You are on page 1of 9

BEÄNH HEÄ TIEÂU HOÙA

Ñoái töôïng: Sinh vieân ÑH BK, Ngaønh Vaät Lyù Kyõ Thuaät Y Sinh - naêm hoïc 2007
Muïc tieâu :
1. Keå teân caùc toån thöông vieâm vaø u ôû khoang mieäng vaø tuyeán nöôùc boït
2. Moâ taû caùc loaïi toån thöông ôû thöïc quaûn.
3. Moâ taû toån thöông cuûa vieâm daï daøy caáp vaø maïn tính
4. Moâ taû vaø phaân tích toån thöông loeùt daï daøy.
5. Moâ taû vaø phaân tích toån thöông carcinom daï daøy.
6. Keå teân caùc loaïi toån thöông ôû ruoät non vaø ñaïi traøng.
7. So saùnh caùc toån thöông trong beänh vieâm loeùt ñaïi traøng.
8. Moâ taû caùc toån thöông carcinom ñaïi traøng.
9. Moâ taû toån thöông vieâm ruoät thöøa caáp.

KHOANG MIEÄNG
I. TOÅN THÖÔNG VIEÂM LOEÙT
1. Vieâm loeùt mieäng aphte
* Dòch teã hoïc: beänh thöôøng gaëp tröôùc 20 tuoåi.
* Beänh sinh: beänh khôûi phaùt do stress, soát, duøng thöùc aên naøo ñoù, beänh vieâm
ruoät. Beänh töï giôùi haïn vaø laønh sau vaøi tuaàn; coù theå taùi phaùt choã cuõ hay nôi
khaùc.
* Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå: veát loeùt nhoû < 5mm ñöôøng kính, noâng, maøu traéng xaùm, bôø roõ, xung
quanh coù vieàn ñoû, thöôøng ôû neáp lôïi-maù, ñaàu vaø bôø löôõi.
2. Nhieãm virus Herpes
* Dòch teã hoïc: vieâm mieäng do virus Herpes laø beänh raát thöôøng gaëp. Treân ¾ daân
soá tuoåi trung nieân coù mang maàm beänh trong mieäng nhöng chæ moät soá ít tröôøng hôïp
laø coù bieåu hieän laâm saøng do virus ñöôïc taùi hoaït.. do soát, nhieãm laïnh, naéng, gioù,
nhieãm truøng hoâ haáp, dò öùng
* Hình thaùi toån thöông
- Ñaïi theå: toån thöông laø moät hay nhieàu boùng nöôùc, kích thöôùc < 5mm, chöùa dòch
trong thöôøng taùi phaùt.
- Vi theå: Teá baøo bieåu moâ bò nhieãm virus phoàng to, trong nhaân chöùa theå vuøi öa
maàu acid trong dòch boùng nöôùc.
3. Nhieãm naám
* Dòch teã hoïc: taùc nhaân thöôøng laø Candida albicans, chæ phaùt beänh ôû ngöôøi suy
yeáu cô cheá baûo veä.
* Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå: toån thöông coù daïng maûng traéng nhö vaùng söõa, dính, bôø roõ; khi bò caïo
ñi, ñeå loä neàn moâ vieâm ñoû beân döôùi.
- Vi theå: maûng traéng chöùa voâ soá theå naám (sôïi naám, baøo töû).
II. UNG THÖ KHOANG MIEÄNG VAØ LÖÔÕI
* Dòch teã hoïc: thöôøng xaûy ra sau 40 tuoåi.
Yeáu toá nguy cô cuûa ung thö mieäng: baïch saûn; thuoác laù, aên traàu xæa
thuoác,nhieãm HPV.
* Hình thaùi toån thöông: ña soá laø carcinoâm teá baøo gai.
- Ñaïi theå: toån thöông choài suøi, loeùt ôû beà maët, coù theå bò boäi nhieãm.
- Vi theå: caùc teá baøo gai coù nhaân dò daïng, haït nhaân to, phaân baøo baát thöôøng,
xeáp thaønh oå, xaâm nhaäp moâ beân döôùi.
* Lieân heä laâm saøng: Khôûi phaùt khoâng ñau neân thöôøng phaùt hieän treã, nhaát laø
khi toån thöông naèm ôû 1/3 sau löôõi; laøm giaûm keát quaû ñieàu trò vaø khaû naêng soáng
coøn cuûa beänh nhaân.

TUYEÁN NÖÔÙC BOÏT


VIEÂM TUYEÁN NÖÔÙC BOÏT
Vieâm tuyeán nöôùc boït coù theå do virus, vi khuaån, hay do nguyeân nhaân töï mieãn;
trong ñoù nhieãm virus quai bò laø nguyeân nhaân thöôøng gaëp nhaát. Beänh quai bò ôû treû
em coù toån thöông giôùi haïn ôû tuyeán nöôùc boït; coù theå bò bieán chöùng vieâm tuïy vaø
vieâm tinh hoaøn ( ñöa ñeán voâ sinh veà sau).
Vieâm tuyeán nöôùc boït loaïi do virus:
* Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theåå: virus gaây söng to toaøn boä tuyeán chính, ñaëc bieät laø tuyeán mang tai.
- Vi theå: paramyxovirus thöôøng gaây vieâm moâ keõ lan toûa bieåu hieän qua hieän
töôïng phuø vaø thaám nhaäp teá baøo ñôn nhaân; ñoâi khi coù caùc oå hoaïi töû.
U TUYEÁN NÖÔÙC BOÏT:
U tuyeán ña daïng tuyeán nöôùc boït: u laønh, beänh nhaân thöôøng
khoaûng 50 tuoåi, u coù giôùi haïn khoâng roõ, thaønh phaàn u ña daïng:
teá baøo cô bieåu moâ, thoaùi hoùa suïn, moâ nhaày, tuyeán…phaãu thuaät
ñieàu trò u
Carcinoma nhaày bì : u aùc
THÖÏC QUAÛN
I. TRÖÔÙNG NÔÛ TÓNH MAÏCH THÖÏC QUAÛN (varices)
Chuû yeáu do xô gan röôïu: ñeå trôû veà tim, maùu töø tónh maïch cöûa phaûi ñi voøng
theo caùc nhaùnh tónh maïch baøng heä, naèm trong lôùp nieâm maïc vaø döôùi nieâm cuûa
ñoaïn döôùi thöïc quaûn, keát quaû laø caùc tónh maïch naøy seõ bò tröôùng nôû daàn do söï gia
taêng aùp löïc maùu trong loøng maïch.
Caùc tónh maïch tröôùng nôû chaïy ngoaèn ngoeøo, deã bò vieâm loeùt, coù theå vôõ gaây
oùi maùu oà aït; ñaây cuõng laø nguyeân nhaân gaây töû vong thöôøng gaëp ôû caùc beänh
nhaân xô gan.
II. VIEÂM THÖÏC QUAÛN
1. Nguyeân nhaân:
- Traøo ngöôïc dòch vò leân thöïc quaûn: laø nguyeân nhaân haøng ñaàu, dòch vò coù tính
acid laøm toån thöông nieâm maïc thöïc quaûn, gaây ra tình traïng vieâm thöïc quaûn thöôøng
gaëp ñöôïc ñaët teân laøø vieâm thöïc quaûn traøo ngöôïc (reflux esophagitis)
- Caùc taùc nhaân kích thích: ñaët oáng sonde daï daøy quaù laâu; duøng caùc chaát kích
thích nhö röôïu, caùc dung dòch acid hoaëc kieàm, thöùc uoáng quaù noùng, caùc hoaù chaát
ñieàu trò ung thö, tia xaï…
- Caùc taùc nhaân vi sinh vaät nhö moät soá loaïi vi khuaån, viruùt, naám.
2. Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå: thay ñoåi tuøy theo loaïi, thôøi gian vaø möùc ñoä taùc ñoäng cuûa taùc nhaân
gaây vieâm. Ñoái vôùi vieâm thöïc quaûn traøo ngöôïc; neáu vieâm nheï, chæ thaáy nieâm
maïc thöïc quaûn sung huyeát hôi ñoû; tröôøng hôïp vieâm naëng, nieâm maïc coù theå bò loeùt,
hoaïi töû, xuaát huyeát, hình thaønh moâ haït vieâm vaø hoaù xô gaây heïp loøng thöïc quaûn.
- Vi theå:
Trong tröôøng hôïp vieâm thöïc quaûn traøo ngöôïc möùc ñoä nheï, coù 3 hieän töôïng sau:
* Thaám nhaäp caùc teá baøo vieâm trong lôùp bieåu moâ nhö baïch caàu ña nhaân aùi
toan (xuaát hieän sôùm nhaát), BCÑNTT, limphoâ baøo.
* Taêng saûn lôùp ñaùy bieåu moâ ( > 20% chieàu daøy bieåu moâ).
* Caùc nhuù cuûa moâ ñeäm nieâm maïc bò sung huyeát, nhoâ cao ñeán 1/3 treân cuûa
lôùp bieåu moâ.
3. Lieân heä laâm saøng:
Trieäu chöùng cuûa vieâm thöïc quaûn thay ñoåi tuyø theo möùc ñoä vieâm, goàm coù ôï
chua, caûm giaùc noùng raùt sau xöông öùc, khoù nuoát, oùi maùu, ñi caàu phaân ñen. Vieâm
thöïc quaûn traøo ngöôïc keùo daøi coù theå daãn ñeán thöïc quaûn Barrett cuøng vôùi nguy cô
hoaù aùc cuûa noù.

III. U THÖÏC QUAÛN


A. Carcinoâm teá baøo gai thöïc quaûn
1. Dòch teã hoïc: Carcinoâm teá baøo gai thöïc quaûn chieám 6% ung thö oáng tieâu hoùa;
thöôøng gaëp ôû tuoåi sau 50; xuaát ñoä maéc beänh ôû giôùi nam nhieàu hôn giôùi nöõ töø 2/1
ñeán 20/1. Moät soá yeáu toá laøm taêng nguy cô bò carcinoâm teá baøo gai thöïc quaûn ñöôïc
ghi nhaän nhö sau:
- Beänh lyù thöïc quaûn: vieâm thöïc quaûn keùo daøi
- Uoáng röôïu, huùt thuoác laù, nhai traàu
- Cheá ñoä aên thieáu vitamin (A,C, riboflavin, thiamin, pyridoxin), thieáu yeáu toá vi
löôïng kim loaïi (keõm, molybdenum), thöùc aên bò nhieãm naám, thöùc aên chöùa nhieàu
nitrites/nitrosamines.
2. Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå:
Vò trí ung thö: 20% ô û1/3 treân, 50% ôû 1/3 giöõa vaø 30% ôû 1/3 döôùi thöïc quaûn.
- Daïng choài suøi nhoâ vaøo loøng oáng (60%), coù theå troâng gioáng nhö moät
polyùp.
- Daïng loeùt (25%) do khoái u bò hoaïi töû , aên saâu xuoáng beân döôùi; coù theå
laøm thuûng caây pheá quaûn, ñoäng maïch chuû, hoaëc maøng bao tim
- Daïng thaâm nhieãm lan toûa(15%) laøm daày cöùng thaønh thöïc quaûn vaø heïp
loøng oáng.
- Vi theå: haàu heát carcinoâm teá baøo gai thöïc quaûn coù ñoä bieät hoùa toát hoaëc
vöøa.
3. Lieân heä laâm saøng: Dieãn tieán ban ñaàu aâm thaàm, veà sau môùi gaây khoù nuoát
ngaøy caøng taêng, beänh nhaân bò suy dinh döôõng do aên uoáng keùm, coù theå bò xuaát
huyeát hoaëc nhieãm khuaån nhieãm ñoäc do khoái u lôû loeùt hoaïi töû loeùt. Do khi ñöôïc
phaùt hieän, khoái u thöôøng ñaõ quaù lôùn, xaâm nhaäp neân ít khi coøn moå ñöôïc; ngay caû
khi coù theå caét boû, tæ leä taùi phaùt taïi choã vaø di caên xa cuõng raát cao.
B. Carcinoâm tuyeán :
Tæ eä carcinoâm tuyeán ôû thöïc quaûn ngaøy caøng taêng; ôû Myõ, tæ leä naøy ñaït ngang
vôùi carcinoâm teá baøo gai. Beänh nhaân thöôøng treân 40 tuoåi, xuaát ñoä maéc beänh cuûa
giôùi nam cuõng cao hôn giôùi nöõ.
Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå: thöôøng xuaát hieän ôû 1/3 döôùi cuûa thöïc quaûn vaø coù theå xaâm laán
xuoáng taâm vò cuûa daï daøy. Toån thöông ban ñaàu coù daïng phaúng hoaëc hôi goà leân
vôùi lôùp nieâm maïc beân treân coøn nguyeân veïn, veà sau phaùt trieån thaønh khoái lôùn
saàn suøi hoaëc xaâm nhieãm lan toaû hoaëc loeùt saâu xuoáng beân döôùi.
- Vi theå: ña soá laø carcinoâm tuyeán tieát nhaày gioáng carcinoâm tuyeán cuûa ruoät,
vôùi caùc teá baøo tuyeán aùc tính dò daïng , nhaân taêng saéc; thöôøng coøn bieät hoùa
thaønh caáu truùc oáng tuyeán; moät soá raát ít tröôøng hôïp coù daïng ung thö teá baøo maët
nhaãn cuûa daï daøy.

DAÏ DAØY
I. VIEÂM DAÏ DAØY
Laø tình traïng vieâm nieâm maïc daï daøy. Vieâm daï daøy coù theå caáp tính hoaëc maïn
tính.
A. Vieâm daï daøy caáp tính
vieâm caáp tính nieâm maïc daï daøy; tuy chæ coù tính chaát nhaát thôøi nhöng cuõng coù
khi gaây xuaát huyeát, loeùt trôït nieâm maïc hoaëc taïo ra nhöõng oå loeùt thöïc söï (coøn goïi
laø loeùt do stress); ñöa ñeán xuaát huyeát tieâu hoaù (oùi maùu, ñi caàu phaân ñen).
1. Nguyeân nhaân vaø cô cheá beänh sinh:
Nhieàu taùc nhaân khaùc nhau coù theå gaây ra vieâm daï daøy caáp tính nhö: caùc thuoác
giaûm ñau khoâng phaûi steroid nhaát laø laø aspirin, röôïu, caùc dung dòch acid hoaëc kieàm,
caùc thuoác hoaù trò ung thö, tia xaï, tình traïng stress (do chaán thöông naëng, boûng) ,
nhieãm khuaån nhieãm ñoäc hoaëc soác. Caùc taùc nhaân naøy tröïc tieáp laøm toån thöông
caùc teá baøo bieåu moâ, hoaëc giaùn tieáp phaù vôõ lôùp chaát nhaày baûo veä, giaûm löôïng
maùu nuoâi nieâm maïc.
2. Hình thaùi toån thöông:
Tröôøng hôïp vieâm nheï: nieâm maïc daï daøy sung huyeát ñoû; döôùi KHVQH, nieâm maïc
coù moâ ñeäm bò phuø neà sung huyeát, bieåu moâ beân treân vaãn coøn nguyeân veïn nhöng
coù söï thaám nhaäp cuûa nhieàu BCÑNTT vaøo giöõa caùc teá baøo bieåu moâ.
3. Lieân heä laâm saøng:
Tröôøng hôïp vieâm daï daøy caáp tính nheï, beänh nhaân coù theå chæ thaáy hôi khoù
chòu hoaëc ñau vuøng thöôïng vò, coù theå coù caûm giaùc buoàn noân hoaëc oùi. Tröôøng hôïp
vieâm naëng coù loeùt trôït hoaëc loeùt, beänh nhaân coù theå oùi ra maùu vaø ñi caàu phaân
ñen. Khi taùc nhaân gaây vieâm ñaõ bò loaïi boû, caùc veát loeùt trôït vaø oå loeùt seõ laønh
hoaøn toaøn, khoâng ñeå laïi di chöùng.
B. Vieâm daï daøy maïn tính (VDDMT)
1.Ñònh nghóa: vieâm maïn tính nieâm maïc daï daøy, daãn ñeán söï teo ñeùt nieâm maïc vaø
chuyeån saûn bieåu moâ, nhöng thöôøng khoâng gaây ra loeùt trôït nhö trong vieâm caáp tính.
2.Nguyeân nhaân :
Hai taùc nhaân chính gaây ra VDDMT:
- Tình traïng nhieãm khuaån maõn tính Helicobacter pylori: laø 1 loaïi vi khuaån gram aâm
hình que, daøi khoaûng 3,5mcm. Vi khuaån coù mang caùc roi giuùp noù di chuyeån trong lôùp
chaát nhaày cuûa daï daøy, gaén leân beà maët caùc teá baøo bieåu moâ vaø saûn xuaát ra
caùc ñoäc toá laøm toån thöông nieâm maïc daï daøy. Coù theå tìm thaáy H.pylori trong vuøng
hang vò cuûa 90% soá beänh nhaân VDDMT.
- Phaûn öùng töï mieãn choáng laïi teá baøo vieàn cuûa tuyeán vò, keát quaû beänh nhaân
seõ bò thieáu maùu aùc tính (pernicious anemia) do thieáu vitamin B12.
3. Hình thaùi toån thöông:
Ñaïi theå:
Trong giai ñoaïn ñaàu cuûa vieâm maïn tính, nieâm maïc daï daøy coù maàu ñoû, daày leân,
laøm taêng kích thöôùc caùc neáp gaáp nieâm maïc; khi ñaõ chuyeån sang giai ñoaïn teo ñeùt,
lôùp nieâm maïc moûng ñi vaø xeïp xuoáng.
Vi theå :
- Thaám nhaäp limphoâ baøo vaø töông baøo trong moâ ñeäm cuûa nieâm maïc; caùc
limphoâ baøo coù theå taäp hôïp laïi thaønh caùc nang limphoâ sô caáp hoaëc thöù caáp trong
lôùp nieâm maïc.
- Taêng sinh taùi taïo caùc tuyeán bò toån thöông, bieåu hieän qua söï gia taêng hình aûnh
phaân baøo trong caùc tuyeán nieâm maïc, söï hieän dieän cuûa caùc teá baøo tuyeán taêng
sinh coù nhaân to, taêng saéc (nhieàu khi khoù phaân bieät vôùi caùc teá baøo nghòch saûn).
- Chuyeån saûn ruoät: bieåu moâ daï daøy vuøng hang vò, thaân- ñaùy vò ñöôïc thay theá
bôûi caùc teá baøo coù vi nhung mao vaø teá baøo hình ñaøi tieát nhaày.
-Teo ñeùt nieâm maïc : do caùc tuyeán daï daøy bò phaù huyû, giaûm soá löôïng.
- Nghòch saûn
4. Lieân heä laâm saøng:
Bieåu hieän laâm saøng cuûa VDDMT khaù ngheøo naøn nhö buoàn noân, oùi möûa, khoù
chòu hoaëc ñau nheï vuøng thöôïng vò. Ñoái vôùi VDDMT do H.pylori, do vaãn coøn moät soá
löôïng teá baøo vieàn chöa bò phaù huyû neân nhöõng beänh nhaân naøy khoâng bò voâ toan
daï daøy hoaëc thieáu maùu aùc tính; ngöôïc laïi vôùi VDDMT do phaûn öùng töï mieãn, haàu
heát teá baøo vieàn bò phaù huûy neân beänh nhaân seõ bò voâ toan daï daøy vaø khoaûng
10% trong soá ñoù seõ bò thieáu maùu aùc tính.
Ñieàu ñaùng quan taâm hôn caû laø khaû naêng chuyeån thaønh carcinoâm daï daøy töø
caùc toån thöông nghòch saûn xuaát hieän trong VDDMT.
II. LOEÙT DAÏ DAØY-TAÙ TRAØNG MAÏN TÍNH (LDDTTMT )
Ña soá ñeàu taäp trung vaøo ñoaïn ñaàu cuûa taù traøng hoaëc daï daøy. Chính vì vaäy,
cuïm töø loeùt daï daøy-taù traøng maïn tính (LDDTTMT) ñöôïc xem ñoàng nghóa vôùi loeùt do
taùc ñoäng cuûa acid vaø pepsin trong dòch vò.
A. Dòch teã hoïc :
LDDTTMT laø 1 beänh lyù dai daúng, taùi ñi taùi laïi. Beänh thöôøng gaëp ôû ngöôøi lôùn;
xuaát ñoä maéc beänh ôû giôùi nam cao hôn giôùi nöõ töø 2-3 laàn.
B. Nguyeân nhaân vaø cô cheá beänh sinh:
LDDTTTMT laø haäu quaû cuûa tình traïng maát caân baèng giöõa caùc cô cheá baûo veä
nieâm maïc daï daøy-taù traøng vaø taùc ñoäng tieâu hoaù cuûa acid vaø pepsin trong dòch vò.
Caùc cô cheá baûo veä nieâm maïc daï daøy-taù traøng goàm:
- Söï tieát nhaày cuûa teá baøo bieåu moâ beà maët, taïo ra lôùp chaát nhaày phuû treân
nieâm maïc.
- Caùc teá baøo bieåu moâ beà maët cheá tieát bicarbonat HCO3- vaøo trong lôùp chaát
nhaày, taïo ra vi moâi tröôøng pH trung tính cho beà maët teá baøo.
- Caùc teá baøo bieåu moâ coù khaû naêng taêng sinh taùi taïo nhanh choùng, thay theá
caùc teá baøo bò toån thöông, ñaûm baûo söï toaøn veïn lôùp bieåu moâ beà maët.
- Heä thoáng töôùi maùu nieâm maïc phong phuù, cung caáp oxy, bicarbonat vaø caùc
chaát dinh döôõng caàn thieát cho bieåu moâ, ñoàng thôøi chuyeån ñi caùc ion H+ bò khuyeách
taùn ngöôïc töø loøng oáng vaøo trong nieâm maïc, duy trì toát hoaït ñoäng chuyeån hoùa teá
baøo vaø taùi taïo.
Coù nhieàu taùc nhaân coù theå gaây ra söï maát caân nhö: H.pylori, thuoác laù, röôïu,
thuoác khaùng vieâm khoâng steroid, corticoid, u saûn xuaát gastrin (gastrinoma).
Vì vaäy, khi duøng khaùng sinh tieâu dieät H.pylori , oå loeùt seõ mau laønh hôn vaø ít bò
taùi phaùt.
C. Hình thaùi toån thöông:
Ñaïi theå:
Trong beänh LDDTTMT, oå loeùt thöôøng ôû taù traøng hôn daï daøy, vôùi tæ leä 4:1. Vò trí
thöôøng thaáy nhaát cuûa oå loeùt taù traøng laø ôû ñoaïn ngaén vaøi cm ngay sau cô thaét
moân vò, ôû thaønh tröôùc nhieàu hôn thaønh sau. Vò trí thöôøng thaáy nhaát cuûa oå loeùt daï
daøy laø ôû bôø cong nhoû, gaàn choã khuyeát goùc (incisura angularis), ít gaëp ôû thaønh
tröôùc, thaønh sau vaø bôø cong lôùn. Ña soá beänh nhaân chæ coù 1 oå loeùt; khoaûng 10 -
20% soá beänh nhaân coù ñoàng thôøi oå loeùt ôû daï daøy vaø ôû taù traøng.
OÅ loeùt coù hình troøn hoaëc baàu duïc, ña soá coù ñöôøng kính nhoû hôn 2cm nhöng 10%
tröôøng hôïp coù ñöôøng kính > 4cm; vaùch oå loeùt döïng ñöùng; rìa oå loeùt khoâng goà cao
nhö trong caùc toån thöông aùc tính. Ñaùy oå loeùt thöôøng nhaün vaø saïch, nhôø hoaït ñoäng
tieâu hoaù cuûa dòch vò laøm phaân huûy caùc dòch vieâm; coù theå ñeå loä ra caùc maïch
maùu ñaõ ñöôïc bòt laïi baèng cuïc huyeát khoái. Ñoä saâu cuûa oå loeùt coøn giôùi haïn ôû lôùp
nieâm maïc vaø döôùi nieâm maïc, hoaëc ñaõ aên saâu ñeán lôùp cô. Tröôøng hôïp oå loeùt
xuyeân thuûng toaøn boä vaùch daï daøy, ñaùy oå loeùt coù theå ñöôïc bòt laïi baèng maïc noái,
gan, tuïy. Khi oå loeùt laønh vaø hoùa seïo, noù coù theå gaây co keùo, taïo ra caùc neáp gaáp
nieâm maïc toaû ra xung quanh theo hình nan hoa hoaëc gaây heïp moân vò.
Vi theå :
Hình aûnh vi theå coù theå thay ñoåi tuyø theo oå loeùt ñang ôû trong thôøi ñieåm vieâm
hoaïi töû, vieâm maõn tính hoaëc ñang laønh seïo.
Taïi oå loeùt ñang bò hoaïi töû tieán trieån, coù theå phaân bieät roõ 4 vuøng töø noâng
ñeán saâu:
+ Rìa vaø ñaùy oå loeùt ñöôïc phuû 1 lôùp moûng nhöõng maûnh vuïn hoaïi töû daïng
tô huyeát (fiibrinoid)
+ Beân döôùi lôùp naøy laø vuøng thaám nhaäp teá baøo vieâm khoâng ñaëc hieäu
maø chuû yeáu laø baïch caàu ña nhaân trung tính
+ Saâu hôn laø moâ haït vieâm vôùi caùc teá baøo ñôn nhaân.
+ Döôùi cuøng laø moâ seïo coù nhieàu sôïi collagen, traûi roäng ñeán bôø oå loeùt.
Maïch maùu trong vuøng naøy coù thaønh daøy laø do hieän töôïng vieâm bao quanh vaø
thöôøng bò huyeát taéc huyeát khoái.
OÅ loeùt ñöôïc laøm laønh nhôø vaøo söï taùi taïo lôùp nieâm maïc töø rìa oå loeùt, phuû
leân treân moâ seïo giaøu sôïi collagen.
Lôùp nieâm maïc xung quanh oå loeùt thöôøng coù hình aûnh vieâm daï daøy maõn tính
(85-100% tröôøng hôïp loeùt taù traøng vaø 65% loeùt daï daøy). Ñieàu naøy giuùp phaân bieät
vôùi loeùt trôït vaø loeùt do stress trong vieâm daï daøy caáp, vaãn coøn lôùp nieâm maïc xung
quanh töông ñoái bình thöôøng.
D. Lieân heä laâm saøng :
ÔÏï chua, ñau vuøng thöôïng vò , ñau taêng leân sau böõa aên vaø veà ñeâm. Caùc bieán
chöùng chính cuûa LDDTTMT goàm coù xuaát huyeát gaây oùi maùu vaø ñi caàu phaân ñen;
thuûng gaây vieâm phuùc maïc; hoaù seïo gaây heïp moân vò.
Neáu khoâng ñöôïc ñieàu trò thì trung bình phaûi maát 15 naêm, oå loeùt môùi coù theå
laønh ñöôïc
III. U
U daï daøy thöôøng xuaát phaùt töø bieåu moââ.
A. Carcinoâm daï daøy
Trong soá caùc u aùc tính ôû daï daøy, thöôøng gaëp nhaát laø carcinoâm chieám tæ leä 90-
95%;
* Dòch teã hoïc:
Soá lieäu cuûa Vieät nam cho thaáy ung thö daï daøy ñöùng haøng thöù 2 ôû caû 2 giôùi
nam vaø nöõ cuûa thaønh phoá Haø noäi; haøng thöù 3 vaø 5 ñoái vôùi giôùi nam vaø nöõ ôû
thaønh phoá Hoà chí Minh.
* Phaân loaïi: theo hình thaùi moâ hoïc, phaân bieät 2 loaïi carcinoâm daï daøy: kieåu ruoät vaø
kieåu lan toûa.
* Beänh sinh:
Caùc yeáu toá moâi tröôøng ñöôïc cho laø giöõ vai troø chính laøm phaùt sinh ung thö daï
daøy, yeáu toá cô ñòa di truyeàn thuaän lôïi chæ ñoùng vai troø thöù yeáu.
- Ñoái vôùi carcinoâm tuyeán kieåu ruoät: cheá ñoä aên quaù nhieàu muoái hoaëc gia vò,
caùc thöïc phaåm cheá bieán coù söû duïng nitrat laøm chaát baûo quaûn; vieâm daï daøy maïn
tính do H.pylori.
Coù söï taêng nheï nguy cô ung thö ôû ngöôøi nhoùm maùu A.
* Hình thaùi toån thöông:
Ñaïi theå:
Ngöôøi ta döïa vaøo möùc ñoä xaâm nhaäp ñeå phaân bieät ra 2 loaïi carcinoâm daï daøy:
- Carcinoâm daï daøy sôùm: toån thöông coøn khu truù ôû lôùp nieâm maïc vaø döôùi
nieâm maïc, baát keå tình traïng ñaõ coù hoaëc chöa di caên vaøo caùc haïch xung quanh daï
daøy.
- Carcinoâm daï daøy tieán trieån: laø tröôøng hôïp ung thö ñaõ xaâm nhaäp vaøo lôùp cô
hoaëc saâu hôn nöõa.
Vi theå:
Carcinoâm daï daøy coù 2 hình thaùi moâ hoïc chính laø kieåu ruoät vaø kieåu lan toûa.
Carcinoâm daï daøy coù theå cho di caên raát sôùm ñeán haïch thöôïng ñoøn. ÔÛ beänh nhaân
nöõ, carcinoâm daï daøy coù theå di caên vaøo phuùc maïc, ñeán caû hai buoàng tröùng.
* Lieân heä laâm saøng :
Carcinoâm giai ñoaïn tieán trieån coù theå cuõng chæ coù trieäu chöùng mô hoà nhö ñaày buïng
khoù tieâu, meät…hoaëc roõ reät hôn nhö ñau thöôïng vò, chaùn aên, suït caân, xuaát huyeát
tieâu hoaù, trieäu chöùng heïp moân vò do khoái u cheøn eùp.
Neáu beänh ñöôïc phaùt hieän trong giai ñoaïn carcinoâm daï daøy sôùm, coù khaû naêng
chöõa khoûi baèng phaãu thuaät, tæ leä soáng 5 naêm ñaït ñeán 95-100%; khi beänh ñaõ tieán
trieån, tæ leä naøy chæ coøn 10-20%.

RUOÄT NON VAØ ÑAÏI TRAØNG


I. TUÙI THÖØA MECKEL: hình thaønh do ñoùng khoâng kín oáng noaõn hoaøng, caùch valve
hoài manh traøng 85 cm, caáu truùc gioáng ruoät non, thöôøng ñoùng kín, daøi 6 cm, deã bò
chaån ñoaùn laàm vôùi vieâm ruoät thöøa.
II. BEÄNH LYÙ MAÏCH MAÙU
Tró laø tröôùng nôû tónh maïch vuøng haäu moân, do söï gia taêng keùo daøi aùp löïc trong
maïng löôùi tónh maïch tró (hemorrhoidal venous plexus). Thöôøng gaëp ôû nhöõng ngöôøi treân
50 tuoåi. Tró cuõng coù theå xuaát hieän ôû nhöõng phuï nöõ treû do söï öù maùu tónh maïch
trong luùc mang thai. Caùc yeáu toá thuaän lôïi khaùc daãn ñeán beänh tró goàm coù tình
traïng taùo boùn, taêng aùp löïc tónh maïch cöûa do xô gan.
Hình thaùi toån thöông:
Ñaïi theå:
- Tró noäi, naèm ôû phía treân ñöôøng noái haäu moân - tröïc traøng, do söï tröôùng nôû
maïng löôùi tónh maïch tró treân taïo ra.
- Tró ngoaïi, naèm ôû phía döôùi ñöôøng noái haäu moân - tröïc traøng, do söï tröôùng nôû
maïng löôùi tónh maïch tró döôùi taïo ra.
- Tró hoãn hôïp, thöôøng gaëp hôn caû, ñöôïc taïo neân bôûi söï keát hôïp caû 2 loaïi tró
treân
Vi theå:
Caùc tónh maïch döôùi nieâm maïc tröôùng nôû ngoaèn ngoeøo, coù thaønh moûng, laøm
cho lôùp nieâm maïc tröïc traøng vaø nieâm maïc haäu moân bò ñoäi nhoâ leân. Phaàn nhoâ ra
naøy deã bò nöùt, loeùt, xuaát huyeát vaø boäi nhieãm do coï xaùt vôùi phaân.
III. VIEÂM
1. Vieâm ruoät nhieãm truøng
- Beänh vieâm ruoät do vi khuaån thöôøng gaây tieâu chaûy, laø nguyeân nhaân gaây töû
vong cho hôn 12000 tröôøng hôïp treû em moãi ngaøy taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån. Vi
khuaån vaøo ruoät theo thöùc aên, Toån thöông ñaïi theå thöôøng gaëp goàm coù tình traïng
nieâm maïc phuø neà sung huyeát ñoû, coù theå coù loeùt saâu, ñoùng giaû maïc thaäm chí
caû thuûng ruoät (nhö trong nhieãm Shamonella typhi gaây beänh thöông haøn). Trong vieâm
ruoät do Mycobacterium tuberculosis, coù söï hình thaønh caùc u haït lao trong lôùp nieâm maïc.
- Caùc kyù sinh truøng gaây vieâm ruoät thöôøng laø Entamoeba histolytica, chui vaøo
loøng tuyeán cuûa ñaïi traøng, xaâm nhaäp vaø phaù huûy moâ ñeäm nieâm maïc, taïo
ra caùc oå loeùt
2. Beänh vieâm ruoät voâ caên (idiopathic inflammatory bowel disease)
Gaây ra tình traïng vieâm ruoät maïn tính, taùi ñi taùi laïi maø nguyeân nhaân chöa ñöôïc
bieát; laøm taêng nguy cô ung thö ruoät;
3. Vieâm loeùt ñaïi traøng:
Hình thaùi toån thöông:
Ñaïi theå:
Vieâm loeùt ñaïi traøng khôûi ñaàu ôû tröïc traøng roài lan ngöôïc leân daàn moät caùch lieân
tuïc, coù khi heát caû khung ñaïi traøng; khoâng coù nhöõng ñoaïn ruoät laønh chen giöõa.
Nieâm maïc vuøng toån thöông sung huyeát ñoû, deã bò bong troùc taïo thaønh nhöõng oå loeùt
roäng. Treân neàn loeùt xuaát huyeát, coù theå thaáy hoaït ñoäng taùi taïo cuûa nieâm maïc
taïo neân nhöõng noát choài leân gioáng nhö polyùp ( polyùp giaû).
Vi theå:
Caùc veát loeùt nieâm maïc chæ lan xuoáng döôùi nieâm maïc, khoâng phaù huûy lôùp cô.
Khi beänh vaøo giai ñoaïn thuyeân giaûm, veát loeùt seõ ñöôïc laáp ñaày baèng moâ haït vieâm
vaø hoùa seïo, lôùp nieâm maïc beân treân laïi ñöôïc taùi taïo.
Lieân heä laâm saøng:
Beänh bieåu hieän baèng nhöõng ñôït ñi tieâu phaân loûng coù laãn ñaøm maùu keùo daøi
haøng thaùng roài laïi taùi phaùt. Nguy cô ung thö ruoät gia taêng tæ leä thuaän vôùi thôøi gian
maéc beänh, khoaûng 11% beänh nhaân seõ bò ung thö ruoät sau khi beänh ñaõ keùo daøi
treân 10 naêm. Ñieàu trò noäi khoa vôùi caùc thuoác khaùng vieâm vaø thuoác öùc cheá mieãn
dòch.

IV. CARCINOÂM TUYEÁN ÑAÏI-TRÖÏC TRAØNG


98% caùc ung thö ñaïi tröïc traøng thuoäc veà loaïi carcinoâm tuyeán.
* Dòch teã hoïc :
Ña soá beänh nhaân laø nhöõng ngöôøi lôùn tuoåi, trong khoaûng töø 60 -70 tuoåi; chæ coù
20% tröôøng hôïp xuaát hieän tröôùc 50 tuoåi. Nam bò nhieàu hôn nöõ (tæ leä 5:4). Nguyeân
nhaân gaây beänh chöa ñöôïc bieát roõ nhöng nhöõng yeáu toá sau ñaây ñöôïc cho laø laøm
taêng nguy cô maéc beänh:
- Toån thöông coù tröôùc taïi ruoät:
+ U tuyeán: laø toån thöông tieàn ung cuûa carcinoâm tuyeán ñaïi-tröïc traøng, nhaát laø
nhöõng u tuyeán coù kích thöôùc lôùn vaø coù daïng nhaùnh.
+ beänh vieâm loeùt ñaïi traøng
- Yeáu toá moâi tröôøng: cheá ñoä aên nhieàu thòt môõ nhöng laïi ít rau quaû vaø chaát xô
coù theå taïo thuaän lôïi cho söï phaùt sinh ung thö.
* Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå: vò trí cuûa ung thö ñöïôïc phaân boá nhö sau:
+ Manh traøng & ñaïi traøng leân : chieám 38% caùc tröôøng hôïp
+ Ñaïi traøng sigma vaø tröïc traøng 36%
Toån thöông ôû ñaïi traøng phaûi thöôøng coù daïng choài suøi hoaëc gioáng polyùp, nhoâ
vaøo trong loøng ruoät; toån thöông ôû ñaïi traøng traùi thöôøng coù daïng loeùt vaø thaâm
nhieãm, lan voøng theo chu vi cuûa ruoät. Ung thö tieán trieån seõ xaâm nhaäp qua taát caû
caùc lôùp cuûa thaønh ruoät, laøm daày cöùng thaønh ruoät, nhaên nhuùm thanh maïc vaø chít
heïp loøng ruoät.
- Vi theå: caùc teá baøo ung thö coù theå taïo thaønh nhöõng caáu truùc tuyeán coù loøng
oáng roõ reät hoaëc chæ taäp hôïp thaønh caùc ñaùm ñaëc; söï xaâm nhaäp cuûa teá baøo ung
thö thöôøng kích thích moät phaûn öùng taêng sinh sôïi raát maïnh.
* Lieân heä laâm saøng:
Ung thö ñaïi-tröïc traøng thöôøng dieãn tieán aâm thaàm trong nhieàu naêm neân khi phaùt
hieän thì ñaõ ôû vaøo giai ñoaïn muoän; ung thö ôû ñaïi traøng traùi coù theå ñöôïc phaùt hieän
sôùm hôn nhôø vaøo caùc trieäu chöùng nhö ñau vuøng hoá chaäu traùi, tieâu ñaøm khieán
beänh nhaân phaûi ñi noäi soi. ÔÛ giai ñoaïn muoän, ung thö ñaïi-tröïc traøng thöôøng xaâm
nhaäp caùc caáu truùc laân caän, di caên vaøo xoang phuùc maïc, di caên haïch vuøng hoaëc di
caên xa theo ñöôøng maùu ñeán gan, phoåi vaø xöông.
RUOÄT THÖØA
Vieâm ruoät thöøa caáp
* Dòch teã hoïc: Thöôøng gaëp ôû tuoåi thanh nieân; nam bò nhieàu hôn nöõ (tæ leä 1,5:1).
* Beänh sinh: ña soá caùc tröôøng hôïp vieâm ruoät thöøa coù lieân quan vôùi tình traïng
taéc ngheõn loøng ruoät do cuïc phaân, buùi giun.
* Hình thaùi toån thöông:
- Ñaïi theå:
Giai ñoaïn sôùm: ruoät thöøa caêng to, thanh maïc sung huyeát, coù phuû giaû maïc.
Giai ñoaïn muoän: vieâm muû ruoät thöøa, ruoät thöøa coù theå bò loeùt thuûng gaây
vieâm phuùc maïc.
- Vi theå
Giai ñoaïn sôùm: thaám nhaäp BCÑNTT trong lôùp nieâm maïc, lôùp döôùi nieâm maïc vaø
lôùp cô. Maïch maùu döôùi thanh maïc sung huyeát, öù ñaày hoàng caàu.
Giai ñoaïn muoän: nieâm maïc bò loeùt, loøng ruoät coù dòch xuaát muû, coù oå aùp-xe vaø
hoaïi töû trong thaønh ruoät, treân beà maët thanh maïc coù dòch xuaát tô huyeát.
U nhaày ruoät thöøa
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO :

Tieáng Anh:
Cotrans r.s., kumar v., collins t.: Head and Neck, The Gastrointestinal Tract. In: Robbins Pathologic
Basis of Disease. 7th ed, Elsevier Company, 2005
DAMJANOV I., LINDER J.: Upper Digestive Tract, Gastrointestinal Tract. In: Pathology, A Color Atlas. 1st
ed, Mosby, 2000
ROSAI J.: Gastrointestinal Tract. In: Ackerman’s Surgical Pathology. 9th ed, Mosby, 2004
Tieáng Vieät:
NGUYEÃN SAØO TRUNG vaø cs.: Beänh tuyeán nöôùc boït, Beänh thöïc quaûn, Beänh daï daøy, Beänh
ruoät non, Beänh
ñaïi traøng. Trong: Beänh hoïc taïng vaø heä thoáng . Xuaát baûn laàn 4 , Nhaø xuaát baûn Y Hoïc,
2003
TRAÀN PHÖÔNG HAÏNH: Töø ñieån giaûi nghóa beänh hoïc, Aán baûn laàn 2, Tröôøng Ñaïi Hoïc Y Döôïc
TP.HCM, 1997

CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM TÖÏ LÖÔÏNG GIAÙ

1. Vieâm loeùt mieäng thöôøng do:


A/ vieâm mieäng Aphte B/ Virus Herpes
C/ Naám Candida D/ A & C ñuùng E/ A, B, C ñuùng
2. Vieâm thöïc quaûn:
A/ thöôøng do traøo ngöôïc dòch vò leân thöïc quaûn B/ luoân coù nghòch saûn
C/ teo ñeùt nieâm maïc, chuyeån saûn ruoät D/ A & B ñuùng E/ B & C
ñuùng
3. Vieâm daï daøy caáp:
A/ vieâm nieâm maïc daï daøy B/ coù theå oùi ra maùu
C/ uoáng aspirin laø moät trong nhieàu nguyeân nhaânD/ A, B, C ñuùng E/ A, B
ñuùng
4. Vò trí thöôøng gaëp nhaát cuûa loeùt oáng tieâu hoùa laø:
A/ ñoaïn noái thöïc quaûn – daï daøy B/ daï daøy vaø ñoaïn ñaàu taù traøng
C/ Ruoät non C/ thöïc quaûn E/ ruoät thöøa
4. Carcinoâm daï daøy:
A/ ñöùng haøng thöù 2 trong caùc loaïi ung thö
B/ goàm kieåu ruoät vaø kieåu lan toûa
C/ lieân quan vieâm daï daøy maïn tính do H.pylori
D/ lieân quan aên thöùc aên coù nitrat E/ taát caû ñuùng
5. Tró:
A/ tró ngoaïi laø buùi tró loài ra ngoaøi B/ Ñi caàu ñau nhöng khoâng
chaûy maùu
C/ Tró noäi laø buùi tró coøn beân trong D/ tónh maïch döôùi nieâm maïc tröôùng
nôû
E/ taát caû sai
6. vieâm ruoät goàm :
A/ vieâm ruoät nhieãm truøng B/ vieâm ruoät voâ caên C/ loeùt ñaïi traøng do u
D/vieâm loeùt ñaïi traøng
E/ A, B, D ñuùng
7. Vieâm loeùt ñaïi traøng:
A/ toån thöông khoâng coù tính lieân tuïc B/ Nieâm maïc vuøng toån thöông sung
huyeát
C/ thöôøng keøm nghòch saûn D/ ôû ngöôøi coù nhoùm maùu A E/ Taát caû ñeàu
ñuùng
8. Carcinoma tuyeán ñaïi traøng:
A/ coù hieän töôïng nghòch saûn ñi keøm B/ coù polyp taêng saûn
C/ bò ôû ngöôøi treû tuoåi D/ do aên nhieàu thòt môõE/ loaïi chieám thieåu soá
trong ung thö ñaïi traøng
9. Toån thöông trong carcinoâm tuyeán ñaïi traøng:
A/ thöôøng ôû ñaïi traøng xuoáng B/ di caên daï daøy C/ daïng choài suøi ôû tröïc traøng
D/ teá baøo ung thö kích thích taêng sinh sôïi E/ taát caû sai
10. Vieâm ruoät thöøa caáp:
A/ thöôøng gaëp ôû ngöôøi giaø B/ ruoät thöøa chæ sung huyeát khoâng coù
muû
C/ nöõ bò nhieàu hôn nam. D/ hieám khi do bít taéc ruoät thöøa E/ taát caû
sai

You might also like