Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

4.2. POLAZNE OSNOVE ZA EMCO WinNC SINUMERIK 810/820

4.2.1. Upravljake ploe

sl. 4.1. Upravljaka (kontrolna) ploa za CNC strug SINUMERIK 810T Upravljake ploe se sastoje od tri dijela: - ekrana sa promjenjivim funkcijskim tipkama - alfanumerikog i funkcijskog dijela tastature - tastature za upravljanje mainom

Tehnologija rezanja II 4.2.2. Referentne take

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

sl. 4.5. Referentna taka struga u radnom podruju M= Nulta taka maine Nepromjenjiva referentna taka postavljena od strane proizvoaa maine. Poevi od ove take cijela maina je mjerena. U isto vrijeme je M i ishodite koordinatnog sistema. R= Referentna taka Pozicija u radnom podruju maine koja je tano odreena graninim prekidaima. Pozicija nosaa prijavljuje se upravljakom sistemu sa dolaskom nosaa u R. To je potrebno poslije svakog iskljuenja maine sa napona.

sl. 4.6. Referentna taka glodalice u radnom podruju

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

N= Referentna taka postavljanja alata To je startna taka za mjerenje alata. Taka N se nalazi na pogodnom mjestu u sistemu nosaa alata i nju odreuje proizvoa maine. W= Nulta taka radnog predmeta Poetna taka za dimenzionisanje u programu i podprogramu. Moe biti slobodno odreena od strane programera i pomjerena po elji (potrebi) kroz programe i potprograme. A= Granina taka T= Referentna taka nosaa alata P= Rezna taka

4.2.3. Premijetanje ishodita koordinatnog sistema (zero offset)

sl. 4.7. Zero offset strug

sl. 4.8. Zero offset glodalica

Na EMCO strugu nulta taka maine M lei na osi obrtanja i na unutranjoj strani stezne glave, dok kod EMCO glodalice taka M se nalazi na lijevom prednjem kraju radnog stola maine. Ove pozicije su neprikladne kao ishodine take za dimenzioniranje. Iz tog razloga se vri premijetanje koordinatnog sistema, naredbom zero offset, u prikladniju taku radnog prostora maine. Mogue je predpodesiti etiri ishodita koordinatnih sistema u poetnim podacima. Te vrijednosti se memoriu u registru SETTING DATA date naredbe, i kada se pozove u programu (funkcijama G54G57) koordinatni sistem e biti premjeten iz take M u datu predpodeenu taku. Premijetanje ishodita koordinatnog sistema u nultu taku predmeta mogue je i bez predpodeavanja, u toku samog programa sa dvije naredbe (G58 i G59) pri samom programiranju.

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

Mogue je programirati i rotaciju svakog od koordinatnih sistema i poetnih i programabilnih.

4.2.4. Koordinatni sistemi

sl. 4.9. Koordinatni sistem struga sl. 4.10. Koordinatni sistem glodalice Strug: X osa se nalazi u smijeru poprenog kretanja nosaa alata, Z osa je u smijeru uzdunog pomaka nosaa alata (osa obrtanja). Koordinate sa minus predznokom (negetivne vrijednosti) oznaavaju smijer kretanja sistema alata prema predmetu obrade, a vrijednosti sa pozitivnim predznakom su u smijeru odmicanja od predmeta obrade. Glodalica: X osa je paralelna prednjoj strani radnog stola maine, Y osa je paralelna bonoj strani maine dok je Z osa vertikalna u odnosu na radni sto maine. Z koordinata sa minus predznakom oznaava smijer kretanja sistema alata prema radnom predmetu, dok pozitivna vrijednost znai odmicanje od predmeta obrade. Kao to se vidi sa slika 4.9. i 4.10. apsolutni koordinatni sistem odnosi se na fiksnu taku, a relativne koordinate na trenutnu poziciju alata. Apsolutni koordinatni sistem: Ishodite apsolutnog koordinatnog sistema je u nultoj taki maine M ili, nakon programiranja funkcije premijetanja koordinatnog sistema, u nultoj taki predmeta W (ili nekoj drugoj taki po potrebi). Sve ostale take se izraunavaju u odnosu na ishodite koordinatnog sistema sa vrijednostima udaljenosti po X, Y i Z koordinati respektivno, odnosno X i Z koordinati za strug. Za programiranje struga vrijednost X koordinate se unosi kao prenik (dijametar) tj. kao to je oznaeno na crteu. Relativni koordinatni sistem: Ishodite koordinatnog sistema je u referentnoj taki postavljanja alata N ili na vrhu rezne otrice poslije poziva alata u programu. Relativnim programiranjem se opisuje stvarna putanja alata (od take do take). U sluaju struga X koordinata e biti unoena kao radijus.

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi 4.2.5. Mjerenje (podeavanje) alata

e.Soft &Co

Cilj podeavanja alata je u tome da upravljaki sistem CNC maine za pozicioniranje (voenje) upotrebljava vrh alata, a ne referentnu taku postavljanja alata.

sl. 4.11. Mjerenje (podeavanje) alata po obje ose za CNC strug

sl. 4.12. Mjerenje (podeavanje) alata za CNC glodalicu

Mjerenje (podeavanje) alata se mora izvriti za svaki alat koji se upotrebljava u procesu rezanja na CNC maini. Za glodalicu se mjeri udaljenost izmeu vrha alata i referentne take postavljanja alata, dok se za strug mjeri udaljenost u pravcu obje ose izmeu vrha alata i referentne take postavljanja alata. U registar alata se pohranjuju izmjerene korekcije duine, radijus reznog vrha alata i pozicija rezne otrice. Ovaj softver omoguava u svom registru memorisanje podataka za 99 alata. Prilikom poziva alata u programu se mora definisati broj pod kojim se u registru alata nalaze pohranjeni podaci mjerenja (podeavanja) za dati alat. Primjer: Na mjestu broj 4 u revolverskom nosau alata nalazi se alat iji su podaci o korekciji pohranjeni u registru alata pod rednim brojem 41. Poziv tog alata u programu se izvodi na sljedei nain: T4 D41. Adresa T oznaava poziciju u revolverskom nosau alata. Adresa D oznaava redni broj korekcije koja pripada datom alatu. Duina korekcije moe biti mjerena poluautomatski a radijus reznog vrha alata i pozicija razne otrice se unose runo. Pozicija rezne otrice (tip reznog alata) se obavezno unosi u registar alata. Unoenje vrijednosti radijusa reznog vrha alata, za neki alat, je neophodno samo pri upotrebi kompenzacije radijusa reznog vrha alata.

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

sl. 4.13. Radijus reznog vrha alata za strug

sl. 4.14. Radijus alata za glodalicu

Mjerenje (podeavanje) alata za strug: L1 u smijeru (-X) ose apsolutna vrijednost od take N (kao radijus) L2 u smijeru (-Z) ose apsolutna vrijednost od take N R radijus reznog vrha Type pozicija rezne otrice (19), tip alata U sluaju podeavanja alata za buenje na strugu (tip 10) potrebno je unijeti: L1 u smijeru (-Z) ose apsolutna vrijednost od take N Type 10 (alat za buenje)

4.16.Pozicija rezne otrice za glodalicu (tip 10 i 20)

sl. 4.15. Pozicija rezne otrice za tip alata (19) za strug

sl.

Mjerenje (podeavanje) alata za glodalicu (vri se u aktivnoj X-Y ravni, G17): L1 u smijeru Z ose apsolutna vrijednost od take N R radijus glodala Type 10 (alat za buenje) ili 20 (alat za glodanje) Za sve ostale aktivne ravni, L1 se uvijek rauna kao vertikalno rastojanje do aktivne ravni.

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

4.3. PROGRAMIRANJE SA EMCO WinNC SINUMERIK 810/820

Programska struktura: Za CNC programiranje alatnih maina upotrijebljen je DIN 66025. CNC program se sastoji od programskih reenica koje su uitane u upravljaku jedinicu. Sa mainskom obradom radnog komada ove reenice e se itati i provjeravati raunarom u programiranom redoslijedu. Odgovarajui upravljaki signali e biti poslati maini. CNC program se sastoji od: - broja programa (naziv) - blokova (reenica) - rijei - adresa (oznaka) - kombinacije brojeva (sa ili bez predznaka). Programske adrese (oznake): % - broj programa 19999 L broj podprograma 19999 N broj bloka (reenice) 19999 G glavna funkcija (funkcija putanje) M pomona funkcija A ugao B radijus (pozitivan predznak), oborena ivica (negativan predznak), radijus kruga; [U za glodalicu] D korekcija alata 199 F posmak, vremensko stajanje I,K- parametri kruga, koraci navoja;[I,J,K za glodalicu] P broj ponavljanja podprograma, faktor skaliranja (mjerilo) R promjenjivi parametari ciklusa S brzina obrtanja, brzina rezanja T poziv alata (pozicija u revolverskom nosau alata) X,Z- pozicija, X takoe i ekanje; [X,Y,Z za glodalicu] LF kraj reenice.

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi 4.3.1. Opis glavnih funkcija (G funkcije)

e.Soft &Co

Pregled glavnih funkcija dat je u prilogu I. Ovdje e biti navedene samo neke od njih sa objanjenjem te naredbe.

G00 Pozicioniranje (brzo primicanje)

sl. 4.17. Brzo primicanje na strugu Format naredbe: N G00 X, Z N G00 X, Y, Z (za strug) (za glodalicu)

Nosai se pomijeraju maksimalnom brzinom prema programiranoj taki (taka izmjene alata, starta taka za sljedeu obraivanu konturu). Prethodno programirani pomak sa G01 je potisnut trenutno. Maksimalni posmak je definisan od strane proizvoaa maine i kontrolisano prekoraenje posmaka je aktivno. Mogue je programirati ovu naredbu i u apsolutnom i relativnom koordinatnom sistemu.

Tehnologija rezanja II G01 Linearna interpolacija

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

sl. 4.18. Linearna interpolacija Format naredbe: N G01 X, Z, F N G01 X, A, F N G01 X, Y, Z, F (za strug) (za strug) (za glodalicu)

Pravolinijsko kretanje sa programiranim posmakom F [mm/o poetni status]. G02/G03 Kruna interpolacija za strug

sl. 4.19. Kruna interpolacija u smijeru kazaljke na satu Format naredbe: N G02/G03 X, Z, I, K, F
9

ili

Tehnologija rezanja II N G02/G03 X, Z, B, F

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

X, Z koordinate zavrne take krunog luka (apsolutno ili relativno) I, K relativni kruni parametar (udaljenost od poetne take krunog luka do centra, izraena u relativnim koordinatama, I se odnosi na X osu a K na Z osu) B radijus krunog luka (ako je kruni luk manji od polovine ukupnog kruga tada je B pozitivno, a ako je vei od polukruga tada je B negativno) moe se unijeti umjesto I, K G04 Vremensko stajanje alata

sl. 4.21. Vremensko stajanje alata Format naredbe: N G04 X/F [sec]

Kretanje alata e biti zaustavljeno odreeno vrijeme definisano sa parametrima X ili F. Odbrojavanje vremena poinje u trenutku kada je brzina kretanja alata nula.

10

Tehnologija rezanja II G17/G18/G19 Odabiranje ravnine

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

sl. 4.22. Odabiranje ravnina na glodalici Format naredbe: N G17/G18/G19 Sa naredbama G17G19 odreuje se ravan u kojoj se vri kruna interpolacija, interpolacija polarnih koordinata i u kojoj se vri kompenzacija radijusa reznog vrha alata. Na osi normalnoj na aktivnu ravan vri se mjerenje (podeavanje) alata. G17 XY ravan G18 ZX ravan G19 YZ ravan G33 Rezanje navoja

sl. 4.23. Rezanje navoja na strugu Format naredbe: N G33 X, Z, I/K

11

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

I/K korak navoja [mm] I korak u smijeru X ose (uzduni navoj) K korak u smijeru Z ose (popreni navoj) Navoji mogu biti rezani cilindrini i konusni. U naredbu se samo unosi vrijednost koraka (I ili K), prema glavnom pravcu navoja (uzduni ili popreni). G41/G42 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata

sl. 4.24. Stvarni radijus vrha i teoretski vrh alata Prilikom mjerenja (podeavanja) alata, vrh alata se mjeri (podeava) u dvije take, da tangira X i Z osu, tako da u registru alata biva pohranjen teoretski vrh alata. Ta taka se kree po radnom komadu u programiranoj putanji. Sa kretanjem u pravcu koordinatnih osa (uzduno i popreno rezanje), take na vrhu alata koje dodiruju ose su u kontaktu sa obratkom, tako da nije napravljeno odstupanje dimenzija na radnom komadu.

sl. 4.25. Kretanja pri rezanju, paralelno osama i pod uglom Sa istovremenim kretanjem u smjeru obje ose (nagibi, konusi, radijusi), pozicija teoretskog reznog vrha (take) se ne poklapa (podudara) sa takom na reznom vrhu alata koja vri rezanje obratka u stvarnosti. Pojavljuje se dimenzionalno odstupanje na radnom komadu. Maksimalna greka odstupanja konture bez kompenzacije radijusa reznog vrha alata nastaje pri kretanju pod uglom od 45 u odnosu na ose. Na primjer, pri radijusu vrha otrice 0,4 [mm], odstupanje konture je 0,16 [mm], a 0,24 [mm] je
12

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

odstupanje u smijerovima koordinatnih osa. Ako se upotrebljava kompenzacija radijusa reznog vrha alata ove dimenzionalne greke se automatski izraunavaju i kompenziraju od strane upravljake jedinice tj. upravljakog sistema.

sl. 4.26. Lijeva kompenzacija G41

sl. 4.27. Desna kompenzacija G42

G41 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na lijevo Ako je programirana putanja alata (gledano u smijeru kretanja alata za obradu) sa lijeve strane materijala koji se obrauje, treba odabrati funkciju G41. G42 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na desno Ako je programirana putanja alata (gledano u smijeru kretanja alata za obradu) sa desne strane materijala koji se obrauje, treba odabrati funkciju G42. Napomena: - Za izraunavanje kompenzacije, alat mora biti u regisrtu alata D radijus reznog vrha i pozicija otrice (tip alata) moraju biti definisani - ne smije biti direktne promjene izmeu funkcija G41 i G42, prethodno se jedna kompenzacija mora ponititi sa G40 - kompenzacija je dozvoljena samo u vezi sa funkcijama G00 i G01 G48 Tangencijalni izlaz alata iz zahvata slian ulazu alata u zahvat Format naredbe: N G48 X, Y, U Da se izbjegne ostavljanje traga rezanja, alat e ui i izai iz zahvata sa konturom tangencijalno. Za tangencijalni ulaz i izlaz na raspolaganju su sljedee funkcije: G147, G247, G347, G148, G248 i G348. Pozivanjem funkcije G48 jedna od funkcija G41 ili G42 mora biti aktivna. Naredba G48 znai da e kontura obrade biti naputena na isti nain na koji je zapoeta obrada. Funkcija G48 vrijedi jedan blok (reenicu). Poslije bloka sa funkcijom G48, funkcija G40 je automatski aktivna.

13

Tehnologija rezanja II G71 Mjere u milimetrima [mm] Format naredbe: N005 G71

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

Ovom funkcijom programiranje sljedeih podataka e biti u milimetrima: - koordinate X, Y, Z - parametri interpolacije I, J, K - oborena ivica, radijus (+B, -B za strug, odnosno +U, -U za glodalicu). Napomene: - zbog jasnoe G71 bi trebala biti definisana u prvom bloku programa - promjena izmeu G70 (inch) i G71 (milimetri) u toku jednog programa je dozvoljena. G90 Programiranje u apsolutnom koordinatnom sistemu Format naredbe: N G90 Specifino je za strug da se X koordinata unosi kao dijametar radnog predmeta. Napomene: - direktna promjena izmeu G90 i G91 u jednom bloku nije doputena - G90 odnosno G91 moe biti programirano takoe sa nekim drugim G funkcijama (npr. N G90 G00 X, Y, Z) G91 Programiranje u relativnom koordinatnom sistemu Format naredbe: N G91 Za strug je specifino da se sada X koordinata unosi kao radijus radnog predmeta. Napomena je ista kao i u G90. G92 Maksimalna brzina obrtanja Format naredbe: N G92 S [o/min]

Sa G92 moe se definisati maksimalna brzina obrtanja [o/min] za dati program (efektivno jedino u vezi sa G96). Unos eljene maksimalne brzine je preko oznake S u naredbi. Ova komanda je u vezi sa konstantnom brzinom rezanja.

14

Tehnologija rezanja II G94 Posmak po minuti

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

Zadavanjem komande G94 znai da sve vrijednosti programirane sa F imaju jedinicu [mm/min] ili [inch/min], zavisno od mjernog sistema. G95 Posmak po obrtaju Sa G95 svi programirani posmaci F imaju mjernu jedinicu [mm/o] odnosno [inch/o] zavisno od mjernog sistema. G96 Konstantna brzina rezanja Jedinica je [m/min] ili [feet/min]. Upravljaka jedinica izraunava brzinu obrtanja kontinualno za trenutni prenik. Sa smanjivanjem prenika prema nuli brzina obrtanja bi trebala rasti u beskonanost. U stvari ona se poveava do maksimalne brzine maine i program radi bez alarma. Ako je maksimalna brzina maine prevelika (zbog ogranienja kod stezanja, nebalansiranog radnog komada,), tada se po potrebi programira funkcija G92 da smanji dozvoljenu maksimalnu brzinu obrtanja. Posmak je automatski postavljen na funkciju G95 [mm/o]. Nije dozvoljen aktivan koordinatni sistem u smijeru X ose. G97 Konstantna obrtna brzina Jedinica je [o/min], funkcija G96 je deselektovana i brzina obrtanja e biti zadrana na posljednjoj vaeoj vrijednosti. Poslije toga se S programira u [o/min]

15

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

4.3.2. Opis pomonih funkcija (M funkcije) U programu M komanda poziva pomonu funkciju. Funkcija M moe biti sama u programskoj reenici ili zajedno sa drugim komandama i funkcijama. M komande (funkcije) iz iste grupe ponitavaju jedna drugu, to znai da zadnja programirana M komanda ponitava predhodnu M komandu iz iste grupe. Sljedee tabele opisuju standardne M komande (funkcije). Da li je ta M funkcija mogua zavisi od tipa maine i instalirane dodatne opreme. Grupa 1 2 4 Komanda M01 M01 M02 M17 M30 M03 M04 M05 M08 M09 M20 M21 M25 M26 M71 M72 Funkcija i objanjenje Bezuslovno programirano zaustavljanje Uslovno programirano zaustavljanje Kraj glavnog programa Kraj podprograma Kraj glavnog programa Ukljueno obrtanje,u smijeru kazaljke na satu Ukljueno obrtanje,u suprotnom smijeru kazaljke na satu Iskljueno obrtanje Ukljueno hlaenje i podmazivanje Iskljueno hlaenje i podmazivanje Konji naprijed Konji nazad Stezna glava otvorena Stezna glava zatvorena Pneumatsko odnoenje gotovog komada ukljueno Pneumatsko odnoenje gotovog komada iskljueno

sl. 4.30 Pregled pomonih funkcija za strug Grupa 1 2 4 Komanda M01 M01 M02 M17 M30 M03 M04 M05 M06 M25 M26 M53 M54 M55 M56 M57 Funkcija i objanjenje Bezuslovno programirano zaustavljanje Uslovno programirano zaustavljanje Kraj glavnog programa Kraj podprograma Kraj glavnog programa Ukljueno obrtanje,u smijeru kazaljke na satu Ukljueno obrtanje,u suprotnom smijeru kazaljke na satu Iskljueno obrtanje Izmjena alata Stezni ureaj otvoren Stezni ureaj zatvoren Nema preslikavanja oko X ose Preslikavanje oko X ose Nema preslikavanja oko Y ose Preslikavanje oko Y ose Nema preslikavanja oko Z ose
16

Tehnologija rezanja II M58 M71 M72

Esad Mehmedovi Preslikavanje oko Z ose Pneumatsko odnoenje gotovog komada ukljueno Pneumatsko odnoenje gotovog komada iskljueno

e.Soft &Co

sl. 4.31 Pregled pomonih funkcija za glodalicu

3.4 Opis definisanih ciklusa (podprograma) za strug U programu se ciklusi programiraju tako da se prvo upiu R parametri a zatim se pozove odreeni ciklus i definie broj ponavljanja istog. Primjer programiranja ciklusa: N R20= R21=R22= R24= R25= R26= R27= R28= R29= R30= L95 P2 Ovo znai da e ciklus L95 sa programiranim parametrima biti izvren dva puta. L93 Ciklus usijecanja lijeba

sl. 4.38. Ciklus L93

17

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

Ciklus omoguuje obradu unutranjih i vanjskih ljebova na uzdunoj i eonoj povrini. Obje otrice alata za usijecanje moraju biti u registru i sa susjednim brojem (na primjer D21 i D22). Programiranje parametara: R10 0 za uzdunu, 1 za eonu povrinu R21 vanjski odnosno unutranji prenik R22 startna taka po Z osi R23 definiranje poloaja startne take uzduni lijeb 1 unutranja/vanjska desna -1 unutranja/vanjska lijeva eoni lijeb 1 unutranja desna/lijeva -1 vanjska desna/lijeva R24 dodatak za finu obradu u X smijeru R25 dodatak za finu obradu u Z smijeru R26 dubina rezanja R27 irina lijeba R28 vremensko ekanje na dnu lijeba R29 nagib lijeve strane (089) R30 radijus (plus) ili skoenje (minus) na lijevom dnu lijeba R31 prenik lijeba R32 radijus ili skoenje na lijevoj ivici lijeba R33 radijus ili skoenje na desnom dnu lijeba R34 radijus ili skoenje na desnoj ivici lijeba R35 nagib desne strane (boka) L95 Ciklus tokarenja sa depovima L96 Ciklus tokarenja bez depova

sl. 4. 39 Ciklus L95 i L96

18

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

Obrada moe biti programirana za uzdunu ili eonu povrinu, i vanjsko ili unutranje tokarenje. Za ciklus L95 maksimalno moe biti programirano 10 depova (pravac obrade u smijeru smanjenja prenika). Prva taka konture bie definisana u ciklusu, ostatak konture bie opisan u podprogramu (G1, G2, G3). Prvi blok (reenica) u podprogramu mora biti programiran u apsolutnom koordinatnom sistemu. Programiranje parametara: R20 selekcija eljene konture (broj podprograma konture) R21 poetna taka konture po X osi R22 poetna taka konture po Z osi R24 dodatak za finu obradu u X smijeru R25 dodatak za finu obradu u Z smijeru R26 dubina rezanja za grubu obradu (po X ili Z), bie izostavljena pri finoj obradi R27 selekcija kompenzacije radijusa vrha otrice alata (G40, G41, G42) R28 posmak R29 procedura rezanja R30 faktor posmaka u depovima Napomena: - R24 i R25 vae za grubu i finu obradu, sa R24=R25=0 bie postignute konane dimenzije - procedura rezanja R29 nalazi se u uputstvu za ciklus

L97 Ciklus rezanja navoja Uzduni, popreni, unutanji ili vanjski navoji se mogu programirati. Dubina rezanja se automatski smanjuje kvadratnom digresijom, to zadrava konstantnim popreni presjek strugotine.

sl. 4.40. Ciklus L97 Programiranje parametara: R20 korak navoja (uvijek paralelan osi, i kod konusnih navoja) R21 poetna taka navoja po X osi R22 poetna taka navoja po Z osi
19

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

R23 broj praznih prolaza R24 visina navoja (pozitivna vrijednost unutranji navoj; negativna vrijednost vanjski navoj) R25 dodatak za fino rezanje R26 ulaz navoja R27 izlaz navoja R28 broj prolaza grube obrade R29 ugao zauzimanja dubine rezanja (nula ili polovina ugla bone strane navoja) R31 krajnja taka navoja po X osi (apsolutna) R32 krajnja taka navoja po Z osi (apsolutna) Napomena: - R21 i R22 definiu stvarnu poetnu taku konture - R25 automatski dijeli grubu i finu obradu sa programiranom dubinom rezanja - R26 i R27 su uvijek parelelne osi navoja (bez predznaka), kod konusnih navoja ove take bit e automatski tano izraunate - R31 i R32 definiu stvarnu krajnju taku konture

20

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

5.2. EMCO WinCAM Turning CAD/CAM SISTEM PROGRAMIRANJA ZA STRUG

U ovom dijelu bie prezentiran, kroz konkretan primjer, rad softvera EMCO WinCAM Turning CAD/CAM sistem programiranja za strug. Primjer sadri proizvodnju programa za radni komad, poevi od crtanja konture obratka (CAD mod), preko parametara i reima obrade do generisanja CNC programa (CAM mod)

sl. 5.1. Crte radnog komada za primjer Prilikom rada sa softverom potrebno je snimati (sauvati) podatke na neki od disk pogona. Prvo se daje ime glavnom fajlu u kome se nalaze svi potrebni podaci za rad softvera,koji ima ekstenziju DFT (description file turn). Prilikom generisanja CNC koda on se snima u fajl s ekstenzijom datog upravljakog sistema. Treba napomenuti da e se posebni fajlovi za glavne programe i fajlovi za podprograme generisati automatski.

21

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

5.4. EMCO WinCAM Milling CAD/CAM SISTEM PROGRAMIRANJA ZA GLODALICU

sl. 5.11. Crte radnog komada za primjer Na slici 5.11. prikazan je radni komad koji je uzet za primjer rada sa EMCO WinCAM Milling CAD/CAM sistemom za programiranje glodalica. Svi podaci koji se snimaju (sauvaju) nalaze se u fajlu sa ekstenzijom DFM (description file mill), bit e napravljeni i drugi fajlovi (programi i podprogrami) za date upravljake sisteme. Simulacija 3D uzima podatke iz glavnog fajla.

22

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi 5.4.1. CAD mod, EMCO WinCAM Milling

e.Soft &Co

Definisanje izgleda CAM prozora je slino kao i kod struga. Razlika je u tome to ovdje postoje dvije ravni i to: ravan XY i ravan XZ. Moe se odabrati nain na koji e biti postavljene u CAD/CAM prozoru (samo jedna, dvije vertikalne ili dvije horizontalne).

sl. 5.12. CAD mod sa nacrtanom konturom Crtanje konture pripremka se odvija kao i kod struga. U toku crtanja definie se ravan stezanja i neobraeni dio (slika 5.13.), referentna taka, prikaz stezne glave kao i vrsta linija koje se crtaju (vidljive ili nevidljive). Konvertovanje crtea u DXF format omogueno je naredbom Export Drawing.

sl. 5.13. Definisanje polaznih dimenzija obratka i ravni stezanja

23

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi 5.4.2. CAM mod, EMCO WinCAM Milling

e.Soft &Co

sl. 5.14. CAM mod, sa prikazom alata u zahvatu Za generisanje CNC koda u CAM modu prethodno treba uraditi sljedee: nacrtati konturu dijela, definisati polazni oblik, odrediti alate za obradu,utvrditi redoslijed operacija obrade, brzine rezanja i posmake (rezanja i poniranja). Definisanje nosaa alata iz biblioteke alata je slino kao kod struga, kao i definisanje upravljakog sistema i maine.

sl. 5.15. Automatsko prepoznavanje konture Prilikom poziva komandi za rezanje mogue je automatsko prepoznavanje konture obrade (slika 5.15.) za tu komandu. CNC program se nalazi u NC programskom editoru, dok se u CAM modu jo moe definisati izmjena alata, ukljuenje obrtanja ili ukluenje sredstva za podmazivane i hlaenje.

24

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

5.5. KOMANDE EMCO WinCAM CAD/CAM SISTEMA ZA GLODALICU

U ovom dijelu e biti prikazane komande iz menija rezanja koje omoguavaju automatsko rezanje tj. generisanje CNC koda. Prije poziva svake od komandi potrebno je definirati parametre rezanja i obrade, poziciju alata i odabrati (selektovati) potrebnu konturu.

5.5.1. Glodanje depova sa ostrvima Odabiranjem ove funkcije (komande) starta ciklus rezanja koji slui za glodanje unutranje zatvorene konture (depa). U toj konturi mogu postojati zatvorene konture (ostrva) koje ne treba glodati. Komanda ima tri dijela: - definiranje konture depa, potvrda konture je dvostruki klik - unoenje parametara ciklusa (u prozor ciklusa) - automatsko rezanje konture i generisanje CNC koda

sl. 5.16. WinCAM prozor ciklusa glodanja depa sa ostrvima U WinCAM prozor na slici 5.16. upisuju se parametri glodanja ciklusa. Parametri glodanja ciklusa su: T ukupna dubina rezanja depa Z(t) dubina jednog prolaza rezanja depa RE ravan vraanja glodala poslije obrade SE startna ravan glodala prije obrade SA dodatak za daljnju obradu F(t) posmak po Z osi F(f) posmak u XY ravni (posmak rezanja) S brzina obrtanja

25

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

Napomena: - mogue je programirati ciklus datog upravljakog sistema, ako postoji - selekcija konture ostrva se vri poslije selekcije konture depa.

5.5.2. Glodanje vanjske konture Preduslovi za poziv ove komande su isti kao i za predhodnu obradu,osim razlike koja postoji samo u drugom dijelu komande. Na sljedeoj slici je prikazan CAM prozor za glodanje vanjske konture (slika 5.17.).

sl. 5.17. WinCAM prozor za glodanje vanjske konture Parametri obrade su: T, Z(t), RE, SE, SA, F(t), F(f), S (objanjenja data u 5.5.1.). U ovom prozoru se definie pravac ulaza u zahvat i kompenzacija radijusa vrha rezne otrice. Ulaz u zahvat moe biti linearan (alat ulazi u zahvat linearno iz brzog hoda, a izlazi iz zahvata konture ponovo linearno) ili radijalan (alat ulazi u zahvat putanjom tangente na kruni luk poetne take konture a izlazi iz zahvata u smijeru tangente na kruni luk krajnje take konture). Definiranje kompenzacije radijusa reznog vrha alata (CRC) ima tri mogunosti: - bez CRC, kompenzacije - control CRC, upravljaka kompenzacija, softver ne rauna kompenzaciju ali generie kod sa funkcijama (G41 ili G42) tako da upravljaki sistem maine izraunava kompenzaciju - internal CRC, unutranja kompenzacija, softver WinCAM izraunava kompenzaciju radijusa vrha alata.

26

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi 5.5.3. Glodanje krunih depova

e.Soft &Co

Drugi dio ove komande je WinCAM prozor za unos parametara krunog depa (slika 5.18.)

sl. 5.18. WinCAM prozor ciklusa glodanja krunog depa Parametri glodanja ciklusa su: MP(1) osa simetrije depa po Y koordinati MP(2) osa simetrije depa po X koordinati R radijus krunog depa T ukupna dubina rezanja depa Z(t) dubina jednog prolaza rezanja depa RE ravan vraanja glodala poslije obrade SE startna ravan glodala prije obrade F(t) posmak po Z osi (posmak poniranja) F(f) posmak u XY ravni (posmak rezanja) S brzina obrtanja

27

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi 5.5.4. Glodanje pravouglih depova

e.Soft &Co

sl. 5.19. WinCAM prozor ciklusa glodanja pravouglih depova Parametri glodanja ciklusa su: MP(1), MP(2), R, T, Z(t), RE, SE, F(t), F(f), S (objanjenja su ista kao u taki 5.5.3.) i parametri L i B. L duina depa u smijeru X ose B irina depa u smijeru Y ose Napomena: Ako se koristi programiranje u ciklusu (DIN), ose simetrije depa mogu biti zarotirane za neki ugao u odnosu na X i Y osu u XY ravni.

PRILOG I
Pregled glavnih komandi i funkcija za EMCO WinNC SINUMERIK 810/820 M Grupa Komanda Funkcija 0 G00 Brzo pozicioniranje G01 + Linearna interpolacija G02 Kruna interpolacija u smijeru kazaljke na satu G03 Kruna interpolacija u suprotnom smijeru kazaljke na satu G10 Brzo pozicioniranje u polarnom koordinatnom sistemu G11 Linearna interpolacija u polarnom koordinatnom sistemu G12 Polarni koord. sistem, kruna interpolacija u smijeru kazaljke na satu G13 Polar. koord., kruna interpolar. u suprotnom smijeru kazaljke na satu G33 Narezivanje navoja 1 G09 # Precizno zaustavljanje 2 G17 + Odabiranje ravni X-Y G18 Odabiranje ravni Z-X G19 Odabiranje ravni Y-Z 3 G40 + Iskljuena kompenzacija radijusa reznog vrha alata G41 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na lijevo
28

Tehnologija rezanja II 4 5

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

G42 Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na desno G53 # Suspenzija premijetanja koordinatnog sistema G54 + Koordinatni sistem 1 G55 Koordinatni sistem 2 G56 Koordinatni sistem 3 G57 Koordinatni sistem 4 6 G04 # *) Vrijeme zaustavljanja u sekundama za adrese X ili F G58 # *) Programabilni koordinatni sistem 1 G59 # *) Programabilni koordinatni sistem 2 7 G60 Precizno zaustavljanje (mod) G62 Iskljuenje preciznog zaustavljanja G64 + Iskljuenje preciznog zaustavljanja 8 G70 Mjerenje u inchima G71 Mjerenje u milimetrima 9 G80 + Iskljuenje funkcija G81 G89 G81 Poziv ciklusa L81 G82 Poziv ciklusa L82 G83 Poziv ciklusa L83 G84 Poziv ciklusa L84 G85 Poziv ciklusa L85 G86 Poziv ciklusa L86 G87 Poziv ciklusa L87 G88 Poziv ciklusa L88 G89 Poziv ciklusa L89 10 G90 + Programiranje u apsolutnom koordinatnom sistemu G91 Programiranje u relativnom koordinatnom sistemu 11 G94 + Posmak u milimetrima po minuti G95 Posmak u milimetrima po obrtaju 12 G48 # Tangencijalni izlaz iz konture kao ulaz u konturu obrade G14 # Linearni prilaz ulazu u konturu obrade 7 G24 # Prilaz ulazu u konturu obrade, sa etvrtinom kruga 7 G34 # Prilaz ulazu u konturu obrade, sa polovinom kruga 7 G14 # Linearni izlaz iz konture obrade 8 G24 # Izlaz iz konture, sa etvrtinom kruga 8 G34 # Izlaz iz konture, sa polovinom kruga 8 13 G50 + Iskljuenje geometrijske modifikacije G51 Ukluenje geometrijske modifikacije Napomena: + inicijalni status; # efektivno u bloku; *) nema drugih funkcija u istom bloku

Pregled glavnih komandi i funkcija za EMCO WinNC SINUMERIK 810/820 T Grupa Komanda Funkcija 0 G00 Brzo pozicioniranje G01 + Linearna interpolacija
29

Tehnologija rezanja II G02 G03 G10 G11 G12 G13

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

G33 1 G09 # 3 G40 + G41 G42 4 G53 # 5 G54 + G55 G56 G57 6 G04 # *) G58 # *) G59 # *) G92 # *) 7 G60 G62 G64 + 8 G70 G71 10 G90 + G91 11 G94 + G95 G96 G97 # 12 G48 # *) G14 # *) 7 G24 # *) Prilaz ulazu u konturu obrade, sa etvrtinom kruga 7 G34 # *) Prilaz ulazu u konturu obrade, sa polovinom kruga 7 G14 # *) Linearni izlaz iz konture obrade 8 G24 # *) Izlaz iz konture, sa etvrtinom kruga 8 G34 # *) Izlaz iz konture, sa polovinom kruga 8 13 G50 + Iskljuenje geometrijske modifikacije G51 Ukluenje geometrijske modifikacije Napomena: + inicijalni status; # efektivno u bloku; *) nema drugih funkcija u istom bloku

Kruna interpolacija u smijeru kazaljke na satu Kruna interpolacija u suprotnom smijeru kazaljke na satu Brzo pozicioniranje u polarnom koordinatnom sistemu Linearna interpolacija u polarnom koordinatnom sistemu Polarni koord. sistem, kruna interpolacija u smijeru kazaljke na satu Polar. koord., kruna interpolar. u suprotnom smijeru kazaljke na satu Narezivanje navoja Precizno zaustavljanje Iskljuena kompenzacija radijusa reznog vrha alata Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na lijevo Kompenzacija radijusa reznog vrha alata na desno Suspenzija premijetanja koordinatnog sistema Koordinatni sistem 1 Koordinatni sistem 2 Koordinatni sistem 3 Koordinatni sistem 4 Vrijeme zaustavljanja u sekundama za adrese X ili F Programabilni koordinatni sistem 1 Programabilni koordinatni sistem 2 Ogranienje brzine obrtanja Precizno zaustavljanje (mod) Iskljuenje preciznog zaustavljanja Iskljuenje preciznog zaustavljanja Mjerenje u inchima Mjerenje u milimetrima Programiranje u apsolutnom koordinatnom sistemu Programiranje u relativnom koordinatnom sistemu Posmak u milimetrima po minuti Posmak u milimetrima po obrtaju Konstantna brzina rezanja Konstantna brzina obrtanja Tangencijalni izlaz iz konture kao ulaz u konturu obrade Linearni prilaz ulazu u konturu obrade

30

Tehnologija rezanja II

Esad Mehmedovi

e.Soft &Co

31