PHT GIO NN TNG CA KHOA HC Ha thng Prayudh Payutto T kheo Thch Tm Quang dch ---o0o--Ngun http://thuvienhoasen.

org Chuyn sang ebook 26-7-2009 Ngi thc hin : Nam Thin namthien@gmail.com Link Audio Ti Website http://www.phatphaponline.org Mc Lc
LI NI U I.KHOA HC V K THUT MT TIN B NG NG S RI B KHOA HC V THIN NHIN HAI LOI K THUT V TH CA O C KHOA HC V K THUT KHNG TH RI NHAU TIN N MC GII HN KHNG TM C CU TR LI GI TR V NG C NG SAU S THNH VNG. II. TN GIO V KHOA HC III. KHOA HC V TN GIO: CUC GP G HAY PHN LY? THIN V C VN T DO CH IV. NIM TIN TRONG KHOA HC V O PHT NIM TIN TR TU - GII THOT CON NGI HAY CI TI L TRUNG TM V. TIN VO RANH GII CA TM GII HN CA KIN THC KHOA HC O C: MT CHN L CH I S XC MINH 'CI G CHN L', 'CI G PHI RA SAO' CHN L THT S L NN TNG CA KHOA HC CHP NHN GIC QUAN TH SU VI. MT VI NGH CI TIN QU T QU TR VN PHT TRIN CH C TH CP TI KHI THC S HIU C CC GI TR KHUYN KHCH K THUT XY DNG

---o0o---

LI NI U
Bi thuyt trnh trong Ngy Khoa Hc Quc Gia ti i Hc Chiang Mai, Bc Thi Lan, ngy 16 Thng 8 Nm 1991 vi nhan : "Pht Gio, Nn Tng ca Khoa Hc" Hm nay, Phn Khoa Khoa Hc ca i Hc Chiang Mai, c nh cho ti vinh d n y thuyt trnh vi qu v trong dp quan trng ny. Ti c bit a s qu v rt ngc nhin thy mt tu s Pht Gio li c mi n ni chuyn v khoa hc. S vic c v hnh nh bt thng, ti cm thy phn ng ny khng c l do xc ng. Chng ta hy cng nhau thng t tng trc khi vo phn thuyt trnh, hu tm tr chng ta c v t. Quan nim mt nh s l chuyn gia tn gio ni chuyn v vn khoa hc c th do kt qu ca khuynh hng hin i. Thi i ca chng ta l mt thi i ca cc chuyn gia. Chng ta c khuynh hng sp xp cc chuyn vin no l nh tn gio, khoa hc gia, kinh t gia, chnh tr gia vn vn.., sp mi ngi vo ring lnh vc chuyn mn ring ca mnh. Nhng chng ti cm thy chng ti khng phi l mt chuyn gia tn gio, v chng ti khng mun ngi ta gi chng ti nh vy. n gin, chng ti ch l nh s. Nhng nh s v nhng chuyn vin tn gio khng phi l mt. Mun tr thnh mt nh s Pht Gio l mun sng mt cuc sng tu hnh. Ni cho hp vi xu hng ngy nay, chng ta c th ni l cch sng "chuyn bit". Mt khc, tn gio l mt ngnh chuyn v kin thc. Mt ngi c mt li sng c bit, c mt vai tr xc nh bi nhng k lut ca li sng y, mt li sng, trong trng hp ny, c hoch nh ngi sng ht kh nng, v c hai mt c nhn v x hi. Cc chuyn khoa ra i l do vic phn chia kin thc thnh cc loi. Trong vic phn chia ny, khng c s lu tm n li sng, m ch c mi quan tm hc tht n thun. Dui nh sng y, coi nh s l mt chuyn gia tn gio l khng ng. Cho nn vic t chc thuyt trnh ny, "Pht Gio, Nn Tng ca Khoa Hc", khng th c coi nh cuc gp g ca hai mn hc thut, nu khng, qu v s c cm tng sp sa mc kch mt cuc i cht k d khc thung. Hy dn tm tr v t nhn thy khoa hc, khoa hc l ti tho lun ca chng ta. Khoa hc l ni gp g ca chng ta. Cc khoa hc gia l nhng

chuyn vin ca ngnh kin thc ny, nhng ngi lin quan mt thit nht n khoa hc, v by gi cc khoa hc gia s cho ngi ngoi c hi nhn vo khoa hc, nhn xt v khoa hc. Hiu nh vy, chng ti ngh rng qu v s d dng theo di bi thuyt trnh ca chng ti. Vi t tng trn, qu v s thy, khng nht thit din gi, mt ngi khng lin quan n khoa hc, phi c kin thc rng su v ti khoa hc. Thuyt trnh vin c th bit mt s vn , c th ngu dt vi mt s vn , c th ni ng hay sai, nhng du sao cng c mt iu g t c trong bi thuyt trnh, d ch l kin ca ngi bn ngoi nhn cc khoa hc gia nh th no. By gi ta th xem, c li ch g t s hiu bit ny? Thc tnh m ni, chng ta khng th sng hay hnh ng n phng mt mnh c. Chng ta chu nh hng ln nhau v li suy ngh v nhng bin c chung quanh. Chng ta c th lm vic cht ch vi ngi khc v cc ngnh khc ca kin thc khc. Nu tc ng qua li ny thnh cng, cht lng cng vic s gia tng. Nu tc ng h tng khng thnh cng, hot ng cng nh lnh vc kin thc ca chng ta s khng kt qu v b nh hng. V th, mi mt ngi ngoi nhn vo v nhn xt v khoa hc l rt hu ch, gip cho qu v c tm nhn xa trng rng, tc ng qua li vi th gii bn ngoi v cc ngnh hc thuyt khc, gip li ch thm cho cng vic ca qu bn. Kt qu s l quan im khong t, linh hot hn. Cho nn chng ta u ng nn c bi thuyt trnh v khoa hc di con mt ca mt ngi bn ngoi, mt nh s Pht gio trong trng hp ny. Nh s Pht Gio ny c nhn quan v khoa hc nh th no, vn s c trnh by sng t trong phn ti. Mt im ph, chng ti mun by t cho r rng trc khi vo phn chnh ca bi ni, c lin quan n u bi thuyt trnh m thuyt trnh vin thm ch cn tuyn b ngay: Pht Gio l nn tng ca khoa hc! Ti khng nu l do ti sao li t u ny ngay by gi, nhng s ni u ny c ly cm hng t li tuyn b ca mt khoa hc gia, mt nh khoa hc v i. ng khng ni ng hn nhng li nh trn, nhng ti khng ngh l xuyn tc li ng. D sao i na ti cng khng t qu nhiu tm quan trng vo vn ny v lt na ti s trnh by sau. Ti khng ngh rng qu v li t mnh thc mc v Pht Gio c phi l nn tng ca khoa hc hay khng, hoc c li g sau bui ta m hm nay, l chuyn m qu v t do quyt nh theo ca mnh.

Thm vo, ti mun lm sng t ngha ca hai ch m ti s dng trong sut bi thuyt trnh, l ' Pht Gio' v 'Khoa Hc'. Pht Gio trong phm vi ny khng c ngha ch l hnh thc th ch ca Pht Gio, m l gio l ch yu, mt c tnh c tnh cch tru tng. V khoa hc, c th chng ta c vn kh khn. Mt s cc khoa hc gia c th cm thy trong phm vi ny, ch c Khoa Hc Thun Ty mi c cu xt, khng phi Khoa Hc ng Dng hay k thut.Nhng vi mt ngi bnh thung, khi ngh ti ch 'khoa hc'', thng ngh n ngha tng qut ch khng ngh n ngha hp ca n. Chnh ti cng l mt con ngi bnh thung, mt chng sanh, khng khc bit g nhng ngi khc, mt ngi bn ngoi. Cho nn, chng ti ni n khoa hc theo li thng thng, khng phn bit Khoa Hc ng Dng hoc Thun Ty. Lc no phn bit ti s nu r khi cp n. ... V c bn, khoa hc vi thin nhin l mt, nhng ngy nay a s mi ngi cm thy ci m ta gi l khoa hc khng phi l thin nhin... ---o0o---

I.KHOA HC V K THUT
MT TIN B NG NG
u tin, chng ta phi cng nhn v s iu tt lnh tng cho chng ta bi khoa hc. Khng mt ai khng cng nhn gi tr to ln ca khoa hc hin c. c th n thuyt trnh, chng ti i t Bangkok n Chiang Mai m ch mt c mt gi. Quay v thi i ca Hong Rama, mun i nh vy, chng ti phi mt ba thng mi n c, v do c l chng ti khng n nu vo thi i y. Chng ta phi cng nhn s ng gp ca khoa hc vo phng tin di chuyn nh my bay, xe la hay xe hi. Nhn vo h thng truyn thng hin i, chng ta thy no v tuyn truyn thanh, in thoi, in th, truyn hnh, bng hnh, v tinh vn vn..., tt c nhng th trn u do s tin b ca khoa hc v k thut.

Nhng lnh vc pht trin khc nh y t trn th gii, rt nhiu cc bnh truyn nhim c thc s ngn nga. Bnh dch t hu nh khng xut hin, ti Chu, bnh ny khng cn thy na. Bnh dch hch khng cn thy xy ra. Bnh u ma ti khp ni cng c tiu dit. Ngy nay chng ta khng cn s hi cc bnh truyn nhim ny. Thi c, mt ngi b cht d dng khi rut tha b nhim trng, nhng ngy nay m rut d ch l mt cuc gii phu tm thng. Phu thut no cng thnh d dng hn Ngay c n gii phu c cng khng thnh vn . Nhng dng c tinh vi c s dng khm bnh v chn bnh ngy cng sn c. My Quang Tuyn X c thay th bng cc my quang tuyn in t, my siu m v c my MRI. Chng bao lu na s khng cn n bc s khm bnh, cc my mc s thay th h. Nhng th d in hnh trn y cho thy gi tr cc k to ln ca tin b k thut. Ri th, chng ta c in v hng h sa s cc my mc tit gim sc lao ng. n lot v pht hnh ht sc l tin b. Nhng my mc nh ng h, truc y c v phc tp nhng nay tr nn tm thng. Nhng ng h xa, qu to, nng n rt kh s dng. Bn phi hng ngy iu chnh v ln dy ct. Ngy nay chng ta c ng h quartz (thch anh). ng h ngy nay n gin, r v chnh xc hn xa. Nhng dng c vit ngy nay rt nhiu v r, 20 nm v trc chng ta phi gn gi cy bt vit, nhng nay, bt vit rt r, chng ta ch vic qung i khi dng ht mc. Mi th u y ry v tin li. Ngy nay, con ngi i vo khng gian, pht trin my in ton, l mt li ca k thut. Trong lnh vc sinh hc, chng ta c chng kin s pht trin 'gien' di truyn, n c th to ra cc loi ng thc vt mi hoc cc bin thi c bit. Khng th ghi ht tt c nhng tin b k thut chng ta c ngy nay. Nhng mt khc, khi nhn vo cc tin b , chng ta thy khoa hc, v c bit l k thut, cng to ra nhiu kh khn cho nhn loi. Ngy nay, ti nhng nc pht trin, ngi ta e s l loi ngi tc ton th th gii c th b hy dit trong bn tay ca tin b k thut. S hy dit c th trong khonh khc, ch cn bm nt, y l ni vy,

hoc mt loi hy dit ko di do s ph hoi mi trng gia tng, mt vn ht sc nguy ngp ng vo lc ny. Ngay trong phm vi thc ti i sng hng ngy, chng ta cng b e da bi nguy c . Khng th chc chn c thc n ca chng ta c b nhim cc ha cht hay khng chng hn cy ci, sc vt, thc phm cung ng cho chng ta, c chm sc bng cc cht tng trng cho mau ln. Heo c nui bng cc cht kch thch c bit tht chng tr thnh ti. Cc cht c i khi c dng gi cho thc phm lu h, tng mi v, hay gi c mu sc, l cha k n s lm dng cc loi thuc tr su (x). Chnh mt s nhng ngi bn nhng thc phm y cng khng dm n! (x) Tt c nhng vic lm ny xy ra ti Thi Lan trong nhng nm va qua.

---o0o--S RI B KHOA HC V THIN NHIN

Trn phng din , khoa hc hnh nh xm nhp vo th gii thin nhin. Chng ta nhn thc khoa hc v thin nhin l hai thc th ring bit, mc d khoa hc nghin cu thin nhin v bao gi cng tn ti k cn vi thin nhin. V c bn khoa hc vi thin nhin l mt, nhng ngy nay a s cm thy ci m ta gi l khoa hc khng phi l thin nhin. Sn phm ca k thut to ra thng c gi l 'nhn to': chng ta c 'phi nhn to', 'thn nhn to' vn vn...Khoa hc dng nh l k xm phm thin nhin. 'S thao tng thin nhin' trn ng th gii ca thin nhin sau ny c th tr thnh th gii ca khoa hc. Khi khoa hc hon ton xm chim th gii thin nhin, chng ta ch cn li mt th gii khoa hc hay 'nhn to'. Con ngi l mt sinh vt t nhin, sng trong th gii thin nhin., nhng trong tung lai chng ta s thy chng ta sng trong mt th gii nhn to. Nu chng ta mun con ngi sng ha hp vi th gii nhn to, c th cn thit l phi lm cho xc thn ca chng ta thch ng, tr thnh mt con ngi nhn to sng trong th gii nhn to. Hin nay, tnh hnh cha phi l nh vy, chng ta

khng ha hp c vi mi sinh ca chng ta. Khi khng cn tip xc vi thin nhin, chng ta nht nh s gp kh khn. Quan nim nh vy, s tin b ca khoa hc hnh nh khng my ha hp. Khoa hc, trn c gng 'ci thin' mi trng ca loi ngi, dng nh bin n thnh th gii khoa hc. Nhiu pht minh mi, khch l c thy nhng khoa hc khng iu chnh c i sng con ngi cho thch ng. Tin b ca khoa hc bin i mi trng vt cht chung quanh thnh th gii khoa hc, hay th gii nhn to. Vi con ngi c c xc thn v tm tr, phn thch ng vi th gii bn ngoi l xc thn. Nhng ci m chng ta khm ph ra, khng phi l xc thn m l tm tr thch ng. Khoa hc bin tm tr con ngi thnh tm tr nhn to: yu thch khoa hc, mong mun cc vt nhn to, tm tr xa la thin nhin. Ni y c s mu thun c bn trong ln bn ngoi. Bn trong, tm tr v xc thn xung t ln nhau, trong khi bn ngoi ci thn sinh vt, vt cht xung t vi th gii khoa hc. Trong khi cn l mt c th t nhin thun ty, cn phi c khng kh trong lnh, nc sch v n hp v sinh, thn th gp kh khn vi nhng vn trn. Vn khng kh, nc v an ton v sinh thc phm ang tr nn ti t, b bin i bi khoa hc. Vo thi im ny, c l nhn loi cn quyt nh mt con ng con ngi thin nhin sng trong mt th gii thin nhin, hay c gng to ra 'con ngi khoa hc' sng trong mt th gii khoa hc.

---o0o--HAI LOI K THUT

Vic p dng khoa hc nh hng, v thay i th gii thin nhin, thay i thnh ci gi l th gii nhn to, ta gi l 'k thut'. Tuy nhin, tn ti, k thut phi da vo kin thc do khoa hc ginh c. K thut l cng c, l ngun khai thc m nhn loi dng li ko thin nhin vo s mu cu tin nghi, nhng ng thi nhn loi cng b e da bi cc nguy c lin quan n k thut y. K thut va l mt dng c tm kim hnh phc, va l cht xc tc gy nguy him.

By gi tr li tt c cc iu trn, cc khoa hc gia c th phn ng li ni rng th gii 'Khoa Hc' c ngha l Khoa Hc Thun Ty. Khoa Hc Thun Ty khm ph, ni ln s tht, v ch nghin cu kin thc. Bt c ai cng c th s dng kin thc y vo cng vic ca mnh, khng lin quan g n khoa hc. Khoa Hc Thun Ty c chiu hng r b trch nhim ny. Khoa hc c khuynh hng kt ti k thut s dng kin thc t c do khoa hc, v mc ch ring ca mnh, nhng thc ra n khng s dng kin thc khoa hc ch ring cho mc ch ca mnh. K thut ban u nhm em li ch cho nhn loi, nhng ngy nay chng ta c hai loi k thut. Mt loi k thut v nhn sinh ( phc v nhn qun x hi), mt loi k thut v li(v quyn li ring t). Ci m chng ta cn l k thut v nhn sinh, nhng nhng kh khn m chng ta gp phi ngy nay l do k thut hin i thuc loi k thut v li. Nu chng ta bit hn ch trong vic to ra nhng ci c li trong cng ngh th hu qu ko theo l nh v xa xi. Nhng bt c lc no k thut c s dng tm kim mi li th kh khn xut hin nh chng ta mc kch ngy nay. Cho nn phi phn bit r rng k thut to li ch phc v tha nhn vi k thut dng tm li ch v quyn li ring t..

---o0o--V TH CA O C
y l vn s dng, s l cch s dng sai lm kin thc khoa hc, k thut tm mi li, thm ch ph hoi tri t. Nhng vn do k thut gy ra hon ton l do cch s dng ca con ngi. V kh khn gy nn do ni con ngi, nn vn o c, hay lun l c nu ln. Nhng kh khn ny c th gii quyt trc tip d dng, dt khot ch khi ngi ta c lun l. Ch nh vy, khoa hc v k thut mi c dng vo mc ch xy dng. Tuy vy, vn c th c nhng hu qu tai hi, gy nn do s thiu thn trng hay thiu hiu bit, th d sao cng l cch ngn nga v sa i c hiu qu nht.

Nhn loi trng ch khoa hc v k thut mang li ch cho x hi loi ngi, nhng khoa hc v k thut khng bo m em li iu m nhn loi mong mun. Nhng iu ny hon ton trong tay ngi s dng, gy tai hi hay to li ch, ty thuc cch thc s dng. Nu chng ta khng lu tm n o c hay lun l, thay v to li ch, khoa hc v k thut hu ht ch gy kh khn, cng thng do th lng sn xut v tiu th hng ha ch nhm vo tha mn gic quan, nui dng dc vng v tham lam (tham dc); dn n leo thang dng sc mnh ph hoi (sn hn), lm gia tng cc phng tin v cng ca cc nh hng khin ngi dn thiu sng sut, thiu suy ngh (si m). Nh vy, k thut lm nh nhuc phm cht i sng, u mi sinh. Ch o c ch thc mi c th gim bt cc nh hng ph hoi ny. Khng c o c, tin b k thut, d l loi li ch, vn c khuynh hng gia tng a n ph hoi. Khoa hc v k thut cng tin b bao nhiu, th nhn loi li cng b e da mnh by nhiu. Khoa hc v k thut cng pht trin, th o c cng cn thit, s n nh v hnh phc ca nhn loi cng ty thuc vo iu . Bt lun ra sao, ti v o c, tuy l tm thng, chn tht nhng hu nh khng c thi i tin tin ny lu ti. a s dn chng mun sng yn n khng c vn g, nhng li khng mun gii quyt cc vn . Chng no m h khng mun gii quyt, hay lu tm n o c, h phi chun b chu ng nhiu kh khn tr ngi.

---o0o--KHOA HC V K THUT KHNG TH RI NHAU

Khoa hc v k thut lc no cng h tr ln nhau. Khng phi ch c khoa hc nui dng k thut ln mnh - k thut cng l mt yu t quyt nh trong vic pht trin khoa hc. Ci g khin khoa hc tin b n mc by gi? Phng php khoa hc. Phn ch yu ca phng php khoa hc l quan st v th nghim. Hnh thc quan st v th nghim sm nht c thc hin thng qua nm gic quan -

mt, tai, mi, li v thn, c bit l mt nhn, tai nghe v tay s m. Tuy nhin gic quan con ngi rt hu hn. Vi mt thng, chng ta ch c th nhn thy mt s cc v sao v mt phn gii hn ca v tr. Do k thut pht trin, vin vng knh c sng ch. Vic sng ch vin vng knh gip cho khoa hc t c mt Bc Nhy Vt. Nhng vt li ti khng th nhn bng mt thng, nay c th thy do s sng ch knh hin vi. Khoa hc t c nhng bc tin. Nh ta thy, Khoa Hc Thun Ty ty thuc rt nhiu vo k thut tin b. R rng khoa hc v k thut nh hng ln nhau. Dng c nghin cu khoa hc l sn phm ca k thut. Do , khoa hc v k thut chng bao gi ri nhau, lun ng hnh trn con ng pht trin. Ngy nay, khoa khoa hc gia nhm vo my in ton, dng c cho tng lai, tm kim s tht. My in ton c th thu thp v kim tra rt nhiu thng tin, nhiu hn u c ca mt ngi bnh thng. Trong tng lai, my in ton khng th thiu c th nghim cc gi thit v cng thc ca cc nh l. Ni chung, li ch cho qung i qun chng to bi khoa hc c thc hin qua k thut. Tuy nhin, nhn loi phi bit chn lc k thut v nhn sinh phc v nhn qun x hi hay k thut v li v quyn li ring t..

---o0o--TIN N MC GII HN KHNG TM C CU TR LI

Ngy nay, tin b ca khoa hc rng ln n mc dng nh tip cn gii hn ca v tr vt cht. Khoa hc gii hn s nghin cu v th gii vt cht, nhng khi tin n mc gii hn , khoa hc quay v vi th gii tm linh. ng l c mt s khoa hc gia ch n nhng huyn b ca tm tr. Tm tr ra sao? thc l g? N c pht sinh ra t ngun vt cht khng? C phi my vi tnh bit suy ngh chng? Pht trin Tr Nng Nhn To s dn n cc my vi tnh xm nhp tm tr? y l cu hi m mt s khoa hc gia ang c on.

iu ny cho thy khoa hc bt ?u xm phm vo bin gii ca tm tr. Nhn vo nhng phng php quan st v xc minh hin i, chng ta thy nhng phng php y vt qu gii hn ca nm gic quan. Trc y, nm gic quan t chng c dng c quan st - mt trn, tai v tay. Sau ny chng ta da vo kh nng c hn ca chng. Bt c lc no gic quan khng kh nng tip nhn, th chng ta tm n nhng dng c k thut. Nhng nay d c nhng dng c, dng nh chng ta ti mc gii hn. giai on ny cc v nghin cu khoa hc dng k hiu ton hc. Ngn ng ton c dng truyn t ngha ca khi nim khoa hc, v tr c rt gn thnh mt th gii cc k hiu. Khi quan st, th nghim v phn tch nhp i vo th gii tm linh, khoa hc gi nguyn thi cn bn v phng php th nghim, v vy tr thnh i phng on v nim tin. C rt nhiu nim tin, nh kin, trong loi quan st ny. Khi khoa hc tin n bin gii ca tm, cn phi xem liu khoa hc thc ra c th i su vo tm hay khng, v bng cch no.

---o0o--GI TR V NG C
Chng ta hy quay tr li, nhn vo lc mi khai sanh khoa hc v khoa hc pht trin ra sao cho n tnh trng hin nay. D Khoa Hc Thun Ty mun tch ri Khoa Hc ng Dng v K Thut, nhng vn phi chia s trch nhim v nhng kt qu tai hi. Tht ra, trong khong trm nm va qua, Khoa Hc Thun Ty khng hn thun ty. l v c nhng tiu chun o c (hay phng chm x th) n cha trong Khoa Hc Thun Ty, m nhm ngi lm cng tc khoa hc khng thc c, v v khng thc v tiu chun o c, Khoa Hc v tnh tr thnh i tng b nh hng. Ngun gc ca khoa hc l g? Tt c khoa hc, d l khoa t nhin hc hay x hi hc u da vo nhng tiu chun o c. Chng ta

hy ly kinh t lm th d. Khi nguyn ca kinh t l g? Ngun gc ca n l g? Nhu cu l ngun gc ca kinh t. Nhu cu l g? Nhu cu c th quan st thy bng mt trong nm gic quan khng? Khng, khng th c. l mt c tnh ca tm tr, mt gi tr. Mt mn hc c bit ?n nh khoa hc, cho rng n khng dnh lu g n gi tr, nhng thc ra n chng bao gi khng dnh dng n gi tr. By gi, ngun gc ca khoa hc t nhin u? Ngun gc, hay ng c ca khoa hc l lng ham thch bit s tht ca thin nhin, hay s thc. Cu tr li trn y c chp nhn bi a s khoa hc gia, v thc t cu tr li ny cng chnh l ca mt khoa hc gia. Lng ham thch bit s thc ca thin nhin cng vi nim tin thin nhin c nhng qui lut khng thay i, hot ng theo nguyn nhn v kt qu, l hai tin cn bn m khoa hc cn c vo truy nguyn b mt ca thin nhin. Nn tng ca khoa hc ngay trong tm tr con ngi, s ham thch mun bit, v nim tin. Khng c hai c tnh y, khoa hc khng th ny n v pht trin. ng c thc y vic pht trin lc ban u ca khoa hc, vn cn tn ti mt mc no , l s ham thch bit s tht ca thin nhin. l loi ham thch tng i trong sch. Sau ny, s ham thch mun bit , b Gio Hi C c n p u thi k Trung C. Gio Hi C c thit lp ta n thm xt nim tin ca dn chng gi l Ta n D Gio. Nhng ai by t li nghi ng Kinh Thnh u b x trc ta n ny, v nu pht hin c ti s b trng pht. Galileo l mt trong nhng ngi b x trc ta n ny. Galileo tuyn b tri t quay quanh mt tri, sut b t hnh v u c mi ngi bng hc thuyt ca mnh. n giy pht cui cng, ng nhn ti v c tha; ng khng b cht nhng c rt nhiu ngi b thiu sng trn cc. Vo thi gian , vic tm kim s tht b cng khai cm ch. Nhng cng ngn cm mnh m bao nhiu th phn ng li mnh m by nhiu. Cho nn, chuyn xy ra l n p v cm on trong Thi i Ti Tm (Trung C) tc ng lm tng thm lng ham mun

bit s tht - Chn L Thin Nhin, v s ham thch thm nhun vo t tng vn ha Ty Phng cho n ngy nay. S tin trin vo thi tng i l do lng ham thch mun tm bit thin nhin. D vy s ham mun y vn cn c coi l ham mun hiu bit tng i trong sch.Tuy nhin, khoa hc chng ta c ngy nay khng cn c nh th na. Ngy nay d pht trin Khoa Hc vn chu nh hng ca hai h thng gi tr ln, tc thnh kin thm vo s tin trin ca khoa hc v iu khi?n phng hng nghin cu, hc hi. Hai gi tr trn y l g? Chng l: 1) Cuc vn ng chinh phc thin nhin, hay quan nim rng thnh vng ca nhn loi xoay quanh vic chinh phc thin nhin. Li suy ngh ny bt ngun t nim tin C c l Thng to ra loi ngi theo ca mnh, kim sot ton th th gii v c quyn thng tr thin nhin. Thng to thin nhin, v vn vt cho con ngi s dng. Nhn loi l ngi lnh o, trung tm ca v tr, v ch t. Nhn loi khm ph nhng b mt ca thin nhin ct thao tng n theo s thch ca mnh. Thin nhin hin hu cho con ngi s dng. Mt ti liu Ty Phng vit kin trn s chu trch nhim v s tin b ca Khoa Hc Ty Phng. Ti liu ni vo thi c ng Phng, c bit n v Trung Hoa, khoa hc tin b hn Ty Phng, nhng rt cuc Ty Phng vt qua ng Phng v nh hng ca l tng chinh phc thin nhin, v do dn u v khoa hc hin nay. Cho nn, h thng gi tr u tin l nim tin cho rng Con Ngi c quyn chinh phc thin nhin l l do khuyn khch v bin minh cho nhng hnh ng trn. By gi chng ta i n nh hng ln th hai. 2) Tin rng hnh phc l thuc vo lng ca ci vt cht. Li suy ngh trn nh hng mnh m n vic m mang cng nghip ti Ty Phng. Khi thy, theo lch s Ty Phng, nn cng

nghip c to nn p ng vn khan him. i sng cc quc gia Ty Phng b bao vy bi sc mnh thin nhin i nghch, ma ng bng gi, khng th cy cy c. Dn chng ti cc ni y c cuc sng ht sc kh khn. H khng nhng phi chu ng thi tit bng ga lnh lo, m cn chu kh v nn thiu thc phm. Phi tranh u sng cn, v do s tranh u ny, k ngh pht trin. By gi, ci g tri vi khan him? Tri vi khan him l tha thi, sung tc. Ngi dn Ty Phng ngh rng khi vn khan him c gii quyt, h s hnh phc. l ng c thc y c cuc Cch Mng Cng Nghip - s nhn thc v khan him, s ham mun cung cp y , tr thnh cn bn bi quan nim vt cht phong ph l iu kin tin quyt c hnh phc. Cch suy ngh trn trin khai thnh ch ngha vt cht, ri thnh ch ngha tiu th m hin nhin trc tip l s gp phn to ln ca cc nh t bn cng nghip chu nh hng suy ngh trn. tng ban u y by gi tr thnh nim tin l con ngi thng tr thin nhin. i i vi quan nim hnh phc ty thuc vo s di do ca ci vt cht, chng ta tin tng l thin nhin phi c chinh phc sn xut hng ha vt cht phc v s thch con ngi. Hai li suy ngh trn y quan h mt thit vi nhau, v h tr ln nhau. Dng nh lng mong mun n thun v kin thc b tha ha di nh hng ca s ham thch chinh phc thin nhin m l sn xut hng ha vt cht cho phong ph, ngha l duy vt ch ngha. Khi hai gi tr ny i vo mt khung cnh, lng mong mun thun ty v trong sch v kin thc tr thnh dng c tha mn mc tiu ca gi tr th hai, em n tng quan li dng thin nhin. C cho rng chinh phc thin nhin nhn loi c th to hng h sa s hng ha vt cht phc v s thch con ngi, a n hnh phc l tng vic nghin cu cc phng php thc hin tng trn l iu tt yu. Cho nn c rt nhiu tin b c thc hin trong thi gian va qua, nht l sau cuc Cch Mng Cng Nghip. Cng c ngi ni khoa hc pht trin mi y trong Thi i Cng Nghip, l phc v cho cng nghip.

Chc chng ta c th ng rng s thnh vng trong thi gian mi y, l s thnh vng ca cng nghip. Tuy nhin, trong khi ngi Thi em ht tm lc vo Thi i Cng Nghip th Phng Ty li pht trin mau hn na. Thi Lan thch c gi l Quc Gia Cng Nghip Mi, nhng ngi Phng Ty vt qua giai on ny v tin ti Thi i Hu Cng Nghip, l Thi i Thng Tin. Khoa hc l yu t quan trng trong tt c hai trng hp.C th ni l khoa hc m ng cho cng nghip, nhng Cng Nghip li ni " Khoa Hc! Ngi phc v cho ta!" Song song vi s pht trin cng nghip, chng ta cng nhn thy mt hu qu tai hi lin quan pht sanh, m s gia tng a n tnh trng nghim trng cha tng thy. Gi y nguy c do s ph hoi mi sinh e da chng ta qu r rng. Nguyn nhn ca n l hai tng: s ham thch chinh phc thin nhin v duy vt ch ngha, hai tng trn em nhn loi n con ng thao tng, m hu qu l tn ph thin nhin trn mt qui m tng nhanh cha tng thy. Thm vo , hai xung lc ny l nguyn nhn tranh cp trong lng nhn loi, tranh chp gia c nhn, ginh nhiu tin nghi cho phn mnh. Thm ch c th ni con ngi hin i phi tri qua nhng hu qu tai hi ca s pht trin cng nghip trong th k va qua v nh hng ca hai mc ch c cho l ng ny.

---o0o--NG SAU S THNH VNG.

Hai s mc nhn trn cha phi l mt bc tranh ton vn. Cn c hai khuynh hng ln h tr cho chng: 1) Chuyn Mn: Thi i Cng Nghip l thi i chuyn mn. Cc ngnh hc thut u c phn chia thnh cc lnh vc chuyn mn. Mi ngnh c kh nng rt thnh tho trong lnh vc ca mnh, nhng tng qut, nhiu lnh vc khng th hp nht c. Mc ch ban u v vic chuyn mn ha kin thc l mong c nhiu kin thc chi tit hn trong mt lnh vc, ri tng hp tt c nhng

kin thc y, nhng cc nh chuyn mn bt u la mt bi kin thc ca h, dn n loi chuyn mn lch lc, mt quan nim cc oan. Trong lnh vc khoa hc, c nhng ngi ngh rng khoa hc n phng gii quyt cc kh khn ca nhn loi, c th tr li mi cu hi, khin n khng chu nhng b hp tc vi cc lnh vc kin thc khc. Loi quan nim to ra s tin tng rng tn gio v o c cng l nhng lnh vc kin thc chuyn mn khc. H thng gio dc hin i coi o c ch nh mt mn hc l thuyt. Khi ngh v o c, h ngh ", Tn Gio" ri xp li trong ngn t. H khng quan tm ti. Khi phi gii quyt cc kh khn trn th gii, h ni: ", lnh vc ca ti c th gii quyt c!" v khng ngh l phi c gng hp tc vi cc mn khc. Nu qu tht c kh nng gii quyt tt c cc kh khn, h cng c th gii quyt vn o c. Nhng h li ni o c l vn phi gii quyt ca tn gio hay l vn ca lnh vc chuyn mn ny kia. Vic ny khin chng ti c quan im th hai xin c trnh by sau y: 2) Tin rng vn o c c th gii quyt c m khng cn n o c. Nhng ngi ng h kin ny tin rng pht trin vt cht khi ln ti nh cao, tt c nhng vn o c t n khng cn na. Theo quan im ny, khng cn thit hun luyn hay m mang tinh thn con ngi. l l lun gn y xut hin trong lnh vc kinh t. Mt s kinh t gia ch trng kinh t phn thnh, hng ha vt cht phong ph, s khng cn tranh chp, v x hi s ha thun. Cu ni trn n gin cho thy, vn o c hay lun l, c th gii quyt bng phng tin vt cht, khng cn n o c. iu trn y khng hn l sai. Tnh hnh kinh t c lin quan n vn o c, nhng s l sai nu ta ch n gin lt qua vn , tin tng rng kinh t phn thnh th vn o c s bin mt. C th ni, nu phn no l khi hi, lp lun trn ch ng trong mt kha cnh v l khng c o c th kinh t lm sao c th phn thnh c . Phi ni rng nu thc hin tt o c (th d nh khch l chuyn cn, lng, thn trng v bit dng ca ci ca mnh em li ch cho x hi), kh khn kinh t s bin i.

Cu ni kinh t tt, vn o c s khng c, ch ng v mt ngha no khi vn o c c x tr trc lc kinh t phn thnh. Tng t, cu ni tt c vn d o c u c gii quyt, kinh t s phn thnh, cng ch ng mt phn, y l kinh t phi c cp n trc khi vn o c c gii quyt. Li ni 'vn o c' c tm rng trong cc tnh hung nh sc khe tinh thn, v mu cu hnh phc. V vy, vic gii quyt vn o c qua phng tin vt cht i hi s phi hp ca tm trng, cm ngh, chng hn vic tng hp cc loi an thn cha cc bnh cng thng tinh thn, lo lng, suy nhc v phin no.Nhng s l sai lm nu ch c gng gii quyt cc vn o c qua nhng phng tin trn. Loi iu tr nh vy ch c tnh cch tm thi. N ch lm cho vn lng du xung nhng khng th gii quyt c. Chng ta s tr li im ny phn sau. Nhiu ngnh hc thut mun c cng nhn h l khoa hc, nhng vn chuyn mn t n gy ra s hn hp, tng phn v tr thnh mt tr ngi cho khoa hc thc s. Nh chuyn mn khng th l nh khoa hc chn chnh. C n vt l cng khng th gi l khoa hc thc s, v l n thiu tnh cht ton vn, s tht m n chng minh c ch l tng mnh, s tht ch l mt phn no thi. Khi s tht ch l mt phn, mt phn th n khng phi l s tht ch tht- chn l. . Ch? bit mt s s vic thc t th bt k suy lun no cng khng ph hp vi s tht hon ton. Khng khm ph c dng nguyn nhn v hiu qu trong tnh ton vn ca n, th chn l vn cn nm ngoi tm vi. Hai thi hay nim tin (ngha l chuyn mn v nim tin l nhng vn o c c th gii quyt bng phng tin vt cht) trn ngp trong Thi i Cng Nghip Ha. Do hai l do trn, s kh khn gia tng. Gi y hy trin khai mt cuc iu tra. C th mt s qu v phn vn l tt c nhng th ny c lin quan n tn gio khng. tr li, ti xin c ni l t im ny, ti bt u i vo lnh vc tn gio. Trc y, ti c cp lt qua lnh vc tn gio, nhng c th thy chi tit hn, ti mun tr li v i vo ti tn gio. Chng

ti ni v khoa hc, ngun gc v s pht trin ca n, by gi xin hy nhn vo ngun gc v s pht trin tn gio c gng tm mt ng li dung ha cho c hai.

---o0o---

II. TN GIO V KHOA HC

T cng lc chung khi n lc chia r TN GIO BT NGUN ra sao? Chng ta u bit tn gio bt ngun t s s hi nguy him, nht l nhng nguy c thin nhin, nh sm st, lt li, ng t, ni la, bo t vn vn .... Nhng nguy him trn e da con ngi qua nhiu thi i. ? thi c, ngi ta khng hiu s vn hnh cng cc hin tng thin nhin. Khip s do s e da ca sc mnh thin nhin, nhn loi bt u tm cch i ph. S tm kim trn nhanh chng thc y con ngi quan tm n thin nhin chung quanh mnh v khao kht tm cch i ph. y l im trn rt quan trng, v l ngun gc chung cho c tn gio ln khoa hc. Tn gio pht sanh t ci ham mun thot khi nguy him, trong khi khoa hc, nh chng ta ni trn, khoa hc pht sanh t lng ham mun mun bit s tht ca thin nhin. Trong trng hp tn gio, lng ham mun c an ton l ng c chnh.S e da tn ti trong thin nhin nn nhn loi hng v vi thin nhin c cu tr li thit thc . ng thi, cm gic kinh ngc v nhng k diu ca thin nhin lm ny sinh lng ham mun bit s tht ca thin nhin. Khng phi l do t m vu v m con ngi bt buc phi tm hiu thin nhin, ct x tr cc nguy c do thin nhin e da. T ci khao kht mun thot khi nguy him, to ra do s hi, ny sinh lng ham mun bit s tht ca thin nhin. Ti im ny, chng ta c th thy ngun gc chung ca khoa hc v tn gio: tn gio ny sinh trc, v s nguy him, trong khi lng ham mun bit s tht thin nhin khoa hc ny sinh tip theo sau. n chng mc m chng ta bit, nhng hnh thc nghin cu khoa hc sm nht tht ra ny sanh t tn gio. Nhng nh nghin cu kin thc khoa hc ti Ai Cp, Mesopotamia, v cc vn ha c khc u t gii tn gio. H l nhng ngi u tin quan tm n vic nghin cu thin nhin, tn

ty tm cc gii php chng li cc nguy him e da h. Vic trn y cho thy khoa hc v tn gio u cng mt ngun gc. Ngun gc chung ban u ca khoa hc v tn gio cng chnh l iu tch ring. Ti sao chng tch ring? Cu tr li nm trong tnh cht ca chnh chn l. S e da ca thin nhin l mi lo lng cp bch, mt vn sng cht ca nhn loi. S e da l trc tip v ngay trc mt. D mun lm g, cng phi c gii php i vi thin nhin . Mi ngi u phi i u nh nhau trc nhng nguy him ging nhau. Gii php phi thch hp cho mt nhm ngi v cho ton th x hi. Vi tnh trng , s cn thit phi c l mt gii php i ph kp thi, gii quyt c nhng yu cu cp bch y. Khi mt gii php xut hin v c th chp nhn c th n cu thnh tn gio. Nhng bin php trn c nhiu hnh thc, th d nhng nghi l thn b m theo quan nim hin i, chng c v k khi, nhng d c ng nh vy th chng cng vn l nhng bin php c p dng tc thi trc i hi. Theo xu hng ca x hi, hnh ng trn tr thnh tn gio. Sau khi s e da cp bch qua i, mt nhm khc c l ny sanh t nhm th nht thu thp cc d kin, phn tch v th nghim. Nhm ny i n nhiu gii p khc nhau, do s quan st c h thng tng bc mt. l din tin hnh thnh 'khoa hc', kin thc thu lm do phng php phn loi ca s quan st tng bc mt. y l im phn r gia khoa hc v tn gio. Cu gii p gii quyt nhu cu cp thi cho qun chng, thiu phng php phn loi quan st, ph thuc nhiu vo nim tin v c tin. l tn gio. Tn gio, do vy, gn cht vi nim tin. Mt khc, khoa hc l k lut nghin cu c h thng tng bc mt. N khng i hi tm ngay mt gii p kp thi, v ch ng dng cho mt nhm ngi thch nh th ch khng phi cho ton th x hi. V l do trn, c nhng c nhn hay nhm ngui tin hnh thu thp thng tin, quan st c h thng, s dng cc phng php c kim chng, cng vic ny tr thnh 'khoa hc'. n y, chng ta c s phn bit r rng gia tn gio v khoa hc: tn gio dnh cho ton th x hi hoc tt c cc nhm ngi, trong khi khoa

hc ch ng dng gii hn cho mt s ngi. By gi vn nu ln l tn gio lm sao duy tr tnh ng dng trong ng ngha gio l v s thc hnh gio l? Vic ny ch hon tt c qua nim tin. Gc r ca tn gio l nim tin, s dng nim tin bo tn ci tinh ty thc cht ca mnh, cung cp mt h thng c tin vng vng, mt h thng c tn trng v ng h, mt h thng khng c nghi ng thc mc. Phng Ty, iu ny c gi l gio iu. Khoa hc ch gii hn cho mt s ngi m n truyn ti, nhng t tng gia. H bo tn ci thc cht ca khoa hc qua s thc c kim chng, s dng cc phng php th nghim c c s vng chc v truyn b s thc qua s thng thi, hay ni cho ng hn, phng php khoa hc. Tn gio truyn t chn l tuyt i, bao qut, mt gii p cn cho nhu cu cp thi. Ni cho ng hn khng phi tn gio cung cp cu gii p m l cu gii p cung cp ci tr thnh tn gio. Khng phi l c mt th ch gi l tn gio hin hu trc tm ra mhng gii p trn, ng hn l nhng gii p c xng bi nhn loi, tr thnh c cu tn gio. Cu gii p c ngh bi nhiu ngi, hay mt ngi, v thi gian c qua i, nhng ngi ny c ngi khc theo, v c cu thnh hnh, phc v vic bo tn gio l. Nh vy chng ta c hnh thc tn gio nh kht s, thy tu, nh s, vn vn... Nhn vo mt kha cnh, tn gio tm cch cung cp cu gii p tuyt i, cu gii p cho cu hi cn bn v i sng, bao gm mi th, t ci cao nht n thp nht. Mt khc, khoa hc, tm cch quan st s thc t s by t ring r, tng mnh mt. Do s thu thp tng mnh mt, tng phn ca s thc, dn d tin n mt bc tranh ton b. Mc d, khoa hc, cng vy, mun c mt nguyn l tng qut, nhng nguyn l tng qut li c iu kin, b hn ch trc nhng tnh trng c bit cng cc iu kin, ch l mt phn ca ton b hay s thc c bn. Chng ta c th ni tn gio cho cu tr li ton vn, khoa hc ch cho mnh mt. Ti im ny, chng ti xin ni thm rng do cc gii hn ca tn gio v khoa hc, ny sanh nhm th ba; nhm ny bt mn vi c hai. Nhm ny mun c cu gii p cho nhng vn cn bn v i sng v v tr, cu tr li tuyt i ng, h bt mn vi tn gio v cu tr li khng nu ra l

l m li ni v nim tin. Khi h quay sang nhn v khoa hc, mc du cu tr li c th kim chng v da theo l phi, nhng cu tr li cng khng tht tuyt i ng. S nghin cu cha t c mc c bn ca s tht. Nhm ny khng mun ch i cu gii p ca khoa hc, h tm kim gii p cho nhng cu hi c bn qua lp lun suy xt khng cn n s xc minh kim chng. H thng t tng ny tr thnh mt loi khoa hc khc, c gi l 'Trit L'. Chng ta c th so snh ba mn ny vi nhng cu hi c bn v t nhin lm thc o nh sau: 1. Khoa Hc: ang cn trong tin trnh xc minh, v quan st vn cn i tm cu gii p. 2. Trit L: Thay v phi xc minh kim chng, dng cng c phn tch hp l cho cu gii p. 3. Tn Gio: Cung cp mt cu gii p hon ton m khng cn n s xc minh. C hai khoa hc v trit l u xut hin sau tn gio, u c gng cho cc cu gii p r rng hn tn gio. Tuy nhin, c hai tht bi trong s gii p tha mn nhng mong mun trn ton b cn bn, l l do ti sao tn gio vn hin hu tuy ch cho cu gii p cn c trn nim tin. Nhiu tn gio, mt khoa hc Sau khi xt nhng khc bit gia tn gio v khoa hc, ti mun a ra mt vi nhn nh v s khc bit ny. V l tn gio a ngay ra s tht bao qut v trc tip, cu gii p thch hp cho i chng, nhng ng thi cha c xc minh qua mt trong nm gic quan, nn phi da vo nim tin. V cu gii p cha c kim chng nn cng ngy cng ny n. Vo mt thi im, mt cu gii p c a ra, ngi ta khng bit cu ng hay sai, v khng th xc minh c. nu tin tng th chp nhn. Mt thi gian sau, mt cu gii p mi li c a ra, khng mt ai c th bit l cu ny c ng khng v khng c xc minh kim chng. Vn ty thuc vo s chn la ca c nhn, chung qui l s thch. Mt s ngi gi nim tin c xa, s khc theo nim

tin mi. Tn gio, xy dng trn nim tin, thay i ty theo nim tin . V l ny, chng ta thy c nhiu tn gio khc nhau trong bt c thi i no. Ti sao nh th? l bn cht ca cc cu gii p. S gii p ton b, tuyt i phi nh vy. N khng th xc minh c v da theo nim tin. Khi c cu gii p mi, mt s ngi tin, nhng tt c nhng gii p u khng kim chng c. Mt khc, khoa hc gii p chm ri nhng c phng php, kim im tng bc mt trong tin trnh. Khoa hc gii quyt vn bng tr thc. Bt c thi i no cng ch c mt khoa hc. Cho nn chng ta thng ni: 'C nhiu tn gio, nhng ch mt khoa hc'. Tuy nhin, nhn t gc lch s, chng ta thy c nhiu khoa hc, v khoa hc khng a ra mt quan im ton th v chn l. C nhiu tn gio, nhng t gc lch s cng c nhiu khoa hc. L thuyt v bn cht v tr thay i theo thi gian. Cu gii p ca khoa hc mi u c cho l ng li ha ra sai. Vi dng thi gian, lc tin khi s kin ng tht thay i. Mt bc tranh mi li c m ra. mt im thi gian, khoa hc theo H Thng Ptolemaic, cho rng a cu l trung tm v tr. Ri n H Thng Copernician, ly mt tri lm trung tm, theo kiu H Thng Copernicius, n H thng Cartesian v Newtonian, v by gi chng ta c v tr ca vt l mi. Bc tranh khoa hc khng ngng thay i. Thin nhin hay V Tr, theo l thuyt vt l hin i, d l thuyt Lng T hay thuyt tng i th cng hon ton khc hn vi thi Newton v v tr. Ta c nhiu khoa hc qua nhiu thi i. Hn th na, khng ch c nhiu khoa hc qua cc thi i m dng nh l hin nay chng ta cn c nhiu khoa hc cng tn ti. n ni mt s khoa hc gia tuyn b n lc khoa hc phi thay i mt s tin cn bn. Nhng khoa hc gia ny bc b mt s tin khoa hc c ni v ' tn vt l ' v 'tn khoa hc' . iu ny cho thy khng phi ch c mt khoa hc m thi. Ti mi ni n quan h ca khoa hc vi th gii bn ngoi qua nm gic quan. Trong vic ny, tn gio cn c mt c tnh khc. Tn gio khng nhng ch nhn vo th gii bn ngoi, m t n quan tm n con ngi, n nhng i tng. Khoa hc ch quan tm ti nhng mc tiu quan st, cn tn gio t n cng quan tm n ngi quan st, n ngi s dng

nm gic quan cn bn. Du vy tn gio khng ch hn ch nm gic quan, m cn trc tip lin quan n trnh m mang ca mi c nhn. Tn gio nhn thc trc tip n mc pht trin tinh thn ca ngi nhn thc, nn c phn phc tp hn. Bt lun th no, vi tin trin ngy nay, tn gio vn t trng tm vo chng sanh, quan tm n tr ngi ca chng sanh, v kh khn y cn phi c gii quyt. Khi tm hiu cc nguyn nhn v yu t gy ra kh khn y, a s tn gio chuyn hng tm cn nguyn, ging nh khoa hc tm cn nguyn th gii vt cht bn ngoi. Trong phm vi y, a s tn gio khng khc bit g khoa hc: nhn vo th gii thin nhin bn ngoi nh l ngun gc ca kh khn, ca kh au. S tm kim chn l ca tn gio l gii quyt kh khn cho nhn loi, trong khi s tm kim chn l ca khoa hc ch l tha mn s khao kht ca kin thc. Hu nh cc tn gio u thy nguyn nhn kh khn, d t bn trong hay bn ngoi, ang nu mnh trong th gii thin nhin, trong cc dng thc nh thn linh, thnh thn, thng hoc cc lc lng siu nhin khc. Vi nhng tai ng bn ngoi nh sm st, ng t vn vn..., vic cu nguyn v cng t cho cc lc lng y. Vi nhng ri lon bn trong, nh au yu, bnh thn kinh, cung lon, cc ng ng b ct hoc thy ph thy tr t thng thi trin cc l nghi huyn b. Khoa hc khng bt buc tm ngay cu gii p c t t lo liu vic nghin cu cc d kin mt cch c h thng. Nhng tn gio nhn sinh, c bit Pht Gio, mc d ch trng n iu kin con ngi, nhng coi ngun gc kh khn khng hon ton nm trong th gii bn ngoi. Loi tn gio ny tm ngun gc kh khn trong ton b tin trnh nguyn nhn - iu kin gm c nhng ci trong con ngi, th d cch kim sng sai - d chng bn trong hay bn ngoi, hu hnh hay v hnh, vt cht hay tinh thn. Trong s cc tn gio thng thng nhiu tn gio dy cch i tr kh khn bng nhng phng tin thch hp, thng qua lun l hay o c. iu dng nh biu th quan nim v nhng yu t bn ngoi gp phn gy nn kh khn, nhng cng khng nht thit trng hp no cng nh vy. Thc ra, kiu thc hnh nim tin nh th thng khng c tin hnh bng s hiu bit thc s nhng yu t , m l v s phc tng mt th lc siu nhin bn ngoi no . y l mi quan h gia nhn loi v sc mnh bn ngoi. Li c x o c trong cc tn gio y thung c p dng

trnh hnh pht, c u i hay phc li, hn l tnh thc trc cc nhn t xy ra trong tin trnh t nhin. Nhiu tn gio thay i theo thi gian p ng nhu cu ca mi tng lp dn chng. Vo bt c lc no, x hi u gm c nhiu mc phm hnh v hiu bit khc nhau, v tn gio cn p ng cc mc nhu cu khc nhau y. Trong qu kh, chn l khoa hc c xc minh do nm gic quan, nhng nay khc. Trc y quan st c thc hin bng nm gic quan - v?i mt thng, tai thng, trc tip bng tay vn vn... Nhng theo tin trnh ca thi gian,s cn thit l pht trin cc dng c, nh vin vng knh, knh hin vi, m rng kh nng ca gic quan. Cc dng c ngy mt c sng ch tinh vi hn, cho n nay c th th nghim cc gi thit bng ton hc. Ngn ng ton hc tr thnh cc dng c chnh xc kim chng. Kt qu ca vic pht trin rng ln ny a n s dng my vi tnh. S pht trin khoa hc lm tng trung cc phng tin xc minh kim chng ny sanh nt c bit khc hn vi tn gio. S xc minh v quan st ca khoa hc tr thnh lnh vc chuyn mn dnh ring cho mt thiu s c chn la. Mt ngi bnh thng khng th nhn thy s thc ca khoa hc, v khng c dng c cn thit. Khoa hc tr thnh mn hc rt chn lc. Tn gio thuc v i chng. Tn gio thch hp cho ngi bnh thng, c th hon ton t do chp nhn hay chi b tn gio m khng cn chng c. Tht ra trong mt s tn gio cng c iu ging nh khoa hc, dnh ring chn l ca h cho mt t ngi chn la, cc thy tu hay cc nh s thm ch dnh quyn t cc qu v tinh thn hn l li ko cc c nhn. Trong cc tn gio nhn sinh nh Pht Gio, khng c s phn bit hay min tr cho c nhn no v thin nhin chnh l ch t ca n. Lm sao c th c quyn c? Mi c nhn u c quyn hiu v t s thc ca thin nhin, do tr thng minh cng s sng sut. Chng ta hy ghi nhn hai loi bt lc kim chng chn l. Mt l khng c dng c kim chng, v hai l chn l khng th xc minh bng cc phng tin ang c s dng. Ngy nay, khoa hc gp kh khn v c hai trung hp, c bit l khi mun a ra li tuyn b v chn l ti hu, hay nghin cu su vo a ht tm.

Nu khoa hc khng m rng tm nhn quan, khoa hc s i n ng cng khng li thot. Khoa hc c hoi bo khao kht gii p nhng cu hi c bn v ch yu v v tr, nhng cha bao gi i n kt qu. Ging nh khi gn n bn l cu gii p, th chn l hnh nh li tut khi tm tay. Tuy minh bch nhng vn bi ri Ngy nay chng ta bt u thy c nhiu loi khoa hc khc nhau cng tn ti. Ngoi tn khoa hc v khoa hc c in, hay tn vt l v vt l c in, chng ta c khoa hc cho cc chuyn gia v mt khoa hc cho ngi bnh thng. S d nh vy v khi nim ni trong khoa hc nhiu khi hon ton vt qua kh nng hiu bit ca ngi bnh thng c th hnh dung c. Khng nhng khng th kim chng cho chnh mnh m cn khng th hiu thu cc khi nim y. iu ny khng th xy ra vi ngi bnh thng, mt s khi nim khoa hc thm ch cn vt qua kh nng hiu bit ca s ng khoa hc gia! Mnh ch hiu c li ni ca mnh m thi. Hy ly th d. Theo khoa hc, nh sng cng lc l ln sng li va l ht. Cc khoa hc gia c gng gii thch tnh cht ca nh sng: n l ln sng hay ht? n l mt phn t hay ht, c ng khng? Nhm ny ni: 'ng, n l ht, mt dng protons (Vi-phn nguyn t dng in)'. Nhm khc li bo: 'Khng, n l ln sng'. Cui cng, dng nh nh sng l c hai, va l sng va l ht. H, th l ci g? N c th chng minh bng ton hc c khng. Ngi bnh thng khng th hiu ni v s vic loi ny vt qua tm hiu bit ca h. Hy th nhn vo th d khc. Nhng h en, cc nh thin vn hc ni nhng h en ri rc khp v tr. Chng l tinh t m ngay c nh sng cng khng thot ra c, chng en ngm. Tm li, khng c g c th thot khi lc hp dn cc cao ca chng. C n nh sng cng khng th pht ra c. Vi mt ngi bnh thng, ci lm g? Ci g m nh sng cng khng thot khi?! Ri li ni trong nhng h en y, c hai vt cht v nng lung kt c li cc k kinh khng. Khng g trn tri t ca chng ta c th em so snh. c mt vi khi nim, h bo nu tt c khong trng trong khng gian, bng cch no c p thnh mt ta nh chc tri, nh ta nh chc tri Empire State Building vi 102 tng lu cao, khi lng v nng lng ca n kt c li ch bng c mt ci kim! Mt ta nh chc tri! Ly tt c

khong trng khng gian ra khi v tt c cn li ch c bng mt ci kim! Dn qu s hnh dung ci nh th no? Khoa hc gia ni cc h en ra sao l ty h. Thc t n cn l lng hn, v l, tuy c th bng c mt ci kim, m n vn cn nng bng c ta nh chc tri Empire State Building. Khng th tng tng c - Tt c nhng g m chng ta c th lm l nh tin nh vy. t lu chng ta tin vo cc khoa hc gia, khng hoi nghi v h. Nhng t trong y lng, chng ta u hoang mang, 'H, ci c ng khng?' Khoa hc gia vn cn cha th gii p cc cu hi v cuc sng v th gii, vn tip tc cc cng tc nh thu thp d kin xc minh v kim chng. Khoa hc vn cha gii thch nhiu cu hi bn cht v v tr, thm ch s tn ti ca n ht c bn. Khoa hc vt qua ngoi iu c th chng minh bng nm gic quan. Gi thit c chng minh bng ton hc, thuyt minh bi cc nh vt l hc. Chn l c chng minh bng phng trnh i s?, nhng phng trnh t n khng phi l chn l, khng thc s lm sng t c chn l gip cho ngi ta c th nhn thc c. ch l nim tin vo nhng k hiu ton s. Nhng k hiu ny c gii thch m khng c nhn thc trc tip ca s thc, gn ging nh iu kin do Sir Arthur Eddington ni. Sir Arthur Eddington l khoa hc gia ngi Anh, c ghi nhn l ngi u tin hiu trn vn thuyt Tung i ca Einstein. ng l ngi u tin pht minh ra cch thc chng minh Thuyt Tung i, cng trng ca ng c (Hong Gia Anh ) phong hu tc. Theo mt khoa hc gia trong lnh vc ca ng, Sir Arthur Eddington c ln ni: "Khoa hc khng th dn nhn loi trc tip n chn l, hay s thc, khoa hc ch c th dn nhn loi n ci bng ca th gii k hiu." Trn y l li tuyn b ca ng - "ci bng ca th gii k hiu" - mt th gii k hiu v du hiu. l li ca mt khoa hc gia thuc cp lnh o th gii. C n nhng hin tng c th quan st c cng vn cha hn l chc chn. Khoa hc gia s dng phng php khoa hc l nhng phng tin th nghim vic quan st. Yu t chnh ca phng php ny l quan st v

th nghim,phi c thi hnh n khi khng cn nghi ng g na mi thi. Tuy vy, s vic cng khng i st mc tiu v nhng gii hn ca s th nghim v cc dng c s dng. Chng ta hy ly th d v nh Lut Trng Lc ca Newton. nh lut c ton th th gii chp nhn l ng, nhng Einstein ni nh lut ny khng hon ton ng. mc tim nguyn t, nh Lut Trng Lc khng c p dng, trong thi Newton, cha c cc dng c quan st tim nguyn t. Nhn loi phi i n th K Th Hai Mi, Einstein mi dng cc phng trnh ton hc v l lun, tin ti s thc ny. Cho nn chng ta cn phi thn trng. Qu v khng th tin vo ngay c cc th nghim. vn ny ti mun k mt cu chuyn ngn a chi vi cc khoa hc gia. l cu chuyn con g v nng dn Brown. Sng no con g cng thy bc nng dn Brown mang thc n cho mnh. Sng no cng vy, nn n c theo Bc Brown cho n khi n c n. "Con g nhn thy Bc Brown = c n"....ci ny l mt phng trnh. Nhng mt bui sng khi con g nhn thy bc Brown, n khng c n v bc Brown khng mang theo thc n trong tay, bc Brown li cm con dao trong tay. Phng trnh "con g nhn thy bc Brown = c n" nay tr thnh phng trnh " Con g nhn thy Bc Brown = b ct tit". Cho nn dng nh c n s xc minh cn c trn vic quan st lp i lp li cng khng th hon ton tin c, vn khng phi l iu chc chn. Ci m chng ti mun nhn mnh l chnh khoa hc t mnh cng ngy cng xa ngi bnh thng qua nhng phng php th nghim tinh vi phc tp. Khoa hc gia tr thnh nhm ngi c chn la k cng, mt nhm tinh hoa, mt nhm chuyn mn cao, trong khi tn gio dnh cho i chng bnh dn. l iu khc bit ln gia tn gio v khoa hc. Tin n vic hp nht khoa hc v tn gio Khoa hc t c s dng trc tip cho i chng. Nhim v ca khoa hc l gip ngi dn trong lnh vc hiu bit, nhng trn thc t, vai tr ca n ni chung li thng qua k thut, khng ci thin c s hiu bit t no c. K thut gip nhn loi trong chiu hng no? Phn ln trong s tiu th, thng nui dng tham sn si. V tuyn truyn hnh c pht minh, do chng ta xem v tuyn truyn hnh. Nhng khi ngi dn xem v tuyn truyn hnh, h khng xem nhng g lm tng trng s hiu bit v

thng minh m xem nhng g lm cho h xiu lng v mt cm gic. Chng ta c k thut truyn thng, nhng k thut ny khng dng m mang tr tu v kh nng suy xt chnh xc, m thng dng khuyn khch o tng. Dng nh khoa hc khng chu trch nhim v cc s vic trn v qung vai tr ny cho k thut gip i chng. Tuy nhin, k thut khng phi lc no cng c ch, m i khi ngc li cn ht sc tai hi. Nh ni thay v tr thnh dng c to li ch ( phc v qun chng), k thut tr thnh cng c v li (v quyn li ring t). V vy, khoa hc b mc dn trong tay tn gio. Qu v trch c ai? Ta c th hi: "Ti sao tn gio lm cho con ngi thnh c tin v ngu xun", tuy nhin cng c th phn ng li: Ti sao khoa hc b ri ngi dn cho tn gio?" Khoa hc tr thnh vn m ch mt thiu s ngi c th tip cn. Ngoi ra tt c cn li ch bit tin vo khoa hc, thc s l h khng bit h thc. Ngy nay, khoa hc cng ngy cng bin thnh vn ca lng tin tng hay nim tin, khng cn l vn kin thc, iu t khoa hc vo v th ging nh hu ht cc tn gio. Lc ny, Hoa K vn phi ng u vi thuyt 'khoa hc vn nng', nim tin m qung vo khoa hc. Khoa hc tri ngc hon ton vi nh d c tin, n lin quan n kin thc v kim chng s thc mt cch hp l, c h thng, nhng ngy nay ngi dn rt tin vo khoa hc. Khoa hc gia phi nhn trch nhim trc tnh trng ny v bn phn ca khoa hc gia l phi chia s s hiu bit cho nhn loi, nhng hin nay ngi ta n vi khoa hc trong s nh d, i khi gn nh xun ngc. Khng cn bit v kim chng nhng chn l ca khoa hc, h d dng tin theo. Trc khi tip tc theo ny, ti mun mi qu v suy xt cu: "C rt nhiu tn gio, nhng ch mt khoa hc". u tin, s hin din ca nhiu tn gio, nhng ch c mt khoa hc ti bt c thi im no l mt hin tng t nhin, ny sanh t nhin do bn tnh con ngi. Cho nn iu kin ny l khoa hc. Ni mt cch khc, vi tnh cch l hiu bit, l kin thc v tin trnh t nhin ca vn vt, khoa hc cng phi hiu c tnh trng ny. Th hai, s tn ti ca nhiu tn gio st cnh vi khoa hc, cho thy khoa hc vn cha tha mn c nguyn vng ln lao nht ca nhn loi, gii p cc cu hi c bn v v tr, hay t c s din t ton din chnh xc

v bn cht ca s thc. Khoa hc cha pht trin n mc ti a, tn gio vn cn thit tha mn nhu cu d ch c tnh cch tm thi v khoa hc khng chu ton c. Th ba, khi khoa hc cui cng c th tin ti chn l gii p cc cu hi ch yu ca nhn loi, khoa hc tr thnh ton bch. Nhiu tn gio s khng tr li c. Ngc li, nu tn gio no c th cho thy chn l cao nht dn nhn loi n s thc, s kt hp vi khoa hc, nhp lm mt v cng mt tp hp kin thc. Vo lc , khoa hc v tn gio s vn ti im gp g, im cui cng, ni tn gio tr thnh khoa hc v khoa hc tr thnh tn gio, s phn chia gia tn gio v khoa hc s khng cn na. Khi nim tin vo khoa hc b lung lay, s sng bi tn gio thng hoa Mt ln na ti xin tm tt ti im ny l nhng kh khn thc s v i sng trong x hi cn n ngay cu gii p - hay phi cu cha - ngay by gi, trong cuc sng hin ti. Con ngi chng ta ch trn tri t ny mt thi gian gii hn, khng th ch i c. Tnh th e da khng cho chng ta th gi tr hon . Mc d khoa hc c th cung cp nhiu cch thc gii p hiu qu cc vn , nhng n b yu i v 'qu t, qu tr'. 'Qu t', ti mun ni kin thc ca khoa hc khng gii quyt nhng vn cn bn ca i sng. Khoa khc khng lm cho con ngi thnh t t, khng lm cho h hnh phc, khng lm sao cho h sa cc thi quen xu, khng th gii quyt kh au, bun thm, sn hn, luyn tic, tht vng vn vn ...Thm ch khoa hc khng th gii quyt vn x hi. p li iu ny, cc khoa hc gia c th ni rng khoa hc c th gip bng nhiu cch. Nhng ngi b mt ng, suy nhc, au thn kinh c tr liu bng thuc. Khoa hc c li ch ln trong a ht ny. Khoa hc v k thut trong lnh vc y hc gip ch khng bit bao nhiu ngi. im ny phi c cng nhn. Nhng ngi b bnh thn kinh nng c gip ch mc no bi khoa hc. C l cc khoa hc gia s nghin cu trong tng lai lm cho con ngi hnh phc bng thuc. Bt c lc no qu v cm thy khng cn hnh phc, qu v ch vic dng mt vin thuc l xong... nhng vn khng phi l thuc m l tm lc th. Khoa hc gia s nghin cu tnh cht ca b no, tm xem ha cht no tit ra tng ng vi cc cm xc no nh cm xc

sung sng, khi tch c tc nhn ha hc , cc khoa hc gia c th tng hp cc ha cht ny li. Bt c lc no cm thy tht vng hay bun nn, con ngi ch vic dng thuc l ht ngay. Thot nhn, tng chng khoa hc c th lm c mi th, thm ch c l gii quyt c tt c nhng vn th gii. Nu qu lm c cho con ngi hnh phc, con ngi s khng cn s tht vng hay bun nn. Vi loi ha cht , d mua nh thc phm, con ngi lc no cng s hnh phc, khng bao gi cn b tht vng na. Tuy nhin suy xt n nguy him ca ha cht, chng ta mc kch th gii hin trong tnh trng qu ln xn vi thuc dit trng v ha cht tn tr thc phm, ng c thm g na. Tuy nhin, vic ny khng phi l im quan trng nht. Thm ch quan trng hn l trin vng ca cc gi tr (tiu chun o c), tc l cht lng ca cch sng. Mc tiu ca tn gio l dn nhn loi n t do. T do y c ngha kh nng c hnh phc m khng cn n tc nhn bn ngoi, cng ngy cng sung sng t ti v t da vo bn ngoi, pht trin mt cuc sng khng b l thuc trc nhng ci ho nhong bn ngoi. Nhng vic dng thuc buc ngi ta ngy cng t nhiu hnh phc v s phn ca mnh vo tay ngoi cnh, lm cho ngi ta ngy cng t sng vi chnh mnh. Nu khoa hc l nguyn nhn lm con ngi ngy cng l thuc vo bn ngoi, th khoa hc chng khc chi cc tn gio c xa, dn dt con ngi u t s phn ca mnh vo thn thnh vi hin t (sanh vt), cng thn v cu khn. Trong hai trng hp trn, hnh phc v au kh ca con ngi u nm trong tay cc tc nhn bn ngoi, mt ng dng vt cht dng cng, mt ng dng dng cht lng tng trng, nhng thc cht c hai u ph hoi ci c lp ca con ngi. Nu s vic tin n giai on , con ngi chng ta ch cn bit chp nhn. Nu ng l nh th, chng ta khng cn l con ngi t nhin na, m l ngi khoa hc hay nhn to, hoc l mt loi chng sanh no khng thch nghi ni trong mi sinh thin nhin. iu m ti va cp n l th d v ci m ti mun ni l 'qu t'. Khoa hc t n khng kh nng gii quyt cc vn nhn loi. Theo t ng dng trong nh Pht, chng ta c th ni khoa hc v k thut khng gip pht trin cc c tnh ca tm hay nh tm. Khoa hc v k thut b ci nhn hp hi, ch tm cch thu thp cc d kin m khng cung cp cho

chng ta kin thc lm sao sng mt cuc sng thc s hnh phc (panna) (x) (x) Sila, Samadhi, v Panna, hay gii, nh v hu l ba gio l cn bn trong vic tu tp gii hnh Pht Gio. iu phn i th hai ca chng ta vi khoa hc l 'qu tr'', chng ta khng th ch i c na. Chn l khoa hc khng phi l trn vn v y . Khoa hc cha cho ta cu gii p dt khot, cng cha c du hiu chng t n bao gi mi c c. Kin thc khoa hc thay i khng ngng. C lc chn l l th ny, nhng t lu sau chn l li th khc. Chn l hnh nh lc no cng thay i. Nu chng ta phi ngi i cho n khi i n cu gii p cui cng v tnh cht ca V Tr, chng ta s cht trc m chng bao gi bit cch ch o cch sng ca chng ta. Khoa hc gia bao gi cng tm kim mt nguyn l tng qut, nhng bt c nguyn l no tm ra cng ch l nguyn l ph, ch l mt phn ca ton b bc tranh. Trong khi khoa hc cha a ra c li gii thch v chn l c bn, chng ta s dng khoa hc, thng qua k thut, nng cao i sng v tha mn dc vng. Gi y, ci gip nhn loi l k thut, v k thut t nht c th s dng vo mt iu g hn l chnh khoa hc. Nhng k thut khng th tr li nhng cu hi c bn ca loi ngi, ca th gii thin nhin nn trc nht nhn loi phi da vo tn gio, ch s dng khoa hc cho tin nghi qua tin b ca k thut. l tnh trng ngy nay. Ti sao con ngi vn cn n tn gio? Ti sao tn gio vn hin hu trn th gii ny? V nhn loi cn ch i mt cu gii p y , cu gii p tuyt i, p ng tnh th, v c th thc thi c ngay. V cu gii p khng th xc minh c, v l khoa hc khng th kim chng c cho con ngi, nn con ngi phi vin n nim tin. Mc d khoa hc thc thi c nhng tin b v i, nhng tt c nhng g lm c ch m rng ti a ci c th nhn thc c v th gii vt cht cng ngy cng phc tp v rc ri. tr li nhng cu hi c bn ca nhn loi, trnh by s lin h v v tr ch ng ca con ngi trong th gian, dng nh khoa hc vn dm chn ti ch cha c mt tin b thc s no c. Chng hn g nhng sai lm ng ngn

Khng ch trong lnh vc Khoa Hc Thun Ty thnh thong li pht hin ra cc sai lm. Ngay c trong phm vi Khoa Hc ng Dng v K Thut, nhng iu lm ln vn thng thy xy ra. Thng khng phi l lm sai quy, nhng vic lm sai, nhng li lm l do s ngu dt, thiu st v thiu thn trng. Th d nh thuc Chloramphenicol. Mt thi gian thuc ny c ph bin lan trn. Mt th thuc tuyt diu hnh nh cha c bch bnh. Ai ai cng thch v chng ta ai ny u ngh rng chng ta s khng cn bnh tt mi mi. Khi no bn au yu, bn ch cn chy i mua Chloramphenicol c bn khp ni. Sau ny, khong mi nm sau, ngi ta khm ph ra thuc ny nu dng thng xuyn s tch t trong c th lm cho ty trong xng khng sanh hng huyt cu v nhiu ngi cht v thiu mu. Ri n trng hp thuc DDT. Lc y, ngi ta ngh rng vi thuc DDT, vn cn trng trn th gii s khng cn na - nh kin, mui .... s b tn dit. Chng ta ngh l c th tn dit nhng sinh vt y, v khng cn b chng phin h na. Nhiu nm sau ngi ta khm ph ra thuc xt DDT c cht Carcinogenic gy ung th, mt cht tim n kh nng gy nguy him cho ngi. Hn na, trong khi con ngi b chu hu qu tai hi ca thuc ny th loi cn trng tr thnh min nhim, thuc v hiu qu vi chng. Khng lu, thuc tr nn v dng vi cn trng, nhng li c th git ngi. Nhiu quc gia ra lnh cm s dng thuc DDT, nhng n nay, Thi Lan vn cn dng. Tip theo l thuc Thalidomide. Thalidomide l mt loi thuc gim au v an thn c cc nh y khoa chuyn nghip ht li ca ngi. Ngi ta n thuc ny c th nghim ht sc nghim ngt, v c tin cy n ni loan bo rng y l loi thuc ht sc bo m. Thalidomide c cao n ni c n nhng quc gia pht trin rt thn trng v thuc men cng cho php mua m khng cn toa. Thuc c bn t do trong vng nm nm, n nm 1961 ngi ta khm ph ra cc ph n mang thai dng thuc sanh con d dng. Cho n khi nhn ra him ha v thuc b cm bn trn th trng th 8000 tr b d dng ra i do kt qu ca vic dng thuc ny. Chng ta hy thm mt th d na, v ha cht CFC (Chloro-FluoroCarbons). Nhm ha cht ny rt thng dng cho my p lnh, my iu ha khng kh, v trong cc hp cn sc p.Nhng ha cht ny c s

dng trong thi gian rt lu vi y tin tng. Sau chng ta bit vic g xy ra, ha cht bc ln thng tng kh quyn v lm thng tng -zn. Nhiu s kin nh th gy tai hi khng t, cc khoa hc gia rt lo lng, hi ngh quc t c triu tp tm cc gii php ngn chn. Cho nn mt kin thc mi m ta tng l iu tt li chnh l iu tai hi. Khi khoa hc v tn gio hp nht, nhn loi s nhn thc c iu thin ti thng. Trc khi sang phn khc, chng ti mun thm mt nhn xt nho nh. S xut hin v pht trin ca khoa hc chc chn lm tng s hiu bit v tr thng minh con ngi, vn ny chng ta khng c g cn phi bn ci. Nhng ng thi, nu nhn k chng ta li thy khoa hc lm cho tr thng minh v s hiu bit ca con ngi suy thoi. Ti sao vy? Trong nhng thi i trc, khi khoa hc mi bt u ni v pht trin, ngi ta c n tng tt p v cc thnh qu ca khoa hc. Ngi ta rt hng th v nhng khm ph v thnh qu k thut ca khoa hc. Ngi ta t nim hy vng hon ton vo khoa hc v k thut c cu gii p cho mi vn . Tt c nhng b n ca thin nhin s c khm ph, khoa hc s dn nhn loi n mt thi i hon ton hnh phc. Nhng ngi ny ht lng tin tng vo khoa hc, h chuyn hng, bt u nghi ng tn gio cng nhng cu gii p ca tn gio. Nhiu ngi mt nim tin v xa ri tn gio. Bt hnh thay, chn l m khoa hc cp n ch l mt phn chn l hoc chn l c tnh cht chuyn mn. N ch lin h n th gii vt cht. Khoa hc khng c cu gii p cho vn ni tm con ngi, cu gii p m trc y h n vi tn gio. S xa ri tn gio trong thi hin i s khng n ni mt mt qu to ln, nu chng ta ch cn ni n cc dng thc c coi l tn gio, nhng s xa ri ny l xa ri phn chnh yu ca tn gio lin h vi vic gii quyt cc vn trong ni tm con ngi. V khoa hc khng quan tm n nhng vn trn, v ngi ta xa ri tn gio, nn l mt thiu ht to ln cn b p. Nhng gii p do tn gio a ta trc y b pht l, lm chm s pht trin tinh thn v tr tu ca nhn loi. Khng nhng th, trong nhiu trng hp cn lm cho tinh thn v tr tu thoi ha. Bn cht vic i, cc vn nhn sinh v con ngi khng cho php nhn loi b qua nhu cu v tn gio. Cu gii p thc tin, c bn v cp thi,

t trc n nay lc no cng cn thit. Khi khoa hc khng c kh nng p ng nhu cu ny v khi chn m say khoa hc, con ngi tr v vi l tr v nh li nhu cu c bn bn trong. Mt ln na h quay v vi tn gio c cu gii p. Nhng v dng pht trin tinh thn b ngng li, b cn tr mt thi gian b suy thoi, nn s tm kim nh th rt khng n inh. Do cn phi lm li t u. in hnh l s pht trin tn gio c thy ti mt s quc gia tin tin, mc du sng gia s tin b khoa hc, vn c nhng ngi in khng, kh di ri vo tay bn la bp (x). (x) m ch n s gia tng ca nhng gio phi lp d k quc ti cc nc k ngh pht trin cao . Tuy nhin, khoa hc khng phi l khng hu ch dn n hiu bit tt hn trong phm vi tn gio. Ngi ta bit r tn gio c bit dng c t chc, tng ng vai tr tch cc ngn cn s pht trin tr thng minh con ngi. Cng c mt vi tn gio m qung bm vo nim tin v thc hnh v l ng ngn ngay trc nhng nguyn l c bn ca chnh mnh. S pht trin ca khoa hc, c bit v thi v phng php, c mt s nh hng tt n tn gio cng thi tn gio trong x hi. Do vy, t nht, tn gio c c hi hnh ng nh cht xc tc, xt li mt s gio l v thi ca mnh. Khoa hc pht trin cng l tiu chun nh gi nhng cu gii p ca cc tn gio, cho cc tn gio c hi hiu nhau. Tuy nhin, t quan im ca i chng, c bit ti cc quc gia chu nh hng ca khoa hc, dng nh khoa hc khng c hiu qu ng k cho li ch i sng v hnh phc tinh thn ngi dn. Khoa hc khng quan tm my n a s qun chng. Mc d a s nhn khoa hc vi thin cm, nhng tin tng khoa hc th li nh tin vo ci g thn thng v huyn b. Nim tin ca h mc mc khng cn c trn kin thc. l ' thuyt khoa hc vn nng '. Khi ngi dn ngh v khoa hc, h ngh ngay v k thut l phng tin em li lc th cho h. V l do , s pht trin ca khoa hc rt t nh hng tch cc v kin thc, hiu bit, hay thi ca x hi. gc lc quan hn, ti thi im ny, hnh nh ngi ta khng cn cm thy hng khi v khoa hc v bt u nhn vo nhu cu ca h trong mi lin h vi tn gio. Mt s tn gio p ng nhu cu ca h trn mc khc nhau. ng thi, mt s thnh vin trong gii khoa hc nhn thc c gii hn ca khoa hc chnh thng, m rng chn tri nghin cu ca h gm c c tn gio, c th to iu kin cho khoa hc pht trin mt nn

khoa hc cao hp nht vi tn gio, s hp nht c th dn nhn loi n s thc, ha bnh, mt i sng thot khi nhng rng buc di kh. Mt khc, khoa hc c th c gng chng minh iu m tn gio tin on trc y. Trong khi nhn loi khng th ch i cu gii p m chng ta cn phi c, v cu gii p ny tr thnh tn gio. Tuy cu gii p cha c chng minh, nhng chng ta chp nhn n vo lc ny, trong khi khoa hc th t t theo phng php th nghim. Hnh dung nt i cng nh vy, th khoa hc l n lc ca con ngi nhm chng minh chn l (hay phi chn l) ca tn gio. Theo cch nhn , hai lnh vc tr nn ha hp, ny sanh t ngun gc chung, li mt ln hp nht. Theo dng thi gian, mt ln na phng php khoa hc li i n gii hn s khng th chng minh c chn l do tn gio a ra. Ngy nay mt s cc khoa hc gia hng u, nhn thc c nh vy. Bt c lc no, chn l cui cng, ti hu do tn gio a ra cng ngoi tm hiu bit ca khoa hc. Chng ta ni v khoa hc v tn gio, t ngun gc n qu trnh pht trin. By gi, hy nhn ring v Pht Gio v i vo ti chnh ca bi thuyt trnh ny. ...Nhiu ngi quan nim o c ch l s chuyn quyn c on ca mt nhm ngi no ... nhng trong khi khoa hc t n tch khi bt c mt suy xt no v o c v gi tr (tiu chun o c), Pht Gio nghin cu v ch dy vai tr ca o c trong tin trnh t nhin... ---o0o---

III. KHOA HC V TN GIO: CUC GP G HAY PHN LY?

Ging tn gio, nhng ... NI V PHT GIO, iu trc ht l phi ni v ngun gc. Ti ni ngun gc tn gio l do s hi nguy him, nhng ngun gc ca Pht Gio khng phi l nh vy m l do s hi kh au. Xin hy lu n s khc bit ny. Trong phn ni v tn gio, ti c cp n nguy him, nhng ring Pht Gio li ni v kh au vi mt ngha rng ln. C th l s s hi nguy him khng nhng nhm vo cc yu t bn ngoi, nh lt li, ng t, vn vn .. m kh au l tnh trng tinh thn b cng thng, mu

thun.Kh au l g? Kh au l trng hp tinh thn b cng thng, mu thun, ni ngn gn l ci kh khn nan gii ca nhn loi. n gin chng ta c th ni kh au l kh khn, v s kh khn l nguyn nhn ca tnh trng cng thng v nn lng. Cc tn gio khc cng i tm ngn gc ca nguy him. Theo nh ngi ta bit, bt c lc no, c iu g xy ra trong x hi loi ngi th u phi c ngi no to nn hay iu khin. Trong x hi loi ngi, con ngi l ngi kim sot, nhng th gii thin nhin li vt qua s kim sot ca con ngi. Con ngi vn ngh rng c mt ngi no iu khin mun vic, cho nn con ngi i tm ngi no ny, v tm thy ngi iu khin, mt hay cc v thn, sc mnh siu nhin, ngun gc ca mi thin tai. Nhng lc lng ny sinh ra my, bo, lt, chy vn vn... l s ni ln ca tn gio. Ngi thu xa coi c tnh trng l do s thng pht. Nay mun trnh khi nguy him l phi tm nguyn nhn gy ra n. Nhn vo x hi loi ngi, c nhng nh lnh o nm quyn lc, nn h cng p dng m hnh ny cho cc th lc ng sau cc hin tng thin nhin, do cho ra i thuyt thn linh. Cho nn mt s nh tm l hin i ni con ngi to ra Thng theo hnh nh ca mnh, ngc li vi cc iu dy ca C c gio cho rng Thng to ra con ngi theo hnh nh ca Thng . Nhn loi coi nhng thn thnh l ngun gc ca cc nguy him, do h l lun h cn phi lm va lng cc thn thnh y, cng ging nh va lng ngi lnh o. Kt qu sinh ra nhiu th php k thut v cc cuc hnh l t by lng tn trng v tn knh, cc l hin t cng thn, cu nguyn vn vn..... Yu t cn bn quyt nh nhng vic xy ra trn th gian, theo nh cc tn gio c, l do mun ca thn thnh. Yu t rng buc nhn loi vo cc thn thnh hay sc mnh siu nhin y l nim tin. Nim tin vo thn thnh hay cc v thnh thn c biu hin qua cc l hin t, cu nguyn, l bi, vn vn... Cho nn, ni y ta c mt bc tranh ton b v v ch t cc bin c - mun ca Thng ; chng ta thy s lin h chung ca nhn loi - nim tin, v chng ta thy phng php tc ng - l hin t, cu nguyn, vn

vn... l hnh nh ph bin v vai tr ca nim tin trong hu ht cc tn gio. By gi, hy nhn vo cc yu t lin quan n Pht Gio. Nh ti ni, Pht Gio cn c vo s mong mun thot khi kh au. Phng php thch hp no c thc hnh gii thot khi kh au? Mun nh vy, bn phi xem kh au pht xut t u. Ngun gc ca kh au ni u? Trong khi cc tn gio khc dy ngn gc ca him nguy l sc mnh siu nhin, Pht Gio ni nguyn nhn kh au l mt tin trnh t nhin cn phi hiu. Kh au c mt ngun gc hnh hot ty theo tin trnh t nhin, gi l nhn v qu. Vic khng hiu tin trnh nhn qu t nhin l nguyn nhn kh au. Pht Gio o su vo ngun gc ca kh au bng cch nhn vo v minh, s khng hiu bit v nhn v qu, hay s ngu si khng hiu Qui Lut T Nhin. Ti im ny, chng ta vo trng tm ca Pht Gio. Va ri ti ni, ngun gc ca cc tn gio l do thc v s nguy him, ngun gc ca nguy him l mun ca ng ti cao hay cc lc lng ti cao; nhng ngun gc ca Pht Gio l do thc c kh au, m ngun gc kh au l v minh (ngu si) khng hiu tin trnh t nhin ca kh au, tc ngu si khng hiu Lut T Nhin. By gi chng ti t li vn . t li vn ra sao? Khi ngu si khng hiu Qui Lut T Nhin l nguyn nhn th cch sa cha l lm ngc li, l kin thc v hiu bit iu m chng ta gi l tr tu. Trc y, tn gio da vo nim tin v mi lin h gia ngi v ngun gc nguy him. Pht Gio thay i s lin h ca con ngi ny thnh tr tu. on ny, xin nhn mnh l chuyn nim tin thnh tr tu, v l s khc bit ch yu ca Pht Gio. Theo Pht Gio, con ngi phi bit v hiu lut nhn qu, cng gii quyt cc vn sao cho ph hp. Cui cng (x) vic tu sa cc yu t gy kh au l trch nhim con ngi, v trong phm vi tim lc ca con ngi. Do t tm quan trng cho vic gii quyt vn chuyn t mun ca sc mnh siu nhn thnh n lc ca con ngi. (x) s m ch ti y v trong bn on vn trc y, l T Diu : Kh, nguyn nhn ca kh, dit kh v con ng dn n dit kh l trng tm ca gio l Pht Gio.

Ba iu sau y rt c ngha: 1. Hu ht cc tn gio u lo lng v ngun gc nguy him, cho rng ti thn thnh, nhng Pht Gio li quan tm n ngun gc ca kh au v cho rng do v minh. 2. S rng buc vo ngun gc trong hu ht cc tn gio l thn thnh tc quyn lc siu nhin, nhng trong Pht Gio l tr tu. 3. Ch yu ca hu ht cc tn gio cho l do thn thnh hay sc mnh siu nhn, nhng trong Pht Gio trch nhim t trong tay con ngi, nht l vo hnh ng ca con ngi. Nt ni bt trong Pht Gio l chuyn nim tin thnh tr tu, v l mt s thay i ton din mang tnh cch mng. Loi tr tu nh th bt u vi s ham thch mun bit, tc mun c kin thc trc khi t n tr tu thng thi, v phi c kht vng. Nhng kht vng c kin thc ny khc vi kht vng ca khoa hc, v ti s trnh by sau ny. Mt chuyn i quan trng khc trong nt ni bt ca Pht Gio l chuyn nim tin vo thn thnh thnh n lc ca con ngi. y l mt trong nhng nn tng ca Pht Gio. D Pht Gio lan trn ti u, d gio l c b bp mo th no i na, nguyn tc nhn mnh vo n lc ca con ngi khng bao gi thay i. Ch cn nguyn tc ny thay i, chng ta c th tin tng m ni rng nguyn tc khng phi l Pht Gio. Nguyn tc v n lc ca con ngi c sng t trong phm vi Pht Gio l nh Lut v Nghip. Ngi ta c th hiu sai Nghip, c nhiu hiu lm v Nghip, ngay trong gii Pht Gio, nhng d iu c th thay i th no i na, Nghip bao gi cng lin quan vi n lc con ngi. S phi hp gn b ca Pht Gio vi Qui Lut T Nhin, tuyn b trng thi c lp ca con ngi, t tr tu trc nim tin, l mt s kin c o v song trong lch s tn gio. Vic ny lm cho mt s cc nh phn tch Ty Phng ngh rng Pht Gio khng phi l mt tn gio. Sch v v Pht Gio ca Ty Phng thng ni Pht Gio khng phi l mt tn gio, c ngha khng phi l mt tn gio nh mt tn gio trong vn ha Ty Phng. Cho nn chng ti c ba nguyn tc quan trng:

1. Qui Lut T Nhin; 2. Con ngi hon ton c lp; 3. S thay th nim tin bng tr tu. Tn gio thin nhin: hiu bit thin nhin bng tr tu By gi lm sng t vn , chng ti dng cht t th gi ni v vi c tnh cn bn ca Pht Gio. Trc nht, chng ti cp n mt s gio l do ch thn c Pht ch dy, v bn rng hn v gio l ny, xem chng lin quan n khoa hc ra sao. 1. S gn b vi qui lut t nhin: Chn l l Qui Lut T Nhin, tn ti mt cch t nhin. c Pht l ngi duy nht tm ra chn l ny. Chc Qu V nghe cc thy tu tng kinh Dhammaniyma trong tang l, nhng a s ngui khng hiu ngha l ca kinh ny, l chn l thin nhin hin hu, l i?u kin bnh thng. c Pht xut hin hay khng, chn l vn . Ci g l Dhammaniyma, hay Qui Lut T Nhin l g? Cc thy tu tng Uppd v bhikhave tathgatnam, anuppd v tathgatnam: "Cc c Pht xut hin hay khng xut hin, chn l vn t nhin, khng thay i, v mi s vt duyn hp u v thng, kh au v v ng" V thng c ngha l tt c s vt do duyn hp sanh ra ri cht i khng ngng, xut hin v mt i. Kh au mun ni chng lun lun l iu kin ca nhng xung lc v i lc, khng th gi nguyn c s bt bin. V Ng c ngha chng khng phi l Ng (Ta), mt thc th ni ti, chng ch l nhng yu t h tr, khng thc cht. Bt c chng dng thc no chng cng u phi theo s iu khin ca cc yu t h tr (Khng c Ng S Hu). l nguyn tc ca s pht sinh c iu kin, gi tr cn bn nht ca chn l. c Pht gic ng cc chn l y, Ngi tuyn b v gii thch chng. Do bi tng c ngha nh th no. Nguyn tc u tin rt quan trng, v l nguyn tc cn bn nht trong Pht Gio. Pht Gio coi nhng qui lut t nhin y nh chn l cn bn.

2. S tng quan v ph thuc ln nhau ca mi s: Pht Gio dy L Nhn Duyn (Qui Lut v S Pht Sinh ph thuc-L Duyn Khi). Tm li, ct li ca lut ny l: Imasmim sati idam hoti Imasmimasati Idamna hoti Imassuppd idam uppajjati Imassa nidrdhidam nirujjhati Cu trn c ngha: 'Khi c ci ny th c ci kia Khi khng c ci ny th ci kia cng khng c V l ci ny sinh th ci kia sinh; V ci ny dit th ci kia cng dit.' l chn l, mt qui lut t nhin, c pht trin y trong vic ng dng thc t. Ni mt cch n gin, l lut t nhin v nhn qu mc cn bn nht. iu ng ghi nh l Pht Gio hay dng t ng nhn qu hn l ' nguyn nhn v hu qu'. Nhn qu ni n mi quan h luyn tnh v c th. Pht Gio tin nhng kt qu khng ch do nguyn nhn m cn do nhiu yu t ph thuc khc. Khi nhng iu kin hi , kt qu n ngay. Th d, chng ta trng mt ht xoi, mm ca cy soi ny n. Cy xoi l qu, nhng nguyn nhn ca cy xoi l g? Bn c th ni ht ging l nguyn nhn, nhng nu ch c ht ging khng thi, cy soi khng mc ln c. Cn nhiu yu t khc nh t, nc, dng kh, thi tit, phn bn vn vn...Ch khi no cc yu t hi , kt qu s ny sinh. Nguyn tc ny gii thch ti sao mt s ngi cm thy h to nhiu nhn nhng khng thy qu mong mun. H nn t hi l h to cc iu kin y cha. Xin nh l mi quan h nhn qu khng hn din tin ng theo tuyn chiu di. Chng ta c khuynh hng ngh rng s vic s tun t vi tin ci ny ri n ci kia - iu ny xut hin trc, v kt qu phi theo lin sau . Nhng s vic cha hn l nh vy. Th d chng ta c ci bng en, ti ly phn vit my ch A, B v C ln bng. Nhng ch ny xut hin l kt qu. By gi ci g l nguyn nhn ca cc ch y xut hin trn bng en? Thng thng chng ta c th tr li

nguyn nhn l ngi vit. Nu nhn vo s tng quan ca cc nt phn trng, chng ta c th tr li nguyn nhn l phn. Bt c mt yu t no ta ly cng c th l nguyn nhn, nhng ch mt nguyn nhn khng cho kt qu ny sinh. Mun c ch A trn bng, phi c s t hi ca nhiu yu t - ngi vit, phn, bng mu thch hp - ch mt ci bng cha , bng phi c mu sc tng phn vi phn - m thch hp, b mt khng b qu m - Phi hi mi yu t mi sinh ra kt qu Gi y, s xut hin ca ch A c cn thit tt c cc yu t phi ln lt xut hin? Chng ta thy mt s cc yu t phi c cng mt lc, l nhng yu t ph thuc ln nhau nhiu phng din, khng nht thit phi xut hin ln lt ci ny ri mi n ci kia. l gio l ca Pht Gio v nhn duyn. 3. Nguyn tc v nim tin:Ti va ni Pht Gio chuyn tm quan trng t nim tin thnh tr tu trong tn gio, nay chng ti li ni v nim tin l lm sao? iu ny, nn hiu nim tin vn ng mt vai tr quan trng trong o Pht, nhng tm quan trng c thay i. Trn ht, chng ta hy xem nim tin lin quan ra sao trong Pht Gio n s kim chng qua kinh nghim hin ti. Gio l v kha cnh ny c trch dn trong Kinh Kalama vi on sau y: Ny cc ngi Kalama, ng tin v bn nghe thy nh th. ng tin v bn bit nh th ng tin v bn thc hnh nh th lu ri ng tin v iu c n i ng tin v iu ni trong kinh ng tin v ch da vo l lun, bin lun ng tin v suy lun, lp lun ng tin v l lun ng tin v iu ph hp vi l thuyt ca bn ng tin v iu c v ng tin ng tin v iu v thy ca bn tin Gio l ny khin ngi Ty Phng ht sc ngc nhin khi ln u tin nghe thy gio l ny, gio l ny l mt trong nhng gio l rt i chng, v trong thi gian vn ha Ty Phng mi bc vo ngng ca khoa hc. kin khng nn d dng tin ngay vo mt iu g m ch tin sau khi

kim chng l rt ph bin. Kinh Kalama c kh nhiu ngi Ty Phng quen thuc vi o Pht bit n, nhng ngi Thi li t bit n. Trong Kinh Kalama, c Pht dy rng ta phi bit v hiu r bng kinh nghim nhng iu no l nhng iu nn theo v nhng iu no l nhng iu khng nn theo. Hiu bit iu no khng nn p dng v c hi, khng em li ch m em au kh, ta phi t b. Hiu bit iu no ng k, hu ch, em hnh phc, ta nn theo. l vn v kin thc trong sng, s nhn thc trc din, kinh nghim bn thn. l s chuyn i t nim tin thnh tr tu. Ngoi ra, c Pht cng dy mt s nguyn tc rt r rng kho st kinh nghim bn thn. Ngi ni " c lp v nim tin, c lp v s tn thnh, c lp v hc hi, c lp v t duy, c lp theo l thuyt ca mnh, ngi thy r rng khi tm tham, khi tm khng tham; khi tm sn, khi tm khng sn; khi tm b o tng m nh, khi tm khng o tng ngay trong hin ti".y l kinh nghim bn thn ng n, tm ca chng ta t chng ta c th nhn bit r rng ngay trong hin ti. l nguyn tc xc minh qua kinh nghim bn thn. 4. Tuyn b c lp ca nhn loi: Pht Gio ny sinh ra trong nim tin vo Phm Thin hin hu. Nim tin ny cho rng Phm Thin l ngi sng to ra th gii. Phm Thin (Thng ) l ngi to mi s vic, v nhn loi phi lm l hin t, l cu nguyn do ngi ta ngh ra lm va lng Phm Thin (Thung ). H rt hu h trong cc cuc l c thin cm ca Phm thin (Thng ) hu c ban thng. Phm Thin V ni rng i Phm Thin phn chia nhn loi thnh bn ng cp. Nu sanh ra trong ng cp no th ngi phi mang ng cp sut i. Khng c cch no c th bin i tnh trng ny, v l nhng ch th ca Phm Thin (Thng ). Khi Thi T Tt t a, B Tt tc c Pht tng lai, n sanh, iu trc nht ngi ta quy cho Ngi v li tuyn b v s c lp ca nhn loi. Qu bn thy trong tiu s ca c Pht, khi Ngi th hin Ngi i tng trng by bc trn hoa sen v tuyn b: "Ta l ngi v i nht trong thin h, Ta l ngi cao c nht trong thin h, Ta l ngi cao qu nht trong thin h", Thin thng, thin h, duy ng c tn. (Ta ni y c ngha l con ngi c lp ch khng phi ci Ng s hu)

Cu tuyn b trn y rt d b hiu lm. Ngi ta c th hi: "Ti sao Thi T Tt t a li cao ngo n nh th?" Cu ny phi c hiu l c Pht tuyn b s c lp ca con ngi. Trong sut cuc i ca Ngi Ngi dn gii nhng nguyn tc, tt c u nhm vo tim nng ca con ngi m mang tm thin ti thng. Ng?i pht trin ton bch l ngi p nht trn th gian ny. c Pht l i gng ca chng ta, v Ngi l i biu ca chng ta trong s kin ny. Vic t Pht Qu ca Ngi chng minh tim nng ca con ngi. Vi tim nng y con ngi khng cn n s gip t cc th lc bn ngoi. Thay v cu cnh, li, con ngi tin vo chnh mnh tr thnh Pht, cho nn ngay c cc thn thnh cng phi tn knh. C nhiu th d trong gio l Pht Gio. Th d nh cu sau y: Manussabhtam sambuddham attadantam samhitam dev'pi namassan'ti Cu trn c ngha: "L mt chng sinh nh mi ngi c Pht t mnh tu tp, tr nn ton bch... C n cc thnh thn cng tn knh Ngi." Vi nguyn tc trn, v th ca con ngi thay i. Thi li bn ngoi, nng ta ni thng , thnh thn, b dt khat chi b, con ngi c dy hy quay v v nhn vo chnh mnh, nhn vo kh nng ca chnh mnh pht trin hu i n thnh tu tt p nht. Chng cn phi em s phn mnh nng nh vo thnh thn hay thng . Nu nhn thc c tim nng ca mnh, ngay c cc thnh thn cng phi cng nhn s u t v cng phi tn knh mnh. Nguyn tc y a n s tin tng hay nim tin ni tim nng con ngi c th pht trin n mc ti a. c Pht l tm gng mu mc ca mt con ngi pht trin ton bch. 5. Nguyn tc nng ta c cn c vo vic thc hnh v hnh ng hp l hn l ty thuc vo th lc bn ngoi. Nguyn tc c lm sng t trong Kinh Php C. Bi k bt u vi cu "Bahum ve saranam tanti.." " Nhn loi, b e da bi nguy c.." iu ny ni ln con ngi trc thi Pht tn ti nh th no, chng khc g s ny sanh cc tn gio nh ni trc y. Bi k tip...

Con ngi, thy mnh b e da bi nguy c, tm ni nng ta thnh thn, miu mo, v cy thing. Nhng nhng th trn khng phi thc s l ni nng ta. Nng ta vi nhng th y, khng em li an ninh. Nhng ai tm ni nng ta c Pht, Php v Tng, hiu bit T Diu , hiu cc kh khn v cc nguyn nhn gy kh khn, t ti trc kh khn, v p dng phng sch dn n gii thot khi kh khn mi c th vt qua him nguy. l bc ngot, khng t tm quan trng vo vic cu xin thn thnh m t n vo cc hnh ng c trch nhim. Ngay c mt s? Pht T, khng thc nguyn tc ny, nhm ln sng knh Tam Bo nh iu g thn thnh ging nh cc tn gio khc. Tam Bo bt u vi c Pht, mt tm gng mu mc v con ngi ton ho. iu ny nhc nh cho chng ta v tim nng ca con ngi,cng nh khuyn khch chng ta suy ngh su xa v trch nhim ca mnh trong vic pht trin tim nng . Nng ta ni c Pht l chng ta ng qun v phi nh ti Ngi nh tm gng sng soi ng. Ngay khi ngh n Tam Bo v c Pht, chng ta phn nh v trch nhim dng tr tu gii quyt nhng kh khn ca i sng v m mang tm cho chnh mnh. Khi ngh v Php, chng ta ngh v vic pht trin tim nng phi c thc thi bng nhng phng tin ph hp vi Qui Lut T Nhin, hnh hot theo nhn duyn. Khi ngh n Tng (Gi), chng ta ngh n nhng ngi s dng Gio Php thnh tho, pht trin v nhn thc thc s tim nng ca mnh. Cc v ny sng cuc i gng mu, t chn l, nhc nh, gip chng ta tu tp ng cch hu bo m t cch ca mnh. Trn y l Ba Ni Nng Ta. Khi tin tng v c nim tin vo ba ni nng ta y, chng ta phi c gng gii quyt mi vn nh nhng ngi khn ngoan sng sut. Gio l y bt chng ta dng tr tu. Phng cch gii quyt kh khn nh tr tu l: (1) Kh: Chng ta bt u vi s cng nhn l c kh (2) Tp (Nguyn Nhn ca Kh - tham i v v minh): Chng ta tm nguyn nhn ca vn .

(3) Dit : Chng ta nhm vo mc tiu (Nit Bn) dit kh (4) o: (Con ng chm dt Kh - Nit Bn ): Chng ta tu tp theo mc tiu y (x). l nguyn tc gii quyt kh khn nh tr tu v n lc ca con ngi. (x) Chng l T Diu , trng tm ca Pht Gio c ng tt c li dy ca c Pht. Ni mt cch n gin chng l: 1. Nguyn tc chu kh au 2. nh lut v nguyn nhn ca kh au 3. nh lut v chm dt kh au 4. K hoch hay con ng dn n chm dt kh au. 6. Ch dy chn l c li ch. C nhiu loi chn l khc nhau, nhng mt s khng hu ch, khng lin quan ti vic gii quyt cc kh khn ca i sng. c Pht khng dy chn l nh th v cng khng nghin cu cc chn l v b ny. Ngi tp trung vo nhng chn l em li ch thc tin. Nguyn tc trn y c minh ha trong vic so snh cc l cy trong lc Ngi trong rng Ssap. Vo lc Ngi ang quy qun vi cc thy tu. Mt ngy n, Ngi cm mt nm l cy trong tay v hi cc thy: "Ny cc thy, l trong tay Nh Lai nhiu hay l trn cc cy kia nhiu?" Cu hi qu d dng, cc thy lin tr li. L trong tay Nh Lai t v l trn cy nhiu". c Pht lin ni: "Cng ging vy v nhng g m ta dy cho cc thy. C rt nhiu chn l m ta bit, nhng chn l ny cng nhiu nh l cy trong rng m ta khng dy cho cc thy. Ta ch dy chn l cho cc thy ging nh s l cm trong tay m thi. Ti sao ta khng dy cho cc thy nhng chn l nhiu nh l cy trong rng? V chng khng a n tr tu ti thng, n s hiu bit thc tng ca s vt, hay chnh n c vn cho ng n v thot khi kh au. Chng khng dn n vic t c mc tiu, Nit Bn." Ngi ni Ngi ch dy nhng iu m chnh Ngi kinh nghim v v nhng iu ny rt hu ch dn n gii quyt mi vn , n i sng o c. Ni tm li nhng iu ny dn n thot khi kh au.

Mt so snh quan trng khc c Ngi ni n vo dp khi tr li nhng cu hi v trit l cao siu. Nhng cu hi m khoa hc ang cn vt ln nh V Tr ny hu hn hay khng hu hn? V tr c t bao gi? Kinh in c ghi mi xp cc cu hi trit l c t thi trc c Pht. Mt thy ch n nhng cu hi lin em hi c Pht. c Pht khng tr li cu hi m k mt cu chuyn sau: Mt ngi b mt mi tn c. Mi tn vn cm trong ngi hn, v thn quyn vi v chy kim lng y. Trong khi v lung y sa son rt mi tn ra th ngi b thng ni: Hy khoan, trc khi rt mi tn ra,ng hy cho ti bit ai l ngi bn ti? Ngi sng u? thuc ng cp no? Mi tn thuc loi no? Cung hay n? Mi tn lm bng g? Cung lm bng g? Dy cung lm bng g? Loi lng chim g c gn vo ui mi tn? Nu khng c tr li v cc cu hi trn ti khng ng rt mi tn ra." R rng ngi s cht trc khi c nghe tr li nhng cu hi . Ngi khng nhng khng tm c cu tr li mong mun m cht mt cch v ch. ng li thch hp y l g? Trc tin l phi rt ngay mi tn ra. Ri nu mun c cu tr li th s tm sau. Cng nh vy, iu c Pht mun dy l ci kh au ca con ngi v phng cch thot khi kh au. Nhng cu hi trit l khng thch ng th khng cn thit. D cho c Pht c tr li th cng khng th kim chng c. Ngi dy nhng iu phi lm ngay, ng ph phm thi gi vo s theo ui ho huyn v tranh lun v ch. Cho nn c Pht khng tr li nhng cu hi nh vy, ch dy nhng iu mang li lc thc tin. y l mt s c tnh thng thung trong o Pht. Khi nghe thy nhng iu ny, ch nn vi v kt lun v s so snh trong Pht Gio l tng t hoc ngc li khc vi khoa hc. C th c mt s im hnh nh rt tng ng, nhng trong tng ng y, vn c khc bit. ---o0o--THIN V C Nh ti d trnh by, hu ht cc tn gio nhn nhng bin chuyn trn th gii l do hnh ng ca thnh thn hay lc lng siu nhin. Nu nhn loi khng mun nhng bt hnh ny, mong mun c tng thng, th hy thnh thn chng kin mt s dng thc sng bi v tn knh.

Vic khng ch p dng cho cc bin c thin nhin bn ngoi. Ngay c n i sng c nhn cng chu s kim sot ca thnh thn. Thnh thn, Thng l ng To Ha ca V Tr, to tt c hnh phc v kh au. ng To Ha gim st cc hnh vi ca con ngi xc nh xem iu c lm Ngi hi lng hay khng, v con ngi lun lun phi cnh gic phng trnh nhng hnh ng c th lm mt lng Thng . Theo tiu chun ny, cch c x ca nhn loi c chia thnh hai loi: nhng hnh ng lm va lng thnh thn (Thng ), c thng gi l "thin"; v nhng hnh ng khng lm va lng thnh thn, b pht gi l "c". i khi nhng c tnh ny c coi nh ch th ca thnh thn. Bt c iu g c chp thun bi thnh thn l "thin", bt c iu g b thnh thn cm on l "c". Cc tu s, i din cho tn gio l ngi trung gian bo cho nhn loi bit nhng hnh ng no l thin v c theo tiu chun t ra bi thnh thn. Nhng tiu chun phn nh thin c tr thnh tiu chun 'o c' hay 'lun l'. Lun l hay o c l phn rt quan trng ca mt tn gio. Bn c th ni l ct li ca tn gio. Lun l ca ngi Ty Phng t tin trin nh ti trnh by trn. Khoa hc t lc tch khi tn gio, ch ch trng n th gii vt cht bn ngoi v khng my may lu n tnh cch tru tng ca s vt. Khoa hc khng quan tm g n lun l hay o c, coi nh thuc phm vi lo lng cho thnh thn, khng c c s thc t, v b mc chng. Dn chng cc quc gia Ty Phung hay cc quc gia k thut pht trin, u b li cun bi nhng tin b ca khoa hc. Hu nh, nhng gio l v thn thnh v cc lc lng siu nhin coi nh v cn c. Cho nn h xa ri tn gio. Lun l v o c gi y khng cn c ngha. Khi Thung khng cn quan trng, lun l hay o c, b lut ca Thng cng khng cn quan trng na. Ngy nay nhiu ngi ngay c trong gii khoa hc coi o c ch l mnh lnh c on ca mt nhm ngi nh cc thy tu hay cc i din tn gio, thit lp duy tr trt t x hi, ngoi ra khng c thc cht t no c. Nhng ngnh khoa hc nghin cu s pht trin vn minh nhn loi, nht l v x hi hc, v mt s ngnh v nhn chng hc, thy s thnh cng ca khoa hc t nhin, c gng pht trin bng cch nghin cu tung t, s dng nguyn tc v phng php nh khoa hc t nhin. X hi hc c khuynh hng coi gi tr o c hay lun l khng c nn mng khoa hc.

Ngnh ny c trnh nhng ti o c chng t chnh mnh cng l khoa hc thun ty khng c h thng gi tr. Ngay c khi nghin cu v vn o c, n cng coi vn ny l nhng con s c th o m c v cc hnh vi x hi. Khoa hc vt l, khoa hc x hi, v dn chng trong thi i tin tin, thng thng coi o c ch l nhng sng to thun ty c tnh cch quy c. Nhn nh ny khng kh nng phn bit o c vi nhng biu hin thng thng, n cn i sai hng d c gng trnh nhng iu tin tng sai lm, nhng cui cng vn b lc li cng xa vi chn l. Gi y xin quay li vi ch Pht Gio. V o c, c khoa hc v Pht Gio u khc bit vi i b phn cc tn gio. Trong khi khoa hc t ct t hn khng dnh lu g n tn gio, khng my may ch trng n o c hay gi tr ca o c th Pht Gio li ch tm vo vic nghin cu v ging dy vai tr ca o c trong tin trnh thin nhin. Trong khi hu ht cc tn gio nhn vo cc bin chuyn thin nhin, c bn trong ln bn ngoi con ngi, cho rng tt c u do thnh thn ch huy th Pht Gio nhn nhng bin chuyn l thung tnh v cho l do tin trnh t nhin, bnh thng ca nguyn nhn v cc iu kin. i vi con ngi v cc iu kin tru tng, hay cc gi tr, cc qui lut ny cng c p dng nh i vi s vn hnh vt cht ca thin nhin. Chng l mt phn ca dng chuyn ng cha nguyn nhn v cc iu kin, vn hnh hon ton theo qui lut t nhin. Tnh trng khc bit v cht lng c quyt nh bi s thay i ca cc yu t trong dng chy y. d hiu v nhng tin trnh trn, Pht Gio chia nh lut thin nhin thnh nm loi: 1. Utuniyma (lut vt l): cp n nhng bin chuyn trong th gii t nhin, tc mi trng vt cht. 2. Bijaniyma (lut sinh hc): ni v ng vt v thc vt, c bit v tnh di truyn. 3. Cittaniyma (lut tm linh): ni v hot ng ca tm v s suy ngh. 4. Kammaniyma (nghip lut hay lut lun l): ni v nhn cch, c bit v nh v cc hnh ng do nh m c.

5. Dhammanayma (lut nhn qu chung): ni v mi quan h v s ph thuc ln nhau ca mi s, bit trng thi - iu kin ca mi s. Bng s phn chia thnh nm loi ca nh lut thin nhin, chng ta thy khoa hc tin hon ton vo lut nhn qu (Dhammanayna), nhng b hn ch trong lnh vc lut vt l (Utinitma), v lut sinh hc (Bijaniyama). Ni mt cch thc tin, Pht Gio nhn mnh nghip lut (lut hnh ng o c - gii lut) d rng c mt nhnh ca Pht Gio, Vi Diu Php (x), nhn mnh vic nghin cu lut tm linh (Cittaniyma) lin quan n lut v nghip v nhn qu. (x) Vi Diu Php hay Chn L Ti Thng l Tng Th Ba trong Tam Tng Kinh in Pht Gio. Vi Diu Php trch yu Gio L Pht Gio trong mt thut ng thun khit phn tch, v t. Nghip Lut - Lun l khoa hc Khng hiu r s thc nu khng hiu r lut thin nhin, s tng quan ph thuc ln nhau v tnh ng nht ca chng. S hiu bit trn gm c yu t con ngi, nhn t tinh thn v cc gi tr trong ca nhng ngui nghin cu cc nh lut y. Cc khoa hc gia nghin cu lut t nhin, nhng li khng hiu chnh mnh, nhng ngi nghin cu nh lut y, nn h s chng bao gi c th nhn thy s tht- ngay c v khoa hc vt l. V cn bn, con ngi sng trong th gii t nhin trn bnh din vt cht, nhng bn trong th gii vt cht ny l th gii tinh thn. Trong phm vi ca tm th con ngi ang sng trong th gii ngi, v th gii ngi ny c ngha quan trng sng cn, nh hng ca th gii ngi trn cuc sng ca chng ta cn r rng hn nh hng ca mi trng t nhin. Trong i sng hng ngy, t tng, nhn cch v hnh ng, s giao tip v truyn thng cng nhng c s x hi ca chng ta hon ton l sn phm t nhng hnh ng c ch tm ca con ngi, m Pht Gio gi l Nghip. nh l kh nng duy nht khin con ngi tin ti ngy nay. Th gii con ngi chnh l th gii ca nh, i theo ch dn ca nh. Trong Pht Gio c cu: Th gii b Nghip tc ng. hiu th gii con ngi, tc hon cnh con ngi, vic hiu Qui Lut T Nhin tc Nghip Lut l rt cn thit. nh, nghip, nhn cch, o c, c tnh tru tng, gi tr, bn tnh, tc tm con ngi- tt c hon ton bm sinh. Chng hin hu theo cc Qui

Lut T Nhin, khng theo s du dt ca thnh thn. Cng chng phi ngu nhin m chng c. Chng l nhng tin trnh t nhin nm trong kh nng con ngi nhm hiu bit v pht trin. Xin ghi nhn l Pht Gio phn bit Nghip Lut v Lut v tm linh. iu ny cho thy tm v khng phi l mt, v c th nghin cu nh hai s vic ring r. Tuy nhin hai s vic c tht ny li ht sc gn b khng kht vi nhau. n gin ging nh mt ngi li chic thuyn my. Tm ging nh con thuyn v my ca n, trong khi l ngi li, ngi li t quyt s i u v s phi lm g. Gn nh l mt bin chuyn thin nhin tng t c th ny sinh t cc nh lut khc nhau trong nhng tnh trng khc nhau, trong khi mt s bin chuyn li l sn phm ca hai hoc nhiu nh lut t nhin vn hnh phi hp. Mt ngi b chy nc mt c th do khi (lut vt l) v qu vui hay qu bun (lut tm linh) cng c th do kt qu v cc hnh ng qu kh (nghip lut). Nhc u c th do bnh (lut sinh hc), cng c th do khng kh ngt ngt, phng qu nng (lut vt l), hay cng c th do phin mun v lo lng (nghip lut). ---o0o--VN T DO CH Khi ngi Phng Ty bt u nghin cu v nghip hay , h thng bi ri trc vn t do ch. C t do ch khng? Thc ra khng c t do ch trong ngha 't do tuyt i', v nh ch l mt trong mun ngn nguyn nhn quan h ln nhau trong tin trnh nhn qu. Tuy nhin, ch c th coi nh t do mt cch tng i. Chng ta c th ni 'tng i t do' v thc ra n ch l mt trong cc nhn t trong ton b tin trnh t nhin. Trong o Pht iu ny gi l purisakra. (manliness - nhn tnh). Mi ngi u c kh nng khai trin t duy v ca mnh, ng ra l vic ny tr thnh nhn t ch mu trong tin trnh nguyn nhn v hu qu, hay Nghip, do m chng ta ni mi c nhn phi chu trch nhim. Hiu nhm, hay thiu hiu bit trong s lin quan n vn t do ch, xut pht t mt s quan nim sai rt su xa, c bit l v ci "ta". Quan nim ny gy ra rt nhiu bi ri khi ta nhn vo thc ti nh l iu kin c tht, nhng b mc vo li suy ngh theo thi quen bm vu ngay vo quan nim. Hai quan nim bt ng su sc. Theo thi quen ngi ta nhn thc c k hnh ng v c k nhn kt qu. Trong khi k thc ch c s cm thy,

nhng do nhn thc nn thy c ngi cm thy. (Trong sch c cu: C s chng nghim ca cm thy, nhng khng c ngi cm thy). L do c s bi ri ny l s khng hiu bit c tnh ca v ng. Pht Gio khng n gin ngng ti t do ch, m c gng t n tnh trng c t do v ch, vt ln sc mnh ca ch, s siu vit ny ch c th t c nh s pht trin y tim nng ca con ngi qua tr tu. Cng nn lu rng trong tin trnh pht trin con ngi, lnh vc tm v tr tu khc nhau. Tr tu uc hon ton m mang th gii thot khi tm . Cho nn chng ta c tm vi nh, v tm vi tr tu. Tuy nhin, l mi bn tm thc tin, mt ti rng ln chng ta s ni n trong mt dp khc sau ny. n gin ti ch mun trnh by vic t c kin thc hon ho, tc s tht chn l, phi xut pht t s hiu bit v con ngi v v tr ca h trong trt t t nhin, k c nhng iu kin cng gi tr tru tng m h c. ---o0o---

IV. NIM TIN TRONG KHOA HC V O PHT

Vai tr ca nim tin BY GI CHNG TA HY em so snh mt s c tnh lin quan n o Pht, Khoa hc, v cc tn gio khc, bt u vi nim tin. Hu ht cc tn gio dng cm xc nh mt nng lc t c mc tiu. Cm xc l mt ngun cm hng khi gi nim tin v lng tn knh gio l, v nhng cm xc, c bit nhng cm xc to nim tin l mt phn thit yu ca a s tn gio. Cm xc cng l ci duy tr nim tin, l do rt quan trng nn mun bo m th tnh trng cm xc phi c gi vng. Ni mt cch khc, v nim tin rt thit yu cho cc tn gio, cm xc lun c khuyn khch. Trong khi nim tin l mt sc mnh tuyt vi trong hu ht cc tn gio th Pht Gio li nhn mnh tr tu, coi nim tin ch quan trng trong nhng bc u. Du vy nim tin phi c s dng thn trng, v tr tu c coi l nhn t quan trng bc nht t mc tiu ca o Pht.

Tuy nhin, nim tin vn c coi trng trong gio l o Pht nhng trong mt vai tr khc vi tm quan trng khc. Cng c nhng yu t nim tin trong nghin cu khoa hc m y n c vai tr quyt nh trong s tin b v nghin cu v iu tra ca khoa hc. thu hiu nim tin r rng, vic l gii thnh nhiu loi rt c li. Ni chung, nim tin c th chia thnh hai loi chnh: Loi th nht l loi ngn tr tr tu. Loi ny da vo kch ng, thm ch p buc, v nim tin nh vy hn phi l hon ton m qung. Cm hn vic nghi ng gio l. Ch c php m qung phc tng. Nim tin theo loi th nht ny khng c ch cho tr tu pht trin. Nim tin ca a s cc tn gio u thuc loi trn. Phi c nim tin v phi phc tng. Tn gio ni sao th c vic theo khng c hi. Nt c th ny ca tn gio gi l 'tn iu', th ch thuyt khng th nghi ng c, c c im l trung thnh trit bt chp l tr. Nhng Pht Gio l mt tn gio khng b tn iu. Loi nim tin th hai l con ng ti tr tu. Loi ny kch thch tnh t m; khch l khi s vic hc tp. Trn th gii ny c qu nhiu iu cn phi bit. Khng c nim tin, chng ta khng bit phi bt u t im no, ng hng no phi theo hc tp, nhng khi mt ngi c nim tin, ti hay gio l s cho im khi thy. Nim tin thc tnh s ch v khch l chng ta tin ti mc quan tm. Tin tng vo con ngi, c bit,s dn n vic tip xc v hc hi ni ngi khc. Chng hn c nim tin vo on th tng gi, khch l chng ta ti gn cc thy, hc hi ni cc thy, v thng sut c gio l. in hnh cho loi nim tin ny l chuyn v cuc i Ngi X Li Pht (x). Ngi lu n vic hc hi gio l ca c Pht khi nhn thy Thy A Nh Kiu Trn Nh i kht thc. Ngi X Li Pht cm thy b n tng bi cch i ng ca nh S ni ln c tnh c bit, kin thc c bit, tri thc c bit. Mun tm hiu c tnh c bit y l g, Ngi tin n gp A Nh kiu Trn Nh v hi v gio l. Trn y l mt th d v loi nim tin th hai. (x) Ngi X Li Pht, mt trong nhng i t ca c Pht, gp Thy A Nh Kiu Trn Nh i kht thc, n tng bi dng dp ca v thy ny nn n gp v hi v gio l. Gio l ngn gn m Ngi nhn c khin

Ngi khng cn ng vc g s trung thc v gio l ca c Pht, v tr thnh mt t kheo, mt nh s Pht Gio. Cho nn loi nim tin ny, hay cm hng l mt nh hng tch cc, mt ng c khch l cho vic hc tp. Nim tin ny cho chng ta im trng tm ca vic hc tp. D nim tin ny theo bt c hng no, ngh lc ca chng ta vn c thc y thch ng. Th d, mt khoa hc gia c nim tin rng gi thuyt c bit ca mnh c th ng, s hng s tm ti ca mnh theo chiu hung , khng b xao lng bi nhng d kin khng thch ng khc. Hai loi nim tin trn y phi c phn bit r rng. Loi nim tin hot ng trong o Pht l loi dn n tr tu, ni cho ng l th yu i vi tr tu. Nim tin ny thy c trong Pht Gio ln khoa hc. Loi nim tin ny gm ba chc nng quan trng lin quan n tr tu l: 1. To mi quan tm v ng c thc y tin hnh hc tp. 2. Cung cp ngh lc cn thit nhm theo ui vic hc tp. 3. a ra phng hng, tc l trng tm cho ngh lc y. Ngoi nhng chc nng trn, nim tin c nh hng ng cch c mt s cc c tnh c nhn thy trong h thng tu tp ca ngi Pht T.: Mc tiu ca Pht Gio l g? Mc tiu ca Pht Gio l gii thot, siu vit, hay, ni theo ngn ng ng i, s t do. Pht Gio mun con ngi c t do, vt khi trc v kh au. Lm sao c th t c s t do ny? T do t c nh tr tu, hiu c chn l, hay lut thin nhin. Chn l c th t c nh nhau d l V o S hay t ca Ngi v kin thc ca cc t hon ton c lp. C mt ln, c Pht hi Ngi X Li Pht: "Thy c tin nhng g ta ging cho Thy nghe khng?" X Li Pht tr li: "Tha Vng, t nhn thy iu nh vy" c Pht hi tip: "C phi Thy ni nh vy ch v nim tin ni ta phi khng?" Khng, t tr li ng khng phi ch v Ngi vo ng Thing Ling, m chnh bn thn t thy ng l nh th". y l mt nguyn l na trong Pht Gio. c Pht khng mun cc t ca Ngi tin Ngi mt cch n gin hay nu cht ly Ngi. Ngi vch r s thiu st ca nim tin, thm ch nim tin vo ngi khc v Ngi mun con

ngi phi c hon ton t do. Gii thot, hay t do, mc tiu ca Pht Gio t c bng tr tu, bng kin thc hiu bit s tht. Nhng lm th no tr tu pht sinh? Vi nhng ngi bit suy ngh, nhng ngi m ta gi l bit nhn xt khn ngoan (x), khng cn phi da vo nim tin, nhng a s phi s dng ni?m tin lm bn p hay im khi u. (x) s lu c phng php, s nhn xt khn ngoan, s phn chiu ph phn. Nhng iu kin ny rng buc ging nh mt xch trong dy xch. Mun t gii thot, cn thit phi pht trin tr tu. Tr tu l iu kin thit yu bin mc tiu thnh hin thc nhng li quay v ty thuc vo nim tin. iu cho chng ta ba giai on: ---o0o--NIM TIN TR TU - GII THOT Nim tin l ngi khi xng con ng i ti chn l. Ri dn n tr tu, v tip theo dn n gi?i thot. M hnh iu kin ny r rng l hn ch bt nim tin trong Pht Gio. V nim tin lin quan n c tr tu ln gii thot nn c hai c tnh sau: 1. Nim tin dn n tr tu 2. Nim tin i i vi tr tu dn n gii thot. Nim tin trong Pht Gio khng cm on hi han thc mc hay nghi ng, cng khng i hi phi tin hay khng c thc mc . Pht Gio v khoa hc c hai u c nim tin nh vy; c hai u dng nim tin nh bn p trn con ng hiu bit s tht. By gi cu hi c nu ln, loi nim tin no l loi nim tin dn n tr tu? Trong bi cnh tho lun hm nay, chng ta c th ni nim tin dn n tr tu l nim tin v tr ny, hay theo qui lut t nhin vn hnh theo nh lut bt bin v khng thay i. l nim tin vo Qui Lut T Nhin, hay nim tin Thin Nhin c nhng qui lut m con ngi c th hiu c. Nim tin l sc y dn n vic tm chn l. v nim tin chnh n khng th dn thng n chn l, n ch ng dng cho vic pht trin tr tu sau

ny. Trong giai on ny nim tin ca Pht Gio v nim tin ca khoa hc coi nh rt tung ng. C hai tin vo qui lut t nhin, v c hai phn u bit s tht ca cc qui lut ny qua tr tu. Tuy nhin, s tng ng chm dt ngay ti y. T im ny, nim tin ca Pht Gio v nim tin ca khoa hc i theo con ng khc nhau. S khc bit gia nim tin trong Pht Gio v khoa hc Chng ta ni ngun gc ca tn gio v khoa hc l s nhn thc kh khn ca i sng, ci nguy him e da trong th gii thin nhin. Trong vic nghin cu p ng vi vn , con ngi bn khon v lo lng nhn vo mi trng thin nhin. Hai cm ngh ny lm c hai Pht Gio v Khoa Hc ham mun tm ra con ng thot him, v mun bit s tht v thin nhin. T mt ngun gc chung, tn gio v khoa hc tch ra i theo ng li ca mnh. Ngoi phn khc bit, c hai u c mt s tng ng quan trng, l khuynh hng nhn ra bn ngoi, nh ni trc y Chng Hai. Trn phng din ny, chng ta thy khoa hc t trng tm vo vic nghin cu hin tng t nhin bn ngoi. Khoa hc khng bao gm nhn loi trong khung cnh v tr. Ni mt cch khc, khoa hc khng coi v tr bao gm c nhn loi, v khng nhn nhn loi c tnh cch bao trm tt c v tr. Nhn thin nhin cch , Khoa Hc ch c mt i tng v nim tin, l v tr vt cht- nim tin l v tr t ra lut. Ni tm li chng ta c th gi l 'nim tin vo thin nhin'. Nhng mc tiu ca Pht Gio l gii quyt vn kh au cho nhn loi, pht xut t nhng iu kin bn trong cng nh bn ngoi, nhn mnh vo th gii hnh vi ca con ngi. ng thi, Pht Gio thy tin trnh l tin trnh t nhin. V l do , Pht Gio ging nh khoa hc, t nim tin vo thin nhin, nhng nim tin ny cng gm c con ngi, c ngha l con ngi l mt phn ca thin nhin v cng bao gm tt c thin nhin ni con ngi, trong con ngi b chi phi bi lut thin nhin. Nim tin ca khoa hc ch c mt i tng, v nim tin ca Pht Gio c hai i tng l: 1. Thin Nhin 2. Nhn Loi

Trong mt kha cnh, hai loi nim tin ny l mt, cng l mt th, v c hai u tin vo thin nhin, loi th nht tht r rng. Nhng loi ny khng bao gm ton b khung cnh, ch bao gm mi trng bn ngoi. Trong Pht Gio, nhn loi c coi nh mt phn ca thin nhin. Cc b phn c th con ngi cng thin nhin nh mi trng bn ngoi. Hn th na, con ngi c mt tnh cht khc bit hn vi nhng biu hin bn ngoi ca thin nhin v cng phn bit nhn loi khc vi th gii chung quanh mnh. l c tnh ring bit ca con ngi. Chng ta c th ni l "c tnh ca loi ngi ". Tnh cht c bit ny l tinh thn ca nhn loi, nhng gi tr - tiu chun o c. Trong Pht Gio chng ta tin rng c tnh tru tng ca con ngi cng ch l mt hin tng t nhin, cng phi chu nh hng ca lut nhn qu t nhin, v cng nm trong chn l thin nhin. bit v hiu r t nhin, phi thng sut t nhin c hai mt tinh thn ln vt cht. Nn nh rng mun bit v hiu r t nhin, con ngi phi hiu nhng iu h ang nghin cu. Nhng c tnh tinh thn y nh nim tin, s khao kht mun bit, l nhng c tnh tru tng, nhng iu m chng ti gi l 'gi tr'. Chng i vo a ht tru tng ca con ngi, v vi cng v nh th, chng nm trong lnh vc nghin cu v hc hi ca chng ta. Hn na, mc tt cng t c chn l cng l t c lng thin cao nht. Cui cng, chn l v i sng tt p nht, hay chn l ti thng v tm thin ti thng cui cng ch l mt, cng nh nhau. Nu nhng c tnh ca con ngi khng c nghin cu, khng c kin thc hay s hiu bit no v thin nhin, chn l s b bp mo v khng y . iu ny s khng c kh nng dn n s hiu bit thu trit s tht chn l. Mc d Khoa Hc tin tng vo thin nhin, c gng tm hiu s tht v thin nhin nhng li khng nhn vo thin nhin trong tnh ton th ca n. Khoa Hc khng lu n gi tr con ngi v kt qu l quan im khng c y v sai lm v thin nhin. S nghin cu kin thc ca Khoa Hc khng y , khng t mc ton ho, v qun lng phn thin nhin trong con ngi. iu ng ch l nim tin ca Khoa Hc, ging nh Pht Gio, cng c kin ngh chia thnh hai hng. l nim tin vo qui lut t nhin, th hai l tin vo kh nng thng minh ca con ngi. Chng ta hy th nhn vo nim tin ca Khoa Hc, ni cho ng nim tin ny oan quyt thin

nhin c nhng nh lut khng thay i, vi tr thng minh con ngi c th tm thy s tht trong thin nhin. Nim tin ca Khoa Hc c th chia thnh hai phng din, v c hai i tng, ging nh nim tin ca Pht Gio. Trc nht l nim tin vo nh lut thin nhin, sau l tin vo kh nng tr thng minh con ngi c th hiu c nhng qui lut y hay n gin l tin vo tim nng con ngi. Tuy nhin phng din th hai khng thy c ni r trong Khoa Hc m ch l mt s tha nhn. Khoa Hc khng cp n nim tin v phng din th hai, quan tm rt t n vic pht trin tim lc ca con ngi. Khoa Hc ch tp trung vo vic phng s nim tin phng din th nht. phng din ny, Khoa Hc khc bit vi Pht Gio, Pht Gio tin con ngi l quan trng nht, trin khai vn ny vo cc hnh thc tu tp c h thng trong phn ln gio l Pht Gio. Qua ton b gio l, nim tin lc no cng lin h gia ba im. l, s vng tin vo tim nng ca con ngi c th pht trin tr tu v hiu r s tht v cc qui lut t nhin, nim tin ny c h tr bi s tin chc n su l thin nhin vn hnh theo qui lut, v c s tin chc rng nhn thc c qui lut t nhin y lm cho con ngi c th hiu bit c iu thin cao nht tc s gii thot khi kh au. Loi nim tin to thnh s khc bit r rng gia Pht Gio v Khoa Hc. Trong Pht Gio vic tm chn l song song vi s tu tp thc hnh v bin tim nng con ngi thnh hin thc. iu ny s l ng nu s dng kin thc c c t vic nghin cu qui lut t nhin phc v nh hng ph hoi ca tham, sn v si th kh nng s dng kin thc b gim thiu. Kin thc t c s hu dng trong tinh thn xy dng. V phn Khoa Hc, nim tin lch lc v qui lut t nhin chnh l nguyn nhn dn n mt cu?c tm kim kin thc khng c mc tiu v v k lut. Khng c s pht trin no ca loi ngi v cng khng c s bo m no rng kin thc t c s c s dng ch em li ch cho nhn loi. Khoa Hc nghin cu cc chn l t nhin khng gip c ai, ngay c nhng Khoa Hc Gia, mn nguyn, gii thot kh au, lm du cng thng tinh thn, lm cho tm c an tnh v sng sut hn. ng thi Khoa Hc m rng con ng cho nhng gi tr bt thin hng vic pht trin khoa hc n tham sn si. Th d trong th k va qua nhng gi tr bt thin y l dc vng chim ot thin nhin v ch ngha vt cht gy ra s bc lt v

ph hoi mi sinh. Nu c pht trin khoa hc theo khuynh hng , s khng cn bin php cu cha. Phi nhn mnh loi ngi l sinh vt thng minh, hay thng thn hn l nhng chng sinh c ch tm. H l nhng chng sinh to nghip, v tt c cc loi nghip u do mun lm ra. V l do , con ngi c thc v cc gi tr - tiu chun o c. Cn c vo ch h c nim tin vo qui lut t nhin v s ham thch mun bit cc qui lut y, h phi bit cc gi tr, c thc hay khng c thc. c tnh ny s quyt nh cch thc v phng hng v phng php tm s tht - chn l, cng nh bi cnh v ng li thy c s tht - chn l. Nu thc v cc gi tr ca loi ngi, khng xm phm vo c tnh ha hp cn bn trong tm, ni mt cch khc, nhn loi khng pht trin iu thin ti thng song song vi vic tm kim chn l t nhin, s tm kim khng th hon ton thnh cng (v khng l n kha cnh khc ca s tht), v b trn ngp bi nhng gi tr thp km, v khng th kim sot ni, d b sai hung. Nhng gi tr thp km nh hng n vic tm kim kin thc, bp mo s tht c khm ph. Ni mt cch n gin, kin thc ca khoa hc gia khng tch ri cc gi tr. Mt th d d hiu v mt trong nhng gi tr thp km l s thch th np ng sau vic tm kim kin thc cng vi nhng khm ph. D l kiu tm kim kin thc thun ty, c gi tr tt p hn, nu phn tch su xa, cng c nhng gi tr n du bn trong nh s ham thch mun tha mn mt s nhu cu c nhn, thm ch cm gic thch th, ngay trong ngi nghin cu. Ti mun tm tt ti im ny v hai mc gi tr, gi tr cao nht cng vi nhng gi tr trung gian c th cng tn tai. Gi tr cao nht l chn l phi t cho c, khng phi l loi m nhn loi to lp trong tm tr. Ngay t lc u cc nh khoa hc c nim tin vo thin nhin. S tin chc ny c mt gi tr ngay trong lng d h t lc bt u, nhng nim tin ny phi m rng gm c thin nhin v nhn loi, i hi phi tin vo iu thin ti thung, n gin bng cch ghi nh rng cc qui lut t nhin gn lin vi iu thin ti thng. Khi c mt gi tr ng v nim tin, gi tr ph thuc s pht sinh; ngha l nhng gi tr y s c tng cng bi s khch l c ch tm ngay trong

chnh n. Do c th ngn chn gi tr i lc vo cc khu vc bt thin, ngha l khng b cc gi tr thp km xm chim. Nim tin l gi tr cn bn ca chng ta, to ra cc gi tr ph thuc, c bit l v hoi bo mun bit. T nim tin vo chn l t nhin pht sinh lng khao kht mun bit chn l t nhin, hay s tht ca mi s vt. Hoi bo nh vy rt quan trng cho c Khoa Hc ln Pht Gio. T nim tin vo s hin hu ca iu thin ti thng v tim nng con ngi ny sinh lng mong mun thot khi kh au, vt qua cc kh khn v theo i s pht trin c nhn. Loi kht vng u tin l lng ham thch mun bit chn l t nhin. Loi kht vng th hai l lng ham c gii thot khi kh au. Khi hai kht vng ny hp nht, lng ham thch kin thc c xc nh v nh hng r rng hn N tr thnh s ham thch mun bit chn l t nhin gii quyt nhng tr ngi kh khn v hng dn con ngi n gii thot. l s vin mn ca Pht Gio. Khi hai loi kht vng y hp nht, chng ta c mt chu trnh c hon thnh, cn i, y ton vn. C mt ranh gii r rng cho kht vng v kin thc c s dng cho mc ch r rt l to ra cht lng cuc sng cho i. Ni tm li, kht vng kin thc ca chng ta lin quan thc s n con ngi, vch ra con ung m kin thc s c s dng. Vi Khoa Hc, nguyn thy ch l ci kht vng v kin thc. Khi kht vng v kin thc khng c mc tiu v khng c nh hng th kt qu l s thu thp ba bi cc d kin, c gng tm hiu s tht n tng ng sau thin nhin bng cch tm kim cng ngy cng hng ra bn ngoi, mt s tht v li ch ca ring mnh. Trong khi s nghin cu khoa hc tm ra chn l khng c phng hng th con ngi li b li cun bi gi tr. V kht vng v kin thc khng c minh nh r rng, n m rng cho cc kht vng khc, tc cc gi tr thp km lp y vo ch trng. Ti cp ti mt s mc tiu xa vi, nh kht vng chinh phc thin nhin, v sau , s ham mun sn xut nhiu ca ci vt cht. Hai loi kht vng ny to thnh mt loi chu trnh khc bit. Ti mun nhc li ngha ca chu trnh trn; l kht vng mun bit nhng s tht- chn l t nhin khai thc nhm sn xut ca ci vt cht. Chu trnh l nguyn nhn ca v s cc kh khn trong hin ti: tinh thn, x hi, v c bit nh chng ta hin thy vn mi trng.

 l v t tng ca thi i k ngh li dng k h khoa hc, mt kht vng m h khng xc nh r rng v kin thc, l hnh ng ca con ngi c thc hin bt k n nhn loi. Hin ti, chng ta ang nm mi hu qu tai hi ca k h : nhng vn ca mi trng, v u pht sinh t nim tin l con ngi ch ng c thin nhin ri bm cht ch ngha vt cht. T tng trn gy ra khuynh hng thi qu trong vic lm ca con ngi. Khng c ranh gii n nh trong vic tm kim hnh phc. Vic lm tm kim hnh phc l v tn, s ph hy thin nhin cng v tn. Nhng kh khn nht nh pht sinh. l ch r ca Pht Gio v Khoa Hc. Nu l gii xa hn, chng ta s thy k h m khoa hc khng hng ti v ch ch trng vo th gii vt cht bn ngoi. Khoa Hc khng nghin cu kin thc thuc phm vi c nhn con ngi. Khoa Hc khng ch n, thc ra l khng hiu bn cht t nhin con ngi, v kt qu Khoa Hc tr thnh cng c cho k ngh m nhng bc tin ch k ca n xm hi mi trng t nhin. Khng hiu bit bn cht t nhin ca con ngi l khng hiu bit thc t rng c lm cho nm gic quan tha mn cng khng lm cho nhn loi hnh phc v mn nguyn. Tham dc v y, nn s tm kim ca ci vt cht cng v tn. Nhiu ca ci vt cht t c qua vic khai thc thin nhin a n s thao tng thin nhin v hn v khng c s kim sot. Cui cng, thin nhin s khng th tha mn c tham dc ca con ngi. C n khi ph hy hon ton thin nhin, cng khng th tha mn ht tham dc ca con ngi. Phi ni chnh xc hn l s ph hoi thin nhin t n s lm con ngi khn kh hn l hnh phc. ---o0o--CON NGI HAY CI TI L TRUNG TM Ti va cp n mt s im cn bn chung trong Pht gio v Khoa Hc, c lnh vc nim tin ln kht vng kin thc. By gi ti mun ni n i tng ca nim tin v kht vng kin thc. i tng l s tht hay cn gi l chn l. Kht vng v nim tin ca chng ta bt ngun t gc r s ham thch s tht v kin thc. Khi tin ti c phn ct li ca vn , l kin thc hay chn l, kht vng ca chng ta tha mn. iu ny c ngha l nhn loi phi hiu chn l ca cc qui lut t nhin.

Ti mun nhn mnh mt ln na l trong Pht Gio mc tiu ca chng ta l s dng kin thc v chn l nng cao i sng con ngi, v gii quyt kh khn, hu t c mt cuc sng hon ton t do. Mt khc, mc ch ca Khoa Hc l s dng kin thc chinh phc thin nhin hu sn xut nhiu ca ci vt cht. iu ny c l ht sc r rng trong li tuyn b ca Ren Descartes, mt hc gi ni ting c a v quan trng ni v vic pht trin khoa hc v trit l Ty Phng. ng vit mc tiu ca khoa hc l mt phn trong vic u tranh: "lm cho chng ta thnh ch nhn ng v s hu ch thin nhin". C mc tiu khc th i tng ca kin thc cng phi khc. i tng kin thc trong Pht Gio l g? i tng chnh m chng ti nghin cu l bn cht con ngi. Con ngi l i tng ca kin th?c, v t , s nghin cu ca chng ti tri rng bao gm mi s vt bn ngoi. Nhn loi lc no cng l i tng, l trung tm im t chng ti nghin cu chn l ca thin nhin. Trong Khoa Hc, mt khc, i tng ca s nghin cu l mi trng vt cht bn ngoi. Ngay khi Khoa Hc nhn vo con ngi cng ch coi con ngi nh mt t chc vt cht khc trong phm vi v tr vt cht. Nh vy, Khoa Hc khng nghin cu v i sng. Khoa Hc nghin cu i sng con ngi, nhng ch c mc ch sinh hc, khng nghin cu v 'con ngi' hay 'tnh ngi'. Lnh vc nghin cu v kin thc ca Pht Gio l con ngi, trong khi lnh vc ca Khoa Hc l th gii bn ngoi. Ly im ny lm cn bn, chng ta hy nhn vo nhng lnh vc thin nhin m Khoa Hc nghin cu v Pht Gio tm hiu. Pht Gio tin tng con ngi l s tin ha ti cao ca thin nhin.V l do ny, nhn loi l hnh nh bao trm y chn l trong chnh con ngi, tc l c th con ngi cha ng thin nhin c bnh din tinh thn ln vt cht. Trn bnh din vt cht chng ta c c th, to thnh bi cc yu t (t, nc, gi, la) lin h n th gii vt cht bn ngoi. Tuy nhin, th gii vt cht khng bao gm gi tr, hay tm thc. V th khi nghin cu con ngi, ta c th bit c s tht v tt c mi kha cnh ca chn l t nhin gm c mt ni vt cht ln mt chm tru tng. Khoa Hc nghin cu thin nhin ch trn bnh din vt cht, trn th gii vt cht v nng lng, khng ch v cng khng cng nhn nhn t tm

tr, thc ngha l tinh thn. Khoa Hc nghin cu t bn ngoi vo. Tin ti c th con ngi, khoa hc ch nghin cu "i sng" m khng nghin cu con ngi. Khoa Hc ch bit nhng s vic thc t ca th gii vt cht m khng bit bn cht con ngi hay bn tnh ca con ngi. T trc ti ch ni n nhng nguyn tc cn bn. Gi y, xin c mt s nhn xt chung: Va ri, ti ni Pht Gio t nhn loi vo trung tm im, loi ngi l trung tm. Mc ch r rt ny l hiu r v pht trin con ngi. Khoa Hc, mt khc, ch ch trng n th gii bn ngoi. Khoa Hc ch tm hiu s tht ca cc vn bn ngoi con ngi. Sau nhiu nm, Khoa Hc a chinh phc thin nhin vo phng chm hnh ng ca n, mt ln na Khoa Hc t con ngi vo v tr trung tm, nhng trong mt ng li khc hn Pht Gio. Pht Gio cho con ngi l trung tm trong ngha xc nhn trch nhim ca mnh. Pht Gio nhn mnh bn phn ca con ngi i vi thin nhin. Pht Gio t con ngi vo trung tm v con ngi phi t mnh pht trin, tm cch vt qua cc kh khn. l ci thc s li ch khin cho con ngi t gii thot, iu thin ti thng v thot khi kh au. Khoa Hc a quan im ham mun chinh phc thin nhin vo kht vng ca n, cng li t con ngi vo trung tm nhng ch khai thc thin nhin. Con ngi ni "Ti mun ci ny", t im ny con ngi tin hnh thao tng thin nhin p ng cho lng tham dc ca mnh. Ni mt cch n gin, Khoa Hc t con ngui vo trung tm vi mc ch tha mn tnh v k ca mnh. Trong mi tng quan vi i tng nghin cu, Pht Gio t con ngi vo trung tm. Con ngi tr thnh s tht phi c nghin cu hu c th m mang hu hiu tim nng sn c. Ring Khoa Hc, ngay lc bt u, cng l tm hiu s tht, nhng hng s quan tm ch vo th gii vt cht. Ri Khoa Hc t con ngi vo trung tm nh mt tc nhn s dng nhng vt dng vt cht y tha mn tham dc ca mnh. Pht Gio v Khoa Hc c hai u ly thuyt con ngi l trung tm nhng s khc bit l trong khi Pht Gio ly con ngi lm trung tm th Khoa Hc ly ci ti lm trung tm.

iu nhn xt th hai m chng ti mun nu ln lin quan n Khoa Hc Thun Ty: Khoa Hc thun ty hay khng thun ty? Thut ng "Khoa Hc Thun Ty", gi th v n c coi l 'khoa hc v ch l khoa hc', ngha l kin thc thun ty khng my may quan tm n ng dng, c dng phn bit vi Khoa Hc ng Dng hay K Thut. Nhng ngy nay Khoa Hc khng cn thun ty. Trong ngha Khoa Hc thun ty c ham mun tng i thun ty nhm nghin cu qui lut thin nhin, c th gi l thun ty, nhng khi nhng gi tr khc xm nhp vo vic nghin cu, n tr nn khng thun ty. Tng ng trong phng php nhng khc bit trong vic t tm quan trng. Sau khi nhn vo mc ch ca s tm hiu, by gi chng ta xt n cc phng tin t c mc tiu y. Th no l phng php c s dng trong Pht Gio tm kin thc? Trong Pht Gio, phng php dng tm chn l c ba lp: Th nht, nhn thc kinh nghim phi trc tip v v t. V t l s nhn thc mi s ng nh chng tn ti. Pht Gio nhn mnh gi tr v cch nhn s tht ng ngay t nhn thc tin khi: khi mt nhn cnh, tai nghe m thanh, v vn vn.. Hu ht vi a s, l mt vn . Nhn thc lun lun i theo ci cch m ngi ta mun s vt l nh th, tc l nh h ngh m khng nh chng thc s din ra. H khng thy s vt vn ng theo qui lut ca n v nhm ln, xuyn tc, thnh kin v quan nim sai lm. Th hai, phi suy ngh c trt t, tc l suy ngh c h thng. Thm vo phng php nhn thc mt cch trung thc, phi c cch suy ngh trung thc. Th ba, phng php kim chng s thc, hay nghin cu kin thc l qua kinh nghim trc tip. Lm sao bo m c s nhn thc v kinh nghim m khng c thnh kin? Thng thng bt c lc no khi con ngi nhn thc kinh nghim s c mt s gi tr no tc khc xen vo. Ngay ti ch ny, ny sanh kin thc u tin, c mt vn , l c s dnh lu hay khng dnh lu n nhng gi tr y.

Ci g l nhng gi tr y? Nhng s kin nhp vo lnh vc nhn thc s c nhng c tnh khc bit, to thnh nhng cm ngh thch th hay khng thch th. Tt c nhng kinh nghim ca chng ta u ging nh vy. nu thch th chng ta gi l hnh phc, trong khi nu khng thch th, gi l kh au. Khi nhn thc pht sinh, chng ta chng nghim mt cm ngh d chu hot ng ca tm thc tc khc a n thch hay khng thch. Chng ta gi l khoi cm hay c cm, thng hay ght. Cho nn nhn thc nhng cm xc b nhng c tnh thin cm hay c cm v vui thch hay chn ght chen vo. Nhng phn ng y hnh thnh thi quen cho con ngi, t ngy mi sinh, lm cho con ngi cc k chao o. Ngay khi mt kinh nghim c nhn thc, nhng gi tr thoi mi, khng thoi mi, hay dng dng, theo lin tc khc v t thng hay ght, vui thch hay c cm. Sau khi khoi cm, c cm, thch hay khng thch, yu hay ght pht sinh, s c s suy ngh theo cm ngh v b nh hng ca nhng cm ngh . Nu hp dn, t tng s c tm trng ny, nu l ght b, t tng s c tm trng khc. Do , kin thc tch ly cng b bp mo, chao o hay thnh kin. Nhn thc sai lm, s lm tng nhanh khu thu thp d kin v chn la chng. Ch mt vi quan nim tr tu c nhn nhn, khng phi l tt c, thnh th kin thc khng r rng hoc khng ton din. Tm li, nhn thc khng ng bn cht ca s vt. Chnh v th, trong Pht Gio chng ti ni, chng ta phi xy dng chnh chng ta mt cch ng n. Phi nhn thc s vt ng nh chng tn ti, nhn thc bng s ch tm chng thch m cng chng khng thch. Chng nghim phi c nhn thc vi mt tm tnh thc c?a mt ngi hc hi, khch quan, khng phi tm thung hay ght. Lm sao ta nhn thc bng tm ang nhn thc? Tm li c hai phng cch nhn thc vi mt tm ang tm hiu: 1. Nhn thc bng cch nhn vo s tht: l nhn thc v mi s ng nh chng tn ti, khng b tc ng v bp mo sc mnh ca s thch hay khng thch. l loi nhn thc thun ty, hiu bit c bn v kinh nghim, khng thm tht mt nh gi ch quan no c. Nhn thc ny c ni n trong kinh "nhn thc va m mang tr tu". va bit v hiu chng nghim v n l nh th, s hin din ca k c ch l thu

thp cc d kin. c bit, nhn s vt theo nguyn nhn v nhng iu kin ca chng. 2. Nhn thc trong ung li mang li ch: l nhn thc vi mt gi tr thit thc, tht s hu dng, thay v phc v, c tha mn gic quan hoc lm mt tc dng ca gic quan. Nhn thc kinh nghim theo ng li dn ti c th s dng tt c nhng kinh nghim thch ln khng thch. Loi hiu bit th hai c th c m rng ti mc: kinh nghim l chc nng t nhin ca s sng, v n lin h cht ch vi mi trng t nhin nhn c li ch. Nhng mun i sng c li t nhng kinh nghim, chng ta phi nhn thc ng v kinh nghim. Ngha l, phi c mt s c gng c thc nhn thc trong mt cch thc dn ti thy c trin vng c em li li ch trong vic gii quyt cc vn v dn n m mang i sng. Nu khng, nhn thc ch l mt cng c tha mn dc vng ca gic quan, hoc l mt nguyn nhn lm o ln cc dc vng ca gic quan, v tt c li ch u tiu tan. Loi nhn thc t kinh nghim lnh hi kinh nghim theo cc hnh thnh loi nhn thc s dng n kinh nghim. D cc kinh nghim ra sao, tt, xu, tin li hay khng, cng vn c th em s dng mang li li ch. Tt c u do chng ta hc cch lnh hi nhng kinh nghim y c ng hay khng. y mc tiu ca chng ta l tm ra chn l, chng ta phi nhn mnh loi nhn thc th nht. Trong loi ny, nu trnh c nhng ngun tin sai lm, hu qu ca khoi cm hay c cm khng xy ra, nhn thc s em li nhiu cch thc tm hiu. Loi nhn thc ny rt quan trng trong vic nghin cu v hc hi. Chng ta hy hc hi ng ngay t nhn thc lc ban u. Trong Pht Gio im ny c nhn mnh - nhn thc hc hi, khng phi chiu theo th hiu, tha mn tham dc ca gic quan. Khoa Hc khng ni nhiu n vic ny, v cng khng nhn mnh, nhng nu mc tiu l nhn thc chn l th phng php ny rt thit yu. Nhn t th hai ginh c kin thc l cch suy ngh ng (chnh t duy). iu ny c ngha t duy phi c cch thc, hp l, ph hp vi nguyn nhn v iu kin. Nhiu cch t duy c ghi nhn trong Kinh Pht. Suy ngh thnh thc l nhn t quan trng trong vic m mang quan im ng (chnh kin), hiu bit hay tm nhn xa thy ph hp vi thc t. l cch nhn mi s theo nguyn nhn v iu kin, hay hiu thu

nguyn tc v nguyn nhn v iu kin. Mt s loi suy ngh chn chn c gii thch trong kinh: 1. Tm nguyn nhn v iu kin: Loi t duy ny l iu quan trng nht trong s gic ng ca c Pht. Th d tm ra s tht v 'th' (cm gic, cm xc), kinh nghim v lc th v au n, Ngi hi: "Nhng cm gic v lc th hay au n ty thuc vo ci g? iu kin ca chng l ci g? " Suy ngh nh vy, c Pht thy rng do 'xc', cm gic ca s tip xc, l iu kin ca cm gic. "By gi iu kin ca xc l g? c Pht thy su gic quan cn bn l iu kin ca xc l......v vn vn...Trn y l th d v t duy theo nguyn nhn v iu kin. 2. T duy bng cch l gii: S sng ca c th ngi c th phn tch thnh hai b phn cu thnh chnh: thn v tm. Thn v tm s c phn tch cn k hn. Th d?, tm c th phn tch thnh th, tng, hnh, thc (x), v mi loi nh vy li c phn tch thnh nhng b phn cu thnh nh hn. Th d th c th chia thnh ba loi, nm loi, su loi hay hn na. iu trn c gi l " t duy bng cch l gii cc b phn cu thnh', l cch phn chia ton b bc tranh hay ton b h thng, do m nhng nguyn nhn v iu kin lin h c th nhn thy d dng hn. (x) Chng l bn un tinh thn hp vi sc hay dng thc vt cht, hnh thnh ton b ca mt i sng. 3. T duy v phng din li v hi: l cch nhn mi s bng cch cn nhc c tnh ca chng, thy c cc chiu hng trong chng mang li li ch hay gy tai hi cho chng ta, khng ch nhn ring v mt mt li hay mt mt hi. a s c khuynh hng ch nhn li ch ca nhng vn m h thch, hoc ci g sai ca nhng vn m h khng thch. Pht Gio nhn vo mi s t mi pha, dy cho chng ta nhn c vo phn mang li ch ln phn tc hi ca chng. Nhng loi t duy nh vy vo khong mi loi c ghi trong cc kinh. Chng l mt phn quan trng trn cho con ung dn n chn l. Trong ngha rng, t duy gm c cch nhn thc cc vn , nhn thc lc ban u, v, ging nh cc dng thc nhn thc, c th chia thnh hai nhm chnh - l t duy ct nhn thy chn l, v t duy trong phng cch em li ch. Tuy nhin ti khng m rng ti v im ny v im ny i hi nhiu th gi.

K theo l phng php th ba t chn l trong Pht Gio l xc minh qua kinh nghim bn thn. Mt trong nhng nguyn tc quan trng trong Pht Gio l chn l c th c bit v kim tra thng qua theo di quan st bng kinh nghim trc tip. Th d nhn li Kinh Kalama, ngi Kalama c c Pht khuyn ging khng nn n gin tin vo mi s, tm li l "khi chnh bn nhn thy ci hay hay ci d ri th pht trin ci hay v loi b ci d". Gio l ny r rng lm sng t cch thc hnh cn c theo kinh nghim bn thn. Nhn vo cuc i c Pht, chng ta c th thy thy php qun chiu kinh nghim bn thn ny trong sut qu trnh tu tp ca chnh Ngi. Khi Ngi ri cung in tm gic ng, Ngi thc hnh cc phung php tu tp thi by gi: tu kh hnh, du gi, nhp nh v tnh ta. C n khi Ngi sng trong rng, Ngi thc hnh tt c cc phng cch th nghim. Th d, Ngi k khi Ngi sng mt mnh trong rng hoang nh th no, do Ngi th th nghim s s hi. Trong m khuya, mt cnh cy gy c th lm s hi. c Pht lun lun tm hiu nhng nguyn nhn gy s hi.D trong bt c trng hung no, Ngi cng vn gi nguyn t th bnh tnh cho n khi vt qua trng hung . a s thng chy trn khi s hi! c Pht khng chy, Ngi cho n khi Ngi vt qua kh khn y. Mt th d khc, s th nghim ca c Pht vi t tng tt v xu. Ngi th nghim vi t duy ca Ngi cho n khi c th lm cc t tng khng tt lng xung. c Pht dng phng php chng nghim bn thn sut trong vic tu tp ca Ngi. Khi Ngi dy cc t, Ngi dy cc t hy nh gi cn thn v o s trc khi tin v y, v nim tin bao gi cng l phng tin pht trin tr tu. c Pht dy cc t phi nh gi cn thn cc v thy, ngay c chnh c Pht na, xem c trin vng no dn ti chn l trong s dy d ca h hay khng, v cho n ng c ging dy ca thy c trong sng hay khng. Th nghim kin thc ca v o s c th phn xt qua li ging ca v thy c hp l hay khng. Th nghim ch tm ca v thy c th phn xt qua ca v Thy lc ging dy. C phi v thy ging dy v ham thch c thng cng? Phi chng l mun c s biu xn, hay mt li lc c nhn v gio l ca mnh, khng phi l em li ch cho ngi nghe. Nu sau khi nh gi v thy, thy tn nhim ta c th tip nhn li gio hun. S nh gi v lng nh ny tin hnh qua tt c cc mc quan h thytr.

Chng ta c th nhn vo li dy v Bn Nguyn Tc nh Tm, nhn mnh vo thin qun ni tm. Khi tp thin ni tm, chng ta lc no cng phi xem xt v suy ngh su n nhng kinh nghim i vo nhn thc ca ta khi chng xut hin. D l cm ngh thch th hay khng thch th xut hin, d tm b phin mun hay phn khi, c Pht dy hy nhn vo n v nhn bit n ny sanh, chuyn ng v bin i. D l s tu tp giai on cao nht, khi lng nh xem mt ngi gic ng hay cha, hy nhn ngay vo tm chng ta, xem trong tm cn tham sn si khng, hn l nhn vo nhng du hiu c bit hay php l. V s nhn mnh vo lnh vc nghin cu trong Pht gio v Khoa Hc khc bit trn phng din quan st, th nghim v kim chng nn kt qu trong hai phm vi ny cng khc nhau. Khoa hc c gng quan st s vic trong v tr vt cht, dng nm gic quan, vi mc tiu thao tng v tr vt cht bn ngoi. Trong ngn t Pht Gio chng ta c th ni Khoa Hc tinh thng trong cc lnh vc vt l v sinh hc. Mt khc, Pht gio nhn mnh vic nghin cu con ngi, tha nhn kinh nghim qua tt c gic quan, gm c gic quan th su, tm. Mc tiu tu tp ca ngi Pht T l t c iu thin cao nht, v thu hiu chn l thin nhin. Thm ch trc khi t c mc tiu, cng c s un nn cc vn v nhng bc tin trong s pht trin con ngi. V l do , li dy v phng php cp n quan st, th nghim, kim chng hin tng tinh thn cng cch c x ca con ngi. Trong thut ng Pht Gio chng ti c th ni Pht Gio c sc mnh trong lnh vc lun l v tm linh. Nu c th ha nhp cc lnh vc chuyn mn tng ng ca Khoa Hc vi Pht Gio, gom thnh qu lao ng ca c hai li, chng ta c th tin n mt ng li cn i dn nhn loi pht trin ti mc cao hn. Nhng khc bit trong phng php V vn ca ba phng php tm kin thc, chng ti mun nhm vo s khc bit gia nhng phng php y trong Pht Gio v Khoa Hc. Trc tin, Khoa hc s dng phng php thu thp kin thc tm chn l. S thu thp kin thc ny hon ton tch ri khi nhng quan tm v cch sng con ngi, trong khi Pht Gio, phng php t kin thc l mt phn ca li sng con ngi. Khoa Hc khng quan tm g n cch sng con ngi, ch nhm vo chn l ring cho n, nhng Pht Gio, phng

php l mt phn ca li sng- thc t l li sng- c nh hng tch cc n i sng ngay trong hin ti. Th d, hy xt nh hng ca nhn thc thun ty n cht lng i sng, m khng c s can thip ca thch th hay ght b. S nghin cu kin thc ca Pht Gio t n c gi tr rt to ln, khng mng ti mc tiu t c hay khng. Khoa Hc ly d kin do kinh nghim pht xut t nm gic quan, trong khi Pht Gio gm c kinh nghim ca gic quan th su, tm m Khoa Hc khng tha nhn. Pht Gio cho rng gic quan th su l mt s tht c th kim chng, Tuy nhin, s kim chng ch thc s c thc hin qua nhng gic quan tng ng vi nhng d kin ca n. Chng hn mun kim tra v, ta phi dng li; mun kim tra m thanh to nh, ta phi dng tai, ch khng phi mt. Nu mun kim chng mu sc, ta khng th dng mi c. Gic quan cn bn xc minh d kin phi tng ng vi loi d kin c kim chng. Nu gic quan th su khng c tha nhn, chng ta s mt i mt s d kin to ln v c nhiu chng nghim, cm gic ch pht xut t tm. Chng hn chng l nhng chng nghim trong tm, m ngi ta c th kinh qua v xc minh nh thung, ght, sn hn v s hi. Nhng cm nhn ny khng th xc minh hay chng nghim qua nhng gic quan khc. Nu ta cm thy tnh thng trong tm ca chng ta th c th t mnh xc minh c. Khi c s hi hay gin d, hay cm ngh thoi mi, an lc, tha mn, chng ta bit trc tip t tm chng ta. Cho nn, trong Pht Gio chng ti cho gic quan th su l tm v s t duy ca n, mt vai tr ni bt ng ch trong vic nghin cu kin thc hay chn l. Nhng Khoa Hc khng tha nhn gic quan th su, phi nh vo cc dng c thit k cho nm gic quan, ch yu l mt v tai, cng nh in no nghin cu tin trnh suy ngh. Khoa hc gia cho chng ta bit trong tng lai h c th bit mt ngi ang ngh g n gin ch cn dng mt ci my, hay phn tch cc cht tit ra t b no. Nhng th nh vy c c s thc t, nhng s tht ca cc vn y s cho thy, chc chn ging nh Sir Arthur Eddington khm ph "Ci bng ca th gii cc k hiu". Khng phi thc s l chn l m ch l ci bng ca chn l. iu trn cho thy chn l khoa hc, ging nh phng php khoa hc, khng hon ho, v n ch chc thng mt trong nhng qui tc v quan st.

Cng c khng ph hp vi d kin. Chng no iu ny vn cn ng th khoa hc vn tip tc quan st ci bng ca s tht chn l trong mt thi gian di sp ti. V gic quan th su, tm, cng rt quan trng trong khoa hc. Khoa hc chnh n pht trin do gic quan th su ny, ngay t lc ban u cho n nay gm cc mc th nghim v tng kt. C bn c th tin c l, trc khi bt c gic quan no c s dng, khoa hc gia phi dng suy ngh. Khoa hc gia phi thit k, hoch nh mt phng php kim chng, v mt gi thit. Tt c nhng hot ng u l tin trnh tr tu, n l thuc tm. C n khi p dng thc t cng phi c tm theo di st cc s kin bng nhn thc, ghi chp. Tm l trng ti, l v quan ta phn xt chp nhn hay khng chp nhn nhng d kin xut hin trong cuc th nghim. Cc giai on quyt nh ca nghin cu khoa hc, nh gi v kt lun cuc th nghim, cng thc ca mt l thuyt vn vn..., tt c u do tin trnh t tng Chng ta c th tin tng m ni rng nhng l thuyt ca khoa hc l tt c kt qu ca t duy, l thnh qu ca gic quan th su, trc tip cm thy. Pht Gio tha nhn s quan trng ca gic quan th su nh mt ngun m qua nhng s vic c th c lnh hi qua gic quan thch hp. im quan trng l nhn thc phi c nhn ng do gic quan lin h. iu g nhn thc bng mt, mt phi nhn thc. iu g nhn thc bng li, li phi nhn thc. Cng l , iu g phi nhn thc bng tm, khng th nhn thc bng mt, tai hay bt c gic quan no ngoi tm ra. S tht ca tm l tin trnh nguyn nhn v kt qu c th kim chng c. N l thuc cc qui lut t nhin. D c v rt phc tp v kh khn theo di, Pht Gio dy tm cng tun theo dng nguyn nhn v iu kin, ging nh tt c hin tng thin nhin khc. Trong th gii vt cht, hay vt l, iu phi cng nhn l tt c s vt hin hu u do nguyn nhn v cc iu kin, nhng trong nhng iu kin ht sc phc tp, kh c th tin on hay theo di s vic. Mt th d n gin nh d bo thi tit c cng nhn l vic lm rt kh khn, v c qu nhiu thay i. S ni tip ca nguyn nhn v iu kin trong tm li cng phc tp hn nhng yu t v thi tit, lm tin on kt qu li cng kh hn na.

Con ngi l mt phn ca thin nhin cha ng tt c thin nhin trong con ngi. Nu c th m mt v nhn, ngi ta c th t c chn l t nhin nh mt chng nghim trc tip. Dng my mc khoa hc, mt hnh thc m rng nm gic quan, l cch lm vng. N ch c th xc minh s tht mt mc no , ch chinh phc thin nhin v th gii bn ngoi (ti mt mc no ), nhng khng th dn con ngi n chn l ton vn ca s tht. Cho n nay chng ti cp n nhng khc bit v tng ng trong tm hot ng v i tng ca Pht Gio v Khoa Hc, loi kin thc ang tm kim, nhng phng php s dng tm kin thc, vic s dng kin thc t c v ton b mc tiu ca kin thc. Mc d phng php tm hot ng v vic t tm quan trng, nhng nhng phng php y a n s d bit v tm xa v trong vic m rng, v chn l c nghin cu li khc hn nhau. ---o0o---

V. TIN VO RANH GII CA TM

GII HN CA KIN THC KHOA HC By gi chng ti mun cp n nhng gii hn v kin thc v nghin cu ca khoa hc. Tr li nh ni trc y, chng ti c ni n bn cht khc bit v phm vi i tng ca chng ta v kin thc gi ln mt s nhn nh. Chng ti c ni rng Pht Gio nghin cu phm vi con ngi v xc nhn hiu thu s thc ca con ngi l c th hiu c trn vn v tr, trong khi khoa hc ch t trng tm vo s nghin cu th gii bn ngoi m kin thc ny ch a n s hiu bit v th gii vt cht. Cng tt kin thc ny ch a n ranh gii ca tm m thi v n ch nh hng th gii vt cht (v ngc li) trong mt phm vi gii hn. Chng ti cng ni n khoa hc, c bit v vt l, thnh cng vi nhiu tin b v i, c th ni rng tin n gii hn ca lnh vc kin thc. Trc y, khoa hc tin rng khoa hc c th hiu bit ton b v tr n gin ch cn hiu bit th gii vt cht bn ngoi bng cc cuc nghin cu khoa hc cn c vo nm gic quan. Khoa hc ly quan im cho rng tt c cc hin tng ca tm bt ngun t vt cht. Hiu c ton vn vt th cng hiu c tm. Nhng ngy ny ch mt thiu s khoa hc gia tin nh vy v kin thc to ln tm ra v vt khng em n mt nh sng no v tm c.

Trong hin i, quan nim s tht v vt v tm c phn nh thnh hai nhm hay mu chnh: 1. Th gii v vt th v th gii v tm ging nh hai mt ca mt ng tin. C ngha l chng hon ton ring r, nhng chng tc ng ln nhau. Nhm th nht tin rng hai s thc ny u tri ngc nhau, v mi mt phi c nghin cu ring r v sau tng hp vo thnh mt kin thc duy nht. 2. Th gii v vt th v th gii v tm ging nh hai hai ci nhn (vng trn) cng trong mt qu o. Nhm th hai thy vng kin thc l mt qy o ln c mt vng trn bn trong v mt vng trn bn ngoi. Vng trn bn trong b gii hn vo chu vi ca n trong khi vng trn bn ngoi bao trm c lnh vc ca mnh v c vng trn bn trong. Nu hiu c vng trn bn ngoi th hiu c tt c trong ln ngoi, nhng nu ch hiu vng trn nh, s hiu bit cha trn vn v vn cha hiu c vng trn ln. Vng ln bao trm c vng nh. Nu hiu c vng ln, th hiu c tt c, nhng ch hiu c vng nh th kin thc cha trn vn v cha hiu vng trn ln bn ngoi. By gi, nu trong m hnh y, kin thc v vt l vng trn nh, d kin thc v vt bao trm c th gii vt th, cng vn ch hiu c vng trn nh m thi. Vn cha hiu c vng trn ln bn ngoi tc tm. Nu mt khc, vng trn bn ngoi m ta c th hiu c th ng nhin hiu c mi s vt. Nay m hnh no ng hn? Chng ti khng a ra cu tr li, v li cu tr li cho nhng ai quan tm n vn t c cu tr li. Trong bt c trng hp no, nhiu nhng nh vt l li lc khng nh rng kin thc ca khoa hc mi ch c mt phn, v ch mi bt u. Trong phm vi m hnh ca cc vng trn, kin thc v vt ch l vng trn nh trong qu o v n nm trong gii hn ca nm gic quan v khng ch n gic quan th su (tm). Vt trn nhng gic quan, chng ta tin n th gii k hiu, chng minh bng ton s, trong s tng quan m Sir Arthur Edlington ni nh sau: " Chng ta c bit s kho st v th gii bn ngoi bng nhng phng php ca cc khoa hc v vt l khng dn dn mt s tht c th m ch mang li ci bng ca th gii k hiu. " Mt nh vt l tr danh khc l ng Max Planck ot gii thng Nobel v Vt L nm 1918, c coi nh cha ca Thuyt Lng T Quantum hin

i, c tuyn b l khng bao lu na mt trong nhng huyn b khoa hc c gii quyt th mt th gii khc s xut hin vo v tr ca n. ng tha nhn nhng gii hn ca chn l khoa hc vi nhng li r rng: "...Khoa hc khng th gii quyt ci b n ch yu ca thin nhin. l v, trong phn tch cui cng, chnh chng ta l mt phn ca thin nhin cho nn chng ta l mt phn ca b n m chng ta ang c gng gii quyt." Mt khoa hc gia khc cn i xa hn na vit: "... mt thnh qu ni bt nht v vt l Th K Th Hai Mi khng phi l Thuyt Tung i vi s gn b ca khng gian v thi gian vo nhau, hay thuyt lng t vi ci 'khng' hin hin ca nh lut nguyn nhn, hay s phn tch nguyn t vi kt qu s vt khng phi thy chng l nh vy; m l s cng nhn chung qut chng ta cha tin n s khm ph ra chn l tuyt i." Vy nn kin thc mi t n giai on ! y l s tin b c ngha l nht ca khoa hc: s nhn thc bt lc trong vic tin ti chn l. Tt c m khoa hc c th t c ch l ci bng ca th gii k hiu. Nu khoa hc chp nhn tnh trng ny n lc phi chn mt con ng mi: hoc nh r li phm vi ca mnh, hoc m rng lnh vc nghin cu hu t ti hon ton chn l ca thin nhin. Nu khoa hc mn nguyn t gii hn vo phm vi nguyn thy, khoa hc s tr thnh mt lnh vc chuyn mn khc khng th nhn thy ton b bc tranh ca s vt chng nh th no. Nu mt khc, khoa hc qu tht mun dn dt nhn loi n s hiu bit thc s ca thin nhin, khoa hc phi m rng lnh vt v t tng, nh r li ngha cn bn, v bc ra khi gii hn hin ti. ---o0o--TH GII VT CHT: Vic Lm Khng Hon Tt Ca Khoa Hc Ngy nay, c n trong th gii v vt th chng ta ni, khoa hc chuyn mn, chn l cn bn v?n vt qua sc mnh ca khoa hc gii thch. Vn cn nhiu iu khoa hc khng gii thch ni, hay c ln tng l thng sut nhng ri li khng ng vng.

Mt th d v 'Quart' (Cc Vi Trn). Quart l cn bn hay thnh phn cu to nh nht, nhng cha hn l ng v c mt khm ph khc v mt ht phn t cn bn (Ln Trn) khp ni. Cho nn Quart vn l mt vn hoi nghi. Lc ny, ta tin tng vo mt ht phn t cn bn, nhng c mt s ngi vn hoi nghi phi hay khng phi, hoc c hay khng mt ht phn t cn bn hn v n hin hu khp ni. Quanta (Lng T) cng trong tnh trng y ht. Quanta l n v nhit lng cn bn, nhng ri nhng on v cn bn nhit lng ny khng th l khng b bc, c bit l hin hu, chng vn ch l c hiu hay tin tng c hin hu. Chng ta vn cha chc chn vt hay nhit nng l hai mt ca mt s vt. Nu l trng hp ny, lm sao chng c th hon chuyn? C v nh sng m cc khoa hc gia dy cng nghin cu vn cha nh ngha c r rng. Ci g l bn cht cn bn ca nh sng? iu ny vn coi nh l nhng huyn b su xa ca khoa hc. nh sng l mt nhit nng va l mt ln sng va l mt phn t. Ti sao n li nh th? V lm sao c th tc ca n gi nguyn khi trong Thuyt Tng i, c n thi gian c th b ging ra v co li? Lnh vc in-t l mt huyn b khc, mt ngun nng lng khc cha c nh ngha r rng l ln sng hay mt phn t. nh sng v tr t u n? Chng ta khng bit. C n sc ht (hp dn) vn cha hon ton hiu c rnh r. N hnh hot nh th no? Chng ta khng bit. V Thuyt Tung i ni cho chng ta bit khi khng gian-thi gian c th thin lch. Sao li nh vy? Qu l kh khn cho mt ngi bnh thng hiu c nhng vic ny. Tt c trong tt c, khoa hc cha bit r rng lm sao v tr v i sng xut hin th no. im ch yu ca s nghin cu trong khoa hc l ngun gc v tr v s ra i. Ngy nay, Thuyt Big Bang l mt thi trang. Nhng Big Bang xut hin nh th no? Nguyn t khi thy n t u? Nhng cu hi nu ra bt tn. Ngay c n cu hi 'i sng l g?' vn l mt b n. Ni tm li, chng ta c th ni bn cht ca s tht trn mc cn bn vn vt qua phm vi nghin cu. Mt s khoa hc gia ni khng c cch chi khoa hc c th trc tip bit cc iu ny.

C th ni do bm sinh (t nhin) nu chng ta ch gii hn cng cuc nghin cu vo th gii vt cht, chng ta khng th t c s tht cn bn. C n s tht cn bn nht v v tr mt vt l khng th hiu c bng cch ch nghin cu mt mt, th gii vt cht, v thc ra tt c mi s vt trong v tr u tng quan ln nhau. tung quan ln nhau, nhn vo mt mt khng th tin ti cu tr li dt khot. S tht v mt kia cng phi c xt n, v mnh vn cn li ca b n c th hin hu pha mt kia s tht, pha mt khng c lu ti. Khi khoa hc t ti im ny trong cng cuc nghin cu, khoa hc bt buc s lu vo vic tr li cc vn v tm. Ngy nay chng ta c th nhn thy nhiu nh khoa hc, vt l, bt u quay li v ch vo tm xem n hnh hot ra sao. Mt s ngi ni rng c n Thuyt Tng i cng n gin ch l mt h thng trit l, mt sn phm ca t tng, mt quan nim. Khng gian v thi gian ty thuc vo thc, tm. S nhn thc trn cnh ca con ngi v hnh th v kch thc ca vt th ch l s hnh hot ca gic quan, m cng ty thuc vo t tng. Chng l s nhn xt ca tm, khng phi ch l mt n tng qua nm gic quan. Mt nhn sc (hnh th), nhng n khng bit kch thc v hnh dng. S hiu bit v kch thc v hnh dng l chc nng ca tm. Cho nn kin thc t nm gic quan cha phi l tn cng ca vt th. Ci g bit khoa hc? Tm. Nhng khoa hc cha bit bn cht ca tm ny. Nu khoa hc mun bit chn l rt ro, khoa hc phi bit tm. Thi gian gn y vn quan st vin v ngi c quan st si ni. Chng l hai khc nhau hay chng ch l mt? Mt s khoa hc gia bt u thy bi ri v bn cht ca tm v c gng xc nh xem tm ng l g. C phi tm ch l mt s kin tri ln trong s hnh hot ca vt, ging nh mt my in ton? Ri chng ta c nhng cu hi phi chng my in ton c tm. Rt nhiu sch c vit v vn ny. Chng ti c c mt cun ca Penrose l mt cun sch thuc loi sch bn chy nht trong nc. ng kt lun rng my in ton khng th c tm c. Trong bt c trng hp no, hoi nghi vn cn khng th b xua tan cho n khi no khoa hc chnh thc nhn tm trong lnh vc ca mnh. Chng bao lu vn tm v vt l mt hay l hai ring r. Vn ny c t thi

c Pht, v cp n trong nhng cu hi m c Pht khng tr li chng hn nh:'C phi i sng v thn l mt hay khc bit?' Ngy nay, cc nh lnh o lnh vc khoa hc dng nh chia thnh bn nhm chnh v l thuyt hay phng thc nhn xt v bn cht ca s tht. Nhm th nht c gi l nhm chnh thng, gi vng lp trng l khoa hc cui cng c th tr li c tt c cc cu hi, v ch c khoa hc l phng cch duy nht c th thc s t c s hiu bit s tht. Nhm th hai, mt nhm ca khoa hc gia 'mi' tha nhn khoa hc khng th gii thch s tht ca tm, nhng h ngh l c hai pha vn c php tip tc cng trnh nghin cu c lp. Nhm ny khng ng vi nhm tin tng ch c vt l hay c n cc nh vt l 'mi' c khuynh hng hi nhp vt l vi nhng tn gio ng Phng. Nhm th ba l nhm vi nhng nh vt l mi tin tng l vt l tng hp vi cc tn gio ng Phng. H tin l tn gio ng Phng gip vic gii thch bn cht ca s tht, v hng dn vt l pht trin trong tung lai. in hnh trong nhm ny l Fritjol Capra, mc d kin ca Capra khng c chp nhn bi a s? cc nh vt l hc trn th gii. Nhm th t l mt nhm vi cc nh vt l mi nhng nhm ny gi vng lp trng th gii vt cht l mt trnh ca s tht dung cha cnh gii ca tm. Nhm ny tc mu I nh chng ti cp phn trn qu o vi ci vng trn nh bn trong. Tt c l vn thuc khoa hc v khoa hc phi t la chn. Chng ti khng mun nh gi ti y, v xin cp ti mt ti mi. By gi chng ti mun i vo th gii ca tm, v c bit nhng gi tr m khoa hc cha nghin cu. V th gi c hn nn chng ti ch nu mt th d v y vn o c. ---o0o--O C: MT CHN L CH I S XC MINH o c l mt trong nhng iu chng ti gi l 'gi tr', l iu lin quan n thin v c. Thin v c l cc gi tr hay nguyn tc. o c l mt ti rng ln v quan trng, mt vn thng c coi nh thuc tn gio, nhng ni y, chng ti coi n lin quan n khoa hc.

Mt s ngi i xa hn na ni thin c hon ton c tnh cch tc l x hi, mt vn ty theo s thch. H tin rng thin v c c th gii thch theo ng li m h thch. kin nh vy tng nh bao gm mt s bin php ca s tht, khi chng ta phi lm th no khi thy mt s hnh ng ti mt s x hi c coi nh thin, nhng ti m?t s cc x hi khc li coi nh c. Tuy nhin loi nhn thc ny pht xut t s m h v nhng yu t gy nn. Nguyn do t: 1. S tht bi khng phn bit c gia o c v tc l. 2. S tht bi thy s tng quan ca o c lin kt vi s tht. Do vy chng ta thy ba im xt: s tht, o c v tc l. Chng ta phi hiu rng s khc bit v s tng quan gia ba iu ny. Chui yu t gy nn lin h ht, t phm tnh ca thin v c l nhng iu kin thc ca chn l, hng ra ngoi tr thnh hnh ng hay li ni thin hay c, chng l o c, v do s lin h ra ngoi mt ln na tr thnh lut v tc l x hi, nhng iu y tr thnh tc l. H thng ca s tht, o c v lut l rt tng t nh h thng khoa hc. Cn bn ca khoa hc, Khoa Hc Thun Ty, l s tht. Nm trn cn bn ny, chng ta c Khoa Hc Thc Dng v k thut. Nu Khoa Hc Thun Ty lm li, Khoa Hc Thc Dng v k thut au n. T Khoa Hc Thc Dng v k thut, chng ta tin n mc th ba, l hnh thc k thut p dng. Nhng hnh thc ny c rt nhiu v thay i. Mt trong nhng l do ny l k thut, trong ng li hu hiu nht, tm cch lm vic vi cc nh lut thin nhin. Nhng hnh thc k thut ny thay i cho ph hp v chng t nhiu rt thch hp vi nh lut thin nhin. Nhng hnh thc k thut thch hp nht vi nh lut thin nhin, hot ng nh cc tn s cho chc nng tt nht ca nhng nh lut lin h, tr thnh hiu nghim nht v ngc li. Chn L c th so snh vi Khoa Hc Thun Ty. o c c th so snh vi Khoa Hc Thc Dng v k thut. iu l hay tc l c th so snh vi nhng hnh thc p dng bi k thut. Cc x hi quyt nh tc l hay iu l t iu hnh. l tc l quyt nh ty theo s thch. Th d, Thi Lan theo lut l, xe phi c li pha bn tri ng, trong khi Hoa K, xe c phi c li pha bn tay mt ng. Cc quc gia quyt nh cc lut l khc nhau. By gi, lut no tt,

lut no xu? Thi Lan c th ni ngi M xu v h li xe bn mt khng, hay ngi M c th ni ngc li khng? L d nhin l khng. Nhng lut l ny l nhng tiu chun ca mi quc gia, v mi quc gia t do n nh tiu chun ca mnh. Vic ny l tc l. Tuy nhin, tc l khng n gin l mt vn s thch, c nhng l do ng sau n. Cho d l nhng vn rt tm thng nh quyt nh phi li xe pha bn no ng, phi c mt mc ch trong tm. Mc ch l g? Mc ch l to c trt t, ha hp trn ng, v phc li ca ngi dn trong phm vi x hi. l iu m c hai quc gia mong mun, v l mi quan tm ca o c. X hi Hoa K mun phm tnh ny, v x hi Thi cng vy. Cho d tc l khc bit, phm tnh o c mong mun ca c hai quc gia u ging nhau. Trong th d ny, chng ta c th nhn thy s khc bit trong vic lm lut l, nhng ct ty, trong ngha o c, c s kin nh trc sau nh mt. By gi vn nu ln, lut l no em kt qu tt hn? l im ch yu. Ta c th hi lut l no em trt t v ha hp hn gia vic li xe bn phi ca M v li xe bn tri ca Thi Lan. C mt s kin khc bit chnh trong cc lut l ny, nhng khng c ngha l x hi quyt nh cc lut l do s thch. l s tung quan gia o c v tc l hay lut l. Lut l to ra mang kt qu cho o c. Trong ngn ng nh tu hnh Pht Gio, cc thy tu n gin ni "Lut l pht trin gii hnh" ... Lut bao hm ngha v quy lut v cc iu l ca x hi, nhng mc ch ca nhng lut l y l gii hnh, o c. C mt ngoi l trong nhng trng hp lut l ng nhin c lm ra em li ch cho mt thnh phn no hay cho mt thiu s c chn la. Th d, c nhiu ln chng ta nghi ng mt s lut c to ra bo v quyn li ca mt nhm c chn la. Trong trung hp ny chng ta ni c s thi nt trong phm vi ban hnh lut l, hu qu lm suy i o c. Khi gc r ca cu trc lut l b mc nt, r rng khng th c c kt qu tt. D vy, nhiu x hi quyt nh nhiu quy lut v iu l vi hu trong sch l to kt qu o c. V c mc tiu chung ny l o c, nhng hnh thc ca cc iu l a n kt qu khc bit, chng ta phi bit lm sao phn bit r rng gia o c v tc l. Chng ta c th nhn thy mt s nhiu cc d bit trong tc l,

tp qun v truyn thng nhng x hi khc nhau - th d nh tp qun gia nh. Trong x hi ny, mt ngi n b c php c nhiu chng, ngi n ng c php c nhiu v, trong khi nhng x hi khc, tp qun li khc hn. Tuy nhin, trn ht, mc ch y l g? Mc ch l trt t v ha hp trong phm vi gia nh. l mc ch ca h, v l o c. Tuy nhin trong vic quyt nh lut l cho x hi, ngi dn thay i mc thng minh v tr tu, c nhiu nh, i khi thnh thc, i khi khng thnh thc. X hi c nhiu mi trng khc nhau, lch s khc nhau. Vi qu nhiu nhng yu t thay i, kt qu phm vi o c cng khc bit, ty theo trng hp nhiu hay t hu hiu. Thnh thong, nhng iu l ny cn phi xt li gi tr ca n. Tc l gn cht vi n hon cnh c bit, vic xt li phi ty theo thi gian v a im. Thi gian v a im l mi quan tm ca tc l, nhng mc ch o c vn chung cho tt c. Cho nn nhn vo tnh hnh bng mt phng cch ng n, vn thy c nhng sai bit trong nhng iu l p dng, chng ta c th nhn thy kt qu nhng n lc ca nhn loi to dng mt x hi ha hp. l, tc l khng phi l kt qu cui cng, nhng ch l phng tin p dng bi con ngi t mc o c ph thng, t nhiu hu hiu, ty vo tr thc v s thnh tht ca ngi quyt nh tc l y. Mang trong tm s hiu bit trn y, chng ta c th trnh c nim tin sai lm l thin c ch l tc l x hi, hay c ban hnh do s thch. Chng ta phi nhn vo cc iu l m nhn loi c gng tm o c, t c lng tt chn tht. D sao, nhng iu l c th hu dng hay v hiu qu, mc ch ca chng ta vn l mt o c. S thnh cng ca iu l lin h cht ch n tiu chun o c hin i trong phm vi nhng ngi quyt nh iu l y, d nhng ngi y c cc quyt nh mt cch thng thi hay khng. By gi vn phi hay khng phi o c l mt iu kin thc s, chng ti nhc n nguyn tc ca o c cn c trn s tht hay chn l. l, o c phi ph hp vi tin trnh nhn qu, hay nguyn nhn v iu kin. Trong lnh vc tc l, bt c lc no iu l c to ra mang kt qu o c tt, chng ta ni iu l y hu ch. Th d, nu chng ta iu hnh xe phi chy bn pha tri hay pha bn mt ung, v iu l ny mang li trt t v ha hp, chng ta ni iu l ny t c mc ch.

S tht, o c v tc l l nhng phm tnh tru tng. V o c lin h cht ch vi s tht, o c tip theo l mt yu t trong c dng sui nguyn nhn v iu kin. Nguyn nhn v iu kin lin quan n cch c x ca con ngi rt phc tp, kh m c th tin on c nh tin on thi tit! Nu chng ta khng hiu v nhn thy s tng quan v lin h gia s tht, o c v tc l, chng ta khng th xt c nhng gi tr, ti sn tinh thn, v thy v tr ng ca chng trong phm vi nh lut thin nhin, hot ng theo nguyn nhn v iu kin. ---o0o--'CI G CHN L', 'CI G PHI RA SAO' By gi xin chng ti so snh mt ln na gia khoa hc v Pht Gio. Nh chng ti ni trc y, khoa hc khng bao gm hon cnh ca con ngi trong vic nghin cu, v khoa hc i hng nhm vo vt cht. Pht Gio tm hiu cc nh lut thin nhin, v em p dng chng cho mt vin cnh o c. Khi ngi ta thc hnh ng theo o c, h s nhn c kt qu ph hp vi nh lut thin nhin nhn qu, t c mt i sng tt p, mc ch ca h. iu ny cho chng ta mt chu k vi ba giai on: 1) Bit hay nhn thc c chn l, 2) thc hnh theo ng li o c; 3) t c i sng tt p. Khoa hc bit nhng s tht ca thin nhin, nhng ch v mt vt cht, v em kin thc ny cho k thut, t mt i sng d dt theo mc ch. Con ng dn n mt i sng lnh mnh, con ng kia dn n mt i sng d dt; mt phng thc gii quyt vi bn cht ca con ngi, phng thc kia gii quyt vi bn cht ca vt cht. Khoa hc khng lin h n chn l ca o c, nhng v gii quyt vi th gii vt cht nn ch lin h n k thut. Thng thng khoa hc chnh n ch quan tm n cu hi 'Ci g' v coi thng vi cu 'Ra sao', mi quan tm ca gi tr hay o c nm vt qua phm vi ca n. Khoa h?c khng nhn thy o c cn c vo s tht v khoa hc khng nhn thy s lin h gia 'Ci G' v 'Ra Sao' . Trn bnh din vt cht, khoa hc c cu hi 'Ra Sao' d khng bit, nhng cu hi ch dnh cho cho k thut.

Th d, Khoa Hc Thun Ty ni vi chng ta nc s ng li khi nhit xung khng Celsius. Nguyn tc v phng cch phi ph hp nh vy. Cho nn chng ti ni Khoa Hc Thun Ty tm kim chn l ca thin nhin, trong khi Khoa Hc Thc Dng mang kin thc thnh hiu qu. Khoa hc t n p dng nhng vn trn bnh din vt cht, nhng v nhng cu hi o c, khoa hc im lng. Chng hn chng ta nhn thy mt h su ln y la, vi nhit ln ti c ngn . Chng ta ni vi mt ngi no : "C th ca con ngi ch c th chu ng c n mt nhit no thi. Nu c th vo trong la y t phi chy thnh than". l s tht. By gi th d chng ta ni: "Nu bn khng mun chy thnh than, bn khng nn vo h la y". Trong trng hp ny, trnh khoa hc ni cho chng ta bit h y nhit l bao nhiu, v c th con ngi khng th chu ni nhit nh th. o c l quy lut thc hnh ni: "Nu bn khng mun b chy thnh than, ng vo la ". Cng ging nh vy, k thut phi cn c trn nhng s tht ca Khoa Hc Thun Ty, o c phi cn c trn s tht.Ging nh bt c k thut no m khng xy dng trn s tht ca khoa hc th khng th thc hin c, cng vy, bt c o c no khng xy dng trn chn l thin nhin th o c y sai. Vn o c gm c "Ra Sao" v "Ci G", trong ni n s tht ca bn tnh con ngi, kha cnh ca s tht thin nhin m khoa hc khng ch ti. V l do , s hiu bit ng s tht, gm s hiu bit v bn tnh con ngi, th khng th c ?c nu khng c s hiu bit r rng o c xc tht. Cu hi l, loi s tht no, v bao nhiu s tht, v mc no, c mang li mt s hiu bit ca o c thun khit? ---o0o--CHN L THT S L NN TNG CA KHOA HC Lnh vc khoa hc ngng li th gii vt cht, n khng bao gm con ngi. V l do , khoa hc khng c li khuyn no cho con ngi phi sng v c x ra sao, n cng khng ng g n vn o c. Nhng ri v tm m khoa hc lan chn v tin b n mc c c. Ngun gc v cm hng v vic sanh sn v s ln mnh trong khoa hc l s ham mun bit s tht, cng vi s nhn thc trong nh lut thin nhin, l nhng phm hnh tinh thn. Ngay c n nhng gi tr thm nhp vo kht vng thi gian cui cng, chng hn nh kht vng mun chinh phc thin nhin, cng u l tin trnh tinh thn.

Khng nhng kht vng kin thc s nhn thc mi ni trn y, nhng ngay c n s khm ph v i ca khoa hc, cng l nhng sn phm ca tm. Mt s khoa hc gia c phm tnh m chng ta gi l 'trc gic', v c th vch ra cc s tht m h khm ph ra c do con mt ca tm trc khi em kim chng trong th gii vt l. Trc nhiu nhng khm ph quan trng trong khoa hc, mt mc no , trc gic lin h... khoa hc gia nhn thy iu g do con mt ca tm, v iu ny tr thnh sng kin dn n vic nghin cu vn . Khng c phm tnh ca trc gic v thy trc, khoa hc cng ch l mt ngnh kin thc no khng cn bn, hay rng ra l mt vn ca s phng on. Khoa hc s thiu ng hng v mc tiu. Trc gic v thy trc ng vai tr chnh yu trong lch s khoa hc. Vi nhiu khoa hc gia li lc, trc gic ny lin h n vic tin hnh to c cc khm ph quan trng nht. S gi ca mt s lung t tng hay nghin cu, pht xut t tm khoa hc gia, khi u h thng l lun, cng thc ca gi thit v th nghim, a n kt qu ca mt l thuyt mi. Tt c nhng tin b khoa hc t c n nay, u xut pht t nim tin, nhn thc, kht vng mun bit, trc gic vn vn...Trong tm ca nhng khoa hc gia li lc nht, nhng ngi t c nhng khm ph quan trng nht, u do cc phm tnh c nhiu trn y. Quan st cng bt u bng t tung, t tng to con ng iu tra, v bt buc quan st vo khun kh thch hp. Th d, Newton thy tri to ri v hiu c nh lut ca trng lc. Theo chuyn, Newton khi nhn thy tri to ri, ng nhn thc c, nhng thc ra ng suy ngh v cn nhc t nhiu thng thi v bn cht ca s hp dn. l mt tin trnh tinh thn ca tm ng tin n cao nhn thc c khi nhn thy tri to ri. i khi vic ny xy ra vi chng ta. Chng ta c mt s kh khn c bit no t lu chng ta khng tm c cch gii quyt, ri chng ta ngi im lng, bng nhin cu tr li le ln trong tm tr ca chng ta. Nhng cu tr li ny khng phi t nhin pht xut ba bi hay ngu nhin.Thc ra, tm hot ng trn mt mc tinh t. S nhn thc l kt qu ca tin trnh nguyn nhn v hu qu. Tm, do nim tin v ng c thc y, l ngun gc ca khoa hc, qua trc gic v thy trc l lc do khoa hc c th tin trin v qua mc ch v mc tiu hnh dung mong mi trong tm, l ng hng cho khoa hc

tin bc trong tung lai. S tm kim chn l cn bn c th thc thi v tm nhn thc nhng chn l y c hin hu. Ti im ny chng ti xin a ra tn mt khoa hc gia li lc khin ti c nim v ti ni chuyn ny. Khng ai khc l hn l khoa hc gia Albert Einstein. Tuy nhin ng khng ni ng nhng li ti dng. Ti ch gii di dng. iu m Einstein c ni l: "... trong thi i vt cht ny ca chng ta, nhng khoa hc gia ng n ch l nhng ngi o l thm su.." Einstein cm thy trong thi i ny, rt kh khn tm thy ngi c tn gio. Ch c nhng khoa hc gia nghin cu khoa hc vi mt tm thanh tnh c o l thc s. ng tip: "...nhng khoa hc ch c th to ra bi nhng ngi thm nhun vi kht vng tm chn l v hiu bit...nhng c nhn y m chng ta hm n nhng thnh qu sng to khoa hc ca h, tt c nhng ngi thm nhun vi nhn thc tn gio thc s l v tr ca chng ta l mt th g ton ho kh thi cho cng cuc nghin cu kin thc." S ham mun bit s tht, v nim tin ng sau thin nhin c nhng nh lut l chn l bt bin trn ton ci v tr - iu ny l ci m Einstein gi l cm ngh o l hay r rng hn 'cm ngh tn gio v tr' . Ri ng li tip: "...cm ngh tn gio v tr l ng c mnh m v cao thng cho cng cuc nghin cu khoa hc.' "... Pht Gio, nh chng ta c bit t nhng tc phm tuyt tc ca Schopenhaumer, bao gm yu t chng t mnh m iu ny ..." Einstein ni Pht Gio c mt mc cao ca cm ngh tn gio v tr, v cm ngh tn gio v tr l ngun gc hay ht ging ca cng cuc nghin cu khoa hc. Cho nn qu v c th t quyt nh v nhan m chng ti dng cho bi ni chuyn c ng hay khng. Chng ti c trnh by trong mt ng li no m c th ni Pht Gio l nn tng ca khoa hc, nhng xin ng qu chp vo s quan trng ca

kin ny, v chng ti khng hon ton ng vi quan im ca Einstein. S khng ng ca chng ti khng phi l iu m ng ta ni m l ng ni qu t. Ci m ng Einstein gi l 'cm ngh tn gio v tr' ch l mt phn ca ci cm ngh tn gio, v tn gio bao gi cng quay v vi con ngi, n bn cht ca con ngi, gm c con ngi phi i x vi thin nhin ra sao, bn trong cng nh bn ngoi. Chng ti thy trong li ni ca Einstein khng r rng bao gm s t bit mnh v li ch cho con ngi. Tuy nhin c th l t nhng li ca Einstein m chng ta c th nhn thy ng cm thy r ca khoa hc trong s ham thch ca con ngi v kin thc, v tha nhn n trong th t ca thin nhin. Nhng by gi tin ti im ny, chng ti ni chng ti khng mun qu v qu lo lng phi hay khng phi Pht Gio l nn tng ca khoa hc hay khng. Thc ra phi nn thay i nhan bi ni chuyn ny, chng hn nh .."Khoa hc phi nh th no m Pht Gio li l nn tng ca n". iu ny s cho chng ta mt vi vin cnh mi ngh ti. Cu "Pht Gio l nn tng ca khoa hc", ch l mt kin, v mt s ngi c th cho l cu y c tnh cch t cao t i. V vic ny s chng a chng ta n u. Nhng nu chng ta ni: "Khoa hc phi nh th no c th t nn mng trn Pht Gio", cu ny s c tnh cch xy dng hn, cho chng ta mt s im thc tin v c th xt. iu ny l mt cu hi quan trng, mt cu hi i hi mt s ph phn. Chng ti c th c cu tr li, v chng ti c gng gi trong phm vi nhng im c cp v cu tr li dng nh mt loi tm lc. Trc tin chng ta phi m rng ngha ca t ng 'tn gio' hay cm ngh tn gio' c th i chiu vi Pht Gio. A) Nhng t ng 'cm ngh tn gio v tr' bao gm c th gii thin nhin bn ngoi ln bn trong con ngi, hay c v tr vt l, tru tng, hay tinh thn gm c nhng gi tr. B) S nh ngha v khoa hc, bt ngun t s khao kht mun bit s tht phi c b tc bi lng ham mun t c iu thin cao nht m Pht Gio gi l 't do t s bt ton vn ca con ngi' Ti im A chng ta m rng nh ngha v thin nhin phi c thc hin. im B, chng ta lp li nhng gi tr y tng hp vi iu thin cao nht, bo m khao kht s tht trong sch v r rng, khng cho c hi nhng gi tr thp km lm h nguyn vng ca chng ta.

Vi hai im trn y trong tm, by gi chng ta c th tr li: "Khoa hc ng vi Pht Gio l khoa hc mong mun hiu s tht t nhin i i vi vic pht trin con ngi v s t c iu thin cao nht" Hay chng ta c th ni: "Khoa hc t nn mng trn Pht Gio pht xut t vic mong mi kin thc v thin nhin, cng vi s ham thch mun t iu thin cao nht, nn tng xy dng s pht trin con ngi". Loi nh ngha ny dng nh bao quanh vo Khoa Hc Thc Dng, nhng khng hn l nh th. T mt vin cnh, khoa hc t nhin trong thi i cui b nh hng bi ng lc ch k nh ni trc y, khng c tt lm. V l do d chng ti ngh nhng s khch l xen vo la chn hu ngn nga nhng g trc y t pht xut, thay th ham thch chinh phc thin nhin v sn xut tht nhiu ca ci vt cht vi nguyn vng thot khi kh au. Lp li ngha trn, chng ta c th ni "Khoa hc t c kin thc hiu bit tht s ca s tht s l s hp nht ca nhng khoa hc vt l, khoa hc x hi v nhn loi. Tt c mi khoa hc u lin h ln nhau v nh mt". Hay ni mt cch khc: "Khi khoa hc m rng phm vi nh ngha cn bn ca n, v ci tin k thut tm ti v nghin cu, nhng s tht ca khoa hc x hi v nhn loi s t c do s nghin cu khoa hc". Cu ny khng phi l mt cu ni gin hay cu th. Ngy nay cc tin b ca khoa hc v x hi ca con ngi trong mi trng tng qut cn c s lin kt trong vic tm kin thc. Qu v c th ni thi gian chn mi. Nu chng ta khng gii quyt kp thi trong mt ng li thch hp, thi gian chn mi ny s b phi pha nh mt tri cy qu chn. Cu hi l " Liu khoa hc c gnh trch nhim dn nhn loi n s thng nht hc hi ny khng?" Trn mc th hai l nguyn tc ca s cam kt vi kin thc l kin thc ca s tht hu ch c th chia lm hai loi: A) Kin thc cn thit, hay s tht hu ch, l kin thc cn thit cho mt i sng tt p m c th cho mt con ngi t c trong phm vi ca mt cuc sng. B) Nhng loi kin thc khc khng cn thit, hay s tht khng hu ch. Nhng iu y cha c kim chng, phi c xem xt cho n khi c kim chng, nhng mt i sng tt p khng ty thuc vo chng v cng khng phi ch i cu tr li cho chng.

i sng ca mt con ngi rt gii hn v ngn ngi. Phm tnh ca i sng, hay iu thin ti thng, l nhng iu phi t cho c ca mt con ngi trong phm vi i sng ngn ngi gii hn ny. Kin thc khoa hc c khuynh hng ni:' Hy ch n khi chng ti kim li iu ny trc , ri bn s bit phi lm g". Thi d ny nn thay i, phn bit r rng gia nhng loi khc bit ca kin thc ni trn. Nu khoa hc qu l nn tng hiu bit ca hc hi, n phi lin h ng ti hai loi s tht y. Mt khc, nu khoa hc tip tc hnh hot nh by gi, n cn phi c s b tc bng s hp tc bi s tin dn ca Pht Gio cho nhng cu tr li v nhng cu hi i hi phi c cu tr li ngay, hu s t c iu thin cao nht trong i sng c th thc hin c, trong khi khoa hc c th tm c cu tr li cho nhng cu hi y hoc d khng tr li c cng khng nh hng g n kh nng sng trong an lc v hnh phc. ---o0o--CHP NHN GIC QUAN TH SU L do chng ti cn phi lm sng t nhng mc tiu trung gian l nu Khoa Hc Thun Ty khng th xc nh gi tr ca chnh n, n khng th trnh c nh hng nhng quyn li khc. Nhng nhm bn ngoi vi quyn li ring t, xc nh gi tr khoa hc trong qu kh, gi tr dn n s ph hoi thin nhin trong cng cuc tm kim ca ci vt cht. Vic ny em khoa hc tr thnh c gi l k 'phc v cho k ngh'. K phc v cho k ngh khng phi l ngi phc v cho nhn loi. Trong nhng ngy ny, mt s ngi ni k ngh ang ph hoi nhn loi, mt im cn c cu xt. Nu khoa hc khng to c gi tr cho chnh mnh, th ngi khc s to c. Con ngi l nhng chng sanh c nh. l mt phm tnh duy nht ca con ngi. c ngha l vic tm kim kin thc khng th no c c m khng c gi tr. V con ngi l loi chng sinh cao nht, c kh nng t n s hiu bit s thc v iu thin ti thng, con ngi nn nhn thc tim lc ny. Bao lu m con ngi khng minh nh c v tr ca mnh lin quan n gi tr, cha hin hu trong phm vi th gii gi tr, th khoa hc s c ng hng xc nh bi nhng quyn li khc. Kt qu, khoa hc gia cm thy b bp bm v dao ng trong cng cuc nghin cu. Bao lu m k ngh l minh tinh chnh ca x hi, k ngh c th nh hng rt mnh n

khoa hc, do cc tng lp ca chnh ph nh hng n ng li chnh quyn, v do th ch ti chnh vi tr cp cho khoa hc. Chng hn, nu mt khoa hc vin trnh mt d n nghin cu trong mt lnh vc c bit, nhng vic nghin cu ny khng em li ch g cho k ngh, b k ngh c quyn hnh khng ng h v p lc chnh ph hnh ng khc i. Khi vic ny xy ra, cc khoa hc gia c th nn tr, v b cuc nh Sir Isaac Newton. Newton b nh hng rt mnh bi nhng gi tr trong cng cuc nghin cu ca ng. Newton khm ph ra nh Lut Trng Lc khi ng mi c 24 tui. Tuy nhin, nhng kin ca ng b chng i lc by gi. Nhng trng khoa hc c ch giu ng, lm ng au bun. ng khng hp tc vi ai c. Ngay khi ng bt u vic nghin cu, ngi ta cng kch ng, ng bun gin v b vic nghin cu. ng hon ton xa lnh khoa hc v khng i u c trong 20 nm. By gi Edmond Halley, khoa hc gia tin on chu k ca sao chi v ngi ta ly tn ng t cho sao chi, nhn thy gi tr cng trnh nghin cu ca Newton, bn tm n an i v khuyn khch Newton. Cm dng Newton tr li lm vic v bt u vit tc phm trng yu Philosophiae Naturalis Principia Mathematica. Nhng ri, khi ng mi ch hon tt hai phn ba tc phm, trong thi gian hai mi hai nm m Newton t chi khng cho in khm ph ca mnh th mt khoa hc gia khc hiu c nh Lut Trng Lc v php tnh, tuyn b l ng mi l ngi khm ph ra tt c trc Newton. Khi Newton nghe thy nh vy ng li gin hn. ng khng chu tip tc vit nt tc phm m ng vit c hai phn ba. Mt ln na Halley li phi n gp ng nn n ng tip tc ng mi hon tt tc phm. Th d in hnh trn y cho thy gi tr ln t mt khoa hc gia vi hu qu cho c khoa hc th gii. Nu Newton l mt thin ti, c mt con tim mnh m, khng nhng b trc nhng au bun v phn n, ng c th ng gp nhiu hn na cho th gii khoa hc, nhiu hn nhng g ng ng gp. Tm trng ca ng khin ng qung b khoa hc thi gian trn hai mi nm. Ngy nay khi lnh vc k ngh v ti chnh c nhiu th lc mnh m, khoa hc phi mnh vi gi tr ca chnh mnh ngn chn cc gi tr bn

ngoi ln t. Trong thi i mi sinh b tn ph, mt s s tht khm ph ra bi khoa hc khng gy ch cho mt s lnh vc k ngh v ti chnh. Chng ta nghe thy nhng li tuyn b ca mt s nhm cc nh nghin cu ca Hoa K l s kinh hong v nh knh v cn c, th gii khng nng ln, do kt qu ca cng cuc nghin cu ca h chng minh c. Ri t lu sau, mt nhm nghin cu khc ni vi chng ta l nhm th nht b nh hng bi ti chnh ca mt s lnh vc k ngh trong vic nh gi cc kt qu ca h. Tnh trng ht sc l phc tp. Li th c nhn bt u ng mt vi tr trong vic nghin cu khoa hc., v l thuc nhiu hn na vo nh hng ca gi tr. C n kin thc v nghin cu thc thi ngy nay v tnh trng mi sinh l mi quan tm ca gi tr; l chuyn thc hin nhu cu c bit, nhng trong trng hp ny chng r rng xc thc hay cc gi tr xy dng. V n cui cng, o c dy cc khoa hc gia phi c mt hoi bo trong sch v kin thc. l sc mnh hng mnh nht m khoa hc c th c c. Ngy nay chng ta bao quanh bi mt th gii di do gi tr hu ht l tiu cc. Trong qu kh, khoa hc v k ngh cng nhau lm vic ging nh v vi chng. C rt nhiu tin b v i. K ngh thc y khoa hc tin, v khoa hc gip k ngh pht trin. Nhng trong thi i ny, v mt s quyn li ca k ngh tr thnh mt kh khn trong mi sinh thin nhin, v v khoa hc b cht vn v iu ny, cu tr li ca mt s cu hi ang lm cho lnh vc k ngh bi ri. Rt cn thit cho khoa hc v k ngh phi d phn hay t nht cng chng nghim s cng thng trong mi tng quan vi nhau. Khoa hc c th b bt bc phi c bn mi, ngi bn ny s gip v khuyn khch khoa hc tm kin thc hu ch cho ging ngi. Khi khoa hc tin ti ranh gii ca tm, cu hi pht xut: "Liu khoa hc c cng nhn gic quan th su v nhng d kin chng nghim ti y? hay cc khoa hc gia tip tc c gng kim chng tnh kh v t tng bng cch nhn vo cc ha cht tit ra t b no, hay o c lung sng trong c bng mt my, v theo cch y l ch nhn vo ci bng ca s tht m thi?" iu ny ging nh nghin cu mt vin t ting ri tm xung nc, hay t gn sng ln tn trn mt nc. H c th o cc ln sng tng ng vi cc vin mi c khc nhau - nu c mt ting ng c ngha l vin phi cng mt c - h s c th a v mt phng trnh ton hc, tin

on c vin , tng ng vi ting ri tm vo nc, hay c tnh khi ri xung nc bng cch o cc gn sng gy ra. C phi phng php nghin cu ca khoa hc v thin nhin nh vy khng? S kin l, h thc ra chng bao gi cm n mt vin ! Nu l trng hp, khoa hc c th c mt ci nhn vo mt s ng li quan st v th nghim dng bi mt s truyn thng khc, nh Pht Gio, duy tr quan st v th nghim thc hnh t kinh nghim trc tip trong tm tr, mt ng li c gi tr v s tn trng nh lut thin nhin. ...Khng cn thit cho khoa hc phi c trnh nhng gi tr. l vn c gng lm sng t cc gi tr m khoa hc c .... ---o0o---

VI. MT VI NGH CI TIN

QU T By gi chng ti hu nh gn kt thc, chng ti mun c mt vi ngh lm sao khoa hc c th ci tin. im th nht m chng ti mun ni n l im ni trc y, v s " thiu thn". Khoa hc khng y gii quyt cc kh khn trn th gii hin i. Chng ti mun ly mi sinh lm th d, v vn bo v mi sinh l mt trong nhng vn quan trng ca thi i chng ta, v khoa hc phi gi mt vai tr lnh o gii quyt vn , nht l v phng din nghin cu v ngh cc gii php. Kin thc khoa hc khng gi tr. Khoa hc c th bo ng cho chng ta v nhng nguy him hin hu, nguyn nhn, v nhng phng cch m chng ta phi i u. K thut, bt ngun t khoa hc, l kh c thit yu trong cng vic ny. Nhng d chng ta c nhng kh c c gi tr nh trn vn cha cho chng ta gii quyt vn . Hn th na, khi chng ta xt nguyn nhn ca nhng kh khn ny, chng ta tm thy chng pht xut t khoa hc v k thut. Khoa hc v k thut khng th sa cha cng vic lm ca chnh mnh. Mc d chng ta c kin thc cn thit, nhng chng ta li khng s dng. Thay v c kh nng k thut gii quyt vn , chng ta li tip tc loi k thut lm trm trng thm. n gin, kin thc khoa hc khng th

thay i t cch o c ca con ngi thay v s kin l nu k thut ng n c s dng chng ta c th gii quyt nhng kh khn m chng ta phi i u. Nhng toan tnh d gii quyt nhng kh khn y u b tc nghn v lng l. Trong khoa hc tng lai ngay tc khc, khoa hc phi t mnh bng lng lm vic vi s rn luyn tr c khc, cung cp cc d kin cho mt n lc tp th gii quyt nhng kh khn y. By gi ci g c th s dng gii quyt kh khn ca nhn loi thm vo khoa hc v k thut? T quan im Pht gio, gii quyt kh khn ca nhn loi, bt k loi no, bao gi cng phi thc thi vi ba phng php trng yu v nhng kh khn ca nhn loi pht xut trn mc khc nhau . V phng cch mi sinh chng hn, c ba mc phi c hi nhp l: 1. Mc v t cch o c. 2. Mc v tm. 3. Mc v s hiu bit. Ba mc phi c hp nht trong tin trnh gii quyt kh khn: 1. Trn mc t cch o c, phi c s kim ch x hi, l kim ch s phng khong thn th ra pha ngoi v t cch cch o c v ni nng. C hai phng cch kim ch cch c x ngoi x hi: - Th nht, kim ch khng cn n iu l hay lut gm hnh pht cho nhng k ph lut l vn vn. Trong Pht Gio gi l 'vinaya' (lut). - Phng cch th hai kim ch t trong phm vi c nhn, do nh. Hu ht trong nhng trng hp nh pht xut t tn ngng tn gio. Nu, th d, c c tin, v tin tng trong tn gio, c s sn lng v thin ch kim ch t cch o c. Phng cch ny trong Pht Gio gi l sila (gii). Tm li phng cch th nht l vinaya (lut) - iu l v tiu chun ngn nga cc hnh ng ph hoi, v phng cch th hai l sila (gii)dng c l tr kim ch hu khi vi phm nhng gii cn phi tn trng. C hai phng cch ny u lin h n vic kim sot v hun luyn t cch o c. Trn phng din x hi, rt cn thit thit lp nhng lut l,

nhng cng cha . Chng ta phi cn phi c gii tun theo vng gi cho n khi hnh kim ca chng ta khng cn vng mc v c iu ha. 2. V tm l yu t to nguyn nhn ca cc vn : Nu chng ta mun mi ngi tham gia vo vic bo v thin nhin, trc tin chng ta phi t s ham thch ny trong tm ca mi ngi. Cho nn t "vic bo v thin nhin", chng ta i n "ham thch bo v thin nhin". T u s ham thch bo v thin nhin pht xut? S ham mun ny pht xut t lng mn yu thin nhin. Nu c s cm kch vi thin nhin, ham thch bo v thin nhin t nhin s bc pht theo sau. Nhng cha phi l ht - ngi dn ch cm kch thin nhin khi h sng hnh phc vi thin nhin. Dng nh hu ht mi ngi nhn thc c s quan trng vic cm kch thin nhin, nhng tt c nhng g h nhn thy u ch rt ngn ngi. H khng nhn thy c chui nhng iu kin. Bao lu m h khng nhn c tt c cc yu t lin i, nhng d tnh gii quyt vn u s tht bi. Chng ta phi nghin cu su xa tm ra u mi ca chui y, nhn thy nhu cu g cn phi lm khuyn khch ngi dn cm mn thin nhin. Lng mn yu thin nhin s pht xut vi kh khn nu ngi dn sng khng hnh phc vi thin nhin. Ngi dn phi c tm sng thoi mi vi thin nhin trc khi h c th mn yu thin nhin, v t h c th pht trin lng ham thch bo v thin nhin v s dn n cng vic bo v ngy nay. D vy c nhiu yu t khc hay nhng ngn ngi trong chui iu kin ca chng ta, iu ny qu a n kin tng qut. Cho n nay khoa hc c mt vai tr quan trng trong vic ngn chn tin trnh ny hot ng. l lng ham thch tm hnh phc t s khai thc thin nhin khin cho ngi ta cm thy, su xa trong phm vi ca mnh, l con ngi ch hnh phc nh k thut, v thin nhin l mt tr ngi cho hnh phc ny. Nhiu tr em trong hin ti cm thy hnh phc ca chng nm ni k thut, v cm thy khng thoi mi vi thin nhin. Thm ch, chng c th i xa hn na coi thin nhin nh k th, mt tr ngi cho hnh phc ca chng. Thin nhin phi c chinh phc c th vui hng hnh phc ca k thut. Hy nhn vo tm ca ngi ta trong thi i ny. Bn c th nhn

thy hu ht mi ngi trong x hi u ngh nh vy. l kt qu t nh hng ca khoa hc trong Thi i K Ngh mi y. Tin tng chinh phc thin nhin v tm hnh phc trong hng ha vt cht biu hin v ch trng bi k thut ng tr trong tm con ngi mt thi gian lu khin con ngi c cm ngh thin nhin l k th, mt chng ngi cho s tin b ca nhn loi. Bao lu m cm ngh ny cn lan trn, s rt kh khn cho con ngi mn yu thin nhin v con ngi khng th tm c hnh phc trong thin nhin. V l do ny, ng li suy ngh ca chng ta phi thay i. Nu chng ta tip tc sng trong th gii thin nhin, chng ta phi tm thy im qun bnh, v chng ta c th lm c vic , chng ta phi pht trin lng cm mn thin nhin, t nht cng nhn thy iu thin nhin cho chng ta hnh phc. C rt nhiu ci p trong thin nhin, v k thut c th s dng nng cao s cm kch thin nhin. c hu hiu hn, s ch ng cch hnh x ca chng ta rt cn thit c h tr bi s nhn thc tinh thn. Nu tha nhn mt hnh ng kho lo hay mt tng p trong cch hnh x nh vy, hay c ng lc khin chng ta t nguyn bt u rn luyn nhn cch ca chng ta trong mt ng li xy dng, ri nhu cu t hun luyn khng cn phi bt buc hay cn n mt thao tc kh khn. 3. Mc tr tu lin h ti s hiu bit nhn qu, hay nguyn nhn v iu kin trong thin nhin. iu ny quan trng hng u. hiu r vic ng h hay bc b gii php bo v thin nhin, chng ta phi hiu bit mt phn no v thin nhin. V phng din ny, Khoa Hc Thun Ty c th l li ch to ln, cung cp cc d kin gip chng ta nhn c nhng yu t xc ng lin h n vic ph hoi mi sinh, n ng li no m mi sinh b ph hoi, v nhng hu qu g s sy ra t s ph hoi ny. Hiu c tnh trng ny s m rng tm con ngi v lm cho con ngi lnh hi c. Nu c s hiu bit ta thy c mt hnh ng no c th l nguyn nhn gy ti hi cho mi sinh dn n hiu qu tai hi cho con ngi, chng ta s cm thy khch l thay i cch hnh x ca chng ta. Tuy nhin, i khi, mc d hiu bit hu qu xu ca vic g , chng ta vn khng th thay i cch hnh x ca chng ta v tm chng ta khng chp nhn v cn nng cn. Do ti sao tm chng ta quan trng phi c c s hiu bit tnh trng mt mc tr thc ln tnh cm, s tha nhn, mt

thin ch sng hnh phc vi thin nhin. Kin thc khoa hc khng thi khng li cun con ngi thay i ng li, v t luyn i n thi quen, li dng c nhn, x hi u tin vn vn... Vi nim vui v thin nhin l cn bn, bt lun mt s thu hiu bng tr thc no, chng hn nh s hiu bit h thng sinh thi hc, s gip vic hiu bit xu xa hay lm vng mnh tt c nhng phm tnh v mc cm xc. thc s i u vi tnh th, chng ta phi c mt gii php hiu bit. Nhng phng php ca Pht Gio l mt gii php hiu bit cho vn trn tt c cc mc . C ba mi nhn, hay phn chia (bc) ca Pht o. Trong Pht Gio bc th nht chng ti gi l gii (sila) tc s kim ch hay kim sot nhn cch trong phm vi lut (vinaya), lut l v iu l. Thu thc hnh ng t c do dng l ct ty ca gii. C hai mc , iu lut v nh tinh thn u nm trong tiu tng qut ca gii rn luyn t cch o c. Bc th hai lin quan n tm rn luyn cm ngh, phm tnh v thi quen ca tm phi c o c v kho lo. l nh (samadhi), cch rn luyn tm. Bc th ba l hu (tr tu panna) hay kin thc hiu bit. Tr tu l phm tnh iu hnh hot ng ca bc th nht v bc th hai, xem xt chng v em chng vo con ng chnh ng. Tr tu c khuynh hng khng tch cc, cho nn tr tu phi c h tr bi vic rn luyn, o c v thin nh. Tr tu khng nhng gim st vic thc hnh kim ch tinh thn v thin nh, m cng cn kho st mt tiu cc ca s vt, ci thy th d nh hu qu tai hi ca cch hnh s khng kho lo, c n nhng trng hp cch hnh x em nim vui v li ch trong ng li no . Nu lc th nh vy li em li tai hi, tr tu l ting ni cho chng ta bit ta phi loi b cch hnh x y hay phi sa li cch hnh x cho ng cch. Ba bc trn y cng nhau hot ng v ty thuc ln nhau. Trc tin chng ta rn luyn cc hnh ng, trau di cch hnh x kho lo, v loi bcch hnh x vng v. ng thi chng ta rn luyn tm, thm nhun tm vi n lc kho lo v cm ngh h lc hay tha mn trong vic thc hnh, m mang chnh kin v l do thc hnh thy c ng li ch hay tai hi ca nhng hnh ng ca chng ta. Khi tu tp v thc hnh chng ta cng ngy cng tr nn kin nh hn, tm s thy h lc trong vic tu tp khin nim tin tng trng. Khi nim tin gia

tng, tm s sng sut nhn nh v hiu thu c hnh ng ca chng ta. Khi tr tu v s hiu bit pht sinh, thy s li ch trong vic tu tp v s tai hi khng tu tp, nim tin li tng trng, chng ta c th kim sot c cch hnh x ca chng ta, em p dng v lm cho cch hnh x ph hp hn vi chnh o. ---o0o--QU TR By gi chng ta i n phm cht ca "Qu Tr". Chng ti mun qu v r c ngha chng ti mun ni trong cu ny trnh by iu lin quan n khoa hc. Mt th d, chng ti mun so snh quan im trong o Pht vi quan imca khoa hc c mt s tng ng. Trong khoa hc chng ta c kin thc khoa hc mt mt, v thi khoa hc mt mt. Trong nhiu trng hp quan im khoa hc quan trng hn kin thc khoa hc. L do ny l ti sao? V d kin hay kin thc t c do khoa hc nhiu khi cho thy sai v phi iu chnh li. iu ny cho thy s tin hnh ang xy ra. l quan im khoa hc hay mc tiu l mt nguyn tc khng thay i, nguyn tc em li ch ln lao cho nhn loi. D tng mnh kin thc ca c nhn c th c s dng ngy nay hay khng, tuy khng phi l mt iu chc chn, nhng thi ny l mt iu kin c th dng c ngay v c li ch ngay. Quan im ca khoa hc v o Pht cng c mt s d bit. Trc nht, chng ti xin c gii thch. Ci g l quan im Pht Gio v quan im khoa hc? Quan im ca c Pht Gio ln khoa hc c cng mt mc tiu, l nhn tt c s vt theo nhn v qu, hay nguyn nhn v cc iu kin. ng u vi bt c trng hp no, c hai quan im Pht Gio v quan im khoa hc u c gng nhn vo nguyn nhn v iu kin thy r chng ng nh th no. Th d, bn nhn ngi bn ang tin v pha bn vi b mt au kh. Vi hu ht chng ta, nhn nt au bun trn khun mt ngi bn thng lm cho bn khng vui. Chng ta c th ngh rng ngi bn ny gin chng ta, v chng ta thng phn ng li bng cch tiu cc. Mt nhn thc v kinh nghim khng vui ny sanh v phn ng khng thch sanh khi v ngh rng: "ngi bn ny gin d, vy sao ta khng gin d". V chng ta li cng mang mt tm trng bun au phn ng li.

Nhng vi quan im Pht gio hay khoa hc, khi chng thy mt ngi bn chng ta tin v pha chng ta vi b mt au bun, chng ta khng nhn vo b mt y vi mt tm trng bc dc thng hay ght m mc tiu l khm ph ra s tht ti sao ngi bn c nt mt gin d. l quan im nhn vo s vt theo nguyn nhn v iu kin... "Ch, anh c v gin d, ti ly lm l sao bn ti hm nay trng c v gin d. Ti lo lng c iu g sy ra lm phin anh. C l c ngi no nh lm anh bc bi, hay c l ti anh khng tin, hay c l anh ...." l chng ta tm nguyn nhn thc s gy ra cho anh. l ci m chng ti gi l quan im Pht Gio, p dng n hin tng tinh thn, quan im ny tng quan vi quan im khoa hc p dng trn bnh din vt cht. l mt quan im tm hiu, mt quan im nhn vo s vt theo nguyn nhn v iu kin. Nu cch nhn vo tnh trng nh vy, khng c vn g pht xut. Quan im nh vy s dn n gii quyt vn v m mang tr tu. Tm kim nguyn nhn v iu kin v ci au bun ca ngi bn, chng ta c th hi anh v nguyn nhn hay hnh ng bng mt cch t nh no khin anh cho ta cu tr li a n cch gii quyt vn . l quan im thng thng trong c Pht Gio ln khoa hc. Nhng quan im ny khc bit nhau th no? Quan im ca khc l quan im ch dng t kin thc, nhng quan im Pht Gio li c coi nh mt phn v mt mnh ca chnh i sng. Quan im ny l mt phn ca i sng khn ngoan kho lo, l cch sng ha hp trong x hi, Tm li, l o c. Quan dim ca khoa hc in hnh r rng khoa hc trnh vn o c hay nhng gi tr thc ra cha ng trong . Quan im khoa hc chnh trong n l o c, nhng v khoa hc ph nhn hon ton n, khoa hc hon ton khng bit n s li ch o c em li . Quan trng hn na, khoa hc khng nhn thy o c l yu t thit yu trong tin trnh tm hiu s tht ca thin nhin. Quan im Pht Gio khng ch n gin dng t kin thc, m cn p dng trong i sng hng ngy, ngay trong hin ti. Khi chng ta p dng cht ch hng ngy vo s vic, chng ta i n phm cht m chng ta gi l "Qu Tr" . V quan im khoa hc ch l mt quan im n gin tm kin thc, tt c mi p dng thc hnh phi i cho n khi khoa hc c c tt c nhng cu tr li. Bao lu m chng ta cha c cu tr li chng

ta b b tay. Nu chng ta cha bit c iu g n ra sao, chng ta khng bit cch hnh x vi n. Nhng trong th gii ny c qu nhiu s vt m khoa hc cha c cu tr li v cng khng cho bit bao gi khoa hc mi c cu tr li. ng thi, nhn loi, c c nhn ln x hi, phi sng trong hin ti. Ni mt cch n gin, cuc sng cho chng sanh trong mt ng li thch nghi v kho lo, trong khng gian ny qung i ca mt c nhn trong x hi, ng thi im, khng th ch i nhng cu hi y t th gii khoa hc. Quan im Pht Gio l tm kim kin thc lin kt vi cuc sng, nhm vo nhn s vt theo nhn qu l mt phn v mt mnh ca tin trnh cho mt cuc sng tt p, khng phi n gin ch l mt kh c tm kin thc. Cho nn, vi quan im Pht Gio, bt c bao gi chng ta gp iu g m chng ta cha bit r rng, hay cha kim chng c, chng ta phi c mt nhn sinh quan gip chng ta thc hnh kho lo i vi vic . Chng ta khng mt mu mc trong i sng. Quan im khoa hc l ch tm kim kin thc m khng c mt nhn sinh quan v i sng. Pht Gio dy c hai lnh vc, a con ng thc hnh trong vic tng quan vi s vt trong i sng hin ti. Chng ti xin a ra mt chng minh, mt vn kh khn ca nhn loi qua cc thi i, v i vi vn , ngay c chng ti l Pht T, khng s dng mt nhn sinh quan Pht Gio thch ng. Chng ti mun nhc n vn v nhng chng sinh ci tri (Ch Thin). Vn ch thin l mt vn c th nhn xt trong phm vi tng quan vi s tht c th xc minh, hay n c th nhn xt trong mi tng quan vi x hi loi ngi, di nh sng ca i sng mi ngy. Nhn vo vn vi quan im khoa hc, chng ta ngh trong phm vi s tht c th xc minh, l nhng iu thc c hay th?c khng c. Ri chng ta tm mt phng cch kim tra vn . Vn tr thnh mt ca nhng s tht 'ang ch i phi c xc minh', hay c l l 'khng th xc minh c'. Nhng chng cn phi lu n vn ang ch i xc minh hay khng xc minh, hay vn c coi nh khng xc minh c, vn vng mc li ngay ti y, v nhn loi khng c cch gii quyt thc tin. Bao lu m vn khng xc minh c, vn n gin tr thnh mt vn ca nim tin. Nhm ny tin nhng s vt ny hin hu, nhm kia khng tin s vt hin hu. Mi bn u c kin ring ca mnh. Hy ghi nhn l

nhng ai tin l khng c nhng s vt nh vy khng vt qua mc ca nim tin - h vn cn b kt v nim tin l nhng s vt nh vy khng hin hu. C hai nhm ny u sng trong mt x hi. Bao lu m h cn c nhng d bit v nim tin khng gii quyt c, s c trng thi tinh thn cng thng. Chng hn, khoa hc khng a ra li khuyn dn g, nhng trong Pht Gio c nhiu cch thc tp cho nhiu trnh . Trn mc th nht, tm kim s tht bng kinh nghim bt k l ai mun chng minh vn theo cch ny hay cch khc, khng c kh khn g. Nhng ai mun tm kim nhng d kin, t do tip tc vic nghin cu ca h, hoc tn thnh c s hin hu ca chng sinh ci tri hoc khng tn thnh. Trn mc th hai, tm ra mt quan im chnh ng v cch c x trong i sng hng ngy, chng ta nn lm g? Trong Pht Gio c cch thc hnh khng gy mu thun g d c s hin hu hay khng c s hin hu ca ch thin. i sng ca chng ta c mt tiu chun r rng c th p dng ngay tc khc. Chng ta lc no cng sn sng chp nhn s tht, d c chng minh c c s hin hu ca ch thin hay khng c s hin hu ca chu thin., v ng li sng ca chng ta khng nh hng g n vic khm ph . a s ngi d dng b thng tr hay b dn vo th phng th v nghi ng v gii php l nh vy khin b li cun v mt trong hai quan im cc oan - ch thin hin hu thc s hay khng hin hu thc s . Nu bn tin cc ch thin hin hu, bn phi cu khn, v thi trin l nghi lm va lng h. Nu bn khng tin cc ch thin hin hu, bn phi l lun vi nhng ngi tin ch thin hin hu. Nhng trong Pht Gio chng ti phn bit r rng gia s tm kim d kin tin hnh bnh thng, v cch x x i trong cuc sng hng ngy. i sng ca chng ta khng ty thuc ni ch thin. Nu c ch thin th ch thin cng ch l nhng chng sinh trong v tr ny ging nh chng ta phi chu sanh, gi, bnh v cht. Chng ta nhng ngi Pht T c gio l khuyn khch chng ta pht trin cc tu tng thin vi tt c chng sinh trong v tr. Nu c cc chng sanh ci tri, chng ta phi c t tng thin vi ai l ch thin. Ct li ca o Ph?t l gio php t pht trin v t lc. Mc tiu t do. Nu chng ta thc hnh theo nguyn tc t lc, chng ta hiu trch nhim ca

chng ta nh th no. Trch nhim ca chng ta l phi t rn luyn, phi t kt qu tt hn. V trch nhim ca cc ch thin l chnh h phi t kt qu tt hn. Cho nn c hai cng c trch nhim l phi t ci tin t kt qu tt hn. Chng ta c th cng hin hu vi ch thin vi cng loi t tng. ng thi d ch thin hin hu hay khng hin hu, khng phi l mi quan tm ca chng ta. Ging nh con h m v con beo - mi con u c th hin hu chung sng ha bnh trn th gii khng c tr ngi g. Cng nh vy, Pht gio c mt nhn sinh quan r rng v vn , v ngi Pht T khng lo lng g v nhng iu ny. Nu khng c quan im ny, chng ta s b mc kt trong vn c hin hu hay khng hin hu. Nu ch thin hin hu, chng ta phi c x ra sao? Chng ta c th to ra cc nghi l v hy sinh (cc con vt), iu ny khng phi l bn phn ca ngi Pht T. Trch nhim ca ngi Pht T l tu tp t tt p hn. Nu con ngi thnh cng hon ton trong vic t mnh t kt qu tt p hn, ngi y s tr nn chng sinh thng hng ca tt c chng sanh - -ngay c cc ch thin cng phi tn knh ngi y. l mt th d quan im Pht Gio, m ct li ging nh thi m t trong s so snh k b thng bng mi tn c. Nu bn b bn bi mi tn, nhim v u tin ca bn l hy rt mi ra trc khi c c c th lan trn khp c th v git bn. V vic tm kin d kin lin h n vic sy ra ny, bt c ai ngh rng phi lm, nhng vic trc nht cng vn phi l rt mi tn ra . Vic ny tng t nh cch suy ngh ca Sir Arthur Stanley Eddington. ng c kin tng t, mc d ng khng nu ln trn phng din Pht Gio. ng vit: "Qu thc d dng cho mt con lc chui qua mt l kim hn l mt khoa hc gia i qua mt ci ca. D ca y l ca ca mt cn nh th s hay ca l ca mt nh th, iu khn ngoan hn l mt con ngi khoa hc nn coi mnh nh mt ngi bnh thng v bc qua hn l ch i cho n khi tt c nhng kh khn lin h n s thm nhp thc s quyn vo khoa hc c gii quyt." Kinh sch ca C c Gio ni rng qu l d dng cho mt con lc chui qua mt l kim hn l mt ngi giu c ln thin ng. Eddington lp li cu : qu d dng cho con lc chui qua l kim cn hn l mt con ngi khoa hc bc qua mt ci ca vo phng. ng mun ni g y?

Chng ti mun nhn mnh ni y l Eddington mun ni n con ngi khoa hc ch khng phi l khoa hc gia. L do l rt kh khn cho mt con ngi khoa hc trc nht ng ngay trc ca v lo lng, " Ch, ti lo ngi nu ti i qua ca ny?" ng y phi xt tt c nhng nh lut vt l. Chng hn ng y tnh sc p ca khng kh l bao nhiu mt inch vung trn c th ng ta khi i qua ca, tc ca tri t vo lc , hu qu sy ra khi ng bc vo phng.. ng suy ngh hoi. Cui cng con ngi khoa hc ny thy khng th no i qua ca ny c v ng chng bao gi tnh ht c nhng con tnh khoa hc ca ng. Cho nn ti sao Eddington ni qu l d dng cho con lc chui qua l kim hn l mt con ngi khoa hc i qua ci ca. Eddington kt lun nhng khoa hc gia nn hnh x nh mt ngi bnh thng. D l ci ca ca mt nh th, ci ca ca mt nng tri, hay bt c loi ca no i na, hy c i qua i. Mun kim sot li, c vic tip tc sau. Vic ny rt trng hp vi quan im Pht Gio, cho nn chng ti bao gm vo y. ---o0o--VN PHT TRIN CH C TH CP TI KHI THC S HIU C CC GI TR Khoa Hc Thun Ty gi vng cho l gi tr rng tuch, nhng ai cng bit vai tr khoa hc quan trng nh th no trong vic m mang x hi cn i, mc d vic m mang l do hot ng ca con ngi, thm nhun y vi gi tr. Khi chng ta nhn k vo lch s, chng ta tm thy nhng gi tr c mt nh hng t nh trong vic sanh khi v pht trin khoa hc, bt u vi c tin v s khao kht mun bit s tht ca thin nhin, cho n gi tr ph hoi nht, ham mun chinh phc thin nhin v sn xut tht nhiu hng ha vt cht. Gii php v vn nhng gi tr trong khoa hc khng phi l n lc loi b chng. Khoa hc khng cn thit c gng trnh cc gi tr. l vn c gng lm sng t nhng gi tr m khoa hc lm hay nn lm v c. Nu khng, khoa hc khng bit n, s tr thnh nh hng tiu cc, mt nh hng c th e da ph hy hon ton nhn loi. Trong nhng phn trc ca bi ny, chng ti c gng trnh by xin lin h ca khoa hc n nhng gi tr trn hai mc , gi tr ti thng v gi tr tm thi. Gi tr ti thng l gi tr khoa hc phi gn b c th t c

chn l ti thng, v gi tr ti thng t n l chn l, v nh vy, n l mt yu t cn thit trong vic t c chn l ch yu. Tuy nhin, gi tr ti thng, iu thin cao nht, hay t do, l mt l tng, l mt mc tiu, v nh vy s khng nh hng nhiu v phm cht ca khoa hc ni chung. Gi tr nh hng nht v tc khc vi khoa hc, l gi tr th yu chia lm hai loi: loi t pht xut c s ha hp, gi tr ti thng; v gi tr gi to xm nhp vo khoa hc do kt qu ca s thiu phn nh n cc gi tr. Trong khi cc khoa hc gia khng hiu g v cc gi tr, v khng nhn thy s tng quan gia nhng gi tr v chn l m h ang tm kim, thm vo gii hn phm vi kin thc mong mun v vic em li trong vic tm kim khng kt qu ca kin thc ti thng, khoa hc s b ly i bi cc gi tr km hn v nhng gi tr phn ng, mt s tha hng t nhng th h trc v mt s do dc vng v ham mun hnh phc trong tm ngy nay ca chnh cc khoa hc gia. Khi nhng gi tr h ng ny nh hng n tm, s khng nhng ng nhin qung i s tm kin kin thc chnh ng, m cn mang li nh hng ph hoi, gy nn nhng kh khn ngay trong hin ti v tng lai. Ngc li, nu cc khoa hc gia, hay nhng ai i tm s tht, nhn nh c s lin h gia nhng gi tr tru tng v th gii vt th, h cng s nhn thc c mun tm kim v hiu c s tht t nhin l phi hiu bn cht con ngi; l con ngi phi hiu chnh mnh v hiu thin nhin chung quanh mnh. Khi c s nhn thc nh th, gi tr th yu bt ngun t gi tr ti thng t n s sanh khi. Nhim v t ng s hon thnh. Khi c chnh kin, kt qu s gp i l: 1. S tm kim kin thc s khng b gii hn hay hng dn sai lm, m s trc tip tin thng trn con ng tm kim loi kin thc cao nht. 2. Loi gi tr th yu chnh ng t ng sanh khi v s pht trin con ngi s tin hnh i i vi vic tm kim kin thc. Nu s tm kim cn c vo chnh kin, loi gi tr chnh ng t ng hin hu. Loi gi tr ti thng l mt iu kin t c khi nhn thc c s tht. Khng cn thit phi t tranh u t gi tr, n gin ch cn mang trong tm. Khi iu ny nhn thc c, loi gi tr th yu s qun bnh, thch hp vi gi tr ti thng s sanh khi.

Mc d trn con ng i ln ha hp, s bo m cho gi tr khng cn thit, v bao gm trong s tnh gic c s tht, trong thc t, kin thc khoa hc hc nh vy c chuyn vo k thut, cn thit nhn mnh mt s gi tr lm sng t hng i ca s nghin cu v ngn chn s xm nhp ca cc gi tr thp km v gi tr ph hoi. Mt vi th d v nhng gi tr tch cc nh: s tm kin kin thc t t do t con ngi bt ton, hay tm kim kin thc gii quyt cc vn , v xa hn na s pht trin nhn loi....gm c cc gi tr thp km nh phi tranh u lm mi vic thn trng vi kt qu c hi ti thiu. Cui cng, hiu c s quan trng ca gi tr gip cho cc khoa hc gia nhn thc c v hiu phng cch lin kt n gi tr m h phi tip xc trong vic tm kim kin thc, nh tham lam, gin hn, au kh, ghen ght, thm mun vn vn...nh trng hp ca Newton. Quan trng hn na l h s thy gi tr ca nhng gi tr chnh ng, v bit cch lm th no s dng chng c hiu qu. Cui cng, khoa hc gia s c thc v c hnh v khng tr thnh ch l nhng y t cho k ngh. Mt gi tr ng hng u cho nhn loi v hot ng ca nhn loi l hnh phc, hay phm tnh ca hnh phc v kh au. Gi tr ca hnh phc nm su trong tim thc ng sau tt c nhng hot ng ca con ngi, v l mt phn thit yu ca o c. Quan nim hnh phc ca ta s t nhin nh hng n nhng vic lm ca ta. Chng hn, nhng gi tr ca Thi i K Ngh nhn thy hnh phc nm trong s chinh phc thin nhin sau thin nhin c th c s dng theo s mong mun ca con ngi. Vic ny dn n nhng s pht trin gy nn qu nhiu kh khn hin nay trn th gii. gii quyt thnh cng nhng vn , chng ta phi nhn vo s tht ca hnh phc v kh au v xem chng ng ra sao. Ngc li, nu chng ta khng iu chnh li nhng gi tr ca chng ta v hnh phc v kh au, chng ta s khng c phng cch g gii quyt nhng vn m mang nhn loi. hiu chnh li s gii thch ngha v hnh phc, tm li, thay i gi tr x hi, khng nn c gng trong vic tm hnh phc trong vic ph hoi thin nhin, nhng nn tm hnh phc trong vic ha hp vi thin nhin. Trong ng li ny, chng ta c th gii hn s thao tc thin nhin, iu s lm cho nhn loi nh bt kh au hn l tho mn lc th-tm kim.

Nhn loi phi nhn thc nu nhn loi tip tc tm kim hnh phc t s ph hoi thin nhin, nhn loi s khng tm c hnh phc, ngay c n khi thin nhin hon ton b hy dit. Ngc li, nu nhn loi c th vui sng cng thin nhin, nhn loi s chng nghim hnh phc ngay c trong khi pht trin t do t kh au. Ni chung, c ba gi tr chnh m cc khoa hc gia khng trnh khi lin h l: 1. Gi tr trn th, m cc khoa hc gia, cng nh nhng ngi bnh thng u c chung vi mi ngi. iu ny gm c s khch l hay ng c thc y, c tt ln xu, sy ra trong i sng hng ngy trong s tm kim v s dng kin thc. Nhng gi tr nh vy bao gm lng v k, ham mun ca ci, li lc, danh thm hay ni ting, hoc mt khc nhng gi tr v tha, nh kh i v t bi. 2. Nhng gi tr lin h nh nguyn tc, ng hng hc hi no, nh kin chinh phc thin nhin, hay gi tr k ngh, nim tin hnh phc ch c th c c do ca ci hng ha vt cht, hay ngc li, nguyn tc gii quyt kh khn v nng cao i sng. 3. Gi tr ti thng m khoa hc gia phi gn b nh mt thnh vin ca loi ngi, l gi tr m l tng ca loi ngi cng nh ton th, nh chng ti ni, cho n nay khng c th gii khoa hc lu tm. Khoa hc mi ch gia ng, vi kht vng bit nhng s tht ca thin nhin trn mc bn ngoi. Kht vng nh vy khng bao gm vn ca con ngi hay iu thin ti thng. Khoa hc cn nhiu vic cha hon tt i vi ba loi gi tr trn y. ---o0o--KHUYN KHCH K THUT XY DNG Trn mc i sng hng ngy, hay tha mn nhu cu nhn loi, khoa hc ng mt vai tr thit yu dn ng cho k thut pht trin v khuyn khch vic sn xut, pht trin v tiu th ca k thut khng cn xng. Mt khc, s a chung ca x hi cho mt loi k thut c bit khuyn khch nghin cu khoa hc nhm vo vic sn xut, pht trin, v tiu th k thut .

T ci m ta nhn thy, khoa hc h tr bi nim tin vo hiu lc chinh phc thin nhin v sn xut nhiu hng ha vt cht, thc y s sn xut v pht trin k thut trn mt con ng em n nhng kh khn nghim trng. Khoa hc v k thut hin nay lm hi hn l em li ch. Loi sn xut, pht trin v tiu th ca k thut gy nn nhng kh khn y l loi a n Tham (ch k, phc v ph phm cho tham dc trn bnh din nhc dc), Sn (gy nn khai thc, ph hoi, bun bn quyn lc), v Si (khuyn khch cu th, hot ng ph phm th gi, tiu th m qung v lm dng k thut). Trong vic pht trin khoa hc trn mc k thut, cn thit phi thay i mt s mnh danh cn bn bng cch khuyn khch s pht trin k thut xy dng, khng em hiu qu tai hi trong phm vi kim ch ca ba nguyn tc : 1. K thut n ha. 2. K thut em li li ch. 3. K thut phc v cho s pht trin hiu bit v ci tin con ngi. Chng ti mun ni cht t v im ny. 1. Chng ta tha nhn nhu cu ca mt con ngi bnh thng. Con ngi bnh thng mun tha mn ham mun lc th i vi gic quan. Chng ti khng mun loi b hay chi b nhng lc th gic quan ny. im quan trng l khuyn khch kim ch cch hnh x n mc khng i n ph hoi hay qu mc, khuyn khch vic kim ch tm, gi tm trong phm vi gii hn n ha. l gii hn m ham mun cm xc t to c qun bnh bng s tnh thc ci tht s li lc v tht s cn thit cho i sng. iu ny c din t trong t ng "bit n ha'. iu ny gn b vi s pht trin tr tu do s pht trin nhn loi. c bit phi c mt s nguyn tc iu hnh vic sn xut, pht trin v tiu th hng ha vt cht trong lnh vc nhng th ny em li ch thc s, nhm vo vic nng cao i sng hn l tha mn cc gi tr thp km. Ni tm li chng ta c th gi l ' k thut n ha', hay k thut c mt gii hn khng tham lam. 2. Thm vo ch k v tham lam, nhn loi c khuynh hng thm mun quyn th ca ngi khc, hay hy dit nhng ai chng li ham mun ca mnh. Tim lc ca con ngi v sn tm thy trong nhiu ng li, khin vic sn xut, pht trin v tiu th ca k thut d dng a n s ph hoi ln nhau hn l s hp tc ln nhau. Nhn loi phi quay li, i

hng s pht trin bng cch thit lp mt mc tiu r rng, v thit lp mt k hoch vng vng v kin quyt khuyn khch vic sn xut, pht trin v tiu th hng ha c tnh cch xy dng v li ch cho x hi loi ngi. K thut em li ch s gip trnh khi hay gim thiu sn xut k thut em sn hn. 3. Cho n nay, sn xut, pht trin v tiu th ca k thut hu ht l th dn con ngi n s bt cn, nhim c, v v tri v gic nht l trong hin ti trong khi nhiu phn t trn th gii bc vo Thi i Thm Him. Nu nhn loi thc hnh lm ln v k thut thm him ny, thay v phc v cho hot ng gio dc, k thut s l mt dng c khuyn khch tm bt cn. Th d, hy chng kin nhng my chi tr c bc, v nhng tr chi video trn khp cc thnh ph trn th gii, hon ton khng mt mc ch g ngoi vic ph phm th gi v tin bc. Hy chng kin vic s dng ngu mui k thut, khng mt thc v li ch hay nguy him, dn n tai hi cho mi sinh. Nhng s vic ny khng nhng lm suy bin mi sinh m chng cng lm gim gi tr phm cch ca con ngi. V l do ny, chng ta cn phi thc hin mt s thay i ng hng c thc - nhn mnh vo vic sn xut, pht trin v tiu th ca k thut em li tri thc v m mang cho con ngi, dng n nh mt dng c truyn t kin thc hu dng, v khuyn khch ngi dn dng th gi c tnh cch xy dng. Vic s dng k thut phi c thc, hiu bit s lin quan n li v hi. Theo ng li ny, k thut s l mt dng c nng cao phm cht ca i sng, v bo v mi sinh. X hi s tr thnh mt mi sinh h tr v khuyn khch s m mang tm linh. Loi k thut th ba ny c th gi l "k thut nng cao tri thc v pht trin con ngi" trc tip chng li k thut em si m. Nu sn xut, pht trin v tiu th ca k thut c th hng vo ng li ny, v nu khoa hc m ra con ng v loi k thut ny, th s pht trin xy dng chc chn s tr thnh s thc. ---o0o--TI LIU THAM KHO CHNG I: 1- Encyclopedia Britannica, In th 15 1988, theo "Lch S Khoa Hc" ca L Pearce Williams (cun 27, Trang 37)

CHNG 2: 2- Sir Arthur Stanley Eddington, "Bn Cht ca Th Gii Vt L" (New York; Macmillan, 1929, Trang 282 (38) CHNG 3: 3- Dhammaniyama hay Kinh Uppada, A. I. 286 (57) 4- Kinh Natumba, S II 64-65 (58) 5- Kalama hay Kinh Kesaputtiya A.J. 188 (60) 6- Kinh Mahapadana, D.II.15 (62) 7- Kinh Naga, A. III. 346, Udayitherakatha, Khu., Thag. 689 (63) 8- Kinh Php C 188-192 (63) 9- Kinh Sisapa, S.V. 347 (66) CHNG 4 13- Kinh Puhbakotthaka, Sam. S. V. 220 (79) 14- Rene Descartes, trch bi Clive Ponting, "Lch S Th Gii", St. Martin Press, Nu c, 1992 P. 148 CHNG 5 15- Xem Bn Ghi Ch s 2 (107) 16- Mac Planck, "S b n v chng sanh", trong "Nhng cu hi v Quantum", n hnh bi Ken Wilbur (Boston: New Science Library, 1984) p. 107 17- Sir James Jeans, "V tr huyn b" (CaMbridge Univertsity Press, 1931, p, 11 (107) 18- Roger Penrose, "Tm Mi ca Hong ", New York, Penguin Books, 1954, p. 40 (120) 20- Ibid., pp 46,52 (120) 21- Ibid., p. 39 (121) 22- Ibid., p 38 (121) 23- Sir Arthur Stanley Eddington, "S chng ca Huyn Thoi", trong "Nhng cu hi v Quantum", n hnh bi Ken Wilbur (Boston: New Science Library, 1984) p. 208 (143) VI NT V TC GI:

Ha thng Prayudh Payutto sinh nm 1939 ti tnh Suphanburi, min Trung Thi Lan. Ngi th gii Sa Di nm 13 tui. Trong khi cn ang l Sa Di, Ngi tt nghip lp cao cp nht v ting Pali. Do thnh qu ny, Ngi c th phong T kheo di s bo tr ca Hong Gia nm 1961. Sau khi tt nghip ngnh Nghin cu Pht hc ti Vin i Hc Pht Gio Mahachulalongkom, t vn bng cao cp v Gio Dc nm 1962, v 1963, Ngi gi nhim v Ph T Tng Th K i Hc Pht Gio, ng thi i thuyt ging khp Thi Lan v ngoi quc, Ngi thuyt ging ti i Hc Pensylvania, i Hc Harvard, v Swarthmore Hoa K. Nhng thnh qu vn ha ca Ngi ti Thi Lan rt to ln, nht l tc phm Buddhadamma (Pht Php), bao gm ton th gio l ca c Pht cng nhiu bi ging v x hi, khoa hc, gio dc nhn t quan im Pht gio, c n hnh. Do nhng thnh qu v nhng lnh vc y, Ngi c trao tng Tin S Danh D v nghin cu Pht Hc ca Vin i Hc Mahachualongkorn nm 1982, Tin S Trit Ca Vin i Hc Thammasat nm 1986; Tin S Gio Dc ca cc Vin i Hc Sipalakorn nm 1987, Vin i Hc Kasetsart nm 1987, v Vin i Hc Srinakarinvirot nm 1990; v Tin S Ngn Ng Hc ca Vin i hc Chulalongkorn nm 1988 v Vin i Hc Mahidol nm 1989. Hin nay, tc gi va lm vic ti Bangkok v ti tnh Chacherng Sao, min Trung Thi, ng thi i thuyt ging ti khp Thi Lan v ngoi quc. Xin xem thm nguyn tc Anh ng: "Buddhism as the Foundation of Science" ---o0o--HT