B N MI MI L B N (Tp 5)

NHIU TC GI su tm v bin son

NH XUT BN TR Convert to prc by Kestrel

NHNG B N V XC P M C GIANG T B HI CT B HIM TRN BIN NEWFOUNDLAND B N V CC XC P NHNG XC P T NHIN DI GC NHN PHP Y PHU THUT KHNG DAO M Mt dng thi min Nhng lgii Khngchabnhchokxu XUT X CA BA YU Cy K L NaGa MaRu Cngdngcaloibayuchittcy B N B GI 5 TUI B N XC CHT 500 NM KHNG PHN HY LI NGUYN TRUYN THUYT HAY IU C THT C M HA B N NHNG CON TU MA B N CON TU MA NGI H LAN BAY Thuyn thoi... ...n nhng ghi chp ...vtrlivihuynthoi B MT CA NHNG CON SNG MA GING NI T BIN KHI MT BIN NIN S BUN... A DANH MA M NI TING NHT TH GII Lu i Edinburgh thnh ph Edinburgh Scotland Ngi nh Whaley House bang California M Ngi nh Borley lng Borley Anh TrangtriBell bangTennessee M Ta nhRaynham ht Norfolk Anh Tu Queen Mary bang California M NhTrng thWashington M Thp London th London Anh Lu i Ballygally vnh Ballygally Ireland Lu i Rose Hall vnh Montego Jamaica NHNG B N LN NHT TRONG LCH S Bn tho Rongorongo BnthoVoynich

Thnh ph Helike bin mt nh th no S sp ca ch Minoan Cc ct Carnac RobinHood l ai Smt tch ca mt binh on La M Xc p m ly Xc p hTarim B MT V NGI M CP QUN NHN 1000 NM TUI B N CA TRNG THI HN M NHNG CI CHT B N KHI NG VO LNG M CC PHARAON B N V IM BO TRONG GIC M HIN TNG CHA C LI GII Miquanhcthvtinhthn Sc mnh tm linh vhin tng ngoi cm Nhng kinh nghim lc cn k vi ci cht v cuc sng sau khi cht Vtthbaykhngxcnh Cm gic ng ng Ma Trcgic TingkucavngTaos B N TRNG THI O THN THIU N B M NGY MT TUN B N BI HT T THN
Xuthinbihttthn

B N GIC MNG TIN TRI CA ERYL MAI JONES B N V MT PH N KHNG TH QUN K C

y th m AJ nh AJ th ngc li. Ngi phny shu mt trnhhonhonbtthng

B MT V TRUYN THUYT MT QU
Gy nn nhng i ha Lm thno tr mt qu

B N V CC CP SINH I
Sklcasinhi Sinhicditruyn

B N V O NH
Nhngbngmatrongkhngtrung o nh pha chn tri

SNG T CI M
C phone t bn kia th gii Li th thm ca nhng linh hn

B N CA LINH HN
T mt cu chuyn k l ti Ty Tng Nhng kim chng khoa hc

NGI N B HA SP V CI CHT B N
itmtungtchSoapLady

B N NG SAU NHNG V MT TCH

Binmttronglungsngbn

K L THUT KHINH CNG DNG CH B HIM TRONG CU THN CH AI CP B N NHNG NGI M C NG THCH
Rngmcchntthing Khu m chn nhng ai Cn thy g di nm msu

B N HIN TNG HI DNG

Ngichtsngli Cht lm sang v cht tht s

NHNG CU CHUYN K B CHA LI GII Nhng ngi canh gc hm m B N V NGY TH SU EN TI T quan nim... ... n hin thc B N TC GIT NGI HIN T CA DN DA TRI TIM THNH X L KHOA HC CN B TAY Bo vt ca nh Pht Tri tim thnh x l Khoa hc cn b tay

NHNG B N V XC P M C GIANG T
Bo tng thnh ph Lin Vn Cng (Giang T, Trung Quc) va m ca cho du khch tham quan B n nghn nm - Lng Hu Bnh, xc ngi c p t i nh Hn.

Trng by thi hi Lng Hu Bnh

iu l l tri qua hn 2.000 nm m da d xc p khi khai qut vn ti nh va mi qua i. Xc p ny c nhiu b n m ti nay cc nh khoa hc cha th gii thch sau 6 nm nghin cu. ng Lu Chnh - Gim c Bo tng - cho bit: Khi xy dng con ng t Lin Vn Cng ti khu danh lam thng cnh Hi Chu cch thnh ph chng 7 km v pha Ty Nam, ngy 7 thng 7 nm 2002 i cng trnh ca Cc Giao thng ng b pht hin m c ny. Cc chuyn gia v nhn vin bo tng nhanh chng ti hin trng v thy trong m c hai chic quch vi 4 chic quan ti c nh s th t theo chiu bc-nam t 1 ti 4. Hai chic quch c 4 quan ti cng 81 hin vt c a v bo tng chuyn gia cc ngnh c lin quan tin hnh phn tch v gim nh. Chic quan ti s 1, s 2 c ch ng Cng v ghi r l nam gii. Chic th 4 ging nh chic s 1 v s 2 hu nh hi ct khng cn g c, ch cn li my mu xng dnh lin vi t. Nhng khi cc chuyn gia m np chic quan ti s 3 th trong quan ti c dung dch mu nu dng ln np ta mi thm, pht hin thy mt xc p ca ph n da d vn cn ti nh va mi qua i. Ngi ph n trong quan ti khong 50 tui, cao 1,58 m, trong s cc hin vt chn cng quan ti c mt chic n kiu hnh khuy ra bng ng bn knh 1,3 cm, bn trong khc ch vn cn rt r nt l Lng Hu Bnh, nh vy l xc p ca b Lng Hu Bnh. y l xc p th ba sau hn 2.000 nm t i nh Hn c tm thy m da d khng b phn hy. Xc p ny l xc p kiu M Vng i c pht hin khu m c i Hn thuc Trng Sa (tnh H Nam) v khu m c Kinh Chu (tnh H Bc). Nhng so vi hai xc p pht hin H Nam v H Bc, th xc p ny c nhiu b n: - Mt l, thn phn ca b Lng Hu Bnh: Ba quan ti khc u c n bng ng tng t nh n ca b Lng Hu Bnh, nhng u g v m nht ti mc khng th c r. Theo s sch thi nh Hn ch c quan li c ng cp c hng bng lc t 300 - 2000 thch (mt n v o lng c) th vua mi ban cho quyn khc n kiu khuy ra bn trong c tn. B Lng Hu Bnh cng c ban n ng nh vy th t nht chc v cng phi t cp thi th tr ln. Qua ghi chp ca lch s, thi Hn c quy ch phong hu tc cho ph n, nh vy liu thn phn ca b Lng Hu Bnh c phi l vng hu hay khng hay ch l v ca ng Cng? - Trong khi quan ti ca hai xc p H Nam v H Bc c bao bc bi nhng cng trnh lng tm s, thit k hon chnh vi nhiu tng bo qun, th mi trng bn ngoi quan ti Lin Vn Cng rt s si: Xung quanh quch ch c mt tng thch cao mng, khng c lp than dy cng cc lp bo v khc nh m H Bc, t lp xung quanh m cng mng ch khng dy nh m H Nam. Nhng thi th vn c bo qun hon ho hn 2.000 nm. Cng trong mt mi trng nh vy m ba hi ct ba quan ti khc ch cn li cht xu xng khng ng k. V sao cng mt iu kin m thi th ca b Lng Hu Bnh li c bo qun hon ho nh vy? - Ba l, liu cht dch trong quan ti c lin quan ti vic bo qun thi th b Lng Hu Bnh? Kt qu phn tch cho thy dch trong m Lin Vn c pH l 7,55, thuc cht kim yu. Cn dch trong m p xc tnh H Nam c nng pH l 5,18, y l acid. R rng hai cht ny khc hn nhau.

Nh vy, phi chng cht kim trong quan ti bo v cho thi th ca b Lng Hu Bnh khng b phn hy? Liu cht dch ny c bm vo quan ti trc khi khm lim hay c hnh thnh bi nc ngm di t thm thu vo quan ti kt hp vi cht liu trong quan ti qua nhiu nm thng sau khi chn ct? - Bn l, v nghi l ca ng cp c an tng: Qua nghin cu nhng vn vt trong quan ti cho thy ng cp ca b Lng Hu Bnh r rng khng thp hn hai ngi n ng ng Cng, nhng so vi hn 3.000 vn vt khu m c ti H Nam c khai qut trc y th trong m ca b Lng Hu Bnh ch c hn 80 hin vt. i vi mt nhn vt ng cp cao m ch c s si my vn vt c nh vy, r rng rt n gin, hn na cng trnh xy dng khu m cng s si, khng honh trng nh m cng ng cp khc. Chuyn gia kho c Lu Kim Vn cho rng tt c du hiu ti hin trng cng nh vic xy ct cng s t vn vt c trong m cho thy nghi l mai tng tin hnh rt vi v, hnh nh cn thiu rt nhiu cng on khng c tin hnh. Vy khi xy ra s kin g m bn ngi u c ng cp cao li phi chn ct vi v nh vy? Thng qua vic trng by ln ny, Gim c Bo tng Lu Chnh hy vng cc gii ti thm quan v gip bo tng tm gii p nhng b n trn ca khu m c Lin Vn Cng.

B HI CT B HIM TRN BIN NEWFOUNDLAND

Gii khoa hc hin ang v cng bi ri trc nhng tm hnh chp trn bin Newfoundland: Mt b xng th khng l nm phi trn ni bng trng xa, r mn mt nhng d xng sn nu v ct sng lng cong gp. Cc nh nghin cu Canada, thm ch c Greenland v Na Uy hin cha c ai dm khng nh ngun gc ca b hi ct b him ny Garry Stenson, chuyn vin sinh vt bin thuc B Thy sn Lin bang pht biu trc bo gii: y cng l ln u tin ti bt gp trng hp

l lng nh th.
Lc ny, ng nghip ca Stenson B Thy sn hin ang tranh ci si ni v vic: liu y c phi l xc ca loi hi cu c ru, hay ca h m, hoc cng c th l ca c voi trng khng chng. Tuy nhin khi cha c bng chng xc thc trong tay, h vn cha th i n kt lun chc chn. c bit bc nh gy chn ng c chp trn vng bin thuc Vnh Bonavista, pha ng Newfoundland (Canada). Tc gi bc hnh l hai v chng Eli v Donna Norris sng gn th trn Newtown, sau mt ngi bn tn Ruth Knee gi ti B Thy sn xc minh ngun gc. Knee cho bit i v chng gi khng mun b phin toi khi tr thnh tm im ca cc phng tin truyn thng, tuy nhin h c th minh chng tnh xc thc ca tm nh. Ngay c chuyn vin Stenson cng khng nh bc nh khng phi l mt tr a. Theo li k ca ng b Norris, ct xng sng khng l nh ra khi tng bng chng 2,4 mt - iu ny khin Stenson phng on y l b hi ct ca mt ng vt c v kch thc v cng ln. Tuy nhin ng khng dm chc v nguyn nhn dn n t th cht l lng nh vy: l do con th trt chn ng xung k nt sng bng, hay do n cht kh t trc ri sau b cc lp bng tuyt ln lt bao ph? Vic xc nh tui th ca b xng cng rt kh khn, do mi trng lnh c th lm nha i du vt. Thm mt thch thc khng km phn quan trng khc: Lm sao xc nh ni bng hin ang tri dt ni u. y khng phi ln u tin nhng b hi ct k l xut hin min duyn hi ny. Hi thng 6/2001, mt ngi dn St. Bernards, thuc Vnh Fortune c phen kinh hi khi pht hin ra b xng di 7 mt tri dt vo b. Khi phn ln b hi ct b phn hy nghim trng nn ngi ta khng th xc nh ngun gc thuc sinh vt no, ch gi n bng ci tn gin n qui vt bin.

B N V CC XC P
Cch trung tm thnh ph Kiev th nc Cng ha Ukraina khong 50 km v pha bc c mt nh m ni ting bi c hng trm xc p; nhng k l v nhng xc p li c bo qun trong mt iu kin ht sc n gin ca t nhin ch khng phi trong nhng Kim t thp. Bn cnh dng sng hung d l mt dy ni cao sng sng. Ngi xa o vo lng t nhng ng hm rng v zc zc chy di theo trin ni. Cch mt on, phn thnh hm trn cao c khot vung vn su thm vo lng t va vn t c mt c quan ti; v chnh l ni yn ngh ca ngi qu c. Gi l quan ti nhng khng c tm vn thin m ch c mt khung v li hnh chp ch nht ct hay hnh vm m qua tm li c th chim ngng rt r rng dung mo ngi qu c. C khi, quan ti l mt khc g khot lm v khung li t trc tip ln trn, nom nh chic ging. Tt c nhng chic ging ng y u c trang tr rt p. i trong nh m c cm gic mt lnh. Tt c nhng xc cht y u cng mt mu nu en kh qut li. L l khng c d ch l t cht mi ca cht chc, ngay n c mi m mc cng khng h c. L tr tan hc v trn ng ngang qua nh m thng vt cp sch trn mt t ri chy xung nh m chi tr ui bt nh th y l mt ch vui chi ca chng. Thnh thong li c nhng ngi n thm ngi qu c vn l t tin ca h... Ngi ta thy rng trong Kim t thp Ai Cp c nhng hin tng k l. Chng hn trong thp mt ng tin kim loi r, chng hn mt thng sau n sng li nh cn mi. Sa ti va vt ra t mt con b nu bn ngoi thp th hng, cn trong thp mi v vn bnh thng vi khong thi gian nh nhau. Tri cy v rau xanh trong thp khong 15 ngy vn ti, khng kh ho. Hai cy c chua cng trng mt lc, cy trong thp ra hoa kt qu trc cy ngoi tri... Nhng l khng kh bn trong Kim t thp, nhng cng trnh kin trc v i c v vn ha, tin ca, sc ngi, tr tu, thi gian xy dng cng nh tn ti v c bit c cho l hp th sng v tr no qua cc ca v l thng hi hng v phng Bc, nn mi to ra mt mi trng c th gn gi thi th cc Pharaon hng nghn nm. Cn y r rng khng phi Kim t thp, m ch l mt nh m c o trong lng t ht sc mc mc, nhng nhng xc ngi y tn ti hng nghn nm... iu g lm cc xc cht trng tn vi thi gian? Do thut p xc? Do mi trng lu gi xc? Hay v c hai? l nhng cu hi ln m sau nhiu thp k tm ti ngi ta vn cha c li gii p hon ton chnh xc. Hin thi, bit nhiu cch p xc khc nhau, con ngi mc nhin tha nhn i tin phong trong lnh vc ny ni ring v y hc ni chung vn l ngi Ai Cp c i. Nhiu thnh tu y hc ghi trn giy papyrus chng t ngi Ai Cp c hiu bit kh r v c th ngi. H rt coi trng vic th ngi cht v cho rng, ngi tuy cht nhng linh hn l bt t. Trong mi con ngi u c mt hnh bng ging nh mnh khi soi gng - gi l linh hn (ka), khi ra i linh hn trng trong thn xc, khi cht linh hn ri khi xc nhng vn tn ti. Linh hn ch b cht hn khi th xc hy nt. Nu thn xc nguyn vn th n mt lc no linh hn li nhp vo xc v con ngi s sng li. Tn ngng ny th hin trong chuyn thn thoi v Thn Orisis (Thn sng Nil) v Thn Seth (Thn Sa mc). Thut p xc ra i nh th v c cho l xut hin t thi k C vng quc (khong 3000 2200 TCN) v duy tr n th k th nm. Ngi chuyn ngh p xc dng mt ci mc a qua ng mi ln u ly ht no, ri ra sch khoang s bng mt loi nc sc nhiu cy c thm v ru... Ngc v bng c m bng dao rt sc ly ht ph tng, ch cn tim c gi nguyn trong lng ngc v tim c coi l ni pht sinh ra thng minh v tnh cm nn phi c gi li ch ngy phn x cui cng. Khoang ngc, bng cng c y dung dch hng liu v ru ri khu li. Xc c ngm trong nc mui khong 70 ngy nn teo nh li ch cn da bc xng. Sau c xoa bng du thm v mt dung dch c bit ri c b cht bng vi, c khi ngc, bng cn c nhi mt ca tm hng liu (li c nh nghin cu cho rng, sau khi x l no v ph tng, xc c chn hoc t trong hang khng c gi khong 70 ngy, ri b bng vi tm nha cy). Cc ngn tay c lng vo ti bng vng khi ri rng. u quan ti (bng ) ngi ta tc khun mt ngi qu c, thn quan ti chm hnh qun o d nhn ra phn xc ca mnh, v th nhn quan ti c hnh ngi khng c tay chn, bn cnh m cn dng tng ngi cht bng hoc g. Thu s khai, p xc l mt nghi tng bt kh xm phm ca vua v hong hu. T khong 1500 nm TCN, gii qu tc mi c php dng nghi tng ny. Sau tc ny lan n nhng ngi giu c v n c tng lp bnh dn. Tuy nhin, trong tc ny cng c phn bit ng cp: Vua cha dng k thut p phc tp nht, sau n gii qu tc v nh giu, tt nhin phi tr mt khon tin ln, cn tng lp bnh dn th khng phi tr tin nhng k thut p n gin nht bng dung dch kim tnh, v trt mt lp vi bn ngoi. Nm 1996, gn vng El Bawiti pht hin khong 10.000 xc p c nin i 300 nm TCN n nm 300 CN. Vin Bo tng Ai Cp Cairo hin ang trng by xc p 26 Pharaon cch chng ta khong 4.000 5.000 nm nhng tnh trng cc xc vn rt tt. Gn y, cc nh kho c Nht Bn khai qut mt xc p nguyn vn trong mt ngi m cha b xm hi Nam Ai Cp. ng Sakugi Yosimura, nh nghin cu hng u i hc Tokyo cho bit, xc ngi n ng ny c p trc triu i Pharaon Tutankhamen (khong 1336 1327 TCN). Ngi Ukraina v chu u c cch p xc ring ca mnh hay hc ca ngi Ai Cp? Cu hi ny hin vn cha c li gii p tha ng. Nhng ngi ta thin v gi thit th hai bi thi C i, phng ng v phng Ty vi hai nn vn minh rc r c s giao lu. Ngi (Liban ngy nay) i li bun bn khp a Trung Hi t TK XI TCN n TK VI TCN. Cc nh khoa hc Hy Lp c i Pythagor, Thales i du lch Ai Cp, Lng H; TK V TCN nh s hc Hy Lp Herodos i du lch nhiu ni

 phng ng. Cui TK IV TCN, Alexandre. i ca Macedonia chinh phc phng ng (n tn ty bc n ) gi l thi k Hy Lp ha (334 30 TCN) v hnh thnh nhng quc gia Hy Lp ha trong c Ai Cp. C lc Ai Cp ch l mt tnh ca La M. Thi k Trung i, chu u suy thoi nn lc hu hn phng ng v mi mt. Nh nc A rp thnh lp t TK VII, n TK VIII tr thnh mt quc rng ln tri di trn ba chu , u, Phi t lu vc sng n Ty Ban Nha v l cu ni gia cc nn vn minh n , Trung Quc, Ty u nn vic hc tp, trao i ln nhau nhng thnh tu khoa hc, trong c cch p xc l mt tt yu. T TK XI XIII cc nc Ty u c 8 cuc vin chinh v phng ng bi nhng k s trn o c hnh cy thnh gi. Cc cuc thp t chinh cng l mt cu ni khc cho vn minh ng Ty. Tuy nhin, nc Nga xa kia c mt cch p xc hon ton khc vi phng php truyn thng do nh khoa hc, bc s Vyvodxev pht minh s dng cht ha hc, l cc cht glycerin, acid phenic, cn v long no. Cho n nay, theo phng php ny th mi ch pht hin c duy nht mt xc p nh phu thut Nga ni ting th gii N. I. Pirogov. Xc p nh phu thut qua 124 nm v ch c bo qun s si trong hm m mt nh th nh ngoi Vinxina, d khun mt v hai bn tay ca ng h trong khng kh nhng mu sc hu nh khng bin i. iu c bit l cc ph tng ca Pirogov vn c gi nguyn trong c th. Th nhng, hin thi vn cha bit c t l cc cht m Tin s Vyvodxev pha ch thnh dung dch p v cch x l cng nh nhng cch bo v xc m ng s dng. Vit Nam, nhiu ngi bit n hai pho tng gip ct cha u, Thng Tn, H Ty, l xc p trong mi trng khng kh bnh thng chu nhiu tc ng thng xuyn v lu di ca nhit , m khng kh, ngha l iu kin bo qun xc kh nht. Nhng pho tng xc p nh th ny c th thy Ty Tng, Nht Bn, Vit Nam thng l di ct nhng chn s. Nm 2005, khi khai qut cnh ng o Nht Tn, H Ni ngi ta tm thy mt xc p kh nhng vn nguyn vn sau 10 ngy l thin chu tc ng ca nng ma. D tm thin b ph, nc vo quan ti nhng xc p 200 nm vn kh qut, nguyn vn c ni tng, ru tc; qun o, chn gi, vi chn vn cn gi c mu trng. c bit l t nhng lim ny bay ra mt mi thm v cn lu li rt lu. Cc nh kho c Vit Nam

lp h s 75 ngi m xc p nhng cha c iu kin khai qut. H cho rng, cch p xc thng c s dng Trung Quc v Vit Nam l phng php ngm xc vo dung dch p v cng l trong mi trng ym kh (khng c khng kh). Ct li ca phng php p ny l lm c th tr thnh v khun. Khi ngi c p xc hp hi th cho ung thuc hi dng (ch yu l qu chi) nhit c th gim chm trong mt thi gian sau khi cht v hn ch vi khun ng rut. Lc ngng th s khong mt lt ru np mnh vo ming st khun ng tiu ha. Ngi ta cho rng ru c tc dng gi cho m c th khng b phn hy. Ngi qu c c tm bng nc ng v hng nhm dit khun trn da, ri mc qun o tm hng liu, lim bng nhiu lp vi la trnh khng kh tc ng v nhp quan rt nhanh. o quan phi ghp rt kn v sn trong ngoi lng khng kh trong o quan thp nht. Trong quan ti ngi m Nht Tn c dch mu xanh en xn c cho l dung dch p. Cch p ny thng s dng tinh du m ngy nay phn tch bit l tinh du thng, bch n, khuynh dip, nhng cht lu gi mi thm rt lu. Nhng pht hin trn khng nh ngi Vit Nam xa nm c k thut p xc hon ho v tinh t. Ch tic l hin cc nh khoa hc cha tm c bng chng v ngun gc v b mt thut p xc ca ngi Vit.

NHNG XC P T NHIN DI GC NHN PHP Y

thnh ph Guanajuato, Mexico c mt ngha a lu gi 117 xc cht kh t nh c p, xc cht cch chng ta khong 140 nm. Nhng xc cht ny khng h c p m ch chn ct bnh thng. Nhng do kh hu y rt kh v trong t c rt nhiu cht khong, nn xc chn khng h phn hy m teo qut li v rt rn. Dn chng ly ni y mai tng nhng ai khng mun tr v ct bi. Hin tng ny c th gii thch y l do kh hu kh nng, t c nhiu khong cht l mi trng m vi khun khng th hot ng c. V th xc khng b phn hy m dn kh t li. Cc nh php y gi nhng trng hp ny l xc tng ha (momification). Tuy nhin, vng kh hu nhit i gi ma, nhit v m cao nh Vit Nam vn c khng t nhng xc cht sau 3 nm chn ct thng thng hoc lu hn vn cn nguyn vn phn mm m nhn dn thng gi l m kt, v hin tng ny c gn cho nhng ngha khng ng theo quan nim m tn ca mnh.

Khi ngi cht c chn ct theo phng php truyn thng xa nay, nu nhit , mi trng thun li, cc loi vi khun c sn trong c th, trong t s sinh si rt nhanh v phn mm ca xc l ngun dinh dng l tng chng pht trin. Ni chn ct nhiu nc th phn mm cng tiu bin nhanh. Tuy nhin, nu vng t mai tng c nhiu ion natri, kali, calci, megne, mangan, sunfat... ngoi vic c tc dng st khun trong t, cc ion ny ngm vo c th v lin kt vi cht glycerin, acid bo phn hy t m thnh x phng gi l hin tng x phng ha. Hu ht cc xc u c hin tng ny nhng v cht x phng t, khng ngn cn tc ng phn hy ca vi khun, cui cng ch cn li phn cng. Mt s t xc x phng ha mnh ton b nn c th tr thnh mi trng st khun hu hiu. Da xc c mu vng, cng, kh ct, mi kh chu. Vai tr phn hy phn mm rt cn thit v duy nht ch c vi khun lm c, nay khng cn ngha na. V th sau ba nm thi th ngi cht thy vn cn nguyn vn. Tng t, vng ni vi c hin tng xc ha m vai tr chnh l ion calci v sunfat. Nu chn ct ni cao, kh nng xc cng phn hy rt chm... Ngi gim nh php y thy c gi tr bo tn nhng thng tch, bnh l cc xc dng ny tnh ton c nn khai qut gip cho iu tra v n? Cn ngi dn gii thch hin tng bng quan nim m tn ca mnh!

PHU THUT KHNG DAO M

Thng tin v nhng nh phu thut khng dao m thn b (thng c gi l cc healer - theo ting Anh l ngi cha bnh) ti Philippines gy xn xao t c vi chc nm nay v cho n nay vn cha c ai a ra c li gii thch chnh xc v mt khoa hc. Mt dng thi min Vn ca nhng tranh lun ny xut pht ch, cc healer: ngi cha bnh Philippines c kh nng tin hnh nhng ca phu thut phc tp nht m khng h dng n bt k mt th g khc ngoi i tay. Khi trong mt trng thi xut thn (tng t nh mt dng thin), h ch cn dng nhng ngn tay c th d dng rch da tht ngi bnh, a tay Nhng hnh nh phu thut ca Fiorentino Rino su vo trong c th, ko ra c quan b bnh hay mt khi u no (mt cuc phu thut nh vy ch khong t 1 n 10 pht), trong khi mu ca bnh nhn chy ra rt nhiu. Tuy nhin, khi healer kt thc phu thut, rt tay ra khi vt thng, trn c th bnh nhn li hu nh khng pht hin mt cht du vt no, thm ch ngay c mt vt so nh. Bn thn ngi c phu thut khng h cm thy au, ngoi tr nhng cm gic nhc but k l vng da ang tin hnh phu thut. Cc healer (hin c tnh c ti vi trm ngi) sinh sng ch yu pha Bc Philippines, xung quanh thnh ph Bagio. Nhng chuyn k l xung quanh thnh ph ny cng c kh nhiu: Mi khi c con tu no cp bn ti y, cc thit b lp t trn u rung ln bn bt. iu tng t ny cng xy ra i vi cc my bay trc thng, dn n quy nh cm chng bay xung quanh thnh ph. C mt gi thuyt cho rng, trong khu vc hn o ny tn ti mt trng nng lng rt mnh no . iu gii thch v sao cc healer rt him khi c kh nng phu thut ti mt ni no ngoi khu vc pha bc Luson v h hu nh khng c cht kh nng c bit no khi i ra nc ngoi. Tng th k Melvin Salvior ca Hip hi cc healer Philippines gii thch: Trong thi gian phu thut, healer s ri vo trng thi thi min rt su, tng t mt dng thin nh ca cc nh yoga n . Nhng lgii Mi nghi ng chnh ca nhiu ngi l ch lm sao cc healer c th phu thut m khng cn dao? C mt li gii thch tng t hnh nh con ngi th tay xung nc v rt ln, mt nc lin li m khng li du vt. Khi phu thut trong trng thi thin nh, healer c th ri vo mt chiu khng gian khc, mt phn c th ca bnh nhn ang c cha tr cng tng t nh vy. Tht ra, vic t lu khng cn l chuyn qu l lm - cc nh s, cc nh yoga n hay cc ph thy chu Phi cng lm c nh vy. Mt gi thuyt cho rng, kh nng thi min su ca healer gip to ra mt trng sinh hc c bit, tp trung ti cc u ngn tay v hot ng tng t nguyn l ca tia laser chia ct cc lp m. Cn theo mt gio s y khoa Thy S, healer mang mt nng lng c bit, c th truyn n vo c th ngi bnh. Nng lng ny nh mt sng v tuyn ti c cc khi u, m chng ra v a chng ra ngoi ln lng bn tay ca healer. Ngi c phu thut khng cm thy au v vt ct do cc ngn tay khng chm ti phn u dy thn kinh, cn bn thn vic pht x nng lng s gip kh trng cho i tay ca healer. Ngay khi phu thut kt thc v trng sinh hc bin mt, cc t bo m s tr li trng thi trc y v ngay lp tc khp li. Khngchabnhchokxu Healer ni ting u tin ca Philippines chnh l Eleuturio Terte (sau khi cha khi cho mt vin s quan M ang hp hi). Mt ln khc, ngay trc mt mt hi ng chn bnh ca Thy S, healer ny n tay thng vo mt mt bnh nhn trong khi anh ta khng h cm thy au n.

ng ta nhanh chng lm lnh cc vt khot v ly ra phn thy tinh th b c. Tin s Steller, chuyn gia vt l ca Trng i hc Tng hp Dortmund, vit c mt tc phm v Terte, trong ghi nhn phn tch v nghin cu hng trm ca phu thut khng dao m. Cng theo gio s ny, cc healer ca Philippines c th phu thut bng tay trn m khng cn thi min bnh nhn, khng cn gy m hay gy t, khng b au v khng h b nhim trng. y cng l lun im ca bc s ngi Nht Isamu Kumura, ngi trc tip nghin cu mu ly t mt lot phu thut ca Terte v xc nh chnh l mu ca bnh nhn. Terte cht vo nm 1979 khi 80 tui trong mt hon cnh kh ngho tng. Cu Tng thng Philippines Ferdinand Marcos (b lt vo nm 1986) cng thng xuyn phi nh n s gip ca mt healer ring l Emilio Lemes. Sau khi chy ra nc ngoi, ng ta tng nhiu ln yu cu chnh quyn mi cho php Lemes ti ch mnh nhng b t chi. Ch 3 nm sau, Marcos cht tui 72.

Cn nhiu nhn vt ni ting khc nh c Tng thng M Ronald Reagan v cu Th tng Anh Margaret Thatcher tng c cha tr bi nhng healer tt nht qua li gii thiu ca Marcos. Mt healer ni ting khc l Fiorentino Rino cho bit, nhiu healer tng khc t vic cha bnh cho vin tng M Geremy Stenson, mt k ni danh v nhng v st hi cc nng dn v ti trong chin tranh Vit Nam. H ni thng ng l mt ngi xu xa. Thng khng mun cho ng sng na. Stenson phn nn v iu ny ln c chnh ph, cnh st v i s qun nhng khng ai c th gip c ng ta. Kt qu l mt nm sau, ng ta cht - Rino k li nh vy. XUT X CA BA YU Cch y khong gn mt nghn nm, cc ti liu c cho ghi nhn qua hnh v v mt loi hoa k l c th lm cho ngi ta ng hay m man. V sau cc nh thm him Ty phung lu nhiu v cc loi cy ny. Vng o CeyLon n Dung l ni xut pht ca loi cy huyn b ny. Cy c hoa c bit mi thm ca n diu k n ngi phi thy cm gic tm thn lng lng r ri. Vo thi y Ceylon cn qu xa l v hoang vu nn kh c ai t chn n. Nhiu ngi ngh rng y l loi cy thuc ging thuc phin, cy thu. Nhng thc s tc dng ca loi cy ny i vi h thn kinh khc xa vi loi thuc phin. c th nghin cu su v n khng c g hn l phi n tn ni xem tn mt. V sau, nhng nh thm him v nht l nhng nh thc vt hc vt bin n n hn o k l ny. Ri h t chn ln vng t Ceylon, lc ny y l mt hoang o k b vi cc th dn trn tri thung s dng nhng loi v kh th s nh l tn cung v c gio di gn nhn. Sau bao nhiu gian kh, tro o vut sui, cc nh thc vt hc mi tm thy mt ging cy c bit m th dn vng t o ny thung bo v rt k v h tn th nh cy thn linh hin. Cy K L NaGa MaRu Mt nh sinh vt hc ngi Php tm mi cch len li vo uc giang sn ca th dn vng o Ceylon. ng ny uc v t trung tip n lnh nht. Nhng sau khi chic hp qut to la bng sng t tay nh sinh vt ny th v t trung mi lu n ng ta v cho vo lu mi ung mt th ru l, c chit t mt s r cy, chnh nh sinh vt hc ny lu li vng t ny kh lu tm hiu tung tn v loi cy ny. Cy uc gi theo m a phung l Naga-maru. c bit hoa c mi thm thong nh mt cch l lng trong khng kh nhng khi ngi li c mi kh chu. Th dn y lun lun bo v v gi b mt v cng dng ca hoa ny. Tuy nhin, qua cch ch bin, t t, sn sc, nh sinh vt hc y on uc mc ch ca vic dng loi hoa cho lnh vc no. Ch vo lc na m, khi hoa n (hoa gi lu trn cy), ngi ta s hi hoa v v em p ly tinh cht ca hoa. Tuy nhin, phn ln hoa Naga-maru uc em phi kh trn nhng gin tre ri tn nh. Nc p c mi v tht k l, c bit khi nm vo u li s c cm gic lng lng trong ngi. Theo cc ti liu c th cm gic tng t nh trn c th uc mn m. Sau l tm hn nh du vo ci trn y tnh cm mn thng k l. Nu nh vi git nuc ny vo chn nc ma ung s cm thy trong ngi mt nim m lu luyn kh t, v t nhin khin ngi ung c cm gic d thng yu, d by t tnh cm vi ngi i din nht l ngi khc phi. Ngy xa ti vng o Ceylon hoang s, ch c vi v t trung hoc thy ph thu l ng ra pha ch loi nuc yu ung ny t cy Nagamaru. V sau, cc tay bun chuyn lm n trc li ch loi ba m, ba yu t cht sc ca cy ny em bn vng nam v trung n. Cc tay li bun cng thng ln lng loi ba yu ny em sang Ai Cp bn.

Cngdngcaloibayuchittcy Naga maruthctrasao Theo mt s nh sinh vt hc th nghim t lu v cc cht cy ny th loi ba yu Naga-maru khng c kh nng duy tr lu di s yu thng m mt k khc. Nh sinh l hc F. Franklin cho rng tc dng ca cc cht trong cy Naga-maru thng c kh nng lm gim s hot ng bn nhy ca l tr. Khi l tr b m m th bn nng th xc d bung th t do. Hn na, tnh cm cn c mn mn v ru ng nn d dng i n tnh trng ng theo cm tnh t nhin. Tc dng ca cht trong cy Naga- maru d tan trong mu v cng d bin mt nhanh c l do mt s cht no trong mu trung ho . V th ngi ung loi nuc ny s d dng yu ung nhng ch vi pht l tnh ng ngay khi thuc tan. Mc d vy, theo cc b lo Ceylon th ch chng y thi gian cng hi cho ngi ung thuc y, khng nhng b gt tin v cn gt lun c tnh. Nn nhn au kh nht phi k n l n b con gi v khng c trng hp no ng hn cu mt pht l lm vo lc ny. Cc th dn o Ceylon c kinh nghim s dng loi ba yu ny cho bit rng: nhiu thy ph thu c kinh nghim trong vic pha ch ch loi ba yu c kh nng duy tr s am m m ui cho nhng ngi mi gp nhau trong vng mt gi, iu ny ph hp vi cu tc ng ca Vit Nam ta l Khn ba nm, di mt gi. Theo cc th dn th ngoi cht sc ca cy Naga-maru ra cn c thm cc cht trch t cc cy c khc na. Cho n nay, cha c nh sinh vt hc hay sinh l hc no tm thy thm loi cy c no c kh nng to s yu ung m mn cho ngi ny i vi ngi khc. Cc nh sinh hc ch tm c mt s cy gy hng phn cho tnh dc m thi. Vic pha ch loi thuc lm ba yu t cy naga-maru ngy cng c nhiu th dn dng. V sau th thn dng lun c cy, l ny em sy kh lm ba eo (c khi t ly

cht than b vo ti nh eo ngay trc ngc, ni tim). Tuy nhin, theo kinh nghim thc t ca nhiu th dn th kt qu do ba yu ny mang li khng cng hiu bng thuc nuc pha ch t cy ra. C mt iu m cc th dn o Ceylon tit l khi ngi no ht b ba yu tc ng th h s nh qua cn m, ng ngc, bun b, r ri, h tr nn khinh ght v gh tm ngi m truc h say m.

B N B GI 5 TUI
B gi khong 5 tui, cao 1,20 m, ngi Ai Cp. Cc khoa hc gia dng X-quang to nhng hnh nh gy ngc nhin. B gi cht lc cn nh. Ni tng c ly ra ht, xc c p bng hng liu, ri c cun vi bn ngoi, sau c bc mt lp cht cng nh ba cng. Xc p 2.000 tui, t Bo tng Ai Cp Roicrucian ti San Jose, California, Hoa K. Trong vi thng qua, xc p c t tn l Sherit (theo ting Rp c l a b) v c a n Trung tm nh lng sinh hc Quc gia ca NASA Stanford, gn Palo Alto. , cc bc s v cc khoa hc gia lm vic vi cc chuyn gia v hnh nh n t Silicon Graphics - tm hiu v xc p. H s dng hn 60.000 hnh nh x l bng X-quang k thut cao c cc thng tin nhiu gp 35 ln khi tm hiu xc p vua Tut hi u nm 2005. Nhm nghin cu rp cc hnh nh ba chiu ca b gi Ai Cp ny. Qua hnh nh cc xng, cc khoa hc gia xc nh Sherit c th bc i bnh thng v khng h b bnh mn tnh. Rt c th b gi cht v nhim trng hoc b ng c nc ung hay thc phm. Khong 50% tr em Ai Cp c i b nh vy trong vng 1 hoc 2 nm cai sa. Xng v rng cng gp phn gip xc nh tui: rng khn cha mc. Mt n bng vng chng t cha m c b giu c. Qua cc ch tng hnh (hieroglyphs) mt trong phn v bc, hy vng cc nh khoa hc, kho c s sm tm ra b n v xc nh c tn ca b gi ny.

B N XC CHT 500 NM KHNG PHN HY

Trn nh mt trong nhng ngn ni cao ngt tri ca khu t tr Ty Tng, c mt ngi nh cu siu nh nm n c trn ra ni lng gi. Ti y c mt thi hi v cng c bit ngi thi gan cng tu nguyt.

Ngi ta tin rng ci xc ny c tui th nhiu th k v khng bao gi b phn hy. Ngi dn a phng tn th ng, nhng cu hi t ra l ng l ai? B mt ca ng l g? Liu li khng nh ca mt s ngi rng chnh ng t lm cho xc mnh kh li l ng? Mt nhm cc nh khoa hc quc t c gng tm ra nhng b n ng sau cc cu hi ny. Chuyn i ca h ti Ty Tng khm ph ra c sc phi thng ca vic ngi thin, cc nghi l b n v ranh gii mng manh gia khoa hc v siu nhin. Gio s Victor Mair - nh nhn chng hc v l mt chuyn gia ni ting v Pht gio ti i hc Pennsylvania dn u nhm nghin cu trong chuyn i ny. Cc nh khoa hc xc nh c y l xc ca mt nh s Ty Tng c tn Sangha Tenzin. ng c t bn trong mt ngi m lng Ghuen ti thung lng Spiti, thuc bang Himachal Pradesh (n ). Gio s Victor Mair cho hay xc p ny t nht 500 tui: Sangha Tenzin qua i vo khong thi gian Colombus tm ra chu M. Nh s vin tch trong khi ang ngi thin theo ng t th m ngi ta pht hin ra ng hn 500 nm sau. Ngi dn lng Ghuen bit v ci xc t nm 1975. Nm , ngi lng b mt trn ng t tn ph v khin cho mt phn ca ngi m b st l. Ghuen nm khu vc gn vi bin gii Trung Quc, ng thi l mt khu vc cm di s kim sot ca cnh st bin gii n - Ty Tng. Do , hu nh khng c ngi no bit v ci xc ny ngoi tr dn lng Ghuen. Vo nm 1997, thi hi ca nh s Ty Tng c th gii bit n nh hai lnh tun tra n c c i xem xt mt on ng b st ln do ng t thung lng Spiti. D hn 500 tui nhng xc ca nh s Sangha trong tnh trng rt tt, da khng b st m v thm ch vn cn tc trn u. Khng h c bt c bng chng no ca cc k thut p xc truyn thng. Gio s Mair ni rng nguyn nhn mt phn l do khng kh cc k kh v lnh ca khu vc v mt phn c lin quan n cc trnh t ngi thin m cc nh s t n trnh luyn tp xua tr t ma. Vo nhng thng

cui cng ca cuc i, nh s khng h n ung, chnh iu lm gim lng m trong c th v khin cc b phn ni tng ca c th co nh li m ng l ra chng phi b phn hy. Ci xc khng sp v ru r nh c mt chic dy ay qun quanh c v vng qua bp i.
Chic dy ay ng mt vai tr rt quan trng. Qua n, cc nh khoa hc bit c y l mt phng php ngi thin b truyn t ngi bit. Chic dy lm cho nh s phi ngi thng v tp trung vo vic ngi thin ca mnh. Nu ng th lng ngi, nt ay s xit cht c, chn ng vo ca kh oxy v khin ng b ngt th. Cho n nay, trong cc cun sch v o Pht n c rt t thng tin ni v phng php ngi thin ny. Ch c duy nht mt bn tho trong th vin ca Cha Tabo tng nhc n n. T nhng hiu bit ca mnh v cc nghi l v mn phi o Pht, gio s Mair cho bit phng php ny rt him: N ch tn ti trong mt s mn phi Nht v Ty Tng, v cng b truyn v xut hin trong phm vi nhng vng

rng ni him tr. Phng php ny pha trn truyn thng Dzogchen ca dng Nyingma.
Tht tnh c l ngi lng Ghuen li nm cch Cha Tabo khong 50 km, y l ngi cha Pht gio nghn nm tui c nht cn st li trn dy ni Xuyn Himalaya. Lng Ghuen cng nm gia tuyn ng thng thng thng vn chuyn gia v, len, mui, cc loi qu v l ng qua li gia n v Ty Tng. Theo li k ca nhng ngi dn a phng th khong 600 nm trc, ngi lng Ghuen b b cp quy nhiu. Nh s Sangha Tenzin lp tc ngi phc xung thin theo t th nh trc. Ngi ta ni rng khi linh hn ca ng ri th xc, c mt chic cu vng bt ng xut hin trn bu tri, cn b cp bin mt mt cch b n khi ngi lng.

LI NGUYN TRUYN THUYT HAY IU C THT C M HA

Liu nhng ci cht b n xung quanh Kim t thp Ai Cp c lin quan n li nguyn. Vo th k 17 v 18, nhng hm m u tin ca cc Pharaon b khai qut. T , cu chuyn c tht v li nguyn hn mt ln vt khi cc kim t thp, vang ln iu rn e khng khip. Ngi ta nh n v c nc Anh kinh hi v ci np quch c tm thy vo nm 1860, thuc s hu ca Vin Bo tng Hong gia Anh. Ci np ly ln t phn m ca mt n tu s thi xa. Khi v Anh quc, vt phm l kia gieo rc tai ha cho tt c nhng ngi tip xc vi n. Ngi ch s hu u tin l ng Douglas Murray. ng ny b mt hn mt cnh tay ngay sau khi mua ci np bi mt vin n pht n t chnh khu sng ca mnh. t lu sau, ngi th hai nm tri s trng pht l mt nh bo London. C mn ci np v nh xem. t ngy sau, m c t ngt qua i, ri li ha hn b tan v v c b mc mt chng bnh nan y b him, y hc thi b tay. Nhng s trng pht vn tip tc khi ng Murray cung tin ci np qu qui n cho Vin Bo tng. Mt nh khoa hc chuyn v Ai Cp, khi ang xem xt nhng dng ch c in trn np, bng ln ra cht bt ng. Nn nhn tip theo l mt nh nhip nh. ng ny t t sau khi chp

c tm nh lm r nt gian c ca khun mt v pha ngoi np (m ai cng cho l gng mt hin lnh, kh i) Tin n v s gh gm ca ci np quch lan nhanh n ni vo thp nin 1930, cng l t khp hnh tinh ti tp gi v Vin Bo tng Hong gia Anh, c bit l cc vng hoa quanh np lun ti mi. Nhng nhiu ci cht k l v t ngt vn lin tip din ra cc im khai qut kho c Ai Cp v nhng ni khc trn th gii. Li nguyn khng ch c t cc vt m phn cc Pharaon. Nhng v ch nhn khc cng c kh nng tm li nguyn c a vo ci m h cm thy cn gi gn. Thurston Hopkins ghi li cu chuyn nh sau: Vo thi N hong Victoria, tn st nhn William Corder git cht tnh nhn ca hn ti Polsted (nc Anh) vo khong thng 5/1827. Hn b hnh hnh. 50 nm sau, phn thi th ca tn st nhn c v bc s c tn Kilmer ct gi. ng l mt nh khoa hc c quan im r rng i vi hin tng k b. V bc s tch chic s ca tn git ngi, nh bng n v by lm cnh phng lm vic. Th ri iu k l xy ra. V bc s v c c hu u cng nhn thy lc m h, lc rt r k l mt ng trong phng, vn y phc thi Victoria. Ring bc s Kilmer cn nghe r c ting lm bm v hi th ph ph. Nhiu ln na m thc gic, bc s nghe nhiu ting ng bt bnh thng cn phng cha ci s. Mt m, cn gi lnh t u thc ti, gia lc Kilmer bc vo phng, ci gi t s ri v tung, cn s tn st nhn t dch chuyn sang v tr khc v ng thy n nh ci nhn nh (?). Kilmer kim sot nh ca nhng tnh khng thy du hiu no ca ngi l hin din bn trong. V bc s, nh khoa hc, tht s thng tht. ng em chic s Corder tr li cho Thurston Hopkins, ng ny em cc th y chn ct ngha a. T tr i, hin tng k l trong gia tht bc s Kilmer cng bin mt. Chuyn chic o khoc ca Nh ht Cng tc York gy ra ni khip s n lnh ngi. Vo nm 1948, Thora Hird, n din vin hi kch ni ting mc chic o khi trnh din mt v kch. C kinh hi khi thy chic o c ngy cng tht cht vo mnh. Tt c ng nghip ca c cng gp ni s tng t khi khoc chic o ny ln ngi... Phi chng li nguyn dn n tai ha trong cc cu chuyn trn, hay tai ha c nguyn do t ni khip s m nh. Cu hi vn l lng khi ngi ta ngy cng tm thy nhiu bng chng k b nhng vt him hoi, t tin hn. Vin kim cng Hy vng l in hnh ca chui giai thoi theo m tp y: M u l thm ha ca v ch nhn th nht - mt c ngi ln ca. Sau tai ng ging xung Hong hu Marie Antoinette, cng t vic s hu Hy vng. Sau , n lin tip reo rc nhng v t st, khuynh gia bi sn cho mt lot nhng ngi khc, trong c mt v vua Hi gio b mt ngi. i tm li gii cho truyn thuyt c tht v li nguyn, nhiu nh khoa hc ng tnh vi kin cho rng nguyn nhn ca nhng ci cht v c lot tai ha b n trn l do mt loi vi khun cha bit n ang nm yn trong hm m, tch t ngy mt nhiu trong cc vt. Khi hm m c khai qut, cc qui vt nh li ti gii phng khi ch n nu, chng lin chng t ngay sc mnh tn ph. Nhng vn cn nhiu iu b n cha bit n. V liu li gii thch bng loi vi khun cha bit n ny c sc chinh phc nhng ngi cn tin vo s hin hu mang vc dng thu dt ca li nguyn?

B N NHNG CON TU MA
Hng th k nay, s tht v nhng con tu ma vn lun l ni m nh ca nhng ngi i bin. S phn v nguyn nhn bin mt y b him ca nhng thy th on nh th no?... C l vn s l mt n s khng c li gii.

Tilngiduynhtcnsngst... Vo khong nhng nm 40 ca th k trc, s bin mt y b him ca ton b thu th on trn con tu Urang Medana ca H Lan c cho l mt b n ln nht trong lch s ngnh hng hi th gii. thi im , mt vi trm rada ca Anh t ti Singapore v Sumatra (Indonesia) thng bo c nhn c tn hiu cp cu t tu Urang Medana ca H Lan vi ni dung: SOS SOS tt c cht ti l ngi duy nht cn sng st, tip sau l hng lot cc k t ln xn v cc du chm. Mt lt sau tn hiu c ni li, nhng ch c mt cu duy nht l Ti ang cht dn, ri kt thc bng mt s im lng n gh rn. Cc cuc tm kim cu h nhanh chng c thit lp v cho kt qu. Con tu c tm thy ti vnh Malacca, cch ni pht tn hiu trc

 khong 80 km. Khi bc chn ln Urang Medana, ngay lp tc cc nhn vin cu h phi sn gai c trc cnh tng kinh hong trc nhng ci cht mt cch bt thng ca ton b thy th on. V thuyn trng nm ngay ti v tr iu khin, cn cc s quan v thu th th nm ri rc khp ni trn tu. Mt nhn vin in i c l l ngi pht ra tn hiu cp cu, cht trong tnh trng ang lm vic. Ngay n con ch trn tu phi nhn mt ci cht ht sc bt thng khi mm ca n vn cn ang nhe nanh nh e da ai. im chung duy nht l trn khun mt ca tt c mi ngi u hin r mt ni s hi khng khip. Cng k l hn, khng h c bt k mt du hiu tn thng no trn tt c cc t thi. Gi thuyt v mt v tn cng ca cp bin ngay lp tc b loi b bi ton b nhng th c gi tr trn tu u cn nguyn vn. Tuy nhin, trong sut chiu di ca th k 20, y vn cha phi l thm ho duy nht. Vo nm 1955, trn Thi Bnh Dng ngi ta cn tm thy mt chic thuyn bum ca M mang tn MB Elip cng c nhng hin tng tng t. Trn tu, nc ngt v n d tr vn cn nguyn vn, cc phng tin cu h vn cha h c s dng, vy m khng c ly mt bng ngi. Khong 5 nm sau, trn i Ty Dng cng xut hin hai chic thuyn bum ca Anh tri dt. Nm 1970, tt c thu th on cng vi con tu ch hng ca Anh mang tn Minton t ngt mt tch mt cch l lng m cho n nay s kin ny vn cn l mt n s. Ri n nm 1973, mt tai nn xy ra v lm m chic tu nh c Anna ca Na Uy. Nhng thy th trn nhng con tu khc gn v tnh chng kin v tai nn. H ly lm l khi s vic din ra khng thy c bt k ai trn boong tu.

B N CON TU MA NGI H LAN BAY

Con tu ca ng ta lt i trn i dng nh mt bng ma nh bng nn ng ta c bit danh l ngi H Lan bay. Khng c iu g chc chn v ng, ngoi tr ng ta l ngi H Lan v l thuyn trng ca mt con tu ma. Nhng iu khc v ng ta u m o v en thm nh ln nc bin m bi nhng ci cht eo bm cho k xu s no nhn thy ngi H Lan bay!

Thuyn thoi... Huyn thoi v ngi H Lan bay c t lu. Nhiu ngi i bin ni rng, v thuyn trng ti ba ngi H Lan ny trong mt chuyn i dc qua mi Ho Vng c thng bo s c mt cn bo bin xut hin. Mc cho s kinh hi ca hnh khch, mc cho gi bin go tht x nt ct bum, sng p v thnh tu nhng vin thuyn trng vn nht quyt gi vng hi trnh. Mt s thy th v hnh khch qu s hi v quyt tm ni dy chuyn hng tu vo b, nhng vin thuyn trng nhanh chng nh gc th lnh cuc ni dy v nm xc hn xung bin, ming khng ngng nguyn ra... Vo ng lc xc k xu s chm mt nc, th Raacc! con tu b bo bin nghin nt. Vin thuyn trng go ln trong in di: Ta th bn linh hn cho qu d nu sng qua cn bo ny!. V, cng l im khi u v mt bng ma huyn thoi: ngi H Lan bay... Ngi i bin tin rng con tu ma ca ngi H Lan bay lt i khng cn gi. N trng rt gin d v t ngt xut hin trc cc thuyn khc, ra du hiu ch ng ri t ngt bin mt con thuyn i theo mc phi nhng lch cn. C nhiu ngi th sng th cht l h tng trng thy con tu ma, thm ch nhn thy c ngi H Lan bay. H ni bng ma huyn thoi ny lun u trn, mt mi ru r, bn tay ng ang bu ly bnh li trn boong tu v cu xin Thng tha ng ta ti bt knh. Huyn b hn, ngi ta cn ni rng ton b thu th on ca ngi H Lan bay l nhng b xng di ng ang cn mn lm vic. Phi chng l ch l huyn thoi? ...n nhng ghi chp Cu chuyn ngi H Lan bay kch thch mnh m s t m ca mi ngi, nhng n thc t hn nhiu so vi hnh nh sinh ra t tr tng tng ca mt s nh vn. Con tu ma nhiu ln c ghi nhn ngay c trong th k 20... Mt trong nhng ghi chp u tin v ngi H Lan bay v con tu ca ng ta c mt thuyn trng ngi Anh ghi li vo nm 1835 ti b bin pha nam chu Phi. Ton b thu th trn tu Anh quc khi trnh bo bng thy mt con tu nh nhng lt trn nhng con sng ang go tht d di. N hng thng v pha con tu ca ngi Anh v khi tt c mi ngi ngh rng hai con tu s m vo nhau th con tu ma... bin mt.

Ngy 11/7/1881, tu H.M.S Bacchante thuc Hm i hi qun Hong gia Anh ang i qua cc Nam chu Phi th thy con tu ca ngi H Lan bay. Mt s quan trn tu chnh l vua George V sau ny - ghi li li k ca vin hoa tiu khi anh ny nhn thy tu ngi H Lan bay trong m ti: Ti thy con tu sng rc mt mu , n ng im lm trong sng bin rt mnh. Sau vi ngy, vin hoa tiu xu s ng t ct bum xung bin. Vo mt ngy thng 3/1939, rt nhiu ngi dc b bin pha nam chu Phi nhn thy con tu ma. Con tu c vc dng kin trc ca th k 17, c ghi nhn Bo co thng nin ca Thc dn Anh ti Nam Phi lc : Gia lc tri lng sng, con thuyn bng t ngt xut hin bi bin Glencairn. Mc cho mi ngi ch tr bn tn v xut x ca con tu theo kiu c, mt lc sau con tu bng dn tan bin ra mt cch y b him nh s xut hin l lng ca n. Ghi nhn cui cng v con tu ca ngi H Lan bay l vo nm 1942, ti Cape Town - Nam Phi. Bn nhn chng cho bit h nhn thy con tu c i vo vnh Table v... bin mt. V cn nhiu ghi chp na lin quan n con tu ca ngi H Lan bay nh mt hm i tu ngm ca c gp n gia tm mt cn bo gi di vng bin chu Phi trong Th chin II. Tuy nhin nhng ghi chp khng ghi c th thi gian v a im con tu xut hin. Con tu ca ngi H Lan bay vn ang c che ph bi mt mn sng bin b n... ...vtrlivihuynthoi Cho n by gi nhiu ngi vit v ngi H Lan bay. Mt s ngi cho rng huyn thoi ny bt ngun t mt s kin c thc. H cho bit tn ca v thuyn trng l Vanderdecken, Van Demien, Van Straaten hoc Van der Decken. Vo nm 1641, v thuyn trng ngi H Lan quyt nh thnh lp mt cng ty tn l ng n ti mi Ho Vng. Trn ng tr v, ng gp bo cch mi Ho Vng khng xa, con tu b x thnh tng mnh, ton b thu th v thuyn trng t nn. Trc khi b cn sng khng l vi xung bin, vin thuyn trng ngi H Lan ht ln mt li nguyn t c gi bo: Ta s cn i quanh vng bin ny cho ti ngy tn th! T cu chuyn bi thng trn, ngi ta tin rng trong mi cn bo mi Ho Vng, nu ch bn c th nhn thy con thuyn ca ngi H Lan bay. Tuy nhin ngi ta cng v cng s hi bi h tin rng nu ai nhn thy v thuyn trng xu s s gp tai ha.

B MT CA NHNG CON SNG MA

Khc vi nhng con sng thn (tsumani, c sinh ra t cc v ng t hoc trt t di y bin), sng ma (freak wave) thng xut hin t ngt khng v l do g. Lu nay, ngi ta khng gii thch ni v sao t lng bin yn bnh bng dng li dng ng ln nhng ct sng cao ti my chc mt. Trong nhng giai thoi do nhng ngi i bin k li, th sng ma lun l mt ni m nh, bi v n xut hin t ngt nh mt hung thn, khng th hiu ni. Nhiu ngi cho rng, n thc ra khng c tht, m ch l sn phm tng tng ca nhng u c a phiu lu. Tuy nhin gn y, cc nh khoa hc Anh tm ra nhng bng chng kh thuyt phc v s hin hu ca sng ma. Nm 1978, con tu ch du khng l Munchen (c), mt trong nhng con tu ln nht th gii, b chm bt ng. Nhiu ngi cho rng, n gp s c k thut. Tuy nhin, gn y khi phn tch nhng mnh v ca n, cc nh khoa hc Anh thy rng con tu b tn cng bi mt lc ln khng khip, p t trn cao xung. Rt c th y l mt con sng ma. Trn th gii hin nay, c mi tun li c mt con tu nh b nhn chm mt cch ht sc kh hiu. Nhiu nh khoa hc cho rng, chng u b tn cng bi cc con sng ma n l, t ngt tri ln t y bin. Cc bc nh chp t v tinh gn y cho thy, nhng con sng ma ny l hon ton c tht. Cc nh khoa hc gii thch rng, sng ma xut hin trong nhng trng hp c bit, khi sng thy triu kt hp vi cc cn gi mnh bt cht, to ra mt khu vc nh bt thng. Khu vc ny nhanh chng cun cc con sng bnh thng khc vo n, nut nng lng ca chng to ra mt ct sng ln. Ct sng ny ch xut hin n l, o ln mt ln ri b ha gii ngay. Qu trnh ny xy ra rt nhanh, khin ngi ta hu nh khng kp phn ng. Vic nghin cu sng ma rt c ngha, v n gip cc nh khoa hc thit k nhng con tu c th chng li n.

GING NI T BIN KHI

Trong lch s ngnh hng hi, s mt tch k l ca ton b thu th on trn con tu ni ting Maria Chelesta lun c nhc n nh mt b n v i nht ca i dng. Vo thng 12/1872, thu th trn tu Jea Grasia ca Anh bt ng gp mt chic thuyn bum di chuyn mt cch khng bnh thng. Tin li gn, h rt i ngc nhin khi trn boong thuyn Chelesta khng c bng dng ca con ngi m v lng li li khng c c nh. Mt hoa tiu v hai thu th ngi Anh quyt nh thm nhp vo con thuyn ny tm hiu tnh hnh. Khng h c bt k du hiu no ca con ngi. Vt gi tr nht m h tm c chnh l cun nht k i bin, trong ngy cui cng c t bt l ngy 24/11/1872 (con thuyn c tm thy vo ngy 02/12). Con thuyn ny c a v eo bin Gibraltar ca Anh cc chuyn gia giu kinh nghim iu tra b n xy ra vi n, tuy nhin mi n lc u tr nn v vng. Nm 1937, nh vt l ca Lin X l Vladimir Suleykin a ra mt gi thuyt c cho l tng i thuyt phc. Trong mt hnh trnh trn bin Kaspi trn tu thu vn Taimr, mt nh khoa hc i cng Vladimir Suleykin thc hin th nghim vi mt qu cu thm khng cha y kh hydro: Khi qu cu ny c a n gn ai th ngi bng xut hin mt cm gic au but trong mng nh, cn khi a ra xa cm gic au n dn tan bin. Vladimir Suleykin lin ti hin tng l lng ny ri khng lu sau a ra nhn nh ca mnh trn bo ch rng, gi thi qua cc cn sng trong nhng ngy bin ng to ra trong khng kh cc dao ng sng h m m tai con ngi khng nghe thy. Sng h m ny rt c hi i vi con ngi. Trong di tn thp hn 15 Hz, sng h m khng ch gy tn thng cho mng nh, m cn gy ri lon h thn kinh trung ng v nh hng n th gic. di tn di 7 Hz, sng h m i khi gy t vong i vi con ngi. Nh vy, ni no xut hin bo th xut hin sng h m. Hiu ng ny c V. Suleykin gi l m thanh ca bin c. Liu con ngi tm ra c b mt ca nhng con tu ma xu s? Vy u l nguyn nhn dn n nhng ci cht v cng b him ca cc thy th trn tu?

MT BIN NIN S BUN...

S bin mt b n ca con ngi v cc con tu vn tip tc trong th k 21. Liu c phi, nhng trng hp u c lin quan n ging ni t bin khi hay khng may chm trn vi ngi H Lan bay? Nm 2003, my bay thuc Cc Bo v B bin Australia tm thy mt chic thuyn bum ca Indonesia gn b bin nc ny. Tu vn trong tnh trng hot ng tt, khoang cha y c, th nhng trn tu li khng c mt bng ngi. (trc , tu ra khi vi 14 thy th). (nh

trn)
Nm 2006, Cc bo v b bin Sardinhia (Italia) nhn thy mt chic thuyn bum hai ct mang tn Bel Amika b tri dt t do m khng c ngi trn . Trn thuyn vn cn thc n tha v nhng tm bn a l ca Php. Cnh st nghi ng chic thuyn c nhng k bun lu s dng vn chuyn ma ty. Tuy nhin gi thuyt ny ngay sau b bc b khi h s dng ch nghip v iu tra. Cng nm , cng cch Australia khng xa, ngi ta li tm thy chic tu ch du Yan Seng cng khng c bng ngi. (nh trn)

Nm 2007 mt chic tu di 12 m trng khng c tn Kaz II c tm thy khi ang tri dt vng bin ng

Bc Australia. iu l l ng c ca tu vn ang hot ng, mt my tnh xch tay v h thng nh v ton cu GPS, mt bn n dn sn. Tt c cc phng tin cu h vn cn nguyn trn tu. Cnh bum vn c cng ln nhng b rch nt. Nm 2008, Cc an ninh bin Nht Bn thng bo pht hin mt chic x lan ang tri dt khng c tn, khng c s hiu v khng ngi trn boong. (nh trn)

A DANH MA M NI TING NHT TH GII

Lu i Edinburgh ni ting l mt trong nhng ni nhiu ma nht Scotland. Ngay chnh thnh ph Edinburgh cng c gi l thnh ph ma trn ton chu u. Lu i Edinburgh thnh ph Edinburgh Scotland Trong rt nhiu dp, khch thm quan lu i cho bit h nhn thy mt bng ma thi so khng u - linh hn ca cc t nhn Php trong

Chin tranh 7 nm v ca cc t nhn thuc a trong Chin tranh Cch mng M th k 18. Thm ch, hn ma ca mt con ch i lng vng
quanh ngha a ca ch.

Ngi nh Whaley House bang California M Ta lc ti thnh ph San Diego (bang California), Whaley House c ngi ta bit n l ngi nh ma m ni ting nht nc M. Thomas Whaley xy dng n vo nm 1857 trn khu t trc kia tng l ngha trang, k t nh Whaley House tr thnh ni cc hn ma quy qun. Nh vn deTraci Regula gi nh li v nhng s vic k l m b chng kin: Rt nhiu ln, trong khi ang n ti qun cafe Old Town Mexican i din bn kia ng, ti thng thy nhng chic ca chp trn tng 2 ca ngi nh i lc m tung ra, sau khi Whaley House c ng ca rt lu. Trong mt ln thm mi y, ti c th cm thy nng lng vi ni trong nh, ti ngi thy mi x g nh nh, c bit l trong phng x n. Qua hnh lang, ti ngi thy mi nc hoa, mi u ti tng l ca mt n ging vin i cng nhng sau ny ti c bit Whaley House hon ton chng c mi g c.

Ngi nh Borley lng Borley Anh Ngi nh Borley c linh mc Henry Dawson Ellis Bull xy dng gn nh th Borley vo nm 1862 v ng chuyn n sng ti y sau mt nm c b nhim lm chnh x ca x o. Nhng ngi sn ma thch trch dn cu chuyn v Tu vin Benedict cho rng ngi nh c xy dng vo nm 1362. Theo , mt v linh mc ca tu vin ny quan h ln lt vi mt n tu tu vin khc gn . Sau khi cuc tnh b bi l, v linh mc ny b x t cn n tu b ng inh vo bc tng gch ca tu vin. TrangtriBell bangTennessee M Trang tri Bell c nhc n trong rt nhiu cun sch, b phim v cc chng trnh truyn hnh. Cu chuyn ng sau trang tri ma Bell rt ni ting bi n l cu chuyn duy nht c ghi chp li gia nhng li n thi v ma qu, k v mt con ma gy ra ci cht ca mt ngi. Gia nm 1817-1821, gia nh Bell b khng hong bi mt hn ma c tn ph thy Bell hay Kate. H tin rng Kate giy v v tra tn John Bell (ngi cha ca gia nh mc bnh ri lon thn kinh), cui cng khin ng b cht.

John khng th ng hay khi bnh. Ngi ta tm thy mt chic l c cht lng mu en k l trn ging John sau khi ng cht. kim tra cht lng, ngi nh John nh mt git vo li con mo ca gia nh, ngay lp tc con mo ln quay ra cht. Trong ba nm tr li y, cng ng sng quanh trang tri Bell vn b m nh bi ngi ph n v h tin rng Kate ang lm iu g rt xu. Ta nhRaynham ht Norfolk Anh Ta nh Raynham ni ting nh hn ma ca b Brown c hai nhip nh gia chp nm 1936. N l mt trong nhng bc nh ma tht nht t trc n nay.

Ngi ta ni rng bng ma b Brown m ton b cu thang ca ngi nh Raynham. u nhng nm 1800, Vua George IV, sng trong ngi nh ny nhn thy mt ngi ph n mc b qun o mu nu ng bn cnh ging ca ng vi khun mt ti nht v u tc ri bi. n nm 1836, i t Loftus n thm ngi nh ny nhn ngy l Noel, tnh c nhn thy bng ma. Mt tun sau , ng ny li nhn thy bng ma mc b qun o xatanh mu nu vi hai hc mt trng rng. Mt vi nm sau , s quan Frederick Marryat v hai ngi bn nhn thy b Brown i ln xung cu thang vi chic n lng cm trn tay. ng Marryat dng sng bn vo con ma, vin n xuyn qua ngi ca bng ma ny. Tu Queen Mary bang California M Theo nhng ngi tng thm v lm vic trn Queen Mary, phng my mc chnh l khu vc ma m ca con tu, bi ti y mt thy th 17 tui b cht sau khi c gng trn thot mt trn ha hon. Rt nhiu ngi k li rng h nghe thy nhng ting g v p ca trn cc ng dn nc quanh ca. khu vc pha bn tip tn ca khch sn, khch thm quan thng nhn thy bng ma ca mt ngi ph n mc o trng. Thm na, c rt nhiu bng ma tr em m nh h bi ca Queen Mary. Ngi ta thng nghe thy ting mt b gi gi tm m v bp b ca mnh - b gi b ng gy c trong mt tai nn b bi. Cn c trong phng thay th t dch chuyn, khch du lch c th cm thy nhng bn tay chm vo ngi, s xut hin ca nhng linh hn v ting ku rn au n ca mt bng ma gia thn tu - mt thy th cht ti y khi Queen Mary va chm vi mt con tu nh hn. NhTrng thWashington M Nm s 1600 trn i l Pennsylvania, th Washington, Nh Trng khng ch l ni ca cc tng thng M ng thi m cn l im hn ca mt vi c tng thng. C ngi tng nghe thy ting Tng thng Harrison lc li trn tng mt thng, Tng thng Andrew Jackson th khng chu ri b phng ng ca mnh, cn bng ma nht phu nhn Abigail Adams bay ln trong hnh lang. Bng ma thng c nhn thy nhiu nht l ca Tng thng Abraham Lincoln. Mt n th k tr di thi chnh quyn Roosevelt ni rng c nhn thy bng ngi Lincoln ngi trn ging v ang ci ng ra. Mt dp khc, N hong

H Lan Wilhelmina b nh thc bi ting g ca nhng khi b tr li th nhn c ci nhn chm chm ca Lincoln t hnh lang. Thp London th London Anh L mt trong nhng di tch lch s c bo tn nguyn vn ni ting nht trn th gii, nhng Thp London cng nm trong nhng a danh ma m ni danh nht. Chng c g phi bn ci bi y l ni din ra hng trm v x t, git ngi v tra tn d man trong hn 1.000 nm qua. Hng chc v chm trn vi ma bn ngoi v bn trong ta thp c ghi li.

Vo mt ngy ng lnh gi nm 1957, lc 3 gi sng, mt lnh gc b nh thc bi ting p trn chi canh. Khi anh bc ra ngoi tm hiu th nhn thy mt bng ngi trng tot trn nh thp. Sau , anh lnh mi bit rng cng vo chnh ngy ny cch y hn 500 nm trc, b Jane Grey b cht u y (12/2/1554). Tuy nhin, c l bng ma ni ting nht ng ti ta thp ny l linh hn ca b Ann Boleyn - mt trong s nhng ngi v ca vua Henry VIII, ngi cng b cht u vo nm 1536. Bng ma c nhn thy rt nhiu ln, i lc m chic u ca b i lang thang thp Xanh v thp Nh Nguyn. Mt trong nhng cu chuyn ma ng s nht gn lin vi thp London l cu chuyn k v ci cht ca n b tc Salisbury, ngi b kt n t hnh sau khi b buc ti dnh lu ti cc hnh ng ti c vo nm 1541(mc d ngi dn tin rng b v ti). Khi ang vng vy trn on u i, b chy thot v b tay ao ph rt ui theo vung dao chm ri u. Mn x t kinh hong ny thng c cc linh hn thp Xanh din li. Lu i Ballygally vnh Ballygally Ireland Ng ti ngi lng cng tn, thuc ht Antrim (Bc Ireland), lu i Ballygally quay ra bin pha trc vnh Ballygally. N l ta nh duy nht c xy dng t th k 17 vn ang c s dng lm ni v l mt trong nhng ni nhiu ma nht trong vng.

Mt bng ma thng c nhc n l bng ma b Isobel Shaw - ngi ch c ca lu i. Dn tnh n rng ngi sng trong nh i khi nghe thy nhng ting g ca nhng sau lp tc bin mt. Khi cn sng, Isobel b chng kha vo trong phng v khng cho n, b cht do nhy t ca s xung. Mt bng ma khc thng i li quanh lu i trong b vy la l b Nixon, ngi sng y vo th k 19. Lu i Rose Hall vnh Montego Jamaica Rose Hall l lu i bng ni ting nht c xy dng vo nhng nm 1770 Jamaica. Vi mt tng trn c trt va, Rose Hall nm cheo leo trn sn i em n cho khch tham quan mt phong cnh tuyt p nhn ra bin. Rose Hall c bit n vi cu chuyn v ngi ph n tn Annie Palmer ti y vo nm 1820 v nhng truyn thuyt khng c tht v nhng ng hm di lng t, nhng vt mu v nhng cu chuyn ma. Annie Palmer l mt ph thy, ngi ta tin rng git ba ngi chng (bng u c, m, treo c sau du un si vo tai h) v rt nhiu tnh nhn trong c cc n l vi l do n gin l chn h. Mi y, khch du lch chp c nhng bc nh xut hin cc khun mt ma qui.

NHNG B N LN NHT TRONG LCH S

Bn tho Rongorongo c xem l mt iu b n na ca o Phc Sinh, Rongorongo l tn ca bn tho vit bng ch tng hnh do nhng c dn u tin ca o vit ra. Rongorongo xut hin mt cch y b n vo nhng nm 1700 trong khi c dn nhng vng o ln cn cn cha c ch vit. Ngn ng ny bin mt t lu khin cho vic gii m bn tho tr nn v vng. Thc dn chu u cm on ngn ng ny v ngun gc ngoi gio ca ngi dn trn o. BnthoVoynich Bn tho vit tay Voynich c l l quyn sch kh c nht trn th gii. Di vt 500 tui ny c pht hin vo nm 1912 mt th vin thuc Rome, bao gm 240 trang ch vit v tranh minh ha hon ton xa l. Cc nh mt m ra sc gii m ch vit l lng ny nhng cha ai thnh cng. Thm ch mt s ngi cn cho y ch l mt tr a ca ngi xa. Tuy nhin, phn tch quyn sch cho thy bn vit tay ny dng nh tun theo cc cu trc v quy lut ca mt ngn ng tht s. Thnh ph Helike bin mt nh th no Nh vn Hy Lp Pausanias miu t li cnh tng trn ng t kinh hong ph hy thnh ph Helike trong mt m, ko theo mt cn sng thn khng khip nhn chm tt c nhng g cn st li ca th ph phn thnh mt thi. Th ca cc nc lin minh vng Achaean ny l trung tm th phng thn bin c Poseidon. Ngoi cc vn t Hy Lp c, khng c du hiu g cho thy thnh ph ny tng tn ti cho n khi mt nh kho c pht hin ng tin Helike c chm khc hnh u thn Poseidon. Nm 2001, hai nh kho c xc nh c v tr ca thnh ph Helike bn di mt lp bn v si. Cng tc khai qut ang c tin hnh v cc nh khoa hc hy vng s tm hiu c qu trnh ln mnh v dit vong ca thnh ph vn c mt s ngi xem l thnh ph Atlantis trong huyn thoi. S sp ca ch Minoan Trong khi cc s gia ngy cng khm ph thm nhiu nguyn nhn khin ch La M sp th b n vn bao trm ln s bin mt ca ch Minoan. Cch y khong 3.500 nm, mt trn ng t xy ra trn o Thera cun i tt c s sng trn o Crete, ni xut pht cu chuyn v mt v vua v con qui vt n tht ng ta. Nhng tm bng t st do cc nh kho c pht hin ra li cho thy ch ny vn cn tn ti sau khong 50 nm trc khi bin mt hon ton. Cc gi thit v s sp bao gm mt lp tro ni la lm ma mng tht bt hoc h b qun Hy Lp chim quyn. Cc ct Carnac Cng trnh Stonehenge Anh vn cn l b n i vi cc nh khoa hc nhng cng trnh Carnac ti b bin Brittany ng bc Php c l cn gy t m hn na. Hn 3000 ct c thch c sp xp thnh mt ng hon ho tri di hn 12 km. Truyn thuyt a phng k

rng nhng ct ny l mt qun on La M b php s Merlin ha . Mt nh khoa hc nghin cu cng trnh hn 30 nm li gi thit rng nhng ct ny l mt cng c d bo ng t. Nhn dng ca nhng ngi thuc thi k mi xy dng cng trnh ny hin vn cn nm trong vng b n. RobinHood l ai Cc s gia vn tip tc tm kim nhn vt Robin Hood huyn thoi, mt hip s rng xanh cp ca ngi giu chia cho dn ngho v danh sch nhng ngi tnh nghi xut hin kh nhiu tn tui. Trong s bao gm mt ngi chy trn n Yorkshire tn Robert Hod, Hobbehod v mt Robert Hood vng Wakefield. Vic lc ra nhng ci tn tr nn ngy cng phc tp v Robin Hood mang ngha ngi sng ngoi vng php lut nh trong trng hp ca William Le Fevre. Ngi ny sau i h thnh RobeHod, theo nh nhng ghi chp ca ta n. Cuc tm kim nhn vt huyn thoi ny tr nn kh khn hn v v sau nhng ngi k chuyn li thu dt thm nhiu nhn vt, v d nh Hong t John v Richard Dng Mnh. Smt tch ca mt binh on La M Sau khi mt i qun La M km ci ca tng Crassus b qun Parthians nh bi, ngi ta cho rng mt nhm nh t binh chin tranh lang thang qua sa mc v cui cng gia nhp vo qun i ca 17 nm sau. S gia Ban Gu sng Trung Quc th k th nht c ghi li mt trn i u vi i qun l lng chin u theo i hnh vy c, mt nt c trng ca qun i La M. Mt s gia thuc i hc Oxford so snh cc ti liu c v cho rng tn qun La M xy dng mt th trn nh tn Liqian gn sa mc Gobi

(cch vit ca t La M theo ting Trung). Cc nh khoa hc ang tin hnh th nghim DNA chng minh cho gi thit trn v gii thch
mt s c im ca hu du hin nay: mt mu lc, tc vng v th vui u b.

Xc p m ly Cho n nay c hng trm xc p ch yu t thi st c pht hin vng m ly pha bc chu u. Phn nhiu cc xc p c bo qun rt tt c nin i n 2000 nm v mang du vt ca vic b tra tn v bo lc. Nhng vt tch ng s ny khin cc nh khoa hc phi t gi thit rng h l nn nhn ca mt nghi thc cng t ca ngi xa. Xc p hTarim Trong mt cuc khai qut bn di lu vc Tarim pha ty Trung Quc, cc nh kho c pht hin ra hn 100 xc p c tui th hn 2000 nm. Victor Mair, mt gio s i hc ht sc ngc nhin khi i mt vi cc xc p tc vng, mi di trong mt cuc trng by vin bo tng n ni nm 1993 ng quay li thu thp cc mu DNA. Xt nghim DNA cng c gi thit ca ng l cc xc p ny mang b gien ca ngi chu u. Vn tch c Trung Quc thuc th k th I trc Cng nguyn c cp n nhng nhm ngi nh c da trng c gi l Bai, Yeuzhi v Tocharians. Tuy nhin, vn cha c li gii thch no v nguyn nhn ti sao nhng ngi ny li xut hin y. B MT V NGI M CP QUN NHN 1000 NM TUI Khi mi pht hin ra ngi m vi hai thi th ny nhiu ngi ngh rng h l mt cp v chng. Tuy nhin, theo kt qu nghin cu mi nht ca cc nh khoa hc th h khng phi l v chng m l hai ngi n ng, hai ngi lnh trong qun ng.

Hai b hi ct c pht hin

Trong khong 1.000 nm, hai thi th c t cnh bn nhau trong mt phn m. iu khin cc nh khoa hc nghi ng h l mt cp v chng v mt cnh tay ca ngi ny m ly ngi kia. Cc nh khoa hc chng minh h l nhng qun nhn Saxon. Rt c th h cht v c chn cng nhau nh nhng ngi anh em. H c pht hin ti khu vc gn Ramsgate, Kent. Ban u cc nh khoa hc cho rng h l mt cp v chng c chn ct vo khong thi gian t

Chn dung ca ngi lnh Saxon

nm 410 n nm 1066. Tuy nhin, nhng nghin cu mi nht khin h thay i quan im. Gollop Adrian, chuyn gia ca Canterbury Archaeological Trust cho bit: y l mt pht hin him c. H c chiu cao khong 1,8m. B hi ct bn phi th r rng l n ng. Thi th bn tri c mt s c im ca ph n nhng dng nh li mang c im ca n ng nhiu hn. Chng ti cng cha dm chc 100% trc khi c kt qu kim tra. Chng ti ngh rng h c chn ct ging nh nhng ngi anh em.

B hi ct ca b m tui teen
ng Gollop Adrian cng b sung thm: V khng c thm bt c vt no c chn theo h nn chng ti khng c nhiu u mi. Hin ti y vn cn l b mt. Cc nh khoa hc tin tng nhng xt nghim s gip h tm c cu tr li. Ti khu vc ni trn, cc nh khoa hc cng pht hin thm c mt s phn m khc xut hin vo thi k ng t nm 2.700 n 1.500 trc cng nguyn v thi Trung c. Mt phn m khc c tm thy t thi k La M. l hi ct ca mt c gi tr, c th l mt c gi tui teen cht trong qu trnh sinh n. C hai m con dng nh c chn ct ngay sau khi ngi m tt th.

B N CA TRNG THI HN M Y vn th gii ghi nhn nhiu trng hp hn m k l. Chng hn, mt ph n M 29 tui hn m trong sut 10 nm. Sau , mt k gian m vo lm by v ch c thai. a tr cho i thng 5/1996, hon ton khe mnh trong khi m n vn khng h bit g. Hn m l mt trng thi cc k b n v phc tp m cc nh khoa hc cha l gii c tng tn. Nhiu nh tm l hc cho rng y l mt trng thi ca v thc. Hng nm chu u c khong 2 triu ngi ri vo trng thi hn m, ring Php l 200.000, ch yu b tai nn giao thng, tai nn lao ng, mt s do dng thuc qu liu, ng c, dng ma ty, ru, hay bnh tt (lng ng trong mu tt xung qu thp, tai bin mch mu no). Rt nhiu trng hp hn m nghim trng v chng mt thy thuc gii no dm khng nh bnh nhn c tnh li hay khng. T in Larousse nh ngha v hn m rt ngn gn: Mt thc tng phn hoc ton phn. Vy iu g xy ra trong no khi mt ngi b hn m? Ngi ta ch bit rng sau mt c sc, no s thiu oxy trong vi giy v gy ra ci cht cho mt s t bo thn kinh. Ch cn chc nng cn bn l c duy tr, chng hn nh h hp. thc b nh tr tc th v t duy ng nhin bin mt. Nn nhn nm thng cng trn ging. Trong u ngi y ang din ra nhng g? Ngi y c nghe c cc m thanh xung quanh? Khng ai bit. Sut qu trnh hn m, h phi sng i sng thc vt v cng b nh gi chng khc loi thc vt l my. l quan nim sut mt thi gian di v hn m. Nhng thp nin cui ca th k 20, ngi ta bt u thay i quan nim ny. Nh k thut hi sc v ti hin mt s chc nng ca mt, hin tng hn m c xem xt k hn. C th tm chia hn m thnh 3 loi: Hn m thc vt: Nu vi vng trn no vn cn sc sng th nn nhn ri vo trng thi thc vt, ngha l c th vn c th phn ng i cht trc mt s tc nhn kch thch bn ngoi. Mi dy lin h gia bnh nhn v th gii bn ngoi cha hn on tuyt. Hn m su: Hin tng suy gim h hp xy ra. Hn m vt ngng: Nghe c v lc quan nhng k thc y l lc nguy him, c th xy ra cht no. Nn nhn c th chu ng tnh trng v thc trong bao lu? Rt kh xc nh, c th vi gi, vi thng, thm ch vi nm. Y vn c ghi li nhng ca hn m lch s nh trng hp ca ch Elaine Esposito. Ngy 6/8/1941, ch ln bn m v vim rut tha v hn m hn 37 nm sau . n cui nm 1978, Elaine ngng th m khng tnh li pht no. C trng hp sau thi gian hn m ko di, c khi vi chc nm, bng mt ngy bnh nhn tnh li, n ni khc chit v tnh nh so. Hans Waltrand hn m do ng t lu 3 xung t. Sau 6 nm chm vo gic ng v thc, Hans t nhin tnh li, lc ngi n ng 37 tui ny tr thnh nim t ho ca nc o. B gi Dominique Sagan (Php) hn m do b xe ti ht tung sang v ng. Lc b mi 2 tui ri. Sau 27 nm chm trong gic ng su, Dominique qua i. Gn y, nhiu kin cho rng, thc cha chc ri khi mt bnh nhn ang hn m v v th, ngi ta khng coi h l mt ci cy na. Nhiu trung tm y t s dng nhng bin php kch thch phc hi nh massage, cho thn nhn tr chuyn hng ngy, s dng m nhc, tm trong b bi... Tuy nhin, cng c nhng ngi chng cn bt c cch tr liu no, mt ngy p tri bng tnh li. C mt im chung l nhng ai may mn tr v vi cuc sng u thay i tnh kh, tr nn nhy cm hn. a phn h khng ti no nh ni iu g khin mnh ri vo trng thi hn m. C ngi tnh to nhng b lit, phi tp i, tp ni nh con tr. Cho d sau ny c tnh to n u, h cng vng phi l hng tr nh, ri lon nhn cch cng nh c cc triu chng au u dai dng. S ngi tip tc ngh c ch chim 1/10, cn tip tc lao ng cng hin cho x hi ch chim non na. Mt im na c lin quan n hn m l ci m ngi ta hay gi l: kinh nghim cn k ci cht (cn t). Mt s ngi him hoi sau khi thot khi li hi ca t thn k li rng h bay bng ln, sau chui tt vo mt ng hm, ri ri vo mt vng sng la. Nh vn Philippe Labro, nn nhn ca mt trn hn m ko di 4 ngy ghi li trong tc phm La Traverse: Mt ging ni t u vng n, cho ti bit rng ti sp cht. Ti c cm tng chnh l ging ni ca thc. Khi m mt ra trn ging bnh, Philippe nh nh in cm gic va tri ln t y bin su sau mt thi gian nhn th ti a. Theo cc nh khoa hc, gan c th khng cn oxy trong vi pht, tim cng chu ng c lu (k lc l 4 gi) nhng vi no, thiu oxy trong vng 3 pht l thm ha. V vn l hng tr nh, cc nh thn kinh hc cho rng s nron trong no khng cn cht v lng nh xa nn tr nh mo m dn ti cc o gic l iu d hiu. B N NHNG VIN CNH SAU KHI CHT Phn ln nhng ngi t ci cht tr v u k li, h i qua ng hm nh sng, tn mt nhn thy thin thn, thm ch tay bt mt mng vi nhng ngi thn khut... H khng ba t, tuy nhin ngun gc nhng cu chuyn ny c chung mt nguyn nhn. Theo Tin s Oleg Vasiliev, Gim c Vin Nghin cu hi thc thuc Vin Hn lm Khoa hc Y t Nga: 60% nhng ngi tri qua giy pht thp t nht sinh u c cm gic cn k ci cht rt tht. Sau khi hi sinh, a s u c chung nhng cu chuyn gn ging nhau kiu: h b ko

qua mt lung sng nhanh v mnh nh th i cu thang my, gng mt nhng ngi thn khut vun vt chy qua r mn mt, thm ch c ngi cn c... Cha Jesus n cho. Tuy nhin nghin cu mi nht khng nh, tt c nhng hnh nh ch thc ch l o gic bt ngun t cc qu trnh x l chch hng trong b no phn no b thng tn ca bnh nhn. Trc tin, tnh trng thiu trm trng oxy ln no to iu kin l tng cho mt lot o gic pht sinh. Tip c th pht tn hiu nh ra mt chui endorphin - thc cht l tc nhn an thn lm du li cn au v thn kinh cng thng, gp phn to nn cm gic lng lng siu thot nh phn ln cc bnh nhn sau ny hi tng li. Cn hiu ng ng hm c gii thch bi hin tng o nh rt him gp nhng ngi tnh to: bnh nhn ch nhn thy duy nht nhng tia nh do c quan th gic to ra, cho d c bt c hnh nh no khc ri vo vng mc lc . Hin tng ny cng l mt hu qu ca stress - tin s Vasiliev khng nh. Cm gic cn k ci cht khng ch l cm nhn ring ca nhng ngi mang bnh thp t nht sinh, i khi c sn ph trong cn au hoc ngi gp c mng cng tri qua nhng giy pht kh chu nh i nh vy. ng Robert Baker, chuyn gia tm l thuc trng H Kentucky t i ti kt lun: Khi i din vi nhng tc ng tm sinh l bt thng, no ngi phn ng bng cch iu tit ra o gic. Nhng hnh nh ny thng gn kt vi tn ngng tn gio, phong tc tp qun, chi phi bi hy vng hay lo s c nhn.... Do , cu chuyn th gii bn kia ca nhng ngi cn k ci cht khng th coi l bng chng v s tn ti ca mt cuc sng sau khi cht. NHNG CI CHT B N KHI NG VO LNG M CC PHARAON Nm 23 tui, Hun tc Kanaphng ngi Anh c tha k mt gia sn khng l v quyt nh dng gia sn y vo vic tm kim thm d cc di tch c Ai Cp. ng ri nc Anh n sng Ai Cp, cng mt s chin hu bt u cng cuc o bi. Nm 1905, ng k vi nh ng cc Ai Cp mt vn bn tnh nguyn b kinh ph vo cng tc kho c, hin ton b cc hin vt tm c vo Vin Bo tng Ai Cp, i ly quyn c o bi sa mc Memphis v mc ch khoa hc. H hc sut 17 nm tri khng c kt qu, tiu tn gn nh ton b gia sn, nm 1922, ng v Anh, trao li cng vic cho ngi bn thn ca ng, mt nh kho c c ting. Mt ngy n, trong khi o bi gn ni c lng m c b bn trm lc li chn, ng tm thy mt ng hm qu nhin bn trong l mt hm m. Nhn c in bo, ngay hm sau, Hun tc cp tc ri nc Anh. Khng ai ng li cn tn ti mt kho bu ln n nh vy! Mt hm m gn nh cn nguyn vn: mi vt, hm xing, n, bnh, l, ch tc ht sc tinh xo bng chu ngc, v u mang du n hong Tutakamng. Tip , ba tun sau, h tm ra hm m s II cch 10m, do hoa cng, vng, ng voi ch tc thnh. Thng 2 nm sau, li pht hin hm m th III, l mt cung in bng g qu dt vng khm ngc bch, c quan ti hong . Ton cng trng nn lng trc nhng k quan nh th ri trong pht chc h vi v rt ln mt t. Ra khi cn hm, t nhin Kanaphng vut m nh va b mt th cn trng g t trong ngi m bay ra t ng, nhng trong cnh vui nh hi ny, khng ai lu n s vic . Trong rt nhiu hin vt ly c, ngi ta c bit ch chic quan ti vua Pharaon. Quan ti c qun nhiu lp vi bc gi thi th nh vua. Lp o cui cng c dt bng kim tuyn cc k tinh xo, n nay tri hn ba ngn nm m si vng vn cn lng lnh rc r. n chng v cc dng ch cho bit y l ch nhn chnh ca ngi m: Pharaon 18 tui Tulankhamon, cht cch y 35 th k. T khi pht hin ra ngi m c, ngi Kanaphng nh rc hn i, vt cn ca con cn trng hm no ngy cng sng ty, au nhc khng chu ni, nhiu ngy khng ng c, cc thy thuc cha mi khng lnh. Ngy 4/6, tc 45 hm sau khi khai qut, Kanaphng qua i. Ngi bn thn ca ng tip tc tin hnh cc bc cn li. ng thy chic quan ti rt ln cn cha bn trong ba ci quch nh, khm ngc ng, ci trong cng bc si kim tuyn ra, th chnh l xc p ca Tulankhamon, dung mo ti tn nh ang ng, l lng thay, trn mt hong c mt vt ht nh vt con cn trng n t hun tc. Ngu nhin hay tt nhin? Khng ai gii thch ni. iu ng ngc nhin na l: sau 1 nm, ton b nhng ngi tham gia khai qut u ln lt qua i ht. Ngi th bo: Ngi Ai Cp cha uranium trong hm m, dng tia phng x tr kh nhng ngi dm xm phm n ni an ngh ca cc Pharaon. Li c ngi bo: ngi Ai Cp c d tr mt b c t sau nhiu th k mi pht bnh nghim tr nhng tn o bi m c. Nhng c hai cch gii thch y, cha cch no c nhiu ngi tn thnh. c bit, i vi khu n Thin Thch (ngko Thom v ngko Vt bn Campuchia) cng c tnh hnh nh vy: cc nh thm him ngi Php u b mng sau cuc pht hin lch s. Dng nh ngi xa t ra rt thing trong s bo v nhng cng trnh thn b ca mnh. Hin nay ngi ta cha l gii c hin tng b n . B N V IM BO TRONG GIC M Mt trong nhng thch thc ln nht vi khoa hc hin i l gii m b no ngi vi nhng thng tin c bo trc m ngi ta thng gi l im bo trong gic m.

V sao bo mng li c th vt trc c c khng gian, thi gian? Cho n nay, vn cha c c li gii thch hp l. Ngy 29/8/1893 ti M, phng vin Samson ca t bo Global kt thc cng vic, nm ngh trn sofa ri ng lun. 7 gi sau tnh dy, anh vn nh r mn mt nhng g xy ra trong gic m. Anh ngi ngay vo bn lm vic v ghi li tt c: ni la Krakatoa phun mnh gn o Java, dung nham v bn cun mt m ngi ra bin Samson vit xong, tin tay ghi lun 2 ch quan trng ri ra v. Hm sau tng bin tp n thy trn bn lm vic ca Samson c mt bi vit, cho rng anh nhn c tin ti qua, lp tc ng ngay vo mc tin khn. My chc t bo cng ng theo. V l tin tht thit nn d lun phn i gay gt v Samson b mt vic. Tuy nhin, ch my ngy sau , ni la Krakatoa qu nhin hot ng rt mnh. Rt nhiu ngi thit mng trong ln phun tro ny. Gic m ng s ca Samson tr thnh hin thc. Chuyn ngu nhin nh vy n nay vn khng c li gii thch tho ng. Trn th gii, nhng chuyn bo mng nh vy cng khng t. Tng thng M Kennedy nm m thy mnh b m st. Qu nhin ng b st hi vo ngy 22/11/1963. Ngy 3/3/1974, ngoi Paris, mt my bay DC-10 ca hng hng khng Th Nh K b nn. 346 ngi thit mng. Trc khi xy ra s vic ny, mt n cng dn M, Robins, bit trc s vic. Ngy 16/2, b nm m thy chuyn v bo trc My bay DC-10 n London s gp nn vo thng 3 hoc thng 5, my trm ngi cht, khng ai thot. Ngy 24/2, b li nm m thy r rng s vic: my bay t Paris i London tai nn xy ra trong rng mt tun na xy ra. Li d bo ca Robins c ghi m v cc iu tra Lin bang gi n trc ban hng khng. ng tic l ngi ta khng c bin php phng nn tai nn vn xy ra. Ngc li, c nhiu iu bo mng gip kp thi thay i k hoch nn gim c tn tht v thng vong. Th d nh mt gim c bnh vin nm m thy sau nm 1972 s c my bay ri xung bn cnh bnh vin ca ng. ng p dng cc bin php phng. Ngy 7/2/1973, qu nhin mt my bay chin u phn lc ri ngay cnh phng lm vic ca ng. V c cc bin php cp cu kp thi nn gim hn s thng vong. Khoa hc hin i ang i su nghin cu gic mng, pht hin c nhng chc nng lin tng, cu t, gi v sng to ca n. Mt s nh khoa hc i su nghin cu v kh nng truyn cm thng tin, nhng nghin cu v mt ny s c kh nng gii thch c hin tng gi . Nhng gii thch hin tng bo mng vn cn thiu sc thuyt phc. V sao bo mng li c th vt trc c c khng gian, thi gian? Cho n nay, vn cha c c li gii thch hp l.

HIN TNG CHA C LI GII

Theo Tp ch khoa hc Live Science, hin vn cn 10 hin tng b n cha c khoa hc gii thch mt cch trn vn. Miquanhcthvtinhthn Hiu ng gi dc (placebo), ngi bnh cm thy bnh khi ung mt loi thuc m h tin tng c em li hiu qu cha bnh. Ngnh y hc mi ch bt u hiu c cch thc tinh thn nh hng n c th con ngi. Ngnh y hc mi ch bt u hiu c cch thc tinh thn nh hng n c th con ngi. Sc mnh tm linh vhin tng ngoi cm Sc mnh tm linh v hin tng ngoi cm c xp vo mt trong mi hin tng vn cha c li gii thch bi nim tin vo hai hin tng ny vn cn rt ph bin. Rt nhiu ngi tin tng rng trc gic l mt dng ca sc mnh tm linh, mt cch tip cn nhng kin thc c bit v th gii hoc v tng lai. Cc nh nghin cu tin hnh kim tra nhng ngi t cho rng mnh c sc mnh tm linh, d kt qu di nhng iu kin c c s khoa hc cho n nay vn cn kh m h. Mt s li cho rng sc mnh tm linh khng th kim tra c, hoc v mt l do no m sc mnh ny b gim st i khi c mt ca nhng ngi hoi nghi hoc cc nh khoa hc. Nu iu ny l s tht, khoa hc s khng bao gi chng minh hoc phn bc c s tn ti ca sc mnh tm linh. Nhng kinh nghim lc cn k vi ci cht v cuc sng sau khi cht Nhng ngi tng mt ln cn k vi ci cht, i khi cng k li nhng s vic rt huyn b m h tri qua khi chun b i mt vi ci cht (nh i vo mt ng hm ti v hin ra trong mt nh n sng, c on t vi nhng ngi thn yu qu, mt cm gic ha bnh...). Do vy, rt c th rng cn c mt cuc sng ng sau ngi m. Trong khi nhng s vic trn cn ang c nghin cu, vn cha ai c th tr v m c th mang theo chng c hoc nhng thng tin khc nhau v mt cuc sng ng sau ngi m. Nhng ngi hoi nghi th cho rng nhng s vic trn c th gii thch nh l nhng o gic t nhin hoc on bit c ca mt b no b tn thng. Do vy, vn cha c cch no c th bit chc c ci g to nn nhng s vic lc sp qua i hay chng c thc l nhng o gic v mt kha cnh khc.

Vtthbaykhngxcnh Chng cn nghi ng g na khi nhng vt th bay khng xc nh l hon ton c tht - rt nhiu ngi nhn thy trn bu tri nhiu vt th m h khng th xc nh l my bay hay cc v sao. D nhng vt th hay nhng nh n ny c l cc con tu v tr c ngun gc ngoi Tri t hay khng th n cn l mt vn hon ton khc. Tuy nhin, trong khi nhng iu tra k cng tit l nhng cn nguyn bit v cc vt th c trng thy r nht, mt s trng hp ca vt th bay khng xc nh vn cha th gii thch c. Cm gic ng ng Dj vu l mt cm t ting Php c ngha rng gp (Dejavu), nhm ch mt cm gic huyn b, kh hiu no trc nhng s vic c th dng nh gp trc . V d nh mt ngi ph n c th i vo trong mt ta nh, mt nc m c cha tng n, v c cm gic rng s b tr quen thuc n k l. Mt s thuc tnh dng nh lin quan n cc vn v tm linh hay nhng nim l m ny sinh v cuc sng ca nhng ngi qu c. Cng

ging vi trc gic nghin cu v tm l hc, con ngi c th a ra nhng li gii thch mang tnh t nhin hn, tuy nhin rt cc th nguyn nhn v bn cht t nhin ca hin tng vn lun l mt s huyn b. Ma T v kch MacBeth ca Shakespeare ti chng trnh Medium ca i NBC, linh hn ca ngi cht t lu hin hu trong nn vn ha ca chng ta v c mi ngi bn tn nhiu trong dn gian. Rt nhiu ngi k li rng h nhn thy s xut hin l m ca bng nhng ngi l mt hay nhng ngi thn qu c. D nhng chng c xc thc v s tn ti ca ma thng t c nhc ti, nhng ngi lm chng tht th nht tip tc k rng h nhn thy chp c v thm ch cn c th ni chuyn vi bng ma. Nhng ngi tham gia iu tra v ma hi vng mt ngy h s chng minh c ngi cht c th ni chuyn vi ngi sng, gip a ra cu tr li cui cng cho iu huyn b trn.

Trcgic D chng ta c gi trc gic l nhng cm gic c bit (gut feelings), gic quan th 6, hay mt khi nim no khc, th mi ngi u phi tha nhn rng chng ta u c trc gic vo mt thi im no . D nhin, nhng cm gic c bit ny thng khng ng ( bao nhiu ln bn c cm gic my bay ca mnh i xung trong qu trnh vn hnh?), nhng hu ht h u ng. Cc nh tm l hc lu , con ngi trong tim thc vn thu nht thng tin v th gii xung quanh, lm cho chng ta c v nh cm gic c hay bit c thng tin m thc s chng ta cng khng bit chnh xc ti sao v lm cch no chng ta li bit c n. Nhng cc trng hp v trc gic thng kh chng minh hoc nghin cu, v tm l hc cng ch c th l mt phn ca cu tr li. TingkucavngTaos

Mt vi c dn v khch du lch thnh ph nh vng Taos, bang New Mexico, t lu b quy ry v gy kh chu bi mt ting ku yu, c tn sut thp v huyn b vng khng gian sa mc. K l thay, ch c khong 2% dn s vng ny cho bit l h nghe thy ting ku. Mt s ngi tin rng ting ku do mt m thanh him gp gy ra; mt s khc li cho rng m thanh do chng cung lon hay mt mc ch nham him, b mt no ca con ngi gy ra. D m thanh ny c miu t nh l mt ting ku vo vo, ting ngn nga hay mt ting ku rm rm v d chng c mang cc c im v tm l hc, t nhin hay siu nhin, cho n nay vn khng ai c th xc nh c ngun gc ca m thanh ny.

B N TRNG THI O THN Theo m t ca nhng ngi tng ri vo trng thi o thn, c mt qu cu bc xut hin trn u, v linh hn ca h chui vo qu cu .

o thn hay du thn (out of body experience - OBE) l trng thi nh c th b phn tch thnh hai na, dng nh hn va v th xc. Trong , phn thn vn quan st c th xc v th gii xung quanh. Nhng trng hp OBE thng c t ging nh ngi trong m, hoc na tnh na m nhng 5 gic quan vn hot ng bnh thng. Mt thng k cho thy c ti 15% ngi c hi tng b o thn.
Nhng ngi tng ri vo trng thi ny k li, h thy mt qu cu mu bc ng knh khong 15 cm xut hin pha trn u (i khi l mt ng hm v nh sng xut hin pha cui). Linh hn ca h chui vo v qu cu bt u chuyn ng xuyn qua trn nh ln pha trn. Mt si dy bc gi l quang tuyn nu gi gia qu cu linh hn v th xc ca h. Sau qu cu bc ln mi, vt ra ngoi v tr, thm ch c ngi cn m t qu cu bc a h ti tn... Mc tinh. Nu tnh trng OBE lu hn 5 pht, s c cm gic ko cng trn, thi dng, c th rung ng, theo nhng ngi ny l do si quang tuyn b cng qu mc. Khng ch lang thang khp v tr, nhng ngi o thn cn m t gp c Cha tri, thin thn h mnh (i khi c dng mt con th no , c cho l nm gi tt c cc b mt ca th gii) hoc bt c iu g h mun. Khi chn chu du thin h, hn ca h s tr v theo trnh t ngc li. Qu cu bc s thu nh dn, v tri t, v cn nh, n bn thn th h v chui qua ng... ngn chn tr li bnh thng. Mt vt bt ly thn ca cc OBE chuyn nghip l cun nht k xut va, chuyn ghi li nhng kinh nghim hoc kh khn ca cc chuyn du ngon kiu OBE. Vi h, vic gp thin thn h mnh l qu n gin. H c th vt qua c cc ro cn nng lng chuyn ng ti nhng vng cm k ca v tr. Cc tay OBE chuyn nghip cn cho rng h c th c v suy ngh ca cc nh lnh o cao cp, l ng cp gin ip OBE. Ngha l h dng phng php du thn thm nhp nhng khu vc c bo v tuyt mt, hoc i vo ngh ca cc nh lnh o, thu thp thng

tin, thm ch l iu khin h lm nhng cng vic c li. Bn thn C quan tnh bo M cng tng c thi k hoang mang trc cc cu chuyn ca OBE. C thi im CIA chiu m 16 OBE chuyn nghip th nghim lm hng ro nng lng. Nh cn tm l hc Susan Blackmore (M) tm cch khm ph nhng b mt ca OBE. Khi cn l sinh vin, b trc tip thc nghim OBE trn bn thn mnh, v m t kh ging vi nht k xut va ca cc tay OBE chuyn nghip: Thn thot ra qua mt ng hm v bay ln, cng c mt si dy bc ni thn vi th xc. N vt qua khu ging ng Oxford, thy nc Anh pha di v cui cng, vt qua i Ty Dng ti New York. Sau Susan tr v phng ca mnh ti Oxford v thu nh, thu nh... chui qua ngn chn vo c th. Susan th nhn b s dng mt s loi ma ty nh b (gy o gic mnh) t c iu ny ch khng phi luyn tp theo gio trnh ca cc OBE chuyn nghip. Qua , b cho rng, OBE l mt tnh trng mt phn x ca thn kinh th gic, gy o gic (gn ging vi tnh trng cc kinh nghim cn t hoc mt bnh tm thn c tn l o gic thn tin). N c th b chi phi bi thuc gy m, ma ty hoc sang chn tm l. Nhng cu chuyn v OBE c thu dt ngy cng phong ph nhng li khng c mt bng chng no r rng. iu ny lm mt ngi M l ng James Randi ny ra sng kin. Vo nm 1964, ng thnh lp mt qu thng cho ai a ra bng chng v nhng kh nng c bit, vi mc thng ban u l 1.000 USD, v hin nay ln ti 1 triu USD. iu kin tham d kh n gin, ch cn chng minh (di s gim st ca ban gim kho) rng mnh c kh nng siu nhin no nh gi hn, ngoi cm thu th, nhn in, thn giao cch cm... T nm 1997 ti 2005 c 650 ngi np n nhng khng ai vt qua c vng s kho. THIU N B M NGY MT TUN Mt thiu n ngi c mc phi mt trong nhng hin tng k l nht th gii: i mt ca c c 3 ngy li nhm tt vo, sau li m ra trong 3 ngy. Cho n nay cc nh khoa hc vn cha c li gii thch cho vn ny. Natalie Adler, 21 tui, sinh hot rt tht thng trong 4 nm qua. Cc bc s cho hay c l ngi duy nht trn th gii mc phi tnh trng ny. Mt ti nhm tt trong 3 ngy, sau li m trong 3 ngy tip theo. S thay i ny din ra vo m th 3, lc ti i ng, mt vn m bnh thng, sng hm sau thc dy mt nhm nghin khng ti no m ra c. Khng th bit nguyn nhn ti sao. C gi n t thnh ph Melbourne tri qua hng trm cuc kim ra k t khi mc phi tnh trng tr tru ny vo gia hc k lp 11. Mt bui sng Ch nht ti thc dy v thy mt b sng v. l hm trc ngy i thi ting Anh. Bc s bo ti b vim xoang v khun t cu. K c khi khi ti cng chng thy kh hn. Mt ti bt u ng m ngu nhin nhng trong vi tun tip theo chng nhm tt trong 3 ngy theo nh k.

Ph gio s Justin ODay - trng khoa nhn khoa-thn kinh ca Vin mt Hong gia cho bit: Natalie vn l mt bi ton kh gii. Cha

c ai a ra c gii thch khoa hc cho hin tng k l ny.

Trong nhng ngy mt nhm, mt ca Natalie hon ton khp cht. Vo nhng ngy mt m, chng hot ng bnh thng, tuy nhin m mt tri c hi chng xung. Do mc phi tnh trng oi om ny m Natalie phi c gng hc tht nhiu trong nhng ngy mt m. Tuy nhin c nhng vic th khng th no sp t trc c. Vo ngy sinh nht th 18, mt ti nhm, nhng ngy sinh nht th 21 mt ti li m, th l ti tranh th t chc

mt ba tic tht linh nh.

B N BI HT T THN Nhc s ngi Hungary Rezso Seress sng tc bi Szomor Vasrnap din t tm trng tht tnh ca mnh. Seress khng ng rng, bi

ht ca ng b kt ti l nguyn nhn lm cho hng trm ngi t t.

Xuthinbihttthn
Mt chiu bun cui nm 1932, bu tri Paris tht m m, ma nng ht v lnh lo. Nhc s dng cm Rezso Seress ngi chi n dng cm bn ca s. Mt giai iu cht xut hin trong u ng v na ting ng h sau, bi ht Szomor Vasrnap (phin bn ting Anh l Gloomy Sunday - Ch nht bun) ra i. Bi ht ca ng ni v tm trng au kh ca mt ngi tht tnh ngi mt mnh, nghe hi ma, vi i ch khng ngui ngoai v cui cng l ch nht no, ti im hi... n vi ti th mun ri. Bi ht ban u b cc hng thu bng t chi v nhc v li qu bun thm. Phi mt vi thng tri, Seress mi tm c mt hng bng a nhn li mua n v pht hnh ti nhiu thnh ph ln trn th gii. Khi Szomor Vasrnap c tung ra th trng, nhng chuyn k l bt u xut hin. Ti Berlin (c), mt thanh nin sau khi nghe bi ht phn nn vi bn b rng anh ta b m nh bi nhc v li ca n, anh ri vo trng thi trm cm v khng sao thot ra c. Cui cng, anh ta dng sng bn vo u t vn. Vi ngy sau, cng ti Berlin, ngi ta li pht hin mt c gi treo c t t v di chn c l bn nhc Ch nht bun. Bo ch bt u loan tin v hin tng ny, v lin tip cc v n tng t xy ra nhiu ni trn th gii nh Hungary, Php, M. Bn thn Seress cng rt kinh ngc v khng tin vo iu . Nhng khi ngi ta thng k c hng trm v t t trn khp th gii c lin quan n bi ht ca Seress th ng bt u hong s thc s. Lnh cm lu hnh bi ht c nhiu nc nh Anh, M a ra. Nhng cng cm, bi ht cng ni ting v danh sch nhng nn nhn cng di thm, mi la tui, ngnh ngh, mu da. C ti 15 quc gia m n kin tc gi Seress, buc ti ng c lin quan n nhng ci cht . Cn st bi ht Ch nht bun ln n nh im vo nm 1936. Bt chp lnh cm, bn copy bi ht c by bn khp ni ngay trn h ph Paris. Nhng li n i lm cho nhiu ban nhc v ca s khng dm ht bi cht chc ny. Nhc s Seress sau c gng thu hi bi ht ca mnh nhng khng thnh cng. Sau ny, chnh Seress cng t t vo nm 1968. B N GIC MNG TIN TRI CA ERYL MAI JONES Eryl Mai Jones mi mi tui, hc sinh trng n sinh Welsh (thuc vng Aberfan, X Wales) nhn thy trc tai ha khng khip ph nt ton b ngi lng em ang . Con m thy mnh i hc nhng ngi trng khng na. C mt khi khng l mu en p xung nt mi th - Eryl Mai Jones ni vi m trong s s hi. Aberfan l khu vc khai thc than ngho. Thi im , trn i cao ngay trn khu lng l mt m than nh ang trong qu trnh h hi nng. V th li tin tri ca Eryl Mai Jones ch c xem nh s m nh ca tr con. Ngy 20/10/1966, ngy m Eryl Mai Jones thng bo v gic m tin tri ca mnh vi m tri qua bnh yn. Nhng vo 9gi15 sng hm sau, ngy 21/10/1966, m than nh bt u b sp . Nhng khi ln bn than km vi nc v cui p xung ngi lng ca em, p

cht trng ca em t pha sau. Khi st l ny nt mi vt cn trn ng i ca n. C hn 110 ngi thit mng trong c m ca Eryl Mai Jones, khong 100 ngi khc thot cht nhng b thng nng. iu k l l nhng ngi sng st cng k rng, trc h nm m hoc nghe ngi thn k li gic m y ht gic m m b Eryl k cho m nghe.

B N V MT PH N KHNG TH QUN K C James McGaugh bt ng nhn c th t mt ph n xa l c bit danh AJ. Cu chuyn ca b v tr nh siu vit, kh nng hi tng qu kh chnh xc n l lng ngay lp tc kch thch tr t m ca nh nghin cu thn kinh hc li lc. Ch cn cho b mt ngy thng c th th d c cch hin ti n c chc nm i chng na, b vn c th gi ra chnh xc hm l th my trong tun, b tri qua nhng v vic g v th gii c nhng tin g chn ng. L mt nh khoa hc nhiu kinh nghim, McGaugh khng th khng t du hi nghi ng. Ngay sau , ng cng 2 cng s khc trng H California Irvine (M) - gio s tm thn hc Elizabeth Parker v gio s khoa bnh hc thn kinh Larry Cahill - thnh lp nhm nghin cu tm hiu cn k v cuc i ca AJ. H tin hnh v s nhng cuc phng vn v kim tra tm l, nhng rng r 6 nm tri, cnh ca b mt v ngi ph n c tr nh siu vit vn khng h suy chuyn. Vi thm nin hng chc nm nghin cu v nh hng ca cm xc i vi nng lc tr nh, ngay t lc ban u, ng ngh n kh nng no b ca AJ b cm xc chi phi qu nng n, do m khng qun c cc s kin tri qua. Tuy nhin gi thit nhanh chng b bc b, bi l ngi ph n khng bit qun cn gi ra c tng chi tit vn vt nht, bng qu nht m ngi thng d b qua. Hi, c nhng s kin g xy ra vo ngy 16/8/1977, b tr li khng cht do d: l ngy ca s Elvis Presley qua i. Vy nhng ngy khng h c s kin g c bit th sao? B vn nh nh in, rng ngy 6/6/1978 bang California thng qua lut thu, ri n ngy 25/5 nm sau th mt v tai nn my bay nho nh xy ra trn bu tri Chicago... Rt nhiu v vic trong s chng my may lin quan n i sng ring t ca b. Hnh trnh khm ph ca McGaugh tng chng i vo b tc th t nhin, bc ngot ln bt thn xut hin: vo mt ngy, ng bt cht quay sang hi AJ B c nh Bing Crosby l ai khng? Qu thc khi y ti chc mm mnh lm kh AJ, bi ngi ph n cha n tui 40, cch qu xa ci thi ca ca s dng nhc tr tnh nhng nm u th k.

y th m AJ nh
Ch c bit ng y cht u khng? - Trn mt sn golf Ty Ban Nha. AJ cng khng qun k vanh vch ngy thng ng ca s t t, thm ch cn nh l th my trong tun. Mc thm cng trong tr nh siu vit ca AJ cht khin McGaugh ny ra gi thit: phi chng, ngi ph n ny mang bit ti phn loi hi c? Vi nhiu ngi, vic nh li cc s kin qua s tr nn d dng hn nhiu nu chng c phn loi thnh cc ch v sp xp v cc tng lp c chung im tng ng. Nhng ngi dn chng trnh trn truyn hnh thng p dng cch ny pht huy ti a kh nng nh s kin. Qu thc, cuc sng ca AJ cc k chn chu, n np v gn gng. T khi cn nh, c y bit sp t mi c trong phng vo tng v tr ring ngay ngn, khng bao gi di chuyn chng lung tung v c bit ght ngi khc lm ln xn - McGaugh cho bit. Vi cc s kin cng vy, AJ phn loi chng t mn theo ngy thng. Tuy nhin iu ny vn cha th gii thch ht v sao tr nh ca c t ti trnh phi thng n vy. Trng hp ca AJ cng khng h ging vi mt s nhn vt c bit c tr nh ng n trong mt lnh vc nht nh no , v d nh m nhc, ngh thut... Nhng ngi ny c th nh tng chi tit c th, t m trong khun kh ch h quan tm, tuy nhin phm vi thng kh hn hp - McGaugh k v mt hin tng tng lm rm beng gii ngh s bng kh nng ghi nh bn nhc gn nh ngay lp tc, nhng li khng th t i xe but mt mnh v chng bao gi nh ni mnh ang ng u.

AJ th ngc li. Ngi phny shu mt trnhhonhonbtthng

Hin nhm nghin cu Irvine ang chun b chuyn hng iu tra sang cch tip cn khc. Rt c kh nng b no ca AJ khng hot ng theo c ch thng thng - McGaugh hy vng iu ny c th phn nh qua cc hnh chp t cng hng. Nhng cuc th nghim mi s chnh thc tin hnh vo na nm sau. V nu theo nh li ca McGaugh: Chng ti quyt tm lm li t u, th c l lu lm b n v tr nh khng t vt mi c li gii p. B MT V TRUYN THUYT MT QU Bn c tin khng, nhng nh mt mang hnh vin n c th gy nhng tai ha khn lng. Hng ngn nm trc, t tin ca chng ta tm cch tr nhng mt qu.

Gy nn nhng i ha
Ngi dn Mexico vn r tai nhau v cu chuyn k l ca c b Chita. Chita l mt b gi ngoan ngon, khe mnh v xinh xn. Trong mt ln b Chita c m a ln thnh ph chi, bng c mt ph n Mexico nh b tin li gn em. B ta nhn c b chm chm, ly tay chm vo u c b v tht ln: C b tht l d thng. Cho ta chm vo ngi v i mt ca b nh. Ngi ph n sau bin mt vo m ng. Ch mt ngy sau, b Chita t nhin b m, st rt cao. Chita c m a ti bnh vin khm bnh. Cc bc s cha tm ra nguyn nhn no lm c b m. Trong lc gia nh c ang rt hoang mang, mt php s xut hin v ni vi m ca b rng c b ang b mt qu m. c s ng ca gia nh, b php s tm cch gii hn cho c b... Chuyn ca b Chita ch l mt trong s hng vn nhng cu chuyn lin quan n mt qu c lu truyn trn khp th gii.

Mt qu (Evil eye) trong ting Ty Ban Nha l el ojo, trong ting l occhio, c ngha l nhng nh mt thm kht. Nhng truyn thuyt v mt qu xut hin vng Trung ng cch y hng ngn nm v lan rng ra nhiu vng trn th gii t , Hy Lp n Mexico, Brazil v n , Trung Hoa, v.v. Mt qu c mt trong nhiu tn gio nh Do Thi gio, Pht gio... N cng hin din trn nhiu nn vn ha khc nhau. Ngi ta cho rng, mt qu hnh thnh t s thm kht, k, ghen tung. N nhp vo ai v lan i, gy nn nhng cn bnh ging nh mt th dch m khng r cn nguyn. Nhng mm ha ny xut hin u s gy tai ha thng l bnh tt vi tr em, ph n c thai. N cng c th lm thui, cht nhng vn cy n qu hay lm cht nhng vt nui trong nh. Khi nhng nh mt qu nhm vo ai km theo nhng li nguyn ra, ngi y c th b khuynh gia, bi sn v cp i s may mn ca h. y h vo vn en khng th hiu ni.

Lm thno tr mt qu
trnh b m bi mt qu, mi ni c mt cch khc nhau. Ch yu l s dng ba gii hn. Chic ba gii hn mt qu c nht c nin i ln ti 800 Trc Cng nguyn c tm thy Trung ng. l chic ba bng ng, hnh bn tay c chm khc rt tinh xo. Bn tay bt quyt c dng ngn tay ci, ngn tr v ngn gia ch thng, trong khi hai ngn tay cn li gp vo. Trn c nhiu k hiu k l, c mt con rn qun quanh. Nhng chic ba phng mt qu th k 19 thng c dng mu , c hnh con mt hoc ci mng nga, hoc kt hp c hai. ph bin nht l hai loi ba c tn l Mano fico v Mano cornuto. Nhng chic ba ny thng c lm bng bc eo c. Loi Mano fico l dng ba cc ngn tay nm li hnh qu m, trong ngn tay ci x qua ngn tay tr v ngn gia. Ba ny chuyn s dng cho ph n chng li mt qu tnh dc. Ba Mano cornuto c dng bn tay ang bt quyt. Ngn tay ci t cnh hai ngn gia v ngn eo nhn gp vo, trong khi hai ngn tr v t xe ra nh hnh ci sng. Nhng loi ba h mng ny c tng cho tr em vo dp sinh nht hoc trc khi chng i chi xa nhm trnh b mt qu m v thm na s mang li may mn. Loi ba h mng Hy Lp v Th Nh K thng c lm hnh con mt bng thy tinh xanh, phn x nhng nh mt qu lm chng khng m c vo ngi. i khi chng c lm t cc loi qu c chm khc rt tinh xo c hnh bn tay v mt con mt trong lng c gi tn l Hansa hand. Ti n , cc loi ba h mng chng li mt qu l nhng si dy tt c gn xanh. Chng c eo cho cc em b khi ra i. n khi no si dy t hoc mu xanh b bay ht, coi nh cc em ln v khng cn n s bo v ca ba h mng na. Ti nhng khu vc nh Nepal, Trung Quc, loi ba ph bin l Mt Pht c lm bng bc hoc ng. Loi ba ny hnh trn c nhiu hoa vn chm khc, gia c mt con mt ln v rt nhiu mt khc xung quanh. Nhng cu chuyn v mt qu n ngy nay vn hin din nhiu khu vc. Ba h mng chng mt qu tr thnh mt th trang sc a dng chu u. Trong qu kh, mt qu mang nhiu mu sc hoang ng. Song, xt cho cng, hin ti vic con ngi c gng tm cch xa b nhng nh mt mang hnh vin n ca lng hn th, ghen ght, k vn l iu cn thit, tuy cch thc c khc i. B N V CC CP SINH I Nhiu cp sinh i c nui tch ring v khng h lin lc vi nhau, nhng ln ln vn lm cng ngh, kt hn cng ngy thng. Thm ch con ch, con mo ca h cng c chung mt ci tn. i khi, ngi n khng ch rng mt trng m nhng hai. Khi , c hi cho cc tinh trng c nhn i. Hai chin binh cng vt chng ngi vt n ch. Hai hp t c to thnh. Cc b sinh i thng ra i cch nhau t vi chc pht n vi gi, nhng cng c trng hp cch n 36 ngy khin hai tr c tui khc nhau (v ngi anh cho i vo nm cng thng tn). Kiu sinh i hai hp t c gi l sinh i gi, hay chnh xc hn l sinh i khc trng. Mc ging nhau ca h ch tng ng anh ch em rut bnh thng. H khng nht thit cng gii, thm ch khc c mu da. Trong trng hp sinh i chnh thng hay sinh i cng trng, ch c mt tinh trng kt hp vi mt trng to thnh hp t. Ri hp t phn i. Hai t bo con ng l dnh vi nhau thnh mt phi th li tch ri nhau phn bo ring r thnh hai phi. Hai phi c b nhim sc th hon ton ging nhau, s cho ra i hai a tr cng gii tnh, nhm mu. Sinh i cng trng nhiu khi gy kh khn cho cc nh hnh s. Phng php nhn dng c coi l chnh xc nht hin nay da trn tm chng minh th sinh hc, b ADN; nhng vi cc cp sinh i, h rt kh khn trong vic phn bit.

Sklcasinhi
Theo cc nh t vi, nhng ngi sinh i tuy hai m mt k trn do c cng ngy thng nm sinh, a im (m h gi l phng v), li cng cung phc c ca t tin li nn s phn rt d ging nhau. H ging nhau v cn nng, qun o, giy dp, v tnh nt, tnh trng sc kho, s thch, s trng s on. iu ny c th gii thch bng vic cp sinh i c cng b gene. Cng v tin rng nhng ngi no sinh cng ngy thng c s phn ging nhau nn hong Chu Nguyn Chng tng ra lnh truy lng v th tiu nhng ngi sinh cng ngy thng vi mnh. ng s rng h u c chn mnh hong nn c th gy nguy him cho ngai vng. Mt s ti liu k li, nhiu cp sinh i c nui tch nhau v khng h lin lc vi nhau. Nhng ln ln, h lm cng ngh, ly v ly chng cng ngy cng thng, li cng tn, con ra cng nm. Thm ch con ch, con mo ca h nui trong nh cng c t cng tn nt. C trng hp hai ch em ly hai anh em sinh i, lm vic cng c quan v cng con sinh i. l b La Velda v La Vona Ohio (M).

Sinhicditruyn
Chc hn l c. Nu nhng ngi sinh i truy tm ngun gc th trong s h hng gn hay xa, th no cng tm c mt trng hp sinh i. Nhiu a phng c t l sinh i rt cao v trong vng t xa xa c nhiu quan h huyt thng. Ngay c mt ngi cng c th sinh i nhiu ln, cng c cho gi thuyt c mt loi gene mang tn gene sinh i. B Barbara Zulu Nam Phi sinh 3 cp sinh i n - n v 3 cp nam-n trong 7 nm lin, k t 1969. B Mary Jonas Chester (Anh) tng sinh 15 cp sinh i nam-n. Nhng k l nht l mt trng hp c ghi chp cn thn trong y vn: B v ca mt nng dn Nga tn l Feodor Vasilyev sinh c 69 ngi con (nhiu nht th gii) nh a thai. Trong 27 ln vt cn, b sinh i 16 ln, sinh ba 7 ln, sinh t 4 ln. B N V O NH n sc vt ch hng ang lm li bc i trn sa mc chy bng, bng trc mt mi ngi hin ln c mt ci h ln. Nhng vi pht tri qua, ci h ma y bt u b lp sng m mu nht bao ph, m nht ri bay vt ln tri v bin mt. l o nh h, mt th o nh ph bin nht.

Nhngbngmatrongkhngtrung
Tho nguyn bao la tri di v tn. Mt tri chi li ang nh cao khi chn tri bo trc mt ngy oi bc. Ngi nh xe cho ti c lim mi hoi, thnh thong li gic con nga xu x bc ging mt... pha trc hin ra mt mt h ln. Mt nc h tri di nh mt di nc rng dc ng chn tri v nhn chm c nhng ct in tn rung rinh vi nhng cy bch dng mc tha tht trn tho nguyn. Mt con chim to vy cnh bay ln khi mt nc v tin li pha chng ti, n tr nn nh dn trng thy. Bng chng cn thy h, chng cn thy chim u na... - o nh mt ri, - ngi nh xe tht ln ph v cnh im lm. - Oi qu! - on ng ta vy ngn roi v pha chn tri xa xa. - Anh xem, th no n chiu cng c ging.

o nh pha chn tri

ng, chnh l o nh, mt trong nhng hin tng m t thi xa xa, con ngi gn n vi nhng sc mnh b n, v hnh ca t nhin. Bin qu - dn c min Bc Phi hin gi cn gi o nh nh th. phng ng, ai cng bit cu chuyn c tch v nng tin Morgana. Nng thch tru gho nhng khch b hnh mi mt, ch cho h thy trn sa mc nhng c o n hoa, nhng h y p nc, nhng th tr ph c nhng thp gio ng Hi gio vi nhng vn cy treo l lng trn khng trung. Nng cho h thy ch cm d h i chch ng. Sau , khi o nh tan ra trong khng kh, nng s ci nho ni tht vng ca m l khch y. Cu chuyn c ny li du n ca n trong ngn ng. Ngi ta gi bt c hnh nh h o no nh la no l phata-morgana, tc l nng tin Morgana. Khi ni v o nh, ngi ta thng ngh n mt sa mc chy bng v n sc vt ch hng ang lm li bc i trn bin ct nhp nh. Pha trc, bn ng chn tri m nht bng xut hin mt b mt to lp long. Ci g vy? Nhng con lc dn thm vi bc, v trc mt mi ngi hin ln c mt ci h ln. Ln gi nh lm mt nc gn ln tn. H nom r rng n ni khng th nghi ng g v tnh cht c thc ca n. Nhng vi pht tri qua, v ci h ma y bt u b lp sng m mu nht ca sa mc bao ph, n mt i nhng ng nt ri thnh lnh bay vt ln tri v mt ht. l o nh h, mt th o nh ph bin nht, thng hay xut hin hn c. Trong nhng ngy nng nc, nhng ci h trn sa mc nh vy l mt hin tng gp Bc Phi. Chiu chiu, mt khu vc no b nung t sut ngy lin bin thnh vng t ngp lt. Tt c nhng g khong cch ba bn cy s u b nc vy quanh. Nhng thn xm nom ta nh nhng hn o gia mt ci h rng. Cng li gn lng, ci b ca vng nc o kia cng li ra xa v ci nhnh nc ngn cch ta vi lng dn dn tr nn hp li cho n khi bin mt hon ton, cn ci h vn gi nguyn hnh dng bt u li xa dn v lun lun mt khong cch khng bao gi t ti c. Lin X c, nhng o nh nh vy khng l lm g vi c dn min ven bin Caspi, min tho nguyn Crm, min ng bng sng Volga. Ngi ta cng nhn thy o nh trn mt ng lng nha: vo nhng ngy mt tri thiu t, c nhng Vng nc tri qua trc mi xe nh va mi qua cn ma vy. Trn mt h phn nh nhng m my vi bu tri xanh. t chy vi vn tc 60 kilmet mt gi, v sut gn mi pht, pha trc lun lun nhn thy di nc la di kia. V nu nhng o nh tng t khng h lm cho con ngi ta ngc nhin, th nhng dng o nh khc li c th khng ch gy kinh ngc, m thm ch cn da nt c con ngi. - C ln ti dng li bn li vo mt hm ni, - mt ngi tng Algeri k li, - v ngi ngh trn mt tng . Bng nhin bn di cch ti chng nm mi mt, ti thy mt ngi cng ngi trn mt tng . Khi ti ng dy, ngi kia cng ng ln. Khi ti li gn ngi , th anh ta cng tin li pha ti! n khi n gn hn th v cng sng st, ti nhn ra chnh mnh trong con ngi . S ging nhau y lm ti hong n ni ti cha tay ra. Con ngi y ht ti kia cng lm nh vy. Nhng khi ti qu quyt xp li gn hn th bng ma bin mt. Nm 1878, vo thi gian xy ra chin tranh gia ngi M vi ngi da , mt ton lnh ri n Abraham Lincoln i ra. Mt lc sau nhng ngi cn li trong n nhn ton lnh ang tin bc trn tri. Ngi ta lin bo rng ton lnh b git cht v by gi h ang nhn thy linh hn nhng ngi y. Vi ngy sau, qu nhin ton lnh b nhng ngi da tiu dit. Nhng ngi m tn nh rt dai s trng hp ngu nhin ca cc s kin. Tt c nhng iu khng phi ci g khc hn l nhng o nh. Hnh nh trn tri ang din ra mt mn kch vin

tng vy. vng b bin Ciciylia, vo lc mt tri mc, trn mt bin thng thy xut hin nhng cung in nguy nga, nhng ngn thp v pho i trn khng trung, nhng ngi khng l, nhng cy ci v ng vt khng l; tt c nhng ci qun t li ri tn ra, ui bt ln nhau, thay hnh i dng, cnh tng ny thay th cnh tng khc. Mt ln, nhng thy th thm him vng cc gp o nh nh th. Con tu ca h len li gia nhng ni bng v cc tng bng v ra t nhng cch ng bng. Chng lp lnh v tr nn chi li di nh mt tri rc r. Bng chn tri phn i ra, nhng vt th xa lin bay ln khng trung, treo l lng trn v khng ngng thay i hnh dng. Nh trong ng knh vn hoa vy, nhng hnh th, nhng s vt l thng thot n thot hin trc mt nhng thy th ng ngy ra v qu i sng st: khi th xut hin mt ci g ging nh ngn thp, khi l nhng hnh ngi no trng tht phi l, khi li l mt thanh gm, th ri tt c nhng ci bng nhin c thay th bng ng vin r nt ca mt ni bng ln lm ta nh n pho i c bt kh xm phm. Nhng cch ng bng trng ging nh nhng bnh nguyn trn y c cy ci, gu, ch, chim chc, ngi nh th ang nhy ma trong khng trung. SNG T CI M Mt nghin cu mi y ca cc nh khoa hc M lm chn ng th gii: Tt c con ngi ri u s cht, nhng nh vy khng c ngha l kt thc. iu g s xy n sau khi con ngi qua i mi l b n ln nht ca v tr. V nh nhng phng tin hin i, m ngi sng vn c th lin lc vi nhng ngi thuc th gii bn kia.

C phone t bn kia th gii

y l mt hin tng xy ra kh nhiu trn th gii. Nhng ngi sng nhn c in thoi t ngi thn qua i, v thng thng, ngi khut thng c mi quan h tnh cm kh mt thit vi ngi nhn in.Trong nhng cuc gi nh vy, chung in thoi thng rung ln nh bnh thng, hoc cng c th ro ln vi nhng m thanh khc thng. Sng in thoi c kt ni rt ti v ging ni ca ngi khut thng khng r. Tuy nhin, ngi nhn in c th ngay lp tc nhn ra ging ni quen thuc ca ngi thn. Theo thng k, nhng cuc in thoi thng din ra trong khong 24 gi sau khi ngi cht qua i, c bit, c ngi cn nhn c in thoi ca ngi thn qua i t 2 nm trc. Ni chung mc ch ca nhng cuc in thoi thn b ny thng ch l gi li cho vnh bit, bo trc mt mi nguy him sp xy n hoc nhng thng tin cn thit cho ngi cn sng. Nhng ngi hoi nghi cho rng nhng cuc in thoi trn thc cht ch l nhng tr la o hoc do o gic ca ngi nhn. Nhng mt nhm cc nh khoa hc thc hin cc chng trnh nghin cu nghim tc v ti ny, thm ch ghi m c ging ni ca ngi khut qua bng cassette. K t , gii khoa hc th gii mit mi nghin cu vi hy vng cho ra i mt phng tin lin lc c th kt ni gia ngi sng v ngi cht.

Li th thm ca nhng linh hn

Nm 2007, trn th gii xut hin nhng ghost- hunters (ngi i tm cc linh hn) chuyn nghip. Cng c ca nhng ngi ny ban u ch gm c mt b tch sng c kh nng bt sng m; hoc n gin hn l my cassette hoc my ghi m k thut s ghi li li th thm ca nhng ngi khut. Theo nhng th sn ny, cng c cng lc hu th cng chng t s tn ti ca cc linh hn l s tht. Hng trm cuc th nghim c thc hin. Cc nh khoa hc c th nghe c mt s cm t hoc t ng, m gi theo thut ng chuyn mn l hin tng m thanh in t ca ngi khut. Nhng m thanh ny c bin tp li vi phn mm Adobe Audition v a cng khai ln cc website http://paranormal.about.com/od/ghostaudiovideo/ Ghost_AudioVideo.htm. Lisa v Tom Butler, hai nh ng sng lp ra t chc Hip hi nghin cu nhng hin tng m thanh in t mt t chc phi li nhun ca M (www.aaevp.com) - hng ngy phi tip nhn ti hn 2.000 email ca cc khch hng quan tm ti vn ny. B N CA LINH HN Bn c tin linh hn? Bn khng tin linh hn? Tht kh tr li, v l mt khi nim m cha bao gi con ngi thc s lm ch. Nhng gii thch s tn ti v vn ng ca th gii xung quanh v thm ch l ca chnh bn thn mnh l nhu cu khng bao gi vi cn ca con ngi. V th, cc nh khoa hc vn lun n lc tm kim cu tr li v linh hn.

T mt cu chuyn k l ti Ty Tng
Ti vng t huyn b nht trn th gii, Ty Tng, cho n ngy nay vn cn lu truyn mt s kin ht sc k l v Ngi cu vng. S kin xy ra nm 1998 ti Kham, khu vc ho lnh pha ng Ty Tng, s bin mt k l ca v Lt ma Khenpo A-chos. ng l mt trong cc v Lt ma c uy tn nht trong vng, thng xuyn thuyt ging v o Pht d Chnh ph Trung Quc c nhng quy nh rt kht khe v vic ny. Vo tui 80 v Lt ma vn hon ton kho mnh. Mt hm, Lt ma Khenpo A-chos ln nm trn ging ca mnh, ming lm bm cu thn ch Ty Tng Om mani padme hum ri qua i. Ngay sau , cu vng xut hin trn cn phng nh ca ng sut c ngy. Nhng ngi hc tr ca Khenpo A-chos t chc l cu kinh linh hn ngi thy siu thot. Nhng hin tng l thng xy ra: da tht ca v Lt ma bt u hng ho tr li. Dng nh Khenpo A-chos ang t t ti sinh. Hc tr ca ng i hi kin mt v Lt ma v c li khuyn hy bc thi th ca thy li v tip tc cu kinh. H lm ng nh li ch dn. Mt tun sau, khi m tm o bc thi th v Lt ma, ngi ta ch thy vi si tc cn st li trn gi, thi th ca Khenpo A-chos hon ton bin mt. T ngi Ty Tng gi ng l Ngi cu vng. Cu chuyn thn b lan ra khp ni. Linh mc Francis Tiso - ca dng Benedict ti M cng nghe c cu chuyn k b ny. ng l mt trong

nhng chuyn gia nghin cu v o Pht v c hc v tin s trong lnh vc ny. Cha Francis Tiso t chc mt chuyn i n Kham ghi li li k ca nhng ngi chng kin s kin. Ngi m cha Tiso mun gp nht l v Lt ma c cc hc tr ca Lt ma A-chos hi kin. V Lt ma ni vi cha Tiso rng s bin mt ca Lt ma A-chos l do mt lc vt cht xut pht t trong linh hn ca ng y. y khng phi l mt cu ni mang hm trit hc hoc n d, iu ng mun ni y l mt s thc xy ra. V Lt ma a cho cha Tiso xem mt bc nh ca Lt ma A-chos khi ng qua i. Bng mt thng c th nhn thy rt r mt lung nh sng pht ra t thn th ca Lt ma A-chos. Xem bc nh, cha Tiso tht ln: y l s giao ho gia ci c th v khng th, gia mt con ngi hin hu v con ngi siu phm. Mt ngy no chng ta s tm c c s chng minh rng n c tht. iu m cha Tiso mun tm trong s kin xy ra ti Kham cng nm trong vn ln m ng ang nghin cu, l c hay khng s tn ti ca linh hn con ngi. Hin nay, nhng cuc tranh ci xung quanh vn ny vn din ra quyt lit. Mu cht ca vn nm ch, nu c s tn ti ca linh hn th lm sao xc nh c. Nhng ngi cho rng linh hn l c tht da vo cc ti liu tn gio chng minh cho s tn ti ca n, cn ngi phn i th cho rng cc lp lun qu m h v khng th tin cy khi c kim chng bng cc nghin cu khoa hc.

Nhng kim chng khoa hc

Nhiu ngi c gng chng minh s tn ti ca linh hn bng cc th nghim khoa hc. Mt trong s l bc s Duncan MacDougall. Sau khi tin hnh th nghim trn 7 ngi cht, ng pht hin rng ngay sau khi qua i, cn nng ca ngi cht gim i t 11 n 43g. ng cho rng l phn vt cht m ngi ta thng gi l linh hn thot ra khi thi th. Sau ny, nhiu ngi khc cng th lp li th nghim ca Duncan, nhng cu tr li cho s tn ti ca linh hn vn cha c lm sng t. Phn trng lng b mt i ca con ngi sau khi cht c gii thch ch n gin l s bc hi ca lng nc c sn bn trong c th. Mt bc s khc cng c gng chng minh s tn ti ca linh hn bng nhng th nghim khoa hc, l Gerard Nahum, gim c b phn nghin cu ca cng ty dc phm Berlex. ng b ra 20 nm ch nghin cu lnh vc ny. Theo Nahum, vn kh nht xc nh s tn ti ca linh hn l phi tm c nhng chui in t pht ra t thi th ngi cht. ng t hng lot nhng my d hin i xung quanh thi th (my viba, my d tia hng ngoi, tia gama, in t,...) tm ra linh hn. Nahum chc chn rng sau khi cht, tt c nhng g thuc v ngi khi h cn sng khng th ngay lp tc mt i hon ton c. N s phi qua mt qu trnh chuyn bin n mt ni no trong khng gian. Ti nhng ni , chng s c gi gn v tn ti vnh cu. Nhng khi ng th trnh by tng ca mnh vi cc trng i hc ti M th tt c u t chi. Ngay c gio hi cng gio cng khng chp nhn ti tr cho nhng nghin cu ca Nahum. V th, nhng n lc ca nh khoa hc ny gim chn ti ch... Ti i hc Virginia, mt chuyn gia tm thn hc l Gruce Greyson cng c cc nghin cu lin quan n s tn ti ca linh hn. Greyson l ngi u tin tp trung vo tm l ca nhng ngi ang ranh gii ca s sng v ci cht. ng pht hin ra rng mt vi ngi ang hp hi u nhn thy mt lung nh sng xanh rt mnh, v cm thy mt ng hm ang dn h v pha trc. Nhng thc ra Greyson li khng hon ton tin tng vo s tn ti ca linh hn. ng cho rng, phi c nhiu nghin cu na th mi chng t c s tn ti hay khng tn ti ca linh hn. Nhng cu tr li c cn c t khoa hc hoc tn gio hin nay vn cha th coi l tho ng. Qua 30 nm tm hiu v trng thi tm thn ca ngi hp hi, ng pht hin thy khong 10% trong s cc bnh nhn suy tim u c du hiu hot ng ca no trong khi h ang bt tnh. Sau khi c cu cha v tnh li, nhng bnh nhn ny cho bit h thy nhng hot ng ca bc s v y t mt im cao hn. Tip tc nghin cu, Greyson cho t mt mn hnh vi nhng giao din khc nhau bn ngoi phng cp cu bnh nhn b suy tim. ng cho rng, nu tht s c s tn ti ca linh hn, th nhng ngi b suy tim sau khi tnh li s bit c mu sc ca mn hnh t ti phng bn cnh. 50 ngi c th nghim, nhng khng mt ai bit c mn hnh c mu g. Nh khoa hc gii thch rng l do tc dng ca thuc gy m cn tr s thot ra ca linh hn. Pim van Lommel, bc s chuyn khoa tim ngi an Mch cng ng vi quan im ca Greyson. Lommel cho rng con ngi khng ch c mt thc, trong khi h ang trong tnh trng hp hi th nhng thc khc hot ng v m rng phm vi ca n nhiu hn so vi bt c thi im no trc . Lc h c th hi tng li nhng khong thi gian xa xi nht trong qu kh v cm nhn c mt cch r rng hn bnh thng s vt v con ngi xung quanh. Trong khi , thn kinh trung ng ca h vn ang ngng hot ng. Nhng gi thit trn t ra mt s nghi ng i vi kin thc m chng ta bit v tha nhn t lu: thc l sn phm ca no b. iu gi y c th khng cn chnh xc na. Bi v nu nh vy, thc s khng th tn ti nu no b ngng hot ng. Nhng cc th nghim trn th u chng minh cho iu ngc li. Cn hai hc gi ca trng Oxford l Stuart Hameroff v Roger Penrose li gii thch s tn ti ca linh hn bng qu trnh lng t. Theo hai ng, no b con ngi c chia ra lm hng t siu nh, cc ny lin kt vi nhau thng qua mt qu trnh di chuyn ca cc lng t. Khi c th mt ngi ngng hot ng, mu s khng c chuyn n cc ny, v chng cng ngng hot ng. Nhng s di chuyn ca cc lng t th khng mt i. Chng s thot ra bn ngoi no b v ghi nhn nhng g tn ti khng gian xung quanh. Nu ngi tnh li, cc lng t s quay tr li no v hot ng vi chc nng thng thng ca chng. Nhng g chng ghi li c khi thot ra bn ngoi cng c no b tip nhn. V l l do ti sao mt ngi hp hi nhng sau c cu sng li c th bit c nhng s kin m anh ta khng h tn mt chng kin hoc c nghe k li. Vy nu ngi khng tnh li c na th cc chui lng t s di chuyn i u? Tip tc m rng gi thuyt ca Hameroff v Penrose, bc s Ian Stevenson nghin cu v kh nng cc chui lng t s c tip nhn trong b no ca tr s sinh, hay ni cch

khc chnh l s ti sinh! Sau khi Ian Stevenson mt, con trai ng l Tucker tip tc theo ui gi thuyt ny. Tucker tin hnh phng vn rt nhiu tr em, trong s ng tp hp c 1.400 em c kh nng bit c nhng s kin xy ra trc khi chng sinh. Thm ch mt vi em cn c th k rt r nhng s kin trong c cc giai on pht trin rt sm ca lch s loi ngi. Thc t cho n nay, d c tp hp c tt c cc cng trnh nghin cu khoa hc v vn ny th chng ta cng khng th no bit c chnh xc liu c s tn ti ca linh hn hay khng, v nu c tn ti th chng s tn ti dng no. C l khoa hc khng phi lc no cng l gii php ti u cho tt c mi vn . Nh li ca v Lt ma m linh mc Tiso gp ti Kham ni: khng phi l th dnh cho i mt, m l ca tri tim. i vi chng ta, c l s nhn nhn bng i mt v c s cm nhn t tri tim s cho cu tr li chnh xc nht. NGI N B HA SP V CI CHT B N Ti bo tng Mutter, Philadelphia, M, ngi ta tin hnh chp ct lp mt thi th k l: xc p ca mt ph n mp mp bin i gn nh hon ton thnh cht sp m. Ngi n b ny l ai? B ta mt vo th k 17, 18 hay 19? V sao thn th b li c th ho sp?... Cc nh khoa hc hy vng sm c cu tr li t thit b qut mi, my scan CT. Thi hi ngi ph n ny, vi bit danh Soap Lady, nm trong t knh ca bo tng Mutter hn mt th k qua. Lu nay, b vn l ngi mu l tng cho cc sinh vin y khoa, v gi y b ang hp dn du khch nh l mt trng hp l th trong y hc. Bng my chp CT, cc nh khoa hc quan st thy mt s m ni tng. H hy vng s tr li c nghi vn b ta cht nh th no? Gerald Conlogue, Gio s i hc Quinnipiac v cc cng s ang tm kim mt ming v quan ti c lm t th cht x phng ny b ri ra ngoi mi trng. T , h s hiu r hn v s x phng ho - hin tng chuyn ho cht bo thnh cht sp m. Trong t nhin, trng hp ny rt him gp v qu trnh x phng ho ph thuc vo nhiu nhn t, nh m, nhit , qun o v hot ng ca vi khun. Ngi cng bo, kh nng b x phng ho cng ln.

itmtungtchSoapLady
Mt nh gii phu ni ting ca i hc Pennsylvania, Joseph Leidy, tng thi hi ny cho bo tng. Leidy khng nh Soap Lady mt vo khong cui th k 17. Theo mu ch thch gn km vi gi trng by, Ngi n b ny, c tn Ellenbogen, mt nm 1792 ti Philadenlphia v bnh st vng v c chn gn ng Fourth v Race. Nhng, li gii thch ca Leidy ch ng vng ti nm 1942, khi Tin s Joseph McFarland, ngi qun l bo tng xc nh Soap Lady mt vo th k 18 v tn ca b b lch s xo nho. Theo ng, khng c ai qua i v bnh st vng Philadelphia vo nm 1792. Ch c mt trng hp xy ra vo nm 1793, nhng li khng phi l tn Ellenbogen. Hn th, cha h c mt ngha a ti ng Fourth v Race. Nm 1987, ngi ta chp tia X trn xc p ny v pht hin thy c 8 ci ghim thng v 2 chic khuy 4 l c sn xut vo th k 19. Mt quan chc bo tng ni: n y, tung tch ca ngi n b ny li cng m mt hn. B N NG SAU NHNG V MT TCH Ti khu vc h Rudolfa (Kenya), c mt hn o mang tn Envaitenet, theo ngn ng th dn a phng c ngha l khng tr li. Theo ngi dn ti y, hn o ch c vi kilomet chiu di v rng ny b nguyn ra khin khng t ngi mt tch ti y. Nu xem xt mt cch tng qut t s liu ca cc nh nghin cu hin tng d thng, nhng a im c i khng bao gi tr li trn th gii khng phi t

Binmttronglungsngbn
Vo nm 1935, nh nghin cu ca Anh l Vivian Fush cng on thm him c mt ti t nc Kenya. Hai ng nghip ca ng l Martin Sheflis v Bill Daison tnh nguyn n hn o thn b trn mt thi gian. Nhng 15 ngy sau khng thy ai quay li, Fush c ngay mt nhm cu h ti. H khng tm thy bt c du vt no ca bn mnh, ngoi tr mt ngi lng b hoang ca th dn. Mt my bay c gi n d tm trn khng trung trong sut hai ngy cng khng c c kt qu g. Th dn ti y k cho Fush nghe, trc trn o c kh nhiu ngi sinh sng. Tuy nhin ch mt thi gian sau, khng thy ai xut hin trn o na. Ngi dn ti lng Longlani c mt chic thuyn sang thm thnh. Nhng ngi ny khi t chn ln o u ng ngi ra: n tip h l c mt ngi lng trng rng vi nhng tp lu bn trong cn y vt (trn ng la cn nhng con c ang thi ra) Khng ai bit nhng ngi dn ti y bin u mt? Nhng phi vin ngay sau vi ri b hn o v khng mun chu s phn tng t. K L THUT KHINH CNG Cho n nay, khoa hc cha c cch no gii thch hin tng khinh cng v n i ngc li hon ton nh lut vn vt hp dn. Nhiu ti liu c ca phng ng v phng Ty ghi chp kh t m v kh nng con ngi t bay ln m khng cn bt k s tr gip no. Tuyt k khinh cng l s thc hay ch l tr o thut?

Khinh cng (Levitation) l k thut t bay trong khng kh m khng cn tr gip, tri ngc hon ton vi nh lut vn vt hp dn ca Newton. Sch tn gio ghi nhn 300 v thnh c th t bay ln. Pha khinh cng u tin c ghi li l do Simon Magus thc hin vo th k 1. ng ta l mt gio s theo dng d gio, tham gia tp luyn nhiu t thut nh php tng hnh, khinh cng. Ngi thc hin pha bay ln trong thi gian lu nht l Joseph Cupertino th k 17. Gio s o Tin Lnh ny l l ng trong khng kh khong 2 ting ng h. Nhng o gio khc nh Hindu, B la mn v Pht gio cng ghi nhn nhiu trng hp khinh cng. Trong cun sch

Khoa hc huyn b n thi c i, tc gi Louis Jacollios

(Php) ghi li kh chi tit cc pha khinh cng. Ni ting nht l tu s Milarepa, mt nh yoga hng u Ty Tng thuc th k 19. ng ny c mnh danh l ngi nm gi nhiu sc mnh huyn b n ni c th i li, n, ng trong khi khinh cng l lng gia khng kh. Khng ch cc thy tu kh hnh ti n c th thc hin tuyt k ny, m cc mn ca phi Ninja Nht Bn cng c kh nng tng t. Mt k thut thp hn ca khinh cng l khinh hnh (i b cc nhanh), kh ph bin ti cc khu vc c a hnh phc tp Trung Hoa, Nht Bn. Cc mn ca khinh hnh c th i li rt nhanh v an ton nhng ni ni non him tr, bng k thut phi thn (nhy), thn hnh (chy hng trm dm m chn khng chm t), bch h du tng (thn ln leo tng), thy thng phiu (chy trn nc). Nhng tuyt k khinh cng d thc hin u u c mt im ging nhau, l s dng mt k thut no gim hoc mt hn tc ng ca lc ht trng trng. Ni v iu ny, cn nhc n mt khi nim vt l l trng lng biu kin. N c trng cho lc nn ca vt ln mt sn hoc sc cng ca l xo th hin sc nng ca mt vt no . Chnh trng lng biu kin to cm gic v sc nng nh ca c th. Khi khng c cm gic v trng lng biu kin (ri t trn cao xung m khng c sn ), chng ta s ri vo trng thi khng trng lng. Cho n nay, khoa hc cha c cch no gii thch hin tng khinh cng (nu nh n tn ti) v n i ngc li hon ton nh lut vn vt hp dn. Ngi ta khng th chng minh, t nht l v mt l thuyt, lm th no m mt ngi c th thot ra khi tc ng ca lc ht tri t trong iu kin thng thng ch bng cch ht th, thi min huy ng nng lng siu nhin. Nhng ngi phn bc cho rng t xa n nay, ch l tr o thut nh la th gic ca ngi xem. Mt s th nghim khoa hc gn y cho thy nhiu chiu hng tch cc hn. V d, cc nh khoa hc Nga th nghim trong mi trng c bit (m hn 160 C), mt chic a khi quay tc cao, khong 3.000 vng/pht trong tc ng ca mt in trng th s gim trng lng. Cc nh khoa hc M lm th nghim khc: Khi t cht siu dn l lng trong t trng, h pht hin ra nu t mt vt th ln trn b mt ca cht siu dn, trng lng ca n s gim i 5%. Nh vy, vn cn hy vng le li cho nhng ngi mun tin vo nhng iu c bit, ng thi nhng k la bp vn cn t dng v. V khinh cng l kh nng c bit hay ch l mt kht vng o nh ca loi ngi? y vn l mt b mt. DNG CH B HIM TRONG CU THN CH AI CP Mt cu thn ch nhm xua ui rn ra khi ngi m ca cc ng hong Ai Cp, c t thi i Canaanite cch y 3.500 nm, c pht hin l loi ch Semitic c nht t trc ti nay. Cm ch, nm ri rc trong cc dng ch tn gio vit bng ting Ai Cp c tm thy trong cn phng di lng t thuc kim t thp pha nam Cairo, lm au u cc chuyn gia Ai Cp trong c th k qua. N ch c gii m cho n khi ngi ta pht hin ra mi lin quan vi ch Semitic. Vo nm 2002, mt trong nhng nh Ai Cp hc gi phn ch khc cha c gii m cho Richard Steiner, gio s ngn ng Semitic ti i hc Yeshiva New York. Steiner pht hin thy dng ch chnh l ngn ng do ngi Canaanite s dng trong khong thi gian t th k 25 n 35 trc Cng nguyn. y l loi ch c nht trong ngn ng Semitic, Steiner ni. Loi ch Semitic c nht c bit n trc c t th k 24 trc Cng nguyn.

iu ny l rt quan trng bi v n c t thin nin k th 3 trc Cng nguyn nn y l ch vit thi tin Canaanite c nht v cng l ch Semitic c nht tng c bit n, Moshe
Florentine, chuyn gia ngn ng hc ni. Vic ngi Ai Cp c s dng cc cu thn ch chng t mi quan h gn gi vo thi vi ngi Canaanite. Trong khi ngi Ai Cp c coi nn vn ho v tn gio ca mnh siu ng hn hn lng ging phng bc, h vn phi lm mi th bo v cc xc p vua cha khi b nhng con rn c xm hi. V tin rng mt s con rn ni c ting Semitic ca ngi Canaanite, nn ngi Ai Cp cho c nhng cu thn ch bng ting Semitic vo 2 mt ca quan ti nhm xua ui k th.

Hy n y, n nh ca m, mt dng ch Semitic c nh m ca con rn ang ni nhm li n ra khi m. Trong mt dng ch khc, con rn c coi nh l mt ngi tnh: Hy quay v bn ny, ngi tnh ca em.
Dng ch Ai Cp v Semitic l hai phn tch hp ca cu thn ch v khng th tch ri. V vy cc chuyn gia Ai Cp khng th hiu hon

ton cc dng ch tm linh cho n khi Steiner gii m c dng ch. B N NHNG NGI M C NG THCH Khu m c ng Thch nm trn a phn x Vnh ng, huyn Kim Bi (Ho Bnh). T nhiu nm nay, hng trm m nm im lm u tch v lnh lo gia vng rng ni Ty Bc y l mt b n ln i vi bt c ai tng mt ln t chn ti.

Rngmcchntthing
T thnh ph Ho Bnh, ngc ln huyn Kim Bi, qua khu vc sui nc nng dm cy s l ti a phn x Vnh ng, c khu m c ng Thch. Nm 2000, khu m c ny c B VH-TT cng nhn l di tch lch s cp quc gia. Gia mt vng rng ni, hng trm ngi m vi nhng ct sng sng im lm, c mc ru xanh, xung quanh bt ngn hoa di. Nhng ngi dn bn x khng bit nhiu v gc tch hay truyn thuyt rng m ny. H k rng trc y khu vc ny rt rng, gm hng trm ngi m v hng ngn phin chn xung quanh. Ngi ta gi c qun th y l rng m . Tt c cc ngi m u chn ba khi cao pha u m thnh mt hng, khi to nht chn gia. Chn m chn ba khi nh hn. Nhng khi cm thch c xc nh l mang v t x Thanh, vng ny khng c loi y. Phin to nht c chiu rng hn 1m, cao khong 4m, c phin nng hng tn. Khu m l tm im mang mu sc k b, hoang ng. Nhng cu chuyn truyn ming r tai nhng c sc lan to rt nhanh khin cho dn bn x u s st e d, t ngi dm qua li ni y. Cng c truyn thuyt v my ngn ni y. Ngi v th ba ca Vua Hng gin chng b kinh , dt theo hai ngi con ln rng khai hoang lp bn, to nn vng t tr ph. Khi ba m con mt ho thnh ba ngn ni dng rng chu v cng hng v kinh . Hng nm, vo nhng ngy Tt, cc bn Mng dt tru, b ln ni, ni c rng m m tht cng Vua Hng.

Khu m chn nhng ai

Tng truyn khu m c ny c nin i hn 400 nm. Hu ht, cc phin c khc ch Hn c, ghi li thn th, cng danh, gia tc ca ngi nm di m, rng y l khu m ca dng h inh Cng, mt trong nhng dng h ln ca Mng ng xa. Dn bn x lu truyn cu Nht Bi, nh Vang, tam Thng, t ng ch nhng vng Mng sm ut giu c khi xa. Mng ng l mt trong bn x y. Mt bn dch (khc trn ) ghi li cng trng ca Qun cng inh Cng K, ngi c cng gip vua L xy dng triu chnh, c ni dung nh sau: ng inh Cng K, tc Uy lc hu, th t kim cai qun vng Mng ng. Sinh nm 1592, mt gi su, ngy 13 thng 10 nm inh Hi 1647. Khi cht c ban tc Chng v c uy qun cng. n ngy 22 thng 2 nm Canh Dn 1650 c a v huyt trn ni bng 15 xe tang, 7 con voi, 5 con nga... Theo ti liu c, ngi c cng dng nn x Mng ng l ng inh Vn Cng, ngi vng Ngc Lc, Thanh Ho. Sau khi c cng ln, ng c vua L, cha Trnh phong tc, i thnh h inh Cng, cho cai qun x Mng ng - mt trong nhng vng bin vin pha ty bo v kinh thnh Thng Long. Ni bt nht trong dng h inh l ng inh Cng K, mt v tng gii ca i L Trung Hng, c phong tc Qun cng. con chu i sau khng qun cng c, dng h ny xy dng ngha a m rng ln nh mt khu rng, nhng mong tn tui cc v s trng tn.

Cn thy g di nm msu
Nm 1974, Vin Kho c kho st, nghin cu, khu m c hu nh vn cn nguyn vn vi hn 100 ngi m v hng ngn phin c khc ch. Nhng phi n nm 1984, cng vic khai qut mi c tin hnh. Lc ny, hu ht cc ngi m b o bi, nhiu hin vt b ly trm, ri vo tay cc nh su tm c, thm ch b tun ra nc ngoi. Khi y, S VH-TT Ho Bnh phi hp vi Vin Kho c, Bo tng lch s Vit Nam ch cn cch khai qut nt nhng ngi m cn st li. Hng trm hin vt c tm thy, chuyn v Bo tng tnh Ho Bnh. Tht bt ng, ngoi b su tp c vt ca nhiu triu i nc Vit cn c c nhng gm s ca Trung Quc, Nht Bn th k XVII rt tinh xo. V phi n nm 2000, khu m mi c B VH-TT cng nhn l khu di tch lch s cp quc gia, sau c u t mt s hng mc khi phc, tu b, tn to v bo v. Tic thay n lc y, rng m c ng Thch ch cn li cha y chc ngi m nm trn din tch 2 ha, xung quanh l hoa mu ca ngi dn t canh tc. c nhng b n v ngi m c gii khoa hc lm sng t, nhng cng c nhng b n mi mi b chn vi theo nhng c vt b nh cp. Khu m c c tui th hn 400 nm n gi ch cn cht du tch v mt thi phn vinh cc thnh ca ngi x Mng ng khi xa. B N HIN TNG HI DNG Ch trong vng gn 1 nm qua, trn cc phng tin truyn thng, bo ch ghi nhn khng t hn 2 trng hp ngi cht sng li. S kin

ny lm hao tn bit bao nhiu bt mc, cng sc ca nhiu ngi, trong c c nhng ngi lm cng tc y t; v cng gy ra khng bit bao nhiu chuyn d khc d ci cho nhng ngi cn sng.

Ngichtsngli
Tht ra, trong y vn v trong lch s loi ngi, hin tng ny cng tng xy ra. C 100.000 ngi cht th c mt ngi c cho l sng li. Trong dn gian cng truyn tng rt nhiu cu chuyn v hin tng trn. Mt s ngi chuyn ci tng m theo phong tc ca mt s vng pha Bc cn cho bit: Khi ci tng nhiu ngi m, h rt hay gp hin tng b xng ngi cht nm nhiu t th rt l, mc d khi c chn h u c t nm t th thng, ngay ngn. Phn ln nhng trng hp ny u xy ra nhng ngi cht tr v cht t ngt. Nhiu cng trnh nghin cu cho thy, khi cn sng, con ngi vi mt c th khe mnh v h thn kinh hon ho lin tc pht ra nhng sng in t vi rt nhiu tn s khc nhau. c nh khoa hc cho rng, nhng sng in t ny c bn cht ging nhng tia phng x v n tng ln khi hot ng ca c th trong nhng trng thi c bit nh khi ang k cn ci cht, tnh trng ln ng hay nh hng ca mt s ha cht. trong tnh trng ny, endorphin s sn xut ra nhiu v gy nn nhng tnh trng hi sinh m khoa hc ngy nay vn cha th hiu ht ni.

Cht lm sang v cht tht s

Theo cc chuyn gia y hc, c hai hnh thi c bn ca ci cht, l cht lm sng v cht thc s. Hin tng cht lm sng xy ra khi bnh nhn coi nh la i vi nhp tim khng m c, khng c hin tng h hp, c ngha l bnh nhn khng cn th na. Nhng hot ng ca no b vn cn, tng ng vi vic in no vn cn ghi nhn nhng sng c trng cho s sng ca con ngi. Phn ln nhng trng hp gi l ngi cht sng li u xy ra nhng tnh hung cht lm sng ny. Cn nhng trng hp cht tht s l nhng ci cht c xc nh r rng bng in tim, in no v cc du hiu sinh hc khc v phi lm li sau 6 gi nh lut php ca mt s nc tin tin quy nh. Cc xt nghim ny u cho thy, tht s ngi cht v ci vnh hng. Trc y, khi cn l thy thuc tr cha c kinh nghim, chng ti cng vi ln chng kin hin tng hi dng mt s bnh nhn nng k cn ci cht. in hnh l bnh nhn b ung th gan, c nhiu ngi ri vo tnh trng hn m rt nng, nhp th yu, tim nghe ri rc, mch khng bt c, huyt p bng khng. Bnh nhn c ngi nh xin v trnh cht bnh vin, theo tp tc truyn thng ca ngi ng sau khi c cc thy thuc v nhn vin y t tn tnh gii thch. Nhng tht k l, hm sau chng ti c mi n xem bnh v chng kin mt hin tng k l: Bnh nhn ngi dy, tnh to hon ton v i n cho. C ngi cn i xung ging tp th dc v gp ngi thn. Thy hin tng trn, chng ti va mng cho gia nh ngi bnh va tht s lo lng khng bit mnh c g nhm ln trong chn on hay khng? Hm sau, bnh nhn cht sau khi n ming cho cui cng ca cuc i. V cho n ngy hm nay, vi nhng bnh nhn nng, khi c hin tng hi dng nh trn, chng ti u thng bo cho gia nh bnh nhn v kh nng bnh nhn s ra i vnh vin trong mt thi gian gn nht. trnh hin tng hi dng v ngi cht sng li lm kh ngi sng v ngi sng lm kh ln nhau, cc nc pht trin trn th gii c nhng quy nh rt cht ch v vic xc nh v ci cht ca con ngi. Nhiu trng hp phi c s chng kin ca nhng ngi i din cho php lut.

NHNG CU CHUYN K B CHA LI GII

Chuyn khng th ng l vo khong trn 33 th k trc, mt a b ch ngi trn ngai vng, cai tr c vi nm th bnh cht. Cu b con ln ngi vua ny, ngi ngai vng qu ngn hn, nn khng to c lch s no quan trng cho Ai Cp. Nm 1923, th gii ly lm kinh ngc khi ton kho c ngi Anh, o xi t ngi m ca Pharaon Tutankhamen, tc Tut. Ri nhiu chuyn k d xy ra. Nhng ngi o m ln ln cht trong vi thng sau, vi nhiu chng bnh khng hiu ni. Thn th nng cao , lm nhm v cht vi gi sau . Y khoa b tay... nn ngi ta mi c li ni nh sau: l li nguyn ca Pharaon. Nh c th k ghi chp nhng t trang ca King Tut, c c a con trai d thng ang hc mu gio trong trng thnh lnh t xung cht trong lp hc, gia s kinh hong ca c gio v bn hc. Ti bo tng vin Cairo, mt ngi lao cng rng di quan ti King Tut cho ngay ngn chi nhng vt gn th sau ngy lm vic ng b chit xe but Cairo chy ngang ng cht.

Sau hai nm, kho c ngi Anh cng o c trong ngi m Luxor ti Ai Cp, trong c quan ti rt p, ca cng cha AmenRa. Nhng lc ngi ta ch ch trng n Pharaon Tut m thi, cn hm nh cng cha Amen-Ra th ngi ta khng lm. Ti Ai Cp c mt ngi Anh lm Trng phng bo him cho cng ty Bo him Llyod Ltm, mt ngi Anh lm Gim c Ngn Hng London Banks Ltm, mt ngi kia th con qun cng ti York Shire Anh quc, cn ngi th t th con ca vua trng ua nga ti London. C ngha l bn ngi Anh ny rt giu. H nghe Vin Bo tng Ai Cp c bn u gi mt s c vt, m Chnh ph Ai Cp xem khng quan trng. Lc ti Ai Cp, ngi Anh ang kim sot. Bn ngi Anh tr ny mua quan ti cng cha Amen-Ra. Th trong vng hai tun l tai nn li xy ra. Ngi lm ti bo him Llyod Ltm b mt con rn h cn vo tay khi anh vo thm s th Ai Cp. Khng hiu ti sao trong bi rm k ni gh anh ngi, mt con rn h tht to b n cn mt pht vo bn tay. Anh cht sau vi pht. Nhn vin s th Ai Cp rt ngc nhin ti sao con rn h t trong chung nui rn ni xa m b ra c? N vt qua nhiu phng knh ri leo ra vch tng cao? Khng ai gii thch c chuyn con rn h b ra khi chung nui rn cho dn chng xem? Nhng anh ny cht v rn h l chuyn c thc. Cn mt ngi Anh kia th ngn hng ca anh b ph sn ch vi thng sau, v cho mt hng tu bun bn t London sang vay tin. Hng tu ny b ph sn ko theo ngn hng ca anh. Anh ny t vn v n qu nhiu. Cn ch trng ua nga th b trn ha hon ln nht thi , tiu hy ton b gia sn, chung nga qu ca gia nh ny u ra tro. Nhng ngi cn li bit cu chuyn nguyn ra ny bn ch quan ti cng cha Pricess Amen-Ra tng Vin Bo tng Anh quc (British Museum). V cu chuyn cng theo sau . Mt trong hai nhn vin khing quan ti vp bc thm, quan ti p mnh vo xng ng quyn, lm gy chn ngi ny ti ch. Cn ngi kia, sau ba hm ngi ta thy cht ti gc ng th London, ngc b m bi mt con dao. Cnh st London cho rng anh b n cp chn ng v m cht khi anh cha mc bp a tin. Cn na... Ngi lnh gc Vin Bo tng Anh quc, m khuya nghe trn lu c ting ng kh nghi, th anh ri n bc ln. Thy ca s m, nghi k gian leo vo phng, anh thn trng bc n v ri n ra ngoi khung ca v anh t lt ra ngoi khung ca... ri xung ng nha. Anh cht sau khi n bnh vin. Anh lm bm: ngi ta x ti, ngi ta x ti... ri cht trong ni kinh hong ng trn gng mt. Nhng ngi canh gc hm m Nm 1912 Vin Bo tng Anh quc thy quan ti nh cng cha Amen-ra ny khng hp dn du khch nn h ct vo phng sau. Ri sau ngi ta rao bn quan ti ny trn bo Telegraph-London hng thng tri. Khng ngi no mua quan ti ny. Mt quan ti, trong c xc p kh t m y li nguyn. Trong khi bo ch Anh quc ng ti nhiu chuyn kinh s c lin quan n quan ti King Tut nhiu hn mi chuyn khc. Nhiu nh bo khng vic g lm, h c gng nn thm nhiu tin ma qui... v khng n nhp tnh tit lin quan n King Tut.

B N V NGY TH SU EN TI
Th su ngy 13 - mt s kt hp gia ngy c coi l thiu may mn nht trong tun (th su) v ngy xu nht trong thng (ngy 13). M tn d oan? Khng hn vy, bi theo kho st ca mt cu lc b li xe ti c, s v tai nn giao thng trong ngy ny tng ti 60% so vi thng thng. T quan nim... cc nc phng Ty, t xa xa, th su c coi l ngy thiu may mn nht trong tun. Cn hin nay th sao? C nhiu bng chng cho thy, y l ngy thng xy ra nhng chuyn ri ro. Cc chuyn gia ca nhiu cng ty bo him, ni lu gi cc s liu v nhng v tai nn, qu quyt rng th su chnh l ngy xy ra nhiu thm kch nht trong tun. V khng ch ngi ki-t gio m c cc tn Hi gio cng tin vo s km may mn ca ngy th su, do vy phn ln h khng thch lm vic g quan trng vo ngy ny. Trong khi , s 13 c nhiu ngi coi l s xu nht. V d trong ting Nga s 13 c gi l s ma qu. Cn cc nc phng Ty th trnh s dng con s xui xo ny khi t tn cho ng ph hay ta nh. Bn cng khng th tm thy ch ngi s 13 trn my bay hay cabin s 13 trn tu thy. V nu th su trng vi ngy 13, ngi ta gi l ngy th su en ti. Khi , nguy c tai ha s tng gp bi. ... n hin thc Tht khng may, khng hn l chuyn a hay lng tin m qung. Cc bc s phu thut c khng thc hin bt k mt ca m quan trng no vo th su ngy 13. H cho rng, s ri ro trong phu thut tng gp i vo ngy ny. Th su ngy 13 cng l ngy v cng xui xo cho rt nhiu nhn vt ni ting. Tay gangster M ni ting Al Capone b bt v b kt n t vo th su ngy 13. Ca s nhc rap Tupac Shakur b bn Las Vegas v la i 6 ngy sau , vo ng th su ngy 13... Mt cu lc b li xe ca c cng b nhng s liu v cc v tai nn xe hi. Kt qu nghin cu cho thy s v tai nn tng ln ti 60% vo ngy th su en ti. c l l l do cc tn Hi gio coi ngy th su l ngy xut hnh ti t nht. Phn ln cc cng ty l hnh ca phng Ty tn trng nguyn tc khng t chc nhng chuyn du lch bt u vo ngy th su. Cc nhn vin cnh st cho bit, cc v cp bc, hm hip, git ngi v nhiu loi ti phm khc xy ra thng xuyn hn vo ngy th su so vi bt k ngy no khc trong tun.

Trong khi , vo ngy th su en ti mt s ngi bnh thng li c hnh vi ht sc bt thng. Chng hn mt nhm ngi giu c Philadelphia (M) quyt nh thnh lp mt cu lc b c tn gi Th su ngy 13 v ch gp nhau vo ngy th su en ti. Lc u, h c mt ba n ti honh trng, sau h p tan nhng chic gng ln thnh tng mnh, vi ra khp ni, ri ging nhng chic trong phng, th mo en ra v hnh ng nh nhng k ha r. Gii thch cho hin tng ny, mt s chuyn gia nghin cu cc hin tng d thng cho bit, con ngi lun c cm gic hong s i vi mt s ngy nht nh. Theo h, lch phn nh dng chy ca thi gian v cha ng thng tin v chu trnh ca cng nng lng v tr vn c mi quan h cht ch vi tri t. Mi nn vn minh u c th to ra lch ca ring mnh sau khi t n mt trnh pht trin nht nh. Tri qua nhiu th k, con ngi hc c kinh nghim phi c bit thn trng trong thi im nng lng v tr t c cng cao nht. Theo quy lut, chng mang ti nng lng m v thng gy ra tai nn my bay, cht chc, tnh trng ri lon v.v...

B N TC GIT NGI HIN T CA DN DA

T lu ngi ta tranh ci liu ngi Aztec v Maya c h tc git ngi t thn d man nh cc cun sch lch s ghi hay khng. Nay cc nh kho c thu thp nhiu bng chng khng nh s tht gh rn ny. Bng nhng cng c php y tin tin, cc nh kho c chng minh rng nhng cuc hin t thi xa bao gm hng lot th tc git ngi man r, trong tr con l nn nhn chnh yu. Trong hng thp k nay, nhiu nh nghin cu cho rng ngi Ty Ban Nha chim ng chu M t th k 16-17 bp mo s tht h thp nn vn minh ca th dn da . Mt s li cho rng cc cuc hin t ch nhm vo t binh. Nhng ngi khc tha nhn ngi Aztec c th kht mu, nhng ngi Maya th khng. Gi chng ti c bng chng c th chng thc cho nhng ti liu ghi chp, nh kho c Leonardo Lopez Lujan ti i hc Harvard, M, tuyn b. Nhng bn ghi chp c hnh minh ho ca ngi da cng vi li k li ca ngi Ty Ban Nha miu t cc hnh thc t ngi d man. Cc nn nhn b cht u, moi tim, bn tn, co x, nm , nghin nt, phanh thy, x tht, lt da, chn sng hoc nm t trn nh n. Tr em l nn nhn ch yu bi chng c coi l trong sch v thun khit. Hn mt thp k trc, nh nhn chng hc Carmen Pijoan tuyn b tm thy mt trong nhng bng chng u tin v vic n tht ngi mt nn vn ho tin Aztec: xng ngi vi nhng vt ct x. Trong khi khai qut vng t c t thi Aztec Ecatepec, pha bc thnh ph Mexico, nh kho c Nadia Velez Saldana miu t nghi l t ngi dng thn cht. Nhng nn nhn b thiu cht hoc t chy mt phn, Velez Saldana ni. Chng ti tm thy mt h chn c nhng mnh xng ca 4 a tr b thiu mt phn, v du tch ca 4 a tr khc b chy hon ton. Mc d nhng du vt ny cha chng t c nn nhn b thiu sng, song c nhng bc ho v cnh ngi sng b tri v thiu. Cuc khai qut ny cng lm l ra nhng u mi khc chng thc cho mt bc ho c t khong nm 1600 - 1650, miu t nhng b phn c th c cht y trong cc cho ln v mi ngi ngi xung quanh nh chn, trong khi thn cht quan st. Chng ti tm thy nhng dng c nu nng nh vy. Bn cnh cc b xng ngi hon chnh, cn c nhng mnh xng b cht, ct, nh nghin cu Luis Manuel Gamboa ni. Nm 2002, nh kho c Juan Alberto Roman Berrelleza cng b kt qu cuc khm nghim xng ca 42 tr em, hu ht l b trai 6 tui, b hnh l n Mayor thuc thi Aztec, Mexico City. Tt c u chung mt c im: nhng l hng, vt r hoc tim chch trn xng, c v bn tr phi go khc v au n. Ting ku khc ca tr con trong sut bui l s bo hiu im lnh. N c th c to ra bng cch rch hng, Roman Berrelleza cho bit. Nn vn minh Maya thnh vng khong 400 nm trc khi ngi Aztec thit lp Mexico City vo nm 1325, cng c h tc hin t ngi tng t, nh nhn chng hc David Stuart ti i hc Harvard nhn nh. Vo cui th k 19 v u th k 20, cc nh nghin cu c gng tch bit ngi Maya ho bnh v ngi Aztec man r. H cn c gng chng minh vic git ngi hin t l rt him x hi Maya. Nhng trong cc bc ho v hnh khc, Stuart ni, chng ti tm thy ngy cng nhiu s tng ng gia ngi Aztec v Maya. Trong c mt bui l Maya m v t t trong trang phc l bch ang moi rut t mt ngi sng. Mt s vn bn ca ngi Ty Ban Nha trng hp vi nhng vt chng tm thy, trong miu t cc thy t t Aztec git tr em v ngi ln bng cch nht h trong hang ng hoc dm cht.

Vn by gi ch l s lng, Lopez Lujan nhn nh. ng cho rng ngi Ty Ban Nha phng i s nn nhn vin c cho cuc chin tranh bi tr h tc, trong c trng hp 80.400 ngi b git hin t trong mt l khnh thnh ngi n vo nm 1487. Cc nh nghin cu ng lot loi b gi thuyt rng vic hin t v n tht ng loi bt ngun t s khan him thc n thi Aztec. Cc nn vn ho tin Ty Ban Nha tin rng th gii s dit vong nu khng c cc nghi l hin t. Trong khi , nn nhn b hin t li c coi l thnh trc khi b git. Tht kh chng ta c th tng tng c. Vi h - nhng ngi b hin t - gn nh l mt nim vinh d, Lujan nhn nh.

TRI TIM THNH X L KHOA HC CN B TAY

X l X l hay x li ch thi th ha tng hoc thn ct ca cc v cao tng Pht gio. l nhng tinh th mu sc, long lanh nh ngc, rn nh kim cng, ba p khng v, la thiu khng chy, c tm thy trong tro hi ct ca mt s nh tu hnh. Trong vn thp Hu Quang trn ni Yn T, Vit Nam, c ngn thp t 9 tng bng l ni th x l vua Trn Nhn Tng - v t th nht ca Thin phi Trc Lm Yn T. Cho n nay, khi nn khoa hc k thut ca nhn loi pht trin trnh cao, cc vin x l vn tn ti nh mt b n. Bo vt ca nh Pht X l l phin m ca t sarira trong ting Phn, ngha en l nhng ht cng. Theo ghi chp trong lch s Pht gio, khi Pht t Thch Ca Mu Ni vin tch, cc tn em thi hi i ha tng. Sau khi la tn, h pht hin trong tro c rt nhiu tinh th trong sut, hnh dng v kch thc khc nhau, cng nh thp, lng lnh v ta ra nhng tia sng mun mu, ging nh nhng vin ngc qu. H m c c thy 84.000 vin, ng y trong 8 hc v 4 u. N c t tn l x l, l bo vt ca Pht gio. Nhng nm gn y, lch s Pht gio v gii khoa hc ghi li kh nhiu trng hp cc v cao tng sau khi vin tch, ha thiu li x l. Thng 12/1990, Hong Huyn php s Singapore vin tch, sau khi thi th c ha thiu, ngi ta pht hin thy trong phn tro ca ngi c 480 ht cng, loi c nh ht tng, loi nh bng ht go, trng gn nh trong sut v ta sng lp lnh nh kim cng. Sau khi phn tch, cc nh nghin cu xc nh rng chnh l x l. Thng 3/1991, Ph hi trng Hi Pht gio Ng i Sn, y vin thng v Hi Pht gio Trung Quc, sau khi vin tch c ha tng theo tm nguyn ca ngi. Trong tro c ti 11.000 ht x l, t k lc th gii t trc n nay v nhng trng hp x l c ghi nhn chnh thc. Vin x l c th to nh qu trng vt, l trng hp ca php s Khoan Nng, v tr tr Ty Sn Ty Thch am huyn Qu Bnh, tnh Qung Ty, Trung Quc. Ngy 27/9/ 1989, ngi vin tch tui 93. Sau khi ha thiu, ngi ta tm thy trong tro hi ct 3 vin x l mu xanh lc, trong sut, ng knh mi vin ln ti 3-4 cm, ta nh nhng vin ngc lc bo. Tri tim thnh x l Trong mt s trng hp, x l chnh l b phn no ca c th khng b thiu chy. Thng 6/1994, php s Vin Chiu, 93 tui, tr tr cha Php Hoa (ni Quan m, tnh Thim Ty, Trung Quc) trong mt bui ging kinh ti ni vi cc t: Ta s li tri tim cho chng sinh. Sau v s n ny ngi kit gi v vin tch. Theo ng php quy ca nh cha, cc t t thi th b ln mt phin xanh, xp ci chung quanh v ha ha. La chy sng rc sut mt ngy mt m. Trong ng tro ngui, cc t thu c 100 vin x l to nh khc nhau. C vin th hnh trn (x l t), c vin li n xe ra nh nhng bng hoa (x l hoa). Nhng bng x l hoa trng rt p, lng lnh nh nhng bng hoa tuyt, chung quanh cn c git bng nhng ht x l nh c ht go, sc , vng, lam, nu... ht sc k diu. Nhng iu k diu hn c l tri tim ca b khng h b thiu chy. Sau khi ngn la tt, tri tim vn cn mm, nng, ri mi ngui dn v cng li, bin thnh mt vin x l ln, mu nu thm. Khong 100 t c mt trong l ha tng tn mt chng kin hin tng l lng . Theo li k li, php s Vin Chiu l ngi t bi, tnh tnh im m v n ha, thng ngy b ch n rt t. Cha Php Hoa cho ngi mang nhng vin x l n giao li cho Hi Pht gio tnh Thim Ty. Khoa hc cn b tay Vi chc nm tr li y, gii khoa hc bt u tm cch gii thch nhng hin tng huyn b c nh Pht ni n trong kinh in. Th nhng khi bt tay vo nghin cu hin tng x l, h gp khng t tr ngi. Trc y, ngi ta khng tin l c x l Pht t. Mi n nm 1997, ng Pepp ngi Php khi tin hnh kho c ti vng Piprava, pha nam Npal, tm thy nhng vin x l ng trong chic hp bng . Trn hp c khc nhng vn t Brahmi, ni dung nh sau: y l x l ca c Pht. Phn x l ny do b tc Sakya, nc Savatthi phng th. Khm ph ny chng minh: Nhng g c ghi trong kinh Trng A Hm v mt s kinh sch khc v vic phn chia x l c Pht thnh 8 phn cho 8 quc gia c i khi Pht nhp nit bn l c tht. iu k l l tri qua hn 25 th k, x l c Pht vn cn nguyn vn, lp lnh mu sc.

V s hnh thnh ca nhng vin x l, cho n nay vn tn ti nhiu cch gii thch khc nhau. Cc nh x hi hc cho rng, do thi quen n chay, thng xuyn s dng mt khi lng ln cht x v cht khong, qu trnh tiu ha v hp thu rt d to ra cc mui phosphate v carbonate. Nhng tinh th mui tch ly dn trong cc b phn ca c th v cui cng bin thnh x l. Tuy nhin, gi thuyt ny khng sc thuyt phc. Bi l s ngi n chay trn th gii c ti hng trm vn, nhng ti sao khng phi ai khi ha tng cng sinh x l? S ngi theo o Pht cng nhiu v k, th nhng ti sao trong c th nhng tn bnh thng li khng c x l? Mt s nh khoa hc cho rng, c th x l l mt hin tng c tnh bnh l, tng t nh bnh si thn, si bng quang, si mt... Gi thuyt ny cng kh ng vng. Bi v, sau khi a xc i thiu, trong phn tro ca nhng ngi mc cc chng bnh k trn khng h pht hin x l. Mt khc, nhng cao tng c x l thng sinh thi thng rt khe mnh, tui th cng rt cao. Nh Pht cng c nhng quan im ring v vn x l. Quan im th nht cho rng x l l kt qu ca qu trnh tu hnh v kh luyn. Quan im th hai cho rng l kt qu ca qu trnh tu dng o c, ch xut hin nhng ngi c tm lng i t i bi, lun lm vic thin. Tuy nhin, cui cng th x l c hnh thnh nh th no? Thnh phn ca n ra sao? Chng phi kim loi, chng phi phi kim, cng chng phi kim cng, lc bo, ch l tro ct cn li ca ngi tu hnh sau khi ha tng; vy m sao t khng chy, thm ch vn sng lp lnh mu sc, thch thc vi thi gian, chng my may h hng...? Hng lot cu hi nh vy cho n nay vn cha c li gii p.

MC LC
Nhng b n v xc p m c Giang T ........................ 5 B hi ct b him trn bin Newfoundland ...................... 10 B n v cc xc p ........................................................ 12 Nhng xc p t nhin di gc nhn php y ................ 20 Phu thut khng dao m! ................................................ 22 Xut X Ca Ba Yu ....................................................... 27 B n b gi 2.000 tui ...................................................... 32 B n xc cht 500 nm khng phn hy ......................... 34 Li nguyn - Truyn thuyt hay iu c tht c m ha ... 38 B n nhng con tu ma .................................................... 42 B n con tu ma Ngi H Lan bay ............................... 45 B mt ca nhng con sng ma ......................................... 50 Ging ni t bin khi ....................................................... 52 Mt bin nin s bun... ................................................... 55 10 a danh ma m ni ting nht th gii ........................ 58 Nhng b n ln nht trong lch s ................................... 69 B mt v ngi m cp qun nhn 1000 nm tui ............ 76 B n ca trng thi hn m .............................................. 79 B n nhng vin cnh sau khi cht ................................. 83 Nhng ci cht b n khi ng vo lng m cc Pharaon .... 85 B n v im bo trong gic m ....................................... 88 8 hin tng cha c li gii ............................................. 91 B n trng thi o thn .................................................. 98 Thiu n b m 3 ngy mt tun ..................................... 102

B n bi ht t thn ..................................................... 104 B n gic mng tin tri ca Eryl Mai Jones ..................... 107 B n v mt ph n khng th qun k c ................... 109 B mt v truyn thuyt Mt qu .................................. 113 B n v cc cp sinh i ................................................ 117 B n v o nh ............................................................... 120 Sng t ci m ................................................................ 125 B n ca linh hn ........................................................... 128 Ngi n b ha sp v ci cht b n ......................... 135 B n ng sau nhng v mt tch .................................. 137 K l thut khinh cng .................................................... 139 Dng ch b him trong cu thn ch Ai Cp ................. 142 B n nhng ngi m c ng Thch ............................. 144 B n hin tng hi dng ............................................ 148 Nhng cu chuyn k b cha li gii ............................. 152 b n v ngy th su en ti ....................................... 156 B n tc git ngi hin t ca dn da .................... 159 tri tim thnh x l - khoa hc cn b tay ......................... 163

B N MI MI L B N
(Tp 5)

NHIU TC GI su tm v bin son

Chu trch nhim xut bn: TS. QUCH THU NGUYT Bin tp: Trnh by ba: TN L Sa bn in: L HNG K thut vi tnh: NGC DUNG LM AN

NH XUT BN TR
161B L Chnh Thng - Qun 3 - Thnh ph H Ch Minh T: 39316289 - 39350973 - 39316211 - 38465595 - 38465596 Fax: 84.8.8437450 - Email: nxbtre@hcm.vnn.vn Website: http://www.nxbtre.com.vn

CHI NHNH NH XUT BN TR TI H NI

S 20 ng 91 Nguyn Ch Thanh, Q. ng a, TP. H Ni T: (04) 37734544 - Fax: (04) 37734544 - E-mail: vanphongnxbtre@hn.vnn.vn