Professional Documents
Culture Documents
Mutacje spontaniczne
Nowe mutacje Bdy podczas replikacji DNA Polizg replikacji Niestabilno zasad azotowych w DNA Niestabilno zasad azotowych przyczyn tworzenia bdnych par komplementarnych
Mutacje spontaniczne
czsto wystpowania
Czsto zalena od typu genu rnice w zalenoci od wielkoci genu zalenie od sekwencji gorce miejsca (hot-spot)
Mutacje indukowane
Powodowane przez czynniki mutagenne fizyczne, chemiczne i biologiczne karcynogen (transformacja neoplastyczna komrek) klastogen (fragmentowanie chromosomw) teratogen mutagen
TYPY MUTACJI
mutacje w komrkach somatycznych nie s przekazywane potomstwu, w odrnieniu od mutacji w komrkach rozrodczych
mutacje w komrkach rozrodczych mog by odziedziczone lub powstaj de novo w procesie oogenezy lub spermatogenezy
www.creationofman.net/chapter4/chapter4_5.html
TYPY MUTACJI
o
w obszarze regulujcym proces transkrypcj efekt: spadek lub wzrost produkcji biaka miejsca czenia intronu i eksonu efekt: moe powsta niestabilne, szybko degradujce siRNA
rekombinacja mejotyczna
Mutacje
MUTAGENY
bezporednia reakcja z DNA powodowanie zmian strukturalnych, prowadzcych do bdnego kopiowania nici matrycowej
mutageny
porednie dziaanie na DNA wytwarzanie okrelonych zwizkw chem. uszkadzajcych DNA (np. nadtlenki)
PROMIENIOWANIE
PROMIENIOWANIE
SILNIE JONIZUJCE promieniowanie ,
SABO
JONIZUJCE promieniowanie
i X , UV
RDA PROMIENIOWANIA
DNA
H
H
www.bnl.gov/discover/Fall2008/DNA1.asp
hydroliza
Uszkodzenie DNA
deaminacja i depurynacja
dwie najczciej spotykane spontaniczne reakcje chemiczne powodujce powane uszkodzenia DNA w komrkach
Mutacje
przyczyny
SYNTEZA DNA
nowa ni
aktywno egzonukleazy
nieprawidowy nukleotyd
Mutacje
bdy replikacji bdy replikacji mutacje polizg replikacji insercje punktowe
przyczyny
delecje
do sekwencj 5 fazy (Glu) (np. ludzki gen Hdh zawiera przesuniciaCAG 3odczytu podczas translacji) powtrzon 10-35 razy; w chorobie Huntingtona liczba tych powtrze zwiksza si do 36-121)
mutacje zmiany fazy (ich wystpienie w obszarze choroby ekspansji powtrze kodujcym moe trinukleotydowych doprowadzi
Mutageny chemiczne
Czynniki alkilujce
(metylosulfonian metylu MMS, etylonitrozomocznik ENU, gaz musztardowy, diepoksybutan)
Czynniki arylujce
(np. policykliczne wglowodory aromatyczne)
Czynniki deaminujce
(kwas azotowy (III, dwusiarczyn sodowyhydroksylaminy, HSO3)
Interkalatory
(np. barwniki akrydynowe)
Analogi zasad
(mutageneza bezporednia)
CZYNNIKI ALKILUJCE
Najwiksza wraliwo na alkilacj atom azotu N7 guaniny; zwizki te powoduj: tranzycje i transwersje typu: ATTA, ATGC, GCCG, GCAT, GCTA
metylosulfonian etylu
Czynniki deaminujce
Kwas azotowy (III) deaminuje cytozyn, adenin i guanin
CZYNNIKI DEAMINUJCE
http://bio3400.nicerweb.com/Locked/media/ch15/15_04-deamination.jpg
Oryginalna zasada
mutagen
Zmodyfikowana zasada
Typ mutacji
ANALOGI ZASAD
ANALOGI ZASAD AZOTOWYCH 5-BROMOURACYL
2-AMINOPURYNA
(analog adeniny; tworzy par z cytozyn)
5-BROMODEOKSYURYDYNA
(analog tyminy; tworzy par z guanin)
ANALOGI ZASAD
http://bio3400.nicerweb.com/Locked/media/ch15/base_analogs.html
INTERKALATORY
charakteryzuj si pask
budow, dziki czemu mog atwo wbudowywa si pomidzy pary nukleozasad
Wstawiane s w podwjn helis DNA, zmieniaj jej struktur, co prowadzi do delecji i insercji w trakcie replikacji i rekombinacji. Inne: akryflawina, bromek etydyny, DAPI.
INTERKALATORY
INTERKALATORY
BARWNIKI AKRYDYNOWE
proflawina
dezynfekujcy bakteriostatyk
oran akrydyny
INTERKALATORY
BROMEK ETYDYNY
INTERKALATORY
doksorubicyna
aktynomycyna
CZYNNIKI BIOLOGICZNE
Wirusy (DNA i retrowirusy;
ryczki, opryszczko, HBV, HCV) np. wirus
Transpozony
http://blog.wired.com/photos/uncategorized/2007/08/20/gene.jpg
www.microbiologybytes.com/blog/2008/07/
http://www.thenakedscientists.com/HTML/uploads/pics/jamil1_Figure_3.gif
Mutacje
MUTAGENEZA
przyczyny
porednia
kiedy uszkodzenie nie jest usuwane, ani naprawiane, lecz tolerowane, replikacja jest kontynuowana, niespecyficzna specyficzna w takim przypadku wyspecjalizowane (nieukierunkowana) (ukierunkowana) (biorce udzia w naprawie (np. 5-bromouracyl ulega parowaniu z polimerazy DNA - jeli mutacje adenin, natomiast jego forma enolowa - jeli mutacje DNA) wprowadzaj bdne zasady s wprowadzane tworzy pary naprzeciw uszkodzonych s wprowadzane z guanin, std po jednym cyklu replikacji
wynika z obecnoci stabilnych, nienaprawionych zasad o zmienionych waciwociach tworzenia par w DNA
bezporednia
G moe zosta wczona naprzeciw 5bromouracylu, a po II cyklu replikacji naprzeciw G zostanie wczona cytozyna - utrwalenie mutacji
Mutagen a Teratogen
Teratogen
- czynnik powodujcy trwae zaburzenia strukturalne lub czynnociowe u potomstwa w trakcie jego rozwoju embrionalnego lub podowego. Zaburzenia te mog ujawni si zarwno przed, jak i po urodzeniu (np. promieniowanie jonizujce, niektre leki aspiryna, witamina A, streptomycyna, talidomid; infekcje np. ryczka, toksoplazmoza)
Mutacja a Polimorfizm
DEFINICJA
MUTACJA - naga, skokowa, bezkierunkowa,
dziedziczca si zmiana w materiale genetycznym dotyczca poniej 1% osobnikw populacji; termin wprowadzony przez de Vriesa (przeom XIX i XX w.); zjawisko losowe, podlegajcym wpywom rodowiska; czsto mutacji nie jest staa pomidzy gatunkami i zaley midzy innymi od doskonaoci aparatu powielania DNA i jego naprawy
TYPY MUTACJI
sekwencja prawidowa
tranzycja (np. AT na GC)
sekwencja z mutacj
TYPY MUTACJI
inwersja -
Mutacje
krtki przewodnik
Mutacje
skutki
mutacje mutacje ciche mutacje ominicie mutacje - nie maj wpywu nonsensowne synonimiczne kodonu niesynonimiczne na funkcjonowanie - kodon kodujcynowy kodon - gdy - gdy nowy terminacyjnego kodon genomu
aminokwas zostaje temu samemu odpowiada zamienionyaminokwasowi na kodon terminacyjny co kodon niezmutowany
Mutacje
skutki
letalne - powoduj obnienie - nie wpywaj na - wzgldnie rzadko; - prowadz - prowadz do mierci do zdolnoci organizmu do
subletalne
organizm; maj poprawiaj zdolnoci upoledzenia organizmu organizmu przeycia znaczenie w procesieadaptacyjne ewolucji organizmu
Mutacje
krtki przewodnik ZMIANY EKOGENETYCZNE
dziedzicznie uwarunkowana zdolno do wyczuwania cyjanowodoru, czy fenylotiomocznika akatalazja; xeroderma pigmentosum
MUTACJE
Punktowe
DEFINICJA
niedue zmiany w sekwencji DNA bez zmian iloci materiau genetycznego zmiany obejmujce utrat lub powikszenie materiau genetycznego, ale mniejsze ni mutacje chromosomowe zmiany liczby lub struktury chromosomw widoczne w mikroskopie optycznym zmiany w sekwencji DNA dotyczce jednego genu (przewanie s to mutacje punktowea)
OBSZAR GENOMU
przewanie jedna lub kilka par zasad od kilku par zasad do kilku mln par zasad
Odcinkowe
Chromosomowe
Genowe
Pozachromosomowe
KRYTERIUM
RODZAJ MUTACJI
EFEKT
zamiana zasady purynowej na inn purynow lub pirymidynowej na inn pirymidynow (A G lub C T)
tranzycja
substytucja Zmiany w acuchu DNA transwersja zmiana zasady purynowej na pirymidynow lub odwrotnie
delecja
insercja
KRYTERIUM
RODZAJ MUTACJI
milczca
EFEKT
zmiany w syntezowanych polipeptydach nie wystpuj jeden aminokwas zastpiony innym, dugo polipeptydu bez zmian
KRYTERIUM
RODZAJ MUTACJI
pierwotna
EFEKT
mutacja, ktra przywraca sytuacj sprzed pierwszej mutacji mutacja, ktra nie odtwarza sytuacji sprzed pierwszej mutacji, ale znosi jej efekty fenotypowe zmienia si ilo produkowanego biaka bez zmiany jego struktury moe sta si niemoliwe np. wycicie intronu i powstaje polipeptyd o wiele duszy ni normalnie, zawierajcy przypadkow, zbdn cz
supresorowa
w promotorze
w sekwencji regulatorowej
w genie nastpuje oglny wzrost liczby mutacji zwizanym w DNA z napraw DNA
Mutacje
zwikszanie z pokolenia na pokolenie liczby kopii krtkiego motywu nukleotydowego (3-, 4-, 12- nukleotydowych), np. CCG ponad pewn liczb krytyczn, dajce objawy fenotypowe; mog dotyczy czci kodujcej lub niekodujcej genu
MUTACJE DYNAMICZNE
korelacja midzy cikoci choroby oraz wiekiem pojawienia si objaww, a iloci powtrze ilo powtrze moe wzrasta w kolejnych pokoleniach objawy mog nasila si lub wystpowa wczeniej w kolejnych pokoleniach (antycypacja)
premutacja wzrost iloci powtrze poniej wartoci granicznej nie powoduje wystpienia choroby bezobjawowi nosiciele
Mutacje
ANTYCYPACJA
Ostrzejszy przebieg choroby z wczeniej wystpujcymi objawami w kolejnych pokoleniach Opisana dla wikszoci chorb neurogenetycznych powodowanych mutacjami dynamicznymi
Wystpowanie ostrzejszej postaci schorze uzalenione od pci rodzica, od ktrego mutacja dynamiczna zostaa odziedziczona (np. ostrzejsza, modziecza posta choroby Huntingtona, jeli mutacja dziedziczona od ojca; dziedziczona mutacja od matki ostrzejsza posta dystrofii miotonicznej)
Mutacje
ANTYCYPACJA
Zjawisko obserwowane take w chorobie Parkinsona, Alzheimera, raku okrnicy, raku sutka, gocu stawowym
Mutacje
MUTACJE DYNAMICZNE
stanowi podoe molekularne 14 jednostek chorobowych i mona je podzieli na dwie grupy:
Typ I
proste sekwencje powtrzone wykazuj zrnicowan dugo, co jest spowodowane bdami podczas replikacji; zmiany te przypisuje si utracie aktywnoci ktregokolwiek z 6 genw odpowiedzialnych za napraw le sparowanych zasad w DNA:
komrka nowotworowa
dzikuj za uwag
Naprawa DNA
kategorie systemw naprawy DNA kategorie systemw naprawy DNA
naprawa z wycinaniem zasad systemy naprawy - usunicie uszkodzonej bezporedniej naprawa z wycinaniem zasady i ponowna - dziaaj bezporednio nukleotydw naprawa rekombinacyjna synteza z udziaem naprawa niedopasowanych na uszkodzone nukleotydy polimerazy DNA- naprawa dwuniciowych nukleotydw przerw w DNA - poprawia bdy replikacji
Naprawa DNA
podstawowy mechanizm
rozpoznanie i usunicie uszkodzonego fragmentu acucha DNA przez jedn z nukleaz zrywajcych wizania kowalencyjne pomidzy nukleotydami powstaje luka nukleotydowa wic si z kocem 3 przecitego acucha i syntetyzujc kopi informacji zachowan w nici nieuszkodzonej
Naprawa DNA
FOTOREAKTYWACJA cykliczne dimery pirymidynowe
mog ulega ponownej monomeryzacji pod wpywem fotoliaz (enzymw fotoreaktywujcych) w obecnoci wiata widzialnego; jest to proces swoisty dla dimerw pirymidynowych bezporednie usuwanie uszkodze, wolne od bdw)
Naprawa DNA
le sparowane zasady zaburzaj geometri dwuniciowej helisy DNA; co jest rozpoznawane przez biaka naprawiajce DNA dziki luce w cigoci nowego acucha, w ktrym znajduje si bdny nukleotyd; przerwy te dotycz nici opnionej
Uwaga: konieczna jest szybka korekta
Naprawianie uszkodze DNA powstajcych w wyniku procesw deaminacji, utleniania czy alkilacji Enzymy zapocztkowujce napraw DNA - glikozylazy DNA, rozpoznaj uszkodzone zasady i usuwaj je z DNA poprzez hydroliz wiza N-glikozydowych pomidzy uszkodzon zasad a reszt cukrow Poznano i scharakteryzowano wiele rnych glikozylaz DNA z rnych organizmw (czowieka, E. coli, wirusowe) o odmiennych specyficznociach substratowych
Niektre z glikozylaz DNA posiadaj dodatkowo aktywno liazy AP, powodujcej na hydroliz wizania fosfodiestrowego pomidzy nukleotydem po stronie 3 uszkodzenia a deoksyryboz pozbawion zasady azotowej
BER
wyrnia si 2 typy N-glikozylaz: glikozylazy monofunkcyjne rozbijaj wizanie N-glikozydowe pomidzy uszkodzon zasad a czsteczk deoksyrybozy powstaj miejsca apurynowych/apirymidynowych (AP) w DNA
BER -
glikozylazy dwufunkcyjne oprcz usunicia uszkodzonej zasady i utworzenia miejsc AP, posiadaj rwnie waciwoci ligazowe i usuwaj miejsca AP na drodze -eliminacji
BER skada si z dwch rnych szlakw naprawy DNA (podstawowego i alternatywnego), w ktrych zostaj wprowadzone odpowiednio jeden, bd od dwch do szeciu, nukleotydw w DNA, w miejsce usunitego wczeniej uszkodzonego nukleotydu
Naprawa DNA
naprawa z wycinaniem zasad
polega na usuniciu uszkodzonego nukleotydu, a nastpnie ponownej syntezie DNA w celu wypenienia powstaej luki; proces jest inicjowany przez glikozydaz DNA przecinajc wizania -N-glikozydowe midzy uszkodzon zasad a cukrowym skadnikiem nukleotydu; w kolejnym etapie endonukleaza AP wprowadza jednonukleotydow luk, rozcinajc wizanie fosfodiestrowe; nastpnie luka jest wypeniana przez polimeraz DNA (u ssakw)
NER
nukleotydw; proces bardziej zoony ni BER; wymaga ATP jako rda energii; mniej specyficzny ni BER - usuniciu z DNA mog ulec zarwno fotodimery pirymidyn, addukty o rnej wielkoci podstawnika, jak i cz uszkodze usuwanych przez BER
Fragment DNA zawierajcy uszkodzenie jest nacinany po obu jego stronach przez nukleaz i usuwany. W przypadku bakterii dotyczy to oligonukleotydu o dugoci ok. 1213 nukleotydw ; natomiast w komrkach eukariotycznych jest to fragment skadajcy si z 2729 nukleotydw
Mechanizmy naprawy BER i NER s uniwersalnymi systemami naprawy, funkcjonujcymi zarwno w komrkach zdrowych, jak i nowotworowych, poddanych dziaaniu czynnikw toksycznych
Naprawa DNA
ETAPY
naprawa rekombinacyjna
wykorzystywana do naprawy dwuniciowych przerw w DNA; w ten proces zaangaowane s 4 grupy genw
( wice si z DNA po obu stronach pknicia) kieruje ligaz DNA do miejsca pknicia - Ku wie si z DNA wraz z kinaz DNA-PKCS, ktra aktywuje biako XRCC4 oddziaywujce z ligaz DNA4
Naprawa DNA
naprawa rekombinacyjna
dzikuj za uwag