VRSTE SIGNALA

Postoje 4 vrste signala: 1.Signali sa fiksnim vremenom 2.Signali sa ovisnim vremenom 3.Signali sa djelomino ovisnim vremenom 4.Signali na pjeakim prelazima kolovoza Signali sa fiksnim vremenom Kod ovog tipa signala periodi zelenog vremena su unaprijed odreeni i imaju fiksno trajanje to znai da se signalni planovi ne prilagoavaju promjenama saobraajnog optereenja, odnosno vremenskoj neravnomjernosti saobraaja u toku trajanja signalnog plana. Iz ovih razloga se napravi vie signalnih programa sa razliitim signalnim planovima i trajanjem ciklusa koji su prilagoeni raspodjeli i veliini saobraaja u odreenim periodima u toku dana. Smjenjivanje ovih signalnih programa vri se prema unaprijed utvrenoj emi odnosno planu. Signali sa djelominom ovisnou od veliine saobraaja Koriste se na raskrsnicama gdje jedan pravac ima dominantan znaaj i izrazito vea optereenja. Detekcija se vri samo na sporednom putu ako ima najava na sporednom putu dolazi do smjenjivanja faza i davanja prvenstva za sporedni put. Faza za sporedni put obino je fiksna i po njenom isteku dolazi do automatske promjene prava prvenstva. Signali na pjeakim prelazima kolovoza Van raskrsnica na pjeakim prelazima gdje nisu veliki pjeaki tasteri (specijalna vrsta detektora) kojima pjeaci najavljuju

prelazak kolovoza. Najavom dolazi do promjene faze odnosno davanja 35 prvenstva prolaza pjeacima. Pjeaka faza traje onoliko koliko je pjeacima dovoljno da preu kolovoz ,a zatim se automatski vraa na fazu vozila. Signali sa ovisnim vremenom Kod signala sa ovisnim vremenom zeleni period ovisi od saobraaja i podeava se prema saobraajnim zahtjevima na ulaznom grlu raskrsnice. Na prilazima raskrsnice postavljaju se detektori na osnovu kojih se vri prilagoavanje signalnog plana koji je u toku. Ovo korigovanje vri se na vie naina : 1.minimalno zeleno vrijeme 2.period produavanja zelenog 3.varijabilno meuzeleno vrijeme 4.maksimalni zeleni period 5.''preskakanje'' faza 6.ranije ''sjeenje'' zelenog vremena 7.zadravanje zelenog vremena 8.smicanje faza (kombinacija 6 i 7) 9.kontrola toka Minimalno zeleno vrijeme -to je najkrai period zelenog vremena koji se daje svakom signalu na raskrsnici koji je dovoljan da sva vozila koja ekaju izmeu signala i detektora mogu proi raskrsnicu kad dobiju zeleno.

36

Period istezanja ili produavanja zelenog svjetla Zeleno svjetlo moe da se produi i poslije isticanja minimalnog vremena ako neko vozilo dotakne detektor odnosno ako se najavi. Za svako vozilo koje se najavi zeleno svjetlo se produava za 2-3 sekunde.

37 Maksimalni zeleni period Da bi se sprijeilo da neka vozila na nekom signalu ekaju beskonano dugo jer na konfliktnom signalu tee neprekidan tok i zeleno se stalno produava uvodi se maksimalni zeleni period.Po isteku ovog vremena vie ne dolazi do produavanja zelenog bez obzira na najave. Varijabilno meuzeleno vrijeme -je potrebno za raicavanje raskrsnice i primjenjuje se ako se vozila nagomilavaju unutar raskrsnice prilikom smjenjivanja faza.Skraivanje ili produivanje intervala ''sve crveno'' dobija se varijabilno meuzeleno vrijeme. Preskakanje faza

Faze se u pravilu smjenjuju po ciklinom redoslijedu a ako nema zahtjeva za neku fazu ona moe da se izostavi. Ranije sjeenje zelenog vremena -vri se da se olakaju lijeva skretanja na nekom prilazu i to tako da se za nekoliko sekundi skrati zeleno vrijeme za tok iz suprotnog smjera u istoj fazi. Zadrka zelenog vremena Radi se iz istog razloga kao i ova prije a tako to kasni paljenje za konfliktni tok. Smicanje faza -je kombinacija prethodna dva i to u sluaju kad imamo velika lijeva skretanja (kasni zeleno i skrati se zeleno za konfliktni tok). 38 Kontrola gustine toka -vri se postavljanjem vie detektora u nizu i detekcijom duine redova ekanja na svim prilazima raskrsnice te se raspodjela zelenog vremena vri prema duini redova ekanja.

UREENJE I GEOMETRIJSKO OBLIKOVANJE RASKRSNICA

-su sastavni dijelovi procesa projektovanja raskrsnice u sluajevima kada se radi rekonstrukcija ili projektovanje novih raskrsnica kod kojih se predvia regulacija svjetlosnim signalima.

Ureenje prilaza Radi se s ciljem da se obezbijedi zahtijevani kapacitet na ulaznom grlu i otklone zastoji i formiranje redova ispred signala na ulazu u raskrsnicu. Da bi se obezbijedili traeni kapacitet i otklonili zastoji prilaz treba dimenzionisati (odrediti duinu i irinu ulaznog grla) da prihvati oekivani saobraaj. Obzirom da kapacitet prilaza ovisi i od funkcionisanja signala geometrijsko rjeenje prilaza i dimenzije ulaznog grla treba usaglasiti sa usvojenom emom odvijanja saobraaja faznim planom. Takoe treba razmotriti i sljedee: -lijeva skretanja -pjeake prelaze -parkiranje i zaustavljanje u blizini raskrsnice -lokacija autobuskih i taksi stajalita Jer nabrojeno utie na kapacitet i to negativno. Dimenzionisanje prilaza Na svakom prilazu signalisane raskrsnice prolaz vozila je dozvoljen samo dok traje zeleno vrijeme u fazi kojoj pripadaju prilazi. Istovremeno na prilazima gdje je crveno svjetlo vozila se nagomilavaju ekajui zeleno. 39 Kada se uslijed pojave veeg saobraaja pred signalom formira red koji ne moe da se isprazni u toku zelenog oigledno je da postoji disproporcija izmeu kapaciteta otvorene dionice puta i kapaciteta posmatranog prilaza te prilaz treba proiriti. Proirenje se vri dodavanjem jo saobraajnih traka. Za normalnu raskrsnicu sa 4 kraka postoji pravilo za dimenzionisanje prilaza a ono glasi: irine ulaznih grla proporcionalne su kvadratnim korijenima odg. Saobraajnih tokova a zelena vremena na ovim ulaznim grlima i duine ulaznih grla treba da stoje u istoj razmjeri sa irinama.

P1,P2 irine ulaznih grla Z1,Z2 odgovarajua zelena vremena u fazi 1 i fazi 2 l1,l2 duine proirenja q1,q2 maksimalni tokovi na prilazima faze 1 i faze 2 Lijeva skretanja Na prilazima dvofaznih raskrsnica uslovna lijeva skretanja (u istoj fazi sa tokovima iz suprotnog smjera) mogu da izazovu redukciju kapaciteta na ulaznom grlu ova skretanja ne izazivaju probleme pri slabom optereenju. Za vee uee od 10% lijevih skretanja u ukupnom toku na prilazu treba predvidjeti traku za lijeva skretanja te vie prostora u sreditu raskrsnice za vozila koja ekaju promjenu faze.Lijeva skretanja mogu se regulisati u istoj ili zasebnoj fazi. Pjeaki prelazi U pravilu pjeaki prelazi postavljaju se uspravno na osovinu puta jer je to najkrai put preko kolovoza na kome su u konfliktu sa motornim saobraajem. Minimalna irina pjeakog prelaza je 3 metra u veim gradovima gdje je intenzitet saobraaja vei moe biti i do 6 metara. Pjeaki prelazi lociraju se na krajevima ulaznih grla neposredno prije ulaska u raskrsnicu. Udaljenost zaustavne linije od ivice p.p. mora da iznosi najmanje 1,5 metra .Ako postoji 4 ili vie saobraajnih traka na ulaznom grlu treba postaviti pjeako 40 ostrvo koje slui za zaustavljanje pjeaka ukoliko doe do promjene faze.Takoe treba postaviti pjeake ograde kako bi se kanalisali pjeaki tokovi. Parkiralita vozila

Parkiralita na ulaznom grlu raskrsnice smanjuje kapacitet i iz tog razloga potrebno je saobraajnim znakovima zabraniti parkiralita u iroj zoni raskrsnice. Autobuske stanice i stajalita Autobuske stanice i stajalita moraju biti smjetene u neposrednoj blizini raskrsnice ali kao takve su nepovoljne za kapacitet. Preporuuje se da se lociraju neposredno iza raskrsnice te da se za njih izgrade posebne nie. Lokacija taksi stanica -umanjuju kapacitet ako su u neposrednoj blizini raskrsnice. Preporuuje se da se grade na ulaznim grlima tako da elo stanice bude na poetku sektora za prestrojavanje i to u posebnim niama. Plan horizontalne i vertikalne signalizacije Ovaj plan obuhvata : 1.obiljeavanja kolovozne povrine 2.postavljanje saobraajnih znakova 3.postavljanje odgovarajue saobraajne opreme 4.lociranje svjetlosnih signala Plan dispozicije svjetlosnih signala Plan dispozicije svjetlosnih signala izvodi se iz plana horizontalne i vertikalne signalizacije. Na planu dispozicije prikazan je poloaj nosaa svjetlosnih signala.

41

IZRADA FAZNOG PLANA

Izrada faznog plana predstavlja ematski prikaz vremenskog redoslijeda smjenjivanja faza u ciklusu. Fazni plan odreuje redoslijed davanja prava prolaza kroz raskrsnicu za grupe saobraajnih tokova. Broj faza u ciklusu ovisi od tipa i broja krakova raskrsnice te od veliine i karaktera lijevih skretanja. Preporuuje se da se kod izrade faznog plana broj faza u ciklusu smanjuje na najveu moguu mjeru. Npr. Za normalnu krstastu raskrsnicu ako lijeva skretanja iznose do 15% od ukupnog toka dobro rjeenje je fazni plan sa dvije faze (slika1). Ukoliko lijeva skretanja iznose vie od 15% a manje od 25% izrauje se fazni plan sa 2 faze i 1 meufazom(slika2) Ako su lijeva skretanja vea moe da se primjeni sistem sa veim brojem meufaza ili sistem sa vie faza.

42

DOPUNSKI INTERVALI I SIGNALI

Dopunski intervali i signali zovu se jo i direkcioni signali.Postavljaju se kako bi se poboljao kapacitet i olakao prolaz kroz raskrsnicu ostalim saobraajnim tokovima. Primjenom ovih signala u vidu zelene strelice postiu se efikasna rjeenja naroito ako se skretanje obavlja iz mjeovitih saobraajnih traka.

Ovi signali se postavljaju uz osnovni signal faze kojoj pripadaju.Aktiviraju se ako su na osnovnom signalu crveno,uto ili crveno-uto. Ovim dopunskim signalom daje se slobodan prolaz vozilima uz uslov proputanja odnosno prvenstva prolaza pjeaka. 43 Najbolje rjeenje bi bilo da se za ovakva skretanja i direkcioni signal izgradi i posebna traka. Dopunski signali i redoslijed njihovog aktiviranja unose se u fazni plan kao posebna faza paralelno sa fazom u kojoj su aktivirani i tretiraju se kao posebni signali.(slika polufazni signal 2faza) Interval ienja Interval ienja predstavlja zatitno vrijeme kojem se izbjegava sukob vozila iz tokova koji pripadaju konfliktnim fazama koji se smjenjuju. Pri promjeni faza dolazi do sukobljavanja vozila iz tokova koji pripadaju ovim fazama. Posljednje vozilo koje pree zaustavnu liniju i ue u raskrsnicu u posljednjoj sekundi utog svjetla na signalu faze koja istie sukobljava se sa vozilom koje ue u raskrsnicu u prvoj sekundi zelenog svjetla na signalu faze koja otpoinje. Zatitno vrijeme rauna se: T=(tz-tp)+1 =3,6 (l1/Vz*l2/Vp)*1 T-zatitno vrijeme u sekundi koje obezbjeuje bezbjedno mimoilaenja vozila tz-vrijeme putovanja od zaustavne linije do konflikta take posljednjeg vozila iz faze koja zavrava najmanjom oekivanom brzinom od 30km/h tp-vrijeme putovanja od zaustavne linije do konfliktne take prvog vozila iz faze koja poinje najveom dozvoljenom brzinom od 60km/h

l1,l2-rastojanja u metrima od zaustavnih linija do zajednike konfliktne take za vozila iz faze koja zavrava i vozila iz faze koja poinje. Minimalno meuzeleno vrijeme dobije se uveavanjem minimalnog zatitnog vremena za 3 sekunde utog svjetla. 44