Bvt@nya

Sinema

bir
19
stt

fil
te
nr

ik
n
v
r
c
ve


net
Ho'

yay
ma
Ends

sadece
t
ya
e ha
%80'Ii
makta
%80'i
ketler
unL o
eolur
durur
leri t,
de
ma) :
taraf

Univ
get I,
Tlna
Rob
krE
"T"

,: .'t-


;.:; rf
_;.'Ot
;.j.. n.
Britanya'daki film relimkll:';:
de grld. 1989'dan (oy!!
boyunca sadece 30 film :11:)
artlJa bu
1996'da 128'e fc'
yksek ticari baan }
layan pek ok film
and a (Dn
kah Bir Cenaze 1994), Trainsli9'f: ;:;.
ling(1996), The Monty jL
dan 1997), Lock, siJ;f 'i
and Two Smoking Ban-els .f'
ten Kalbe, r
1998), Notting Hill (1999), Eastisi O::.
East 1999)
Billy ElIiOl (2000) gibi. Daha
ralan 2001 "
nes's Diary (Bridget Jones'ut-'
Britanya'da bir yerli fiJ.;
min elde en
(ilk gnde 6 milyon
lin) ve The Monty'nin
rekoruna 1997'de
Partisi getirilen
tqvik da
2000 film harcama.'
tm en st seviye-
si olan 593,5 milyon sterline ulat
mlt1 ve Pinewood, Shepperton:
Leavesden gibi stdyolar; Gladi-: .
%r (Gladyatr), Tomb Raide{ ,
Spy Game gibi Hollywood
lan ile meguldler. Aynca bu;
filmlerin pek
ynetmenler (Simon
and Tony SCOIl)
mij da, yne!;
men ve Hollywood:,
,

f
<

':'.
:.f
-if
li'
Bu ilk kez "Contemporary British Cine-
ma Industry, Policy, Ci-
dergisinde (Fal! 2001,
ciL!: 26, 4)
. University of UIsterl BK. Medya ve Uygu-
Sanallar Blm
yazan Colin
Welland 1982 Oskar treninde
En zgn Senaryo
geliyor!" de-
miti. inili l-
tarihine
belki de Britanya 'iin durgunluk-
tan sonra bu ykseli
Bir yanda Britanya
Oskarlardaki bir
ekilde yanda
baka bir yeniden
da bir gnlszlk
2000'de kurulan Birlqik
Film Konseyi'nin Alan
gibi
film sz konusu oldu-
muyuz yoksa
muyuz kimi zaman bunu
bilmek ZOL" Britanya
imdiki durumu da gl ve
ynleri ik benzer bir ser-
giliyor. 1984'teki ani ini ile tm
en dk gie
elde eden Britanya (54
-.milyon sterlin) dzenli bir artlla
2000 bu 142 milyo-
nun zerine
belinileri grlmesine g
nmzde hala yeni sinema salon
lan ve Britanya'daki tm
salonlann te ikisini
oluturuyor.
undan byle,
tek tip bir.
Britanya

yoktur
(herhangi bir zamanda
olm bile);
izleyicilere ve

toplumsal, kltrel
ynelik
/i Britanya /i

John Hill
i.
,
:.
i
1
,
,.
[,
ii
. < .. ;
'1C'."er
<oI!J,'

:";::i ,
<-.;.
.
.<

retiminde
J'dan (o}'l!

bu 'sa}1

yaJq.
.,
Foto .
! (DrtNi.

'OI:ty (Ana.'
oek,
Te/S (A,tej.o
Duman'a
19), East ',;
1999) ve'
Daha son.'
Bridget Jo.
Jones'un
,ir yerli fil ..

ilyon ster

Il'de
ilen vergi

harcama
bt seviye-
'Iine
epperton,
G!adi
} Raitler,

bu

;t, Ridley
'an ekil

ollywood
:..,
, ,

ne bu muhakkak ki hikayenin
sadece bir Britanya'daki izleyici
SJylSI byrken h;ila en byk getiren Britan-
ya Hollywood filmlerdir. Son gi-
e %7'den fazla hatta kimi zaman
%80'lik bir blmn Hollywood filmleri
Bu Britanya sektrnn
%80'ine hakim olan Hollywood
ketlerinin -UIP (MCNUniversal, MGM ve Paramo-
uat ile kurulu olan). Warner Distributors,
Columbia, Buena Vista ve Fox-bir Bu
Britanya filmlerinin de Hollywood byk-
kri finanse edilmesi ve
The Full Monry (Anadan
ma) 20th Century Fox'un yan Fox Searchlight
finanse edildi. Not/ing Hill, Billy Elliot ve
Bridget' Jones' Diary (Bridget Jones'un
Universal ve Not/ing Hill ve Brid-
gel Jones'un filmlerinde Hollywood
verilerek ek tedbirler (lulia
Roberts, Rene Zellweger). Hollywood'un
kresel gc
ve gsteri m sayesinde kontrol, dev
enteg.re dnid-
bu bir
net ekonomik avantajlar Bunun sonucu
HOIIY'Nood devleri ile hi 'Ilmayan ok
miktarda Britanya filmi iin piyasada yer edinmek ve
bulmak genellikle ok 'zor 01-

Bu zorluk nceki gibi
bir film endstrisinin
1940'larda ve 50'lerde Britanya Hollywood'daki
stdyo dzeninin alak gnll bir versiyonuna sa-
Rank ve ABPC kendi
filmleri (Pinewood, Elslree) kendi gs-
termekteydiler (Odeon / ABC). 1950'lerden sonra si-
nema izleyicisi birlikte ekonomi-
sini seyirciden elde edilen kara olan bu
iki byk nce sonra da film endst-
risinin ekildi.
vaktiyle en byk ismi olan Rank'in 2000
nnda kendisine olan Oden sinema zin-
cirini dnemin sonu oldu.
Bunun en belirgin sonucu sektrler k-
Uk film en-
cstrisi modelinin ortaya Son zamanlar
da birka (Working Titlc: gibi)
kar eden lek istisna olan Polygram Filmed Enterta-
inmem 997'de Britanya film endstrisindeki en b-
yk Polygram mzik ve video sektrle-
rinde 198D'lerin sonia
nnda ve 1990'larda film
Bir yandan .'\BD ve projelerde yer
ken, bir yandan da i 990'larda Shallow Grave (Meza-
Derin Kaz). T,rainsporting, Four Weddings and a
Funeral (Drt Nikab Bir Cenaze), Bean (Mr. Bean)
ve Notting H[[[ gibi filmlerin m ve
stlenerek Britanya film ok nemli
en nemli
etken, bir gelitirmesi ve
bir stratejisini be-
nimsemesidir Trainspotting Fa-
kat bu bile, destekleyen Philips
ketinin hissesini 1998'de Seagram'a sa-
hibi olan "irket) engel Byle-
ce Hollywood'la bir Avrupa devi ya-
fikri Hollywood'a yenik Bununla birlik-
te Universal, kaynak ve
mak iin, Hill, Elizabeth, Bridge! Jones's Diary
ve Captain Coreiii's Mandolin
ni) gibi filmlerin olan Working
TitIe korudu.
\Vorking Title ve Universal'in iliki modeli pek
ok bir Britanya film retimi il-
gili dikeyentegrasyon yznden
kk dzensiz
yrtlmektedir. Bunun en pik fil-
min kaynaklardan
n devlet destekli tele-
vizyon, Kanal 4 ve BBC, ITV
Kanal 4 Britanya film nemli bir
role sahiptir. Britanya'mn drdnc
olarak kanal, ve Al-
gibi daha sonro
televizyana transfer edilmek zere vizyana girecek
uzun filmlere yapmaya Hem
zel hem de devlet ok az ve yetersiz ol-
1980'ler ve 1990'larda kanal, Britanya film en-
dstrisinde bir ve olduka ba'ja
nh filmlerin ortaya My
BeaCllif"! (Benim Gzel
Stephen Frears, 1985), Letler Lo Brezhnev (Chris Ber-
nard, 1985), Comrades Dougbs, 1986), Cam-
vaggio (Derek larman, 1986), The Passian of Re-
membmnce (Isaac Julien, 1986), Drowning by Nwn-
hers Greenaway, 1988) Voices, Li-
187

,- .
> "
men i
kullan

den gi
ni y\

lunffi,


grl
kayd,
ekon
tansi

yerle
p
lan
ifad,
mas
i
bir'
ves (Uzak Sesler, Durgun Hayatlar, Te:rence
1988), Life is Sweet (Mike Leigh, 1990), Riff-Raft
(Ken Loach, 1990) The Crying Came Oyun,
Neil Jordan, 1992), on the Bcach (Gurinder
Chadha, 1993), FOL!T Weddings and a FLmeral (Drt
Nikah Bir Cenaze, Mike Newen, 1994), Trainspoiting
(Dann)' Boyle, 1996), Seerets and Lies ve Ya-
lanlar, Mike Leigh, 1996), ElizGbeth (Shekbar Kapur,
1998) ve East is East Damien
O'DonneL 1999) bunlar
sayesinde
evrelerde Kanal 4, BBC gibi di-
da ce$aretkndirdi. Ken Loach, Mike
Leigh ve Stephen Frears gibi nemli ynetmenlerle
BBC'nin bir serveni
var. 1 dek televizyonda gs-
terilmek zere film ve sinema filmlerine hi
Glan enc bu Tr"ly, Madly,
Deeply (Antony Minghella, 1990), Edward II (Derek
Jarman, 1991) ve Enchanted April (Mike NewelI,
1991) gibi imza Bu sonra
holen bir olan BBC Films
kumldu. BBC Films'in Mrs.
Brown (John 1997), Robinson in Space
(Patrick Keilkr, 1997), Wonder/"nd (Michael Win-
terbottom, 1999), Lynne
Ramsay, 1999), Lo; 'e, Hono",. and Obcy (Dominic
Anciano aild Roy Burc1is, 1999), Bil/y ElIiot (S.rephen
Daldry, 200) "e Las; Resort (hwei Pawlikovski,
2000) gibi filmler
K_amu hizmeti t:;u;diuJe kurulan BBC
ve Kanal 4'n film para istekli
set.ebi BBC iin lisans cretleri, Kanal 4
iin reklam gelirleridir. 1990'brda, kablo, uydu ve di-
jital byyen rekabet,
cari nemini En nemli
1998'dc Kanal 4'il filmlerle ilgili ticari
dzenleyecek, Paul Webster
bit oldu.
FilmFour, yrtmekte
prodksiyon, gibi tm n ha-
film gsterimine kadar stlenecek bir mi
ni-stdyo olorak Kanal 4'n
ekstra 40 milyon ster-
lin), FilmFour'u yksek bteli ticari projeler zerin-
de konusunda cesoretlendirdi. 2000
ki Warner Bros, FilmFour bunun
Bu ilk meyvesi, 13
milyon sterline malolan Charloue Gray, FilmFour'un
en filmidir.
188
.. .. ,.
.,
1!\L E.
rak) ve proJeler, buteii 4,':': Bo. klo 1
1 "f'l f "d '1 'v t' .'" ge,e.
metraj ar, aULcom a enen 1 da ; d f'I-,
. k d'" i fil i F'I F ,'<',t' rOn o i
kah sa er ureten our'la sab",- ....
". Q "",\""1 .. :i yununun
Butelen zaman li fo'.. o T
mi zaman ise ynelik bu stratejilor
Four ticari uygulama ve yenilenme j, jf.. 1 Id ii
iin gerekliydi. FilmFour tr filmlerine (zellikle kr,,'f!;' lt
medi ve su filmleri) ve gen sinema J{
nem vererek BritanyaSinema.t:; ,: Sc
rollerden surdrdQ"', ! a F
. ..."* '. ma onu
The War Zone Roth, 1998), Solomon and ;,. i b'l'
., a i i
(Paul Morrison,1998), The Filth and The F"",' \ .,.,
.. . "':"J .. ", gorn
(Ofke ve Julien Temple, 1999), The Dep',' " fil
, .f r
Col/ector (Antony 1999), P"rely Belrer (D.:'l" ." d
.

ha Iyisi Can Mork Herman, 2000), Sexy 'k d
. Vi' e ec
Hayvan: Jonathan Glazer, 2000), Cnngster . Film
1 (Paul 2000), The HOLLse of Minh (Keyif: :. . 1
Evi, Terence Davies, 2000), The Low Down ':.
'..(.. Ga er
Gerek, Jamie Thraves, 2000), Late Night Shopping ,; ,
. -
(Saul 2000), Bread and Roses (Ken Loach, $i 1 d
. .... ge er e
2000), ve Vely Annie-Mnry (Sara Sugarman, 2000) i de
FilmFour'un son filmler ';:' h
7. Orp on
. r.'1 D d
.:s . L
Film ' (David
1980'!er ve 90'larda, film
I
k ii b" i i b' i I' Amem
te ana oy e teme If ro oynama a " S
sebebi, bu dnemde:: devletin verme ko- . ra ug
d k
" ks' 1'-' d' 979 i d h f k' benzer
nlisun a - i a mu a aza ar- .,;;'
lar Thatcher geldi ve ser-
best ticaret zerindeki tm yo-
lunda politikalar izlediler. Britanya
belli bir oranda Britanya filmi gstermelerini zorun
lu kota Film gsterimeilerinin ka-;
bir ,geri dnmesini.
Eady vergisi ve 1980'lerin Britanya
sren yeniden imkan ver-
olan de Muhafazakarlar
1980'lerde ve film
kamu tek olarak gzken ve
Neil Crying Came Oyun, 1992),
Sally Or/ando (1992), Mike Leigh'nin Na-
kcd (1993), Ken Loach'un Land and Freedom (lke
ve zgrlk, 1995), Michael BIlr
Kiss (Kelebek 1994) gibi nemli film
lerini olan National Film Finance Corpo-
ration/ Ulusal Film Finans de
Bu durum 1995'de John Major hkmeti
da, filme yznden hk-
- '
O. , _. o;' .. '-' : ,.. -._. __ O ;, '.' '_ , : _ _ _. ' '_-"<:.":.i:5


.
J
"1"

film dzenlemek
ScoHish Screen, Kuzey Film Komisyonu
(Northem [reland Film Commission) ve Sgrin (Gal-
ler'de) kuruldu. Scouish Screen piyango fonu
nun ynetimini de stlendi ve Kuzey Film
Komisyonu bunu takip 'ie Galler'de ger-
referandumlan (1997) ve Kuzey
Good Friday takiben yeni parla
mentosu, Kuzey ve Galler meclisleri
Sanat ve kltr de bu kurumlann
iin bu yeni film
de etkiledi.
bu de ben-
zer blgesel birliklerin ynelik
oldu (sonu ola,ak sadece nfusu bile
Kuzey fazlo), tm,
film aktivitesi, geer.li sebeplerle, Londra
toplanmlltl. 198'lerden itibaren ise blgele
rinde film ,etiminin dzenli olarak
sre iinde Kanal 4 blgesel retime
destekle've imtiy"z nemli bir
Bu arada yerel da giri
bulundular. yerel
da da grld: Kis," (Kelehek piic
Bea"'iful People (Gzel ve
gibi filmleri destekleyen Liverpool merkezli Moving
Image. Development Agency; The Darkes( Lig/H ve
Among Cia/lls filmlerini destekleyen Yorkshire Me
dia Praduetian Agency ve Newcastle'da Amber
Filmlerinin destekleyen Production
Fund bunlar zerinde fazla ya
rum piyango fonu da bu tr
inisiyatiflerin pek ve Film Konse-
yi Yerel Fonu da bu destek de
vam edecek, Kuzey ve bu
tr sadece yerel ekonom'i1e're
kaynaklar yznden yerel ve
cesaretlendirilmesi dJ ciddi
neme sahiptirler.
Britanya
Bu tr Britanya
ne bakabilmemiz iin neme sahiptir. Bir
zamanlar Britanya Britanya
izleyicisi iin retilen tek bir ulusal varl!-
sz edilmekteydi. Durum bir zamanlar
byle olsa bile gnmz uy
Film giderek daha fazla uluslar-
alana ve The Full (Anadan
ma), Hill Vf; Jont!s's Diary (Bridget 10-


-:.i;r.[
.%:. 0-'"
!lJul
uau
' ..:",,-,(,.
England Nlar.eger ve FilmfGur
. _. 1"'1 . ., k d' k i i 'I'
neo 1 ,.: .ome ! O[tCll O an L-
r'la Thomas
.' .".'oyununun Alex Cox'un Re
Fil
li
:: ..... Tragedy; Greengrass'Ii1
i yon"1 - lll.,_.; . ile 1972'de Kuzey Deny'degeen
... enrn . . "'"'
k !.\. ' Bloody S"nday Pazar) ve Simon
izleyici . -, Yorkshire'da geen, di-
ya sine jital video ile bir korku filmi olan Thjs is NO!
",.'. a Love Song (Bu Bir Yeni Sine
n and G ma Fonu desteklenen
, The a-, Film Konseyi'nin lm kriterlerinin erki-
The De"'!, sini grmek iin henz erken KOIl4
IdIer i"i.. seyin filmlennsadece ticari kltrel
Sex)' Be ,'. da goz onunde tutularak
ngsler ..,1: vik mmkn.
(Keyii" Film Konseyi'nin tm BirlOlik genelinde
GW/; (A . Iskoya, Kuzey-Irlanda, ve
.CI
Shoppin: Galler'de yerel filmleri desteklemek
;n Loach
8
,:, .' piyango fonlan Son bu bl
'n, 2000j :. gelerde ekilen belli filmler bu piyango fonlan
er ' Iskoya'da
";" (Peter Mullan, 1999) ve This Years Love
(Davicl Kane, 1999), Kuzey Divorcing Jack
(David Caffrey, 1998) ve Wi/d Abalii Harry
Hany, Declan Lawney, 2000); Galler'de of
America (Marc Evans, 1996) ve VeryAllnieMary (Sa.
ra Sugarman, 2000). Bu filmler de Iilmlerine
benzer problemleri ile
men piyango filmleri desteklernex iin
kamuoyunda daha az
ki bunun sebebi bu filmlerin beyaz perde
den giderek silinen ulusal ve yerel deneyimlerin sesi-
ni yksdrmekrinin i daha ekici
ve yerel bu-
lunm"k konusunda yklendikleri ekonomik rollerdir.
Kuzey piyango [onlan ve yerel des
tekler sayesinde bu blgede ekilen [ilm
bir ekilen filmlerin
kayda bir ticari gstermemesine
ekonomik Kuzey getirileri po-
tansiyeli yaratma bu fazla
[ilm razIJ
ve toplumsal haya
bir film retimine
lan kamu yeni yeteneklerin ve k!lrel
biimkrinin imkan ol-
gz edilmemelidir.
Bu yeni yeni
bir Varolan olarak
yo-

(namala
ko-

ii ve ser-
i Zorun-
inin ka-
nmesini

.:an
1992),
un Na
Hillmda
!kcn ve
(lke
n Bul
!i [ilm
:orpo
irdi.
189
-
'j .
" ; .
.'>. - .<
)T{"-:'-:. .--.-----"
gibi ticari ka-
., ..... ,; pek ok filmini ABD desteklemitir. Avrupa
J de nemli (Ken Loach'un
... . filmlerinde gibi). FilmFour'uo 01-
v-. .. Alman Senator ise diger bir
rnektir filmlerin giderinin %2S'ini
.. ftlm
r'#IJi!'ii besleyebilecek kadar byk
ve Birleik gelen kaynaklar
,iI' ., B . f'l
. iin gereklidir.
ca karakteri de Ge
dogrultusunda severlerin o-
;'ii gunlugunu oluturan genler belli
etmekte ve dorudan etkili
'1,"1'11'1 o
1
.1';.\:1, (Shallow Crave/ Derin Kaz,
i -r" L
TaULSpaltmg ve Dek, Stock and Two Smokil1g Bar-
::I"Ir' rels/ Ateten Kalbe, Dumana filmlerinin oie
gibi). Sre iinde
1\II'j,! ve sinema ilikisi de. hayli
' Dunya Bntanya'da "ulusal sinema"
illiilli' i toplumu birlikte kazanmaya yn-
l"I" ',' LLL We Serve ve Milli-
j!ilillll'; Lir.e Us gibi filmler bu toplumsal btn'g vur-
1!1,!,;!!:li- filmlerdi. Ancak bu filmler ulu-
ii!: 11;" ; sun yonunu (hatta Gney
re';i) ne. ve Galler ve
lll":): da daki bolgesel gz elmekteydi.
lill;'):'I" Toplumsal cinsiyet, nesil, yre ve
etnik grup gibi) beraber
Ilill':lll: toplumu arada tuttugu duunulen "ulusal

.: r ' "

'!"
;lt i

:;11,1,
i'

:'1

:i
l
. i
,
J'"
"
ii ,'
Li.

;J(o: .

'"".:'
... ...

ler" daha fazla Britanya .
n.:n.. olan bir ulusal kimlik ya da ,
turu .:.
filmlerdeki bu ve "I'
_ co
sal, yerel, toplumsal ve cinsel ifadelerin 'l,
ve olarak daha 3
I b
'l'
o a .. .
,
Bundan byle, tek tip bir Britanya ;,.-
tur (herhangi bir zamanda olmusa bile); !
yicilere ve toplumsal, ;
ynelik "Britanya" sinemalan vai:'!' !
pazarda en byk ticari geti:r ,
ren romantik komediler ve tarihi filmler (Workin"/!, ,
filmleri Terence Davies, Mike i
ve KeD Loach Britanya "auteur"lerinin daha
rupai filmleriyle bir arada "Yeni
ga" genlik filmleri, Galler, Kuzey'
Kelt kltrne ve Kuzey Ingiltere'ye zg ye-t
rel dramalar, Asya kkenli ve Siyah';
e,;itli kltrlerden
filmler de yerlerini almaktalar<
Bunlar elbette trler
i ie filmler"
ok hatta kimi zaman birbiriyle elien bi;';!
gstermektedir. Britanya
eski ilkeleri kresellemenin ve yeni iktidar
etkisi zlmelcteyken Britanya filmlerinde?
yeni kimlik tahayylleri I:ltrel hayati::'
- yetin devam nemli bir gstergesidir. '}
eviren: PEKERf.1AN ,