KINH I THA C PHI DO PHT THUYT HAY KHNG? TK.Thch Hnh Bnh Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 8-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc Li M u Gn y trn mng c xn xao tho lun vn : Kinh in i Tha c phi do Pht thuyt hay khng?, c khng t ngi hi ti vn ny v c nh ti vit bi tr li. V vy, ti vit bi ny nhm an lng Pht t trong vic tu hc theo truyn thng Pht gio m mnh chn v tin ch khng nhm mc ch cng kch bt c ai. Theo ti, nu ngi hiu bit th kinh no cng l kinh Pht ni, d l Tiu tha hay i tha, cn nu ngi khng hiu th d kinh c do kim khu Pht ni ra, cng b gii thch sai lc. Ni dung bi vit ny c trnh by theo quan im c nhn qua thc tin nghin cu t kinh in, xin c gi cng tm hiu v chia s. Tht ra, vn ny khng mi m v cng c bn ci t hn ngn nm trong qu kh cho n hin ti v ngay c trong tng lai vn tip tc c ngi t ra. L do n gin l khi chng ta c qua cc ln kit tp kinh in trong Pht gio, nht l ln kit tp I, II v III, khng thy cp n tn ca cc kinh in i tha m ch thy cp n tn ca cc kinh A hm v Nikya v lut tng, t a ra nghi vn. Cch t vn ny khng phi l khng ng, nhng c mt vn quan trng hn m chng ta khng l qu trnh pht trin kinh in ca Pht gio. Ngang qua thi gian v khng gian, qu trnh pht trin khng th gi vn hnh thc ban u m phi vay mn mt hnh thc khc, c tn ti v bo v tnh cht c bn ca n, nu khng th t n b o thi. Ging nh mt cu b A khi mi sinh cn nhng thc n, y phc ca tr s sinh ri vi ba nm sau cu A ln ln khng th tip tc n thc n nh vy, mc nh vy c m phi n thc n khc, mc chic o khc, ri 10 tui, 20 tui cng th, nhng c mt iu khng khc trong vn l cu A. Ci thay i l hnh thc ca kinh lut, ci khng thay i l tinh thn gio dc trong

kinh. y l im chng ta cn . Tinh thn gic ng v gii thot ca c Pht khng nhng ch c trong kinh in Pht gio Tiu tha m c c trong kinh in Pht gio i tha. Nu cho rng kinh in ca i tha l kinh phi Pht thuyt (khng phi do Pht ni), th cn phi xc nh kinh in no l do Pht ni, cn c vo u a ra quan im ny? Nh trn cp quan im cho rng, kinh in i tha khng do Pht ni da vo cc ln kit tp ch cp n 5 b Nikya hay 4 b A-hm, khng cp n kinh in i tha. Do vy, trc khi i vo vn ny chng ta th tm hiu ni dung kit tp kinh in ln th nht v ln th hai, hay ni mt cch khc tm hiu qu trnh bin tp 5 b Nikya hay 4 b A hm nh th no. 1. Cuc kit tp ln th nht v ln th hai ch l khu truyn Sau khi c Th Tn thnh o di ci cy B , k t Ngi em khong thi gian cn li 45 hay 49 nm, v chng sinh gio ha. Nhng g m Ngi ging dy c gi l Php hay Gio php. Trong sut thi gian Ngi cn ti th, khi ni php bn thn Ngi khng ghi li, khng vit thnh sch, cc t ca Ngi cng khng ai ghi li khi Ngi ging, vy th kinh in m hm nay chng ta c tng c t lc no? Khng t ngi cho rng, n c ghi li ln kit tp th nht, v iu c hu ht cc b lut ca cc B phi u ghi li ni dung kit tp ln ny. Nh Ng Phn Lut()ca phi Ha a b (Mahisaka) ghi: Nhng kinh c ni dung di c kit tp li thnh mt b c tn l Trng A hm; Nhng kinh c ni dung khng di khng ngn kt tp thnh mt b gi l Trung A hm; V cc T kheo, T kheo ni, u B Tc, u B Di, Thin t, Thin n kt tp thnh mt b gi l Tp A hm; Nhng kinh c ni dung t 1 php cho n 11 php, kt tp thnh mt kinh gi l Tng Nht A hm; Ngoi ra c ni dung hn hp kt tp thnh mt b, gi l Tp Tng.[1] Thin Kin Lut T B Sa ( ) ca phi ng Dip B (Tamratiya) li ghi rng: Nhng g gi l A hm?....Mt l Trng A hm (Dighanikya); hai l Trung A hm (Majjhimanikya); ba l Tng Dc a A hm (Sayuttanikya); bn l ng Qut a La A hm (Aguttaranikya);

nm l Khut Gi A hm (Khuddakanikya)....y l ni dung 500 v A la Hn kit tp[2] Qua hai dn chng ca 2 b Lut va nu trn u cho rng, ln kit tp th nht bao gm Php (dhamma) v Lut (vinaya). Ring kit tp Php tc kinh bao gm: 1. Trng A hm, 2. Trung A hm, 3. Tp A hm, 4 Tng Nht A hm v Tp Tng. l tnh theo Bc truyn. Nu tnh theo Nam truyn th gm c: 1. Trng B (Dighanikya), 2. Trung B (Majjhimanikya), 3. Tng ng B (Sayuttanikya), 4. Tng Chi B (Aguttaranikya), 5. Tiu B (Khuddakanikya). y Tiu B cng tc l Tp Tng, v chng ta thy Tiu B hay Tp Tng cng c cp ln kit tp ln th nht, khng phi i n ln kit tp ln th hai. Trn thc t cc lut cp ln kit tp th nht l 5 b kinh. Th th hnh thc kit tp nh th no? C phi ch l hnh thc khu truyn, tc do A Nan i din c ni dung ca kinh tng nghe Pht ging, ton b i chng cng biu quyt bng ming, hay l kit tp bng vn bn, tc dng giy mc hay dng c no ghi li? Vn ny, khng c kinh lut no, d l ca Nam truyn hay Bc truyn ghi r, ch cp n s Kit tp (sagti), nhng khng ghi r hnh thc kit tp nh th no. y l trng tm ca vn , cn lm sng t n, chng ta xc nh vn th no l kinh do Pht ni hay khng do Pht ni. xc nh kinh in A-hm hay Nikya c kit tp bng vn t ln th nht hay thi no, chng ta khng nn da vo s tng tng hay suy lun thiu cn c ca mnh m cn tin hnh kho cu ni dung c ghi li trong cc kinh ny, trong cp n nhn vt no, s kin g, nhng nhn vt s kin ny vo thi i no trong lch s Pht gio. Nu trong ton l nhng s kin lch s trc khi xy ra cuc kit tp ln th nht, th l mt trong nhng bng chng chng ta chng minh kinh A-hm v Nikya c kit tp bng ch vit ln th nht. Ngc li, nu trong cp n nhng s kin lch s sau ln kit tp ny, th kinh in khng th kit tp bng ch vit ln th nht. Cn c phng php ny, mt cch c th ti tin hnh kim tra 4 b A-hm v 5 b Nikya pht hin c nhiu chng c th hin 4 b A-hm v c 5 b Nikya khng th kit tp bng ch vit vo ln kit tp th nht. tin vic cho c gi theo di, xin trch dn nh sau:

Kinh Tng ng tp 4 cp s kin cc T kheo thu nhn vng bc nh sau: Lc by gi trong cung vua, qun thn nh vua ang ngi t hp, cu chuyn sau y c khi ln: "Cc Sa-mn thuc dng Thch t c php dng vng bc. Cc Sa-mn Thch t c gi vng bc. Cc Sa-mn Thch t c nhn ly vng bc...."[3] Nh chng ta bit, sau khi Pht nhp dit 100 nm, Tng gi xy ra cuc kit tp ln th hai gm 700 v A La Hn, vi ni dung cng nhau quyt nh 10 vic[4] l phi php hay hp php. Trong , vic th 10 l T kheo c th nhn cng dng tin bc. Chnh vic th 10 ny l nguyn nhn dn n ln kit tp ny. T s kin ny cho thy, ni dung on kinh va trch dn c lin quan n ni dung kit tp ln th hai. Du rng, kinh ny khng cp n ln kit tp th hai. Nhng Kinh Tiu B li cp ch danh ln kit tp ln th hai v thi im kit tp: ...sau khi bc o s nhp dit, ngi (Sambhta) c nanda gio ha, xut gia v chng qu A la hn, Ngi sng trong an lc gii thot, cho n khi 100 nm sau khi c Pht nhp dit, Vajj xng mi t php b trng lo Niyasa v cc T kheo Kkanndaka chng li v mt k kit tp c t chc vi 700 v A la hn...[5] Qua ni dung ca hai kinh va dn, chng ta c bng chng chng minh 4 b A-hm v 5 b Nikya khng th kit tp bng vn t ln th nht xy ra sau khi Pht nhp dit. T s kin ny, nu A-hm hay Nikya kit tp sm nht cng phi xy ra sau ln th hai. Trn y l nhng s kin lch s c lin quan n ln kit tp ln th hai, tc sau c Pht nhp dit 100 nm. Ngoi s kin c lin quan n 10 vic, trong Kinh A hm v Nikya c kh nhiu kinh cp n s kin: git cha, git m v git A La Hn, ph ha hp tng v lm thn Pht chy mu. Thng thng chng ta cho 5 ti ny l ca B t a, nhng trn thc t B t a ch phm 2 ti trong 5 ti nghch l: Ph ha hp tng v lm thn Pht chy mu, 3 ti cn li l ca i Thin, c cc nh Hu B ghi trong i T B Sa, quyn 99. Theo ti, s kin i Thin phi xut hin sau s kin kit tp ln hai v trc khi vua A Dc xut hin, nh vy c th vo nm 138 theo ngun s liu ca Ty Tng[6]. V theo cc ngun t liu li s kin tranh ci 10 vic vn cha thy chnh thc cng khai chia r tng gi. Nh

vy, chnh thc cng khai chia r vo nm no, chnh l nin i sau khi c Pht nhp dit vo nm 137, i Thin a ra 5 vic mi chnh thc lm tng gi chia r. Nu nh quan im ny l ng vi lch s th trong kinh in A-hm v Nikya c kh nhiu kinh ghi li s chia r ny. V d Kinh Tng Chi (Aguttaranikya) tp 2 ghi li s tranh tng: Li na, ny cc T-kheo, chng Tng b chia r. Khi chng Tng b chia r, ny cc T-kheo, c s mng nhic ln nhau, c s u khu ln nhau, c s kt ti ln nhau, c s tn xut ln nhau. Ai khng c tnh tn, khng tm c tnh tn, v nhng ai c tnh tn c th i khc. Ny cc T-kheo, y l phi thi th nm tinh cn.[7] Cng trong Kinh Tng Chi ny li ghi: T-kheo no, ny cc T-kheo, l ngi gy ra ci c, l ngi gy ra tranh lun, l ngi gy ra u tranh, l ngi gy ra cc cuc u khu, l ngi gy ra kin tng trong Tng chng. V y c ch i nm s nguy hi. Th no l nm? Khng chng iu cha chng c; thi tht iu chng c; ting c n khp; khi mng chung, tm b m lon; sau khi thn hoi mng chung, sanh vo ci d, c th, a x, a ngc.[8] y, cc cu: Khi chng Tng b chia r, ny cc T-kheo, c s mng nhic ln nhau, c s u khu ln nhau, c s kt ti ln nhau, c s tn xut ln nhau. Theo ti, l nhng li ni m t v s tranh ci gia i thin v cc nh Thng ta b, v ch c ln ny mi c s tranh ci mng nhic ln nhau v cui cng dn n s chia r. l thc trng ca ln tranh ci gia i Thin v cc nh Thng ta b. Quan im ny, c l gp phi s khng ng tnh ca mt s ngi nghin cu, nhng l quan im ca ring ti. Nhng tht ra vn m ti mun trnh by y khng phi l nin i ca i Thin m vn chnh l ti mun cp l bn kinh A-hm v Nikya c kit tp thnh ch vit rt mun, khng th xy ra ln kit tp th nht. Ngoi s kin lin quan n s kin lch s c lin quan n i Thin, cn c kh nhiu kinh trong A-hm v Nikya li ghi chp n nhn vt vua A Dc l mt nhn vt c lin quan n lch s kit tp kinh in Pht gio. Ti xin trch dn cng tham kho. Trong Kinh Tp A hm, kinh s 604, 640 v 641 cp n vua A Dc (Asoka). Tuy nhin 3 kinh ny c HT. n Thun trong tc phm Tp A

hm Kinh Lun hi bin sau cng c TT. Tu S vit li Tiu dn trong Kinh Tp A hm bn dch ca Thch c Thng cho rng y l nhng kinh khng thuc A-hm. Ngoi 3 kinh ny, trong Kinh Tiu B (Khuddakanikya) tp 3, phn Trng Lo Tng K Chng hai k, Phm bn, Vitsoka (Thera. 22) ghi rng: Trong thi c Pht hin ti, vo nm th 218, l em trai vua Dhammsoka (A Dc), c t tn l Vitsoka. n tui trng thnh, ngi thnh tu nhng c tnh thch hp vi tui tr hong tc. Ri ngi tr thnh t ca Trng lo Giridatta v thng hiu v Kinh tng v Lun tng A t m. on kinh va dn, cp n nh vua A Dc (Asoka) l nhn vt cch c Pht nhp dit 218 nm, y l nin i ca vua A Dc theo truyn thng Nam truyn. T s kin ny, chng ta c th i n xc nh s kin kit tp 4 b A-hm v c 5 b Nikya khng th kit tp bng ch vit vo ln kit tp th nht, m phi bin tp sau nin i 218 ny tc vo thi i vua A Dc. Cng t s kin ny, n phn bc quan im cho rng Kinh Tiu B c kit tp ln th hai. Nh vy, trong khong thi gian t khi c Pht nhp dit cho n thi i A Dc li Pht dy lu truyn bng cch no? Nu khng kit tp bng vn t th d nhin bng khu truyn, tc bng hnh thc thy c ln cho t nghe, t ghi nh v hc thuc lng. C th truyn i t ngi ny n ngi khc, t th h ny n th h khc. Cch ghi nh v hc thuc lng l cch truyn tha Pht php sau khi Pht nhp dit, ko di hn 200 nm. Cch cng c ghi li kh nhiu ni trong kinh in A-hm hay Nikya. lm sng t vn , y xin trch dn mt on kinh trong Kinh Tng Chi B (Aguttaranikya) nh sau: y, ny cc T-kheo, cc T-kheo hc thuc lng kinh, c lnh th sai lm, vi vn c sp t b o ln. Do vn c b sp t o ln, ny cc T-kheo, nn ngha l b hng dn sai lc. Ny cc T-kheo, y l php th nht a n Diu php hn lon v bin mt. Li na, ny cc T-kheo, i vi cc T-kheo nghe nhiu, thng hiu cc tp A-hm, bc tr Php, tr Lut, tr tot yu. Cc v y khng ni li kinh cho ngi khc mt cch cn thn. Khi h mnh chung, kinh b ct t ti gc r, khng c ch y c. Ny cc T-kheo, y l php th ba a n Diu php hn lon v bin mt.[9]

Trong on kinh th nht, gii thch l do ti sao o l (diu php) ca li Pht dy b bin mt, chnh l s hc thuc lng kinh m c lnh th sai lm. Khi ngi thy hc thuc lng v nh sai lm, khng ai nh chnh sa sai, ri em nhng iu thuc lng truyn li cho t. Do v hc thuc lng sai lm, cho nn o l m c Pht mun dy cho chng ta b bin mt. iu cng chng khc no, nh hin nay chng ta khng trc tip c kinh in, ch nghe ngi ny ni ngi kia ni, ri cho rng l li c Pht dy, do vy o l trong sng ca c Pht khng cn, bn thn mnh khng li, ngi khc cng chng li g. ngha ca on kinh th nht m ti mun cp y chnh l vn hc thuc lng, chng t cch gi gn truyn trao Pht php sau khi c Pht nhp dit l hnh thc hc thuc lng; truyn trao cho nhau bng hnh thc ni v nghe, cho nn qu trnh tu tp ca ngi thi by gi l vn () t() v tu(). Vn l nghe dng l tai nghe, sau dng tr tu suy ngh v li dy , c ch li g khng, c gi l t. Sau khi suy t, thy rng li dy c li cho mnh, cho ngi, cho nn quyt nh lm iu , cho nn gi l tu. Qu trnh ny cng bt ngun t nghe tc l vn, khng phi nh ngy nay l hnh thc tng c kinh in, biu th kinh in ca Pht gio vo thi by gi vn cha c ch vit. on kinh th hai, im m chng ta cn ch chnh l Bc tr Php, tr Lut, tr tot yu. Tr php tc l ngi c bn phn trch nhim hc thuc lng v ghi nh lnh vc Kinh (sutta). Tr lut l ngi c bn phn trch nhim hc thuc lng v ghi nh lnh vc Lut. Tr tot yu, khi nim ny ting Phn l mtk c ngha l ct li, i cng, cng yu, ting Hoa dch l Bn mu ( ), c ngha l ci gc. Nh vy, khi nim tr tot yu c ngha l ngi c bn phn trch nhim hc thuc lng v ghi nh nhng php mang tnh i cng, ct li nh: ng un, thp nh x, thp bt gii, t ....Ni mt cch khc, Bc tr Php, tr Lut, tr tot yu y l cch phn chia, mi ngi phi c trch nhim hc thuc lng v ghi nh mi mt lnh vc no trong gio php ca c Pht. Nh vy, sau khi c Pht nhp dit 4 b A-hm hay 5 b Nikya c lu truyn di hnh thc khu truyn. Nhng kinh in ny c kit tp thnh vn t sm nht phi xy ra vo thi i vua A Dc. Cng quan im ny, cn c A.K.Warder cho rng: Khi c Pht cn ti th v sau mt vi th k, li ging dy ca Ngi khng c ghi li. Khng ghi li, khng ng ngha thi by gi khng s dng ch vit, m n khng thng dng trong vic hc tp v ging dy[10] . Ngi n Thun () cng cho rng: Khi nim kit tp thi xa khng ng ngha vi khi nim

bin tp nh thi nay, v vo thi im kit tp vn cha c cng c bin tp ghi chp thnh kinh sch. T gi l kit tp Pht php ch l do cc t u t ca Ngi tng nghe Ngi ging ghi nh v khi kit tp c li cho mi ngi nghe m thi.[11] Qua cho chng ta thy, 4 b A hm hay 5 b Nikya m chng ta lu hnh hin nay, nu c bin tp thnh kinh sch (ch vit) sm nht l vo thi i vua A Dc, tc 218 nm sau khi Pht nhp Nit bn. Nh vy, trc kinh in ch truyn tha bng truyn khu v dng k c ghi nh. Vy th, vn c t ra l, trong thi gian hn 200 nm , Pht php c ngi ny truyn cho ngi khc, ri t ngi khc li truyn cho ngi khc na, t th h ny truyn n th h khc bng phng thc truyn khu v dng k c ghi nh th chnh xc ca n l bao nhiu? C b qun hoc c thm kin ca ngi sau vo khng? Nu nh khng b qun th ti sao trong kinh li ghi rng: cc T-kheo hc thuc lng kinh, c lnh th sai lm, vi vn c sp t b o ln. iu chng t c nhng T kheo qun hoc ghi nh kinh in sai lm, cho nn dn n ngi hc cng b sai lm. Nu nh nh sai lm, hoc t thm ring ca ngi sau, th bng cch no chng ta bit iu l sai hoc l do ngi sau thm vo? y c th ly mt v d: ti sao ni dung Kinh Trung A hm (Hn dch) c n 222 kinh, cn Kinh Trung B ch c 152 kinh. Bn Hn tng thm vo hay bn Pli bt i? Cn c vo u xc nh s thm hoc bt ny? Nu n c kit tp ln th nht th ti sao c s chnh lch con s qu ln nh vy? Nu nh cc kinh A-hm v Nikya khng phi do cc b phi kit tp th lm th no l gii s chnh lch ny? Chng ta cn phi c thi khch quan v nghim tc trong cng tc nghin cu vn ny, khng nn c kin xut pht t thnh kin hay cm tnh, s khng c li cho Pht php. T nhng vn c trnh by trn, ti xin tm tt mt vi chnh: Trong cc lut ghi rng, 4 b A-hm hay 5 b Nikya c kit tp ln th nht. Nu nh l s tht th hnh thc kit tp ny ch l khu truyn, tc cc thnh vin trong ln kit tp dng ming quyt nh kinh v lut, khng phi bng vn bn, v kinh in c lu truyn bng hnh thc hc thuc lng, thy truyn cho tr v tr li truyn cho tr, c th t th h ny cho n th h khc. Cch truyn tng ny c s dng cho n thi k vua A Dc sau Pht nhp dit 218 nm (theo s liu Nam truyn) mi kit tp bng ch vit.

Th th kinh in c kit tp sau 218 nm c gi c nguyn vn t kim khu c Pht ging dy khi Ngi cn ti th khng, chc chn cn kh nhiu vn rt th v chng ta cng nhau nghin cu v tm hiu. 2. S xut hin Kinh in i Tha Theo ti, nguyn nhn dn n hoi nghi cho rng, kinh in i tha khng do Pht ni, xut pht t nhiu nguyn nhn, trong c hai l do chnh: Th nht, trong cc b lut ca cc b phi cng nh trong 4 b A hm hoc trong 5 b Nikya khng thy cp n tn ca cc kinh in i tha, nht l cc ln kit tp cng khng thy cp; hn na v mt lch s cc kinh in i tha xut hin rt tr, t cho rng, kinh i tha phi Pht thuyt. Th hai, v mt t tng, kinh in i tha thng m t c Pht mang tnh thn thoi, c quyn nng thin bin vn ha nh l mt v thn, t cho rng kinh in i tha phi Pht thuyt. Nu chng ta ng t hai gc ny, i n kt lun ph nhn, kinh in i tha khng do Pht ni, ng v mt hnh thc tt nhin l c c s. Tuy nhin, lp lun ny khng my vng, vp phi nhiu s mu thun t vn chnh mnh t ra, khi chng ta nghim tc v c th tin hnh nghin cu cc kinh in Tiu tha v i tha v s lin h ca n. V d, nu nh hoi nghi th nht l ng th vn c nu ra y l: ln kit tp th nht v hai ch l hnh thc Khu tng, tc dng ming tng c, khng phi dng giy mc bin tp, mi n thi k vua A Dc, tc ln kit tp th 3 vo mi kit tp bng ch vit. Th th trong khong thi gian hn 200 nm , cc T kheo nh li Pht dy bao nhiu v qun bao nhiu? Bao nhiu kinh c thm vo v bao nhiu kinh c b i? Chng ta c th so snh hai b Trung A hm v Trung B Kinh th s r vn ny. Th th chng ta ch n gin da vo cc ln kit tp xem xt, c hay khng tn ca kinh, hoc da vo nin i, ri xc quyt Pht ni hay khng phi Pht ni. Cch nh gi y phi chng vi v. L do th hai, nu cho rng kinh in i tha thng cp nhng vn siu hnh mang tnh thn thoi, m t c Pht nh l v thn, t i n kt lun kinh in ny khng phi do Pht thuyt, khng cn xem xt v mt t tng ca n. Th th y ti xin t vn : Kinh Hy Hu V Tng Hu Php (Acchariya-abbhtadhamma sutta) s 123, trong Trung B Kinh (Majjhima Nikaya), r rng ni dung kinh ny m t c Pht mang tnh thn thoi[1]. Ni dung kinh ny ai ni? Nu l phi Pht thuyt th ti sao li bin tp vo Kinh Trung B, l mt trong 5 b Nikaya? Nu l

Pht thuyt th ti sao li cho kinh in i tha l phi Pht thuyt ? Ngoi ra, Kinh a gii (Bahudhtuka sutta) s 115, trong Kinh Trung B, trong y cp quan im: "S kin ny khng c xy ra, khng c hin hu: Khi cng trong mt th gii (lokadhatu), hai A-la-hn, Chnh ng Gic c th xut hin (mt ln) khng trc khng sau. .... "S kin ny khng c xy ra, khng c hin hu: Khi mt n nhn c th thnh A-La-Hn, Chnh ng Gic. S kin nh vy khng c xy ra". Ni dung cho rng, trong mt th gii khng th c hai ngi cng lc chng ng qu v A-la-hn (Arahant), v tuyt i khng th c ngi n chng A-la-hn. Nu quan im ny l quan im ca c Pht, kinh ny l kinh do Pht ni, th vn c t ra l, ti sao trong 4 A hm v 5 b Nikaya ghi, vo thi i ca Ngi li c rt nhiu T kheo chng A la hn, nh X Li Pht, Mc Kin Lin, i Ca Dip... , v cng c kh nhiu T kheo ni chng qu A la hn? Th th hai quan im ny quan im no l quan im ca Pht, kinh no l kinh ca Pht ni? Ti sao Ngi li k th ngi n n th? Vn chng A la hn qu phi xp hng ch i sao? Nu nh khng phi l quan im ca Pht th l quan im ca ai v ti sao li bin tp vo trong Kinh Trung B, kinh c cho l Pht ni? y l mt trong nhiu vn nan gii tn ti trong cc kinh in A-hm v Nikya n nay vn cha c cu tr li tha ng, ti th cp chng ta cng suy ngh, tm li gii p, v gii quyt nh th no khi cho rng ch c 5 b Nikya hay 4 b A-hm mi l kinh Pht ni? y ti xin ni rng, Pht gio i Chng B da vo ni dung t tng ca Kinh Hy Hu V Tng Hu Php ny m thnh lp quan im t tng ca mnh[2]. Tr li nghi vn kinh in i tha c phi kinh do Pht ni hay khng, theo ti, chng ta khng th ch da vo hai yu t va cp m cn phi da vo mt ni dung t tng chnh ca kinh, c lin h g vi gic ng v gii thot hay khng. y l im m ti ch . Do vy, di y ti xin trnh by hai vn : nin i xut hin kinh in i tha v ngun gc t tng Pht gio i tha 2.1 Nin i xut hin Kinh in i tha Nu chng ta ng t gc lch s t tng Pht gio n m xt, th Pht gio i tha xut hin sau thi k Pht gio B phi. T tng Pht gio i tha k tha v pht huy t tng i chng b (Mahsaghika),

tt nhin Pht gio i tha cng c tnh c th ca mnh. Nh vy, nu nh Pht gio B phi xut hin sau khi Pht nhp dit 100 cho n 4~500 sau th Pht gio i tha (cng tc l kinh in i tha) c l phi xut hin vo thi gian cui thi k Pht gio B phi, tc trc Cng nguyn 100 hay 50 nm. Mc thi gian ny, c th ni ph hp s ghi chp v nin i trong Kinh in i tha v nhng s kin xy ra sau khi Pht nhp dit sau 500 nm. V d: Kinh Tiu Phm Bt Nh Ba La Mt ( ) Quyn 4. Phm Bt Kh T Ngh ghi: X Li Pht bch Pht: Bch Th Tn! Sau Pht nhp dit 500 nm, (Kinh) Bt Nh Ba La Mt s lu hnh phng Bc? (Th Tn tr li:) Ny ng X Li Pht, sau 500 nm, s lu hnh phng Bc...[3] Hoc Kinh Diu Php Lin Hoa ( ) quyn 6 Phm Dc Vng B Tt Bn S ghi: Sau khi Nh Lai dit 500 nm, nu c ngi n nghe kinh in ny, nh ni v vic tu tp. Khi ngi y lm chung s sinh vo ci an lc (Sukhvat ) ca c Pht A Di (Amityus, Amitbha).[4] Ngoi hai kinh ny, cn kh nhiu kinh khc cng cp n nin i sau khi dc Pht nhp dit 500 nm. C th ni y l mt trong nhng chng c c th, chng minh kinh in i tha xut hin sau khi Pht nhp dit sau 500 nm, tc vo khong trc Cng Nguyn 50 nm, v c Pht nhp dit vo nm 486 TCN, cng thm tui th ca Ngi l 80 tui, do vy nm sinh ca Ngi l 565 TCN. Nu nh chng ta cn c vo nin i ny, dn n kt lun kinh in i tha khng do Pht ni, th iu khng ai ph nhn. Tuy nhin, nu chng ta ch n thun da vo mt lch s xc nh vn do Pht thuyt hay phi Pht thuyt, th khng nhng ch c kinh in i tha l phi Pht thuyt m ngay c cc kinh in A hm, Nikaya, lut cng u phi Pht thuyt, v chng c kt tp sau khi Pht nhp dit cho n hn 200 nm. Chng ta khng th l lun rng, kinh in c kit tp sau Pht dit 200 nm l do Pht thuyt m sau 500 nm khng phi do Pht thuyt. Vn quan trng l ngha ca kinh c li ch g cho s gic ng gii thot l quan trng, khng th ch da vo vn nin i trc sau hoc cc ln kit tp c tn kinh hay khng c tn kinh, t a n kt lun Pht thuyt hay khng phi Pht thuyt. 2.2 Ngun gc t tng Pht gio i tha

Tht ra, nu nghim tc nghin cu cc kinh trong A hm hay Nikaya chng ta s thy c kh nhiu kinh c Pht tng phn bc thi c chp, Ngi ni: Ny cc T kheo, Ta s ging php cho cc ng, v nh chic b vt qua, khng phi nm gi ly[5]. Ngha l, li Pht dy (tc kinh in) ging nh chic b dng qua sng, mc ch ca n l a ngi qua sng, qua sng ri phi t do i theo mnh mun, khng phi v cm n chic b a mnh qua sng, ri c m mi chic b, hoc c li nhn theo qun tnh, ch c chic b mu vng ny mi l chic b, cn chic b mu xanh kia khng phi l chic b. D l mu vng hay xanh, hay bt c mu g i na, min n a c ngi qua sng u gi l chic b. Cng th, gi tr ca Pht php l on tr phin no, a ngi n gic ng v gii thot nn bt c kinh g, sch g hm cha ngha ny u c gi l Pht php. Pht php khng c s phn chia gia Tiu tha v i tha, cng khng phn chia gia phi ny vi phi khc, nu c i chng na ch l nhng phng tin gio dc, mang tnh ng c thuyt gio, ty theo cn c trnh khng ng ca mi ngi m thit lp gio php khc nhau, nhng u c mc ch chung l gip cho ngi gic ng v gii thot, ging nh chc nng ca mi loi thuc l cha bnh, nhng c nhiu chng bnh khc nhau, cho nn chc nng ca mi loi thuc cng khc nhau, ty bnh m cho thuc. Pht php cng th, trong o Pht c qu nhiu kinh in v php mn tu tp v kin thc trnh mi ngi khc nhau, tn ngng khc nhau, tp qun cng khc nhau. chnh l l do ti sao cng mt vn m c Pht gii thch khc nhau. V d, khi c Pht trnh by vn nghip bo cho c s Subha Todeyyaputta[6] th Ngi vay mn nhng hnh thc p xu, giu ngho, c a v hay khng c a v... gii thch mi quan h nhn qu nghip bo. Th nhng, khi gii thch vn nghip cho cc T kheo th c Pht li nhn mnh vai tr tr tu[7]. Ti sao? V trnh hiu bit ca thanh nin Subha Todeyyaputta c gii hn nn c Pht phi vay mn nhng hnh nh tt v xu trong x hi khuyn khch thanh nin y lm iu thin b vic c; cn i vi cc T kheo l ngi bit Pht php cho nn c Pht nhn mnh vai tr chnh tri chnh kin hay khng chnh tri chnh kin ca thc, chnh n l ch nhn quyt nh cuc sng hnh phc hay kh au ca con ngi. Hai v d trn cho thy mi quan h gia kinh in v ngha Pht php trong kinh in y. Mi bn kinh chuyn ti mt ngha, mt o l no ca Pht, nhm gii quyt mt vn c th cho mt i tng c th, t hn c gi tr vi i tng trong vn , nhng khng ng ngha, phng php gii quyt cho mi vn v cho mi ngi. Khi thi gian khng gian v con ngi thay i phng php gii quyt cng phi thay

i. y chnh l l do ti sao trong kinh in Pht gio i tha hnh thnh php T y () v xem nh l phng php vn dng li Pht dy vo cuc sng thc t, th hin quan im v lp trng khng c chp vo hnh thc. Nh Kinh i Bt Nit Bn quyn 6 Phm T Y a ra quan im T y l: Y php bt y nhn; y ngha bt y ng; y tr bt y thc; y liu ngha kinh bt y bt liu ngha kinh [8] (Dch: Nng ta vo php khng nng ta ngi; nng ta vo ngha khng nng ta vo t ng; nng ta vo tr tu khng nng ta vo thc; nng ta vo kinh kin c ngha rt ro, khng nng ta vo kinh in khng mang ngha khng rt ro) Ni dung on kinh va dn khng nh quan im v lp trng ca Pht gio i tha, c bit ch trng tinh thn ging dy ca c Pht, v bng mi cch vn dng tinh thn vo i sng c th tng nhm ngi v tng x hi, khng cu n hoc c chp bt c hnh thc no, cho d c i ngc li hnh thc ca gii lut, min sao vic lm mang n s gic ng v gii thot cho mnh v cho mi ngi. Th nn Pht gio i tha khng nh: 1. Pht gio i tha ch bit nghe theo v lm theo nhng g Pht dy, tt nhin khng nghe theo lm theo bt c ai, d ngi l ai, mnh danh l g, chng qu g; 2. Pht gio i tha lm theo tinh thn ngha m c Pht mun dy, v tt nhin khng lm kiu rp khun, theo ch ngha khi ngha ca n thay i theo thi gian v khng gian... T hai im ny, gi cho chng ta nhn thc mt vn c bn l, Pht gio i tha khng c chp da vo bt c hnh thc no, ly ngha ny lm tiu chun chung cho mi ngi, cho mi thi i. Ni cch khc, Pht gio i tha ch da vo tinh thn ca Pht php, ty theo tng thi i, ty theo cn c trnh ca i tng, m hnh thnh hnh thc gio dc khc nhau mang s li ch ca Pht php n cho h. cp n vn ny, hn nhin c ngi t nghi vn: Pht gio i tha da vo u a ra quan im to bo ny? Cu tr li n gin l, quan im ny cn c t li Pht dy trong kinh A hm hay Nikaya. V d, trong kinh in A-hm thng cp 12 phn gio[9], hoc trong kinh in Nikaya cp 9 phn gio: 1. Kinh (Sutta), 2.ng tng (Geyya), 3. Gii thuyt (Veyykaraa), 4. K tng (Gth), 5. Cm hng ng (Udna), 6. Nh th ng (Itivuttaka), 7. Bn sanh (Jtaka), 6. V tng hu php (Abbhutadhamma), 9. Phng qung (Vedalla)[10], tc l 12 hay 9 hnh

thc hay th loi m t v li dy c Pht. Theo Dpavamsa ln kit tp th nht 500 v A-la-hn phn bit li Pht dy thnh 9 loi ny. Trong 9 th loi , th loi th 9 l Phng Qung (Vedalla) hay trong 12 phn gio th loi th 10 l Qung gii (Vaipulya) u c ngha l rng gii, tc cn c mt php, mt kinh hay mt ngha no , phn bit din gii rng ra, c gi l Phng Qung. Hnh thc ny chng ta thy trong kinh s 43 i Kinh Phng Qung (Mahvedalla sutta) v 44 Tiu kinh Phng qung (Clavedalla sutta) trong Kinh Trung B v sau ny Pht gio i tha cng cn c th loi ny bin tp thnh kinh in i Tha, nh chng ta thy Kinh Phng Qung Trang Nghim, Kinh i Phng Qung Pht Hoa Nghim, Kinh Pht thuyt i Phng Qung Thin Xo Phng Tin... y l mt trong nhng im cn c Pht gio i tha hnh thnh kinh in i tha. Cn c t quan im ny, chng ta thy trong Pht gio i tha c rt nhiu kinh c ngun gc t cc kinh A hm hay Nikaya. V d: Kinh Tng ng IV, IV. Phm Channa, Kinh Punna[11] tng ng Kinh Tp A hm Kinh s 311[12]. Ni dung 2 kinh ny v sau pht trin thnh Phm Thng Bt Khinh B Tt trong Kinh Diu Php Lin Hoa ca Pht gio i tha; cng nh Kinh i Thin Kin Vng trong Kinh Trung A hm hoc Kinh i Thin Kin Vng (Mahsudassana Sutta) trong Kinh Trng B, ni dung 2 kinh ny, c Pht m t v thnh Kusinr (Cu-thi-la)[13] trong qu kh, v sau n pht trin thnh Kinh A Di m t v cnh Cc Lc; cng nh Phm a Ngc, Kinh Th K trong Kinh Trng A hm, ni dung phm ny m t v cnh tr ti trong a ngc, v sau n pht trin thnh ni dung ca Kinh a Tng ca Pht gio i tha.... Ngoi ra, cn c rt nhiu quan im t tng ca Pht gio i tha u xut pht t cc kinh in A hm hay Nikya, v d Kinh Kim Cang Bt Nh Ba La Mt c Th Tn dy: Ny ccT kheo, cc ng cn phi hiu rng: Li ta ging dy ging nh chic b. Chnh php cn phi b i, hung g l phi php[14] Tht ra, ngun gc ca on kinh ny xut pht t Kinh V d Con Rn (Alagaddpama sutta) trong Kinh Trung B nh sau: Ch T-kheo, Ta s ging php cho cc ng, v nh chic b vt qua, khng phi nm gi ly. Hy nghe v kho tc , Ta s ging...

Ch T-kheo, ngi phi lm th no cho ng s dng ca chic b? y, ch T-kheo, ngi sau khi vt qua b bn kia, c th suy ngh: "Chic b ny li ch nhiu cho ta. Nh chic b ny, ta tinh tn dng tay chn vt qua b bn kia mt cch an ton. Nay ta hy ko chic b ny ln trn b t kh, hay nhn chm xung nc, v i n ch no ta mun". Ch T-kheo, lm nh vy, ngi lm ng s dng chic b y. Cng vy, ny ch T-kheo, Ta thuyt php nh chic b vt qua, khng phi nm gi ly. Ch T-kheo, cc ng cn hiu v d ci b. Chnh php cn phi b i, hung na l phi php.[15] Cng nh cu k trong Kinh Kim Cang Bt Nh Ba La Mt Nht thit hu vi php, Nh mng huyn bo nh, Nh l dic nh in. ng tc nh th qun. Tt c php hu vi, Nh gic m, bt nc, Nh sng, nh nh chp. Nn nh vy qun st.[16] Tht ra cu k ny tm tt ngha ca kinh s 265 trong Kinh Tp A hm, hoc Phm Hoa. Kinh Bt Nc trong Kinh Tng ng tp 3, trang 252-257. Ni dung ca nhng kinh ny chnh l c s hnh thnh khi nim khng trong kinh in Pht gio i tha. Nhng dn chng va c trnh by trn c th minh chng ni dung t tng kinh i tha u c ngun gc t cc kinh in A hm v Nikya, tt nhin c s pht trin. S pht trin ca n mang tnh tt yu, v phi p ng nhng nhu cu thc t t con ngi v x hi by gi, nh tri vo h phi mc loi o mng mt m, tri vo ng phi mt o m. V mc ch gi nhit trung bnh, khng qu nng cng khng qu lnh, trnh bnh au, cho nn theo ma phi thay i o lnh nng bn ngoi. l nguyn tc c bn sinh tn ca con ngi. S tn ti v pht trin ca Pht gio cng th, phi bit ty thi, ty ni, ty ngi m thay i hnh thc, Pht gio c tn ti v pht trin, tuy nhin s tn ti v s pht trin ca o Pht phi gn lin vi mc ch gic ng v gii thot, nu mc ch khng cn th s tn ti v pht trin cng tr thnh v ngha. y l im chng ta cn ch .

Tm li, v mt lch s Pht gio i tha hay kinh in Pht gio i tha xut hin vo khong sau Pht nhp dit 500 nm, nhng t tng Pht gio i tha xut hin t khi c Pht gic ng gii thot di ci cy B . Du rng, cc ln kit tp th nht, hai v ba khng cp n tn cc kinh in ca Pht gio i tha, ch cp n 5 b Nikya v 4 b A-hm nhng ni dung t tng trong cc kinh in ca Pht gio i tha u c ngun gc t cc kinh trong A hm v Nikaya. Do vy, nu chng ta cho rng kinh in A hm v Nikaya l kinh Pht ni, th khng c l do g cho rng kinh in i tha khng do Pht ni. Nu trong kinh in i tha c mt vi kh hiu, mang tnh thn thoi, th trong kinh A hm v Nikaya cng khng th trnh khi iu ny. Taipei ngy 05 thng 10 nm 2008 Thch Hnh Bnh Kinh sch tham kho - HT. Minh Chu dch, Kinh Tng ng B tp 3, 4 Vin NCPHVN n hnh. - HT. Minh Chu dch, Kinh Trung B tp 1,2,3, Vin NCPHVN n hnh. - HT. Minh Chu dch, Kinh Trng B tp 1,2 Vin NCPHVN n hnh. - c Thng dch, Kinh Tp A hm, www.tuechung.com/kinh/TapAHamKinh - TT. Thch Tu S, Kinh Trung A hm, www.tuechung.com/kinh/u-kinhahamtrung - Kinh Kim Cang Bt Nh Ba La Mt ()CBETA, T08, no. 235. - Kinh i Nit Bn ()CBETA, T12, no. 375. - Kinh Tiu Phm Bt Nh Ba La MtCBETA, T08, no. 227. - Kinh Diu Php Lin Hoa, CBETA, T09, no. 262. - D B Tng Lun Lun (), CBETA, T49, no. 2031.

Phn 1 [1] Pht Thp v Trc o Sanh dch sang Hn, Ng Phn LutT22No. 1421p. 191a. [2] Tng Gi Bt La dch sang Hn, Thin Kin Lut T B Sa (CBETA, T24, no. 1462, p. 677, a16-b3). [3] HT. Minh Chu dch, Kinh Tng ng B tp 4, Vin NCPHVN n hnh, 1995, trang 510. Tng ng Kinh Tp A hm kinh s 911. [4] 1.T kheo dng mui gng p thc n dnh qua m vn hp php, 2/ T kheo n xong, nhn c thc n khc 3/ T kheo n xong, ri khi ch, ri ngi n li vn hp php, 4/ T kheo n xong, i sang ni khc n thm vn hp php, 5/ T kheo dng sa ng ha li ung ngoi ba n chnh vn hp php, 6/ T kheo ung ru t ch bin t tri cy vn hp php, 7/ T kheo ty lm ta c ln hoc nh va vi mnh vn hp php, 8/ T kheo c th lm nhng vic m lc cn c s lm vn hp php, tt nhin c vic c th lm c v c vic khng th lm c, 9/ Trong mt tr x c mt nhm T kheo lm php yt ma ring, sau n yu cu chng Tng chp nhn php yt ma y vn hp php, 10/ T kheo c th thu nhn v ct gi vng bc, tin ca vn hp php. [5] HT. Minh Chu dch, Kinh Tiu B tp 3, Vin NCPHVN n hnh, 2000, 219-220. [6] Bhavya (Thanh Bin) Bn T Uyn Nh dch v ch D B Tng Tinh Tuyn, ng Kinh, 1935, trang 8. [7] HT. Minh Chu dch, Kinh Tng Chi B tp 2, Vin NCPHVN n hnh 1996, trang 412. [8] Sd, trang 715. [9] Sd, trang 95. [10] A. K. Warder, Indian Buddhism Dehli Motilal Banarsidass Publishers., p.199. (It appears that during the Buddhas lifetime and for some centuries afterwards nothing was written down: Not because writing was not in use at time but because it was not customary to use it for study and teaching.)

[11] 83 15 Phn 2 [1] "Khi B-tt nhp vo mu thai, ny Ananda, khi y mt ho quang v lng, thn diu, thng xa oai lc ca ch Thin hin ra cng khp th gii, gm c cc th gii trn ch Thin, th gii ca cc Ma vng v Phm thin v th gii di gm cc v Sa-mn, B-la-mn, ch Thin v loi Ngi. Cho n cc th gii gia cc th gii, ti tm, u m khng c nn tng, nhng cnh gii m mt trng mt tri vi i thn lc, vi i oai lc nh vy cng khng th chiu thu, trong nhng cnh gii y, mt ho quang v lng, thng xa oai lc ca ch Thin hin ra. V cc chng sanh sng ti nhng ch y nh ho quang y mi thy nhau v ni: "Cng c nhng chng sanh khc sng y". V mi ngn th gii ny chuyn ng, rung ng, chuyn ng mnh. V ho quang v lng, thn diu, thng xa oai lc ca ch Thin hin ra th gii. V rng, bch Th Tn, con th tr s vic ny, bch Th Tn, l mt hy hu, mt v tng hu ca Th Tn"..... (http://www.tuechung.com/kinh/u-kinhtrungbo/trung123.htm) [2] D B Tng Lun Lun( ) Ch Pht Th Tn u l nhng bc xut th, tt c cc c Nh Lai u l php v lu, li Nh Lai ni u mang tnh chuyn php, Pht dng mt m thanh m t tt c php, nhng li c Nh Lai ni u l chn l. Sc thn Nh Lai khng c cng tn, Oai lc Nh Lai cng v tn, th mng ch Pht cng v lng.... Tt c B tt khi nhp thai u khng ging nh ngi thng, khi B tt nhp thai, u mng thy voi trng (m ngi m th thai), khi B tt n sinh u t hng m m sinh ra, tt c B tt khng sinh khi lng tham lam sn hn v ngu si... (CBETA, T49, no. 2031, p. 15, b27-c10). [3] Kinh Tiu Phm Bt Nh Ba La Mt(CBETA, T08, no. 227, p. 555, b2-6). [4] Kinh Diu Php Lin Hoa, (CBETA, T09, no. 262, p. 54, b29-c2). [5] HT. Thch Minh Chu Kinh Trung B, Kinh V D Con Rn http://www.tuechung.com/kinh/u-kinh-trungbo/trung22.htm [6] HT. Thch Minh Chu, Kinh Trung B,Tiu kinh Nghip phn bit. http://www.tuechung.com/kinh/u-kinh-trungbo/trung135.htm

[7] HT. Thch Minh Chu, Trung B Kinh,i kinh Nghip phn bit http://www.tuechung.com/kinh/u-kinh-trungbo/trung136.htm [8] Kinh i Nit Bn ( )(CBETA, T12, no. 375, p. 642, a22-23). [9] 1. Chnh Kinh (), 2. Ca Vnh (), 3. K thuyt (), 4. K tha (), 5. Nhn duyn (), 6. Tuyn Lc (), 7. Bn Khi (), 8. Th Thuyt (), 9. Sanh X (), 10. Qung Gii (), 11. V Tng Hu php (), 12. Thuyt th ngha (). [10] HT. Minh Chu dch, Kinh Trung B, V D Con Rn, Vin NCPHVN n hnh, 1992, trang 303. [11] HT. Minh Chu dch, Kinh Tng ng B tp IV, Vin NCPHVN n hnh, nm 1993, trang 108~109 (...Nu ngi x Sunparanta, bch Th Tn, chi bi, nhic mng con, y, con s ngh: "Tht l hin thin, ngi x Sunparanta ny! Tht l kho hin thin, ngi x Sunparanta ny! V nhng ngi ny khng ly tay nh p ta"... Nu ngi x Sunparanta, ny Punna, s nh p ng bng tay, thi y, ny Punna, ng s ngh th no? Nu ngi x Sunparanta, bch Th Tn, nh p con bng tay, thi y, con s suy ngh: "Tht l hin thin, nhng ngi x Sunparanta ny! Tht l kho hin thin, nhng ngi x Sunparanta ny! V nhng ngi ny khng nh p ta bng cc t"... Nhng nu ngi x Sunparanta, ny Punna, nh p ng bng cc t, thi y, ny Punna, ng ngh th no? Nu nhng ngi x Sunparanta, bch Th Tn, nh p con bng cc t, thi y, con s suy ngh: "Tht l hin thin, nhng ngi x Sunparanta ny! Tht l kho hin thin, nhng ngi x Sunparanta ny! V nhng ngi ny khng nh p ta bng gy". .). [12] c Thng dch, Kinh Tp A hm, Kinh s 311. http://www.tuechung.com/kinh/TapAHamKinh/quyen13.htm#_LM-10 [13] HT. Minh Chu dch, Kinh Trng B Kinh i Thin Kin Vng (Mahsudassana Sutta): A-nan, chung quanh bn ngoi Cu-thi vng thnh, c by lp ho. Ho y c xy bng gch bn bu l vng, bc, lu ly v thy tinh. y ho cng tri ct bng bn loi bu l vng, bc, lu ly v thy tinh.Ny A-nan, Cu-thi vng thnh c by lp tng thnh bao bc bn ngoi. Nhng lp tng thnh y cng c xy bng gch bn bu l vng, bc, lu ly v thy tinh.Ny A-nan, Cu-thi vng

thnh c by lp hng cy a-la bng bn bu l vng, bc, lu ly v thy tinh bao bc xung quanh. Cy a-la bng vng th hoa, l v tri bng bc. Cy a-la bng bc th hoa, l v tri bng vng. Cy a-la bng lu ly th hoa, l v tri bng thy tinh. Cy a-la bng thy tinh th hoa, l v tri bng lu ly. Ny A-nan, gia nhng cy a-la c o nhiu h sen; h sen xanh, h sen hng, h sen v h hoa sen trng. Ny A-nan, b h hoa y c p bng bn bu l vng, bc, lu ly v thy tinh. y h th ri ct bng bn bu l vng, bc, lu ly v thy tinh. Trong thnh h y c thm cp bng bn bu l vng, bc, lu ly, thy tinh. Thm cp bng vng th bc chn bng bc, thm cp bng bc th c bc chn bng vng. Thm cp bng lu ly th c bc chn bng thy tinh. Thm cp bng thy tinh th c bc chn bng lu ly. http://www.tuechung.com/kinh/u-kinhahamtrung/trungaham068.htm [14] Kinh Kim Cang Bt Nh Ba La Mt(CBETA, T08, no. 235, p. 749, b10-11). [15] HT. Minh Chu dch, Kinh Trung B tp I, Vin NCPHVN n hnh, 1992, trang 305~307. [16] Kinh Kim Cang Bt Nh Ba La Mt, (CBETA, T08, no. 235, p. 752, b28-29).

HT