You are on page 1of 65

jrefrmYrQm;ewfarmif uGefjrLewDzdk&rf;rS xkwfa0onf/

uGefysLwmpmpDpmdkufESifY yD'Dtufzf - Eain Oo


jrefrmtD;bkwfcftjzpf
yxrtBudrf
ZGefv?2009

eHUomwku
d f
13 ? 107 vrf;? awmifnGefU ? &efukef / ( zkef; - 12002 )
( uefawmfuav;pmwkduf )

tkyfa& - 50000
( 'kwd,tBudrf dkufESdyfjcif; )
jym; 60

odef;azjrifYa&;aom

armfpDwkef;wkyfESifY
jrefrmUtcsKyftjcmtmPm

eHUomwkduf
( 4-8-1976 )

jzefYcsDa&;ESifY yHkEdSyfvkyfief;
eHYomwkduf
13? 107 vrf;
awmifnGefY? &efukef
( zHk;- 12002 )
------------rsufEmS zH;k
pHw;dk
------------tzHk;dkuf
aepk;d &Sed f
------------bavmuf
bopftifqef;
------------yHkESdyfxkwfa0ol
armifwifOD;? tkPfOD;pmay ( 0924 )? 13? 107- vrf;? awmifnGefU
&efukefu wm0efcHxkwfa0 OD;oef;aqG ( 0205 )? eHUomyHkESdyfvkyfief;
13? 107 vrf;? awmifnGefU? &efukefu wm0efcH yHkESdyfonf/

rmwdum
-/ jyifqifcsuf
-/ xkwfa0oltrSm
-/ &nfTef;csuf
1/ &mZ0ifpOfvm wkyfArm rdwfaqG&if;csm
2/ wkyfjzLukd tm;ray;cJU
3/ urmUawmfvSefa&;\ A[kd[laom tpGJ
4/ Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&;udk y,fjcif;
5/ rdwfaqG&if;wkdUESifY uGJ&jcif;
6/ ckefysHausmfvTm;wkd;wufjcif; rSef\avm
7/ wkyfacgif;aqmifrsm;uGJMujcif;
8/ r[mypnf;rJU ,Ofaus;rI
awmfvSefa&; [lonfum;
9/ oabmw&m;usL;ausmfrIrS
vufawGUusL;ausmfrIokdU
10/ jrefrmuGefjrLepfESifY wkyf
uGefjrLepf qufqHa&;
11/ pGufzufrIrsm; wvSrf;NyD; wvSrf;
wdk;vmjcif;
12/ jrefrmuawmY csKyfwnf;
onf;cHaecJUonf
13/ vdkoHk;vdkr,f aqmifxm;&mrS
ajAmifxkwfoHk;jcif;
14/ &ifqkdifMu&rnfh tE&m,f
15/ b,fwkef;urS wkyfvufatmuf
ra&mufcJY
-/ owif;pm tcsdefrSefrSefr& ( tcsyfykd )

....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....
....

vkdtyfrIudk jznfhpGufjcif;

] armfpDwkef;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm } [laom pmtkyfrSm


Adkvfwaxmifowif;pm? ] yGifYyGifYvif;vif; ajymyg&ap } tcef;wGif 4? 7? 67
aeUxkwfrS 23? 7? 67 aeUxkwftxd? q&modef;azjrifYa&;onfh ,ck
avmavmq,f jzpfysufaeaom wkyjf refrm ta&;tcif;rsm;qkid &f m aqmif;yg;
rsm;udk pkaygif;xkwfa0vkdufjcif; jzpfygonf/
Adkvfwaxmifowif;pm ] yGifYyGifYvif;vif; ajymyg&ap tcef; } wGif
q&mode;f azjrifYonf ] aqmif;yg;&Si\
f tmabmfomjzpfonf } [laom &Si;f vif;
csufjzifY tjcm; rnfolYudk,fpm;rQ ajymjcif;? 0g'jzefYjcif;r[kwf? ol\ yk*v
du
tjrif? txif? t,ltqrsm;udkom vGwfvGwfvyfvyf wifjyaejcif;jzpfaomf
vnf; ,ckavmavmq,f jzpfymG ;aeaom wkyjf refrm ta&;tcif;rsm;ESiYf ywf
oufvQif q&modef;azjrifYonf tykdifEkdifqHk;? tcdkifcefYqHk; ajymqkdEkdifolwOD;
jzpfonf[k uRefawmfwdkU,lqaomaMumifY ,ckvkd pmtkyftjzpfjzifY kdufESdyf
tjyefYESHUqHk;jzpfatmif xkwfa0&jcif; jzpfygaMumif;/
xkwfa0ol

&nfTef;csuf
pmtkyfxkwfa0&ef wkdufwGef;aom rdwfaqGwOD;xHrS pmudk &nfTef;yg
onf/
xdkpmwGif qdkxm;yHkrSm ]] ,ckwavm jrefrmwjynfvHk; rsKd;cspfpdwfawG wcJeuf wuf<uaeMuwm
[m wkyfu vlrsKd;BuD;? tiftm;BuD;EkdifiHqkdNyD; tEkdifusifYaewmudk rcHr&yfEkdif
jzpfvUdk om wuf<uaeMujcif; jzpfygonf/ yDuif;a&'D,u
kd vnf; aeYwidk ;f waeU
4 Budrf vTiYf viT Yf NyD; awmfveS af &;tpk;d &udk odum cs? qJ? awmwGi;f u oef;xGe;f
wkUd ukd od'w
d if? olwUdk tiftm;BuD;yHak wG? olwUkd oabmw&m;a&; jrifYrm;? rSeu
f ef?
ajymifajrmufyakH wG trsKd;rsKd; 0g'jzefYru
I vJ ygygw,f/ ,ck ArmawG rsKd;cspfpw
d f
wuf<uNyD; a'gxaewmudk ckid rf mawmifYwif;oGm;atmif ausmufom; uGeu
f &pf
( Concrete ) jzpfoGm;atmif bdvyfajr vkdaeygw,f/ tJ'D bdvyfajr[m
] yGifYyGifYvif;vif; } aqmif;yg;rsm;udk pkaygif;dkufrnfh pmtkyfuav;rsm;xJrSm
ygaeygNyD/ 'gUaMumifY wuf<uaewJU rsKd;cspfpdwfawGudk tcdkiftrmjzpfoGm;zdkU
tcsuftvuf? ydGKifUaumif;awGpHkwJU 'Dpmtkyfuav;udk tjrefxkwfoifYyg
w,f/ }}

&mZ0ifpOfvm
wkyfArm rdwfaqG&if;csm

] &mZ0ifpOfvm? wkyfArm rdwfaqG&if;csm } qdkwJU pum;pkuav;[m


uRefawmf pma&;om;NyD; &efEkdifpdef *DwoGif; pmqkdcJYwJU wkyfArm rdwfaqGjzpf
oDcsif;rS aumufEIwfcsuf jzpfw,fAs/ wkyfArm rdwfaqGjzpf vkyfief;rsm;ESifY
ywfoufwJU yGJvrf;obifrsm;? tpnf;ta0;rsm;ESifY yDuif;a&'D,dkwdkUrSm rMum
cP oDqkd toHvTifYcJUwwfMuygw,f/
vGefcJUwJU ESpfaygif; 16ESpf 17ESpfavmufu pcJUMuwmyg/ odkUaomfvJ
yDuif;a&'D,dkrS 'DoDcsif;oHrMum;&wm ESpftwefi,f MumoGm;NyDAsm/
ckwavm tjzpftysufrsm;aMumifY 'DoDcsif;udk uRefawmfrsm;pGm owd&rd
w,f/ txl;ojzifY txufaz:jyyg aumufEw
k cf sufuav;udk tNrJwap Mum;
a,mifaew,f/ armfpDwkH; yk*dKvfqnf;uyfudk;uG,frI0g'? 'D0g'udk udkifpGJNyD;
wkyfjynfwGif; tmPmvkyGJrSm tEkdifBuJ&ef BudK;pm;aeolrsm;? 'D0g'udk wurm
vHk;u wckwnf;aom trSefw&m;tjzpfjzifY vufcHatmif vkyf&ef[laom
aqmify'k jf zifY vlrsK;d BuD;tEkid u
f siYf0g'udk vufawGUusiYfo;kH aeolrsm;ESiYf axmufcH
tm;ay;aeolrsm; aESmuf,SufzsufqD;aeMujcif;aMumifY tJ'D ] &mZ0ifpOfvm?
wkyAf rm rdwaf qG&if;csm } qkw
d UJ tajctae ysufjym;oGm;rSmavvm;[k txl;
pdk;&drfrdw,fAsm/
odUk aomfvJ wkyAf rm rdwaf qGjzpf &if;ES;D rIEiS Yf aqGrsKd;aygufazmf qufqaH &;
udk ckvdk acgif;aqmifaqmifrq
I idk &f m ,m,D jzpfysu&f yf wckcu
k vG,v
f ,
G u
f u
l l

10

ode;f azjrifY

ESifY zsufqD;EkdifvdrfYrnf r[kwfbl;vdkUawmY ,HkMunfxm;w,f/


wkyfjrefrm qufqHa&;ordkif;wckvHk;udkawmY uRefawmf ra&;vkdygbl;/
vGwv
f yfa&;&NyD;onfrS p ,aeUxdjzpfaom wkyjf refrm qufqaH &;ordik ;f udk
awmY enf;enf; a&;csifw,f/ wkyfjrefrm ESpfEkdifiH[m t*Fvdyf? *syef pwJU
e,fcsJUorm;rsm;vufatmufrSm MoZmcHudkvdkeDwydkif;ESifY udkvdkeDEdkifiHrsm; jzpfcJY
Muw,f/ e,fcsUJ &JU pd;k rd;k csKyfcs,rf aI MumifY tpOftvm cspMf unf&if;ES;D wJY qufqH
a&;rsKd; r&SdcJU&bl;/ 'kwd,urmppfBuD;tNyD;rSm ESpfjynfaxmifjynfolvlxk&JU
e,fcsJUya'o&mZf qefUusifa&; vGwfvyfa&;wkdufyJGrsm;aMumifY 1948 ckESpfrSm
uReaf wmfwUdk u jynfaxmifpo
k rwjrefrmEkid if u
H kd wnfaxmifEidk Nf yD; aemufwESpf
tMum 1949 ckEpS rf mS wkyjf ynfow
l Udk u wkyjf ynfoUl orwEkid if u
H kd wnfaxmif
Ekid cf UJ Muw,f/ uReaf wmfwUkd ESpEf idk if H &if;&if;ES;D ES;D qufqMH u&ef taumif;qH;k aom
tajctaersm; jzpfay:vmcJUw,f/
uRefawmfwdkU jynfolawGESifY jynfaxmifpk jrefrmEkdifiHtpdk;&[m wkyf
jynfoUl orwEkid if H wnfaxmifjcif;udk ESpaf xmif;tm;& BudKqMdk uNyD; OD;OD;zsm;zsm;
todtrSwjf yKcJUMuw,f/ tJ'w
D ek ;f u uReaf wmfwUkd u wurmvH;k todtrSwjf yK
jcif; cH&NyD;jzpfwUJ vGwv
f yfaom tcsKyt
f jcmtmPmykid f orwEdik if ?H wkyjf ynfu
wurmvHk;&JU todtrSwfjyKjcif;udk awmif;qdkaewJUEkdifiH? e,fcsJUawG rsufrkef;
usKd;csifusKd; qkdNyD; wkyfjynfukd BudKqkdMujcif;? todtrSwfjyKjcif; jzpfygw,f/
zqyv tpk;d &taeESiYfq&dk if uGejf rLepfjzLeD olyek af wGxaeaomfvJ wkyu
f eG jf rL
epf qefUusifa&; rjzpfyJESifY BudKqkd todtrSwfjyKjcif;jzpfw,f/ 'gudkMunfh&if
uReaf wmfwUdk jrefrmjynfoal wG[m wkyjf ynfow
l Ukd ESiYf rdwaf qGjzpfaexkid af &;udk
b,fb,frQ wefzdk;xm;onfudk &dyfrdavmufygw,f/
'Dtcsufukd wkyaf cgif;aqmifBuD;rsm;[m wcgwke;f u rMumcP xkwaf zmf
csD;usL;wwfMuygw,f/
1954-ckESpfusawmY wkyfjrefrmqufqHa&;[m wqifYwufNyD;vmjyef
w,f/ Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&;rl- 5 csufudk wkyfjrefrmESpfEkdifiH yl;wGJ
vufrSwfa&;xkd;NyD; aMujimcJUw,f/ trSefpifppf 'kwd,urmppfNyD;onfhaemuf
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

11

ykdif;rSm EkdifiHcsif;csif; yHkrSefqufqHa&;twGuf vrf;Tefay;aewJU Nidrf;csrf;pGm


,SOfwGJaexkdifa&; rl 5-csufudk urmrSm yxrOD;qHk; xkwfjyefaMujimMuwJU
EkdifiHrsm;[m tdEd,? jrefrmESifY wkyfwdkUjzpfygw,f/
1955- ckESpfusawmY wkyfjrefrmqufqHa&;[m wqifYwufjyefygw,f/
tif'ckd sKid ;f em;ppfyaJG MumifY wwd,urmppf jzpfawmYrnfvdk tajctaeqku
d af &muf
aecsdefrSm vGyfvyfaom tm&Stmz&du EkdifiHrsm;u 0kdif;0ef;wm;qD;Muw,f/
tif'dkeD;&Sm;jynf befa'gif;NrdKUrSm tm&S tmz&du 26 EkdifiH tpnf;ta0; usif;y
cJUw,f/ 'Dtpnf;ta0;ukd wkyfjynfolUorwEkdifiH wufa&mufcGifY&atmif
aqmif&u
G o
f rl sm;xJrmS txl;jcm;qH;k uawmU jrefrmjynfjzpfygw,f/ e,fcsUJ orm;
rsm;ESifY taygif;ygwkdUu wkyfjynfolUorwEkdifiHukd 0kdif;y,fxm;&ef tjyif;
txef BudK;pm;aecsderf mS jrefrmjynfu xkt
d pnf;ta0;ukd wkyjf ynfoUl orw
EkdifiH rwuf&vQif jrefrmjynfu wufrnfr[kwfaMumif; ajymqkdNyD; awmifYcHcJU
w,f/
'gawGudk t&ifwkef;uawmY wkyfacgif;aqmifBuD;rsm;[m aus;Zl;wif
pum;rsm;ESifY rMumcP xkwfaz:ajymqkdMuw,f/
uJ aemufNyD;awmU ta&;BuD;wumU tBuD;qHk;jzpfwJU udpu
dk azmfjyyg&ap/
ESpfEkdifiH pyfMum;rSm tjiif;yGm;aewJU e,ferdwfudpj zpfygw,f/
'Dtjiif;yGm;rI[m a&S;u e,fcsJUya'o&mZfrsm; xm;cJUwJU jyemw&yfyg/
vGwv
f yfaom tcsKyftjcmtmPmykid f ESpEf idk if t
H csi;f csi;f cifrif&if;ES;D pGm qufqH
&ef pdwfaumif;apwem t&if;cHxm;NyD; Nidrf;csrf;pGm twl,SOfwGJaexkdifa&; rl
5 csuft& uRefawmfwkdU ESpfEkdifiHu ajz&Sif;vkdufMuw,f/ ESpfEkdifiH&JU &efolrsm;
tHUtm;oifY&NyD; ESpEf idk if &H UJ rdwaf qGrsm; vIu
d v
f u
dI v
f v
JS JS 0rf;omMu&wJU udpy g/
'Dvadk jz&Si;f Ekid v
f Udk Ekid if iH ,fjzpfwUJ uReaf wmfwUdk rSm vHNk cHKrI&NyDa[UvkUd pdwcf sr;f om
&m rsm;pGm&ovkd Ekid if BH uD;jzpfwUJ wkyjf ynfoUl orwEkid if rH mS Edik if w
H um qufqH
a&;e,fy,frSm odumrsm;pGm wufoGm;ygw,f/
ESpfEkdifiHqufqHa&;tajctae wdk;wufaumif;rGefonfESifYtrQ ESpfEkdifiH
ukeful;oef;a&mif;0,fa&; wdk;wufaumif;rGefcJUw,f/ tjyeftvSef,Ofaus;rI
jrefrmUrQm;ewfarmif

12

ode;f azjrifY

zvS,fwJU vkyfief;rsm; rsm;jym;cJUw,f/ wkyfjynfxHrS jrefrmjynfu aMu;aiG


uka# 40 zdk; pD;yGm;a&; wnfaqmufrI tultnD &&SdcJUw,f/
ESpfEkdifiH rdwfaqGjzpfaexdkifa&; aumif;onfxuf aumif;apcsifaom pdwf
aumif;apwem&Sd&if? rkef;pudk wkdapNyD; cspfpudk&Snfapvkd&if? rdwfaqGyDopGm jyK
rlMu&if? Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&; rl 5 csuf t& vufawGUusifYoHk;Mu&if
ESpEf ikd if cH spMf unf&if;ES;D rI wd;k wufonfxuf wk;d wufvmp&m? ESpEf idk if q
H ufqaH &;
aumif;onfxuf aumif;vmp&m taMumif;&Sdw,fAs/
ckawmU vGecf UJ wJY oH;k av;ESpu
f pNyD; Nidr;f csrf;pGm ,SOw
f aJG exkid af &;rlrsm;ukd
wzufu azgufzsuv
f mw,f/ uReaf wmfwUdk jrefrmjynfoal wGEiS Yf tpd;k &tquf
qufuawmY wavQmufvHk; xkdrlrsm;t& usifYoHk;cJYw,fAsm/

wkyfjzLrsm;udk tm;ray;cJY

wEdik if &H UJ tcsKyftjcm tmPmykid rf u


I kd tjcm;wEkid if u
H av;pm;a&;? wEkid if H
&JU jynfwiG ;f a&;udk tjcm;wEkid if u
H 0ifa&mufpu
G zf ufrI rjyKa&;? wEkid if &H UJ e,fajr
udk tjcm;wef;wl&nfwl tusKd;wl pD;yGm;a&;? ,Ofaus;rI ponfrsm;rSm qufqH
a&; ponfrsm;[m Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexdkifa&; rlrsm;jzpfygw,f/
'Drlrsm;t& jrefrmjynfu wdwdusus vkdufemusifYoHk;cJYw,f/
jrefrmEkdifiHu wkyfjynfolUorwEkdifiHudk todtrSwfjyKvkdufwJYtcgrSm
udkrifwef ( wkyfjzL ) tpdk;&[m jrefrmjynftzkdU w&m;r0ifwJU tpdk;&jzpfvm
w,f/ jrefrmEkdifiH[m ukdrifwef ( wkyfjzL ) tpdk;&udk todtrSwfjyKjcif;rS
kyfodrf;vkdufw,f/ tcsKdUaom tpdk;&rsm;vkd wkyfjynfolUorwEkdifiHudkvJ
todtrSwfjyK? wkyfjzL ( az:rdkqm ) tpdk;&ESifYvJ tqufrjzwfyJ xm;jcif;
r[kwb
f ;l As/ wkyjf zLESiYf jywfjywfom;om; tqufjzwfvu
dk w
f ,f/ wenf;qkd
&&if wkyfjzLtpdk;&ukd wkyfjynfrSm w&m;r0ifwJY olykeftzGJUtpnf;tjzpfjzifY
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

13

jrefrmEkdifiHu oabmxm; owfrSwfvkdufjcif; jzpfygw,f/


'gUaMumifY uRefawmfwUdk jrefrmjynfoal wGEiS Yf tpk;d &tqufquf[m jrefrm
jynfwiG ;f rSm udrk ifwef ( wkyjf zL ) Ekid if aH &;vIy&f mS ;rIrsm;? wkyjf ynfoUl orw
EdkifiH qefYusifa&; vIyf&Sm;rIrsm; ponfwkdUudk tm;ray;cJYbl;/ wkyfjzLvIyf&Sm;
rIrsm;udk tm;ay;tm;ajrmufjyKvQif odUk r[kwf BuD;xGm;cGiYf jyKvQif wkyjf ynfoUl
orwEdkifiH&JU jynfwGif;a&;udk 0ifa&mufpGufzuf&m a&mufvdrfYrnf[k ,lqcJY
ojzifY jzpfygw,f/
wkyfjynfolU vGwfajrmufa&;wyfrsm;u wkyfjynfray:&Sd udkrifwef
( wkyfjzL ) wyfrsm;udk wdkufxkwfvkdufw,f/ wkdufxkwfwJUtcgrSm tcsKdU
wkyjf zLwyfawG[m jrefrmjynfwiG ;f odUk xGuaf jy;ckad tmif;vmMuw,f/ jrefrmY
e,fajrudk ajcukw,
f Nl yD; tm;arG;um wkyjf ynfxo
J Ukd jyefvnf0ifa&mufwu
dk cf u
dk f
&ef &nf&,
G cf suEf iS Yf 0ifvmMujcif; jzpfygw,f/ 'gudk uReaf wmfwUdk jrefrmEkid if u
H
vufcHrxm;ygbl;/ wkyfjzLawGudk tm;arG;cGifY ray;ygbl;/ udkrifwef ( wkyf
jzL ) wyfrsm;[m uReaf wmfwUdk e,fajrxJ 0ifa&mufvmjcif;onfyif uReaf wmfwUdk
udk usL;ausmfjcif;vJjzpf? uRefawmfwkdU&JU rdwfaqG wkyfjynfolUorwEdkifiHudk
&efrjl cif;vJ jzpfwYJtwGuf uReaf wmfwUdk jrefrmjynfoal wGEiS Yf tpk;d &[m wkyjf zL
wyfrsm;ukd EdkifiHa&;enf;ESifYa&m ppfa&;ESifYyg wkdufxkwfcJUMuygw,f/ 'Dvkd
wkyfjzLudk wkdufMupOf ArmYwyfrawmfukd aemufausmrS "g;ESifY xkd;aeolawG
uawmY ,ck armfpw
D ;kH tpd;k &u tm;ay; tm;ajrmufjyKaewJU ArmjynfueG jf rLepf
ygwDESifY taygif;yg olykefrsm; jzpfcJYMuygw,f/ olwkdU taESmuft,Suf ay;ae
onfh Mum;rSyif ArmYwyfrawmf[m wkyfjzL bHk&efolrsm;udk acsrIef;EkdifcJUMuyg
w,f/
'g[m rdwfaqGyDoolwkdU&JU tjyKtrljzpfygw,f/ rdwfaqGryDo&if wkyf
jzLawG tm;arG;Ekid af tmif cGiYfjyKxm;cJYrmS aygY/ wkyjf zLawGukd waeY vkad wmYo;kH Ekid f
&ef arG;xm;cJYrSmaygY/ ( Armjynf uGefjrLepfygwDudk wkyfuGefjrLepfygwDu
vkdawmY oHk;&ef arG;xm;cJYovkdaygYav/ )
wcgwke;f uawmY 'DtcsufawGukd wkyaf cgif;aqmifBuD;rsm;[m jrifEidk pf rG ;f
jrefrmUrQm;ewfarmif

14

ode;f azjrifY

&SdMuNyD; jrefrmjynfoESifY tpkd;&wkdU&JU rdwfaqGyDorIudk csD;usL;cJYMuygw,f/


wkyfjynfESifY rdwfaqGjzpf ckdifNrJpGm aexkdifa&;rl0g'[m vGwfvyfa&;&NyD;
uwnf;u ,aeYxd jrefrmEkdifiHu worwfwnf; usifYokH;aewJY rl0g'jzpfyg
w,f/ tpkd;&ajymif;aomfvnf; 'Drl0g' rajymif;ygbl;/ t&if;&Sif'Drkdua&pDvkdU
yDuif;a&'D,dku ac:wJY OD;Ekacgif;aqmifaom tpdk;&ESifY OD;AaqGacgif;aqmif
aom tpdk;&? AdkvfcsKyfBuD;ae0if; acgif;aqmifaom tdrfapmifYtpkd;&ESifY AdkvfcsKyf
BuD;ae0if; acgif;aqmifaom awmfveS af &;tpd;k & tm;vH;k [m 'Dr0l g'udk usiYf o;kH
MuwmyJ/
,ckrS yDuif;tpdk;&ESifY yDuif;a&'D,dkwkdUu azgufjyefaom ae0if;tpdk;&?
wkyq
f efYusiaf &; zufqpftpd;k & ponfjzifY b,favmufemrnfq;dk awG ay;ay;?
orkdif;&JU trSefudkawmY rzHk;Ekdifbl;As/
awmfvSefa&;aumifpD&JU aMumdk;r@KdifjzpfwJU ArmYwyfrawmfESifY awmfvSef
a&;aumifpD&JU Ou|jzpfwJU AdkvfcsKyfBuD;ae0if;wkdU[m txufrSm az:jycJUwJY
wkyfArm rdwfaqGjzpf ckdifrma&;vkyfief;awG? vIyf&Sm;rIawGESifY rl0g'awGudk
wavQmufv;kH axmufct
H m;ay;MuHrk u a&SUwef;uaeNyD; yg0ifaqmif&u
G cf YJ Mu
w,f/ bH&k efol wkyjf zLudk &Gy&f yG cf RcH RH wku
d cf u
dk cf YJwm b,fov
l ?J ArmYwyfrawmf
yg/ tcuftcJ qHk;jzwfaom ESpfEkdifiHMum;rSm rNyD;rajy usefaewJY e,fedrdwf
jyem[m b,foYl acgif;aqmifrjI zifY NyD;jywfomG ;cJYovJ? Adv
k cf sKyfBuD;ae0if;&JU
acgif;aqmifrI jzpfygw,f/ 'Dorkid ;f awGukd emrnfq;dk trsK;d rsKd ; ay;jcif;jzifY azsmuf
zsufvkdY r&ygbl;/
wkyfacgif;aqmifawG[m 'gYaMumifY AdkvfcsKyfBuD;ae0if;udk wkyfjynfol
awG&UJ ppfreS af om rdwaf qGBuD; tjzpfjzifY csD;usL;cJYMuw,f/ awmfveS af &;tpk;d &
wufvmwJUtcgrSm Adv
k cf sKyfBuD;ae0if;&JU acgif;aqmifrjI zifY wkyAf rm rdwaf qG
jzpf qufqHa&; ydk wkd;wufaumif;rGefvmrnf[k ,HkMunfaMumif; rMumcP
ajymqkdMuw,f/ jrefrmkyf&SifMunfh y&dowf[m vGefcJUwJY ESpfESpfwkef;u wkyf
jynfoUl orwEdik if o
H Ukd Adv
k cf sKyfBuD;ae0if; c&D;oGm;cJYwUJ ky&f iS o
f wif;um;rsm;udk
owd&aeMuwke;f yg/ orw vla&SmufcsED iS Yf 0efBuD;csKyf csLtifvikd ;f wkUd ud,
k w
f idk f
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

15

vku
d yf Ukd aom aeYrsm;? Icif;rsm;ESiYf vIu
d v
f u
dI v
f v
JS JS NyHK;NyHK;&Ti&f iT f BudKqkad umif;cs;D
ay;aeMuaom wkyfjynfolvlxkudk jrifa,mifaeMuygw,f/
vGecf YJ aom tcgrsm;u wkyjf ynfoal wGEiS Yf wkyjf ynfoUl acgif;aqmifawG
[m Nidr;f csr;f pGm ,SOw
f aJG exkid af &;rlukd aumif;pGm oabmaygufMuw,f/ rSeu
f ef
pGm usifYoHk;cJYMuw,f/ tdrfeD;em;csif;aumif; 0g'udk vufudkifxm;Muw,f/
Nidrf;csrf;a&;vdkvm;oavmuf rdwfaqGjzpfa&;udk tm;ay;Muw,f/ 'gaMumifY
Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&; rlrsm;udk waoGrwdrf; vkdufemusifYoHk;aeaom
tdref ;D em;csi;f aumif; jrefrmEkid if EH iS Yf jrefrmacgif;aqmifrsm;udk txl;cspMf unf&if;
ES;D pGm aqGrsKd;aygufazmfozG,f qufqMH uw,f/ ,aeYvyJ J wkyjf ynfov
l x
l &k UJ
oabmxm;ESifY qEuawmY 'Dtwkdif;yJ qufvuf&SdvdrfYr,fvkdU jrefrmjynfol
awGu ,HkMunfMuw,f/ ,aeY ] &mZ0ifpOfvm wkyfArm rdwfaqG&if;csm }
qkdwJU tajctae ysufjym;awmYrnfvm;vkdY pkd;&drf&avmufatmif jzpfvmjcif;
[m wkyfacgif;aqmifrIqkdif&m jzpfysuf&yfrsm;aMumifY jzpfwJYtwGuf ,m,D
oabmom aqmifw,fvYkd em;vnfxm;Muw,f/ bmYaMumifY wkyaf cgif;aqmif
rIqidk &f m jzpfysu&f yfrsm;u ESpEf idk if q
H ufqaH &;udk ,aeYtajctaeodYk ydUk aqmifcYJ
ovJqkdwm uRefawmf qufaqG;aEG;csifw,fAsm/

urmYawmfvSefa&;\ A[kd[laom tpGJ

4-7-67 aeYxkwf Adkvfwaxmifowif;pmrSm atmufygtwkdif; uRefawmf


a&;cJYw,f/
armfpw
D ;kH yk*v
d q
f nf;uyf ud;k uG,af &;0g'? 'D0g'udk udik pf NJG yD; wkyjf ynfwiG ;f
tmPmvkyrJG mS tEkid Bf uJ&ef BudK;pm;aeolrsm;? 'D0g'ukd wurmvH;k u wckwnf;
aom trSew
f &m;tjzpfjzifY vufcaH tmifvyk &f ef[al om aqmify'k jf zifY vlrsK;d BuD;
tEdkifusifY0g'udk vufawGUusifYoHk;aeolrsm;ESifY axmufcH tm;ay;aeolrsm;?
jrefrmUrQm;ewfarmif

16

ode;f azjrifY

aESmuf,SufzsufqD; aeMujcif;aMumifY tJ'DY ] &mZ0ifpOfvm wkyfArm rdwfaqG


&if;csm } qdkwJU tajctae ysufjym;oGm;rSmavvm;[k txl;pkd;&drfrdw,fAsm }
wJY/ 1960 ckESpfavmufxd armfpDwHk;acgif;aqmifwJY wkyfuGefjrLepfygwDrSm
tajccHtrSm;&,fvkdU uRefawmfrjrifrdbl;As/ 1949 ckESpfu uRefawmfa&;cJYwJU
] armfpDwHk; oifMum;csufrsm; } qkdwJY pmtkyfudk rMumcifu uRefawmf jyefzwf
Munfw
h ,f/ xdpk mtkyrf mS a&;xm;wmawG vH;k 0rSew
f ,fvYkdyJ uReaf wmf,q
l w,f/
1949 ckEpS x
f d wkyjf ynfoUl vGwaf jrmufa&;wku
d yf rGJ sm;udk acgif;aqmifraI y;cJYwYJ
armfpDwHk;&JU oifMum;csufrsm;[m rSefuefNyD; rsm;pGm wefzdk;&Sdw,f/ 1948 ckESpf
wkyfjynfolUorwEkdifiH wnfaxmifNyD; qdk&S,fvpfpepfudk ul;ajymif;&ef Mum;
umv vkyfief;rsm; vkyfaqmif&mrSm acgif;aqmifrIay;cJYwJY armfpDwHk; oifMum;
csuf rsm;[mvJ rSefuefNyD; vGefpGm wefzdk;&Sdygw,f/
onfhaemufawmY ta&;tBuD;qHk;jzpfwJY qdk&S,fvpfpepf vufawGUwnf
aqmufa&; jyemrsm;ESifY ywfoufNyD; armfpDwHk;&JU yifukd,fta&;tom;rsm;?
rdefYcGef;rsm;? TefMum;csufrsm; rawGU&awmYbl;Asm/
wkyfuGefjrLepfygwD&JU oabmw&m;cH,lcsuf? 0g'vrf;pOf ponfrsm;rSm
uRefawmf vufrcHEkdifwJYtcsufawG awGUpjyKvmw,f/ r[m[ef; (0g ) r[m
wkyf (Greater Hun ) [laom t,ltqw&yfudk wnfaxmifNyD; wdbufawG?
rGe*f akd wGukd r[mwkyx
f J xnfv
h mw,f/ wdbufuvJ wky?f wkyv
f J wdbuf
pwJY r[mwkyf0g'aMumifY wdbufrSm wkyfuGefjrLepfrsm;[m wkyfjynfolU
awmfvSefa&;bufodkY ygvmcJYwJY wdbuftrsKd;om; tiftm;pktcsKdUESifY y#dyu
jzpfvmw,f/ 'vdik ;f vm;rm; OD;pD;wJY ykeu
f efrI jzpfvmwJYtcgrSm xkpd Ofu wkyf
&JU t&if;ESD;qHk;aom? uGefjrLepfr[kwfaom rdwfaqGjzpfcJYwJY tdEd,jynfESifY
y#dyuawG jzpfvmw,f/ wdbufolykefukd tdEd,tpkd;&u ajrmufyifY tm;ay;
w,fvdkU qkdvmw,f/ ael;tpkd;&udk tma&AsrS tif'dkeD;&Sm;txd? oD[kd|frS
wdbuftxd? e,fcsJU&efBuHaewJY azmufjyefa&;tpd;k & jzpfw,fvYdk owfrw
S v
f m
w,f/ vGepf mG wif;rmvmwJY 'DtajctaerSm ESpEf idk if pH yfMum;&Sd e,ferd w
d jf yem
[m apYpyfr&atmif Iyaf xG;oGm;w,f/ vufeufuikd f y#dyu aygufuo
JG nftxd
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

17

ygyJ/
'D tdEd, wkyf y#dyuMum;rSm wkyfuGefjrLepfygwD&JU xl;jcm;wJY enf;
y&d,m,f wckudk awGUvm&jyefw,f/ ] igESifYrwl igY&efol/ igY&efoludk &efrrl
olonf igYrdwfaqGr[kwf } [laom enf;y&d,m,f aumufcsuf jzpfygw,f/
tdEd,ESifY wkyf y#dyujzpfae&mrSm ] uGefjrLepf ppfrSefvQif odkYr[kwf awmf
vSefa&;orm;jzpfvQif Mum;rae&? wkyfbufrS ae&r,f } vdkY ZGwfawmif;qkd
vmygw,f/ uGejf rLepfr[kwaf om olwYdk EiS Yf awmfveS af &;orm;[k r,lqaom
olrsm;u Mum;aevQif onf;cHygao;w,f/ uGefjrLepftcsif;csif;qkdvQif? awmf
vSeaf &;orm;qkv
d Qif olwYkd onf;rcHawmYb;l / tJ'D tcsed u
f pNyD; qdAk ,
d uf,el ,
D H
ESifY p uGJMuwmygyJ/ wkyftdEd, rdwfaqGjzpf toif;? wkyfArm rdwfaqGjzpf
toif; ponfrsm;udkvJ rdwfaqGppf&if wkyfudk axmufcH&r,fvkdY awmif;qkd
vmMuw,f/
'D enf;y&d,m,fopf[m wcgwkef;u wkyfuGefjrLepfygwD atmifjrifpGm
usifYoHk;cJYwJY ] &efolbuf ygaeoludk Mum;aeatmifvkyf? Mum;aeoludk ukd,fY
bufygatmif odrf;oGif; } qkdwJY enf;y&d,m,fa[mif;ESifY vGefpGmjcm;em;ae
aMumif; awGU&ygw,f/
aemufusawmY tajccHoabmw&m; cH,lcsufESifY 0g'awG a&GUvsm;vmjyef
w,f/
vlUavmu wkd;wufa&;ordkif;udk odyHenf;usus Munfhjrifolwkdif;? urmY
awmfveS af &;udk ,HMk unfvufcMH uw,f/ ,cktcg urmYt&if;&Sif pepfuaeNyD;
urmYq&dk ,
S v
f pfpepfoYkd tjrpfrS vSeNf yD; ul;ajymif;aejcif;[m urmYawmfveS af &;
BuD;ygyJ/ odkYaomf 'D urmYawmfvSefa&;BuD;[m EkdifiHwkdif;rSm wyHkpHwnf;ESifY
jzpfyGm;vdrfYr,fvkdY r,lqMuygbl;/ umv a'o ya,m*trsdK;rsKd;aMumifY yHkpH
trsKd;rsKd;ESifY jzpfyGm;vdrfYr,fvkdY ,HkMunfMuw,f/
urmYawmfvSefa&;ukd ,HkMunfMuolrsm;teuf A[kdESifY ywfoufNyD; t,l
tq uGv
J mw,f/ ,cifuawmY b,fA[ku
d rkd S todtrSwrf jyKyJ ud,
k YfawmfveS f
a&; udk,fvkyfaeolrsm;ESifY qdkAd,uf,leD,Hudk A[kd tjzpfjzifY todtrSwfjyKol
jrefrmUrQm;ewfarmif

18

ode;f azjrifY

rsm;&,fvYdk &Scd YJw,f/ uGejf rLepfEiS Yf tvkyo


f rm;ygwDrsm;u urmYawmfveS af &;&JU
trmcHtiftm;[m urmYqkd&S,fvpf tiftm;pkjzpfw,f/ tm&S? tmz&du?
vufwiftar&du EkdifiHrsm;&JU trsKd;om;vGwfajrmufa&; awmfvSefa&;[m t&H
tiftm;jzpfw,f/ urmYqdk&S,fvpf tiftm;pk&JU ausmdk;r@dKif[m qkdAd,uf
,leD,H jzpfw,f/ armfpDwHk;udk,fwkdif wcgwkef;u ajymcJYwJYtwkdif; ajym&&if
qkAd ,
d uf,el ,
D u
H vufco
H nfjzpfap? vufrcHonfjzpfap? tjcm;olwUdk u tod
trSwfjyKonfjzpfap? rjyKonfjzpfap orkdif;jzpfpOf 'd|"r tajctaersm;u
qkdAd,uf,leD,Hudk urmYawmfvSefa&;&JU A[kdcsufr tjzpfjzifYvnf;aumif;?
qkdAd,uf,leD,H uGefjrLepfygwDudk urmYawmfvSefa&; acgif;aqmif tjzpfjzifY
vnf;aumif; wifajrmufxm;onfvkdY tqkd&Sdygw,f/
vGefcJYaom av;ig;ESpfu pNyD; onftqkdudk wkyfuGefjrLepfygwDu jyKjyif
ajymif;vJvmygw,f/ urmYawmfveS af &;rkew
f idk ;f BuD;[m tm&S? tmz&du? vuf
wiftar&du trsKd;om;vGwaf jrmufa&; awmfveS af &;BuD;odYk ul;ajymif;vmcJYNyD;
wkyfjynfolYorwEkdifiH[m xkd rkefwkdif;BuD;&JU A[dkcsufaAG jzpfvmw,fvkdY qkd
vkdufygw,f/
'gUaMumifY ,aeY urmYawmfvSefa&;&JU acgif;aqmif tzGJUtpnf;[m wkyf
uGejf rLepfygwDjzpfNyD; urmYawmfveS af &;acgif;aqmifBuD;[m Ou|BuD; armfpw
D ;kH
jzpfvmygw,f/
'DawmfvSefa&; oabmw&m;opfudk tajccH tkwfjrpfcsNyD; armfpDwHk; yk*dK vf
qnf;uyf udk;uG,frI 0g'udk xlaxmifMuw,fAsm/
armfpDwHk; yk*Kd vf qnf;uyf udk;uG,frI 0g'twGuf tjcm; tajccH tkwfjrpf
wckudkvJ csvkdufao;w,f/
olwdkU[m urmYawmfvSefa&; A[dkcsufaAGudk wkyfjynfodkU ul;ajymif;o,f
,lrkH u wkyu
f eG jf rLepfygwDEiS Yf Ou| armfpw
D ;kH udk urmYawmfveS af &;&JU acgif;
aqmiftzGJUtpnf;ESifY acgif;aqmifBuD; tjzpfjzifY wifajrmufvkdufHkru wkyf
jynfow
l Ydk&UJ awmfveS af &;yHpk [
H m tjcm;Ekid if rH sm;u waoGrwdr;f vku
d ef mMu&rnfh
wckwnf;aom awmfvSefa&;yHkpHtjzpfjzifY owfrSwfvkdufMuw,f/ armfpDwHk;
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

19

0g't& awmfvSefa&;[m wyHkpHwnf;om jzpfoGm;w,f/ 1924-27 rS 1949


ckESpftxd wkyfjynfolwkdU&JU tawGUtBuHK? wkyfjynfolUawmfvSefa&; orkdif;
jzpfpOfESifY if;wkdYtay:rSm armfpDwHk; xifjrif,lqcsuf? oGefoifcsufrsm;[m
olUumv olYa'oESifY [yfrdNyD; rSefaom trSefw&m;rsm;om r[kwfawmYyJ
umv a'ora&G; tm;vHk;twGuf trSefw&m;rsm; jzpfoGm;w,f/
wkyfjynfolYawmfvSefa&; erlemtwkdif; awmfvSefa&; wyHkpHwnf;jzpfwYJ
twGuf wpftcsuftm;jzifY vufeufukdifawmfvSefa&; jzpf&r,f/ ESpftcsuf
uGejf rLepfygwDu vH;k 0acgif;aqmifrI &&r,f/ oH;k tcsuf uGejf rLepfygwDacgif;
aqmifwYJ jynfoUl nDnw
G af &; wyfaygif;pk &S&d r,f/ av;tcsuf uGejf rLepfygwD
OD;pD; csKyfudkifxm;wJY jynfolUwyfrawmfESifY t&H ajymufusm;wyfrsm; &Sd&r,f/
ig;tcsuf awm&Gmaus;vufrmS tajccHNyD; awmfveS af &;[m NrdKUBuD;rsm;udk 0kid ;f rd
xm;onfrS odr;f ydu
k rf o
d nftxd csw
D ufomG ;&r,f/ ajcmuftcsuf vGwaf jrmuf
aom a'orsm; xlaxmif&r,f ponfjzifY w&m;ao pGJNrJ cH,lxm;Muw,f/
'DyHkpHtwkdif; r[kwf&if jynfolYawmfvSefa&; r[kwfawmYbl;vdkY owfrSwf
xm;Muw,f/ 'DypkH rH S ty tjcm;awmfveS af &;yHpk u
H kd wDxiG q
f ifEMJT u&if b,fenf;
ESifYrQ atmifjrifrnfr[kwf/ rmYufpfvDeif0g'rS aoGzDolawG? ,ckacwf rmYufpf
vDeif0g' txGwftxdyfjzpfwJY armfpDwHk;0g'udk qefYusifolawG? opmazguf
tacsmiform;awG? awmfvSefa&; ypfajy;olawG jzpfukefMuw,f/
olwUkd [m qkid &f mvkyo
f m;jynfoal wGEiS Yf vkyo
f m;jynfoal cgif;aqmifawGu
ud,
k Yf umv? ud,
k Yf a'o? uk,
d Yf tajctaeMunfNh yD; awmfveS af &;yHpk u
H dk csrSw&f ef
cGiYfrjyKMubl;/ olwUdk &JU awmfveS af &;yHpk u
H o
kd m wckwnf;aom trSew
f &m;tjzpf
jzifY twif;oGif;Muw,f/ wkyfvJ wdbuf? wdbufvJ wkyf pwJY r[m[ef
(0g) r[mwkyf0g'ESifY awmfvSefa&;wyHkpHwnf; 0g'[m wqufxJyJ/
awmfveS af &; tpd;k &ESiYf ArmjynfueG jf rLepfygwD Nidr;f csrf;a&;twGuf awGUqHk
aqG;aEG;MupOfwek ;f u aqG;aEG;yJyG sujf ym;NyD; Nidr;f csr;f a&;ratmifwm taMumif;rJY
r[kwb
f ;l / wkyjf ynfjyef uGejf rLepfacgif;aqmifrsm;ESiYf ocifoef;xGe;f wkYd [m
ArmYawmfvSefa&;jzpfpOfudk wkyfawmfvSefa&;yHkpHtwkdif; MunfhjrifMuNyD; wkyf
jrefrmUrQm;ewfarmif

20

ode;f azjrifY

uGefjrLepf&JU awmfvSefa&;wyHkpHwnf; oabmw&m;udk pGJpGJNrJNrJ vufcHusifYoHk;


oGm;Mujcif;aMumifY jzpfw,f/ 'gYaMumiYf olwYkd [m ygwDO;D aqmifr&I atmif tydk
jzpfwJY 6-cdkif Nidrf;csrf;a&; qEjyyJGBuD;rsm; vkyfMujcif;jzpfw,f/ 'gYaMumifY
olwYkd vufeufuikd o
f ;D jcm;wyf? olwYdk oD;jcm;vGwaf jrmufa&;e,fajr ponfwYdk
udk qufvufxm;cGiYfjyKap&ef awmif;qkcd surf sm;udk wifjyjcif;jzpfw,f/ 'gaMumifY
olwYkd[m olwUdk awmif;qkcd suu
f o
dk m awmfveS af &;tpk;d &u vku
d af vsmvku
d v
f Qif
jynfaxmifpjk refrmEkid if H tpdwpf w
d t
f rTmrTm uGo
J mG ;rnfukd jrifEidk pf rG ;f r&SMd ujcif;
jzpfw,f/ 'gaMumifY olwdkYESifY olwkdYq&mBuD;rsm;[m awmfvSefa&;wyHkpHwnf;
t,ltqESiYf qefYusiaf eaom jrefrmenf;? jrefrmY[efjzifY qk&d ,
S v
f pfacwfajymif;
awmfvSefa&; qifETJjcif;udk b,fvkdwGufwGuf atmifjrifrnfvkdY rxifMujcif;
jzpfw,f/ 'gaMumifYvJ awmfveS af &;tpd;k &udk olwYdk&UJ vlwef;pm;oH;k oyfcsuEf iS Yf
awmfveS af &;tpd;k &qefYusiaf &; vrf;pOfrsm;[m ,HEk idk pf &mr&Sad tmif vGrJ mS ;aejcif;
jzpfw,f/
wkyfjynfolY awmfvSefa&;yHkpHudk wckwnf;aom yHkpHtjzpfjzifY vufcHxm;
olrsm;tzdkY 1924-27 rS 1949 txd rSefuefxGef;ajymifcJYwJY armfpDwHk;&JU ta&;
tom;? tqkt
d rdeYfrsm;? tawG;tac:rsm;[m pMum0|mwckv;kH rSm ypfrvGJ toH;k cs
&ef wckwnf;aom trSew
f &m;jzpfvmNyD; armfpw
D ;kH [m olwYkd&UJ wqlwnf;aom
bk&m;jzpfvmcJYw,f/ 'gaMumifY awmfveS af &; wyHpk w
H nf;[laom t,ltq[m
armfpDwHk; yk*dK vf qnf;uyfudk;uG,frI&JU tajccHwck jzpfvmjcif;ygAsm/
Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifjcif;udk y,fjcif;

wkyu
f eG jf rLepfygwD[m 1960-61 ckEpS t
f xd Nidr;f csrf;pGm ,SOw
f aJG exkid af &;
rl0g' oabmw&m;rsm;udk ESpfESpfumum vufcHcJYw,f? usifYoHk;cJYw,f/
'gaMumifYvJ tar&duefjynfaxmifpu
k ukvor*xrJ mS r0ifEikd af tmifvyk jf cif;?
0kid ;f y,f&ef BudK;pm;aejcif; jyKaomfvnf; ratmifyJ wkyjf ynfoYl orwEkid if [
H m
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

21

waeYwjcm; rdwfaqGEkdifiHawG rsm;vmcJYw,f/ EdkifiHwuma&;&mrSm *kPfodum


ESifY MoZmwufvmcYJw,f/
odkYaomfvJ urmYawmfvSefa&;\ A[dkcsufaAGudk wkyfjynfodkY ajymif;,l
jcif;? urmYawmfvSefa&; acgif;aqmif tjzpfjzifY udk,fYudk,fudk wifjcif;? awmf
vSefa&; wyHkpHwnf; t,ltqudk xlaxmifjcif; ponfh vkyf&yfrsm;ESifY twl
Nidr;f csrf;pGm ,SOw
f aJG exkid af &; rl0g' oabmw&m;rsm;udk arS;rSed f ao;odraf tmif
vkyfvmw,f/ rvTJomwJY tcgrsm;rSm vufcHovkdvdk 0wfauswkdif;ukef ajym
azmf&NyD; tcsdef&SdorQ wkdufcdkufvmw,f/
Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&; rl0g'[m t&if;&SifEkdifiHrsm;ESifY qkd&S,fvpf
EkdifiHrsm; EkdifiHtcsif;csif; qufoG,fa&;e,fy,fwGif wdwdusus vkdufemusifY
oH;k &rnfh rlrsm;jzpfw,f/ odYkaomfvnf; t&if;&Sipf epfEiS f qk&d ,
S v
f pfpepf NydKiq
f idk f
rIukd &yfxm;&ef r[kwb
f ;l / vufeufuikd f rwku
d yf EJ iS Yf NydKifqikd Mf u&rSm jzpfw,f/
txl;ojzifY pD;yGm;a&;? oabmw&m;a&;ESiYf ,Ofaus;rIe,fy,frsm;rSm NydKifqidk f
&rnfjzpfw,f/ odkUuvdk Nidrf;csrf;pGm ,SOfNydKifjcif;jzifY qdk&S,fvpfpepfu tEkdif
&rnfvkdY ,HkMunfxm;w,f/ ,cktcsdefrSm pepfESpfck ,SOfNydKifrIudk ae&mwum
udpt
00? jyemtrsKd;rsKd;rSm awGUEdkifw,f/ 'gaMumifYvJ Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJ
aexdik af &;[m ,ckacwf&UJ vlwef;pm;wku
d yf GJ yHpk w
H &yf jzpfw,fvYdk ajymMujcif;
jzpfw,f/
okdYaomfvnf; wkyfuGefjrLepfygwDu t&if;&SifEkdifiHrsm;ESifY tjcm;qkd&S,f
vpf EkdifiHrsm; Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexdkifa&;rlt& ppfrjzpfatmif vkyfwkdif;?
Nidr;f csr;f pGm,SONf ydKirf v
I yk w
f idk ;f awmfveS af &;opm azgufaew,f/ t&if;&Siv
f w
l ef;
pm;ESifY vlwef;pm;yl;aygif;a&; vkyfaew,f ponfjzifY a0zefwkdufckdufNyD; Nidrf;
csrf;pGm ,SOfwGJaexdkifa&;rludk ypfy,fvmMuw,fAsm/
wu,fawmY e,fcsJUt&if;&SifEkdifiHBuD;rsm;[m qkd&S,fvpfEkdifiHrsm;ESifY Nidrf;
csrf;pGm ,SOfwGJraecsifMubl;As/ wwfEkdif&if qkd&S,fvpfEkdifiHrsm;udk 0ifa&muf
pGufzufNyD; qkd&S,fvpfpD;yGm;a&;pepfESifY vkyfom;jynfolwkdY&JU qkd&S,fvpf 'Drkd
ua&pD EkdifiHa&;pepfudk csufcsif;yJ zsufqD;ypfcsifMuw,f/
jrefrmUrQm;ewfarmif

22

ode;f azjrifY

urmYqkd&S,fvpfpepf jzpfay:wdk;wufvmrIordkif;udk jyefMunfh&if e,fcsJU


t&if;&SiEf idk if rH sm;u 0ifa&muf pGuzf ufcYJ wmawGukd awGUMu&rSmygyJ/ 0ifa&muf
pGuzf ufjcif;ukd vufavQmYvu
dk &f wJY tcgrSmvJ qk&d ,
S v
f pfEikd if rH sm;ESiYf wef;wl?
tusKd;wl rlrsm;t& pD;yGm;a&;? ,Ofaus;rI qufoG,fa&;rvkyfcsifMubl;/
'gYaMumifY qkd&S,fvpfEkdifiHrsm;[m t&if;&Sife,fcsJUEkdifiHrsm;u Nidrf;csrf;pGm
,SOw
f aJG exkid af &; rlrsm;udk vufcu
H siYfo;kH vmatmif wku
d yf 0JG ifMu&w,f/ odUk uvkd
wku
d yf 0JG if&if;ESiYf qkAd ,
d uf,el ,
D EH iS Yf ta&SUOa&my qk&d ,
S v
f pfEidk if rH sm;[m jyify
pGufzufrIenf;enf;jzifY Nidrf;csrf;pGm qkd&S,fvpfpepf xlaxmifoGm;Mu&w,f/
wkyfjynfolYorwEkdifiH e,fcsJUorm;u Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifcGifY
ray;bl;/ wkyfe,fajrtcsKdUudk e,fcsJUwkdYu odrf;ykdufxm;w,f/ wkyfjynf
ukvor*r0if&atmif e,fcsJUwkUd u wm;qD;ydwyf ifxm;w,f/ 'Dvdk e,fcsJUawG
u aESmuf,SufaewmaMumifY tIH;ay;NyD; wkyfjynfolUorwEkdifiHu Nidrf;csrf;
pGm ,SOfwGJaexkdifa&;rlrsm;udk ypfy,fvkduf&rvm;/ r[kwfbl;As/ wkyfjynfol
awGEiS Yf tpd;k &[m Nidr;f csrf;pGm ,SOw
f aJG exkid af &;rl atmifjrifatmif wku
d yf 0JG ifMu
&rnfom jzpfw,f/
e,fcsJUt&if;&Sif Ekid if rH sm;[m vGwv
f yfcgp zGUH NzdK;wk;d wufqJ Ekid if rH sm;ESiYf vJ
Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&; rvkyfcsifbl;As/ vGwfvyfcgp EkdifiHawGrSm e,fcsJU
BudKufaom vlaerIpepfrsm; atmifjrifatmif? e,fcsUJ bufom; tpk;d &rsm;jzpfay:
atmif 0ifa&mufpu
G zf ufMuw,f/ qufvufNyD; pD;yGm;a&;ESiYf tjcm;acgif;yHjk zwf
cs,fvS,frIrsm; vkyfxm;csifojzifY e,fcsJUt&if;&SifEkdifiHrsm;[m vGwfvyfcgp?
zGHUNzdK;qJEkdifiHrsm;ESifYwef;wl? &nfwl? tusKd;wlrlrsm;t& qufqHrIrjyKMubl;/
'gaMumifY vGwv
f yfcgp zGUH NzdK;qJEidk if rH sm;[m Nidr;f csr;f pGm ,SOw
f aJG exkid af &; rlrsm;
atmifjrifa&;twGuf wkdufyGJ0ifMu&w,f/ odkYaomfvJ wkyfuGefjrLepfygwDu
'gudyk if awmfveS af &;vrf;aMumif;rS pGeYfcmG jcif; jzpfw,f? e,fcsUJ orm;udk tjywf
rwku
kd b
f ;l ? e,fcsUJ orm;ESiYf yl;aygif;w,f ponfjzifY qefYusif Iwcf saeMuw,f/
rvGwv
f yfaom Ekid if w
H cktzdYk awmY tkypf ;kd xm;aomolEiS Yf b,frmS Nidr;f csrf;
pGm ,SOfwGJaexkdifvkdY jzpfrvJ/ acgif;yHkjzwfaoG;pkwfolESifY acgif;yHkjzwfaoG;pkwf
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

23

cH&ol b,frSm Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifvkdY &rvJ/ rvGwfvyfao;aom EkdifiH


wck[m EdkifiHwum qufqHa&;e,fy,frSm yg0ifaqmif&GufcGifYrS r&SdyJ/ tjcm;
Ekid if aH wGEiS Yf vGwv
f yfpmG rS qufqcH iG Yf r&Sad o;yJAsm/ Ekid if jH cm;qufo,
G af &;[m
tkyfpdk;ol e,fcsJUEkdifiH&UJ vufxJrSm &SdaewmyJ/
wkyfuGefjrLepfygwD[m jyemawGudk IyfaxG;ypfvkdufw,f/ Nidrf;csrf;
pGm,SOfwGJaexkdifa&;[m vufatmufcHEkdifiHESifY tkyfpdk;aom EkdifiH Nidrf;csrf;pGm
,SOfwGJaexkdifjcif; jzpfvdkYrkdY vGwfvyfa&;wkdufyGJudk pGefYvTwfapjcif; jzpfw,f/
aoG;pkwfcs,fvS,fol vlwef;pm;ESifY aoG;pkwfcs,fvS,fcH vlwef;pm;rsm; Nidrf;
csr;f pGm ,SOw
f aJG exkid jf cif; jzpfvYkdrYdk vlwef;pm; wku
d yf u
JG kd pGeYfvw
T af pjcif;jzpfw,f
ponfjzifY rqDrqkdif r[kwfwkwf pGyfpGJ wkdufckdufvmw,f/
onfvdk Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&;rlrsm;udk arS;rdSefapNyD;aemuf? r[kwf
wkwf pGypf w
JG u
dk cf u
dk Nf yD;aemuf pum;BuD;pum;us,f armfpw
D ;kH xHrS aumufEw
I f
csufawG? usrf;udk;usrf;cHawGESifY Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&;rlrsm;udk ypfy,f
NyD;aemuf tjcm;EkdifiHrsm;odkY olUyHkpHESifY urmYawmfvSefa&;BuD;udk ZGwfoGwfoGif;
vmw,f/ tjcm;EkdifiH jynfwGif;a&;rsm;ukd 0ifa&mufpGufzufw,f/ tjcm;EkdifiH
awG&JU umva'o uGJjym;csufawG? tajctaerwlwmawGudk todtrSwfrjyKyJ
wkyfq&mBuD;rsm;ESifY oufqkdif&mEkdifiHrsm;rS wynfhwyef;rsm;[m pDpDnHnHjrif
wkid ;f vlxrk auseyfo?H qloyH o
l MH um;wkid ;f olwYdkpw
d u
f ;l ESiYf qGx
J m;wJY awmfveS f
a&;tcsdeZf ,m; apYa&mufaeNyD? awmfveS af &;tH<k urIBuD; &ifYrmvmNyD ponfjzifY
wGufcsufMu? ajymMuqkdMu? atmf[pfMuNyD; awmfvSefa&;vkyfZmwfawG cif;cJY
Muw,fAsm/
Ou|BuD;armf acgif;aqmifaom urmYawmfveS af &;BuD;udk twif;arG;xkwf
zkYd BudK;pm;Mu&if; tcsKUd ae&mrsm;rSm awmfveS af &; om;avQmw,f/ tcsKUd ae&mrsm;
rSm arG;ao awmfvSefa&;rsm; jzpfay:vmw,f/ tcsKdUae&mrsm;rSm wefjyefawmf
vSefa&;twGuf vrf;cif;ay;Muw,f/
oabmw&m;vrf;pOf? rl0g'rsm;udk rSefrSefESifY usifYoHk;cJYvkdY wkyfjynfolY
orwEkid if EH iS Yf wkyu
f eG jf rLepfygwDwYdk Ekid if w
H um qufqaH &;e,fy,frmS &xm;cJY
jrefrmUrQm;ewfarmif

24

ode;f azjrifY

aom atmifjrifrrI sm;[m 1960 ckEpS af vmufrpS NyD; azmufjyefrmS ;,Gi;f vmaom
oabmw&m;? vrf;pOfEiS Yf rl0g'rsm;aMumifY wckNyD;wck vufvw
G q
f ;kH H;I &w,f/
qdk&S,fvpfEkdifiH tcsif;csif;uGJNyD; wkyfjynfolUorwEkdifiHbufrSm t,fab;eD;
,m; wEkid if x
H o
J m use&f pfawmYw,f/ uGejf rLepfEiS Yf tvkyo
f rm;ygwDrsm;tcsi;f
csi;f uGNJ yD; tenf;pkuav;om wkyu
f eG jf rLepfygwDEiS Yf use&f pfawmYw,f/ wkyf
jynfolYorwEkdifiHESifY wkyfuGefjrLepfygwDtzdkY trmcHtiftm;BuD;wck qHk;HI;
oGm;jcif;ygyJ/ yg;pyfuawmY atmfEidk yf gw,f? ocifp;dk BuD;vkad v - tacsmiform;
awGEiS Yf vrf;cGjJ cif;onf tiftm;tppf? jyefvnfjyifqifa&;0g'DawGEiS Yf uGt
J uf
a&;? cGJxGufa&;vkyfjcif;onf awmfvSefa&;opmw&m; ponfjzifYaygYAsm/

rdwfaqG&if;wkdYESifY uGJ&jcif;
aemufNyD;awmY wkyjf ynfoYl orwEkid if [
H m vGwv
f yfcgp zGUH NzdK;qJEidk if rH sm;?
tm&S tmz&du vufwiftar&du Ekid if t
H rsm;pkeUJ uG&J jyefygw,f/ rdw&f if;aqG
&if;awG jyKwfukefw,f/ 'g[m tvGefBuD;wJY qHk;HI;rIyg/ txif&Sm;qHk; qHk;HI;rI
uawmY tif'dkeD;&Sm;jzpfw,fAsm/
tif'dkeD;&Sm;uGefjrLepfygwD[m qdk&S,fvpfEkdifiHrsm;jyify&Sd uGefjrLepfygwD
awGxJrSm tBuD;qHk;aom ygwDjzpfw,fvkdY ausmfMum;cJYygw,f/ toif;0if
oef;aygif;rsm;pGmESiYf tif'ekd ;D &Sm;jynfwiG ;f rSm NydKifbufuif;onfh tvkyo
f rm;ESiYf
awmifolv,form; vlwef;pm; tzGJUtpnf;rsm;udkvJ acgif;aqmifrI&xm;cYJ
w,f/ orwBuD; qlumEk[
d mvJ uGejf rLepfygwD r[kwf w
kH r,f usefonfw
h idk f
olwdkYESifY tay;t,l rQwNyD;? tawG;tac:wlNyD; yl;aygif;aqmif&GufcJYw,f/
tpd;k &udk BudK;udik w
f YJ Ekid if aH &;OD;aqmifrI tzGUJ rSmvJ olwYkd yg&w,f/ wyfxrJ mS vJ
olwUkd bufom;awG trsm;tjym;&Scd YJ ygw,f/ tcsKyftm;jzifY qk&d &if tif'ekd ;D &Sm;
uGefjrLepfygwD[m tpkd;&tmPm&ygwDvkdY rac:Edkifao;aomfvJ tpkd;&tmPm
xJrSm udk,fwykdif;0ifaeNyD; tpkd;&tay:rSm MoZm&SdwJY ygwDw&yfjzpfcJYygw,f/
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

25

odkUaomfvJ tif'dkeD;&Sm;uGefjrLepfygwD[m wkyfuGefjrLepfoabmw&m;?


rl0g'vrf;pOfukd usiYfo;kH vku
d w
f YJtwGuf tif'ekd ;D &Sm;vkyo
f m;jynfoal wG&UJ pD;yGm;
a&;ESifY vlrla&;jyemrsm;udk ajz&Sif;Ekdifatmif tmHkpl;pkduf&rnfhtpm; jynfy
udk tmHpk ;l pku
d Nf yD; rav;&Sm;ESiYf &ifqidk af &;udk a&SUwef;wifw,f/ rav;&Sm;jynf
olawGu olwYdk bmom e,fcsJUya'o&mZfqefYusifa&; awmfveS af &;udk vkyaf p&
rnft
h pm; tif'ekd ;D &Sm;u rav;&Sm;xJ ppfwyfEiS Yf0ifNyD; awmfveS af &;udk oGi;f ukef
tjzpf ,laqmifoGm;&ef BudK;yrf;cJYw,f/ ukvor*rS xGufNyD; wkyfjynfolY
orwEkdifiHESifYtwl pifNydKifukvor* wnfaqmuf&ef BudK;yrf;cJYw,f/
yDuif;? *sumwm 0ifdk;wef; r[mrdwftzGJU qkdwm vkyfcJYMuw,f/
aemufq;kH rSm vufeufuikd af wmfveS af &; rygrNyD; [laom tpGaJ MumifY tajctae
udk rapmifYEkdifyJ vlxkrygyJ vufeufESifY tmPmodrf;a&;? pGefYpm;a&;vkyfief;
trSm;udk vkyfrdw,f/ 'gUaMumifY olwkdYawmfvSefa&; ratmifjrifyJ wefjyefawmf
vSeaf &;twGuf vrf;cif;ay;ovko
d m &Scd YJ w,f/ rQtiftm;BuD;rm;aom tif'kd
eD;&Sm; uGefjrLepfygwD[m acsrIef;jcif;cH&NyD; rsm;pGm txdemw,f/ jynfolvlxk
vJ odef;eJYcsDNyD; aoaMuysufpD;Mu&w,f/ jzpforQudk &efolaMumifY? azmufjyef
a&;orm;aMumifY ponfjzifY vufnKd ;xk;d NyD; ud,
k Yfwm0efukd a&SmifaevkYd rjzpfb;l /
ukd,frSm;vdkY? udk,fnHhvkdY &efolu vkyfcsifwkdif; vkyfoGm;Ekdifw,f? azmufjyefa&;
orm;atmifoGm;w,fvdkYvJ ukd,fYwm0ef ukd,fjrifzdkU vkdw,f/
tif'dkeD;&Sm;uGefjrLepfygwD HI;jcif;onf wkyfuGefjrLepfygwD HI;jcif;jzpf
aMumif; urmu jrifHkru wkyfjynfolvlxkESifY wkyfacgif;aqmifrsm;vJ
odem;vnfMuw,f/
wkyu
f eG jf rLepfacgif;aqmifMum;rSmvnf;aumif;? wkyjf ynfov
l x
l Mk um;rSm
vnf;aumif;? qk&d ,
S v
f pfEikd if aH wGEiS Yf bmaMumifYuo
JG vJ? qk&d ,
S v
f pfEidk if t
H rsm;pk
u bmYaMumifY olwkdYzufu r&yfovJ? urm&Sd uGefjrLepfygwDESifY tvkyform;
ygwDtrsm;pku bmYaMumifY wkyfuGefjrLepfygwDudk raxmufcHMuovJ? tm&S
tmz&duESiYf vufwiftar&du xGe;f opfpEkid if rH sm;ESiYf bmYaMumifY waeYwjcm;
uif;uGmvm&ovJ? bmYaMumifY rdwfaqG&if;csmrsm; qHk;HI;&ovJ ponfjzifY
jrefrmUrQm;ewfarmif

26

ode;f azjrifY

aqG;aEG;Muw,f/ b,folUwm0efvJvkdY a0zefMuw,f/


jynfwiG ;f a&;ESiYf ywfoufNyD;awmYvJ wkyjf ynfoal wGEiS Yf wkyaf cgif;aqmif
rsm; jyefvnfpOf;pm;p&mawG ay:vmw,fAsm/

ck e f y sH a usmf v T m ; wk d ; wuf j cif ; rS e f \ avm


wkyfjynfwGif;rSm qkd&S,fvpfwnfaqmufa&;ESifYywfoufNyD; rSm;w,f
rSew
f ,f ponfjzifY uReaf wmf tus,w
f 0ifY raqG;aEG;vkb
d ;l Asm/ wu,fuawmY
wkyu
f eG jf rLepfygwD&UJ ] urmYawmfveS af &; } oabmw&m;ESiYf vky&f yfrsm;onf
om uReaf wmfwYdkEiS Yf wku
d f u
dk o
f ufqidk w
f ,f/ odYkaomfvJ wkyjf ynfwiG ;f qk&d ,
S f
vpfacwfajymif; awmfvSefa&;jyemtcsKdUudk azmfjyzkdY vkdw,fxifygw,f/
armfpDwHk;ESifY wkyfuGefjrLepfygwDwkdY[m tjcm;EkdifiHrsm;rSm urmYawmfvSef
a&;jzpf&ef ZGwt
f wif; jzpfapcsio
f vdk wkyjf ynfwiG ;f rSmvJ qk&d ,
S v
f pfawmfveS f
a&; t&Sdeft[kefudk jzpfEkdifonfxuf ykdNyD;vQifjrefatmif ZGwfBuHpnf tm;xkwf
Muw,fvYdk uReaf wmfjrifw,f/ ukex
f w
k v
f yk af &; vufeufu&d ,
d m wk;d wufonf
ESifYtrQom qkd&S,fvpfawmfvSefa&; t&Sdeft[kefjrifYrm;vm&r,f/ qdk&S,fvpf
pepfrS uGefjrLepfpepfodkY ul;ajymif;oGm;&r,fqkdwJY rmYufpfvDeif0g' tajccHrl
w&m;udk ypfy,fvkdufNyD; vlxktm;ukd;? wkyfvlOD;a& oef; 700 tm;udk;?
wkyfuGefjrLepf pnf;Hk;a&;tm;udk;ESifY awmfvSefa&;tqifYawG ausmfwufzkdY
BudK;pm;w,f/ aus;vufawm&Gmrsm;rSma&m? NrdKUay:ae qif;&Jom; ( t&if;&Sif
aygufp ) &yfuGufrsm;rSmyg uGefjrL;efawG axmifw,f/ aus;vufawm&Gm
uGefjrL;ef awGrSmqkd&if vlwdkif; pGrf;tm;&SdoavmufvkyfNyD; vkyfoavmuf a0cGJ
,lwYJ qk&d ,
S v
f pfrt
l pm; vlwidk ;f pGr;f tm;&So
d avmuf vkyNf yD; vko
d avmufa0cG,
J l
qkdwJY uGefjrLepfrlrsm;udkyif csrSwfvmcJYw,f/ xGefpuf? pkdufpuf paom ukef
xkwv
f ufeuf ud&,
d mawG? ukev
f yk pf rG ;f tm;awG rsm;pGm wk;d wufNyD; ukeyf pn;f
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

27

awG tvQHy,f ayg<u,f0rS vkyjf zpfrnfh uGejf rLepfpepftqifYukd xGew


f ;kH xGew
f H
tqifYrSaeNyD; ckefwuf&ef BudK;pm;cJYw,f/ tdrfaygufapY tdrfaemufaz; yef;yJzkd
awG wnfapNyD; oHrPdxw
k v
f yk rf I ckeyf sHausmfwuf&ef tm;xkwcf YJ w,f/ acwfrDS
oHrPdpufHkBuD;awG wnfaqmuf&wmu Mumoudk;/ 'gaMumifY apmifYraeEkdif
bl;/
wkyfjynfqkd&S,fvpf wnfaqmufa&;rSm ckefysHausmfvTm;wkd;wufa&;
[laom aqmify'k jf zifY awmfveS af &;t&Sed t
f [keu
f kd ZGwjf riYfwifcYJwm b,favmuf
atmifw,f? ratmifbl;? b,favmuf jrwfw,f? HI;w,fqkdwm uRefawmfwkdY
wyftyfrodbl;As/ od&wmwckuawmY pD;yGm;a&; 5 ESpfpDrHudef;rsm;udk &yfqkdif;
xm;vku
d &f jcif;ygyJ/ ,aeYxv
d J pD;yGm;a&;pDru
H ed ;f vsmxm;csuf ude;f *Pef;rsm;
NyD;rNyD; pm&if;tif;rsm;? oH;k oyfcsurf sm; rxkwaf 0awmYb;l / wkyjf ynfp;D yGm;a&;
tajctae wk;d wufaumif;rGev
f suf&ydS gw,f qkw
d YJ a,bk,s ausnmcsufrsm;
ESifY &mckdkifEIef;rsm;avmufom xkwfjyefaeawmYw,f/
aus;vufawm&Gmrsm;rSm wnfaxmifcJYwJY uGefjrL;efrsm;udkawmY jyefNyD;
jyifqifcJYygw,f/ a&SUavmBuD;NyD; vGefxm;wmawGudk avQmYcsvkdufw,f/ ,ck
tcg trnftm;jzifY uGefjrL;efvkdY qufac:aeaomfvJ tqifYjrifY pkdufysKd;a&;?
or0g,rESifY pkaygif; v,f,majrtqifYavmufom &Sdygw,f/
ukefxkwfvkyfrI vufeufud&d,m rjynfhpHkyJ ckefysHausmfvTm;&ef bmYaMumifY
tm;xkwfcJYovJ/ vlOD;a& oef;aygif; 700 aMumifY rmefwufNyD; armfpDwHk;&JU
tawG;tac:udk pdwf0g'vTrf;oGm;jcif;aMumifY jzpfygw,f/
wkyfvlOD;a& oef; 700 &SdNyD; vlOD;a& BuD;rm;vGef;jcif;ESifY vlOD;a& wkd;yGm;
EIe;f vQijf refveG ;f jcif;ESiYf ywfoufNyD; wkyu
f eG jf rLepfygwDxrJ mS t,ltqESprf sK;d
&Sdw,f/ wrsKd;uawmY rsm;vGef;tm;BuD;w,f/ pm;0wfae tqifYtwef;udk
xdxad &mufa&muf jriYfwifEidk &f ef ukex
f w
k v
f yk rf pI rG ;f tm; wk;d wufrEI eI ;f ESiYf vlO;D a&
wk;d wufrEI eI ;f udk o[Zmwjzpf&ef wkyv
f Ol ;D a&wk;kd wufru
I kd uefYowf&r,fvYdk
,lqw,f/ usew
f rsK;d uawmY armfpw
D ;kH &JU t,ltqyJ/ ]] vl[m tzd;k twefq;kH
aom t&if;tESD;ypnf;jzpfw,f/ vlESifY &if;ESD;vm&if bmrqkd jzpf&r,f/ 'g
jrefrmUrQm;ewfarmif

28

ode;f azjrifY

aMumifY vlOD;a& wkdk;csifwkdif; wkd;ayapOD;? ruefYowfESifY/ vlOD;a&uefYowfzdkY


ajymqkdrIawG[m t&if;&SiftawG;tac:&SdolawG jzpfw,f }} vkdY qkdw,f/
wkyf oef; 700 vkyf&if ukefxkwfvkyfrI vufeufud&d,mawG rjynfhpHk
ao;aomfvnf; uGefjrLepfpepfodkYa&mufatmif ckefysHausmfvTm;oGm;Ekdifw,f/
vlO;D a& oef; 700 vky&f if bmrqkd atmifEidk &f r,f/ armfpw
D ;kH [m &Snv
f sm;aom
wkyforkdif;? us,fajymaom wkyfjynf? BuD;rm;aom wkyfvlOD;a&twGuf
txl; rmefrmewufw,f/ 'g[m vlrsKd;BuD;0g'&JU a&aomufjrpfjzpfw,f/
BuD;rm;aom vlOD;a&aMumifY armfpDwHk;rSm xl;qef;aom tawG;tac:wck
0ifjyefao;w,f/ wkyfjynf[m tEkjrLppfyJGudk aMumufzkdYrvkdbl;/ tEkjrLppfyGJ
jzpfvkdY wkyf oef;&maygif;rsm;pGm aocsifaoayap? usefaom wkyfawGu
,ck &&Sdxm;aom ,Ofaus;rIxuf tqwaxmif ykdaumif;wJY ,Ofaus;rIopf
w&yfudk tEkjrLppf&JU jymyHkay:rSm wnfaqmufoGm;vdrfYrnfom jzpfw,fvkdY
armfpDwHk;u qdkcJYw,f/
udk,fYvlrsKd;udk raMumufw&m; a[m&efaomfvnf;aumif;? pum;tjzpf
tEkdif,l&efaomfvnf;aumif;? 'Dvkdajymw,fqkd&if odyfudpr&SdvSygbl;Asm/
odkYaomfvnf; vl oef;&maygif;rsm;pGm aocsif aoayapqkdwJY tawG;tac:udk
tajccHNyD; ud,
k Ef u
Id u
f rku
d f ;l &Jvyk jf cif;? pGeYfpm;a&;0g'udk vufawGUusiYfo;kH jcif;?
olwyg;uvJ rkdufl;&Jvkyfatmif vIHUaqmfwkdufwGef;jcif;? tEkjrLppfBuD;ukd
aMumufoal wGukd tacsmiform;tjzpf orkwjf cif;? tEkjrLppfyBJG uD; a&SmifuiG ;f &ef
BudK;yrf;aom qkdAD,uf,leD,Hudk tHI;ay;onf[k pGyfpGJjcif;? tEkjrLvufeuf
qefYusifa&;udk yHko@meftrsKd;rsKd;ESifY vkyfaeMuaom xGef;opfpEkdifiHrsm;udk
qkAd ,
D uf jyefvnfjyifqifa&;0g'Drsm;&JU MoZmcH,o
l rl sm;[k owfrw
S jf cif; ponf
rsm;[m urmYNidrf;csrf;a&;twGuf us,fjyefYaom urmYjynfolvlxk&UJ nDnGwf
a&;udk [efYwm;&m a&mufaew,f/
txufrmS uRefawmf az:jycJYonfrsm;udk NcHKBunf&h if armfpw
D ;kH acgif;aqmif
rIjzifY wkyfuGefjrLepfygwDu 1960ckESpfavmufrS pNyD; vkdufemusifYoHk;vmcJY
aom urmYawmfveS af &;qkid &f m vnf;aumif;? wkyjf ynfwiG ;f qk&d ,
S v
f pfacwf
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

29

ajymif; awmfvSefa&;qkdif&m vnf;aumif;? urmYNidrf;csrf;a&;qkdif&m vnf;


aumif;? oabmw&m; t,ltqrSm;rsm;? rl0g'trSm;rsm;ESifY vrf;pOftrSm;rsm;
aMumifY wkyfjynfolYorwEkdifiH[m qkd&S,fvpfEkdifiHtrsm;pkESifYvnf;aumif;?
urmYueG jf rLepfEiS Yf tvkyo
f rm;ygwD trsm;pkEiS Yf vnf;aumif;? zGUH NzdK;wk;d wufqJ
xGe;f opfpEkid if rH sm;ESiYf vnf;aumif;? urmYNidr;f csrf;a&; uGe*f &uf? urmYtvkyf
orm;rsm;tzGUJ csKy?f urmY'rD u
dk &ufwpfvil ,fEiS Yf ausmif;om;rsm;tzGUJ csKyf paom
urmYvlxktzGJUtpnf;rsm;rS trsm;pkESifYvnf;aumif; uGJjym;uif;uGmcJY&w,f/
jynfwiG ;f rSmvJ qk&d ,
S v
f pfp;D yGm;a&;pDru
H ed ;f rsm;ESiYf rSerf eS Bf uD; wk;d wuf&rnht
f pm;
pDrHudef;rsm; &yfqkdif;xm;&NyD; pD;yGm;a&;wkd;wufrI ajcvSrf;rrSef? wufolwuf?
usolus? OD;axmifyYJ eif; zdzk &JawGjzpfvmw,f/ wkyjf ynfoYl awmfveS af &;BuD;
atmifjrifNyD; 15 ESpaf vmuftMumrSm tvkyo
f rm;awGEiS Yf awmifov
l ,form;
awGu pm;0wfaea&; tqifYjrifY&efawmif;qdkvQif pD;yGm;a&; kyfMurf;0g'jzpf
w,f/ rawmif;oifYbl;/ awmfvSefa&;? EkdifiHa&;todw&m;udk a&SUwef;xm;NyD;
tqif;&J cH&r,f/ aexkdifpm;aomufa&;rSm pGefYvTwfjcif;trsKd;rsKd; vkyf&r,f/
aumif;aumif;ae? aumif;aumif;pm;? aumif;aumif;0wf&ef tm;xkwfjcif;[m
t&if;&Si0f g'odYk jyefjcif;? jyefvnfjyifqifa&;0g' oGwo
f iG ;f jcif;jzpfw,f paom
toHrsm;udk Mum;ae&jcif;[m armfpw
D ;kH &JU ckeyf sHausmfvmT ; wk;d wufjcif;udk okyf
aqmifovdk jzpfaew,fAsm/

wkyfacgif;aqmifrsm; uGJMujcif;
'Dudpa wGudk wkyfjynfolawGMum;rSm? wkyfuGefjrLepfygwDwGif;rSm? wkyf
acgif;aqmifrsm; Mum;rSm? wd;k wk;d wzH?k us,u
f s,w
f rsK;d ? ajAmifususwzH?k apmif;
yg;&dyjf cnfwrsKd; aqG;aEG;Muw,f/ b,foYl trSm;vJvYdk &SmMuw,f/ wm0ef&o
dS l
udk &SmMuw,f/ armfpDwHk; yk*dK vfqnf;uyfudk;uG,frIudkyif wkdufckdufvmolawG
ay:vmw,f/
jrefrmUrQm;ewfarmif

30

ode;f azjrifY

'DtcsdefrsKd;rSm yk*dK vfa&;awGuvJ a&SUwufvmNrJjzpfw,f/ armfpDwHk; yk*dK vf


qnf;uyfu;dk uG,rf aI MumifY oabmw&m;a&;? rl0g'a&;ESiYf vrf;pOfa&;&mrsm;udk
"r"|d mefusus qifjcifo;kH oyf&ef tcGiYfrom jzpfvmw,f/ 'DawmY oabmw&m;
a&;? EkdifiHa&;ESifY yk*dK vfa&;rsm;[m a'G;a&m,Sufwif jzpfvmw,f/ oefY&Sif;wJY
oabmw&m;a&;? rl0g'a&;? vrf;pOfa&;wku
d yf rJG sm; arS;rdeS v
f mavav? npfnrf;
aom yk*dKvfpk *dkPf;*P wkdufyGJrsm;ESifY jyif;xefaom tmPmvkyGJrsm; jzpfay:
wwfavavygyJ/
'Dvdk wkyu
f eG jf rLepf ygwDwiG ;f rSmyif wkyaf cgif;aqmifrsm;Mum;rSm oabm
w&m;a&;? Ekid if aH &;? pnf;H;k a&;? yk*Kd vaf &;? uGNJ yJaeMuwmudk uReaf wmfwYdk tjyifu
bmrS wdusrSeu
f efpmG rodcYJ &ygbl;/ olwYdk txJrmS wckcak wmY tzktxpf&adS eNyD
vkdYom t&dyft>ruf odcJYMu&ygw,f/ ,ck r[mypnf;rJY ,Ofaus;rIawmfvSef
a&; qkw
d mjzpfNyD; olwUkd tuGt
J NyJawGudk zH;k zdxm;vkYdr&? ajAmif aqmfMu uavmfMu
awmYrS tawmftwef bmjzpfcYJ Muw,f? bmjzpfaeMuw,fqw
dk m od&ygw,f/
orw vla&SmufcsD[m armfpDwHk;&JU trSm;rsm;udk qefYusifcJYaMumif; ckrS
xif&Sm;vmw,f/
wkyfjynfwGif; qkd&S,fvpf acwfajymif;awmfvSefa&;ESifY ywfoufNyD;
vla&SmufcsDu ckefysHausmfvTm; wkd;wufjcif;rSm qEvGefaom trSm;rsm;ygyHk
azmfxkwf cJYw,f/ uGefjrL;efawG&JU tqifYvGefaom trSm;rsm;udk vla&SmufcsDu
qefYusiw
f u
dk cf u
dk v
f Ydk jyifypfcYJ&w,f/ vla&Smufcsu
D tvkyo
f rm;awGEiS Yfawmifol
v,form;awGudk ukefykdrdkxkwfvkyfap&efESifY olwdkY&JU pm;0wfae tqifYtwef;
jrifYrm;vmap&ef EkdifiHa&;? oabmw&m;a&;? ynmay;aeHkESifY rNyD;? kyf0wK
rufv;kH ay;&r,fvYkd qkcd YJ w,f/ urmYawmfveS af &;rSm umv a'ovku
d Nf yD; Ekid if H
toD;oD;rSm yHpk t
H rsKd;rsKd;ESiYf qifEMJT uvdrYf r,fvYdk vla&SmufcsDu ,HMk unfcYJ w,f/
'Dvdk oabmuGv
J rJG aI wGukd vla&Smufcsu
D ] uGejf rLepfaumif;wa,muf jzpfenf;}
qkad om olYpmtkyrf mS ygaom rlrsm;t& ygwDwiG ;f rSm ygwDenf;jzifY ajz&Si;f apcsif
w,f/ armfpDwHk;u cGifYrjyKbl;/
wkyfuGefjrLepfygwD aygvpfjALdktzGUJ0if wkyfacgif;aqmifrsm;Mum;rSm
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

31

oabmuGv
J rJG rI sm; &Sv
d m&if A[kad umfrwDac:NyD; tjyeftvSef a0zefo;kH oyfMu&ef
ESifY BudwfacsMu&efjzpfw,f/ rajyrvnf Muao;yJ oabmuGJvGJrIusefao;&if
ygwDwckvHk;u aqG;aEG;apNyD; ygwDuGef*&ufac:um qHk;jzwfajz&Sif;Mu&efjzpf
w,f/
1956 ckESpfwkef;u 8 Budrfajrmuf wkyfuGefjrLepfygwD uGef*&ufudk
usif;ycJYw,f/ tJ'D uGef*&ufrSm ygwDzGJUpnf;yHk tajccHpnf;rsOf;opfudk a&;qGJ
twnfjyKcJYw,f/
tJ'D tajccHpnf;rsOf;t& A[kdaumfrwDudk wESpf tenf;qHk; 2 Budrfusif;y
&ef? ygwDuGef*&ufudk tenf;qHk; 5 ESpfwBudrf usif;y&ef jy|mef;xm;cJYw,f/
ta&;BuD;vQif txl;uGef*&uf odkYr[kwf ygwDuGefz&ifY usif;yEkdifao;
w,f/
txufwGif uRefawmf azmfjycJYwJYtwkdif; wkyfuGefjrLepfygwDwGif;rSm
ta&;BuD;aom oabmuGv
J rJG rI sm; ay:vmw,f/ tajccH oabmw&m;ESiYf rl0g'
rsm;rSm uGJvGJjcif; jzpfwJYtwGuf eufdSLif;aom uGJvGJjcif;jzpfw,f/ 'gwifru
ao;bl;? ygwDxyd w
f ef;&Sd acgif;aqmifBuD;rsm; Mum;rSm uGv
J jJG cif; jzpfwYJ twGuf
us,jf yefYaom uGv
J jJG cif;vJjzpfw,f/ 'gYaMumifY txl;uGe*f &uf odYk r[kwf ygwD
uGezf &ifYrsm;ac:NyD; &Si;f vif;&ef vGepf mG vkt
d yfw,f/ odUk aomfvJ ygwDOu|BuD;
armfpDwHk;[m 'Denf;awG rvkdufbl;? txl;uGef*&ufESifY ygwDuGefz&ifYudk ac:zdkY
rqdx
k m;ESiYf zGUJ pnf;yHt
k ajccHpnf;rsOf;t& ac:&efvt
dk yfwYJ omref uGe*f &ufEiS Yf
A[kad umfrwD tpnf;ta0;rsm;udak wmif rSerf eS rf ac:yJ xm;w,f/ 8 Budraf jrmuf
uGe*f &ufNyD;wm 11 ESpMf umNyD/ ,ckxd 9 Budraf jrmuf uGe*f &uf rusi;f yEkid b
f ;l /
armfpDwHk; yk*Kd vf qnf;uyfudk;uG,frI 0g'udk tm;ay;tm;ajrmuf jyKMuNyD; ygwD
pnf;rsOf;? ygwDwGif; 'Drkdua&pDESifY pkaygif; acgif;aqmifrIrsm;udk azmufzsufcJY
Muw,f/
uRefawmfwUdk Mum;od&oavmufawmY ygwDOu|BuD; armfpw
D ;kH [m aygvpf
jALdk tpnf;ta0;rsm;udak wmif rSerf eS rf wufb;l / awmfawmfMumMumyJ ab;xkid f
bkajym vkyf&if; olU&JU oD;jcm;t,ltqawGudk ygwD pnf;rsOf;abmif jyifyrS
jrefrmUrQm;ewfarmif

32

ode;f azjrifY

wifjyaecJYw,f/ ygwDwGif; *dkPf;*P tkyfpkwkdufyGJESifY tmPmvkyGJrsm;rSm


vla&SmufcsDwUdk udk qefYusifaom tkypf [
k m armfpw
D ;kH yk*Kd vf qnf;uyfu;kd uG,rf I
0g'udk trsm;qH;k toH;k csMuw,f/ wenf;ajym&&if vla&SmufcsDwYdk ukd armfpw
D ;kH
ESifY udkifaygufwmygyJ/ armfpDwHk;uvJ tvkdwl tvkdyg jzpfcJYw,f/
vla&SmufcsDwkdUu ygwDwGif;rSm pnf;urf;wuswkdufw,f/ olwdkUukd
qefYusifoal wGu armfpw
D ;kH yk*Kd vf qnf;uyfu;kd uG,rf 0I g'udk tvHxNl yD; ygwD
wGif;ESifY ygwDyrSm wkdufMuw,f/ 'gESifYvJ rvHkavmufao;bl;/ ygwDESifY EkdifiH
awmf tmPmxJrSm vla&SmufcsDwkdUu ckdifrmpGm ajcukwfpcef;awG ,lxm;EkdifMu
w,f/
'gaMumifY ygwDOu|BuD; armfpDwHk;[m ygwDtjyifrSm tm;opfarG;xkwfNyD;
wkduf&ef pDpOfvkdufw,f/ oabmw&m;a&;? rl0g'a&;? vrf;pOfa&;qkdif&m
vufeufopf wckudkvJ xkwfvkdufw,f/
tJ'D vufeufopfuawmY ] r[mypnf;rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&; } qkdwm
jzpfw,f/
ygwDjyifyrSm arG;xkwfvkdufwJY tm;opfuawmY wyfeDawGjzpfw,f/
acgif;aqmifrsm;taeESiYf q&dk if armfpw
D ;kH ? vifajymif ponfwYdku wpkjzpfNyD;?
vla&SmufcsD? wifa&Smufyif; ponfwkdYu wpkjzpfoGm;w,f/
r[mypnf;rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&; qkdwm[m *dkPf;*P wkdufyGJESifY
tmPmvkyt
JG wGuf uwdu
k u
f du
k f rD;jyif;xk;kd NyD; vkyv
f u
dk &f wJU vufeufjzpfwYJ
twGuf odyf raooyfb;l / ,cifwek ;f u armfpw
D ;kH vuf&mrsm;ESiYf vGepf mG jcm;em;
w,f/ ,cifwek ;f uqk&d if armfpw
D ;kH [m ygwDudk oabmw&m;a&; vufeufwck
wyfqifawmYr,fq&dk if ] nGeYf aygif;tpd;k &ESiYf ywfouf }? ] jynfoYl 'Dru
dk a&pD
tmPm&Sipf epf } ponfjzifY usr;f wapmif aywzGUJ jzpfomG ;atmif a&;xkwv
f u
dk f
w,f/ okdYr[kwf pmwrf;wck? tpD&ifcHpmwck tjzpfjzifY wifjyvkdufw,f/
,ckawmY r[mypnf;rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&;qkdwm 'Dvkdr[kwfbl;/ [kdwp?
onfwcGe;f ? a&;wm? om;wm? ajymwm? TeMf um;wmawGukd pkaygif;NyD; em;vnf
Mu&w,f/ 'gaMumifYvJ 'Dq;kH jzwfcsuf[mjzifY armfpw
D ;kH ud,
k w
f idk f a&;ygw,f/
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

33

olYrdef;r csefcsif;ajymwm[mjzifY armfpDwHk;&JU tawG;tac:ESifY teD;pyfqHk;yg


ponfjzifY t|uxm? #Dum q&mawGu aemufuvku
d jf cif; jzpfygw,f/ 'DawmY
um 'Dvufeufudk udkifpGJwJY wyfeDawG[m tvGeftuRHawGjzpfNyD; acgif;aqmif
BuD;rsm;u ywfr cPcP wkwaf y;Mu&jcif; jzpfygw,f/ 'gaMumifY r[mypn;f
rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&;qkdwmudk acgif;aqmifBuD;rsm;u ( ywfr rwkwfcif)
rxdef;odrf;rDu wrsKd;? xdef;odrf;NyD;rS wrsKd;? ESpfrsKd; em;vnfMu&w,f/
r[mypnf;rJY,Ofaus;rI awmfvSefa&;qkdwm[m a[mif;jrif;aomtawG;
tac: t,ltq? a[mif;jrif;aom "avYx;kH pH? ya'o&mZfEiS Yf t&if;&Sif tawG;
tac:t,ltq? xHk;pH"avYESifY ,Ofaus;rI [lorQudk qefYusifwkdufzsuf&ef
jzpfw,fvYdk qkyd gw,f/ qdAk ,
D uf ,Ofaus;rIe,fy,frmS qdAk ,
D uf jyefvnfjyKjyif
a&;0g' MoZmvTr;f aewJYtwGuf 'gukv
d J qefYusiw
f u
dk cf u
dk &f r,fvYkd qkyd gw,f/
ya'o&mZf,Ofaus;rIukd t<uif;rJY okwo
f if&iS ;f vif;&r,fqw
dk YJ a<u;aMumf
oH[m a&S;ola[mif;awG acwftqufqufu jyKpyk sK;d axmifxm;cJYwYJ ,Ofaus;rI
tarGtESpfrsm;udk ypfy,fqefYusifjcif; jzpfvmw,f/ t&if;&Sif,Ofaus;rIESifY
qkAd ,
D ufjyefvnfjyKjyifa&; ,Ofaus;rIukd t<uif;rJY okwo
f if &Si;f vif;&r,fqdk
wJY a<u;aMumfoH[m EkdifiHjcm;,Ofaus;rI[lorQ ( wkd;wufaom EkdifiHjcm;
,Ofaus;rIawG tygt0if) qefYusifwkdufzsufjcif; jzpfvmw,f/
'Dae&mrSmvJ ,Ofaus;rIrsm;udk umva'o taMumif;rsm;ESifY uyfNyD;
qifjcifo;kH oyfjcif; rjyKaMumif; awGU&jyefw,f/ ,aeYxd usef&pfwnfwYH aewJY
,Ofaus;rI a&S;a[mif;tarGtESpfawG[m olUacwf olYtcsdef? umva'o
tavsmuf vltrsm;udk aus;Zl;jyKcJYvYdk odYkuvkd use&f pfwnfwYHaejcif; jzpfw,f/
,ckacwfval wGu uk,
d Yfumv a'o taMumif;rsm;ESiYf avsmn
f pD mG xkw,
f jl yKjyif
NyD; oH;k pG&J efom jzpfw,f/ Edik if jH cm; ,Ofaus;rIrsm;rSmvJ olYacwf olYumva'o
tavsmuf wk;d wufwmawG &Sw
d ,f/ 'gawGukd ud,
k YfEidk if H umva'o tajctae
ESiYf avsmn
f pD mG xkw,
f l jyKjyif oH;k pGMJ u&efom jzpfw,f/ r[mypn;f rJY ,Ofaus;rI
awmfveS af &;qdw
k YJ vufeufukd udik pf o
JG l wyfev
D il ,fuav;awG[m 'Doabmudk
jrifEkdifpGrf; r&SdMubl;/
jrefrmUrQm;ewfarmif

34

ode;f azjrifY

'gYaMumifY wyfeDawG[m tvGeftuRHawG vkyfukefMuw,f/ r[mypnf;rJY


,Ofaus;rIawmfvSefa&; tpydkif;wkef;u wyfeDawG[m wkyfjynf trsKd;om;
tEkynmjywkdufrsm; 0ifNyD; a&S;a[mif;yef;csDum;BuD;rsm;? yef;ykvuf&mrsm;ESifY
tjcm;aom tEkynm ypnf;rsm;udk zsufqD;Muw,f/ Ak'kyfqif;wkrsm;? wkyf
&[Em kyq
f if;wkrsm;ESiYf a&S;ynm&SBd uD;awG&UJ kyw
f rk sm;udk NzdKcGMJ uw,f/ aumif;
aumif;rGefrGef om;om;em;em; aeol [lorQudk t&if;&Sifazmufjyefa&;orm;?
odYkr[kwf jyefvnfjyifqifa&;orm;&,fvYkd orkwNf yD; olwYdktrd af y:rS pE,m;rsm;
udk qGJcs? bDodkAif? rdkZwf paom q&mBuD;rsm;\ "mwfjym;rsm;udk dkufcGJ? OD;cRef
aom I;zdeyfudk tcRwfckdif; ponfjzifY tvGeftuRHawG jzpfukefw,f/
acgif;aqmifvyk o
f rl sm;u renf;BuD; ywfrwkw,
f &l w,f/ 'gESiYfawmif xde;f r&
csifao;bl;/
,Ofaus;rIawmfvSefa&;qdkwm tawG;tac: ajymif;vJa&;ESifY qkdifw,f/
oabmw&m;a&;? t,l0g'a&; wku
d yf jJG zpfw,f/ 'DawmYum tu,fom ppfreS f
aom ypnf;rJY,Ofaus;rI awmfvSefa&;vkyfcsif&if ygwDtaeESifY vnf;aumif;?
vlxv
k w
l ef;pm; tzGUJ tpnf;rsm;taeESiYf vnf;aumif; ynmay;a&; odr;f oGi;f
a&; vkyfief;rsm;udk wnfwnfNidrfNidrf? pdwf&Snfvuf&Snf onf;cHpdwftjynfhESifY
vkyf&rnfomjzpfw,f/ ckawmY 'Dvkdr[kwfbl;/
vli,fausmif;om;awGudk tHk<uatmif vIHUqGay;NyD; vlxkESifY tusyfudkif
aom enf;rsm; toHk;jyKcJYw,f/ tMurf;zufNyD; vlxkESifY tusyfudkifNyD; tawG;
tac:? t,ltq ajymif;vJa&;? ,Ofaus;rIawmfveS af &; vkyjf cif;[m r[mypn;f
rJY ,Ofaus;rI awmfveS af &; rlrrSeaf Mumif;? vkyBf uHzefw;D rIw&yfom jzpfaMumif;
xif&Sm;apw,f/
armfpDwHk;wkdU oHk;aom vlxkuvJ t"dutm;jzifY vli,fausmif;om; vlxk?
ukefxkwfvkyfrIqdkaom vlUabmif&JU t"duwm0efudk rxrf;aqmif&aom vlxk
om jzpfw,f/
'gYaMumifY armfpDwHk;wkdU qifETJaom r[mypnf;rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&;
[m ypn;f rJYtvkyo
f rm;twGuv
f nf; r[kw?f ,Ofaus;rItwGuv
f nf; r[kwf
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

35

aMumif; xif&Sm;w,f/
,ckawmY armfpDwHk;wkdY vlpk[m r[mypnf;rJY,Ofaus;rI awmfvSefa&;&JU
wuJU&nf&G,fcsufudk zHk;rxm;awmYygbl;/
rsm;rMumrDu 0efBuD;csKyf csLtifvikd ;f [m *syefu,
kd pf m;vS,t
f zGUJ wckukd
r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS af &;rSm &nf&,
G cf suf 3 ck&adS Mumif; ajymcYw
J ,f/
(1) vli,frsm; awmfvSefa&;aoG;at;raeatmif vIHUqGay;ae&eff (2) ppfBuD;
twGuf pdwf"mwftqifoifYjzpfatmif jyifqifay;xm;&ef (3) t&if;&Sifvrf;
vkdufaeaom jyefvnfjyifqifa&;0g' 0ifaeaom wkyfacgif;aqmifpkxHrS
tmPmukd jyefvnfodrf;ykduf&efwdkY jzpfw,fwJYAsm/
tifrwef&Sif;ygw,f/
odkYaomf tHYMop&mawmY aumif;w,f/ ygwDOu|BuD; armfpDwkef;?
0efBuD;csKyf csLtifvidk ;f ? umuG,af &;0efBuD; rm&S,v
f ifajymif polwYdk[m tmPm
vuf&Sdkjzpfygvsuf tmPmukd jyefvnfodrf;ykdufaew,fqkdwm xl;aeygw,f/
'D&nf&,
G cf surf sm;aMumifY r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS af &;ESiYf wyfeD
vIyf&Sm;rIrsm;rSm awmfvSefa&; vkyfBuHzefwD;rIawG rsm;onfxufrsm;vmw,f/
'D&nf&,
G cf surf sm;aMumifY r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS af &;ESiYf wyfeD
vIy&f mS ;rIrsm;[m &efvw
dk ,f? ppfaoG;ppfrmef wufw,f? pGmus,u
f s,Ef idk w
f ,f/
'D&nf&,
G cf surf sm;aMumifY r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS af &;ESiYf wyfeD
vIyf&Sm;rIrsm;[m pifNydKiftmPmrsm; jzpfvmw,f/
armfpDwkef;wkdU vlpk[m ygwDjyifyrSm tm;opfarG;NyD; ygwDwGif;wkdufyGJrSm
tEkdif&atmif vkyfHkwGifru? wkyfuGefjrLepfygwDukd zsufqD;ypf&ef BudK;pm;cJY
onfomru? vlxkvlwef;pm; tzGJUrsm;udkvnf; zsufodrf;vkdufw,f/ wkyf
jynfvHk;qkdif&m tvkyform;tzGJUcsKyfukd vnf;aumif;? uGefjrLepfvli,f tzJGU
tpnf;udk vnf;aumif; zsufodrf;vkdufaMumif; aMujimcJYw,f/
r[mypnf;rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&; aumfrwDESifY wyfeDrsm;[m
tqifYqifYaom ygwDaumfrwDrsm;? ygwDHk;rsm;? tqifYqifYaom tpdk;&Hk;rsm;?
A[kt
d pk;d &|mersm;? jynfe,ftyk cf sKyfraI umfrwDrsm;? H;k rsm; ponfwYdkukd pD;Ekid &f ef
jrefrmUrQm;ewfarmif

36

ode;f azjrifY

BudK;yrf;Muw,f/ armfpDwkef;axmufcHaom awmfvSefaom olykefaumfrwDrsm;


avsmufzJGUNyD; tmPmjyefodrf;&ef BudK;pm;Muw,f/
'Dtcsed rf mS wyfe&D UJ tvky[
f m ,Ofaus;rItvkyv
f J r&Sad wmYb;l / ynma&;
tvkyfvJ r&SdawmYbl;/ armfpDwkef; yk*Kd vfqnf;uyf udk;uG,frI0g'udk tjrifYqHk;
jrifY&efESifY tl;trl;usifYoHk;&ef[m olwdkY&JU yxrtvkyfjzpfvmw,f/ wyfeD
vli,fawG[m t&ufu;kd armif;wku
d x
f m;wJY emvm*D&q
d ifvdk jzpfuek Mf uw,f/
armfpDwkef; yk*v
d fqnf;uyfukd;uG,frI 0g'jzifY ,pfrl;NyD; ,rf;csifwkdif; ,rf;vm
MuwmyJ/ olwkdY&JU t,lonf;rI[m ,HkEkdifp&mr&Sdatmif jyif;xefvmw,f/
armfpDwkef;&JU tawG;tac:[m
urm\ wckwnf;aom trSefw&m;
armfpDwkef;&JU tawG;tac:[m
20 &mpkESpf rmYufpf? vDeif0g'&JU txGwftxdyf
armfpDwkef;onf twkvH twkr&Sd
armfpDwkef;onf aerif;BuD;
armfpDwkef;onf urmYawmfvSefa&;acgif;aqmif
armfpDwkef;onf wkyfjynfolwdkY&JU u,fwif&Sif
ponfjzifY ,HMk unfouf0ifatmif vkyx
f m;NyD; armfpw
D ek ;f ESiYf oabmuGv
J JG
olreS o
f rQ? armfpw
D ek ;f *dP
k ;f om;r[kwaf om wkyaf cgif;aqmifreS o
f rQ? ygwDEiS Yf
tkyfcsKyfa&;xJrSm olwkdYwawGESifY tmPmvkzuf? odkUr[kwf olwkdYtvkdrusol
rSeo
f rQudk jypfwifw
I cf sMuw,f/ MoZmcsMuw,f/ rlr&Sad om a0zefa&;vkyMf u
w,f/ tpnf;ta0;awGvyk Nf yD; pGypf MJG uw,f/ NyD;awmY vrf;ay:xGuNf yD; qEjy
Muw,f/ wyfeDausmif;om;awG[m q&mawGudkzrf;NyD; OD;aESmufaq;aMuma&;
vkyfMuw,f/ q&mawGu olwkdYudk bmoif&r,fvdkY trdefYay;Muw,f/ olwkdU
tzdUk armfpw
D ek ;f [m wOD;wnf;aomq&mjzpfNyD; wOD;wnf;aom tazvnf;jzpf?
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

37

wOD;wnf;aom tarvnf; jzpfaew,f/


r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS af &;vky&f ef armfpw
D ek ;f tawG;tac:t&
ynma&;pepfukd jyKjyifajymif;vJ&efqNdk yD; ausmif;awGudk wESpyf w
d yf pfvu
dk w
f ,f/
wyfeDawG[m NrdKUuae awmoGm;? awmuae NrdKUwuf? yDuif;NrdKUawmfrSaeNyD;
tjcm; jynfe,fNrdKUrsm;oGm;? tjcm;jynfe,fNrdKUrsm;rS yDuif;nNrKdUawmfodkY pka0;
vmMu/ vlxt
k <kH urIBuD;awmY jzpfvmwmygyJ? odUk aomfvJ ywfrwkwv
f Ydk r&atmif
jzpfvmw,f/ yDuif;rSm aep&mr&Sad wmYb;l / jyefMuygawmYvYdk qkv
d rJ &/ rD;&xm;
awG tpkvu
dk f tNyHKvu
dk f tcrJYp;D jcif;? pufakH wGx0J ifyI jf cif; ponfjzifY ukex
f w
k f
vkyrf u
I kd taESmifYt,Suf rjyKMuygESiYf qdw
k mvJ ajymr&jzpfaew,f/ odUk aomfvJ
armfpDwkef;wdkUvlpk[m olwkdUudk vufrvTwfEkdifbl;As/
armfpw
D ek ;f wkYdvpl [
k m wyferD sm;udk Mumav vufrvTwEf idk af v jzpfrmS ygyJ/
taMumif;uawmY olwkdY[m aoa&;&Sifa&;wrQ ta&;BuD;vSwJY tmPmvkyGJ?
EkdifiHa&;wkdufyGJBuD;udk qifETJae&vkdYygyJ/
b,fYavmuf jyif;xefwYJ wku
d yf BJG uD;rsm;vnf;qkw
d m Munhyf g/ ,aeYxd
olwdkYrvkdvm;aom vla&SmufcsD? wifa&Smufyif; pwJY acgif;aqmifBuD;rsm;ukd
w&m;0if jzKwfrcsEdkifao;bl;/ ,aeY olwkdYudk tNyD;tykdif z,f&Sm;vkdufNyDajym?
eufjzefusawmY olwdkYudk wkdufae&wkef;yg qkdvdkqdk jzpfaew,f/ wkyfjynfolU
orwEdkifiHrSm jynfe,fESifY ukd,fykdiftkyfcsKyfrIa'oESifY A[kdwkdufdkuftkyfcsKyfrI
a'oaygif; 26 e,f &Sdw,f/ if;wkdYteuf armfpDwkef;&JU awmfvSefaomolykef
aumfrwDqkdwJY tmPmukdxlaxmifNyD; vHk;0csKyfudkifxm;Ekdifwm 6 e,fyJ &Sdao;
w,f/ usew
f YJe,fawGrmS tcsKUd u awmfveS af om olyek af umfrwDudk vH;k 0vufrcH
bl;/ ,cif &SdNyD;jynfe,f? odkYr[kwf txl;a'o uGefjrLepfygwDaumfrwDESifY
jynfe,f? odYkr[kwf txl;a'o tkycf sKyfa&;aumfrwDrsm;u qufvuftyk cf sKyfae
Muw,f/ tcsKdUe,fawGrSm bwjyef usm;wjyef jzpfaew,f/ tcsKdUe,fawGu
w&m;0ifygwD|mecsKyf udk,fpm;vS,frsm;ESifY (0g) taxGaxGtwGif;a&;rSL;
wifa&Smufyif;u apvTwaf om uk,
d pf m;vS,rf sm;ESiYf pum;ajym&rS qH;k jzwfr,f
vdkY ajymaeMuw,f/ tcsKdU jynfolYvGwfajrmufa&; wyfrawmftpdwftykdif;rsm;
uvJ tmPmvkyGJrSm ryg0ifyJ Mum;aeMuw,fvkdY Mum;&w,f/ wyfeDrsm;udk
] a&S;a[mif;t,l&Sdaom} tvkyform;rsm;ESifY awmifolv,form;rsm;u wkduf
jrefrmUrQm;ewfarmif

38

ode;f azjrifY

cdu
k v
f w
T Mf uw,fvYdk ajymoHuvJ rMumcP Mum;ae&w,f/ 'gawG[m e,fcsJU
ESifY jyefvnfjyKjyifa&;0g'DawGxHrS vmaom owif;rsm; r[kwfygbl;/ yDuif;
owif;pmawGESifY yDuif; a&'D,dkrSvmwJY owif;rsm;t& odEdkifjcif;yg/
aocsmygw,f/ armfpDwHk;wkdY vlpk[m wjynfvHk;tESYH tmPmjyefYatmif
olwkdYta&; vHk;0atmifjrifatmif tBudwfte,fwkdufae&w,f/ odkYuvkd
tBudwfte,fjzpfaeonfESifYtrQ wyfeDrsm;udk tm;udk;ae&w,f/
tBudwfte,fjzpfaeonfESifYtrQ armfpDwHk; yk*dK vfqnf;uyfukd;uG,frI
0g'ukd jrifYwifay;&w,f/
oabmw&m;usL;ausmf r I r S
vuf a wG U usL;ausmf r I o k d Y
olwkdU[m armfpDwHk;&JU pmtkyfpmwef;awGxJrS aumufEkwfcsufawGxkwf
NyD; pmtkyfeDuav;vkyfvkdufw,f/ [kdacwf [dktcg? [kdwkyfjynfESifY [kdurm
wkef;u rSefcJYwJY tqkdtrdefYrsm;xJrS pum;pktcsKdUudk xkwf,lNyD; tquftpyf
uif;rJYpGm &Gwfzwfo&Zm,fapw,f/ umva'o tquftpyfr&Sdaom tqkd
trdeYf rsm;udk *gxmref;ovkd ref;apw,f/ NyD;awmY rsufuef;wapraMumufjzpf
atmif vkyfay;xm;w,f/
olwkdY[m jynfwGif;rSm tBudwfte,f wkdufae&onfESifYtrQ jynfyodkY
armfpw
D ;kH &JU awmfveS af &; oabmw&m;rsm;ukjd zefY&ef twif;BudK;pm;vmMuw,f/
jynfyrSm armfpw
D ;Hk ta&; atmifjrifw,fqrdk S jynfwiG ;f rSm olwYkd ta&;vSrmS ud;k /
aerif;ESifYwlaom armfpDwkH;&JU tawG;tac:tvif;a&mifjzifY urmY
awmfvSefa&;BuD;udk &J&J0HY0HY tNyD;tydkif qifETJoGm;Mu&rnf/
urmUawmfvSefa&;BuD;&JU trmcHtiftm;[m tm&S? tmz&duESifY
vufwiftar&du jynfolwdkY&JU e,fcsJUqefYusifa&; vGwfajrmufa&;wkdufyGJrsm;
jzpfw,f/
urmUawmfveS af &;BuD;&JU A[kcd sufaAG[m wkyjf ynfoYl orwEkid if jH zpf
w,f/
wkyfjynfolwdkY&JU twkr&Sdaom r[macgif;aqmifBuD;? u,fwif&Sif
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

39

BuD;? orkid ;f wufrukid Bf uD;jzpfaom armfpw


D ;kH [m urmUawmfveS af &;BuD;&JU aoem
ywd AdkvfcsKyfrSL;? urmUjynfolwkdU&JU r[macgif;aqmifBuD;vJjzpfw,f/
'gaMumifY urmUjynfoal wG[m armfpw
D ;kH &JU tawG;tac:rsm;udk vufcH
,HMk unfMu&r,f/ tm&S tmz&duEkid if aH wG[m wkyjf ynf&UJ awmfveS af &;tawGU
tBuHKukd ,lNyD; wkyfyHkpHtwdkif; awmfvSefa&; vkyfMu&r,f/
armfpDwHk;wkdUvlpkESifY wyfeDawG&JU 'Dt,ltq? 'D,HkMunfcsufrsm;[m
wu,fawmY tjcm;EkdifiHawGudk oabmw&m;a&; usL;ausmfrIjzpfw,f/
cktcg oabmw&m;a&;usL;ausmfrIrS um,uHajrmuf usL;ausmfrIodkY
qkdufa&mufvmygw,f/
wyfeDawG[m vufxJrSm armfpDwkef;aumufEIwfcsufrsm;? pmtkyfeDukdif?
&ifbwfrmS armfpw
D ;kH wHqyd x
f ;kd ? yg;pyfu armfpw
D ;kH *gxmrsm; &Gwzf wfNyD; urmU
awmfvSefa&;BuD; qifETJ&ef csDwufMuw,f/
olwkdYukd tjcm;EkdifiHrsm;&Sd awmfvSefaom jynfolawGu BudKqkdMur,f/
q&mwifMur,f ponfjzifY olwUdk arQmv
f ifYMuw,f/ wynfw
h yef;rsm;uvnf;
txdu
k t
f avsmuf &Ekid w
f mrdYk arQmv
f ifYcsu[
f m tajcmufwu
dk af wmY r[kwyf gbl;/
armfpw
D ;kH &JU urmUawmfveS af &; TeMf um;csufrsm;udk vufrcHo?l wkyv
f rl sKd;BuD;
0g'udk qefYusifo?l ud,
k Yf awmfveS af &;udk ud,
k Yf enf;ESiYf u,
kd f uk,
d Yf acgif;aqmif
rIEiS Yfu,
dk f vkyMf urnfo
h rl sm;udk opmazmufrsm;? azmufjyefa&;orm;rsm; tjzpfjzifY
owfrSwfNyD; olwdkUESifY olwdkYbufom;rsm;u acsrIef;wkdufckdufMur,fvkdY
[dwfxkwfaeMuw,f/
'Dvt
dk xif&adS eMuwJYtwGu?f 'Dvjdk rifaeMuwJYtwGu?f 'Dvdk jy|mef;xm;
MuwJYtwGuf armfpw
D ;kH acgif;aqmifpEk iS Yf wyferD sm;[m uReaf wmfwYdkEidk if rH mS olwYdk
0g'jzefYcsifwkdif; jzefYcGifY&Sd&r,f? olwdkYpmtkyfeDrsm;udk jrefrmvkd yDuif;rSmdkufESdyf
NyD; jrefrmjynfxrJ mS BudKufovkd a0cGiYf &&dS r,f/ olwYkd&ifbwfrmS armfpw
D ;kH wHqyd f
u jrefrmOya'u b,fvq
dk q
dk ?dk jrefrmYausmif;pnf;urf;rsm; b,fvdk owfrw
S f
xm;xm;? vGwfvyfpGm wyfqifcGifY &Sd&r,f ponfjzifY oHwrefenf;ESifYa&m
tjcm;enf;rsm;ESifYyg awmif;vmjcif;? cGifY&& r&& ZGwfvkyfvmjcif;jzpfw,f/
'gaMumifYvJ wkyjf ynfoYlorwEdik if yH g tygt0if wurmvH;k u w&m;0iftod
trSwjf yKxm;wJY jrefrmEkid if t
H pk;d &udk vufeufuikd f ykeu
f efx<uaewJY olyek rf sm;ukd
jrefrmUrQm;ewfarmif

40

ode;f azjrifY

olwYdk owif;pmud,
k pf m;vS,?f olwYkdtpk;d & owif;pm? olwUkd a&'D,rkd S vGwv
f w
G f
vyfvyfBuD; axmufcHtm;ay;zkdY? uRefawmfwkdU jynfwGif;a&;udk BudKufovkd
0ifa&mufpGufzufzkdY tcGifYta&;rsm; olwdkYrSm tjynfht0&Sdw,f,lqNyD; ajAmif
vkyfaeMujcif; jzpfw,fAsm/
wkyfuGefjrLepfESifY ArmuGefjrLepf qufqHa&;
ocifoef;xGe;f acgif;aqmifwYJ ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy)u wkyf
uGefjrLepfygwDukd tppt&m&m rSDckdtm;xm;wm[m tpOftvmw&yf jzpfyg
w,f/
1948 ckEpS f Auy awmrckrd u
D av;rSm ocifoef;xGe;f [m umvuwm;
oGm;NyD; uGejf rLepftpnf;ta0; wufw,f/ tJ'D tpnf;ta0;rSm ocifoef;xGe;f
ajymwJYpum;rsm;ukd uRefawmfrSwfrdao;w,f/ zqyv [m Arm udkrifwef
jzpfoGm;NyD/ wkyfjynfrSm udkrifweftpkd;&ukd wkyfuGefjrLepfygwDu vkyfovdk
uRefawmfwUdk vky&f awmYrmS yJ/ zqyv u wcsufcs&if uRefawmfwUdk u ESpcf suf
jyefcsr,f wJYAs/
qkdvkdwmuawmY wkyfyHkpHtwkdif; vufeufudkifawmfvSefa&; vkyfawmY
r,fvkdY jzpfygw,f/ vufeufudkifawmfvSefa&;vkyf? awmckd? vGwfajrmufaom
a'orsm; wnfaxmif? NrdKUawGukd 0kdif;xm;? nGefYaygif;tpkd;& zGJU&ef jyifqif?
aemuf NrdKUawGudk odrf;NyD; jynfolY'Drkdua&pD wyfaygif;pk nGefYaygif;tpkd;&zGJU?
wkyferlem twkdif;ygyJ/
Auy awG awmckpd u tcsKdU olw
k Ydk a&muf&ma'orsm;rSm wkyu
f eG jf rLepf
rsm; tultnD a&mufaeNyDqNdk yD; [k[
d m vufnKd ;xk;d jy? 'D[mvufnK ;d xk;d jyum
0g'jzefYMuao;w,f/
ocifAode;f wif? Adv
k af Z,s? &JabmfatmifBuD; pwJY xdyw
f ef;acgif;aqmif
rsm;ESiYf ygwD0iftrsm;tjym;udk wkyjf ynfoYdk tultnD&&ef apvTwcf YJ Muw,f/
1950 w0ku
d rf mS ocifoef;xGe;f acgif;aqmifwYJ ArmjynfueG jf rLepfygwD
[m 2 ESpftwGif; ppfatmifEkdifa&;qkdwJY a<u;aMumfoHudk xkwfvkdufygw,f/ 'D
a<u;aMumfoHuawmY avvHk;xGm;jcif; oufouf jzpfoGm;ygw,f/ 'DumvrSm
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

41

Auy&JU tBuD;qH;k aom ppfa&;tm;xkwrf u


I awmY jrefrmjynfajrmufyidk ;f rSm vGwf
ajrmufaoma'orsm; tckid t
f rm xlaxmif&efjzpfygw,f/ tpD&ifcpH m wckxrJ mS
ocifoef;xGef;u ]] jrefrmjynfajrmufykdif;rSm wkyfjynfESifY tquftoG,f
aumif;aom vGwfajrmufa&;a'orsm; &Sd&r,f? tJ'Da'orsm;ukd ajcukwf,lNyD;
ppfatmifEkdifa&; wkd;csJUoGm;&r,f }} vkdY taMumif;jycJYygw,f/
ocifoef;xGe;f wkYd&UJ tBuHtpnfawG[m ratmifb;l / ud,
k Yf jynfov
l x
l k
tay: tm;rudk;EkdifwJY? EkdifiHjcm;tm;ukd;wJY tBuHtpnf[m b,frSm atmifEdkif
ygrnfvJAsm/
txl;ojzifY jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtpkd;&[m tcsKyftcsm tmPmykdif
vGwfvyfa&;udk xdef;odrf;aew,f/ rnfonfhppftkyfpkrS ryg0ifyJ? b,folYppf
tajccHpcef;rS tjzpfrcHyJ vGwfvyfpGm Mum;aewJYEkdifiHjzpfw,f/ tdrfeD;em;csif;
ekid if aH wGEiS Yf vJ oifYjrwfatmifaew,f/ wkyjf ynfoYl orwEkid if u
H dk yxrOD;qH;k
todtrSwfjyKaom EkdifiHvJjzpfw,f/ NyD;awmY urmrSm yxrqHk;tBudrf tdEd,
orwEkdifiH? wkyfjynfolYorwEkdifiHwkdYESifYwGJNyD; Nidrf;csrf;pGm ,SOfwGJaexkdifa&;
rl 5 csufukd aMujimcJYw,f/
wkyfjynfolYtpdk;&[m xkdpOfu 'DtajctaeawGudk aumif;pGmem;vnf
w,f/ olwkdY vkdufemusifYoHk;aewmuvJ urmYNidrf;csrf;a&;0g'? Nidrf;csrf;pGm
,SOfwGJaexkdifa&; rl0g'ESifY tdrfeD;em;csif;aumif; qufqHa&;rsm;jzpfw,f/ 'gY
aMumifY jynfaxmifpjk refrmEkid if t
H pk;d &ESiYf yHrk eS q
f ufqaH &;udk txl;wefz;dk xm;cJY
w,f/
'gYaMumifY ocifoef;xGe;f wkYd&UJ tBuHtpnfrsm; tatmifcYJjcif; jzpfw,f/
wkyjf ynfoYl tpd;k &ESiYf wkyu
f eG jf rLepfygwDwUkd [m jrefrmEkid if w
H iG ;f rSm AuyESiYf
tjcm;aom olykefxaeolrsm;ukd yDuif;a&'D,dku aomfvnf;aumif;? tjcm;
olwdkYvufatmufcH a&'D,dkuaomfvnf;aumif;? olwkYdpme,fZif;rsm;rSaomf
vnf;aumif;? 0g'jzefYray;cJYygbl;/ EkdifiHa&;tultnDray;cJYygbl;/ vufeuf
cJ,rf; pwJY ky0f wKtultnDrsm;vJ ray;cJYygbl;/ tultnD&&eftwGuq
f Ndk yD;
'Du oGm;olrsm;ukd vlvcl si;f iJYnm axmufxm;&rnfh oabmt& Edik if aH &;ckv
d cHI iG Yf
ay;xm;w,fvYdkom wkyjf ynfoYltpk;d &u &Si;f jycJYygw,f/ wkyjf ynfoYdk a&muf
aeolrsm;&JU pm&if;BuD;udkawmif ay;cJYygw,f/ uRefawmfwkdY jrefrmtpkd;&uvJ
jrefrmUrQm;ewfarmif

42

ode;f azjrifY

olwkdYwawGu jrefrmjynfudk taESmuft,Suf ray;Mu&ifNyD;wmyJ? olwdkYudk


udkifNyD; wkyfjynfu jrefrmjynfwGif;a&; 0ifpGufzuf&mra&muf&if NyD;wmyJ?
EkdfifiHa&; ckdvHIcGifYay;wmudk uefYuGufp&mr&Sdygbl;vkdY ajymcJYw,f/
wkyaf cgif;aqmifrsm;[m tcgtcGiYfoifYwYJtcg jrefrmtpd;k &acgif;aqmif
rsm;udk ArmuGejf rLepfawGEiS Yf Nidr;f csr;f a&; vkyEf idk &f ifaumif;r,f/ nDnn
D w
G n
f w
G f
yl;aygif;aqmif&u
G Nf yD; Nidr;f csrf;om,m zGUH NzdK;wk;d wufaom jrefrmjynfjzpfatmif
xlaxmifMuapcsifw,f ponfjzifY ajymwwfMuygw,f/ 'Dpum;rsKd;udk OD;Ek?
OD;baqG? OD;ausmfNidrf; polwkdYudkvJ ajymcJYw,f/ AdkvfcsKyfBuD;ae0if;ukdvnf;
ajymcJYw,f/ 'Dpum;rsKd;udk ajymwmawmifrS ]]cifAsm;wdkY jynfwGif;a&; 0ifpGuf
&ma&mufrSmpdk;vdkY rajymcsifygbl;? odkYaomfvnf; 'Davmuf&if;EDS;vmrSawmY 'D
pum;rsK;d ajymwm udpr &Sw
d efaumif;bl;qkNd yD; ajymwmyg }} vkYd yvicf MH uygao;
w,f/
olwYdk [m jrefrmtpk;d &acgif;aqmifrsm;udo
k m uGejf rLepfEiS Yf Nidr;f csrf;a&;
vkyzf Ydk ? yl;aygif;aqmif&u
G zf Ykd ajymwmr[kwyf gbl;/ Auy awGuv
dk J Nidr;f csrf;a&;
yl;aygif;aqmif&Gufa&;vkyfzkdY ajymw,fvkdY od&ygw,f/
'gawG[m w kyfuGefjrLepfygwD vkdif;rajymif;cifu tajctaeawG
jzpfygw,f/
txufrmS uReaf wmfaz:jycJYovkd 1960 ckEpS af emufyidk ;f rSm wjznf;jznf;
wkyu
f eG jf rLepf[m vkid ;f ajymif;vmw,f/ Nidr;f csr;f pGm ,SOw
f aJG exkid af &; rl0g'udk
e,fcsJUESifY yl;aygif;a&;rl0g'jzpfw,fvdkY Iwfcsvmw,f/ wkyfykHpHESifY urmY
awmfvSefa&;vkyf&ef ZGwftwif; pnf;Hk;vIHYaqmfvmw,f/
tJ'v
D dk vkid ;f ajymif;vmonfEiS YftrQ Auy ukd rodrom yGx
J w
k v
f mcJYw,f/
wkyfjynfolYorwEkdifiH trsKd;om;aeYrSm Auy u ykdYwJY o0PfvTmrsm;ukd
yDuif;a&'D,dkrS zwfMum;cJYw,f/
]] jrefrmjynfrSm vufeufukdif ykefuefx<uaewJY tzJGUtpnf;wck&JU
o0PfvTmudk wkyftpkd;&a&'D,dkrS toHvTifYjcif;[m roifYavsmfygbl; }} vkdY
uRefawmfwkdYbufu ajymwJYtcgrSm wkyfacgif;aqmifBuD;rsm;u ]] onfvkd
t"dyg,fraumufygESifY? uRefawmfwkdY trsKd;om;aeYrSm cspfMunfa&;o0PfvTm
ydkY&if b,foluydkYydkY BudKqdkNyD; azmfjyoifYw,fxifvkdYyg }} ajyjypfpGm &Sif;vif;cJY
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

43

Muygw,f/
trSeu
f awmY 'g[m rsuEf mS ESpzf uf rl0g'wckukd wkyaf cgif;aqmifrsm;u
usiYf o;kH vku
d jf cif; jzpfygw,f/ ArmuGejf rLepf (oef;xGe;f ) wkYd uv
dk J wwfEikd o
f rQ
ajrmufpm;r,f/ jrefrmtpkd;&ESifYvJ oifYjrwfatmif qufqHaexdkifr,fqdkwJY
rl0g'jzpfygw,f/
awmfveS af &;tpd;k &u awmwGi;f vufeufuidk t
f iftm;pkrsm;ESiYf Nidr;f csrf;
a&;pum; ajym&atmif awGUqHkaqG;aEG;a&; zdwfac:vkdufwJYtcg ocifpkd;ESifY
tjcm;awmwGif;tiftm;pkrsm;u t&ifa&mufvmNyD; ocifoef;xGef;wkdY Auy
[m awmfawmfESifY pum;rjyefwmudk rSwfrdMuygvdrfYr,f/
wkyaf cgif;aqmifrsm;u onfupd r mS ulnyD g&apvkYd awmfveS af &;tpk;d &
udk csOf;uyfvmw,f/ Nidr;f csrf;a&;twGuf vGepf mG pdwt
f m;xufoefaewJY awmf
vSeaf &;tpk;d &[m olwYdktultnDukd vufcv
H u
dk w
f ,f/ 'DawmY olwYdku Ekid if aH &;
ckdvIHcGifYay;xm;onfqkdaom Aodef;wif? AdkvfaZ,s paom Auy acgif;aqmif
wpkukd &efuek o
f Ydk txl;av,mOfysjH zifY ykYday;vku
d yf gw,f/ Nidr;f csr;f a&;udk d;k om;
pGm vkcd sifonfuwaMumif;? wkyaf cgif;aqmifrsm;&JU apwemudk ,Ho
k nfuvJ
waMumif;aMumifY awmfvSefa&;tpkd;&[m ArmuGefjrLepfESifY wkyfuGefjrLepf
twGuf olyek af wGy?J olyek v
f ufcaH wGyJ pwJY oabmxm;rsK;d awG rxm;yJ oHwref
qufqrH x
I ;kH pHawG ab;csw
d Nf yD; jyKrlaqmif&u
G v
f u
dk jf cif; jzpfygw,f/ Aode;f wif
w
dk Ydk jrefrmjynf jyefa&mufvmNyD;aemuf olwYkdxrH S pum;Mum;&NyD;rS ocifoef;xGe;f
wkYdvpl [
k m awGUqHak qG;aEG;&ef &Jabmfa|; acgif;aqmifaom ud,
k pf m;vS,t
f zJUG ukd
apvTwjf cif; jzpfygw,f/ wenf;ajym&&if Ekid if jH cm;rS rD;pdr;f jyrS Nidr;f csr;f a&;pm;yGJ
0kdif;odkY vmcJYMujcif;yg/
Nidr;f csrf;a&;twGuf awGUqHak qG;aEG;a&; vkyMf uwJYtcgusawmYvJ wkyf
yHpk EH iS Yf awmfveS af &;udo
k m em;vnfxm;wJY Auy [m ud,
k Yf jynfaxmifpk jrefrm
EkdifiH&JU tusKd;ukd OD;xdyfrxm;bl;/ ukd,fY jynfaxmifpk jrefrmEkdifiH&JU yuwd
kyf0wK tajctaersm;ukd tajccHNyD; jzpfEdkifaom tajzukd r&Smbl;/ olwkdYygwD
vufOD;rIESifY acgif;aqmifrI &a&;? vGwfajrmufaom a'oESifY olwkdYukd,fykdif
vufeufudkifwyfrsm; xdef;odrf;xm;a&;? awmxJrSaeNyD; tpkd;&tmPmxJokdY
wku
d f u
kd f 0ifomG ;Ekid af &; ponfh &nfreS ;f csurf sm;udo
k m w&m;ao qkyu
f idk x
f m;NyD;
jrefrmUrQm;ewfarmif

44

ode;f azjrifY

Nidr;f csrf;a&; ajymqkcd YJ w,f/ awmwGi;f vufeufuikd f tiftm;pktrsKd;rsKd;teufrS


wckjzpfaom Auy udk olwkdYawmif;qkdcsufrsm;twdkif; vkdufavsm&vQif
jynfaxmifpk jrefrmEdkifiH tpdwfpdwftrTmrTm jzpfoGm;rnfudk olwdkU enf;enf;rQ
xnfh rpOf;pm;bl;/
awGUqHak qG;aEG;a&; ysujf ym;NyD;wJYaemuf awmfveS af &;tpd;k &[m rlvuwd
twkdif; awmwGif;rS aqG;aEG;&efvma&mufMuaom ukd,fpm;vS,frsm;ukd olwkdY
ae&if;t&yfo
f Ydk jyefciG YfjyKygw,f/ jyefEidk af tmifvJ ulncD YJygw,f/ Aode;f wifEiS Yf
tcsKdU[m yDuif;ukd jyefoGm;Muw,f/ cyfajymifajymifygyJ cifAs/
'DudpawGESifY ywfoufNyD; Nidrf;csrf;a&;ESifY wkyfArm rdwfaqGjzpf
qufvufwnfNrJa&;udk txl;vkv
d m;wJY awmfveS af &;tpk;d &[m cGe;f BuD;cGe;f i,f
bmrS rajymqkdcJYbl;As/
pG u f z uf r I r sm; wvS r f ; NyD ; wvS r f ; wk d ; vmjcif ;
awGUqHkaqG;aEG;yGJrsm; ysufNyD;aemuf rMumrD EkdifiHjcm;rSm pmtkyfeDuav;
wtkyf ay:vmygw,f/ bmompum;aygif;pHEk iS Yf du
k Ef ydS x
f w
k af 0[ef wlygw,f/
odkYaomf jrefrmjynfxJukdawmY t*Fvdyfvkd xkwfa0aom pmtkyfeDuav;om
a&mufvm[ef wlw,f/ yDuif;NrdKU&Sd Ekid if jH cm;bmom xkwaf 0a&;|merS xkwaf 0
w,f/ AdkvfcsKyfBuD;ae0if;acgif;aqmifaom awmfvSefa&; tpdk;&udk Auy wkdY
jrifyHk jrifenf;? tuJjzwfyHk tuJjzwfenf; twkdif; a&;om;xm;w,f/ Nidrf;csrf;
a&;twGuf awGUqHkaqG;aEG;yJG ysufjym;&jcif;twGuf awmfvSefa&;tpdk;&tay:
tjypfzdkYxm;w,f/ jyefvnfjyifqifa&;0g'DawG MoZmBuD;aew,fvkdYvJ qkdNyD;
owfvQKdxm;w,f/
wkyfjynfolUtpkd;& udk,fpm;vS,frsm;u 'Dudp olwdkYrod&ygbl;vkdY
jiif;qdw
k ,fvYdk Mum;&w,f/ awmfveS af &;tpd;k &uvJ olwYdkr[kwb
f ;l qkd NyD;wmyJ/
jrefrmEkid if EH iS Yf wkyjf ynfoYlorwEkid if MH um; owfvQKd csio
f al wG &Sad eawmY Mum;u
vkyfBuHwm jzpfcsifvJ jzpfr,fvkdY oabmxm;vkdufygw,f/
( ,aeY yDuif;u toHvTifYcsufrsm;[m tJ'D pmtkyfeDuav;rSm ygwJY
twkdif; xyfwlxyfrQ vkdufaeygw,f/)
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

45

1950 ckEpS f aemufyidk ;f rSm wp wp ajymif;vJvmwJY wkyu


f eG jf rLepfygwD
vkid ;f ESiYf tJ'D pmtkyef yD g oabmoGm;rsm;[m a&SUaemufnw
D ,fvYdk uRefawmfu
,lqcJYw,f/
1962 ckESpf awmfvSefa&;tpdk;& wufvmNyD;wJYaemuf jrefrmYqkd&S,fvpf
vrf;pOfudk jy|mef;cJYw,f/ vlEiS Yf vlYywf0ef;usif tnrn awG;ac:ajrmfjrifa&;
w&m;ukd aMunmcJYw,f/ jrefrmYq&dk ,
S v
f pf vrf;pOfygwDudk wnfaxmifcYJw,f/
qdAk ,
D uf,el ,
D EH iS Yf tjcm; qk&d ,
S v
f pfEidk if rH sm;[m 'Dpmwrf;awG taMumif;t&m
awGudk olwYdk pme,fZif;awGrmS ? a&'D,rkd mS tjynft
h pHk wifjycJYMuw,f/ vrf;pOf
ygwD zGUJ pnf;yHpk nf;rsO;f ukad wmif bmomjyefqdk xkwaf 0cJYMuw,f/ olwYdktjrifEiS Yf
vHk;0 xyfwlxyfrQ r[kwfaomfvnf; wdk;wufaom vrf;pOfESifY wdk;wufaom
tawG;tac:rsm;jzpfaMumif; a&;om;axmufcHcJYMuw,f/ vrf;pOfygwDukd
wu,fY vkyfom; jynfolYygwDtjzpfjzifY atmifjrifpGm wnfaqmufoGm;apcsif
aom qErsm;udkvnf; azmfjyMuw,f/ 'gawG[m uRefawmfwkdYukd tm;ay;jcif;
jzpfHkru uRefawmfwkdY jrefrmEkdifiHESifY ywfoufNyD; olwkdYjynfolawGudk trSef
twkid ;f todynmay;xm;NyD; yl;aygif;aqmif&u
G af &;twGuf vIUH aqmfaejcif;vJ
jzpfw,f/ rdwfaqGaumif;wkdYu vkyf&rnfhtvkyfukd vkyfMujcif;ygyJ/
wkyjf ynfoYl orwEkid if rH mS awmY jrefrmYq&dk ,
S v
f pfvrf;pOf tnrnESiYf
ygwDzUGJ pnf;yHrk sm;taMumif;ukd jynfov
l x
l o
k ad tmif wvH;k wyg'rQ rajym? ra&;/
vHk;0 a&iHkaeygw,f/ wkyfjrefrm ESpfEkdifiHqufqHa&;rSm rvTJomvkdY a&;&vQif
vnf;aumif;? ajym&vQif vnf;aumif;? wkyjf refrm ESpjf ynfaxmif rdwaf qGjzpf
wnfNrJa&;qkdwJY tcsufwckudkom a&;awmY ajymawmYw,f/ OD;EkwkdYacwfwkef;
urS jrefrmjynf&UJ Ekid if aH &;? vlraI &;? pD;yGm;a&;? ,Ofaus;rIqidk &f m jzpfay:wk;d wuf
rIrsm;? taMumif;rsm;ukd tawmftwef a&;azmf ajymazmf &ao;w,fAsm/
olkwdkU[m uRefawmfwkdY&JU jynfwGif;a&;udk wvHk;wyg'rQ 0ifa&muf
pGufzufNyD; rajymcsifovkdvkd [eftrlt&m jycJYw,f/
odYk aomfvnf; wdww
f w
d u
f awmYjzifY jrefrmYq&dk ,
S v
f pfvrf;pOf tnrn
ESifY ygwDwkdUudk qefYusifp jyKaeNyDjzpfaMumif; awGU&w,fAsm/
awmfveS af &;tpd;k &[m trsK;d om;vGwaf jrmufa&;udk tzufzufrS jriYfwif
w,f/ trScD u
dk if;aom pD;yGm;a&;pepfukd wnfaqmuf&ef bPfrsm;udk jynfoyl idk f
jrefrmUrQm;ewfarmif

46

ode;f azjrifY

odr;f cJYw,f/ vum;qkid Bf uD;rsm;? yGJ BkH uD;rsm;? ukepf nf'ikd Bf uD;rsm; pwJY ukeo
f ,
G f
a&; vuf0g;BuD;tkyf tzGJUtpnf;rsm;udk jynfolydkifodrf;cJYw,f/ pufrIvkyfief;
BuD;rsm;ukdvJ jynfolykdifodrf;cJYw,f/
bPfwu
dk Bf uD;rsm;? ukeo
f ,
G af &;vuf0g;BuD;tkyf tzGUJ tpnf;rsm;ESiYf pufrI
vkyif ef;BuD;rsm;[m Ekid if jH cm;ykid u
f rsm;NyD; wkyt
f rsK;d om;ykid f trsm;tjym;ygw,f/
pD;yGm;a&;vkyfief;BuD;rsm;udk awmfvSefa&;tpkd;&u jynfolkykdifvkyfjcif;aMumifY
jynfaxmifpjk refrmEkid if H trsK;d om;vGwv
f yfa&;twGuf aumif;oavmuf Ekid if jH cm;
om; pD;yGm;a&;orm;rsm; xdckdufepfemMuojzifY rauseyfMubl;/ odkYaomfvJ
awmfveS af &;tpk;d &[m b,foYlurkd Quu
G Nf yD; wdu
k cf u
dk jf cif;r[kwb
f J rlt&vkyjf cif;
rkdYvkdY b,folurQ rajymomcJYbl;/
awmfvSefa&;tpdk;&[m vGwfvyfaom trsKd;om;,Ofaus;rIb0udkvJ
xlaxmifaew,f/ Ekid if jH cm;,Ofaus;rI MoZmvTr;f atmif xk;d azmuf0ifa&mufaewJY
taygufrsm;udk vku
d yf w
d w
f ,f/ yk*v
u
d ydik af usmif;rsm;udk jynfoyl idk v
f yk jf cif;[m
EdkifiHjcm;,Ofaus;rI MoZm0if&m tBuD;qHk;aomtaygufrsm;udk vkdkufydwfjcif;
jzpfygw,f/ omoemjyK ausmif;trsK;d rsK;d ESiYf wkyaf usmif; trsK;d rsK;d [m Ekid if jH cm;
,Ofaus;rIMoZm xlaxmif&m A[dkrsm;jzpfaecJYygw,f/ 'gYaMumifY yk*v
duykdif
sausmif;rsm;udk jynfoyl ikd v
f yk v
f u
dk jf cif;[m vGwv
f yfaom trsKd;om;,Ofaus;rI
xlaxmifa&;ESiYf trsKd ;om;vGwv
f yfa&;twGuf aumif;onfEiS YftrQ Ekid if jH cm;,Of
aus;rI vTrf;rdk;a&;ukd vkyfaeMuolwkdY xdckdufepfemoGm;MuNyD; rausreyfjzpfMu
w,f/ 'gayrJY awmfvSefa&;tpdk;&[m b,folYudkrS uGuf wkdufckdufjcif;r[kwf?
rlt&vkyfjcif; jzpfojzifY b,folurS rajymomcJYMubl;/
awmfveS af &;tpd;k &u odYkuvkd pD;yGm;a&;ESiYf ,Ofaus;rIe,fy,frmS Edik if jH cm;
MoZmawGuif;&Sif;atmif z,f&Sm;wJYtcg wkyfrsm;[m qdk&S,fvpfppfrSef&if
tm;wufoa&m BudKqkdaxmufcHoifYw,f? tBudwftcJrxm;oifYbl;/
wkyfjynfolYorwEkdifiH acgif;aqmifrsm;[m awmfawmfxl;qef;w,f/
wkyjf ynfwiG ;f rSm qd&k ,
S v
f pfacwfajymif; awmfveS af &; t&Sed t
f [keu
f dk tqrwef
jrefapcsiw
f ,f/ ckeyf saH usmv
f mT ; wk;d wufa&;vkyw
f ,f/ olwYkdEiS Yf oabmuGv
J o
JG l
rSeforQu t&if;&Sifvrf;vkdufol? jyefvnfjyifqifa&; 0g'orm; ponfjzifY
ac:NyD; wku
d cf u
dk Mf uw,f/ wkyjf ynf jyifyrSmawmY wkyq
f &dk if oef;<u,foal |;
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

47

BuD;rsm;jzpfjzpf? tvkyo
f rm;? awmifov
l ,form; &maygif; axmifaygif;rsm;pGmukd
acgif;yHjk zwfaeoljzpfjzpf? arSmifcadk ps;vkyaf e&mjzpfjzpf? bde;f csaeoljzpfjzpf? aiGw;dk
BuD;pm;oljzpfjzpf tm;ay;axmufcv
H u
dk w
f myJ/ wkyb
f Pfwu
kd rf sm;u t&if;tES;D
jznfhvkdYawmif ay;vkdufao;w,f/
armfpDwkH; acgif;aqmifpk&JU aemufvkdufrsm;[m ] wkyfacgif;aqmifBuD;
armfpw
D ;kH onf urmYacgif;aqmifBuD;jzpfonf/ armfpw
D ;kH onf jrefrmjynfov
l x
l &k UJ
acgif;aqmifBuD;jzpfonf } ponfjzifY ZGwf,HkMunfaeMuwJYtwGuf wkyfjynf
jyifyrSm? jrefrmjynfrSm olwkdY&JU tawG;tac:? t,ltq? olwkdY&JU,Ofaus;rI
ponfrsm;ukd yifv,f&yfjcm; trsK;d om;rsm;omru oufqidk &f mwkid ;f jynfrS vlxk
uyg vufcHatmif ZGwftwif; 0g'jzefYMuw,f/ oufqdkif&mwkdif;jynf?
oufqkdif&mvlrsKd;xJrS vlrsm;u olwkdY&JU ukd,fykdiftawG;tac:? ukd,fykdift,l
tq? uk,
d yf idk ,
f Ofaus;rIudk a&SUwef;wifvmvQif olwYkdudk armfpw
D ;kH aemufvu
dk f
rsm;u usOf;ajrmif;aom vlrsKd;a&;0g'orm;awG? vlrsKd;a&;aoGzDa&;orm;awG
ponfjzifY orkwNf yD; qefYusifwu
dk cf u
dk Mf uw,f/ odYk uvkw
d u
dk cf u
dk &f if; olwYkd &UJ
vlrsKd;BuD;0g'udk wGifwGifBuD; usifYoHk;Muw,f/
tcsKdUEkdifiHBuD;rsm;[m olwkdY0g'jzefYpmayrsm;udk jrefrmbmomjyefqdkNyD;
EkdifiHjcm;rSmyif jrefrmbmomjzifYyHkEdSyfum jrefrmjynfwGif;okdY oGif;vmMuw,f/
trsm;qHk;vkyfwmuawmY wkyfjynfolYorwEkdifiHESifY tar&duefjynfaxmifpk
wkdY jzpfw,f/ wOD;u yDuif;NrdKUrSm jrefrmvkd yHkESdyfxkwfa0w,f/ tjcm;wOD;u
reDvmNrdKUrSm yHkESdyfxkwfa0w,f/
EkdifiHjcm;,Ofaus;rI vTrf;rdk;a&;udk wm;qD;aewJY awmfvSefa&;tpkd;&[m
'Dupd u
kd uefYowfoifYw,fvUkd ,lqw,f/ 'gYaMumifY Ekid if jH cm;rSm jrefrmbmom
jzifY yHEk ydS x
f w
k af 0wJY pmtkypf mwef; ponfrsm;udk jrefrmjynfwiG ;f oGi;f rvm&bl;
vkdY ydwfypfvkdufw,f/ jrefrmvkd xkwfa0csif&if jrefrmYOya' pnf;rsOf;rsm;t&
jrefrmjynfxJrSm yHkEdSyfxkwfa0EkdifMuw,f/
wkyfjynfolYorwEkdifiHrSwyg; tm;vHk;aom EkdifiHawGu vkdufemMuyg
w,f/ wkyfjynfuawmY yDuif;rSm jrefrmvkd yHkESdyfxkwfa0NrJ xkwfa0w,f/
jrefrmjynfxu
J dk enf;trsK;d rsK;d ESiYf oGi;f NrJoiG ;f vmw,f/ olwYkd&UJ jrefrmbmomjzifY
0g'jzefYpmayrsm;udk o,faqmifwJY wkyfawGESifY jrefrmaemufvkdufawGuvJ
jrefrmUrQm;ewfarmif

48

ode;f azjrifY

tawmfESHUatmif ydkYMuw,f/
armfpDwHk;&JU tawG;tac: aumufEIwfcsufrsm;qdkwJY pmtkyfeDuav;[m
jrefrmbmomjzifY jrefrmjynfxaJ &mufaewm tawmfMumoGm;NyD/ 'g[m rw&m;
a&mufaewm? tpkd;&u csrSwfxm;aom pnf;rsOf;Oya'rsm;ukd azmufzsufNyD;
a&mufaewm? 'g[m armfpDwHk;acgif;aqmifpkESifY aemufvkdufrsm;&JU usL;ausmfrI
jzpfw,f/
wkyjf ynfwiG ;f rSm tmPmvkwu
dk yf rJG sm; jyif;xefonfEiS YftrQ? r[mypn;f
rJY ,Ofaus;rIawmfvSefa&;qkdwJY aomif;usef;rI ajcvSrf;usJvmonfESifYtrQ
armfpw
D ;kH yk*Kd vf qnf;uyfu;dk uG,rf 0I g' jrifYvmonfEiS YftrQ? uReaf wmfwYdkjynfxJ
okYd wkyu
f sL;ausmfraI wG wk;d vmw,f/ ArmuGejf rLepf (oef;xGe;f tkypf )k rsm;ukd
a&SUwef;ydkUwJYtvkyfvJ oGufvmw,f/ qif0Sm qkdwJY armfpDwHk;acgif;aqmifpk
0g'jzefY,E&m;[m wkyjf ynfa&muf Auy acgif;aqmiftcsKUd &JU vIy&f mS ;rIrsm;ukd
0g'jzefYay;vmw,f/ jrefrmjynf&Sd qif0Sm ukd,fpm;vS,f[m b,favmuf
twifY&J ajAmifusovJ? wkyfjynfa&muf Auy acgif;aqmiftcsKdU vIyf&Sm;rI
"mwfyHkowif;udk jynfolykdifowif;pmrsm;odkYyif jzefYa0cJYw,fAsm/
jrefrmuawmY csKyfwnf; onf;cHaecJYonf
okYd uvkd armfpw
D ;kH acgif;aqmifpk wyferD sm;ESiYf aemufvu
dk rf sm;[m jrefrm
jynfay:rSm 0g'usL;ausmfrIESifY udk,fxdvufa&muf usL;ausmfrIrsm; wvSrf;NyD;
wvSr;f wk;d vmaomfvnf; jrefrmrsm;bufuawmY csKyfwnf;onf;cHaecJYw,f/
uReaf wmfwYdk owif;pmrsm;uvJ bmrSra&;cJYygbl;/ wkyEf iS Yf onfjh yif uGejf rLepf
awG oabmuGv
J rJG EI iS Yf ywfoufvnf;aumif;? xGe;f opfpEkid if rH sm;tay: wkyf
uGefjrLepfudk oabmxm;yHkESifY olwdkYvkyf&yfrsm;ESifY ywfoufvnf;aumif;?
wkyjf ynfrmS jzpfymG ;vmwJYtmPmvkyGJ r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS af &;ESiYf
ywfoufvnf;aumif; uRefawmf ra&;wmvJMumNyD/ uRefawmfwUdk owif;pm
uvJ ra&;wmMumNyD/ tjcm; jynfoyl idk o
f wif;pmawGuvJ odyrf a&;Muygbl;/
rsm;pGm qifjcifaecJYMuw,f/
awmfvSefa&;tpkd;&[mvJ tpp t&m&m csKyfwnf; onf;cHaecJYw,f/
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

49

EkdifiHjcm;a&;|meuaeNyD; uefYuGufvm;? wkdifawmvm; bmrQrvkyfcJYbl;/


okdYayr,fY olwkdY wkyfjynfolYtpkd;&bufrSawmY awmfvSefa&;tpdk;&udk
wkid v
f m;? awmvm;? uefYuu
G v
f m;? rMumcPvkyw
f ,f/ bmr[kww
f YJ tao;
tzGJ udpu
av;awGESifY ywfoufNyD;vJ i,fwJYtrI BuD;atmifcsJUNyD; uefYuGuf
wwfw,f/ olwkdYudk wkyfeDvkdY owif;pmu azmfjyrd&ifvJ uefYuGufwmyJ/
yDuif;tpk;d &vkYd ac:&ifvJ uefYuu
G w
f myJ/ jrefrmjynfu tdE,
d jynfEiS Yf e,ferd w
d f
pmcsKyf csKyaf wmYvJ uefYuu
G w
f myJ/ olwYdkudk pmcsKyaf umfyrD jyyJEiS Yf vufrw
S rf xd;k
&bl;wJY? olwUkd oabmrwlyJ uRefawmfwYdk u bmrSrvky&f bl;vkv
d dk jzpfaew,f/
'g[m uRefawmfwUdk jrefrmjynf&UJ tcsKyftcsmtmPmukd xdyg;vmwmjzpfw,f/
awmfveS af &;tpd;k &[m csKyfwnf; onf;cHygw,f/ olwYdkvdk cGe;f BuD;cGe;f i,fajym
NyD; uefYuu
G rf aeygbl;/ odYk aomfvnf; wkid ;f jynf\ tcsKyftcsm tmPmydik rf u
I dk
awmY vHk;0txdrcHcJYbl;/ ukd,fvkyfp&m&Sdwmudk b,folYoabmwlnDrIrS
apmifYraeyJ vkyfvkdufwmyJ/
wkyjf ynfoYltpk;d &[m tcgwkid ;f ESiYfrwl waeYwjcm;ydyk Ndk yD; &efvv
dk mwm
udk awGU&w,f/ 0Hyak vGEiS Yf od;k i,fvdk eifr[kw&f if eifYtazyJqw
dk mrsK;d odyv
f yk f
w,f/ wkyfjynfolYtpkd;& EkdifiHjcm;a&;|meukd wyfeDawG em&Daygif; 30 0ifpD;
NyD;wJYaemuf ydq
k ;kd vmw,f/ wyfeaD wG[m wkyEf idk if jH cm;a&;H;k ukv
d J aemufxyfvJ
tBudrfBudrf 0ifpD;w,f/ 0ifpD;w,fqkdwm Hk;tjyifu 0kdif;xm;wmr[kwfbl;/
H;k wGi;f 0ifNyD; arTwm/ olwUdk rBudKufou
l kd z,fNyD; BudKufou
l kd cefYxm;zkYd BudK;pm;
wm? wcgawmY olwkdYpD;xm;&m EdkifiHjcm;a&;Hk;ukd 0efBuD;csKyf csLtifvkdif;
uk,
d w
f idk f vmNyD; ywfrBuD;wky,
f &l w,f/ aemufxyf vmrIyMf uESiYf vYdk ajym,l
&w,f/ arSmfl; l;NyD; &rf;wJYtcg&rf;wmukd r&rf;atmif csKyfxm;HkESifY r&bl;/
arSmu
f dk jyefEw
I ,
f &l r,f/ csLtifvikd ;f [m arSmu
f akd wmY jyefrEIw&f b
J ;l / bmaMumifY
vJqkdawmY armfpDwHk;acgif;aqmifpk&JUtiftm;eJY tmPm[m arSmfoGif;xm;wJY
wyfeDrsm;ay:r,f rDSaevkdYygyJ/
wkyt
f pk;d &u b,favmuf &efvo
dk vJ/ tJ'aD vmuf awmfveS af &;tpd;k &
u csKyfwnf; onf;cHw,f/ okUd aomfvnf; uReaf wmfwUdk wdik ;f jynf vGwv
f yfa&;?
uReaf wmfwUdk Ekid if aH wmf tcsKyt
f csm tmPmykid rf ?I uReaf wmfwUdk vlrsK;d &JU *kPo
f u
d m
udkawmY wa&G;om;rQ txdrcHbl;/
jrefrmUrQm;ewfarmif

50

ode;f azjrifY

uReaf wmfwYdkEikd if rH mS jynfoyl idk pf mtkyq


f idk rf sm;&Sw
d ,f/ ,aeYtxd armfpw
D ;kH
&JU usrf;BuD; usrf;ckdifrsm;? vufa&G;pifusrf;rsm;? aygif;csKyfrsm; a&mif;csvsuf&Sd
w,f/ uRefawmfwUdk &JU jynfoal wGtm;vH;k zwfaI vYvmEdik Mf uw,f/ xdu
k mv?
xkad 'o tajctaersm;t& xko
d Udk awG;ac:jcif;? a&;om;ajymqkjd cif;? TeMf um;jcif;
rSefw,f? okdYr[kwf rSm;w,f/ umv a'o tajctaersm;t&? okdY
awG;ac:jcif;? a&;om;ajymqkdjcif;? TefMum;jcif; rSefw,f? okdYr[kwf rSm;w,f
ponfjzifY a0zefOmPfESifY ,SOfNyD; uRefawmfwkdUjynfolawG vGwfvGwfvyfvyf
avYvmEkdifMuw,f/ awmfvSefa&;tpkd;&ESifY vrf;pOfygwD[m awG;ac:rIrSm
vGwv
f yfa&;udk tm;ay;w,f/ jynfoal wGrmS a0zefa&;OmPf &ifYoefvmatmif
vkyfay;aew,f/ wzufowf bl;oGif;jcif;ukdawmY vufrcHbl;/ 'gaMumifY
umv? a'o? tajctaersm;rS tqufuif;vGwNf yD; bl;oGi;f &ef&nf&,
G cf suEf iS Yf
aumufEIwfvmwJY armfpDwkH;tawG;tac:qkdwJY pmtkyfeDudkawmY vufrcHbl;/
tJ'DaumufEIwfcsufawGudk Muufwla&G;vkd ajymwwfHk? omvdumvkd &efaxmif
wwf?kH *gxmvdk Gwzf wfo&Zm,fv
kH yk w
f YJ tvkyrf sKd;udk uRefawmfwYdk 0goem
rygbl;/ oef;aygif; 700 &SdwJYvlawG[m olwkdYbmom pufkyfvkyfcsifvkyfMu?
EGm;vkycf sifvyk Mf u? uRefawmfwYdk 25 oef;&Sw
d YJ val wGu pufyk t
f vkyrf cHEidk b
f ;l ?
EGm;tjzpf rcHEidk b
f ;l / uReaf wmfwYdk jynfaxmifpk jrefrmEkid if rH mS arG;zGm;BuD;jyif;Mu
wJYvw
l idk ;f [m( ucsifa&m? rGeaf &m? csif;a&m? Arma&m) vltppfjzpf&r,f/ vGwf
vyfpmG awG;ac:wwf&r,f/ a0zefOmPf &ifYoefvm&r,f/ wDxiG zf efw;D wwf&
r,f/
yk*Kd vf qnf;uyfukd;uG,frI0g'[m b,fyk*Kd vfudk pGJNyD;jzpfjzpf vlukdwHk;
apw,f/ vludk odk;tkyf? EGm;tkyf vkyfypfw,f/ vlukd pufkyfqefapw,f/
'gaMumifY armfpDwHk; yk*dKvf qnf;uyf udk;uG,frI0g'udk wkyfjynfrSm olwkdY
taMumif;ESifYolwkdY xlaxmifaeMuwmudk uRefawmfwkdY ruefYuGufaomfvnf;
jrefrmjynfxJvmNyD; xlaxmifMuwmudkawmY uRefawmfwkdY uefYuGuf&r,f/
wm;qD; ydwyf if&r,f/ txl;ojzifY 0g't&a&m ud,
k x
f v
d ufa&mufyg usL;ausmf
jcif;jzpfaevkdY ydkuefYuGuf&r,f/ ydk ydwfyifwm;qD;&r,f/
awmfveS af &;tpd;k & ynma&;|meu ausmif;rsm;rSm owfrw
S jf y|mef;xm;
aom wHqdyf&ifxkd; trSwftom;rsm;rSwyg; tjcm;wHqdyf&ifxkd; trSwftom;
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

51

rsm; rwyfqif&vkdY wm;jrpfvkdufawmY b,folYukdrS uGufNyD;wkdufwmr[kwfbJ


rlt& vkyfvkdufwmjzpfaomfvnf; uRefawmfwkdYuawmY armfpDwHk;wHqdyfawG
xdawmYrmS yJqNdk yD; txl;yJ 0rf;omMuw,f/ bmaMumifYvq
J adk wmY armfpw
D ;kH wHqyd f
wyfqifjcif;[m armfpDwHk;yk*dK vff qnf;uyfudk;uG,frI0g'udk ArmjynfwGif;odkY
ZGwfoGif;&ef BudK;yrf;olawG&JU ajcvSrf;jzpfaMumif; oddvkdYygbJAsm/
eifr[kwf eifYtazbJqdkNyD;? okd;i,fudk tEkdifusifYcsifwJY 0HykavGvkd
armfpw
D ;kH yk*Kd vfqnf;uyf ud;k uG,rf u
I dk jrefrmjynfwiG ;f okYd ZGwt
f wif; oGi;f &ef
BudK;yrf;aeolawG? wkyyf pkH EH iS Yf urmYawmfveS af &;ukd jrefrmjynfoYdk oGi;f uket
f jzpf
jzifY ydYk &ef jyifqifaeolawG? Ekid if iH ,frsm;[m olwYdk vyk cf sifwmvkyf tvkycf rH ,f
vkYdqNdk yD; usL;ausmaf pmfum;vdw
k YJ vlrsK;d BuD;0g' 0ifaeolawG olwYkdwawG twGuf
awmY awmfvSefa&;tpdk;& ynma&;|meu ausmif;rsm;rSm owfrSwfjy|mef;xm;
aom wHqyd &f ifx;dk trSwt
f om;rsm;rSwyg;? tjcm; wHqyd &f ifx;dk trSwt
f om;
rsm; rwyfqif&bl;vdkY wm;jrpfvkdufjcif;[m tcsufaumif;? tuGufaumif;
jzpfaew,f/ armfpDwkH;wHqdyfukd &ifrSmxkd;NyD; uRefawmfwkdYwawG cJ&mcJqpf
xlaxmifaeMu&wJY ausmif;wGif;pnf;urf;udk azmufzsufMuawmYw,f/ 'djyif
tzsuform;awG trsdK;rsKd; zsufqD;r&EkdifawmYaom tajctaea&mufvmwJY
ynma&;avmu Nidrf;csrf;a&;udk olwkdYaESmuf,SufMuawmYw,f/ awmfvSefa&;
tpdk;&u enf;trsKd;rsKd;ESifY umuG,fxdef;odrf;aewJY EdkifiHawmf pnf;urf;Oya'
rsm;ukd olwYdkwawGu xdyg;wku
d cf u
dk v
f mMuawmYw,f/ 'D &mZ0wfrrI sm; usL;vGef
atmif wkyaf usmif;om;uav;awGu?dk wkyjf refrm ESpjf ynfaxmif qufqaH &;
aumif;atmif xdef;odrf;zkdY? yifv,f&yfjcm; wkyftrsKd;om;rsm;udk tdrfY&SifEkdifiH
rsm;rSm aumif;aumif;aeMu&atmif yJUudkifjyKjyifzdkY wm0ef&Sdaom wkyfvlBuD;
tcsKUd u ajrmufay;Muw,f/ dUI ay;Muw,f/ armfpw
D ;kH wHqyd af wG a0ay;Muw,f/
ynma&; tmPmykid af wGukd awmfveS Mf uzdYk ? owif;pmq&mawGudk apmfum;MuzkYd
olwkdYubJ ynmay;Muw,f/
wcsKUd at;at;csr;f csr;f aecsiMf uwJY jrefrmawGu ajymMuw,f/ 'Davmuf
bJ 'DwkyfawG tjzpfoJ&ovm;? armfpDwHk;wHqdyfuav; &ifrSmrxdk;&wmeJY
jzpfaevkdufMuwm ausmif;rSm rxkd;&vJ tdrfrSmxkd;HkaygYwJYAs/
armfpw
D ;kH 0g' twif;oGi;f vdo
k al wG? vlrsK;d BuD;0g'0ifNyD; uReaf wmfwYdkEidk if H
jrefrmUrQm;ewfarmif

52

ode;f azjrifY

rSm olwkdYxifovkd vkyfEkdifw,fvdkY ,lqaeolawG[m? 'DwHqdyfudpu


dk toHk;cs
NyD; olwdkY&JU usL;ausmfa&;ajcvSrf;ESifY uRefawmfwkdY jynfwGif;a&;rSm 0ifa&muf
pGuzf ufa&;ajcvSr;f udk yxrOD;qH;k ajAmifvrS ;f vdu
k jf cif;om jzpfw,fAs/ 'gaMumifY
'Davmuf tjzpfoJMuwmyg/

vkdoHk;vdkr,f aqmifxm;&mrS ajAmifxkwfoHk;jcif;


wkyfuGefjrLepfygwD[m jrefrmjynfESifYywfoufNyD; ,cifuqdkvQif
rsufEmS ESpzf uf0g'udk usifYo;kH cJYw,f/ tckawmY rsufEmS wzuf0g'udyk J usifYo;kH
w,f/ [k,
d cifu jrefrmtpk;d &ESiYf vJ oifYjrwfatmif &if;&if;ES;D ES;D qufqw
H ,f/
jrefrmtpk;kd &udk vufeufEiS Yf ykeu
f efaewJY ArmjynfueG jf rLepfygwD (Auy) udv
k J
oifYjrwfatmif qufqHw,f/ ckawmY jrefrmtpkd;&udk ausmay;vkdufNyD/ Auy
bufbJ vkHk;0 rsufESmrlxm;NyD/
'gu tMurf;zsif;oabmygyJ/ 'DMum;xJrSm tao;pdwftajymif;tvJ
uav;awGawmY &Sad o;wmaygY/ Oyrm 1952 ckEpS f rwkid rf u
D qk&d if wkyjf ynf&dS
Auy uk,
d pf m;vS,af wG[m rsm;pGm ta&;ay;cH&w,f/ 'DaemufawmY Auy[m
wkyjf refrmqufqaH &;&JU aemufwef;udk tawmfa&mufomG ;w,f/ jrefrmtpd;k &
uom a&SUwef;aew,f/
Adv
k cf sKyfBuD;ae0if;acgif;aqmifwYJ awmfveS af &;aumifpw
D ufvmwJYtcg
rSmvJ olwkdYoabmxm;tajymif;tvJ &Sdoavmuf&Sdao;w,f/ wBudrfwcgrSm
awmfveS af &;tpk;d &udk olwYdkbufygatmif- olwYdkbufygatmifqw
dk muvJ olwYdk
ESiYf rwnfo
h u
l kd uRefawmfwUdk uyg &efral tmif? olwYkd &UJ wynfjh zpfatmif? enf;
trsKd;rsKd;ESifY qGJao;w,f/ 'DtcgrsKd;rSm jrefrmtpdk;&ESifY &if;ESD;a&;udk a&SUwef;
wifw,f/ Auy [m aemufuG,frSm ae&w,f/ wzufu wkyfjynfwGif;rSm
tajymif;tvJawG jzpfvmw,f/ armfpw
D ;kH yk*Kd vq
f nf;uyf ud;k uG,rf 0I g' wjznf;
jznf; kyv
f ;kH ay:vmw,f/ urmYawmfveS af &;oabmw&m; vGepf mG jyif;xefvm
w,f/ vlrsKd;BuD;0g' ykdNyD;jywfom;vmw,f/ tmPmvk EdkifiHa&;wkdufyGJrsm;ESifY
ypn;frJY,Ofaus;rI awmfvSefa&;jzpfay:vmw,f/
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

53

tjcm;wzufrS AdkvfcsKyfBuD;ae0if;acgif;aqmifaom awmfvSefa&;tpdk;&


[m jynfya&;&mrsm;rS EkdifiHwumESifY cspfMunfa&; Mum;aea&;0g'ukdk wduspGm
usiYf o;kH w,f/ jynfwiG ;f a&;&mrSm b,fEidk if u
H rkd S wynfrh cH? uk,
d Yf enf;ud,
k Yf [ef
ud,
k YfypkH EH iS Yf qk&d ,
S v
f pfacwfajymif;awmfveS af &; vkyw
f ,f/ AuyESiYf Nidr;f csr;f a&;
aqG;aEG;yGJ ysufjym;cJYw,f/ Auy [m armfpDwHk;acgif;aqmifpk&JU opm&Sdwynfh
&if;rsm;jzpffaMumif; tzufzufu xif&Sm;vmw,f/ rsm;rMumcifubJ
ocifoef;xGe;f ud,
k w
f idk u
f armfpw
D ;kH acgif;aqmifwYJ bufrmS jywfjywfom;om;
&yfaMumif; oufaoxljy&w,f/
armfpw
D ;kH acgif;aqmifp[
k m jynfwiG ;f rSm tmPmvkyJG tBudwt
f e,fjzpfae
pOf olwYkd&UJ urmYawmfveS af &;BuD; atmifjrifaeaMumif; jy&r,f/ urmYr;D SL;wef
aqmifBuD;armfpw
D ;kH &JU acgif;aqmifru
I dk awmfveS af eaom jrefrmjynfov
l x
l u
k vJ
vufcHaeNyDvkdU olwdkUjynfolawGudk [dwf[efay;zkdUuvJ tifrwefvkdaew,f/
tzsuv
f rf;pOfukd rrSw
d rf okH ,HMk unfaewJY Auy[m jrefrmjynfoal wGEiS Yf
ywfoufvnf;aumif;? jrefrmjynf&UJ yuwdyk t
f ajctaeESiYf ywfoufvnf;
aumif;? b,fwek ;f urS trSet
f wkid ;f rjrifcYJb;l / ajymif;jyefawGom jrifwwfw,f/
,ckvJbJ awmfvSefa&;tpdk;&udk t&if;&SifBuD;? ajr&SifBuD;? ppftmPm&Siftpdk;&
vkdkY jrifaew,f/ jynfolvlxk&JU tajccH rsKd;cspfpdwf"mwfESifY tajccH a,bk,s
awmfvSefa&;todOmPfudkvJ txifao;w,f/ 'gYaMumifY jrefrmYqkd&S,fvpf
vrf;pOft& jyKjyifajymif;vJrrI sm; tenfrxkid cf if jzpfay:vmwJYtrSm;rsm;? cRwf
,Gif;csufrsm;? [muGufrsm;aMumifY vkyfom;jynfolawG rausreyfjzpf&jcif;udk
vlxu
k awmfveS af &;tpk;d &tm; qefYusijf cif;vkYd xifrw
S Mf uw,f/ vlxrk auseyf
rI&w
dS idk ;f Auyukd axmufcaH eNyD? tm;ud;k aeNyDvYdk xifMuw,f/ vusmaf zmufjyef
a&;orm;rsm;&JU awmfveS af &; tzsuv
f yk if ef;rsm;udv
k J olwYdkbufrS vlxak xmufcH
rIvYdkxifNyD; BudKqkad eMuw,f/ awmfveS af &;tpk;d &bufu csKUd ,Gi;f csuu
f kd olwUkd
tm;vkdY xifMuw,f/ awmfvSefa&;tpdk;&bufu rSm;&if b,fvkdrSefatmif?
[mae&if b,fvjdk ynfah tmif jyKjyifaeMuwmudk olwYkd rodb;l / 'gYaMumifY olwYdk
[m ,cktajctaeudk olwYkd tzkYd tcGiYf tomqH;k tajctae? awmfveS af &;t&ifY
usufqHk; tajctaevkdU ,lqaeMuw,f/ olwdkYq&m armfpDwHk;acgif;aqmifpk
uvJ olwkdYbufu olwdkUtaMumif;rsm;aMumifY 'Dtwkdif;bJ xifjrif,lqMu
jrefrmUrQm;ewfarmif

54

ode;f azjrifY

w,f/
txufygtaMumif;rsm;aMumifY wkyfjynfolYtpkd;&[m rsufESmESpfzuf
0g'udkpGefYNyD; vuf&Sdta&;tcif;ukd csufaumif;,lum vkdoHk;vkdr,faqmifxm;
aom ArmjynfuGefjrLepfygwDudk ajAmifxkwfoHk;vkdufjcif;ygbJAsm/
vko
d ;kH vkrd ,f aqmifxm;&mrS ajAmifxw
k o
f ;kH jcif;cH&wJY Auy (ocifoef;
xGef; wkdYvlpk )uvJ rqGwfcifu nGwfcsifolawG jzpfygw,f/ toHk;cH&ef
apmifYaewm MumygNyD/ 19 ESpv
f ;kH vH;k vufeufuikd yf ek u
f ef awmfveS af &;vrf;pOf
udk vkdufvmcJYMuw,f/ bmwckrQ rnfrnf&& atmifjrifrIr&ao;bl;/ jynfol
vlxk rsm;&mpk&UJ axmufcrH rI &awmif Ekid if aH wmftmPmESiYf uGmvSr;f a0;aeao;
awmif a&mifpo
kH yl ek t
f m;vH;k uke&f UJ nDnw
G af &;&atmif olwYdk acgif;aqmifEidk &f if?
a&mifpHkolykefawG&JU AdkvfwumY Adkvfjzpfae&if? olwkdY Auy ckdifckdifrmrm ajcajc
jrpfjrpf tm;jzpfvm&if awmfao;wmaygY/ odYk r[kwf bmrS r&awmif 19 ESpv
f ;kH
vH;k vufeufuikd f ykeu
f efawmfveS af &; vkycf YJwUJ tawGUtBuHKawGMum;rS ocFP;f
pmrsm; xkwfwwfNyD; EkdifiHa&;todOmPfav;rsm; wkd;wufvm&if awmfao;&JU/
ckawmY olwYdkrmS atmifjrifrw
I ckrrS &/ bmwckrQ wk;d wufrrI &S/d 'gaMumifY Auy
[m waeYxufwaeY ydkNyD; jynfwGif;rSm olrsm;tm;udk ukd,fYtm;vkyfw,f/
jynfyrS tjzpftysurf sm;rSm olwYdktwGuf tuGuaf umif;&Smw,f/ tcsuaf umif;
apmifYw,f/ waeYwjcm; ykd ykd jynfytultnDukd tm;udk;ae&awmYw,f/
armfpDwkH;acgif;aqmifpkESifY olwdkY[m bkef;BuD;l;ESifY avSvl;qkdwmvkd vkdufzuf
aeMuygw,f/
Auy[m wcgwke;f u wwd,urmppfBuD;jzpfa&;rSm olwYdk&UJ xGuaf yguf
jrifw,f/ wwd,urmppfBuD;jzpfvmvkdY jrefrmjynf[m e,fcsJUESifY e,fcsJUqefY
usiaf &;tiftm;pkrsm;? e,fcsUJ ESiYf qk&d ,
S v
f pf tiftm;pkrsm; ppfwu
dk &f m ppfwvif;
BuD;jzpfvm&if olwYdku qk&d ,
S v
f pfwkyjf ynf&UJ tultnDjzifY e,fcsUJ qefYusiaf &;
wyfaygif;pkBuD;udk acgif;aqmifNyD; Ekid if t
H mPmukd ,lomG ;Edik rf ,f/ 'DarQmv
f ifYcsuf
olwkdYrSm tawmfBuD;cJYw,f/
odUk aomfvJ urmUNidrd ;f csr;f a&; tiftm;pkawGu wwd,urmppfBuD; jzpfciG Yf
ray;bl;/ a'oqkdif&mppfyGJrsm;udk rul;pufrysHUESHYatmif vkyfHkomru
a'oqkdif&m ppfyGJrsm; &yfpJoGm;atmifvkyfaeMuw,f/ 'gYaMumifY Auy[m
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

55

twkvH twkr&Sad om r[marmfpw


D ;kH acgif;aqmifwYJ urmYawmfveS af &;BuD;udo
k m
olwYkd&UJ xGuaf yguftjzpfjzifY ajrmv
f ifYapmifYpm;aeMuawmYw,f/ Ou|BuD;armfEiS Yf
urmUawmfveS af &;BuD;tay:rSm olwUkd wawG[m vH;k 0 tm;ud;k tm;xm;NyD; yHak tm
vkdufMuawmYw,f/
olwYdk[m a&SUoGm;aemufvu
kd f nDMuygayw,f/ armfpw
D ;kH acgif;aqmifpEk iS Yf
wyferD sm;u urmUawmfveS af &;[laom toHviT Yf NyD; jrefrmjynfukd usL;ausm&f ef
tqifoifY? Auy u jynfolY'Drkdua&pD awmfvSefa&;[laom toHvTifYNyD;
usL;ausmfoludk axmufcH? ulnD? yl;aygif;&ef tqifoifY/
,ck wkyjf ynfoYl orwEkid if EH iS Yf jynfaxmifpjk refrmEkid if w
H Ydk [m oHwref
qufo,
G af &; r&yfpaJ o;bl;/ ( wkyb
f ufu oHtrwfBuD;ukd jyefrvTwaf wmY
bl;qkdayr,fY r&yfpJao;bl;/) ESpfjynfaxmif ppfjzpfaewmvJ r[kwfao;bl;/
'gayr,fY armfpDwHk;acgif;aqmifpk&JU wkyfjynfolYtpkd;&[m oHwreftquft
oG,f r&SdawmYovkd ESpfEkdifiH ppfjzpfaewJY tajctaerSmvkd ajymqkd usifYBuHae
w,f/ olwkdYtpkd;&u jrefrmtpkd;&udk ac:a0:ajymqkd qufqHaeyHk[m oHwref
qufqrH &I adS ewJY Ekid if t
H csi;f csi;f qufqyH rkH sK;d r[kwb
f ;l / awmfveS af &;tpd;k &udk
vufeufEiS Yf ykeu
f efwu
dk cf u
dk af ewJY Auy ESiYf tjcm;olyek rf sm;udk ajAmiftm;ay;
aew,f/ olwYkd&UJ tpk;d &owif;pmrsm;ESiYf yDuif;a&'D,u
kd awmfveS af &;tpd;k &udk
oabmw&m;a&;? Ekid if aH &;ppfyJG qifEaJT ew,f/ yDuif;a&'D,[
dk m Auy&JU a&'D,kd
ozG,fvJ jzpfaew,f/
&ifqkdifMu&rnfh tE&m,f
'Dvkd ajAmifusL;ausmfjcif;ESifY ajAmif0ifa&mufpGufzufjcif;wkdYrS armfpDwHk;
acgif;aqmifpk aemufqkwfr,fYvuPm r&Sdbl;/
armfpw
D ;kH acgif;aqmifp[
k m usL;ausmfa&;ESiYf pGuzf ufa&; ajcvSr;f rsm;udk
ydu
k sJusJ vSr;f vmp&m tvm;tvm&Sw
d ,f/ Auy rsm;uvJ olwYdk EiS Yf axmufc?H
ulnD? yl;aygif;rIykdvkyf&ef tvm;tvm&Sdw,f/
olwkdU&JUtE&m,fudk azmYwGufvkdYr&bl;/
armfpDwHk;acgif;aqmifpk[m wkyfppfwyfBuD;rsm;ESifY jrefrmjynfwGif;okdY
jrefrmUrQm;ewfarmif

56

ode;f azjrifY

ukd,fwkdifukd,fus 0ifwkdufonftxdawmY ajcvSrf;usJr,f r[kwfbl;xifyg


w,f/ okYdaomfvJ Auy ESiYf taygif;ygrsm;udk pifNydKiftpd;k & axmifEidk o
f nftxd
EkdifiHa&; tultnDay;vdrfYr,f/ Auy ESifY taygif;ygrsm;udk vufeufcJ,rf;
tultnDESifY tjcm;kyf0wK tultnDrsm;ay;vdrfYr,f/ wkyfjynfa&mufaeNyD;
t&ifu jyefrvTwfbJxm;cJYwJY Auy ESifY tjcm;olykeftzGJUtpnf;0ifrsm;ukdvJ
jyefvw
T v
f rd Yfr,f/ wkyt
f BuHOmPfay;? wyfet
D BuHOmPfay; yk*Kd vrf sm;? armfpw
D ;kH
au'grsm;vJ ydkYay;vdrfYr,f/
olwYkd[m vGwaf jrmufaome,fajrrsm; tckid t
f rmwnfaxmif&ef BudK;pm;
Mur,f/ vGwaf jrmufaome,fajr a'oE& tpk;d &rsm;zGUJ r,f/ NyD;awmY wkyjf ynf
ESiYf tquftoG,t
f aumif;qH;k aom ajcukwpf cef;ay:rSm pifNydKit
f pd;k &axmifbUdk
BudK;pm;MuvdrfYr,f/
'DvkdbJ olwdkYtE&m,fudk uRefawmfwkdY BudKwifjrifxm;MuzkdYvkdw,f/ 'D
tE&m,fudk uRefawmfwkdYjynfolawG &J&JBuD; &ifqkdifNyD; wkdufMu&vdrfYr,f/
'g[m tqef;awmYvJ r[kwfygbl;/ uRefawmfwkdYEkdifiHrSm uGefjrLepf
(jzL-eD) olykefawGESifY tjcm;olykefawG 'DvkdvkyfzkdY BudK;pm;aeMuwm MumygNyD/
odkYaomf ,cifu ratmifcJYwmudk ,ckawmY atmifrSmbJvkdY olkwkdY xifaeMu
w,f/ wGufaeMuw,f/ bmaMumifYvJqkdawmY armfpDwHk;acgif;aqmifpku
olwYdk bufu ulnND yD; ajAmifpu
G zf ufyg0ifvmvkYd olwYdk ydt
k m;BuD;vmNyD[muk;d /
odkYaomfvJ olwkdY[m 19 ESpfvHk;vHk; r&cJYwJYatmifjrifrIukd ,ckvJ &rSm
r[kwb
f ;l qkw
d m aocsmw,f/ ykad ocsmwmuawmY t&ifwek ;f u olwUdk ratmif
Ho
k m ratmifNyD; bH;k bH;k vJus I;H edrYf jcif; r&Sad omfvJ ,ck yGBJ uD;yGaJ umif;rSmawmY
olwUdk [m bH;k bH;k vJus H;I edrYf&r,fjzpfw,f/ bmYaMumifYvq
J adk wmY olwYkd&UJ q&m
u jrefrmjynfudk ajAmifusus 0ifa&mufpu
G zf ufusL;ausmo
f l jzpfvmNyD; olwYdku
0ifa&mufusL;ausmfoludk axmufcHtm;ay; yl;aygif;ol opmazgufrsm; vHk;vHk;
jzpfvmvkYd ygbJ/ ckacwf orkid ;f jzpfpOfrmS b,ftcef;rSyg&w,fqw
dk YJ tcsu[
f m
odyt
f a&;BuD;w,f/ azgufjyefwYJtcef;uvm;? wk;kd wufwYJtcef;uvm;? olrsm;
EkdifiHudk 0ifa&mufusL;ausmfolESifY xkd usL;ausmfrIudk ulnDyl;aygif;olwkdY[m
orkdif;&JU azgufjyefaom tcef;rSm yg0if&NyD; tHI;ukd rkkcsrsufESmrlaew,f/
Ekid if jH cm;usL;ausmpf u
G zf ufru
I kd b,fenf; b,fyo
kH @mefEiS Yfjzpfjzpf zDvmqefYusif
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

57

&ol? wm;qD;&ol? ckcw


H u
dk cf u
dk &f ol[m orkid ;f &JU wk;d wufaom tcef;rSm yg0if
&NyD; atmifjrifrIukd rkcs rsufESmrlaew,f/
b,fwkef;urS wkyfvufatmufra&mufcJY
,ckacwf[m BuD;Ekdifi,fnOf; vkyfvkdU&awmYwJY acwfr[kwfawmYbl;/
wEkid if EH iS Yf wEkid if H 0ifa&mufpu
G zf uf usL;ausmfapmfum;csifwidk ;f apmfum;Ekid w
f YJ
acwfr[kwaf wmYb;l ? usL;ausmjf cif; &efpjcif;udk ckcu
H muG,&f ol? uk,
d Yfvw
G v
f yf
a&;ukd umuG,f&olwdkY atmifjrifrI&aeMuwJY acwfjzpfw,f/
ckacwf&UJ oabmouefudk ,aeY jynfaxmifpjk refrmEkid if H vkyo
f m;jynfol
awGu okyfaqmifaeMuw,f/ ]] igwkdY&JU tcsKyftjcmtmPm xdyg;rIukd igwkdY
iHUk rcH }}? ]] armfpw
D ek ;f 0g' tvkrd &Sd }}? ]] Ekid if jH cm;usL;ausmfrI tm;ay;wJY jynfwiG ;f
opmazgufawG wku
d x
f w
k f }} pwJY aqmify'k rf sm;udk wnDwnGw?f wNydKief ufwnf;
udik pf NJG yD; tH<k uEk;d Mum;vmMuwJY vkyo
f m;jynfoal wGu okyaf qmif jyaeMuw,f
Asm/
armfpDwkH;acgif;aqmifpkESifY wyfeDawG&JU usL;ausmfolESifY usL;ausmfrIukd
ulnt
D m;ay;ol AuywkUd &JU armfpw
D ;kH wHqyd f wyfqifciG Yf wku
d yf ?JG jrefrmYpnf;urf;?
jrefrmYOya'rsm;ukd csKd;azmufa&; wku
d yf ?JG yDuif;a&'D,Edk iS Yf yDuif;owif;pmrsm;
&JU Ekid if aH &;&efp? jynfwiG ;f a&;pGuzf ufrw
I u
dk yf /JG wku
d yf yJG xrtcsDrmS jrefrmEkid if H
bufrS vHk;0 tEkdif&aeNyD? olwdkUbufrS vHk;0 IIH;oGm;NyD/
'gayr,fY 'g[m olwkdU&JU usL;ausmfa&;? pGufzufa&;? opmazgufa&;
vrf;aMumif;tpom &Sad o;w,f/ yxrtcso
D m jzpfw,f/ 'kw,
d tcs?D wwd,
tcsD ponfjzifY toGit
f rsKd;rsKd;? yHo
k @meftrsKd;rsdK;? enf;trsdK;rsdK;ESiYf usL;ausmf
a&;? pGufzufa&;? opmazgufa&;rsm;udk qufvkyfMuvdrfYOD;r,f/ olwkdU&JU
awmfveS af &; tzsuv
f yk if ef;awG ydrk sm;vmvdrYfO;D r,f/ jrefrmjynfoal wGu armfpD
wH;k ukkd jrefrmjynfoal wG&UJ r[macgif;aqmifBuD;tjzpfjzifY todtrSwf rjyKrcsi;f ?
olwUdk &UJ vlrsK;d BuD;0g'twkid ;f BuD;pk;d rIudk vufrcHrcsi;f armfpw
D ;kH acgif;aqmifpEk iS Yf
wyfeaD wGu qufvufusL;ausmf apmfum;aeMuNyD; Auy ESiYf taygif;ygwkYduvJ
armfpDwHk; taE0godu? wyfeDaemufvkduf? wkyfkyfao; tjzpfjzifY tpkd;&
jrefrmUrQm;ewfarmif

58

ode;f azjrifY

rjzpf&rcsif; qufNyD; usL;ausmfa&;udk tm;ay;ulnD yl;aygif;aeMuOD;rSmbJ/


olwdkUrSm azgufjyefaom ZGJ&SdMuw,f/
uReaf wmfwUdk jynfaxmifpjk refrmEkid if H vkyo
f m;jynfot
l aygif;uvJ olwYdk
&JU usL;ausmfa&;? pGuzf ufa&;ESiYf opmazgufa&;vkyif ef;rsm; vH;k 0&yfpNJ yD; olwYkd
ay;aeaom ab;&eftE&m,f[lorQ uRefawmfwkdYEkdifiHe,fajrrS vHk;0 uif;&Sif;
oGm;onftxd ckcw
H u
dk cf u
dk Mf u&rnfom jzpfw,f/ uReaf wmfwYkdvyk o
f m;jynfol
awGrSm awmfvSefa&;ZGJ&Sd&r,f/
olwkdY[m usL;ausmfa&;? pGufzufa&;ESifY opmazgufa&;? awmfvSefa&;
tzsufvrf;aMumif;ukd vkdufwJYtcgrSm toGiftrsKd;rsKd;? yHko@meftrsKd;rsdK;ESifY
csDwufMurSm jzpfw,f/ tEkenf;? tMurf;enf;? wdwfwdwfwrsKd;? ajAmifwrsKd;?
ppfajrjyifrSma&m? pufHk? tvkyfHk? ausmif;? v,f,macsmif;ajrmif;rSmyg vkyfMu
vdrfYr,f/ olwdkYrSm azgufjyefa&; OmPfeDOmPfeufawG &dSw,f/
uRefawmfwUdk vkyo
f m;jynfoal wGuvJ enf;trsKd;rsKd;? yHo
k @meftrsKd;rsKd;
ESiYf ppfajrjyifrmS a&m? puf?kH H;k ? tvkyf ?kH tvkypf cef;? ausmif;? v,f,macsmif;
ajrmif;rSmyg ckcH wkdufcdkufMu&vdrfYr,f/ uRefawmfwkdYrSmvJ awmfvSefa&;OmPf?
awmfvSefa&; y&d,m,f <u,f0Mu&vdrfYr,f/
olwdkYu awmfvSefa&; tzsufvkyfief;rsm; wkd;vkyfr,f/ uRefawmfwkdU
vkyfom;jynfolawGu qkd&S,fvpfacwfajymif;awmfvSefa&; atmifjrifatmif?
qk&d ,
S v
f pf 'Dru
dk a&pD xlaxmifEidk af tmif? urmYNidr;f csrf;a&;? jynfwiG ;f Nidr;f csrf;
a&;&atmif wkd;wkd; vkyfMu&r,f/
olwkdUu uRefawmfwkdYpD;yGm;a&; tm;enf;atmif vkyfr,f/ uRefawmfwkdU
pD;yGm;a&; tm;BuD;atmif vkyf&r,f/ olwkdUu ukefypnf;xkwfvkyfrI usqif;
atmif vkyfMur,f/ uRefawmfwkdYu ukefypnf;xkwfvkyfrI ykdykdoGm;atmif
tm;xkwfMu&r,f/
b,favmufcufcuf? b,favmufpGefYvTwf& pGefYvTwf&? b,favmuf
'kuc &H cH&? jynfaxmifpjk refrmEkid if H awmfveS af &;tpk;d &ESiYf uReaf wmfwYdk vkyo
f m;
jynfolawG[m 'kwd,tcsD? wwd,tcsD? pwkwtcsD ponfjzifYvJ atmifjrifrI
&rSmaocsmw,f/
,aeYjzpf&wJY wkyjf refrm ta&;tcif;[m armfpw
D ;kH &JU urmYawmfveS af &;
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

59

armfpw
D ;kH udk urmYawmfveS af &;acgif;aqmifBuD;tjzpfjzifY jriYfay;xm;wJY armfpw
D ;kH
yk*k Kd vf qnf;uyfu;kd uG,rf I 0g'ESiYf wkyyf pkH H r[mypn;f rJY ,Ofaus;rIawmfveS f
a&;wkYdudk jrefrmjynfwiG ;f okYd ZGwo
f iG ;f &ef BuHpnftm;xkw
k jf cif;&JU &v'fjzpfw,f/
wkyfvlrsKd;BuD;0g'ukd jrefrmjynftay: vufawGUusifYoHk;jcif;&JU &v'fvJjzpf
w,f/ xkYdjyifw0 ,aeYjzpfaewJY wkyjf refrm ta&;tcif;rsm;[m wkyjf ynfwiG ;f
rSm tmPmvkyGJacgif;aqmifrI tajymif;tvJ wkdufyGJrsm;&JU *,ufvJjzpfw,f/
uRefawmfwdkY jrefrmYorkdif;wavsmufvHk;rSm 'Dvdk*,ufrsKd; wBudrf ESpfBudrfru
xcJYz;l ygw,f/ armif;*Gwv
f rl sK;d *si*f spcf efwYdk wkyjf ynf0iford ;f pOfu t&Sed v
f eG f
NyD; jrefrmjynfxJ 0ifvmzl;ao;w,f/ jrefrmjynfoal wGudk taESmuft,Suaf wG
ay;oGm;cJYz;l ao;w,f/ jrefrmou&mZf 806-808? c&pfEpS f 1444-1446 wke;f
uvJ wkyjf ynfrS armuk;d cGif uk;d ode;f ocif okid b
H mG ;[m ,leefb&k ifcH O'nfbmG ;
ESifY ppfwkduf&if; ppfHI;wJYtwGuf tif;0bk&if e&ywdvufxufrSm jrefrmjynf
xJ aemufvu
dk Af v
kd yf gESiYf 0ifvmNyD; jrefrmYNidr;f csr;f a&;udk aESmuf,u
S cf YJ ygw,f/
,leefb&k ifEiS Yf okid b
H mG ;wkYd jrefrmYajray:rSm wku
d yf aJG wG jyif;jyif;xefxefjzpfrae
atmif tif;0bk&ifu Mum;0ifajz&Sif;ay;vkdufao;w,f/
c&pfESpf 17 &mpkxJrSm wkyfjynf rif; ( MING ) rif;quf jyKwfusNyD;
refcsL;rif;qufrsm; rif;wufygw,f/
rif; rif;quf aemufq;kH bk&if Hv
k DS [m aemufvu
dk Af v
kd yf gESiYf jrefrmjynf
xJ 0ifvmw,f/ jrefrmppfwyfrsm;ESifY wkduf&ygao;w,f/ tif;0bk&ifu HkvSD
wkdYvlpkudk vufeufjzKwfNyD; ppfukdif;rSm xdef;odrf;xm;&w,f/ aemufawmY
,leefudk odr;f yku
d t
f yk cf sKyfxm;wJY refcsL;bk&ifcu
H jrefrmjynfxJ ppfwyftvH;k t
&if;ESifY 0ifvmjyefw,f/ olYawmif;qdkcsufu HkvSDbk&ifudk tyf&efjzpfavawmY
tif;0bk&ifu HkvSD udk tyfvkdufygw,f/
rsufarSmufacwf tjzpftysufawGuawmY ylylaEG;aEG; &Sdygao;w,f/
wkyjf ynfrmS armfpw
D ;kH acgif;aqmifwYJ wkyjf ynfoYl awmfveS af &;BuD; atmifjrif
NyD;? wkyjf ynfoYlorwEkid if H wnfaxmifwYJtcg? ppf;IH udrk ifweftpd;k &&JU wkyk jf zL
wyfrsm;[m jrefrmEdik if t
H wGi;f odYk csi;f eif;0ifa&mufvmygw,f/ wkyjf zLwyfrsm;
[m jrefrmEkid if &H UJ vGwv
f yfa&;udk Ncdr;f acsmufvmw,f/ wkyjf zL 0ifa&mufusL;
ausmrf u
I kd axmufct
H m;ay;NyD;? wkyjf zLESiYf yl;aygif;aqmif&u
G af om wkid ;f &if;om;
jrefrmUrQm;ewfarmif

60

ode;f azjrifY

opmazgufawGvJ ay:cJYygw,f/
'Dvdk ordik ;f wavQmuf wkyjf ynfwiG ;f rSm rif;ajymif;rif;vJjzpfwidk ;f jrefrm
jynfrmS *,ufu
kd Nf yD; qlyu
G v
f yI &f mS ;wwfaomfv?J jrefrmjynf[m tajcrysucf YJyg
bl;/ jrefrmjynftjzpfjzifY wnfwYH cidk Nf rJaecJYygw,f/ jyify rnfoYl urdk S yH,
k t
kH m;
udk;jcif; rjyKbJ t"du udk,fYtm;udk,fudk;NyD; &yfwnfcJYjcif; jzpfygw,f/ wkyf
bk&ifawGu jrefrmukd olwUdk MoZmcHxifNyD;? wkyv
f rl sK;d BuD;0g'udk usiYfo;kH cJYaomf
vnf; b,fwkef;urS jrefrm[m wkyfvufatmuf ra&mufcJYygbl;/ olwkdY
taMumif;ESiYf olwYdk jrefrmjynfwiG ;f rSm 0ifa&mufpu
G zf uf Iyf yI af yGayG vkycf YJ wYJ
wkyftiftm;pk rSeforQ jrefrmjynfrS xGufoGm;cJYMu&wmygbJ/ &mZ0ifpOfvm
wkyfArm rdwfaqG&if;csm qkdwmvdkygbJ/ jrefrmjynfudk usL;ausmf0ifa&muf
pGufzufjcif; IyfIyfayGayGvkyfjcif; rjyKaom wkyfjynfolawGESifY jrefrmjynfol
awG[m rdwaf qG&if;csm? aqGrsK;d aygufaz:ozG,o
f m qufvuf qufqH aexkid f
oGm;cJYMuygw,f/
ckvJ armfpDwHk; acgif;aqmifpkESifY wyfeDawG&JU usL;ausmfrI? pGufzufrI?
Auy ESiYf taygif;ygwkYd &UJ opmazmufr?I usL;ausmaf &; tm;ay;rI? olwUdk tm;vH;k
&JU IyfIyfayGayGvkyfrIawG[m rkcs HI;edrfYysufjym;NyD; uRefawmfwkdYjrefrmEkdifiH&JU
tcsKyftjcm tmPmykid rf u
I kd uRefawmfwYdk xde;f odr;f um jynfaxmifpjk refrmEkid if H
vkyfom;jynfolawGESifY wkyfjynfolawG[m &mZ0ifpOfvm wkyfArm rdwfaqG
&if;csmqkdwJY pum;twkdif; qufvufaexdkif ul;vl;qufqH oGm;MuvdrfYr,f
vkdY rrSdwfroHk ,HkMunfaMumif; az:jyvkduf&aMumif;ygAs/

odef;azjrifY

( wGif armfpDwkH;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm aqmif;yg;rsm;


NyD;qHk;onf/ )

jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

61

tcsyfykd
( 2-7-67 ]] yGifYyGifYvif;vif; ajymyg&ap }}aqmif;yg; )
owif ; pm tcsd e f r S e f r S e f r &
wkyaf usmif;om;tcsKUd u jynfoyl idk af usmif;rsm;rSm ausmif;pnf;urf;zsuf
jcif;? qlyljcif;ESifY oufqkdif&m wm0ef&Sd wkyfvlBuD;tcsKdUu axmufcHtm;ay;?
ajrmufxdk;yifYaumf vkyfjcif;wkdYrS taMumif;&if;cHjzpfyGm;vmwJY wefjyefqEjyrI
ESiYf qlyrl rI sm;aMumifY owif;pmrsm; rSerf eS rf &aMumif;? odYkr[kwf vH;k 0r&aMumif;
rausreyf ajymMuqkdMuoH rMumcP Mum;ae&w,fAs/
uReaf wmfu,
dk w
f idk v
f J owif;pm tcsed rf eS rf eS rf &bl;/ 28 &ufaeYuqk&d if
tdrrf mS Adv
k w
f axmif owif;pm r&vkYd naerS owif;pmwku
d f oGm;NyD;,l&w,f/
wku
d zf ikd w
f aJG wGxu
J jzKw,
f v
l m&jcif;yg/ wku
d u
f awmY tukejf zefYa0vku
d w
f mbJ/
cgwdkif;ykdUaeus ae&mawGudk trSeftwdkif; ykdUvkdufwmbJ/
Adv
k w
f axmif owif;pmvkb
d J tjcm;owif;pmwku
d af wGuvJ tcgwkid ;f
vdk ( apmifa& wkd;vQif wkd;rnfom ) kdufESdyfxkwfa0 aeMuwmbJ/
Adkvfwaxmif owif;pmqkdvQif tcsdefrSefxGuf&ef t,f'DwmtzGJUa&m?
tkyfcsKyfa&;tzGJUa&m? yHkESdyfvkyfom;rsm;yg tpGrf;ukef BudK;pm;Muw,f/ pjzpfwJY
aeYu oGm;vma&; tcuftcJjzpfNyD; n tvkyform;tcsKdU tvkyfrqif;EkdifMu
bl;/ 'DawmY aeY tvkyform;awGu tdrfrjyefbJ quftvkyfqif;Muw,f/
tkyfcsKyfa&;ykdif;u um,? OmP tvkyform;awG[m cgwkdif;qkd&if n tvkyf
r&Sdbl;/ ckawmY n tvkyfqufqif;wJY tvkyform;rsm;twGuf auR;arG;&ef
pDpOfMu&w,f/ cgwkid ;f vkd xrif; okYd r[kwf acgufqJG ponfjzifY 0,fauR;&efvJ
rvG,fulbl;/ 'DawmY wkdufa&SUrSmbJ rD;zdkNyD; csufjyKwfMu&w,f/ csufcsif;
qef&Sm&? qD&Sm& pwJY tvkyfawG[m rvG,fbl;/ okdUaomfvJ jzpfatmifvkyfMu
w,f/ cktcsed rf sK;d rSm t,f'w
D mtzGUJ rSmvJ owif;axmufu t,f'w
D mtvkyu
f kd
0ifu&l ovkd t,f'w
D muvJ owif;axmufEiS Yf twlvu
dk Nf yD; owif;pkaqmif;
wef pkaqmif;&w,f/ tm;vHk;wm0efausMuvkdY owif;pm rSefrSefxGufaejcif;
jrefrmUrQm;ewfarmif

62

ode;f azjrifY

jzpfw,f/
owif;pmawGu xkwfa0vkdufygvsufESifY owif;pmzwfolawG? txl;
ojzifY tNrJwrf; ,laeolawGvufxJ owif;pmra&mufjcif;[m qdkif&mwqifY
jzefUa0olawG tvkyv
f yk v
f Ydk r&jcif;aMumifYaomfvnf;aumif;? wm0efraus>yef
aomfvnf;aumif;? tvkyfrqif;Muaomfvnf;aumif; jzpfygvdrfYr,f/
okYd aomfvJ uReaf wmfu olwUkd uku
d u
G Nf yD; tjypfrwifcsiyf gbl;/ a,bk,s tajc
taeudku olwkdYvkd jzpfaewmudk;/
jzpfvmw,fq&dk if oufqidk &f mausmif;awGukd ydwv
f u
dk &f w,f/ pnf;urf;
azmufzsufNyD; qlyal &;udk pay;vku
d w
f YJ wkyaf usmif;om;wpkaMumifY pnf;urf;
vku
d ef mcsiw
f YJ wkyaf usmif;om;rsm;a&m? jrefrmwkid ;f &if;om; ausmif;om; trsm;
pkBuD;yg epfemqH;k H;I Mu&wmbJ/ ynmoifMum;rI t&Sed t
f [kef ysuo
f mG ;&w,fAs/
aemufwqifYwkd;NyD; jzpfvmw,fqkd&ifbJ pufHk? tvkyfHk? Hk; ponfrsm;udk
xdcu
dk v
f mw,f/ tvkyrf wufou
l rwuf? tvkyrf S qif;oluqif;? tvkyrf mS
&SdaeoluvJ tvkyfaumif;pGmrvkyf jzpfMuw,f/ tvkyfudk vHk;0 ydwfypfolu
ydwfypfvkdufw,f/ o,f,lydkYaqmifa&;vkyfief;awGuvJ &yfpJukefMuw,f/
tcsKyftm;jzifY qkd&&if wkdif;jynfukefxkwfvkyfrIudk xdckdufoGm;w,fAsm/
pnf ; &k H ; a&;onf yxr? pnf ; k H ; a&;onf 'k w d , ? pnf ; H k ; a&;
onf wwd,
ckvjdk zpfvmawmY ausmif;awGukd ydwyf pfvu
dk w
f YJtwGuf tmPmykid af wGukd
tjypfrqkdombl;As/ vuf&Sdtajctaet& ausmif;om;awG wpkwHk;wnf;
jzpfaeMu&if xde;f odr;f r& a'gorcsKyw
f nf;Ekid jf zpfNyD; ydrk Bkd uD;rm;wYJ wefjyefqEjy
yGBJ uD;rsm; ay:vmEkid w
f ,f/ okYdaomfvJ ausmif;om;rsm;udk onfx
h ufyNdk yD; Ekid if aH &;
todynm ay;xm;cJYr,f? uk,
d Yf pnf;H;k a&;uk,
d f ykid yf idk Ef idk Ef idk f vkycf YJNyD;r,fq&dk if
tdrjf yefvw
T ?f wa,mufwayguf jzpfaponfxuf ausmif;rSm olYtpkta0;eJYol
&Sad ejcif;u ydak umif;w,f/ q&mESiYf ausmif;om;acgif;aqmif odYkr[kwf ausmif;
om; pnf;H;k a&;rSL;rsm;u vko
d vkd yJYuikd o
f mG ;Edik w
f ,f/ qlyal &;orm;? jynfwiG ;f
jynfy ya,m*rsm;ukd 0kid ;f y,fxm;NyD; Nidr;f csr;f pGm ynmoifMum;a&;udk t&Sed rf ysuf
jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

63

qufvufaqmif&GufoGm;Ekdifr,f/
pufHk? tvkyfkH? kH;ESifY o,f,lkydkUaqmifa&;vkyfief;wkdYudk ydwfypfaom
tmPmykdifrsm;udkvJ tjypfrqkdEdkifygbl;/ tvkyfrwufMuolrsm;ESifY wufNyD;
tvkyrf vkyb
f J pum;xkid af jymaeolrsm;ukv
d J tjypfrqdck siyf gbl;/ tcktajctae
rSm tvkyo
f rm;awG? trIxrf;t&mxrf;awG[m aumVm[mvukd vG,v
f ,
G ,
f kH
NyD;? jzpfvmvQif xdwfvefYwMum; pkd;&drfwBuD;jzpfNyD; tvkyfpdwfajzmifYajzmifY
rvkyfEkdif jzpfwwfMuw,f/ tu,fom onfhxufydkNyD; EkdifiHa&;todOmPf
ay;xm;cJY&if? ydkifykdifEkdifEkdif rSefrSefuefuefBuD; pnf;Hk;xm;cJY&ifawmY pufkH?
tvkyf ?Hk k;H awGrmS wpkwa0;wnf; &Sad eMujcif;u taumif;qH;k bJ/ t&m&Srd sm;
ESifY acgif;aqmifrsm;[m vkyfom;xkudk vkdovkd yJYukdifoGm;Ekdifr,f/ ukefxkwf
vkyfief;vJ tvkyfysufMurSm r[kwfbl;/ vlenf;pkjzpfaom jynfwGif;jynfy
ya,m* 0ifaewJY qlyla&;orm;rsm;ukdvJ vG,fulpGm 0kdif;y,fypfEkdifMur,f/
jrefrmYvlUabmifavmurS tnpftaMu;rsm; tjzpfjzifY pGefYy,fypfEkdifMur,f/
,ckwavmjzpfwm[m bmrS BuD;us,w
f YJ tusyt
f wnf; r[kwyf gbl;/
qk&d ,
S v
f pf acwfajymif;awmfveS af &;udk vkyaf eMuw,fqw
dk m uav;upm;wmrS
r[kwb
f ?J pdwu
f ;l ,Oftyd rf uf rufaewmvJ r[kwb
f ;l As/ ESpaf ygif; axmifEiS Yf
csDNyD; Mum&SnfcJYwJY vlvlcsif; acgif;yHkjzwfrI pepftrsKd;rsKd; ( vlwwef;pm;u
vlwwef;pm;udk acgif;yHkjzwfrI? vlwrsKd;u wrsKd;udk acgif;yHkjzwf tEkdifusifYrI
ponfrsm; ) ukd tNyD;tydkif zsufodrf;&ef BudK;yrf;aejcif; jzpfw,f/ 'gYaMumifY
'Dxuf BuD;rm;wJY tcuftcJrsm;? tusyftwnf;rsm;udk ajrmfvifYxm;&r,f/
jynfwiG ;f jynfy awmfveS af &; tzsuo
f rm;rsm;? Ekid if jH cm;q&mBuD;rsm;ESiYf jynfwiG ;f
wynfrh sm; wkUd &JU ajcvSr;f rsm;udk wvSr;f NyD;wvSr;f qD;NyD;rdu
k cf sK;d Ekid &f if AD,uferf
jynfolawGrSm &ifqkdif&wJY tusyftwnf;rsKd;ukd uRefawmfwkdY &ifrqkdif&bl;vkdY
rajymEkid b
f ;l / AD,uferf awmifov
l ,form;awG[m rD;avmifA;kH awGBuJaeonfh
txJu wzufrSm &efoludk aoewfeJYwkduf&if; tjcm;wzufrSm aumufyJoD;ESH
ydkrdk pkdufysKd;EkdifMuw,f/ AD,uferf tvkyform;awG[m AHk;ESifYBuJ tajrmufESifY
xkaeonfh Mum;xJrS wzufu &efolav,mOfysHawGukd aoewfESifY ypfcsNyD;
tjcm;wzufu pufHkawGu ukefypnf; ykdxGufatmif? kH;awGu ykdtvkyfwGif
atmif? o,f,lykdYaqmifa&;vkyfief;u ykdc&D;a&mufatmif vkyfEkdifMuw,f/ 'g
jrefrmUrQm;ewfarmif

64

ode;f azjrifY

bmaMumifYv?J vGwv
f yfa&;? 'Dru
dk a&pDa&;ESiYf qk&d ,
S v
f pfa&;wkYd ukd umuG,&f ef
pnf;H;k a&; tvGeaf umif;aumif;ESiYf pnf;k;H xm;vkYd jzpfw,f/ uRefawmfwYdk [m
ud,
k YftcsKyt
f jcm tmPmykid f vGwv
f yfa&;ukd b,f&efou
l xdyg;xdyg; umuG,f
Murnfjzpfw,f/ b,ftcuftcJ Mum;rsm;urqkd qkd&S,fvpfawmfvSefa&;udk
atmifjrifatmif qifETJMur,f/ 'Dta&;rsm;twGuf taumif;qHk; pnf;kHk;a&;
vkyMf u&r,f/ pnf;k;kH a&;onf yxr? pnf;k;kH a&;onf 'kw,
d ? pnf;k;kH a&;onf
wwd,vkdY a<u;aMumfvkdufyg&apAsm/
/

jrefrmUrQm;ewfarmif

armfpDwHk;wkyfESifY jrefrmYtcsKyftjcmtmPm

jrefrmUrQm;ewfarmif

65

You might also like