Visoka Tehni ka kola Ni

Seminarski rad Predmet: Sociologija Tema: Sociometrija

Mentor: Dr. Stani a Dimitrijevi

Student: Milan Stevanovi PEk 12/11 Komunikacione Tehnologije

Sadr aj: Istorija sociometrije Definicija sociometrije Predmetno - metodolo ko odre enje sociometrije Sociometriski Postupak Primena Sociometrije Sociometrijski status Sociometrijski test Primer sociometriskog testa Literatura 3 3 4 5 6 6 6 7 9

Istorija sociometrije
Naziv sociometrija prvi put je upotrebio francuski statisti ar Adolphe Coste u delu Principi objektivne sociologije. Jacob L. Moreno je pak osniva i utemeljitelj sociometrije. Dok je bio mlad zaposlila ga je austrijska vlada kako bi pomogao u organizaciji 10 000 italijanskih imigranata. Pri planiranju zajednice za te ljude po eo se baviti pojmom sociometrije. Moreno je 1925. do ao u SAD gde je predstavio svoju ideju sociometrije u radu koji se zvao Psiholo ko organizovanje grupa u zajednici. Taj rad je bio propra en stotinama sociometrijskih tablica koje su privukle veliku pa nju mnogih ljudi. Upotreba sociometrije se od tada pro irila u druga polja kao to su sociologija, psihologija, antropologija.

Definicija sociometrije
Sociometrija je pojam za koji postoji vi e definicija, ali je najjednostavnija ona koja isti e da je to metoda ili tehnika pomo u koje se, na jednostavan na in, grafi ki mo e prikazati kompletna struktura odnosa jedne grupe. Ovim postupkom glavne linije komuniciranja, a naro ito me usobno privla enje ili odbijanje lanova grupe, postaju razumljive na prvi pogled. Sociometrija je zato istra iva ka tehnika radi prou avanja odnosa u grupi, ali i dijagnosti ka procedura odre ivanja polo aja pojedinca u grupi ili grupe u zajednici. Prema autoru ove metode Jakobu Morenu, kompletna sociometrijska procedura obuhvata kori enje sociometrijskog testa, izradu sociograma i sociometrijskih indeksa. Ova metoda je iroko kori ena u psiholo kim i sociolo kim istra ivanjima u porodici, sportskim kolektivima, koli, privredi, vojsci, itd. Sociometrija je savremeni metodolo ki pristup. Sociometrija se bavi matemati kim prou avanjem psiholo kih osobina populacije; pri emu koristi eksperimentalnu tehniku zasnovanu na kvantitativnim metodama i izla e rezultate postignute njihovom primenom. Ona tako metodi ki vr i anketu o evoluciji i organizaciji grupa i polo aju pojedinaca u tim grupama.

Da bi sociometrija mogla ostvariti svoje ciljeve istra ivanja, ona u tu svrhu ima odre ene instrumente, a to su razli iti testovi, psihodrama i sociodrama. Postoji pet osnovnih testova koje je Moreno razvio u svojim sociometrijskim istra ivanjima: - test poznanstva, - sociometrijski test, - test spontaniteta, - test uloge - test akcije. Pomo u ovih razli itih testova, ispitiva treba otkriti ose ajne komplekse pojedinih pojedinaca u odre enoj grupi (obi no su to male grupe razred, klub, stambena zgrada itd.), elemente privla nosti i odbojnosti me u pojedinim osobama u grupi, te na osnovu toga i takozvane zvezde i izolovane pojedince u grupi, odnosno treba utvrditi koheziju, socijabilitet grupe.
3

Rezultat dobijen takvim sociometrijskim ispitivanjem fiksira se u posebne grafi ke slike sociogram, koji pokazuje koliko koji pojedinac privla i osoba, koliko odbija, a koliko ostavlja ravnodu nima. Na osnovu ovakvih rezultata predla u se pojedine mere radi ja anja kohezije dru tvenih grupa. Psihodrama je sociometrijski eksperiment u kojem se odre enim osobama da da igraju nekakvu ulogu saglasno njihovoj ulozi u ivotu. Time se ele posti i dve stvari: a) da se ispita pona anje takvih osoba u povoljnim okolnostima i b) time se ostvaruje svojevrsno psihi ko le enje ljudi. Psihodrama treba biti to sli nija ivotnoj situaciji u kojoj se taj pojedinac i nalazi. Sociodrama je vrsta igre u kojoj sudeluje cela grupa, a druga grupa predstavlja publiku. Ovde se radi o uo avanju odnosa me u grupama i o kolektivnoj svesti tih grupa. U toj eksperimentalnoj grupi slu atelji reprezentuju javno mi ljenje; glumci na sceni predstavljaju protagoniste, a direktor koji rukovodi dramom simbolizira akciju grupe. Iako se u oba primera radi o eksperimentalnim igrama koje nisu identi ne ivotnim situacijama, ove igre ipak mogu pru iti neke zanimljive podatke o interpersonalnim i intergrupnim odnosima.

Predmetno - metodolo ko odre enje sociometrije

Da je Moreno sociometriju tretirao kao samostalnu disciplinu mogu e je zaklju iti i iz injenice da je izlaganje u njoj po eo klasi nim nau nim odre enjem njenog predmetno - metodolo kog okvira, koga za potrebe ovog rada treba da ilustruje predmetno i metodolo ko odre enje koje je izneo sam Moreno u svom kratkom prikazu osnova sociometrije: Predmet sociometrije je metodolo ko prou avanje psiholo kih osnova populacije; u tom cilju ona upotrebljava eksperimentalnu tehniku zasnovanu na kvantitativnim metodima i izla e rezultate postignute njihovom primenom. Ona tako metodi no vr i anketu o evoluciji i organizaciji grupa i polo aju jedinki u grupama. Jedan od njenih glavnih zadataka je merenje ja ine i prostiranja psiholo kih pravaca koji prodiru u populacije. Sa metodolo kog gledi ta sociometrija se mo e smatrati pripremnom studijom za istra ivanja u odre enim oblastima kao to su sociologija, antropologija, socijalna psihologija i psihijatrija. Ona se bavi problemima u vezi sa socijusom i merom, koji su zajedni ki svim oblastima socijalnih istra ivanja. Ona se razvila u tri osnovna vida: vid dinami ne ili revolucionarne sociometrije, koja se bavi problemom dru tvenog preobra aja; dijagnosti ke sociometrije, koja se bavi dru venom klasifikacijom; matemati ka sociometrija, bavi se matemati kim prou avanjem psiholo kih osobina populacije.

Sociometriski Postupak
Sociometrijski postupak uveo je ameri ki psihijatar J. L. Moreno. Tim postupkom se brzo i lako ispituju odnosi u grupi, kao i struktura grupe, tj. utvr uje se polo aj svakog pojedinca u grupi (da li je usamljen ili se dru i, da li ga je grupa prihvatila ili nije, koliko on prihvata ili ne prihvata grupu, koliko je grupa kompaktna ili razjedinjena itd.). Ova metoda ima razne oblike zavisno od toga po kojem kriteriju se grupa ispituje - da li po kriteriju rada ili igre, stalnog ili povremenog dru enja itd. Zavisno od ovog kriterija, odnosno cilja, bira se i pitanje na koje svaki lan grupe treba da odgovori. Tehnika postavljanja pitanja ili na in odgovaranja zavise od uzrasta ispitanika i od toga koliko se lanovi grupe me usobno poznaju. U pitanju mora biti jasno odre en cilj, na primjer: s kojim lanom grupe bi najradije sedio u klupi, ili radio, u io, a s druge strane s kojim lanom grupe bi najmanje elio sediti, ili raditi, u iti. Broj lanova grupe, odnosno prijatelja i prijateljica koje treba ozna iti u pozitivnom ili negativnom smislu, tako e, treba unapred odrediti. Sociometriski postupak se zasniva na dva glavna odnosa me u pojedincima u grupi: izbor i odbijanje. Tako se npr. mo e pitati: "S kim bi najvi e elio sediti?" ili "S kim nikada ne bi elio sediti?". Odgovori se ne daju javno. Kriterij na kojem e se zasnivati izbor i odbijanje me u lanovima grupe treba da bude u vezi s osnovnom djelatno u grupe. Sociometrijskim postupkom se mo e ispitati: y y y sociometriski status pojedinca u grupi ( e e biran ili odbijen), unutar grupni odnosi, npr. ko koga bira ili odbija, stepen kohezivnosti ili integriranosti grupe.

Postoje posebne sociometrijske kategorije: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Usamljeni - oni koje niko ne bira i koji nikoga ne biraju, Neizabrani - oni koji biraju ostale lanove grupe, ali njih niko ne bira, Odba eni - oni koji biraju druge, a oni sami imaju samo negativne glasove, Apstinenti - oni ne biraju druge, ali oni bivaju izabrani, Popularna djeca - "zvijezde" - ona djeca koja imaju pet ili vi e pozitivnih glasova, a nijedan negativan, Nepopularna djeca - "odba eni" - ona djeca koja imaju etiri ili vi e negativnih glasova, a nijedan pozitivan, Uzajamno privla enje - kada dvije osobe pozitivno biraju jedna drugu, tj. kada se privla e Uzajamno odbijanje - kada dvije osobe negativno biraju jedna drugu, tj. kada se odbijaju, Nerecipro ni izbor - jedna osoba bira drugu (pozitivno), a ona nju odbacuje (daje joj negativan glas).

Sociometrijsko ispitivanje se oslanja na pitanja i odgovore kojima u enici saop avaju shva anje svoje dru tvene okoline i na zapa anje odre enog pona anja zbog utvr ivanja struktura uzajamnih odnosa u skupini pomo u logi ke, statisti ke i grafi ke analize. Osim upoznavanja strukture skupine i kolektiva sociometrija otkriva i komunikacijske osobine li nosti.

Primena Sociometrije
U primeni sociometrijske metode u sociolo kim istra ivanjima javljaju se razne pote ko e, koje uveliko umanjuju mogu nost dobijanja kvalitativnih saznanja. Pre svega, podaci koji se tim putem dobijaju imaju individualno psiholo ko obele je, to su proizvoljni iskazi pojedinaca iz grupe. Ovde se mogu postaviti dva pitanja: a) da li su subjektivni iskazi dovoljan kriterijum objektivnog stanja u grupi i b) da li mo emo socijalne odnose svesti na psiholo ko-idejne. Dalje, ne ulaze i u pitanje iskrenosti izjava, time to dobijamo odre eni sociogram koji govori o stupnju kohezije date grupe, nismo otkrili uzroke odgovaraju ih osje anja i stavova, ve smo samo konstatovali koje su osobe u grupi omiljene (vo e, zvezde), a koje nisu. Tek sada nastaje pravi sociolo ki problem otkriti socijalne momente takvog emotivno-idejnog stanja u grupi. To pokazuje da sociometrija kao metoda nije dovoljna za obja njavanje socijalnih fenomena, da ona treba biti povezana s raznim drugim metodama koje e injeni ni materijal dobijen ovom metodom mo i bolje objasniti. Sve to govori da sociometrija ne mo e biti, kao to je smatrao Moreno, sociologija, odnosno deo sociologije, ve samo metoda prikladna uglavnom za prikupljanje konkretnog empirijskog materijala potrebnog za sociolo ko izlaganje, i to za prikazivanje malih socijalnih grupa, mikrosociolo kih grupa.

Sociometriski status
Sociometriski status je osobeni polo aj i rang popularnosti koji ima pojedinac u nekoj grupi, a objektivno se utvr uje sociometriskim testom. To mo e biti zvezda (odnosno pojedinac koji ima veliki broj pozitivnih izbora), vo a (pojedinac kome bi ve ina lanova grupe poverila rukovo enje grupom). Crna ovca je naziv za pojedince koji imaju vrlo nizak socijalni status, tj. koji na sociometriskom testu dobijaju veliki broj negativnih izbora.

Sociometrijski test
Sociometrijski test je tehnika koju je, u obliku osobenog kratkog upitnika, konstruisao osniva sociometrije J. Moreno. Sociometrijskim testom se ispituju i mere socijalno-emocionalni odnosi u maloj grupi ljudi, kao i status svakog pojedinca u njoj. Sociometrijski test je sredstvo za prou avanje dru tvene strukture u svetlosti privla enja ili odbijanja koji se ispoljavaju u jednoj
6

grupi. Rezultati sociometrijskog testa prikazuju se obi no u vidu sociograma, a mogu se koristiti za obrazovanje skladnih i uspe nih grupa (u vrti u, koli, vojsci, sportu, preduze u).

Primer Sociometriskog testa

U slede em primeru sociometrijski test je primenjen na manju grupu radnika firme ComTrade Ni . Ispitanicima je bilo postavljeno 5 pitanja na koja su trebali odgovoriti znacima (+) za potvrdan odgovor, (0) za ravnodu an odgovor i (-) za negativan odgovor. Spisak ispitanika: or evi Nenad Risti Dragan Nikoli Marko or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola Brankovi Neboj a

Spisak pitanja: 1. 2. 3. 4. 5. U koju osobu iz navedene grupe imate najvi e poverenja? Sa kojom osobom iz navedene grupe biste podelili svoju u te evinu? Koja osoba iz grupe je najprijatnija za razgovor? Sa kojom osobom iz navedene grupe najradije obavljate poslove u firmi? Sa kojom osobom iz navedene grupe najradije provodite slobodno vreme?

Pitanje br.1 or evi Nenad Risti Dragan Nikoli Marko or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola Brankovi Neboj a 0 0 + 0 -

Pitanje br.2 0 + 0 0

Pitanje br.3 + 0 0 -

Pitanje br.4 0 + 0 -

Pitanje br.5 + + 0 + -

or evi Nenad Risti Dragan Nikoli Marko or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola Brankovi Neboj a

Pitanje br.1 + 0 0 0 Pitanje br.1 + 0 + 0 + 0 Pitanje br.1 + 0 + + Pitanje br.1 + 0 0 -

Pitanje br.2 + + 0 + 0 Pitanje br.2 0 + + 0 + Pitanje br.2 0 0 + + Pitanje br.2 + 0 + 0 0

Pitanje br.3 0 0 + 0 0 Pitanje br.3 + 0 0 Pitanje br.3 0 + 0 0 0 Pitanje br.3 + 0 + + + -

Pitanje br.4 0 + + + Pitanje br.4 + 0 + + + Pitanje br.4 0 + 0 + Pitanje br.4 0 + 0 0 +

Pitanje br.5 0 + 0 0 Pitanje br.5 0 + 0 0 0 Pitanje br.5 + + + 0 Pitanje br.5 0 + 0 + + -

or evi Nenad Risti Dragan Nikoli Marko or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola Brankovi Neboj a

or evi Nenad Risti Dragan Nikoli Marko or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola Brankovi Neboj a

or evi Nenad Risti Dragan Nikoli Marko or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola Brankovi Neboj a

Pitanje br.1 or evi Nenad + Risti Dragan 0 Nikoli Marko or evi Mladen + Cvetkovi Tomislav + Petrovi Nikola Brankovi Neboj a + Pitanje br.1 or evi Nenad + Risti Dragan Nikoli Marko 0 or evi Mladen Cvetkovi Tomislav Petrovi Nikola + Brankovi Neboj a

Pitanje br.2 + + + 0 0 Pitanje br.2 0 + 0 + 0

Pitanje br.3 0 0 + + Pitanje br.3 + 0 + 0

Pitanje br.4 + + 0 0 Pitanje br.4 + + + 0 0 0

Pitanje br.5 + + 0 Pitanje br.5 + + + 0 +

Literatira:
www.Wikipedia.org Op ta spoznajno-teorijska osnova sociometrije Jakoba L. Morena Dragica Ple e
www.nf.unmo.ba/dl/Psihologija