Professional Documents
Culture Documents
HAZIRLAYANLAR
M. Selami KILIKAYA Salih KSE Ferhunde ATAY Vildan B LG N dris AKYZ
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
HAZIRLAYANLAR M. Selami KILIKAYA Salih KSE Ferhunde ATAY Vildan B LG N dris AKYZ
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Bu Youn Diskin basm, yaym ve sat haklar Eskiehir Osmangazi niversitesine aittir. Btn haklar sakldr.
Bu Youn Diskin tm ya da blm/blmleri Eskiehir Osmangazi niversitesinin yazl izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da dier yollarla baslamaz, oaltlamaz ve datlamaz.
No part of this CD may be printed, reproduced or distributed by any electronical, optical, mechanical or other means without the written permission of Eskiehir Osmangazi University.
ISBN: 975-7936-45-6
Eskiehir, 2006
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
NSZ
Enerji insanolunun ve dier canllarn yaam boyunca ihtiya duyduu en nemli unsurlardan birisidir. Gnmzde bir toplumun kalknml kii bana tkettii enerji ile llmektedir. Bu balamda sanayilemi lkelerde enerji tketimi olduka fazladr. Bu lkeler enerji ihtiyalarnn byk bir ksmn fosil yakt olarak bilinen kmr, petrol ve doalgazdan temin etmektedir. Alnan son verilere gre tahmini olarak kmrn 250, petroln ise 30 yl gibi bir rezervinin kald belirtilmektedir. Teknolojinin gelimesi, enerji kaynaklarnn verimli kullanm ile dorudan ilikilidir. Hepimizin bildii gibi fosil yaktlarn ar derecede ve bilinsiz olarak kullanm, btn canllarn yaamn olumsuz ynde etkileyen evre kirlilii oluturmaktadr. lk zamanlar, fosil yakt kullanm sonucunda oluan hava kirlilii, kresel snma ve rezerv tkenmesi gibi sorunlar lkelerin dikkatini pek ekmemitir. Ancak 1973-1974 ylarnda btn dnyay zellikle, sanayilemi lkeleri etkileyen petrol krizi ile birlikte fosil yaktlara alternatif olarak, evreyi kirletmeyen yenilenebilir temiz enerji kaynaklarna ihtiya duyulmu ve bu ynde aratrma ve gelitirme almalarna nem verilmeye balanmtr. Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarnn byk bir ksm lkelerin kendi snrlar ierisinde mevcuttur. rnein gne ve kayna su olan hidrojen enerjisi her lkede mevcuttur. Bugn dnyada enerji zengini devletlerin ou kmr, petrol ve doalgaz olarak bilinen fosil yaktlar kullanmaktadr. Gelecek iin enerji retim ve kullanm planlamas yapamayan, enerji bilgi birikimini ve teknolojilerini gelitiremeyen toplumlar ve kurumlar modern aa ayak uyduramayacak, bu a geriden izlemek zorunda kalacak ve enerji bakmndan daima da baml olacaktr. Doal ve alternatif enerji kaynaklarn bilinli olarak kullanan toplumlar daima ileri giderek fertlerinin refah dzeyini ykselteceklerdir. Bugn ve gelecekte lkeler, enerji ihtiyacnn byk bir ksmn, fosil yaktlara alternatif olan yenilenebilir, temiz ve evre kirlilii yaratmayan enerji kaynaklarndan salamay planlamaktadrlar. Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarnn banda gne, rzgar, hidrojen, biyogaz, biyoktle, jeotermal, hidro-elektrik, gel-git ve dalga enerjileri gelmektedir. Hem dnyada hem de Trkiyede bu temiz enerji kaynaklar ile ilgili ok eitli almalarn yapldn biliyoruz. lkemizde de bu enerjilerin nemini vurgulamak iin her yl bata niversitelerimiz olmak zere, kamu kurulular ve zel kurulular tarafndan temiz enerji kaynaklar ile ilgili kongre, sempozyum, konferans, seminer gibi etkinlikler dzenlenmektedir. Bu etkinliklerin zellikle gen aratrmaclarmzn alma azmini artraca kanaatindeyim. Kurulduu gnden beri halkmzn ve lkemizin karlar dorultusunda bilimsel esaslar erevesinde her konuya olduu gibi enerji konusuna da, Eskiehir Osmangazi niversitesi olarak byk nem vermekteyiz. Bugn niversitemizde dzenlenmekte olan I. Ulusal Gne ve Hidrojen Enerjisi Kongresinde lkemizin farkl niversite, kurum ve kurulularndan konusu ile ilgili sekin bilim insanlar tarafndan sunulacak bildiriler, uygulayclara referans kayna salayacaktr. Kongre sonucunda ortaya kacak sonularn niversitelere, reticilere ve ilgili kamu, zel kurum ve kurululara bir mesaj olarak ulaaca inancn tamaktaym. Deerli alma ve sunumlar ile bizleri konularnda aydnlatacak tm katlmclara, kongre dzenlenmesinde emei geenlere, maddi ve manevi katk salayan tm kii, kurum ve kurululara en iten teekkrlerimi sunar, sizleri Eskiehirde arlamaktan gurur duyar, kongrenin baarl gemesini diler, sevgi ve selamlarm sunarm.
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
DESTEKLEYEN KURULULAR
ESK EH R OSMANGAZ N VERS TES AKOS E T M ARALARI MOB LYA KOLTUK METAL SAN.T C.LTD.T . ATAYURT OKULLARI AFEN E T M KURUMLARI DETSAN K MYA SAN. VE T C. LTD. T . GEL M OKULLARI GLOBAL ANAL T K LAB. C HAZ. SAN. VE T C. LTD. T . SARAR TOYOTA TEMEV TEPEBAI BELED YES TMMOB MMO ESK EH R UBES
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
DZENLEME KURULU
Prof. M. Selami KILIKAYA (Kongre Dzenleme Kurulu Bakan) Ali ET N Derya PEKER smail ZKAN Mehmet PEKER mer ZBA Salih KSE adan KORKMAZ Tevfik NALDI
YRTME KURULU
Abdullah ALIN Deniz KORKMAZ Emel ALIN Erol TAAL Gkhan SAVAROLU Gne KRKOLU lker CEN K Mehmet ZKAN Sadiye .OLAK Sema KURTARAN Serta EROLU Sinem AYDEM R Tamer AKAN Zerrin KIRCA
6
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Kongre Sekreterleri
Web sorumlular
Sayman Ulam
ULUSAL B L M KURULU
Ahmet ECEV T, ODT Demir NAN, TEMEV .Engin TRE, Mimar Sinan niv. Ercan ATAER, Gazi niv. Ertun ARAL, ESOG-Fizik Bl. Grbz ATAGNDZ, YTE H.Hseyin ERKAYA, ESOG-Elk.Elkt.B. lker GRKAN, MMO-Eskiehir ubesi Kemal TANER, ESOG-Mak.Mh.B. M.Celalettin BAYKUL, ESOG-Fizik Bl. Muhsin ZOR, A-Fizik Bl. Necdet ZBALTA, Ege niv. GEE Nejat VEZ ROLU, USA Naci EKEM, ESOG-Fizik Bl. nder ORHUN, A-Fizik Bl. Sddk L , E-Gne Enerj.Enst. ener OKT K, M-Fizik Bl. Zekeriya ALTA, ESOG-Mak.Mh.B.
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
ARILI KONUMACILAR
ARILI KONUMA KONUSU Temiz Tkenmez Enerjilerde Son Gelimeler ve Trkiyenin Potansiyeli Gne Enerjisi ile Hidrojen retimi Fotovoltaik Dnmn Elektrik Enerjisi retimindeki Yeri Organik Gne Pilleri Trleri ve Nanoteknoloji retim Yntemleri Hidrojen ve Yakt Pili Teknolojileri Aratrma Alanlar lkemizdeki Genel Enerji Politikalar Gne Enerjisinin Depolanmasnda Baz Minerallerimizin Kullanlabilirlii Trkiyede Gne ve Hidrojen Enerjisi almalar ve Uygulamalar eker Pancarndan Alternatif Yakt Kayna Olarak Biyoetanol retimi: Eskiehir eker-Alkol Fabrikas rnei
ARILI KONUMACI Prof.Dr. Demir NAN Prof.Dr. Engin TRE Prof.Dr. ener OKT K Prof.Dr. Sddk L Do.Dr. Fehmi AKGN Mak. Mh. R.Erhan KUTLU Prof.Dr. Erturul YRKOULLARI Prof.Dr. Grbz ATAGNDZ Prof.Dr. Nazmi ORU
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
SZL B LD R LER
SZL B LD R N N BALII Fotovoltaik Piller ve Fotovoltaik Pillerin Tarm Alanlarnn Sulanmasnda Kullanlmas Kk lekli Bir Fotovoltaik Sistemin Maliyet Analizi Ev Yapm Bir Pan-Tilt Mekanizmas ve PIC16F877 Mikrodenetleyici Yardmyla Gne In Takip Eden Panel Tasarm Hidrojen Enerjisinin Konutlarda Uygulanabilirliinin Aratrlmas Gne Pilleri Konusunda Dnyadaki Gelimeler ve E Ede Gnmze Kadar Yaplan almalar Geni Bant Aralkl inko Oksitte Oksijen Eksikliinin Sourmaya Etkisi Gne Evleri
YAZARLAR Halil Gngr, lkan Kavlak Ali Kemal Yakut, Sefer Kutlu, Arzu encan, Kemal Gler, M. Ziya Yakut Mehmet Z. Baykara, Anl Grol Ve Tanl zkan Ali Kemal Yakut, Kemal Gler, Arzu encan, M. Ziya Yakut, Gamze Durmaz F. Birsen Alaakr Emre Gr, S. Tzemen ve A. Ate Canan Dadeviren Ouz Ertrk, Aye Yldrm, Ekmel Uygur, Ferudun Kuru, M.Zeynep Alper, R.Serdar Rodoplu, Erkan Kartalolu Elif Terken, Ferhunde Atay, Salih KSE, dris Akyz ve Vildan Bilgin Hakan Gaan, Nedret Aydnbeyli ve Osman Nuri elik Aye smet al ve Koray lgen Rt Eke, ener Oktik, Metin olak 23
Sayfa
30
40
47
58
66 72
78
Gne Pili Uygulamalarnda Kullanlabilecek CdO Filmlerinin retim ve Karakterizasyonu Hidrojenin Metal Hidrrler eklinde Depolanmas Kaya Yatakl Ayrmlanm Kazan Sistemlerinin Mimari Uygulamalar letme Koullarnda Gne Pili Parametrelerinin Belirlenmesi
86
91
98 104
9
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Kimyasal Depolama Yntemiyle Elde Edilen CdSe Filmlerinin Elektriksel Karakteristikleri Gne Pillerinin Tarmsal Amal Kullanm Saydam letken ZnO Filmlerinin Fiziksel zellikleri zerine Flor Katksnn Etkisi
H. Metin, S. Erat Blent Eker ve Canan Perdah Vildan Bilgin, . Akyz, S. Kse ve F. Atay
Anadolu niversitesi ki Eyll Kampusundeki Fatih Onur Hocaolu, Gne Enerjisi almalar Mehmet Kurban Kimyasal Hidridlerin Hidrolizi le Hidrojen retimi Trkiyedeki niversitelerde Lisans Dzeyinde Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Mhendislii Blmlerinin Kurulmas Eik Yzeye Gelen Gne Inm Deerlerinin Deneysel Olarak ncelenmesi Fotovoltaik Panel Gcne Etki Eden alma Parametrelerinin Aratrlmas Enerji Sistemi Asndan Hidrojenin Alternatif Yakt Olarak Tamaclkta Kullanlmas ZnO:Al Filmlerinin Fotovoltaik Gne Pillerinde Saydam letken Kontak Olarak Kullanm Potansiyelinin Aratrlmas Bir Haval Gne Kolektrnn Tasarm, malat ve Deneysel Analizi Hidrojen/Oksijen Beslemeli Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin Baz Elektriksel zellikleri Dk G Tketimli Sulama Ve Soutma Uygulamalarnda Fotovoltaik Sistemlerin Kullanm Dzlemsel Gne Kolektr Tasarmnda Yeni Bir Yaklam Adsorpsiyonlu Gne Enerjili Sistemlerde Ekserji Analizi Muhittin Bilgili, .Ercan Ataer Salih Kse Hsamettin Bulut, A. Fatih Durmaz ve Blent Yeilata Yusuf Iker, Blent Yeilata ve Hsamettin Bulut Sevim Yolcular, zden Olgun Ferhunde Atay, Vildan Bilgin, dris Akyz ve Salih Kse Hsamettin Bulut ve A. Fatih Durmaz Murat Kellegz, smail zkan Yusuf Iker ve Blent Yeilata Erkan Kaan ve Koray lgen Volkan Cokun, Abdulcelil Buutekin, A.Korhan Binark
139
162
168
176
183
189
195
10
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Model Bir Gne Havuzunun Yaltm Parametrelerinin Scaklk Dalm zerindeki Etkisi Haval Gne Kollektr Tasarm Ve malat Nafion 115 Proton Deiim Zar Kullanml Hidrojen/Oksijen Beslemeli Yakt Hcresinin Performans Deerleri Gne Enerjisi Potansiyelini Belirlemede Kullanlan statistiksel Yntemler ve Uygulama
smail Bozkurt ve Mehmet Karaklk Gkhan zdemir, Hatice Atmaca Gven, Ercan Kse Samet Bilalolu, Murat Kellegz, smail zkan Mehmet Kurban, Yeliz Mert Kantar ve Fatih Onur Hocaolu
201
210
217
223
Gne Enerjili Aydnlatma Sistemlerinin Optik Testlerinin Uluslararas Standartlara Uygun Murat Durak Olarak Gerekletirilmesi Ultrasonik Kimyasal Pskrtme Teknii le retilen Zn Katkl Bakr Oksit Filmlerinin Karakterizasyonu Gne Inmnn 200-1100 nm Arasnda Spektral Analizi Yoluyla Mula Atmosferinde NO2, SO2 Ve Ozon Gazlarnn Miktarlarnn Belirlenmesi Gne Enerjili Kereste Kurutma Frnnn Bilgisayar Denetimli Olarak Otomatik altrlmas ve Denetim Sreci Verilerinin Deerlendirilmesi Gne Inn Spektroradyometrik zellikleri ve Uluslararas Yeri Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin retimi Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanm Derecesi, Yntemi Ve Yaygnl zerine Bir Aratrma Eskiehir Blgesinin Gne Enerjisi Potansiyeli Asndan Trkiyedeki Durumunun ncelenmesi Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Ve Hava Tamacl M.Engin, F.Atay, S.Kse, V.Bilgin, .Akyz
230
237
Volkan imek, ener Oktik ve Kerem Cankoak lhan Tarmer, zer Aker, Kadir Cengiz
242
248
A.Kamuran Trkolu, Yusuf alkn Murat Kellegz, smail zkan Kamil B. Varnca ve M. Talha Gnll mmhan Baaran, Mehmet Kurban Vildan Korul
255 261
270
276
284
11
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Gne Modlleri Sistemleri Hidrojen Enerjisi ve Yakt Hcreleri Teknolojisi Gne Pillerinin evre Dostu Ve Enerji Kayna Olarak Kullanlmas
Orhan Zeybek ve Sebahat Akn Hakan uhadarolu, Gkin Snmez ve Ylmaz Uyarolu rfan Bayuk ve Orhan Zeybek
12
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
POSTER B LD R LER
POSTER B LD R N N BALII Pskrtme Yntemiyle Elde Edilen Katksz ve Sn Katkl ZnO nce Filmlerinin Gne Pili Karakteristiklerini Etkileyen Faktrler inko Oksit Yariletken nce Filmlerinin Gne Pili zelliklerine ndiyum Katksnn Etkisi Pskrtme Yntemiyle Elde Edilen ZnO:Al nce Filmlerinin Fotovoltaik Gne Pili zellikleri Gne Enerjili Kasis Uyar I
YAZARLAR
Sayfa
Seval Aksoy, Yasemin alar 308 Bar Demirci ve Saliha Ilcan Olcay Eren, Mjdat alar Gksan Gl, Demir nan
Porfirin Esasl Gne Pillerinde, Ik Kaynann A. Levent nceli, Gne Rengi le retilen Enerji Arasndaki likinin Parlakgl ve Burak elik ncelenmesi Binalarda Gne Pili le Enerji Kazanm Olanaklar Gne Pili Uygulamalarnda Kullanlan ZnO Filmlerinin zelliklerinin In Katks le yiletirilmesi Tolga Uzun dris Akyz, Salih Kse, Ferhunde Atay ve Vildan Bilgin
332
336
Ultrasonik Spray Pyrolysis Tekniiyle Elde Mehmet Peker, M.Selami Edilen CdS nce Filmlerinin Elektriksel ve Optik Klkaya, Derya Peker ve zellikleri Salih Kse Spray Pyrolysis Yntemiyle Elde Edilen CuInS2 Yariletken nce Filmlerin Optik ve Elektriksel zelliklerinin ncelenmesi Elektrokimyasal Empedans Spektroskopi Yntemi le Yakt Hcre Parametrelerinin ncelenmesi Metan Plazmas le Hidrojen Enerjisi Kullanmlarna Uygun Hidrokarbon Ve Karbon retimi Bor Termiyonik Vakum Ark Dearjda Gaz Depolama Etkisinin ncelenmesi Derya Peker, Muhsin Zor, Salih Kse ve Mehmet Peker . Askerolu, G. ankaya, S. Sayg Naci Ekem, Suat Pat, M. Zafer Balba, M. lker Cenik Tamer Akan, Geavit Musa Naci Ekem, M. Zafer Balba,Tamer Akan, Erdin Karaka, Suat Pat, M. lker Cenik, Geavit Musa
342
348
355
365
370
13
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Bor Nanoyaplarn Hidrojen Depolanmasnda Kullanlmas Hidrojen Enerji Teknolojilerinin evreye Etkisi Borhidrrlerin Yakt Pillerinde Tayc Olarak Kullanlmas Gnlk Hayatmzda Hidrojen Enerjisinin Kullanlmas Yakt Hcreleri Proton Deiim Zarl Yakt Hcresi Antalyaya Gelen Gne Inlarnn Analizi
Orhan Zeybek Orhan Zeybek Ve Selami Klkaya Orhan Zeybek Orhan Zeybek Samet Bilalolu, Murat Kellegz, smail zkan Selda Cenik, Murat Kellegz, smail zkan Blent Cerit, Asl elenli
14
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
I. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. ener OKT K) 13:30-13:45 Halil Gngr, lkan Kavlak Ali Kemal Yakut, Sefer Kutlu, Arzu encan, Kemal Gler, M. Ziya Yakut Mehmet Z. Baykara, Anl Grol Ve Tanl zkan Ali Kemal Yakut, Kemal Gler, Arzu encan, M. Ziya Yakut, Gamze Durmaz
13:45-14:00
14:00-14:15
II. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Demir NAN) 15:30-15:45 F. Birsen Alaakr
15
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
15:45-16:00 16:00-16:15
Yakt Pili G retim nitesinde Temel Kayplarn Belirlenmesi Geni Bant Aralkl inko Oksitte Oksijen Eksikliinin Sourmaya Etkisi Gne Kollektrleri in Siyah Cam Yapm Kahve aras ebeke Balantl Fotovoltaik G Sistemlerinin Yaygnlatrlmas: Ege niversitesi Gne Enerjisi Enstits rnei Gne Evleri
Mete ubuku Emre Gr, S. Tzemen ve A.Ate Sadiye etinkaya olak, Ertun Aral, Gkhan Kl, Seluk Birdoan
16:15-16:30 16:30-17:00
III. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Engin TRE) 17:00-17:15 17:15-17:30 Mete ubuku Canan Dadeviren Ouz Ertrk, Aye Yldrm, Ekmel Uygur, Feridun Kuru, R.Serdar Rodoplu, M.Zeynep Alper, Erkan Kartalolu Elif Terken, Ferhunde Atay, Salih KSE, dris Akyz ve Vildan Bilgin
17:30-17:45
17:45-18:00
19:00
16
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
09:45-10:00 10:00-10:15
II. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Grbz ATAGNDZ ) 11:30-11:45 11:45-12:00 Blent Eker ve Canan Perdah Vildan Bilgin, dris Akyz, Salih Kse ve Ferhunde Atay Fatih Onur Hocaolu, Mehmet Kurban Muhittin Bilgili, .Ercan Ataer
14:00-14:30
17
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
III. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Sdk L ) Trkiyedeki niversitelerde Lisans Dzeyinde Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Mhendislii Blmlerinin Kurulmas Eik Yzeye Gelen Gne Inm Deerlerinin Deneysel Olarak ncelenmesi Fotovoltaik Panel Gcne Etki Eden alma Parametrelerinin Aratrlmas Enerji Sistemi Asndan Hidrojenin Alternatif Yakt Olarak Tamaclkta Kullanlmas ZnO:Al Filmlerinin Fotovoltaik Gne Pillerinde Saydam letken Kontak Olarak Kullanm Potansiyelinin Aratrlmas Bir Haval Gne Kolektrnn Tasarm, malat ve Deneysel Analizi
14:30-14:45
Salih Kse
14:45-15:00
Hsamettin Bulut, A. Fatih Durmaz ve Blent Yeilata Yusuf Iker, Blent Yeilata ve Hsamettin Bulut
15:00-15:15
15:15-15:30
15:30-15:45
Ferhunde Atay, Vildan Bilgin, dris Akyz ve Salih Kse Hsamettin Bulut ve A. Fatih Durmaz
15:45-16:00 16:00-16:30
Kahve aras Hidrojen/Oksijen Beslemeli Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin Baz Elektriksel zellikleri Dk G Tketimli Sulama ve Soutma Uygulamalarnda Fotovoltaik Sistemlerin Kullanm Dzlemsel Gne Kolektr Tasarmnda Yeni Bir Yaklam Villa Tipi Bir Evin Gne Enerjisi Destekli Bir Is Pompas le Istlmas Ve Soutulmas
IV. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Yksel BEKTRE ) 16:30-16:45 Murat Kellegz, smail zkan
16:45-17:00
17:00-17:15
Erkan Kaan ve Koray lgen Emin Fuad Kent, brahim Necmi Kaptan
18
17:15-17:30
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
17:30-17:45
Adsorpsiyonlu Gne Enerjili Sistemlerde Ekserji Analizi Model Bir Gne Havuzunun Yaltm Parametrelerinin Scaklk Dalm zerindeki Etkisi
Volkan Cokun, Abdulcelil Buutekin, A.Korhan Binark smail Bozkurt ve Mehmet Karaklk
17:45-18:00 19:00
Akam Yemei
I. OTURUM (Oturum Bakan: Do. Dr. M. Celalettin BAYKUL ) 09:30-09:45 Gkhan zdemir, Hatice Atmaca Gven, Ercan Kse Samet Bilalolu, Murat Kellegz, smail zkan
09:45-10:00
10:00-10:15
10:15-10:30 10:30-11:00
Murat Durak
Kahve aras
11:00-11:30
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
II. OTURUM (Oturum Bakan: Prof. Dr. Ali Kemal YAKUT ) 11:30-11:45 Binaya Entegre Edilmi Olan 5 Kwlk Gne Pili Sisteminin Etkin Kullanm Ultrasonik Kimyasal Pskrtme Teknii le retilen Zn Katkl Bakr Oksit Filmlerinin Karakterizasyonu Ktahya li Gne Potansiyeli Ve Dzlemsel Kolektr Optimizasyonu Nafion 1035 Proton Deiim Zar Kullanml Hidrojen/Hava Beslemeli Yakt Hcresinin Performans Deerleri . gl, Murat ztrk, Ramazan enol, Nuri zek Melek Engin, Ferhunde Atay, Salih Kse, Vildan Bilgin ve dris Akyz Ouz Arslan, Hale Cengiz ve Ramazan Kse Selda Cenik, Murat Kellegz, smail zkan
11:45-12:00
12:00-12:15
12:15-12:30 12:30-14:00
LE YEME Gne Inmnn 200-1100 nm Arasnda Spektral Analizi Yoluyla Mula Atmosferinde NO2, SO2 Ve Ozon Gazlarnn Miktarlarnn Belirlenmesi Gne Enerjili Kereste Kurutma Frnnn Bilgisayar Denetimli Olarak Otomatik altrlmas Ve Denetim Sreci Verilerinin Deerlendirilmesi 25,6 kWp Bina Entegreli Fotovoltaik G Sisteminin evre Koullar Altndaki Performans Gne Inn Spektroradyometrik zellikleri Ve Uluslararas Yeri Proton Deiim Zarl Yakt Hcresinin retimi Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanm Derecesi, Yntemi Ve Yaygnl zerine Bir Aratrma
III. OTURUM (Oturum Bakan: Yrd. Do. Dr. mer ZBA ) Volkan imek, ener Oktik ve Kerem Cankoak
14:00-14:15
14:15-14:30
14:30-14:45
14:45-15:00 15:00-15:15
15:15-15:30
20
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
15:30-16:00
Kahve aras Eskiehir Blgesinin Gne Enerjisi Potansiyeli Asndan Trkiyedeki Durumunun ncelenmesi Yenilenebilir Enerji Kaynaklar Ve Hava Tamacl Gne Modlleri Sistemleri Hidrojen Enerjisi ve Yakt Hcreleri Teknolojisi Gne Pillerinin evre Dostu Ve Enerji Kayna Olarak Kullanlmas
IV. OTURUM (Oturum Bakan: Yrd. Do. Dr. adan KORKMAZ) 16:00-16:15 mmhan Baaran, Mehmet Kurban Vildan Korul Orhan Zeybek ve Sebahat Akn Hakan uhadarolu, Gkin Snmez, Ylmaz Uyarolu rfan Bayuk ve Orhan Zeybek
21
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
SZL B LD R LER
22
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Trkiyede Gne Enerjisi Potansiyeli ve Bu Potansiyelin Kullanm Derecesi, Yntemi ve Yaygnl zerine Bir Aratrma
Kamil B. Varnca ve M. Talha Gnll
Yldz Teknik niversitesi evre Mhendislii Blm, stanbul, kvarinca@yildiz.edu.tr , gonul@yildiz.edu.tr
zet
Enerji bugn sahip olduumuz medeniyetin temel talarndan birini oluturmaktadr. Kalknmann ve gelimiliin bir gstergesi durumundadr. Ancak son dnem enerji retim ve tketim yntemleri ile yerine yenisi konulamayacak enerji kaynaklarmz tketilmekte bunun sonucunda da tabiat zerinde geri dnsz bir tahribata sebep olunmakta ve evre kirlilii meydana getirilmektedir. Hem fosil kaynaklarn kstll hem de retimde meydana getirilen evre kirlilii ile enerji retiminde hem yenilenebilir ve snrsz hem de evreyle uyumlu kaynaklarn aratrlmas ve gelitirilmesi gerekmektedir. Aralarnda Gne enerjisinin de bulunduu yenilenebilir enerji kaynaklar bu frsatlar ilerinde barndrmakta ve gelitirilmeyi bekleyen yegne enerji kaynaklardr. Gne enerjisi, sahip olduu potansiyel ve kullanm kolayl ile dier yenilenebilir enerji kaynaklarna kyasla daha kolay bir ekilde yaygnlaabilecek bir frsata sahiptir. Trkiye ise hlihazrda Gne kuanda olmasna ramen sahip olduu potansiyeli yeterli derecede etkin ve yaygn bir ekilde kullanamamaktadr. Bu almada, yenilenebilir enerji kaynaklar arasnda hem sahip olduu mevcut potansiyel hem de retim teknolojileri bakmndan farkl ve nemli bir yeri olan gne kaynakl enerji retim sistemleri, Trkiyenin gne enerji potansiyeli ve bu potansiyeli kullanma derecesi ve yntemi aratrlmtr. Sonuta Trkiye iin gne enerjisinden etkin ve yaygn bir ekilde faydalanmak iin nerilerde bulunulmutur.
Anahtar Kelimeler: Yenilenebilir enerji kaynaklar; Gne enerjisi; Trkiye gne enerjisi potansiyeli; Trkiye gne enerjisi kullanm
1. Giri
Dnyann en nemli enerji kayna gnetir. Gnein nm enerjisi, yer ve atmosfer sistemindeki fiziksel oluumlar etkileyen balca enerji kaynadr. Dnyadaki madde ve enerji aklar gne enerjisi sayesinde mmkn olabilmektedir. Rzgr, deniz dalgas, okyanusta scaklk fark ve biyoktle enerjileri, gne enerjisini deiim geirmi biimleridir. Gne enerjisi, doadaki su dngsnn gereklemesinde de rol oynayarak, akarsu gcn yaratmaktadr. Fosil yaktlarn da, biyoktle niteliindeki materyallerde birikmi gne enerjisi olduu kabul edilmektedir. Doal enerji kaynaklarnn pek ounun kkeni olan gne enerjisinden, stma ve elektrik elde etme gibi amalarla dorudan yararlanlmaktadr. Gne enerjisi evre asndan temiz bir kaynak zellii tadndan da fosil yaktlara alternatif olmaktadr. Yeryzne her sene den gne nm enerjisi, yeryznde imdiye kadar belirlenmi olan fosil yakt haznelerinin yaklak 160 kat kadardr. Ayrca yeryznde fosil, nkleer
270
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
ve hidroelektrik tesislerinin bir ylda reteceinden 15.000 kat kadar daha fazladr. Bu bakmdan gne enerjisinin bulunmas sorun deildir. Asl sorun bunun insan faaliyetlerine uygun kullanlabilir bir enerji trne dntrlebilmesindedir [1, 2]. Gne enerjisi hem bol, hem srekli ve yenilenebilir hem de bedava bir enerji kaynadr. Bunlarn yan sra geleneksel yaktlarn kullanmndan kaynaklanan evresel sorunlarn ounun gne enerjisi retiminde bulunmay bu enerji trn temiz ve evre dostu bir enerji yapmaktadr. Fosil yakt kullanmnn dayand yanma teknolojisinin kanlmaz rn olan karbondioksit (CO2) yaylm (emisyonu) sonucunda, atmosferdeki CO2 miktar, son yzyl iinde yaklak 1,3 kat artmtr. nmzdeki 50 yl iinde, bu miktarn, bugne oranla 1,4 kat daha artma olasl vardr. Atmosferdeki CO2 neden olduu sera etkisi, son yzyl iinde dnya ortalama scakln 0,7 C ykseltmitir. Bu scakln 1 C ykselmesi, dnya iklim kuaklarnda grnr deiimlere, 3 C dzeyine varacak artlar ise, kutuplardaki buzullarn erimesine, denizlerin ykselmesine, gllerde kurumalara ve tarmsal kurakla neden olabilecektir. O halde, bu durumda enerji kullanmndan vazgeilemeyeceine gre, gne gibi doal ve alternatif olabilecek kaynaklara ynelinmesi gerekecektir [1, 3]. Yakt sorununun olmamas, iletme kolayl, mekanik ypranma olmamas, modler olmas, ok ksa zamanda devreye alnabilmesi (azami bir yl), uzun yllar sorunsuz olarak almas, temiz bir enerji kayna olmas vb gibi nedenlerle dnya genelinde fotovoltaik elektrik enerjisi kullanm srekli artmaktadr. Avrupa Birlii 2010 ylnda fotovoltaik elektriin elektrik retimi iindeki paynn %0,1 olmasn hedeflemitir [4].
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Isl Gne Teknolojileri : Bu sistemlerde ncelikle gne enerjisinden s elde edilir. Bu s dorudan kullanlabilecei gibi elektrik retiminde de kullanlabilir. Gne Pilleri: Fotovoltaik piller de denen bu yar-iletken malzemeler gne n dorudan elektrie evirirler.
Tablo 1. Trkiye'nin toplam gne enerjisi potansiyelinin aylara gre dalm [6, 8]
Aylar
Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk Toplam Ortalama
Aylk Toplam Gne Enerjisi (kcal/cm2-ay) (kWh/m2-ay) 4,45 51,75 5,44 63,27 8,31 96,65 10,51 122,23 13,23 153,86 14,51 168,75 15,08 175,38 13,62 158,40 10,60 123,28 7,73 89,90 5,23 60,82 4,03 46,87 112,74 1311,00 308,0 cal/cm2-gn 3,6 kWh/m2-gn
Gnelenme Sresi (saat/ay) 103,0 115,0 165,0 197,0 273,0 325,0 365,0 343,0 280,0 214,0 157,0 103,0 2640 7,2 saat/gn
Trkiye'nin en fazla gne enerjisi alan blgesi Gneydou Anadolu Blgesi olup, bunu Akdeniz Blgesi izlemektedir. Tablo 2' de Trkiye gne enerjisi potansiyeli ve gnelenme sresi deerlerinin blgelere gre dalm verilmitir.
272
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Tablo 2. Trkiye'nin yllk toplam gne enerjisi potansiyelinin blgelere gre dalm [6, 8]
Blge
En ok En az Ortalama gnelenme gnelenme gnelenme sresi sresi sresi (Haziran) (Aralk) saat/yl
2.993 2.956 2.664 2.628 2.738 2.409 1.971
saat
407 360 371 381 373 351 273
saat
126 101 96 98 165 87 82
Buna gre genel olarak Trkiyenin en ok ve en az gne enerjisi retilecek aylar sras ile Haziran ve Aralk olmaktadr. Blgeler arasnda ise ncelikle Gneydou Anadolu ve Akdeniz sahilleri gelmektedir. Gne enerjisi retiminin yok denecek kadar az olduu Karadeniz blgesi dnda ylda birim metre kareden 1.100 kWhlik enerji retilebilir ve toplam gneli saat miktar ise 2.640 saattir. Buna gre Trkiyede toplam olarak yllk alnan enerji miktar ise yaklak 1015 kW saat kadardr [8]. Ancak, bu deerlerin, Trkiyenin gerek potansiyelinden daha az olduu, daha sonra yaplan almalar ile anlalmtr. 1992 ylndan bu yana E E ve DM , gne enerjisi deerlerinin daha salkl olarak llmesi amacyla enerji amal gne enerjisi lmleri almaktadrlar [6]. E Enin l yapt 8 istasyondan alnan yeni lmler ve DM verileri yardm ile 57 ile ait gne enerjisi ve gnelenme sreleri deerleri hesaplanarak bir kitapk halinde baslm ve E Ein internet sitesinde sata sunulmutur.
273
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
Yllar
1998 1999 2000 2001
5. Sonu ve neriler
lkemiz gne enerjisi potansiyeli bakmndan iyi durumda olmasna ramen ne yazk ki bu potansiyeli yeterince etkin ve yaygn kullanamamaktadr. Bunun sebebi olarak kurumlar aras koordinasyon eksiklii ve imdiye kadar devletin bu konuda bir tevik uygulamam olmas gsterilebilir. Ancak buna ramen lkemizde Gne enerjisi hakkndaki almalar olduka uzun zamandr yaplmaktadr. Kamu kurum ve kurulularnda, niversitelerimizde, konu ile ilgili kurulmu vakf ve derneklerde gne enerjisinden etkin biimde faydalanmak iin almalar srdrlmektedir. TSE gne enerjisi ile standartlar karmaya balam olup ayrca TB TAK tarafndan dzenlenen ilk gne arabalar yar getiimiz sene yaplm olup ikincisi bu sene dzenlenecektir. Ve konu ile ilgili olarak ilk kanun 10.05.2005 tarihinde 5346 say ile Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun [11] olarak karlmtr. imdiye kadar yaplm almalarn ve edinilen tecrbelerin uygulamaya aktarlmas ve bir dzen erevesinde yaplabilmesi iin gne enerjisi ile ilgili bamsz bir st koordinasyon kurulunun kurulmas ve bu kurulun bu konuda alan ve faaliyet gsteren taraflar bir araya getirip bilgi alveriini salamas ve gerekli kanuni dzenlemelerin yaplmasn salamasnn gereklilii ortadadr. Trkiyede gne enerjisinin kullanm (scak su elde edilmesi dnda) genelde bilinmemekte, tantm yaplmamakta ve devlete tevik edilmemektedir. Dolaysyla, bu konuda hizmet verecek mhendislik, mavirlik ve mteahhitlik firmalar ve ilgili sanayi geliememektedir. lk yatrm giderleri yksek olan, ancak yakt masraflarnn olmamas nedeniyle iletme masraflar bulunmayan evre ile uyumlu, gne kaynakl enerji retim sistemlerinin gerekletirilmesi iin gerekli uzun vadeli
274
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S KONGRES 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
finansman imkn salandnda bu teknolojiler geliecek ve enerji darboazlarnn konuulduu lkemizde bu kaynaktan en st seviyede faydalanmann yolu alm olacaktr. Ayrca Devlete, sadece gne pillerinin deil dier gne enerjisinden faydalanma yntemlerinin de tantlmas, tevik edilmesi ve gerekli kanuni dzenlemelerin yaplmas gereklidir.
6. Kaynaklar
[1] ltanr, M.., 21. Yzyln Eiinde Gne Enerjisi, Bilim ve Teknik, Say: 340, S: 50-55, Mart 1996. [2] en, Z., Temiz Enerji ve Kaynaklar, Su Vakf Yaynlar, stanbul, 2002. [3] Varnca, K. B., Varank, G., Gne Kaynakl Farkl Enerji retim Sistemlerinde evresel Etkilerin Kyaslanmas ve zm nerileri, Gne Enerjisi Sistemleri Sempozyumu ve Sergisi, el, 2425 Haziran 2005. [4] Devlet Planlama Tekilat (DPT), Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan Elektrik Enerjisi zel htisas Komisyonu Raporu, DPT: 2569 K: 585, Ankara, 2001. [5] Yldz Teknik niversitesi Gne Enerjili Sistemler Kulb, Gne Enerjisi, www.gesk.yildiz.edu.tr, eriim: nisan 2006. [6] Elektrik leri Ett daresi Genel Mdrl Resmi internet sayfas, www.eie.gov.tr, eriim: nisan 2006. [7] Tsoutsos, T., vd., Environmental Impacts From The Solar Energy Technologies, Energy Policy, 33, 289-296, 2005. [8] en, Z., Trkiyenin Temiz Enerji mknlar, Mimar ve Mhendis Dergisi, Say: 33, NisanMays-Haziran, 6-12, 2004. [9] Trkiye evre Vakf, Trkiyenin evre Sorunlar 2003, Ankara, 2003. [10] Binark, A. K., lkemizdeki Gne Enerjisi Uygulamalar iin neriler, Mimar ve Mhendis Dergisi, Say: 33, Nisan-Mays-Haziran, 80-82, 2004. [11] Yenilenebilir Enerji Kaynaklarnn Elektrik Enerjisi retimi Amal Kullanmna likin Kanun, Tarih: 10.05.2005, Say: 5346.
275
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
KONGRES
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
KONGRES
dris Akyz, 86, 122, 162, 237 lhan Tarmer, 248 lkan Kavlak, 23 rfan Bayuk, 301 smail Bozkurt, 201 smail zkan, 176, 217, 261 Kadir Cengiz, 248 Kamil B. Varnca, 270 Kemal Gler, 30, 47 Kerem Cankoak, 242 Koray lgen, 98, 189 M. Talha Gnll, 270 M. Ziya Yakut, 30, 47 M.Zeynep Alper, 78 Mehmet Karaklk, 201 Mehmet Kurban, 128, 223, 276 Mehmet Z. Baykara, 40 Melek Engin, 237 Metin olak, 104 Muhittin Bilgili, 133 Murat Durak, 230 Murat Kellegz, 176, 217, 261 Nedret Aydnbeyli, 91 Ouz Ertrk, 78 Orhan Zeybek, 290, 301 Osman Nuri elik, 91 .Ercan Ataer, 133 zden Olgun, 156 zer Aker, 248 R.Serdar Rodoplu, 78 Rt Eke, 104 S. Erat, 110 S. Tzemen, 66 Salih Kse, 86, 122, 139, 162, 237 Samet Bilalolu, 217
426
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
KONGRES
Sebahat Akn, 290 Sefer Kutlu, 30 Sevim Yolcular, 156 ener Oktik, 104, 242 Tanl zkan, 40 mmhan Baaran, 276 Vildan Bilgin, 86, 122, 162, 237 Vildan Korul, 284 Volkan Cokun, 195 Volkan imek, 242 Yeliz Mert Kantar, 223 Ylmaz Uyarolu, 296 Yusuf alkn, 255 Yusuf Iker, 150, 183
427
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
KONGRES
UGHEK2006: I. ULUSAL GNE VE H DROJEN ENERJ S 21-23 HAZ RAN 2006, ESOG, ESK EH R
KONGRES
Tamer Akan, 365, 370 Tolga Uzun, 332 Vildan Bilgin, 336 Yasemin alar, 308
429