You are on page 1of 8

Cch Xng H Trong Pht gio Vit Nam

TK.Thch Chn Tu C s Pht hc Tnh Quang Canada


---o0o--Ngun http://www.quangduc.com Chuyn sang ebook 27-8-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org

---o0o---

Trong kha nghin tu an c ma h nm 2005, ti T nh T Quang Montral, Canada, cc thc mc sau y c nu ln trong phn tham lun: 1) Khi no gi cc v xut gia bng Thy, khi no gi bng i c, Thng Ta hay Ha Thng? 2) Khi no gi cc v n xut gia bng Ni c, S c, Ni s hay S B? C bao gi gi l i c Ni, Thng Ta Ni hay Ha Thng Ni chng? 3) Khi ng b cha m gi mt v s l Thy (hay S ph), ngi con hay chu phi gi l S ng, hay cng gi l Thy? Nh vy con chu bt knh, coi nh ngang hng vi bc b trn trong gia nh chng? 4) Mt v xut gia cn t tui i (di 30 chng hn) c th no gi mt v ti gia nhiu tui (trn 70 chng hn) bng con c chng, d rng v ti gia cao nin xng l con vi v xut gia? 5) Sau khi xut gia, mt v tng hay ni xng h nh th no vi ngi thn trong gia nh? *** Trc khi i vo phn gii p cc thc mc trn, chng ta cn thng qua cc im sau y:

1) Ch T c dy: Pht php ti th gian. Ngha l: vic o khng th tch ri vic i. Ni mt cch khc, o ti i, ngi no cng i t i vo o, nng i ng o, tu tp ngi, hnh o gip i. Ch T cng c dy: Hng thun chng sanh. Ngha l: nu pht tm tu theo Pht, d ti gia hay xut gia, u nn lun lun thun theo vic dng t nhip php (b th, i ng, li hnh v ng s) em an lc cho chng sanh, tc l cho mi ngi trong i, bao gm nhng ngi ang tu trong o. 2) T , chng ta chia cch xng h trong o Pht ra hai trng hp: Mt l, cch xng h chung trc i chng nhiu ngi, c tnh cch chnh thc, trong cc bui l, cng nh trn cc vn th, giy t hnh chnh. Hai l, cch xng h ring gia hai ngi, ti gia hay xut gia, m thi. Ngi cha r cch xng h trong o khng nht thit l ngi cha hiu o, ch nn kt lun nh vy. Cho nn, vic tm hiu v gii thch l bn phn ca mi ngi, d ti gia hay xut gia. 3) C hai loi tui c cp n, l: tui i v tui o. Tui i l tui tnh theo i, k t nm sinh ra. Tui o l tui thng c nhiu ngi tnh t ngy xut gia tu o. Nhng ng ra, tui o phi c tnh t nm th c tc gii v hng nm phi tng h tu hc theo chng v t tiu chun, mi nm nh vy c tnh mt tui h. Ngha l tui o cn c gi l tui h (hay h lp). Trong nh o, tt c mi vic, k c cch xng h, ch tnh tui o, bt lun tui i. y khng bn n vic nhng v chy ra chy vo, qu trnh tu tp trong o khng lin tc. By gi, chng ta bt u t vic mt ngi tui i di 20 pht tm xut gia, hay do gia nh em gi gm vo ca cha, thng c gi l ch tiu, hay iu. l cc v ng chn nhp o. Ty theo s tui, v ny c giao vic lm trong cha v hc tp kinh k, nghi l. Thi gian sau, v ny c th 10 gii, gi l Sa di (nam) hay Sa di ni (n), hoc Ch (nam) hay Ni c (n). Khi tui i di 14, v ny c giao vic ui cc con qu quy ry khu vc tu thin nh ca cc v tu s ln tui hn, cho nn gi l khu sa di (sa di ui qu). n nm c t nht l 20 tui i, v chng t kh nng tu hc, iu kin v tu tnh cng nh tu tng, v ny c th gii c tc, tc l 250 gii t kheo (nam) hay 348 gii t kheo ni (n) v c gi l Thy (nam) hay S c (n). Trn giy t th ghi l T Kheo (nam) hay T Kheo Ni (n)

trc php danh ca v xut gia. y xin nhc thm, trc khi th gii t kheo ni, v sa di ni (hoc thiu n 18 tui i xut gia v cha th gii sa di ni) c th 6 chng hc gii trong thi gian 2 nm, c gi l Thc xoa ma na ni. Cp ny ch c bn ni, bn tng khng c. Tuy nhin trong tng lut, c n 100 chng hc gii chung cho c tng v ni. Cng cn ni thm, danh t t kheo c ni cn gi l t kheo, hay t khu, t khu. Bn nam tng, t kheo c 227 gii, t kheo ni c 311 gii. Gii c tc (t kheo hay t kheo ni) l gii y , vin mn, cao nht trong o Pht tng v xut gia tu tp cho n lc mn i (thng gi l vin tch), khng phi th gii no cao hn. Vic th b tt gii (ti gia hay xut gia) l do s pht tm ring ca tng v theo bc tng, nam tng khng c gii ny. y, xin ni thm rng: Bc tng (hay bc truyn) l danh t ch cc tng phi tu theo s truyn tha v phng bc ca x n , qua cc x Ty Tng, Trung Hoa, Triu Tin, Nht bn v Vit Nam. Nam tng (hay nam truyn, nguyn thy) l danh t ch cc tng phi tu theo s truyn tha v phng nam ca x n , qua cc x Tch Lan, Thi Lan, Min in, Lo, Cao Min v Vit Nam. Trong lc hnh o, tc l lm vic o trong i, em o i, ni chung s sinh hot ca Pht gio cn phi thit lp tn ti trt t (cp bc) c danh xng nh sau theo hin chng ca gio hi Pht gio: 1) 2) Ta. Nm 20 tui i, v xut gia th gii t kheo c gi l i c. Nm 40 tui i, v t kheo c 20 tui o, c gi l Thng

3) Nm 60 tui i, v t kheo c 40 tui o, c gi l Ha Thng. Cn i vi bn n (ni b): 4) Nm 20 tui i, v n xut gia th gii t kheo ni c gi l S c (hin nay Canada, c gio hi gi cc v t kheo ni ny l i c). 5) Nm 40 tui i, v t kheo ni c 20 tui o, c gi l Ni s.

6) Nm 60 tui i, v t kheo ni c 40 tui o, c gi l S b (by gi gi l Ni trng).

l cc danh xng chnh thc theo tui i v tui o (h lp), c dng trong vic iu hnh Pht s, trong h thng t chc ca gio hi Pht gio, khng c lm dng t xng, t phong, t thng cp, m phi c xt duyt v chp thun bi mt hi ng gio phm c thm quyn, v c cp gio ch tn phong, nhn dp i l hay i hi Pht gio, trong cc gii n, hay trong ma an c kt h hng nm. Nh trn, chng ta c th hiu rng: S c ngha l i c bn ni b. Ni s ngha l Thng ta bn ni b. S b (hay Ni trng) ngha l Ha thng bn ni b. Bi vy cho nn, cc bui l hay vn th chnh thc, thng nu ln l: Knh bch ch tn Ha thng, Thng ta, i c, Tng Ni, chnh l ngha vy. Tuy vy, trn thc t, cha thy c ni no chnh thc dng cc danh xng: i c ni, Thng ta ni, hay Ha thng ni. Nu c ni no dng, ch l cc b, cha chnh thc ph bin, nghe khng quen tai nhng khng phi l sai. i vi cc bc Ha Thng mang trng trch iu hnh cc c s gio hi Pht gio trung ng cng nh a phng, hay cc i tng lm, Pht hc vin, Tu vin, thng l cc v trn 80 tui i, c tn xng l i Lo Ha Thng hay Trng Lo Ha Thng. Cc v thuc hng gio phm ny thng c cung thnh vo cc hi ng trng lo, hoc hi ng chng minh ti cao ca cc gio hi Pht gio. Tuy nhin, khi k cc thng bch, vn th chnh thc, ch tn c vn xng n gin l T kheo, hay Sa mn (c ngha l: thy tu). *** n y, chng ta ni v cch xng h gia cc v xut gia vi nhau v gia cc v c s Pht t ti gia v tu s xut gia trong o Pht. 1) Gia cc v xut gia, thng xng con (hay xng php danh, php hiu) v gi v kia l Thy (hoc gi cp bc hay chc v v m trch). Bn tng cng nh bn ni, u gi s ph bng Thy, (hay S ph, Tn s, n s). Cc v xut gia cng tng mn, cng s ph, thng gi nhau l S huynh, S , S t, S mui, v gi cc v ngang vai v vi S ph l S thc, S b. C ni dch ra ting Vit, gi nhau bng S anh, S ch, S em. Ngoi i c cc danh xng: bn hu, hin hu, hi hu, chin hu. Trong o Pht c cc danh xng: o hu (bn cng theo o), php hu (bn cng tu theo gio php). Cc danh xng: tn hu (bn cng tn

ngng, cng c tin), tm hu (bn cng tm, ng lng) khng thy c dng trong o Pht. 2) Khi tip xc vi ch tng ni, qu v c s Pht t ti gia (k c thn quyn ca ch tng ni) thng n gin gi bng Thy, hay C, (nu nh khng bit r hay khng mun gi phm trt ca v tng ni c tnh cch x giao), v thng xng l con (trong tinh thn Pht php, ngi th t gii bn tn knh ngi th nhiu gii bn hn, ch khng phi tnh tui tc ngi con theo ngha th gian) t lng khim cung, knh Pht trng tng, c gng tu tp, dp b bn ng, dp b t i, cng cao ng mn, mong t trng thi: nit bn v ng, theo li Pht dy. C nhng v cao tui xng ti hay chng ti vi v tng ni tr trnh ngi ngng cho c hai bn. Khi qui y Tam bo th ng gii (tam qui ng gii), mi v c s Pht T ti gia c mt v Thy (Tng bo) truyn gii cho mnh. V y c gi l Thy Bn s. C gia nh c th cng chung mt v Thy Bn s, tt c cc th h cng gi v y bng Thy. Theo gio phi kht s, nam tu s c gi chung l S v n tu s c gi chung l Ni. Cn nam tng ch c S, khng c hay cha c Ni. Vic tng bc, xng h khng ng phm v ca tng ni, xng h khc bit trc mt v sau lng, tt c u nn trnh, bi v khng ch li cho vic tu tm dng tnh. 3) Khi tip xc vi qu v c s Pht t ti gia, k c ngi thn trong gia quyn, ch tng ni thng xng l ti hay chng ti (hay xng php danh, php hiu, hoc bn tng, bn ni), cng c khi ch tng ni xng l Thy, hay C, v gi qu v l o hu, hay qu o hu. Cng c khi ch tng ni gi qu v ti gia bng php danh, c km theo (hay khng km theo) ting xng h ca th gian. Cng c khi ch tng ni gi qu v ti gia l qu Pht t. Ch ny khng sai, nhng c cht khng n, bi v xut gia hay ti gia u cng l Pht t, ch khng ring ti gia l Pht t m thi. Vic mt Pht t xut gia (tng ni) t tui gi mt Pht t ti gia nhiu tui bng con thc l khng thch ng, khng nn. Khng nn gi nh vy, trnh s tn c. Khng nn bt bnh, khi nghe nh vy, trnh b lon tm. Bit rng mi chuyn trn i: ngi th, cp bc, u c th thay i, nhng gi tr tui i khng i, c theo thi gian tng ln. Theo truyn thng ng phng, tui tc (tui i) rt c knh trng trong x hi, d ti gia hay xut gia. 4) Trong cc trng hp tip xc ring, ty thun theo i, khng c tnh cch chnh thc, khng c tnh cch thuyt ging, ch tng ni c th gi cc v c s Pht t ti gia, k c ngi thn trong gia quyn, mt cch

trn trng, ty theo tui tc, quan h, nh cch xng h x giao ngi i thng dng hng ngy. Danh xng C s hay N C s thng dng cho qu Pht t ti gia, qui y Tam bo, th 5 gii, pht tm tu tp v gp phn hong php. Cn c gi l u b tc (Thin nam, Cn s nam) hay u b di (Tn n, Cn s n). 5) Chng ta th bn qua mt cht v ngha ca ting xng con trong o Pht qua hnh nh ca ngi La Hu La. Ngi l con ca c Pht theo c hai ngha: i v o. Ngi sm c tu tp trong gii php, cng phu v thin nh khi tui i hy cn th. Ngi khng ngng tu tp, cui cng t c mc ch ti thng. Ngi thc s tha hng gia ti siu th ca c Pht, nh dim phc c lm con ca bc chng ng chn l. Ngi l tm gng sng cho cc th h Pht t ti gia (i) cng nh xut gia (o), bt lun tui tc, t bit mnh c phc bo nhiu kip, hoan h c xng con trong gio php ca c Pht. 6) i vi cc v bn th xut gia, ngha l lp gia nh trc khi vo o, vn phi tri qua cc thi gian tu tp v th gii nh trn, cho nn cch xng h cng khng khc. Tuy nhin trnh vic gi mt ngi ng tui xut gia (trn 40, 50) l ch tiu, ging nh gi cc v tr tui, c ni gi cc v bn th xut gia ny l S ch, hay S bc. Hai t ng ny c ni mang ngha khc. Vic truyn gii c tc, hay tn phong, c khi khng i thi gian nh trn y, v nhu cu Pht s ca gio hi, hay nhu cu hong php ca a phng, nht l i vi cc v bn th xut gia c kh nng hong php, m nhn trng trch, nghin cu tu tp trc khi vo o. 7) Vi xng h khc trong o nh: S ng, S c thng dnh gi v s ph ca s ph mnh, hoc gi ch tn c c h lp cao, thu nhn nhiu th h t ti gia v xut gia. Mt danh xng na l Php s, dnh cho cc v xut gia tng hay ni (s) c kh nng v hnh nguyn thuyt php (php) sanh. Ngoi o lm dng danh xng ny ch cc ng b thy php, thy cng. 8) Danh xng S t c dnh cho ch tn c lnh o cc tng phi cn ti th, v danh xng T s c dnh cho ch tn c vin tch, c hu th truy phong v c cng lao trng i i vi nn o. i vi cc bc cao tng thc c thng tr mt t vin, ngi trong o thng dng tn ca ngi gi lam gi qu ngi, trnh gi bng php danh hay php hiu ca qu ngi, t lng tn knh.

9) Ngy xa khi c Pht cn ti th, cc v t kheo thng dng ting i c (bc thy c ln lao, phc tu lng ton) xng tn Ngi, mi khi c vic cn tha thnh. Cc v t ln ca c Pht cng c gi l i c. Trong cc gii n ngy nay, cc gii t cng xng tn v gii s l i c. 10) Ni chung, cch xng h trong o Pht nn th hin lng tn knh ln nhau, noi theo Thng bt khinh B tt, bt ty phn bit, bt lun tui tc, d ti gia hay xut gia, nhm ngn nga t tng luyn i ca th tc, nhm thng hng gic ng chn l, gii thot sinh t kh au, vt khi vng lun hi loanh quanh lun qun. Nht gi l knh ch Pht. Nht thit chng sanh giai hu Pht tnh. Cho nn n gin nht l xng con gi Thy. Theo cc b lut bc tng v nam tng cn c nhiu chi tit hn. *** Tm li, ngn ng, danh t ch l phng tin tm dng gia con ngi vi nhau, trong o cng nh ngoi i, c th thay i theo thi gian v khng gian, cho nn cch xng h trong o Pht ty duyn, khng c nguyn tc c nh, ty theo thi i, hon cnh, a phng, tng phi, hay ty theo quan h gia hai bn. l phn tu tng. Cc v pht tm xut gia tu hnh, cc v ti gia pht tm tu tp, coi thng mi th danh li, a v ca th gian th quan trng g chuyn xng h, tranh hn thua chi li ni, quan tm chi chuyn n trn ngi trc, i trc ng sau, tranh chp danh ting, tranh ci li dng, tranh ginh a v, i hi chc v, nu c, trong nh o. ng quan im hay khng, c cung knh hay khng, xng h ng phm v hay khng, chng ng quan tm, trnh s tranh ci. Ni y khng bn n cch xng h ca nhng ngi khng thc s pht tm tu tp, h ngn h lun, no lon thin mn, d ti gia cng nh xut gia. Nht nim sn tm khi, bch vn chng mn khai. Nht nim sn tm khi, thiu vn cng c lm, chnh l ngha nh vy. Cch xng h nn lm cho mi ngi, trong o cng nh ngoi i, cm thy an lc, thoi mi, hp vi tm mnh, khng tri lng ngi, khng qu cu n chp nht, th thi! l phn tu tm.

Trong o Pht, cch xng h c th bin i nhng c mt iu quan trng bt bin, khng bin i, l phm hnh, phm cht, c , s n lc, c gng tu tm dng tnh khng ngng, cho n ngy t mc ch cu cnh: gic ng v gii thot, i vi Pht t ti gia cng nh xut gia. chnh l mt phn ngha ca ty duyn bt bin trong o Pht vy. Thch Chn Tu C s Pht hc Tnh Quang Canada Email: cutranlacdao@yahoo.com ---o0o--Ht

You might also like