militanlar, asimetrik taraf olmann btn imknlarn ok iyi kullanyorlard. Bunun karlnda asker 87den itibaren bir taraftan corafyay insanszlatrarak, bir taraftan halk iinde ki destekleri kurutmaya ynelik imhac bir taktik izleyerek meseleyi halledebileceini dnd. Oysa olup biten zorun rol tezinin ilemesiydi. Halk tank olduu devletin zoru ile bu zor karsnda bir trl ele geemeyen fakat yan banda biten gerilla zoru arasnda kendi istei ile bir tercih yapma noktasna giderek yaklayordu. O yllar iin grnen devrimin hzlandyd. Tabii ki bu srete gelien kitlesel gler ve ikence meseleleri tercihi abuklatrmaa gayet uygundu. Daha nce hi tanmad ekilde gle btn hayat alt st olan byk bir ynn yaam alan deiirken, ayn zamanda bildii retim tarz ve ilikilerinden de kopuyor, ekonomik bamszln ounlukla kaybediyor, yerletii yeni koullarda mahremiyet kalplar krlyor, yoksullama ve yoksunlama denilen eyi yayor, aile ii roller istikrarn kaybediyor ve sarslyordu. Bu artlarda hayata ve dnyaya ilikin tasavvur ve ynelimlerin deimesi ilk nesil iin olmasa bile ikinci nesil iin kanlmazd. Ayn zamanda ilelerde ve ehirlerde akrabalarnn bu macerasna tanklk eden kesimler bu maduriyetin faili olarak iaretleyebilecekleri bir oda gayet rahatlkla tanmlayabiliyorlard. Btn bu resmin tesinde hl ikenceci devletin asker glerine darbe vurabilen gerillalar, zihinlerde nce biraz mtereddit daha sonra hak sahibi olarak temsil noktasna tanacakt.

10

/Temsiliyet atfnn glenmesi ile beraber zgveni pekien rgtn iinde paralel bir sre olarak eitli tartmalar da geliti. Benzer birok rgtlenmede olduu gibi burada da liderlik ekimesi, gruplamalar, ideolojik sahihlik tartmalar gndeme geldi. Savaa ve rgtn ileyiine ilikin karar alma sreleri ve hiyerarinin meruiyeti, rgtn byme eiklerine denk gelecek ekilde dnem dnem tartld. Bu tartmalarn hepsi liderin gl karizmas ve retorik ustal sayesinde rgte zarar vermelerinin nne geilerek etkisizletirildi. Bizzat calann bu farklarn tasfiyesi sonrasnda kodlandrd hliyle objektif ajan, hain, tasfiyeci ve benzeri tanmlarla farklar zerine tartma yrten yelerin tecridi veya tasfiyesi saland. Bu tanmlarn rgt kltr iinde ileyii nedeniyle ad bu ekilde konulmu birinin rgt taban nezdinde dinlenebilirliinin imknsz olduunu rahatlkla syleyebiliriz. Tecrit; ou zaman cezalandrma ile beraber ileyen bir sre olarak kiinin onurunu krarak nderlie yeniden n artsz tbi olmasn amalayan bir mekanizma gibi grnyor. Buna karn tasfiye; rgte kar su ileyen militann, btn rgtsel alanlardan ve rgtn hkim olabildii toplumsal alanlardan geri dnsz ekilde karlmas demekti. rgte katlm bir yenin illegalite koullarndan geri dnnn hem yasal hem moral artlarda zorluu da dnlrse bu geri dnszln lme edeer olduu rahatlkla ngrlebilir. Tecritin ve tasfiyenin rgt kamusuna duyurularak iletilmesi, etki gc ok yksek bir cezalandrlma mekanizmas olarak liderlie potansiyel itirazlar iin n alc bir ilev grmesini salad. Buna zeletiri mekanizmasnn pratik ileyii de eklenirse uzun vadede calann yerine talip olabilecek kimsenin rgt iinde niin grnmedii anlalabilir. calann 99daki tutuklanmas sonrasnda devlet el altndan biraz da byle bir sreci tetiklemeye alt veya bir i atma bekledi. Fakat btn giriimler, kendini liderine mecbur hisseden rgtn liderin roln yeniden teyit etmesi ile neticelendi./ Blgede yrtlen savan komuta kademesinde siyasileri etkisizletiren askerler, bu savan trkiyenin siyasal merkezi zerinde hakimiyetlerini srdrmek iin gayet elverili bir ara olduunu fark ettiler. Askeri kontrolszlk ilk olarak belki aresizlik grntsn kapatmak zere gayriirad bir tepkiydi, fakat bu tepkinin ileyii 80den itibaren mutlak hakimiyete dair hesap soracak hibir failin cesur atlmnn ortada grnmemesiyle beraber askerlerin zihninde de yava yava yeni bir lke ynetimi konseptinin olumasn salad. 1993e giden sre bu konseptle olutu. Savan efendileri olarak askerler, bu srete tarzn ve taktik becerinin sorgulanmasna neden olacak her trl bilgi yaylmn nlerken 2000li yllarn bana kadar savatan doan rantn ve iktidar ilikileri dzeninin devam iin fiili durumda trkiyenin btn politik ikliminin terre angaje srekliliini de korudular. Beri taraftan 90l yllar pkknin ehirlerde kitlesel eylemleri organize edebildii, militan kadroya katlmnn st dzeye kt yllard. Devrimci halk sava-serhildan syleminin gerekliinin dnya kamuoyunun gznde doruland bir dnem yaand. trkiyenin uluslar aras arenada zor durumda kaldna tank olduumuz bu dnemde ayn zamanda krt meselesinin btn lke enerjisini sourabilecek kudrette, askeri iktidarn devam iin bir ara olarak kullanldna tank olduk. 60-70li yllar itibaryla trkiyede kurulduu sylenen gladio benzeri rgtlenmelerin en muktedir olduu dnem, ilgintir ki bu dnemdi (ayn dnemde benzeri rgtlenmeler btn dnyada devletler eliyle tasfiye ediliyordu). 5.
11

avrupaya mlteci veya ii stats ile yerlemi krtlerden alnan destek ise ortadoudaki devletler sisteminin atmalarndan yararlanan rgte nc bir uluslararas ard-alan kazandrd. Benzer btn rgtlerde grdmz gibi asl faaliyet alan olan devletin topraklarnda illegalitenin snrlar nedeniyle yaad daralmalar ve tkanmalar karsnda gerektiinde ekilip nefes alabilecei bir ard-alan ihtiyac pkkde de vard. Bu ard-alan ilk olarak 80 ihtilalinin hemen ncesinde lider kadrosunu karma becerisi gsterdii suriye idi. Daha sonra, 1915li yllarda ubeydullah nehrinin destek bulduu ve70lerde molla barzani liderliindeki hareketin gl olduu, rak snrlar iinde kalan blge ard-alan olarak kullanld. Bu ikinci ard-alanda nce iran-rak sava, daha sonra amerikann saddama mdahalesi ile doan kontrol boluu rgte gl bir cephe gerisi lojistik destek merkezi salamt. nc ard-alan ise avrupada ortaya kacakt. Bu ard-alan, aslnda ihtilalin hemen sonrasnda siyasi mlteci ylmas nedeniyle daha nce de vard fakat rgtsel bir merkez olarak belirmesi iin 90l yllarn ba beklenecekti. avrupada mlteciler eliyle oluan rgtlenmeler arasnda 80 ncesi farklar uzun sre korundu hem sol gruplar hem krt gruplar arasnda. Buradaki krt nfusun pkknin hegemonyasna tutulmas iin savan ykselecei 90lar beklemek gerekti. Zamanla uzaktaki lkede pratik liderlii stlenen rgt olarak pkk, avrupadaki krtler arasnda moral destee en fazla kavuan rgt oldu. Bu moral destek eliinde rgtsel ileyi iddet dozaj pek drlmeden avrupaya da tand. rgt kltrnde ikin olan iddet eilimi, zamanla buradaki dier krt ve sol rgtlerin faaliyet alann daraltan bir ilev grd ve bir sre sonra da avrupal devletlerin aleyhine ileyen ve avrupada geerli hak eylemleri iin meruiyet snrlar dna kan bir eilim gsterdi. avrupada sk sk polisiye takibe maruz kalmasna ramen diplomatik bir ilev gren kitlesel eylem paralelinde propaganda sreleri, rgte kalc yeni bir merkez, farkl bir ard-alan daha kazandrd. Uzun vadede avrupa etkisi (kltrel etki ve siyasi bamllk) olarak dnlebilecek baka bir eilimin rgt iinde u gstermesi bylece mmkn oldu. Diaspora krtlerinin hareket iin vazgeilmezliine ramen muhtemelen avrupadaki krtlerin batl topluma eklemlenme zorluu da dnlrse bu etki hlihazrda calann batl yaam tarzna kartl nedeniyle zayf bir konum tutmaktadr. (Btn ard-alanlarn, ulusal veya uluslararas sistemde meruiyet sorunu yaayan hareketlere ynelik lojistik, istihbari ve stratejik bamllk reten doas da pkknin geliiminde-farkllama evrelerinde gz ard edilmemesi gereken baka bir meseledir.) 93ten sonra devrimci halk sava denen kurgunun amalanan rgtsel etkinlii kuramayaca anlalsa da bu toplumsal muhalefetten yararlanabilmenin baka bir yolu belirdi. Krsal savan snrlarnn fark edildii noktada ehirde kitlesel hak talebi eylemleri zerinden devleti sktrmann diplomatik kazanlar asndan daha makul olacann farkna varan pkk, eylemlerin gcn kavrayacakt. 95ten itibaren hareketin enerjisi byk oranda ehirlerde kendi siyasi rollerini icra etmeye balayan genler, kadnlar ve ocuklardan oluacakt. Sokak eylemleri kiilerin hn ve yaslarn yaamalarn ve siyasi rollerini kefetmelerini salayacakt. Bugn itibariyle de gerillann siyasi merkezdeki rolne talip olabilecek tek aday, bu kitledir - nderliin garantrlnde yryecek aamal bir eylem plan eliinde, militan kadronun geleceine ilikin teminat olabilecek tek gvenilir odak olmas nedeniyle. Bu kitlesel eylemlerin gc rgtsel yap zerinde kendiliinden bir rasyonelleme basksnn kurulmasn da salad. nderlik kurumunu tek bana temsil eden calan, bu basky youn
12

ekilde hissetti ve 90l yllarn ortas ile beraber ideolojik ve stratejik dnmn de liderliini yapt. Kadnlarn hareket iinde gerek ehirde gerek krsal militan kadrolarda eylemsel enerjisi daha nce krt toplumunda hi rastlamadmz yeni bir kodun ilemesini salayacakt. 95 itibariyle daha da grnrleen srete kadnlar calann tanra rol zerinden yapt mitik tanmlama ile sahneye dahil edildiler. Olunu kaybeden annelerin yer ald ehir eylemleri ve gerilla olarak ne karlan gen kadnlar iki farkl rol oynadlar. Kadnlar, anne olarak geleneksel kodla daha uyumlu bir rolle meselenin kamu tarafndan anlalabilmesini salayacak insanilie vurgu yapan bir ilev grd. Bu rol, ocuklarn kaybeden kadnlarn ounlukla kendiliinden talip olduu bir rold. Bununla beraber zilan adl kadn gerillann intihar eylemi ile somutlaan, rgt-ii gndemlerde adanmann katksz hli olarak tanmlanan dier bir rol modeli gelitirildi. calann retorik balaycl ile tanra olarak kodlanan bu rol, kadnn mutlak zgrlne kavutuu, kendini ataerkil dzen karsnda hibir dayanaa ihtiya duymadan yeniden kurabildii, ilhamn nderlikten alan ve adanma niyeti ile sadece nderlie bal olarak tantld. Bu rol ile tm tarihsel geliim modellerine fark atldna dair rgt iinde bir alg gelitirildi ve zgrletiren nderlik olarak calann rolnn bir kez daha teyit edilmesi saland. Aslnda bu irrasyonel-anakronik kurgunun altna bakldnda, kadn-erkek mahremiyetine dair geleneksel tutumun ultra-modern olduu iddiasndaki rgtsel sylemde bile ilemeye devam ettii grlebilir. Burada muhtemelen savan fiziksel gce dayal hiyerariyi mecburi klmas karsnda rgt iinde kadn militanlarn korunmasna ynelik bir taktik altrlmaktadr. Fakat tanra kodunun ehirlerde eitimli gen kuak iinde bulduu karlk, bundan farkl olarak geleneksel kodlarn ve alglarn tahribine yneldi. Bu da bildiimiz btn modernleme hikyelerinde kadn algs zerinden yryen atmalara eklemlenecek yeni bir hat oluturacaktr. 1990-2000 dnemi, pkk asndan savan teknik snrlarnn fark edildii, devrimci halk sava retoriinin ve pratiinin ilerliinin test edildii, karlkl olarak zor rollerinin snand, rgtn krt siyasetinin tartmasz ana aktr hline geldii, parlamenter siyaset ve ittifaklarn denendii, basn yolu ve sivil toplumcu giriimlerle sosyal tabann rgtlendii ve siyasal kitleye dntrld yllard. Bu adan rgtsel kltrn oluumunun ana izlei biraz da burada aranmaldr. Kurulu dnemi itibariyle pre-kapitalist bir toplumda modern bir rgt kltrnn oluturulmasn salayan izleri grebilsek de rgt sylemi ve mesajnn kitlelerce almlanp tercme edilmesi ve yeniden oluturulmas, hatta bu kltrn beeriolmayan /akn armlar ve kodlarnn kendi bana ilemeye balamas; atmalmyas korkunefretatma dngsnn etkisi altnda zellikle 90-95 aralnda gerekleti. 1990-2000 aras srecin yeni bir zellii, savaan gerillalarn youn atma ortamnda ok sayda ve ksa srede lmleri ve onlarn yerini dolduracak yeni gerillaya katlm dalgalar eliinde, rgtsel yapnn bir sava makinesine dnmesi oldu. rgtsel yapya katlan, hntan beslenen ve onurunu savala kazanmak isteyen acemi militanlarn okluu (bu militanlarn politize edilmesi sanld kadar kolay deildi), askeri baarszlk karsnda btn devlet kadrolarna yava yava yerleen hn kltrnn rgte de sramasna neden oldu. Yeni militanlarn ortalama eitim dzeylerinin dkl, rgtn lksn kolay
13

kabul etseler de ideolojik kodlarna ve rgtsel hiyerariye yabancl, ihtilal sonrasnda yaadklar iddet ve bu iddet ortamnda byyen krsal kkenlilerin rgt iinde basknl gibi nedenler hn kltrnn rgt iinde yaylmasn kolaylatrd. Bu ortamda lmler doallatka, asker ve gerilla arasnda atmalar hibir snrlaycnn olmad serbest bir oyun dzeni gibi ilemeye balad. Oyun iindeki taktik beceri ve stnlkler ayn zamanda rgt iinde ykseli imknna dnt. (Bir militann buradaki ykseli erisini sonlandracak sadece iki mekanizma vard; lm ya da nderliin zeletiri talebi.) Neredeyse rgtten bamsz olarak ileyen kendi-iin sreklilik arzusuna dnen sava makinas hikyesini durduran ey, kitlesellemenin basksyla gelen ve rgtn lideri ynetiminde srdrlen rasyonelleme (burada rasyonellemeden kast; atmann uzun vadede srdrlebilir dzeye ekilmesi, sava-siyaset arasnda dengenin oluturulmas, rgtn kurall ileyen bir kurumsallk grntsne kavuturulmas ve siyasal bir aygt olarak toplumsal alanlara nfuz edecek bir birikime hazrlanmas, gndelik hayatta ileyebilecek nidari teknikerliin oluturulmas ynnde ynetim dzeyinde hissedilen ihtiyacn gerektirdii deneme ve karar srecinin alabilmesidir) izgisiydi. Fakat zellikle 93ten sonra bu rasyonellik ile kendi-iin sava arzusu arasnda sk sk kartlklar olutu. ki izgi kiilerden ve rollerden bamsz olarak birbirini srekli geriletmeye alt. Kamuoyunda zaman zaman i-tartma/btnlk yokluu gibi grnen mesele buradan kaynaklanyor. ki izgi/refleks, rgtn tedirgin olduunda kendini savunmas ve sonrasnda sava srdrlebilir bir alt eie ekme basks eklinde ileyerek rgtsel gcn uzun vadede korunmasn salad. mha ve tasfiye diye tanmlad d koullar karsnda rgt uyum becerisini bu iki izgi/refleksin nbetlee deiimi sayesinde korudu. Fakat yine de savan sonucu olarak asker ve gerilla tarafnda edinilen statlerin kayb gibi bir tehlike belirdiinde, daha nce rneini grdmz gibi, sava arzusunun oluturduu fiili durumlarn aamal rasyonelleme izgisini ok fazla gerilettiini hatta ok gl olduu dnlen liderleri bile kendi niyetleri hilafna kararlar almaya ve savaa katlmaya zorladn biliyoruz. Ayrca geni krsal corafyada saha ekiplerine hakimiyetin zorluu dnldnde merkezi rasyonelleme abalarna, pragmatik taktik farkllamalara uyumda bir gecikme yaanmas da gayet olas ve bu uyum gecikmeleri, rgtsel merkezin hamlelerini sekteye uratabiliyor. Sava makinesinin kendisi iin rasyonelleme izgisine kar gelitirdii diren potansiyeli yannda, iradi olmayan uyum gecikmeleri de rasyonellemeyi salayan ak/gizli/aracl siyasi mzakere srelerinde gven yitimine yol aabilmekte ve sava arzusunun hakim ileyen olmasn salayabilmektedir. 6. Hikyenin bundan sonras aslnda herkesin kafasnda rahata kurulabilecei kadar yakn dneme ait bir mesele. Hikyeyi buraya kadar getirirken kastm, rgtsel kltrn olutuu artlar yeniden tanmlamakt. Bata da sylediim gibi bu hikyeyi kurarken gemite okuduum ve bugn birouna ulama imknm olmayan yaynlarn aktard yzlerce olay ve hakllk anlatsndan yararlanmaya altm. Muhtemelen benim zihnimde izini brakm olay ve metinler, artlandm okumalara uygun bir bileimle buradaki anlam buldular. Baka bir ekilde de hikyeyi kurmak mmkn ve muhtemelen ayn olaylar bilen baka birileri
14

hikyenin omurgasn farkl ekilde kuracaklardr fakat mesele kurulan hikyenin geleceimize katksnn ne olacadr. Ben bu hikyeyi kurarken nmzdeki sreci zorlayacak yapsal dinamiklerin, kltrel tortularn ne olduunu anlamay salayacak bir zemin oluturmaya niyet ettim. Buraya kadar bir rgt olarak pkknin oluumu ve buradaki geliim yolu ve koullarna deindim. Fakat elbette ki d koullarn etkisi gayet fazla. trkiyede hakim sylemin gnah uzaktaki dmana ykleyerek iin iinden kma ynndeki gayreti olmasayd baka bir yolu tercih edebilirdim. Bizim olan bir meseleye ilikin byle bir tavrn yaygnlamasnn nedeni, sanrm kendimize ait bir sorunu zecek kudrette olmadmza ynelik rtk kabullerimiz. Oysa tam da d politika vizyonunda klasik statkocu tutumunu terk eden ve enverden sonra ilk kez zgvenini kazanan trkiye, bugn itibariyle uzun vadeye yaylsa bile kendi eliyle meselesini zmeye ynelebilecek bir eie de gelmi durumda. Eer bu ynde gelimeler olursa biz de meseleyi son yzyla hapsolmu bir tarihsel bakla dnmekten vazgeebilme koullarna erebiliriz. Bunun yerine; bir tarafta kafkasya ile basra krfezi arasnda, bir tarafta akdenizin dou ve gney ky yerleimleri ile irann derinliinden afganistana kadar uzayan geni bir corafi sreklilik iinde, uzun sreli tarihsel yaplar ve krlmalarn kuatcln da grerek krtlerin hlini dnmeye balayabiliriz. Nihayetinde bildiimiz yaklak bebin yllk tarihsel sre iinde bugn krtlerin yaad corafyada yaam olan krtler ve onlarla beraber/onlardan nce meskn bakalarnn bu geni kesintisiz corafyann tamamnn ortak varisi olduunu dnebiliriz. imdi de krt toplumunun genel kamusuna baaryla aktarlm sylemin sahibi, bugn iin krt milliyetiliinin tek ve yerine bakas konamaz temsilcisi olmay baarm ve ayn zamanda savan taraf olan rgtn i dinamik ve ileyileri hakknda atladm notlara dnmek istiyorum. rgt ii kltrn anlalmas iin ncelikle illegalite koullarnn etkisi hesaba katlmaldr. Yasal adan meru olmayan siyasi birlik ve eylem srecindeki btn rgtlenmeler doal olarak bir gizlilik erevesi iinde yrtlr. Devletin nfuz etmesini engellemek iin bilgi ve haber alarnn gvenli olmayan kiilerden korunmas ihtiyac ayn zamanda militanlarn kendi balant dizisine de asla hkim olamamasna neden olur. Yeni bir ye ancak adanma ve adanmann ispat yolu ile oluturulan gven sayesinde bu aa dhil olabilir. Hibir yenin btn balantlarn bilgisine sahip olamad bu iliki ann kontrolnde sklkla pheler belirebilir. phelilerin snanmas, gizli rgtlenmelerin kendini korumaya dair en temel refleksidir. pheli balantnn sadakati denenir veya yarglanrken aslolan sulamann ispatlanmas deil kiinin kendini temize karabilmesidir. Genelde bu tr durumlarda pheli kii gizlilik nedeniyle zaten kendini temize karacak aralardan yoksundur. Bu noktada sorgusuz itaat, rgte sadakatin teyidi iin tek yol olur. Kendini koruma arac olarak ngrlen bu ileyi aslnda onu ayn zamanda saldrya ak klar. Kar istihbarat ve ynlendirmeleri zemez hle gelinir. Benzeri baka bir gizli rgtlenmeler ya da ou zaman devletlerin istihbarat rgtlenmeleri bu zaaf kullanarak iliki kurulabilen bir balant noktas zerinden rgtsel karar srelerine szmaya alr ya da aa att bilgi paracklar ile rgt mekanizmasn kendi lehine ynlendirmeye alr. Bizim amacmz asndan burada nemli olan ak-meru siyaset srecinin dna dm bir rgtn bu mdahaleler karsnda
15

ideolojik dorultusunu ve eylemsel nceliklerini ne denli kendi iradesiyle belirleme ans bulunduudur. Geni tabanl rgtlerde kitlenin rgte uyum basks istihbari angajmanlarn etkisini minimize edebilir fakat nihayetinde sava makinesi olarak ileyen bir gvde varsa, uzun sreli sava ortamlarnda ideolojik ereve mphem bir karakter kazanm ve lojistik bamllklar olumusa kitlenin rasyonelleme basks da alt edilebilir ya da maniple edilme tehlikesi tar. Bu nedenle bugn karmzdaki militan kadronun her zaman gereke kld nedenlerle eylem srecine gemediini dnebiliriz fakat bu dnce olsa olsa rgtn sreklilik iin ihtiyalarnn somut analizine dayanmaldr. pkknin oluum sreci itibariyle bu gizlilik kltrnn gl basks altnda olduunu biliyoruz. Bu nedenle muhalif kurulu anlatlarnn ounda karmza gelen mit tarafndan desteklenme hikyesi veya calann ben miti kullandm sav da snanabilir deildir. Bizim amzdan nemli olan bugn itibariyle ehirdeki balantlarla kurulup nce krsal militanla dnen, 95 sonrasnda ise ehre hkim olmaya alan bir a kurmaya niyetli pkknin i kltrnde gizlilik meselesinin ne tr davran kalplar oluturduudur. Szma/dmann ierme korkusu srekli olarak teyakkuz hlinde kalmay getirirken buna karlk gl kanaatlerin olutuu anda szma tehlikesine infazla karlk verilmesi btn benzeri rgtlerde olduu gibi batan beri temel kuraldr. Bu ileyi fln, ira, fk vb. btn rgtlerde geerliydi ve illegalitenin genel bir kural olarak ilemiti. Fakat bu kural iledii her yerde oka haksz sulamann merulatrlmasna da zamanla gereke oldu. rgt ii hakimiyet araylarnda ya da grup ekimelerinde rakibini alt etmenin en kestirme yolu ajan veya hain ilan etme eklinde iledi. rgt ii ekimelerden galip kmak isteyen taraf rakibini, itibarszlatrma veya eytanlatrma amacyla sklkla bu ekilde icra edilmi rnekler zerinden gelien korkuyu kulland. Bu ileyiin aktivize edildii durumlarda infaz gerekletirilmese bile itibarszlaan grup/kiinin sempatizan kitle zerinde etkin olabilmesinin btn yollar da kapatlm oluyordu. pkknin i srelerinde bunun nasl ilediini tam olarak bilemiyoruz nk bu bilgilere eriebilme imknlarmz yok. Fakat rgtten ayrlan mltecilerin hikyelerinden rendiimiz kadaryla rgt iinde muhaliflerin dmanlatrld ve ska infaz edildiine ynelik izler var. Bu nedenle unu rahatlkla syleyebiliriz; itibarszlama ve hain olarak infaz korkusu ou militann rgt kamusuna demokratik-iradi katlmn tkamtr. Belki hakikat komisyonlar bu bilgilerin de aa kmasn salar. 7. rgt ii kltrn nemli baka bir esi de zeletiri mekanizmas. Bu mekanizmay bir hakimiyet teknii olarak en iyi kullanan rgt bildiim kadaryla pkkdir. Militanlarn ideolojik/siyasi olduu belirtilen eitim srecinden itibaren srekli bir terbiyeye tbi tutulmas, zeletiri zerinden kiinin kendi ahsiyetine ynelik hrnlnn kkrtlmas ile mmkn olmutur. Bu icat edilen bir mekanizma deildi, 70ler itibariyle bir arnma mekanizmas olarak sol rgtlerden miras alnmt. Btn kiilik zerinde hak sahibi olduuna kani olan modern ideolojinin pre-modern bir kltrel iklimde hibir zgrle yer brakmayan ileyiinin mkemmel bir rnei oluturuldu. Militann katld rgte balln sunmasn salayan bu mekanizma, rgt anlayarak bilinli-iradi bir tercihle orada bulunduunu dnmesini salayan, kendi kimliinin kurucu kaifi olmasna sevk eden bir zellik gsteriyordu. Fakat bu pozitif grnen sonula beraber yoksunlatrc etkisiyle de
16

militann toplumsal balarndan kopmasn ve kendi toplumunun kleletirici olduu dnlen zelliklerine hrn bir saldryla dman kesilmesini salyordu. Militann bu mekanizma araclyla rgt kamusuna kendi benliini dntrecei ynnde sz vermesi, kltrel bagajn boalttn ikrara ynlendirilmesi, ayn zamanda geleceini rgtsel yapya feda etmesiydi. deolojik kiiliin kuruluu ve yoldalarn birbirini karlkl eletirel srelerden geirmesi ilk bata gl bir z-dnm faaliyeti gibi grnyor. Fakat bu mekanizma hiyerarinin ok gl olduu, nderliin mitik-tanrsal bir rol ile tanmland bir rgt kltrnde farkl bir etki yapmak zere de iledi. zeletiri, pkk kltrnde uzun sre boyunca nderliin retorik stnl karsnda mntesibin kendini tahkir ederek deersizletirmesini salad ve kuruculuk roln tek kiiye mahsus kld. En kk hususiyet arznn, kiilik temsilinin kendini gsterme ihtiras zerinden tanmland rgt kltrnde kurumsal srelerde hak ve unvan talebi olmayacak sanld ama herkesin kiiliinin hrpaland bir ortam ters bir etki yaparak durumun farkllama ihtimali karsnda edinilen statlerin kayb korkusunu besledi. Bu da zellikle yelerin stratejik bir deiim gerektiren artlardan rkmesini salad. zeletiri mekanizmasnn baka bir ciddi etkisi de rgt iinde tehlikeli addedilen her farklln silinmesiydi. zellikle moral etkisi ok gl olan ihanet sulamasnn ciddi bir risk olarak belirdii her sorgulama/ zeletiri talebi muhatabn yeniden sadakatini ispatlama eilimini glendiriyordu. Bu mekanizmann genel ileyiinin oluturduu eilim inisiyatif kullanma iradesinin rgt iinde ciddi ekilde trpanlanmas oldu. Lidere bamll glendiren bu durum zeletiri alacak nihai organ olarak liderin yokluunda sava makinesinin hzlanmasna neden olabilir. Btn gizli rgtlenmelerde kapal devre bilgi ak diyebileceimiz bir iletiim a hkimdir. Bir militann gizlilik ortamnda ulaabilecei haber ve bilgiler ancak kendi iliki dizisine nfuz eden veya aktarlan girdilerdir. Bu haber ve bilgilerin kk grup iinde yorum ve kodlanmas doal olarak bir dnm srecine tbidir. Birbirini belirleyen yorum ve kodlama dizileri zamanla olutuunda, farknda olmadan ayrmalara zemin hazrlanr. Bununla beraber gizlilik ortamnn a deikenlikleri farkl alarn birbirine kesintili de olsa demesine, zlmesine, yeniden iliki dizisi kurmasna neden olurken rgt iinde bir ortalamann hkim olmasna da neden olabilir. Ama yine de uzun sreli gizlilikler, rgtn irade ve isteine uymasa da rgt iinde birbirinden ksmen kopuk veya birbirine nfuz edemeyen alt-kamularn olumasna neden olabilir. Bu kopuun ifade edilemeyen bir irade ile yrtld durumlarda vardr ki, bu halde bizzat gizlilik kurallar alt-kamu oluturmay ve farkllamay besler. llegalite artlarnda gizlilikte ustalaan militanlar bir sre sonra bu becerilerini rgt iinde oluan farkl hizipleri korumak iin de kullanrlar. Aslnda byyen ve geni bir toplumsal tabana dayanan gizli/ak btn rgtlenmelerde toplum-ii farkllklarn tanmas, uzmanlamalar ve ideolojik farkllamalar yoluyla oluan gruplamalar grlr. Bu gruplamalar ayn zamanda himaye ve korunma ilevi grecek ekilde takm ilikilerine de yol aar. Bugn pkknin militan kadrosu iinde benzer gruplama rneklerini grebiliyoruz. rgt liderinin mdahale etme ve denge kurabilme gcne bal olarak bu gruplamalar btnl bozmayabilir fakat organik bir yap olarak rgtn ayn anda farkl ve zt reflekslerle almasna da neden olabilir. Mesela bugnlerde trkiyede konuulan bir konu
17

olarak, militan kadro iinde suriye kkenlilerin etkisi dnlebilir. trkiye ve suriye koullarnn farkll ve her iki lke de krtlerin gelecek ufuklar ve mitleri dnldnde, suriye kkenli militanlarn ortada kalmamak iin etkilerini arttrmaya ynelebilecei ve sava arzusu- bar abas arasnda bir gerilimi beslemesi gayet normaldir. Sadece bu olgu bile meseleyi zmek isteyen bir aktrn ufkunun trkiye ile snrl olmamas gerektiini gstermeye yeterlidir. Ama sanld gibi bu gruplamalar zerinden bir i atma karabilmek de ok kolay deildir. nk rgt ii ekimenin taraf olmasna ramen her grubun dierleri ile kesitii alanlar ve birbirine bamllklar vardr ve zaten bu nedenle hl birleik bir yap olarak kendini koruyabilmektedir. Yine silahl veya gizli bir rgtn temel harc olan sadakat duygusu d mdahaleler karsnda btn eilimleri bastrarak ileyebilecek bir etkinlik kurabilir. rgt ii gruplamalar, ayn zamanda ierde hakimiyet alanlarnn ayrmasna neden olur ounlukla. Bu ayrmalar ciddi bir stratejik hat deiiminde alt gruplarn birbiri karsnda temsil ettikleri eilimlerin etkisiyle farkl reflekslerin ilemesini salayabilecei gibi zellikle ard-alan diye tanmladmz blgelerde ulusal veya uluslar aras kriz sreleri belirdiinde farkl partnerlerle ok seenekli taktik oyunlara yol aabilir. rgt ii alt gruplarn gl balantlar aramas karlnda gelien angajmanlar her zaman ideolojik-stratejik ncelikleri de belirleme etkisine sahiptir. Buna bal olarak dier alt gruplarla rekabet iinde deiimler de mmkndr. Tabii ki kriz sreci ard-alandaki genel hakimiyet oyununun sonucunun kestirilmesini nasl imknszlatryorsa rgtsel angajmanlarn sonucunu da belirsizletirir. Son dnemde arap lkelerinde balayan isyan dalgas buralardaki iktidarlar dntrmeye veya krize tamaya devam ederken suriye ve rak ard-alan olarak kullanan pkk ve rgt ii alt gruplar, muhtemelen kriz artlarn lehine evirme ynnde hamleler yapacaktr fakat bu hamlelerin sonucu u anda ngrlebilir gibi deil. 8. rgtsel yaamn bir militann hayatna katt temel deerler ve bu deer duygusunun sreklilii arzusu, rgtn bir yap olarak korunma refleksi ile bir kii olarak militann ynelimini birletiren noktadr. Deerini ve anlamn rgtn kendisine salad rol ile tanmlayan bir militan, arzusunu rgtsel sreklilik iinde karlayabileceinin bilincindedir. rgt, temsilcisi olduu halkn militana simgesel-sosyal deer atfetmesini salayan zeminin koruyucusudur. rgtn tannd fakat temel belirleyici olamad, rakip siyasi akm/kurulular ile yar ve tartma iinde olmasn gerektirecek bir ortam, militann sadece statsn deil bugne dein allagelen rgt ii kamuda yceltilen simgesel deerini de tartlabilir klacaktr. Adanma ve fedakarlk zerinden kodlanm bir yaam tercih etmi olan militanlar, normalleen ve silahtan arndrlan bir kamuda da simgesel rantn srekliliini talep edecektir. Fakat siyaset ayn zamanda deer ve simgelerin de tartmaya ald bir alan olarak ileyecektir. Bu nedenle; savan taraf olarak hayatlarn srdrdkleri dnemde militanlarn hi karlamad deer yitimi tehlikesi, gl bir sezgi ile tedirginlii arttracak ve bar srecinde ilerlemeyi tkamak zere srekli olarak sava refleksini kkrtacaktr. Hatta, btn benzer bar sreci rneklerinde grld gibi nihai anlamadan sonra da bu sebepten toplumun hatralara saygsn talep etmek zere sava hamleleri genelde azalarak devam eder bu gayriiradi davrann tamamen terki ancak devletin iddet ieren cevabn
18

erteleyip alan toplum tarafndan verilecek tepkinin belirleyiciliine brakmasyla mmkndr. pkkde bir militan olarak rgtsel yaama katlanlarn hikyesi dinlendiinde, grlecektir ki byk ounluk kendilerini ait bulduklar yaam alannda acsn hissettikleri bir yaknlarnn veya bizzat kendilerinin hrpalanml, ezilmilii karsnda hn ve karlk verme arzusu ile maceralarn balatrlar. Onurunun incinmilii karsnda g atfedebilecei bir gerilla miti kendiliinden yolun belirleyicisi olmutur. Kanaatlerime dayanarak rgte katlm dalgalarn ana dneme ayrmaya alacam. lk dalga 80 ncesi siyasal tartmalarn ve yukarda 75-80 dnemi iin anlatlan koullarn etkisiyle ulusal kimlik kefinin iledii dnemdi. Bu dnemde adaylar ounlukla tercihlerini yaptktan sonra militan yaam tarzna gei yaptlar. kinci dalga; 80-87 sreciydi. htilal sonras dnemde yaygn ikence ve hakaretlerle aresizletirilen ve topluma katlm imknszlatrlan hapishane kllarn katlm ile gelien dalgayd. Bu dalgann bugnden bakldnda clz olduunu syleyebiliriz. Bunun nedeni ihtilalin etkisiyle acziyet duygusu hakimiyetinde belirlenen temel bir refleksin toplumu sarmasyd. Oysa 14 austos 84 saldrs, bu refleksi kracak ve 87ye doru bunun yerine yeni bir belirleyici ina edecekti. Krsal toplumun hafzasnda ekya simgesi zerinden birikmi btn hikyeler yeni dnemde gerilla mitinin kudretini tanmlamak zere tahkim edilecekti. nc dalga bu kudret alayan mitin ars ile nceki dalgalardan farkl olarak kitlesel oldu. 87de balayan ve rgtn strateji ve ihtiyalarna gre ileyen bu dalga bugne kadar hakim oldu. Askerin hnbasknikence/tahrip/infaz eklinde gelien eylem izgisiyle, halkn hngerillaya katlmatma/baskn eklindeki eylem izgisi(halkn tek eylem izgisinin bu ynelim olmadn yineleyelim. Burada bu izginin anlmasnn nedeni, rgt srekliliine olan katks dolaysyladr) uzun sre birbirini besledi. Bugn itibariyle rgtn aktif militan kadrosunun byk ounluunun 87 sonras nc dalga ile rgte katlan grup olduunu biliyoruz. (Sabk genelkurmay bakan babuun bir harbiye al konumasnda syledii gibi bu militanlarn ortalama yaam srecinin 4-5 yl civar olduu da dorudur ve bu savmz destekliyor.) Bu kadronun ilk iki dalga ile katlanlardan iki temel fark var. ounlukla trkiyenin genel siyasetinin iinde hatta eperinde bile olsa hi yer almadlar. Bu nedenle ortaklk zerine muhayyileleri maalesef ok zayf ve bununla beraber yine ounun katlm -nceki iki dalgann siyasi tercihlerle katlmndan farkl olarak- hatraya sayg arzusu, yas ve utan duygular tarafndan tazyik edildi. Bu dalga ile katlanlar ounlukla rgtn ideolojisi ve modern bir kurgu olarak krt kimlii ile katlmdan sonra karlatlar. Bugn iin bir bar ve sonlanma ihtimali dnldnde, rgtn kendini lavetmek veya dnmek istememesi ynnde yukarda anlatld gibi rasyonalize edilebilecek gerekeler var, fakat daha nemlisi utanla ba etme, hatray sahiplenme ve yas tutma olarak dnlebilecek duygusal srekliliin militanlar neye zorlayacadr. Krsal militanln motivasyonunu salayan ey ideoloji ve kimlik iddiasndan te utanca neden olan dmandan nefret ve yas erteleyip hatrann onurunu koruma duygusudur. Yukarda illegalite ortam zerine sylediklerimiz, sadakatin yinelenmesine balyd fakat sadakatin retimi hi de mekanik bir sre deildir. Srekli, faal bir ileyen, neredeyse
19

bamsz bir aktr olarak btn militanlarn duygusal angajmann reten her gndelik pratiin iine sinen sadakat dngsdr. Sivil yaamdaki utan ve kayplar sonrasnda rgtsel yaamda da savan gerei olarak srekli lmle karlaan militanlar, sadakatlerini hissetmek iin hatraya sayglarn sunmak zere yeniden atmaya katlrlar. rgtsel yaamda ideolojik ve pratik hazrlk ne kadar gl olursa olsun, ilk atma ve lm tecrbesi her zaman iin sarscdr. Paralanan cesetlerin hatra olarak deeri rgte sadakat ars olarak anlam bulur. Sava srecinde hibir zaman yasn tutulamamas, aslnda hatra karsnda hesaplamann bitirilememesi ve katilin balanamamas demektir. Sava makinesi bu zaaf kullanr ve yeni atma ncesi kaybn sahibini kkrtr. atmakaypsadakat + hnyeniden atma izgisi bu ekilde sadakat dngsnn militanlar zerinde hakim duygusal belirleyici olmasn salar. Hatralar ve yas, sadece militanlarn duygusal srekliliini deil ayn zamanda geni bir halk kesiminin de duygusal iklimini belirlemektedir. Hatta unu rahatlkla syleyebiliriz ki, rgtn baz blge ehirlerinde kurduu hegemonyann temel kurucusu bu iki olgudur. rgtsel an toplum zerine yaylmasn ve bu an kendini geniletecek yeni balant noktalarn bulmasn salayan, kayplarn toplum iindeki yaygnldr. Memleketin meru kamusunda insani bir acnn dili ile konuulmas yasak olan bu kayplar, hatta aksine btn kamuoyu aralarnda insani deerleri sfrlanp le benzetmeli haber dili ile ifadelendirilen bu kayplar, aileleri ve yaknlar iin yas tutulamayan imdi-burada bir hayali meyyite dnmektedir. Yasn tutulmas iin meru kamusal dilin, bir insan olarak - kaybedilene sayg duymas gerekir. Devletin kontrolndeki kamusal sylem bu frsat vermedii iin aileler nezdinde iki farkl ileyi beliriyor. lk ileyite temel ynelim u ekilde ilerliyor; yas tutmann n art olarak yasn yerini alan, bir hakkn ve onurun itiraf ettirilmesi mcadelesi oluyor. Bu noktada yas tutma arzusu, kamusal dlanma karsnda kendini gerekletirmek ve yasn artlarn oluturmak zere, kaybedilenin yaknlar arasnda dayanmann ortaya kmasna ve talebi yineleyecek bir a rgtlemeye ynelir. Her aile iin lokal olan hellleme istei kamusal dilin icbar ediiyle toplumsal/siyasal bir mcadele sorununa dnr. kinci alternatif ileyite ise kaybn ailesi ve yaknlar meru kamu olarak pkk hegemonyasnda olumu alternatif kamuya snr ve geriye kalan her sesi dmann sesi olarak kodlar. Her kayp bir hatra olarak kendi evresinde bir a oluturur ve bu a kendi balant halkalarn, onu rgte bititiren kancay beklemeden dorudan kendisi oluturarak genel ebekeye eklemlenir. 1993 sonras rgt ideolojisinin mphemlii de bu eklemlenmeleri kolaylatrmtr. Bugn gndemimize kck adyla giren ehir yaplanmalar meselesi rgtn tarihini bilenler iin yabanc bir mesele deildir. Bu rgtlenme neredeyse btnyle hatralarn bakiyesidir. 9. Benzer rgtlerin tamamnda grlen bir geliim izgisinin sonucu olarak; rgtn, halkn ekserisini kapsayabildiine ilikin zgveninin gelimesine bal olarak temsiliyeti ve hakimiyeti dman devletin paralelinde iletmek zere glge bir kurumlama aamasna geme abas grlmektedir. Aslnda bu gelime toplumsal dayanaklar olan her
20

rgtlenmenin kendi srekliliini salamak zere rasyonelleme abasdr. Ayn gelimeyi modern devlet iin daha tolere edilebilir dzeyde milli gr izgisi de gstermiti. Kald ki krtler iinde osmanl andan devralnan eri hukuk, yerel dzeyde devlete ramen uzun sre simgesel yaptrm gcyle ilemi ve toplumun i yaplanmas devlet d meruiyet odaklarnn icazeti ile kendini korumutu. Blgede daha nce pkknin cephe rgtlenmesi olarak da ifade edilen meskun blgelere dalan a-ebeke, bugn yine merkezi bir kararla kck ad ile yeniden yaplandrld. 93 sonrasnda grdmz genlik, kadn, renci, dindarlk, alevilik vb. odaklarla yryen sivil rgtlenmeler, eskiden beri rgtn hukuk icra komiteleri ve parti komiserleri eliinde alyordu. Bugn iin yeni olan bir ey yok, yaygnlk dnda. 99da calann mahkemesi sonrasnda bizzat calann yol gstericilii ile uzun sre btn rgtsel enerji, meru siyaset alanna aktarlabilecek ekilde toplumun ierden hakimiyetine teksif edildi. Dalarda yerleik militanlarn baka bir alana aktarm ynnde devletin almalar 1999-2010 arasnda rgt rktc bir boyutta gereklemedii iin korunma ve sava makinesini iletme refleksi de ciddi ekilde almad ve bu sayede rasyonelleme izgisi on bir yllk dnemde hakim eilim oldu. Bu on bir yllk srecin sonunda artk paralel devlet kudretine dnme arzusunu aka ifade eden bir a kuruldu. Bugn kck adyla bildiimiz rgtlenme, calann rehberliinde sylemini bulan ideolojik mphemlie ramen kat bir stalinist rgtlenme (burada rgtn ilk oluum dneminin bakiyesi olan kltrn hl ilediinin garip bir resmi karmza kyor) erevesinin kurulu almas gibi grnyor. Fakat ihbarclk eilimi ile gazetelerde yazanlarn -rgt merkezini tek kudret zannettiklerinden- burada gremedii ey, toplumun bu ereveye mdahale tarznn dntrcldr. rgtn perspektifi maalesef hl souk sava dneminin ceberut kalp aydnlkl ile malul olmasna ramen toplumsal eitliliin kendisini hegemonik emsiye altnda yeniden kurduunu dnebiliriz. Bu gnden sonra asl sorun, bu hegemonik ileyie dhil olmak istemeyen eilimler kendini ifade ettiinde ne olacadr. pkk-kck rgtlenmesinin zgvenin ykselmesine bal olarak bakalarnn olduu dnlen kurululara kar iletilen iddet pratiinin nereye varaca u anda can yakc bir soru olarak kenarda durmakta. Sava iinde yetimi ve entelektel bagaj olduka kstl, kendisini partinin krtlk tanm dnda hibir aidiyetle balamak istemeyen gen kesim (calann eskiden lmpen genlik dedii kesim) ciddi bir iddet potansiyeli tayor ve u an itibariyle bu potansiyelin militan ahlk zerinden bir snrlamayla dahi balanmayacan hissediyorum. Yine de umutsuz olmaya gerek yok. nk tarihe bakan herkesin grecei gibi bir toplumun kendini tek dil-ideoloji-siyaset ile snrlamas sz konusu olamaz. Totalitarizmin her eye sirayet etmeye ve yeniden ekillendirmeye niyetli hatta bu misyonla cinayeti estetikletiren teknik gc bile bunu baaramamt. pkk kendini olutururken devrald bu gelenein hl tortularn tayor fakat zamann ruhu denilen basklayc destek olmadan bu tortunun ilemesi de mmkn deil. Ayrca aadan ve dorudan demokrasinin bir sylem olarak, fark kurmak amacyla srekli tekrarlanyor olmasnn, teori-pratik ekimesini ykselterek rgtte er-ge bir i muhasebeye yol aacan dnebiliriz. 10.
21

Yeni dnemin temel atma hatlarndan biri de, devlet-pkk arasnda mzakere veya kollama sreci nereye varrsa varsn, dini temelli cemaatlerle yaanan gerilim olacaktr. Bamsz bir hikye olarak dnlmeyi hak edecek cssede olan ve hizbullah adyla anlan rgtlenme karsnda pkknin gemiten tad hnla gerilim retmeye niyetli olduunu grebiliyoruz. Ayrca glen camias ile topluma nfuz ynnde beliren ekime baka bir gerilim hatt olarak beliriyor. pkk uzun sredir bu gruplarn ilkini hain ikincisini ise dman simgesiyle kodlayarak kendi hakimiyet sahasnda alan objektif ajanlar olarak lanse ediyor. Ayn zamanda yz elli yldr krtlerin yaad corafyada btn etnik gruplar ve toplumsal kesimlerle gl balantlar kurmu naki ebekenin pkk hegemonyasna kar nasl tepki vereceini henz bilmiyoruz. Uykuya dalm, toplumsal rollerinden vazgemi izlenimi veren bu ebekeler, modernlikle karlat noktada ar darbeler ald, tasavvur ve alglar feci ekilde hrpaland, sava karsnda ise suskun kal ile saygnln devretti. u an iin bir ksm hizbullah rgtlenmesine katlp bir ksm pkk hegemonyasn kabul etse de byk ksm kendini ak parti aracl ile ifade ediyor. Belki gelecee tayaca mirasn ne olacan u anda ngremiyoruz fakat yeni bir doku retmek zere bu ebekelerin bir varolu refleksi gstereceklerini tahmin edebiliriz. (Hatrlatmak gerekir ki; burada, ancak mntesibin tand belirgin olmayan balantlar ve semboller zerinden varln srekliletirmi bir cemaatin yaygnln ifade etmek iin ebeke kavramn erif mardinden dn alm durumdaym.) calann imral srecinde yazdklarnn ve konumalarnn satr aralarna bakldnda, dini temelli camialar ile gerilim retmeye teksif edilen bir enerjinin nasl altn grebiliriz. Muhtemelen imralya getirildii srete, trkiye brokrasisinin zellikle askerlerin 28 ubat sonras hakimiyeti, gzn uzlama ve bar iin laiki glere ve laik meruiyet motiflerine evirmesine neden olmutu. Uzun sre laik sekinlere, gericilie kar ortaklaa mcadele etme arsn yineledi, ta ki ak partinin devletin muktedir temsilcisi olduuna kanaat getirdii 2008e kadar. Fakat 2011 ylnda dahi muhtemelen yanl bir bilgi sonucunda irann imdi yeniden aktifletirdii bir yap olarak dnd hizbullah tehlikesine dikkat ekip rgtn uyarmas, dini temelli yaplara kar tedirginliin ne kadar gl irrasyonel kodlara sahip olduunu gsteriyor. Bugn kendini devletle masaya oturmu olarak gren rgtn, elini masada zayflatacan dnd her kurulu ve organizasyon karsnda tedirgin olmas normal karlanabilir, fakat devletin kendisine kar ilettii eytanlatrma srecini kendi rakiplerine kar iletip onlarn toplumsal varln hazmedemeyen bir kurgu bu noktada ykc bir potansiyeli tayor. Yine de ideolojisinin mphem karakteri btn pkk tarihinde stratejik-taktik deiimleri kolaylatrd ve biz bunun yardm ile rasyonelleme izgisinin meru siyasete uyum srecini hzlandracan umabiliriz. Bu noktada biraz durup mphem karakter sfat ile ne anlatmaya altmz biraz izah etmek gerekiyor. pkknin btn geliim izgisi boyunca tek ideolojik kurucusu oldu. Kurucu olarak abdullah calan her zaman ayrcalkl ve kyaslanamaz bir konumda yer ald. Mirasn ve alma kltrnn devrald hareketlerin tamamnda sz konusu olan i tartmalar pkk de yaad fakat calann pragmatik ve esnek retorii, siyasal farkllamalar tercme etmeyorumlama yetenei, bu tartma-atmalarn tamamndan galip kmasn salad. Bu nedenle bunu bir retorik hakimiyet olarak tanmlyorum. calann siyasal macerasna balad yllarda (70lerin banda) iinde yer ald siyasal-kltrel iklimde egemen olan
22

kltre tbi olduunu biliyoruz. O da dier btn eilimlerde olduu gibi nce farkllnn merulatrcs olan bir tarihsel-kategorik anlaty, smrge ve ulusal kurtulu sava zerinden kurdu. Zorun rol adyla tannan bu tez, dnemindeki benzerleri gibi siyasal eylemin ncelii zerinden gidecekti. Sonralar kendini yeniden hakllatran bu anlat, farkll olarak eylemin yerindelii zerinden kendini anlatacakt. Eylemin kendini her zaman hakl klan ikin yapsna ramen kategorik-kavramsal dil, uluslar aras siyaset iklimine, rgtsel gce, savan snrlarna gre durmadan dnecekti. calann kiisel iziyle, hep nde gitmenin zgvenini yanstan bir hitap eliinde bu dil, btn macera boyunca retorik bir serbestlik olarak kendi alann at. Retorik serbestlik, ayn zamanda sosyal-siyasal bilimlerin, ideolojik yaptlarn kavramlarnn serbest ve keyfi yorumuna imkn verdi. Keyf yorumu zerinden kendisinin ne yapsa bir trl anlalamadn belirtmekten vazgeemeyen calan aslnda, uzun vadede kltrel-dnsel birikimin zerine oturabilecei btn temelleri tahrip etti. Onun sbjektif yorumunun dier btn yorumlardan ayrcalkl oluunu kavramayan militanlar, onun ataca admlar da takip etmede her zaman zorlandlar. Bu lider-rgt ilikisi erken zamanda kurumsallaarak hem ideolojik deiimlerin hem taktikstratejik deiikliklerin tek kiiye baml olmasn salad. sovyet blokunun zlmesi ve calann imral sreci iki ana deiim dnemi olarak ideolojik-dilsel farkllamay rahata grebileceimiz dnemler oldu. Bu dnemlerde calan, rgt iinde szne kar sav ileri srlemez bir lider olarak deiimin meruiyetini, gerekliliini btn rgtsel dokuya yeniden okudu. mral sreci sonrasnda dile gelen cinsiyet zgrlklk, ekolojik demokrasi gibi kavramlar, alnd balamlara da oka yabanclatrlarak rgt zerinde bir fark kurma teknii olarak iletildi. calann gc tam da buradadr. Kendi farkn daima sonraki adm gren olarak kurarken, rgtn dier rgtlerden farkn ise eskiyi tek admda lavederek bakalarn eriemedii yepyeni bir ideolojiyle oluturuyor. Bu geilerin keyfilii ve liderin angajmanlarna bamll nedeniyle rgtn ideolojik yaps genel olarak yeni farkllk oryantasyonlarna izin verir gibi grnmektedir. Benim mphemlikten kastm ise; etkin irrasyonel kodlara ramen gl-balayc temellerinin olmamas ve dilin ideolojik zihinde bir kavram kurma arac olarak almasndan ziyade bir fark kapatmama teknii olarak ilemesiyle oluan serbestlik alandr. Bunun geleceimize etkisi, tahmin edilebilecei gibi, rgt adna konuma yetkisini elinde tutabilen makamn/nderliin/bizzat calann, rgtne karn ksmen bamsz konumunun avantaj ile serbest hareket alannn eitli kombinasyonlara ak olmasdr. 11. Geldiimiz noktada, rgt liderlii olarak calann neredeyse rgtn tamamndan, rgt iindeki btn denge ve ekimelerden bamsz bir rol oynayabildiini, meseleyi yeniden kurarken rgtn referans dizgesini dntrebildiini grebiliyoruz. Retorik stnl, rgtn bir arada kalabilmek iin ona ihtiya duymasn salayabiliyor. Bu nedenle eitli dnemlerde rgtn farkllaan izgisine uyum salayamayan, i ekimeler sonucu tasfiye edilen rgt sekinleri bile ounlukla calann icazetinin kime gideceinden emin olmadan yollarn tamamen ayrmadlar. Fakat her eye ramen calan bugn rgtn tek aktr deil. rgt iindeki dier aktrlerin konum ve reflekslerini de hesap ederek admlarn belirleyecektir. Tamda bunun iin toplumun kendini rgte, rgtn de kendini nderlik
23

makam olarak calana dayatmasn/etki etmesini salayabilecek yollarn almas gerekiyor. calann rgtsel ve siyasi farklar karsnda tek filtreden geen bilgilenme yolu bugn meselenin etrefilliini ve btn aktrlerin konumunu anlamasn zorlatryor. trkiyede meru siyaset alannda yer alan hep-bdp geleneinin profesyonel siyasetileri, kendileri hakknda bamsz bir grnty hakim klamasalar bile, meselenin geleceinde arlkl rol ve etkileri bulunan ikinci bir merkezi oluturuyor. 92den beri parti zerinde hakimiyet mcadelesinin srp gitmesi, profesyonel siyaseti bir arln olumasn engelledi fakat bu gelenek yine de kendi siyaset tekniklerine yatrm yapan bir toplumsal kesimin ve parti srelerinde rol alm geni bir grubun icra alann kurdu. Bu icra alan, krt siyasetinde calann rolne denk olamasa da kandilin rolne denk olabilecek bir potansiyelin gelimesini salad. Bu grubun retorik stnlk tayacak bir lider karamamas, byk handikab olarak beliriyor. Doal olarak bu icra alan, sadece ilk siyasal tecrbesini burada edinenlerin deil ayn zamanda farkl rgtsel tecrbe ve rollerin de i grebilecei bir alan oldu. Bugn kck ismiyle bilinen organizasyonun bdp zerindeki etkinlii, ok ynl rol geilerinin sreklilii zerinden mmkn olmaktadr. Hatta bu geilerin skl nedeniyle bu merkezi bdp-kck izgisi olarak kurmak daha doru olacaktr. (Fakat bu noktada hatrlatmak gerekir ki kcky kandil merkezli bir yap olarak dnmekten ziyade, kandilin uyum arzusu olarak okuyorum. Zaten bu yaplanma olmasa bile bdp zerinde kendiliinden ileyen hegemonik bir etki vard.) rgtn nc arlk merkezi olarak kandili zikredebiliriz. Bugn itibariyle kandil gcnden daha fazla bir etkiye sahipse ayet bunun nedeni olarak gerilla mitine atfedilen deeri gsterebiliriz. Bir taraftan bu mitin simgesel deeri zerinden edinilen statlerin bar/atekes/bekleyi koullarndaki belirsiz gelecei bir taraftan da bu insan grubunun tasfiyesiz istihdam noktasnda vizyonsuzluk, sava ile bar arasnda askda kalma hlini srekliletiriyor. Hlin bktrcl nedeniyle, uzun sredir rastlamadmz bir ekilde, kandil kendi arln dier rgtsel merkezlerin roln kstlamak bahasna ileri sryor. Yukarda sava srecinin ve militan ruhunun ileyiine oka deindiim iin ksa geiyorum fakat, gerillann merkezi ss olarak kandil; yok sayma, tasfiye ve imha anlamna gelebilecek bir hamleyi karlksz brakmayacan ve btn dengeleri oynatabileceini belirtmekten vazgemeyecektir. rgtn drdnc merkezi olarak diaspora krtlerinin varln dnebiliriz. zellikle avrupada baz merkezlerdeki younluklara nazaran genel danklk meseleye gl bir arlk koymalarn engelliyor. Dier taraftan diaspora, tabiat gerei nihai karar sreci sonrasnda ortaya kabilecek farkllamalarn imha edilmeden yaamasn salayacak bir alan ilevi grebilir. Diasporann sivil toplumculuk imkn, buradaki krtlerin avrupa siyasal sistemi ierisinde kimliklerini inalarnn trkiyeye nazaran daha serbest bir ortamda yrtlmesini salamt. Fakat bu aba, siyasal bir zne olma meselesi olmaktan ziyade gl avrupal kltre entegrasyon srelerine kar kendini koruma amal muhafazakar bir cemaatleme hikyesi olarak da okunabilir. Btn diasporalar iin szkonusu olduu gibi, yerleik olduu lkelerin ulusal stratejisine angaje olabilmesi ve istihbari oluumlarnn etkisine ak olmas ise baka bir sorun alan olarak beliriyor.
24

Memleket artlarna yabanclamas siyasal karar srelerine diasporann etkin katlmnn nn kesmesine ramen vazgeilemez bir ard-alan olarak buradan gelecek moral destek nemini koruyor. Ayrca diaspora iinde ki profesyonel siyasi kadrolarn etkisizleme ihtimali karsnda gsterecei refleks bu arlk merkezini yeniden dnmeyi gerektirebilir. Fakat bugne kadar pek ciddiye alnmayan, aslnda trkiyenin bat sahil eritlerindeki krtleri de temsil edecek ekilde istanbul, yeni bir arlk merkezi olarak ykselebilir. Hatta btn gelecek vizyonlar ierisinde nasl konumlandrlaca bal bana bir sorun olarak beliren istanbul, yaamlarn belirledii krtlerin (kitlesel glerin etkisiyle trkiyede btn krt nfusun bu dar alanda yayor) gelecek tasarmlarnn kilit noktas olacaktr. Pratik yollarn tamamn kmaza srkleyebilecei gibi toplumsal iklimi itibariyle ortaklk hukukunun kendiliinden ve dier rgtsel merkezlere ramen kurulmasn da salayabilir. istanbul bugne kadar harekete enerji veren, eylem alan salayan ve yaam dngs kurduran zelliiyle farkl bir etkiyi iletebilir. Sonu Buraya kadar yazdklarma geriye dnp baknca, okurun gayet ktmser bir tasvir izlenimi edinmesi mmkn. Bu yaznn amac elbette ki umutsuzluu tahkim etmek deil. Fakat sahici bir umudun sahibi olabilmek iin, bar niyetini ibraz ettikten sonra ikide bir tkezleyen siyasi aktrlerin/yaplarn nasl bir sorun yuma ile kar karya olduklarn da bilmemiz gerekiyor. Benzer tecrbelerin tamamndan rendiimiz bir ey var ki, geni bir toplumsal kesime yaylan hareketlerin iddet potansiyelleri hzlca sourulamyor ve yine bu hareketler ksa yoldan meru siyaset alannn ngrlebilir-rasyonel-hesap verebilir konumuna ekilemiyorlar. Uzun yllar sren savalarn, atma alanlarnn yerleik kld davran usulleri, sorun zme teknikleri her hlkarda geride bir tortu brakyor. Eer krt meselesi iin bir bar sz konusu olacaksa; bu ancak uzun vadede siyaset yapma biiminin meru snrlarnn devlet tarafndan da tannm bir toplumsal szleme ile yeniden tanmlanmasn gerektirir. Bu sre yrrse bizzat devletin de dnmn salayacaktr. Meseleyi bu ekilde koyarsak silahlarn braklmasndan sonra da srecin devam edeceini grrz. Btn taraflarn defalarca gerilecei, bunalaca, iddeti arzulayaca ve hatta bazen yeniden iddete bavuraca bir sre var nmzde. Ne olursa olsun btn taraflar kandrldklarn, ihanete uradklarn, nefret etmeye haklar olduunu defalarca haykracaklar. Olmadn, olamayacan ispatlamaya alacaklar. Bu yol ksaca geilemeyecek, hzlca atlanamayacak. Ama geri dnsz bir srece girmi durumdayz. Bar dnda sava ve kesin kopu seenekleri de nmzde bekliyor. Hibir sava mahiyet deitirmeden otuz yl devam edemez. Dn niin balad ve bugn niin devam ettii bir tarafa, eer bara ilikin kararl bir irade gelimezse on yl ncenin gereke, meruiyet, ncelik ve tarz ile de bu savan sregitmeyeceini tahmin edebiliriz. Bir eyler deiecek fakat bunun maliyetinin ne olaca zor bir soru olarak kenarda duruyor. Zorluklara odaklanan bu yaz bar umudu ile yazld. Barn taraf olacak bir siyasal rgtlenmenin yapsal zorluklarn grnr klmaya, nmzde ki yolda sadece pkknin deil herkesin hikyesine eklenecek dm ortaya karmaya alt. Ktmser bir analiz heybemizde ne barnmas gerektiini anlatacaktr.
25

nallah, ertelenmi matemin hakkyla sona erdirilmesini salayacak kadar vaktimiz olur.

26

You might also like