STANBUL TEKNK NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

TEDARK ZNCR YNETM, LOJSTK VE TAIMACILIKTA BLM TEKNOLOJLER VE UYGULAMALARI

YKSEK LSANS TEZ

Mh. Zehra Filiz NL 507041125

Tezin Enstitye Verildii Tarih : 7 Mays 2007 Tezin Savunulduu Tarih : 11 Haziran 2007

Tez Danman : Dier Jri yeleri

Prof.Dr. Mehmet TANYA Yrd.Do.Dr. Mehmet Mutlu YENSEY r.Gr.Dr. H.Halefan SMEN

HAZRAN 2007

NSZ letmelerin pazardaki rekabet glerini koruyabilmesi hem kendi varlklarn ve srelerini ynetebilmesine, hem de tedariki ve mterilerdeki mevcut durumu gzlemleyerek esnek davranabilmelerine, stratejik anlamda salkl analizler yapabilmelerine baldr. Bu noktada, biliim teknolojileri iletmelerin varlklarn ve en nemli kaynak olan bilgiyi doru zamanda doru ekilde yneterek birbirlerine entegre olmasn salamaktadr. Tedarik zincirindeki alarn karmaklnn artmas, ksalan rn yaam sreleri vb. ile lojistik ve lojistikte en byk paya sahip tamaclk srelerinin ynetimi, zincirin yeleri arasndaki koordinasyonun salanmas ancak biliim teknolojilerinden yararlanarak gerekletirilebilir bir durum almtr. letmelerin biliim teknolojilerini kendilerine uyarlamas ve teknolojilerin gelimesiyle birlikte etkin olarak bilgi paylam salayarak tedarik zincirinin ve zincirdeki fonksiyonlarn btnletirilmesinde nemli getiriler salamaktadr. Bu tez almasnda, Tedarik Zinciri Ynetimi ve temel lojistik faaliyetler hakknda detayl verilmekte, faaliyetleri yrtme ve optimize etmede yararlanlan biliim teknolojileri incelenmektedir. Uygulama ksmnda ortak bir kt yaratan Arkas Holdinge bal depoculuk, konteyner ynetimi ve tama srelerini gerekletiren iletmenin mevcut i sreleri incelenerek iletmeleri birbirine entegre eden, mevcut kaynaklarn daha etkin kullanlmasn salayan, i srelerinin daha dk maliyetlerle gerekletirilmesini salayan bir biliim sistem yaps tasarlanmtr. Bana bu konuda alma olanan salayan, tez danmanlm zenle yrten, ilgi ve nerilerini hibir zaman esirgemeyen deerli hocam Prof. Dr. Sayn Mehmet Tanya a, bu konuda bilgi ve tecrbe edinmemi salayan Arkas Holdinge, Vestel Elektronik A. teknoloji gelitirme uzman Cokun Srgevile, Bimar A.. proje yneticisi Serden zgle ve manevi destekleri iin aileme teekkr ederim. Mays 2007 Zehra Filiz NL

ii

NDEKLER KISALTMALAR TABLO LSTES EKL LSTES ZET SUMMARY 1. GR 2. TEDARK ZNCR YNETM, LOJSTK VE TAIMACILIK KAVRAMLARI 2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi 2.1.1 TZY Kararlar 2.1.1.1 Lokasyon Kararlar 2.1.1.2 retim Kararlar 2.1.1.3 Envanter Kararlar 2.1.1.4 Tama Kararlar 2.1.2 Tedarik Kanal Planlama Elemanlar 2.1.2.1 Tedarik Zinciri Kanal Yaps 2.1.3 Kanal Tasarm 2.1.3.1 Kanal Operasyonlar 2.2 Lojistik Ynetimi 2.2.1 Lojistik Ynetimi Bileenleri 2.3 Temel Lojistik Faliyetler 2.3.1 Lojistik A Tasarm 2.3.2 Operasyon planlama ve uygulama 2.3.3 Lojistik Ortaklk Ynetimi, D Kaynak Kullanm 2.3.4 Bilgi Teknolojilerinin Kullanm 2.3.5 Lojistik ve TZY de Performans lm 2.4 Tamaclk Ynetimi 2.4.1 Ulatrma Maliyeti ve Ulatrma Modlar 2.4.1.1 Ulatrma Modlar 2.4.2 Tamaclk Srecinde Performans ve Kalite lm 2.5 TZY, Lojistik ve Tamaclkta Maliyet Unsurlar ve Analizleri 2.6 TZY, Lojistik ve Ulatrma Kavramlarnn Tarihsel ve Teknolojik Adan Geliimi iii vi vii viii x xii 1 3 3 4 4 4 4 5 5 7 8 9 11 12 12 13 13 15 18 19 22 22 23 24 25 31

2.7 Biliim Teknolojilerinin TZY, Lojistik ve Ulatrma Sektrlerinde Salad Rekabet Avantaj ve Yaanan Deiimler 3. TEDARK ZNCR YNETM, LOJSTK VE TAIMACILIKTA BLM TEKNOLOJLER 3.1 Otomatik Tanmlama Sistemleri 3.1.1 Barkod Sistemleri 3.1.1.1 Barkodlama Yaps 3.1.1.2 Barkodlama Teknolojisi Gereksinimleri 3.1.1.3 Barkod Teknolojisinin Avantajlar 3.1.2 Radyo Frekansl Tanmlama Sistemleri (RFID) 3.1.3 RFID ve Barkod Uygulamalarnn Karlatrlmas 3.2 Takip ve zleme Sistemleri 3.2.1 Akll Ulatrma Sistemleri (ITS) 3.2.1.1 ITS Teknolojileri 3.2.1.2 ITSnin Teknik Altyaps 3.2.1.3 ITS Uygulamalar 3.2.1.4 ITS Uygulamalarnn Avantajlar 3.3 Lojistik Yazlmlar 3.3.1 Depo Ynetim Sistemleri 3.3.2 Tama Ynetim Sistemleri 3.3.2.1 WMS ve TMS Btnlemesinin Potansiyel Getirileri 3.3.3 Konteyner Ynetim Sistemleri 3.4 Tedarik Zinciri Ynetimi Yazlmlar 3.4.1 TZY Yazlmlarnn Amalar 3.4.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sistem Bileenleri 3.4.3 TZY Yazlm Uygulamalar 3.5 Tedarik Zinciri ve Lojistikte leri Planlama Sistemleri 3.5.1 Planlama Sistemleri 3.5.2 leri Planlama Sistemleri (APS) 3.5.2.1 leri Planlama Sistemleri zmleri 3.5.2.2 Ara Rotalama Sistemleri 3.5.2.3 Ara Ykleme Optimizasyonu 3.5.2.4 leri Planlama Sistemlerinin Fonksiyonellii 3.5.2.5 leri Planlama Sistemleri mplementasyonu 4. RFID TEKNOLOJS, TEDARK ZNCR YNETM VE LOJSTKTEK YER 4.1 RFID Standartlar 4.2 RFID Teknolojisinin Performans Kriterleri

33 36 36 36 36 37 38 39 39 40 41 41 48 49 50 51 52 54 57 58 60 60 62 64 66 66 67 68 69 73 74 76 80 85 85

iv

4.3 RFID Teknolojisinin Lojistik Sektrnde Kullanm Alanlar 4.4 RFID nin Avantaj ve Dezavantajlar

88 94

5. BR ULATIRMA RKETNDE RFID TEKNOLOJS VE KONTEYNER YNETM SSTEMLER UYGULAMASI 95 5.1 Ardepin Tarihesi, Sreleri, Kullanlan Teknolojiler 95 5.2 CMC nin Sreleri ve Kullanlan Teknolojiler 96 5.3 Arkas Ulatrma A..nin Tarihesi, Sreleri ve Kullanlan Teknolojiler 96 5.4 Konteyner Ynetim Sistemi in Mevcut Durum 97 5.5 Konteyner Ynetim Sistemi in nerilen Model 98 5.5.1 Konteynerlerin Depo Girilerinde RFID Teknolojileriyle Okunabilmesi 99 5.5.2 Konteynerlerin Depolardaki Adreslemelerine Ynelik RFID ve GPS Bazl Takip Sistemleri 100 5.6 nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin Biliim Teknolojileri Altyaps 102 5.7 nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin Eitim htiyalar 106 5.7.1 Operasyonda alan Personelin Eitim erii ve Planlanmas 107 5.8 Mevcut Sistem ve nerilen Sistemin Karlatrlmas, Konteyner Ynetim Sistemi Senaryolarnn rneklenmesi 109 5.9 nerilen Konteyner Ynetim Sistemi Modelinin Maliyeti ve Ekonomik Adan Deerlendirilmesi 114 5.9.1 nerilen Konteyner Ynetim Sistemi Maliyeti 114 5.9.1.1 nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin Kurulum Maliyeti 114 5.10 nerilen Konteyner Ynetim Sistemine Dair Sonular 119 6. SONULAR VE NERLER KAYNAKLAR EKLER ZGEM 121 123 127 128

KISALTMALAR

TZY EDI 3PL 4PL IT TQM ERP SCP OMS WMS MRP AIS RFID ITS GIS GPS AVL GPRS GSM ISP LMS ADC ASN CMS SRM DSS ERO SIC DRP VRS CMC JIT

: Tedarik Zinciri Ynetimi : Electronic Data Interchange : nc Parti Lojistik : Drdnc Parti Lojistik : Biliim Teknolojileri : Total Quality Management : Enterprise Resources Planning : Supply Chain Planning : Order Management Systems : Warehouse Management Systems : Materials Requirement Planning : Automatic Identification Systems : Radio Frequency Identification : Intelligent Transportation Systems : Geographic Information Systems : Global Positioning Systems : Automatic Vehicle Location : General Packet Radio Services : Global System for Mobile Communications : Internet Service Provider : Labour Management Systems : Automatic Data Collection : Automatic Storage Notification : Container Management Systems : Tedariki likileri Ynetimi : Decision Support Systems : Enterprise Resources Optimization : Statistical Inventory Control : Distribution Resources Planning : Vehicle Routing Systems : Container Management Center : Just In Time

vi

TABLO LSTES

Sayfa No Tablo 3.1 Tablo 4.1 Tablo 5.1 Tablo 5.2 Tablo 5.3 Tablo 5.4 Tablo 5.5 Tablo 5.6 Tablo 5.7 Tablo 5.8 Tablo 5.9 Tablo 5.10 APS mplementasyon Sreleri.....................................................76 EPC Protokolne Gre Etiketlerin Snflandrlmas ...................82 Altyap Bileenleri.......................................................................104 Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetimi Bileenleri .................................................................................105 Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetiminde Danmanlk Hizmetleri ....................................106 Operasyon Personeline nerilen Konteyner Ynetim Sistemine Ynelik Eitim erii ve Eitimin Sresi..................................108 Biliim Teknolojileri Ekibine nerilen Konteyner Ynetim Sistemine Ynelik Eitim erii ve Eitimin Sresi .................109 Altyap Bileenleri Toplam Maliyeti...........................................115 Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetimi Bileenleri ...................................................................................115 Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetiminde Danmanlk Hizmetleri Maliyetleri......................115 Eitim Verecek Personel Maliyetleri ..........................................116 Yatrmn Geri Dn Yzdesi ve Sresi Deerleri ....................119

vii

EKL LSTES

Sayfa No ekil 2.1 ekil 2.2 ekil 2.3 ekil 2.4 ekil 2.5 ekil 2.6 ekil 3.1 ekil 3.2 ekil 3.3 ekil 3.4 ekil 3.5 ekil 3.6 ekil 3.7 ekil 3.8 ekil 3.9 ekil 3.10 ekil 3.11 ekil 3.12 ekil 3.13 ekil 3.14 ekil 3.15 ekil 4.1 ekil 4.2 ekil 4.3 ekil 4.4 ekil 4.5 ekil 4.6 ekil 5.1 ekil 5.2 ekil 5.3 ekil 5.4 ekil 5.5 ekil 5.6 : Kanal Planlama Sreci ..................................................................6 : Tedarik Kanal Yaps eitleri......................................................8 : Lojistik Ynetimi Bileenleri......................................................12 : Ulatrma Sistem Yaps..............................................................22 : Tama Maliyetlerini Drmek iin Depo Kullanm................28 : zel Depo/letmenin Kendi Deposu in Baa Ba Analizi......29 : Lineer Barkod..............................................................................37 : ki Boyutlu Semboloji .................................................................37 : ITS Teknolojilerinin Kategorizasyonu........................................42 : Bir GIS Yaps.............................................................................46 : Bir GIS Uygulamasyla Aracn Vektrel Olarak Haritada Gsterimi.....................................................................................47 : Ara/Konteyner Takip Sistemi....................................................48 : ITS Alt Yaps ...........................................................49 : WMS, TMS ve Entegre WMS/TMS Sistemleri in Amalar ve Ak Sorular .........................................................................56 : CMS nin Dier Sistemlerle Btnlemesi .................................59 : Tedarik Zinciri Ynetiminin Amalar .......................................62 : Lojistik ve Tedarik Zinciri Yazlmlarnn Btnlemesi ...........66 : Ara Rotalama Sistemlerinin Temel Algoritmas ......................71 : Gerek Zamanl Ara izelgeleme Sistemi Yaps.....................72 : Zincirdeki Benzerliin Tanm ...................................................77 : TZY, Lojistik ve Tamaclkta Faydalanlan Biliim Teknolojilerinin Birbirleriyle likisi ........................................79 : RFID'nin Temel Bileenleri ........................................................81 : Mobil RFID Yazclar ................................................................84 : RF Etiket erisindeki ipe Yazan Yazclar ..............................85 : Konteyner Takibinde RFID Uygulamas ....................................91 : RFID Etiketine Bal Fotonik Sensrler .....................................91 : RFID Bazl Ara/Konteyner Gzlemleme Sistemi .....................93 : Konteyner Tamacl Sreci Mevcut Durum ..........................98 : Depolara Giri Yapan Konteynerleri Okumaya Ynelik RFID Sistemleri .........................................................................99 : Depolardaki Konteyner Lokasyonlarnn Takibine Ynelik RFID Sistemleri ........................................................................100 : Konteyner Ynetim Sistemi in nerilen Model ....................101 : Biliim Teknolojileri Ynetim Mimarisinin Katmanlar ve Bileenleri.............................................................................102 : Cat Logic Sistemi- Sat Frsatlar Ekran.................................110 viii

Sayfa No ekil 5.7 ekil 5.8 ekil 5.9 ekil 5.10 ekil 5.11 : Konteyner Tama Planlama Ekran..........................................110 : Ara Planlama Ekran ...............................................................111 : Konteynerlere Ara Atama Ekran............................................111 : CMC Kontrolnde Bulunan Konteynerleri Gzlemleme ve Konteyner Talebi Yapma Ekran.........................................112 : Konteyner Lokasyonlarna Gre Ara Gzlemleme ve Konteyner-Ara Eleme Ekran ................................................113

ix

TEDARK ZNCR YNETM, LOJSTK VE TAIMACILIKTA BLM TEKNOLOJLER VE UYGULAMALARI ZET Gnmzn rekabet koullarnda iletmeler hem kendi srelerini etkin ekilde ynetebilmeli, hem de pazarda rekabeti glerini koruyabilmelidir. Biliim teknolojileri iletmelerin varlklarn verimli ekilde ynetebilmesini, en nemli kaynak olan bilginin doru zamanda doru ekilde iletilmesini ve analiz edilmesini salamaktadr. Kresel ticaret ortamnda zamanla daha karmak bir hal alan tedarik zinciri, lojistik ve lojistikte en byk paya sahip tamaclk srelerinin ynetimi biliim teknolojilerinden yararlanarak daha dk maliyetlerle, daha hzl ve kolay bir ekilde gerekletirilebilmektedir. Operasyonel seviyede; daha az i gc ile ilemler yrtlmekte, daha dk haberleme maliyetleriyle tedarik zincirinin birbirine entegre olan her biriminde stok seviyeleri, sevkyatn durumu gibi kritik bilgiler doru ekilde takip edilebilmektedir. Katma deerleri i sreleri daha dk maliyetlerle mterilere sunulmaktadr. Stratejik seviyede; bilginin daha salkl toplanmas ve analiziyle daha gereki kararlar dorultusunda planlama ilemi yaplabilmektedir. letmeler edindikleri bilgiler dorultusunda beklenmedik deiikliklere kar esneklik salayabilmekte, retim, teslimat vb. srelerde gerekli nlemleri alabilmekte ve mterilere daha etkin hizmet sunabilmekte ve rekabet avantaj salayabilmektedir. Biliim teknolojilerine yaplan yatrmlardan iletmelerin gerek anlamda fayda salayabilmeleri kendi ilerini etkin ekilde analiz ederek kendilerine en uygun teknolojilerinden yararlanmalarna baldr, aksi takdirde yaplan yatrmlar iletme iin geri dn olmayan bir maliyete neden olmaktadr. Tedarik Zinciri Ynetiminin youn operasyona dayal lojistik srelerinde biliim teknolojilerinden sadece operasyonel ilemleri gerekletirmede deil, stratejik anlamda fayda salamak zere teknolojilerin birbirlerine entegre edilerek gzlemleme, karar verme ve planlamada kullanlmas gerekmektedir. Operasyondaki operasyonel yrtme ve planlama sistemlerinin ilgili personelin iletmenin asl i hedeflerinden sapmadan, i srelerini aksatmadan almasn salayacak ekilde ve dzeyde tasarlanmas gerekmektedir. Bu dorultuda, birinci blmde Tedarik Zinciri Ynetimi, lojistik ve tamaclk sreleri, biliim teknolojileri ile ilgili genel bir bilgi verilmektedir. kinci blmde Tedarik Zinciri Ynetimi, lojistik ve tamaclk kavramlar ve temel faaliyetleri detaylandrlmaktadr. nc blmde bu faaliyetlerde yararlanlan biliim teknolojileri, teknolojilerin birbirleri zerindeki etkileri incelenmektedir. Drdnc blmde uygulamada yararlanlmas nerilen RFID sistemleri, bu sistemlerin tedarik zinciri ve lojistikteki uygulamalar aktarlmaktadr. Son olarak edinilen bilgiler dorultusunda ortak bir kt yaratan Arkas Holding e bal depoculuk ilemlerini

yrten Ardep A., konteyner ynetimi srelerini yrten Container Management Center (CMC) ve tama srelerini yrten Arkas Ulatrma irketlerinin mevcut i sreleri detaylandrlmaktadr. srelerinin geliimi ve daha etkin ynetilebilmesi iin fayda- maliyet analizleri, yatrmn geri dn sreleri ve temel gereklilikler gz nnde bulundurularak RFID, CMS gibi uygun biliim teknolojileri nerilerek nerilen sistemin kavramsal tasarmlar ve senaryo aktarmlar gerekletirilmektedir. Sonu olarak iletmeye uyarlanmas nerilen biliim teknolojilerinin operasyonel ve ynetimsel adan potansiyel getirileri ve riskler aklanmaktadr. Anahtar kelimeler: Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY), lojistik, tamaclk, biliim teknolojisi, Radyo Frekansl Tanmlama Sistemleri (RFID), Depo Ynetim Sistemleri (WMS), Tama Ynetim Sistemleri (TMS), Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP), Konteyner Ynetim Birimi (CMC), Konteyner Ynetim Sistemleri (CMS), leri Planlama Sistemleri (APS).

xi

INFORMATION TECHNOLOGIES AND ITS APLLICATIONS IN SUPPLY CHAIN MANAGEMENT, LOGISTICS AND TRANSPORTATION SUMMARY Due to current competition in the market, the enterprises should both be able to manage their processes and keep the competition strength. Information Technologies provide the companies manage their assets effectively, transfer and analyze the information correctly in the right time. The management of the processes of Supply Chain Management, logistics and transportation, which have been complex in the global trade medium can be performed faster, cheaper and easily by Information Technologies. In the operational stage, the processes can be performed by less labor force; the critical information like inventory level, position of the transportation can be observed correctly in every unit of the supply chain which is integrated to each other. The value added business processes can be served at a small charge. Strategically, the planning can be done in accordance with the realistic decisions by accurately collected and analyzed data. The companies can be more flexible against unexpected changes, take acuse in production, delivery etc., and have the competition advantage by serving customers effectively. Making use of the Information Technologies in the literal sense depends on the companies analyze their business processes effectively and utilize the most appropriate technology; otherwise the investment causes a cost that would never return. The Information Technologies are not only to used to perform operational processes; but also to decide and plan to utilize strategically by integrating technologies with each other. The operational execution and planning systems should be designed in a way that they would not cause the operation staff diverge from the main business goals and disturb the business processes. In this instance, Supply Chain Management, logistics and transportation processes, and the related information systems are overviewed in the first chapter. In the second chapter Supply Chain Management, logistics and transportation processes and the main activities are detailed. Next, the technologies utilized in these activities and the effects of each technology on each other are analyzed. In the fourth chapter RFID systems, the recommended technology for the application part and its application in supply chain management and logistics are explained. Finally, the current, conjunct business processes of Ardep A.., which performs the warehousing activities, Container Management Center (CMC), that executes the management of containers and Arkas Ulatrma that substantiates transportation are detailed. The appropriate information technologies like RFID, CMS are recommended, conceptual design and scenarios are explained considering return cost-benefit analysis, return of investment and main requirements in order to develop and manage the processes effectively.

xii

Consequently, potential benefits and risks of recommended technologies for the firm are explained. Key words: Supply Chain Management (SCM), logistics, transportation, information technology, Radio Frequency Identification System (RFID), Warehouse Management Systems (WMS), Transportation Management Systems (TMS), Enterprise Resource Planning ERP), Container Management Systems (CMS), Advanced Planning Systems (APS)

xiii

1. GR

Biliim teknolojilerinde yaanan geliim ve kreselleme retim, lojistik, perakende vb. sektrdeki birok iletmeyi i fonksiyonlarn gerekletirmede biliim teknolojilerinden faydalanmaya yneltmektedir. Sadece operasyonel ve taktik seviyede i srelerini gerekletirmede deil, stratejik anlamda hem pazarda rekabet avantaj yakalamak, hem de edinilen bilgilerin analiziyle daha etkin planlama gerekletirmek amacyla biliim teknolojileri iletmelerin vazgeilmez birer paras haline gelmektedir. Kresel anlamda artan ticaret hacmi ve rekabet dorultusunda iletmelerin sadece kendi fonksiyonlarn yerine getirmek deil, tedarikilerden mterilere uzanan zincirde, her bir aamada ilgili aktiviteleri birbirine entegre ederek bu zinciri ynetebilmesi gerekmektedir. Tedarik Zinciri Ynetimi olarak isimlendirilen bu felsefede; malzemelerin, hizmetlerin ve ilgili bilgilerin akn balang noktasndan tketim noktasna kadar mteri gereksinimlerini en efektif ekilde karlamak iin etkin olarak planlanmas, uyarlanmas ve kontrol edilmesi ise lojistik kavramn oluturur. Temel lojistik faaliyetler ierisinden en nemli paya sahip ve zincirdeki birimleri birbirine balayan unsur ise tamaclktr. Fayda maliyet analizleri yaplarak, asl i sreleri aksatmayacak ekilde seilen biliim teknolojileri iletmeleri daha dk koordinasyon maliyetleriyle birbirine entegre ederek daha az kaynak gereksinimi ile i aktivitelerini yerine getirmelerini salamaktadr. Zinciri oluturan birimler gerekli bilgileri dk maliyetlerle toplayarak analiz edebilmekte, birbirlerinden anlk olarak edinerek hem kendi bnyelerinin, hem dier Tedarik iletmelerin Zinciri i aklarnn lojistik ve kontroln tamaclk gerekletirebilmektedir. Ynetimi,

srelerinde her bir aktivitenin yrtlmesini ve optimizasyonunu salayan, birbirine entegre edilmi biliim teknolojilerinin kullanlmas ile bilgiye herhangi bir anda ulalarak zinciri oluturan birimlerin fonksiyonlarnda etkin ekilde, ileri dzeyde

planlama yaplabilmekte, karar destek sistemleriyle beklenmedik durumlara kar esneklik salanabilmekte ve sreler btnletirilebilmektedir.

2. TEDARK ZNCR KAVRAMLARI 2.1 Tedarik Zinciri Ynetimi

YNETM,

LOJSTK

VE

TAIMACILIK

Gnmz koullarnda geleneksel satn alma ve lojistik sreleri stratejik bir bak asyla datm ve tamaclk kavramlarnn da btnlemesiyle Tedarik Zinciri Ynetimi (TZY) bal altnda bir ynetim felsefesine dahil olmutur. TZY rnlerin mterilere en dk maliyetlerle en iyi hizmet anlayyla ulamasn salar, tedarik zinciri srelerinin tek merkezli olarak ynetilmesini salamak gnmz sanayi koullarna uygun deildir. Literatrde APICS szl tarafndan TZY kavram u ekilde tanmlanmaktadr: Tedariki ile firma arasndaki, ilk hammaddeler ile tamamlanm rnlerin son tketimi arasnda yer alan srelerdir, bir baka tanmla rn ve hizmetlerin mterilere sunulmas iin deer zincirini harekete geiren firma i ve d fonksiyonlardr. [1] TZY kavram retim ve tedarik srelerinin her birini mamuln hammadde aamasndan mteriye ulancaya kadar entegre eden ynetim anlaydr, bu anlaya geri dnm ve malzemelerin tekrar kullanm anlay da eklenerek tanm geniletilmitir. Tedarik Zinciri Ynetimi irketlerin tedarikilerinin srelerinden, teknolojiden ne kadar faydalandklarna, rekabet avantajlarn ne kadar artrdklarna, retim, lojistik ve malzeme ynetimi fonksiyonlarnn koordinasyonunu ne ekilde saladklarna odaklanr. [2] Deer zincirindeki btn unsurlar entegre olduklarnda ve tek bir birim gibi altklarnda TZY irketlerin performansn artrmaktadr. Btn bu tanmlar Tedarik Zinciri Ynetimi Kavramnda u amalar oluturur: Etkin satn alma ve datm fonksiyonlar. Ticari ortaklar arasnda uzun dnemli ilikilere odaklanma Ticari organizasyonlardaki operasyonel optimizasyon sreleri [2]

2.1.1 TZY Kararlar TZY kararlar 2 geni kategoride snflandrlmaktadr: stratejik ve operasyonel. Terimden de anlalaca gibi stratejik kararlar uzun zaman dilimleri iin verilmektedir ve tasarm aamasndan itibaren tedarik zinciri politikalarna rehberlik ederler. Operasyonel kararlar ksa dnemlidir ve gnlk bazdaki rutin aktivitelere odaklanr ve stratejik olarak planlanm TZY de rn aklarn etkin bir ekilde ynetmeye yararlar. TZY de 4 ana karar unsuru vardr: 1) lokasyon, 2) retim, 3) envanter, 4) ulatrma (datm) ve bu karar alanlarnn her birinde hem stratejik hem operasyonel elemanlar mevcuttur. 2.1.1.1 Lokasyon Kararlar Tedarik Zinciri Yaratmada ilk adm retim faaliyetlerinin, stok ve tedarik noktalarnn belirlenmesidir. Bu faaliyetlerin ve noktalarn belirlenmesiyle birlikte rnlerin son mteriye akndaki olas yollar da ortaya kar. Bu kararlar mteriye ulamak iin temel strateji saladklar; kar, maliyet ve hizmet seviyesinde etkide bulunduklar iin nemlidir. retim kstlamalarn, rn ve datm maliyetlerini kapsad iin bu kararlar srekli olarak optimize edilmelidir. Lokasyon kararlar her ne kadar stratejik olsalar da operasyonel seviyede de etkilidirler. [3] 2.1.1.2 retim Kararlar Stratejik karar hangi rnlerin hangi retim birimlerinde retileceini, tedarikilerin retim merkezleriyle olan ilikilerini ierir. Daha nce de belirtildii gibi bu kararlarn kar, maliyet ve mteri hizmetleri seviyesi zerinde nemli bir rol vardr. Kararlar rn aklarnn hangi faaliyetleri takip edeceini belirler. Kritik olan nokta retim birimlerinin kapasitesidir ve byk lde irketteki dikey btnlemenin derecesine baldr. Operasyonel kararlar detayl retim izelgesine odaklanr, ana retim planlamasnn yapsn, tezghlardaki retimi izelgelemeyi, ekipman bakmn ierir. [3] 2.1.1.3 Envanter Kararlar Bu kararlar envanterlerin ne ekilde ynetileceini belirler. Envanterler tedarik zincirinin her aamasnda ham-madde, yar-mamul, son rn olarak bulunabilir. Envanter kararlarndaki en nemli nokta tedarik zincirinde oluabilecek herhangi bir 4

belirsizlik durumunu kompanse etmektir. Fazla envanter tutulumu envanter deerinin %20sinden %40 oranna kadar maliyet yaratabilmektedir, bu nedenle tedarik zinciri operasyonlarnda etkin bir ynetim kritik rol oynamaktadr. Birok aratrmacya gre envanter ynetimi operasyonel bir karardr; sipari miktarlarnn optimal seviyelerinin tespiti, gvenlik stok seviyelerini tespiti ksa dnemde srekli tekrarlanmas gereken proseslerdir. Bu miktarlar mteri hizmetleri asndan da belirleyici rol oynamaktadr. [4] 2.1.1.4 Tama Kararlar Tama kararlar yukarda anlatlan kararlara gre daha stratejiktir, nk envanter kararlaryla birebir ilikilidir. Hava tamacl hzl ve gvenilirdir, daha az gvenlik stou tutulmasn salar, ancak maliyeti yksektir. Demir yolu veya deniz tamaclnda maliyetler dktr ancak irketler belirsizlik durumlarna ar daha fazla emniyet stou tutma yoluna giderler. Bunun yan sra, mteri hizmet seviyeleri ve corafik lokasyonlar bu kararlarda nemli rol oynarlar. Tamaclk hizmetleri lojistik maliyetlerinin % 30undan fazlasn oluturmasna ramen etkin bir operasyon sreciyle, rotalama ve izelgeleme faaliyetleriyle irketlerin tamaclk sreleri efektif olarak ynetilebilmektedir. [4] 2.1.2 Tedarik Kanal Planlama Elemanlar Yukardaki tanmlarda tedarik zincirinin bilginin ve rnlerin tedarik kaynandan mteri satna kadar bir kanal iindeki ak olduu tanmlanmaktadr. Tedarik Kanal ynetiminin odak noktas datmdr ve datm bir rn veya hizmetin tketilebilmesi iin rn veya hizmeti uygun olan yerlere ulatrabilmektir. Etkin kanal stratejileri yrtebilmek iin planlamaclar aadaki sorularn yantlarn bulmaya almaldrlar: Tedarik kaynann fiziksel yaps ne olmaldr? Mteri tarafndan talep edilen deeri datmak iin optimum kanal yaps nedir? Tedarik kanalndan gerekletirilmesi gereken pazarlama ve lojistik fonksiyonlar nelerdir? Katma deer yaratan zellikler ( hz, gvenilirlik, fiyat, hizmet, teknoloji) nelerdir? Gecikmeler ve katma deerli stratejilerin tedarik kanal zerine olan etkileri nelerdir? 5

Kanal i birliini istenilen seviyede tutmak iin ne eit i ilikileri salamak gereklidir?[5]

Aadaki ekilde belirtildii gibi kanal planlama sreci kanal i misyonunun belirlenmesiyle balar. Bu admn amac tedarik zincirinin pazarda nasl rekabet edeceini tanmlamaktr. Tedarik kanalnn doas ve fonksiyonu sektre gre deiiklik gsterse de ortak i misyonlarnn amac en dk operasyon ve yatrm maliyetleriyle srekli olarak en iyi hizmeti vermektir. Etkin bir misyon tedarik kanalnda be kritik unsurun (mteri, hizmet stratejisi, insan kaynaklar, ticari ortaklar, bilgi teknolojileri) yksek rekabet gcne sahip deer zincirine ne ekilde entegre edileceini belirlemelidir. Plan

Kanal Misyonu

Kanal Tasarm Plan Kresel Kanal Plan

Kanal Operasyon Plan

Kanal Ortann Karar ekil 2.1: Kanal Planlama Sreci [5] Kanal planlama srecinin ikinci aamas tedarik kanal sisteminin kurulmasdr. Datm sistemleri rnn orijinden tketimine kadar olan srecindeki ak salarlar. Temel amac gerekletirmek iin kanal yapsn tasarlarken dikkate alnmas gereken iki kritik unsur vardr: lki rnn datmnn zorluk derecesi, spesifik lojistik fonksiyonlarna ihtiya olup olmad, lojistik fonksiyonlar zerinde ne kadarlk denetim gerektii vb. tespit edilmelidir. kincisi kanaldaki i ortana ballk derecesidir. Kanal yaps geniledike kritik sreleri srdrmek ve riski paylamak iin i ortana olan bamllk da artacaktr. Kanal tasarm belirlendikten sonra operasyonel planlarn hz, kalite, dk maliyetler, yksek kanal performans, gvenilirlik unsurlarn salayacak ekilde optimize edilmesi gerekmektedir. Bu alandaki son konu toplam tedarik a

maliyetlerini( i gc maliyetleri, yatrm maliyetleri, ulatrma maliyetleri vb.) drmektir. Ticaretin kresellemesiyle uluslararas apta rekabeti strateji izleyebilmek iin uygun i ortaklklar kurmak amalanmaktadr. ntermodal tamaclk, hkmet uygulamalar, evresel faktrler gibi stratejik kararlar da kresel kanal planlarnda gz nnde bulundurulmaldr. [5] 2.1.2.1 Tedarik Zinciri Kanal Yaps Kanal, bir serbest pazar sisteminin iinde rn ve hizmet sahipliliinin deiiminin gerekletirildii alandr. Bu rekabet ortam iinde irketin baars belirlenir. Kanal dzenlemelerinin farkll ve karmakl, geni kapsaml bir kanal stratejisinin gelitirilmesinde karlalan engellerin tanmlanmasn ve genelletirilmesini zorlatrmaktadr. [5] Fiili uygulamalarda bir pazarlama kanalnn oluturulmas iin daha nceden geni boyutlarda planlama ve grmelerin yaplmas ilk srada yer alr. Bir strateji uygulandktan sonra yneticiler genellikle pazarlama kanal dzenlemelerinin bir ya da daha fazla zelliini deitirebilirler. Buna bal olarak, firmann srekli iyiletirme araynda olmas nedeniyle pazarlama kanal dzenlemeleri dinamiktir. Teknik bakmdan, bir kanal, pazarlama sreci boyunca, ilk sahibinden son sahibine kadar, rnlere sahip olan ve rn alveriini kolaylatran iletmelerden oluan bir gruptur. Tedarik kanalnn yaps kurumsal ve fonksiyonel yaklamlar tarafndan deerlendirilebilmektedir. Kurumsal olarak tedarik kanallar rn ve hizmetlerin alm ve sat srelerini gerekletiren birbirine bal irketler olarak tanmlanabilir. Dier taraftan bir tedarik kanal tek bir kurum tarafndan sahiplenilen, corafik olarak datlm depolarn oluturduu bir grup olarak da tanmlanabilir. Pratikte bir tedarik kanalnn eitli birimleri tarafndan gerekletirilen aktiviteleri kurumsal ve fonksiyonel olarak birbirinden ayrmak neredeyse imknszdr. Kanal temsilcilerini gerekletirdikleri aktiviteleri baz alarak ayrmak retici, sat, perakendeci gibi terminolojileri baz alarak ayrmaktan daha faydaldr. Byle bir yaklam kanal stratejilerini oluturan kiilere tedarik kanalnn gerek aktivitelerine odaklanmalarnda destek olmaktadr. Aadaki ekil tedarik kanal yaplarnn eitlerini gstermektedir. [5] 7

Distribtr malat Perakendeci Basit Kanal

Kompleks Kanal Blgesel depo Distribtr

Mteri

Mteri

ekil 2.2: Tedarik Kanal Yaps eitleri [5] 2.1.3 Kanal Tasarm Tedarik zinciri i plannn ilk aamas olan i misyonunun belirlenmesinin ardndan planlamaclar kanal tasarmna arlk vermelidirler. Bu planlama srecinin sonucu genellikle kanal yaps tasarm olarak tanmlanmaktadr. Kanal rekabeti amalara odaklama ilemi kanal liderlii olarak tanmlanmaktadr ve kanal yapsn tasarlamak iin belirlenmi grevler ve bu konuda liderlii salamak da kanal ynetimi olarak tanmlanmaktadr. Kanal a yapsna karar vermede irketler rn ve hizmetlerini pazar alannn zaman, yer ve datm ihtiyalarna gre sraya koymaldrlar. Pazarlama kanaln tanmlamak iin aada maddelenen drt unsur dikkate alnmaldr: rn eitlilii: Tedarikinin rn ve hizmet eitlilii alcnn rn ve hizmet gereksinimlerini karlamak iin harcad zaman ve maliyeti drr. Bekleme Sresi: Bu sre sipari aamasndan rn ve hizmetlerin yerine getirilmesine kadar geen zaman araln belirtir. Datm daha hzl olduka mteriler daha az gvenlik stou tutarak planlama srelerini gelecee ynlendirebilirler. Lot Bykl: Gereksinim duyulan satn alma miktar bykl direkt olarak mteri hizmet seviyelerini etkilemektedir. Daha kk lot byklkleri ve daha hzl datmla hizmet seviyesi artar. Kk lot byklkleri mterilerin denecek nakit miktarlarn azaltr, depolama ihtiyalarn azaltr, hasarlardan kaynaklanan maliyetlerini azaltmalarna yardmc olur.

Mesafe Uygunluu: Hizmet kts kanaln merkeziletirilme derecesini belirtir. Zaman ve yer faydas mteriler iin kritiktir. Sat yeri mteriye ne kadar yakn olursa uygun tedariki aratrmas ve ulatrma maliyetleri o kadar der. [5]

Kanal tasarmnda dikkate alnacak bir dier nokta kanala katlanlarn kabul edilme derecesidir. Kanal elemanlar birbirlerine ne kadar baml olurlarsa kritik bilgi ve srelerin koordinasyonu ve paylam ihtiyac o kadar yksek olur. Bamllk azaldka irketler kendi rekabet avantajlarn korumak iin dikey ekilde entegre edilmi kanallar etrafnda gruplanmaktadr: Tek li Kanallar: Birok pazarlama ilemi bir seferlik olarak, tekrarlanmayacak tedarik kanallarnda oluur. naat, uluslararas ticaret, anapara ekipmanlarnn satn almnda bu kanallar gzlemlenebilir. Bu durumlarda tedarik kanallar geicidir ve tek bir sreci gerekletirmek iin kurulurlar. Konvansiyonel Kanallar: Kanal dzenleme kategorisi ayrca serbest- ak kanall olarak da bilinmektedir. Bu kanal tipinin ana karakteristii kanal katlmclar tarafndan korunan yksek bamszlk derecesidir. Kanal verimliliini a eklinde bir tedarik kanalnn vazgeilmez elemanlar olarak salamak hedeflenmez. Faydalarnn yan sra bu kanal eidinin sakncalar da vardr. Serbest akl kanallar ksa dnemli verimlilik salamak ve frsat kazanmak iin oklu kanallar arasnda serbeste hareket ederek zamanla baml kanal yaplarndan daha istikrarsz hale geleceklerdir. kincisi, kanal dzenlemeleri avantajlarn yok olduu gzlemlendii durumlarda aniden son bulabilmektedir. Al Tedarik Kanal Sistemleri: Bu eit kanalda kanal birimleri birbirlerine olan bamll talep etmektedirler. Bu eit organizasyonlar ksa dnemli yeteneklerini operasyonel etkinlikleri maksimize etmek iin, uzun dnemli kapasitelerini ise al kanal sistemlerindeki ortak irketlerle yakn ilikide olmak ve rekabeti avantajlarn korumak iin kullanrlar. Bu kanal dzenleme formunun temel avantaj bireysel iletmelerin belli bir performans seviyesini korumalarn salamaktr. [5] 2.1.3.1 Kanal Operasyonlar Entegre tedarik kanalnn birincil amac imalat, datm ve mteriye teslim srelerinin operasyonel aktivitelerini kolaylatrmaktr. Bu kanal srecinin amac mteriye rekabetten etkilenmeyecek tekil deer yaratmaktr. Bu misyonu baarmada

tedarik kanalnn u faktrleri salamas gerekmektedir: stn mteri hizmeti, azaltlm kanal evrim sreleri, yksek kanal performans ve dk maliyetler. Gnmzde en iyi tedarik kanallar operasyonel mkemmellii, kaliteyi, srekli geliimi, yeniliki teknolojileri kapsamaldr. Katma deerli operasyonlarn srekli olmas mteri tarafndan talep edilen deerlerin performanslarnn kanal boyunca yksek olmasn gerektirir. Bu deerler elektronik ticaretin de kullanmyla teslimatn gvenilir olmasn, yksek rn/hizmet kalitesini, en iyi fiyat deerini, datm hzn, rnlerin bulunabilirliini salar. En iyi mteri hizmeti salamann yolu rnn imalat noktasndan mteriye ulamasna kadar geen sreyi kontrol altnda tutmaktr. evrim zamanlarnn etkin ynetilmesi yksek mteri hizmeti, daha esnek ve daha dk maliyetli operasyonel sreler, envantere balanm daha dk maliyetler salar. Tedarik kanal operasyonu srelerini ynetmede evrim zamanlar aadaki gibi tanmlanabilir: malat sreci evrim zamanlar: retim sreleri kanal evrim zamanlar ynetiminin giri kapsnda yer almaktadr. malatlarn ham maddeleri ve komponentleri son rnlere evirme yetenekleri esnek srelerin kurulumuna baldr. Bu evrim zamann ynetmenin amac planlama ve izelgelemeyi gelitirmek, ayar ve ilem zamanlarn drmek, mterinin talep ettii kadar rn retmek, mmkn olan en iyi rn kalitesini salamak, rnleri tedarik kanalndaki datm noktalarna ksa srede ulatrmaktr. Datm sreci evrim zamanlar: Bu sre tedarik andaki transfer noktalarnn saysna ve corafi lokasyonlarna direkt olarak baldr. Ulatrma hizmetlerinin hz, tedarik kanalndaki dmlerin kapasitesi, bilgi transferinin hz ve doruluu bu sreyi ynetirken gz nnde bulundurulmaldr. Mteri teslimat evrim sreleri: Bu alandaki evrim zaman ynetimi sipari srecinin etkin bir ekilde ynetilmesine baldr. Sipari ynetimi kanaln hem i tedarik kanal siparilerini, hem son mteriye teslim edilen rnlerin doru ve tam zamanl olarak mteriye ulatrlmasn ierir. rnlerin zamannda datlmasnn yan sra teslimat evrim sreci ynetimi rnlerin teslim alnd bilgisinin imalat noktasna ulatrlmasyla da ilikilidir. Tedarik kanal operasyonlarnn baka bir kritik noktas performans seviyelerinin gzlemlenmesi ve gelitirilmesidir. Her bir tedarik kanal spesifik bir performans amacna odaklanabilir. Bu performans kriterleri aadaki gibidir: 10

Mteri tatmini: Bu alanda mteri teslimat, rnn bulunabilirlii, sipari srelerinin kolayl, sipari bilgisi, teslimatn zamannda yaplmas, mteri ikyetlerinin says, fiyatlandrma gibi metrikler yer almaktadr.

Kalite: Gvenilirlik, standartlara uygunluk, sreklilik nemli faktrleridir. Dier metrikler tamamlanmam sipariler, sipari ierikleri, zayf envanter planlama gibi hizmet konularn ierir.

Mal Faydas: Bu metrik kanaln sahip olduu her bir fiziksel deer iin kazanlan rekabet avantajn deerlendirmeyi amalar. Bu kriter ncelikli olarak her bir kanal elemannn mal unsurundan faydalanmaya odaklansa da toplam kanal varlklarnn retkenliinin operasyon maliyeti, fiyat gibi kriterler zerinde direkt etkisi olacaktr.

Operasyon maliyetleri: Bu kriter alandaki her birimin neden olduu maliyetlerin lmn ierir. gc maliyeti, ulatrma, bakm, vergi, bilgi hizmetleri bu maliyetleri oluturur.

evrim zaman: Yukarda belirtildii gibi operasyon sreleri arasndaki srenin lm tm kanaln rekabeti durumunu alglamak iin kritiktir. Verimlilik: Bu son metrik baz kritik kanal performans kriterlerini lmlemeyi hedefler. Bu metrikler birim zamanda retilen sipari miktar, tesisten yaplan rn ykleme seviyesi, rn bana birim maliyetler, sat birimi bana a maliyetleri gibi.

Yukardaki l kriterleri iin verileri toplamak zor olsa da doru ve tam performans lmleri kanal planlamaclarna a tasarm, operasyon ve yatrm iin yol gsterici olmaktadr. [5]

2.2 Lojistik Ynetimi Lojistik; malzeme, hizmet, anapara ve bilgi aknn ynetimi iin bir i planlama erevesidir. Gnmz i dnyasnda gereksinim duyulan, artan kompleks bilgi, iletiim ve kontrol sistemlerini iermektedir. [6] Baka bir tanmla lojistik; malzemelerin, hizmetlerin ve ilgili bilgilerin akn balang noktasndan tketim noktasna kadar mteri gereksinimlerini en efektif ekilde karlamak iin etkin olarak planlanmas, uyarlanmas ve kontrol edilmesidir. Bu tanmda isel ve dsal hareketler de gz nnde bulundurulmaktadr. [7]

11

Lojistik ynetiminde hizmetlerin lojistik hizmet olarak tanmlanabilmesinin tek yolu tedarik zinciri ynetimindeki hizmetlerin bilgi aknn, kontrolnn, iyiletirme almalarnn lojistik irket tarafndan yerine getirilmesi, mteriler ve tedarikiler arasndaki mal ve bilgi akn ieren faaliyetlerin btnlnn salanmasdr. Lojistik ynetimi kapsamnda sadece reticiler deil, perakendeciler, servis salayc i taraflar da gz nnde bulundurulmaldr; planlama, optimizasyon ve lojistik faaliyetlerinin kontrol lojistik ynetiminin her aamasnda salanmaldr. 2.2.1 Lojistik Ynetimi Bileenleri Lojistik ynetimindeki aktiviteler hammaddeleri, retim aamasnda ortaya kan envanterleri ve nihai rnleri kapsamaktadr. Aadaki ekilde lojistik ynetiminin bileenleri yer almaktadr:

Ynetim Faaliyetleri Planla Lojistik Girdileri

Tedariki

Uygula
Lojistik Ynetimi

Kontrol Lojistik ktlar

Bitmi rn Mteri

Hammadde

Mamul ileme envanteri

Doal Kaynaklar nsan Kaynaklar Finansal Kaynaklar Bilgi Kaynaklar Lojistik Faaliyetler Mteri Hizmetleri Fabrika ve depo seimi Talep Tahmini Tedarik Datm letiimi Ambalajlama Envanter Kontrol Malzemenin geri dn Elleleme Ulatrma Sipari leme Depolama Para ve servis destei ekil 2.3: Lojistik Ynetimi Bileenleri [8] 2.3 Temel Lojistik Faaliyetler

Pazar ynlendirme Yer ve zaman faydas evrim verimi

Gnlk lojistik faaliyetler aadaki 5 operasyonel unsurun ynetimiyle ilikilidir: 1. Lojistik a tasarm

12

2. Operasyon planlama ve uygulama 3. Lojistik ortaklk ynetimi 4. Bilgi teknolojileri ynetimi 5. Lojistik performans ynetimi 2.3.1 Lojistik A Tasarm malat blgelerinin, datm antrepolarnn, perakende sat merkezlerinin lojistik a yaps rnlerin mteriye aknn doru ulamasn, pazarlama ve kanal hareketlerine ait bilginin gerekli yerlere ileitlmesini salar. Datm faaliyetlerinin says, skl ve corafi lokasyonunun firmann iyi dzeyde ve mterinin talep ettii maliyette hizmet vermesi zerinde etkisi vardr. Farkl tesis tiplerinin her birine ne kadar ihtiya duyulduu, bu tesislerin yerleimlerinin nerede kurulduu ve gerekletirilen lojistik faaliyetler lojistik stratejisini belirlemede balang noktasdr. Operasyonel olarak lojistik kanal stratejisi aadaki kritik sorularn yantlarn belirlemektedir: Her bir lokasyonda depolanmas gereken envanter seviyesi nedir? Envanter ikmal planlamas nasl gerekletirilecektir? Mteri siparileri ikmal iin nasl tahsis edilecektir? Tama maliyetleri nasl lmlenecektir? Lojistik partnerleri lojistik a tasarmnda yer alacak m, alacaksa hangi noktada olacaklar? Bunlara ek olarak pazarlama kampanyalar, yeni rnlerin tantm, rakiplerin faaliyetleri, teknolojideki deiiklikler gibi unsurlar zamanla a tasarmn etkileyecektir. Lojistik planlamaclar mteri hizmetlerini optimal ekilde srdrmek ve rekabet avantaj yakalamak iin a stratejilerini srekli gzden geirmelidirler.[5] 2.3.2 Operasyon Planlama ve Uygulama Lojistik, gnlk i fonksiyonlarnn yrtlmesinde kritik rol oynamaktadr. Lojistik aktivitelerinin amac isel kaynaklarn optimizasyonu ve malzeme ynetimi, mteri ihtiyalar karlama konusunda etkin bir ekilde yant vermektir. Bu aktiviteler be operasyon blgesine ayrlabilir:

13

Sipari Ynetimi: Lojistik tarafndan gerekletirilen en nemli fonksiyon olduu sylenebilir. Envanter ikmali, bekleyen sipariler dikkate alnarak mteri siparilerinin seyriyle ilikilidir.

retim ve Tedarik: Normalde dier departmanlarn rezervleri, retim ve envanter toplanmas efektif lojistik iin esastr. retim aileleri ve datm blgeleri bydke irketler oklu kanallar zerinden rn optimizasyonlarnn lojistikle koordinasyon iinde yaplmas gerektiini tespit etmitir.

Tama maliyetleri ve hizmet ynetimi: Bu alandaki ana fonksiyonlar i ve d ykleme, tama ynetimi, toplam maliyet kontrol, operasyonda d kaynak kullanm karar ve ynetimsel hizmetlerin yrtlmesini iermektedir. Bu alandaki etkin planlama faaliyetlerin yerine getirilmesi i ykleme ve d yklemede rn hareketlerinin, depolamann ve yllk bazda tama maliyetlerinin drlmesini salamaktadr.

Depolama Ynetimi: Tedarik zincirinde envanter ynetimi etkin ve iyi ynetilen depolama teknikleri gerektirir. Bu alanda depoya giri, k takibi, envanter depolama, malzeme elleleme, tehizat kullanm gibi faaliyetler yrtlr.

Tama Rotalama ve izelgeleme: rn hareketi lojistiin temel fonksiyonudur. Bu alandaki faaliyetler tamaclk kapasitesinden yararlanmak iin optimizasyon yapmak, taycnn kapasitesinden daha az tama yapmay elimine etmek, nc parti tama irketlerinin seimidir.

Filo Ynetimi: irketlerin kendi filolarn kullanmalar fiziksel datm varlklarn en etkin ekilde kullanmalarn garanti etmeleridir. Ama hizmet seviyesini koruyarak tama aralarnn optimum kullanmn salamaktr.

Ykleme Planlama: Optimizasyonun maksimum seviyede yerine getirilebilmesi iin detayl ekilde ykleme planlamas yaplmas gerekmektedir. Bu blmdeki kritik fonksiyonlar paketleme ve etiketleme, ykleme konsolidasyonudur.

zel Fonksiyonlar: Lojistik eitli fonksiyonlar yerine getirmek iin stratejiler ve politikalar gelitirmelidir. Bu alanda ters lojistik kavram gelime gstermektedir. Ters Lojistik paketleme malzemelerinin ve dier atklarn geri dnm iin merkezi toplama noktasna geri ekilmesidir. [5]

Bu faaliyetlerin her birinin etkin ynetimi organizasyonel ynetim iin gereklidir ve tm lojistik kanal a tedarik zinciri optimizasyonuna ve esnek kaynak ynetimine,

14

depolamaya, datm potansiyeline entegre edilince faaliyetlerin gerek anlamda faydas ortaya kar. 2.3.3 Lojistik Ortaklk Ynetimi, D Kaynak Kullanm Dnyada yaanan gelimeler, irketlerin pazara ulama hzlarn ve maliyetlerini tekrar gzden geirmeleri, iletmelerin uzmanlk alanlar dndaki operasyonel srelerinde maliyet azaltma istei d kaynak kullanmn yaygnlatran temel etken olmutur. Lojistik hizmetlerini btn olarak ynetmek iin gerekli bilgiye ve kaynaa kendi bnyesinde sahip olmayan pek ok irket, lojistik proseslerinin tamamn ya da bir ksmn yrtecek firmalardan destek aramaya balamtr. Sonuta, irketlerin uluslararas nakliye, depolama, stok kontrol, ambalaj, etiketleme, sigorta, gmrkleme ve i datm gibi faaliyetlerinin devamllnn salanabilmesi iin bu faaliyetleri ayn at altnda toplayarak mterilerin farkl gereksinimlerine optimum srelerde, rekabet edebilir maliyetlerle zm retmeyi hedefleyen lojistik irketleri domutur. Biliim ve enformasyon teknolojisindeki gelimeler lojistik hizmetlerin nemini daha da arttrmasyla da tama, datm, stoklama gibi hizmetleri ieren nc Parti Lojistik (3PL) kavram ortaya kmtr. 3. parti ortaklar yeni teknolojiler kullanarak hizmet gsterebildikleri ve mterilerin tedarik zincirlerine entegre edilebildikleri iin nemleri artmtr. Tama hizmetleri, depo kiralama, depo operasyonlar, kk datmlar ve katma deerli benzeri srelerin yan sra Internet ve EDI uygulamalarndan yararlanmak nc parti irketlerin eitli gelimi hizmetler vermelerini salamaktadr. Bu operasyonlarn yan sra 3PL, rnlerin gzlemlenebilirlii, tama irketinin seimi, ters lojistik, mteri ve tedarikilere Web ve EDI ara yzleri kullanm ile siparilerin pozisyonlar hakknda bilgilendirme yapmak, gelimi bilgi ve malzeme ileme teknolojileri sunmak gibi hizmetler de gerekletirmektedir. [9] Lojistik hizmetlerinin d kaynak kullanm ile yrtlmesinin irketlere getirileri u ekilde sralanabilir: Firmalarn pazarlama ve datm alarnn kk miktarlar iin bile her noktaya ulamasna olanak salar. Bu sayede firmalarn pazarda daha hzl hareket ederek mterilerine ulamasn salar. 15

ok kullancl depolama hizmetleriyle firmalarn stoklama maliyetini azaltr. Tama, depolama gibi yksek maliyetli yatrmlardan tasarrufla, irketlerin kendi faaliyet alanlarna ynelmelerini salar. Lojistik hizmeti salaycsnn yksek tama kapasitesi ve ynlendirme yeteneiyle tama maliyetleri azaltlr. Stok seviyeleri minimize edilebilir. nsan gcnden tasarruf salanr. Kayp, kaza, alnma gibi riskler lojistik firmasna devredilmi olur. Dnya apnda yeteneklere ve yeni teknolojiye ulalabilmektedir. [10]

nc parti lojistik hizmeti firmalarn ana odak noktalarna konsantre olmalarn salayarak firmalara maliyet ve rekabet avantaj salasa da pratikte 3PL uygulamalar arz zinciri boyunca gerekleen operasyonlar ve arz zinciri btnlemesini stratejik olarak desteklemekten uzak kalmtr. ou nc parti operatr yalnzca tamaclk ve depolamaya odakland iin mterilerin entegre zm isteklerini karlayamamtr. Gnmzde organizasyonlarn kapsaml gereksinimlerini karlayabilmek iin mterilerinin zgl isteklerini de ieren geni apl arz zinciri ynetimi zmlerine ihtiya duymaktadr. [9] Bu eksiklii gidermek iin arz zinciri d kaynak kullanmnda tedarikiler ve firmalar arasnda yeni bir ilikiyi ieren Drdnc Parti Lojistik (4PL) kavram ortaya kmtr. 4PL organizasyonlara arz zinciri zmlerini deerlendirir, dizayn eder, oluturur ve iletmesini salayarak kendi uzmanlk alannda hizmet salam olur. Geleneksel olarak nc parti lojistik tedarikileri uygulama ve yrtme gibi operasyonel konularda odaklanrken, arz zinciri yneticileri ve danmanlar ise yeniden deerlendirme ve dntrme gibi stratejik ve teknolojik destekli arz zinciri zmleri zerinde odaklanrlar. 4PL yaklamnn gnmzde popler olan d kaynak kullanmndan farklar; btncl arz zinciri zmleri sunmas ve tm arz zincirini etkileyecek bir deer yaratabilmesidir. Btncl bir 4PL arz zinciri zm 4 farkl faz ierir: Yeniden kefetme, Dntrme, 16

Uygulama, Yrtme

4PL zmlerinin en yksek seviyesi yeniden kefetme aamasdr. Birbirinden bamsz partnerler arasnda ibirlii salanmas yoluyla arz zinciri planlama ve yrtme aktivitelerinin senkronizasyonu, elde edilebilecek kazanmlarn kaynan oluturur. Bu aamada 4PL uygulayc, ynetsel bilgi ve yeteneklerini kullanarak; arz zincirinin yeniden dzenlenmesini ve katlmclar da ierecek ekilde entegre edilmesini salayarak i stratejilerinin arz zinciri stratejilerine dnmesini salar. [10] 4PL ikinci adm dntrme aamasdr. Dntrme aamasnda, sat ve operasyon planlama, datm ynetimi, satn alma stratejileri, mteri destek ve arz zinciri teknolojileri gibi arz zinciri fonksiyonlar zerinde odaklanlarak arz zinciri aktivite ve proseslerinin mterileriyle entegre edilebilmesini salanr. [10] nc faz olan uygulama aamasnda i sreci ayarlamalar mteriler ve servis salayclar ile firma arasnda sistem btnlemesi ve 4PL datm takmlarnda operasyon dnmn de kapsayan fikir gruplarndan oluur. Uygulama aamasnda insan kritik baar faktrn oluturur. yi dizayn edilmi stratejilerin ve i proseslerinin etkin uygulanmamas danmanlk zmlerinin baarszln ve proje sonular beklentileri karlayamamas sonucunu dourabilir. [10] Drdnc ve final aamasn yrtme faz oluturur. Bu aamada 4PL salayc tama ynetimi ve depolama operasyonlarnn tesinde farkl arz zinciri fonksiyonlarnn sorumluluunu almaktadr. Baar salayabilmek iin 4PL uygulayclar; 3PL salayclar, IT salayclar, ar merkezi gibi farkl servis hizmeti salayan tedarikilerin uygulamalarn bnyesinde barndrmas gerekmektedir. Bu sayede 4PL uygulamas, firmalara farkl servis salayclar ile alma yapma zorluu yerine tek bir ara yz salam olur. Geleneksel yaklamlar yalnzca operasyon maliyetleri azaltma ve aktif transferi zerinde odaklanrken, 4PL yaklam gelir art, operasyon maliyetleri azaltma, alma sermayesi azaltma ve sabit deer azaltma, mteri hizmetleri art gibi faydalar salamaktadr.

17

Arz Zinciri operasyonlarnn senkronize bir ekilde ynetilmesi operasyonel maliyetlerde azalmann yan sra zamannda teslimatlarn artmas ve doru planlama sonucunda sistemdeki stok seviyelerinin azalmas firmalarn alma sermayelerinde azalma salamaktadr. Ayn ekilde 4PL den yararlanlarak lojistik hizmet salaycnn sahip olduu sabit aktifler irketlerin aktiflerinde azalma yaratlmasn salayabilir. Bunun sonucunda firmalar aratrma gelitirme, rn gelitirme, sat, pazarlama gibi temel aktivitelerine daha fazla kaynak aktarma frsatn bulurlar. [10] Bir 4PLyi deerlendirmek iin gerekli kriterler u ekilde sralanabilir: Arz zinciri btnleme teknolojilerinde ve d kaynak kullanm imknlarnda etkili olmal. Global kaynaklara eriebilme yeteneine sahip olmal. Arz zinciri stratejisi, proseslerin yeniden dizayn, teknolojik btnleme ve ynetim alanlarnda etkin olmal. Bnyesinde i sreleri ynetimi ve d kaynak kullanm konularnda tecrbeli arz zinciri profesyonelleri barndrmal. ok sayda ve farkl alanlarda bulunan servis salayclar ynetebilme ve organize edebilme yeteneine sahip bulunmal. Organizasyonel deiim gereksinimlerini karlayabilmelidir.

Olumlu ynlerin dnda uygulamada drdnc parti lojistik salayclar ile almak konusunda firmalar ekingen davranabilmektedirler. Bunun temel nedenlerinden birisi firmalarn verileri paylamakta isteksiz davranmasdr. Bunun yan sra zellikle perakendecilerin bu yaklam maliyet ncelikli grmeleri drdnc parti lojistik firmalar iin zorluklara neden olmaktadr. Drdnc parti lojistik firmalar mteri isteklerini karlamak ve gerek zamanl arz zincirini ynetebilmek iin byk bir IT yatrm yapmak zorundadrlar. Bu nedenle drdnc parti servis salayclar mterileri ile uzun vadeli kontratlar gerekletirerek zellikle IT yatrmlarn amorte etmeye almaktadr. [10] 2.3.4 Bilgi Teknolojilerinin Kullanm Gnmzde lojistik ynetimi kanal ynetimine bilgi teknolojilerinin entegre edilmi formu olarak alglanabilmektedir. En kritik noktalardan bir tanesi yklemenin gzlemlenebilirlii ve mterilerin faaliyetler 18 konusunda anlk olarak

bilgilendirilebilmesidir. rnler ve faaliyetler hakkndaki bilgi sadece tedariki ve alclar arasnda deil a yapsndaki dier ticari ortaklar tarafndan da edinilebilmektedir. Ykleme faaliyetlerinin bilgi teknolojileri yardmyla gzlemlenememesi gecikmelere ve gvenlik envanterinin artmasna neden

olmaktadr. Tedarik zinciri ve lojistikte gzlemlenebilirlik envanter ve bilgiye faaliyetlerin herhangi bir annda herhangi bir yerde ulaabilmektir, bylece lojistik planlamaclar sorunlara annda mdahale edebileceklerdir. [5] Bilgi teknolojilerinin kullanld baka bir kritik unsur lojistik planlamaclarn tedarik zincirinin farkl noktalarndaki faaliyetlerine mdahale edebilmeleridir. Aada bilgi teknolojilerinden ne ekilde faydalanld anlatlmaktadr. nc bolmde bilgi teknolojilerinin kullanmna dair daha detayl bilgi verilecektir Gzlemleme: Tedarik Zincirindeki faaliyetler hakknda gerek zamanl bilgi salamay, envanter seviyeleri, ak sipariler, retim ve faaliyetleri takip edebilmeyi salar. Bildirme: Tedarik kanal planlamaclarna gerek zamanl istisnai durumlarn bilgisini gemeyi ve tedarik zincirinde deien durumlara gre etkin kararlar vermeyi salar. Benzetim: Kolay ve hzl tedarik kanal modellemesi ve benzer durumlarda uygun aksiyonu almay salayan aralar mevcuttur. Kontrol etme: Kanal planlamaclarna kolay ve hzl bir ekilde bir nceki karar veya durumu deitirebilmeleri iin destek olur. rnein retimi hzlandrmak ya da daha az maliyetli tama tipini semek. lmleme: Mevcut kanal ilikilerinin performanslarn deerlendirmek iin gerekli l birimlerini ve performans amalarn tanmlamak ve gelecekteki performans iin gereki beklentiler edinmek. [5] Bu uygulamalar lojistik planlamaclarna sipari ve ykleme fonksiyonlarnda destek, i ak kontrol, alarm mekanizmas, fiyat politikalar gibi konularda destek olmaktadr. Son teknoloji ile entegre bir ekilde ileyen bu fonksiyonlarn hepsi lojistik kararlarnn doru ekilde verilmesini amalamaktadr. 2.3.5 Lojistik ve TZY de Performans lm Etkin lojistik performans mteri tarafndan gerekli grlen deerlerin baarl bir ekilde yerine getirilmesini gerektirir. Lojistik performans lden olumaktadr.

19

lki lojistik retkenliktir, verimlilik standartlar salar, lojistik maliyetlerin optimizasyonunu, lojistik hizmet seviyelerinin iyiletirilmesini salar. kincisi lojistik hizmet performansdr, mteri hizmet amalarn karlamak iin lojistik fonksiyonlarn gzlemler, rnein rnn bulunabilirlii, sipari evrim sresi, lojistik sistem esneklii, teknolojiden faydalanabilirlik, sat sonras hizmet destei boyutu gibi. Son performans bileeni lojistik performans lm sistemleridir, gerek lmlerin ieriini detaylandrr. Bu lmlerin salkl olmas iin veriler kanal TZY sistemlerinden, veri ambarlarndan edinilmektedir. Lojistik aadaki yedi kritik performans unsurunu dikkate almaktadr: Hizmet: Gnmzde TZY mteri tarafndan belirlenen deerleri yaratmaktr. Deer zinciri mterilerin ihtiya duyduu rn, hizmet zmlerini mterilerin kendilerinin dzenleyebilmelerini salamaktr. Etkin kanal operasyonlar her bir mteriye zel olan gereksinimlerin karlanmasn salamaldr. [5] Hzl Yant: Hzl yant; bir firmann mterinin taleplerini belirtilen zaman iinde teslim ederek mteriyi tatmin edebilme isteidir. Bilgi teknolojisi, lojistik ilemlerin mmkn olan en son ana kadar ertelenmesini ve ardndan talep edilen envanterin hzla teslim edilebilmesi yeteneini artrmtr. Bylece eskiden olduu gibi ok byk miktarlarda ok byk miktarlarda envanter stoklanmasna son verilmitir. Hzl yant verebilme yetenei kavram, tahminler ve envanter stoklamaya dayal nceden davranma tutumu yerine mteri taleplerini, gelen sevkyat talepleri temelinde karlama tutumunu daha nemli hale getirmitir. Zaman bazl sistemde genellikle envanter, kesin talepler bilinmeden ve ilemler kararlatrlmadan hareket ettirilmedii iin operasyonel yetersizlikte tolerans aral daha dk olur. [11] Varyansn Azaltlmas: Mteri sipariinin beklenen zamanda gelmesindeki bir gecikme, retimde beklenmeyen bir aksama, mteriye zarar grm olarak ulatrlan mallar veya yanl bir yere yaplan teslimat vb. bozukluklar, operasyonlarda aksaklklara yol aar. Bu olas varyanslarn azaltlmas hem dahili hem harici operasyonlarla ilgilidir. Lojistik sistemin tm alanlar bu aksaklklardan etkilenir. Varyans tolere etmek iin zm, gvenlik stou tutmak veya ek olarak yksek maliyetli nakliyat aralarn kullanmaktr. Artk, masrafl ve belli riskleri olan bu uygulamalarn yerine, durumsal lojistik kontrol salayan bilgi teknolojileri kullanlmaya balanmtr. Bu nedenle tm lojistik ilemlerin ana amac bu varyanslar en aza indirgemektir. [11] 20

Minimum Envanter: Envanterin ihtiya duyulduunda kullanlabilmesi ile birlikte yksek devir hz, envantere balanan aktiflerin verimli olarak kullanlabildiini gsterir. Ama, en dk toplam lojistik maliyeti elde edebilmek iin mteri hizmeti hedefleriyle de uyumlu olarak envanter yaylmn en dk dzeye indirmektir. Minimum envanter amacn baarmak iin lojistik sistem dizayn ayr ayr her yerleimin deil, tm iletmenin toplam envanteri ve envanter devir hzn kontrol etmelidir. [11] Hareketlerin Konsolidasyonu: Lojistik maliyetlerin en nemlilerinden birisi tama maliyetidir. Tama maliyeti, rn tipi, nakliyat bykl ve uzaklk ile dorudan ilikilidir. Kk siparileri hzl bir ekilde nakliye eden bir lojistik hizmet daha stndr, ancak daha yksek maliyetlidir. Genel bir kural olarak, tanan mal ne kadar fazla ise ve yol ne kadar uzunsa tanan maln birim maliyeti o kadar dk olur. Bu nedenle yaplacak tamalarn birletirilmesi yani hareket konsolidasyonu istenen bir durumdur. Bunun iin de kk miktarda tanacak mallarn gruplandrlmas iin farkl programlar kullanlr. Tm tedarik zinciri kapsayan dzenlemelerle bu tr programlar dzenlenmelidir. [11] Kalite Ynetimi: Toplam Kalite Ynetimi sadece imalatta deil, tm tedarik zincirinde uygulanmas gereken bir felsefedir. Aslnda kalite gereksinimi lojistik faaliyetleri iin dier iletme faaliyetlerine gre daha nemlidir. Lojistik faaliyetleri genellikle tama envanterleri ve byk corafi blgelerdeki hizmetlerle ilikilidir. [5] Kalitesiz almalarda lojistik operasyonlarn tekrar baa alnmas ve tekrarlanmas gereklidir. Lojistik srekli TQM iyiletirilmesi salamak ve gelitirmek iin en ncelikli alandr. [11] rn Hayat evrim Destei: Yukarda da belirtildii gibi evresel faktrler ters lojistik fonksiyonlarnda bir art desteklemektedir. Ters lojistik sreleri iade edilmi rnlerin yeniden retim srelerine dahil edilmesini, onarmn veya rnn ortadan kaldrlmasn ierir. Operasyonel ihtiyalara yant vermek iin lojistik planlamaclarn detayl bir ekilde rn iadelerini, rnlerin yeniden evrimini, irketlerin rn performans, kullanm kolayl, rn kusurlar, mteri beklentileri bilgilerini ynetmek iin ilgili uygulamalardan yararlanmalar gerekmektedir. [5]

21

2.4 Tamaclk Ynetimi Lojistik terimi ilk olarak ulatrma faaliyetlerini artrsa da bu faaliyetler lojistiin sadece bir ksmn oluturur. Tamaclk faaliyetleri retim, depolama ve tketim faaliyetleri arasndaki balanty salar. Etkin ulatrma metotlarnn varl ticaretin ve lojistiin kresellemesine bal olarak 20. yzyl lojistiinin bel kemiidir. Kresel lojistii desteklemek iin ulatrma endstrisinin temel gereksinimleri maliyet ve transit srelerin azaltlmas, zamannda teslimat, dk eitlilikte transit sreler, farkl ulatrma modlarnn konsolidasyonu, minimum gecikme, hasar, kayplar vb.dir. [12] Aadaki ekilde grlecei gibi bir rnn orijinden teslimat noktasna ya da siparii gnderen birimden alcya kadar eitli ekilde tanma seenekleri vardr: rnleri alcya gndermek iin kendi ulatrma ekipmanlarn kullanmak Direkt olarak bir nakliyeci aracl ile gndermek Direkt olarak bir arac acenteyle (arac)gndermek

Bir arac irket tama bedelini genellikle eitli nakliyecilerden alr, konsolide eder ve kendi ekipmann kullanarak ya da bir nakliyeci aracl ile rnlerin ulatrma srelerini tamamlar. [12]

Siparisi gonderen

Arac irket

Tayc irket

Arac irket

Alc

ekil 2.4: Ulatrma Sistem Yaps[12] 2.4.1 Ulatrma Maliyeti ve Ulatrma Modlar Eer bir iletme nc parti ulatrma faaliyetlerinden yararlanyorsa lokasyonlar aras bir nite rn tama maliyeti tarife kavramn ortaya karr; salanan hizmet, katlan deer, tanan mesafe bu maliyeti oluturur. Tama maliyeti lojistik iin nemlidir, tamann her modunda temel kriterdir. 22

Genel gre gore pahal yakt, ara ve personel masraflar tamaclk faaliyetlerinin maliyetlerini ykseltmektedir, ancak tama maliyetleri bu faktrlere ramen etkin operasyonlar ve ekipman kullanmyla drlebilmektedir. Byk aptaki ulatrma irketleri etkin ve pahal ekipman kullanmn salayabilmekte ve byk iletmelerle alarak rekabet glerini koruyabilmektedirler. Pratik olarak iletmeler rnlerin ulatrma modlarna kendileri karar verebildikleri takdirde tama maliyetleri zerinde etki edebilmektedirler. Karar aamasnda hangi ulatrma modunu kullanacaklarna, kendi tama aralarn m yoksa nc parti tama aralarn m kullanacaklarna, hangi tama rotalarn seeceklerine karar vermelidirler. Her iletme bu sorularla yz yze gelir ve verecekleri yantlar birok kritere gre farkllar. [9] 2.4.1.1 Ulatrma Modlar Ulatrma modu kullanlan ulatrma tipini tarif eder. Temel olarak be seenek vardr; karayolu, demir yolu, deniz tamacl, hava tamacl ve boru hatt tamacl. Her modun farkl bir karakteristii vardr ve seim yaparken tanan rnn tipi, lokasyonlar, mesafe gibi faktrler gz nnde bulundurulmaldr. Tren yolu: Tren yolu ar ve yksek hacimli rnlerin uzun yolda tanmasnda tercih edilir. Tren ulatrma hizmetleri farkl ekillerde organize olabilir. Tek bir iletmenin rnlerini tamak yerine birok iletmenin rnlerini ayni anda tar; bu ekilde maliyetler dk olur. Tren yolu tamaclnn avantaj altyap yetersizlikleri olmad takdirde yksek tama kapasitesi ve dk birim maliyetleridir. Lokasyonlar aras ray hatt kurulduu takdirde baka bir iletmenin paralel bir ray hatt kurmas olanakszdr ve bu durum iletmeye rekabet avantaj kazandrmaktadr. Tren yolu tamaclnn temel dezavantaj esnek olmaydr. Btn tren hizmetleri ayn ray hatt kullanlaca iin izelgelenebilmelidir ve bu durum ulatrma esnekliini kstlamaktadr. Baka bir dezavantaj trenlerin sadece belirli sabit rotalarnn olmas ve baka herhangi bir noktada rnlerin boaltlamamasdr. Bu noktada iletmeleri tren terminallerinin yaknna kurmak zm olabilir, ancak taleplerin tesis yatrmn dengeliyor olmas gerekir. [9] Kara yolu: Kara yolu hemen hemen tedarik zinciri ynetiminin her aamasnda yer almaktadr ve en yaygn olarak kullanlan ulatrma modudur. En byk yarar 23

esneklii ve her noktaya olan ulam salayabilmesidir, maksimum hz snrlandrmas olmasna ramen kap teslim tamay salad iin tercih edilmektedir. Kara yolu ulatrmasnda yaygn kara yolu alarndan yararlanlmaktadr. Tren yolunda olduu gibi iletmeler kendi ekipmanlarn kullanmak zorunda deildirler, ayrca kat zaman izelgelerine dayal olmayan bir izelgelemeyle uyulabilmektedir. Kabul edilir snrlar dhilinde byk ykler tanabilmekte ancak arlk ve boyut kriterleri de gz nnde bulundurulduundan genellikle ksa mesafeler iin uygun olmaktadr. Kara yolu tamacl genellikle hammaddeden ziyade son rnler iin uygun olmaktadr. [9] Deniz: Tedarik zinciri srelerinin ounda deniz tamacl yaplmaktadr; dnya ticaretinin % 90 i deniz tamacl ile yaplmaktadr; ancak liman ehirlerine sahip lkeler bu durumun avantajndan yararlanmaktadrlar. Deniz tamaclnda dk birim maliyetler, byk hacimli ve ar rnlerin uzun mesafelere tanmas avantajdr. En byk dezavantaj uygun limanlarda olmak iin esnekliin olmaydr. Tedarikilerden mterilere kadar olan srete baka bir ulatrma modunu kullanmak zorunludur. [9] Hava: Dk birim maliyetlerden dolay deniz tamacl zellikle uluslararas tamaclkta nemli bir yere sahiptir ancak rnlerin yava tanyor olmas her zaman kabul edilebilir bir etken deildir. rnlerin hzl tanmas zorunlu olduu durumlarda alternatif olarak hava tamacl dikkate alnmaldr. Hava nakliye srelerinde rnlerin temini ve datmnda zaman kayb yaanabilmekte ve bu durum hava nakliyesi faydalarn azaltabilmektedir. Ayrca hava tama maliyetlerinin yksek oluu ve bu maliyetleri drmek iin alternatif olmay dezavantaj olarak saylabilir. [9] Boru Hatt Tamacl: Temel olarak gaz ve ya tamacl iin bu tama modundan faydalanlmaktadr. Byk miktarlardaki rnleri uzak mesafelere tamak iin bu mod tercih edilir. Sadece belirli rnlerin tanmas, yava oluu ve esnek olmay dezavantajlardr. [9] 2.4.2 Tamaclk Srecinde Performans ve Kalite lm letme tamaclk srecini d kaynak kullanm ile gerekletiriyorsa performans lt tatmin edici hizmettir, buna taeron deerlendirme denmektedir. letmeler

24

performans deerlendirmeyi genellikle subjektif olarak gerekletirmektedirler, ancak yaplmas gereken performansn her bir kompleks bileen iin yaplmas gerekmektedir. Bu almann sistematik olmas iin tamaclkta performans unsurunu oluturan faktrler bir puanlama listesine ilenmeli, bu faktrler kabul edilebilir standartlarda gerekletiriliyor mu gzlemlenmelidir. Tamaclkta en nemli performans kriterleri nc parti tama irketinin gvenilirlii, zamannda teslimat yapmas, tama cretinin rekabeti olup olmaddr. Eer n parti tama irketi bu kriterleri yeterli dzeyde salayamyorsa iletme pazar aratrmas yaparak yeni tedariki arayna gemelidir. [9] letme tama srecini kendi ekipmanlaryla gerekletiriyorsa performans lm tama, sefer ve gzergh bazl karllk analizlerine dayanr. letme tama baznda reel maliyetleri ve karllklar hesaplayarak hangi tamalar, hangi mteriler ve hangi lokasyonlar iin daha karl olduunu gzlemlemeli ve kar marj yksek faktrlere eilmelidir. Kalite deerlendirmesi iin mterilerine belirli periyotlarda memnuniyet anketi uygulamalar yaparak ortaya kan sonular irket iinde ve nc parti ortaklaryla deerlendirmeli, tatmin saalmayan unsurlarn performans ve kalitesini iyiletirmelidir. 2.5 TZY, Lojistik ve Tamaclkta Maliyet Unsurlar ve Analizleri Bir iletmenin tm lojistik sreleri tedarik zinciri kanal, envanter, tamaclk ynetimlerinin optimal dzeyde yrtlmesi adna tm kaynak gereksinimleri hesaplanarak srdrlmelidir. Lojistik planlamaclar belirli bir planlama dnemi iin yllk bazda stratejik planlar kurmal, belirli periyotlarla stratejilerini gzden geirmeli ve ekonomik dalgalanmalar, darboazlar gibi faktrleri gz nnde bulundurarak aylk planlama kararlar alabilmelidirler. Lojistik planlama srecinin kts iletmenin sat planlarn destekleyecek toplam envanter, tama, depolama vb. maliyetlerin kontrol altna alnmasdr. Sat planlar dorultusunda pazarlama departman mteri taleplerini etkin olarak ynetebilmeli, lojistik departman da yeterli envanter dzeyi, datm kapasitesi faktrleri maliyet analizleriyle dengeleyebilmelidir. Daha nce de belirtildii gibi birok aktiviteden oluan tedarik zinciri faaliyetlerinin maliyetlerini drmenin yolu bu aktiviteleri tek bir entegre fonksiyon olarak ele

25

almaktr. Entegre lojistik kavramnda toplam maliyet aadaki gibi formlize edilebilir: Toplam Lojistik Maliyeti = Tama maliyetleri + Depolama Sreci maliyetleri +Envanter Maliyetleri + Dier genel giderler [9] Geleneksel bakta bu maliyetlerin tm bamsz maliyetler gibi grlrd. rnein tama maliyetlerinin dmesi otomatik olarak toplam maliyetin dmesi demekti. 1960larda iletmeler lojistik srelerine sistem yaklamyla bakmaya baladlar ve aktiviteler arasndaki ilikilere odaklandlar. Bu yaklamla bir aktivitenin maliyetinin dmesi baka bir aktivitenin maliyetini artmasna neden olurdu. rnein hava yolu tamacl alternatif kara tamaclndan ok daha pahalyd, ancak daha hzl tanmas stok miktarlar ve depolama ihtiyalarn azaltt iin daha avantajl konumdayd. [9] Aada lojistik faaliyetlerinden kaynaklanan maliyetler detaylandrlmaktadr: Tama Maliyetleri: Bu maliyet unsurunda karar noktas tamann irketin kendi filosuyla m, d kaynak kullanmyla m, yoksa her iki ekilde de mi tanacadr. 1. Kendi Filosunu Kullanmak: Genellikle byk aptaki organizasyonlarda tercih edilen bu yntemde iletmeler kendi ekipmanlarn kullanmaktadrlar. Esneklik, kontrol, iletiim kolayl, etkin datm izelgelemesi gibi avantajlar vardr. Ayrca mterilerle kurulacak uzun dnemli ilikiler iin gvenilirlik kazandrmaktadr. Kendi ekipmanlarn kullanmak nc parti lojistik iletmeleri araclyla tamaktan daha ucuz olduu zaman tercih edilmelidir, bunun anlam iletmenin kendi aralarn zellemi bir tama irketi gibi ynetmesidir. [5] 2. nc Parti Tayclar( 3PL): Tamaclk sektrnde zellemi iletmeler dier organizasyonlara kendi ana i srelerine odaklanmalar ve gvenilir tama sreleri gerekletirmek adna destek olmaktadrlar. Uzman operatrler, daha kaliteli hizmet ve dk maliyetler iletmelerin kendi ekipmanlarn kullanmalarndan daha avantajldr. Kk ykler birletirilerek destinasyonlar arasnda daha az sefer yaparak, ya da dn ykleri alarak maliyetleri dk tutabilmektedirler. Tama srecinin hangi i taraf ile gerekletirileceini seerken aadaki faktrleri gz nnde bulundurmak gerekmektedir.

26

Operasyon Maliyeti: Farkl durumlarda iletmenin kendi ekipmanlar kullanmas ya da nc parti tamaclk irketlerinden yararlanmas daha ucuz olabilir ve iletmelerin bu karar aamasnda iki yntem arasnda belirgin bir avantaj fark olmaldr. Anapara Maliyeti: Anapara her zaman kttr ve iletmenin kendi aralarn

kullanmas ekici grnse de bir iletme iin ekipmanlara yatrm yapmak zordur. Ekipman yatrmlar iin uzun dnemli fizibilite almalar yaplarak karar alnmaldr. Mteri Hizmeti: letmeler mmkn olan en iyi ekilde mteri hizmeti salayacak ekilde tama srelerini gerekletirmelidirler. Baz durumlarda n parti tama irketleri tm gereksinimleri karlayamadnda iletmeler kendi ekipmanlarn kullanmak durumunda kalrlar. Kontrol: letmeler kendi ekipmanlarn kullandklarnda tama sreci zerinde daha etkin kontrol salayabilmektedirler. Ancak bu kontrol pahal olabilmekte ve iletmeler nc parti tama irketlerini tercih edebilmektedirler. Esneklik: zel bir filonun yaps ve operasyonlar rijittir ve deien durumlara gre hzl dzenlemeler yapmak mmkn deildir, talepte ani bir art ya da azalma olursa ksa bir sre iin iletme filosunun bykl deitirilemez, nc parti iletmeler bu dzenlemeleri ok daha hzl yapabilmektedirler. Ynetimsel Yetenekler: Tamaclk srelerini ynetmek zellemi yetenekler gerektirir ve ancak byk tama irketlerinde ynetim bilgi ve deneyim birikimiyle etkin tama performans salayabilmektedirler. Tama srelerinin kim tarafndan gerekletirileceine dair son karar alnrken tm bu faktrler gz nnde bulundurulmaldr. Genele baklrsa en byk iletmeler bile kendi ekipman saylarn azaltmakta, nc parti tamaclk irketlerinden yararlanmaktadrlar. Depolama Sreci Maliyetleri: Geleneksel ekilde depolar rnlerin uzun sre muhafaza edilecei yerler olarak grlmektedir. Gnmzde iletmeler malzemeleri tedarik zincirinde hzl bir ekilde tamaya altklar iin depolarn rol deimitir. Uzun sreli depolama rolleri azalm, dier sreleri de desteklemek iin uygun lokasyonlar olmulardr. rnein malzemeleri snflandrmak, paketlemek ve datmlar konsolide etmek iin en uygun yer haline gelmilerdir. Konsolide edilen

27

datm sreleriyle tama maliyetlerinde azalma olmutur. Depolar ayn zamanda konsolidasyonun tersini de gerekletirmektedir. Bir tedariki belirli bir blge iin tm talebin teslimatn tek bir seferde yapabilir. Aadaki ekilde konsolide edilmi ve bir noktadan ayrlan birimlerin datm sreleri rneklenmektedir.

Tedarikiler

Depo

TamaSreci

Mteri

Konsolidasyon Tedariki Tama Sreci Depo Mteriler

Ayrlma ekil 2.5: Tama Maliyetlerini Drmek iin Depo Kullanm [5] Byk ldeki iletmelerin ou depolama srelerini kendi depolaryla gerekletirmektedirler. Kk iletmeler iin kendi depolarn kullanmak hem zor hem de pahal olacandan zellemi depolama irketlerinin depolarndan yaralanmaktadrlar. letmelerin kendi depolarndan ve depolama irketlerinden yararlanma kararlarnda maliyet, esneklik, kontrol gibi faktrleri gz nnde bulundurmalar gerekmektedir. zellemi depolama irketleriyle alman avantajlar aadaki gibi maddelenebilmektedir: Deien talepler dorultusunda esneklik salayabilmek, letmelerin sahip olmad deneyimlerle sreleri etkin gerekletirebilmek, Son teknolojilere eriim,

28

Byk anapara yatrmlarn engelleyerek yatrmn hzl bir ekilde dnn salamak, Daha geni corafyalara eriimi salamak, Depolama maliyetlerini drmek iin lek ekonomisi kullanmak, Ykleri dier iletmelerin ykleriyle konsolide ederek tama maliyetlerini drmek, Yksek kalite ve etkin hizmet salamak

zellemi iletmelerin salad avantajlar kontrol eksiklii ile dengelenebilmelidir. zellemi depolar lek ekonomisi salayacak kadar etkin ve byk olabilir, ancak bu iletmeler kar salamal ve maliyetlerinden daha yksek gelir elde etmelidirler. Bu maliyetleri dengelemek iin uzun dnemli analizler yaplmaldr. letmenin kendi depolarn ya da zel depolar kullanmas yap veya al prensibi bak asyla da grlebilir. letmenin kendi depolar daha yksek sabit maliyetlere, ancak daha dk birim ileme maliyetlerine sahipken zel depolar daha dk sabit maliyetlere ve daha yksek deiken maliyetler sahiptir. Temel soru zel bir deponun ayn hizmeti daha dk maliyetle salayp salayamayacadr. Aadaki ekilde iletmenin kendi deposu ve zel depolar arasndaki baa ba analizi yer almaktadr. Toplam Maliyet zel Depolar letmenin Kendi Depolar

Gerekletirilen Baaba Noktas ekil 2.6: zel Depo/letmenin Kendi Deposu in Baa Ba Analizi [5] Bir depo iletmesinde maliyetlerin ou sabittir, rnein kira, amortisman, genel giderler vb. stok yatrmlar gibi sabit maliyetlerin ou ynetim politikalar tarafndan belirlenir. Asl deiken maliyetler yerleim detaylarndan, rn ykleme

29

boaltma srelerinden rnleri yerletirmek iin gereksinim duyulan zamandan kaynaklanmaktadr. Etkin bir depo tasarm ile hzl operasyon sreci, ksa teslimat sreleri maliyetlerin drlmesini salamaktadr. Envanter Ynetimi Maliyetleri: Bir iletmede envanter ynetimi olduka kritiktir nk stok tutma maliyeti yllk bazda stok maliyetinin ortalama %25idir. Tam zamannda retim (JIT) felsefesiyle maliyetleri minimize etmek stok minimizasyonuyla ayn gibi grnse de bu durum mutlaka doru deildir. rnein bir iletme hi stok tutmazsa hi envanter maliyeti yoktur, ancak bu durum sat da olmad anlamna gelir ve bu durum mteri portfy kaybetmek gibi bir maliyete neden olur. [5] Tm stok maliyetleri aadaki drt bileenin maliyetleri toplamndan olumaktadr: 1. Birim Maliyetler: Birim rnn elde edilmesinden kaynaklanan maliyettir. rn birden fazla tedarikiden elde edilebiliyorsa rn bana birim maliyeti hesaplamak zorlaabilir, bu durumda ortalama birim maliyetler hesaplanmaldr. Eer iletme rn kendisi retiyorsa gvenilir bir birim maliyeti gvenilir bir ekilde hesaplamak gerekmektedir. 2. Yeniden Sipari Verme Maliyetleri: Bu maliyet siparii verilmi bir rnn onarmn, kalite kontrol, test, rn gzlemleme gibi maliyet unsurlarn iermektedir. Pratikte bu maliyeti hesaplamak iin satn alma departmanlar yeniden sipari verme maliyetlerinin yllk toplamn yeniden sipari verilen rn saysna blerek hesaplamaktadr. 3. Depoda Tutma Maliyetleri: Bir birim malzemeyi bir birimlik zaman periyodunda tutmann maliyetidir. Ardiye creti, elleleme, sigorta gibi bedeller de bu maliyete yanstlr. rnlerin uzun sre depoda tutulmasndan dolay kullanlmaz hale gelerek katma deer yaratmamas da bu maliyetlerdendir ve yaam evrimi ksa olan rnlerde bu maliyetler yksektir. Tedarik Zincirinde bu rnler ne kadar hzl tanrsa depoda tutma maliyetleri o kadar dk olacaktr. 4. Ktlk Maliyeti: Bu maliyetler rnlere ihtiya duyulduu anda tedarik edilmedii takdirde oluur. Ktlk maliyetleri genellikle geni apldr ve firmann prestij ve itibar kaybna, potansiyel satlarnn azalmasna neden olur. retim iin ham madde ktl retim aknn bozulmasna, bakm periyotlarnn yeniden zamanlanmasna, istihdamn azaltlmasna neden olur.

30

Envanter maliyetleri iin hesaplama yapmak zor olabilir, ancak ktlk maliyetleri de belirgin maliyet problemleri arasnda yer alr, rnein firmann itibar kaybetmesi direkt maliyet gibi gzkmektedir. Birok iletme ktlk maliyetlerini fazla bulmaktadr, bu nedenle bu maliyetleri nlemek nemlidir. Baka bir deyile iletmeler ktlk maliyetlerine katlanmak yerine stok tutarak daha dk maliyetlere sahip olmay tercih etmektedirler. zellikle belirsizlik durumlarnda stok tutma maliyetlerinde art olmaktadr. [5] Dier Genel Giderler: Lojistik faaliyetlerinde yukarda bahsedilen maliyetlerin dnda kalan personel giderleri, amortisman giderleri, irket giderleri, bilgi teknolojilerine ayrlan bakm giderleri gibi unsurlardan oluur. 2.6 TZY, Lojistik ve Ulatrma Kavramlarnn Tarihsel ve Teknolojik Adan Geliimi Rekabet koullarnn artmas nedeniyle irketler rekabeti glerini korumak iin TZY ve lojistik politikalarn iyiletirmek durumunda kaldlar. Endstriyel geliimler, salad. 1960 ve 1970 lerde irketler yaratclk ve mteri sadakatine odaklanan detayl pazarlama stratejilerine, tedarik zincirinin tmne odaklanmak yerine fonksiyonlar optimize etmeye odaklanarak hem fiziksel datm, hem satn alma srelerinde deiiklikler gerekletirmilerdir. 1960larda temelleri atlan MRP (Malzeme htiya Planlamas) modellerinin aratrld ve gelitirildii dnem olmu ve 1970lerin sonunda entegre fiziksel datm ve tahmin metotlarna bal olarak belirsizlikle malzeme ynetimi etkin hale getirilmitir. [13] 1980lerde retim esneklii arttka irketler mteri ihtiyalarnn karlanmas iin tedarikilerden salanan hizmet ve mamullerin etkisi olduunun farkna varmlardr. Bilginin neminin daha ok fark edilmesi ve bilgiye ulalabilirlik mteri hizmetlerinin eitliliini artrm ve iletmeler bu konuya younlamaya balamlardr. 1960 ve 1980 aras dnemde d kaynak kullanm kstl ekilde yaplarak temel lojistik faaliyetlerin tm ayr ayr gerekletirilmitir. 1990larda iletmelerin ana faaliyet kollar dnda kalan tama, depolama, stok ynetimi, datm gibi hizmetleri etkin d kaynak kullanm ile gerekletirmeye 31 toplam maliyet analizi, mteri ilikileri konseptinin, biliim teknolojilerinin, geliimi lojistik fonksiyonlarda nemli deiimlerin yaanmasn

balamalar nemli bir geliim olutur. Birleme dnemi olarak da isimlendirilen bu dnemde temel lojistik faaliyetler Malzeme Ynetimi ve Fiziksel Datm balklar altnda gruplanmtr. Bu yaklam farkl fonksiyonlar koordine eden yazlmlarn birbirlerine entegre edilerek etkin planlama yeteneklerinin geliimini salamtr. Biliim teknolojilerinin kullanlmaya balanmas ve Elektronik Veri Deiimi (EDI) teknolojileri ile birlikte her trl rn, hizmet ve bilgi ak balang noktasndan son noktaya kadar olan tedarik zinciri ierisinde etkin ve verimli ekilde planlanarak uygulanmaya balanm, zincirdeki isel ve dsal fonksiyonlar kontrol atnda alnmtr. [13] 1990 lardan gnmze kadar yneticiler, tedarikilerden alnan mal ve hizmetlerin, firma mterilerinin ihtiyalarn karlama yetenei zerinde nemli bir etkisinin olduunu fark etmilerdir. Yneticiler ayn zamanda kaliteli mal retmenin de tek bana yeterli olmadn anlamlardr. rnleri mteriye ne zaman, nerede, nasl ve istenen miktarda, maliyet-etkin bir yntemle ulatrmak yeni baar yntemi olmutur. Btn bu gelimeler sonucunda, firma yneticileri yalnzca kendi firmalarn ynetmenin yeterli olmadnn farkna varmlardr. Bylece, kendilerine girdi temin eden yukar yndeki btn firmalarn yer ald an ve ayn zamanda son mteriye rnleri ulatran ve sat sonras hizmetleri veren aa doru btn firmalarn yer ald an btnnn ynetiminde yer almalar gerektiini anlamlardr. [14] 1990l yllara kadar biliim teknolojilerindeki gelimeler temel planlama ve gerekletirme yazlmlarnda olmutur. Bunlar Kurumsal Kaynak Planlamas (Enterprise Resource Planning, ERP), leri Planlama Sistemleri (Advanced Planning Systems, APS), Sipari Ynetimi Sistemleri (Order Management Systems, OMS), Depolama Ynetim Sistemleri (Warehouse Management Systems, WMS), retim Uygulama Sistemleri (Manufacturing Execution Systems, MES) ve Nakliye Ynetim Sistemleridir (Transportation Management Systems, TMS). Her biri kendi asndan tedarik zinciri unsurlar ile ilgilidir. Bu dnemden son birka yla kadar olan srete gncel gelitirme almalar sz konusu yukarda belirtilen yazlm tiplerinin balanmas ve btnletirilmesi zerine younlamtr. Ama bamsz safhalar yerine btn olarak tedarik zinciri ile ilgili alan paket programlar oluturmak olmutur.

32

Gnmzde ise i srelerini planlamaya ve ynetmeye yarayan temel yazlm mant, tam olarak btnlemi tedarik zinciri ynetimi paket programlarnn retilmesine dayanmaktadr. Bunlar, tedarik zincirinde zaman, maliyet ve i gcne ihtiya duyulmamas iin gerekli btn planlama ve uygulama fonksiyonlarn gerekletirmektedir. Bu gelimelerle birlikte tahmin ve izelgelere, faaliyetlerin dinamik bir biimde ynetimine dayanan yazlmlar gelitirilmektedir. 2.7 Biliim Teknolojilerinin TZY, Lojistik ve Ulatrma Sektrlerinde Salad Rekabet Avantaj ve Yaanan Deiimler Biliim teknolojileri sanayi ve hizmet sektrlerinin birok alannda kkl deiiklikler yaratm ve bunun sonucu olarak da gelinen aamada rekabetin kurallarn deitirmitir. Biliim teknolojilerinin yaygn kullanm ile ortaya kan yeni durumda rekabet avantaj elde etme ve srekliletirmenin dayanaklarnda deimeler olmutur. Bilgi teknolojileri, i dnyasnn i yapma usulleri, rgtlenme tarzlar, retim biimleri, datm gibi sadece iletmelerin i ileyilerini deil, bunun da tesinde rekabet ortamnda var olabilmek iin gerekli baarnn temel dayanaklarn da deitirmektedir. letmelerin i ileyilerinde ve pazarda optimum performans gstermeleri ne kadar entegre altklarna baldr, bu anlamda biliim teknolojileri btnleme konseptinin merkezinde yer almaktadr. Kabul edilebilir mteri btnleme yetenekleri iin bir iletmenin i ortaklaryla aka haberleebilmesi, bir ekip eklinde problemlere zm retebilmesi, verileri elektronik olarak deitirebilmesi, planlama, datm srelerini dinamik olarak izelgeleyebilmesi gerekmektedir. Bu faaliyetlerin maliyetleri yksek olsa da uzun vadede bu ilemleri gerekletirecek kaynaklara ayrlacak anaparann biliim teknolojileri (IT) altyaplarna yatrlmas mantkldr. Biliim teknolojileri TZY konseptine etkin bir ekilde implemente edildii takdirde tedarik zincirinin tm partnerleri arasndaki bilgi btnlemesi, daha dk operasyon maliyetleri, daha yksek mteri katma deeri salamaktadr, bu nedenle iletmeler bilgi paylamn rekabeti stratejilerinin ayrlmaz bir paras olarak grmektedirler. [15] MRP sistemlerinin gelimesiyle birlikte hangi rnlerin stoklanmas, siparilerin ne zaman iletmeye alnmas, ne kadarlk rn siparii verilmesi gerektii belirlenmeye balam ve envanter tutma, yeniden sipari verme maliyetlerinde belirgin azalmalar

33

olmutur. Depolardaki tm rnlerin tedariki bilgilerini, lokasyonlarn, ilikili bilgilerini tutan, benzetim yaklam ile depolarn yerleimlerini, rnlerin raflara olan yerleimini salayan biliim teknolojileri bu ilemler iin gereken zaman ksaltmtr. EDI teknolojilerinin geliimiyle birlikte bir arada bir ara olmakszn verilerin paylalabilmesi salanarak iletmeler stok kontrol sistemlerini direkt olarak tedarikilerinin sipari ileme sistemlerine entegre edebilmeyi saladlar. Bilginin etkin ekilde transfer edilmesi elektronik satn alma srelerini desteklemitir. Tedarik Zincirinde malzeme siparilerin verilmesi ve teslimat arasndaki srenin ksa olmas mteri hizmet seviyesinde etkendir. deal olan bu srenin sfra yaklamasdr. Senkronize Malzeme Hareketi ile bilginin tedarik zincirinin her ksmna ayn anda ulamas salanr, bylece iletmeler rnlerin zincirde hareket etmesi iin mesaj beklemek yerine malzeme hareketini koordine ederler. [9] Tedarik Zinciri Ynetiminde kilit rol oynayan lojistik faaliyetlerde de biliim teknolojilerinin geliimi ile birlikte nemli deiiklikler olmutur. Lojistik sektrndeki en belirgin deiim teknolojinin etkin ekilde kullanlmaya balanmasdr. Bu durum rnlerin hareketinde direkt olarak gzlemlenebilmektedir. Tanan rnlerin elektronik olarak tannmas, tayclarn uydu araclyla takip edilebilmesi ve etkin iletiim salanmas biliim teknolojilerinin getirileri arasndadr. nceleri firmalar lojistik faaliyetlerini gerekletirmek iin fiyat talebi, satn alma siparii, sipari dorulatmas, tanma dokmanlar, teslimat detaylar, faturalar gibi somut olarak kts alnarak iletmeler arasnda tanmas gereken dokmanlara ihtiya duyarlard, bu durum da zaman ve nakit kaybna neden olurdu. [9] Lojistik faaliyetlerin temel unsuru olan tamaclk sektrnde de bilgi

teknolojilerinin kullanm ile irketler tamaclk ynetim srelerini etkin ekilde planlar ve koordine eder duruma gelmilerdir. Sipari seiminden teslimat ve performans ynetimine kadar olan her sreci efektif bir ekilde ynetebilmeye balamlardr. Maliyet analizleriyle birlikte katma deer salayan tama rota ve tama modlarna karar vererek ortaya kacak frsat maliyetlerini de engelleyebilir konuma gelmilerdir. Tamaclk Ynetim Sistemleriyle (TMS) aada maddelenen fonksiyonlar yerine getirilebilmektedir:

34

Tamaclk Uygulamas: Tama irketi ile ilgili sreleri otomatize ve optimize etmek, tama bedeli, modu ve teklif iin karar merkezi olarak grev almak. Tamaclk Planlamas: Tama a tasarm, simlasyon analizleri, filo, parsel ynetimi, geliim iin frsatlar belirlemek. Tamacln Yrtlmesi: Rota planlamadan yklemeye kadar olan, ekipmann hareket halindeki tm srelerini ynetmek, konfirmasyon sreci, navlun denetim ve demelerini takip etmek.

Gzlemlenebilirlik ve Raporlama: Gerek zamanl tama bilgisi statsne eriim, maliyet analizi, tama sonras analiz, takip srelerini gerekletirmek. [5]

Ticari ortaklar ve lojistik hizmet salayclar lojistik a webine gerek zamanl olarak balandklarnda irketler serbeste nakliyecileri, transit sreleri, fiili maliyetleri, teslimat bilgilerini gereki bir ekilde edinebilmektedirler. TMSten gerek anlamda fayda salamak iin bu yazlmlarn iletmenin i sreleri ve TZY sistemleriyle entegre almas gerekmektedir. rnein TMS yazlmlarn Depo Ynetim Sistemleriyle (WMS); baka bir deyile talep ynetimini ve envanter sistemlerini entegre ederek planlamaclar tedarik kanalndaki bilgiye ulaarak bu bilgiyi karar destek arac olarak kullanabilirler. rnein; bir TMS yazlmn bir WMS yazlmyla entegre ederek planlamaclar rnlerin alnd ve ykleme noktasna tand anda taycy atayabilirler. Internet teknolojilerinin bir TMS yazlmna uygulanmasyla birlikte tama irketleri lojistik e-market ortamlar zerinden bilgi paylaabilmektedirler. Yazlm btnlemeleri irketler konsolidasyon, maliyet optimizasyonu, dinamik planlama ve rotalama ile birlikte ekipmann optimal ekilde kullanm, i ilikilerinde performans lm salayabilmektedirler.

35

3. TEDARK ZNCR YNETM, LOJSTK VE TAIMACILIKTA BLM TEKNOLOJLER Bu blmde Tedarik Zinciri Ynetimi, lojistik ve tamaclkta bilgilerin toplanmas, analizi, ilenmesi, takibi ve datmnda kullanlan biliim teknolojileri anlatlmakta, teknolojilerin birbirleriyle ilikilendirilmesi yaplmaktadr. 3.1 Otomatik Tanmlama Sistemleri Otomatik tanmlama sistemleri (AIS) makinelerin nesneleri tanmalarn salayan eitli teknolojilere verilen isimdir. Otomatik tanmlama otomatik veri tutma teknikleriyle eletirilerek zellikle lojistik faaliyetlerde nesnelerin tannmasn, tannan nesneler hakknda edinilen bilginin i gc ihtiyac duyulmadan bilgisayara aktarlmasn salar. Otomatik tanmlama sistemlerinin amac verimlilii artrmak, veri giri hatalarn azaltmak, mevcut i gcnn daha katma deerli sreler iin almasn salamaktr. Lojistik faaliyetlerde sklkla kullanlan otomatik tanmlama sistemleri barkod sistemleri ve RFID teknolojisidir. 3.1.1 Barkod Sistemleri Barkod otomatik veri toplama olarak bilinen srete kullanlan hzl, kolay ve doru veri giriini salayan metottur. Barkodlama rnlerin manuel veri giri sistemlerinde olamayaca kadar hzl ve etkin gzlemlenebilmesini, endstride verilerin geek zamanl olarak alnmasn ve aktarlmasn salar. letmelerin faaliyetleri ve bilgileri gerek zamanl ve doru ekilde edinerek somut kararlar almalarn destekler. [16] 3.1.1.1 Barkodlama Yaps Barkodlama, verileri evrensel olarak tannm mors kodlarna benzer ekilde belli bir semboloji erevesinde kodlama tekniidir. Kodlanm veriler parti numaras, seri numaras, tedariki numaras, miktar gibi bilgileri ierir. [16] Semboloji barkodlarn tadklar mesajlar ierir. Bir sembolojinin spesifikasyonu mesajn tek basamaklarnn/karakterlerinin, ayrca izgiler ve boluklarn balang

36

ve biti noktalarnn kodlanmasn salar. Evrensel olarak kabul edilmi 100den fazla barkod sembolojisi vardr, ancak dzenli olarak kullanlan barkod sembolojileri birka tanedir. [16] Barkod sembolojileri iki temel ekildedir, lineer veya iki boyutlu olabilir. Lineer barkod sembolojisi tek koyu izgilerden ve eitli genilik ve ykseklikteki beyaz alanlardan oluur. Aadaki ekilde lineer barkod rnei gsterilmektedir. [17]

ekil 3.1: Lineer Barkod [17] ki boyutlu barkod sembolojisi matris formatnda dzenlenebilir, lineer barkod sembolojisine benzerdir ancak daha kk alanda daha ok bilgi depolanabilir. [17] Aadaki ekilde iki boyutlu barkod rnei gsterilmektedir.

ekil 3.2: ki Boyutlu Semboloji [17] 3.1.1.2 Barkodlama Teknolojisi Gereksinimleri Otomatik veri toplama iin temel seviyede bir barkod sistemi drt temel bileenden oluur. Bunlar barkod yazcs, para takibi iin etiket, toplanan verileri iin bir tarayc ve bir veri tabandr. Barkod Yazcs: Bu bileen paralarla ilgili verileri izlemek iin kullanlan barkod etiketlerini oluturur. [17] Barkod Etiketi: Barkod etiketini bir paraya tutturarak izleme salamak otomatik tanmlamann ilk aamasdr. Bir para etiketi metin, grafik veya barkod bilgisi kombinasyonu ierebilir. [17] Tarayc: Veri toplama aamas barkod etiketinde tutulan bilginin doru ekilde tarayclar tarafndan okunmas ilemidir. Tarayclar bilgiyi insanlardan ok daha hzl ve gvenilir ekilde okur, bylece hata oranlar nemli lde azalr. Barkodlarn verileri manuel veri girilerine gre ortalama 100 kat hzl gerekletirdii saptanmtr. [16]

37

Tarayclar ayrca barkodun iinde tutulan bilgiyi taraycya bal bilgisayar sistemlerinin anlayabilecei sinyallere dntren dekoderler olarak rol oynarlar. Taraycnn gvenilir ekilde verileri okuyabilmesi iin barkod etiketleri kaliteli bir ekilde yazlmaldr, tedarik zincirinde barkodlarn yanl okunmasndan dolay aksaklklar ortaya kar. [17] Veri Taban: Mevcut barkod uygulamalar, ilikili veri taban araclyla barkoddan para ile ilgili bilgiyi etkin ekilde edinilebilecek ekilde tasarlanr. Bilgisayar sistemi taraycdan gnderilen bilgiyi toplar ve yorumlar, barkodun referans noktas bilgisini para zerindeki detayl veri dosyasna gnderir. Bu veri dosyalar rnle ilgili aklamay, fiyat, envanter miktar gibi bilgileri tutar. Bu d veri taban olmadan barkod uygulamalarnn bir anlam yoktur. [17] 3.1.1.3 Barkod Teknolojisinin Avantajlar Bir iletmede uygun donanmlar ve yazlmlarla birlikte kurulduunda barkod uygulamalar nemli avantajlar salar. Bu uygulamalarn en nemli avantajlar aada maddelenmektedir: Doruluk: Manuel veri girilerinden, etiketlerin yanl okunmasndan kaynaklanan hatalar azaltarak srelerde verimlilii artrmaktadr. Dikkat edilmesi gereken nokta yukarda da belirtildii gibi taraycnn doru bilgiyi aktarabilmesi iin kt kalitesinin yksek olmasdr. [17] Kullanm Kolayl: Uygun donanmlar ve yazlmlarla birlikte iletmede optimal lokasyonlara kurulduunda otomatik veri toplama srecini efektif olarak gerekletirirler. [17] Standardizasyon: Standardize barkod sembolojileri barkod bilgilerinin evrensel olarak alglanmas ve kabul edilmesini salar. [17] Zamannda Geri Besleme: Barkod teknolojisi gerek zamanl veri salayarak bu verilere dayal anlk kararlar alnabilmesini salar. [17] Artan Verimlilik: Barkod uygulamalar birok manuel aktivitenin ve grevin otomatize edilerek bir iletmede insan kaynann farkl srelerde kullanlmasn ve verimliliin artmasn salar. malat sreleri takip edilerek iletmenin kalite standartlarnn artmas salanr. [17]

38

Artan Karllk: Artan etkinlik(gelimi i aklar, hata oranlarnda azalma ve artan mteri memnuniyeti) iletmelerin karllklarn artrmasn salar. [17] 3.1.2 Radyo Frekansl Tanmlama Sistemleri (RFID) Tedarik zincirindeki nesneleri tanmann birok yolu vardr ve kullanlan teknolojilerin tedarik zinciri performans zerindeki etkisi byktr. Barkod sistemleri gnmz tedarik zinciri ynetiminde nesnelerin tanmlanmasnda nemli bir rol oynamaktadr, ancak bu teknoloji daha yeni teknolojilerle kyaslandnda her zaman en iyi yntem olarak gzkmemektedir. Tedarik zincirinde retimi teslimatla balayan datm merkezlerinin etkin bir ekilde ynetilebilmesi, tm sistemin performansnn artrlabilmesi iin bu noktalarda daha etkin teknolojilerin kullanmna gereksinim duyulmutur. Barkod sistemlerine alternatif olarak daha yksek gvenilirlie sahip olan RFID teknolojileri kullanlmaya balamtr. RFID teknolojileri radyo frekans dalgalar kullanarak nesneler zerindeki etiketlerde yer alan bilgileri tanmay salayan sistemdir. [18] Akll Etiketler: Akll etiketler RFID uygulamalarnn yaygnlatrlmasnda kilit rol oynar. rnlerin, paralarn zerine yaptrlan akll etiketler verilerin okunmas ve alglanmasnda kolaylk, hz ve esneklik salar. Akll etiketler pilot uygulamalarda simlasyon amal olarak eitli alanlara yerletirilerek en dk proje maliyeti saptanr. Akll etiketler RFID teknolojilerinin perakende sektryle uyumlu yrtlmesinde kullanlr. Akll etiketler RFID etiketlerinin paketlenmesinde uygun ve ekonomik bir yol salayarak datm srecinin dzgn ilemesini salar. Sadece etiket veya sadece barkod uygulamalarna gre daha ierikli veri salarlar. Barkodlar ve direkt olarak okunabilen bilgileri birletirerek etkinlii artrrlar. Talep dorultusunda oklu sayda ktlar alnabilir ve nceden kodlanabilirler. Akll kartlar s, nem, toz gibi etkenlere kar dayankldr; retim ortamlar iin uygundur. [19] RFID teknolojisi blm 4te detayl olarak anlatlmaktadr. 3.1.3 RFID ve Barkod Uygulamalarnn Karlatrlmas RFID uygulamalarnn barkod uygulamalarndan daha avantajl olduu gibi bir ifade doru deildir. ki teknoloji birbirinden farkldr ve iki uygulamann birbirinden stn olduu durumlar vardr. Barkod ve RF etiketler arasndaki en nemli farklardan biri barkod teknolojisinde baskl bir etiket optik bir okuyucu tarafndan 39

okunurken, RFID teknolojisinde yar iletken bir etiketin radyo frekans teknolojisi kullanlarak sorgulanmasdr. Bir barkod okuyucusu, barkodu okuyabilmek iin barkodu grmelidir, RFID uygulamalarnda gr snr kstlamas yoktur. RFID etiketleri bir okuyucunun snrlar dahilinde olduunda okunabilir. Barkod uygulamalarndaki bir eksiklik etiketin yrtlmas, kirlenmesi, dmesi durumlarnda grntlenme durumlar olmamasdr. RFID uygulamalarnda etiketlerin zarar grme ve okunmama olasl dktr. Standart barkodlar sadece benzer rn gruplarn tanr, benzeri olmayan nesneleri tanmaz. [20] 3.2 Takip ve zleme Sistemleri Teknolojinin ve mobil aralarn geliimiyle birlikte i uygulamalarnda birok yenilik yaanmaktadr. Takip ve izleme sistemleri birok iletmenin benimsedii, en yaygn bilgi teknolojisi bazl i uygulamalarndan biri olmutur. Bu sistemlerin zellikle orta ve byk lekli tama iletmelerinde, arac irketlerde, kamuya ait iletmelerde maliyetleri dren, mteri memnuniyeti salayan katma deerli uygulama alanlar yaratt gzlemlenmektedir. Ara, konteyner, palet baznda uygulanabilen takip sistemlerinde baar salanabilmesi iin bilgi btnlemesi baars nem kazanmaktadr. [21] Takip ve izleme birbirini tamamlayan srelerdir. Aadaki blmlerde anlatlaca zere takip sistemleri izleme sistemlerine pozisyonlandrma bilgisi salar, izleme ileminde nceden belirlenmi izelgeye uyulup uyulmad tespit edilir. Takip ve izleme sistemleri arasndaki fark; takip sistemlerinin farkl tanmlama, pozisyonlandrma ve iletiim teknolojilerinden yararlanarak bir tama srecinin spesifik noktalarna odaklanmas, izleme sistemlerinin ise zincire bir btn olarak bakarak izelge dorultusunda tama statsn (pozisyon, durum) belirlemesidir. Takip sistemleri pozisyonlandrma ilemine daha teknik yaklarken, izleme sistemleri tama srecindeki tm aralarn yn, istenen lokasyona geli saati, rotadan sapma gibi zelliklere odaklanarak fonksiyonel bilgi edinmeye odaklanr. [22] Aadaki blmlerde takip ve izleme sistemi kapsamnda kullanlan teknolojiler ve eitli i uygulamalar detaylandrlmaktadr.

40

3.2.1 Akll Ulatrma Sistemleri (ITS) Gnmz ulatrma operasyonlarnda biliim ve iletiim teknolojilerinin, kablosuz a sistemlerinin yaygn kullanlmasyla birlikte nemli gelimeler yaanmtr. Mobil ortamdaki kullanclar lokasyonlarn deitirirken herhangi bir noktadan herhangi bir zamanda eitli bilgilere ulaabilmektedirler. Akll Ulatrma Sistemleri (ITS), baka bir deyile Telematik bilgi teknolojilerinin kablosuz a sistemleri erevesinde ulatrma srelerine ara ve bireysel kullanm baznda uygulanmasdr. Temel lojistik faaliyetler iinde nemli bir yer tutan tama srelerinde artan trafik, yksek operasyon maliyetleri, tama srelerinde ortaya kabilecek gecikmeler ulatrma sistemlerinde bilgi teknolojilerinin geliimini desteklemitir. ITS teknolojileri mevcut bilgiyi tanmlamakta, analiz ve test etmekte, tamaclkta maliyetleri azaltmakta ve verimlilii artrmaktadr. [23] ITS aktivitelerine ynelik ilk adm 1960l ve 1970li yllarda atlm, gnmze kadar Amerika ve Avrupada bu sistemlere ynelik eitli programlar gelitirilmitir. Gelitirilen programlarn ortak zellii teknik olarak entegre edilmi ve gelimi koordinasyon salayan yaplar olmay amalamalardr. [24] ITS teknolojilerinin ulatrma sektrnde kullanlmasyla birlikte gerek zamanl trafik kontrol, dinamik rota ynlendirmesi gibi aratrma konular ortaya kmtr, ancak bilgi ak sisteminin ve etkileimlerinin fiziksel sistemle aka modellendii yaklamlar snrl sayda kalmtr. [23] 3.2.1.1 ITS Teknolojileri ITS tama sistemlerinin etkinliini ve verimliliini artrmak iin gelimi teknolojileri entegre eder. Bu teknolojilerin tama sistemlerine uyarlanmas inaat mhendislii, endstri mhendislii, makine mhendislii gibi bilim dallarnn koordineli ekilde almasyla gerekletirilir. Balca ITS teknolojileri bilgi ileme, iletiim, sensr ve bilgisayar teknolojileridir. Bu teknolojiler veritabanlarnda, yazlmda, a yaplarnda, sensrlerde, ar cihazlarnda, barkodlarda, akll kartlarda, GPS teknolojilerinde, EDI teknolojilerinde kullanlr. ITS teknolojileri bilgi toplama, bilgi ileme, bilgi iletme ve bilgi kullanma fonksiyonlar altnda gruplanmaktadr. Bu dorultuda ekil 3.3te ITS teknolojilerinin kategorizasyonu yer almaktadr.

41

Bilgi toplamada kullanlan ITS teknolojileri aada maddelenmektedir: Dng detektrleri(loop detector) Canl video grntleri Grnt ileme teknolojileri Otomatik ara lokasyonu Sensrler maddelenmektedir: Renk Kodlama Dijital Haritalar Teletext Trafik Haritalar Araba radyolar Hcresel Telefonlar Dedike Ksa Mesafe letiim(DSRC) [25]

Bilgi ileme ve bilgi kullanma fonksiyonlarnda kullanlan ITS teknolojileri aada

Bilgi iletme fonksiyonlarnda kullanlan ITS teknolojileri aada maddelenmektedir:

Verilerin Toplanmas Takip ve zleme

letiim

Verilerin Yaylmas

Yolcu Bilgisi

Filo Ynetimi

Merkezi ve datlm verilerin ilenmesi Verilerin lenmesi

Balca ITS uygulamalar aadaki gibi kategorize edilmektedir: Gelimi Toplu Tama Sistemleri Gelimi Trafik Ynetim Sistemleri 42

iletiim

Durum Yant

cret Ynetimi Trafik Kontrol

Ticari ara dzenlemesi

ekil 3.3: ITS Teknolojilerinin Kategorizasyonu [26]

Gelimi Yolcu Bilgilendirme Sistemleri Elektronik cret Toplama Sistemleri Ticari Ara Operasyonlar Sistemleri [26]

Temel lojistik faaliyetlerin bel kemii durumundaki tamaclk srelerinde ITS teknolojilerinden biri olan Filo Ynetim Sistemlerinden yararlanlmaktadr. Filo Ynetim Sistemleri aadaki sistemlerin btnnden olumaktadr: letiim Sistemleri Otomatik Ara Lokasyonu Sistemleri(AVL) Transit Operasyonlar Yazlm Corafik Bilgi Sistemleri (GIS)[26]

1. letiim Sistemleri: Transit sre operasyonlarnn etkin ve verimli bir ekilde gerekletirilmesi gl bir iletiim alt yapsna ve ara bazl iletiim teknolojilerine dayanr. letiim teknolojileri hem ham, hem saf verinin ve sesin transit aralar ve operasyon merkezleri arasnda iletilmesini salar. Transit iletiim sistemleri kablosuz teknolojiler ve uygulamalardan oluur. Filo Ynetiminde kullanlan iki ynl ses radyo sistemi birok transit operasyonun temelini oluturur. [26] 2. Otomatik Ara Lokasyonu Sistemleri(AVL): AVL sistemleri her bir aracn gerek zamanl pozisyonunu lmleyerek edinilen bilgiyi merkezi bir lokasyona ileten bilgisayar bazl ara takip sistemleridir. Talebi daha etkin karlayabilmek adna aracn lokasyonunu belirlemek, acil durumlarda lokasyon koordinatlarn salamak balca kullanm alandr. AVL sistemlerinde bulunan lokasyon teknolojileri aadaki teknolojileri en sk olarak GPS ve GPRS teknolojilerinin kullanm ile salanmaktadr. [26] GPS Teknolojileri: GPS dalga bazl, kendini pozisyonlandrabilen bir sistemdir. GPS teknolojileri 1970li yllarda A.B.D Savunma Bakanl tarafndan uygulamaya alnmtr. Gnmzde GPS yirmi drt adet uydunun desteiyle almaktadr. Btn uydular pozisyonunu ve gnderme zamann da ieren srekli radyo sinyali gnderirler. zel bir GPS alcs en az uydunun sinyallerini pozisyon alglamak iin kullanr. Pozisyon uydular tarafndan gnderilen sinyallerin toplanarak lmlenmesi sonucu aracn lokasyonu hakknda bilgi elde edilir. [21] GPS Teknolojileri Uygulamalar: Takip ve izleme sistemleri GPS

uygulamalaryla iletmelerin ara filolarn ve operatrlerinin hangi lokasyonda 43

olduunun bilgisini edinmelerini salar, bu verilerin desteklemesiyle dinamik ara rotalama ilemleri de yaplabilmektedir. Aralarn GPS sistemleriyle donatlmasyla srcnn lokasyonuna gre dinamik filo sevkyat gerekletirilebilmektedir. GPS teknolojisi yedi adet uydudan yararlanarak aracn lokasyonunu gsterir, lokasyon koordinatlar mobil a (ounlukla GSM) kullanarak Internet zerinden bir ar merkezine gnderilir. ar merkezi aracn lokasyonunu belirleyerek rotay gerek zamanl olarak optimize eder ve deitirilmi sr ynleri srcnn mobil terminaline gnderilir. [21] GPS teknolojileri uygulamalar aada maddelenmektedir: Tamaclk irketleri GPS teknolojilerini sadece aralarn lokasyonlarn izlemek iin deil, aralarn tad rnlerin ierikleri konusunda da bilgi tutarak olas envanter deiiklikleri ve lokasyonlar iin esneklik salamak amacyla da kullanmaktadrlar. Ara filolarna yerletirilen GPS ekipman belirli bir zaman aralnda kat edilen mesafeyi, belli bir lokasyondaki hz operasyondaki alanlara aktarr, bylece ara filolarnn etkin ynetilmesini ve igcnn optimal ekilde kullanlmasn salamaktadr. Farkl mobil a standartlar kullanarak mterilere aralarn tahmini var sreleri hakknda otomatik bilgi aktarm salanmaktadr. GPS teknolojileri gerek zamanl trafik verileriyle entegre edilerek trafik skklklarna kar yeniden rotalama yapmay desteklemektedir. Aralarn alnma, kaza durumlarnda sinyaller yardmyla kolaylkla bulunmasn salamakta, zellikle byk ara filolarnda sigorta giderlerinin azaltmaktadr. [21] GSM/GPRS Bazl Takip Sistemleri: Takip sistemleri iin dier bir uygulama GMS/GPRS bazl takip sistemleridir. GSM tm dnyada kullanlan, standardize edilmi protokollerden oluan mobil haberleme yapsdr. Lojistik sektrnn kresel bir yapda olmasna bal olarak iletmelerin ouna GSM frekans bantlarn kapsayan kablosuz modllere sahip olunmas nerilmektedir. [27] GPRS devaml balant salayarak hzl ve dk maliyetli veri iletiimi salayan teknolojidir. Bu teknoloji ile uyumlu cihazlar, donanm ve yazlmlar kullanlarak takip gerekletirilebilmektedir.

44

Takip ve Filo Ynetim sistemlerinde GSM/GPRS teknolojilerinin mevcut kaynaklarn daha etkin kullanmn salad gzlemlenmektedir. Ara/konteyner takibinde ya seviyesi, scaklk gibi gerek zamanl operasyonel veriler salayarak gerekli nlemlerin alnmas salanr, mevcut kaynaklarn daha etkin kullanlmasn desteklenir. Mteriler aralarn ve tanan rnlerin mevcut lokasyonlar ve durumlaryla ilgili gerek zamanl bilgiye sahip olurlar. Deerli ve tehlikeli rnlerin takibi yaplarak alnma/hasar vb. durumlarda bilgi alnarak mdahale edilir. [27] 3. Transit Operasyonlar Yazlm: Ara bazl filo ynetim sistemlerinden edinilen veri merkezi bilgisayar sistemlerine aktarlr ve transit operasyonlar yazlm tarafndan ilenir. Bu yazlm operatrlerin filo performansn gzlemlemesini, kaza durumlarndan haberdar olmasn ve mdahale etmesini salar. Bu yazlmlar ve raporlama sistemleri otomatik corafik kodlama, haritalandrma, gerek zamanl izelgeleme ilemlerini gerekletirir. Transit operasyon yazlmlar genellikle bir GIS platformu kullanarak rota planlama optimizasyonu salar ve bir AVL sistemi ile birletirilebilir. Transit operasyon yazlmlarnn avantajlar aadaki gibidir: Mevcut kaynaklarn optimum kullanmn salar. Aralarn yeniden izelgelenmesini ve yeniden rotalanmasn salar. Operasyonel verimliliin deerlendirilmesini destekler. Acil durumlarda yant vererek izelgeleme gvenilirliini artrr ve operasyon verimliliini artrr. Optimizasyonlar sayesinde operasyon maliyetlerinin azalmasn ve mteri ilikilerinin iyiletirilmesini salar. [28] 4. Corafik Bilgi Sistemleri (GIS): Corafik bilgi sistemleri (GIS) transit operasyonlarn mevcut durumlarnn grsel bir ekilde sunulmasn salar. Corafik veri tabanlarnn lokasyon koordinatlar kmesi araclyla ilikili olmasn salayan bir eit komputerize veri taban ynetim sistemidir. Bir baka deyile GIS aralarn takibinin yapld haritalar oluturan rndr. Bu teknolojinin dier bilgi sistemlerinden ayrt eden en belirgin zellik; bilgileri hem grafik katmanlar hem de kavramsal tablolar eklinde sunabilmesidir. Saysal haritalarda farkl bilgi trleri farkl katmanlarda ifade edilebildii gibi kavramsal tablolarla iliki kurularak ileri dzey bilgi btnlemesine de gidilebilmektedir.

45

rnein, anayollar, demiryollar, sokak, vb. detaylar ayr ayr katmanlarda ifade edilerek aralarnda iliki kurulabilmektedir. Dier yerleim merkezleri de ayn mantkla katmanlar halinde gsterilmektedir. Bu katmanlardaki bilgiler, anlaml sorgulama filtrelerinden geirilerek saysal haritalar zerinde istenilen analizlerin yaplmas ve elde edilen sonularn grsel hale getirilmesi mmkn olabilmektedir. [29] GIS veri taban ynetim sistemi, grafik sistemi, ara yz ve iletim sistemi olmak zere drt ksmdan olumaktadr. Bu ksmlar bir iletiim a araclyla birbirlerine baldrlar. Aadaki ekilde bir GIS sisteminin yaps yer almaktadr:

ekil 3.4: Bir GIS Yaps [30] Uzaysal ve simgesel olarak aracn lokasyon bilgisi alnr, bir veri taban ynetim sisteminde toplanr, iletim sistemi, grafik sistemi araclyla ara yz zerinden bir dijital harita zerinde aracn lokasyonun iaretlenmesi salanr. Aada rotalama ve izelgeleme srecinde GIS uygulamalaryla aralarn vektrel olarak haritaya aktarld temel bir ekil yer almaktadr.

46

ekil 3.5: Bir GIS Uygulamasyla Aracn Vektrel Olarak Haritada Gsterimi [30] GPS uygulamalarnn kullanmnn yaygnlamasyla birlikte aracn belirli zaman aralklaryla okunan lokasyon bilgisi merkezdeki veri tabanna gnderilir, GIS sinyalleri deerlendirerek arac harita zerinde bir sembol eklinde gsterir. Ara planlamadan sorumlu kii aracn lokasyonunu takip ederek filoyu denetim altnda tutar. Yol durumu, trafik durumu gibi bilgiler anlk olarak alnabildiinde aracn rotas modifiye edilerek gecikmeler engellenebilir, ara izelgesi yeniden optimize edilebilir. Ayrca; GIS uygulamalar ERP yazlmlarndaki envanter kontrol sistemlerine da entegre edilerek rnlerin gidecei adres lokasyonlarnda, spesifik rotada olup olmadnn bilgisini salar. [31] GIS rotalama ve izelgeleme yazlmlaryla takip ve izleme sistemi yazlmlaryla entegre edilerek maliyetleri drmeyi hedeflemeye odaklanr, verilerin gelitirilmesini, operatrlerin tama srecini modellemesini ve planlamasn, rota planlamasn, analiz etmesini ve rotay yeniden yaplandrmasn, en nemlisi etkin kararlar vermesini salar. Aadaki ekilde AVLnin bir ara ve konteyner takip sistemi olarak kullanld bir model yer almaktadr. Aracn lokasyonunu, hzn, rnlerin teslim sresini ieren gerek zamanl bilgi bir GPS sistemi tarafndan llr, kablosuz bir GPRS sistemi tarafndan Internet hizmet salayc (ISP) araclyla her 23 saniyede bir kontrol merkezine aktarlr. Merkezde yer alan GIS, bilgileri analiz etmek iin kullanlmaktadr. Normal d ara hareketleri, atl zamanlarn uzunluu ve dk hz GIS tarafndan tanmlanan parametreler sayesinde alglanabilmektedir.

47

ekil 3.6: Ara/Konteyner Takip Sistemi [32] 3.2.1.2 ITSnin Teknik Altyaps Birok teknolojinin btnlemesi her bir ITS teknolojisinin dieriyle uyumlu ekilde almasn gerektirir. ITS teknolojilerinden tam anlamyla yararlanmak iin sistem altyapsnn etkin bir ekilde oluturulmas nemlidir, tm ITS fonksiyonlar arasndaki btnlemeyi salar. Aadaki ekilde bir btn olarak rnek bir ITS altyaps gsterilmektedir.

48

Uzaktan Eriim Alt Sistemleri Bilgi hizmeti salaycs

Merkez Alt Sistemleri

Transit Ynetimi

Trafik Ynetimi

cret Ynetimi

Uzaktaki srcye destek Kiisel bilgi eriimi

Acil durum ynetimi

Yaynlama ynetimi

Filo Ynetimi Yoldaki alt sistemler

Geni alan kablosuz iletiim

Kablolu iletiim

Ara Aratan araca iletiim Transit Ticari Acil durum Ksa mesafe kablosuz iletiim

Yol cret toplama Park ynetimi Ticari ara kontrol

Ara alt sistemleri

ekil 3.7: ITS Alt Yaps [24] 3.2.1.3 ITS Uygulamalar ITS uygulamalarnn her biri birden fazla alternatif teknoloji tarafndan desteklenebilir. Balca ITS uygulamalar aada belirtilmektedir: Rota Ynlendirmesi: Bu sistemler belirli bir destinasyona ulamak iin en uygun rotay semeyi, tama sresini minimize etmeyi salar. Bu bilgiler talep durumunda salanr ve her bir rotadaki trafik skkl seviyesi, trafikteki kstlamalarla ilgili bilgi, park alanlar ile ilgili bilgiyi ierir. [25] Trafik Kontrol: Bu sistem optimal sinyal kontrol kullanm ile sadece trafik skkl durumlarnn ktye gittii durumlarda deil, bir btn olarak karayolu alarnn tmnde kullanlr. Ayrca bu sistem srclere arataki ekipmanlar ve deiken mesaj sinyalleri araclyla rota klavuzluu salar.

49

Planlama

Trafik kontrol sistemi trafik sensrlerini, deiken mesaj sinyallerini, alan ekipmanlar ve trafik kontrol merkezleri arasndaki iletiimi kapsar. [33] Otomatik Ara Operasyonu: Bu sistem fren sistemi ve gaz pedal, tekerlek gibi ekipmanlar zerinde kontrol salayarak otomatik olarak kontrol edilen sr destek fonksiyonlarna dayanr. Otomatik ara operasyon sistemleri arac dier aralardan uygun bir mesafede tutarak gvenli bir hzda hareket etmeyi mmkn klar, srcnn i ykn azaltarak trafik kazalarnda nleyici rol oynar. [25] Ticari Ara Uygulamalar: Bu sistem her bir zel hizmet arac iin gei izni uygulamalarn ve ofis ii uygulamalarn elektronik olarak ilenerek bir veri tabanna aktarlmasn, gei izninin talep edildii rotalardaki bilgiyi ve gei izni isteyen aralar tarafndan seilen gerek gei rotasyla ilgili bilgiyi salar. Srcye Destek Salama: Otomatize edilmi sistemler aracn performansn artrarak srcnn arac daha gvenli kullanmasn salar. [34] Kamuya Ait Tama Ynetimi: Bu sistem kamu tama operatrlerine trafik durumuyla ilgili eitli veriler salayarak tama operasyon ve ynetimini destekler. [34] Otomatik Acil Durum Bildirisi: Otomatik acil durum bildirisi hzl ve uygun bir ekilde ilk yardm aktivitelerinin uygulanmasn, kaza durumlarnda yollarn tamirat ilemlerinin etkin ekilde gerekletirilmesini salar. [25] Uyumlu Trafik Sinyal Kontrolleri: .ok sayda aracn balca yollardan geebilmesi iin hz alglayarak trafik sinyali dalgalar yaratabilirler.[25] Elektronik cret Toplama: Bu sistem srclerin cret toplama merkezlerinde durmadan gei cretlerini otomatik olarak toplamay, yol operatrlerinin igc gereksinimini azaltmay, fiyatlandrma ilemlerinin implementasyonunu kolaylatrmay salar. [25] Bu sistem lkemizde ve dnyada ok sayda kpr ve otoyolda uygulanmaktadr. 3.2.1.4 ITS Uygulamalarnn Avantajlar ITS etkinlii, verimlilii, gvenlii, enerji tasarruflarn ve evresel kaliteyi artrarak tama sistem operasyonlarn gelitirir. ITS yol eritleri bana kapasiteyi artrarak ya da bir ii gerekletirmek iin gerekli olan ara saysn azaltarak yol inas ihtiyalarn minimize etmek iin yeni yaklamlar sunar. [24] Bununla birlikte tama sistemlerinin bilgi teknolojileriyle desteklenmesiyle kiilerin daha etkin kararlar almasn salar. 50

ITS uygulamalarnn balca avantajlar kaza durumlarnda, ara operasyonlarnda, gecikmelerde, maliyetlerin azalmasnda gzlemlenir. rnein, ITS srclere yola klmadan nce ve yol boyunca trafiin durumuyla ilgili bilgi salar. Gecikme durumlarna ve kazalara kar uyarlm olarak srcler rota ve planlarnda deiiklik yapabilirler. Ayrca ITS trafik kazalarnn saysn azaltarak, kazalara erken mdahale edilmesini, yol cretlerinin otomatik olarak toplanmasn salayarak yoldaki tkankl azaltr. GPS gibi teknolojilerden faydalanarak ticari aralarn verimliliini artrr. Tm takip ve izleme sistemleri gz nnde bulundurularak bu sistemlerin avantajlar aadaki gibi maddelenebilir: Haberleme giderlerinin azalmas, Rekabet avantajnn artmas Filo Ynetiminin, rotalama ve izelgeleme ilemlerinin efektif olmas, Aralarn hzlarnn, rotalarnn anlk olarak takip edilebilmesi, Mterilerin bilgilendirilebilmesiyle mteri memnuniyetinde art salanmas, Aralardaki yklerin takibi ve yeni yklerin sipari annda en yakndaki aralara ynlendirilmesiyle esnekli salanmas, Gvenliin arttrabilmesi, rnlerin talep edilen noktalara var srelerinin belirlenebilmesi

3.3 Lojistik Yazlmlar Artan i hacmi, biliim teknolojilerindeki geliimler ve elektronik ticaretin yaygn kullanm tedarik zinciri ve lojistik fonksiyonlarnn yrtlmesi ve koordinasyonunda nemli deiiklikler salad. Internet teknolojileri veri deiimini byk lde, hzl bir ekilde karlamaya balad. letmelerin depo ve mterilerdeki envanter seviyelerini, sipari modeli verilerini takip edememeleri, tanan rn ve tama ekipmanlar gibi lojistik srelerinin nemli deerlerini yeterli lde izleyememeleri lojistik yazlmlarn geliimine neden olmutur. Temel lojistik faaliyetlerdeki tm sreleri entegre eden yazlmlar gelitirilerek tama, ykleme ve boaltma srelerinin azalmasna bal daha dk maliyetler, artan ykleme ve envanter doruluu, azalan sipari temin sreleri salanmtr. letmeler optimize lojistik yazlmlar araclyla lojistik srelerinde gerekli deiiklikleri salayabilmilerdir.

51

Biliim teknolojileri ve Internet kullanmnn geliimiyle iletmeler depolama srelerini temelden deitirdiler. Internet teknolojileri depo grevlilerinin siparileri daha kolay almalarn ve siparilerle ilgili envanterleri daha etkin ekilde takip edebilmelerini salanmtr. Tm avantajlarnn yan sra biliim teknolojilerinin getirdii dezavantaj dk sipari verme maliyetlerine bal olarak depolar daha sk ve kk partilerde siparilerle almaya baladlar, bu durum da siparileri ekonomik ykleme planlarna gre dzenleme zorunluluu getirdi. Ayrca iletmeler sk verilen sipariler ve envanter tama maliyetleri arasnda seim yapmak durumunda kaldlar. Artan tamaclk maliyetleri azalan envanter tutma maliyetlerini salad, tanan ya da depolanan rnn byklk, hacim gibi zellikleri envanter tutma maliyetlerindeki dn tama maliyetlerindeki art karlayp karlamadn belirleyebilir konuma geldi. [35] letmeler tedariki ve mterilerdeki envanter seviyelerini takip etmek,

mterilerinin sipari srelerini gzlemlemek iinDepo Ynetim Sistemlerini, ekipmanlarn lokasyon ve pozisyon bilgilerine ulamak iin Tama Ynetim Sistemleri ni kullanmaya baladlar. Sipari datmnn izelgelenmesinden nce sipari iptal vb. bilgilerini renerek, gerek zamanl yeniden izelgeleme ilemleri yapabilme, daha etkin ynetim kararlar alma konumuna geldiler. 3.3.1 Depo Ynetim Sistemleri Depo Ynetim Sistemi (WMS) yazlmlar operasyonel gereklilikler, bir rnn tesiste nereden alnd, ayn destinasyona giden dier rnlerle gruplanabilirlii, uzun sreli depolama yapmadan en erken ne zaman tamasnn yaplabilecei, sipari ynetim ve konsolidasyonu gibi unsurlar zerine odaklanr. Birok aratrmac envanter ynetimine operasyonel perspektiften bakar; tedarik zincirinde ekme stratejisi mi, itme stratejisi mi izlenecei, sipari verme ilemi iin optimal sipari seviyelerinin tespiti, her bir stok lokasyonundaki emniyet stok seviyelerinin takibi olarak bakar, stok seviyeleri nemlidir nk mteri hizmet seviyelerinin birincil belirleyicileridir. [36] WMS nin bak asna gre rn karakteristiklerini(boyut, lokasyon, destinasyon) bilmek ykleme saysn azaltarak kar salamaktr. [35] Etkin envanter ynetimi iletmelerin tedarik zinciri maliyetlerini drmeleri ve mteri hizmet seviyelerini azaltmalar iin tek yok deildir, Tama Ynetim

52

Sistemi(TMS) rnlerin fiziksel akn gzlemleyerek tedarik zincirindeki unsurlar bir arada tutmay salar. Depo Ynetim Sistemlerinde planlama ve izelgeleme, alma srelerinin tutulmas retim, lojistik, datm gibi srelerde kritiktir, nk insan kayna gereksinimi bir iletme iin nemli ve vazgeilmez bir unsurdur. gc bir datm merkezinin operasyon maliyetlerinin en byk bileenini oluturur. Datm operasyonlarndaki operasyon maliyetlerini azaltmak iin baz iletmeler bu kritik kayna gc Ynetim Sistemleriyle (LMS) optimize etmeye odaklanmaktadrlar. LMS ile gereki performans standartlar kurularak igc kaynaklarnn iletmedeki dalm optimize edilir, optimal bir izelgeleme sreci iin bu standartlar planlanan aktivitelerle karlatrlr. Etkin bir LMS implementasyonuyla bir datm merkezi tm igc potansiyelini kullanabilir. Depodaki i gc verimliliinde kk apl bir iyileme bile iletmenin karllnda iyi sonular getirir. Bir LMS yazlm bir datm merkezindeki igc verimliliinin lmlenmesi ve deerlendirilmesi temel olarak aadaki unsurlarla salamaktadr: Gemi verilerle karlatrma yaparak direkt ve endirekt i gc aktivitelerinin raporlanmas. Standart i gc gereksinimleriyle iletmedeki igc aktivitelerini karlatrlmas. Bireysel ve ekip performansn gzlemleyerek dll cret sistemlerinin desteklenmesi. gc planlama srelerinde kritik faktrlerin belirlenmesi. Zaman kartlarnn ortadan kalkmasyla alma srelerinin manuel hesaplanmasnn ortadan kalkmas. Talepteki ani deiikliklere gre personelin gerekli lokasyonlara kaydrlabilmesi. Katma deerli i gcnn ynetime anlaml bir ekilde raporlanabilmesi, analiz edilebilmesi ve kritik bilgilerin takibi iin denetim yaplabilmesi. Personelin alma srelerinin direkt takip edilebilmesiyle salkl bordro sistemlerinin kurulabilmesi. [37]

53

LMS teknolojilerinin geliimiyle birlikte datm merkezlerindeki igc dalm salkl olarak gerekletirilebilmektedir. Yneticiler igcnden optimal fayda salamak iin taktik (maliyet azaltan) ve stratejik (mteri says artran) kararlar almal, i gc maliyetlerinin hesaplanmasnda oluan hatalar ve mterilere dolayl yoldan karlan fazla maliyetlerin neden olduu mteri ilikileri problemlerine kar tedbirli olmaldr: 3.3.2 Tama Ynetim Sistemleri Tama Ynetim Sistemleri iki alanda karar destek arac olarak kullanlr: planlama ve optimizasyon, tama faaliyetlerinin yrtlmesi. Planlama ve optimizasyon almalar sresince tama modu seimi, tama konsolidasyon ilemleri, ykleme srelerinin koordinasyonu bu sistemlerle salanr. Yrtme ve operasyon modlarnda kullanldnda rotalama, izelgeleme, navlun takipleri ilemleri bu sistemlerden takip edilir. TMS implementasyonuyla iletmenin tm lojistik maliyetlerinin %30-%60 n oluturan tama maliyetlerinde %10-%40 d saland lmlenmitir. [38] Gnmz lojistik yazlmlarndan sadece gerek zamanl veri salayabilmeleri deil, tedarik zincirinde verileri entegre edebilmeleri, deien koullar altnda yant verebilmeleri iin gerek zamanl karar vermeyi desteklemeleri gerekmektedir. Tedarik Zinciri srelerinin yrtlmesinde WMS ve TMS yazlmlarnn her ikisinin de kullanlmas ve sistemlerin entegre almasyla tedarik zincirindeki rn aklarnn takibini yaplmas daha salkldr. Bilgi deiimiyle envanterlerin gzlemlenebilirlii, karar destek sistemlerinin daha ok veriye dayal olmas, mevcut mteri memnuniyet seviyelerinde kalnarak operasyonel maliyetlerin dmesi salanmtr. Bir tedarikinin son mterine dk maliyetlerle iyi hizmet salamas iin tedarikinin kendi tedarik zincirlerini kk maliyet toleranslaryla ynetebiliyor olmas gerekir, aksi takdirde son mteriye salanan hizmet bedeli yksek olacaktr. [35] Tedarikiler ve mterilerin kabul edilebilir fiyatlarda uygun miktarlarda rn siparii verebilmeleri ve tayabilmeleri gerekmektedir. WMS ve TMS yazlmlarnn btnlemesi tedarikilerin operasyonel maliyetleri drebilmelerini kolaylatrmal, son mteri iin dk maliyetler salayabilmelidir. Internet teknolojilerinin kullanm ve biliim teknolojilerinin salad getiriler, mterilerin

54

daha sk ve kk partilerde sipari vermeleri WMS ve TMS yazlmlar arasndaki btnleme gereksinimini glendirmektedir. Aadaki ekil SAP yazlmnda mevcut olan entegre TMS ve WMS yazlmlarn gstermektedir:

55

Amalar Dinamik ileme deiiklikleri Temin sresi ve eitlilii drmek Bilgi Ak Entegre WMS/TMS Ak Sorular -Planlama ve yrtme arasndaki farklar -Teknoloji Amalar -Bo alanlar azaltmak -Srcnn bekleme zamann azaltmak Bilgi Ak

Amalar -Sipari ikmali -Ak salama

-Envanter seviyesini drmek -Dar Boazlar

WMS Envanter gzlemlebilirlii

TMS -Tama Kapasitesi -Gelen envanter

Ak Sorular: -Fazla ak nasl dzenlenir? -ekme sisteminde: Ayn miktarda sipari eitli gnlerde nasl dzenlenir?

Ak Sorular: -Kapasite nasl planlanr? -Maliyetten ksmak iin modal/inter modal tama yntemlerinin aratrlmas -Fiili sipari profilinin gzlemlenebilirlii

ekil 3.8: WMS, TMS ve Entegre WMS/TMS Sistemleri in Amalar ve Ak Sorular [35] Bir sipari gerekleme sreci ERP yazlmndan transfer edilen sipari grubu ile balayp sipari ynetim sistemine akmasyla balar. Sipariler WMS sistemine paketleme, konteyner ihtiyacn belirleme, planlama faaliyetlerini gerekletirmek zere akar. Ayn zamanda TMS zaman kazanarak siparilerin ykleme sralarn, optimum tama maliyetleri ve tama modunu belirler ve birden ok fazla tesisten

56

alnacak rnlerin senkronize bir ekilde tanmasn planlar. Ayn zamanda yaplan yklemeler envanter ve dokmantasyon maliyetlerinin dmesini salar. [35] Planlanan sipariler WMS ye geri dner ve rnlerin depodan alnmas sreci balatlr. Bu arada TMS uygun tayclarn izelgelenmesi ilemini gerekletirir. TMS rnler iletmeden ayrlmadan etiketleme ve dokmantasyon ilemlerini gerekletirir. Sipari teslim edildiinde TMS demeleri ve sipariin pozisyonunu takip eder. Tama sonras bilgilerin analizi taycnn gvenilirliini tespit etmeye yarar. [35] Verileri etkin ekilde paylamak iin tayclar bilgi toplama ve datma srelerinin bir paras olmaldrlar. Otomatize veri toplama sistemleriyle (ADC) ve gelimi ykleme bildirimleriyle (ASN) mteriler rnlerinin ne zaman yklendiinin bilgisini edinebilirler. Ykleme noktasnda barkodlarn okunmas ile doruluk raporlanabilmektedir. [35] Karar destek sistemleri bu entegre sistemlerin bir paras olarak yava yava gelimektedir. Geni aptaki tedarik zincirlerini analiz ettikleri iin entegre sistemler sipari giri annda rnlerin bulunurluk kontrollerini yapar. [39] Gelecek tahminlerine dayal olarak iletmeleri tedarik zincirinin her aamasndaki rnlerin vadelerini belirleyebilirler. Ayrca iletmeler oklu tama modlarn, tayclar, tarifeleri, siparileri birletirmek iin alternatif rotalar belirleyebilirler. 3.3.2.1 WMS ve TMS Btnlemesinin Potansiyel Getirileri WMS ve TMS yazlmlarnn btnlemesinden birok avantaj elde edilmelidir. Mevcut durumda i ve d yklemeler iin sipari temin sreleri iletmelerde talep ve tedarik belirsizlikleri emniyet stoklar miktarn artrarak maliyete neden olmaktadr, bu nedenle de envanter maliyetlerinin %20-%40na denk olan envanter tutma maliyetleri tedarik zinciri envanterlerinin etkin ynetimini gerektirir. [35] Entegre WMS/TMS sistemi sipari temin sresi varyasyonlarnn azalmasn, byk envanter stoklarnn tutulmasnn nlenmesini salamaktadr. Entegre sistem gerek zamanl gzlemlenebilirlik salayarak rotada veya siparilerde olan deiiklikler kar esneklik salayarak daha acil mteri taleplerinin karlanmasn gerekletirir. Tedariki tarafnda entegre WMS/TMS tarafndan salanan gerek zamanl bilgi ,gelen siparilerin konsolidasyonu ve daha etkin ynetimiyle temin srelerinin

57

eitliliini azaltabilir. Geniletilmi tedarik zinciri izlendii iin entegre WMS/TMS sistemi doru ASN ler yaratarak gelen rnlerin n tahsil ve apraz sevkyat ilemini gerekletirir. Bir WMS/TMS sistemi geleneksel TMS fonksiyonlarn kullanarak bir tama iin maliyet efektif modlar (kara, hava, tren vb.) belirler. [35] ok tesisli bir iletmede entegre sistem siparileri toplamak iin en uygun lokasyonu belirler, tama maliyetlerini optimize eder ve mteri hizmet seviyesini maksimize eder. JIT modeline gre depolama ve retim yapan mterilerin siparileri tam zamanl olarak izleyebilmesi de kritiktir. Envanterlerin takip edilebilirlii ve gerek zamanl bilgilere ulama ile birden fazla tesisten alnan rnn ayn lokasyona senkronize bir ekilde ulatrlmas envanter ve dokmantasyon maliyetlerini azaltmaktadr. 3.3.3 Konteyner Ynetim Sistemleri (CMS) Artan kreselleme ve ticari ilikilerdeki gelime ile birlikte CMS yazlmlar zellikle byk aptaki iletmeler iin kanlmaz olmutur. Bu yazlmlar tedarik zinciri ERP sistemlerinin gz ard ettii takip ve izleme srecine odaklanmaktadr. Otomatik tanmlama sistemleri ve sensr teknolojileriyle entegre edilerek atl durumda olan konteynerlerin takibi salanmakta, liman ve terminallerdeki envanterler takibe alnmakta, konteynerlerin lokasyon ve stat bilgileri bilinmektedir. [40] Konteyner Ynetim Sistemleri (CMS) tedarik zinciri srelerinde, tm lokasyonlarda konteynerlerin takibini ve ieriklerini, hzl ve etkin ekilde salayan yazlmlardr. malatlarn, nc parti lojistik salayclarnn, acentelerin, tayclarn konteynerler, konteyner hareketleri ve ierikleri zerinde kontrol kurmasn salar. Konteyner Ynetim Sistemlerinin aadaki ekilde grlecei gibi dier uygulamalarla entegre olmas gerekmektedir. Aadaki ekilde bu btnleme gsterilmektedir:

58

ERP sistemleri

TMS

WMS

Konteyner Ynetim Sistemleri

Malzeme Ynetim Sistemleri

Sipari Ynetimi Sistemleri

GPS Bazl Ara Takibi

Tedarik Lojistii Sistemleri

ekil 3.9: CMS nin Dier Sistemlerle Btnlemesi[41] Takip ve izleme zellii gz ard edildiinde en temel kullanmyla mteri talepleri dorultusunda tanacak konteynerlerin arlk bilgileri, tanacak rnlerle ilgili zellikler, ( tehlikeli yk, yanc yk, deerli envanter vb.), gzergh bilgileri CMS sistemine ilenir. Bir tama ynetim sistemi (TMS) ile entegre edilerek izelgelenen konteynerlere planlamaclar tarafndan uygun aralar atanr. Bylelikle hem konteynerlerin, hem aralarn etkin ekilde izelgelenmesi salanr. zetlenecek olursa Konteyner Ynetim Sistemleri aada maddelenenleri yerine getirmektedir: Liman ve terminallerdeki konteynerlerin Web bazl olarak takip edilmesi. Konteynerler terminalde yerletirildii ve terminalden tama sreci iin alndnda hem sahann, hem konteynerin statlerinin takip edilmesi. Konteyner sahasnda konteynerler ve envanterlerin gzlemlenerek tama sreci balayacanda ilgili personel ve ekipmanlara grevlerin atanabilmesini salar. Bota duran konteynerlerin takibinin yaplmasyla tama saylarnn artmas, mteriye dolu giden konteynerin tekrar yklenerek dolu tamasnn yaplmas salanr. gc ynetim sistemleriyle (LMS) entegre edilerek ofr i gcnn de etkin ekilde izelgelenmesi salanr. Mterilerin ya da nc parti iletmelerin WMS ile entegre edilerek envanterlerin depodaki yerleimi iin girdi salar. 59

nc parti iletmelerle gerek zamanl btnleme salanarak fatura, irsaliye gibi belgeler otomatik olarak yaratlr. deme sreleri ksaldndan karllk artar. Gzergh, mteri, konteyner tipi, ara vb. kriterler asndan CMS sistemlerindeki raporlama aralar yardmyla karllk analizleri yaplarak kriterler zerinde optimizasyon almalar daha efektif bir ekilde gerekletirilir.

3.4 Tedarik Zinciri Ynetimi Yazlmlar Tedarik Zinciri Ynetiminde biliim teknolojilerinden faydalanmak zincirin sreleri arasnda etkin bir koordinasyon salamakta, gereksinim duyulan maliyetleri ve sreyi azaltmakta, istenilen bilgiyi annda sunarak analiz edilmesini salamakta, mterilere katma deerli IT( biliim teknolojileri) bazl hizmetler sunarak uzun dnemli i ilikileri yaratmaktadr; bu nedenle sektrdeki ok sayda iletme biliim teknolojilerine yatrm yapmaktadr. 3.4.1 TZY Yazlmlarnn Amalar TZY yazlmlaryla ulalmak istenen ama doru bilginin toplanmas, analiz edilmesi, zincirdeki i ortaklaryla paylalmasdr. Bu amalar aada aklanmaktadr: retimden teslimata, satn alma noktasna kadar zincirin her noktasnda rnle ilgili bilginin toplanmas, i ortaklarna gzlemlenebilirlik katmak. Tek bir kontak noktasndan sistemdeki herhangi bir veriye ulamak. Tm tedarik zincirindeki bilgiye dayal olarak i srelerini planlamak, analiz etmek. Tedarik zinciri i ortaklaryla belirsizlii ynetmek, riski paylamak gibi amalarla i birlii gerekletirmek. [42]

Tedarik Zincirinde IT nin temel hedefi gerek verilere dayal olarak planlamann, takibin ve analizin yaplmasdr. Zincirdeki her bir i orta rnle ilgili tm bilgileri edinebilmektedir. Aada her bir ama detaylandrlmaktadr: Bilginin Toplanmas: Perakendeciler ve tedarikiler imalatlardan gelecek siparilerinin statlerini bilmek istemektedir. Bu durum zincirdeki dier iletmelerin bilgi sistemlerine eriim gereksinimi dourmaktadr. Etkin tedarik

60

zinciri kararlarnn verilebilmesi iin rnler ve malzemelerle ilgili lokasyon bilgisi, rnlerin hareket bilgisi, rnlerin izelgeleri, retimin durdurulmas, ertelenmesi gibi bilgiler gereklidir. rnein Federal Express mterilerin gnderdii paketlerin lokasyon bilgisini teslimat sresince mterilerine veren bir takip sistemiyle bu amac gerekletirmektedir. [43] Veriye Eriim: Mterilerde, tedarikilerde, reticilerde imalat, datm vb srelerin takip edildii farkl sistemler kullanlabilmektedir. Gerekli verilerin bu sistemler arasnda etkin ekilde transfer edilmesi ve i taraflarnn ihtiya duyduklar verilere gerek zamanl olarak erime hakkna sahip olmas gerekmektedir. [43] Tedarik Zinciri Verilerine Dayal Analiz: Tm zincirde satn alma, retim, datm gibi srelerin daha etkin ekilde gerekletirilebilmesi iin edinilen veri birikiminden yararlanmak esastr. Siparileri gerekletirmek iin en efektif yolun bulunmas, hangi rnlerin hangi depolarda tutulmas gerektiinin, depolarn nerde konumlandrlmas gerektiini tespiti gibi kararlar bu verilerin analizinden yola klarak edilmelidir. [43] Tedarik Zinciri Ortaklaryla Birlii: Bir iletmenin tedarik zinciri i ortaklaryla i birlii yapmas baar iin kanlmazdr. Tedarik zincirindeki role bal olarak mterilerin sistemlerine balanmak, tedarikilerin kendi sistemlerine balanmasn salamak gerekmektedir. Son yllarda tedarikilere daha etkin i birlii kurmak ve efektif almak odak noktas olduu iin Tedariki likileri Ynetimi (SRM) kavram nem kazanmtr. Tedarik zincirinin dier bir tarafnda mteri ihtiyalarnn daha iyi anlalmas ve daha etkin ynetilmesi iin Mteri likileri Ynetimi (CRM) yazlmlar entegre edilmektedir. [43] Aadaki ekilde amalara ulalmasna ynelik yap gsterilmektedir. Bu amalarn gerekletirilmesinde tm amalarn ayn anda, birbirlerine baml bir ekilde gerekletirilmesi gerekmez; iletmelerin nceliklerine, sektrlerine gre deikenlik gstererek paralel bir ekilde gerekletirilebilirler.

61

Toplama

Eriim

Analiz

birlii

Btnleme/Standartlar

Altyap

Elektronik ticaret

Tedarik zinciri bileenleri

ekil 3.10: Tedarik Zinciri Ynetiminin Amalar [43] Aada tedarik zincirindeki yaplar maddelenmektedir: Standardizasyon: IT standartlar sistemlerin birlikte almasn salayan unsurlardr. IT Altyaps: letme iinde veya dnda sistemlerin veri taban ve iletiim kapasitelerinin tam anlamyla almasn salayan bir altyap olmakszn belirtilen amalarn bazlar gerekletirilemez. Elektronik Ticaret: Son yllarda elektronik ticaret biliim teknolojilerinin en yaygn kullanld alan olmu, ok sayda iletme tarafndan uygulamas gerekletirilmitir. Sadece iletme iindeki etkinlii artrmakla kalmayarak tedarik zinciri ortaklaryla olan ibirliini de desteklemektedir. Tedarik Zinciri Bileenleri: Bu bileenler tedarik zinciri planlamasyla direkt ilikili, ksa ve uzun dnemli karar destek sistemleri gibi eitli sistemleri kapsamaktadr. Btnleme: Tedarik zincirinde bilgi teknolojileri uygulama amalarnn gerekletirilmesi iin nceliklerin nasl dzenlenmesi gerektii, ksa ve uzun dnemli olarak ne eit yatrmlar yaplmas gerektii saptanarak amalar gerekletirilmelidir. [43] 3.4.2 Tedarik Zinciri Ynetimi Sistem Bileenleri ERP sistemleri tm i fonksiyonlarn bir araya getirerek iletmelerin daha etkin ynetilmesini salasa da optimizasyon kapsamnda olan; neyin ne zaman, nerede ve

62

kim tarafndan yaplmas gerektii gibi sorulara tam olarak yant verememektedir. Bu noktada planlamaclarn retim karakteristikleri, tama maliyetleri, envanter maliyetleri gibi kritik unsurlar optimize edebilmeleri iin Karar Destek Sistemleri( DSS) aralarna gereksinimleri domaktadr. rnein bir iletmenin en yksek maliyeti tama maliyetleri ise ilk DSS uygulamas filo rotalama sistemleri veya ebeke tasarm olacaktr. [43] Tedarik Zinciri Ynetiminde biliim teknolojileri kapsamndaki yazlmlar aada maddelenen sreleri gerekletirmektedir: Stratejik A Tasarm: Planlamaclarn depolarn lokasyon, say, byklklerini tespit etmesi, hangi depolarn hangi mteriye hizmet vermesi gerektiini saptamas, optimal d kaynak kullanm stratejisini belirlemesi, en uygun datm kanal stratejisinin uygulanmas salanr. Ama d kaynak kullanm, retim, tama, depolama ve envanter kullanm faaliyetlerini gz nnde bulundurarak maliyetleri drmektir. [43] Tedarik Zinciri Ana Plan: Karll artrmak ve tedarik zinciri kapsamndaki maliyetleri azaltmak iin tedarik zinciri kaynaklarnn etkin ekilde tahsis edilerek retimin, datm aktivitelerinin ve depolamann koordinasyonu salanr. [43] Operasyonel Planlama: Bu sistemler ksa dnemli planlama aralklar iin retim, datm, envanter ve tamaclkta etkinlii artrmaya yneliktir. Planlama srecinde odak tek bir fonksiyondur; rnein retim fonksiyonu gibi. Ayrca bu sistemler dier fonksiyonlarla olan btnleme yetersizliinden, analizlerin detayl yaplmasndan ve ksa dnemli uygulandklarndan dolay tam anlamyla optimize edilmemi, fizibil stratejiler yaratmaktadr. Operasyon planlama sistemleri aadaki faktrleri iermektedir: Talep planlama: Bu sistemler gemi verilere dayanarak istatistik yntemleriyle talep tahminleri gerekletirmektedir. Sistemi kullanan kiiler promosyon, yeni rn tantm gibi aktivitelerin analizini gerekletirirler. retim izelgeleme: Tedarik zinciri ana plan ve talep tahminlerine dayal olarak detayl retim izelgeleri yaplmas saplanr. Tm retim kstlar gz nnde bulundurularak kst bazl fizibilite analizleri yaplr.

63

Envanter ynetimi: Ortalama talep ve talep eitliliine dayal olarak tedarik zincirindeki faaliyetler iin envanter planlar yaplr, istatistiksel yntemlerden yararlanlr. Tamaclk Planlamas: Mteri datm izelgeleri, aralarn bulunurluuna bal olarak tama rota ve izelgelerinin yaplmas salanr. ok sayda tama planlama seeneinin varlna bal olarak bu sistemler filo planlama, tama modu seimi, rotalama ve datm planlama konularnda eitlilik gstermektedir. Kullanlan metotlar ounlukla sezgiseldir. [43] Operasyonel Yrtme: Bu sistemler bir iletmenin srelerini yerine getirebilmesi iin veri, kullanc eriimi ve altyap salar. Kullanclar ve srelerle birlikte gerek zamanl olarak gncellenmektedirler. Aadaki be faktr operasyonel yrtme sistemlerini oluturmaktadr: Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP): Birok iletmenin bel kemii olarak ortak bir veri tabannda retim, insan kaynaklar, finans vb. srelerini toplayarak iletme kaynaklarn en etkin ekilde kullanarak yerine getiren sistemlerdir. ERP sistemleri birok sistemle btnleik bir ekilde alabilmektedir. Mteri likileri Ynetimi: Bu sistemler mterilerle srekli kontak halinde olarak siparilerini, ihtiyalarn daha iyi takip etmeyi ve mterilerin gereksinim duyduu verileri gerek zamanl olarak salamaktadr. Tedariki likileri Ynetimi: Tedarikilerin sistemleriyle bir ara yz araclyla entegre edilerek i birlii salayan sistemlerdir. Tedarik Zinciri Ynetimi: Datm, depolama vb. aktivitelerinin takibi yaplarak performans analizleri gerekletiren sistemlerdir. Tama Sistemleri: Tanan rnlerin takibini salayan sistemlerdir. Bu sistemlerde de rotalama yaplabilmekte, ancak yukarda anlatlan tama planlama sistemlerindeki kadar geni apl olmamaktadr. [43] 3.4.3 TZY Yazlm Uygulamalar Tedarik Zinciri Ynetimi yazlm uygulamalar yukarda da anlatld gibi tedarik, retim, tama, datm ve sat gibi malzeme akyla ilgili srelerin gelecee ynelik planlama ve izelgeleme aktivitelerinin optimizasyonuna odaklanmaktadr.

64

Bu gelimi planlama ve izelgeleme sistemleri lineer programlama, sezgisel programlama, kst bazl programlamadan karar destek sistemlerinden yararlanarak optimizasyon gerekletirmektedir. Tedarik zinciri srelerindeki iletmelerin byk bir ksm spesifik yazlmlar gelitirmek yerine pazarda kendini kantlam uygulamalar kullanmaktadr. Aada en sk uygulanan yazlmlar aklanmaktadr: i2 Teknolojileri ok sayda iletmeyle veri yaplarn gz ard ederek veri al verii PeopleSoft letme Kaynak Optimizasyonu (ERO) uygulamasyla planlama ve gerek zamanl izelgeleme yapmaktadr. [45] Oracle tedarik zinciri zmleriyle sipari ynetimi, retim, rnn hayat evrimi gzlemlemesi, planlama ve yrtme ilemlerini ayn at altnda toplar. [46] SAP tedarik zincirini planlayan ve izelgeleyen uygulamasyla gerek zamanl karar destei ve a optimizasyonu yapmaktadr. [47] J.D. Edwards tedarik zincirinin tmnde stratejik, taktik ve operasyonel seviyede geni apl bir zm sunmaktadr. [48] Manugistics eitli optimizasyon zm metotlarn entegre ederek tedarik zinciri uygulamas gerekletirmektedir. [49] Viewlocity iletmelerin tedarik zinciri srelerini daha etkin ynetebilmeleri, mteri ve tedarikilerine daha etkin ulaabilmeleri adna tek bir platform bazl bir yap sunmaktadrlar. [50] Tedarik Zinciri yazlm uygulamalarnn temel avantajlar aada

maddelenmektedir: Tedarik zinciri envanter ve lot bykl optimizasyonu ile evrim zamanlarnn ksalmas Malzeme ak analizleri ile rn maliyetlerinin dmesi Siparilerin birlikte tanmas ile tama maliyetlerinin azalmas Mterilere yaplacak teslimat srelerinin hesaplanabilmesi ve hizmet seviyesinin artrlabilmesi.

65

Malzeme Ak

Tedariki

Tama

retici

Tama

Terminal

Tama

Mteri

WMS

TMS

Tama

Datm

Depolama

ERP

retim, finans, insan kaynaklar

3.5 Tedarik Zinciri ve Lojistikte leri Planlama Sistemleri Gnmzde rn ve hizmetlerin oluturulmasnda, gelitirilmesinde ve

datlmasnda nemli deiiklikler yaanmaktadr. Hzl, doru, esnek kararlar verebilmek i srelerinin kilit fonksiyonu haline gelmitir. leri seviyedeki planlama sistemleri iletmeler iin bu ihtiyac karlar duruma gelmitir. Lojistik alarda planlama sistemleri hiyerarik seviyede bulunmaktadr: stratejik, taktik ve operasyonel. Taktik seviyede planlama kapasite, stok, i gc, finansal durum gibi kstlarla ilikili olarak maliyetleri drerek retim ve datm fonksiyonlarn yerine getirmektir. 3.5.1 Planlama Sistemleri Lojistik ve TZY de ileri planlama sistemlerinin geliimi ve uygulamaya alnmasna kadar geen srede eitli planlama uygulamalarndan yararlanlmtr. 1. statistiksel Envanter Kontrol (SIC): Envanter seviyelerini kontrol etmek adna ok sayda matematiksel formlden, gemi verilerden yararlanlarak planlama

TZY Yaz.

Envanter Optimizasyonu

ekil 3.11: Lojistik ve Tedarik Zinciri Yazlmlarnn Btnlemesi[51]

66

yapmaya dayanr. Envanter ynetimi iin kullanlan bu yntemin bilgisayar uygulamalarna aktarlmas kolaydr. [52] 2. Malzeme htiya Planlamas( MRP ): MRP uygulamalar envanter ynetimi kapsamnda ok sayda verinin ilenmesine ynelik olarak kullanlr. izelge dorultusunda planlamac rnlere hangi noktada ne kadar gereksinim duyulduunu belirler. [52] 3. Datm Kaynaklar Planlamas ( DRP ): Belirli bir dnem iin planlamac hangi miktarlarn hangi noktada temin edeceini, teslimat zamann MRP uygulamalaryla belirler. Datm a merkezi ardk envanter noktalarndan oluur; rnein merkezi datm merkezi, depolar gibi. Bu ada eitli aktivitelerin koordinasyonu nemlidir. MRP uygulamalar datm alarndaki envanter ynetiminde de kullanlmaktadr. [52] 4. Kurumsal Kaynak Planlamas (ERP): Daha nce de belirtildii gibi ERP uygulamalar bir iletmenin retim, lojistik, finans gibi fonksiyonlar arasndaki bilgi akn kolaylatrmakta, gerekli verilerin bilgisayar ortamna bir kere aktarlarak operasyonlarn konsolide edilmesini salamaktadr. rnein bir sipari giriiyle birlikte fabrikada retim plan gerekletirilir, datm ve teslimat planlar yaplr. Depoda siparilerin stoklardan karlanp karlanamayacana karar verilir. Srelerin sonunda raporlama ile doru zamanda doru bilgi ynetime iletilir. [52] 3.5.2 leri Planlama Sistemleri (APS) Malzeme ihtiya planlamas, kurumsal kaynak planlamas uygulamalaryla retim ve lojistik faaliyetlerinin performansnn art salanmaktadr, ancak optimal dzeyde yeniden izelgeleme, rnlerin yeniden lokasyonlandrlmas gibi faktrler gz ard edilmektedir; APS ile bu eksiklik giderilmektedir. Bir APS sistemi tm tedarik zinciri kapsamnda zincirden gerek zamanl bilgi edinerek mterilere hzl ve gvenilir, fizibil bir izelge sunmay salar. APS implementasyonu ile birlikte daha iyi kt sreleri, daha ksa teslimat sreleri, etkin ynetilen envanter seviyeleri, yksek mteri memnuniyeti elde edilir. leri planlama sistemlerinin birok iletme tarafndan benimsenmesinin en nemli nedeni komplike tedarik zinciri alarndaki srelerin kolaylkla ve ksa zamanda planlanabilir olmasn salamasdr.

67

Bir dier nedeni ise i birlii iindeki iletmeler tedarik zincirlerini bu sistemler araclyla birlikte ynetebilmektedirler, bylelikle sadece retim ya da sadece datm gibi tek bir fonksiyon zerinde odaklanmazlar. Ayrca anlk olarak deien koullar dorultusunda dinamik bir yapya sahiptirler. [53] letme iinde ve iletme dnda planlama faaliyetlerini gerekletirmek iin gelitirilen APS tasarmnda optimize bir plan sunulurken aada maddelenen eitli kstlar gz nnde bulundurulur. Talep edilen malzemelerin bulunabilirlii Mteri hizmet seviyesi gereksinimleri( teslim tarihleri) Emniyet stok seviyeleri Maliyet Datm gereksinimleri, sralama

3.5.2.1 leri Planlama Sistemleri zmleri Stratejik, taktik ve operasyonel seviyede planlama yapmay salayan ileri planlama sistemleriyle aada aklanan durumlar ve sreler iin planlama yaplr: Stratejik ve Uzun Dnemli Planlama: statistiksel verilerden, kstlardan yararlanlarak hangi tedarikilerle allmas gerektii, birbiriyle akan amalarn nasl gerekletirilecei, yatrmn geri dn sresinin en ksa zamanda salanmas iin mevcut kaynaklarn nasl kullanlaca belirlenir. Tedarik Zinciri A Tasarm: Bu zm tedariki, mteri, retim merkezleri, datm merkezleri, depolardan oluan a iinde kaynaklarn optimal kullanmn salar. Tasarm yaplrken mteri taleplerini optimal ekilde karlamak adna olaslklar denenerek tedarik zincirindeki birimlerin nerede konumlandrlmas gerektii belirlenir. Tedarik zinciri tasarm aralar spesifik bir lokasyonda daha fazla stoun neden olduu maliyetler ve tama maliyetleri arasndaki dengeyi salamak iin kullanlr. Talep Tahminleri ve Talep Planlama: statistiksel yntemlerden ve gemi verilerden yararlanlarak gelecee ynelik talep tahminleri yaplr. Yaplan tahminlerden elde edilen bilgilere dayal olarak talebin retimden daha az olduu dnemlerde promosyon vb. gibi ilemler gerekletirilerek denge salanr.

68

Envanter Planlama: Mteri hizmet seviyesinin beklenen dzeyde olmas iin teslim edilecek rnlerin optimal seviyeleri, emniyet stok seviyeleri ve lokasyonlar belirlenir.

Tedarik Zinciri Planlamas: Tedarik zinciri planlamas zincirdeki her bir lokasyondaki srelerle, rn seviyeleriyle, kritik rnlerle ilgili kstlar dikkate alarak planlama yaplmas anlamna gelir. Bu uygulamalar retim ve datm birimlerinin senkronize bir ekilde almasn salayarak retim, datm ve tama kaynaklarnn optimal kullanmn salar.

Datm Planlamas: Reel tama maliyetleri ve rnlere tahsis edilen alanlar dikkate alnarak envanterlerin datm iin fizibil bir plan yaplarak talepler karlanmaya allr.

Tama Planlamas: Tama maliyetlerini minimize etmek iin tama bedelleri karlatrlmaktadr. Ayrca iletme iinde ve dnda malzeme akn optimize etmek iin tama maliyetlerini azaltarak ara filolarnn etkin kullanmn salar. Bu uygulamalarn dier bir ilevi ykleme srelerini konsolide ederek tama rotalarn optimize etmektir.

Ykleme izelgelemesi: rnlerin teslim tarihleri dorultusunda izelgeleme yaplarak siparileri yklemek iin optimal metot ve izelgeleme srelerini destekleyen uygulamalardr. [52]

Tedarik Zinciri Ynetiminde temel lojistik faaliyetler iinde en nemli rol oynayan tama srelerindeki ileri planlama sistemleri ara rotalama ve izelgeleme sistemleri bal altnda incelenmektedir. 3.5.2.2 Ara Rotalama Sistemleri Tedarik zinciri ynetiminde nemli bir yeri olan datm ynetimi kapsamnda optimizasyon ve karar destek sistemleri ara rotalama sistemleri uygulamalarnda youn ekilde kullanlmaktadr. rnlerin en ksa zamanda doru lokasyonlara mevcut kaynaklarla ulatrlmasn salamay hedefleyerek, kst bazl programlama algoritmas ieren yazlmlar, GIS, GPS, veri taban ynetim sistemi gibi teknolojiler kullanlarak statik ve dinamik bir ekilde ara rotalar belirlenmekte, ERP sistemleriyle konsolide edilebilmektedir. Aralarn etkin ekilde ynetilmesi ve dinamik olarak rotalanabilmesi iin bu teknolojileri entegre eden Ara Rotalama Sistemleri (VRS) gelitirilmitir. Ara saysnn, tama miktarnn az olduu

69

durumlarda statik olarak basit bir planlama yaparak ara izelgeleme ilemi gerekletirilebilirken, ok sayda arala fazla sayda tama yapmak gerektiinde aralarn yeniden rotalama ve izelgeleme ilemlerini gerekletirecek bir Ara Rotalama Sistemi kullanm vazgeilmezdir. 1980lerden gnmze dek pek ok VRS uygulamas gelitirilmitir. Mevcut uygulamalarla karlatrldnda bu uygulamalarn ara rotalama iin farkl yaklamlar salad; ancak aralar ve planlamann yapld merkez arasndaki iletiimi gz ard ederek gerek zamanl ara izelgeleme yaplmasn desteklemedii gzlemlenmektedir. [54] Ara Rotalama Sistemleri implemente edilirken aadaki temel maddeler gz nnde bulundurulur: Mterilerin sipari byklkleri ve sipari ncelikleri Teslimatn gerekletirilmesinde risk minimizasyonu Aralarn yklenme kapasiteleri, filo bykl Aralarn yapabilecei maksimum hz, aralarn gidecei yol durumu ve km. bilgisi Mterilerin lokasyon bilgisi Zaman kst [55]

Ara Rotalama Sistemleri mplementasyonu: Birok ara rotalama sistemi datm sreci ncesi aralar iin tama planlarn bir merkezden gerekletirmek zere kullanlmaktadr ancak bu uygulamalardan ani deiimlere esnek yant verip planlama yapabilenler sektrde baarl olmutur. Dinamik olarak izelgeleme yaplrken beklenmeyen durum olaslklarn gz ard etmek planlamada gereki sonular alnmasn engelleyebilmektedir. GPS gibi teknolojilerden yararlanlarak ani deiiklikler iin nlem alnabilmekte ve izelgeleme ilemi tekrarlanabilmektedir.[54] Gerek zamanl ara rotalama problemlerinin zmnde kullanlan ara rotalama sistemlerinin algoritmas en temel ekliyle aadaki gibidir:

70

Orijinal Datm planlar ve amalar +

= Plandan sapma Kontrol Geri besleme

Anlk deiimler Yrtme

Planlama kts

ekil 3.12: Ara Rotalama Sistemlerinin Temel Algoritmas [54] Ara rotalama sisteminde kontrol amal olarak mevcut plann durumu gzlemlenir; aracn hz, lokasyonu gibi bilgiler edinilir. Bu deikenler dzenli olarak takip edilerek normalden sapma yaandnda nlem alnr. Aralarn istenen lokasyonlara varn salayabilmek iin yeniden planlama yaplr. izelgeleme ileminin tekrarlanmas tm verilerin tekrar deerlendirilmesini gerektirdii iin i yk getirir ancak; ilk etapta yaplan plann tamamn yok etmeye gerek olmadan izelgenin bir ksmn dzenlemek mmkndr. zellikle ok sayda aracn yer ald filolar izelgelerken komplike izelgelerin bir ksm zerinde almak avantaj salar. Karar destek sistemleri bu noktada devreye girerek optimal zm iin seenekler sunar.

71

Aadaki

ekilde

gerek

zamanl

ara

rotalama

salayan

bir

sistem

rneklenmektedir:

ekil 3.13: Gerek Zamanl Ara izelgeleme Sistemi Yaps [55] ekilde de aka belirtildii gibi mobil teknolojilerin kullanmyla gerek zamanl karar verme sreci ve planlama merkezi entegre edilmektedir. Araca yn vermenin yan sra mteriler ilk izelge baz alnarak bilgilendirilebilmekte, iletmenin hizmet kalitesinin artmas salanabilmektedir. ekilde belirtilen alt sistemden karar destek sistemi yaps otomatize karar verme srecini ve ERP sistemini entegre etmeyi salar. Kablosuz iletiim alt sistemi karar destek sistemi ve eriim sistemi arasnda iki ynl bir iletiim salar. Eriim sistemi bir kullanc ara yz, bir ara yz yaps, arataki yazlm platformu ve iletmenin karar destek sistemi arasndaki etkileimden oluur. Karar destek sistemi gerek zamanl rotalama, izelgeleme, aracn mevcut durumunun grntlenmesi salayan corafi bilgi sistemleri, algoritmalardan oluan bir karar destek sistemidir. Bu sistem ERP balantsn da salayarak mterilerle ilgili analizlerin yaplabilmesine, teslimat ncelii vb. kriterlerin gereklenebilmesini salamaktadr. Kablosuz iletiim alt sistemi ise mobil eriim alarndan, ara takibini gerekletiren pozisyonladrma sistemlerinden olumaktadr. [55]

72

Pozisyonlandrma teknolojilerinden GPRS, GSM ve GPS teknolojilerinden uygun olan seilmekte; veri iletimini salamaktadr. Bu teknolojilerin birbirleriyle efektif olarak entegre edilebilmesi tedarik zinciri srelerinde tama risklerini minimize etmek ve gerek zamanl ara izelgelemesi salamak asndan nemlidir. izelgede gz nnde bulundurulmayan ani deiikliklere kar nlem alnarak hizmet seviyesinin optimal dzeyde tutulmas salanmaktadr. Ara izelgeleme problemi ak olarak belirlenmeli, kavramsal tasarm sreleri doru bir ekilde gelitirilmeli ve uygun teknolojilerle entegre edilmelidir. 3.5.2.3 Ara Ykleme Optimizasyonu Lojistik faaliyetlerde ara izelgeleme optimizasyonunun yan sra yklerin konsolide edilmesi, yklerin datm nceliine gre ara, konteyner iindeki yerleimleri ileri planlama sistemlerinin bir dier boyutudur. Ara ykleme optimizasyon yazlmlar WMS/ TMS yazlmlaryla entegre edilerek optimal palet ve ara yklemede siparilerin birletirilebilmesi ve daha etkin depolanmas salanmaktadr. Teslimat siparileri dorultusunda rnlerin hacim, arlk, baka rnlerle bitiik tanabilme gibi rn spesifikasyonlarnn yan sra mteri/tedariki ncelii, ara kapasitesi, rnlerin tanaca mesafe dorultusunda ykleme kstlar gz nnde bulundurularak grsel ve fonksiyonel olarak optimal ykleme ara ykleme optimizasyonu yazlmlaryla gerekletirilmektedir. [56] Yaplan ykleme ile ilgili ykleme detay ve ykleme maliyet bilgileri ara izelgeleme optimizasyon yazlmlaryla entegre edilerek anlk olarak hesaplanabilmektedir. Ykleme rotasna ait ara, konteyner maliyeti ve rotada bulunan mteri veya tedariki maliyetleri hesaplanabilmektedir. Bu yazlmlarla gerekletirilen fonksiyonlar aada maddelenmektedir. Ara/konteyner rota maliyeti Palet Maliyeti Kutu Maliyeti Maksimum ara ve konteyner yk oluturma Ara, konteyner verimlilii hesaplama Ara, konteyner ve mteri, tedariki maliyeti hesaplama

73

Zarar gren rn saysn azaltarak daha az sayda iade rn salayp mteri memnuniyetinin artrlmas

3.5.2.4 leri Planlama Sistemlerinin Fonksiyonellii APSdeki planlama seenei planlamann kstlar veya finansal optimizasyona dayal olmasna baldr. Planlama aada akland gibi kstlara bal olan ya da bal olmayan ekilde gerekletirilebilir. Bir dier seenek ise planlamann optimizasyona dayal olarak gerekletirilmesidir. Kstlara Bal Olmayan Planlama: Bu yntemde geleneksel MRP uygulamalar mant sonsuz kapasitedeki malzeme ve kaynak varlna dayandrlarak planlama gerekletirilir. rnlerin varl ve kaynak kapasitesi tedarik edilen malzemelerin ve mterilere sunulacak rnlerin teslim tarihlerine gre izelgeleme yapmay salar. Tedarik ve talep arasndaki dengeyi kurmak adna talep ncelikleri dikkate alnr. kmal plan sonsuz malzeme ve kaynak varlna dayal olarak yaplr ve kapasite ktlnda sistem uyar verir. Fizibil bir plan yaratmak adna planlamac hem malzeme hem kapasite bazl dzenleme yapmak durumundadr. Kstlara Bal Planlama: ok sayda planlama uygulamas iletmedeki snrlamalara, ynetmeliklere ve amalara bal olarak gerekletirilir. Snrlamalar rn, kapasite, i gc gibi faktrleri, ynetmelikler iletmede makine bakmlar, igc dzenlemeleri gibi zorunluluklar, amalar iletmedeki i planlarnn, emniyet stoklarnn, mteri hizmet seviyesinin belirlenen ltlerdeki uygunluunu salamay ierir. [52] letmelerde kullanlan ileri planlama ve izelgeleme teknikleri esnek ve kat kstlara dayal olarak gerekletirilir. Kapasite, rn mevcudiyeti gibi kat kstlar zaman izelgesinde deitirilemeyen fiziksel snrlamalara baldr. Esnek kstlar hazrlk maliyetlerinin minimizasyonunu, hedeflenen emniyet sok seviyesinde ve mteri hizmet seviyesinde kalmay ierir. Esnek kstlar ihmal edilebilir, ancak kat kstlar ihmal edilemez. rnein bir rn zamannda teslim edilemezse mteri hizmet seviyesi zarar grse de rnn teslimat gerekletirilebilir. [52] Farkl kst bazl planlama seenekleri APSnin nemli fonksiyonaliteleri arasnda yer alr. Bu durum iletmelerin isel kstlarna ya da d kstlara gre planlama yapmasn salar. Birok APS uygulamas kstlamalar deerlendirmek iin birka

74

aamadan geer. lk aama kat kstlar gz ard etmeden mterilerin teslim tarihi taleplerini karlamak iin fizibil bir plan ve izelge oluturmaktr. kinci aamada tm kstlar dikkate alnarak plan veya izelgede gelitirme( optimizasyon) salanr. Daha iyi bir plan yapmak adna bu aamada esnek kstla dikkate alnr. APS uygulamalar iteratif bir yaklamla planlamaclarn problemleri grmesini ve hangi kstlarda ne kadar tolerans salanabileceini belirler. [52] Optimizasyon: Mteri hizmet kalitesinde artan rekabetle birlikte tedarik zinciri planlama ve izelgeleme sreleri daha kompleks bir hal almtr retim ve datm faaliyetlerinin, mteri ve tedariki saysnn artmas optimizasyonun nemini artrmtr. letmeler daha etkin planlama teknolojileriyle tedarik zinciri maliyetlerini azaltarak kaynak kullanmlarn artrmaktadrlar. [57] Uzun zamandr iletmelerde kullanlan Tedarik Zinciri optimizasyon teknolojileri kst bazl olan ve olmayan planlama tekniklerini, matematiksel yneylem aratrma tekniklerini kullanarak tm talep ihtiyalarn ve tedarik kstlamalarn gz nnde bulundurarak fizibil, dk maliyetler ve karllk art salayan optimize planlar sunmaktadrlar. Optimizasyon Uygulamalar: leri planlama sistemlerinde optimizasyon iin kstlar dikkate alnarak yaplan planlama ve izelgeleme ilemlerini gelitirmek iin sistematik bir yaklamdr. Envanter minimizasyonu, kar maksimizasyonu gibi esnek kstlar dikkate alarak teslim tarihlerine uymaktan farkldr. Optimizasyon planlar ve izelgelerinde kullanlan teknikler ve algoritmalar birbirinden farkldr. Optimizasyon iin kullanlan teknikler aada aklanmaktadr: Lineer programlama: Optimize edilecek problemi matematiksel eitlikler olarak aklayan lineer programlamayla tedarik zincirine deer katan lokasyonlarn seimi ve kaynak kullanm problemleri zm gerekletirilir. Genetik algoritmalar: Bu teknikte yeni bir optimizasyon balangtan itibaren gerekleen plan ve izelgelerin en iyisi seilerek yaplr. Kstlar Teorisi: Taleplerle ilikili olarak malzemelerin hzl bir ekilde ilgili srelerden gemesini salayan sistematik bir yaklamdr. Sezgisel Algoritma: Deneme yanlma yntemiyle ileri ve geriye doru ynlenerek plan veya izelgeyi gelitirmeye ynelik algoritmadr. [52]

75

Yukarda belirtilen matematiksel metotlardan lineer programlama ve sezgisel algoritma stratejik ve yksek seviyedeki taktik planlama iin kullanlmaktadr. Genetik algoritma ve kstlar teorisi ok sayda olas zm ieren operasyon planlama problemlerinde sklkla kullanlmaktadr. Farkl algoritmalarla elde edilen optimizasyon sonular karlatrlarak en iyi plan ve izelge elde edilir. 3.5.2.5 leri Planlama Sistemleri mplementasyonu APS den edinilen bilgi stratejik, taktik ve operasyonel seviyedeki kararlar desteklemektedir. Baarl bir implementasyon iin adm adm ilerlemek gerekmektedir. Aadaki tabloda her bir planlama seviyesinde gerekletirilebilecek sreler rneklenmektedir: Tablo 3.1: APS mplementasyon Sreleri [52] Planlama Seviyesi Stratejik Planlama Tedarik zinciri konseptinin, organizasyon yapsnn, organizasyonel kltrn belirlenmesi Tedarik zinciri btnlemesi Taktik Planlama Veri Ynetimi APS ERP btnlemesi ncelik kurallarnn belirlenmesi: Hangi mteriye daha nce hizmet verilecek? Operasyonel Planlama Gnlk bazda verilen kararlar Kritik baar faktrlerine gre ksa dnemli raporlama yaplmas leri planlama sistemleri iletmelerin kulland mevcut sistemlerle entegre olarak tm zincirde gerekleen srelerle ilgili bilgiyi edinebilmelidir. Sat siparileri, datm merkezleri, tama sistemleri hakkndaki bilgiyi edinerek planlama ve izelgeleme ilemlerini gerekletirir. Tedarik zincirindeki tek bir nokta ve fonksiyon deil, tm tedarik zinciri optimize edilir.

76

Bir APSnin istenilen deerde olmas iin aada tanmlanan iki koulun salanmas gereklidir: Benzerlik: Tedarik zincirinin belli noktalarnda benzerlikler olmaldr, aksi takdirde rnler lokasyonlar arasnda yeniden konumlandrlamaz. Aadaki ekilde bu koul aklanmaktadr. Alt blmde ham maddelerin retim lokasyonlarna olan hareketi, st blmde rnlerin retim noktalarndan datm merkezlerine ak gsterilmektedir. Benzerliin olduu geni noktada rnlerin yeniden konumlandrlma olasl daha yksektir.

mteriler datm merkezleri

benzerlik

DRP A P S MRP

retim merkezleri

benzerlik

Tedarikiler

ekil 3.14: Zincirdeki Benzerliin Tanm [52] rnlerin Hareketi: Teslimat sreleri ve rnlerin tanmas srasnda oluabilecek riskler dikkate alnarak APS rnlerin tedarik zincirinde yeniden konumlandrlabilmesini salar nitelikte olmaldr. [52] Bir iletmede APS uygulanmasyla birlikte mevcut kapasitenin daha etkin kullanlmas, mteri taleplerinin daha etkin tahmin edilebilmesi, fazla stok tutulmasnn engellenmesi, iletme iinde effafln, finansal performansn artmas, mteri hizmet seviyesinin ykselmesi salanr. letmedeki mevcut sistemlerle

77

entegre edilen ileri planlama sistemleri ynetimin kompleks kararlar vermesini kolaylatrr. Aadaki ekilde TZY, lojistik ve tamaclkta yararlanlan biliim teknolojilerinin birbirleriyle olan ilikileri aklanmaktadr:

78

TEDARK ZNCR YNETM

Sipari Ynetimi
Otomatik Tanmlama Sistemleri

Envanter Ynetimi
Takip ve zleme Sistemleri

ERP Sistemleri

Tedariki

Kapasite Gereksinim Planlama Sistemleri

Malzeme Gereksinim Planlama Ana retim Plan

LER PLANLAMA SSTEMLER

ekil 3.15: TZY, Lojistik ve Tamaclkta Faydalanlan Biliim Teknolojilerinin Birbirleriyle likisi

79

Mteri

retim Sistemleri

retim Sonras Datm Sistemleri

Depo Ynetim Sistemleri (WMS)

Konteyner Ynetim Sistemleri (CMS)

Tama Ynetim Sistemleri (TMS)

4. RFID TEKNOLOJS, LOJSTKTEK YER

TEDARK

ZNCR

YNETM

VE

Radyo Frekansl Tanma (Radio Frequency Identification) sistemi son yllarn beklenen, en mit verici teknolojilerinden biridir. RFID sistem tasarmlarnda insan etkisi olmakszn bilginin oluturulmas ve toplanmas amac gdlmektedir. Dnyada kullanm her geen yl katlanarak artmaktadr. RFID, radyo frekanslar ile madde ve insanlar tanmlama teknolojisidir. RF etiketler, ok farkl tipte nesnelerin (rn, insan, ara vb.) zerine yerletirilebilmektedir. Her etiket, gvenlik amacyla retici firma tarafndan belirlenen ve deitirilemeyen bir kimlik koduna sahiptir. [58] Blm 3 te de belirtildii zere RFID, etiket (tag) tayan bir nesnenin hareketlerinin izlenebilmesine imkn veren radyo frekanslar ile alan teknolojiye verilen genel addr. RFID ile rnler, retimden datma kadar, tm hayat dngleri boyunca tannp takip edilebilmektedir. Bu yeni teknolojik altyap ile veri toplama ve hizmet datm insan mdahalesi olmadan gereklemekte, hata oran azalp servis hz ve kalitesi artmaktadr. Etiketler rn zerine direk monte edilebildii gibi konteyner, palet ya da paketlere de monte edilip lojistikte farkl uygulamalar iin de kullanlabilir. Bir RFID sistemi aadaki bileenlerden olumaktadr: RF Etiket (Tag) Anten Okuyucu/Yazc Genel Programlama Donanm [59]

80

ekil 4.1: RFID nin Temel Bileenleri [59] letiim, okuyucu ile etiket zerinde bulunan anten arasnda gereklemektedir. Etiket, bir okuyucunun haberleme alanna girdiinde okuyucu tarafndan alglanr. Alglanan etiket, okuyucuya kendi kimlik kodunu ve kaytl dier verileri RF sinyaller ile gnderir. [59] RF Etiket: RF etiketler, rn hakknda bilginin depolanm olduu ip ve antenden oluan cihazlardr. Hafza, okuma aral, okuma/yazma kapasitesine gre farkllk gstermektedir. RF etiketler, bir rnn seri numarasndan rn gemiine kadar ok eitli bilgiler tayabilmektedir. RF etiketler, enerji kaynana gre aktif, pasif ve yar pasif olmak zere e ayrlmaktadr. Aktif etiketler haberlemek ve ilem yapabilmek iin kendilerine fiziksel olarak entegre edilmi bir enerji kaynandan yararlanrken, pasif etiketler bu enerjiyi haberleme alanna girdikleri okuyucudan salamaktadr. Pasif etiketler, ip iin gerekli olan enerjiyi okuyucudan aldklar iin 45 m gibi belirli bir mesafede bulunmak zorundadr. Yar pasif etiketlerde ise ipi altracak batarya mevcut olup daha dk sinyal seviyelerinde (100mye kadar) alabilmektedir. [58]

81

Tablo 4.1: EPC Protokolne Gre Etiketlerin Snflandrlmas [60] EPC Snf 0 Sadece okunur Pasif etiketler Veri etiketin imalatnda yazlr 1 Bir kez yazlr ve Pasif etiketler ve defalarca okunabilir. Veri etiketin imalats veya kullanc tarafndan yazlr 2 3 Okunur/Yazlr Okunur/Yazlr Pasif etiketler Yar etiketler ve defalarca okunabilir. Kullanc veriyi defalarca yazp okuyabilir. pasif Scaklk, parametrik okunabilmesi 4 Okunur/Yazlr Aktif etiketler Okuyucuyla basn gibi iin iletiim deerlerin sadece okunur Tanmlama Fonksiyonalite Aklama

sensrlerle donatlabilir. kurmak iin sensrlerle donatlarak radyo dalgas ileticisi gibi alrlar.

RF Etiketlerinin Maliyeti: RFID etiketlerinin maliyeti iin baz verilerin netletirilmesi gerekmektedir. Bunlar kullanlacak etiket miktar, etiket hafzasnda depolanacak bilgilerin miktar ve etiketin yerletirilecei yzey/kaplama (plastik bir yzeye veya bir ambalaj etiketine yerletirme gibi) bilgileridir. Genellikle 96 bitlik bir etiketin maliyeti 0.20 ile 1 $ arasnda deimektedir. Ancak RFID teknolojisindeki gelimeler ve bu alandaki i hacminin artmasyla bu maliyetler hzl bir d eilimine girmitir. 2007 ylnda bu maliyetlerin 0.05$ seviyesine dmesi beklenmektedir. [58] Anten: Okuyucunun etiket ile haberlemesini salayan donanmdr. Okuyucu rettii enerjiyi dairesel yaynmla daha uzun mesafelere daha eit bir ekilde datmaktadr.

82

Birok durumda etiket okuma menzilleri ok dk olduu iin anten kullanm ok nemlidir. [58] Okuyucu: RFID okuyucu, radyo frekans araclyla antenden sinyal yayan bir donanmdr. RF etiket, ald bu sinyallere karlk verir ve okuyucu gelen bu cevab tekrar okur. Bu sayede okuyucu ile etiket bilgi alveriini gerekletirir. Okuyucular genellikle eittir. Sabit okuyucular belirli bir yerde kurulu olup RF etiketlerin iinden getii ve iletiim kurduu okuyuculardr. Portatifler, RF etiketler ile mobil iletiim kurabilen okuyuculardr. Monte edilmi okuyucular mobil aralara yerletirilir ve kapsama alanlarndaki etiketleri okurlar. [58] Okuyucularn seimi bir RFID sisteminin kurulumunda kritiktir. Uygun okuyucu uygulamaya dayal gerekli fonksiyonaliteleri yerine getirebilir, evre koullarna uyum salayabilir ve lkenin frekans normlarna uyabilir olmaldr. Bir okuyucunun seim kriterleri aada maddelenmektedir: Uygulamann gereksinimleri Frekans aral Okuma/yazma aral Etiketin fonksiyonalitesi Standartlar (EPC/ISO) [61]

Genel Programlama Donanm: RFID zmlerinde ara yzler ham verilerin toplanmas ve anlalabilir bilgilere dntrlmesinde rol oynayan kilit yaplardr. Okuyuculardan verilerin toplanmas, filtrelenmesi, dier yazlmlarla entegre olarak anlalabilir bir btn haline getirilmesinde kullanlr. letmeler kuracaklar RFID teknolojilerinin gereksinimleri dorultusunda etkin bir fayda maliyet analiziyle uygun ara yz semelidirler. [58] RFID sistemleri ara yzlerinden beklenenler aada maddelenmektedir: 1. Sistem her bir okuyucuyu tanyabilmeli ve gerekli veriyi okuyucudan alabilmelidir. 2. Sistem rnlerin saysnn saptanmasnda, depolardaki koridorlarn/ raflarn dolup boalma yzdeleri vb. hesaplanmasnda kullanlabilmelidir. 3. Sistem edinilen veriyi filtreleyerek anlaml bilgiler karlmasn salayabilmelidir.

83

4. Sistem edinilen veriyi doru veri formatlarna evirebilmelidir. 5. Sistem veri sorgulama srelerine yant verebilir olmaldr. 6. Sistem karar verme srelerini destekleyen ERP sistemleri vb. yazlmlarla iletiim kurabilir dzeyde olmaldr. 7. Etiket okuyucudan edinilen bilginin web zerinden izlenebilir olmas iin bir web ara yzyle iletiim kurabilmesi gereklidir. 8. Sistem modifiye edilebilir, eitli rn kodlar spesifikasyonlarn tanyabilir olmaldr. Bu ara yzlere Sun Java sistem RFID zm rnek olarak gsterilebilir. Sun Java sistem RFID zmnn gerekletirebildii prosesler aada maddelenmektedir. Bir veya daha fazla okuyucudan EPC verilerini alabilmekte, depolayabilmekte ve ileyebilmektedir. Filtreleme yaparak gereksiz deerlerin silinmesini salayabilmektedir. Verileri periyodik olarak ERP sistemlerine iletebilmektedir. Dk stok seviyesi vb. kritik durumlar iin takip salayabilmektedir.[62]

Yazc: Yazclar da okuyucular gibi sabit ve portatif olabilmektedir. Bu donanmlar, RF etiketlerin ierisindeki bilgilerin okunmas ve yeni bilgilerin yazlmasnda kullanlmaktadr. Masast, dizst ve mobil el bilgisayarlarna kablolu ya da kablosuz balanarak yeni bir mobil cihaz almn nlemektedir. Mobil RFID yazclar ulalmas zor, tehlikeli yerlerdeki etiketlerin okunmasn kolaylatrmaktadr. [58]

ekil 4.2: Mobil RFID Yazclar [58] Bu yazclarn dnda, normal barkod yazclara yklenen zel bir program sayesinde kt zerinde grlen bilgileri RF etiket ierisindeki ipe yazan ve etiketi basan yazclar da bulunmaktadr. [58]

84

ekil 4.3: RF Etiket erisindeki ipe Yazan Yazclar [58] 4.1 RFID Standartlar Radyo ekipmanlar gibi dier radyo frekans bazl sistemlerin mdahalesini nlemek, okuyucu ve etiketler arasndaki ilikiden edinilen bilgiyi yorumlayabilmek adna RFID sistem standartlar gelitirilmektedir. Gnmzde geerli olan standartlar Elektronik rn Kodu (EPC) ve ISO standartlardr. EPC ile rn tanmlamasnda kullanlan RFID teknolojisinin kullanlmasn kresel boyutta dzenlemek amacyla, RFID etiketlerinde ve okuyucularnda kullanlmak zere Class 1 Gen 2 (Snf 1 Nesil 2) standard gelitirilmi ve sz konusu standardn dnya genelinde uygulanabilmesi iin eitli frekans aralklar belirlenmitir. Yksek frekans zmleri iin standardizasyon tamamlanm olmakla birlikte, ultra yksek frekans konusunda almalar halen devam etmektedir. Yksek frekans iin tamamlanm standart ISO 14443 ve ISO 15693 olarak tanmlanmtr. Ultra yksek frekans iin almalar devam eden standart ISO 18000 ve EPC Class 0, Class 1 ve Gen2 olarak belirlenmitir.[61] Frekanslarla ilgili bilgi performans kriterleri blmnde detaylandrlmaktadr. 4.2 RFID Teknolojisinin Performans Kriterleri Gvenlik: RFID iplerinin kopyalanmas olduka zordur. Her etiket, gvenlik amacyla retici firma tarafndan belirlenen ve deitirilemeyen bir kimlik koduna sahiptir. Etiketteki bilgiler zerine birden fazla koruma seviyesi eklenmektedir. Yeni Gen 2 standardndaki 32 bitlik ifreleme sayesinde yetkisiz kiilerin ip ierisindeki bilgilere ulamas engellenmekte, ip kilitlenmekte ve gerekirse kullanlmaz hale getirilmektedir. [58]

85

Dayankllk: RF etiketler retim aamasnda kt yzeyler arasna yerletirilebildii gibi salam plastik maddelerin iine de koyulabilmektedir. Bylece rn takibi yaplacak zorlu ortamlarda maksimum dayankllk ve uzun etiket mr salamaya olanak tannmaktadr. [58] Kapsama Alan: Radyo frekans teknolojisi ile okuma yaplrken barkotta olduu gibi etiketin okuyucuya yakn bir mesafede olmas gerekmemektedir. Bunun nedeni radyo sinyallerinin maddeler arasndan geebilme zelliidir. Bu sayede toplu saymlar ok hzl bir ekilde yaplabilmektedir. Palet ve kasalara yerletirilen kutularn teker teker okutulmas zorunluluu ortadan kalkmaktadr. Bununla birlikte nesnelerin belli bir dzen iinde dizilmedii ortamlarda yaplacak uygulamalarda da nem tamaktadr. Havaalan bagaj takibi, postane paket dzenleme bu uygulamalardan bazlardr. Birden fazla RF etiketin bulunduu ortamlarda bir okuyucunun tm etiketleri okuyabilmesi de ok nemli bir dier zelliktir. Bu zellie ek olarak okuyucular birok etiketin arasndan yalnz belirlenmi olan etiketi okuma yeteneine de sahiptir. [58] RFID okuyucusunun okuma kapasitesi; ipin frekansna, gcne, etiketin aktif ya da pasif olmasna ve antenin yn hassasiyetine gre deimektedir. Ortamda metal ya da svlarn olmas da okuma/yazma performansn etkilemektedir. Okunup yazlabilen etiketlerde, okuma kapasitesi genelde yazmadan daha yksektir. Aktif etiketler de pasiflere gre daha geni kapsama alanna sahiptirler. [58] Okuma Hz: RF etiketler barkoda gre ok daha yksek hzda okunabilmektedir. RF okuyucular saniyede 50 etiket ve daha fazlasn okuyabilecek kapasiteye sahipken barkod tarayclar her defasnda ancak bir barkod okuyabilmektedir. RF teknolojisinin bu zellii ok sayda nesnenin hzl bir ekilde takibinin gerektii uygulamalarda ok byk avantaj salamaktadr. Buna bal olarak bilgi toplanmas srecinde zaman kayb ve alan masraflar minimuma indirilebilmektedir. [58] Bilgi Depolama Kapasitesi: RF etiketler barkoddan ok daha yksek miktarda bilgi depolayabilmektedir. Lineer/1D barkod yaklak 20 alfa nmerik karakter, 2D barkod ise maksimum 2,000 karakter depolayabilirken, ok gelimi RF etiketler 1Mbyte (bir milyon karakter) hafza alanna sahiptir. Bu belirgin stnlk daha fazla bilginin depolanmasna, daha fazla rn zelliinin izlenmesine ve takip kaytlarnn tutulmasn mmkn klmaktadr. [58]

86

Frekans: RF etiketler frekans aralklarna bal olarak da gruplandrlmaktadr. Alak Frekans (LF) (<135 KHz) Yksek Frekans (HF) (13.56 MHz) Ultra Yksek Frekans (UHF) (868 MHz - 915 MHz) Mikrodalga (2.45 GHz, 5.8 GHz)

Deiik frekanslarn deiik zelliklerinden dolay baz deiik uygulamalara tatbik edilmesi daha yararl olur. rnein alak frekans etiketleri daha az g kullanma gereksinimleri olduundan metalik olmayan maddelere daha etkili ulaabilir. erdii su oran yksek olan maddelerde (meyveler gibi) ideal kullanma alan bulmakla beraber alglama mesafeleri olduka dktr. (0,33 metre) Yksek frekans etiketleri ise metalden oluan objeler ve daha da yksek su ieren maddeler iin kullanlabilir (1 metre). UHF frekanslar ise her iki frekanstan daha uzun ve daha iyi veri transferi yapabilmektedir. Ne var ki UHF daha fazla g ve arada metal engel olmamasn gerektirir. Bu nedenle burada okuyucu ile etiket arasnda temiz bir alan olmas gerekmektedir. UHF etiketleri retim biti aamasndan mallarn stoklara devrinde verimli olarak kullanlabilir. [58] Alak Frekans (LF) (<135 KHz) Pasif Sadece okunabilir, okunup yazlabilir Daha uzun ve pahal bakr anten Metal ve svlara bal performans kayb daha dk Ksa okuma mesafesi Byk boyutlu

Yksek Frekans (HF) (13.56 MHz) Pasif Sadece okunabilir, okunup yazlabilir, bir kez yazlp srekli okunabilir Temassz akll kartlarda kullanm Alak frekansa gre daha ucuz Metal ve svlara bal performans kayb daha dk Alak frekansa gre daha uzun okuma mesafesi Byk boyutlu Birden fazla etiketin okunabilmesi Yksek haberleme hz

87

Ultra Yksek Frekans (HF) (13.56 MHz) Pasif ve Aktif Sadece okunabilir, okunup yazlabilir, bir kez yazlp srekli okunabilir Temassz akll kartlarda kullanm Yksek frekansa gre daha ucuz Metal ve svlara bal performans kayb dk Yksek frekansa gre daha uzun okuma mesafesi Byk boyutlu

Mikrodalga (2.45GHz, 5.8GHz)Pasif ve Aktif Sadece okunabilir, okunup yazlabilir, bir kez yazlp srekli okunabilir Ultra yksek frekansa gre daha pahal Metale bal performans kayb daha dk Svlara bal performans kayb daha yksek Ultra yksek frekansa gre daha uzun okuma mesafesi Yksek haberleme srati

4.3 RFID Teknolojisinin Lojistik Sektrnde Kullanm Alanlar Demirbalarn Ynetimi: RFID etiketleri srekli olmak zere sabit ekipmanlara tutturulabilir. Tesiste stratejik noktalara yerletirilmi sabit pozisyon okuyucular etiketi tutturulmu nesnelerin lokasyon ve hareketlerini %100 dorulukla tespit edebilir. Bu bilgi ihtiya durumunda pahal ekipmanlarn yerinin deitirilmesini salayarak ekipmann aranmas srasnda geen zaman kaybn nler. Paletleri ve konteynerleri RFID ile takip ederek ve konteynerdeki rnleri kayda alarak envanter seviye ve lokasyonlarnn takibi salanr. Takip ve kontrolle imalatlar siparileri yerine getirmek iin gerekli paralar zaman kayb olmakszn ilgili lokasyonlara yerletirebilirler. [59] Envanter Kontrol: RFID nin tedarik zincirindeki asl avantaj gelimi envanter izleme zellii salamasdr. Etkin bir planlamayla ayn RFID etiketlerini birden ok kere kullanlmasyla, yani dk implementasyon maliyetleriyle imalatlar, distribtrler, kapasitesiyle lojistik ham salayclar ve perakendeciler olan envanter son kontrol rnlerin gerekletirmektedirler. RFID nin doru, gerek zamanl ve yksek gzlem maddeler, ilenmekte malzemeler, gzlemlenebilirlii artarak igc maliyetleri ve emniyet stoklar azaltlr. 88

Envanter kontrol ve ynetimi salamak adna dnyann en byk perakende irketi olan Wal-Mart yksek maliyet ve uzun uygulama sresini dikkate alnarak RFID teknolojilerine yatrm yaparak uzun dnemde karll ve tedarik zinciri performansn artrmaya ynelmitir. Wal-Martn aklamalar dorultusunda RFID teknolojisi, iletmede envanter kontroln yksek seviyeye tayarak gelecee ynelik envanter kontrol ve takibi yapabilmek adna veri salamaktadr. [62] Wal- Martta 2003 ylnn ikinci eyrei itibariyle palet seviyesinde RFID implementasyonu yapmak zere proje plan belirlenmi, nc eyrekte EPC uyumlu okuyucularn ve etiketlerin ilerlii test edilmi ve tedarikilere RFID hakknda bilgilendirme yaplmtr. 2004 ylnda implementasyon stratejisi test edilmi ve 2005 yl Ocak ay itibariyle balca tedarikilerinin RFID etiketleri kullanmas zorunlu tutularak etiketlere ilenmi veriler dorultusunda datm merkezlerinde rnlerin otomatik olarak takibi ve ilenmesi salamaya balanmtr. 2007 yl itibariyle Wal-Mart ile alan 600 satcnn bu teknolojiyi kullanyor olmas, 1000 datm merkezinin RFID uyumlu sistemlerle donatlmas amalanmaktadr. [62] Arkansas niversitesi tarafndan 29 hafta boyunca 12sinde RFID, 12sinde standart barkod kullanlan 24 pilot maazada yaplan aratrmalara gre akll etiket kodlar kullanarak RFID etiketleriyle donatlm olan Wal-Mart depolarnda stokta bulunamayan rnlerin miktarnda %16lk bir d saland ve RFID etiketine sahip, stokta biten rnlerin tekrar yerine konmasnn standart barkod teknolojisine gre kat daha hzl olduu, manuel olarak takip edilen sipari seviyesinin yaklak %10 azald belirlenmitir. [63] Gartner Research aratrma irketinin grne gre Wal-Mart RFID teknolojilerini imdiye dek en etkin kullanan irket olmutur ve birok irketin RFID projesi iin metodoloji oluturmutur; ancak iletmelere RFID implementasyonunda analizlerin salkl yaplmas ve RFID teknolojisinin getirilerinden tek bir tanesinde deil, tmne odaklanmalar nerilmektedir. [64] rnlerin Nakliyesi ve Alnmas: lenmekte olan malzemeleri ve son rnleri tanmak iin kullanlan ayn etiketler otomatize nakliye takip uygulamalarn da tetikleyebilir. RFID etiketlerine sahip paralar ve paletler hakknda bir mterinin

89

tm yklemesi yapldnda bilgi edinilip okuma ilemi gerekletirildikten sonra uygulama zerinden gerekli ykleme evraklar hazrlanabilir. letmeye gelen ykler arasnda acil ihtiya duyulan bir malzemenin lokasyonu RFID ile tespit edilebilir. RFID etiketleri yardmyla tehlikeli malzemelerin, kimyasal maddelerin ne zaman alnd ve ne zaman teslim edildiinin bilgisi edinilerek denetim salanr. [59] Tamaclk: Sipari ynetimiyle RFID gncellemeleri tama planna optimal uyum ve nemli gzlemlenebilirlik salar. Bir siparile ilgili gncel bilgiye nceden ulaarak finansal ve hizmet seviyesi bazndaki amalara ulamak adna tama plannn kontrol salanr. [59] Tamaclk srecinin konteyner tamacl ksmnn geliimiyle birlikte konteyner takibinde RFID teknolojisi kullanlmaktadr. Konteyner takibini salayan Konteyner Ynetim Sistemleri (CMS) acentelerin, nc parti lojistik irketlerinin yararland farkl yazlmlar ve mobil teknojilerle entegre edilebilmekte, bylece sistemin daha verimli kullanlmas salanmaktadr. Gnmzde CMS yazlmlarnn iletmelerdeki uygulamalar tedarik zinciri yazlmlarnn, RFID, barkod gibi tanmlama sistemlerinin ve elektronik veri deiimi (EDI) teknolojisinin geliimiyle daha etkin olmaktadr. Konteyner takibinde kullanlan RFID uygulamalarnn avantajlar aada

maddelenmektedir: CMSe gnderilen verilerin izlenebilmesi, CMS sistemlerinin etkin

ynetilmesinin salanmas Operasyonun en youn gerekletii durumlarda bile tanmlamann salanmas. Azalan i gc gereksinimi ile operasyon srelerinin ve konteyner takibinin gerekletirilmesi Konteyneri lokasyonlandrmada esnekliin artmas. Konteynerler sahada ve deniz tamaclnda seyir halindeyken RFID etiketlerinin uydu haberleme teknolojileriyle CMS e aktarlmas.

90

Aadaki ekilde bir konteyner deposundaki RFID uygulamas temel olarak gsterilmektedir:

ekil 4.4: Konteyner Takibinde RFID Uygulamas [65] Aadaki ekilde CMSye verilerin gnderilmesini salayan, RFID etiketine balanm fotonik sensr gsterilmektedir:

ekil 4.5: RFID Etiketine Bal Fotonik Sensrler [65] Depo Ynetimi: RFID uygulamalar dinamik talep ynetimi salamak zere depo operasyonlarn dzenlemek iin idealdir. Depo ynetiminde sevkyat kaps ve ana kaplardaki okuma, palet baznda okuma, forklift seviyesinde okuma, konveyr baznda okuma, depoya giri k yapan ara ve konteynerler baznda okuma ile rn hareketlerinin gzlemlenmesinde, rnlerin gvenliinin korunmasnda, envanter ynetiminin salanmasnda nemli bir rol oynamaktadr. 91

Bu uygulamalarn gereklenebilmesi iin uzun mesafelerde ok saydaki paletin okunabilmesini salayacak RFID sistemlerine ihtiya duyulmaktadr. Dk frekansl RFID sisteminin birka santimetre, yksek frekansl sistemlerin 1 metre, ultra yksek frekansl sistemlerin 15 metre ve st okuma yetenekleri gz nnde bulundurularak depo ynetim sistemlerinde genel olarak yksek frekansl sistemler( UHF) kullanlarak veri transferi salanmaktadr. [61] Depo ynetiminde pasif etiket kullanm en uygun olandr. Tedariki bir etiketi tek bir kimlik bilgisi ile paletler zerinde sabitleyebilir. Bu kimlik bilgisi rnn tipi, retim tarihi, seri numaras gibi verileri ierir. Etiketlerin zarar grmemesi ve maliyetlerinin dk tutulmasna ynelik olarak plastik kapl etiketler tercih edilmektedir. Depolardaki tipik bir ara/konteyner gzlemleme sistemi belli lokasyonlara yerletirilen kontrol sistemleriyle gerekletirilir. Tipik bir barkod sisteminde barkodlar zerindeki bilgiler okunarak konteynerler ilgili bilgi alnr. Bu bilgi bir ERP sistemine entegre edilerek depoya giren ya da depodan kan rnler hakknda dorulama yaplr; ancak bu uygulamada bir takm eksiklikler mevcuttur. Bu yap dorultusunda her bir kontrol noktasnda aralarn/konteynerlerin giri klarn kontrol edecek igcne gereksinim vardr ve bu yapda tm hareketleri gzlemlemek mmkn olmayabilir. RFID teknolojisi bu eksiklikleri gidermektedir. Depolara giri k yapan ara/konteynerler ile ilgili kontrol otomatik olarak yaplr ve bunun iin igc gereksinimi duyulmaz. [61] Aadaki ekilde bir depoda ara/konteyner seviyesinde takip salayan RFID bazl sistem yaps basite gsterilmektedir:

92

ekil 4.6: RFID Bazl Ara/Konteyner Gzlemleme Sistemi [61] ekilde de belirtildii gibi RFID bazl ara/konteyner gzlemleme sistemi depo girilerinde ve kontrol noktalarnda yer alr. RFID alt yapsnda deponun byklne, depo kaps saysna vb. dikkat edilerek bir takm modifikasyonlar yaplabilir; rnein oklu sayda anten yerletirilerek giri ve klar ayr ayr takip edilebilir. Her bir aracn/konteynerin zerinde belli bir noktaya RFID etiketleri yerletirilerek ara/konteyner hakknda spesifik bilgiler, aracn/konteynerin ierdii rnler ilgili bilgi depolanr, bylelikle depolardaki rn hareketleri birim, palet seviyesinde salkl bir ekilde gzlemlenerek etkin envanter ynetimi desteklenir. Hizmet ve Teminat Yetkisi: rnlerle ilgili onarm ilemlerine bal olarak RFID etiketlerinde bu onarm ilemlerinin tarihesi tutulmakta ve mteriler RFID etiketlerinde tutulan bu veriler dorultusunda bilgilendirilmektedir. Gelecee ynelik onarm ve servis gereksinimi olursa gemie ynelik veriler dorultusunda planlama vb. sreler efektif olarak gerekletirilebilir. [59] ade Ynetimi: letmeler temel nakliye tanmlama bilgisini ykleme mterisi ve zamann teslimat ncesinde yazarak tamamlamaktadrlar. Bu bilgiyi retmek ve kaydetmek birok avantaj kazandrmaktadr. rnlerde iade olmas durumunda iletmeler spesifik mteriler iin spesifik ekilde takip gerekletirerek iade rn ynetimini daha etkin ekilde gerekletirebilirler.[59]

93

4.4 RFID nin Avantaj ve Dezavantajlar RFID teknolojileri dier otomatik tanmlama sistemleriyle entegre edildiinde imalatlara, distribtrlere, lojistik ortaklara rn, hatta palet seviyesinde gvenilir ve maliyet-etkin takip imkn salar, envanter akn hzlandrr. Tedarik Zincirinin gzlemlenebilirlii finans ve hizmet seviyesi asndan tedarik zinciri performansnn lmnde kilit unsurdur. Tedarik zinciri srelerinde daha doru ve gerek zamanl bilgiye ulamak gzlem seviyesini artrr, daha az emniyet stou tutmay salar, mterilere zamannda hizmet vermek asndan performans artrr. RFID teknolojileri rnlerin saylmas, alnmas ve yklenmesinde operasyon maliyetleri der, ayrca rn firelerinin tespitinde kritik bir rol oynar. [59] Avantajlarnn yan sra RFID nin standardizasyon eksikliklerinden kaynaklanan yksek maliyetli bir zm oluu, RFID uygulamalarn gelitiren iletme saysnn az oluu, iletmelerde RFID teknolojilerinin kalifiye olmayan personele bal olarak etkin ekilde kullanlamamas RFID uygulamalarnn dezavantajlar olarak saylabilir.[65]

94

5. BR ULATIRMA RKETNDE RFID TEKNOLOJS VE KONTEYNER YNETM SSTEMLER UYGULAMASI Lojistik sektrndeki eitli fonksiyonaliteleri gerekletirmede Radyo Frekansl Tanma (Radio Frequency Identification) sistemi dnyada her geen yl daha youn ekilde kullanlan bir teknolojidir. Etkin bir uyarlamayla iletmelerin kaynaklarn daha verimli kullanmas, depo ve envanterleri zerinde gerek zamanl kontrol salamas, tamaclk ve nakliye ynetimlerini desteklemesi gerekletirilmektedir. Daha nceki blmlerde de belirtildii gibi RFID teknolojisinin kullanm ile iletmeler iin en nemli kaynak olan veri, insan mdahalesi olmadan toplanmakta, azalan hata oranlar ile hizmet kalitesi artmaktadr. Ancak; gnmzde RFID teknolojilerinin tek bana kullanlmas yeterli olmamakta; iletmelerin iinde bulunduklar sektrn gerektirdii yazlm ve teknolojilerle entegre edilerek i sreleri gerekletirilmektedir. Bu blmde lojistik sektrnn Trkiyedeki en byk iletmelerinden biri olan Arkas Holdinge ait, yurtii komple konteyner tamacl gerekletiren Arkas Ulatrma A.., konteyner depolamay gerekletiren Ardep A.., konteyner planlamay gerekletiren CMC biriminin i sreleri ve teknolojileri incelenmekte; ortak bir kt yaratan bu iletmelerin mevcut i sreleri ve teknolojilerinin gelitirilmesine ynelik RFID bazl takip salayan bir i modeli nerilmektedir. 5.1 Ardepin Tarihesi, Sreleri, Kullanlan Teknolojiler Arkas Holdinge ait Ardep 2003 ylnda entegre lojistik srelerini desteklemek amacyla kurulmutur. zmir, stanbul, Gemlik ve Mersinde bulunan toplam 320.000 m2 lik konteyner depolarn ynetimini Ardep yrtmektedir; bu dorultuda Arkas Ulatrma ve CMC ile birlikte almaktadr. Ardep alt yaps uygun alanlarda konteyner elleleme makineleri ile bo ve dolu konteyner depolama hizmeti vermektedir. stifleme hizmeti, kondisyon ve hareket bilgilerinin raporlamas el bilgisayarlar ile yaplmaktadr. Depolara giren

95

konteynerlerlerin numaralar, retim tarihleri, alabilecekleri maksimum yk bilgileri bir personel tarafndan manuel olarak el terminallerine girilmektedir. Konteynerin depolanmas iin herhangi bir planlama yaplmamakta, konteynerler sadece boyutlar, tipleri vb. kriterlere gre ayrlmaktadr. Depolarda el terminallerinden girilen veriler herhangi bir ara yz olmadan on-line olarak AS 400 sistemine akmaktadr. El terminallerinden manuel yaplan veri girilerinde hata olabilmektedir. Personelin el terminallerinden konteynerlerle ilgili verileri girii esnasnda depo kaplarnda kuyruk olumakta; bu durum konteynerlerin depolara ge girmesinden olarak btn sreci olumsuz etkilemektedir. 5.2 CMC nin Sreleri ve Kullanlan Teknolojiler Konteyner Ynetim Birimi (CMC) uluslararas ve yurt ii konteyner tamaclnda konteynerlerin optimal hareketini salamak amacyla kurulmutur. thalat srelerinde her bir lokasyonda konteynerlerin irket ii ortak kullanma almas ve izlenmesini salar. hracat srelerinde acentelerden ve irket iinden gelen taleplere uygun konteynerleri atayarak stok bilgilerinin depo bazl takibini salar. Acenteler ve irketler AS 400 zerinden talep yapar ve bu talepler CMC personeli tarafndan deerlendirilerek taleplerin konteynerlere atanmas ve sevkyat ilemi gerekletirilir. Bir tama talebine konteyner atanmas ileminde herhangi bir karar destek sistemi vb. kullanlmamakta, planlama yapan personel her bir talep iin depolardaki konteyner stoklarn, konteynerlerin ykleme/boaltma lokasyonlarn dikkate alarak atama ilemini gerekletirmektedir. CMC nin temel fonksiyonalitesi olan konteyner planlama ve atama sreci operasyonel anlamda i gc ve zaman kaybna neden olmaktadr. 5.3 Arkas Ulatrma A..nin Tarihesi, Sreleri ve Kullanlan Teknolojiler Arkas Ulatrma, konteyner tamaclk sektrnn gelien dinamikleri

dorultusunda, deniz nakliyesinin servis btnln ve hizmet kalitesini salamak, ithalat ve ihracat firmalara "Komple konteyner kara nakliyesi" hizmetleri sunmak amacyla 1989 ylnda kurulmutur. Arkas Ulatrma A.. hem Arkas Holdinge ait gemi hatlaryla, hem de nc parti denizcilik irketlerinin hatlaryla gelen konteynerleri tamaktadr. Arkas Ulatrma A.. stanbul, Mersin, Gemlik, zmir ehirlerindeki merkezleriyle lke iinde konteyner tama hizmeti vermektedir. 96

Konteyner tamaclnda konteyner depolama srelerini stanbulda drt depoyla; zmir, Mersin ve Gemlikte birer konteyner deposuyla gerekletirmektedir. Bu depolar Ardep A.. ye aittir. 5.4 Konteyner Ynetim Sistemi in Mevcut Durum Konteyner depoya girer ve konteynerlerle ilgili bilgiler Ardep personeli tarafndan manuel olarak el terminallerine ilenir. Konteynerler depoda boyut ve tiplerine gre depolanrlar. Depolardaki stok durumlar CMC tarafndan AS 400 zerinden takip edilerek yaplan talepler dorultusunda konteyner atamalar gerekletirilir. Konteyner atamas ileminde herhangi bir karar destek sistemi kullanlmaz; konteyner stoklar, konteynerlerin ykleme/boaltma lokasyonlar dikkate alnr. Konteyner atamalar gerekletirilirken CMC ye AS 400 zerinden talep yaplrken mterilerin Arkas Ulatrma mterisi olduu bilgisi girilir ve bu talepler Arkas Ulatrmann kulland Cat Logic sistemine kesinlemi i emirleri olarak der. Arkas Ulatrmann mterisi olmayan irketlere yaplacak tamalar ise potansiyel i emirleri olarak Cat Logic sistemine der ve pazarlama departman tarafndan tama teklifleri sunulur. Bu ileyie gre Arkas Ulatrma konteynerlere ara atama ilemi yapmak iin konteyner bilgilerinin Ardepte manuel olarak girilmesini beklemek zorundadr. Arkas Ulatrma; aralarn bulunduu lokasyonlar dikkate alnmadan CMC de gelecek i emirlerini beklemek ve aralarn atl durumda brakmak durumunda kalmaktadr. Ortak bir kt salayan Ardep, CMC ve Arkas Ulatrmann sreleri aada ksaca gsterilmektedir:

97

ekil 5.1: Konteyner Tamacl Sreci Mevcut Durum 5.5 Konteyner Ynetim Sistemi in nerilen Model Yukardaki blmlerde anlatld gibi konteyner ynetimi ve tamacl srecini gerekletiren Ardep, CMC ve Arkas Ulatrma zerinde operasyonel anlamda ar bir i yk mevcuttur. Bu birimler zerindeki i ykn azaltmak iin RFID bazl takip sistemine dayal bir konteyner ynetim sistemi modeli nerilmektedir. Konteynerlerle ilgili bilgilerin depodan girilerde RFID bazl sistemlerle okunmas,

98

konteynerlerin depolardaki adreslerinin GPS bazl lokasyon takibiyle belirlenmesi, minimum sayda elleleme yaplarak acenteler ve Arkas Ulatrmaya konteyner atamalarnn yaplmas, zerinden depolardaki Arkas Ulatrma tarafndan kullanlan Cat Logic CMS konteynerleri gzlemleyerek aralarn bulunduu

lokasyonlara gre CMCye tama talebi yapabilmesi nerilmektedir. Bu nerilerle birlikte Cat Logic sisteminin mevcut i ak senaryolar gsterilmekte, nerilen modelin Cat Logic sistemi zerinde tasarlanan modeli sunulmaktadr. 5.5.1 Konteynerlerin Depo Girilerinde RFID Teknolojileriyle Okunabilmesi Depolara giri yapan konteynerle ilgili bilgiler Ardep personelleri tarafndan manuel olarak el terminallerine ilenmekte ve bu bilgiler AS 400 sistemine akmaktadr. Ardepin 7 adet deposundaki girilere 7 adet uzun mesafe RFID okuyucusu yerletirilmesi nerilmektedir. Yaklak 50 metre kapsam olan bu uzun mesafeli okuyucular, yaklak 7 saniyede bir sinyal reten aktif (pilli) etiketlerin yaydklar sinyalleri toplayarak bunlar ethernet zerinden konteyner takip serverna gnderecektir. Okunan bu bilgiler bir ara yz kullanm ile anlaml bilgilere dntrlerek veri tabanna gnderilebilecektir. Konteyner hareketinin olduka youn olduu bu lokasyonlarda otomatik olarak gerekletirilen bu ilem gerekli igc ve zaman minimize edecektir. Aadaki ekilde bu RFID sistemi modeli ematik olarak gsterilmektedir:

ekil 5.2: Depolara Giri Yapan Konteynerleri Okumaya Ynelik RFID Sistemleri

99

5.5.2 Konteynerlerin Depolardaki Adreslemelerine Ynelik RFID ve GPS Bazl Takip Sistemleri Ardepte konteynerlerin istiflenmesi ve depolanmasnda herhangi bir sistem kullanlmamakta, konteyner atamasnda konteynerlerin depolarda bulunduu yerler dikkate alnmamaktadr. Atanan konteynerlerin depodan alnarak tama ilemine balamas iin ok sayda elleleme yapmak gerekmektedir; bu durum da zaman ve i gc kaybuna neden olmaktadr. Ardepin 7 adet konteyner deposundaki toplam 10 adet istifleme makinesine yaklak 5 cm. kapsama alan olan 10 adet ksa mesafe okuyucu ve 10 adet GPS cihaznn yerletirilmesi nerilmektedir. Bu teknolojilerin senkronize olarak konteynerlerle ilgili verileri okumas, konteyner lokasyon takip server, ara yz zerinden veritabanna gndermesiyle konteynerlerin depoda nereye yerletirildii belirlenerek az sayda elleleme ilemi ile konteynerlerin depodaki lokasyonlardan alnmas ve taleplere atanmas salanabilecektir. Bu teknolojiyle Arkas Ulatrma kendisine konteyner atamasn beklemek yerine aralarnn bulunduu lokasyonlara gre tama taleplerini Cat Logic sistemi zerinden CMCye bildirebilecektir. Aadaki ekilde konteynerlerin depodaki lokasyonlarn belirlemeye ynelik nerilen RFID sistemleri ematik olarak gsterilmektedir:

ekil 5.3: Depolardaki Konteyner Lokasyonlarnn Takibine Ynelik RFID Sistemleri

100

Ortak bir kt salayan Ardep, CMC ve Arkas Ulatrma iin nerilen modelin sreleri aadaki ekilde gsterilmektedir:

ekil 5.4: Konteyner Ynetim Sistemi in nerilen Model

101

5.6 nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin Biliim Teknolojileri Altyaps nerilen sistemin biliim teknolojileri alt yapsnn kurulmasnda gerekli yazlm ve donanm rnlerinin belirlenmesinde, rnlerin fayda maliyet analizleri efektif yaplmal, yatrmn ksa bir srede geri dnmesini salayabilir nitelikte rnler seilmelidir. Fayda maliyet analizleri sonucu alanlarn mevcut srelerini aksatmayacak, yeni srelerin gelitirilmesine, ilave donanm ve yazlmlar eklenmesine kar esnek olacak rnler seilmelidir. Aadaki ekil uygulanacak teknolojilerin implementasyonundaki biliim

teknolojileri bileenlerini ve ynetim katmanlarn gstermektedir.

sreleri analiz ve optimizasyonu

letmeye zel yazlm uygulamalar

Sre Ynetimi, Deiim Ynetimi-Finans, Gc vb. Kaynak Planlamas

Okuyucu arayz, Uygulama Komponentleri Veritabanlar,veri senkronizasyonu Yazlm Uygulamas Ynetimi,Hizmet Ynetimi, Veri Tabanlar, Uygulama Ynetimi

Etiketler, okuyucu,yazclar Alyap bileenleri Serverlar networkler

Altyap YnetimiServerlarn, Bilgisayarlarn, networklerin, yazclarn ynetimi

ekil 5.5: Biliim Teknolojileri Ynetim Mimarisinin Katmanlar ve Bileenleri Ortadaki ve sadaki kolonlar biliim teknolojilerinin efektif bir ekilde implemente edilmesi iin iliki iinde olmaldr. Krmz ile gsterilen kutucuklar ynetim srelerini, mavi ile gsterilen kutucuklar uygulama, donanm ve yazlm alt yapsn, yeil ile gsterilen kutucuklar iletmenin kulland yazlm uygulamalarn gstermektedir. Bu yap uygun gvenlik yaplaryla desteklenmelidir. Aada bu yapnn ynetim katmanlar aklanmaktadr:

102

Gvenlik

Biliim Teknolojileri Altyap Ynetimi: Proje kapsamndaki serverlarn, veri depolarnn, bilgisayarlarn, networklerin, printerlerin ynetimi gerekletirilir. Tm sistemin tutarl bir ekilde alabilmesi, sistem performansnn korunmas salanr

Aadaki tabloda nerilen sistem kapsamnda bu altyapy oluturan bileenler ve fonksiyonaliteleri yer almaktadr:

103

Tablo 5.1: Altyap Bileenleri Toplam Bileen Says Her bir konteynere Toplam yerletirilecek olan aktif 45.000 adet etiket aktif etiket Depo girilerine konulacak Toplam 7 olan uzun mesafe RFID adet uzun okuyucular mesafe RFID okuyucu stifleme makinelerindeki Toplam 10 ksa mesafe RFID adet ksa okuyucular mesafe RFID okuyucu stifleme makinelerine Toplam 10 konulacak 1 adet GPS adet GPS kutusu kutusu Alt yap Bileenleri Bileenin Fonksiyonalitesi Konteynerlerle ilgili numara, tip, alabilecei yk, boyut gibi bilgileri tar. Konteynerlerle ilgili bilgileri okuyup konteyner takip serverna gnderir.

Konteynerlerin depodaki lokasyonlarn belirleyerek konteyner lokasyon takip serverna gnderir. Ksa mesafe okuyucularla senkronize bir ekilde konteynerlerin depodaki adreslerini belirleyerek bilgilerin konteyner lokasyon takip serverna gnderilmesini destekler. Depolarda toplam 7 adet, Toplam 11 Her bir depoda e-mail merkezlerde toplam 4 adet adet PC haberlemesini, konteyner PC stoklarnn ve statlerinin takibini salayan yazlmn kurulu olduu 1adet PC, her bir merkezde konteyner taleplerinin ve atamalarnn gerekletirildii yazlmn bulunduu 1 adet PC stifleme makineleri Toplam 10 Konteynerlerin depodaki zerindeki laptop adet laptop lokasyonlarnn belirlenmesi, bilgisayarlar GPSten alnan verileri kontrol ederek veri havuzunda oluabilecek hatalarn dzeltilmesini ve edinilen bilgilerin konteynerin lokasyon takip serverna aktarlmasn salayan 10 adet laptop Depolarda toplam 7 adet Toplam 11 RFID etiketlerin baslmasn RFID printer, merkezlerde adet printer salayan 7 adet RFID printer, toplam 4 adet printer merkezlerdeki printerlar Depolardaki kablosuz LAN Depolarda konteynerlerdeki RFID network, ofis iindeki etiketlerden bilgileri okunmasn, kablolu network; LAN GPS ten bilgi edinilmesini ve servera aktarlmasn salayan kablosuz network, ofis iindeki kablolu network Depolar ve ofisle WAN Depolar ve merkez ofisler haberlemeyi salayan arasndaki haberlemeyi salayan WAN WAN

104

Alt yap ynetiminin iletmenin kendi Bilgi lem Departmannda olmas nerilmektedir. Yazlm Uygulamas Ynetimi: letmenin kulland yazlmlarn beklenen sreleri gerekletirmesi, fonksiyonalitelerinin korunmas, oluan problemlerin belirlenmesi, elimine edilmesi salanr. Biliim Teknolojileri Hizmet Ynetimi: Proje kapsamnda biliim teknolojilerinin beklenen hizmet seviyesini gerekletirmesi iin standartlarn korunmas ve gelitirilmesi salanr. Aadaki tabloda nerilen sistem kapsamnda yazlm uygulamas, biliim teknolojisi hizmet ynetimi bileenleri yer almaktadr: Tablo 5.2: Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetimi Bileenleri Yazlm uygulamas, biliim teknolojisi hizmet ynetimi bileenleri GPS ve ksa mesafe RFID okuyucudan alnan verileri veritabanna gnderen ara yz Uzun mesafe RFID okuyuculardan alnan verileri veri tabanna gnderen 1 ara yz Ana veri taban Toplam Bileen Says 1 ara yz Bileenin Fonksiyonalitesi

1 ara yz

1 ana veri taban Optimizasyon ve Birbirine raporlama entegre ekilde yazlmlar(nerilen alan Cat sistemde Cat Logic ve Logic ve AS AS 400 sistemleri) 400 sistemleri

GPS ve ksa mesafe RFID okuyucudan alnan verileri veritabanna gnderen anlaml bilgilere dntrerek ana database servera gnderen 1 ara yz Uzun mesafe RFID okuyuculardan alnan verileri anlaml bilgilere dntrerek ana database servera 1 ara yz Konteynerlerin depo girilerindeki ve depodaki adreslerini Depodaki konteynerlerin ve konteynerlerin depodaki adreslerinin tutulduu, talep srecinin takip edildii, ara ve konteyner planlamasnn yapld uygulamalar

Yazlm uygulamas, biliim teknolojisi hizmet ynetiminde aadaki tabloda belirtilen ekilde danmanlk alnmas nerilmektedir.

105

Tablo 5.3: Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetiminde Danmanlk Hizmetleri Yazlm Danmanl Donanm Danmanl Veri Taban Danmanl Kurulum ncesi gelitirilecek ara yzler ve uygulamalar iin danmanlk alanr. Kurulum ncesi ihtiya duyulan donanmlarla ilgili danmanlk salanr. Veri taban kurulumu ynetimi ile ilgili srekli danmanlk salanr.

Srelerinin ve Deiimin Ynetimi: Proje kapsamnda biliim teknolojisi kaynaklarnn i hedefleri ve ncelikleriyle ilikilendirilmesi salanr. letmenin orta vadeli ve stratejik hedefleri deerlendirilerek biliim teknolojisi kaynaklar optimum ekilde atanr ve i sreleri daha etkin ynetilebilir.

Projenin ilk faznda iletmeye kurulacak sistem iin d kaynak kullanm ile RFID teknolojileri konusunda sre ve deiim ynetimi danmanl alnmas nerilmektedir. nerilen sisteme ait, MS Project ile hazrlanan proje plan Ek Ada mevcuttur. 5.7 nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin Eitim htiyalar Bu blmde depolarda ve merkez ofislerde operasyonel anlamda ar i yk altnda alan personel iin RFID sistemiyle konteyner takibi yapmaya ynelik eitim ierikleri ve planlamas yer almaktadr. Projenin tasarm aamasndayken personelle ilgili aadaki ekilde bir yol izlenmelidir: Personelle ibirlii stratejisi gerekletirilmelidir: Tasarlanan model operasyon personelleriyle paylalmal, kendilerinin grleri alnarak projenin bir paras olduklar, iletme iin en nemli kaynan kendileri olduu fikri benimsetilmelidir. Yeni sistemin kendileri iin bir problem deil, i yklerini azaltmaya ynelik bir gelime olduu kantlanmaldr. Kurulum aamasndan nce kendilerine gerekli eitimlerin verileceine ynelik bilgilendirme yaplmaldr.

106

5.7.1 Operasyonda alan Personelin Eitim erii ve Planlanmas Aadaki tabloda operasyonda alan personelin eitim ihtiyalar ve eitim planlamalar yer almaktadr. Eitimleri iletme iindeki proje ekibi tarafndan verilmesi nerilmektedir

107

Tablo 5.4: Operasyon Personeline nerilen Konteyner Ynetim Sistemine Ynelik Eitim erii ve Eitimin Sresi Eitimin erii Eitim Alacak Personel Says 36 adet Ardep personeli (2 vardiya) 8 adet Arkas Ulatrma personeli, 7 adet CMC personeli 28 adet ARDEP personeli Eitimin Getirileri Eitim Sresi 5 gn

RFID bazl konteyner takip sisteminin anlatlmas

RFID bazl takip sistemleriyle ilgili genel bilgi verilerek personelin sistemi daha kolay alglamas salanacaktr.

RFID teknolojisiyle konteynerlerin yazlm zerinden stok takiplerinin yaplmas

Her bir konteyner iin stok giri-k yapmak yerine otomatik olarak gerekletirilen bu ilemin yazlm zerinden takibinin salanmas

5 gn

Arkas Ulatrma personeli tarafndan kendilerine konteyner atamasn beklemek yerine aralar dikkate alnarak konteyner taleplerini ne ekilde yapacaklarnn anlatlmas CMC personeline konteyner atamalarn konteynerlerin depodaki adreslerini ve Arkas Ulatrmann taleplerini dikkate alarak ne ekilde yapacaklarnn aktarlmas Ardep personeline GPS ve ksa mesafe okuyuculardan gelen verilerin istifleme makinelerindeki laptoplar zerinden kontrol ve veri dzeltmelerinin nasl yaplacann aktarlmas

8 adet Arkas Konteyner atamalarnda Ulatrma sadece acente ve iletme personeli talepleri deil, Arkas Ulatrman talepleri de dikkate alnarak konteyner atamalarnn daha etkin gerekletirilmesi salanacaktr.

2 gn

Arkas Ulatrma CMC nin kendisine konteyner 7 adet CMC atamasn beklemek yerine 4 gn kaynaklarn daha etkin personeli kullanabilecektir. 20 adet Herhangi bir beklenmedik 10 gn ARDEP sistemsel hata durumunda personeli veri yanll nlenerek (istifleme tam zamanl kontrol makinelerini salanacaktr. kullanan personel

RFID bazl konteyner ynetim sisteminde sadece operasyonel personeline eitim verilmesi yeterli deildir, gerekli ara yzleri tasarlayacak, veri tabann ynetecek

108

personelin de i aklar ve nerilen sistemle ve kendilerinden neler beklendiiyle ilgili eitim verilmesi de nemlidir. Bu eitimlerin iletme iinde kurulan proje ekibince verilmesi nerilmektedir. Tablo 5.5: Biliim Teknolojileri Ekibine nerilen Konteyner Ynetim Sistemine Ynelik Eitim erii ve Eitimin Sresi Eitimin erii Eitim Alacak Eitimin Getirileri Eitim Personel Says Sresi RFID bazl konteyner letmenin bilgi Yazlm ve uygulama 4 gn takip anlatlmas, kendilerinden beklenenlerin belirtilmesi takip anlatlmas, kendilerinden beklenenlerin belirtilmesi sisteminin sistemleri gelitirme ilemleri ekilde departmanndan daha ksa zamanda daha 4 adet yazlm etkin gelitirme uzman tabanndaki 1 gn sahibi olunarak etkin sisteminin sistemleri 1 adet alanlarla ilgili nceden veri verilerin ynetilmesi salanmaktadr. 5.8 Mevcut Sistem ve nerilen Sistemin Karlatrlmas, Konteyner Ynetim Sistemi Senaryolarnn rneklenmesi Yukardaki blmlerde de anlatld gibi mevcut durumda konteynerler youn operasyonel i gcne ve operasyon personelinin inisiyatifine bal olarak ynetilmektedir. Ayn holdinge bal, ortak bir kt salayan bu birim youn operasyona ramen kaynaklarn etkin ekilde kullanamamaktadr. Konteynerin yurtii tamalar ikinci planda braklmakta, kara nakliyesini gerekletirecek birim sadece kendisine konteyner atanmas durumunda, dier bir deyile kesinlemi i emirleri durumunda aralarn kullanmakta, potansiyel i emirleri iin operasyon ve potansiyel mterilerle diyaloga gemek zorunda kalmaktadrlar. Bu durum iletmenin aralarn atl durumda brakmakta, gereksiz pazarlama ve haberleme maliyetlerine neden olmaktadr. daha gerekletirilebilecektir.

RFID bazl konteyner letmenin bilgi Veri departmanndan bilgi taban yneticisi

ekilde kontrol edilerek

109

Aada konteynerlerin kara nakliyesini gerekletiren Arkas Ulatrma irketinin yurt ii konteyner planlamasnda kulland Cat Logic isimli konteyner ynetim sistemi yazlmnn senaryolar rneklenmektedir. Arkas Ulatrmann potansiyel i emirleri gzlemleme srecinde Pazarlama Departman mterileri olmayan ve CMC tarafndan kendilerine atanmam konteynerleri Cat Logic sistemi sat frsatlar ekranndan grr, pazarlama departman tamas yaplacak iletmenin lojistik departmanlaryla ve CMC operasyon ile grerek tama yapma talebinde bulunur.

ekil 5.6: Cat Logic Sistemi- Sat Frsatlar Ekran Potansiyel iler kesinletiinde yukardaki ekilde grlen Cat Logic sistemi zerinden bu sat frsatlar birer i emrine dntrlerek konteyner tamas, ara atanmas ilemleri gerekletirilir. Aada konteynerlerin yurt ii tamalarnn planland sipari ve konteyner ekranlar yer almaktadr:

ekil 5.7: Konteyner Tama Planlama Ekran 110

Bu ekranda kesinlemi i emirleriyle birlikte, operasyon personeli bir mterinin tanacak konteynerinin gzerghn, konteynerin yklenme ve boaltma adreslerinin, tarihlerinin planlanmasn salamaktadr. Bu aamadan sonra konteynerin tanaca aracn belirlenmesi sreci balar. Ara planlama personeli ara atama ilemini gerekletirir. Ara atama ileminde tamas yaplacak konteynerin boyutu ve bulunduu depo, aralarn bulunduu garajlar dikkate alnmaktadr. Aadaki ekilde ara planlama personelinin kulland planlama ekran yer almaktadr:

ekil 5.8: Ara Planlama Ekran Planlama personeli tarafndan konteynerin ykleme boaltma adresine gre filtreleme yaplarak ara atanacak konteyner seilir, konteynerin boyutuna ve arlna gre aadaki ekranda grld ekilde konteynere ara atama ilemi gerekletirilir.rnein yukardaki ekilde Avclarda bulunan konteynerlere Avclara en yakn mesafedeki garajdan aadaki ekilde grlecei gibi ara atamas yaplr.

ekil 5.9: Konteynerlere Ara Atama Ekran Bu aamadan sonra planlanan ara ofrlerine gerekli talimatlar verilerek kara tamacl srecine balanr. nerilen sistemde Arkas Ulatrmann operasyon departmanlar CMC nin kendilerine konteyner atamasn beklemek yerine depolardaki mevcut konteyner

111

stoklarn gzlemleyerek, aralarnn bulunduu lokasyonlar dikkate alarak CMC ye konteyner tama talebinde bulunacaktr. Aada, nerilen sistemde Arkas Ulatrma operasyon personelinin CMC nin ynetiminde bulunan konteynerlerin hangi depoda, depodaki yerleimde alttan ste doru alnan depo adres numaras ile hangi lokasyonda olduunu gzlemlemesini salayan ekran grnts yer almaktadr. Bu ekran tanacak konteynerin numaras, arl, konteynerlerin gidecei mteriler, tamann yaplmas gereken tarih, konteynerin tanaca adres, kamyon ile mi, ekici ile mi tanmas gerektii gibi bilgileri ierir.

ekil 5.10: CMC Kontrolnde Bulunan Konteynerleri Gzlemleme ve Konteyner Talebi Yapma Ekran nerilen sistemde Arkas Ulatrma personeli CMC ye konteyner talebi yaparken konteynerlerin depodaki lokasyonlarn dikkate alr; ancak istifleme makinelerinin depoda nerede bulunduunu gzlemleyemedii iin az sayda elleleme ile aracn zerine konulacan dnd konteynerleri tamay talep eder. rnein mevcut durumda Arkas Ulatrmann garajnda kullanlabilir durumda 3 adet ara bulunuyorsa CMCden 3 adet konteyner iin tama talebi yapar. Bu talepler yukardaki ekranda grlen, erkezky depoda (C), D lokasyonunda bulunan C0000D1, C-0000D2, C-0000D3 nolu konteynerler olabilir. Arkas Ulatrma Cat Logic sisteminden bu konteynerleri tamak iin CMC ye tama talebi yapar. CMCden tama talebi iin konfirmasyon geldiinde Arkas Ulatrma nn arac Ardepten konteynerleri almak zere depoya gittiinde depodaki operasyon personeli GPS sayesinde istifleme makinelerinin depoda nerede bulunduunu gzlemleyerek

112

Arkas Ulatrmann aracna konteyner atamasn yapar, rnein erkezky depodaki istifleme makinesi Arkas Ulatrmann tama talebini yapt D lokasyonuna yaknsa Arkas Ulatrmann talep ettii konteynerleri aralara atar. Eer bu istifleme makinesi D lokasyonuna uzaksa, rnein B lokasyonundaysa ve B lokasyonundaki konteynerler tanmak iin bekliyorsa Ardepteki operasyon personeli bu konteynerleri Arkas Ulatrma ya atar. Depodaki operasyon personeli atama ilemini gerekletirirken konteynerlerin ne kadar zamandr depoda beklediini ve tanma ncelikleri gereksinimini de dikkate almak durumundadr. rnein yukardaki ekilde hem tanma ncelikleri, hem istifleme makinelerinin depodaki yerleri, hem de az saydaki elleleme ile konteynerlerin aralara yerletirilmesi C-0000B5, C-0000B4, C-0000B3 nolu konteynerler iin uygunsa operasyon personeli Arkas Ulatrma ya bu konteynerleri atayacaktr. Atanan bu konteynerler CMC tarafndan AS 400 e ilenince Cat Logic sistemine kesinlemi konteyner- ara elemeleri bilgisi gelir. Arkas Ulatrma konteyner-ara elemesi yaparken Cat Logic sisteminin aadaki ekrann kullanmaktadr. erkezky depoda tamaya planlanm PLANNED statsndeki aralar en yakn konteyner deposu olan erkezky depoya ynlendirilmek zere bekletilmektedirler. CMCden mteri lokasyonlar dikkate alnarak konteyner atamas yapld anda aralar garajdan kartlarak konteynerleri almak zere yola kar.

ekil 5.11: Konteyner Lokasyonlarna Gre Ara Gzlemleme ve Konteyner-Ara Eleme Ekran ARDEP te bulunan CMC personeli tarafndan konteyner atamas ilemi gerekletirildiinde; Arkas Ulatrma tarafndan da konteyner-ara eleme ilemi

113

tamamlandnda ekil 5.10 ve ekil 5.11 de grlecei gibi konteyner talep ekrannda ilgili kaytlar mavi ile iaretlenir ve bu ilem tamamlanm olur. nerilen bu sistem sayesinde Arkas Ulatrma aralarn planlamak iin CMC nin kendisine i atamasn beklemek ve atanan ileri bekleyerek aralarn ynlendirmek durumunda kalmayacaktr. Bu sayede CMC zerindeki i yk de hafifletilerek CMC-Ardep ve Arkas Ulatrma arasndaki gereksiz haberleme maliyetleri de ortadan kalkacaktr. 5.9 nerilen Konteyner Ynetim Sistemi Modelinin Maliyeti ve Ekonomik Adan Deerlendirilmesi letmelere yeni bir biliim teknolojisi implementasyonu olduka risklidir. Yeni bir biliim teknolojisinin iletmenin strateji ve vizyonuyla ne derece uyutuu, ksa ve uzun vadede ekonomik adan neler getirdii, piyasada yarataca rekabet gc gibi kriterler analiz edilmeli ve gerek anlamda fayda saland tespit edilirse teknolojinin uyarlamas gerekletirilmelidir. Bu dorultuda nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin ekonomik ve stratejik adan gelirleri ve giderleri detaylandrlmakta, yatrmn geri dn hesaplanmaktadr. 5.9.1 nerilen Konteyner Ynetim Sistemi Maliyeti Bu kapsamda nerilen konteyner ynetim sisteminin kurulum esnasndaki sabit maliyetleri ve kurulum sonras gerekleecek deiken maliyetleri yer almaktadr. 5.9.1.1 nerilen Konteyner Ynetim Sisteminin Kurulum Maliyeti Kurulum maliyetleri altyap bileenleri, yazlm uygulamas, biliim teknolojisi hizmet ynetimi bileenleri, danmanlk ve eitim giderlerinden olumaktadr. Aadaki tablolarda bu bileenlerin maliyetleri yer almaktadr.

114

Tablo 5.6: Altyap Bileenleri Toplam Maliyeti Altyap bileenleri Toplam 45.000 adet aktif etiket Toplam 7 adet uzun mesafe RFID okuyucu Toplam 10 adet ksa mesafe RFID okuyucu Toplam 10 adet GPS kutusu Toplam 11 adet PC Toplam 10 adet laptop Toplam 11 adet printer LAN WAN TOPLAM Altyap bileenlerinin maliyeti 45.000 *10 $ = 450.000 $ 7* 1000 $ = 7.000 $ 10 * 650 $ = 6.500 $ 10* 700 $ = 7000 $ 11*700 $ = 7000 $ 10*1300 $ =13000 $ 7* 1500 $ = 10.500 $ 4* 300 $ = 1200 $ 12.500 $ 40.000 $ 10.000 $ 553.000 $ toplam

Tablo 5.7: Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetimi Bileenleri Yazlm uygulamas, biliim Yazlm uygulamas, biliim teknolojisi hizmet ynetimi bileenleri teknolojisi hizmet ynetimi bileenlerinin toplam maliyeti GPS ve ksa mesafe RFID okuyucudan 5.000 $ alnan verileri veritabanna gnderen 1 ara yz Uzun mesafe RFID okuyuculardan 5.000 $ alnan verileri veri tabanna gnderen 1 ara yz Ugulama, raporlama ve optimizasyon 1.300.000 $ uygulamalar Ana veri taban 20.000 $ TOPLAM 1.330.000 $ Tablo 5.8: Yazlm Uygulamas, Biliim Teknolojisi Hizmet Ynetiminde Danmanlk Hizmetleri Maliyetleri Yazlm Danmanl Donanm Danmanl Veri Taban Danmanl TOPLAM 12.000 $ 10.000 $ 10.000 $ 32.000 $

Eitimler iletme iinde kurulan proje ekiplerince verileceinden bu maliyetler personel maliyetleri iinde incelenmektedir.

115

Tablo 5.9: Eitim Verecek Personel Maliyetleri letme iinde proje dhilinde olacak 26 GN *400 $ = 10.400 $ tm operasyon personeline verilecek eitim Biliim TOPLAM Altyaps in alacak 5 GN *400 $ = 2000 $ 12.400 $ Personele Verilecek Eitim

Yukarda belirtildii gibi nerilen konteyner ynetim sisteminin ilk yatrm ve kurulum maliyetleri toplam 1.927.400,$, nerilen sistemin dier kurulum proje harcamalar ortalama 50.000 $ dr. Bilgi ilem departmannda alnan bilgiler dorultusunda kurulum sonras yaplacak bakm ve proje sresince verilecek destein maliyeti ortalama 80.000 $dr. Toplamda 2.057.400$ bedelinde yatrm, kurulum ve destek sreci maliyeti mevcuttur. Kurulum sonrasndaki ilk yl iin de 10.000 $ deerinde proje destek maliyeti ve 8.000 $ deerinde dier proje harcamalar olaca varsaylmtr. Yatrmn ekonomik adan deerlendirilebilmesi ve geri dnnn hesaplanabilmesi iin getirileri de aada aklanmaktadr. 1. Operasyonel Kazanlardan Salanan Getiriler: CMC, Arkas Ulatrma ve ARDEPin operasyon personelinden alnan bilgilere gre konteyner ynetiminin efektif yaplamamas ve konteynerleri tayacak aralarn atl durumda kalmasndan dolay gnde ortalama 70 konteyner tamas frsat kaybedilmektedir. Her bir konteyner tamasndan ortalama 250 $ kar elde edildii bilgisi alnmtr. Bir ylda ortalama 70*250*365 = 638.750 $ bedelinde konteyner tama frsat 2. Haberleme Maliyetlerinin Eliminasyonundan Salanan Getiriler: CMC, Arkas Ulatrma ve ARDEPin idari iler departmanndan alnan bilgilere gre bu birimin ortak bir kt olarak konteyner tamas yapmay organize etmeye ynelik haberleme maliyeti 1 ayda ortalama 1500 $dr. nerilen konteyner ynetim sisteminde bu birim entegre bir yap zerinden alaca iin ortalama % 75lik bir haberleme maliyeti d olaca nerilmektedir. Bir ylda ortalama 1125*12 =13500 $ bedelinde haberleme maliyetinde azalma 116

3. Operasyonda alan Personel Saysndaki Azalmadan Salanan Getiriler: Ardepe ait 7 adet depoda, depo girilerinde rutin olarak veri girii yapan personel says 2 vardiya olarak 36 dr. stanbul daki depolarda gndz ve gece vardiyasnda er personel, Gemlik, Mersin ve zmirdeki depolarda gndz ve gece vardiyasnda toplam ikier personel almaktadr. nerilen sistem veri giriini ve operasyonel anlamdaki i gcn azaltaca iin stanbuldaki depolarda da personel says ikiye indirilebilir.1 personel maliyeti ortalama 400 $dr. 2 vardiya iin hesaplanacak olursa; Bir ylda ortalama 400 *12* 2 = 9.600 $ bedelinde Ardep personel maliyetinde azalma 4. Pazarlamada alan Personel Saysndaki Azalmadan Salanan Getiriler: Mevcut sistemde Arkas Ulatrmada potansiyel i emirlerini kesinlemi ilere evirmek iin mterilere fiyat teklifi sunan pazarlama departmanndan stanbul, Gemlik, zmir ve Mersin blgelerinde birer personel azaltmasna gidilebilir. Bir ylda ortalama 1000*12*4 = 4.800 $ bedelinde Arkas Ulatrma personel maliyetinde azalma. 5. Konteyner Elleleme Bedelindeki Azalmadan Salanan Getiriler: Konteynerlerin depodaki adreslerinin bilinebilmesi ile en az sayda elleleme yaplarak konteynerler aralara atanabilecektir.1 ellelemenin bedelinin ortalama 10 $ olduunun bilgisi alnmtr. Operasyon yneticilerinden alnan bilgiye gre nerilen sistemle gnde ortalama 100 adet elleleme ileminden tasarruf salanacaktr. Bir ylda ortalama 40*10*365 = 146.000 $ bedelinde elleleme maliyetinde azalma 6. Aralarn En Yakndaki Konteyner Depolarndan Konteynerleri Almasndan Salanan Getiriler: nerilen sistemle aralarn bulunduklar lokasyonlara en yakn konteynerleri edinilmitir. Bir ylda ortalama 300*12*365 = 1.314.000 $ bedelinde frsat maliyet ve yakttan elde edilen kazan CMC biriminde operasyonel anlamda i gc azalmasna gerek olmayacaktr. 1 yl iin salanan getiriler toplam 2.126.650 $dr. tamalarndan salanan frsat maliyeti kazanlar ve yakt maliyetlerinden edinilen kazanlarn gnde ortalama 300 $ olacann bilgisi

117

Yatrmn iletme iin ekonomik adan fizibil olup olmadnn belirlenmesine ynelik Geri olarak Dn yatrmn Yzdesi geri dn = yzdeleri [(Edinilen ve geri Kazan dn sreleri Yatrm hesaplanmaktadr. (ROI) Maliyeti)/Maliyeti)]*100 Birinci yl iin faiz giderleri dikkate alnmadan; 1.yln sonunda [(2.126.650 2.057.400 ) / 2.057.400)]*100 = (% 3,36 )dr. kinci yl iin 10.000 $ deerinde proje destek maliyeti ve8.000 $ deerinde dier proje harcamalar olduu varsaylmtr. Faiz oranlar dikkate alnmadan ikinci ylda oluan giderlerin net bugnk deeri 18.000 $dr. kinci yl iin operasyonel kazanlardan salanan getirilerin ilk yldaki getirilerin % 130 kadar olduu, haberleme maliyetlerinin eliminasyonundan salanan getirilerin ilk yldaki getirilerin % 125i kadar olduu, operasyon ve personel saylarndaki azalmadan salanan getirilerin ilk yldaki getirilerin % 125i, elleleme ve yakttan elde edilen getirilerin ilk yldaki getirilerin %110u kadar olduu varsaylmaktadr. Bu dorultuda; 1.Operasyonel kazanlardan salanan getiriler = 830.375 $ 2. Haberleme maliyetlerinin eliminasyonundan salanan getiriler = 16.875 $ 3.Operasyonda alan personeldeki azalmadan salanan getiriler = 12.000 $ 4. Pazarlamada alan personeldeki azalmadan salanan getiriler = 6000 $ 5. Konteyner Elleleme Bedelindeki Azalmadan Salanan Getiriler = 160.600 $ 6. Aralarn En Yakndaki Konteyner Depolarndan Konteynerleri Almasndan Salanan Getiriler = 1.445.400 $ Faiz oranlar dikkate alnmadan 2. yln sonunda getirilerin toplamnn net bugnk deeri 2.471.250 $dr. Kazanlarn Toplamnn Net Bugnk Deeri = 4.597.900 $ Giderler Toplamnn Net Bugnk Deeri =2.075.400 $ Yatrmn 2. yl sonunda geri dn oran (ROI) = (%122) dir.

118

Tablo 5.10:Yatrmn Geri Dn Yzdesi

5.10 nerilen Konteyner Ynetim Sistemine Dair Sonular Hizmet sektrnde hzn, servis kalitesinin ve sektrdeki benzer iletmelere oranla i srelerinde yeniliki biliim teknolojilerinin kullanmnn iletme iinde ve pazarda katma deer yaratt aktr. Tedarik zinciri ynetimi ve lojistik hizmetler iinde nemli rol oynayan tamaclkta artan kresel ticaretle birlikte konteyner tamacl hacmi de artmaktadr. Tedarik zinciri felsefesinin iletmenin kendi bnyesinde ve iletmeler arasnda salamas gereken esneklik, hz, etkin kaynak ynetimi gibi kriterler konteyner tamaclnda da biliim teknolojileri kullanmn gerektirmektedir. Ancak kurulacak konteyner ynetim sistemine yaplacak yatrmdan gerek anlamda fayda salamak iin konteynerlerin sadece etkin ekilde gzlemlenmesi ve planlanmas deil; iletmedeki dier uygulamalarla entegre olarak izelgelenmesi gerekmektedir. nerilen konteyner ynetim sistemi ile konteyner tamacl srecine hizmet eden Ardep, CMC (Konteyner Ynetim Merkezi) ve Arkas Ulatrma irketlerinin kaynaklar gz nnde bulundurularak en az seviyede operasyonel yk ile ok sayda

119

tama ilemi gerekletirmek hedeflenmektedir. RFID gibi insan faktrne gereksinim duymayan bir teknolojiyle konteyner verilerinin depo giri ve klarnda okunmas salanarak katma deersiz bir sre olan manuel veri girileri ortadan kalkacaktr. Konteynerlerin stok durumlar ve depodaki adresleri sadece depo ve konteyner ynetim merkezi personelleri tarafndan deil, konteynerlerin komple tamaclk ilemini gerekletirecek birim tarafndan da gzlemlenerek hem kendi aralarnn, hem depolardaki istifleme makinelerinin optimum ekilde kullanm salanacaktr. Konteyner tamacl gerekletiren bu birimler arasndaki gereksiz haberleme maliyetleri ortadan kaldrlarak karllkta art salanabilecektir. Nicel getirilerin yan sra sistem esneklik, hz vb. mteri memnuniyet kriterlerini de salayarak iletmenin rekabet avantajn artracaktr. RFID bazl konteyner ynetim sistemi iin bulunan yatrmn geri dn yzde ve sre deerlerinin biliim teknolojileri yatrmlarnn zorluu ve riskleri dikkate alndnda olduka iyidir. Geri dn sresini tamamladktan sonra da, iletmenin temel srelerini aksatmadan sistemin daha efektif ekilde kullanlabilmesi ve geliecek yeni teknolojilerle desteklenecek esneklikte olmas iletmenin hem orta, hem uzun vadeli hedefleriyle uyumaktadr.

120

6. SONU VE NERLER Youn kresel ticaret ortamnda komplike tedarik zinciri, lojistik ve tamaclk srelerinin etkin bir ekilde ynetilebilmesi, srelerin btnnden katma deerli ktlar yaratlabilmesi, rekabet avantaj salayan bilginin analizi ve ynetimi ancak biliim teknolojilerinden faydalanarak gerekletirilebilir. Biliim teknolojileri temelde iletme kaynaklarnn verimli bir ekilde kullanlmasn, zincirdeki her bir birimin operasyonel iler iin harcad zamann ksaltlmasn, talepler ve iletme kstlar arasndaki dengenin kurulmasn, kstlar arasnda tm birimler arasndaki koordinasyonun minimum haberleme maliyetiyle e zamanl olarak salanmasyla her bir birimin tm zincir hakknda bilgi sahibi olmasn, edinilen bilgilerin analiz edilmesiyle ksa ve stratejik vadede planlama yaplmasn desteklemektedir. Tedarik Zinciri Ynetimi ve her bir temel lojistik faaliyetlerde sadece operasyonel yrtme ve planlama yazlmlarnn uygulanmasnn verimlilik i srelerinin gerekletirilmesi ve koordine edilmesinde ileri seviyede fayda salamad aktr. Depo ynetim sistemleri (WMS), tamaclk ynetim sistemleri (TMS), konteyner ynetim sistemleri (CMS) gibi operasyonel yrtme uygulamalar, kaynak ynetim uygulamalar (ERP) ileri planlama sistemleri (APS) hem birbirleriyle hem karar destek sistemleri gibi uygulamalarla entegre edilmelidir; bu sayede i srelerinin teknolojik altyaplarla takip edilmesinin gerek anlamda getirisi olacaktr. Operasyondaki operasyonel yrtme ve planlama sistemlerinin ilgili personelin iletmenin asl i hedeflerinden sapmadan, i srelerini aksatmadan almasn salayacak ekilde ve dzeyde tasarlanmas gerekmektedir. Biliim teknolojilerinin getirdii en nemli kazanmlarndan biri olan bilginin Radyo Frekansl Tanmlama Sistemleri (RFID), takip ve izleme sistemleri (VTS) gibi teknolojilerle anlk olarak alnmas tedarik zinciri, lojistik ve temel lojistik faaliyetler iinde en byk yeri olan tamaclkta dinamik bir ortam salayarak hem iletme iinde, hem tedarikilerle, hem de mterilerle olan ilikilerde esnek bir yap

121

oluturur. Eski i sreleri ve teknolojilerle karlatrldnda doruluu ok daha fazla olduu bilinen bilgi zincirin her bir birimindeki uygulamalarla entegre edilerek iletmeyi daha doru sonulara gtrecek planlama faaliyetleri desteklenir. Biliim teknolojilerine yaplan yatrmlarn riskli ve yksek maliyetli oluu dikkate alndnda iletmelerin ihtiya duyduklar uygulamalar semede ve i srelerine uyarlamalarnda dikkatli olmalar gerektii aktr. letmeler i srelerini iyi analiz ederek biliim teknolojilerine ne derece gereksinim duyduklarn belirlemelidir. Biliim teknolojileri iletmeye uyarlanmadan nce iyilemesi gereken i srelerini belirlemeli ve uyarlamay bu yeni i srelerini dikkate alarak yaplmal, tasarlanan yeni srelerde birimler zerindeki i yk dalmlarn dengede tutmaldrlar. Sektrdeki benzer iletmelerin hangi teknolojilerle i srelerini takip ettiklerini gzlemleyerek, biliim teknolojileri yatrmlarndan bekledikleri kritik faktrleri belirleyerek fayda-maliyet analizlerini gerekletirmeleri, gereki bir fizibilite almasyla yapacaklar yatrmlara karar vermelidir. Salkl bir analiz ve ihtiya belirleme almas yaplmadan iletmeye uyarlanacak biliim teknolojileri hem mevcut operasyon ve yrtme ilemlerini aksatarak zarara neden olacaktr, hem dyksek maliyetlere sahip biliim teknolojisi iletmeye fayda salamadan ortadan kaldrlacaktr.

122

KAYNAKLAR [1] Blackstone John H., Cox James F., 2004. American Production and Inventory Control Society. Apics, USA. [2] New, S.J., 1996. A framework for analysing supply chain improvement, International Journal of Operations & Production Management, 16, 164. [3] Arntzen, B. C., G. G. Brown, T. P. Harrison, and L. Trafton., 1995. Global Supply Chain Management at Digital Equipment Corporation. Interfaces, USA. [4] Ram Ganeshan, Terry Harrison., 1995. An Introduction to Supply Chain Management, Department of Management Science and Information Systems, Penn State University, USA. [5] David Frederick Ross, 2004. Distribution Planning and Control,Managing In The Era Of Supply Chain Management. Kluwer Academic Publishers, London. [6] Logistics Partners Oy, 1996. Helsinki, Finland. [7] http://www.logisticsworld.com [8] Lambert,D. M; Stock. J. R, 1993. Logistics Strategic Logistics Management, Homewood, USA. [9] Waters Donald, 2005. An Introduction To Supply Chain Management. Aardvark Editorial, New York. [10] http://www.bilgiyonetimi.org [11] nl, Z.F., 2003 Tedarik Zinciri Ynetimi ve Lojistik, Lisans Tezi, Y.T.. Makine Fakltesi, stanbul. [12] Raja G. Kasilingam, 1998. Logistics and Transportation Design and Planning, Kluwer Academic Publishers, London. [13] B. Ayers James, 2001. Handbook Of Supply Chain Management. St.Lucie Press, USA. [14] Hanfield R, B. and E.L. Nicholas., 1999. Introduction to Supply Chain Management. Prentice-Hall, Inc., New Jersey. [15] Terry P.Harrison, Hau L.Lee, John J.Neale, 2005. The Practice Of SCM: Where Theory and Application Converge. Springer Science and Business Media, Massachusetts. [16] Youssef M., Salem M., 2006. Automated barcode recognition and inspection automation, Expert Systems with Applications, Alexandria, 33, 1-10. [17] http://www.systemid.com 123

[18] Garcia A., Chang,Y. and Valverde R., 2006. Impact of new identification and tracking technologies on a distribution center, Computers and Industrial Engineering , New York, 51, 542-552. [19] http://www.idtechex.com [20] RFID Uygulamalar Semineri, 2006. stanbul Teknik niversitesi, stanbul, Trkiye. [21] Pagani Margherita, 2005. Mobile and wireless systems beyond 3G: managing new business opportunities. IRM Press, Italy. [22] European Commission, 2001. Demonstration of an integrated management and communication system for door-to-door intermodal freight transport operations, Luxemburg, Belgium. [23] Giannopoulos G.A, 2004.The application of information and communication technologies in transport, European Journal Of Operations Research, Greece, 152, 302-320. [24] U.S. Department Of Transportation, 1999. Introduction to ITS/CVO, Office of Motor Carriers, Washington D.C., USA. [25] Bilgili A.B., 2000. Intelligent transportation systems for commercial vehicle operations : a case study in Turkey, Yksek Lisans Tezi, Boazii niversitesi, stanbul. [26] Trinadha R., Bardwaj A., Subba R., 2003. Intelligent Transportation Systems: A Technology Solution For 21st Century Public Transport System Management, India. [27] http: /www.siemens.com [28] U.S Department of Transportation Federal Transit Administration, Office Of Planning Innovation and Analysis, 2001. Transportation Case Studies in GIS, Washington D.C., USA [29] http:// www.undteknoloji.com [30] Forster M., 2000. Review of the use of Geographical Information Sytems in the marketing and planning of logistics services, Christian Salvesen Logistics Research Paper, 3, 1-28. [31] http://www.gisdevelopment.net [32] Ming-Chih Tsai, 2005. Constructing a logistics tracking system for preventing smuggling risk of transit containers, Transportation Researcht, 40, 526-536. [33] Brydia, R.E., S.M. Turnerand W.L. Eisele, 2005. Development of ann ITS Data Management System, Proceedings of the Transportation Research Board 77th Annual Meeting, USA. [34] Toshiyuki Y., 2004. ITS for Developing Countries, Japan. [35] Scott J. M., 2003. Integrating the warehousing and transportation functions of the supply chain, Transportation Research, 39, 141-159.

124

[36] Napolitano, M., 2001. Making the Move to Cross Docking: A Practical Guide to Planning, Designing and Implementing a Cross Dock Operation, Warehousing Education and Research Council, Oxford, England. [37] http://www.benefitsinc.com [38] Gilmore, D., Tompkins, J., 2000. Transport plays key role in supply strategy. ID Systems, 8. [39] http://www.sap.com [40]http://www.prweb.com [41] Dempsey M., 2003. Container Tracking with RFID Technology, Promat-An International Exposition ,13,1-32. [42] Harrison P.Terry and Hau L.Lee and John J.Neale, 2005. The Practice of Supply Chain Management:Where Theory and Application Converge. Springer Press, USA. [43] Simchi-Levi David and Kaminsky Philip and Simchi-Levi Edith, 2003. Designing and managing the supply chain. Mcgraw-Hill Irwin Press, USA. [44] http://www.i2.com [45] http://www.peoplesoft.com [46] http:// www.oracle.com [47] http://www.sap.com [48] http://www.jdedwards.com [49] http://www.manugistics.com [50] http://www.viewlocity.com [51] Helo P., 2005. Logistics information systems; An analysis of software solutions for supply chain coordination, Master Thesis, University of Vaasa, Industrial Management, Vaasa, Finland [52] Marjolein van E., 2003. Is logistics everything? A Research on the use f advanced planning and scheduling systems, BWI Paper, 4, 1841 1848 . [53] Grackin A., 1998. How to select a Supply Chain Solution, Evolution of the APS market, APS magazine, 2, 45-47 [54] Giaglis G.M., Minis I., Tatarakis A., Zeimpekis V., 2004. Minimizing logistics risk through real-time vehicle routing and mobile technologies,. Emerald Insight, 749, 1-16. [55] Tarantilis C.D., Kiranoudis C.T., 2002. Using a spatial decision support system for solving the vehicle routing problem, Information & Management, 39, 359375 [56] http://www.cozumyazilim.com.tr [57] Lapide, L. 2000. Supply Chain Planning Optimisation: Just the Facts, The Report on Supply Chain Management, USA. [58] RFID Advertorial, 2006. Ko Sistem RFID Uygulamalar, stanbul. 125

[59] http://www.coolavenues.com [60] EPC Global Standards & Technology, 2000. [61] Satish B., 2005. Report Of Work Conducted Under The Aegis Of Celdistrategic Research Grant: Experimental Test Bed For Performance Evaluation Of RFID Sistemleri, Oklahoma State University, USA. [62] http://www.w3.org [63] http://www.rfidupdate.com [64] Woods J., 2005. Wal-Marts RFID Project Promising For Retail, CPG Industries, Gartner, 1-3, Stanford, USA. [65] http://www.trenstar.com

126

EKLER Ek A: nerilen RFID Bazl Konteyner Takip Sistemi Proje Plan

127

ZGEM Zehra Filiz NL, 18 Mart 1981 tarihinde Ispartada dodu. Antalya Metin Nuran akallkl Anadolu Lisesinden 1999 ylnda mezun oldu. 2004 ylnda Yldz Teknik niversitesi Endstri Mhendislii blmnden mezun olduktan sonra ayn yl stanbul Teknik niversitesinde Endstri Mhendislii Yksek Lisans Programna balad. Arkas Holdingte Bilgi Teknolojileri Uzman olarak grev yapmaktadr.

128