Cn i ngn sch l mt vn quan trng c t ra i vi mi Nh nc, n m bo cho Nh nc thc hin tt chc nng v nhim v ca mnh.

h. Nhng tng thi k khc nhau th chc nng v nhim ca Nh nc s c s thay i, n c m rng v nng ln cng vi s pht trin ca nn kinh t. c bit khi nn kinh t vn hnh theo c ch th trng, Nh nc c s can thip v m vo hot ng kinh t. Do , ngn sch nh nc tr thnh cng c c lc Nh nc can thip vo hot ng kinh t v vn cn i ngn sch nh nc li cng c quan tm hn. Do , ngn sch nh nc tr thnh cng c c lc Nh nc can thip vo hot ng kinh t v vn cn i ngn sch nh nc li cng c quan tm hn vi nhiu hc thuyt bn v n. * L thuyt c in v cn bng ngn sch Theo l thuyt ny, ni dung ca cn bng ngn sch rt n gin: Mi nm s thu phi ngang vi s chi1. Quan im ny bao gm hai nguyn tc c bn sau: Mt l, tng s nhng khon chi khng c qu tng s nhng khon thu. Hai l, tng s nhng khon thu ca ngn sch khng bao gi c ln hn tng s nhng khon chi ca ngn sch. Tc l ngn sch nh nc phi c cn bng tuyt i, bi chi hay bi thu ngn sch u biu hin s lng ph v ngun lc trong nhn dn.Ngoi ra, thuyt ny cn i hi ngn sch nh nc phi cn bng c khi lp d ton v trong qu trnh thc hin, nu ch cn bng khi lp d ton cn trong qu trnh thc hin li khng cn bng th khng th coi l cn bng thc s. * Cc hc thuyt hin i v cn i ngn sch nh nc Khi nn kinh t chuyn sang c ch th trng t do cnh tranh th s can thip ca Nh nc vo hot ng kinh t ng mt vai tr rt quan trng, m bo s n nh v pht trin ca nn kinh t, lc ny cn i ngn sch li tr thnh mt cng c thit yu hn. Trong bi cnh , quan im v cn i ngn sch nh nc cng c nhiu thay i. L thuyt v ngn sch chu k Nn kinh t tri qua mt chui di cc chu k, mi chu k u tri qua giai on phn thnh v suy thoi. giai on phn thnh ca nn kinh t th ca ci vt cht to ra nhiu, nng sut lao ng x hi cao, tht nghip t,Do ngun thu vo ngn sch nh nc s ln hn nhu cu chi tiu v ngn sch nh nc thng tnh trng bi thu. V vy nu khng xem xt cn i ngn sch nh nc theo chu k, Nh nc rt d dng s bi thu ny chi tiu vo nhng vic khng cn thit. Ngc li, khi c khng hong xy ra nn kinh t chuyn sang giai on suy thoi, ca ci vt cht to ra t, nng sut lao ng ca x hi thp, tht nghip gia tng,Dn n vic thu ngn sch gp nhiu kh khn, ngoi ra Nh nc cn chi tin phc hi nn kinh t v gii quyt cc vn x hi pht sinh lm cho ngn sch nh nc d ri vo tnh trng bi chi. Nh vy, theo thuyt ny s cn bng ngn sch nh nc s khng duy tr c trong khun kh mt nm m s duy tr trong khun kh mt chu k kinh t. Ngha l, nguyn tc cn i gia thu v chi ngn sch nh nc vn c tn trng nhng s cn bng ngn sch nh nc phi thc hin trong mt chu k phat trin kinh t. L thuyt v ngn sch c thiu ht L thuyt c in ch ra, mun thng bng ngn sch trong giai on suy thoi th phi gim thu hoc tng chi2. Nhng c hai phng php ny u kim hm s pht trin kinh t, lm cho nn kinh t cng nh tr hn. Do vy khi kinh t ri vo giai on suy thoi, phi trnh s kim hm bng cch c gng hy sinh thng bng ngn sch, phi s dng s mt cn i ngn sch, tng chi tiu a nn kinh t thot khi suy thoi. Tuy nhin, vic c to s thiu ht ngn sch nh nc c th nh hng xu n chnh sch tin t, lm pht gia tng. Nhng nhng ngi ng h thuyt ny cho rng: S phc hi kinh t s em li ngun ngn sch nh nc tr v tnh trng cn bng v y li lm pht.
1 2

** Khi nim cn i ngn sch nh nc Xt v bn cht, cn i ngn sch nh nc l cn i gia cc ngun thu m Nh nc huy ng c tp trung vo ngn sch nh nc trong mt nm v s phn phi, s dng ngun thu tha mn nhu cu chi tiu ca Nh nc trong nm Xt v gc tng th, cn i ngn sch nh nc phn nh mi tng quan gia thu v chi trong mt ti kha. N khng ch l s tng quan gia tng thu v tng chi m cn th hin s phn b hp l gia c cu cc khon thu v c cu cc khon chi ca ngn sch nh nc Xt trn phng din phn cp qun l nh nc, cn i ngn sch nh nc l cn i v phn b v chuyn giao ngun thu gia cc cp ngn sch, gia trung ng v a phng v gia cc a phng vi nhau thc hin chc nng v nhim v c giao.

Cn i ngn sch nh nc khng ch n thun l s cn bng v s lng biu hin qua cc con s gia tng thu v tng chi, m n cn biu hin qua cc kha cnh khc nhau. Tu trung li ta c th hiu: Cn i ngn sch nh nc l mt b phn quan trng ca chnh sch ti kha, phn nh s iu chnh mi quan h tng tc gia thu v chi ngn sch nh nc nhm thc hin cc mc tiu kinh t x hi m Nh nc ra trong tng lnh vc v a bn c th. ( Vn lin quan) ***Kim sot tnh trng ngn sch nh nc- Bi chi ngn sch nh nc Khi nim bi chi ngn sch nh nc Bi chi ngn sch nh nc l mt trong nhng vn quan trng gn lin vi qu trnh thc hin cn i ngn sch nh nc Vit Nam. Trong iu kin nn kinh t th trng hin i bi chi ngn sch nh nc l iu khng th trnh khi i vi ngn sch ca mt quc gia, v Nh nc thng b ra mt lng tin kh ln khc phc nhng khim khuyt ca c ch th trng, m bo cho nn kinh t- x hi pht trin Trong khi ngun thu vo ca ngn sch nh nc thng khng cho hot ng chi tiu Nh nc thc hin chc nng v nhim v ca mnh, s chnh lch gia cc khon thu nhiu hn chi trong ngn sch nh nc dn n tnh trng bi chi ngn sch nh nc trong nhiu nm qua. V vy Nh nc mun thc hin cn i ngn sch nh nc trc ht phi xc nh c vn bi chi ca nc ta nh th no, tm ra nguyn nhn v t a ra nhng gii php hp l khc phc tnh trng bi chi, m bo bi chi ngn sch nh nc c th mc chp nhn c thc y kinh t pht trin. Theo ta c th hiu: Bi chi ngn sch nh nc l tnh trng chi ngn sch nh nc vt qu thu ngn sch nh nc trong mt nm, l hin tng ngn sch nh nc khng cn i th hin trong s so snh gia cung v cu v ngun lc ti chnh ca nh nc. . Nguyn nhn bi chi ngn sch nh nc Hin nay bi chi ngn sch nh nc l vn ang c s quan tm ca hu ht cc nc, k c nc ang pht trin cng nh nc pht trin. V n c s tc ng rt ln n vn pht trin kinh t x hi v xy ra hu ht cc quc gia. Thc t xut pht t nhng nguyn nhn sau: + Nguyn nhn khch quan: Do nn kinh t suy thoi v khng hong lm cho ngun thu vo ngn sch nh nc b gim st, nhng nhu cu chi tiu li gia tng gii quyt nhng vn kh khn mi v kinh t- x hi nh: tr cp x hi, cc khon chi phc hi nn kinh t, iu d dn n tnh trng thu khng chi v ngn sch nh nc b thm ht. Ngc li, khi kinh t giai on phn thnh, thu vo ngn sch nh nc lin tc tng ln m khng phi chi cc khon chi bt thng th ngn sch nh nc tng ln v m bo thc hin tt nhng d ton c ra. Qua , ta thy suy thoi v khng hong kinh t l mt trong nhng nguyn nhn gy ra bi chi ngn sch nh nc. Bn cnh , thin tai v tnh trng bt n v an ninh

chnh tr ca quc gia, th gii cng nh hng rt ln n ngn sch nh nc. Do nhu cu chi tiu cho quc phng v an ninh trt t x hi tng ln v phi chi nhiu khc phc hu qu thin tai. + Nguyn nhn ch quan: Do qun l, iu hnh ngn sch nh nc bt hp l. Biu hin qua nhng vn sau: Tc ng t chnh sch c cu thu chi ca nh nc, vic khai thc v nh gi ngun thu cha tt, phn b v s dng ngn sch nh nc cn nhiu bt cp, gy tht thot v lng ph ngun lc ti chnh ca nh nc, vn phn cp qun l ngn sch ngn sch nh nc cha khuyn khch a phng n lc trong khai thc ngun thu v phn b chi tiu hiu qu. iu lm ngun thu vo ngn sch nh nc b tht thot, hot ng thu khng hiu qu v khng cho hot ng chi ca nh nc. Ngoi ra do nh nc ch ng s dng bi chi ngn sch nh nc nh l mt cng c thc hin chnh sch y mnh u t, kch thch tiu dng to s tng trng cho nn kinh t, khc phc tnh trng suy thoi ca nn kinh t. Vit Nam thi gian qua con s bi chi mc khong 5%, Nh nc tm mi bin php con s bi chi ny khng tng ln. Nguyn nhn ca tnh hnh bi chi ny, do nc ta lin tc phi i mt vi c nhng nguyn nhn khch quan v ch quan ca vn bi chi ngn sch nh nc nh: nh hng ca s khng hong v suy thoi ca nn kinh t gii, s bt n v chnh tri ca mt s nc trong khu vc, thin tai l lt xy ra thng xuyn, thc hin nhiu chnh sch h tr trong nc cc lnh vc, h thng hnh thu cha tt, chi tiu cn lng ph, tham nhng nhiu, lm cho ngn sch nh nc phi chi tiu rt nhiu m bo n nh x hi v pht trin kinh t t nc, nhng ngun thu li b tht thot v khng n nh. V nc ta phi chp nhn mc bi chi nh vy. Cc bin php x l bi chi ngn sch nh nc
-

Tng cc khon thu, ch yu l tng thu: Bin php ny c kh nng b p v gim bi chi ngn sch nh nc. C hai cch tng thu: Mt l, tng thu sut. Hai l, m rng, nui dng ngun thu v chng tht thu thu.Tuy nhin y khng phi l nhng gii php c bn x l bi chi ngn sch nh nc, bi l nu tng thu khng hp l s dn n gi c hng ha tng, gy nh hng ln n i sng v sn xut ca ngi dn, nghim trng hn s lm mt ng lc kinh doanh ca cc doanh nghip, lm mt i kh nng cnh tranh ca nn kinh t nc ta i vi cc nc. Tng thu v mt l thuyt c th tng thu ngay, nhng trn thc t vn ny c m bo tnh kh thi hay khng cn ph thuc vo nhiu yu t nh: Hiu qu hot ng ca h thng qun l thu, hiu sut ca tng sc thu nh th no, kh nng kinh t ca quc gia,Nu thu tng cao s dn n trn thu, khng kch thch kinh t pht trin. V vy bin php ny tng i kh thc hin v phi trin khai trong thi gian di, c s phi hp ng b gia cc cp cc ngnh m bo s cng bng v ngha v ng gp ca mi ngi dn. Thit lp chnh sch chi hiu qu v ct gim chi ngn sch nh nc: Bn cnh bin php tng thu mt cch hp l, chnh ph cn phi thit lp mt chnh sch chi ngn sch nh nc hiu qu v tin ti ct gim chi ngn sch nh nc v tng cng tit kim. y l gii php mang tnh tnh th nhng v cng quan trng i vi mi quc gia khi xy ra bi chi ngn sch nh nc. Vic ct gim bi chi ngn sch nh nc ch pht huy tc dng khi nh nc ct gim nhng khon chi tiu lng ph, bt hp l, cc khon chi bao cp cho x hi v doanh nghip nh nc. Nh nc cn trit tit kim cc khon u t v chi thng xuyn ca ngn sch nh nc, tc l ch u t vo nhng d n mang tnh ch o, hiu qu nhm thc hin cc mc tiu kinh t x hi ra, cn nhng d n cha v khng c hiu qu th phi ct gim v thm ch khng u t. ng thi cng phi tin hnh ct gim nhng khon chi thng xuyn ca cc c quan nh nc nu nhng khon chi ny khng hiu qu v cha cn thit. Pht hnh tin: X l bi chi ngn sch nh nc thng qua pht hnh tin v a ra lu thng s gip ch chnh ph huy ng nhanh ngun vn cn i ngn sch nh nc. Tuy nhin, gii php ny c th gy ra lm pht nu nh nc pht hnh qu nhiu tin

 b p bi chi ngn sch nh nc, s gy ra nhng vn kh khn cho nn kinh t sau ny nh: Kinh t tng trng nng, khng cn i vi kh nng ti chnh hin ti ca t nc, Nhng nu pht hnh tin mc hp l, ph hp vi din bin ca nn kinh t v s dng tin c hiu qu th s khng lm tng lm pht, khng gy tc ng xu n nn kinh t m s gp phn khc phc tnh trng bi chi ngn sch nh nc, thc y kinh t pht trin v m bo cn i ngn sch nh nc.
-

Vay n: Nh nc tin hnh vay n theo hai cch b p bi chi ngn sch nh nc, bao gm:

+ Vay n trong nc: Chnh ph pht hnh tri phiu trn th trng ti chnh trong nc tin hnh vay n. Bin php ny d trin khai thc hin v gip chnh ph trnh c nhng nh hng t bn ngoi. Tuy nhin ngun vay mang li cho ngn sch nh nc l khng ln v ch tit kim trong khu vc t. + Vay n nc ngoi: Bao gm ngun vn do chnh ph pht hnh tri phiu trn th trng ti chnh quc t v ngun vn ODA. Nh nc s ph thuc nhiu vo i tc cho vay, chu s rng buc p t bi nhiu iu kin t pha ch th ny v nu vay trong thi hn di s tng cc khon n nc ngoi t gnh nng cho vn ti chnh nc ta. Do vy, vay trong nc hay vay nc ngoi u phi tr n gc v c li, cng vay th gnh nng v n s cng tng. Nu v lu di s dng bin php vay n b p bi chi ngn sch nh nc th s gy nhiu p lc cho chnh ph v n v nh hng nghim trng n vn cn i ngn sch nh nc, ngn sch nh nc kh t mc cn bng. Qua ta thy bi chi ngn sch nh nc c mi quan h mt thit vi vn cn i ngn sch nh nc. Nu bi chi ngn sch nh nc xy ra, tc l chi ln hn thu ngn sch nh nc lm cho ngn sch b thiu ht, mt cn i v nh nc tm cch khc phc bi chi ngn sch nh nc cng chnh l tm cch a ngn sch nh nc v trng thi cn i gia ngun thu v ngun chi. Bi chi ngn sch nh nc c x l tt v c m bo mc hp l s gp phn quan trng vo cn i ngn sch nh nc v thc hin cc mc tiu kinh t x hi pht trin t nc. **** Thc trng cn i ngn sch nh nc mt s nc trn th gii v Vit Nam 1. Cn i ngn sch mt s nc trn th gii Cn i ngn sch nh nc l vn khng ch t ra Vit Nam m hu ht cc nc trn th gii, c bit l nhng nc c nn kinh t pht trin. V cn i ngn sch c mi lin h mt thit vi s n nh v tng trng nn kinh t- x hi ca mt quc gia. in hnh nh: M, Nht, Trung Quc, l nhng nc c nn kinh t pht trin hng u th gii, thu nhp bnh qun u ngi t mc kh cao, vn an sinh x hi c m bo tt. Mt trong nhng nhn t to nn s thnh cng ca cc nc ny, chnh l h c mt ngn sch nh nc n nh v thng d. Mc d hin ti do nh hng ca cuc khng hong v suy thoi kinh t, dn n ngn sch nh nc ca Nht, M b thm ht nghim trng nhng trong qu kh h lm c iu m cc quc gia khc khng d g thc hin, l duy tr mt tnh trng ngn sch n nh v thng d trong nhiu nm thc y kinh t pht trin nhanh chng. Vi tim lc l nhng quc gia pht trin mnh v kinh t v c nn cng nghip hng u, trong thi gian sp ti h s c nhng chnh sch ph hp gii quyt vn thm ht ngn sch.
-

Cn i ngn sch nh nc M: T sau cuc khng hong kinh t (1929- 1933) n cui nhng nm 60 kinh t M pht trin mt cch nhanh chng. M vn dng hc thuyt ca Keynes phc hi kinh t, kim sot thu chi ngn sch mt cch trit vi vic chnh ph tng chi tiu cng cng v u t cho kinh t pht trin bng ngun ngn sch nh nc. Tnh trung bnh nm 1950- 1958 t l chi kinh t trong tng chi ngn sch chim 13%- 15%. n nhng nm 70 v 80 nn kinh t M li ri vo tnh trng suy thoi, chnh ph M thc hin nhiu chnh sch nh: ci cch thu m bo ngun thu

trong ngn sch, ci cch chi tiu ngn sch ph hp iu kin kinh t- x hi. Tuy nn kinh t M giai on ny dn c phc hi, nhng tnh trng thm ht ngn sch vn tng nhng nm 1980, 1990, 1995. Do , M kin quyt gim bi chi ngn sch v hng ti chin lc thng d ngn sch trong thi gian ti nhm tng cng ti chnh quc gia, p ng tt cc vn v an sinh x hi. Trong 4 nm (1998-2001), M t mc thng d ngn sch l 127 t USD. Nhng k t khi Tng thng Bush ln nm chnh quyn th ngn sch nh nc ca M c nhiu bin ng. T mt ngn sch thng d chuyn sang thm ht ngn sch ch mt nm sau . Bi l, M chi kh nhiu ngn sch khc phc hu qu ca cuc khng b vo thng 9/ 2001, trong khi li ct gim thu t vic tha hng ngun thng d ngn sch. Nhng nm tip theo M li chi qu nhiu cho cc cuc chin tranh Irc v pganixtan, vn duy tr chnh sch ct gim thu gp phn y nhanh mc thm ht ngn sch ln n 413 t USD vo nm 2004 v mc k lc 454,8 USD nm 2008 v c tnh thm ht ngn sch c th ln n 482 t USD nm 2009. M ang i mt vi ngn sch thm ht kh ln v suy thoi kinh t nghim trng, theo nhn nh ca cc nh chnh tr M thi gian ti tnh trng thm ht ngn sch nh nc vn c th tng mnh, do M phi chi h tr nhiu a t nc thot khi suy thoi. gii quyt tnh trng thm ht ngn sch ang din ra, Tng thng M Barack Obama a ra mt s bin php nh: ct gim chi ph chin tranh bng cch rt bt qun ti Iraq, chm dt chnh sch min thu tm thi i vi nhng ngi c thu nhp t 250.000 USD/nm tr ln, sp xp li b my chnh ph,v thc hin gi kch cu phc hi kinh t. ng Obama nhn mnh: "Nc M phi lm tt c nhng g c th khng ch thm ht ngn sch khi nn kinh t bt u phc hi". Vi nhng gii php trn, ngn sch M c th s khc phc c tnh trng thm ht, dn tr li cn i v tin ti thng d
-

Cn i ngn sch nh nc Nht Bn: Sau chin tranh th gii th hai, Nht Bn thc hin nhiu chnh sch khi phc kinh t, khc phc hu qu nng n ca chin tranh v theo ui mt ngn sch cn i, n nh. Nht gia tng tit kim trong chi tiu dng, u t pht trin kinh t, gim chi ph cho qun s . Nhn chung, Chnh ph duy tr c mt ngn sch cn bng cho n gia nhng nm 1960 vi cc chnh sch tht cht ti chnh v m rng tin t. Tuy nhin n nm 1965- 1966, ngun thu ngn sch gim st, chnh ph Nht Bn thnh lp ngn sch b sung bng vic pht hnh tri phiu b p s thiu ht ngun thu, m bo cho ngn sch cn i v phc hi tnh trng suy thoi ca nn kinh t. Nn kinh t Nht Bn trong nhng nm 70, 80, 90 bin ng lin tc, t suy thoi n tng trng ri tr li suy thoi. V vy, vn ngn sch nh nc cng khng n nh, chnh ph Nht Bn thc hin nhiu chnh sch nh: pht hnh tri phiu b p thiu ht, kim ch chi tiu, tng chi u t, ct gim thu kch cu, m bo ngun ti chnh cho nh nc. Hin nay, kinh t Nht Bn ang ri vo tnh trng suy thoi, chnh ph c nhng iu chnh v ngn sch gii quyt s suy thoi nghim trng ang din ra. Theo Kyodo, Chnh ph Nht Bn va thng qua mt ngn sch cao k lc ti 88.500 t Yn (980 t USD) dnh cho ti kha 2009 (bt u t thng 4/2009), tng 6,6% so vi ngn sch ti kha 2008, bao gm vic ct gim thu, hon thu xut khu, gim vin tr nc ngoi v lm n cng tng, cc t pht hnh tri phiu chnh ph ca Nht Bn s tng 31,3% so vi ti kha 2008 ln 33.290 t yn b p cho ngun thu thu d kin st gim. Vi nhng gii php nu trn, trong thi gian sp ti Nht Bn c th l nc s thot khi suy thoi kinh t sm nht th gii v khng nh hng n s thng bng ngn sch nc ny. Cn i ngn sch nh nc Trung Quc: Trung Quc bt u chuyn i nn kinh t t nm 1978. Cho n nay, m hnh kinh t ca Trung Quc chuyn dn t nn kinh t k hoch ha tp trung sang nn kinh t hng ha c k hoch, ri li tip tc chuyn sang nn kinh t th trng x hi ch ngha mang mu sc Trung Quc. Cng vi s chuyn bin m hnh kinh t, cuc ci cch nn ti chnh Trung Quc cng i theo cc m hnh

. V c bn, l t ch iu tit trc tip v iu tit vi m v ti chnh chuyn i thnh iu tit gin tip v iu tit v m v ti chnh. Trong chnh ph c bit ch trng n vn cn i ngn sch trong phn cp gia chnh quyn trung ong v chnh quyn a phng. Trc ci cch, cn i ngn sch nh nc Trung Quc c c trng l tp trung cao ngun ti chnh vo ngn sch trung ng thc hin chnh sch k hoch ha tp trung v thc hin bao cp cho ton b nn kinh t quc dn. T nm 1980 tr i, chnh sch ngn sch v thu c thi hnh mt cch nht qun, linh hot theo hng kim ch quy m thm ht ca ngn sch quc gia. . Mc thm ht ngn sch gim t 5,1% GDP trong nm 1979 xung cn 1,2% GDP trong nm 1981. Trong ci cch, chnh ph bt u phn chia ngun thu cho a phng nhm tng cng quyn t ch cho a phng trong vic cn i ngn sch, thc hin c ch khon ngn sch. T nm 1994, Chnh ph chm dt tnh trng vay tin ngn sch, thay vo s dng phng php pht hnh tri phiu cc loi. Theo Lut Ngn sch quc gia c hiu lc thi hnh t 1/1/1995, h thng ngn sch ca Trung quc c chia thnh 5 cp theo kt cu cp chnh quyn. Ngn sch ca tng cp sau khi c ph chun khng c php sa i, iu chnh. Ngn sch ca cc cp chnh quyn a phng phi thc hin nguyn tc lng thu chi, cn i thu - chi, khng c bi chi ngn sch. Cc cp chnh quyn khng c php pht hnh tri phiu, khng c php chim dng hoc gi li vn ca ngn sch cp trn, ng thi c nhim v thu np ngn sch cp trn kp thi, y . Mt vic lm cha tng c trong thc tin kinh t th gii l Chnh ph ct gim t l ngun thu thu t 30% GDP nm 1979 xung cn 10,3% GDP nm 1996. Tuy nhin, Vic gim cc ngun thu khng lm mt cn i ngn sch, do cc khon chi NSNN c ct gim vi tc nhanh hn, t mc 36,4% GDP nm 1979 xung 11,5% nm 1996. Xt v c cu chi th cc khon chi ca Chnh ph Trung ng gim mnh t 20,7%GDP nm 1979 xung cn 3,8% nm 1996; chi tiu ca chnh quyn a phng gim vi tc t hn t 15,7% GDP xung cn 8,3% GDP. iu ny cng th hin s phn cp qun l ngy cng nhiu cho cc cp chnh quyn a phng. c th gim chi tiu ca NSNN phi ni ti vai tr ca ti chnh trong vic thc hin chnh sch lao ng v x hi. Tm li, Trung Quc rt thnh cng trong vic ci cch nn ti chnh quc gia, c bit vn cn i ngn sch nh nc c quan tm ng mc to tin cho s pht trin kinh t ca Trung Quc trong thi gian va qua. Hin ti do phi i mt vi tnh hnh suy thoi kinh t, con s thm ht ngn sch ca Trung Quc ln n 950 t NDT, chim 3,1% trong tng GDP ca nm 2008. 2. Cn i ngn sch nh nc Vit Nam t khi chuyn i sang c ch th trng n nay. T khi ng v NH nc ch trng chuyn i sang c ch th trng nh hng XHCN, c bit t nm 1991 cho n nay nn kinh t x hi c nhng chuyn bin r rt nh: m rng cc quan h quc t; tng cng s vin tr ca nc ngoi; thu ht cc nh u t nc ngoi vo Vit Nam; khi dy s nng ng v tim lc kinh t ca Vit Nam; pht trin khoa hc, k thut, cng ngh v con ngi; tng cng cc vn v an sainh x hi; nng cao i sng ca ngi dn,tc ng mnh m n vn cn i ngn sch nh nc nc ta. V kinh t: Sau hn 20 nm thc hin i mi, tc tng trng GDP ca Vit Nam tng ln lin tc. Nu nh trong giai on u i mi (1986 - 1990), GDP ch t mc tng trng bnh qun 4,4%/nm, th trong 5 nm tip theo (1991 - 1995), tng trng GDP bnh qun l 8,2%, cao hn so vi k hoch ra l 5,5% - 6,5%, v thuc vo loi cao trong s cc nc ang pht trin. Trong giai on 1996 - 2000, tc tng GDP bnh qun ca Vit Nam l 6,9%, tuy c thp hn na u thp nin 90 th k XX do nh hng ca cuc khng hong ti chnh - tin t chu , nhng vn vo loi cao trong khu vc. Song bc vo nm 2001 tnh hnh li c nhiu chuyn bin tt, tc tng GDP ca Vit Nam l 6,9%, nm 2002: 7%, nm 2003: 7,3%, nm 2004: 7,7%, nm 2005: 7,5%,

nm 2006: 8,2% v nm 2007: 8,5%. So vi cc nc trong khu vc, Vit Nam ng vo hng cc quc gia c tc tng trng rt cao. V x hi: Trc thi k i mi, phn ln dn s nc ta sng bng ngh nng, Vit Nam b nh gi l mt t nc ngho nn, lc hu, vi mc thu nhp bnh qun u ngi rt thp v c nhiu ngi trong din ngho i. ng li i mi v chnh sch hi nhp kinh t quc t to ra nhiu c hi vic lm cho ngi lao ng, dn n nng cao thu nhp cho ngi dn. Nm 1991 thu nhp bnh qun u ngi c ci thin mc 122,5 USD/ngi, tng ln 400 USD/ngi nm 2000 v 637,3 USD/ngi nm 2005. Con s ny t c 820 USD/ngi nm 2007. Bn cnh , s h giu tng ln v s h ngho gim xung. T l ngho i gim mnh t 58% nm 1993 gim cn 37% nm 1998 tip tc gim cn 28% nm 2004 v cn li mc thp 18,1% nm 2006. i sng ca ngi dn c ci thin, cc vn an sinh x hi c m bo hn.

Nc ta t c nhng thnh tu ni bt trong thi gian va qua, a Vit Nam t mt nn kinh t nng nghip lc hu, yu km chuyn dn sang c cu kinh t mi theo hng cng nghip ha -hin i ha. t c nhng kt qu trn, Nh nc thc hin ng b nhiu chnh sch pht trin kinh t- x hi vi s h tr c lc ca ngn sch nh nc. Ngc li, khi nn kinh t x- hi pht trin s m bo tt ngun thu vo ngn sch gip nh nc thc hin cc khon chi cho cc mc tiu ngn sch ra, to iu kin cho ngn sch nh nc trng thi cn bng, n nh. Trong mi tng quan gia nn kinh t- x hi pht trin bn vng s l cu ni hu hiu chnh ph thc hin cn i ngn sch nh nc t hiu qu. Tuy nhin, nhng bin ng mnh m ca nn kinh t ton cu t cui nm 2007 tc ng mnh m n nn kinh t- x hi ca Vit Nam, gy ra s bt n cho nn ti chnh ca t nc, c bit s kh khn hn trong qu trnh cn i ngn sch nh nc. Nn kinh t M, Nht ang suy thoi nghim trng l mt trong nhng nguyn nhn lm gim ngun thu vo ngn sch nh nc trong thi gian sp ti. V cc nc ny s tin hnh gim v c th ct gim ODA i vi nc ta, thu xut nhp khu c th b tht thu ln t hai i tc trn,Bn cnh , cn st v ga du trn th gii gy ra nhng bt n trn th trng hng ha buc chnh ph phi chi h tr kh ln t ngn sch nh nc, khng hong ti chnh, lm pht ang din ra,Nhng vn trn tc ng trc tip n cc khon thu chi ngn sch nh nc v vn cn i ngn sch nh nc ta. M rng: Hng hon thin CNSNN Vit Nam Nc ta cn phi nh hng xy dng v thc hin cn i NSNN bn vng sc ng u vi nhng bt n trong iu kin hi nhp quc t. Nh nc cn nh gi v khai thc tt ngun thu, phn b v s dng ngun lc hp l t c cc mc tiu kinh t- x hi ra, thc hin chi tiu hp l trnh lng ph, x l tt vn bi chi NSNN v nhng vn cn bt cp ca c ch phn cp qun l cc cp NSNN trong h thng NSNN. m c cc vn nu trn th cn i NSNN trong thi gian ti s t c nhiu kt qu kh quan. 1. Tng cng kim sot bi chi NSNN v bin php b p bi chi NSNN m bo vn cn i NSNN + Tng cng cng tc kim sot bi chi NSNN Thc t mt trong nhng nguyn nhn dn n vn bi chi NSNN ( tc l thu vt qu chi NSNN) l do s yu km trong nng lc v trnh qun l ca b my nh nc, khng pht hin v x l kp thi nhng trng hp vi phm nguyn tc v d ton NSNN ra, ngun vn vay b p bi chi cha s dng hiu qu. V vy trong thi gian ti, Chnh ph cn tng cng r sot, ct gim nhng khon chi tiu NSNN cha tht cn thit v km hiu qu, t c s chuyn i linh hot trong chi tiu NSNN khng lm mt cn i NSNN, khng lng ph ngun thu NSNN vo nhng hot ng chi khng cn thit, khng hiu qu. Nh nc phi

kim sot cht ch ngay t khu vay vn b p bi chi v s dng cho u t pht trin, duy tr mc bi chi cho php hng nm do Quc hi quyt nh. Bn cnh , Nh nc cn to iu kin cho ngi dn tham gia gim st, theo di qu trnh thc hin nhim v ngn sch ca cc cp, cc ngnh bng cch Nh nc phi cung cp nhng thong chnh xc, y v kp thi cho ngi dn bit qua cc phng tin truyn thanh, bo ch. C s phi hp gim st cht ch ny s gp phn thc y tnh minh bch v trch nhim ca ngi s dng v qun l NSNN. Vn vay n a phng cng phi c kim sot v qun l hiu qu hn, khng tnh trng a phng cn kt d ngn sch m vn tip tc i vay n. Mc tiu m NSNN nm 2009 hng ti l khng cho bi chi NSNN gia tng m kim ch v gim xung mc 4,8% GDP. Thc hin tt c cc vn nu trn s gp phn gim bt bi chi NSNN, gim bt gnh nng v n cho Nh nc v thc hin tt nhim v ngn sch ra. thc hin tt chc nng kim sot NSNN, Quc hi cn phi ch trng ngay t khu lp d ton, c th ha tng khon chi v phn chia ngun thu hp l v trong khu chp hnh v quyt ton NSNN cn c s ng tm nht tr cao ca cc B, ngnh v a phng gim st thc hin d ton . Bn cnh cn thc hin trit chnh sch c thu mi c chi, khng bi chi NSNN tng qu cao, nu cn thit nn gim t l bi chi NSNN so vi GDP di mc 5%, khong 3-4%, y s l mc bi chi NSNN tch cc thc y kinh t tng trng, pht trin. ng thi, tin ti tin ti tnh ton cn i cc ngun pht hnh tri phiu, cng tri gio dc mt cch hiu qu hn, nu cha tht cn thit hoc cha th tc ct gim. + Hon thin bin php b p bi chi NSNN m bo cn i NSNN Theo Lut NSNN nm 2002, bin php b p bi chi NSNN l vay n (trong v ngoi nc). y l bin php mang li hiu qu cao nhng khng dn n lm pht v nh nc c th huy ng cc ngun lc trong v ngoi nc m bo cn i NSNN. Nhm khc phc nhng yu km cn tn ng trong thi gian ti cn c mt s thay i v cch thc vay n v s dng ngun vay ny hp l hn vn x l bi chi NSNN c m bo theo nhng mc tiu nm ngn sch t ra. V hot ng vay n trong nc: ph hp vi c ch ch bi chi cho u t pht trin, cn gim pht hnh cc loi tri phiu chnh ph k hn 1 nm v 2 nm, thay vo l pht hnh tri phiu chnh ph 5 nm; 10 nm; 20 nm. Cng c v m rng th trng tri phiu chnh ph v th trng tri phiu chnh quyn a phng theo hng nng cao tnh thanh khon ca th trng, m ca th trng tri phiu thu ht nh u t nc ngoi vo u t trn cc lnh vc tri phiu ng hon thin h thng thu nh vo thu nhp t tri phiu. Nh , Chnh ph s linh hot hn trong vic cn i nhu cu vay n b p bi chi. V hot ng vay n nc ngoi: Vay n nc ngoi b p bi chi NSNN c th hin qua cc khon vay u i. Do vy tng tnh ch ng trong cn i NSNN, Chnh ph cn lm hi ha cc th tc tip nhn cc ngun vn ODA v to iu kin thun li cho vic thc hin cc chng trnh, d n ODA gia Vit Nam v cc nh ti tr.

( Tuy vy, c cu vay li ny l phi tr n nu v lu di khng kim sot tt c bi chi NSNN s tng gnh nng v n cho chnh ph. V vy, hon thin cc bin php vay n thun li hn khi chnh ph thc hin vay n b p bi chi, ch khng khuyn khch tng bi chi v tng nhu cu vay n ln. Nh nc cn m bo mc vay n trong nc chim t trong ln gim s l thuc vo nc ngoi, khai thc c ni lc. Trong thi gian sp ti, cn phi xc nh mi tng quan gia vay n trong nc v vay n nc ngoi m bo b p bi chi NSNN t hiu qu nht. Bn cnh , cn phi nghin cu v tm hiu nguyn dn n bi chi NSNN t la chn nhng gii php cho ph hp. Chnh ph c th linh hot x l bi chi NSNN bng cch ct gim nhng khon chi tiu bt hp l, khng hiu qu v pht trin ngun thu gim bt thm ht NSNN. Tng cng tnh minh bch v trch nhim trong cch qun l v s dng NSNN, trnh

lng ph v tham nhng gp lm gim bi chi NSNN t mc tiu trong nm ngn sch. Chnh ph cn nghin cu thay i phng php xc nh bi chi NSNN y v ton din ph hp vi thng l quc t phn nh ng thc cht ca bi chi NSNN.) 2. Hon thin phn cp qun l NSNN m bo cn i trong h thng NSNN Qua thc trng phn cp qun l NSNN, vn ng ch gy nhiu bt cp lm nh hng n s cn i tng th trong NSNN l: NSTW thc hin cn i thay cho NSP khi c thiu ht xy ra a phng. Sau nhng u im, c ch ny to cho a phng qu b ng v khng m bo tnh trch nhim cng nh minh bch trong qu trnh s dng v qun l ngun lc ti chnh a phng. V vy trong thi gian ti cn khc phc tnh trng NSTW cn i thay cho NSP trn c s tng tnh ch ng v trch nhim ca a phng. + M rng phn nh ngun thu v xc nh r rng nhim v chi ca tng cp chnh quyn ph hp vi chc nng v nng lc ca tng cp chnh quyn a phng + Hon thin c ch b sung cn i NSNN nhm khc phc vn NSP cn qu l thuc vo s h tr ca NSTW, m khng linh ng tn dng kh nng vn c ca a phng