OKUL YNETCLERNN YNETM SRELER AISINDAN KARILATIKLARI PROBLEMLER

Hazrlayan: Bahar Kerdak KARAGZ Danman: Yrd. Do. Dr. Birol YT

Lisansst Eitim retim ve Snav Ynetmeliinin Eitim Bilimleri Anabilim Dal, Eitim Ynetimi,Teftii, Planlamas ve Ekonomisi Bilim Dal iin ngrd YKSEK LSANS TEZ olarak hazrlanmtr.

Edirne Trakya niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kasm, 2006

amzdaki

deiim

ve

NSZ geliimi ynlendiren

bilgi

yuvalar

olarak

nitelendirebileceimiz okullarmz; gen kuaklar hayata hazrlama, ada uygarlk seviyesinin gerektirdii ekilde bilgi, beceri ve davranlara sahip olacak ekilde yetitirme misyonunu yklenmi kurumlardr. Kk yalardan itibaren okullarn kucaklarna teslim ettiimiz ocuklarmzn kiisel, sosyal ve mesleki zelliklerinin geliiminde okullarn rol byktr.Geleceimiz olan ocuklarn iyi bir ekilde yetitirilmesi, hem onlarn mutluluunu hem de lkenin geliimini dorudan etkilemektedir. Okuldaki verimlilii etkileyen en nemli unsurlardan biri okulun ynetimidir. Eletirel dnebilen, yaratc, retken, hedef sahibi, ihtiya duyaca bilgi ve beceriler asndan donanml bireyler yetitirebilmesi iin okullarn da bu zellikleri kendilerine ilke edinmi baarl yneticiler tarafndan ynetiliyor olmalar gerekmektedir. Baarl ynetici olmak iin ise rgtnde salkl kararlar alma, isabetli planlar yapabilme ve uygulayabilme, ilevsel bir rgtleme srecini salayabilme, kurum ii ve kurum dnda etkin bir iletiim salayarak okulu renen rgt haline getirebilme, personeli grevlerini en verimli lde gerekletirecek ekilde egdmleme ve etkileme ve de demokratik liderlik zelliklerine uygun olarak rgt srekli olarak deiim ve geliim srecinde tutacak bir deerlendime sistemi kurabilme gibi beceriler gerekmektedir. Bu ideal ynetici modeline ulamak iin de yaplmas gerekenleri tespit etmek, eitim yneticilerinin yaadklar sorunlar ve sorun kaynaklarn incelemek, zm iin reeteler sunmak eitim ynetimi biliminin ve eitim yneticileirnin temel gayelerinden biri olmaldr. Okul yneticilerinin ynetim sreleri asndan yaadklar problemleri tespit etmek ve zm nerilerinde bulunabilmek amacyla yaptm bu almann okullarmzdaki ynetim srecine katk salamasn diler; almamn meydana gelmesinde desteini esirgemeyen deerli hocam ve danmanm Yrd Do. Dr. Birol YTe, anket sorularn olutururken tavsiyelerinden yararlandm deerli hocam Yrd Do.Dr. Kamile Demire ve istatistik konusundaki yardmlar iin Yrd Do.Dr. Mevlt TREye; almalarm srasnda bana her konuda destek olan aileme ve eim Tanju KARAGZe en iten sayg, sevgi ve teekkrlerimi sunarm. Bahar Kerdak KARAGZ Edirne, 2006

ii

OKUL YNETCLERNN YNETM SRELER AISINDAN KARILATIKLARI PROBLEMLER Hazrlayan: Bahar Kerdak KARAGZ ZET Bu aratrmada, ilkretim okullarnda grev yapan okul mdrlerinin ynetim sreleri asndan karlatklar problemler tespit edilmeye allmtr.

Aratrmada tarama modeli kullanlmtr. Veri toplama arac olarak, Okul Mdrlerinin Ynetim Sreleri Asndan Karlatklar Problemler adl anket ilkretim okulu mdrlerine uygulanmtr. Aratrmann verileri 2005-2006 Eitimretim ylnda Edirne ilinde grev yapan ilkretim okulu mdrlerine toplam 90 adet anket uygulanarak elde edilmitir. Aratrmann rneklemini, alma evrenini oluturan Edirne ili snrlar iinde grev yapan 159 ilkretim okulu mdrnden tesadf rnekleme ile seilen 59 ilkretim okulu mdr oluturmutur. Elde edilen veriler, bilgisayarda SPSS program kullanlarak Tek Ynl Varyans Analizi ve t testi ile incelenmitir

Elde edilen bulgular sonucunda okul mdrlerinin; ya, mesleki kdem , yneticilik kdemi, grev yaptklar okuldaki retmen says ve grev yeri bamsz deikenlerine gre ynetim srelerinde sorun yaama dzeylerinde farkllklar tespit edilmitir. Genel olarak ya, mesleki kdem, yneticilik kdemi ve okuldaki retmen says arttka okul yneticilerinin ynetim srelerinde sorun yaama dzeylerinde d tespit edilmi, buna karlk yeterliklerinin artt grlmtr.

Okul yneticilerinin, ynetim sreleri hakknda yeterince eitim almam olmalar, st yneticilere bal olarak sorunlar yaamalar ve baz durumlarda yetkilerini yeterli grmemeleri gibi konularda problem yaadklar da aratrma sonucunda elde edilen bulgulardandr.

Anahtar Szckler: Ynetim, okul ynetimi, ynetim sreci, ynetici.

iii

THE PROBLEMS OF THE SCHOOL MANAGERS IN TERMS OF SCHOOL MANAGEMENT Prepared by: Bahar Kerdak KARAGZ

ABSTRACT This study was conducted to detect the problems that primary school managers face during management processes. Questionnaire was used as survey method for the study. Questionnaire named Problems primary school managers live at management processes was applied to primary school managers. The data was acquired from 90 primary school managers that performed duty during 2005-2006 training and education season in Edirne province of Turkey. The examined population comprimised of randomly selected 59 primary school managers of total 159 primary schools of Edirne. Gathered questionnaire data was analised with SPSS program using One way ANOVA and T-Test. As result of questionnaire findings it was determined that primary school managers have different levels of school management processes problems according to age, job experience, management experience, total number of teachers at school, duty place (country or city) independent variables. As age, job experience, management experience of primary school managers and total number of teachers at school increase; the level of problems that primary school managers live decrease and the managers managerial adequacy increase. As result of research it was additionally determined that primary school managers have problems of not having adequate training about management processes, living problems related with higher management and in some cases not seeing themselves sufficient. Key Words: Management, school management, management process, manager.

iv

NDEKLER NSZ ............................................................................................................................ i ZET .............................................................................................................................. ii ABSTRACT................................................................................................................... iii NDEKLER ............................................................................................................. iv TABLOLAR .................................................................................................................. vi I. BLM GR Problem.........................................................................................................................7 Ama...........................................................................................................................13 nem...........................................................................................................................13 Sayltlar......................................................................................................................13 Snrllklar ..................................................................................................................14 Tanmlar......................................................................................................................14 lgili aratrmalar.........................................................................................................15 II. BLM LGL ALANYAZIN Ynetim Kavram .......................................................................................................18 Ynetimin Tarihsel Geliimi ......................................................................................19 I. Bilimsel almalar ncesi Dnem ....................................................................19 II. Ynetimde Klsik Kuramclar Dnemi .............................................................20 III. Neo Klsik Kuramclar Dnemi .......................................................................21 IV. ada Ynetim Kuramclar Dnemi ..............................................................21 V. Postmodern Yaklam ........................................................................................21 Eitim Ynetimi Eitim Yneticisi .........................................................................22 Ynetim Sreleri .......................................................................................................22 Karar Verme Sreci ................................................................................................23 Karar Verme Aamalar ......................................................................................24 Karar Verme Srecini Etkileyen Etmenler .........................................................26 Eitim Ynetiminde Karar Verme......................................................................30 Planlama Sreci ......................................................................................................32 Planlamann Aamalar .......................................................................................34 Planlamann Yararlar .........................................................................................36 Planlamann Engelleri.........................................................................................37 Eitim Ynetiminde Planlama............................................................................37 rgtleme Sreci ....................................................................................................39 rgtleme Srecinin Kapsam...........................................................................40 rgtleme Srecinin Aamalar..........................................................................42

Eitim Ynetiminde rgtlenme........................................................................43 letiim Sreci .........................................................................................................45 letiim eleri ...................................................................................................46 rgtlerde letiim..............................................................................................47 letiimin rgtsel Engelleri...............................................................................49 Eitim Ynetiminde letiim ..............................................................................50 Egdmleme Sreci ..............................................................................................52 Egdm(Koordinasyon) lkeleri ......................................................................55 Egdm Salama Yollar ................................................................................56 Eitim Ynetiminde Egdmleme....................................................................57 Etkileme Sreci.......................................................................................................58 Etkileme Yntemleri...........................................................................................59 Bir Etkileme Arac Olarak Yetki ........................................................................60 Etkileme Srecini Snrlandran Faktrler ..........................................................61 Eitim Ynetiminde Etkileme ............................................................................62 Deerlendirme Sreci .............................................................................................63 Deerlendirme Srecinin Aamalar...................................................................64 Deerlendirme Srecinde Karlalan Sorunlar.................................................65 Eitim Ynetiminde Deerlendirme...................................................................65 III. BLM YNTEM Aratrma Modeli........................................................................................................68 Verilerin Toplanmas ..................................................................................................69 Veri Toplama Aracnn Gelitirilmesi ....................................................................69 Anketin Uygulanmas .............................................................................................69 Verilerin Toplanmas ..............................................................................................70 Sreler Baznda lek Gvenirlikleri...............................................................70 lein Yap Geerlilii.....................................................................................71 Verilerin zmlenmesi .............................................................................................74 IV. BLM BULGULAR VE YORUM V. BLM SONU ve NERLER Sonular ....................................................................................................................106 neriler .....................................................................................................................112 KAYNAKA...............................................................................................................113 EKLER

vi

TABLOLAR

Tablo 1: Srelere Ait Gvenirlik Deerleri ................................................................. 70 Tablo 2: Karar Verme Srecine likin Faktr Yk Deerleri ....................................... 71 Tablo 3: Planlama Srecine likin Faktr Yk Deerleri ............................................. 71 Tablo 4: rgtleme Srecine likin Faktr Yk Deerleri ........................................... 72 Tablo 5: letiim Srecine likin Faktr Yk Deerleri ................................................ 72 Tablo 6: Egdmleme Srecine likin Faktr Yk Deerleri ..................................... 73 Tablo 7: Etkileme Srecine likin Faktr Yk Deerleri.............................................. 73 Tablo 8: Deerlendirme Srecine likin Faktr Yk Deerleri .................................... 73 Tablo 9: Okul Yneticilerinin Yalara Gre Dalm ................................................... 75 Tablo 10: Okul Yneticilerinin Mesleki Kdeme Gre Dalm ................................... 75 Tablo 11: Okul Yneticilerinin Yneticilik Kdemine Gre Dalm........................... 76 Tablo 12: Okul Yneticilerinin Okullarndaki retmen Saysna Gre Dalm........ 76 Tablo 13: Okul Mdrlerinin Okullarnnn Yerine Gre Dalm ............................... 77 Tablo 14: Srelerin Normal Dalma Uygunluk Testi Sonular ............................... 77 Tablo 15: Ya Grubu in Betimsel statistikler ............................................................. 78 Tablo 16: Ya Grubu in Tek Ynl ANOVA Sonular ............................................. 79 Tablo 17: Mesleki Kdem in Betimsel statistikler...................................................... 83 Tablo 18: Mesleki Kdem in Tek Ynl ANOVA Sonular ..................................... 84 Tablo 19: Yneticilik Kdemi in Betimsel statistikler................................................ 87 Tablo 20: Yneticilik Kdemi in Tek Ynl ANOVA Sonular................................ 88 Tablo 21: retmen Says in Betimsel statistikler.................................................... 92

BLM I GR

Gnmzn getirdii hzl bilimsel ve teknolojik gelimeler, rgtlerin yapsnda, alanlarn grev ve rollerinde nemli deimelere sebep olmutur. Sosyal deimenin odak noktasn oluturan eitim rgtleri de bu hzl deimeden payn almtr. Eitim kurumlarnn bu deiime ayak uydurabilmesinde nclk grevini stlenenler ise eitim yneticileridir. Eitim yneticisinin bu hzl deiim srecine uyum salamas kendisinden beklenen rolleri yeterince oynayabilmesine baldr.

Eitim ynetimi, eitimi ekillendiren, onun niteliini dorudan etkileyen bir sretir. Bu yzden kaliteli bir eitim iin; dinamik, etkili ve ynetim srelerini salkl bir ekilde iletecek ynetim arttr. Okullara yn veren eitim yneticilerinin, okullarn performansn etkilemekte nemli rolleri vardr. zelik ( 2001:13)e gre de, yi bir okulun temel koulu iyi bir yneticidir. gereinden hareketle, okul yneticisi okulun ve ya retimin nerede olduuna, nereye gideceine karar vermek gibi nemli liderlik davranlar gstermek durumundadr.

Okul

yneticisinin,

okulun

retme

renme

ilevini,

kendi

anlay

dorultusunda baarl bir ekilde gerekletirebilmesi iin, Aydn (2000:125)n karar verme, planlama, rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirme olarak ifade ettii ynetim srelerini etkili bir ekilde kullanmas gerekmektedir.

Ynetim srelerinden ilki olan ve ynetimin kalbi olarak grlen karar verme, Aydn(2000:126)a gre bir sorunun zmne ilikin olan yollardan en uygun olannn seilmesidir. Sre olarak ele aldmzda karar verme aamalar ve problem zme, aamalar benzerlik gstermektedir. Bu durumda karar verme srecini problem zme sreci olarak da tanmlayabiliriz.

Uras (1995:121)a gre ynetim, bir rgtteki yaam ynlendirme ve kontrol etme srecidir. Bu ynlendirme ve kontrol sreci; rgtn amalarn geekletirme etkinlikleri srasnda karlalan problemlerin zmn kapsar.

Bir karar verme srecinde izlenmesi gereken basamaklar; problemin sezilmesi, probleme ilikin bilgi toplanmas, bilgilerin zmlenmesi, yorumu ve soruna ilikin zm seeneklerinin belirlenmesi, seilen zm seeneinin uygulanmas ve deerlendirme olarak sralayabiliriz.

Bursalolu(1979)na gre, karar verme sreci rgtte deiiklik yapmak, bir atmay nlemek ve ya rgtn yelerini etkilemek amacyla kullanlr (Yiit, 2000:39). Karar srecinin,bu ynyle rgte yn veren temel sre olduu sylenebilir.

Doru kararlarn doru zamanda alnmas rgt iin hayati bir nem tamaktadr. Aksi takdirde rgtn varln tehlikeye sokabilecek problemlerin dahi yaanmas sz konusu olabilecektir. Bursalolu (2002: 80), karar verme srecini tehlikeye sokan yani kararlar snrlayan etkenleri; amalarn iyi tanmlanmamas, rasyonellik lsnn hatal oluu, alma kurallarnn arl, yetki alanlarnn karma ve atmas, enformasyon ktl, ve zaman darl olarak sralamtr. Kara verme srecini bu gibi olumsuz etkilerden arndrmada yneticinin rol ok nemlidir. Bu rol gereince oynayabilmesi iin de ynetici; karar basamaklar ve tipleri, birey ve grup kararlar, karar srecinde ynetici ve maiyetin rol konularnda iyi yetimi olmaldr.

Ynetimde ilk sre olan karar vermenin gerekletirilmesinden sonra alnan kararlarn, amalar dorultusunda uygun rotaya sokulmas iin nasl uygulanacann planlanmas gerekmektedir. Bu nedenle ynetim srelerinde karar izleyen sre planlamadr.

imek (1998:121), planlamay gelecein deerlendirilmesi ve ona gre gerekli nlemlerin alnmas olarak tanmlamaktadr. Planlama kararlarn uygulanmas aamasnda ortaya kabilecek hatalar ve aksaklklar nceden hesap edebilme ve nlem alabilme olana salamakta ve amalara en ksa yoldan en ekonomonik ve

verimli ekilde ulamaya yardmc olmaktadr. Bursalolu (2002: 97) na gre de nceden belirlenmi amalara rasyonel bir yaklam ve bunlarn gerekletirilmesine hazrlk aamas olarak ifade edilen planlama, uygulamadan nce dnmeyi ve olabilecekleri deerlendirmeyi ngren bir sretir.

Gnmzn karmak ve ok ynl rgtlerinde salkl ve doru kararlar almak ve bunlar etkili biimde uygulamak iin tek bana sezgi gc ve deneyim yetmemektedir. Bu husus planlama olaynn neden bu kadar nemli hale geldiini aklayan nedenlerden yalnzca bir tanesidir. imek (1998:121), kararlarn alnmasnda daha rasyonel ve geree dayal yntemlerin kullanlmas suretiyle planlamann, ynetimde risk ve belirsizlii en alt dzeye indirmede en etkili ara olduunu belirterek, planlama srecinin ynetimdeki fonksiyonunu vurgulamaktadr.

Planlama, amalara uygun bir ekilde eldeki kaynaklara uygun yaplmaz ise, ya da yaplan planlar eitli gerekeler ile uygulanmaz ise plan, rgt ve okulu amalara deil karmaaya ynlendirecektir. Plan bir anahtardr ama doru kapda kullanlmaldr. Bu nedenle planlama sreci ok iyi bir ekilde deerlendirilerek rgt ve okul iin en iyi olan plan ve planlamalar yaplmaldr.

Planlamann verimli uygulanmas iin gerekli koullar salama ve devam ettirme yolundaki almalar kapsaya dier bir ynetim sreci olan rgtleme, Yiit (2000:4445)e gre; rgtn amalarn gerekletirmek iin yapy kurma, girdilerini ve ktlarn btnletirme srecidir. rgtleme srecini Kaya(1991, 102-103) da ksaca, insan ve maddenin en doru, en uygun biimde ve yerde kullanlmas olarak tanmlamaktadr.

Okulun amacna ulaabilmesi iin, gerekli ve zorunlu olarak gerekletirmesi dnlen amalarn en ince ayrntlarna kadar belirlenmesi, bu amalarn gerekletirilmesinde uzman, yeterli ve yetenekli igrenlerin bir araya getirilmesi, amalarn ve bu amalarn gerekleecei renim durumlarnn oluturulmas ve iblmnn gerekletirilmesi rgtleme srecinin kapsamnda yer alan ilerdir.

Gnmz eitim rgtlerinin, srekli deien ve gelien toplumsal ve ulusal beklentilere insan kayna yetitirme grevi gibi nemli bir sorumluluu vardr. Byle bir sorumluluu tayan eitim rgtlerinin verimlilik ve etkinliklerini arttrmas gerekmektedir. Bu nedenle okul, gerek kendi paydalar gerekse toplumla etkin bir iletiim kurmaldr. Bu balamda da okul yneticisine iletiim srecini etkili ekilde ynlendirmek iin nemli grevler dmektedir.

letiim, emirlerin, enformasyonun, dncelerin, aklamalarn ve sorunlarn bireyden bireye ve gruptan gruba aktarlma,iletilme srecidir(Demirta,Gne,2002:75). Dkmen (1997:19)e gre ise iletiim, iki birim arasnda birbirleriyle ilikili mesaj alveriidir.

letiim sreci insan davrann deitirmek, rgtte bir haberleme a kurmak, kiiler ve gruplar aras ilikileri gelitirmek, problem zmek, yetkinin grevlerini gerekletirmek ve etkili bir koordinasyon salamak amalaryla kullanlr. Karar ynetim asndan ne kadar nem tayorsa, iletiim de rgt asndan o kadar nemlidir. Okulun verimliliini srdrebilmesi iin etkin bir iletiim sistemine ihtiyac vardr. Okulun verdii eitim hizmeti, bu hizmet sonucundaki dntleri almas, igrenlerine karar ve buyruklar iletmesi, paydalar arasndaki iliki iletiim yoluyla salanan srelerdir.

rgt ii iletiim, formal ve informal iletiim olarak iki eit olarak ele alnabilir. Bursalolu (2002:110)na gre, rgtlerde iletiim, formal (biimsel olan) ve informal(biimsel olmayan) olmak zere iki trl iletiim iler. rgtte formal iletiim ne kadar bozuk ve aksak olursa , informal iletiim okadar artar ve zararl etkiler yapar.

rgt ii iletiimin salkl ilemesinde de yneticinin etkisi ok byktr. Yneticinin iletiim konusundaki bilgi ve yeterlilii kurumdaki iletiimin derecesini dorudan etkileyecektir. Bursalolu (2002:112)na gre okul yneticisinin iletiim eleri, engelleri ve dzenlenmesi konularnda yetimi olmas gerekir. Eitim rgtlerinin yap ve havasnda, informal iletiimin rol daha nemlidir. Bu bakmdan, okul yneticisi kiiler ve gruplar aras iletiimi dikkatle izlemelidir. Bunu yapabilmesi

sosyal psikoloji, grup dinamii ve grup davran gibi alanlarda bilgili ve becerili olmasn gerektirir. Okul iinde ve dndaki iletiim ember ve akmlarna yabanc kalan ynetici, iletiimden nce ve sonra gelen dier ynetim srelerini gerekletirmede ya zorluk ekecek, ya da baarszla urayacaktr.

blm yoluyla, eitli paralara ayrlm bulunan rgtsel faaliyetlerin deiik birimlerde igren tarafndan harcanan abalarn, rgt amalar etrafnda btnletirilmesi (Demirta,Gne:2002,58) olarak tanmlanan egdmleme rgtsel amalarn gerekletirilmesi asndan ok nemlidir.

Bir

yneticinin

yeterliinin

lt,

igrenleri

belirlenmi

amalarn

geekletirilmesi dorultusundaki planl, kastl ve etkili bir davrana katkda bulunmaya gdleme derecesiyle orantl grnmektedir. Egdm, ynetimin her ynnn bir paras olarak grlmektedir. levsel bir planlama, salkl bir rgtlenme ve etkili bir iletiimin etkili bir egdmn gerekletirilmesinde byk pay vardr.

Aydna(2000:154)

gre

egdmn

gerekletirilmesi

yneticinin

sorumluluudur. Bunu gerekletirmenin yollar vardr. Uygun bir rgt yaps oluturma, yetenekli astlar seme ve eitme, etkili bir denetim uygulama, astlarn uygulayabilecei btnlemi plan ve programlar hazrlama ve gerekli aklamay yapma, yneticinin izleyecei yollardan biri olabilir. kinci bir yolda, astlarn egdm ilkelerini anlamalarn ve bu ilkelere uygun davranmann nemini kavramalarn salamaldr.

eitli elerin etkiledii okul ynetiminde akc g ve gruplar dengede tutabilmek zorunluluu koordinasyon eyleminin nemini zellikle arttrr. Bu elerin deerlerini ve davranlarn okulun yararna olacak ekilde uzlatrmak, koordinasyon ilke ve tekniklerini bilmekle olanakldr (Bursalolu,2002:122).

Makine, ara gibi insan gcnn dndaki gleri birbiriyle egdlmemek, igrenlere bunlarla ve birbiri ile egdmlemekten daha kolaydr. Okulun elindeki teknolojiyi yeterli klmasyla insan d glerini egdmlemesi yeterli dzeye

ulatrabilir. Ama igrenlerin arasnda egdm salamak , onlar ilerine sarmak, edimlerini istenen dzeye kartmak olduka zordur. Bu yzden bir ynetmen, igrenleri gdlemede etkili olabilecek yollar iyi semeli ve uygulamaldr (Baaran,2000:122).

rgt yelerinin davranlarn ynlendirmede ve egdmlemede baarl olabilmek iin yneticinin eitli etkileme yollarn kullanmas gerekmektedir. Aydn(2000:155)e gre de ynetimsel liderliin lt, rgt yelerinin rgtn amacnn gerekletirilmesinde dzenli ortak abaya katkda bulanabilecek biimde etkilenmeleri derecesidir.

Ynetimin klasik amac; rgtsel ilerin personel tarafndan amalarna, yasalara, planlara, programlara, btelere, verilen emir ve direktiflere gre yaplmasn salamakken ada ynetim anlaynn rgtteki insan kaynan en etkin bir biimde kullanmay zorunlu kldn grlmektedir. Hem klasik ynetim anlay hem de ada ynetim anlaynda ortak nokta, rgtsel ilerin yaplmas ve rgtn amacna ulatrlmasdr. Bu durumda amalara salkl bir ekilde ve istenen dzeyde ulalabilmesi iin etkileme srecinin yneticiler tarafndan etkili bir ekilde iletilmesi byk nem kazanmaktadr.

rgtn, programnn ve etkinliklerinin gerekletirmeye altklar amac, ne lde ya da ne kadar iyi gerekletirdiklerinin saptanmas anlamna gelen deerlendirme (Demirta,Gne:2002,32), ynetim sreci olarak asndan hassas bir konuma sahiptir. uygulanabilirlik

Bir rgtn, igrenlerin yeteneklerini ve kapasitelerini iyi ynde kullanabilmesi iin igrenlerin yeteneklerini verimli bir ekilde kullanabilmeleri ve kendilerini gelitirebilmeleri iin iyi ya da eksik olduklar ynleri bilmeleri gerekir. Bu da ancak iyi uygulanan bir deerlendirme sayesinde gerekleir.

rgtn boyutlar gibi deerlendirme ltleri de eitlidir. Baaran(2000:139)a gre, deerlendirmede en nemli deiken, deerlendirmeyi yapan ynetmendir.

Ynetmenin kiilik zellikleri, uzmanl, i ve igrenlere ilikin dnceleri, grleri, inanlar, duygular gibi pek ok ynleri igrenleri ve ilerini deerlendirmesine etkide bulunur. Srecin verimli ilemesi asndan deerlendirenlerin bu konudaki bilgi ve yeterlii tam olmaldr. Deerlendirme konusunda da yneticileri ortak paydada buluturacak kriterlerin net bir ekilde ortaya konmas da srece pozitif ynde katkda bulunacak unsurlardandr.

Problem Okul yneticisinin grevi, okulu amalarna uygun olarak yaatmaktr. Bu da okuldaki insan ve madde kaynaklarn en verimli ekilde kullanmasyla olur. Okul yneticisinin bunu yapabilmesi okul ynetimi kavram ve srelerini iyi bilmesine baldr.

Okul ynetiminin yaps yneticilerin mesleki ve kiisel nitelikleri, eitimin verimlilii ve kalitesi zerinde etkilidir. Okulda olumlu bir iklimin yaratlmas, amalara ynelik etkinliklerin balatlabilmesi, okuldaki renci baarsnn arttrlmas ve retim programlarnn koordine edilmesi gibi etkinlikler yoluyla okul yneticisi, renci baars zerinde dolayl bir etki ve katkda bulunur.

Okul, ileyii boyunca, kk ya da byk birtakm sorunlarla kar karya kalr. Bu sorunlar zlmeden, okulun amalarn istenilen ve planlanan dzeyde gerekletirmesi beklenemez. Okul asndan sorun, okulun amalarn gerekletirmesini durduran, yavalatan ya da saptran engeldir. Ynetimin bu engelleri ortadan kaldrmak amacyla uramaya balamas ile sorun zme srecine girilir. Okul yneticisi bu sorunlar zebilmek iin ynetim srelerinden yararlanmaya alr. Fakat bu aamada da eitli nedenlere bal olarak problemlerin yaanmas sz konusudur.

Temel sre olarak nitelendirebileceimiz karar srecini snrlayan etkenler Bursalolu (2002:92)na gre iyi anlalmam amalar, enformasyon eksiklii, seenekleri deerlendirme ltnn yanll, yetkinin patolojileri, zaman darl, rnek izleme, nceden giriilen yklenmeler, kiisel semeler ve beklenmedik sonular

olarak zetlenebilir. Bunlardan baka rasyonellik ve verim gibi kavramlarn birbirleriyle kartrlmas da karar almay gletirir; halbuki bunlar deiik deerlere dayanmaktadr.

Eitimde karar srecini etkileyen eitli i ve d nedenler arasnda en gl olan merkeziyetilik derecesidir. Klasik eitim rgtlerinin bir zellii olan ar merkeziyetilik, karar yetki ve grevlerinin rasyonel bir biimde dalmn engeller. Bu nedenle yetki ve grevlerinin dalm ile kararlarn ylma ve gecikmesi ters orantldr. Karar yetkileri ar derecede snrlanm bir okul yneticisinden, eitim retim bakmndan da yksek verim beklenmemelidir. Eitim giriimini etkileyen gler dank ve akc olduundan ok zaman okul yneticisinin ani ve kesin kararlar vermesini gerektirir. Yetkisiz bir ynetici ise hakl olarak byle atlmlarda bulunmay gze alamaz(Bursalolu,2002:96).

Baaran(2000:106)a gre planlama, okulun geleceine ilikin almadr. Okulun geleceini grmek, gelecekte neler olacan kestirmek zordur. Okulun geleceine ilikin ngrler iin kullanlan bilgiler bilimsel yntemlerle elde edilmi olmaldr. Okul deiken bir evrede yaad iin, okulun geleceine ilikin bilimsel kestirimler yapmaya elverecek bilgiler de abuk deiir. evreye ilikin bilgilerin yan sra okula ilikin bilgilerin de salam olmas zorunludur. Okulun konusu insanlar olduu iin bunlara ilikin bilgilerin toplanmas da zordur. zellikle, eitimin niteliini ykseltecek plan hedeflerinin gerekletirilebilmesi iin;rencilerin bireysel , toplumsal , ekonomik ve benzeri ynlerinin iyi tannmas gerekir.

Okulun amalar ak seik belirtilemedii yada grlemediinde, ynetmen,bu amalar yitirerek kendine gre koyduu amalar gerekletirmek iin urar.

Yneticinin ilgilendii sorunlardan biri de sistemin verimli olarak almasdr. Yalnz, yneticinin sknts, bu sorunu aratrma problemi biimine sokamamaktr. Buna aratrmac yardm eder. Fakat, klasik eitim rgtleri genellikle ilerine uzman eleman sokmak istemezler ve uzmanlk hizmetlerinden yoksun kalrlar. Bir mddet sonra da memleket iindeki ve dndaki gelimelere ayak uydurabilmek iin bilerek ve

ya bilmeyerek kardklar bu uzmanlarn yardmlarn bulunduklar kurumlardan istemek zorunda kalrlar. Dier yandan da, zellikle d gelimelerin basks altnda klasik eitim rgtlerinin st basamaklarnda planlama, program gelitirme, aratrma gibi uzmanlk grevleri kurulur ve bu kurumlara atanan personel de, sz konusu alanlarn uzman kabul edilir ve bylece bir atamal uzman tr yaratlm olur(Bursalolu 2002:102-103). Bylelikle verilen uzmanlk hizmetinin srece katksnn ne kadar yetersiz olaca ortadadr.

Eitim yneticilerinin rgtleme faaliyetleri eitimle ilgili mevzuatta ak olarak belirlenmitir. Eitim ynetmelikleri rgtlerdeki iliki ve sreleri ak olarak gstermekte ve ilgililerin bu yapya uymas istenmektedir. Okul mdr kendisinden sonra yetkili ve sorumlular, bu kiilerin birbirleriyle ilikilerini belirlemekle grevlidir. Ynetici bunu belirlerken, i grenlerle ilgili bilgi sahibi olmal ve onlar yakndan tanmaldr.

rgt ii atmalar, igrenlerin grevlerine kar yeterli duyarll ve uyumu gstermemesi rgtlemede okul mdrnn karlaaca olumsuzluklardandr. Bu olumsuzluklarn ortaya kmasn engellemek iin de doru kararlar verilmesi, iyi bir planlama yaplmas, iyi iletiim kurulmas, alanlarn ve kurumun iyi tannmas, i blm ile uzmanlamaya nem verilmesi zorunludur.

Eitim rgtlerimizin yap, kadro ve donanm koullarndan ou bakanlka hazrlandndan, okul yneticilerimizin rgtleme yetkileri ok snrl bulunmaktadr. Bu bakmdan okul yneticisi yaratca olmaktan ok kalplam kararlar izler. Halbuki byle kararlar giriim yetenei ve cesareti snrl yneticilerin seecei yollardr. Okul yneticilerimizin yaratc olmalar bekleniyorsa, rgtleme yetkilerinin arttrlmas zorunludur.

Formal bir rgtn temel eleri, ortak ama, bu ortak amaca katkda bulunmaya istekli bireyler ve iletiimdir. Aktr ki, iletiim olmadan anlalm ve benimsenmi bir ortak ama, byle bir ortak amaca katkda bulunmak isteyenlerin egdmlenmi bir abas sz konusu olamaz(Aydn:2000,149).

10

letiim yukardan aa olduu kadar, aadan yukar da ileyecek biimde ift yollu dzenlenmelidir. nk yeler kendilerine rgtte olup bitenler zerinde bilgi veren yneticileri severler ve desteklerler. ift yollu iletiimde yukar giden haberler, aaya gelenlerden farkldr. Birincisi neri ve aklamalar, ikincisi ise emirleri ve ynergeleri kapsar. Fakat yukar giden iletiim genellikle orta basamaklarda taklr ve tutulur(Aydn,2000:152).

letiim konusunda yneticilerimizim alm olduklar eitimin yetersiz ve ya yok denilecek dzeyde olduu da bir gerektir. Bu anlamdaki a kapatmak amacyla da iletiim konusunda hizmet ii eitim ve lisansst eitim olanaklarnn yneticilerimize sunulmas srece byk katklar salayacaktr.

Egdmleme srecine baktmzda, Aydna gre(1998) egdmlemede , insan esi dndaki girdilerin egdmlenmesini salamak kolaydr. Ancak i blmn olutururken, bireylerin eylemleri arasndaki egdm salamak okadar kolay olmamaktadr. nk, i takm ierisindeki bireylerin uyumlu almas ve onlarn rgt amacna ynlendirilmesi; grev. Yetki ve sorumluluklarnn yan sra i takmn oluturan bireylerin kendi aralarndaki ve ynetici ile olan ilikilerin beklentileri arasnda olmasna baldr(Yiit,2000:48). Okulda insan gcyle birlikte makinelerden, ara gerelerden salanacak gler de vardr. nsan gcne kimi kez rencilerin gc de katlr. Egdmlemeyle ynetmen okulda bulunan ve okulun amalarn gerekletrmek iin gereken her trl gleri btnletirmeye ve eitim igrenlerinin almalarn birbirine uyumlu klmaya alr (Baaran,2000:117). Bukadar unsurun da ilevsel bir ekilde dzenlenmesinin kolay bir i olmad ortadadr.

Eitimde merkezden veya yerinden ynetim oran uzmanlama zerine kurulmaktadr; nk uzmanlk hizmetleri her yere gtrlemeyecek kadar pahal, personeli ise azdr. Ayrca, ynleri eitli, kaynaklar dank ve gleri akc olduundan eitim giriimde egdmleme sreci, sistemin nemli bir mekanizmasn oluturur. Bu mekanizmann iyi ilemesi sistemin amalarnn yeler tarafndan iyi anlalmas ve benimsenmesine, her birinin kendi payna den grev ve sorumluluu aka bilmesine ve yneticinin bu kavram rgt zerindeki derin ve geni etkilerinin

11

nceden anlam olmasna baldr (Bursalolu,2002:124). Sorumluluktan kama, hedeflerin igrenler tarafndan iyi anlalmam ve ya benimsenmemi olmas, rgt ii iletiimin salkl ilemiyor olmas gibi problemler de egdmlemeyi aksatacak unsurlardr.

Bir rgtte igrenler almaya balatlmas, rgt amalarna ynlendirilmesi ve rgtsel ilerin yaplmasnn salanmas o rgt baarya gtrr. Baarya ulamak iin de ynetici igrenlerini en ilevsel ekilde etkilemeyi salayabilmelidir.

rgt yelerinin davranlarn ynlendirmede ve egdmlemede baarl bir ynetici eitli etkileme yollarn kullanr. Yetkinin kullanlmas da etkileme yollarndan biridir; fakat ada ynetim sistemine gre bu en son bavurulacak are olarak grlmektedir. Bursalolu(2002:121)e gre ar derecede merkezci olan eitim rgtlerinde, etki pek dikkate alnmaz ve ynetim srelerinin sadece formal yetkiye dayanan emirler ile yrtlecei varsaylr.Bu yanl varsaym yznden de, karar srecine katlma savsaklanr. En iddetli emirlerin bile etkisiz kald grlr. Bu yzden ynetici yetki dndaki yetki yntemlerini bilmeli ve ncelikli olarak kullanmaldr.

Yneticilerin, yetkilerini kullanmak yerine ncelikli olarak kullanacaklar; ada ynetimin gerektirdii etkileme yntemlerini tanma ve uygulama konusundaki yeterlik ve yetkilerinin kstll etkileme srecini aksatacak faktrlerdendir.

Deerlendirme srecini ele alrsak, burada en nemli deikenin deerlendirmeyi yapan ynetmen olduu grlr. Deerlendirmenin en stratejik sorunlar, rgt amalarnn ne derece ak ve ilek olduu, yelerin de bu amalara ne kadar bal bulunduudur. Deerlendirmenin formal lleri yeterlik ve kdem, informal lleri ise stlerle fikir birlii ve meslektalar ile iyi geinmelidir.

Denetlenmeye tepki kapsamnda ortaya kan brokratik davran, aldatc bilgi retme, direnme, veri saklama, kayg gelitirme, arka arama, tepki deitirme gibi

12

denetlenen davranlar yneticinin sreci salkl bir ekilde yrtmesini engelleyen faktrlerdendir(Baaran,2000:140).

Deerlendirme konusunda da net kriterlerin olmasna ve hem zaman hem de kapsam asndan daha objektif imkanlarn yaratlmasna dair standartlarn gereklilii gnmzde yneticilerimizin sreci salkl bir ekilde yrtmeleri asndan asndan snrllklar yaratmaktadr.

Yneticilerimizin karlatklar sorunlarn zme kavuturulmamas halinde, bu sorunlarn direkt olarak rgtn sorunu haline gelmesi sz konusu olabilecektir. Okul yneticilerimizin ynetim srelerine dair skntlarnn tespit edilmesi ve zmlenmeye allmas eitim kalitemizin arttrlmas asndan nemli katklar salayacak bir konudur. Eitim rgtlerine salanacak katklar da dolayl olarak dier alanlardaki kaliteye de yukar bir ivme kazandrabilecektir..

Problem cmlesi

Okul yneticilerinin ynetim sreleri asndan karlatklar problemler nelerdir?

Alt Problemler 1) Okul yneticilerinin karar verme srecinde karlatklar problemler nelerdir? 2) Okul yneticilerinin planlama srecinde karlatklar problemler nelerdir? 3) Okul yneticilerinin rgtleme srecinde karlatklar problemler nelerdir? 4) Okul yneticilerinin iletiim srecinde karlatklar problemler nelerdir? 5) Okul yneticilerinin egdmleme srecinde karlatklar problemler nelerdir? 6) Okul yneticilerinin etkileme srecinde karlatklar problemler nelerdir? 7) Okul yneticilerinin deerlendirme srecinde karlatklar problemler nelerdir?

13

Ama Bu aratrmann amac, Trk Milli Eitim sisteminin hedefinde yer alan okullarn ynetiminden sorumlu bulunan okul yneticilerinin, okul ynetiminde ynetim sreleri asndan ne gibi problemlerle kar karya kaldklarn ve bu problemlerin nelerden kaynaklandn bulunabilmektir. tespit etmek ve problemlerin zmne ilikin nerilerde

nem Okullar, kiilerin ve buna paralel olarak lkelerin geleceini ynlendiren en nemli kurumlardr. Mezun olup topluma karan rencinin sahip olduu eitimin kalitesi, hem davranlarna hem de yapaca ilere direkt yansmaktadr. Ynetiminde sorunlarn ve ya aksakllarn youn olduu okullarn sunduu eitimde de sorunlar olacaktr. Eitim alanndaki kusurlarn azaltlmas, problemlerin zlmesi ncelikle okulun kts olan renci davranlarnn kalitesini arttracak, dolaysyla hem kiisel hem de toplumsal adan geliimi hzlandracaktr. Bu aratrma ile elde edilecek veriler nda, okul mdrlerinin ynetim srelerinde yaadklar sorunlar tespit edilerek, ilgili sorunlarn zmne katkda bulunabilecek formller gelitirilebilecektir.

Sayltlar Bu aratrmada aadaki sayltlardan hareket edilecektir.

1) Okul yneticileri, okul ynetiminde ynetim srelerini kullanmaktadr. 2) Okul yneticileri, ynetim srelerini uygularken birtakm problemlerle karlamaktadrlar. 3) Ynetim srelerinin doru ve etkili kullanm, ynetimin ve okulun baarsn arttracak nemli bir unsurdur. 4) Aratrmaya katlan okul yneticileri, anket sorularn iten ve doru olarak cevaplamlardr.

14

Snrllklar 1) Bu aratrma; okul ynetiminde, ynetim sreleri asndan karlalan problemlerle snrldr. 2) Bu aratrma, Edirne ilindeki Milli Eitim Bakanlna bal gndzl retim yapan okullarla snrldr. 3) Aratrma, katlanlar ynnden, Edirne ili, ileleri ve kylerinde grev yapan okul yneticilerinin bilgi formunu cevaplamasyla snrldr. 4) Aratrma, 2005-2006 retim ylndaki ynetici grleriyle snrldr.

Tanmlar Eitim Ynetimi: Toplumun eitim gereksinmesini karlamak zere kurulan eitim rgtn nceden belirlenen amalarn gerekletirmek iin etkili bir ekilde iletme, gelitirme ve yeniletirme srecidir(Demirta ve Gne:2002,52).

Okul ynetimi: ilgili olduu eitim rgtn eitim politikalar ve rgtn amalar dorultusunda yaatma, etkili bir biimde iler durumda tutmakla ykml eitim ynetiminin alt basama. (Demirta ve Gne:2002,111).

Eitim Yneticisi: Milli eitim bakanlna bal okullarda eitimin amalarn geekletirmek iin ynetim grevini stlenmi igren, okul mdr.

Ynetim Sreleri: Karar verme, planlama, rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirmeden oluan ynetici eylemleridir.

Problem: u ve ya bu nedenle, bireyin ya da rgtn amacna ulamasn engelleyen durum. (Demirta ve Gne:2002,134).

15

lgili aratrmalar Aksu (1994), Okul Mdrlerinin Etkililii ve Okul klimi adl

aratrmasnda okul mdrlerinin ynetim becerilerini ve bunun okul iklimine etkisini aratrmtr. Aratrma sonucunda okul mdrlerinin bazlarnn, ynetim srelerine uyma dzeyleri ok yetersiz bulunurken, baz okul mdrlerininki ise yksek bulunmutur. Grevlerini yerine getirmede baarl olan okul yneticilerinin okullarnda okul iklimi olumlu iken, grevlerini yerine getirmede baarsz olan okul yneticilerinin okullarnda ise okul iklimi olumsuz bulunmutur.

Erol (1995), Ast-st ilikilerinde iletiim sorunlar adl aratrmasnda; okul mdrlerinin stleriyle olan iletiim srecini ve buna bal sorunlar aratrmtr. Okul mdrlerinin stleriyle yeterli iletiimi salayamadklar bulgusundan hareketle, okul mdrlerinin grevlerini baarmada karlatklar engelleri; ynetime siyasetin karmas, finansman yetersizlii, alnan kararlarn sk sk deimesi, mevzuatn gnn artlarna uygun olmamas, personel eksiklii, stlerin astlardan gelen teklifleri incelememesi, ara gere eksiklii, mevzuata uygun alma ortamnn bulunmamas, denetimlerde grlen tutarszlklar, ynetimin merkeziyeti olmas eklinde sralamtr.

al (1996),

Okul Mdrlerinin Ynetsel levleri Ve Gdleme adl

aratrmasnda; okul mdrlerinin ynetsel ilevlerini yerine getirme ve retmenleri gdleme konusundaki yeterliklerini deerlendirmitir. Aratrma sonucunda; okul mdrlerinin, retmenlerin sorunlarn st makamlara iletme ve onlarn sorunlaryla ilgilenme konusunda yetersiz kaldklar, retmen grlerini yeterince almadklar, ynetici-evre iletiiminde yetersiz olduklar ve retmenlerin bu konudaki giriimlerini desteklemedikleri, eitim aralarnn temini ve kullanm konusunda yeterli olmadklar tespit edilmitir.

zden (1996), Okullarda Katlmal Ynetim adl aratrmasnda 1995-1996 retim ylnda Krkkale il merkezinde grev yapan retmenlerin karara katlma derecelerini saptamtr. Aratrmada retmenlerin %40 asla yada ok seyrek olarak eitli konularda okul mdrlerinin kendi grlerine bavurduunu, dier %60da

16

olduka sk yada ilgili her konuda okul idarecilerinin kendi grlerine bavurduunu belirtmitir.

Erden

(1997), tespit

lkretim etmitir.

Okullar

Yneticilerinin sonucuna gre;

nsan

likileri okul

Yeterlikleri adl aratrmasnda; okul yneticilerinin insan ilikileri asndan yeterlikliklerini Aratrma retmenler, yneticilerini insan ilikileri yeterlik alanlar bakmndan yetersiz bulmulardr. Okulda allan yl arttka yneticilerin daha salkl bir ortam oluturduklar ve retmenlerin yneticileri daha yeterli grdkleri, bunun yannda gen retmenlerin okul yneticilerinden beklentilerinin daha fazla olduu ve okul yneticilerini daha yetersiz grdkleri aratrmann ortaya koyduu sonulardandr.

zelik (2000), lkretim Mdrlerinin Okul Ynetiminde Karlatklar Sorunlar adl aratrmasnda ilkretim okulu mdrlerinin okul ynetimine dair genel olarak sorunlarn tespit etmitir. Aratrmada ilkretim okulu mdrlerinin formasyon eksikliinden kaynaklanan sorunlarnn bulunduu ve formasyon asndan yetersiz olduklar grlmtr. Bunun yannda okullarn fiziki durumlarndaki olumsuzluklar, ders ara ve gerelerinin yetersizlii ve maddi yetersizlikler nedeniyle de sorunlar yaand ortaya konmutur.

nal (2000), retmenleri e Gdlemede Yneticilerin Uyguladklar Yollar 1997-1998 retim ylnda, stanbul il merkezindeki ilkretim okullarnda yaplan aratrmada, yneticilerin retmenleri ie gdlemede bavurduklar yollar tespit edilmitir. Aratrma bulgularna gre, yneticilerce gdlemede en ok tercih edilen yol, yaplmas gerekenlerin alanlara mantkl bir ekilde aklanmasdr. alanlarla dostluk kurma ve ynetici olarak iin yaplmasnda diretme yollar yneticilerce ok kullanlmaktadr. alanlar zerinde etkili olabilecek birini bulma ve yaplan i karlnda iyilik yapma yollar az tercih edilmektedir. Yneticilerin yasal yollara bavuracan syleyerek retmenleri ie gdlemesi ise en az kullanlan yoldur.

17

Akay(2000), Okul Mdrleri retmenlerini Etkileyebiliyor mu

adl

aratrmasnda orta retim kurumu (lise) mdrlerinin, retmenler zerinde gsterdikleri etkileme davranlarna ilikin, okul mdrleri ve retmenlerin grlerini belirlemeyi amalam, aratrma sonucunda; orta retim kurumu (lise) mdrlerinin, etkileme davranlarn byk lde nemseyip, yararlandklarn belirtmelerine dzeyde ramen; bu konudaki gr ve dncelerini uygulamaya da aktaramamalarndan dolay, retmenlerin beklenti ve ihtiyalarn karlayabilecek etkileme davranlarn okullarnda gsteremedikleri, dolaysyla retmenleri yeterli dzeyde etkileyemedikleri ortaya kmtr.

ubuklu ve Dndar(2003), Okul Yneticilerinin letiim Becerilerine likin retmenlerin Alg ve Beklentileri adl aratrmalarnda grevli yneticilerin retmenlerle kurduklar iletiim ilkretim okullarnda becerilerine ilikin,

retmenlerin alg ve beklentileri arasnda fark bulunup bulunmad saptamay amalamlardr. Aratrma sonucuna gre okul yneticilerinin iletiim becerilerine ilikin olarak retmenlerin alglar, onlarn; grev alanlarna ve renim durumlarna gre farkllk gstermekte olup, cinsiyetlerine, kdemlerine, bulunduklar okuldaki hizmet srelerine gre farkllk gstermemektedir. Okul yneticilerinin iletiim becerilerine ilikin retmenlerin beklentileri onlarn; grev alanlarna, cinsiyetlerine, kdemlerine, bulunduklar okuldaki hizmet srelerine, renim durumlarna gre farkllk gstermemektedir. Okul yneticilerinin iletiim becerilerine ilikin retmenlerin alg ve beklentileri karlatrldnda, retmenlerin beklentilerinin alglarna gre farkl ve yksek olduu, okul yneticilerinin retmenlerle kurduklar iletiim becerilerinde istenilen dzeyde olmad tespit edilmitir.

ukadar(2003), 23472 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikle Greve Yeni Balayan A Tipi lkretim Okulu Mdrlerinin Karlatklar Ynetim Sorunlar adl aratrmasnda ilgili okul mdrlerinin sorunlarn tespit etmitir. Aratrmaya katlan ilkretim okulu mdrlerinin ynetim sorunlarna ilikin konularda greli olarak en fazla okul btesi alannda sorun yaadklarn, renci hizmetlerinde, personel hizmetlerinde, ynetsel ve genel hizmetler konusunda orta dzeyde sorun yaadklarn tespit etmitir.

18

BLM II LGL ALANYAZIN

Ynetim Kavram nsanlarn bir arada yaamaya balamasyla birlikte ynetim kavram ortaya kmtr. nsanlarn bireysel amalarn terk edip ortak amalara ynelmeleri dier bir ifade ile belirli bir amaca birlikte ulama, bakalarna i yaptrma ve yardm salama ile mmkndr. i yaptran yneten(st) ileri yaptran da ynetilen(ast) olmaktadr(Dalay, 2001: 3).

Ynetim kavram; rgtn st ynetimi tarafndan belirlenmi ama ve hedeflerin gereklemesi iin alanlara yn belirlenmesi, harekete geirilmesi ve sonularn deerlendirilmesi srecidir. Erdoan(2004:3)a gore ynetim, kurumu amacna ulatrmak iin elde bulunan btn kaynaklar ve imkanlar en iyi ekilde kullanma bilimi ve sanatdr.

Grme gre

ynetim kavram; Deien evrede snrl olan kaynaklar

kullanarak, organizasyon amalarna etkili ulamak iin bakalar ile ibirlii yapmaktr diye tanmlanabilir. Ynetim kavram ile ilgili olarak; bir grup faaliyeti olmas, beeri olmas, ibirlii, iblm ve uzmanlamay gerektirmesi, evrensel ve hiyerarik zellie sahip olma-sndan sz edilebilir (Filiz, 2005).

Daft( 1994:8)a gre ynetim, rgtsel kaynaklari ynetim sreleri etkili ve yararl ekilde kullanma becerisidir.

olan

planlama, rgtleme, liderlik ve kontrol etme dorultusunda amalara ynelik olarak

Ynetim geici ve anlk deildir. Bir yerde balayp bir yerde bitmez ve hep devam eder. Birbirini tamamlayan faaliyetler ve davranlar dizisidir. Ynetici ise kar ve risk bakalarna ait olmak zere, retim faktrlerini tedarik eden, mal ve hizmetleri mterilere sunmak iin personeli ynlendiren ve belirli bir ihtiyac karlama amacna ynelten kiidir. Ilgar (2005:36)a gre ynetici; Belirli birtakm amalar

19

gerekletirmek amacyla kurulan rgtlerin bu amalarna ulaabilmesi iin insan ve insan dndaki kaynaklar yerinde ve zamannda en uygun ve en etkili biimde koordine eden kiidir.

Bilimsel bir temele ve kiisel becerilere dayanan bir sre olarak deerlendirilmesi gereken ynetimin bilimsel boyutunun zellikle son yllarda ihmal edildiini savunan Erdoan (2004:4) yneticiliin ksa yoldan renilen tekniklerle gerekletirilmeye alldn; belirli bir bilimsel emek ve ura verilmeden kiisel beceriler kapsamnda gerekletirilmeye alldn ifade etmektedir. Buradan da haraketle yneticilik performansnn kiisel yeteneklerle snrlandrlaca, sorunlarn ve yetersizliklerin sz konusu olaca phesizdir. Sz konusu sakncalardan korunmak ve hangi alanda olursa olsun salkl bir ynetim sistemi kurmak iin de ynetim biliminin gemiten gnmze dek geirdii sreler bize k tutacaktr.

Ynetimin Tarihsel Geliimi Ynetimin tarihine baktmzda ok eskilere dayand grlmektedir.Baaran (1994:134)a gre dnyada ynetim bundan on bin yl kadar nce balamtr ve insanolunun elinde on bin yllk bir ynetim bilgisi birikimi olumutur. Yirmi birinci yzyln bandan bu yana ynetim alannda deneme ve aratrmalar yaplmaktadr.

I. Bilimsel almalar ncesi Dnem(1880 ncesi) 1880 ncesi dnemde genellikle kle-sahip ilikisi, korkuya ve zora dayanan bir ynetim anlay sz konusudur. Nitekim eski msrda piramitlerin yapmnda insanlar zor kullanlarak krbalanarak altrlmlardr. Eski msrda piramitlerin yapm srasnda uygulanan ynetim dncesi gnmz ynetim anlayna nemli katklarda bulunmutur. Bunlardan biri, organizasyon anlaynda grlmektedir. Eski Msrda ynetim kademeleri oluturulmu; st kademede firavun ve evresi, orta kademede hr Msrllar, alt kademede esirler yer almtr. Piramitlerin yapmnda stok ve gelir gider kaytlarnn tutulduunun grlmesi de msrllarn ynetime dier bir katksdr (Dalay, 2001: 3).

20

Eski Babil'de Hamurabi Kanunlar ynetsel dnceye ilikin birok izleri yanstr (Kayk, 2001). Eski inli filozof Laotse de insan sistemlerinin kapsam ve ynetimi konusunda tler vermitir. Laotse ye gre ynetimin temelinde insanlk ve adalet ilkelerinin benimsenmesi vardr (Bursalolu, 2003:2). Romallar, Osmanllar, byk imparatorluklarn ynetirken kendilerine gre gelitirmi olduklar iletiim sistemleri ile corafi blgelere ve vilayetlere ayrarak, yetki devri ve yerinden ynetim gibi uygulamalar gerekletirmilerdir (Erdoan,2004:9).

II. Ynetimde Klsik Kuramclar Dnemi

Bilimsel Ynetim ve Taylor: Klsik akm ierisinde Friedric W. Taylor'un 1895 ylnda yaynlad "Para Ba Sistemi" makalesi Ynetim bilimine nemli katklar salamtr. Taylor 1911'de "Bilimsel Ynetim lkeleri" adl kitabn yaynlad. 1924'te yaplan Uluslar Aras Ynetim Kongresiyle Bilimsel Ynetim uluslar aras bir nitelik kazanmtr. Fransa'da yaynlanan "Genel ve Endstriyel Ynetim" adl eseriyle Hengi Fayol bu akmn Amerika dndaki nclerinden biriydi (Kayk,2001). Fayol ynetimi; planlama, rgtleme, emretme, koordinasyon ve kontrol olarak alt srelere ayrmtr.

Fayol gibi, L. Gulick ve L. Urwick de ynetim sreleri zerinde durmulardr. Gulick ve Urwick, ynetim srelerini planlama, rgtleme, kadrolama, ynetme, koordine etme, raporlama, ve bteleme olarak adlandrmtr (Erdoan, 2004:10).

1864-1920 yllar arasnda yetimi olan Alman toplum bilimcisi Max Weber "Protestan ahlk ve Kapitalizmin esprisi adl eserinde "Brokrasi" konusunda ortaya att grlerle rgt ve ynetim konusunda, alana nemli katklarda bulunmutur. zellikle 1950'den sonra Amerika'da kefedilmesiyle birlikte Weber'in n yaylmtr (Erylmaz,1993).

21

III. Neo Klsik Kuramclar Dnemi

1930lu yllardan itibaren E.Mayo, A. Maslow, F. Herzberg, D. McGregor gibi dnrler tarafndan yaplan aratrmalar ve vaka incelemeleri, insan harekete geirmek iin mekanik dzenlemelerin yeterli olmadn ortaya koydu. Ynetimin sadece iletmenin kurucularna hizmet etmedii, alan bireylerin ve gruplarn ama, arzu ve ihtiyalar, moral ve motivasyonlarnn da nemli olduu, bunlar dikkate almaksznn rgtsel amalarn etkili ve verimli bir ekilde gerekletirilemeyecei ne srld (Kayk,2001).

IV. ada Ynetim Kuramclar Dnemi (Sistem Yaklamclar) Ynetime katk salayan bir dier teori Genel Sistem Teorisidir. Genel Sistem Teorisini 1951 de Ludwig Bertalanffy ortaya atmtr. Sistem, her birini etkileyen karmak ve etkileimli unsurlarn btnlemi bir topluluu olarak alglanabilir(Bursalolu, 1991).Bu dorultuda sistematik davran, paralarn tek tek yaptklaryla deil, dierleriyle nasl etkiletiiyle ilgili olarak ilgili olarak deerlendirilir.

V. Postmodern Yaklam 1980li yllar izleyen dnemde, ynetim alannda toplam kalite ynetimi olarak ifade edilen yaklam zerinde bir younlama olduu grlmektedir. Toplam Kalite Ynetimi, dnce olarak 1940larda ABDDE doduu halde II. Dnya Savandan sonra Japonyada uygulanm ve 1980li yllardan sonra da tekrar ABDde kabul grm bir anlaytr(Erdoan, 2004:19). Toplam Kalite Ynetimi , mteri beklentilerini her eyin zerinde tutan ve mteri tarafndan tanmlanan kaliteyi , tm faaliyetlerin yrtlmesi srasnda rn ve hizmet bnyesinde oluturan bir ynetim biimidir. Kurumun rgtsel yapsn srekli olarak deitirmeyi ve gelitirmeyi amalar.

Bugn ynetim alannda yaanan gelimeler nedeniyle, yneticilerin grevleri her geen gn daha da zorlaarak karmaklamaktadr. Bu nedenle de yneticinin bir gn

22

iinde ne tr sorunlarla karlat, vizyon, yaratclk ve deiim gibi temel konularda neler yapmas gerektiini ortaya koyan dnceler de gelitirilmelidir.

Eitim Ynetimi Eitim Yneticisi Eitim ynetimi kamu ynetiminin zel bir alandr. Okul ynetimi de eitim ynetiminin daha snrl bir alana uygulanmasdr. Snf ynetimi ise eitim ynetimi sra dizininin ilk basamadr. Eim ynetiminin kalitesi byk lde snf ynetiminin baarsna baldr (Baar, 1994:13).

Ynetimin iyi olmas, sistemin de iyi olmasn ve insanlarn hayat kalitesini gelitirmesini salayacaktr. nsan iin var olan sistemlerin banda eitim sistemi yer almaktadr. Bu bakmdan eitim ynetiminde kalitenin artrlmas ynetimin daha etkin ve verimli hale getirilmesi tm dnya lkelerinde zerinde nemle durulan bir konu, hatta bir dava haline gelmitir ( Barbaros, 1995:22 ).

Eitim rgtlerini saptanan amalara ulatrmak zere

insan ve madde

kaynaklarn salayarak ve etkili biimde kullanarak, belirlenen politikalar ve alnan kararlar uygulamak olarak ifade edilen eitim ynetiminde eitim yneticileri rgtlerini Trk Milli Eitiminin genel amalar ve temel ilkeleri ile rgtn zel amalar erevesinde ynetmekten sorumludurlar (Taymaz,2003:20). Eitim yneticisi de insan ve madde kaynaklarn etkili ve verimli bir biimde kullanarak bilimsel ve toplumsal deerler dorultusunda rgt gelitirmeyi grev edinmi kiidir. Toplumun eitim istemini, ekonominin nitelikli insan gc gereksinimini, rencilerin nitel ve nicel olarak gelimesini salamak, maliyetini hesaplamak ve kaynaklarn bulmak, zellikle gelecee ynelik gereksinmelerin kestirimlerini ve tasarmlar yapmak eitim yneticilerinin grevidir.

Ynetim Sreleri Bir rnn oluumunda yer alan etkinlikler btn ya da belirli bir hedefe ynelik ilemler dizisi olarak tanmlanan sre kavramn ynetim sreci olarak ele aldmzda ise; rgt yapsnn, ynetimin ilevlerini gerekletirmesi, rgt iin belirlenen

23

amalara bakalar araclyla ulama ve bakalarna i grdrme olarak ifade edebiliriz(Demirta, Gne 2002, 148:174).

Ynetim sreci olarak adlandrdmz ynetsel faaliyetler u temel zelliklere sahiptir(Dalay, 2001:10):

1) Ynetim amaca ynelik bir faaliyettir: letmenin hangi yne gideceini gsteren, iletmenin ulamak ve gerekletirmek istedii sonulardr. 2) Ynetim bir grup faaliyetidir: Ynetim srecinin uygulanabilmesi iin birden fazla insann olmas gerekir. 3) Ynetim faaliyetinin beeri zellii vardr: Ynetim faaliyetinin

gereklemesinde temel unsur insandr. 4) Ynetim bir i blm ve uzmanlama faaliyetidir: ler. insanlara bilgi ve kabiliyetleri dorultusunda datlr. Etkili bir ynetici ynetim srelerini iyi tanyan ve kullanabilen kiidir. Okul yneticisi de salkl kararlar almak, iyi planlamak, okulu, amalar gerekletirebilecek biimde rgtlemek, iyi bir iletiim a oluturarak, kanallar srekli ak tutumak, okuldaki igrenleri etkileyerek, onlar gdlemek, okuldaki ve okulla ilgili okul dndaki btn etkinlikleri egdmlemek ve eitim-retimle ilgili btn etkinlikleri srekli olarak deerlendirmek ve deerlendirme sonularna gre, eitim-retim srecini yeniden gzden geirmek ilevlerini en iyi biimde yerine getirmek durumundadr. Karar Verme Sreci nsanlar yaamlar boyu birok konuda karar vermek zorundadrlar. stenen bir sonuca ulamak iin birtakm alternatifler arasndan bilinli olarak seim yapma olarak ifade edebileceimiz karar vermede bir tercih sz konusudur. Erdoan(1996:44)a gre karar verme, bilinli bir zihinsel faaliyetin sonucudur ve bir amaca yneliktir.

24

Taymaz(2003:28)a gre ise olay ve ya sorun ile ilgili bilgileri yorumlayarak ve kyaslama yaparak bir yargya varma sreci olan karar verme yaplan deerlendirmeler sonucunda hkm vermedir.

Karar vermeyi bireysel ihtiyalar ve ya problemlerden farkl bir alan rgtlere tadmzda ise karmza ynetim kavram kmaktadr. rgtlerin ynetiminde karar verme temel sre olarak grlmektedir. Bu anlamda karar verme, bir rgtteki yaam ynlendirme ve kontrol etme srecidir. Bu ynlendirme ve kontrol etme sreci; rgtn amalarn gerekletirme etkinlikleri srasnda karlalan sorunlarn zmn kapsar(Uras,1995:121).

Kiinin ya da yneticinin karlat her sorun, genelde bir karar problemi anlamna gelmektedir. Bir sorunun karar problemi olabilmesi iin zmnde birden ok seenek bu sorunun var olmaldr. kinci olarak da her bir davrann

sonularnn bir dierinden farkl olmas gerekmektedir. Anlald gibi sorunun tek zm yolu varsa karar verme gibi bir durumda sz konusu olmayacaktr. Ayrca birden ok davran biimlerinin karar verici asndan nemli saylacak derecede farkl sonularnn bulunmas da art olacaktr( Demir H; Bircan B;Tfek H.,1985:81).

Ynetim iin hayati neme sahip olan karar srelerinin tannmas ve uygulanmas phesiz ki rgtte alnan kararlarn isabet derecesini ya da gvenilirliini arttracaktr. Bir karar verme srecinde izlenmesi gereken basamaklar, Bazerman (1990:3); problemi tanmlama, probleme ilikin kriterleri belirleme, kriterlerin nem srasn belirleme, alternatif retme, uygun karar hesap etme eklinde sralamtr.

Karar Verme Aamalar

Karar alternatifleri tahmini bir dizi sonular ortaya koyar ve her bir sonu eitli zamanlarda ve derecelerde ve her derecede deiik olaslklar bulunacak biimde grnebilir. Bunlar arasndan seim yapma ii kolay deildir( Hesapolu,1989:42). Problem zme aamalaryla benzer ekilde ifade edilen karar verme aamalarnn dikkatle uygulanmas verilen kararn etkililiini arttracak bir unsurdur.

25

Bir sorunun zm ve ya rgtle ilgili bir deiiklik yapmak gibi, karar vermeyi gerektiren herhangi bir durumda karar sreci iin birtakm aamalar sz konusudur. Baaran(2000:87)a gre karar verme aamalar srasyla; problemin anlalmas, probleme ilikin informasyonun toplanmas, informasyonu zmleme ve yorum, seeneklerin deerlendirilmesi, en iyi seenein bulunmas ve uygulamadr.

1) Problemin Anlalmas :Sorun; bir bireyin amaca ulamasn engelleyen veya bireyi rahatszla iten bir durumdur. Bir karar verme ileminin gereklemesi iin ncelikle karar almay gerektiren bir durumun olmas gerekir. Ayrca alnan kararn etkin olabilmesi iin de sorunun iyi tanmlanmas gerekir (Yiit,2000:39). Sorunun boyutlarnn tanmak iin, rgtn amalarn ne derece engellediini, ilerin ne derece aksadn, alanlarn birbirleriyle ilikilerini ne derece bozduunu ortaya karmak gerekmektedir. gerektirmektedir. Yneticilik, problemin gerek nedenlerini bulabilme becerisini de

2) Probleme likin nformasyonun

Toplanmas : Bu basamakta sorunun

nitelikleri, eitli ynleri aratrlr ve konuda bilgi toplanr. Bylece karar vermeye temel olacak birtakm n dnceler saptanr(Binbaolu, 1983:40). Her rgtn politikasn belirlemesini ve neriler gelitirmesini bilgiler toplanr. salayan bilgi kaynaklar bulunmaktadr. Bu bilgi kaynaklar yolu ile sorunun zmne ilikin ve sorunla ilgili

rgt bir iletiim adr. nformasyon ve kararlarn akmn salayan ana kanal da hiyeraridir. Yneticiye objektif ve doru bilgi vermek konusunda astlara ok nemli grevler der ( Grsel, 1997: 46 ).

3) nformasyonu zmleme ve yorum: Bu aamada elde edilen bilgiler gruplanr, bu gruplardan herbirinin problemin zm zerine olan etkisi ayr ayr incelenir ve bu bilgilere dayal olarak sorunun zmne ynelik zm seenekleri belirlenir.

26

Eitim alannda bir problemi zmeye alrken bu konudaki tm bilgiler toplanamaz ve bunlar ciddi bir analiz ve yoruma tabi tutulamazlarsa konulacak tehis ve dolaysyla alnacak karar yanl olabilir ( Grsel, 1997: 46 ).

4) Seeneklerin Deerlendirilmesi: zm yollarndan ya da olaslklarndan herbiri ayr ayr zihin szgecinden geirilerek, problemin zmnde ne kadar etkili olaca belirlenmeye allr.

5) En iyi seenein bulunmas: Sorunun zmne uygun ve en etkin katk salayaca dnlen zm ve seenein belirlenmesi amacna dayanr.

6) Uygulama: zm yollar arasnda tercih yaplarak en uygun zm yolu belirlendikten sonra kararn uygulanmasna geilir. Uygulanan zm yolu karar asndan beklenen sonucu vermiyorsa ilk karar tekrar gzden geirilip deiiklie gidilebilir.

Karar Verme Srecini Etkileyen Etmenler Baz etmenler karar verme srecini dolaysyla, kararn niteliini etkileyebilecek nem tamaktadr. Karar srecini etkileyen faktrler olduka eitlidir.

Kararlarn bireyler veya gruplar tarafndan oluturulmas bakmndan sreci etkileryen etmenlerin tayacaklar nem de farkllaacaktr. Karar verme srecini etkileyen etmenlerden bazlar karar oluturan veya oluturanlarn kiilikleriyle ilgili iken yani znel bir nitelik tarken ; bazlar kiilikle ilgili olmayp, kararn alnd ortam koullar ile ilgilidir, yani nesnel bir nitelik tar (Sucu,2000:113 ).

Yetkinin karar srecine gerektiinden nce girii de karar verme srecini etkilyen bir faktr olarak karmza kabilmektedir.st basamaklarn gizlilik, alt basamaklarn da korku nedenleriyle birbirine eksik bilgi verii, kararn doruluk derecesini drr. Zaman esi de, problem kronik ve ya son aamaya gelmeden karar verebilmek bakmndan dikkate alnmas gereken bir etkendir. Ayrca brokrasinin patolojileri,

27

karar almay snrlayabilir. rnein yetkilerini gerektii derecede aktaramayan ynetici, kararlarn ylmasna neden olur. Deer ve davranlar sk sk deien bir yneticiye gvenemeyen astlar, eitli savunma mekanizmalarna bavururlar. Bunun sonucunda, rgtte deiiklii amalayan kararlarn grecei direnme fazla olur. Politik yneticilerin, mesleksel ve yneticilere kar bask davranlar da karar srecine zarar getirebilir (Bursalolu,2002:92).

Sucu(2000:113), karar verme srecindeki etmenleri; kararn nemi, zaman basks, yneticinin deerleri, bireyler ve gruplar, rgtn yaps ve rgtn evresi eklinde sralamtr.

a) Kararn nemi

Her ne kadar her durumda karar verme srecinde ayn aamalardan geilse de kararlarn nemine bal olarak , kullanlan zaman ve tekniklerde farkllklar olabilecektir. Bir kararn nemini lmenin eitli ekilleri bulunmaktadr; Kullanlacak kaynaklarn nicelii, karardan etkilenecek insan says, kararn maliyeti, kararn yol aaca sorunlarn bykl ve karar iin gerekli zaman buna rnek olarak verilebilir(Sucu,2000:113).

b) Zaman Basks

Kararn niteliini nemli lde etkileyen etmenlerden biri, karar oluturma srecinde ynetimin sahip olduu zamandr. Yneticilerin ou, kararlarn ounu bakalar tarafndan snrlanan zaman aralnda oluturmak durumundadr. Karar oluturma srecinde, zamann basks nedeniyle yneticiler yeteri kadar bilgi toplayamayabilecek veya ek seenekleri gz nnde bulunduramayacaklardr (Sucu,2000:113).

28

c) Yneticinin Deerleri

Karar, karar veren kimsenin kiilii ile ok yakndan ilgilidir. nsan bir konu hakknda karar verirken bir ok eyin etkisi altnda kalr. Kimi yneticiler bir kuruluu ok iyi ynettikleri halde, kimileri hergn adeta yeni bir sorun yaratrlar. Bu nedenle yneticinin ok dikkatli seilmesi gerekir ( Binbaolu,1983:38 ).

Karar veren kimsenin karar konusu ile ilgili olarak eski yaantlar, deer yarglar, yaradl, gelecee ait plan ve hazrlklar, riske kar tutumu verilecek kararda etkilidir.

d) Bireyler Ve Gruplar

Karar verme davrann, bireylerin alglama, gdleme kavrama gibi psikolojik zellikleri ile onlarn rgtte ve grupta bulunmalarndan doan zellikler etkiler. Ayrca yine birey ve gruplardan kaynaklanan beklentiler de karar verme srecini psikolojik olarak etkilemektedir( Yiit, 2000:41 ).

Urasa gre ( 1995: 123 ) katlma; grme tartma ve ou kez atmay ierir. Sre ve katlanlarn says arttka egdm zorlar.Karar vermeye katlmann, gruplarda yaygn atma yaratmasna karn, grupa sorun zmede baar sk sk gl bir ballk yaratr ki; bu ballk grup iindeki benzerlii artrr. Benzerliin rgtsel sakncas eletirel olmayan bir uyum yaratmas ve yaratcl azaltmasdr.

e) rgtn Yaps

rgtn yapsndan kaynaklanan engeller, iletiim a, rgtn hiyerarik yaps, ynetsel ilikiler ve uzmanlama karar verme srecinde etkin role sahiptir (Yiit, 2000:41). rgtn bykl, felsefesi ve amalar gibi zellikler de bu etmen altnda saylabilir.

29

f) rgtn evresi

Kararn niteliini etkileyen etkenlerden biri olan evresel koullar, kendi iinde rgt ii ve rgt d evresel unsurlar olmak zere iki grupta toplanabilir(Sucu,2000: 117 ).

evre unsurlar ile tanmlanmak istenen, rgtsel yap, yap iindeki yetki dalm, davran boyutlar, iletiim biimi, kararlarn oluturulma biimi vb. rgtsel zelliklerdir. evre unsurlarndan biri, yneticinin bulunduu pozisyonda gerekletirilen iler, kullanlan yetkiler ve yklenilen sorumluluklarn dzeyidir. Her pozisyonun belirli sayda ve nitelikte kararlar oluturmas sz konusudur. Ynetici pozisyonun gerektirdii karar alabildii lde etkin olabilecektir. D evre unsurlar ile tanmlanmak istenen rgtn faaliyetlerini etkileme olasl bulunan tm evresel deikenlerdir( Sucu, 2000:117 ).

Sistem yaklamna gre, rgt evreden girdiler alr ve bunu ileyerek kt olarak sunar. Bu balamda evre girdilerindeki deime ve evrenin rgt ktsn kendi beklentilerine uygun olarak deitirme istei, rgtte bu konuda alnacak bir kararn niteliini byk lde etkiler. Bu durum zellikle eitim sistemi asndan nem tamaktadr. Toplumun veya iinde bulunduu evrenin beklentilerini dikkate almayan bir eitim kurumunun varln srdrmesi zorlar( Yiit, 2000:41 ).

Okul mdrnn karar srecin etkileyen eler i ve d olmak zere iki kmede toplanabilir( Akaln, 1998:56 ).

eler; retmenler renciler Eitici olmayan personel Fiziki durum ve donanm

30

D eler ; Anne- baba ( veli ) Bask gruplar Genel ynetim yaps Blgenin sosyal ve corafi konumu Yerel ynetimler Okulun yakn evresi Eitim st ynetimi Eitimin demokratiklemesinin, eitimin etkililiinin artmasnn, okulun

toplumsallamasnn ve kabul grmesinin, saygnlnn artmasnn; okul mdrnn kararlarn etkileyen evre faktrnn, i ve d elerine kar duyarl olmas ile dorudan ilikili olduu sylenebilir.

Eitim Ynetiminde Karar Verme Eitime yklenen ilevlerin nicelii ve nitelii giderek artmaktadr. Bunlara kout olarak eitim alanndaki sorunlar da, hergn biraz daha artmaktadr(Baaran,1999) Bylesine genileyen ve gelien bir alanda eitim yneticilerine den sorumluluk ok nemlidir. Sorunlarn stesinden gelebilme, etkili ve katlml kararlar alabilme ada yneticinin sahip olmas gereken temel zelliklerdendir.

lkemizdeki eitim sistemine baktmzda merkeziyeti bir yap grmektedir. Eitim sistemimiz merkezi rgtten ynetilmekte, alt kademeler alnan karar uygulamaktadr. Milli Eitim Bakanl Merkez rgt, eitim- retim, ynetim, denetim, salk ve disiplin ilerini yrtmek, igren ile ilgili tm ileri dzenlemek hizmetlerin gelitirilmesini salayacak nlemleri almak, eitim yatrmlarn programlamak ve yatrm yapmak gibi temel grevleri yerine getirmekle ykmldr. Eitim sisteminde ekirdek kadroyu oluturan ve retimin gerekletirildii yer olan okulda, ynetimin karar alma yetkisi bulunmamaktadr. Okul ynetimi, retim etkinliklerini merkezden gelen emirlerle yrtmektedir (Yiit, 2000: 42 ).

31

Merkezi bir zellik gsteren bir rgtn demokratik bir yapya sahip olduunu sylemek gtr. Okul ynetimine, okulun eitim etkinlikleri konusunda karar alma serbestliinin tannmas, okulun verimliliini, etkinliini ve evreyle btnlemesini olumlu ynde etkileyecektir.

Okulun iindeki karar verme srecini ele aldmzda, rgtn verimliliinin ynetimin tutum ve davranlar ile balantl olduunu syleyebiliriz. Yiit (2000: 43)e gre, karar verme srecinde okul ynetimini etkileyen her birimi birer karar organ olarak grebilmeli ve kabul edebilmelidir. grenin karar verme srecine katlmn salamaya almal ve katlma srecinde otoriter bir davran yerine gdleyici ve katlanlarn gr ve nerilerini rahatlkla belirtebilecekleri ortam hazrlayabilmelidir.

Garih (2000:61 )e gre bir kurumda,

karar verenler ne kadar fazla ise alt

dzeylerde ne kadar ok karar veriliyorsa, o messesenin gelimesi o kadar fazla olmaktadr. Bu yzden gelien btn kurumlar iin bymenin esas artnn bu olduu grlmektedir. Smylie (1992:53)e gre de; bulgular ynetime katlmaya istekliliin rekabeti, profesyonel inanlar ve i ilikilerine evirip uzmanlama salayacan gstermektedir.

retmenlerin , kendilerini ilgilendiren konularda ve zlk haklar ile ilgili kararlar alnrken, eitim- retim etkinlikleri ile dorudan ilgili kararlar alnrken , mesleki bilgi ve beceri dzeyi ile ilgili kararlar alnrken karara katlmalar baar ve i doyumu asndan yararl grlmektedir(Yiit,2000: 44 ); fakat okul ortamnda karara katlma konusunda yaplan aratrmalarda retmenlerin ynetsel kararlara katlmaya istekli olduklar, ancak bu katlma ortamnn salanmad ortaya kmtr. Karar verme srecinde, okul yneticilerinin kararlar mmkn olduunca retmenlerle birlikte almasnn; alnan kararlarn uygulanmas ve elde edilecek sonular asndan yararl olabilecei sylenebilir.

nsan ilikilerinin arlkl bulunduu eitim rgtlerinde, eitim yneticilerinin daha alt konumdaki igrenleri karara katlmalar yalnzca rgt asndan deil;

32

igrenlerin takdir edilerek gdlenmesi asndan da byk yararlar salayacaktr. rgtteki stat ne olursa olsun her personel kendini ilgilendiren konularda, karar srecine katlmas salanmal ve ast-st ilikilerinde serbest ve gdleyici bir karar ortam yaratlmaldr.

Planlama Sreci Her rgt bir ama iin kurulur. rgtn amalarna ulaabilmesi iin de, ileyi tesadflere braklarak deil planlama ile salanr. Planlamay genel olarak ileride yaplacak ileri nceden saptamak olarak tanmlayabiliriz. Mucuk(2000:146)a gre plan; amacn ve buna ulatracak ara, yol ve olanaklarn genel izgilerle belirlenmesidir. Bu nedenle amalara ulamann anahtar planlar ve planlamadr.

Daft(1994:9)a gre, ynetim sreleri planlama ile balamakta, rgtleme, liderlik ve kontrol bunu takip etmektedir. Ynetimin planlama ile ilgili ilevi, rgtsel performans asndan grevleri ve gelecekle ilgili hedefleri tanmlama ve ihtiyalar karlayacak ekilde kaynaklar kullanma eklinde ifade edilerek planlama sreci ynetimin n koulu olarak grlmektedir.

Ynetimde verilen kararlarn uygulanmas iin yaplacak almalarn tasarlanmas ve belirlenmesi gerekir. Bu nedenle planlama ynetim srelerinde karar izleyen ikinci sretir (Taymaz, 2003:36). Ynetiminde planlamann nemi her gn artmaktadr. Plansz bir rgtn rotasz bir gemiden fark olmayacak, amalarndan sapmas kanlmaz olacaktr.

"Ynetim gelecee bakmaktr" sz, i dnyasnda planlamaya verilen nemin derecesini belirtmektedir. Gerekten, planlama ynetimin tm deilse bile, onun en nemli ynn meydana getirir. Planlama gelecein deerlendirilmesi ve ona gre gerekli nlemlerin alnmasdr. Planlama ynetim srecinin ok nemli bir parasdr (imek, 1998:121).

33

Tutara (2000:140) gre plan bir karardr ve kararlar toplamdr. Plan bugnden gelecee nereye ulalmak istendiinin, nelerin gerekletirilmek istendiinin kararlatrlmasdr. Byle bir karar plandr. Dolaysyla karar vermekle plan yapmak bir bakma ayn eydir. Aralarndaki tek fark, plann kararlar toplam olmasdr.

Planlamay, rgtsel amalara ulamak iin gerekli politika ve yntemlerin seimi eklinde tanmlamak mmkndr. Daha ada bir tanma gre; planlama "ne yaplacann nceden kararlatrlmas" veya "neyin, ne zaman, nerede ve kim tarafndan yaplacann nceden kararlatrlmas sreci" eklinde ifade edilebilir (imek, 1998:121).

Adem, (1981:7) farkl yaklamlara gre planlamay aadaki ekillerde tanmlamtr (Taymaz, 2003:36): 1) nceden saptanan amalara ulamak iin izlenecek politikay saptama srecidir. 2) Gelecee ynelik eylem ve etkinliklerin tasarlanmasdr. 3) Alnan kararlarn uygulamaya dntrlmesini belirleme srecidir. 4) rgtn amalarn gerekletirmek iin gereken girdileri saptama ve kullanma yollarn kararlatrma srecidir.

Planlama, eskiden bir rgt gelitirmek iin kullanlan kuramsal ve uygulamal yntemler dizisi olarak dnlrd. Halbuki modern planlama, sistemi aratrma ve zellikle yneylem aratrmas aracyla ynetmek olarak tanmlanmaktadr. eitli disiplinlerden yararlanlarak yaplan yneylem aratrmas, bir ka adan ele alnp, incelenebilir. Yneylem aratrmas;(Bursalolu, 2002:99);

1)Ynetime dnk belirli matematik tekniklerden yararlanan, 2) Enformasyonu saylatran ve blgesel kararlarn rasyonel olmasn salayan, 3) Madde ve insan kaynaklarnn en verimli biimde kullanlmasnn olanakl klan, 4)zmlerin karlatrlmasnda yneticiye en uygun (optimum) seim yolunu gsteren,

34

5) Byk rgtlerin, amalarna uygun olarak alp almadn kontrole yarayan bir aratrmadr. Son yirmi yllk srete, ynetim devriminin gl yn, ekonomik, teknolojik, sosyal ve siyasal alanda yaanan deiikliklerin, yeni olanaklar byk bir hzla ortaya karmas ve yaygnlatrmasdr. Bu hzl deiim ve ekonomik alanda yaanan gelimeler, yeni olanaklar yaratmakta ama, ayn zamanda rizikolar da beraberinde getirmektedir. Planlama, riskleri en alt dzeye indirirken, frsatlar da optimum ekilde deerlendirme olana verir (Tutar,2000:141).

Eylem iin rasyonel bir hazrlk olan planlama eyleme bir anlam da verir; nk programlarn nedenleri, hedeflerin akl orannda anlalr. yi bir planlama, gerekli enformasyon ve gereklerin planclar tarafndan bilinmesiyle olanakldr (Bursalolu,2002:98).

Planlama her ne kadar zor ve zahmetli grnse de okul rgtnn rotas konumunda olduu iin ynetici iyi bir kaptan olarak gemisini (okulunu) karaya sa salim ulatrmak zorundadr. Bu nedenle plan ve planlar yneticinin yol gstericisidir.

Ancak unutulmamas gereken bir nokta da plan ve planlama amalara uygun bir ekilde eldeki kaynaklara uygun yaplmaz ise, ya da yaplan planlar eitli gerekeler ile uygulanmaz ise plan rgt ve okulu amalar dorultusunda deil tamamen bir karmaaya srkleyebilecektir. Bu nedenle planlama sreci ok iyi bir ekilde deerlendirilerek rgt iin en iyi olan plan ve planlamalar yaplmaldr.

Planlamann Aamalar Durumu saptama, gelecei kestirme ve yaplacaklar ncelik srasna gre nerme ve sorun zme gibi zelikleri kapsayan planlaman aamalar da karar verme ve bilimsel yntem srelerinin benzeridir.

35

Taymaz(2003:38)a gre planlamann aamalar unlardr.

1. Var olan durumu belirleme 2. Hedefleri saptama 3. Kaynaklar belirleme 4. Uygulama seeneklerini arama 5. Kararlatrma, modelletirme 6. Plan tasarlama 7. ilgililerin grn alma 8. Kontrol etme, gelitirme

Baaran(2000:105), planlama srecinin aamalarn u ekilde aklamtr:

1. Hedef saptama: Hedefler, bir amaca ulamak iin gerekletirilecek somut aamalardr. Ynetim, okulun eitsel, rgtsel ve ynetsel amalarn gerekletirmek iin, ulaaca hedefleri nceden saptamaldr.

2. Hedefleri tanma. Saptanan hedeflerin her biri iin yeterli bilgiler toplanarak hedefler tannmaldr. Her hedef bir sorun olarak ele alnabilir. Bu bilgiler toplanrken her hedefin okula salayaca yarar, getirecei zarar da deerlendirilmeli ve ncelik srasna konulmaldr.

3. Uygulama seenekleri arama: Bir hedefe ulamann deiik yollar vardr. Bu yollarn hangisi planlama ilkelerine uygunsa o seenek seilmelidir.

4. Kararlatrma: nerilen uygulama seeneklerinin her biri, hedeflere ulamann geerli birer yolu olduu iin, seicilerin bunlara ilikin deiik grleri olabilecektir. Ynetici, ussal yaklamla, gr ayrlklarn ve atmalar uzlatrmal, en deerli uygulama seeneinin bulunmasn salamaldr.

36

5. Plan yazma ve uygulama. Hedefler ve hedeflere ulatracak yollar seilip kararlatrldktan sonra bunlar, yazl belgeye dntrlr. Plan hedeflerinin gerekletirilmesi iin gereken iler, yllara blnerek yllk plan yaplr.

6. Deerlendirme. Plann uygulanmas srasnda ve sonrasnda yaplan almalar, deerlendirilmelidir. Plann uygulanmas srasnda yaplacak deerlendirmeler, hedeften sapmalar ve uygulama kusurlarn nler. Deerlendirmeyle elde edilecek bilgiler, saklanmal ve gelecek yllardaki planlama almalarnda kullanlmaldr.

Planlamann Yararlar Dorudan rgtn geleceini ilgilendiren planlama, rgt iin bir ok alanda tasarruf salarken bir yandan da karlalabilecek problemlerin nceden kestirilmesine olanak salayabilecektir.

Planlamann balca yararlar unlardr(Mucuk,2000:148):

1) Emek, sermaye ve zaman gibi kaynaklarn daha rasyonel kullanmn ve bylece tasarruf salar. 2) Planlama yneticinin sistemli olarak gelecei dnmesine yol aar; dikkatleri amaca ve bunun gerekletirilmesine yneltir. 3) Faaliyetlerin daha iyi koordinasyonuna yol aar. 4) Tm iletme kaynaklarnn amaca yneltilip yneltilmediini izleme ve denetleme olana salar. 5) Etkili bir denetim iin gerekli olan standartlar (lleri) salar. 6)Planlama, rgtte yetki devrini salamak suretiyle daha esnek yaplarn oluturulmasna zemin hazrlar, 7) Daha aklc ilke, yntem ve kurallarn gelitirilmesine olanak salar, 8) Ani deiikliklere kar hazrlkl olma imkan verir. 9) rgt ikliminin salkl olmasn salar.

37

Plansz ynetilen bir rgtn, rotas belli olamayan bir gemi gibi bilinmeyen yerlere srklenerek batmas doal bir sonu olarak karmza kabilecektir. En bata rgtn varln devam ettirebilmesi iin bir plana ihtiyac vardr. Eer bu planlama, ihtiyalara ve zamana cevap verebiliyor, rgtn etkililiini arttrabiliyorsa rgt daha da ileriye tamas mmkn olabilecektir.

Planlamann Engelleri Gelecei kestirmek ve buna dair hesaplamalar yapmak kolay bir i deildir. Planlama, beraberinde birtakm risk ve maliyetler de getirebilecektir. rgtte yaplacak deiiklikler, iinde bulunulan evre koullar gibi engeller planlama srecinde ortaya kabilecektir.

Aldag ve Ramon(1991:181) e gre planlamann engelleri; evre, yeni hedef gelitirmede isteksizlik, yetersiz dllendirme, deiime kar koyma, zaman ve maliyettir. Deien evre planlamada hedeflere ulamay gletirir. Yeni hedefler belirleyememe ve ya baarszlk korkusu onlar yeni hedefler gelitirmede isteksizlie sevk etmektedir. st yneticilerin, kurum yneticilerini tevik ve dllendirme konusunda pasif olmas, yneticilerin gerek yenilie kar ilgisiz tutumlar gerekse yeniliklerin kendi durumlarn etkileyecei, zorlayaca endiesi ile zaman ve maliyet kaygs verimli, ilevsel planlarn ortaya karlmasn gletirmekte ve ya engellemektedir.

Eitim Ynetiminde Planlama Eitimin temel amac istendik davran oluturmak olduu iin her trl eitim ve eitim faaliyetinin planl olmas gerekir. Yine gnmzde en temel eitim kurumu olan okullarnda birinci ilevi iin yani eitim faaliyeti iin planl hareket etmesi gerekir.

Okulun ynetim ileri rasgele yaplmaz. Okulun etkililiini salamak ve srdrmek iin, planl iletilmesi zorunludur. Eitimin girdileri ok pahaldr. Eitime ayrlan para ise snrldr. Kt olan paradan en etkin biimde yararlanmak iin girdilerin

38

kullanlmasn planlamak gerekir. Okulun ynetmeni, etkili bir ynetimi ancak planlayarak salayabilir (Baaran,2000:104).

Okul deiken bir evrede yaad iin, okulun geleceine ilikin bilimsel kestirimler yapmaya elverecek bilgiler de abuk deiir. zellikle, kyden kente gler, nfus art, endstriyel gelimeler, okulun evresini hzla deitirir. (Baaran, 2000:106)

Okulun konusu insanlar olduu iin, bunlara ilikin bilgilerin toplanmas da zordur. zellikle, eitimin niteliini ykseltecek plan hedeflerinin gerekletirilebilmesi iin, rencilerin bireysel, toplumsal, ekonomik ve benzeri ynlerinin iyi tannmas gerekir. Okulun amalar ak seik belirtilemedii ya da grlemediinde, ynetmen, bu amalan yitirerek kendine gre koyduu amalar gerekletirmek iin urar.(Baaran, 2000:106).

Okul ynetmeni, iyi bir plann salayaca yarar elde edebilmek iin planlamann douraca sorunlardan korkmamal, bunlar ynetimin doal sorunlar sayarak zebilmelidir. Bir plann yaplmasnda ve uygulanmasnda en gdeleyici g, ynetmenin planl almaya inanmasdr.

Plan, bir okulun geleceini gsteren yazl bir belgedir. Bu yazl belge, okulun bymesine, eitimin gelitirilmesine ilikin kestirimleri, ngrleri (vision) ve gereki araylar ierir. Gereki araylar, ussal yarglama srecinin rnleridir. (Baaran,2000:104).

Her rgt belli bir amac gerekletirmek zere kurulur ve rgtlenir. rgtn belirledii amalara ulamas ise ancak amalara ve rgtn yapsna uygun planlama ile mmkn olur.

Okul rgt de belli bir ama iin kurulur. Ancak okulu dier rgtlerden ayran en nemli fark temel amacnn rencilerine davran kazandrmasdr. Bu nedenle okul ve okulun faaliyetleri ok iyi planlanmaldr. Bu planlama hem eitim retim

39

faaliyetlerini, hem de dier faaliyetlerini kapsamaldr. yi bir plan; kim, ne, nerede, niin, nasl, ne zaman sorularnn hepsine yant vermelidir.

Okul ynetmeni , iyi bir plann salayaca yarar elde edebilmek iin planlamann douraca sorunlardan korkmamal , bunlar ynetimin doal sorunlar sayarak g, zebilmelidir. Bir plann yaplmasnda ve uygulamasnda en gdleyici ynetmenin planl almaya inanmasdr.

rgtleme Sreci nsanlarn tek balarna tm gereksinimlerini karlamalarna olanak yoktur. nsanlar doas gerei birlikte ve bir toplum halinde yaamak zorunda olan varlklardr. Toplum halinde yaamalarnn bir sonucu olarak da rgtler kurmaya ve amalar dorultusunda bu rgtleri yaatmaya almaktadrlar (Bulu, 1996:513). rgtn bir ok tanm bulunmaktadr. Bunlardan birkan ele alacak olursak:

rgt.ortak bir abay gerektiren bir amacn gerekletirilmesi iin birden fazla bireyin g ve eylemlerinin birletirilmesiyle ortaya kan yap (Demirta ve Gne, 2002:120). Birden fazla bireyin bir amac gerekletirmek iin bir araya gelerek ibirlii, egdm ierisinde oluturduklar ilikiler btn (Yiit, 2000, 44). Bir amac baarma ilevini yklenen, aralarnda ve ayn zamanda evreleriyle ilikili, belirli paralardan oluan ve bir baka btnn alt paras durumunda olan bir sistem (Sucu, 2000:237).

yi bir rgt oluturmada iki zel nokta nem tamaktadr. Bunlardan birisi iletiim sistemidir. letiim sistemi, sadece igrenlerin grev ve sorumluluklarn renmelerini salamakla kalmamal ayn zamanda ie ilikin amalar, planlar ve yntemler konusundaki duygu ve zlemlerini ifade etmelerine de olanak salamaldr. kinci nokta, rgt yle dzenlenmelidir ki igren amalarna etkili katklarda bulunarak, kendi bireysel gereksinimlerini de karlayabilmelidir. rgtleme ile ilgili bir ok tanm bulunmaktadr:

40

rgtleme,.rgtn amalarn gerekletirmek iin yapy kurma, girdilerini, ktlarn btnletirme srecidir (Yiit, 2000: 44 45). Planlarn verimli ve ekonomik biimde uygulanmas iin gerekli koullar salama ve devam ettirme yolundaki almalar (Grsel, 1997, 52). Amaca ulamak iin gerekli ara ve imkanlar bir dzende toplamaktr (Tortop, 1990: 71). rgtleme; ksaca, insan ve maddenin en doru, en uygun biimde ve yerde kullanlmasnn salamaktr (Kaya, 1991: 102). rgtleme; planlarn gereklemesi, amalara ulamas iin zel faaliyetlerin tespiti, faaliyetlerin gerekli ekilde gruplandrlmas ve faaliyetlerin ahslara datlmasdr (Binbaolu, 1983:43).

Daft(1994:9)a gre, ynetimin planlamadan sonraki ardl fonksiyonu olan rgtleme, kurumdaki grevleri gruplama ve kaynaklar tahsis etme srecidir.

Toplumlar kendilerini yaatabilmek ve gelitirebilmek iin ihtiya duyduklar insan gcn okullar arac ile retmektedirler. Okullar, toplumun ihtiya duyduu nitelikte insanlar hazrlamak ve bunlar hayata sunmak, yani toplumun gereksinimlerini karlamak amac ile kurulurlar.

Bir toplumun gereksinim duyduu nitelikli insan gcn retmek iin, nitelik ve nicelik ynnden bir ok kiiye ihtiya vardr. Bu nedenle kiiler i birlii yaparak rgtlenirler, toplumun ihtiyac olan nitelikli insan gcn retirler. Bylece rgtlerin dou nedeni, toplumun ihtiya duyduu rn ve hizmetleri yasal snrlar ierisinde i birlii ile retmektir.

rgtleme Srecinin Kapsam Tm rgtlerin amalarna ulamasnda etkili olan baz nemli faktrler vardr. Bunlar; yaplacak ilerin belirlenmesi ve gruplandrlmas, uygun insan gcnn seilmesi ve atanmas, yetki ve sorumluluklarnn belirlenerek personelin nerede, nasl alacann saptanmas eklinde sralanabilir.

41

Yapy Kurma. rgtlenme srecinin ilk aamasdr. Yapnn kurulmas, her dzeydeki yetki ve sorumluluklarn saptanmas, buna gre personelin atanmas ve aralarndaki ilikinin belirlenmesidir (Aydn, 1988: 97).

rgtn yapsnn planlanmasnda ilk adm ama ve etkinliklerin tespit edilmesidir. Ama ve etkinliklerin daha nce planlama yolu ile saptanmas gerekmektedir. Amalarn ak bir ekilde belirlenmesi rgtlerde, stratejilerin tespiti, n bilginin hazrlanmas, ibirlii ve koordinasyonunun salanmasnda nemli bir rol oynar.

Amalarn

zmlenmesi.

rgt

amalarn

gerekletirilmesi,

amac

gerekletirecek eylemlerin, ilemlerin aka belirlenmesine baldr. Bunun yaplabilmesi iinde her amacn zmlenmesi ve yaplacak ilerin ortaya konulmas gerekir(Baaran, 1984:130). Bulu(1996, 516)a gre, her rgt nce kendi yelerinin amalarnn ne olduunu bilmeli ve sonra da bu amalarn gerekletirilmesini salayacak rgtsel amalar oluturmaldr.

Grevlerin Saptanmas. rgtleme srecinde grev ve faaliyetler belirlenip, snflandrldktan sonra, bunlar yapacak grevlilerinin nitelikleri belirlenmektedir. Bu ilemlerden sonraki aama, belirlenen kiilere i grme yetkisi verilmesi ve ilerin gidiinden doan sorumluluklarn izilmesidir. Grevin ne olduunun daha ak belirlenmesi iin grev tanmnn yaplmas gerekir. Grev tanm, yaplacak grevin ne olduunun ve zelliklerinin, kullanlacak ara gere ve materyallerin, bunlar kimin ve nasl kullanacann, gereken yetenek ve beceriler ile grevin gerektirdii yetki ve sorumluluklarn neler olduunun belirlenmesidir.

Yapy Kararlatrma. Amalarn tanmlanmas ve zmlenmesinden sonra kurulacak yapnn kararlatrlmas gerekir. Bu aamada amalara uygun olarak rgt modelinin ve rgtleme trnn saptanmas gerekmektedir.

Bir rgtn kendine zg yapya sahip olabilmesi iin, kendine zg rgtleme modelini semesi gereklidir. zellikle rgt yapsn oluturan, amaca gerekletirecek

42

yapnn nasl olmas gerektii nem tar. Bu nedenle rgtn yaplanma biimine ilikin rgtleme yaklamlar vardr. Eitim rgtlerimizin yap kadro ve donanm koullarnn ou MEBnca hazrlandnda, okul ynetiminin rgtleme yetenei ok snrldr (Bursalolu, 1979:148). Okulda amalar, grevler, kadrolar ve eitim i grenleri bellidir. Eitim i grenleri niteliine gre okul mdr tarafndan seilmez ve bakanlka atanr (Yiit, 2000:45).

Blmleme Birimleme Basamaklandrma. Baaran (1989:255)a gre blmleme ve birimleme rgt iinde kendiliinden ynetim basamaklarn ortaya karmaktadr. Bir blm iinde toplanan grevleri yapan personelin bana bir blm ynetmeni verildiinde baa geen personel st, dierleri de ast olmaktadr. Bylece ast ve stten oluan bir basamak oluur. Blmler bir araya getirilip birimin bana bir ynetici verildiinde, bir basamak daha ortaya kar. Birimlerin stnde en st ynetici bulunur. Bylece basamaklanan rgt, hiyerarik bir yapya kavumaktadr (Bunu niversiteler asndan dnebiliriz).

rgtleme Srecinin Aamalar rgtlerin gruplandrlmas, faaliyetleri amalarna uygun ulamasnda; gcnn vardr. yaplacak seilmesi ilerin ve belirlenmesi yetki ve ve

insan

atanmas, rgtleme

sorumluluklarnn belirlenerek personelin nerede, nasl alacann saptanmas gibi kapsayan aamalar Aydn(2000:141), srecinin aamalarn yle maddelendirmitir:

1- rgtn amalarnn saptanmas: rgtn yapsnn planlanmasnda ilk adm ama ve etkinliklerin tespit edilmesidir. Ama ve etkinliklerin daha nce planlama yolu ile saptanmas gerekmektedir.

2- Amatan tretilen hedeflerin, politikalarn ve planlarn formle edilmesi Amalarn zmlenmesi. rgt amalarn gerekletirilmesi iin amac gerekletirecek eylemlerin, ilemlerin aka belirlenmesi gerekmektedir. Bunun yaplabilmesi iin de amalar zmlenerek yaplacak iler ortaya konur.

43

3- Formle edilen politikalarn ve planlarn uygulamaya konulmas iin zorunlu olan etkinliklerin belirlenmesi. Yaplacak etkinliklere uygun olarak kullanlacak ara gere ve materyallerin, bunlar kimin ve nasl kullanacann, gereken yetenek ve beceriler ile grevin gerektirdii yetki ve sorumluluklarn neler olduunun belirlendii aamadr. Belirlenen ileri minimum maliyette, maksimum verim elde edecek ekilde gruplandrmak ve planlamak rgtleme srecinin grevidir.

4- Etkinliklerin analiz edilmesi ve snflandrlmas: Bu aamada yaplacak etkinlikler ayrntl bir ekilde ortaya konularak snflandrlr.

5- Etkinliklerin gruplandrlmas. Etkinlikler, eldeki insan ve madde kaynakalrna gre, etkili olarak yrtlebilecek biimde gruplandrlmaldr.

6- Her etkinlik grubuna etkinliin gerektirdii yetkinin verilmesi. Etkinlii gerekletirecek gruplarn gerekli yetkilerle donatlmas gerekmektedir.

7- Etki, iliki ve iletiim sistemlerinin kurulmas: Otorite ilikileri ve iletiim sistemi ile gruplarn yatay ve dikey olarak birbirine balanmas sz konusudur.

Eitim Ynetiminde rgtlenme Trkiyede eitim rgtlerinin kurulmas kanunlarla belirlenmi olup, eitim

rgtlerinin kurulmas almalar gnmzde de hala devam etmektedir. nk, srekli deien ve gelien bilim ve teknoloji daima yeni yaplara, yeniliklerin gerektirdii insan kaynana ve teknolojik gelimelerin uygulanabilmesi iin yeni donatmlara ihtiya gstermektedir. rgtlerin yaadklar ortamda verimli ve baarl olmalar iin gereken n art, rgtleme ilkelerine gre kurulmas ve almalardr. rgtlenme ilkelerine gre kurulan ve faaliyet gsteren rgtlerin dier sistemlere kar uyumu ve rekabet ortamnda baarl olmas daha kolay olacaktr (Bulu, 1996:513 514).

44

Her yl bir ok okul almaktadr. Yeni alan okullar, ayn grevi yapmak zere daha nce kurulmu okullara benzer biimde kurulurlar. Bir okulu amak, pek ok konuda rgtleme srecinin ilemesini gerektirir. Kurulmu bir okulda ynetmen, rgtleme srecine bavurmak zorunda kalr. nk, okula alnan girdilerin, okulda alan igrenlerin, ynetsel ve eitsel amalara ulamada kullanlan ara gerelerin g birliini salamaya gereklilik vardr.

Okulun

amacna

ulaabilmesi

iin,

gerekli

ve

zorunlu

olarak

gerekletirilmesi dnlen amalarn en ince ayrntlarna kadar belirlenmesi, bu amalarn gerekletirilmesinde uzman, yeterli ve yetenekli igrenlerin bir araya getirilmesi, amalarn ve bu amalarn gerekleecei renim durumlarnn oluturulmas rgtleme srecinin balangcn oluturmaktadr. Grev analizi yaplarak, iblm gerekletirilmesi bu aamada yaplmaktadr. Dolaysyla okullarda amalarn grev analizi yaplarak belirlenmemesi, iblm yaplrken yetenekli ve hnerli kiilere yerinde grev verilmemesi, amacn tam olarak belirlenmemesi, ama yerine getirilirken gereken sosyal olanaklarn ve sonulara ilikin bilgi edinebilme gibi unsurlarn gz nnde bulundurulmamas nemli sorun kaynaklar olarak karmza kabilir.

rgtleme srecinde gz nnde bulundurulmas gereken, ilgili konulardaki bilgi birikiminden yararlanlmas iyi bir sonu olabilir. Yllarca sren almalar sonucu elde edilen dncelerin (ilkelerin) iinde bulunduu koullarca deerlendirilip uygulamaya aktarlmamas yanllklarn yinelenmesine yol aabilmektedir.

Eitim yneticilerinin rgtleme faaliyetleri eitimle ilgili mevzuatta ak olarak belirlenmitir. Eitim ynetmelikleri rgtlerdeki iliki ve sreleri ak olarak gstermekte ve ilgililerin bu yapya uymas istenmektedir. Okul mdr kendisinden sonra yetkili ve sorumlular, bu kiilerin birbirleriyle ilikilerini belirlemekle grevlidir. Ynetici bunu belirlerken, i grenlerle ilgili bilgi sahibi olmal ve onlar yakndan tanmaldr. Onu tandktan sonra bu i grenin yapaca veya yaparsa baarlar olaca grevi tespit eder. Daha sonra bu i grenlerin yapacaklar ile ilikili olduu kiiler, ara-gere ve yer belirlenir. Yneticinin iyi bir rgtleme yapabilmesi iin, i grenlerin

45

zelliklerini bilmesinin yannda rgtsel olanaklar da bilmesi gerekir. Ynetici rgtleme yoluyla, planlanan eyleri ve rgtsel amalar yerine getirmekte zorlanmaz.

rgtleme iyi bir dayanmaya

yol aabilecei gibi okula zararl olacak

atmalara da neden olabilir. Bunun iin, rgtleme doru karar vermeyi, iyi bir planlama yapmay, iyi iletiim kurmay, alanlar ve kurumu iyi tanmay, i blm ile uzmanlamaya nem vermeyi zorunlu klar.

Okulun, nitelikli bir ekilde amacna ulaabilmesi iin ncelikle amalar gerekletirecek nitelikli i grenin ie alnmas, i grenin almas ve rgt amalarnn gereklemesi iin uygun nitelikte ara gerecin salanmas, okullarda i grenler aras ilikinin gelitirilmesi gerekmektedir. nk, rgtler olumlu sonulara ancak yelerinin uyumlu bir ekilde almas sonucu ulaabilirler.

letiim Sreci letiim, bir bireyden dierine bilgi ve anlayn aktarlmas, anlamn

paylalmasdr. imek(2000:14) e gre iletiim, anlamlar ortak klma srecidir.

Baaran(2000:128)a gre kiileraras iletiim, insanlarn birbirindsen anlam alma; birbirlerini yantlama absalarn ieren bir etkileim srecidir. Ynetsel iletiim ise, ynetmenin gnderdii anlamla astn etkilemesini; astn da stn yantlamasn ieren bir etkileim srecidir. Dessler(1995: 450)e gre iletiim, bilgi alp vermek ve amalar iletmektir. Birok iletiim tanmnda ileti al veriinin iki ynl olmas, bir al veriin olmas zerinde durulmaktadr. Zaten iletiimin gereklemesi iin de iki sistemin olmas gerekmektir. ki sistem arasnda karlkl bir bilgi al verii yoksa bu bilgi akn farkl bir ekilde tanmlama eilimi vardr.

Sibernetikte bir bilgi kaynandan tek ynl bir iletime enformasyon, karlkl bilgi alveriine ise komnikasyon ya da iletiim ad verilmektedir(Dkmen, 1997:19). Bu karlkl bilgi ak iletiim srecinde dikkate alndnda iki sistem arasndaki her bilgi ak iletiim olarak adlandrlamaz. rnein bir okul mdrnn

46

retmenine verdii grevlerin yerine getirilip getirilmediini ve sonularna bakmyorsa, burada bir iletiim deil bir enformasyon vardr. Bu tek ynl bilgi akna iletim de denebilir.

letiim eleri Bursalolu(2002:115)na gre iletiim srecini meydana getiren eler aadaki sra iinde incelenmeli ve dzenlenmelidir.

1) Ama: letiime yn verir ve iletiimin etkisi, amacn gerekleme oran ile llr. 2)Verici(Gnderici): Anlam iletir. Bu bakmdan vericinin yasal ve gvenilir olmas gerekir. Bunlarn yokluu, iletme ilemini zorlatrr. 3) Kapsam: Olaylar, fikirler, semboller, deerler ve benzerlerini simgeler. Bunlara ilikin enformasyon ortama gre btnletirilmelidir. 4) Kanallar: Formal kanallar hiyerari oluturur. nformal kanallar kiiler aras ilikiler meydana getirir. 5) Ara: Szl ve ya yazl, insancl ve ya mekanik olabilir. 6) Alc: Kapsam kendi gr erevesinden deerlendirir ve ona gre kabul eder ve ya etmez. 7) Etki: Alcnn gsterdii tepki, taknd tutum ve yapt neri sonucunda anlalabilir.
Bilginin gnderilmesi Gnderici Kanal Bilginin alnmas Alc

Grlt Kayna

Geribesleme

ekil 1:letiim Sreci Modeli (Dessler, 1995: 451)

47

Dessler(1995: 450) e gre, btn iletiim kanallarnda grltye neden olan ve iletileni arptan grlt kaynaklar vardr. letinin doru olarak alcya ulamas grltnn ve kanallarn niteliine baldr. Grlt ve salksz iletiim kanallar iletilmek istenen mesajn doru bir ekilde alcya ulamasn engelleyen unsurlardr. Geri besleme de mesajn gerekten alcya ulap ulamadn gsterir.

rgtlerde letiim Btn toplumsal etkileimler iletiim ierir. letiimin olmad yerlerde rgtler olamayacana gre; iletiim rgt iin nemlidir. Taymaz(2003:43)a gre bir rgtte iletiim formal ve informal olmak zere iki trl iler; ayn zamanda rgtsel iletiim de rgt ii ve rgt d olmak zere ikiye ayrmtr.

1. Formal iletiim : Hiyerarideki basamak ve makamlar arasnda enformasyon ve kararlarn ift yollu akmdr.

2. nformal letiim: Kiiler ve gruplar arasnda ilikilerden kaynaklanan enformasyon akmdr.

rgtsel iletiim, rgt ii ve rgt d olmak zere ikiye ayrlr (Taymaz,2003:43):

rgt i letiim: rgt iinde yer alan bireyler ve birimler aras iletiimdir. rgt ii iletiim kendi iinde drt gruba ayrlmaktadr.

Yukardan

aaya

iletiim:

Astlara

mesaj

ileten

stn

balatt

iletiimdir(Taymaz,2003:43). Organizasyonun hiyerarik yaps ierisinde, tepedeki yneticiden balayp, emir komuta zincirini izleyerek aaya doru uzanan bir iletiim sz konusudur. Bu iletiimde; iletmenin politikalar, kurallar, emirler ve bilgi talepleri iletimde rol oynamaktadr.

48

Aadan yukar iletiim: Bu iletiim, astlarn gerekli bilgileri stlere verme arac olmaktadr. Yukar doru iletiim genellikle astlarn verdii rapor ve tepkilerden oluur. Astlar, gerek yaptklar i, gerekse ynetim hakkndaki dncelerini st makamlara iletirler. Modern rgtlerde grlen neri ve ikayet kutular, grup toplantlar gibi yntemler bu tr iletiimi gelitirme amacna yneliktir. Ancak, aadan yukarya doru iletiimi engelleyen bir ok neden sz konusudur(Ouz, 2006).

Yatay iletiim: Genellikle rgtteki doal gruplar arasnda grlen iletiim trdrSylentiler, dedikodular ayn dzeydeki igrenler arasnda yatay ve szl olarak iletilir(Ilgar,2005:52). zellikle modern ve byk organizasyonlarda ar i blmnn ortaya kard farkllama ve uzmanlama, birimler aras uyumun nemini arttrm ve bu nedenle yatay iletiimin nemi de artmtr.

Dairesel ve apraz iletiim: Biimsel iletiim "yukardan-aaya", "aadanyukarya" ve "yatay" biimde olmak zere ekilde gelimesinin yan sra, baz durumlarda iletilen bilgi ya da mesajn niteliine gre apraz bir yol izledii durumlardr. rnein; bir rgtn retiminden sorumlu genel mdr yardmcs, yeni alnan ve deneme aamasnda olan bir makinann teknik zelliklerini renmek isteyebilir. Bu durumda emir-komuta zincirinin dna karak alan bir mhendisin bilgisine bavurabilir. Bu ekille "apraz iletiim" gereklemi olur(Ouz, 2006).

rgt D letiim: rgt iindeki birey ve birimlerle evredeki birey ve birimler arasndaki iletiimdir(Taymaz,2003:43).

Organizasyonlar ak sistemlerdir. Srekli biimde deien bir evre iinde faaliyet gsterirler.Yaamlarn srdrebilmek iin rgt ii iletiim kanallar kadar, rgt d iletiim kanallarn da kullanmak zorundadrlar(Ouz, 2006). Dardan gelen bilgiler, rgtn karar merkezinde, yapsnda, programlarn da ve davran biimlerinde srekli dzenleme ve ayarlama yapmalarn gerekli klmaktadr.

49

letiimin rgtsel Engelleri Filiz(2005) iletiim engellerini, baz genellemeler (rnein:Mhendislik eitimi alanlar maliyet dnmezler, ya da Teknik bir iletmede insan ilikileri zayftr vb.), n yarglar (kt insan ne sylese ktdr gibi), atmalar (kii ii atmalar, kiileraras atmalar, organizasyon ii atmalar, organizasyonlararas atmalar) olarak sralamtr.

nsanlar arasndaki etkin iletiim engellerine ilave olarak bilgi akn snrlama ekli ile rgtn kendisi de iletilen mesajlar bozabilir ve iletiim engelleri yaratabilir. rgtsel iletiim engelleri; rgtsel konum, iletiim snrlamalar ve rgtsel kltr olarak ifade edilebilir(Dessler,1995:455).

rgtsel Konum Dessler(1995:456)e gre, alc ve gndericinin rgtsel konumlar mesajn alglanma doruluunu etkileyebilir. Astlar genelde stlerinin houna gidecek bilgileri aktarmaya meyillidir. Mesaj alglamada kiiler bulunduklar konumun etkisinde kalrlar. rnein genel mdrn maliyetler yksek sz farkl blmlerce farkl alglanabilir. Sat personeli retim maliyetlerinin azalmas gerektiini alglarken, retim personeli ok geni yelpazede rnler satyoruz eklinde alglayabilir.

letiim Snrlamalar

Baz kurumlar iletiim kanallarnn aknda dierlerine gre daha snrlamacdrlar. Her fonsiyonel birim alan dier fonksiyonel birim alan ile sadece yneticileri zerinden iletiim kurabilir(Dessler,1995:456). letiimde araya farkl kiilerin sokulmas da paylalmak istenen mesajn kar tarafa istenilen ekliyle ulatrlabilmesini engelleyebilecektir.

50

rgtsel Kltr

rgtsel

kltr,

rgt

iinde

bilgi

ak

konusunda

etkileyici

bir

etmendir(Dessler,1995:456). Ast kadrolarn dndklerini sylemesini engelleyen bir kltre sahip bir rgtte yneticilerle alanlar arasndaki iletiim, yukardan aaya doru tek ynl ileyecek; astlarn istek ve ikayetlerini yneticilerine bildirmesi mmkn olmayacaktr.

Eitim Ynetiminde letiim letiim, ortak eitimsel hedeflerin gerekletirilmesi iin insanlar organize ve koordine etmede gereklidir. Okul gibi kark organizasyonlar da sosyal hedefleri davrana dntrmek iin kullanr. Bu nedenle iletiim a kurmak yneticinin ilk ve en nemli grevidir (Hoy ve Miskel,1991:341).

Okul mdrnn evresindekilere okulun amalarnn gerekletirilmesi ynnde i yaptrabilmesi, ncelikle bu amalar aka ak bir ekilde belirleyerek, bunlar rgt yelerine aktarmasyla; sahip olduu iletiim becerileriyle doru orantldr. Dolaysyla okul mdrnn kiisel zellikleri arasnda yer alan iletiim becerileri, okulun iletiim srelerini belirlemede ve yelerin okuldaki davranlarn etkilemede son derece nemli rol oynar(Grgen, 1997:185).

letiim insanlarn toplu halde yaamasnn rn ve gereidir. Okul, iinde yaad topluma bakarak daha dzenli ve kurall rgtlenmi bir toplumdur. Okulun amalar, toplumsal amalara bakarak igrenlerin daha ok ortaklaa almasn ve glerini egdmlemesini gerektirir. Bu yzden okul toplumunda iletiimin nemi iinde yaad topluma bakarak daha byktr. letiim bir okulda u ilevleri yerine getirir (Baaran,2000: 127-128):

letiim bilgi tar: Bilgi okul iin hem girdi hem de kt olma zellii tar. Okul eitim hizmetini yerine getirmede bilgi kullanr ve bu hizmeti iletiim ile gerelkletirir.

51

letiim ilikilere araclk eder: Okul igrenlerinin ve dier paydalarnn aralarndaki ilikileri salayan anlamlar, iletiim yoluyla tanr. Etkileime araclk eder: Ynetsel ve eitsel iletiim etkileim amac tar. Ve bu etkileimler iletiim sreleriyle oluur.

letiim kararlar tar: Okulun amalarnn gereklemesini engelleyen sorunlarn zlmesi iin verilen kararlarn zamannda g ytmine uramadan yerine ulamas iletiim sreci ile salanr.

letiim buyruklar tar: Okulun amalarnn, grevlerinin ve ilerin yaplmasna ynelik buyruklar iletiim yoluyla tanr.

letiim dntleri tar: Okulun verdii eitim sonunda ortaya kan dntlerden iletiim yoluyla haberdar olunur.

letiim renen okulun renme aracdr: letiim okulun biim sistemine gerekli her tr bilgiyi tar.

letiim araclyla okul yeleri kendilerinden ne beklendiini ve ilerinin nasl yaptklar hakknda bilgi sahibi olurlar. letiimin gl ve salkl olmas okul mdrnn etkililiini dolaysyla ynetimin kalitesini arttracaktr.

letiim tm ynetim srelerinin temelden etkileyen bir unsurdur. rgt iinde verilen ve alnan mesajlarn kiilere salkl bir ekilde ulatrabilmesi iletiim becerileriyle dorudan ilgilidir.

ubuklu ve Dndar(2003)n yapt bir aratrmaya gre; okul yneticilerinin iletiim becerilerine ilikin retmenlerin alg ve beklentileri karlatrldnda, retmenlerin beklentilerinin alglarna gre farkl ve yksek olmas, okul

52

yneticilerinin retmenlerle kurduklar iletiim becerilerinin istenilen dzeyde olmadn gstermektedir

Okul mdrlerinin sahip olmas nerilen yeterlik alanlarndan biri, insanlar aras ilikilerde etkili iletiim becerilerine sahip olmas olarak ortaya kmaktadr. letiim srecinde dnceleri net bir ekilde ortaya koyma ve aydnlatma, ift ynl iletiime nem verme, iyi bir dinleyici olma, bilginin paylalmasn salama, karsndakilere kar duyarl olma ve empat,k davranma, dileyenlerin gereksinimlerini dikkate alma, okul mdrlerinin gz nnde bulundurmas gereken elerdir (imek,2005:59).

Okulda retmenlerle i birlii yapan, sorunlarn zmne yardmc olan, eit davranan, olumlu ilikileri okul ii ve okul dnda srdrebilen, hogrl, bilgiye, davrana, aratrmaya ve ie motive eden, mesleki ve kiisel formasyona sahip yneticiler retmenler ile daha salkl bir iletiim kurabileceklerdir.

Egdmleme Sreci Ynetimin Tarihsel Geliimi ierisinde I. Bilimsel almalar ncesi Dnemde Eski Msr'da piramitlerin bir esir ordusunun yardmyla yaplmas, byk bir eseri ortaya karmtr. Pramitlerin oluumunda madde ve insan kaynaklarnn byk bir ustalkla birletirildii grlmektedir. Egdmleme, rgtteki madde ve insan kaynaklarnn birletirilmesi, bilgi ve becerilerinin uzlatrlmas ve bu yolla rgtn amalarnn gerekletirilmesi iin yaplan eylemleri kapsar. Belli bir amac gerekletirme dorultusunda eldeki insan madde kaynaklarnn katklarnn btnletirilmesidir(Demirta ve Gne, 2002: 58).

Ilgar(2005:55)a gre egdmleme, bir rgtte ayn hizmeti grmeye ynelik eitli organlarn bir taraftan gelimelerini, dier taraftan etkinliklerini, birbirini tamamlayacak ekilde dzenlemek amacyla alnmas gerekli tm nlemlerdir.

Egdmleme, rgtteki madde ve insan kaynaklarnn birletirilmesi, bilgi ve becerilerinin uzlatrlmas ve bu yolla rgtn amalarnn gerekletirilmesi iin

53

yaplan eylemleri kapsar. Belli bir amac gerekletirme dorultusunda eldeki insan madde kaynaklarnn katklarnn btnletirilmesi (Demirta ve Gne, 2002:58).

rgtlerin ortak sorunu, rgtn amalarn gerekletirmek iin igrenlerin tmleik biimde altrlamamasdr. grenler, ilerini yaparken ilgili igrenlerle gbirlii yapmaya kar isteksiz, ama balarna buyruk almaya istekli davranrlar (Baaran, 2000:117). Egdmleme, rgtn eitli birim ve blmleri arasnda bir uyum yaratmaktadr.

rgtsel amalarn gereklemesinde, bireylerin ve gruplarn abalarn amac gerekletirmeye yneltmede egdmleme ok nemlidir. Eer rgt amac gerekletirmeye dayal eylemler arasnda bir egdm olmaz ise her eylem dier eylemi engelleyebilir veya eylemler arasnda bir boluk oluabilir (Yiit, 2000, 48).

Eitim igrenlerinin, okulda g birlii yapmalarn ve egdm iinde almalarn gerektiren pek ok eitim ve ynetim grevi vardr. Bu yzden egdmleme, nemli bir ynetim srecidir (Baaran, 2000:117).

Aydna gre (1988) egdmlemenin iki temel esi

madde ve insan

kaynaklarnn birletirilmesi ile bilgi ve becerinin uzlatrlmasdr. Egdmlemede, insan esi dndaki girdilerin egdmlemesini salamak kolaydr. Ancak i blmn olutururken, bireylerin eylemleri arasndaki egdm salamak o kadar kolay olamamaktadr. nk, i takm ierisindeki bireylerin uyumlu almas ve onlarn rgt amacna ynlendirilmesi grev, yetki, ve sorumluluklarnn yansra i takmn oluturan bireylerin kendi aralarndaki ve ynetici ile olan ilikilerinin beklentileri arasnda olmasna baldr (Yiit, 2000:48). Okulda insangcyle birlikte makinelerden, ara gerelerden salanacak glerde vardr. nsangcne kimi kez rencilerin gc de katlr. Egdmlemeyle ynetmen okulda bulunan ve okulun amalarn gerekletirmek iin gereken her trl gleri btnletirmeye ve eitim igrenlerinin almalarn birbirine uyumlu klmaya alr (Baaran, 2000:117). Hatta; ou kez, yneticiler koordinatr olarak adlandrlrlar. Bylece; yneticilik ile

54

koordinatrlk e anlaml iki szck durumuna gelmitir: Eitim sektr koordinatr, proje koordinatr gibi (Kaya, 1991:105).

Egdmleme asndan; yneticiler bir orkestra efi gibi ilevde bulunurlar. Bir orkestra efinin; kendisi hibir mzik enstruman almad halde, birbirinden deiik mzik enstrumanlar alan mzisyenlerin abalarn, elindeki denekle belirli bir mzik parasna dntrmeyi baard gibi, yneticide birbirinden farkl iler yapan blmlerin, birimlerin, programlarn, btelerin uygulanmasn baarr. Egdmleme; rgt oluturan tm blm ve birimlerin, rgt amacn en az para, zaman ve enerji kaybyla gerekletirmesinin anahtardr. rgtte egdmleme yetersizlii para, enerji ve zaman kaybna yol aar. Geri kalm lkelerin en nemli sorunlarndan biri budur (Kaya, 1991:105)

Aydna gre (1988) en iyi egdmleme, igrenlerin kendi yaptklarnn rgtn amalarna katksn grdklerinde oluur. Bu durum, rgtn amalarna ilikin bilgiye sahip olmalar yoluyla olur. rgt amalarn tepedeki birka kii tarafndan bilinmesi yeterli deildir. Sz konusu amalar gerekletirmeye alan tm igrenlerin tarafndan bilinmesi gerekir (Yiit, 2000: 48).

Egdmleme, iblmyle birbirinden ayrlan insangc kaynaklarn dikeyine ve yatayna tmletirerek, okulun rgtsel, ynetsel ve eitsel amalarn gerekletirmeye yneltme srecidir. grenlerin almalarnn tmletirilmesi, dikey ve yatay egdmleme ile salanr (Baaran, 2000:117).

Dikey egdm, rgtn farkl kademeleri arasnda yaplan egdmlemedir. Gzetim ve denetim aralaryla birlikte yetki devri yoluyla salanabilir (Grsel, 1997:63). Basamaklandrlm rgtte, her blm ynetmenini, yetke sradizinini kullanarak tmletirme srecidir. Dikey egdmleme sreci oluturmak iin, (1) tepeden tabana doru buyruk zinciri kurulur; (2) her ynetmene denetleyebilecei kadar ast balanr; (3) ynetmenlerin ilgili olduklar ynetsel kararlara katlmalar salanr; (4) ynetmenlere grevlerini etkili yapabilmeleri iin yeterli yetke gerilir; (5) ynetmenler grevlerini yapmalar iin sorumlu klnr (Baaran, 2000:117).

55

Yatay

egdm,

ayn

rgtsel

dzeydeki

blmler

arasnda

salanan

egdmlemedir. Bir kuruluun ayn paraleldeki kurulular arasnda olabilecei gibi, birbirinden farkl ve ayr bulunan rgtlerin ayn niteliklere sahip kurulular arsnda da salanabilir. Bir bakanln daire bakanlklar ile yapt egdmleme yada dier bakanlklarn daire bakanllaryla yapt egdmleme buna rnektir (Grsel:1997, 63). Okulun alt sistemleri (snflar ve destek hizmetleri) arasnda iakmn aksatmayacak biimde tmletirilmesi srecidir. Yatay egdmleme srecini oluturmak iin, okulda (1) yaln ve etkili alacak, eitim ve ynetime elverili; (2) girdilerin ve ktlarn aksamadan akn salayacak; (3) destek hizmetlerini gerektii anda verecek; ve ynetimi kolaylatracak gerekir(Baaran, 2000:117) . bir rgt yapsnn kurulmas

Bir okulun gc salad girdilerdir. Her girdinin, okulun amalarnn gereklemesinde yeri ve nemi vardr. Ama bunlarn en nemlisi, okulun insangc girdisidir. nsangc girdisi, okulun var olmasnn asl nedeni; almasnn temel esidir. Bu yzden insangcnn birbiriyle uyumlu klnmas, altrlmas, ynetimin balca egdmleme uradr. Okulun alt sistemlerinin birbirine uyumlu olarak altrlmasnn yani her alt sistemdeki igrenlerin birbirine uyumlu altrlmas gerekir (Baaran, 2000:118).

Egdm(Koordinasyon) lkeleri Egdmle ayn anlamda kullandmz koordinasyon ilkeleri unlardr(Dalay, 2001:336):

1) Koordinasyon sorumlu kiiler arasnda dorudan grmelerle salanmaldr.

2-) Planlar yaplrken ve politikalar tespit edilirken ncelikle balangta koordinasyon salanmaldr. 3-) Bir konuda ve ya bir sorunla ilgili btn unsurlarn karlkl olarak birbirleri zerindeki etkileri dikkate alnarak koordinasyona gidilmelidir.

56

4- Koordinasyon srekli bir ilem olarak dnlmelidir .

Egdmlemenin olabilmesi iin, igrenler arasnda dorudan bir iletiimin olmas, igrenlerin ortak amalar etrafnda toplanmas, igrenlerin anlay erevesi ierisinde bilgi ve becerilerini kullanmas, igrenlerin karlkl etkileim ierisinde bulunmas ve igrenlerin egdm srekli bir ilem olarak dnmesi gereklidir.

Egdm Salama Yollar Bursaloluna (Yiit, 2000:49): gre (1979) egdm salama yollarndan bazlar unlardr

1. Emir Yoluyla Egdm: Klasik ve tek adam ynetiminde kendini gstermektedir. Byle durumlarda katlma ve yenilik az olduundan, etkili bir egdm salamak olas deildir. Otoriter bir davran gsteren yneticilerin izledikleri bir yoldur. Bu tr egdmde, rgt verimliliini attrmak olanakl olmad gibi, igrende i doyumunu salamakta olas deildir.

2.Grup Yoluyla Egdm: greni biimsel olmayan rgte balayan, balam yoluyla rgt amacna ynlendirmeyi salamaktr. Dier bir anlatmla, igrenin beklentilerini dikkate alarak rgt amacna ynlendirmelidir. rnein igrenin kararna katlmasna olanak salama, salkl insan ilikilerini gelitirmek suretiyle egdm salanabilir.

3.Bamlln Tannmas Yoluyla Egdm: Teknik boyuttaki egdmn salanabilmesi iin nemli ve geerlidir. zellikle teknik ve uzmanlk dzeyinde bilgi ve beceriye sahip olanlar, dier igrenlerin egdmn salamada etkin konumda bulunmaktadr. nk yaplacak alma konusunda uzmanlk dzeyinde bilgisi olmayan igren, bu konuda bilgi sahibi olana devaml baml hale gelir, onlardan elde edecei bilgi ve beceriye gre bir alma gsterir. Bamlln tannmas yoluyla egdmde; bilgi ve beceriye sahip olanlarn, dier igrenleri kendi bilgi ve becerileri altnda egdmlemesini salar. Devaml bir bamllk sz konusu olur.

57

Gulicke gre, egdmleme iki temel yolla salanr(Kaya, 1991:106):

1- rgtlenme Yoluyla Egdmleme. rgtte; belirli ilerden sorumlu olan birimler, bir kiinin ynetimine verilir. rgtn tepesinden aya doru indike, yeni alt birimler ve buna kout olarak yeni orta ve alt dzeyde yneticiler oluur. st dzey yneticileri bu birimler arasndaki ilikileri salar. Bylece; iler yukardan aaya doru inen emirlerle egdmlenir

2- Bir Fikrin Egemen Klnmasyla Egdmleme. rgtteki igrenler iin uygun bir ideal ve ama gelitirilir, herkesin bilgi ve becerisini, bu ideale ulamak amacyla, cokuyla kullanlmas salanarak egdmleme gerekletirilir. Siyasi partiler, hayr kurulular, dernek ve sendika gibi rgtlerde, egdmleme gerekletirilir. Siyasi partiler, hayr kurulular,dernek ve sendika gibi rgtlerde, egdmleme bu yolla salanr .

Eitim Ynetiminde Egdmleme Okullarda egdmlemeyi okul mdr yapar. Okul mdrnn en nemli grevlerinden biri, okul iindeki bireylerin ve gruplarn egdmlenmesini salamaktr.

Egdmleme, okulda bulunan tm gleri birbirine uyumlu biimde eitim amalarn gerekletirmeye yneltmedir.

Grsele gre

(1997:76)

bir eitim rgtnde egdmleme salama ok

nemlidir. nk, eitim teebbsne katlan gruplar ok deiik hemde ok hareketlidir. Szgelimi, evredeki halk, meslek kurulular, veliler, yneticiler, retmen ve renciler birbirine aykr olarak bilgi ve deerler tayabilirler. Okul yneticisinin grevi, bu aykrlklar gidermek ve bu bilgi ve deerleri okulun amalarn gerekletirmek yolunda kullanmaktr.

58

Bir eitim rgt olarak okulun ynetilme srecinde egdmlemenin salanabilmesinde eitim ve retimin yakn ve uzak hedeflerinin tm personelce ak ve net olarak bilinmesi ok nemlidir.

Egdmlemede rgtn ap ve zaman nemli snrlayclardr. rgt bydke ve sz konusu zaman boyutu uzadka, egdmleme, giderek daha karmak bir sorun durumuna dnebilir. nk byk rgtlerde, komuta zinciri uzun olduundan, igrenler ana amacn ne olduunu unutabilirler, hatta bazen farkna da varmayabilirler. Bu yzden; igrenler, enerjilerini kendi kiisel karlarna uygun olarak kullanabilirler. Oysa; kk rgtlerde; yetki dalm ve ana ama belirgin olduundan, egdmleme daha kolay olur (Kaya, 1991:106).

Alkanlk etkeni de, egdmlemede nemli rol oynar. rnein, geleneksel yntemlerin geerli olduu kk bir rgtte alanlar, belirli bir takm alkanlklara sahip olurlar zamanla rgt byr, yeni teknoloji transfer edilir, alma yntemleri deiir. Bununla birlikte; igrenlerin alkanlklarnn deimesi ve yeni duruma uyarlanmalar iin belirli bir zaman gereksinme vardr. Benzer biimde;kurallarn deimesi de,yeni kurallara alma ve uyum salama sorunu karacandan etkili egdlemeyi engeller (Kaya, 1991:106).

Sonu olarak; ynetim, bakalarnn abalarn egdmleyerek belirli amalara ynlendirme iidir( Rodoplu ve Akdemir, 1998:27). Egdmlemenin ynetim sreci iinde nemli bir yere sahip olduu grlmektedir. Ynetim bir ekip almasdr. Ynetici belirli bir ekiple belirli amalar gerekletirmek zorundadr. Yneticinin ekip almasnda bulunmas kanlmazdr. Ekip almasnn temelinde ise egdmleme (koordinasyon) vardr. Ynetici, egdmlemeyi kullanarak igrenlerin faaliyetlerini belirli bir ama dorultusunda bir araya getirir. grenlerin faaliyetleri ne kadar birbiriyle uyumlu ise amaca ulamak o kadar kolay gerekleebilir.

Etkileme Sreci inde bulunduumuz adaki hzl gelime ve deimeler; rgtlerin de daha yaratc, etkili ve ihtiyalara cevap verebilecek nitelikte olmasn gerektirmektedir.

59

Bunun iin de personelin, rgtsel amalar etrafnda birlemesi, rgte kendini adamalar ve ballklar salanmaldr. Bu da bizi yneticinin sorumluluunda olan etkileme kavramna gtrmektedir.

greni istenen nitelikte ve nicelikte i yapmas iin dardan gdlemeye etkileme denir(Demirta ve Gne(2002:58). Grsel(2003:73) e gre etkileme, st kademedeki yneticilerin alt kademedekilerin kararlarna tesir etmeyi ngren tutum ve davranlardr.

Aydna gre yneticinin grevi, alan insanlarn eylemlerine yn vermektir. Bu nedenle ynetici insanlar rgt amalar ve verilen kararlar dorultusunda etkiler, onlara emir ve talimatlar verir. Ynetimin grevi rgtte alanlara belirli direktifler vermekle snrl deil, onlarn yaratclk yeteneklerini en st dzeye kartmalarna da yardm etmektir(Taymaz, 2003:45). grenlerinin yaratclklarn ortaya karabilecek yneticinin de etkileme yntemleri asndan yaratc ve yetenekli olmas daha verimli sonularn elde edilmesini salayacaktr.

Bir organizasyonun ileyiinin temelinde etkileme olay bulunmaktadr.Ynetici kendisine verilen sorumluluu, bakalarn etkileyerek, onlarn belirli davranlar gstermelerini salayarak yerine getirmektedir.Yani yneticilik, insanlar belirli davranlara sevk edebilme sanatdr (Koel 1998:382).

Etkileme Yntemleri rgt yelerinin ilerini istenen dzeyde gerekletirmeleri iin ynetici eitli etkileme yollar kullanr. Aydn(2000:155)a gre ynetimsel liderliin lt, rgt yelerinin rgtn amacnn gerekletirilmesinde dzenli olarak ortak abaya katkda bulunabilecek biimde etkilenmeleri derecesidir. Bu konuda u noktalara dikkat edilebilir:

1) rgt yeleri asndan ekici rgt amalarnn saptanmas, 2) lgili personelin tmnn kiiliklerinin ve liderlik becerilerinin vurgulanmas,

60

3) rgtle olan ilikilerde doyumla sonulanan bireysel deneyimlerin salanmas, 4)Kullanabilecek herkese, gerekli enformasyonun salanmasI, 5) rgte balln gelitirilmesi, 6)Yararl neri ve tlerin verilmesi, 7)Bireylerin geliimlerinin salanmas, 8)Yneticiye ve dier stat liderlerine verilmi yetkilerin kullanlmas. Kipnis ve dierleri(1990), astlarn stleri etkileme yollarn yle

sralamlardr(Baaran,2000:122).

1)Usa bavurmak(reasoning). Konuyu destekleyecek, mantksal olaylar ve verilerle konunun nedenlerini gstermek. 2)Dostluu kullanmak.(friendliness). yi izlenim, vme ve iyi niyet gsterileriyle arkadalk duygularn kullanmak. 3)Ortak aramak(coalition). Kardakini deitirmek iin destek olacak, yardm edecek kiilerle ortaklaa almak. 4)Pazarlk yapmak(bargaining). Konunun yarataca yararlarn ya da etki al veriinin dei tokuunda uzlamak. 5)Diretmek(assertiveness). Kardakini srekli ya da sk sk, dorudan ve gl bir yaklamla deitirmeye almak. 6)st ynetmene bavurmak(higher authority). Kardakini deitirmek iin yetke sradizininin st basamaklarndaki ynetmene ya da ynetmenlerine bavurmak. 7)Yaptrm(sanction). rgtsel dl ya da cezalar kullanmak.

grenleri etkilemenin birok yolu olduu grlmektedir. Ancak ynetici, durma gre bu yntemlerden en uygununu seerek alanlarn ie gdlemelidir.

Bir Etkileme Arac Olarak Yetki Demirta ve Gnee(2002:169)e gre; kurumsallam g, bakalarnn davrann etkileyerek kararlar alabilme gc, rgtn itici gc, ynetimin anahtar eklinde tanmlanan yetki, bir etkileme arac olarak kullanlma konusunda yneticiden

61

etkileyebileceinden

bavurulmas

pek

tavsiye

edilmeyen

bir

yntemdir.

Bursalolu(2002:120)na gre etki bakmndan yetki, belki de en son bavurulacak aredir ve yneltme yahut kontrol eylemlerini desteklemek iin kullanlabilir.

Yneticiler, igrenleri baz gdleme aralarndan yararlanarak ynetmelidirler. Bunun iin insanlar gdleyen faktrler saptanmal ve istekleri yerine getirilmeye allmaldr. Bylece hem kendi kiisel ihtiyalarn karladklar gibi hem de rgtn amalarna ulamak zere altklar bir ortam salanabilecektir(Grsel, 1997:130). rnein, karar verme ve planlama gibi srelere igrenlerin de katlm nemli bir gdleme yolu olarak dnlmektedir.

Ynetici ynetilen ilikilerinde yneticinin ayn zamanda bir lider olarak kabul edilmesi onun etkileme gcne de baldr.Ynetsel becerisi ve donanm yksek olan ynetmenin igren stndeki etkisi de gl olacak. Gl bir etki ise igrenin istenilen nitelikte ve nicelikte rn retmesine yol aabilecektir.

Etkileme Srecini Snrlandran Faktrler Ynetim srecinde gsterilen her trl eylemin aslnda bir etkileme davran olduu, baarl yneticiliin etkileme yeterliiyle yakndan ilgili olduu ve ynetimin esasnda etkilemeye dayand sylenebilir (Sarta 1991:3). Etkileme srecini snrlayan unsurlar da genelde yneticiye bal faktrler olarak karmza kabilecektir. Yneticinin gdleme yntem ve teknikleri konusunda yetersiz olmas ve daha ok yetkisini kullanarak alanlar ie yneltmesi, rgtteki iletiimin zayfl, allan ortamn skcl gibi birok faktr iletiim srecini snrlandrabilir. Yneticinin etkileme konusundaki yeterliinin yksek oluu sreci snrlayan faktrleri en aza indirgeyebilecektir.

Humes(2000:37)a gre, rgt kltrnn biimlendirilmesinde yneticilere alanlar motive etme grevi dmektedir. Bunu yaparken de geleneksel tekniklerden ziyade iin iselletirilmesini, igrenlerin cesaretlendirilmesini salayacak, yeteneklerini etkin klacak yntemler kullanlmaldr. rgtn imajna uygun metaforlar ve semboller seilmesi bu yntemlere bir rnektir.

62

Yneticinin, yneticilik grevi yannda bir lider olmay baarabilmesi de, onun kurumdaki etkileme gcn de arttrabilecektir. Leithwood(1999), liderlii; retimsel liderlik, moral liderlik, katlmal liderlik, ynetsel liderlik, birlik liderlik vce dnmc liderlik olarak gruplandrmtr. Bunlardan dnmc liderlie dikkat ekilmektedir. Deiime yatkn, kendini srekli yenileyen ve gelitiren dnmc liderin ayn zamanda karizmatik, vizyon sahibi, kltrl, yetkilerini paylaan, ilham verici olduu bunun da liderlik kavramn otorite asndan yumuatrken gdleme srecine de ok uygun bir ortam salad belirtilmektedir (Humes, 2000:41).

Liderliin z olarak nitelendirebileceimiz ve ynetim olaynn da merkezinde yer alan etkilemede; koullara, yneticiye ve ya ynetilene gre izlenebilecek birok yol olduu grlmektedir. Bu durumda baar iin n koul olan etkileme srecini gerekli dzeyde gerekletirme asndan yntemi semek yneticiye kalmaktadr. Yneticilerin; kurumlarndaki alanlar daha performansl bir biimde ilerine yneltebilmeleri iin, bilinen btn etkileme yollarndan yararlanmalarnn ve bunlar doru, yerinde ve en nemlisi bir ahenk ve btnlk iinde kullanabilme bilgi, beceri ve yeteneinde olmalarnn gerekli olduu sylenebilir.

Eitim Ynetiminde Etkileme Her rgtte olduu gibi, eitim kurumlarnda da igrenlerden beklenen davranlarn gsterilebilmesi iin zendirici durumlar yaratlabilmeli, igrenler gdlenmelidir. Eitim yneticileri eitim igrenleriyle etkileerek lider rolne girebilmeli ve deiik etki yollarn kullanabilmelidir. Kulland yntemlerden sonu alamazsa son are olarak etkileme arac olarak yetkiyi kullanmaldr.

Eitimin temelinde bulunan okullarn ynetiminde de okul mdrlerinin etkileyebilme yeterliine ulaabilmesi; iyi bir brokrat, iyi bir uzmann sahip olmas gereken idar ve meslek nitelikleri ve kiilik zelliklerini, retmenleri grevlerini daha istekle yerine getirmeye sevk edebilecek biimde davranlarna yanstabilmekle olanakldr. Okul mdrnn geni kapsaml bir etkileme gcne sahip olmas, onun etkililiini ve verimli olmasn artrr(Sarta 1991:77).

63

Okul

ortamnda

mdrler

ve

retmenler

srekli

etkileim

iinde

bulunmaktadrlar. Bu etkileimde mdrler; rgtsel amalar gerekletirmede, retmenlerin okula ballklarn artrmada, onlarn beklentilerini karlamada retmenler zerinde etkili olmak durumundadrlar. Okul mdrleri; retmenleri etkilemede, deiik etkileme yollarn kullanabilirler. Okul mdrlerinin, etkileme davranlarn retmenler zerinde gsterme dzeylerinin; retmenleri etkilemede yeterliklerinin nemli bir gstergesi olduu sylenebilir. Dolaysyla; okul mdrlerinin, etkileme davranlarn retmenler zerinde gsterme durumlarnn zmlenmesinin etkileme sreci asndan nemli olduu sylenebilir.

Deerlendirme Sreci rgtsel faaliyetlerin amacna ulap ulamadn, hedeflerin ne derece gerekletirilebildiini lmeyi amalayan deerlendirme sreci kurumda ynetim srelerinin ne denli salkl iletildii konusunda bize dnt verecek aamadr. Literatrde deerlendirmeyle ilgili farkl tanmlar yer almaktadr.

Baaran (2000:139) a gre

deerlendirme, denetim sonucunda elde edilen

bilgilerin (verilerin ) birbiri ile karlatrlmas ile varlan bir yarglama srecidir.

Grsel(2003:77)e gre deerlendirme, yaplan bir iin ya da bu ii yapan igrenin deerini bime, tanma srecidir. Deerlendirme, yaplan ilerin gerekletirilmei srasnda kan karklklar ve sapmalar nlemek, dzeltmek amacyla yaplan bir ilem olarak da tanmlanmaktadr. Erdoan(2004:75)a gre deerlendirme, bir adan bakldnda yetersizliklerin ortadan kaldrlmas iin bavurulan bir aratr. bir baka adan ise igrenlere daha iyi olmalar iin yardm etme yoludur. gren deerlendirme sonucunda hatalarn ve eksik ynlerini grme imkanna sahip olacak bunlar gidermek iin de kendini gelitirme ihtiyac hissedecektir.

Bursalolu(2002:125)na gre, deerlendirmenin amac uygulamann baar derecesini tarafsz olarak belirleyebilmektir. Genel olarak, deerlendirme eyleminden nce aratrma; sonra da yeniden dzenleme yaplr.

64

Deerlendirmeyle ilgili tanmlara baktmzda genel olarak baktmzda zde hepsinin rgtteki aksaklklar tespit edip dzeltme srecini kapsad grlmektedir.

Aydna gre (2000:162) deerlendirmenin genel amac, rgtsel etkililik derecesini arttrmaktr. Deerlendirme yoluyla giriimin gl yanlar saptanr ve vurgulanr, yetersizlikler belirlenir ve azaltlr ya da giderilir. Deerlendirme srecinin etkili kullanm, benimsenmi amalarn gerekletirilmesinde, rgt planlarnn ve prosedrlerinin, birey ve grup abalarnn srekli gelitirilmeleri ile sonulanmaldr.

Deerlendirme Srecinin Aamalar Albers(1974:44) e gre eer rgtler amalarn gerekletirmeyi istiyorlarsa gerekle planlanan davranlar karlatracak bir kontrol mekanizmas gereklidir. Kontrol, alt birimlerdeki performans hakknda bilgi edinme problemidir. Eer planlanan davranla performans uyumuyorsa, yneticiler tarafndan sergilenen motive edici kararlar gzden geirmek gerekmektedir.

Deerlendirme srecinin drt aamas vardr(Grsel, 2003:78).

1) Yaplan ve ya yaplacak olan fonksiyonlarn lleri belirlenir. Bu da yaplacak ilem ve eylemlerin belli bir sreye yaylmas, bunlarn kimler tarafndan nerede, nasl ve ne zaman yaplacann belirlenmesi ve ortaya konmas anlamna gelmektedir. 2) grenlerin yapt ilem ve eylemler llr. 3) grenlerin deerlendirme sonularn nceden hazrlanm olan deerlendirme lleriyle karlatrlr. 4) Aksaklklar ve olumsuzluklar ortaya koyulur(Terrill, 1977:365).

Deerlendirme aamal bir dng iinde devam ettiinde sorunlar bymeden tespit edilebilecek, sebepleri de tespit edilerek bymeden zme kavuturulacak ve bi daha benzer sorunlarn yaanmamas iin nlemler alnabilecektir..

65

Deerlendirme Srecinde Karlalan Sorunlar Ynetim ve eitim srecini etkileyen pek ok deiken vardr. Bu deikenler oynak ve diriktir. Ayrca hem ynetim hem eitim insan davranlar ile yakndan ilgilidir. Davranlar bunlar etkileyen deikenler kadar oynak ve diriktir. Bu yzden ynetim srecinde duraanlam deerleri bulmak olanaksz olduundan bunlar deerlendirmekte zordur(Baaran, 2000:139).

Deerlendirmede, deerlendirmeyi yapannn kiilik zellikleri, uzmanl, i ve i grenlere ilikin dnceleri, grleri, inanlar, duygular gibi pek ok ynleri i grenleri ve ilerini deerlendirilmesine etkide bulunur. Ynetmenin deerlendirme srasnda taknd tutum, verileri yarglamasn nemli lde etkiler.

Erdoan (2000:77), deerlendirmede karlalan sorunlar yle sralamtr:

1)Tek lt kullanma 2)Msamaha: Gerekleenden daha fazla deer verme 3)Hale etkisi: igrenlerin belli bi alandaki mkemmelliine bakarak baka alanlarda da mkemmel olacana dair fikir retme 4)Objektif olmama: nyargl olma 5)Ortalama eilimi: herkesi vasat olarak deerlendirme eilimi.

Deerlendirme sreci, rgtn hedeflerine ne derece ulaldn lt iin ok nemli bir sretir. Deerlendirmelerin yapc, gelimeyi zendirici bir ekilde gerekletirilmesi sreci daha ilevsel klabilecektir. rgt iin dnt salama sreci olrak da nitelendirebileceimiz deerlendirme, korkulan bir sre olmaktan uzaklatrlmal ; igrenler tarafndan bunun normal bir sre olarak alglanmas iin yapc tutumlar sergilenmelidir.

Eitim Ynetiminde Deerlendirme Ynetim ve eitim srecini etkileyen pek ok deiken vardr. Bu deikenler oynak ve diriktir. Ayrca hem ynetim hem eitim insan davranlar ile yakndan

66

ilgilidir. Davranlar bunlar etkileyen deikenler kadar oynak ve diriktir. Bu yzden ynetim srecinde duraanlam deerleri bulmak olanaksz olduundan bunlar deerlendirmekte zordur(Baaran, 2000:139).

Okuldaki deerlendirme, retmenlerin pek de holanmadklar hassas bir sretir. retmen performansnn deerlendirilmesi dier mesleklere gre daha zordur. nk retmenin ortaya koyduu rn olan renci davranlarnn sonularn grebilmek yllar alr. Bu yzden yneticilerin deerlendirme yaparken ok dikkatli davranmalar gerekmektedir. levsel ve objektif bir deerlendirme iin amalar aka ortaya konmal, en uygun yntemler seilmeli ve nyarglar bir tarafa braklmaldr.

Ilgar (2005:112), okuldaki deerlendirme srecinde uyulmas gereken ilkeleri yle sralamtr:

1)Deerlendirme, okulun ama ve hedeflerine ulamasna yardm etmelidir. 2)Deerlendirme sistemi yneten-ynetilen ayrm yaplmakszn tm eitim personelini kaplamaldr. 3)Deerlendirme eitim personeline kar bask arac olarak deil, gelitirme arac olarak kullanlmaldr. 4)Deerlendirme, eitim personelinin mesleine balanmasna, tutumlarn, ilikilerin ve moralin gelimesine katkda bulunmaldr. 5)Deerlendirme okulun uzun ve ksa vadede personel geliim planlarna katkda bulunmal, ferdin btn ve para olarak kendini deerlendirme stratejilerine uygun olmaldr. 6)Deerlendirme program personel arasndaki farklar tehis etmeyi salamaldr. 7)Deerlendirme yapan yneticiler, deerlendirme konusunda bilgili, becerikli ve olumlu tutuma sahip olmaldr.

Okuldaki deerlendirme srecinin hedefinde retmen vardr. Okullarda retmen performansn deerlendirmenin amalarn Karip, Erolu ve Erdem (2002:12) yle sralamlardr:

67

1) rencilere nitelikli bir eitim salamak, 2) Yasal gereksinimleri karlamak, 3) retmen performansnn stnlklerini tanmak, 4) retmenlerin kendi profesyonel uzmanlklarn gelitirmeleri iin onlara frsatlar salamak, 5) Baarl retmenlerin ilerini srdrebilmeleri, geliimleri ve ie alnmalar hakknda topluma bilgi salamak.

Wareing(1990) e gre retmen deerlendirmenin asl amac retme-renme etkinliinin en iyi ekilde gereklemesini salamktr. Etkili bir deerlendirme korkuyu azaltp kiinin potansiyelini arttrarak renme-retme srecinin kalitesini ykseltmeyi salayan deerlendirmedir(Spitz, 2001).

Hassas bir sre olan deerlendirmenin rgt ii iletiim ve samimiyeti tehdit edici bir ekilde ortaya kabileceinden, sreci okulun lehine bir rotaya oturtmak asndan deerlendirmeyi yapan yneticiye nemli grevler dmektedir. Bu grevleri etkin bir ekilde yerine getirebilmesi iin de yneticinin gerekli beceri ve donanma sahip olmas gereklidir.

68

BLM III

YNTEM

Aratrma Modeli

Aratrma tarama modelindedir. Bu aratrmada, ilkretim okullarnda grev yapan eitim yneticilerinin(okul mdrlerinin) ynetim sreleri asndan karlatklar sorunlar ve bu sorunlarn nedenleri belirlenmeye allmtr. Bunun iin aratrmann amacna uygun olarak Okul Mdrlerinin Ynetim Sreleri Asndan Karlatklar Problemler lei gelitirilmi ve uygulanmtr. lek ile toplanan veriler analiz edilmi ve analiz sonucunda elde edilen veriler yorumlanmtr.

Evren ve rneklem

Evren

Aratrmann evrenini, 2005-2006 eitim retim ylnda Edirne li snr iindeki Milli Eitim Bakanlna bal resmi ilkretim okullarnda grev yapan 159 okul mdr oluturmaktadr.

rneklem

rneklem, 2005-2006 eitim retim ylnda Edirne l merkezi, merkez kyler ve ilesinde bulunan merkez ve ky okullarnda grev yapan 59 ilkretim okul mdr oluturmaktadr.

69

Verilerin Toplanmas

Veri Toplama Aracnn Gelitirilmesi

ncelikle aratrmann temellendirilmesi ve belirlenen amalara ulaabilmesi iin konuyla ilgili literatr (tez, makale, kitap, bilimsel aratrma vb.) incelenmitir. Literatrn incelenmesi sonucunda ilkretim okulu mdrlerinin ynetim srelerinde karlaabilecekleri problemler (anket sorular) belirlenmitir. Ynetim sreleri; karar verme, planlama, rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirme olarak ele alnm ve sorunlar ilgili olduu ynetim sreci bal altnda sorgulanmtr. Sorularla ilgili uzman gr de alndktan sonra veri toplama arac, Edirne li Kean ve Uzunkpr ilelerinde grev yapan 30 ilkretim okulu mdrne uygulanarak n denemesi yaplmtr.

n uygulama sonunda anket sorularnn geerliliini ve gvenilirliini test etmek iin Cronbach Alfa katsaylarna ve faktr analizi sonularna baklmtr. Geerlilii ve gvenilirlii dk olan sorular uzman gr dorultusunda tekrar deerlendirilerek, yaplan deiikliklerin ve rneklem saysnn arttrlmasnn anket sonularndaki gvenilirlii arttraca ngrlmtr.

Anketin Uygulanmas

81 sorudan oluan anket sorular Edirne il merkezi ve kyleri ile Uzunkpr ve Meri ilelerinin merkez ve ky okullarnda grev yapan 65 ilkretim okulu mdrne uygulanmtr. Bunlardan 59 tanesi aratrma kapsamna alnmtr.

Yaplan uygulama sonucunda; karar verme, planlama, rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme, deerlendirme srelerine ait gvenirlii bulmak iin Cronbach Alfa deerleri hesaplanmtr. Cronbach Alfa testinde, soru-btn arasnda negatif kolerasyona sahip sorular karldnda Tablo 1deki sorular ve bu sorulara ait Cronbach Alfa deerleri bulunmutur. Tablo 1de, Cronbach Alfa deerlerinin 0.5in zerinde olmas lein olduka gvenilir olduunu gstermektedir. Anket sonularna

70

ait deerlendirmeler yaplrken sadece Tablo 1de grlen anket sorular dikkate alnmtr.

lein yap geerlilii, faktr analizi teknii ile incelenmitir. Her bir ynetim srecine kendi iinde faktr analizi uygulanmtr (faktr analizi sonular Tablo 2, Tablo 3, Tablo 4, Tablo 5, Tablo 6, Tablo 7 ve Tablo 8 de grlmektedir).

Verilerin Toplanmas Sreler Baznda lek Gvenirlikleri

Tablo 1: Srelere Ait Gvenirlik Deerleri Ynetim Sreci Karar Verme Planlama rgtleme letiim Egdmleme Etkileme Deerlendirme Anket Soru Numaralar 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 2, 3, 5, 7, 8, 9, 11 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 15 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 11, 12, 13 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12 2, 3, 4, 5, 6, 8 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 Cronbach Alfa 0.663 0.572 0.832 0.831 0.881 0.532 0.806

Ynetim sreleri birbirinden bamsz sreler olduu iin geerlik ve gvenilirlik testleri her bir sre iin ayr ayr uygulanmtr.. Srelere ait gvenilirlik deerlerine baktmzda karar verme srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0,663 , planlama srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0,572, rgtleme srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0,832 iletiim srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0,831, egdmleme srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0.881, etkileme srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0,532 , deerlendirme srecine ait Cronbach Alfa deeri % 0,806 bulunmutur.

71

lein Yap Geerlilii Srelere ait faktr oluturan sorularn faktr yk deerleri aada verilmektedir.

Tablo 2: Karar Verme Srecine likin Faktr Yk Deerleri st yneticilerden kaynaklanan sorunlar Soru 5 Soru 6 Soru 7 st yneticileriniz, okulunuzla ilgili kararlar alrken sizin grnze bavuruyorlar m? Sizce okul yneticilerinin fikir ve nerilerine st yneticiler tarafndan deer verilmekte midir? Okulunuzla ilgili karar verilecek durumlarda st yneticileriniz ilgili konuyu ak bir ekilde ortaya koyuyor mu? Faktr Yk Deeri 0.861 0.849 0.753

Karar verme srecine ait sorular faktr olarak toplanmtr. Birinci faktre ait 5, 6, 7. sorular varyansn % 32sini aklamaktadr. kinci faktre ait 9, 10 ve 3. sorular varyansn %15ini; nc faktre ait 4 ve 8. sorular da varyansn %13n aklamaktadr.

Tablo 3: Planlama Srecine likin Faktr Yk Deerleri Planlama yaparken evresel, d nedenlerden kaynaklanan sorunlar Soru 8 Planlama iin deien okul evresi (gler, nfus art vb.) asndan renciler hakknda bilgilerin toplanmas konusunda sorun yayor musunuz? Plan yaparken okulun bulunduu yerdeki nfus deikenlii, rencilerin okula devam devamszlk durumlar vb. evresel faktrler nedeniyle kestirim yapmada sorun yayor musunuz? Planlama srecinde okul evresindeki dier kurumlardan gerekli bilgileri temin edememe nedeniyle sorun yayor musunuz?(rnein evredeki salk ocandan ya gruplarna gre ocuk saysna dair bilgilerin temin edilmesi gibi) Faktr Yk Deeri 0.909

Soru 9

0.809

Soru 7

0.719

Planlama srecine ait sorular iki faktr halinde toplanmaktadr. Birinci faktre ait 8, 9, ve 10. sorular varyansn % 34n oluturmaktadr. kinci faktre ait 2, 3, 11 ve 5. sorular varyansn %21ini aklamaktadr.

72

Tablo 4: rgtleme Srecine likin Faktr Yk Deerleri Okul yneticisi ve retmenler arasndaki dayanma, destek ve ekip ruhu Soru 6 Soru 5 Soru 7 Soru 3 Soru 11 Soru 8 rgtleme srecinde retmenlerinizden yeterli destei grebiliyor musunuz? retmenleriniz arasndaki iletiim, birlikte hareket etmeyi salayacak kadar gl m? retmenleriniz okulunuzla ilgili sosyal faaliyetlerde grev alma konusunda istekliler mi? Okulun amalarnn gerekletirilmesi iin retmenlerin yeterli abay gsterdiini dnyor musunuz? retmenleriniz verdiiniz grevi yerine getirmede yeterli beceriye sahipler mi? rgtleme srecinde rgt iinde retmenler aras dayanmann yeterli olduunu dnyor musunuz? 0.873 0.808 0.789 0.686 0.611 0.594 Faktr Yk Deeri

rgtleme srecine ait sorular iki faktr halinde toplanmaktadr. Birinci faktre ait 3, 5, 6, 7, 8 ve 11. sorular varyansn %43n oluturmaktadr. kinci faktre ait 2, 9, 15 ve 10. sorular varyansn %13n aklamaktadr.

Tablo 5: letiim Srecine likin Faktr Yk Deerleri Okul yneticlerinin iletiim konusunda yeterlii Soru 2 Soru 1 Soru 3 Okul yneticilerimiz kiisel iletiim konusunda yeterli midir? Okul yneticilerimiz mesleki iletiim konusunda yeterli performans sergileyebiliyorlar m? Okul yneticilerimiz iletiim yntem ve aralarn etkili bir ekilde kullanabiliyorlar m? Faktr Yk Deeri 0.877 0.845 0.821

letiim srecine ait sorular faktr halinde topland grlmektedir. Birinci faktre ait 1, 2, 3. sorular varyansn %42sini oluturmaktadr. kinci faktre ait 12, 4, 5, 11, 13. sorular varyansn % 15ini; nc faktre ait 6 ve 7. sorular da varyansn %12sini aklamaktadr.

73

Tablo 6: Egdmleme Srecine likin Faktr Yk Deerleri atma, iletiimsizlik ve gruplamadan kaynaklanan egdmleme sorunlar Soru 7 Soru 8 Soru 6 Soru 5 Soru 4 Soru 3 retmenler arasnda herhangi bir nedene bal gruplamalar oluyor mu? retmenler arasndaki gruplamalar(kar gruplar, siyasi gruplar vb.) nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? rgt iinde retmenler aras atma nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? rgt iinde retmenler aras iletiimin kopuk olmas nedeniyle egdmlme sorunu yayor musunuz? Ynetici- retmen atmas nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? rgt iinde retmenler ve yneticiler arasndaki iletiim kopukluu nedeniyle egdmleme (koordinasyon) sorunu yayor musunuz? 0.889 0.879 0.842 0.755 0.731 0.692 Faktr Yk Deeri

Egdmleme srecine ait sorular iki faktr halinde toplanmaktadr. Birinci faktre ait 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sorular varyansn %55 oluturmaktadr. kinci faktre ait 10, 9 ve 12. sorular varyansn %15ini aklamaktadr.
Tablo 7: Etkileme Srecine likin Faktr Yk Deerleri retmenleri motive edebilme imkan ve kabiliyetleri Soru 8 Soru 4 Soru 2 Okulla ilgili ilerde retmenlerinizi motive etmek iin yeterli vakit bulabiliyor musunuz? Sizce okul yneticilerimiz, retmenleri ite istekli klmak iin motivasyon yntemlerini iyi kullanabiliyorlar m? Yaptrm yetkinizi kullanmadan da retmenlerinize gerekli ileri yaptrabiliyor musunuz? Faktr Yk Deeri 0.826 0.781 0.673

Etkileme srecine ait sorular iki faktr halinde toplanmaktadr. Birinci faktre ait 2,4,8. sorular varyansn %35ini oluturmaktadr. kinci faktre ait 3, 6 ve 5. sorular varyansn %22sini aklamaktadr.
Tablo 8: Deerlendirme Srecine likin Faktr Yk Deerleri retmenlerin deerlendirmeye yaklam ve deerlendirmenin etkinlii Sizce retmenler, okul yneticilerinin yapt deerlendirmeler (rnein snf ii teftiler) sonucundaki tavsiyeleri dikkate alyorlar m? Okul yneticilerimiz, retmenleri deerlendirmek iin tarafsz ve net kriterler(ltler) kullanabiliyorlar m? retmenler deerlendirilmeye aklar m? Okul yneticilerimizin retmenleri deerlendirme konusunda gerekli yeterlilie sahip olduunuzu dnyor musunuz? Deerlendirme srecinin retmen motivasyonu asndan yararl olduunu dnyor musunuz? Faktr Yk Deeri 0.928 0.774 0.609 0.585 0.498

Soru 1 Soru 5 Soru 8 Soru 2 Soru 6

74

Deerlendirme srecine ait sorular iki faktr halinde toplanmaktadr. Birinci faktre ait 1, 2, 5, 6, 8. sorular varyansn yaklak %43n oluturmaktadr. kinci faktre ait 4, 7 ve 3. sorular varyansn %16sn aklamaktadr. Sonu olarak bu lek geerli ve gvenilir bir lektir.

Verilerin zmlenmesi

Anketin uygulanmas sonucunda elde edilen veriler SPSS program kullanlarak zmlenmitir. Ankette yer alan kiisel bilgiler blmne verilen yantlar frekans ve yzdeleri zmlenerek, dalmlar tablolar halinde verilmitir. lkretim okulu yneticilerine ait; ya, mesleki kdem, yneticilik kdemi, grev yaptklar okuldaki retmen says, bamsz deikenlerinin srelere ait baml deikenler (srelere ait anket sorular) zerindeki etkisi tek ynl varyans analizi ve oklu karlatrma testi olarak Tukey HSD testi ile incelenmitir. Grev Yeri bamsz deikeninin sreler zerindeki etkisi T-Testi kullanlarak aratrlmtr.

75

BLM IV

BULGULAR VE YORUM

Bu blmde, okul yneticilerinin ynetim sreleri asndan karlatklar problemler ile ilgili olarak okul yneticilerinin grleri dorultusunda saptanan bulgular yer almaktadr.

Okul yneticilerinin yalara gre frekans ve yzde dalmlar tablo 9da verilmitir. rneklem saysnn az olmas nedeniyle, okul mdrlerine ait 20-30 ve 3140 ya gruplar birletirilerek hesaplama yaplmtr.

Tablo 9: Okul Yneticilerinin Yalara Gre Dalm Ya Gruplar 20-40 41-50 51 ve zeri TOPLAM n 13 30 16 59 % 22.1 50.8 27.1 100.0

Aratrmaya katlan 59 ilkretim okulu yneticisinin 13 (% 22.1) 20-40, 30u (% 50.8) 41-50, 16s (27.1) 51 ve zeri yatadr.

Okul yneticilerinin mesleki kdeme gre frekans ve yzde dalmlar tablo 10da verilmitir. rneklem saysnn az olmas nedeniyle, 1-5 ve 6-10 yllk mesleki kdeme sahip okul mdrlerinin says birletirilerek hesaplama yaplmtr.
Tablo 10: Okul Yneticilerinin Mesleki Kdeme Gre Dalm Mesleki Kdem Gruplar 1-10 11-20 21 ve zeri TOPLAM 9 9 41 59 15.3 15.3 69.4 100.0 n %

76

Aratrmaya katlan yneticilerin mesleki kdeme gre durumlarna bakldnda, 9unun(% 15.3) 1-10 yl, 9unun(% 15.3) 11-20 yl ve 41inin(%69.4) 21 ve zeri yl mesleki kdeminin olduu grlmektedir. Okul yneticilerinin yneticilik kdemine gre frekans ve yzde dalmlar tablo 11de verilmitir.
Tablo 11: Okul Yneticilerinin Yneticilik Kdemine Gre Dalm Yneticilik Kdemi Gruplar 1-5 6-10 11-20 21 ve zeri TOPLAM 13 13 22 11 59 22.0 22.0 37.3 18.7 100.0 n %

Aratrmaya katlan yneticilerin yneticilikteki kdemlerine bakldnda, 13nn(% 22.0) 1-5 yl, 13nn(% 22.0) 6-10 yl, 22sinin (% 37.3) 11-20 yl ve 11inin(%18.7) 21 ve zeri kdeme sahip olduklar grlmektedir.

Okul yneticilerinin, ynettikleri okuldaki retmen saysna gre frekans ve yzde dalmlar tablo 4te verilmitir.

Tablo 12: Okul Yneticilerinin Okullarndaki retmen Saysna Gre Dalm retmen Says Gruplar 1-5 6-15 16-30 31 ve zeri TOPLAM 6 20 26 7 59 10.2 33.9 44.0 11.9 100.0 n %

Aratrmaya katlan yneticilerinin 6snn(%10.2) okulunda 1-5 retmen, 20sinin(% 33.9)okulunda 6-15 retmen, 26snn (% 44.0) okulunda l6-30, 7sinin (% 11.9) okulunda da (%11.9) 31 ve zeri sayda retmen bulunmaktadr.

77

Okul yneticilerinin grev yerine gre frekans ve yzde dalmlar tablo 13te verilmitir.
Tablo 13: Okul Mdrlerinin Okullarnnn Yerine Gre Dalm Okul Yeri Gruplar l ve ile merkezi Ky okulu TOPLAM n 30 29 59 % 50.9 49.1 100.0

Aratrmaya katlan yneticilerinin 30unun(%50.9) il ve ile merkezinde, 29 unun da (% 49.1) ky okullarnda altklar tespit edilmitir.

Srelerin Normal Dalma Uygunluu

Srelere ait sorularn normal dalma uygunluunu kontrol edip bunun sonucunda parametrik testler mi yoksa non-parametrik testler mi uygulanacan tespit etmek amacyla Kolmogorov-Smirnov testi yaplm ve btn srelerin Tablo 14te belirtilen anlamllk deerlerine gre normal dalma uygun olduu bulunmutur. Bu nedenle ya, mesleki kdem, yneticilik kdemi ve okuldaki retmen says bamsz deikenlerinin srelere ait baml deikenler (srelere ait anket sorular) zerindeki etkisi tek ynl varyans analizi ve oklu karlatrma testi olarak Tukey HSD testi ile incelenmitir.
Tablo 14: Srelerin Normal Dalma Uygunluk Testi Sonular Kolmogorov-Smirnov(a) Statistic sd Karar Verme Planlama rgtleme letiim Egdmleme Etkileme Deerlendirme ,117 59 ,086 59 ,082 59 ,082 59 ,092 59 ,088 59 ,091 59 P ,055 ,200 ,200 ,200 ,112 ,200 ,200

Grev Yeri bamsz deikeninin sreler zerindeki etkisini grmek iin de bamsz gruplara T-Testi uygulanmtr.

78

Okul Mdrlerinin Ya Bamsz Deikenine Gre Ynetim Srelerinde Problem Yaama Dzeyleri
Tablo 15: Ya Grubu in Betimsel statistikler
Sre Ya Grubu 20-40 Karar Verme 41-50 50 ve zeri Toplam 20-40 Planlama 41-50 50 ve zeri Toplam 20-40 rgtleme 41-50 50 ve zeri Toplam 20-40 letiim 41-50 50 ve zeri Toplam 20-40 Egdmleme 41-50 50 ve zeri Toplam 20-40 Etkileme 41-50 50 ve zeri Toplam 20-40 Deerlendirme 41-50 50 ve zeri Toplam N 13 30 16 59 13 30 16 59 13 30 16 59 13 30 16 59 13 30 16 59 13 30 16 59 13 30 16 59 Ortalama 3,3749 3,3708 3,5234 3,4131 2,6442 2,9238 2,9643 2,8741 3,5556 3,9967 4,1063 3,9169 3,7000 3,9767 4,2938 4,0017 2,1908 1,8704 1,5694 1,8682 2,9506 3,3944 3,7813 3,4181 3,2139 3,6292 4,0547 3,6504 Std. Sapma ,63654 ,54682 ,70448 ,60318 ,62673 ,45289 ,68313 ,54372 ,41250 ,47885 ,71131 ,57779 ,46720 ,52304 ,54586 ,54725 ,75060 ,51299 ,53345 ,60979 ,51750 ,39991 ,56673 ,53639 ,29756 ,57656 ,75134 ,68220

Tm ynetim sreleri Ya Grubu bamsz deikenine gre tek ynl ANOVA analizi ile incelenmitir. Tablo-15te rneklem istatistikleri grlmektedir. Ya grubu bamsz deikeni iin tek ynl ANOVA bilgileri Tablo-16da belirtilmektedir. Tablo-16da grlen, ya grubu bamsz deikeni iin tek ynl ANOVA anlamllk deerleri incelendiinde; anlamllk deeri(p) < 0,05 olan rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirme srelerinde okul yneticilerinin problem yaama dzeylerinin farkllk gsterdii anlalmaktadr.

79

Karar verme ve planlama srelerinde ise ya grubu bamsz deikenine gre farkllk bulunmamaktadr(p>0,05).

Tablo 16: Ya Grubu in Tek Ynl ANOVA Sonular Sre Karar Verme Ya Gruplar Kareler Toplam sd Gruplar Aras Grup i Toplam Gruplar Aras Planlama Grup i Toplam Gruplar Aras rgtleme Grup i Toplam Gruplar Aras letiim Grup i Toplam Gruplar Aras Egdmleme Grup i Toplam Gruplar Aras Etkileme Grup i Toplam Gruplar Aras Deerlendirme Grup i Toplam ,290 2 Kareler Ortalamas ,145 ,378 ,436 1,302 ,365 ,296 1,557 4,523 ,017 ,295 1,284 4,144 ,026 ,269 1,641 4,210 ,018 ,332 2,130 8,024 ,001 ,226 2,678 5,348 ,006 ,393 F p

,278 ,556

20,812 55 21,102 57 ,872 2 16,274 55 17,146 57 3,114 2 16,249 55 19,363 57 2,567 2 14,803 55 17,370 57 3,282 2 18,286 55 21,567 57 4,260 2 12,427 55 16,687 57 5,356 2 21,637 55 26,993 57

Srelere ait anket sorularna verilen cevaplarn ya gruplarna gre ortalama puan deerleri (Tablo-15), srelere ait gvenirlik deeri yksek sorular (Tablo 1), anket sorular (Ek-1) ve anket sorular cevaplar incelendiinde aadaki sonulara ulalmtr.

Okul mdrlerinin ynetim srelerine dair sorunlarn sorgulayan anket sorularna ait cevaplarn aritmetik ortalamalarnn karlatrlmas srasnda, yorumlamada kolaylk salamas asndan puanlar, anket sorularndaki puan dzeyleri dikkate alnarak aritmetik ortalamas 1.00-2.00 olan cevaplar Hibirzaman dzeyinde, aritmetik ortalamas 2.01-3.00 olan cevaplar Nadiren dzeyinde, aritmetik

80

ortalamas 3.01-4.00 olan cevaplar Sk sk dzeyinde, aritmetik ortalamas 4.51-5.00 olan cevaplar da Herzaman dzeyinde ele alnarak yorumlanmtr.

Ya Gruplarna Gre Yneticilerin rgtleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi

Ya gruplarna ait aritmetik ortalamalar incelendiinde, 20-40 ( X =3.55), ve 4150( X =3.99) ya grubunda olan yneticiler, rgtleme srecindeki yeterliklerine dair sorulara genel olarak bazen dzeyinde cevaplar vermileridir. Ancak 20-40 ya grubundan 41-50 olan ikinci ya grubumuza geldiimizde rgtleme srecinin ilerliine dair puan deerlerinde art gzlenmitir. En byk ya grubu olan 50 ve zeri ( X = 4,10) ya grubunun ise yantlara genel olarak verdikleri sk sk dzeyi ile rgtleme srecinin okullarndaki ileyiini ve bu konudaki yeterliklerini daha da iyi bulduklar, dier ya gruplar kadar sorun yaamadklar grlmtr. Ya gruplarna baktmzda, ya azaldka rgtleme sreci asndan yaanan sorunlarn artt grlmektedir. Bu durumda ya arttka yneticilerin rgtleme srecindeki yeterliklerinin de artt sylenebilecektir.

Ya Gruplarna Gre Yneticilerin letiim Srecinde Sorun Yaama Dzeyi

Ya gruplarna ait aritmetik ortalamalar incelendiinde, 20-40 ( X =3.70), ve 4150( X =3.97) ya grubunda olan yneticiler, iletiim srecinin ileyiine dair sorulara genel olarak bazen dzeyinde cevap vermilerdir. Ancak gruplara puan deerleri asndan baktmzda 41-50 ya grubundaki okul yneticilerinin iletiim srecindeki yeterlilii 20-40 ya grubundakilere gre artm, 50 ve zeri ( X = 4,29) ya grubunun iletiim srecindeki yeterlii de yantlarda grlen sk sk dzeyi ile en yksek seviyesine ulamtr. Buna dayanarak; ya azaldka okul mdrlerinin iletiim sreci asndan yaadklar sorunlarn artt grlmektedir. Yalar ilerledike, okul mdrlerinin iletiim konusundaki yeterliklerini daha iyi grdn ve okuldaki iletiim srecinin daha iyi ilediini syleyebiliriz.

81

Ya Gruplarna Gre Yneticilerin Egdmleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi

Egdmleme srecinde yaanan sorunlar asndan okul mdrlerine ait ya grubu aritmetik ortalamalarna bakldnda, 20-40 ( X =2.19) ya grubunda olan yneticiler srete yaanan sorunlar ele alan sorulara ortalama olarak nadiren cevabn vermiler bylelikle egdmleme srecinde az sorun yaadklarn ifade etmileridir. 41-50( X =1.87) ve 50 ve zeri ( X = 1.56) ya grubunda olan yneticiler de sorulara ortalama olarak hibirzaman cevabn vererek egdmleme srecinde nerdeyse hi sorun yaamadklarn belirtmilerdir. Okul yneticilerinin, ya gruplar asndan egdmleme srecinde sorun yaama dzeylerini aritmetik ortalamalar asndan ayrntl olarak karlatmzda da ya ilerledike srete yaanan sorunlarn azald grlmektedir. Buna gre, okul mdrleri egdmleme srecinde ya farkllna gre byk sorunlar yaamazken, ya arttka sorunlarn nispeten azald da grlmektedir. Sonu olarak yala birlikte okul mdrlerinin egdmleme konusundaki yeterliklerinin de arttn syleyebiliriz.

Ya Gruplarna Gre Yneticilerin Etkileme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Okul mdrlerinin okullarndaki etkileme srecine baklarna ve bu konudaki yeterliklerine bakldnda dier srelerde olduu gibi bu srete de sorun yaama dzeyinin yala ters ynl olduu grlmektedir. 20-40 ( X =2.95) ya grubu yneticiler yeterlikleri konusunda ortalama olarak nadiren dzeyinde, 41-50 ( X =3.39) ve 50 ve zeri ( X = 3.78) yneticiler de bazen dzeyinde yantlarla etkileme konusunda sorun yaadklarn ifade etmilerdir. Ya arttka, okul yneticilerinin etkileme srecindeki yeterlii de artmtr. Sonu olarak, okul mdrlerinin yalar azaldka etkileme srecindeki yeterliklerinin de azald, sorun yaama dzeylerinin artt grlmtr.

82

Ya Gruplarna Gre Yneticilerin Deerlendirme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi

Deerlendirme sreci asndan ya gruplarna ait aritmetik ortalamalar incelendiinde, 20-41 ( X =3.21) ve 41-50 ( X =3.62) ya grubunda olan yneticiler, deerlendirme srecindeki yeterliklerini len sorulara genel olarak bazen dzeyinde cevaplar vermileridir. 50 ve zeri ( X = 4.05) ya grubu ise yantlara genel olarak verdikleri sk sk dzeyi ile deerlendirme konusundaki yeterliklerini iyi bulduklarn ve dier ya gruplar kadar sorun yaamadklarn ortaya koymulardr. Ya gruplarna ait yeterliklere dair aritmetik ortalamalara ayrntl olarak baktmzda, ya azaldka okul mdrlerinin deerlendirme sreci asndan yaadklar sorunlarn artt gzlenmektedir. Ya ykseldike de okul mdrlerinin deerlendirme konusundaki yeterliklerinin iyiletii ve okuldaki deerlendirme srecinin daha etkin iledii grlmektedir.

Ya bamsz deikeni asndan ynetim sreleri konusunda okul mdrlerinin yaadklar sorunlar elde ettiimiz bulgular asndan ele aldmzda, , ya kk olan yneticilerin kiisel ve mesleki deneyimlerinin, daha byk yalardaki yneticilere gre az olmasnn ynetim sreleri asndan daha fazla sorun yaamalarna neden olduunu syleyebiliriz. Yan artmasyla birlikte yneticilerin kiisel ve mesleki yeterlikleri de gelimeke ve yaanan sorunlar azalmaktadr

83

Okul Mdrlerinin Mesleki Kdem Bamsz Deikenine Gre Ynetim Srelerinde Problem Yaama Dzeyleri
Tablo 17: Mesleki Kdem in Betimsel statistikler
Sre Mesleki Kdem Yl N Ortalama Std. Sapma 1-10 Karar verme 11-20 20 ve zeri Toplam 1-10 Planlama 11-20 20 ve zeri Toplam 1-10 rgtleme 11-20 20 ve zeri Toplam 1-10 letiim 11-20 20 ve zeri Toplam 1-10 Egdmleme 11-20 20 ve zeri Toplam 1-10 Etkileme 11-20 20 ve zeri Toplam 1-10 Deerlendirme 11-20 20 ve zeri Toplam 9 9 41 59 9 9 41 59 9 9 41 59 2 9 41 59 9 9 41 59 9 9 41 59 2 9 41 59 3,1556 3,4167 3,4390 3,4131 2,5643 2,8254 2,9477 2,8741 3,4200 3,7778 4,0488 3,9169 3,6700 3,9000 4,0951 4,0017 2,3762 1,8025 1,7669 1,8682 2,9562 3,3333 3,5366 3,4181 3,1607 3,1806 3,8415 3,6504 ,68689 ,28641 ,63068 ,60318 ,44756 ,48853 ,54656 ,54372 ,33450 ,50442 ,57755 ,57779 ,06201 ,30414 ,57444 ,54725 ,82050 ,36758 ,56043 ,60979 ,59450 ,46398 ,49932 ,53639 ,49050 ,63772 ,64045 ,68220

Tm ynetim sreleri Mesleki Kdem bamsz deikenine gre tek ynl ANOVA analizine tabi tutulmutur. Tablo-17de tek ynl ANOVA betimsel istatistikleri grlmektedir. Mesleki kdem grubu bamsz deikeni iin tek ynl ANOVA bilgileri Tablo-18de belirtilmektedir.

84

Tablo 18: Mesleki Kdem in Tek Ynl ANOVA Sonular Sre Gruplar Aras Karar verme Grup i Toplam Gruplar Aras Planlama Grup i Toplam Gruplar Aras rgtleme Grup i Toplam Gruplar Aras letiim Grup i Toplam Gruplar Aras Egdmleme Grup i Toplam Gruplar Aras Etkileme Grup i Toplam Gruplar Aras Deerlendirme Grup i Toplam Kareler Toplam sd 1,233 2 Kareler Ortalamas ,361 ,642 2,227 ,229 ,288 1,513 ,297 ,699 2,409 ,199 ,290 1,512 4,487 ,014 ,337 1,255 4,864 ,015 ,258 2,468 6,155 ,006 ,401 5,09 ,012 F p

,616 1,707 ,342

19,869 55 21,102 57 1,283 2 15,863 55 17,146 57 3,026 2 16,337 55 19,363 57 1,397 2 15,973 55 17,370 57 3,024 2 18,543 55 21,567 57 2,510 2 14,177 55 16,687 57 4,936 2 22,057 55 26,993 57

Tablo-18de grlen Tek Ynl ANOVA anlamllk deerleri incelendiinde; Anlamllk Deeri(p) < 0,05 olan rgtleme, egdmleme, etkileme ve deerlendirme srelerinde okul mdrlerinin sorun yaanma dzeylerinin mesleki kdem bamsz deikenine gre farkllk gsterdii anlalmaktadr.

Karar Verme, Planlama ve letiim srelerinde yaanan sorunlar asndan okul mdrlerinin mesleki kdem bamsz deikenine gre sorun yaama dzeylerinde farkllk bulunmad grlmektedir(p>0,05).

85

rgtleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Mesleki Kdem Gruplarnn Etkisi

Mesleki kdem gruplarna gre aritmetik ortalamalar incelendiinde,1-10 ( X =3.42) ve 11-20( X =3.77) mesleki kdem grubunda olan yneticiler, rgtleme srecinin ileyiine dair sorulara ortalama olarak bazen dzeyinde cevap vererek srecin okullarndaki ileyiinin etkinliini ve sre hakknda kendi yeterliklerini orta dzeyde grdklerini ortaya koymulardr. 21 ve zeri ( X = 4,04) ya grubu ise

yantlara genel olarak verdikleri sk sk dzeyi ile rgtleme srecinin okullarndaki ileyiini ve bu konudaki yeterliklerini iyi bulduklarn, dier mesleki kdem gruplar kadar sorun yaamadklarn ortaya koymulardr. Genel olarak ya gruplarna baktmzda, mesleki kdem arttka okul mdrlerinin rgtleme becerisinin de artt ve okuldaki rgtleme srecinin daha iyi iledii grlmektedir. Bu bulguya paralel olarak da mesleki kdem azaldka rgtleme sreci asndan yaanan sorunlarn artt grlmektedir. Sonu olarak, mesleki kdemi az olan yneticilerin mesleki deneyimleri de az olduu iin, kdemi yksek yneticilere gre rgtleme asndan daha fazla sorun yaadklar sylenebilecektir. Mesleki kdemin yksek oluu, bu kdemin tamam yneticilikte olmasa bile, rgt havasn daha iyi tanyor olmas asndan yneticinin alandaki yeterliini arttran bir unsur olarak karmza kmaktadr.

Egdmleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Mesleki Kdem Gruplarnn Etkisi

Egdmleme srecinde yaanan sorunlar asndan okul mdrlerinin mesleki kdem grubu aritmetik ortalamalarna bakldnda, 1-10( X =2.37) kdem grubunda olan yneticiler srete yaanan sorunlar ele alan sorulara ortalama olarak nadiren cevabn vermiler, bylelikle egdmleme srecinde az sorun yaadklarn ifade etmilerdir. 11-20( X =1.80) ve 21 ve zeri ( X = 1.76) mesleki kdem grubunda olan yneticiler ise sorulara ortalama olarak hibirzaman cevabn vererek egdmleme srecinde nerdeyse hi sorun yaamadklarn belirtmilerdir. Okul mdrleri egdmleme srecinde mesleki kdem farkllna gre fazla sorun yaamazken, mesleki kdem ylna ait aritmetik ortalamalara ayrntl olarak baktmzda; mesleki

86

kdem yl arttka egdmleme srecinde yaanan sorunlarn iyice azald, dolaysyla mesleki kdem ylnn artmasyla birlikte okul mdrlerinin mesleki deneyimleri de artmakta egdmleme becerileri de gelimektedir. Etkileme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Mesleki Kdem Gruplarnn Etkisi Mesleki kdem yl grublarndan kdemi en az olan 1-10 ( X =2.95) yllk gruptaki yneticiler etkile konusundaki yeterliklerini len sorulara Nadiren dzeyinde cevaplar vererek yeterlii en dk, dolaysyla srete en fazla sorun yaayan grup olarak karmza kmtr. 11-20 ( X =3.33) yllk kdem grubu ile 21 ve zeri ( X = 3,53) kdem ylna sahip yneticiler de, etkileme srecindeki yeterliklerini len sorulara genel olarak Bazen dzeyinde cevaplar vermilerdir. Cevaplara ait aritmetik ortalamalara bakldnda mesleki kdem yl arttka okul yneticilerinin etkileme konusundaki becerileri artmtr. Mesleki kdem yl azaldka da okul mdrlerinin etkileme sreci asndan yaadklar sorunlar artmtr. Deerlendirme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Mesleki Kdem Gruplarnn Etkisi Deerlendirme srecindeki yeterlikleri asndan mesleki kdem gruplarna baktmzda, 1-5 ( X =3.16) yllk mesleki kdeme sahip olan birinci grup deerlendirme srecine dair yeterliini en az bulan gruptur. kinci grubumuz olan 1120( X =3.18) yl mesleki kdeme sahip yneticilerimize geldiimizde srece dair yeterlik nispeten artmtr. nc grubu oluturan 21 ve zeri( X = 3,84) yllk mesleki kdeme sahip yneticilerimizin deerlendirme srecindeki yeterlii ise dier kdem yl daha az olan ynetici gruplarna gre olduka artmtr. Sonu olarak, mesleki kdem yl arttnda okul mdrlerinin deerlendirme becerisinin artt ve deerlendirme srecindeki etkiliklerinin ykseldii grlmtr. Okul mdrlerinin ynetim sreleri asndan mesleki kdem ylna gre sorun yaama dzeylerine genel olarak baktmzda ya bamsz deikenine gre olan karlatrmalarda olduu gibi mesleki kdemde de yl arttka okul yneticilerinin srelerdeki baarsnn artt, sorun yaama dzeyinin azald grlmektedir. Yllar

87

getike iinde allan rgtn iyi tannmas, mesleki deneyim ve bilgilerin artmas bu sonuca sebep olarak gsterilebilecek faktrlerdir. Okul Mdrlerinin Yneticilik Kdemi Bamsz Deikenine Gre Ynetim Sreleri Asndan Problem Yaama Dzeyleri
Tablo 19: Yneticilik Kdemi in Betimsel statistikler
Sre Yneticilik Kdem Yl 1-5 6-10 Karar verme 11-20 21 ve zeri Toplam 1-5 6-10 Planlama 11-20 21 ve zeri Toplam 1-5 6-10 rgtleme 11-20 21 ve zeri Toplam 1-5 6-10 letiim 11-20 21 ve zeri Toplam 1-5 6-10 Egdmleme 11-20 21 ve zeri Toplam 1-5 6-10 Etkileme 11-20 21 ve zeri Toplam 1-5 6-10 Deerlendirme 11-20 21 ve zeri Toplam N 13 13 22 11 59 13 13 22 11 59 13 13 22 11 59 13 13 22 11 59 13 13 22 11 59 13 13 22 11 59 13 13 22 11 59 Ortalama Std. Sapma Std. Hata 3,3750 3,4038 3,3409 3,6136 3,4131 2,6264 2,8901 2,9675 2,9610 2,8741 3,5538 4,0308 3,8818 4,2818 3,9169 3,8385 4,1077 3,9455 4,1818 4,0017 2,1624 1,6752 1,9646 1,5556 1,8682 3,1026 3,3974 3,5455 3,5606 3,4181 3,3558 3,6346 3,7330 3,8523 3,6504 ,66340 ,48184 ,66164 ,57133 ,60318 ,48634 ,35067 ,65973 ,51146 ,54372 ,50102 ,44419 ,56957 ,61615 ,57779 ,56056 ,48038 ,60216 ,47920 ,54725 ,80074 ,41441 ,58633 ,41276 ,60979 ,61440 ,52502 ,48300 ,45505 ,53639 ,71960 ,74383 ,62950 ,63938 ,68220 ,18400 ,13364 ,14106 ,17226 ,07853 ,13489 ,09726 ,14065 ,15421 ,07079 ,13896 ,12320 ,12143 ,18578 ,07522 ,15547 ,13323 ,12838 ,14449 ,07125 ,22209 ,11494 ,12501 ,12445 ,07939 ,17041 ,14561 ,10298 ,13720 ,06983 ,19958 ,20630 ,13421 ,19278 ,08882

88

Tm ynetim sreleri Yneticilik Kdemi bamsz deikenine gre tek ynl ANOVA analizine tabi tutulmutur. Tablo-19da tek ynl ANOVA betimsel istatistikleri grlmektedir. Yneticilik kdemi grubu bamsz deikeni iin tek ynl ANOVA bilgileri Tablo-20de belirtilmektedir. Tablo-20de grlen Tek Ynl ANOVA anlamllk deerleri incelendiinde; Anlamllk Deeri(p) < 0,05 olan srelerin yneticilik kdemi bamsz deikenine gre farkllk gsterdii anlalmaktadr.

Karar verme, planlama, iletiim, etkileme ve deerlendirme srelerinde yneticilik kdemi bamsz deikenine gre, okul mdrlerinin sorun yaama dzeylerinde farkllk bulunmamaktadr(p>0,05).
Tablo 20: Yneticilik Kdemi in Tek Ynl ANOVA Sonular Sre Gruplar Aras Karar verme Grup i Toplam Gruplar Aras Planlama Grup i Toplam Gruplar Aras rgtleme Grup i Toplam Gruplar Aras letiim Grup i Toplam Gruplar Aras Egdmleme Grup i Toplam Gruplar Aras Etkileme Grup i Toplam Gruplar Aras Deerlendirme Grup i Toplam Kareler Toplam sd ,577 3 Kareler Ortalamas ,192 ,373 ,359 1,228 ,308 ,292 1,125 3,869 ,014 ,291 ,306 1,024 ,389 ,299 ,963 2,836 ,046 ,340 ,627 2,328 ,085 ,269 ,577 1,255 ,299 ,459 F p

,515 ,673

20,525 55 21,102 58 1,076 3 16,070 55 17,146 58 3,374 3 15,989 55 19,363 58 ,919 3 16,451 55 17,370 58 2,889 3 18,678 55 21,567 58 1,880 3 14,807 55 16,687 58 1,730 3 25,263 55 26,993 58

89

Srelere ait anket sorularna verilen cevaplarn Yneticilik Kdemi gruplarna gre ortalama puan deerleri (Tablo-19), srelere ait gvenirlik deeri yksek sorular (Tablo-1), anket sorular (Ek-1) ve anket sorular cevaplar incelendiinde aadaki sonular elde edilmektedir.

rgtleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Yneticilik Kdemi Gruplarnn Etkisi

rgtleme sreci asndan yneticilik kdemi bamsz deikenine gre kdem gruplarna bakldnda en dk yeterliin 1-5 yl( X = 3.55) grubundaki yneticilik kdemi en dk olan yneticilere ait olduu grlmektedir. ikinci kdem grubumuz olan 6-10( X =4.03) yllk yneticilerimize geldiimizde ise yeterliin ykseldii ve bu grutaki yneticilerin okuldaki rgtleme srecinin ileyiini sk sk yani iyi dzeyde yeterli grdkleri grlmektedir. Burada mesleki kdem arttka okul yneticilerinin rgtleme becerilerinin de artma eiliminde olaca beklenirken, nc grubumuz olan 11-20( X =3.88) yllk kdem grubunda yneticilerin rgtleme yeterliinin tekrar azald grlmektedir. Bundan sonraki grup olan 21 ve zeri( X =4.28) yl grubu temsil eden 4. kdem grubumuzda ise rgtleme yeterliinin tekrar artt grlmektedir. Bu bulgulara baktmzda yneticilik kdem yl dk olan yneticilerin rgtleme yeterliinin de dk olaca beklenen bir sonutur. Ancak 6-10 yllk ikinci grubu ve 11-20 yllk nc grubu karlatrdmzda kdem yl dk olan ikinci grubun kdem yl daha yksek olan nc gruba gre srete daha az sorun yaadn grmek beklenmeyen bir sonutur. Bunun nedeni olarak iki sebep gsterecek olursak, birinci sebep olarak Milli Eitim Sistemimizdeki okul yneticisi atama usuln gsterebiliriz. Buna gre 10 yla kadar yneticilik kdemi bulunan okul yneticilerimizin genellikle krsal blgelerdeki kk okullarda (genelde renci ve retmen says az olan ky okullardr) altklar, merkezdeki byk okullarda yneticilik yapabilmek iinse mesleki kdem ylnn genelde, en az nc grubumuzdaki kadar olmas gerekmektedir. Bu durumda mesleki kdem yl daha az olan ikinci grup, yneticilik deneyimi daha az olmasna ramen, daha kk bir okulda alt iin personeli rgtlemede daha az sorun yaayacak; buna gre daha deneyimli olmasna ramen nc kdem grubumuz kk bir okuldan byk bir okulda

90

yneticilik konumuna getii iin byk bir okulun rgtleme sreci de daha kapsaml olacandan dier gruba gre daha fazla sorunla karlaabilecektir. kinci sebebe gelince bu beklenmeyen sonucun gruplamadaki hatadan da kaynaklanabileceini dnebiliriz. Drdnc grubumuz olan 21 ve zeri kdem ylna sahip yneticilerimizin byk okullarda alsalar da mesleki ve ynetsel deneyimleri, bilgileri ve ortama oktan uyum salam olmalar nedeniyle yeterlii en yksek grup olarak karmza kmalar doal bir sonutur.

Egdmleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Yneticilik Kdemi Gruplarnn Etkisi

Egdmleme srecinde mesleki kdem ylna gre okul yneticilerinin yaadklar sorunlar kapsayan sorularmza yneticilerin verdikleri yantlara

bakldnda en ok sorunu yine kdemi en dk grup olan 1-5( X = 2.16) yllk yneticilerin yaad grlmektedir. kinci grubumuz olan 6-10( X =1.67)yllk mesleki kdem grubu ise birinci gruba gre daha az egdmleme sorunu yaamakta, bundan sonraki grup olan 11-20( X =1.96)yllk nc grubun sorun yaama dzeyinin daha da azalmas beklenirken artt grlmektedir. Bunun nedeni olarak iki sebep gsterecek olursak, birinci sebep olarak Milli Eitim Sistemimizdeki okul yneticisi atama usuln gsterebiliriz. Buna gre, rgtleme srecindeki ayn durumda da bahsettiimiz gibi 10 yla kadar yneticilik kdemi bulunan okul yneticilerimizin genellikle krsal blgelerde bulunan kk okullarda altklar, merkezdeki byk okullarda yneticilik yapabilmek iinse mesleki kdem ylnn genelde, en az nc grubumuzdaki kadar olmas gerekmektedir. Bu durumda mesleki kdem yl daha az olan ikinci grup, yneticilik deneyimi daha az olmasna ramen, daha kk bir okulda alt iin personeli egdmlemede daha az sorun yaayacak; buna gre daha deneyimli olmasna ramen nc kdem grubumuz kk bir okuldan byk bir okulda yneticilik konumuna getii iin byk bir okulun egdmleme sreci de daha kapsaml olacandan dier gruba gre daha fazla sorunla karlaabilecektir. kinci sebebe gelince bu beklenmeyen sonucun gruplamadaki hatadan da kaynaklanabileceini dnebilirz. Drdnc grubumuz olan 21 ve zeri( X =1,86) kdem ylna sahip yneticilerimizin ise byk okullarda alsalar da mesleki ve ynetsel deneyimleri,

91

bilgileri ve ortama oktan uyum salam olmalar nedeniyle en az sorun yaayan grup olarak karmza kmas doal bir sonutur.

Ya, Mesleki Kdem ve Yneticilik Kdemi bamsz deikenlerine gre, rgtleme ve etkileme srecinde yaanmas sz konusu olan zel bir durumu vurgulayacak olursak; ya kk olan okul yneticilerinin genelde merkezden uzak olan krsal kesimlerdeki okullarda grev yaptklar, yalarnn artmasyla birlikte mesleki ve yneticilik kdemlerinin de artmas sz konusu olacandan daha merkezi ve byk okullarda alma durumlarnn ortaya kabildii sylenebilir(krsal kesimlerdeki okullar genelde personel sknts yaayan okullardr). Yneticilik kdemi yksek olan yneticilerin ise personel sknts ekmeyen byk merkezi okullarda alma ans da yksek olmaktadr. Yani; ya, mesleki kdemi ve yneticilik kdemi dk olan yneticilerin sorunlarnn mesleki ve ynetsel deneyimlerinin daha az olmasndan kaynaklanabilecei gibi, rgtleme srecinde bulunduklar yer itibariyla zaman zaman da personel(retmen) yetersizliinden dolay da skntlar yaayabilecekleri savunulabilir. Bu durum etkileme srecinde de karmza kabilcek bir faktr olarak yorumlanabilir. Yneticilerin bulunduu okulda; alan personel, renci says ve sosyal adan kapasitenin geni olmas, hatta sahip olduu olanaklara bakarak okul baarsnn daha yksek olma durumu yneticilerin ilerinden saladklar doyumu arttracak, onlar motive edici bir zellik olarak ortaya kabilecektir. Krsal kesimlerdeki kk okullarda alan okul yneticilerinin ise olanaklarnn ve kurum kapasitesinin merkezi okullara gre daha snrl olmas yneticilerin i doyumunu azaltacak, motivasyonlarnn daha byk ve merkezi okullarda alanalara gre dk olmasna yol aabilecektir. Buna paralel olarak da motivasyon dzeyi dk olan ynetici okuldaki etkileme srecini de ok salkl dzeyde iletemeyecektir.

92

Okul Mdrlerinin altklar Okuldaki retmen Says Bamsz Deikenine Gre Ynetim Srelerinde Problem Yaama Dzeyleri
Tablo 21: retmen Says in Betimsel statistikler
Sre retmen Says N Ortalama Std. Sapma 1-5 6-15 Karar verme 16-30 31 ve zeri Toplam 1-5 6-15 Planlama 16-30 31 ve zeri Toplam 1-5 6-15 rgtleme 16-30 31 ve zeri Toplam 1-5 6-15 letiim 16-30 31 ve zeri Toplam 1-5 6-15 Egdmleme 16-30 31 ve zeri Toplam 1-5 6-15 Etkileme 16-30 31 ve zeri Toplam 1-5 6-15 Deerlendirme 16-30 31 ve zeri Toplam 6 20 26 7 59 6 20 26 7 59 6 20 26 7 59 6 20 26 7 59 6 20 26 7 59 6 20 26 7 59 6 20 26 7 59 3,2917 3,5125 3,3029 3,6429 3,4131 2,7143 2,8357 2,9451 2,8571 2,8741 3,3833 4,0250 3,8577 4,2857 3,9169 3,6333 4,1100 3,9385 4,2429 4,0017 2,5185 1,7889 1,8547 1,5873 1,8682 2,7222 3,4750 3,4808 3,6190 3,4181 3,2500 3,6250 3,6538 4,0536 3,6504 ,81266 ,56327 ,51499 ,83363 ,60318 ,44263 ,69101 ,47480 ,43644 ,54372 ,40702 ,55048 ,52473 ,69625 ,57779 ,54650 ,50147 ,54412 ,59682 ,54725 ,78463 ,49546 ,53956 ,74457 ,60979 ,49065 ,53057 ,49064 ,35635 ,53639 ,66144 ,73895 ,53304 ,93223 ,68220

93

Tm ynetim sreleri Okullardaki retmen Sayss bamsz deikenine gre tek ynl ANOVA analizine tabi tutulmutur. Tablo-21deki tek ynl ANOVA betimsel istatistikleri grlmektedir. retmen Says grubu bamsz deikeni iin tek ynl ANOVA bilgileri Tablo-22de belirtilmektedir. Tablo-22de grlen Tek Ynl ANOVA anlamllk deerleri incelendiinde; Anlamllk Deeri(p)< 0,05 olan rgtleme, egdmleme ve etkileme srelerinde okul mdrlerinin, okuldaki retmen says bamsz deikeni asndan sorun yaama dzeylerinde farkllklar bulunduu tespit edilmitir. Karar Verme, Planlama, letiim ve Deerlendirme srelerinde retmen says bamsz deikenine, okul mdrlerinin bulunmamaktadr(p>0,05).
Tablo 22: retmen Says in Tek Ynl ANOVA Sonular Kareler Toplam Gruplar Aras Karar verme Grup i Toplam Gruplar Aras Planlama Grup i ,971 20,130 21,102 ,316 16,831 sd 3 55 58 3 55 ,105 ,306 ,344 ,794 Kareler Ortalamas ,324 ,366 F P

sorun yaama dzeylerinde farkllk

,885 ,455

Toplam
Gruplar Aras rgtleme Grup i Toplam Gruplar Aras letiim Grup i Toplam Gruplar Aras Egdmleme Grup i Toplam Gruplar Aras Etkileme Grup i Toplam Gruplar Aras Deerlendirme Grup i Toplam

17,146
2,985 16,378 19,363 1,560 15,810 17,370 3,220 18,347 21,567 3,355 13,332 16,687 2,113 24,880 26,993

58
3 55 58 3 55 58 3 55 58 3 55 58 3 55 58 ,704 1,557 ,210 ,452 1,118 4,613 ,006 ,242 1,073 3,218 ,030 ,334 ,520 1,809 ,156 ,287 ,995 3,342 ,026 ,298

94

Srelere ait anket sorularna verilen cevaplarn retmen Says gruplarna gre ortalama puan deerleri (Tablo-21) , srelere ait gvenirlik deeri yksek sorular (Tablo-1), anket sorular (Ek-1) ve anket sorular cevaplar incelendiinde aadaki sonular elde edilmitir.

rgtleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Gruplarnn Etkisi

retmen Says

rgtleme sreci asndan retmen says bamsz deikenine gre en fazla sorun yaayan grup, 1-5 ( X =3.38) kiiyle retmen saysnn en az olduu birinci gruptr. 6-15 ( X =4.02) kiilik 2. gruba baktmzda retmen saysnn artmasyla rgtleme srecindeki baarnn artmas beklenen bir sonutur. Bunun yannda 3. grup olan 16-30 ( X =3.85) retmenin alt okullarda retmen saysnn artmasyla okul yneticilerinin rgtleme asndan sorunlarnn azalmad aksine artt

gzlemlenmektedir. Bundan sonraki grup olan 31 ve zeri ( X =4.28) sayda retmen grubunu temsil eden 4. kdem grubumuzda ise rgtleme yeterliinin tekrar artt grlmektedir. Bu bulgulara baktmzda retmen says dk olan okullardaki yneticilerin, retmen yetersizlii nedeniyle rgtleme srecinde de sorun yaayaca beklenen bir sonutur. Ancak 6-15 kiilik ikinci grubu ve 16-31 kiilik nc grubu karlatrdmzda retmen says dk olan ikinci grubun retmen says daha yksek olan nc gruba gre srete daha az sorun yaadn grmek beklenmeyen bir sonutur. Bunun nedenini yine iki ekilde yorumlayacak olursak, birinci sebep olarak Milli Eitim Sistemimizdeki okul yneticisi atama usuln gsterebiliriz. Okullarmza baktmzda 15 kiilik retmen gruplarndan oluan okullar krsal blegelerdeki kk okullardr. Yneticilik kdemine gre srelerin karlatrlmasnda da bahsettiimiz gibi genel olarak 10 yln dolduran okul yneticileri merkezi okullarda alma imkann yakalamakta ve bunlarn merkezi blgelere atanmalarnda direkt en byk okullardan(31 ve zeri sayda retmenin alt okullar gibi.) ziyade merkezi olup da bunlara nazaran daha kk okullar(retmen saysnn 16-30 olduu okullar) ncelikli olmaktadr. Bu durumda okulda retmen saysnn yetersizlii konusunda sorun yaanmazken krsal blgelerdekinden daha byk apl bir okulda byk bir okulda yneticilik konumuna

95

getii iin, byk bir okulun rgtleme sreci de daha kapsaml olacandan ikinci gruba gre daha fazla sorunla karlaabilecektir. kinci sebebe gelince bu beklenmeyen sonucun gruplamadaki hatadan da kaynaklanabileceini dnebiliriz.Drdnc grubumuz olan 31 ve zeri sayda retmenin yer ald okullarda retmen says asndan sknt gzlenmeyecei gibi, bu okullarda mesleki ve yneticilik kdemi yksek olan deneyimli yneticiler alt iin rgtleme sreci asndan bu grubun en baarl grup olduunu syleyebiliriz.

Egdmleme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan retmen Says Gruplarnn Etkisi

Egdmleme srecinde retmen says bamsz deikenine gre okul yneticilerinin yaadklar sorunlara bakldnda , 1-5( X =2.51) retmenin bulunduu birinci gruptan 6-15( X =1.78 retmenin bulunduu ikinci gruba doru gidildike egdmleme asndan okul yneticilerinin yaadklar sorunlarn azald grlrrken, 16-30( X =1.85)kiilik nc gruba geldiimizde sorun yaama dzeyinin nispeten artt grlmektedir. Drdnc grup olan 31 ve zeri( X =1.50) sayda retmenin bulunduu okullarda alan yneticilerin ise egdmleme asndan en az sorun yaayan grup olduu, bu okullarda alan yneticilerin kendilerini egdmleme asndan yeterli grdkleri sylenebilir. retmen says deikeni asndan da egdmlemede en ok sorun yaayan okul yneticilerinin, 1-5 kiilik retmen gruplarndan oluan okullarda alan yneticiler olmasna neden olarak,1-5 retmenli okullarda genellikle yeni mezun retmenlerin alyor olmas, bu retmenlerin hem mesleki hem de yneticilik kdemleri asndan deneyimsiz olmalar gsterilebilir. Ayn zamanda bukadar az sayda kiinin olduu okulda rgtleme asndan da sorunlar yaanabilecei iin dolaysyla rgtleme srecinin devamnda bulunan egdmleme srecinde de sorunlar yaanacaktr. Srete 6-15 kiinin alt okullara geldiimizde duruma yine iki adan bakacak olursak, birinci olarak Milli Eitim Sistemimizdeki yer deitirme usuln gz nnde bulundurabiliriz. Okullarmza baktmzda 15 kiilik retmen gruplarndan oluan okullar krsal blegelerdeki kk okullardr. Yneticilik kdemine gre srelerin karlatrlmasnda da bahsettiimiz gibi genel olarak 10 yln dolduran okul yneticileri merkezi okullarda alma imkann yakalamakta ve

96

bunlarn merkezi blgelere atanmalarnda

direkt en byk okullardan(31 ve zeri

sayda retmenin alt okullar gibi.) ziyade merkezi olup da bunlara nazaran daha kk okullar (retmen saysnn 16-30 olduu okullar) ncelikli olmaktadr. Bu durumda okulda retmen saysnn yetersizlii konusunda sorun yaanmazken, nc gruptaki 16-30 retmenli okul grubuna gre krsal blgelerdekinden daha byk apl bir okulda yneticilik konumuna getii iin, byk bir okulun rgtleme sreci de daha kapsaml olacandan ikinci gruba gre daha fazla sorunla karlaabilecektir. kinci sebep olarak da beklenmeyen sonucun gruplamadaki hatadan da kaynaklanabileceini dnebiliriz.

Drdnc grubumuz olan 31 ve zeri sayda retmenin yer ald okullarda retmen says asndan sknt gzlenmeyecei gibi, bu okullarda mesleki ve yneticilik kdemi yksek olan deneyimli yneticiler alt iin rgtleme sreci asndan bu grubun en baarl grup olduunu syleyebiliriz.

Etkileme Srecinde Sorun Yaama Dzeyi Asndan Gruplarnn Etkisi

retmen Says

Etkileme Sreci Asndan retmen Says Gruplarna gre yneticilerimizin yeterliklerine baktmzda, birinci grubu temsil eden 1-5 ( X =2.72) retmenden

oluan okullarda alan yneticilerin retmen says deikenine gre de etkileme srecinde en sorunlu grup olduu anlalmaktadr. Bundan sonraki gruplar olan 615( X =3.47) , 16-30(( X =3.48), yeterlikleri giderek artmtr. 30 ve zeri( X =3.61) retmen saysna sahip

okullarda ise genel eilimdeki gibi yneticilerin etkileme srecindeki beceri ve

Bu sonu, okuldaki retmen says arttka dolaysyla okul bydke genel olarak mesleki ve ynetsel bilgileri, becerileri daha ok gelimi ,burada tecrbeli yneticilerin ynetiminin sz konusu olduu gr tekrar dorulanmtr. Ayrca etkileme srecinde dier bamsz deikenlerin etkisinde de bahsettiimiz gibi, okuldaki retmen says arttka dolaysyla okul bydke, okul yneticilerinin i doyumu da artmakta buna paralel olarak da motivasyonlar ykselmektedir. Okuldaki

97

motivasyonu yksek ynetici de ynetimi altndaki retmenleri etkileme konusunda daha baarl olabilecektir.

Okul Mdrlerinin Grev Yeri Bamsz Deikenine Gre Ynetim Srelerinde Problem Yaama Dzeyleri
Tablo 23: Grev yeri iin T-Testi Grup statistii Sre Grev Yeri l ve le Merkezi Ky Planlama l ve le Merkezi Ky rgtleme l ve le Merkezi Ky letiim l ve le Merkezi Ky l ve le Egdmleme Merkezi Ky Etkileme l ve le Merkezi Ky l ve le Deerlendirme Merkezi Ky N Ortalama Std. Sapma 30 29 30 29 30 29 30 29 30 29 30 29 30 29 3,4250 3,4009 2,9524 2,7931 3,9467 3,8862 4,0300 3,9724 1,7630 1,9770 3,5667 3,2644 3,7542 3,5431 ,60583 ,61089 ,49106 ,59097 ,61067 ,55079 ,57304 ,52773 ,57159 ,63855 ,45612 ,57652 ,67473 ,68488 Ortalamann Standart Hatas ,11061 ,11344 t ,152 ,152 sd P 57 ,879 56,896 ,879 57 ,264 54,436 ,266 57 ,691 56,734 ,691 57 ,690 56,870 ,689 57 ,180 55,833 ,181 57
,029

Karar verme

,08966 1,128 ,10974 1,124 ,11149 ,10228 ,10462 ,09800 ,399 ,400 ,401 ,402

,10436 -1,358 ,11858 -1,355 ,08328 2,238 ,10706 2,229 ,12319 1,192 ,12718 1,192

53,296 ,030 57 ,238 56,861 ,238

Grev Yeri Deikeni iin T-testi uygulandnda sadece Etkileme Sreci zerinde grev yeri deikeninin etkili olduu grlmektedir. Anlamllk deeri (p) <0,05.

Srelere ait anket sorularna verilen cevaplarn retmen Says gruplarna gre ortalama puan deerleri (Tablo-23), srelere ait gvenirlik deeri yksek sorular (Tablo-1), anket sorular (Ek-3) ve anket sorular cevaplar incelendiinde aadaki sonu elde edilmitir.

98

Okul Mdrlerinin Grev Yeri Deikenine Gre Sorun Yaama Dzeyi

Grev Yeri bamsz deikeni asndan birinci grup olan il ve ile merkezlerin de grev yapan okul yneticilerinin, etkileme sreci konusundaki bilgi, beceri ve yeterliinin( X =3.56), ikinci grup olan ky okullarnda grev yapan

yneticilere( X =3.26) gre daha yksek olduu; dolaysyla da ky okullarnda alan yneticilerin etkileme srecinde merkezdeki okullara gre daha ok sorun yaad grlmektedir. Etkileme srecinin il ve ile merkezlerindeki okullarda kylerdeki okullara gre daha verimli ilemesinin nedeni olarak; merkez okullarn olanaklarnn daha iyi olmas, renci ve veli ilgisinin yksek olmas ve merkez okullarnda daha deneyimli mdrlerin grev yapmas gibi nedenleri sayabiliriz. Bunlarn yannda merkez okularn ky okullarna gre genel olarak maddi(okulun donanmnn ve gelirinin daha iyi olmas yannda bu tip okullarda etd, kurs gibi imkanlar nedeniyle yneici ve retmenler ek gelir elde etme ,imkanna sahip olmakta bu da onlarn motivasyonlarn arttrc bir zellik olabilmektedir) ve manevi daha iyi olanaklar sunmas buradaki yneticilerin motivasyonlarn doal olarak arttrmakta, motivasyon dzeyi yksek ynetici de etkileme srecini daha verimli ekilde gerekletirebilmektedir.

Yneticilerin grev yeri deikenine gre karar verme, planlama, rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirme sreleri asndan sorun yaamama sebebine gelince ky okullarnda genelde, ynetim sreleri asndan en ok sorun yaayan gen ve dk kdemli yneticilerin alt, bu yneticilerin sreler asndan yeterliinin merkezi okullarda alan daha yal ve kdemlilerine gre daha dk olduu ve daha ok sorun yaadn bilinmektedir; ancak retmen saysnn az olmas personel ve ara gere yetersizlii sorunu olmad srece dier srelerin uygulanmas asndan avantaj olarak grlebileceinden ky okullarndaki yneticilik tecrbesi dk yneticilerin yaad sorunlar azaltan bir faktr olarak karmza kabilecektir.

99

Anket Sorularna Verilen Cevaplarn Srelere Dair Sorunlar Baznda ncelenmesi

Tablo 24: Sorularn Aritmetik Ortalama ve Standart Sapmalar Soru No. Karar Verme 3 Karar Verme 4 Karar Verme 5 Karar Verme 6 Karar Verme 7 Karar Verme 8 Soru Yetkinizin sorumluluklarnzla denk olduuna inanyor musunuz? Karar verme konusunda okul yneticilerinin yeterli olduuna inanyor musunuz? st yneticileriniz, okulunuzla ilgili kararlar alrken sizin grnze bavuruyorlar m? Sizce okul yneticilerinin fikir ve nerilerine st yneticiler tarafndan deer verilmekte midir? Okulunuzla ilgili karar verilecek durumlarda st yneticileriniz ilgili konuyu ak bir ekilde ortaya koyuyor mu? Ortalama 2,644 3,525 2,814 2,678 3,373 3,763 4,542 3,966 3,322 Std. Sapma 1,459 1,088 1,152 1,058 1,202 1,023 0,750 0,982 1,074

Karar verilecek durumlarda yeterince zamana sahip oluyor musunuz? Okulunuzla ilgili kararlar alrken retmenlere de Karar Verme 9 danyor musunuz? retmenleriniz okulla ilgili kararlara katlma Karar Verme 10 konusunda istekliler mi? Planlama 2 Okul yneticilerimizin planlama ilkeleri ve bunlar uygulama konusunda yeterli eitime sahip olduklarna inanyor musunuz? Sizce okul yneticileri okulla ilgili planlar oluturmada tek balarna(herhangi bir uzman destei almadan) yeterli olabilirler mi? st yneticileriniz, planlama konusunda size gerekli destei salyorlar m? ( Maddi destek, ara gere vb. ) Planlama srecinde okul evresindeki dier kurumlardan gerekli bilgileri temin edememe nedeniyle sorun yayor musunuz? ( rnein evredeki salk ocandan ya gruplarna gre ocuk saysna dair bilgilerin temin edilmesi gibi.) Planlama iin deien okul evresi (gler, nfus art vb.) asndan renciler hakknda bilgilerin toplanmas konusunda sorun yayor musunuz? Plan yaparken okulun bulunduu yerdeki nfus deikenlii, rencilerin okula devam devamszlk durumlar vb. evresel faktrler nedeniyle kestirim yapmada sorun yayor musunuz? Okulla ilgili ilerde ne yaplacan nceden planlamak konusunda yeterli zaman bulabiliyor musunuz? Okul yneticilerimizin rgtleme konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olduunuzu dnyor musunuz?

Planlama 3

2,966

1,339

Planlama 5

2,644

1,095

Planlama 7

2,458

1,277

Planlama 8

2,559

1,263

Planlama 9

2,220

1,161

Planlama 11

3,949

1,074

rgtleme 2

3,542

1,023

100

rgtleme 3 rgtleme 5 rgtleme 6 rgtleme 7

Okulun amalarnn gerekletirilmesi iin retmenlerin yeterli abay gsterdiini dnyor musunuz? retmenleriniz arasndaki iletiim, birlikte hareket etmeyi salayacak kadar gl m? rgtleme srecinde retmenlerinizden yeterli destei grebiliyor musunuz? retmenleriniz okulunuzla ilgili sosyal faaliyetlerde grev alma konusunda istekliler mi? rgtleme srecinde rgt iinde retmenler aras dayanmann yeterli olduunu dnyor musunuz? retmenlerinizi yetenekleri asndan iyi tanyor musunuz? retmenleriniz uyumlu bir ekilde alyor mu? retmenleriniz verdiiniz grevi yerine getirmede yeterli beceriye sahipler mi? Okulla ilgili yaplacak iler konusunda velileriniz yeterince duyarllk gsteriyorlar m? Okul yneticilerimiz mesleki iletiim konusunda yeterli performans sergileyebiliyorlar m? Okul yneticilerimiz kiisel iletiim konusunda yeterli midir? Okul yneticilerimiz iletiim yntem ve aralarn etkili bir ekilde kullanabiliyorlar m? letiim konusunda hizmet ii eitim alma imknna sahip misiniz? retmenleriniz sizinle ekinmeden iletiim kurabiliyorlar m(karakteriniz asndan)? retmenlerin sizinle olan iletiimlerinde iten davrandklarna inanyor musunuz? retmenlerin kendi aralarndaki iletiimlerinde iten davrandklarna inanyor musunuz? Personel arasnda, iletiimi arttrc etkinlikler dzenliyor musunuz? retmenlerle rahat iletiim kurabilecek zamana sahip olduunuzu dnyor musunuz? retmenlerle rahat iletiim kurabilecek ortama (mekan olarak) sahip misiniz?

3,729 4,153 4,085 3,949

0,997 0,867 0,896 0,918

rgtleme 8 rgtleme 9 rgtleme 10 rgtleme 11 rgtleme 15 letiim 1 letiim 2 letiim 3 letiim 4 letiim 5 letiim 6 letiim 7 letiim 11 letiim 12 letiim 13

3,712 4,373 4,407 4,034 3,186 3,763 3,797 3,644 3,576 4,729 4,186 4,000 3,814 4,169 4,339

0,966 0,740 0,698 0,669 1,238 0,897 0,867 0,737 1,248 0,582 0,754 0,788 0,776 0,894 0,976

rgt iinde retmenler ve yneticiler arasndaki Egdmleme 3 iletiim kopukluu nedeniyle egdmleme (koordinasyon) sorunu yayor musunuz? Egdmleme 4 Egdmleme 5 Ynetici- retmen atmas nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? rgt iinde retmenler aras iletiimin kopuk olmas nedeniyle egdmlme sorunu yayor musunuz?

1,831

0,746

1,661 1,695

0,757 0,725

101

Egdmleme 6 Egdmleme 7

rgt iinde retmenler aras atma nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? retmenler arasnda herhangi bir nedene bal gruplamalar oluyor mu?

1,695 1,898 1,627 1,898 1,949 2,559 4,495

0,793 0,941 0,849 0,941 0,879 0,987 0,802

retmenler arasndaki gruplamalar(kar gruplar, Egdmleme 8 siyasi gruplar vb.) nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? Okulunuzda ekip almalarnn srdrlmesi ile ilgili olarak problem yayor musunuz? grenlerin bencil davranlar (kendi ihtiyalarn Egdmleme10 rgtn amalarndan nde tutma gibi) egdmlemede sorun yaratyor mu? Egdmleme asndan zaman yetersizlii sorunu Egdmleme12 yayor musunuz? Egdmleme 9 Etkileme 2 Yaptrm yetkinizi kullanmadan da retmenlerinize gerekli ileri yaptrabiliyor musunuz? Okulunuzda ilerin yaplmas iin hangi sklkta yetkinize bavurma ihtiyac hissediyor musunuz? Sizce okul yneticilerimiz, retmenleri ite istekli klmak iin motivasyon yntemlerini iyi kullanabiliyorlar m? Okul yneticilerimiz etkileme konusunda hizmet ii eitim almallar m? Farkl gdleme yntemlerini kullanabilmek iin gerekli yetkiye sahip olduunuza inanyor musunuz (Maddi dller, kdem verme vb.)? Okulla ilgili ilerde retmenlerinizi motive etmek iin yeterli vakit bulabiliyor musunuz?

Etkileme 3

1,983

0,754

Etkileme 4 Etkileme 5 Etkileme 6 Etkileme 8

3,559 3,983 2,525 3,915 3,898

0,876 1,008 1,466 0,896 0,923

Sizce retmenler, okul yneticilerinin yapt Deerlendirme1 deerlendirmeler (rnein snf ii teftiler) sonucundaki tavsiyeleri dikkate alyorlar m? Okul yneticilerimizin retmenleri deerlendirme Deerlendirme2 konusunda gerekli yeterlilie sahip olduunuzu dnyor musunuz? Yetkilerinizi retmenlerin performansn deerlendirebilme asndan yeterli buluyr musunuz? Okul yneticilerimiz, zaman asndan retmenlerin Deerlendirme4 gerek performansn deerlendirme imknna sahipler mi? Deerlendirme3 Deerlendirme5 Okul yneticilerimiz, retmenleri deerlendirmek iin tarafsz ve net kriterler(ltler) kullanabiliyorlar m? Deerlendirme srecinin retmen motivasyonu asndan yararl olduunu dnyor musunuz?

3,864 3,525 3,525

0,798 1,135 1,135

3,949

0,990

Deerlendirme6

3,814

1,074

Okul yneticilerimizin deerlendirme sonular Deerlendirme7 retmenlerin kariyeri zerinde nemli bir etki yaratyor mu? retmenler deerlendirilmeye aklar m? Deerlendirme8

3,322 3,305

1,121 1,149

102

Ynetim sreleri asndan okul yneticilerinin kendilerini yeterli grmedikleri ve ya sorun yaadklar alanlar unlardr: Karar Verme

1) Yneticiler genellikle yetkilerinin sorumluluklarna denkliini yetersiz grmektedirler. Standart sapmann yksek olduunu da gz nne alndnda yetki konusu st ynetimlere dayanan hassas bir konu olduu iin yneticilerin sorular cevaplarken yeterince samimi davranmadklar, daha lml cevaplar vermi olduklarn dnmemiz bile yanl olmayacaktr.

2) Okul yneticileri kendilerini ve dier yneticileri karar verme konusunda genel olarak yeterli bulmaktadrlar.

3) Okul yneticilerinin karar verme konusunda st yneticilerden kaynaklanan sorunlarna baktmzda; st yneticilerin okulla ilgili kararlar alrken okul mdrlerinin grlerine bavurma, okul mdrlerinin fikir ve nerilerine deer verme, ve okulla ilgili karalar alrken konuyu aka ortaya koyma dzeylerinin dk olduunu, okul mdrlerinin de bunlar sorun olarak algladklar grlmektedir.

4) Okul mdrlerinin retmenlerle birlikte karar alma ve onlar karara katma yeterliklerinin yksek olduu grlmektedir.

Planlama

1)

Okul yneticileri planlama srecini iletme konusunda bilgi ve becerilerini

orta seviyede grmekte, planlama srecinde uzman desteine ihtiya duymaktadrlar.

2) Okul yneticileri, st yneticilerin, planlama konusunda destek, ara gere vb. salamamalar nedeniyle sorun yaamaktadrlar.

yeterince maddi

103

3) Planlama srecinde, okul evresindeki dier kurumlardan okulun planlamas iin gerekli bilgilerin temini konusunda da okul yneticileri sorun yaamaktadrlar.

4) Plan yaparken okulun bulunduu yerdeki nfus deikenlii, planlama asndan kestirim yapmada nemli lde sorun yaamaktadrlar.

rencilerin

okula devam devamszlk durumlar vb. evresel faktrler nedeniyle okul yneticileri

5) Okul yneticilerimiz, planlama srecinde zaman konusunda sknt yaamamaktadrlar.

rgtleme

1) Okul yneticileri rgtleme konusundaki bilgi ve becerilerini yeterli grmekte, srete nemli derecede sorun yaamadklarn ortaya koymaktadrlar.

2) Okul yneticileri rgtleme srecinde retmenlere bal olarak sorun yaamamaktadrlar.

3) Okul yneticileri, okulla ilgili yaplacak iler konusunda velilerden gelen destein yetersiz olduunu belirtmekte ve bu durumu sorun olarak grmektedir.

letiim

1) Okul yneticileri, iletiim srecine dair sahip olduklar bilgi ve beceriler asndan kendilerini yeterli grmekte, sorun yaamamaktadrlar.

2) Okul yneticileri retmenlerle iletiim asndan yeterliklerini olduka yksek grmektedirler.

104

Egdmleme

1) Okul yneticileri, egdmleme asndan yeterliklerini olduka yksek grmektedirler. Okul iinde; retmenler ve yneticiler arasndaki iletiim kopukluu, ynetici- retmen atmas, retmenler aras iletiimin kopukluu, retmenler arasndaki gruplamalar ve ya ekip almalarndaki aksaklklar gibi nedenlere bal olarak sorun yaanabilecek egdmleme srecinde yneticiler belirgin derecede yaamamakta okul iindeki egdmleme srecini olduka salkl bulmaktadrlar.

2) Okul yneticileri egdmleme asndan zaman yetersizlii sorunu yaamaktadrlar.

Etkileme

1) Okul yneticileri, retmenleri etkilemek iin yetki kullanmaya nerdeyse hi ihtiya duymadklarn, okuldaki etkileme srecinde kendilerini olduka yeterli grdklerini ortaya koymulardr.

2) Okul yneticileri etkileme sreci iin, motivasyon yntemleri asndan bilgi, beceri ve yeterliklerini iyi grmekte ;fakat bu konuda sk sk eitim alnmasn da gerekli grmektedirler.

3) Okul yneticileri maddi dller, kdem arttrma vb. gibi farkl gdleme yntemleri asndan yetkilerini yeterli grmemektedirler.

4) Okul yneticileri, etkileme srecinde zaman yetersizliine dair sorun yaamamaktadrlar.

Deerlendirme

1) Okul yneticilerinin deerlendirme srecinde retmenlere bal olarak yaadklarna bakldnda, retmenlerin deerlendirme srecinden pek

105

holanmadklarn hissettikleri; fakat yine de yneticilerin retmenlere bal olarak deerlendirme sorunu yaamadklar grlmektedir. Yneticiler okulda kendilerinin gerekletirdii deerlendirme srecinin retmen kariyeri zerinde nemli derecede etkili olmadn dnrken, srecin retmen motivasyonu asndan yararl olduunu belirtmektedirler.

2) Okul yneticileri deerlendirme konusundaki bilgi ve becerilerini yeterli grmektedirler.

3) Okul yneticileri yetkilerini retmenlerin performansn deerlendirebilme asndan yeterli bulmakta bu konuda belirgin derecede sorun yaamamaktadrlar.

4) Okul yneticilerimiz, zaman asndan retmenlerin gerek performansn deerlendirme imknna sahip olduklarn, zaman asndan nemli bir sorun yaamadklarn belirtmilerdir.

106

BLM V SONU ve NERLER

Bu blmde aratrma ile elde edilen bulgular dorultusunda ulalan sonular ve bu sonulara dayal oalrak gelitirilen neriler bulunmaktadr.

Sonular

Aratrma, okul mdrlerinin ynetim sreleri asndan yeterliklerini lmek ve sorun olarak grdkleri durumlar tespit etmek amacyla yaplmtr. Aratrmann amacna uygun olarak gelitirilen anket ile elde edilen bulgular dorultusunda u sonulara ulalmtr.

1) Okul yneticilerinin ynetim sreleri asndan sorun yaama dzeylerini, farkl yalardaki ynetici gruplar asndan karlatrdmzda, karar verme ve planlama sreleri asndan yneticilerin sorun yaama dzeylerinde farkllk olmad; ya gruplar asndan sorun yaama dzeylerinin farkllat srelerin rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirme sreleri olduu grlmektedir.

rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme ve deerlendirme sreleri asndan yneticilerin sorun yaama dzeyleri yalaryla ters orantldr. Yani ya arttka srelerde sorun yaama dzeyi de artmakta, dolaysyla en kk ya grubunu oluturan 20-30 yagrubundaki yneticiler en ok sorun yaayanlar olarak krmza kmaktadr. En yal grup olan 51 ve zeri yalardaki yneticiler ise kendilerini yeterlii en yksek grup olarak ortaya koymaktadrlar. Ortaya kan bu sonucu, ya kk olan yneticilerin kiisel ve mesleki deneyimlerinin, daha byk yalardaki yneticilere gre az olmasna balayabilriz. lkemizde eitim yneticisi yetitirme konusunda herhangi bir modelin ya da yneticilik eitimi zorunluluunun olmay yneticileri ynetim srelerindeki bilgi ve deneyimlerini deneme yanlma yoluyla elde etmeye ynlendirmektedir. Byle bir yntemin verimli sonular vermesi iin de yllar

107

gemesi gerekmekte ancak ilerleyen yllarda yneticilerimiz alanlarndaki gerekli bilgi ve deneyimleri kendi tecrbeleri dorultusunda elde etmektedir.Yneticilere ou zaman yneticilikle ilgili hizmet ii eitimler verilmektedir ancak bunlarn yneticileri, ynetim srelerindeki etkililikleri asndan yeterli klmad grlmektedir.

2) Okul yneticilerinin ynetim sreleri asndan sorun yaama dzeyleri, farkl mesleki kdemlerdeki ynetici gruplar asndan karlatrldnda, karar verme, planlama ve iletiim sreleri asndan yneticilerin sorun yaama dzeylerinde farkllk olmad, farkl mesleki kdem gruplar asndan sorun yaama dzeylerinin farkllat srelerin rgtleme, egdmleme, etkileme ve deerlendirme sreleri olduu grlmektedir.

Okul mdrlerinin ynetim sreleri asndan mesleki kdem ylna gre sorun yaama dzeylerine genel olarak bakldnda ya bamsz deikenine gre olan karlatrmalarda olduu gibi en ok sorunu mesleki kdemi dk olan(1-5) yneticilerin yaad; mesleki kdem arttka yaanan sorunlarn da azald yani yneticilerin srelerde kendilerini daha yeterli grdkleri tespit edilmektedir. Yllar getike iinde allan rgtn iyi tannmas, mesleki deneyim ve bilgilerin artmas bu sonuca sebep olarak gsterilebilecek faktrlerdir. Burada da okul yneticilii konusunda yneticinin gelitirilmesinin kaderine braklm bir konu olduu, yllar getike mesleki kdemin artmasyla tecrbelerin nda sorun zme becerisinin kendiliinden gelimesinin beklendii grlmektedir.

letiim srecinde sorun yaama dzeyinin yatan etkilenirken, mesleki kdemden etkilenmedii grlmektedir. Bu sonucu mesleki kdemi dk olduu halde ya byk olan yneticilerin de aratrma grubunda yer alm olmasna balayabiliriz. Buna gre artan ya yneticilerin iletiim becerisini de arttran bir faktrdr.

3) Yneticilik kdemi bamsz deikenine gre, okul mdrlerinin ynetim sreleri asndan yaadklar sorunlara bakldnda sadece rgtleme ve egdmleme srecinde yneticilerin sorun yaama dzeylerinin farkllk gsterdii,

108

yneticilerin dier srelerde sorun yaama dzeylerinin mesleki kdem ylna gre farkllk gstermedii grlmektedir.

Aratrma bulgular yneticilerin, yneticilik kdemi asndan etkileme ve egdmlemede sorun yaama dzeylerinin paralel olduunu ortaya koymaktadr. Yani etkileme srecinde de egdmleme srecinde de, en ok sorunu kdemi en dk olan 1-5 yllk grup yaamakta; 21 ve zeri yneticilik kdem ylna sahip olanlar da hem etkileme hem de egdmleme srecinde kendilerini en yeterli grup olarak ifade eden ynetici grubu olarak karmza kmaktadr. Yneticilik kdemi asndan 6-10 yl ile ikinci grubumuzu oluturan yneticilerin yaadklar sorunlarn her iki srete de artan kdem ylyla birlikte azald grlmektedir.Bunun devamnda kdem yl arttka yaanan sorunlarn azalmas beklenirken her iki srete de nc kdem grubu olan 11-20 yllk yneticilerin kinci kdem grubundaki yneticilere gre daha ok sorun yaad grlmektedir. Bunu ya yneticilik kdemi bamsz deikenine gre kdem gruplarn olutururken istatiksel bir hata yaplm olabileceine ya da Milli Eitim Sistemimizdeki yer deitirmelerde uygulanan sra usulne balayabiliriz. Buna gre il iinde retmenler ve yneticiler(olaand bir durum olmad srece) yer deitirmelerde genelde, kylerden merkezi blgelere doru il ii sraya gre gei yaparlar. 11-20 yllk kdem grubu da normal artlarda yneticilik asndan bu gei dnemine denk gelmektedir. Daha nce krsal blgelerdeki daha kk okullarda alm yneticiler bu gei sreciyle birlikte kendilerini daha byk bir rgtn iinde bulurlar. Mesleki ve ynetsel tecrbelerin artm olduu bir dnemde olsalar da personel says daha az olan bir okuldan daha fazla birokula geildii iin bunlarn rgtlenmesini ve egdmlenmesini salamak da , personel says az olan ikinci gruba gre daha zor olabilecektir. Yneticinin bulunduu okulda geirdii yllar arttka uyum salamas ve deneyiminin art sz konusu olacandan yaad sorunlar da doal olarak azalacaktr. Dolaysyla buradaki sorunlarn da yine yneticinin, yneticilii sre iinde renmeye almasndan kaynaklanan sorunlarn yaand grlmektedir.

4) Okuldaki retmen says bamsz deikenine gre okul yneticilerinin ynetim sreleri asndan yaadklar sorunlara bakldnda rgtleme, egdmleme ve etkileme sreleri asndan sorun yaama dzeylerinin farkllat grlmektedir.

109

Birbirine paralel sonular sergileyen rgtleme ve egdmleme srelerinde retmen says bamsz deikenine gre gruplarn yaadklar sorunlara baktmzda; retmen says dk olan okullardaki yneticilerin, retmen yetersizlii nedeniyle rgtleme srecinde sorun yaayabilcei, sreci takip eden egdmlemenin de bundan ayn ekilde etkilenebilecei beklenen bir sonutur. Ancak 6-15 kiilik ikinci grubu ve 16-31 kiilik nc grubu karlatrdmzda retmen says dk olan ikinci grubun retmen says daha yksek olan nc gruba gre rgtleme ve egdmleme srelerinde daha az sorun yaadn grmek beklenmeyen bir sonutur. Bu durumu benzer durumlarda olduu gibi yine iki nedene balayacak olursak, sebeplerden biri olarak Milli Eitim Sistemimizdeki yer deitirme usuln gsterebiliriz. Okullarmza baktmzda 15 kiilik retmen gruplarndan oluan okullar krsal blegelerdeki kk okullardr. Yneticilik kdemine gre srelerin karlatrlmasnda da bahsettiimiz gibi genel olarak 10 yln dolduran okul yneticileri merkezi okullarda alma imkann yakalamakta ve bunlarn merkezi blgelere atanmalarnda direkt en byk okullardan(31 ve zeri sayda retmenin alt okullar gibi.) ziyade merkezi olup da bunlara nazaran daha kk okullar(retmen saysnn 16-30 olduu okullar) ncelikli olmaktadr. Bu durumda ynetici, okulda retmen saysnn yetersizlii konusunda sorun yaanmazken krsal blgelerdekinden daha byk apl bir okulda yneticilik konumuna getii iin, byk bir okulun rgtleme sreci de daha kapsaml olacandan ikinci gruba gre daha fazla sorunla karlaabilecektir. Dier bir sebep olarak da istatistiksel adan retmen saysna gre gruplandrma hatas yaplm olabileceini dnebiliriz. Drdnc grubumuz olan 31 ve zeri sayda retmenin yer ald okullarda retmen says asndan sknt yaanmayaca gibi, bu okullarda mesleki ve yneticilik kdemi yksek olan deneyimli yneticiler alt iin rgtleme ve egdmleme sreleri asndan da sorunlarn en az yaand grup olacaktr.

5) Okul yneticilerinin retmen says deikenine gre etkileme sreci asndan karlatklar sorunlara bakldnda okuldaki retmen says arttka okul mdrlerinin sreteki yeterliinin artt grlmektedir. Okuldaki retmen saysnn artmas bize okulun bydn, bu durumda da genel olarak mesleki ve ynetsel bilgileri, becerileri daha gelimi , tecrbeli yneticilerin ynetiminin sz konusu olduunu gstermektdir.. Ayrca etkileme srecinde dier bamsz deikenlerin

110

etkisinde de bahsettiimiz gibi, okuldaki retmen says arttka dolaysyla okul bydke, okul yneticilerinin i doyumu da artmakta buna paralel olarak da motivasyonlar ykselmektedir. Okuldaki motivasyonu yksek ynetici de etkileme srecinde kendini daha fazla gsterecektir.

Bu noktada da sorunlarn yine yneticilie dair alan bilgisinin ve deneyiminin yetersizliinden kaynakland grlmektedir. Yneticilerin geen yllarla birlikte deneyim kazanmalar onlar srelerde daha yeterli klmakta, kdem yllar dk olan yneticiler ise kaderleriyle ba baa ynetici koltuunda rpnmaktadrlar.

6) Okul yneticilerinin grev yeri bamsz deikenine gre karlatklar sorunlara bakldnda il ve ile merkezlerin de grev yapan okul yneticilerinin, etkileme sreci konusundaki bilgi, beceri ve yeterliinin, ky okullarnda grev yapan yneticilere gre daha yksek olduu; dolaysyla da ky okullarnda alan yneticilerin etkileme srecinde merkezdeki okullara gre daha ok sorun yaad grlmektedir. Etkileme srecinin il ve ile merkezlerindeki okullarda kylerdeki okullara gre daha verimli ilemesinin nedeni olarak; merkez okullardaki olanaklarn hem donanm hem de sosyal adan daha iyi olmas, buna pararlel olarak da renci baarsnn daha yksek oluu ve merkez okullarda daha deneyimli mdrlerin grev yapmas gibi nedenleri sayabiliriz. Bunlarn yannda merkez okularn, mdrlerin ahsna da ky okullarna gre hem maddi(rnein, etd ve ya kurs gibi ek gelir salayan etkinlikler) hem de manevi olarak(genel havaya baktmzda kendilerini ky okullarndaki mdrlere gre daha iyi statde hissetmeleri gibi.) daha iyi olanaklar sunmas buradaki yneticilerin motivasyonlarn doal olarak arttrmakta, motivasyon dzeyi yksek ynetici de etkileme srecini daha verimli ekilde iletebilmektedir.

7) Okul yneticilerinin sorun yaadklar konulara tek tek sreler asndan bakacak olursak u sonuleri sergileyebilirz:

Karar Verme Sreci Asndan Sonular: Okul yneticileri kendilerini ve emsallerini karar verme konusunda yeterli bulmaka; fakat karar verme srecine dair yetkilerinin sorumluluklarna denk olmadn dnmektedirler.

111

Okul yneticilerinin karar verme konusunda st yneticilerden kaynaklanan sorunlar olduu da grlmektedir. st yneticilerin okulla ilgili kararlar alrken okul mdrlerinin grlerine yeterince bavurmadklar, okul mdrlerinin fikir ve nerilerine deer vermedikleri ve okulla ilgili karalar alrken ilgili konuyu yeterince ak bir ekilde ortaya koymadklar grlmektedir. Buradan da okul yneticilerinin st konumundaki yneticilerin okul yneticilerini kararlara katmadklar, okul mdrlerinin de bunu nemli bir sorun olarak grdkleri sylenebilir. Okul mdrlerinin retmenlerle birlikte karar alma ve onlar karara katma dzeylerinin ise yksek olduu grlmektedir.

Planlama Sreci Asndan Sonular: Okul yneticilerimiz planlama srecini iletme konusunda bilgi ve becerilerini yetersiz grmekte, planlama srecinde uzman desteine ihtiya duymakta, st yneticilerden planlama konusunda maddi ve manevi destek beklemektedirler.

Plan yaparken okulun bulunduu yerdeki nfus deikenlii, rencilerin okula devam devamszlk durumlar vb. evresel faktrler okul yneticilerimize planlamada sorun karmakta; okul evresindeki dier kurumlardan okulun planlamas iin gerekli bilgilerin temini konusunda da okul yneticilerimiz sorun yaamaktadr.

rgtleme

Sreci

Asndan

Sonular:

Okul

yneticileri

rgtleme

konusundaki bilgi ve becerilerini yeterli grmekte, srete nemli derecede sorun yaamadklarn belirtirken veli desteinin yetersizliinden ikayeti olmaktadrlar.

letiim Sreci Asndan Sonular: Okul yneticileri, iletiim srecine dair sahip olduklar bilgi ve beceriler asndan kendilerini yeterli grmekte genel olarak sorun yaamamaktadrlar.

Egdmleme Sreci Asndan Sonular: Okul yneticileri, egdmleme asndan yeterliklerini olduka yksek grmekte, okullarndaki egdmleme srecini salkl bulmaktadrlar. Egdmlemede sadece zaman yetersizlii sorunu yaadklarn belirtmektedirler.

112

Etkileme Sreci Asndan Sonular: Okul yneticileri, retmenleri etkilemek iin yetki kullanmaya nerdeyse hi ihtiya duymadklarn, okuldaki etkileme srecinde kendilerini olduka yeterli grdklerini ortaya koymular ; ancak etkileme sreci iin sk sk eitim almalarnn gerekli olduuna da inandklarn belirtmilerdir.

Okul yneticileri retmenleri etkilemek iin dl verme konusundaki yetkilerinin arttrlmasna ihtiya duymaktadrlar.

Deerlendirme Sreci Asndan Sonular: Okul yneticileri deerlendirme srecinde retmenlere bal olarak pek sorun yaamadklarn; ancak, retmenlerin deerlendirme srecinden holanmadklarn belirtmilerdir. Ayn zamanda ortaya kan ilgin bir sonu, yneticilerin deerlendirme srecini retmen motivasyonu asndan yararl bulmalardr. Bunu da yneticilerin, kontrol mekanizmasnn retmenleri daha disiplinli kldn dnmelerine balayabiliriz.

neriler

Yaplan aratrma sonucunda uygulayclar ve aratrmaclar iin aadaki neriler gelitirilmitir.

1) Ynetim sreleri asndan okul yneticilerinin yaadklar sorunlarn byk oranda ynetim konusundaki bilgi, beceri ve yeterliklerinin az olmasndan kaynakland grlmektedir. Bunun da yneticilik vasflarnn ksa sreli hizmet ii eitimlerle kazandrlmaya allmasndan, ynetim becerilerinin gelitirilmesi srecinin kiilerin bireysel abalarna, deneyimlerine braklmasndan kaynakland; dolaysyla lkemizde belli bir eitim yneticisi yetitirme modelinin olmaynn byk bir sorun olarak karmza kt grlmektedir. Bu sorunu zmek iin de lkemizde,niversitelerle koordineli bir ekilde standart bir eitim yneticisi yetitirme modeli gelitirilerek uygulanmal ve ya yneticilik eitimi alm olmak atamalarda bir tercih olarak dikkate alnmaldr. Eitim yneticisi atamalarnda, eitim ynetimi renimi grm olmak bir koul olarak kabul edilmelidir. Bunun iin niversitelerde, eitim fakltelerinin bnyesinde yer alan Eitim Ynetimi, Teftii, Planlamas ve

113

Ekonomisi blmlerinin says ve kontenjan artrlarak, eitim yneticileri gereksinimi bu blmlerden karlanmal ve ya yneticiler, niversitelerin eitim ynetimi alannda yksek lisans yapm ynetici adaylar arasndan seilmelidir.

2) st ynetimlerce okul mdrlerinin karar alma konusunda yetkileri arttrlmal ve okulla ilgili kararlar alnrken okul yneticilerinin de grleri alnmal, fakat gr alnmakla kalmayp uygulamada da kullanlmaldr.

3) Planlama srecinde okul yneticisine uzman destei salanmaldr.

4) Etkileme sreci asndan okul mdrlerinin retmenleri daha iyi motive etmeleri iin dl konusunda yetkileri arttrlmaldr.

5) Aratrma srasnda, alma ile ilgili olarak karar verme, iletiim ve gdleme(etkileme) sreleriyle ilgili olarak aratrmalara rastlanmasna ramen dier ynetim sreleriyle ilgili olarak pek fazla aratrma yaplmam olduu gzlenmitir. Aratrmaclara neri olarak, dier ynetim sreleri olan; planlama, rgtleme, egdmleme ve deerlendirme srelerine dair okul yneticileri asndan yaanan sorunlar farkl bamsz deikenlere gre ve ya farkl blgelerde aratrlabilir.

114

KAYNAKA Akaln, A.(1994) ada rgtlerde nsan Kaynann Ynetimi. Ankara: Pegem Yaynlar. Akaln, A. (1994) Teknik ve Toplumsal Ynleriyle Okul Yneticilii .Ankara: Pegem Yayn No:10 Akay, A.(2000): Orta retimKurumu Mdrlerinin Gsterdikleri Etkileme Davranlarna likin Mdr ve retmen Grlerinin Deerlendirilmesi, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Onsekiz Mart niversitesi, anakkale. Aksu, A. (1994): Okul Mdrlerinin Etkililii Ve Okul klimi, Yaynlanmam Doktora Tezi, nn niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Malatya. Albers, H.(1974) Principles Of Management: Amodern Aprproach. Canada: John Wiley & Sons, nc. Aldag, R. J.; Stearns T. M. (1991) Management: Managing The Plannng Processes. Ohio: South-Western Publishing Co. Aydn, M.(2000) Eitim Ynetimi: Karar Verme. Ankara. Hatibolu Yaynevi No:46 Barbaros,.(1995): Milli Eitim Sisteminde Ynetimi Gelitirme, Eitim Ynetimi, Bahar(2). Baar H. (1994) Snf Ynetimi. Ankara: afak Matbaaclk Kaya, Y. K. (1993)

Baaran, brahim Ethem. (1984) Ynetime Giri. Ankara: Ankara niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesi Yaynlar No: 135.

Baaran, . E. (1994) Trkiye Eitim Sistemi. Ankara. Baaran, . E. (1998) Ynetimde nsan likileri. Ynetsel Davran Ve Etkenleri. Ankara.

115

Baaran, . E.(1999) Eitime Giri. Ankara. Baaran, . Ethem.(2000) Eitim Ynetimi Nitelikli Okul. Ankara: Feryal Matbaas. Bazerman, MAX. H. (1990) Judgment Manageral Decson Making: The Anatomy Of

A Decson. Canada: John Wiley&Sons, Inc.

Binbaolu, C. (1983) Eitim Yneticilii. Ankara: Binba Yaynevi. Bulu, B. (1996): Ynetimde rgtleme Sreci Eitim Ynetimi, Eitim Ynetimi Teftii Planlamas Ekonomisi, 2(4):513 - 522 . Bursalolu, Z. (2002) Okul Ynetiminde Yeni Yap ve Davran.:Okulda Ynetim

Sreleri ve leri. Ankara: Pegem Yaynclk.

Bursalolu, Z. (2003). Eitim Ynetiminde Teori ve Uygulama. Ynetim Biliminin

Oluumu ve Eitime Giri. Ankara: Pegem Yaynclk.

ubuklu, Z; Dndar, i.(2003): Okul Yneticilerinin letiim Becerilerine likin

retmenlerin Alg ve Beklentileri, Milli Eitim Dergisi, Say:157. Daft, L. (1994) Management: The Four Management Functions. Orlando: The Dryden Press . Dalay, . (2001) Ynetim ve Organizasyon-lkeler ve, Teoriler Stratejiler. Ynetim ve

Ynetici. Adapazar: SA-Yayn No: 43.

Demir H; Bircan B;Tfek H.(1985) Ynetsel Karar Verme: Karar Verme Problemi. zmir: Bilgehan basmevi. Demirta, H; Gne, H. (2002) Eitim Ynetimi ve Denetimi Szl. Ankara: An Yaynclk. Dessler G.(1995)

Managing

Organizations.

The

Communcaton

Processes.

Orlando(Florida): The Dryden Pres.

116

Dkmen, . (1997) letiim atmalar Ve Empati. stanbul: Sistem Yaynclk. Eraslan, L.(2005): Liderlikte Post-Modern Bir Paradigma: Dnmc

Liderlik,Uluslararas nsan Bilimleri Dergisi. http://www.insanbilimleri.com/makaleler/sosyoloji/liderlikte_post_modern.htm Erol, F. (1995): Okul Mdrlerinin Grevlerini Baarmada Karlatklar Engeller,

Eitim Ynetimi,1: 63-70.

Erden, A. (1997): lkretim Okulu Yneticilerinin nsan likileri Yeterlikleri, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi. Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Ankara. Erdoan, . (1996). letme Ynetiminde rgtsel Davran. stanbul: ..letme Fakltesi Yayn No:26. Erdoan, , (2004). Okul Ynetimi retim Liderlii. Ankara: Sistem Yaynclk No: 228 Erylmaz, B. (1993) Brokrasi. zmir: Anadolu Matbaas. Filiz, A.(2005). Ynetim Ve Ynetime Katlm Kavramlar. Katlmc Ynetim h ttp://www.bilgiyonetimi.org/cm/pages/mkl_gos.php?nt=533 Fiek, K. (1979) Siyasal Bilgiler, Ynetim, Ankara: A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi Yaynlar no:437. Garih, . (2000). Ynetim Teknikleri: Ynetime ve Kararlara Katlma.stanbul: Hayat Yaynlar No:92. Gl, N. (2000). Okula Dayal Ynetim. Milli Eitim Bakanl Yaynlar: 3565. http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/148/6.htm Grsel, M. (1997) Okul Ynetimi . Konya : Mikro Yaynlar.

117

Grsel, M. (2003) Okul Ynetimi . Konya : Eitim Kitabevi. Hesapolu, M. (1989) Eitim Planlamas Ve Ynetimi. stanbul: Marmara niversitesi No:472. Hoy W.K; Miskel C.G. (1991) Educational Administration.Theory, Research and

Practice. America: R.R. Donnelley &Sons Company was printer and binder.
Humes,W. (2000): The Discourses of Educational Management: Metaphor and the Discourse of Comminity, Journel Of Education Enquiry, Vol. 1, No. 1 lgar, L. (1996) Eitim Ynetimi, Okul Ynetimi, Snf Ynetimi. stanbul: Beta Yaynlar. lgar, L. (2005). Eitim Ynetimi, , Okul Ynetimi, Snf Ynetimi. stanbul: Beta Yaynlar:625. Karip, E; Erolu, E; Erden, D.(2002) Okulda Performans Ynetimi Modeli(Taslak). Ankara: MEB. Kaya, Y. K. (1991) Eitim Ynetimi: Kuram ve Trkiyedeki Uygulamar. Ankara: Gazi niversitesi. Kayk,K.(2001): Ynetici Yetitirme Sorunu: Ynetimin Tarihsel Geliimi, Milli

eitim dergisi, 150.

Kayk, K.(2001): Ynetici Yetitirme Sreci, Milli Eitim Bakanl Yaynlar. Say:150 http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/150/kayikci.htm Koel,Tamer. (1998). letme Yneticilii.stanbul: Beta BasmYaymDatm Massie, J. L. (1983) letme Ynetimi. (ev. . zalp). Eskiehir: Bayte Yayncl

118

Mucuk, .(2000) Modern letmecilik. stanbul: Trkmen Kitabevi. Ouz, S. (2006). Eitim Planmala ve letiimi. rgtsel letiim Trleri, Sistemleri. http://www.blogcu.com/egitimiletisimi/406481/

al, H. (1996): Okul Mdrlerinin Ynetsel levi Ve Gdleme, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits. Ankara. zelik, N. (2001): lkretim Mdrlerinin Okul Ynetiminde Karlatklar Sorunlar ( Krkkale li rnei), Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, Krkkale niversitesi Sosyal Bilimler Enstits , Krkkale. zden, Y. (1996): Okullarda Katlmal Ynetim, Eitim Ynetimi, Yaz (3):429-436. Rodoplu, G.; Akdemir, A. (1998) letme Bilimine Gei. Isparta Sarta, Mustafa. (1991): lkokul Mdrlerinin Etki Srecine likin Yeterlikleri, Yaynlanmam Doktora Tezi, Hacettepe niversitesi, Ankara. Sevgi, H. (1998): lkretim Okulu Yneticilerinin Ynetim Srelerine likin Yeterlikleri Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. Spitz, F.(2001): Through the Looking Glass Teacher Evaluation Through Self Reflection, Readington Township Board of Education Whitehouse Station, 5(18). http://wwww.ucalgary.ca/~iejll

ahin, S. Karar Verme ve Okul Ynetimi. http://yayim.meb.gov.tr/yayimlar/agustos/20.htm imek, Y.(2005) Okul Mdrlerinin letiim Becerileri le Okul Kltr Arasndaki

liki. Eskiehir: Anadolu niversitesi Eitim Fakltesi Yaynlar; no. 94.

119

imek, A. (2000) Eitim letiimi. Eskiehir: Anadolu niversitesi letiim Fakltesi Yaynlar No:39.

imek, M.. (1998) Ynetim Ve Organizasyon: Planlama. Konya: Damla Ofset Matbaaclk. Smylie, M. (1992): "Teacher Participation in School Decisions Making: Assesing Willingness to Participate, Educational Evaluation and Policy Analysis, Spring, 14. Sucu, Y. (2000) Ynetim Kavramlar, Kuramlar ve Sreleri . Bolu: Abant zzet Baysal niversitesi Matbaas. Taymaz, H.(2003) lkretim Ve Ortaretim Okul Mdrleri in Okul Ynetimi. Ankara: Pegem A Yaynclk. Tutar, H. (2000).Kreselleme Srecinde letme Ynetimi. stanbul: Hayat Yaynlar. Uras, M. (1995): Karara Katlmada Kabul Alan Modeli, Eitim Ynetimi, 1 (1), 121129. Yiit, B. (2000) Ynetim Bilimi: Eitim Ynetimi Kursu Ders Notu. (Ed. Cevat Celep). Edirne: T. . Eitim Fakltesi Yayn.
fuuopEGTM PLANLAMA VE LETSMEGTM PLANLAMA VE LETSM

EKLER

Ek-1

Aratrmada Kullanlan Anket Formu

TRAKYA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS ETM YNETM TEFT PLANLAMASI VE EKONOMS ANABLMDALI OKUL YNETCLERNN YNETM SRELER AISINDAN KARILATIKLARI PROBLEMLER TESBT ARATIRMASI ANKET FORMU Sayn Ynetici, Bu lek, ynetim sreleri (Karar verme, planlama, rgtleme, iletiim, egdmleme, etkileme, deerlendirme) asndan eitim yneticilerinin(okul mdrlerinin) karlatklar problemleri saptamak amacyla gelitirilmitir. Burada belirteceiniz grler yalnzca aratrma amacyla kullanlacak olup hibir ekilde kimliinizle ilikilendirilmeyecek ve tm yneticilerin yantlar gz nne alnarak deerlendirilecektir. Bu aratrmann geerlilii ve gvenilirlii iin gerek dncelerinizi belirtmeniz zel bir nem tamaktadr. Ltfen hibir maddeyi bo brakmaynz ve her biri iin tekbir yant veriniz. (grnz ifade eden kutucua arp koyunuz). Puanlama Cetveli: HERZAMAN 5 SIK SIK 4 BAZEN 3 NADREN 2 HBRZAMAN 1

Bilimsel bir almaya yaptnz katklardan dolay teekkr eder, sayglarm sunarm. Bahar Kerdak KARAGZ
Trakya niversitesi Eitim Ynetimi Blm Yksek Lisans rencisi

KSEL BLGLER 1- Yanz A-( ) 20-30 B-( ) 31-40 C-( ) 41-50 D-( ) 51 ve zeri 2-Mesleki Kdeminiz A-( ) 1-5 B-( ) 6-10 C-( ) 11-20 D-( ) 21 ve zeri 3- Yneticilikteki Kdeminiz A-( ) 1-5 B-( ) 6-10 C-( ) 11-20 D-( ) 21 ve zeri 4- Okulunuzdaki retmen Says A-( ) 1-5 B-( ) 6-15 C-( ) 16-30 D-( ) 31 ve zeri 5- Grev Yeriniz A-( ) l veya le Merkezi B-( ) Ky

1) Okulda, aldnz kararlar uygularken zorlanyor musunuz? 2) Karar verirken nihai sorumluluun size ait olmas nedeniyle stres yayor musunuz? 3)Yetkinizin sorumluluklarnzla denk olduuna inanyor musunuz? 4)Karar verme konusunda okul yneticilerinin yeterli olduuna inanyor musunuz? 5) st yneticileriniz, okulunuzla ilgili kararlar alrken sizin grnze bavuruyorlar m? 6) Sizce okul yneticilerinin fikir ve nerilerine st yneticiler tarafndan deer verilmekte midir? 7)Okulunuzla ilgili karar verilecek durumlarda st yneticileriniz ilgili konuyu ak bir ekilde ortaya koyuyor mu? 8) Karar verilecek durumlarda yeterince zamana sahip oluyor musunuz? 9) Okulunuzla ilgili kararlar alrken retmenlere de danyor musunuz? 10) retmenleriniz okulla ilgili kararlara katlma konusunda istekliler mi? 11) Okulunuzla ilgili kararlar verirken, velilerin tepkilerini dikkate alyor musunuz?

NADREN (2)

SIK SIK (4)

BAZEN (3)

(Bir sorunun zmne ilikin olas yollardan en uygun olann seilmesi srecidir.)

HBR ZAMAN (1)

KARAR VERME HERZAMAN (5)

HERZAMAN (5)

PLANLAMA (Okulun eitsel, rgtsel ve ynetsel amalarn gerekletirmek iin gereken girdilerin salanma ve kullanma yollarnn kararlatrlmas srecidir.) 1) Eitim retim faaliyetlerini planlama srecinde eldeki bilgilerin yetersizlii asndan kestirim yapmada sknt yayor musunuz? 2) Okul yneticilerimizin planlama ilkeleri ve bunlar uygulama konusunda yeterli eitime sahip olduklarna inanyor musunuz? 3) Sizce okul yneticileri okulla ilgili planlar oluturmada tek balarna(herhangi bir uzman destei almadan) yeterli olabilirler mi? 4) Okulla ilgili planlar yaparken amalara ulamak iin gerekli politika ve yntemlerin seimi konusunda yeterli yetkiye sahip olduunuzu dnyor musunuz? 5) st yneticileriniz, planlama konusunda size gerekli destei salyorlar m? ( Maddi destek, ara gere vb. ) 6) Planlama srecinde, retmenlerinizden yeterince destek alabiliyor musunuz? 7) Planlama srecinde okul evresindeki dier kurumlardan gerekli bilgileri temin edememe nedeniyle sorun yayor musunuz? ( rnein evredeki salk ocandan ya gruplarna gre ocuk saysna dair bilgilerin temin edilmesi gibi.) 8) Planlama iin deien okul evresi (gler, nfus art vb.) asndan renciler hakknda bilgilerin toplanmas konusunda sorun yayor musunuz? 9) Plan yaparken okulun bulunduu yerdeki nfus deikenlii, rencilerin okula devam devamszlk durumlar vb. evresel faktrler nedeniyle kestirim yapmada sorun yayor musunuz? 10) Okul ynetimi ya da retmenlerce rencilerin bireysel, toplumsal, ekonomik ve benzeri ynlerinin iyi tannmamas nedeniyle sorun yayor musunuz? 11) Okulla ilgili ilerde ne yaplacan nceden planlamak konusunda yeterli zaman bulabiliyor musunuz?

HBR ZAMAN(1)

NADREN (2)

SIK SIK (4)

BAZEN (3)

HERZAMAN (5)

1) Okulla ilgili faaliyetlerde retmenleri bir araya getirmede(grev paylam asndan) sorun yayor musunuz? 2) Okul yneticilerimizin rgtleme konusunda yeterli bilgi birikimine sahip olduunuzu dnyor musunuz? 3) Okulun amalarnn gerekletirilmesi iin retmenlerin yeterli abay gsterdiini dnyor musunuz? 4) Okulla ilgili faaliyetlerde retmenleriniz grev almaya kar isteksizlik gsteriyorlar m? 5) retmenleriniz arasndaki iletiim, birlikte hareket etmeyi salayacak kadar gl m? 6) rgtleme srecinde retmenlerinizden yeterli destei grebiliyor musunuz? 7) retmenleriniz okulunuzla ilgili sosyal faaliyetlerde grev alma konusunda istekliler mi? 8) rgtleme srecinde rgt iinde retmenler aras dayanmann yeterli olduunu dnyor musunuz? 9) retmenlerinizi yetenekleri asndan iyi tanyor musunuz? 10) retmenleriniz uyumlu bir ekilde alyor mu? 11) retmenleriniz verdiiniz grevi yerine getirmede yeterli beceriye sahipler mi? 12) rgtleme srecinde retmen yetersizlii asndan sorun yayor musunuz? 13) rgtleme srecinde hizmetli personelin yetersizlii asndan sorun yayor musunuz? 14) Okulunuzdaki hizmetli personel grevini yerine getirmede sorun karyor mu?

HBR ZAMAN(1)

NADREN (2)

SIK SIK (4)

BAZEN (3)

RGTLEME (Ortak bir abay gerektiren bir amacn gerekletirilebilmesi iin gerekli yapnn oluturulmas eylemlerine denir.)

( Emirlerin, enformasyonun, dncelerin, aklamalarn ve sorularn bireyden bireye ve gruptan gruba aktarlma, iletilme srecidir.) 1) Okul yneticilerimiz mesleki iletiim konusunda yeterli performans sergileyebiliyorlar m? 2) Okul yneticilerimiz kiisel iletiim konusunda yeterli midir? 3) Okul yneticilerimiz iletiim yntem ve aralarn etkili bir ekilde kullanabiliyorlar m? 4) letiim konusunda hizmet ii eitim alma imknna sahip misiniz?

5) retmenleriniz sizinle ekinmeden iletiim kurabiliyorlar m(karakteriniz asndan)?

6) retmenlerin sizinle olan iletiimlerinde iten davrandklarna inanyor musunuz? 7) retmenlerin kendi aralarndaki iletiimlerinde iten davrandklarna inanyor musunuz? 8) Okulunuzdaki rgtsel hiyerari(ast-st ilikileri) iletiimi engelliyor mu? 9) Sicil amirlii greviniz, retmenlerle olan iletiiminiz asndan sorun yaratyor mu? 10) retmenlere uyguladnz yaptrmlar(herhangi bir aksaklkta cezaya yakn nitelik tayan davranlarda bulunma gibi.)okul ii iletiimi olumsuz ynde etkiliyor mu? 11) Personel arasnda, iletiimi arttrc etkinlikler dzenliyor musunuz? 12) retmenlerle rahat iletiim kurabilecek zamana sahip olduunuzu dnyor musunuz? 13) retmenlerle rahat iletiim kurabilecek ortama (mekan olarak) sahip misiniz?

HBR ZAMAN(1)

NADREN (2)

LETM

HERZAMAN (5)

SIK SIK (4)

BAZEN (3)

NADREN(2)

EGDMLEME (KOORDNASYON) (rgtteki madde ve insan kaynaklarnn birletirilmesi, bilgi ve becerilerin uzlatrlmas ve bu yollarla rgt eylemlerinin gerekletirilmesi iin yaplan eylemlerdir.) 1) Okulunuzdaki retmenler birbirleriyle uyumlu bir ekilde alyorlar m? 2) Egdmleme iin gerekli olan iletiim ve gdleme becerilerinizi gelitirme asndan herhangi bir hizmet ii eitim aldnz m? 3)rgt iinde retmenler ve yneticiler arasndaki iletiim kopukluu nedeniyle egdmleme (koordinasyon) sorunu yayor musunuz? 4) Ynetici- retmen atmas nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? 5) rgt iinde retmenler aras iletiimin kopuk olmas nedeniyle egdmlme sorunu yayor musunuz? 6) rgt iinde retmenler aras atma nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? 7) retmenler arasnda herhangi bir nedene bal gruplamalar oluyor mu? 8) retmenler arasndaki gruplamalar(kar gruplar, siyasi gruplar vb.) nedeniyle egdmleme sorunu yayor musunuz? 9) Okulunuzda ekip almalarnn srdrlmesi ile ilgili olarak problem yayor musunuz? 10) grenlerin bencil davranlar (kendi ihtiyalarn rgtn amalarndan nde tutma gibi) egdmlemede sorun yaratyor mu? 11) Okulunuzun fiziksel olanaklarn egdmleme iin yeterli gryor musunuz? 12) Egdmleme asndan zaman yetersizlii sorunu yayor musunuz?

HERZAMAN(5)

HBR ZAMAN(1)

SIK SIK(4)

BAZEN(3)

HERZAMAN (5)

( greni istenen nitelikte ve nicelikte i yapmas iin dardan gdlemektir.) 1) retmenlerinizi okulla ilgili faaliyetlerde grevlendirirken onlar ie gdleme(motive etme, ii istekli yapacaklar ekilde ikna etme vb.) konusunda zorluk yayor musunuz? 2) Yaptrm yetkinizi kullanmadan da retmenlerinize gerekli ileri yaptrabiliyor musunuz? 3) Okulunuzda ilerin yaplmas iin hangi sklkta yetkinize bavurma ihtiyac hissediyor musunuz? 4) Sizce okul yneticilerimiz, retmenleri ite istekli klmak iin motivasyon yntemlerini iyi kullanabiliyorlar m? 5) Okul yneticilerimiz etkileme konusunda hizmet ii eitim almallar m? 6) Farkl gdleme yntemlerini kullanabilmek iin gerekli yetkiye sahip olduunuza inanyor musunuz (Maddi dller, kdem verme vb.)? 7) retmenlerin okul mdrn yetkin bir kii olarak kabul etmemesi nedeniyle (bilgi, ya, karakter, uzmanlk vb. alardan) yneticilerin etkileme srecinde sorun yaadn dnyor musunuz? 8) Okulla ilgili ilerde retmenlerinizi motive etmek iin yeterli vakit bulabiliyor musunuz? 9)Yneticilerin retmenleri maddi dllerle de gdleyebilecek yetkilere sahip olmalar gerektiini dnyor musunuz? 10) stleriniz( amirleriniz), iinizi istekli bir ekilde yapmanz iin sizi yeterince motive ediyorlar m?

HBR ZAMAN (1)

SIK SIK (4)

BAZEN (3)

ETKLEME

NADREN (2)

HERZAMAN (5)

DEERLENDRME (Verilen kararn-emrin, yaplan planlamann, rgtlemenin, iletiim kurmann, etkilemenin ve egdmn(koordinasyonun) ne denli yarar saladn ortaya kama srecidir.) 1) Sizce retmenler, okul yneticilerinin yapt deerlendirmeler (rnein snf ii teftiler) sonucundaki tavsiyeleri dikkate alyorlar m? 2) Okul yneticilerimizin retmenleri deerlendirme konusunda gerekli yeterlilie sahip olduunuzu dnyor musunuz? 3)Yetkilerinizi retmenlerin performansn deerlendirebilme asndan yeterli buluyor musunuz? 4) Okul yneticilerimiz, zaman asndan retmenlerin gerek performansn deerlendirme imknna sahipler mi? 5) Okul yneticilerimiz, retmenleri deerlendirmek iin tarafsz ve net kriterler(ltler) kullanabiliyorlar m? 6) Deerlendirme srecinin retmen motivasyonu asndan yararl olduunu dnyor musunuz? 7) Okul yneticilerimizin deerlendirme sonular retmenlerin kariyeri zerinde nemli bir etki yaratyor mu? 8) retmenler deerlendirilmeye aklar m? 9) Olumsuz deerlendirme sonular retmen performans zerinde uzun sreli olumsuz etki yaratyor mu? 10) retmen saysnn fazlal okul yneticilerinin salkl bir deerlendirme yapmasn engeller mi?

NADREN (2)

HBR ZAMAN (1)

SIK SIK (4)

BAZEN (3)