TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

TSKHakknda yeSendikalar Duyurular verenDergisi TSKHukuk TSKYaynlar Gstergeler Projeler yeriHekimlii ENGLISH 4.10.HataAacAnaliziMetodolojisi(FaultTreeAnalysisFTA): Hataaacanalizikavram(FTA),1962ylndaBellTelefonLaboratuvarlarnda,Mnutemen ktalararasbalistikfzehedeflemekontrolsisteminingvenlikdeerlendirmesini gerekletirmekmaksadyladizaynedilmitir.Hataaacmetodolojisi,sistemhatalarnve sistemvesistembileenlerininhatalarndakizglsakncalolaylararasndakibalanty gsterenmantksaldiyagramlardr.Bumetod,tmdengelimlimantadayananbirtekniktir. Sakncalolay,dahancedentanmlanmolayilehatalarnnedenselilikileridir.FTAbir iletmedeyaplanilerileilgilikritikhatalarnveyaana(majr)hatalarn,sebeplerininve potansiyelkartnlemlerininematikgsterimidir.Ayrcadzenleyicihareketleriveya problemazaltchareketleritanmlar.FTA'nnamachatalarngidiyollarn,fizikselveinsan kaynaklhataolaylarnsebepolacakyollartanmlamaktr.FTAbelirlibirhataolayzerine odaklanananalizcibirtekniktir.Dahasonramuhtemelaltolaylarmantksalbirdiyagramla ematizeeder.Grafikolarakinsanyadamalzemekaynaklhasarlarnmuhtemel kombinasyonlarnoluturur.htimalleriniortayakarabileceincedentahminedilebilen istenmeyenhataolayn(enstolay)grafikolarakgsterir.FTAokgenikapamlolarak gvenlikveriskanalizindekullanlr.FTAkalitatifbirteknikolarakbirhatayaltbileenlerine ayrarakonuirdelediiiinkullanldr.Buekildesistemioluturanherbirparannmodifiye edilmesi,karlmasyadaeldeedilmesineolanaksalar.FTAtanmlamada,tasarmda, modifikasyonda,operasyonda,desteklikullanmdayadabirboaltmsistemindekullanlabilir. zelliklehibiriletimgemiiolmayanyeniteknikproseslerinkullanmndaokyararlolur. FTA'daneldeedilendeerlerbirdizimantkdiyagramlarolarakbazkombinasyonlarn muhtemelhatalaranaslyolaabileceinigsterir.Eldeedilendeerlerkantitatifdir.Elde edilenhasarverilerioranlanabilirseyadatahminlerhasarolaylariinmevcutsasonular kalitatifhalegetirilebilir.Birhataaacbtnmuhtemelbilekeleri,hasartrleriniyadahata olaylarnieremez.Genellikleenstolayagredzenlenirvezamanlakstlanr. HataAacAnalizi,sistemdetehlikeolarakkendinigsterenolastmproblemveyahatalarn tanmlanmasndaveanalizindekullanlansistematikbiryolutemsileder. FTAherdzeydetehlikeoluturanhatalarnanaliziniyaparvebirmantkdiyagramaracl ileenbykolay(kayb)yaratanhatalarnveproblemlerinolastmkombinasyonlarn gsterir.Ayrcahatannbelirlenmesindeszkonusuaamalarayolgstererekkarmakve karlklilikilersonucuortayakanolumsuzluunbelirlenmesinivebuolumsuzluun olumaolaslndeerlendirmeyiamalar.BuynyleFTA,FMEAtekniivedierrisk deerlendirmemetodlarileamabirliiiindeuygulanabilir.FTAdaolumasistenmeyen olaynkkndekisebebekadarinilerekistenmeyendierolashatalarveonlarnsebepleri ortayakarlr.Tmbuhatalarvesebeplerinigrntlemedetekniinkendinezelmantk sembollerindenyararlanlarakhatannsoyaackarlr. FTAdaFMEAgibisistemanalizinegerekduyar.Sistemanaliziolgusununierdiinkoullar aadakiekildezetlemekolasdr. Sistemilikisierevesindednlmesi, Kritiksistemelemanlarnnseilmesi, Kritikiletmekoullarnnbelirlenmesi. Aalarhiyerarikmodellerdirvebumodelergvenlikdayanabilirlikveriskdeerleri asndanperformansdeerlendirmedenemliroloynar. HataAacAnalizininanahedefleriunlardr: Herhangibirsistemingvenirliinintanmlanmas Herhangibirproblemeetkiedenkarmakvebiribirleriilekarlkliliki iindebulunanolumsuzluklarnbelirlenmesivebuolumsuzluklarnoluma olaslklarnndeerlendirilmesi

TSKYAYINLARI SALIIVEGVENL,YNETMSSTEMLERVE RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

BLM4RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

13Aralk2011 2011NNC EYRENDE VERMLLK HAFFEYKSELD

8Aralk2011 Avrupalverenler EuroBlgesi LiderleriniUyard:

1of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

Herhangibirsistemdekendinitehlikeolarakhissettirentmproblemveyaolumsuzluklarn sistematikolarakortayakonulmas FTAaamalar HataAacAnalizi3temel admdauygulanr: Sistemanalizi Hataaacnn oluturulmas Hataaacnn deerlendirilmesi 1.Analiziinbirproses veyablmseilir, diyagramstnebirkutu izilirvebileenleriine listelenir. 2.Prosesveblmileilgili kritikarzalarvetehlikeler tanmlanr. 3.Riskinsebebitanmlanr veriskinaltnamuhtemel btnsebeblerilistelenirve ovaldaireleriinderiskebalanr. 4.Birkksebebedoruilerlenir.Herriskiinsebeblereulaanakadartanmlanr. 5.Herkksebebiinkartlmlertanmlanr.BeyinfrtInasveyakuvvetalananalizinin gelimiversiyonuylaherkritikriskinkkbelirlenir.Herkartltiinbirkutuoluurve ilgilikksebebinaltnakutulariinsebebivekartltleribirbirinebalanr.Tmbu amalaraynelikolarakFTAdiermetedolojilerdeolduugibiamalarnbelirliolduu sistematikbiryolizlemekdurumundadr.Buyolgenelolaraktanmlama,planlama, deerlendirmevesonularnanalizivenerilerinbelirlendiiadmlardanibarettir:

ekil41HataAacOluturmaAamalar FTADIN25424destandartlatrlmolup,oluturulmasndabilgisayarprogramclarnnda skabavurduklarBoolElektronikDevreSembollerikullanlr.Bylelikleproblemeetkieden tmolumsuzluklarnanalitikolarakgnnakarlmassalanr. FTADYAGRAMLARINDAKULLANILANSEMBOLLER AaStratejileriveYaplar Sistemperformansamalarvehedefleritanmlamadaakbirmantngerekliolduu noktalardakurulacaksistemigrselolaraktanmlamadanemlidir.Aayapsnnaslamac temelinsan,cihazveevreselolaylararasndakiilikilerigsterir.Basitaayapssistem

2of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

hatasveyabaarserilerininkalitatifkarakterizasyonudur.Buyaplarnoluturulmasnda kullanlansembollerunlardr: SEMBOLLER

FTADYAGRAMININYAPILANDIRILMASI HataAacAnalizindenceliklegrafikdeerlendirmesiyaplr.Zirveolay(topevent)analizin bakonusudurveennemlietki,performans,sakatlk,tahribatveyakaybifadeetmektedir. FTA,Prosesleilgilifaktrleriiermektedir.Yanibufaktrlerindirektveyaendirektetkisinde geliendierolayveyahatalarsonuolarakzirveolayoluturmaktadr.Dnlenfaktrler diyagramayerletirilmekzerelistelenir.Hataaacanalizidiyagram,diyagramntmalt faktrlerekadaroluturulmasylatamamlanr. Zirveolayntespiti Gemipatlamakaytlar(sisteminkendineveyabakalarnaait)

3of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

Enerjikaynaklarnabaklr Potansiyelkayphatalartespitedilir Whatfsenaryolargelitirilir eklistlerkullanlr HataAacAnalizihemkalitatifhemdekantitatifbiranalizdir.Aadakantitatifvekalitatif analizinherikisideaadaaklanmtr. KANTTATFANALZ Hataaacanalizidiyagramndalistelenmifaktrlerin,olaynveyaprobleminoluabilirliinin gerektenortayakoyabileceindenveherbirfaktrveyaaltfaktrnpratikteortaya konabileceindeneminolunmaldr.Kantitatifanalizile PFdeerisaptanr PFileRarasndailikikurulur stelhatadalmlarbelirlenir Mantkkapsndandiermantk kapsnayaylmatespitedilir GVENRLKVEHATAOLASILIK BALANTILARI S=Baarlar(Successes) F=Hatalar(Failures) R=Gvenirlik(Reliability) PF=HatannOlasl(FailureProbability)

4of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

KALTATFANALZ: Bunedenledehatannolaslnndeerlendirilmesininyaplmasvedahaiyisonualabilmek, sistemdekiaslhatalartespitedebilmekiinminimalcutsetdeerlendirmesiyaplarak AzaltlmHataAacMantkEitHataAacnntespitedilmesivepathset deerlendirilmelerininyaplmasgerekir. MNMALCUTSET: HataaacanalizindeminimalcutsetaratrmasNeyeYardmcolur? 1.Sistemintanmlanmas 2.Sistemzaaflarnnazaltlmas 3.Sisteminbaarlklnmas CUTSET:BirCutset,hepsiolutuutakdirde,zirveolaynn(topevent)meydana gelmesinenedenolanherhangibirhataaacgrubudur. MNMALCUTSET:BirminimalCutSethepsiolutuutakdirde,zirveolaynn(top event)meydanagelmesinenedenolanasgarihataaacgrubudur. MinimalCutSetuygulamasyaplrkenBooleanMatematiininbilinmesigerekmektedir. Teoremkullanlarakcutset,minimalcutseteindirgenir. Boolean Matematii: Boolean matematiidevre matematiiolarak dabilinir,George Boole(18151864) tarafndan1847 demantn, matematiksel analizizerine yazmolduu tezleortaya kmtr.Ancakbu dnce,1938 densonraBeel laboratuvar tarafndanyaplan rlelidevrelerle, telefoniletmelerindeuygulamaalanbulabilmitir.Booleanmatematiibasitbir matematiktir.BooleanmatamatiiHataAacAnalizinde,buanaliziyapananalisteiyibir analizyapabilmesindeyardmcolur.Boolenmatematiiilehataaacnnindirgenmesi salanr. BasitTarifler: VE(AND)ilemi:VeilemindeikiBooleandeikenivardr.AveBk,(A.B)eklinde yazlr. VEYA(Or)ilemi:VeyailemindeAveBgibiikiBooleandeikenivardr.(A+B)eklinde yazlr.

5of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

BooleanKurallar Booleanmatematiindekullanlanteoremleriilerdurumagetirebilmekiintablodaki Booleankurallarnnbilinmesigerekir.

MANTIKMATEMATNDELEMBASTLETRLMES eitlikarmakilemlerteoremlerdenfaydalanlarakbasitletirilebilir.Dolaysylaaynilem birokmantkkapsyerineazkapkullanlarakgerekletirilebilir.Bylecehataaac zerindehatalardahabasitolarakgrlebilir.(MinimalCutSet). CutSetinbulunmasveMinimalCutSeteindirgenmesiiinBooleanmatematiikullanlarak aadaikiyntemverilmitir. DENKLEMNNDRGENMESLEMNMALCUTSETARATIRMASI: 1.Hataaacndaki,zirveolayaTharfiverilir. 2.Zirveolaynaltdaki,birbirinemantkkaplarilebalbasitolaylaraT1den balamakkaydylaharfverilir. 3.ZirveolaynaltndakibirbirinemantkkaplarilebalesasolaylaraAdan balamakzereharfverilir 4.Zirveolaynaltndakimantkkaplarnaherhangibirharfveyasayverilmez. rnek1Azaltlm(MantkEiti)HataAacnnBulunmas

HataAacnnBooleanTanmlamas T4=A.B T3=B+C

6of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

T1=A+T3=A+(B+C) T2=C+T4=C+(A.B) T=T1+T2=(A+B+C).[C+(A.B)] T=(A+B+C).C+(A+B+C) T=A.C+B.C+C+A.B+A.B+C.A.B

MATRSKULLANILARAKMNMALCUTSETARATIRMASI: 1.Esasolay(yaprak,balatanolay)larhariaadakitmelementleryoksaylr. 2.Zirveolayaenyaknolandanbalamakkaydyla,mantkkaplarnaharf,yapraklara (esasolay)sayverilir. 3.Birinciadmolarakzirveolaydanaayadoru,harflerivenumaralarkullanarakmatris oluturulur. 4.lkolarakzirveolaynaltndakimantkkapsnnharfimatrisinenstsolksmnayazlr. 5.VEkaplarnnharflerimatristeYATAYolarakyazlr,yineVEmantkkaplarnngirdileri dematristeYATAYolarakyerdeitirilir. 6.VEYAkaplarnnharflerimatristeDEYolarakyazlr,yineVEYAmantkkaplarnn girdileridematristeDEYolarakyerdeitirilir.Harfinaltndakisralardoluiseaaya doruyenibirsatrayazlr,ancakVEYAmantkkaplarnngirdilerinimatristeyer deitirirkenharfinbulunduusatrdakitmsaylaraadakiyenisrayadaaktarlr. 7.FinalMatrisbalatclargsterenbirmatristir.Bumatrisinhersatrbooleancutsetidir. 8.FinalmatrissonucundaaadakideerlendirmeyaplarakmatrisindirgenirveMinimal CutSeteldeedilir: a)Birsatrnherelemanyukardakistunundatekrarlanyorsasatriptalet b)Birsatriindetekrarlananbirsayvarisesaynnbirinisil c)Birbirleriyleaynolansatrlarsil rnek2MinimalCutSetrnei

7of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

MATRSNOLUTURULMASI:

8of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

CutSetinKullanlmasile: PTnindeerlendirilmesi Maruzolunacakmtereknedenlerinbulunmas Mtereknedenlerinolasanalizedilir YapsalCutSetinvekantatifdeerlendirmeninyaplmassistemin zmlenmesindenemlidir nemliETKlerindeerlendirilmesisalanr.

PATHSET: tedekidiyagonallmlemeyaplr Bilgialannnbaarsnabalantkurulur. /Maliyetalmasyaplr. PATHSET:BirPathSet,hataaacnbalatanbirgrupturki,meydanagelmediitakdirde zirveolaygarantiolarakmeydanagelmez. PATHSETNBULUNMASI:VEkaplarnnhepsiVEYAkaplarile,VEYAkaplarnn hepsideVEkaplariledeitirilir. PathSetinmatrisininoluturulmasveprosedraynencutsetinkiileayndr.Matrisden alnansonuisePathSetdir.BuCutSetdenPathSetedntrmeiftynlMorgan teoremininavantajdr.Pathset,CutSetintamamlaycsdr.

9of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1425

nceki

Sonraki

10of10

26.12.201100:46

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1426

TSKHakknda yeSendikalar Duyurular verenDergisi TSKHukuk TSKYaynlar Gstergeler Projeler yeriHekimlii ENGLISH 4.11.OlasHataTrleriveEtkileriAnaliziMetodolojisi(FailureModeandEffects AnalysisFMEA): HataTrveEtkileriAnalizi(FMEA)disiplini,ABDordusundagelitirilmitir.HataTr, EtkileriveRiskininAnalizizerineProsedrlerolarakadlandrlanAskeriProsedr MILP1629,9Kasm1949tarihindebalatlmtr.Sistemvedonatmhatalarnnetkilerinin belirlenmesiiingvenilirbirdeerlendirmetekniiolarakkullanlmtr. Bumetedolojibtnteknolojiarlklsektrlerileuzaysektr,kimyaendstrisive otomobilsanayindeokpoplerdir.Bumetodunpoplerolmasndakibalcasebeb kullanmnnkolayolmasvegeniteorikbilgigerektirmemesidir.Ortadzeydedeneyimi olanbirriskdeerlendirmetimitarafndanrahatlklauygulanabilir.FMEAmetodugenellikle paralarnveekipmanlarnanalizineodaklanr.Bumetod,baarszlnolabildiiyerve alanlarnherbirinizmlervekiiselfikirleridedikkatealarakdeerbiervesistemin paralarnnherbirineuygulanabilir. HataTrveEtkileriAnaliziuygulamas Herhatannnedenleriniveetkenlerinibelirler. Potansiyelhatalartanmlar. Olaslk,iddetvesaptanabilirliebaglolarakhatalarnnceliiniortayakarr. Sorunlarnizlenmesinivedzelticifaaliyetlerinyaplmasnsalar. HataTrveEtkileriAnalizi,rnlerinveprosesleringelitirilmesindencelikliolarakhata riskininortadankaldrlmasnaodaklananvebuamalayaplanfaaliyetleribelgelendirenbir tekniktir.Buanaliznleyicifaaliyetlerleilgilenmektedir. HataTrveEtkilriAnaliziteknigiaadasralananekildebireitliliesahiptirve uygulamaalanlarhertrlretimvehizmeteklinikapsamaktadr. 1.SistemFMEA:Sistemvealtsistemlerianalizederek,sistemineksiklerindendoan sistemfonksiyonlararasndakipotansiyelhatatrlerinibelirlemeyeodaklanr.Hedefi, sisteminkalitesini,gvenirliinivekorunabilirliiniartrmaktr.SistemFMEAnnfaydalar unlardr: Sistemietkileyenpotansiyelproblemlerinbulunabileceialanlardaralr, Sistemierisindeuygulanacakprosedrleriinbirtemeloluturulmasnayardmcolur. Sistemierisindekifazlalklarntespitedilmesineyardmeder, Optimumsistemtasarmalternatiflerininseilmesindeyolgsterir. 2.TasarmFMEA:Tasarmhatalarndandoanhatatrlerineynelikolarakretime balamadanncernlerinanalizedilmesindekullanlr.Hedefi,tasarmkalitesini, gvenirliinivekorunabilirliiniartrmaktr.TasarmFMEAnnfaydalarunlardr: Tasarmgelitirmefaaliyetleriyleilgilinceliklerinbelirlenmesi, Potansiyelhatalarntasarmaamasndaikenbelirlenmesininsalamas, Potansiyelgvenliksorunlarnnbelirlenerekortadankaldrlmasnayardmetmesive deiiklikiinaklamalarnkaydedilmesininsalanmas, nemlivekritikzelliklerinbelirlenmesineyardmetmesi, TasarmFMEAnnuygulanmassonucunda: PotansiyelkritikveyanemlizelliklerinbirlistesiilepotansiyelhatatrlerininRiskncelik Saystarafndanarlklandrlmbirlistesieldeedilir. Test,kontrolveyatehisyntemlerikullanlarakpotansiyelparametrelerinlistesiilekritik venemlizelliklereynelik,tavsiyeedilenpotansiyelfaaliyetlerinlistesiyardmylahata trvegvenliksorunlarnortadankaldracakveyahatalarazaltacakpotansiyeltasarm faaliyetlerinitespitetmekmmknolac 3.ProsesFMEA:Buanalizretimveyamontajprosesindekieksiklerdendoabilecekhata trleriniortadankaldrmakveretimvemontajprosesinianalizetmekamacnahizmet

TSKYAYINLARI SALIIVEGVENL,YNETMSSTEMLERVE RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

BLM4RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

13Aralk2011 2011NNC EYRENDE VERMLLK HAFFEYKSELD

8Aralk2011 Avrupalverenler EuroBlgesi LiderleriniUyard:

1of5

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1426

etmektedir.ProsesFMEAnnkullanmnnsaladyararlarylezetleyebiliriz: retimveyamontajprosesininanalizineyardmcolmasvedzelticifaaliyetlerinnceliklerini belirlemesi,kritikveyanemliolanzellikleritespitetmedevekontrolplanoluturmada yardmcolmasprosesaamasndaortayakacakhatalarbelirlemesivedzeltici faaliyetlerleilgiliplansunmas. Butekniinuygulanmasylapotansiyelkritikveyanemlizelliklerinbirlistesihazrlanarak, bunlaraynelikngrlenpotansiyelfaaliyetlerinlistesiyaplr.Potansiyelhatatrlerininrisk nceliksaysilebelirlenenlistesizerinde,buhatatrlerininsebepleriniortadankaldracak, ortayakanhatalarazaltacakvekatsaysyardmylaprosesyeterliliiningelitirilemedii durumlarda,hatanedenlerininvebelirlenmesininetkinliiniarttracakpotansiyelbirliste oluturulur. 4.ServisFMEA:ServisFMEAorganizasyondakiaksaklklarnanalizedilmesindeyardmc olur.Buanalizinuygulanmasylaorganizasyonfaaliyetleriarasndanceliklendirme yaplmasvedeiiklikiinaklamalarnkaydedilmesisalanr.aknn,sistemveproses analizininetkinbirekildeyaplmasnda,itekihatalarnvekritiknemliilerin belirlenmesindevekontrolplanlarnnoluturulmasndayolgstermesigibiavantajlarsalar. YaplacakolanbirFMEAtekniiuygulamasaadazetlenmiolanfonksiyonlarn gerekletirilmesinisalar I.Prosesyadahizmettehatalarnoluturacaenkkbirzararnbile oluumununengellenmesinisalamakiinhatatrlerinisistematikolarak gzdengeirir. II.Prosesyadahizmetiyadabunlarnfonksiyonelliinietkileyebilecekhertrl hatayvebuhatannetkilerinitanmlar. III.Tanmlananbuhatalardanhangilerininprosesyadahizmet operasyonlarndadahakritiketkilerininolduunubelirler,buyzdenmeydana gelebilecekenbykhasarvehangihatatrnnbuhasarretebileceini tanmlar. IV.Montaj,montajncesinde,prosestehatalarnoluumolaslnvebunun neredenkaynaklanabileceini(dizayn,operasyon,vb.)belirler. V.Digerkaynaklardaneldeedilmesimmknolmayanhataoranlarnve trlerinitanmlayarakgereklimuayeneprogramlarnnkurulmasnsalar. VI.Gvenilirliindeneyselolaraktestedilebilmesiiingereklimuayene programlarnnkurulmasnsalar. VII.Birrniindeiikliklerinolabileceketkilerinitanmlar. VIII.Yksekrisklibileenlerinnaslgvenilirhalegetirilebileceginitanmlar. IX.Montajhatalarnnolabilecekktetkisininnaslgiderilebileceinitanmlar. HataTrveEtkiAnalizisrecindetakmuunsurlarbelirlemeyealmaldr: Analizekonuolanksmnfonksiyonu, Sorunkarmapotansiyeli, Sorununetkileri, Busorununolasnedenleri, Bunedenlerinbulunabilirlii, Busorunlarnnlenebilmesiiinalnabileceknlemler. HataTrveEtkiAnalizidokuztemelaamadanolumaktadr: 1.FMEAamalarvedzeylerininbelirlenmesiiinFMEAplanlamas. 2.FMEA'ningerekletirilmesiiinzelprosedrlerin,temelkurallarnve kriterlerintanmlanmas. 3.Fonksiyonlara,etkileimalanlarna,faaliyetaamalarna,faaliyettrlerineve evreyegresisteminanalizi. 4.Proseslerin,karlklbalantlarnvebamllklarngsterilmesiiinhata aacemalarnn,grevvegvenilirlikemalarnnoluturulmasveanalizi. 5.Potansiyelhatatrlerinintanmlanmas. 6.Hatatrlerininveetkilerinindeerlendirilmesivesnflandrlmas. 7.Hatalarnleyecekvekontroledeceknlemlerintanmlanmas. 8.nerilennlemlerinetkilerinindeerlendirilmesi. 9.Sonularnbelgelendirilmesi.

2of5

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1426

ekil42FMEAProsesi MuhtemelZararModu:Sistemierisindezararanedenolabilecekilemleresnasnda meydanagelebilecekraslantsalvedoalolaylardr.letmeninbtnierisindekiparalar ayrayrelealnr,olaszararvericiolaylartespitedilir,buolaylarazararmodlar denilmektedir. ZararlarnEtkileriSonular:Gereklemesiolasdurumlarnmeydanagetirdiizararlarn iletmezerindekietkisininbelirlenmesidir. P,S,D,RS,harfleriylegsterilensembollerinanlamlaraadaverilmitir: P:Herbirzararmodununolumaolaslkdeeri S:Zararnnekadarnemliolduunundeeri,iddet,ciddiyet D:Zararmeydanagetirecekdurumunkefedilmesininzorlukderecelendirilmesi, RS:Risknceliksays RSdeeriP,SveDdeerlerininarpmylaeldeedilir. RS=P(olaslk)xS(iddet)xD(farkedilebilirlik) FMEAanaliziyardmylaolaszararmeydanagetirecekdurumlarncedensezilereknlemler gelitirilirvebyleceolaszararlarnartolaslgiderilir.

3of5

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1426

Tablo43Zararniddeti(Ciddiyet)

Tablo44ZararnOlumaOlasl

Tablo45FarkEdilebilirlik

4of5

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1426

Tablo46OlasHataTrleriveEtkileriAnaliziRiskDeerlendirmeFormu Bulleregreanalizleryaplrvesonularrisktablosunakaydedilir.Sonutakritiksaylar ortayakarlrvekritikolaylarnmeydanagelmelerinlenmeyeallr.RSkatsaysnnen bykdeerindenbalanaraknlemlerinalnmasnabalanr,nkenbykzararlar RSnnenbykdeerlerineisabetetmektedir. FMEAmetoduilegerekletirilenbiralmaokyararldrnksisteminiindeki aksaklklarnnelerolduuvesisteminalmashakkndabilgisalar.Analist,sistematik yaklamdandolaysisteminnaslaltndahaiyianlamahususundadahaiyibilgisahibi olur. nceki

Sonraki

5of5

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

TSKHakknda yeSendikalar Duyurular verenDergisi TSKHukuk TSKYaynlar Gstergeler Projeler yeriHekimlii ENGLISH 4.12.GvenlikDenetimi(SafetyAudit) Sistemgvenlikanaliziikimetodunkombinasyonudur:Fabrikaziyaretleriyaplmasve eklistuygulanmasdr.Fabrikaziyaretlerivegelimikontrollisteleriiledeneyimifazla olmayananalistlertarafndanuygulanabilenveherbirproseseuygulanabilenresmibir yaklamdr.Tipikbireklist,spesifikalanlaradayanantanmlamalariletehlikebelirler. GvenlikDenetimininPRAdanfarktehlikelialanlarnsnflandrlmasnnvebualanlardaki tehlikelerintanmlanmolmasdr.Gvenlikdenetimininyaplabilmesiiinmutlakarisk haritalarnnkarlmolmasvesnflandrmalarnyaplmolmasgereklidir.eklistler PRAdaolduugibitecrbeliuzmankiilertarafndanhazrlanmasdurumundaetkiliolacaktr. AncakgvenlikdenetiminiyapmakPRAyapmaktandahakolaydr,nktehlikelialanlar belirlenmivesnflandrlmtrveoblgeyezeleklistlerhazrlanm,gvenlikuzmannn analizyapmaskolaylatrlmtr.Gvenlikdenetimindetalimatlar,iynergelervealma izinlerinindehazrlanmasgerekmektedir.Kaza,olayaratrmasveraporlamasnnda mutlaksuretleyaplmasgereklidir. Unutulmamaldrkieklistleriyerine/iletmeyezeldirvetecrbesi,deneyimifazlaolan kiilertarafndaniletmeninyadaiyerinintehlikelerigznnealnarakhazrlanmaldr. DenetlemeProsedrnnGelitirilmesi: 13Aralk2011 2011NNC EYRENDE VERMLLK HAFFEYKSELD Denetmen,denetimlistelerini(eklist)iyerininkalitatifdeerlendirilmesiiinbasitbirara olarakgrmemeli,bunuiyerininkantitatifadandeerlendirilmesiiinnemlibirveri kaynaolarakalglamaldr.Denetlemeprosedroluturulurken,iyerinde/iletmedeki almakonusu,sklkladenetlenmesigerekenblmler,makinalarnkullanmskl, yetersizgvenlikvesalkartlarolanekipman,kullanlmasgerekenkiiselkoyucular, uygulanacaktalimatlargznnealnmaldr. Denetimdebiryolgstericiolarak,birigvenliiuzmannngenelanlamdaaadaki konulardagvenlikdenetimiuygulamasgerekir,uygulamayaplrken 1.Binanndurumu 7.Personel 2.Temizlik 8.Elaletlerivemakinalar 3.Elektiriktechizat, 9.Kimyasallar donanm 10.Yangntedbirleri 4.Iklandrma 11.Makinalarnbakmvekorunumu 5.Makinalar 12.Kiiselkorunmacihazlarkonularna 6.Havalandrmave dikkatedilmelidir. stma

TSKYAYINLARI SALIIVEGVENL,YNETMSSTEMLERVE RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

BLM4RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

8Aralk2011 Avrupalverenler EuroBlgesi LiderleriniUyard:

GvenliiDenetimSistematiiveYrtm: ileriuyarmaklagrevliigvenliiuzmannntavrvehazrlneolmaldr? 1.nhazrlk 7.Tehlikelialmalarlayakndan 2.Denetimgzergahnn ilgilenme belirlenmesi 8.Gecevardiyasnndenetimi 3.Yneticilerilegrme 9.Planvezeltalimatnamelerin 4.Tmtehlikelidurumlara gzdengeirilmesi kardikkatkesilme 10.Ynetimesonucubildirme 5.Notalma 11.Tavsiyelerdebulunma 6.Diplomatikveyapcolma

Gvenlikdenetimiuygulananbiriletmede,eklistlerinyansraalmaizinlerinin hazrlanmasvebulistelerinalmayaplanyerdebulundurularak,izinlerinuygulanp uygulanmadnnkontrolnndeyaplmasgereklidir.

1of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

Gvenlikdenetimmetodolojisibirtekkiitarafndangerekletirilebilir,ancakbukiinin yangnkontrol,depolama,tehlikelimateryaller,acileylemplanlamasvb.konularda tecrbeliolmasgerekir.iletmenindurumuhakkndakidenetimraporununhazrlanmasiin benzerilemleriereniletmeleredayanandestekdkmanlarkullanlabilir. Kaza/Olay/MeslekHastalAratrmavestatistikselKaytOluturulmas Biriyerindekimeydanagelenikazalar,meslekhastalklarveolaylarnanalizleriveolu ekilleri,kurallarhakkndaennemliilgilertutulanKaza/Olay/Meslekhastalformlarndan toplanabilir.Denetlemelerdekikazaraporlarvekaytlar(eklistKazayaramakkalma formuTehlikelidurumbildirimformuTehlikedendolayiiredetmeformu)etkiliSal veGvenliiprogramlarnndzenlenmesiamacylagereklibilgilerieldeetmekiin nemlidir. Kazaraporlamasileneleryaplabilir? I.Herkaza/Olay/MeslekHastalraporuyenidenincelenebilir,denetlemelerde belirlenememitehlikelerinaltizilebilir. II.Olguhzhesaplanabilir. III.Kazassklkvearlkhzhesaplanabilir. IV.Malhasarfrekansvefiyatiddetfrekanshesaplanabilir. Verilertoplandktansonrasrekliihlaledilenkurallaranalizlerletespitedilebilir.Buveriler nceliklerinbelirlenmesiveiyiletiricidavranlarntespitiasndannemlidir.Verianalizleri herbiriminproblemlerinigsterir,budabirimlerineitimprogramlarnnveyancelikliel durumlarnndzenlenmesiiingereklidir.Kazalarileilgilibilgilerinalanlarabireyselolarak ulatrlmasyerinegrnrbiryerdebirpanozerindebubilgilerilanedilmelidir.rnek Kaza/Olay/MeslekHastalAratrmaRaporu,KazayaRamakKalmaFormu,TehlikeliDurum BildirmeFormuveTehlikedenDolayiRedEtmeFormuTabloarasndaverilmitir. Kaza/Olay/MeslekHastalKaytAnalizleri: Kaytlardakiverilerinanalizleriherbiriminproblemlerinigsterir,budabirimlerineitim programlarnnveyanceliklizeldurumlarnndzenlenmesiiingereklidir.eklistvekaza raporlarnnanalizizelnleyicitedbirleringstergelerinideerlendirmedekullanlmaldr. Periyodikztler,aylkveyllkolarakoluturularak,zetlerayrayrtoplanmaldr.Aylk zetlerintemelamac,ylboyuncagvenliknlemlerininverimliliiningidiatnn izlenebilmesidir.Aylkistatistiklerde gremezliklesonulanankazatoplam, gremezliklesonulanmayankazatoplam, almasaati, Ortalamaiisays, Kazasklkhz, Kazaarlkhz, Toplamkazahztutulmaldr. statistiklertoplanmalvekorunarakerilerindeerlendirilmesivegemilekarlatrlmas yaplmaldr. a.OlguHz: yerindemeydanagelentmkazayaramakkalmalar,tehlikelidurumbildirimlerivesalkla ilgilibildirimlergznnealnarak,belirlenmibirzamankesitiiinde(hafta,ay,ylgibi) iletmedeoluabilecekolaskazaveyameslekhastalhzyaniolguhzhesaplanr.Baka birdeyileiletmeierisindenesklktabirolaymeydanageldiisorusununyantdr.Bu oranhesaplamakiinkullanlanikiyntemmevcuttur. I.YNTEM:Birtakvimylndaallan1,000,000isaatinekarlkkaolguolduunu gsterir. OlguSays*1.000.000 OlguHz= ToplamalmaSaati II.YNTEM:Tamgnalanher100kiiarasndakaolguolduunugsterir. OlguSays*225.000 OlguHz= ToplamalmaSaati Olgusaystmkazayaramakkalmalar,tehlikelidurumbildirimlerivebirgnigremezlik alnanikazalarvemesleknedeniylehastalanmalarnsaysnntoplamdr. Formldekideikenler OlguSays=tehlikelidurum,kazayaramakkalma,1gnraporluikazalar,hasarl kazalarntmtoplamsays Toplamalmasaati=hergniin8saatliktamalmailearplaraktmsigortallarn biryliindetoplamalmasaatibulunur. 1,000,000=allanbirmilyonisaatindeikazassaysnbulmakiinkullanlr.

2of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

225,000=II.yntemde,tamgnalan100sigortalnnhaftada45saat,ylda50hafta altkabuledilerekyaplanhesapsonucubulunanbirdeerdir. b.KazasSklkHz: Belirlenmibirzamankesitiiinde(hafta,ay,ylgibi)oluanvebirgndenfazlai gremezlienedenolankazalarnsaysnbelirtmekiinkullanlr.Bakabiranlatmla,oran kazalarnnekadarskolduusorusunuyantlar.Buoranhesaplamakiinkullanlaniki yntemmevcuttur. I.YNTEM:Birtakvimylndaallan1,000,000isaatinekarlkkakazaolduunu gsterir. KazaSays*1.000.000 KazasSklkHz= ToplamalmaSaati II.YNTEM:Tamgnalanher100kiiarasndakakazaolduunugsterir. KazaSays*225.000 KazasSklkHz= ToplamalmaSaati c.KazasArlkHz: Buoran,ikazalaryzndennekadarignkaybedildiinigsterir.kazasayn KSHnndakullanlantanmdr.KAHnnnakformlyledir: I.YNTEM:Birtakvimylndaallan1,000,000saattekaignnnikazasnedeniyle kaybedildiinigsterir. ToplamGnKayb*1.000.000 KazasArlkHz= ToplamalmaSaati II.YNTEM:allanher100sattekasaatinkaybedildiinigsterir. (ToplamGnKayb*8)*100 KazasArlkHz= ToplamalmaSaati Formldekideikenler ToplamGnKayb=kazas,meslekhastalsonucutoplamgnkayb =(Geiciigremezliksreleri)+(srekliigremezlikdereceleritoplam*75)+(lm vak'asays*7500) 1,000,000=allan1,000,000isaatindeikazasnedeniylekaybolanisaatinibulmak iinkullanlr. 100=IIyntemde,allan100isaatindeikazasnedeniylekaybolanisaatinibulmak iinkullanlr. d)MalHasarFrekans: Belirlenmibirzamankesitiiinde(hafta,ay,ylgibi)oluanvekabuledilmibirdeeriaan bykekipmanveyamalhasarnanedenolankazalarnsaysnbelirtmekiinkullanlr. Bakabiranlatmla,buoranmalhasarlkazalarnnekadarskolduusorusunuyantlar. Buoranhesaplamakiinkullanlanikiyntemmevcuttur. I.YNTEM:Birtakvimylndaallan1,000,000isaatinekarlkkamalhasarlkaza olduunugsterir. HasarOlayAdedi*1.000.000 MalHasarFrekans= retimToplamSaat II.YNTEM:Tamgnalanher100kiininalmasesnasndakamalhasarlkaza olduunugsterir. HasarOlayAdedi*225.000 MalHasarFrekans= retimToplamSaat Formldekideikenler retimToplamSaat=Ofisgurubuhari,retimdetmalaniilerinieverdiitoplam saat. e)MalHasarFiatiddetFrekans: Belirlenmibirzamankesitiiinde(hafta,ay,ylgibi)oluanvekabuledilmibirdeeriaan bykekipmanveyamalhasarnanedenolankazalardakihasarmaliyetinibelirlemekiin kullanlr.Buoranhesaplamakiinkullanlanikiyntemmevcuttur. I.YNTEM:Birtakvimylndaallan1,000,000isaatinekarlkmeydanagelenmal hasarlkazalarnmaliyetinigsterir.Formlaadakigibidir. HasarOlaylarnnToplamFiat*1.000.000 MalHasarFiyatFrekans=

3of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

retimToplamSaat II.YNTEM:Tamgnalanher100kiininalmasesnasndameydanagelenmalhasarl kazalarnmaliyetinigsterir.Formlaadakigibidir. HasarOlaylarnnToplamFiat*225.000 MalHasarFiyatFrekans= retimToplamSaat

Tablo47Kaza/Olay/MeslekHastalAratrmaRaporu

4of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

Tablo48KazayaRamakKalmaFormu

5of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

Tablo49TehlikedenDolayiRedEtmeFormu

6of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1427

Tablo50TehlikeliDurumBildirmeFormu

nceki

Sonraki

7of7

26.12.201100:52

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1428

TSKHakknda yeSendikalar Duyurular verenDergisi TSKHukuk TSKYaynlar Gstergeler Projeler yeriHekimlii ENGLISH 4.13.OlayAacAnalizi(EventTreeAnalysisETA) Olayaacanalizibalangtankleerendstridedahaokuygulamagrmvenkleer enerjisantrallerindeiletilebilmeanaliziolarakkullanlmtr,dahasonradiersektrlerdede sklklauygulanmayabalanmtr.OlayAacanalizi,balangtaseilmiolanolayn meydanagelmesindensonraortayakabileceksonularnakndiyagramilegsterenbir yntemdir.Hataaacanalizindenfarklolarakbumetodolojitmevarmlmantkullanr. Kazancesivekazasonrasdurumlargsterdiindensonuanalizindekullanlanbalca tekniktir.Diyagramnsoltarafbalangolayilebalanr,sataraffabrikadaki/iletmedeki hasardurumuilebalanrenstisesistemitanmlar.Eersistembaarliseyolyukar, baarsziseaadorugider. Olayacanalizindekullanlanmantk,hataaacanalizindekullanlanmantntersinedir.Bu metodsreklialansistemlerdeveyastandbymodundaolansistemlerdekullanlabilir. Sistememeydanokumayakarsistemincevabnnkefivesisteminbaar/hataolaslk deerlendirmesininyaplmasdr. rnekMeydanOkuma 13Aralk2011 2011NNC EYRENDE VERMLLK HAFFEYKSELD Tanknboruhattndapatlama Depolanmyancmalzemenintutumas Sistemhatas Teknolojiihtiyac Normalsistemiletmekomutlar Ykseltilmiticarirekabet stenmeyenzincirlemeolaylarnmeydanagelmesi OlayAacAnalizi(GenelDurum) Sistemiindekitmgveniliroperasyonaldeiimlertanmlanr.Herbiryoltakip edildiindenihaibaarveyahatayagtrr.

TSKYAYINLARI SALIIVEGVENL,YNETMSSTEMLERVE RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

BLM4RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

8Aralk2011 Avrupalverenler EuroBlgesi LiderleriniUyard:

1of3

26.12.201100:53

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1428

ekil43OlayAacGenelDurum OlayAacAnalizi(BernoulliModeli) Sistemindavranntemsiledenbasitaacaindirgenir.kilidalkullanlr.Finalktlargeri dndrlemezhatalarvehiyenilgisizbaarlaradirekolarakgtrr.Birhataaacveya dieranalizlerbalangolaynveyakoulunolaslbelirlenir.

ekil44BernoulliModeli OlayAacndanHataAacnaTransformasyon: Sistememeydanokuyanbirolayakarsistemincevabnnvebaar/hatadeerlendirmesinin yapldOlayAacdiyagramndanhataaacdiyagramnakolaylklatransformasyon yaplabilir.Byleliklefinalktlarndaneldeedilmiolangeridnlemezhatalarnesas olaylarnndeerlendirmesiveeithataaacnnbelirlenmesisalanr.(ekil45)

2of3

26.12.201100:53

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1428

ekil45OlayAacndanHataAacnaTransmisyon

nceki

Sonraki

3of3

26.12.201100:53

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1429

TSKHakknda yeSendikalar Duyurular verenDergisi TSKHukuk TSKYaynlar Gstergeler Projeler yeriHekimlii ENGLISH 4.14.NedenSonuAnalizi(CauseConsequenceAnalysis) ButekniknkleerenerjisantrallerininriskanalizindekullanlmakzereDanimarkaRISO labaratuvarlarndayaratlmtr,dierendstrilerinsistemleriningvenlikdzeyinin belirlenmesiiindeadapteedilmitir. NedenSonuanalizi,HataAacAnaliziileOlayAacAnalizininbirharmandr.Bu metedoloji,nedenanaliziilesonuanalizinibirletirirvebunedenledehemtmdengelimli hemdetmevarmlbiranalizynteminikullanr. NedenSonuanalizininamac,olaylararasndakizinciritanmlarkenistenilmeyensonularn nelerdenmeydanageldiinibelirlemektir.NedenSonudiyagramndakieitliolaylarn olaslile,eitlisonularnolaslklarhesaplanabilir.Bylecesisteminriskdzeyi belirlenmiolur.TipikbirNedenSonuanalizidiyagramekil46'dagsterilmitir. SEMBOLLER

TSKYAYINLARI SALIIVEGVENL,YNETMSSTEMLERVE RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

BLM4RSKDEERLENDRMEMETODOLOJLER

13Aralk2011 2011NNC EYRENDE VERMLLK HAFFEYKSELD

8Aralk2011 Avrupalverenler EuroBlgesi LiderleriniUyard:

1of2

26.12.201100:53

TSK

http://www.tisk.org.tr/yayinlar.asp?sbj=ic&id=1429

ekil46TipikBirNedenSonuTemelliRiskMetedolojisiAkDiyagram BalatcOlaynOlasl P0=(P0.P1)+P0(1P1)(1P2)+P0(1P1)P2 NedenSonuAnalizininavantajlar NedenSonuanalizienktdurumsonucunagrehatalarnbelirlenmesiile snrlandrlmamtr,dahaaztutucudurveimkandahilindedahagerekidir. Sonolayntahminedilmesineihtiyayoktur. okluyanllarnvehatalarnvarolduusistemlerindeerlendirilmesineolanak salar. Olaylarnzamansralamasdikkatlegzdengeirilir. Uygunsistemilemlerininsonularnnolaslfarklsaylarlabelirlenebilir,kayplarn derecelendirmesiyaplabilir.Onedenle,ksmibaarlarnveyahatalarndereceleri belirlenebilir. Sisteminmaruzkald,potansiyelteknoktahatalarveyabaarlardeerlendirilebilir. Limitleri Analistinsistemdekideiiklerincedensezmesigerekir. Operasyonunaamalarnnanalisttarafndanncedensezilmesigerekir. Sonucuniddetininbelirlenmesisubjektifolabilirveanalistiinsavunmaszordur. Olaslklarsaptamakgenelliklezordurvetartmaldr. Balatcmeydanokumaanaliztarafndanortayakarlmaz,fakatanalisttarafndan grlebilmelidir. nceki

Sonraki

2of2

26.12.201100:53