MORFOLOKE I BIOLOKE OSOBINE VOKE

Znaaj voarske proizvodnje u BiH

-Voka je viegodinja drvenasta biljka koja daje plodove i oni se jedu u svjeem stanju. Zatim koristi se i kao sirovina u prehrambenoj industriji, kao i u proizvodnji alkohola. Pored ovih upotrebnih vrijednosti u drvetu se koristi drvo trenje i oraha, a takodje drvo se moe koristiti kao biogorivo.

Uloga voa u ishrani -Voe je izvor velikog broja vitamina, a jezgrasto voe ima ak veliku energetsku vrijednost. -Najvei sadraj u vou je: Voda Ugljenihidrati Bjelanevine Masti Vone kiseline Minerali (K, Na, Fe, Ca, Mg ...) Vitamini (A, B1, B2, C ...)

Pojam voki, vrste sorte

-U vonoj praksi se najese primjenjuje pomoloka klasifikacija (klasifikacija prema grai ploda)

-Prema ovoj klasifikaciji, voe je svrstano u 5 grupa odnosno u sljedee vone vrste :

1. JABUASTO VOE (jabuka, kruka, dunja, mumula, oskorua)

2. KOTIAVO VOCE (ljiva, trenja, kajsija, breskva, vinja)

3. JEZGRASTO VOE (orah, badem, ljenik, kesten)

4. JAGODASTO VOE (jagoda, malina, kupina, ribizla, borovnica, dud)

5. JUNO VOE (naranda, nar, limun, grejpfrut, mandarina)

MORFOLOSKE I BIOLOSKE OSOBINE VOKE

-Kod voke kao ivog bia razlikujemo dvije grupe organa i to: 1. VEGETATIVNI SISTEM (korijen, stablo, list)

2. GENERATIVNI SISTEM (cvijet, cvast, plod)

Na svakoj voki razlikujemo: -Podzemni -Nadzemni sistem

1.PODZEMNI SISTEM VOKE U podzemni sistem voke spada: Korijen: Korijenov sistem moe nastati iz sjemena. Prema opstanku korjen voaka moe biti Trojakog porijekla i to: a) Iz sjemena ( pravi korijen) b) Iz stabla ( lazni korijen)

c) Iz korijena ( korijen koji nastaje reznicama i korijen izdancima) Na korijenu imamo prema rasprostranjenosti: Horizontalno korijene je paraleno sa povrinom zemljita, zbog povoljnih uslova je bujnije od Vertikalnog, iris se do dubine 50 do 75 cm. Vertikalno korijenje najee se razvija kroz pukotine i hodnike, moe dostii dubinu od 6 do 10m. Prema ulozi i funkciji korijenje se dijeli na: a) Provodno b) Korijen rasta c) Usisavajue korijenje d) Prelazno korijenje Provodno korijenje povezuje list i usisavajui korijen. Skeletno je obrastajue korijenje od 30m do nekoliko metara dubine, a debljine oko 30mm. Na provodnom dijelu razvija se mlado korijenje, a njega sainjavaju korijenje rasta, usisavajue i prelazno korijenje. Korijenje rasta ima ulogu da raste u duinu i irinu i iz njega se stvara novo provodno korijenje. Usisavajue korijenje ima zonu usisavanj, obrasla korijenovim dlaicama. Njegova uloga zajedno sa listom ishranja voke.

Uloga korijena: Apsorbcija vode i rastvorenih mineralnih materija

Provoenje ode Skladitenje organskih materija Privrivanje biljke slui ra razmnoavanje

2. NADZEMNI SISTEM VOKE List list je privremeni organ odnosno jednogodinja tvorevina

Stablo je viegodinja razgranata drvenasta tvorevina. Stablo raste neprekidno i taj rast prati pojavu novih prirasta kao to su mlaari.

Dijelovi stabla su: a) Deblo

b) Ravite c) Provodnica d) Produljnica Deblo je dio stoine od zemlje do prvih prostranih granja Ravite je mjesto na stoini gdje se vri prvo grananje Provodnica dio stoine na kojoj se vri grananje od prvih ramenih grana pa do produljnice Produljnica vri jednogodinji prirast. Stoina je najstarija grana voke koja se protee od zemlje do vrha vonog stabla. Dio voke na stoini koji obuhvata ravite, provodnicu i produljnicu ini kronju voke.

Kronja vonog stabla izgraena je od grana i granica. One mogu biti: a) Skeletne grane b) Obrastajue granice Skeletne grane su najdue, najdeblje i najrazvijenije grane

Pupoljci, list i cvijet

Obnavljanje privremenih organa (list, usisavajue korijenje, reproduktivni organi) u periodu vegetacije vri se iz pojedinih taaka rasta kao to su vegetaciona kupa. Iz vegetacione kupe stvaraju se slijedee take rasta ili pupoljci: a) Ljetni pupoljci b) Zimski pupoljci

c) Rezervne take rasta Ljetni pupoljci formiraju se u pazuhu lista i razvijaju u istoj vegetaciji Zimski pupoljci oni se formiraju u jednoj vegetaciji, a razvijaju u drugo vegetaciji i jedino oni mogu biti cvijetni. Rezervne take rasta mogu biti: a) Spavajui pupoljci b) Stipularni pupoljci (rezervni pupoljci) c) Adventivni pupoljci Zimski pupoljak predstavlja najbrojniju grupu pupoljaka iz kojih se moe razviti: a) Drvni pupoljci iz njega se razvijaju mladari sa normalno razvijenim pupoljkom b) Lisni pupoljci iz kojeg se razvijaju listovi, kratki drvni prirasti c) Mjeoviti pupoljci iz njega se razvijaju vegetativni prirasti, cvjetovni rodni kolai d) Cvijetni pupoljci razvijen cvijet i ako se oplodi dobije plod

LIST list je vegetativni organ na nadzemnom sistemu voke, za koje je vezan proces fotosinteze. Sastoji se od lisne drke i lisne plojke

CVIJET Cvijet je zajedno sa plodom i sjemenom GENERATIVNI ORGAN. Cvijet se sastoji od:

a) Krunice b) aice c) Pranika d) Tuka Poslije opraivanja i oplodnje cvijet postaje plod.

PLOD I SJEME sjeme predstavlja prvi studij u razviu oploene jajne elije. Sjeme je smjeteno u plodu. Plod je izmjenjen dio cvijeta koji je nastao poslije cvijetanja i oplodnje i koji sadri jednu (kotiavo voe) ili vie sjemenki (jabuasto voe). Ako je plod nastao preobraajem plodnika onda se naziva PRAVI PLOD (kotiavo voe). Ako je u grai ploda pored plodnika uestvovali drugi dijelovi cvijeta onda je to LANI PLOD (jabuasto voe).

Plodnik vodi porijeko od plodnika tuka i na njemu se razlikuju slijedei dijelovi: EGZOKARP spoljanji dio plodnika od kojeg nastaje pokoica ploda MEZOKARP sredinji dio plodnika od kojeg nastaje meso ploda ENDOKARP unutranji dio plodnika od kojeg nastaje kotica sa sjemenkom

PERIOD ZIMSKOG MIROVANJA U ovom periodu voka praktino miruje i ako mirovanje nije apsolutno. To je neophodno za normalan nastavak vegetacije u narednoj godini. Razlikujemo: 1. Fizioloko mirovanje 2. Prinudno mirovanje

1.FIZIOLOKO MIROVANJE Ovo mirovanje je neophodno, a njegova duina zavisi od vone vrste, sorte i podloge. U ovom periodu zivotne funkcije vocke su svedene na minimum, a biljka ipak die i transpirie. Takoer je veoma otporna na niske temperature.

2.PRINUDNO MIROVANJE Ako su uslovi povoljni nakon perioda fiziolokog mirovanja voka odma prelazi u vegetacioni period. Ako se u zimskom periodu jave niske temperature onda voka prelazi u prinudno mirovanje

NAINI I ODNOSI OPLOAVANJA

Opraivanje ili polinacija voaka je proces prenosenja polema na zig tuka istog cvijeta ili susjednog cvijeta na istom ili drugom stablu iste ili neke druge sorte ! U pogledu odnosa oploenja vone vrste i njihove sorte mogu se grupisati u dvije grupe: 1. SAMOOPLODNE ili AUTOFERTILNE 2. SAMOBEZPLODNE ili AUTOSTERILNE Oprasivanje SAMOOPLODNIH sorti voaka moguc je vlastitim polemom sa istog stabla ili sa drugog stabla iste sorte. Kod STRANOOPLODNIH ono se obavlja polemom neke druge sorte.

-SAMOOPLODNE u najveem broju su: - Breskva kajsija

-Jagoda malina ribizla itd.

-Manji broj samooplodnih su kod ljive i vinje

-Jabuka i kruka su praktino stranooplodne

RAZMNOAVANJE VOAKA

-Vone vrste se razmnoavaju na dva nacina: 1.GENERATIVNO (razmnoavanje iz sjemena) 2.VEGETATIVNO (razmnoavanje dijelovima biljke)

1.Razmnoavanje sjemenom: Razmnoavanje sjemenom se primjenjuje samo u naucno istraivake svrhe, zatim za stvaranje podloga za kalemljenje.

2.Razmnoavanje vegetativnim putem: Na ovaj nain se dobijaju biljke koje poptupno imaju svojstva roditelja od koga vode porijeklo.

Vegetativno razmnoavanje moe biti: a) Razmnoavanje uz matinu bilju (nagrtanice, poloenice, izdanci iz korijena) Nacini ovog razmnoavanja su: -Nagrtanice -Poloenice -Izdanci iz korijena

b) Razmnoavanje van matine biljke Sve bilje koje se dobiju vegetativnim putem imaju sljedee osobine: Vjerno prenose osobine matine biljke, slabe su bujnosti, vee su rodnosti, ranije pocinju raati (2-3. God. po sadnji)

Naini ovog razmnoavanja su: 1.Razmnoavanje zrelim reznicama -reznice se od maticne biljke uzimaju u jesen -duzine su 20-30 cm -u toku zime u buntu od po 25 komada na temperaturi od 0-4 stepena C -dodaje se pijesak i treset, a reznice se stratifikuju da bi se stvorio kalus. U proljece sadnice se sade na posebnim parcelama PRPORITE (mjesto gdje se vri oivljavanje) Sadnice se u prporite sade u koso radi breg oiljavanja. Tu provedu oko 60 dana.

2.Razmnoavanje zelenim reznicama Sredinom ljeta uzimaju se vrni dijelovi prirasta sa kojih se skinu listovi izuzev dva vrna. Poslije se sade uz smjesu pijeska i treseta gdje je vlano 100%.

3.Razmnoavanje korijenovim reznicama Ovako se razmnoavaju biljke koje mogu iz adventivnog pupoljka na ilama razviti izbojke (novu biljku maline, kupine). Nakon njihovog izbijanja vade se izdanci ili itavi bunovi ili se isjeku na reznice duine 5-6 cm i sade se u vec pripremljene kanale.

4.Razmnoavanje izdancima iz korijena Neke biljke esto budu oteeni pri doradi zemljita iz tog korijena javlja se izdanak.

IVOTNI CIKLU RAZVOJA VOKE

Voka ima ogranien ivot. ivotni ciklus vocke podijeljen je na male godisnje cikluse. ivotni ciklus voke dijeli se na: 1.RAST a) bujan rasta b) rasta, plodonoenje c) plodonoenje 2.PLODONOENJE a) plodonoenje b) plodonoenje, suenje c) suenje, plodonoenje, rast 3.SUENJE a) suenje, rast, plodonoenje b) suenje, rast c) rast

GODINJI CIKLUS VOKE Kao to znamo u toku ivota voka prolazi kroz male godinje cikluse. To znai da svaka voka prolazi u toku jedne godine prolazi groz dva perioda: a)Period vegetacije b)Period mirovanja

a)PERIOD VEGETACIJE U toku vegetacije na voci se razvijaju privremeni organi (list, cvijet i plod). Taj period prolazi kroz dvije fenofaze: -Fenofaze za razvoj vegetativnih organa (lisni pupoljci, drvni pupoljci, cvijetni pupoljci) -Fenofaza generativnih organa (razvoj cvijetnih pupoljaka i razvoj generativnih pupoljaka)