You are on page 1of 82

OΙΚΟΝΟΜΙΚΗ

ΚΡΙΣΗ
Tο σάπισμα του καπιταλισμοý
και η χρεοκοπία της
παγκοσμιοποιημένης
νεοöιλελεýèερης διαχείρισης

«Σε όλες τις ηπείρους ανοίχτηκαν απείρως μεγαλύτερες και πιο


ποικίλες περιοχές για την τοποθέτηση του πλεονάζοντος ευρωπαϊκού
κεφαλαίου, έτσι που το κεφάλαιο αυτό κατανέμεται πολύ πιο
πλατιά και υπερνικιέται ευκολότερα η τοπική κερδοσκοπία. Χάρη
σε όλα αυτά έχουν παραμεριστεί ή πολύ αδυνατίσει οι περισσότερες
παλιές εστίες κρίσεων και ευκαιρίες για τη δημιουργία κρίσεων.
Παράλληλα στην εσωτερική αγορά υποχωρεί ο συναγωνισμός μπρος
τα καρτέλ και τα τραστ ενώ στην εξωτερική αγορά περιορίζεται
με τους προστατευτικούς δασμούς με τους οποίους εκτός από την
Αγγλία περιφράζονται όλες οι μεγάλες βιομηχανικές χώρες. Αλλά
αυτοί οι προστατευτικοί δασμοί δεν είναι παρά οι εξοπλισμοί για την
τελική γενική βιομηχανική εκστρατεία που πρόκειται να αποφασίσει
σχετικά με την κυριαρχία στην παγκόσμια αγορά. Έτσι το καθένα
από τα στοιχεία που εναντιώνονται στην επανάληψη των παλιών
κρίσεων περικλείνει μέσα του το σπέρμα μιας πολύ πιο τεράστιας
μελλοντικής κρίσης…»

Φρ. Ένγκελς (παρεμβολή στο Κεφάλαιο τ. III)


 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

«KPIΣH ΣTIΣ AΓOPEΣ» – «XPHMATOΠIΣTΩTIKH KPIΣH» – «ENEPΓEIAKH KPIΣH» – «KPIΣH


ENYΠOΘHKΩN ΔANEIΩN» – «EΠIΣITIΣTIKH KPIΣH» – «ΠEPIBAΛΛONTIKH KPIΣH»…
Η καθημερινή χρήση της λέξης από τον έντυπο και ηλεκτρονικό αστικό
τύπο γίνεται περισσότερο για να συσκοτίσει τις αιτίες της Κρίσης αλλά
και για να εμφανίσει τις συνέπειές της σαν αποτέλεσμα της δράσης
κάποιων τυχαίων,αόρατων δυνάμεων που βρίσκονταν πάνω και έξω από
την κατά τα άλλα εύρυθμη λειτουργία της καπιταλιστικής οικονομίας. Κι
ας τους διαψεύδει η 250χρονη και πλέον ιστορία του καπιταλισμού.

Από το κραχ του 1987 και την


τυπική αποκατάσταση και επανε-
νοποίηση της κεφαλαιοκρατικής
αγοράς το ’89, και μέσα σε 20 χρό-
νια η νεοφιλελεύθερη ιμπεριαλιστι-
κή παγκοσμιοποίηση κατόρθωσε
ώστε σε μια παγκόσμια οικονομία,
της οποίας το ΑΕΠ υπολογίζεται
σε 50 τρις δολ., να αντιστοιχεί μια
χρηματοπιστωτική αγορά (μετο-
χές, ομόλογα, καταθέσεις) 150 τρις
δολ. και μια αγορά παραγώγων
700 τρις δολ. Μια, δυο, πολλές τε-
ραστίου μεγέθους φούσκες συνο-
δεύουν την εξέλιξη και ανάπτυξη
των παραγωγικών δυνάμεων του
κεφαλαίου και της σώρευσής του,
στα πλαίσια της ιμπεριαλιστικής
παγκοσμιοποίησης. Παράλληλα Ένας τεράστιος όγκος χρήματος (σε ομόλογα,
η εκτατική αλλά και η εντατική (καπιταλιστικές ολο- μετοχές, παράγωγα, ομόλογα υψηλού ρίσκου, τιτλο-
κληρώσεις) επέκτασή του σφραγίστηκε από την πε- ποιήσεις δανείων κλπ) και ένας υπερπληθωρισμός
ποίθηση (ιδεολογία) του νεοφιλελευθερισμού για το κεφαλαίων τα οποία ψάχνουν για «πατρίδα» που θα
τέλος της πάλης των τάξεων, για το τέλος της ιστο- αποδώσει ένα έκτακτο μονοπωλιακό κέρδος, συνο-
ρίας και για μια απρόσκοπτη και διαρκή ανάπτυξη, δεύει την ανάδυση των νέων βιομηχανικών «γιγά-
απαλλαγμένη πια από τους τριγμούς των κρίσεων ντων» (Βραζιλία, Αργεντινή, Τουρκία, Μεξικό, Ν. Κορέα
μιας και «είχαν βρεθεί» τα εργαλεία εκείνα όπου θα κ.ά) και αυτοί είναι που πλήρωσαν πρώτοι αυτό το
τις απέτρεπαν (καθορισμός των επιτοκίων κεντρικά, κερδοσκοπικό μπουμ. Όμως η γιγάντωση της κερδο-
αυτόματη και σε μηδενικό χρόνο, εξασφαλίζονταν τα σκοπίας δεν είναι η αιτία της κρίσης, είναι απλά μια
υψηλότερα κέρδη κ.λ.π) έκφρασή της.
Κάθε κρίση που ξεσπάει από τότε (Ν.Α. Ασία, Ια- «Είναι κατάδηλο από μόνο του ότι στην περίοδο της
πωνία, Λ. Αμερική, Αργεντινή, Τουρκία, Μεξικό) και σε κρίσης υπάρχει έλλειψη μέσων πληρωμής. Η μετατρε-
όλη τη δεκαετία του ’90 αγκαλιάζει ολοένα και περισ- ψιμότητα των συναλλαγματικών υποκατέστησε την με-
σότερες χώρες, βυθίζοντας όλο και πιο πολύ τις οι- ταμόρφωση των ιδίων των εμπορευμάτων και μάλιστα
κονομίες τους στη στασιμότητα και την ύφεση. Κάθε τόσο περισσότερο σε καιρό που όλο και περισσότερο ένα
φορά ένας τεράστιος όγκος χρήματος παράγεται μέρος των επιχειρήσεων εργάζεται μόνο με πίστωση…
μέσω του δανεισμού, (για να αποτρέψει ένα κραχ), Κανενός είδους τραπεζική νομοθεσία δεν μπορεί να
μέσα από τα χαμηλά επιτόκια που τα κερδοσκοπικά παραμερίσει την κρίση… Σε ένα σύστημα παραγωγής,
Funds εκμεταλλεύονται στο έπακρο (πχ στην Ιαπω- στο οποίο όλη η συνοχή του προτσές αναπαραγωγής
νία δανείζονταν με χαμηλά βραχυπρόθεσμα επι- στηρίζεται στην πίστη, είναι οφθαλμοφανές ότι πρέπει
τόκια για να επενδύσουν στη συνέχεια στις υψηλές να ξεσπάσει μία κρίση, να σημειωθεί ένας ορμητικός συ-
ομολογιακές αποδόσεις σε ΗΠΑ και Ε.Ε.) νωστισμός στις θυρίδες των τραπεζών για την απόκτηση
μέσων πληρωμής, όταν σταματήσουν ξαφνικά οι πιστώ-

σεις και όταν έχει πια πέραση μόνο η πληρωμή σε μετρη- φαλαίου ο πρέπει άνθρωπος να ξεπεράσει τη βιολογι-
τά. Γι’ αυτό από πρώτη ματιά όλη η κρίση παρουσιάζεται κή του υπόσταση, να ενταχθεί σαν απλό στοιχείο του
σαν πιστωτική και χρηματική κρίση… Παράλληλα όμως πάγιου κεφαλαίου στην παραγωγή. Η Φύση από την
μια τεράστια επίσης μάζα αυτών των συναλλαγματικών άλλη να φτάσει ως τα ακραία όριά της (έως και την
αντιπροσωπεύει μόνο απατεωνίστικες επιχειρήσεις που καταστροφή της) για να υποταχθεί στις απαιτήσεις
τώρα αποκαλύπτονται και ξεσπάνε, αντιπροσωπεύει των καταναλωτικών μοντέλων που έχει ανάγκη η
ακόμα κερδοσκοπικές αλλά αποτυχημένες επιχειρήσεις κεφαλαιοκρατική αναπαραγωγή και οι καταναλωτικές
που έγιναν με ξένο κεφάλαιο – τέλος αντιπροσωπεύ- συνήθειες των κυρίαρχων τάξεων.
ουν εμπορευματικά κεφάλαια που έχουν υποτιμηθεί ή «Το αληθινό όριο της κεφαλαιοκρατικής παρα-
που δεν μπορούν καθόλου να πουληθούν ή χρηματι- γωγής είναι το ίδιο το κεφάλαιο, είναι το γεγονός ότι
κές επιστροφές οι οποίες δεν μπορούν ποτέ πια να ει- το κεφάλαιο και η αυτοαξιοποίηση του εμφανίζονται
σπραχτούν. Όλο το τεχνητό σύστημα επέκτασης με το σαν αφετηρία και τέρμα, σαν κίνητρο και σκοπός της
στανιό του προτσές αναπαραγωγής δεν μπορεί βέβαια παραγωγής, ότι η παραγωγή είναι μόνο παραγωγή για
να θεραπευτεί με το ότι κάποια τράπεζα τώρα μετά τα το κεφάλαιο κι όχι αντίστροφα, ότι δηλαδή τα μέσα
χαρτονομίσματά της χορηγεί σε όλους τους απατεώνες παραγωγής είναι απλά μέσα για μια διαρκώς διευρυ-
το κεφάλαιο που τους λείπει και αγοράζει στην παλιά νόμενη διαμόρφωση του προτσές της ζωής για την
ονομαστική τους αξία όλα τα υποτιμημένα εμπορεύμα- κοινωνία των παραγωγών. Tα όρια, μέσα στα οποία
τα. Εξάλλου όλα εδώ φαίνονται διαστρεβλωμένα γιατί σε μόνο μπορούν να κινηθούν η διατήρηση και η αξιο-
αυτό το χαρτόκοσμο δεν εμφανίζονται πουθενά η πραγ- ποίηση της κεφαλαιακής αξίας, οι οποίες βασίζονται
ματική τιμή και οι πραγματικοί συντελεστές της…» στην απαλλοτρίωση και στην πτώχευση της μεγάλης
Κ. Μαρξ (Kεφάλαιο τ. ΙΙΙ) μάζας των παραγωγών, τα όρια αυτά βρίσκονται δι-
αρκώς σε αντίφαση με τις μεθόδους παραγωγής, που
H KPIΣH EINAI ΔOMIKH είναι υποχρεωμένο να χρησιμοποιήσει το κεφάλαιο
για το σκοπό του και που τείνουν προς απεριόριστη
Aποτέλεσμα της όξυνσης στο έπακρο της αντίθε- αύξηση της παραγωγής, προς την παραγωγή σαν αυ-
σης κεφαλαίου - εργασίας και του μπλοκαρίσματος τοσκοπό, προς την απεριόριστη ανάπτυξη των κοινω-
των παραγωγικών δυνάμεων από τις εγγενείς αντιφά- νικών παραγωγικών δυνάμεων της εργασίας. Tο μέσο,
σεις του συστήματος που έγκειται: απεριόριστη ανάπτυξη των κοινωνικών παραγωγικών
α) Στην αχρήστευση του μόνο στοιχείου που αντε- δυνάμεων της εργασίας. Tο μέσο, απεριόριστη ανά-
πιδρά στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, δη- πτυξη των κοινωνικών παραγωγικών δυνάμεων της
λαδή της σταδιακής απαξίωσης του κεφαλαίου μέσα εργασίας έρχεται σε διαρκή σύγκρουση με τον πε-
από τις τεχνικές βελτιώσεις στην παραγωγή και την ριορισμένο σκοπό της αξιοποίησης του υπάρχοντος
αύξηση της οργανικής του σύνθεσης, καθώς η άμεση κεφαλαίου. Aν λοιπόν ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος πα-
υπαγωγή της επιστήμης στην κεφαλαιοκρατική ανα- ραγωγής είναι ένα μέσο ιστορικής σημασίας για την
παραγωγή απαξιώνει σε όλο και μικρότερο χρόνο και ανάπτυξη της υλικής παραγωγικής δύναμης και για
αχρηστεύει τα υπάρχοντα κεφάλαια. (Δυσκολία του την δημιουργία της αντίστοιχης σ’ αυτήν παγκόσμιας
κεφαλαίου να λειτουργήσει όλο και περισσότερο στο αγοράς, αποτελεί ταυτόχρονα την μόνιμη αντίφαση
χρόνο και απαίτησή του για αυτοαξιοποίησή του στο ανάμεσα σ’ αυτό το ιστορικό καθήκον και στις αντί-
χώρο). στοιχές του κοινωνικές σχέσεις παραγωγής».
β) στην προσπάθεια του νεοφιλελευθερισμού να K. Mαρξ (στο ίδιο).
μηδενίσει το αξιακό μέγεθος της ζωντανής εργασίας δ) Στην αποτυχία του βασικού οικονομικού τομέα
καταργώντας το διαχωρισμό αναγκαίος χρόνος – υπε- που οδηγούσε την κεφαλαιοκρατική αναπαραγωγή
ρεργασία, μετατρέποντας όλο το χρόνο σε υπερεργα- και τροφοδοτούσε τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία,
σία και απαγορεύοντας ουσιαστικά την εργασία σαν (σημείο αναφοράς και σύγκλισης τη δεκαετία του ’80,
όρο συμμετοχής στη διανομή του κοινωνικού προϊό- Aνατολής και Δύσης με την λεγόμενη επιστημονικο-
ντος (αντίθεση στο νόμο της αξίας – δομικού στοιχεί- τεχνική επανάσταση), του τομέα της αυτοματοπληρο-
ου της καπιταλιστικής αναπαραγωγής). φορικής και των επικοινωνιών, την εμπροσθοφυλακή
γ) στην προσπάθεια της ιμπεριαλιστικής νεοφιλε- της «νέας οικονομίας».
λεύθερης παγκοσμιοποίησης να εξισώσει τους όρους «Aυτός είναι που εξάντλησε τη δυναμική του και οι
σώρευσης του κεφαλαίου παγκόσμια (αντίθεση στο δυνατότητες παραπέρα ενσωμάτωσης της αυτοματο-
νόμο της ανισόμετρης οικονομικής ανάπτυξης και πληροφορικής στην κοινωνική αναπαραγωγή με βάση
στην τάση εξασφάλισης του μέγιστου κέρδους μέσα το κέρδος έχουν εκμηδενιστεί ακόμα και μέσα στις πιο
από την αξιοποίησης της διαφορικότητας στους ανεπτυγμένες ιμπεριαλιστικές κοινωνίες. Aκόμα περισ-
όρους άντλησης της σχετικής και απόλυτης υπεραξί- σότερο: η νεοφιλελεύθερη ενσωμάτωση της αυτομα-
ας). τοπληροφορικής στην κεφαλαιοκρατική αναπαραγωγή
Για να υλοποιηθούν οι απαιτήσεις αυτές του κε- προκάλεσε και προκαλεί τη μαζική ηθική απαξίωση με-
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

παραγωγής (κυρίως στην αυτοκι-


νητοβιομηχανία) ενώ στην Iσπανία
έχουμε φούσκα στην αγορά ακινή-
των ανάλογη με αυτή στις HΠA.
Στην AΣIA: H άνοδος των τι-
μών του πετρελαίου και ο πληθω-
ρισμός προκαλούν αύξηση στις
τιμές των εξαγόμενων προϊόντων
ακόμα και εκεί που οι μισθοί και
συνολικά το κόστος παραγωγής εί-
ναι χαμηλό (Kίνα – Iνδία). Έτσι φαί-
νεται να επιβραδύνονται και εκεί
οι ρυθμοί αύξησης του AEΠ (9,3%
από 11,5% το ’06 στην Kίνα, 7,9%
από 8,9% στην Iνδία) σε δύο χώρες
που είναι υποτίθεται οι «ατμομη-
χανές» της παγκόσμιας ανάπτυξης.
H Iαπωνία δεν ξέφυγε ποτέ από τη
γάλου μέρους του παραγμένου κεφαλαίου και των παρα- στασιμότητα μετά την κρίση στην δεκαετία του ’90,
γωγικών δυνάμεων, καθιστώντας αδύνατη τη σώρευση παρά το γεγονός των μηδενικών σχεδόν επιτοκίων.
σε μια τεράστια ομάδα χωρών του πλανήτη που κατα- H απότομη πτώση του δολαρίου προκαλεί απαξίω-
δικάζονται στην εξαθλίωση. Aποτέλεσμα ο περιορισμός ση στα συναλλαγματικά αποθέματα των χωρών της
και όχι η διεύρυνση της παγκόσμιας αγοράς» Aσίας που έχουν επενδυθεί σε αμερικανικά ομόλογα,
EAM (2003) ενώ οι τιμές των μετοχών υποχωρούν συνέχεια (μόνο
το χρηματιστήριο της Σαγκάης έχει πτώση 40% μέχρι
H KPIΣH EINAI ΠAΓKOΣMIA: σήμερα).
Aυτή τη φορά ξεκινάει από
τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες και O ΠOΛEMIKOΣ «KEΫNΣIANIΣMOΣ»
αγκαλιάζει όλο τον πλανήτη. ΣE ΔPAΣH…
Oι HΠA: Έχουν μπει ήδη σε φάση ύφεσης με προ- Όταν επιφανείς τραπεζίτες, ακαδημαϊκοί, στρατη-
βλεπόμενη αύξηση στο AEΠ για το 2008 0,5% (από 4,9 γικοί αναλυτές στριμωγμένοι πίσω από τις κλειστές
το ’06), με αρνητικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών πόρτες στο ετήσιο συνέδριο της FED (Γουαϊόμιγκ
–4,3, πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας, πτώση – Σεπτέμβρης 2007), συζητώντας για την πιστωτική
της κατανάλωσης, ενώ τα χρέη από πιστώσεις ανέρ- κρίση και την κρίση στα στεγαστικά, προκρίνουν ως
χονται στο 340% του AEΠ όταν το 1929 ήταν 280%. H διέξοδο ένα νέο πόλεμο στη M. Aνατολή (Iράν), σαν
FED κατέβασε τα επιτόκια στο 2,25% για να σώσει τις μέσο μαζικής χρηματοδότησης από το κράτος μέσω
τράπεζες απ’ την χρεοκοπία. Για πρώτη φορά από την των πολεμικών δαπανών και σαν αντίδοτο στην ύφε-
κρίση του ’29 «εθνικοποιούν» τα τεράστια χρέη και τις ση της αμερικάνικης οικονομίας (όπως συνέβη άλλω-
άγνωστες σε μέγεθος ζημιές των αμερικανικών τραπε- στε με το Iράκ ή το Aφγανιστάν), αυτό είναι η καλύ-
ζών και των χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Oι ζημι- τερη υπενθύμιση του σχήματος ότι «η πολιτική είναι
ές που καταγράφουν ξεπερνούν το 1,7 τρις. δολ. ενώ συμπύκνωση της οικονομίας κι ότι ο πόλεμος είναι η
στην ημερήσια διάταξη βρίσκονται μαζικές απολύσεις συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Eίναι η καλύτε-
στη βιομηχανία και τις υπηρεσίες. Xάρη στη διαρκή ρη επιβεβαίωση για το «μέλλον» που ετοιμάζουν για
υποτίμηση του δολαρίου έναντι των ανταγωνιστικών τους λαούς οι ιμπεριαλιστές.
του νομισμάτων μειώνουν το εμπορικό τους έλλειμμα Oι μοναδικές δύο από τις οκτώ μεγάλες κρίσεις
σε βάρος βέβαια των ανταγωνιστών τους. στην οικονομική δραστηριότητα των HΠA που δεν
Στην E.E.: Προβλέπεται επίσης επιβράδυνση (AEΠ κατέληξαν να συμπαρασύρουν σε ύφεση την οικο-
1,4%) από 2,7 το 2006, παρακολουθούν αμήχανοι, την νομία, ήταν αυτές που συνέβησαν στη διάρκεια των
άνοδο του ευρώ έναντι του δολαρίου και τη δραματι- πολέμων στην Kορέα και στο Bιετνάμ, γιατί υπήρξε
κή μείωση των εξαγωγών τους. Tο τραπεζικό σύστημα μια μαζική χρηματοδότηση της οικονομίας λόγω του
καταγράφει τεράστιες ζημιές, ενώ στον πόλεμο των πολέμου, υποστήριξε στο συνέδριο ο Ed Leamer από
επιτοκίων αναγκάζεται να κρατά ψηλά (4%) τα επιτό- το ινστιτούτο Anderson Forecast.
κιά της καθώς ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη υπο- «H έξοδος από την κρίση των HΠA συνδέεται άμεσα
λογίζεται στο 2,8% ενώ η ανεργία στο 7,5%.Στη Γαλλία και πιεστικά από τους πιο επιθετικούς κύκλους με μια
και στη Γερμανία έχουμε μείωση της βιομηχανικής συνολική τεχνολογικό-οπλική αναδιάρθρωση του NATO

στη βάση του προγράμμα- μισό πληθυσμό του,
τος «πόλεμος των άστρων» τότε ακόμα και η λέξη
που θα καθοδηγείται μονο- βαρβαρότητα έχει χά-
πωλιακά από την οικονομία σει το νόημά της. (Ήδη
των νέων τεχνολογιών των το 20-50% της παγκό-
HΠA η οποία γνωρίζει και σμιας παραγωγής κα-
την πιο βαθιά κρίση. Oύτε λαμποκιού προορίζεται
λίγο ούτε πολύ οι Aμερι- σύμφωνα με το ΔNT για
κάνοι απαιτούν μια άμεση βιοκαύσιμα).
δορυφοροποίηση κάθε «Δεν παράγονται
έκφρασης του ευρωπαϊκού ανάλογα με τον πληθυ-
ιμπεριαλισμού, πράγμα σμό πάρα πολλά μέσα
που εξακοντίζει στα ύψη συντήρησης. Aντίθετα
τις ενδοϊμπεριαλιστικές παράγονται πολύ λίγα,
αντιθέσεις. H ηγεμονία της τόσα που δεν φτάνουν
Eυρώπης και συνακόλουθα για να μπορεί να ζει η
η παγκόσμια ηγεμονία βρί- μάζα του πληθυσμού
σκεται όπως είναι φυσικό όπως πρέπει ανθρώπινα.
στην ημερήσια διάταξη. H Δεν παράγονται πάρα
αντιπαράθεση που παγκο- πολλά μέσα παραγωγής,
σμιοποιείται περιλαμβάνει τόσα όσα χρειάζονται για
και τον ενεργειακό τομέα να απασχολείται το ικανό
όχι από την άποψη των για εργασία μέρος του
βραχυπρόθεσμων ή μεσο- πληθυσμού. Aντίθετα:
πρόθεσμων ενεργειακών πολιτικών που θα εξασφαλίζουν α) παράγεται πάρα πολύ μεγάλο μέρος πληθυσμού που
μια υγιή αγορά ενέργειας, ούτε περιλαμβάνει μόνο το πράγματι δεν είναι ικανό για εργασία και που, λόγω των
πετρέλαιο. H διασφάλιση και επέκταση της αμερικάνικης συνθηκών ζωής του, ζει από την εκμετάλλευση της εργα-
ηγεμονίας παράλληλα με τη στρατιωτικο-πληροφορική, σίας άλλων, ή από εργασίες που μόνο στα πλαίσια ενός
απαιτεί τη διαμόρφωση και τον έλεγχο ενός παγκόσμιου άθλιου τρόπου παραγωγής μπορούν να λογαριάζονται
ενεργειακού μονοπωλίου τόσο στον τομέα του πετρελαί- σαν τέτοιες. β) Δεν παράγονται αρκετά μέσα παραγωγής
ου όσο και στον τομέα της πυρηνικής ενέργειας». έτσι που να εργάζεται κάτω από τους πιο παραγωγικούς
EAM, (Γενάρης 2003) όρους όλος ο ικανός για εργασία πληθυσμός, οπότε θα
Όποια μορφή και να πάρει ο πόλεμος (νομισμα- συντομευόταν ο απόλυτος χρόνος εργασίας του… Περι-
τικός ή ενεργειακός, περιφερειακός ή παγκόσμιος, οδικώς όμως παράγονται πάρα πολλά μέσα εργασίας και
συμβατικός ή πυρηνικός) το σίγουρο είναι ότι μόνο τα μέσα συντήρησης, τόσα που δεν μπορούν να τα βάλουν
μέτωπα και οι συμμαχίες των ανταγωνιστών θα αλλά- να λειτουργήσουν σαν μέσα εκμετάλλευσης των εργατών
ζουν. με ένα ορισμένο ποσοστό κέρδους. Παράγονται πάρα
πολλά εμπορεύματα, τόσα που στις δοσμένες από την
Tα αδιέξοδα λοιπόν που δημιουργούν οι αντιφά-
κεφαλαιοκρατική παραγωγή συνθήκες διανομής και κα-
σεις του συστήματος και οι ενδοϊμπεριαλιστικοί αντα-
τανάλωσης δεν μπορούν να πουληθούν και να ξαναμε-
γωνισμοί για την ηγεμονία παράγουν μόνιμα σαν λύση
τατραπούν σε νέο κεφάλαιο η περιεχόμενη σε αυτά αξία
την περιθωριοποίηση και καταστροφή ολόκληρων
και η περιεχόμενη σε αυτήν υπεραξία, έτσι που να μπορεί
χωρών, τον πόλεμο, την πείνα ενός δισ. ανθρώπων, τη
να πραγματοποιηθεί το προτσές της κεφαλαιοκρατικής
μαζική ανεργία και εξαθλίωση, την καταστροφή της
παραγωγής χωρίς διαρκώς επαναλαμβανόμενες εκρή-
φύσης.
ξεις. Δεν παράγεται πάρα πολύ πλούτος. Παράγεται όμως
Tεράστια κερδοσκοπικά κεφάλαια που επενδύο- περιοδικώς πάρα πολύ πλούτος με τις κεφαλαιοκρατικές
νταν στις μετοχές της «νέας οικονομίας», στην αγορά αντιφατικές μορφές του. Tο όριο του κεφαλαιοκρατικού
παραγώγων κλπ. στράφηκαν στις παραδοσιακές με- τρόπου παραγωγής προβάλλει:
τοχές των εταιρειών πετρελαίου και ενέργειας, στα
1) Mε το ότι η ανάπτυξη της παραγωγικής δύναμης
χρηματιστήρια του ρυζιού, του σταριού, του καλα-
της εργασίας παράγει με την πτώση του ποσοστού κέρ-
μποκιού.
δους ένα νόμο, που σε ένα ορισμένο σημείο ορθώνεται
Aν για να παραχθούν και καταναλωθούν μερικά εχθρικότατα απέναντι στην ίδια την ανάπτυξή της και γι’
εκατομμύρια υβριδικά αυτοκίνητα στον ανεπτυγμένο αυτό πρέπει να ξεπερνιέται διαρκώς με κρίσεις.
καπιταλιστικό κόσμο και να ανεβάσει τα κέρδη της η
2) Mε το ότι η ιδιοποίηση απλήρωτης εργασίας και
«πράσινη» βιομηχανία, πρέπει ο μισός πλανήτης να
η σχέση αυτής της απλήρωτης εργασίας προς την υλο-
παράξει βιοκαύσιμα στερώντας την τροφή από τον
ποιημένη εργασία γενικά… δηλαδή ένα ορισμένο ύψος
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ

του ποσοστού κέρδους είναι που αποφασίζει σχετικά με Oι λαοί και η παγκόσμια εργατική τάξη βρίσκονται
την επέκταση και τον περιορισμό της παραγωγής, αντί να σήμερα μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.
αποφασίζει η σχέση της παραγωγής προς τις κοινωνικές – Στην επιθετικότητα του ιμπεριαλισμού αντιστέ-
ανάγκες, προς τις ανάγκες κοινωνικά ανεπτυγμένων αν- κονται με το όπλο στο χέρι: από το Iράκ και το
θρώπων… H παραγωγή σταματάει, όχι γιατί έχουν ικα- Aφγανιστάν μέχρι την Παλαιστίνη και το Λίβα-
νοποιηθεί οι ανάγκες, αλλά όταν το σταμάτημα αυτό το νο.
απαιτούν η παραγωγή του κέρδους και η πραγματοποί-
– Mε την αντιϊμπεριαλιστική δημοκρατική αντιφε-
ησή του.
ουδαρχική επανάσταση στο Nεπάλ.
K. Mαρξ (Kεφ., τ. III).
– Mε την Mπολιβαριανή επανάσταση και τους
αγώνες των λαών της Λατινικής και Kεντρικής
Aμερικής ενάντια στον ιμπεριαλισμό, στον εκ-
OI EΞEΓEPΣEIΣ TΩN ΠEINAΣMENΩN φασισμό των διεθνών σχέσεων και τις ληστρικές
ΣHMEPA ΠPOETOIMAZOYN TOYΣ OPOYΣ οικονομικές σχέσεις που επιβάλουν το Δ.N.T. και
ΓIA TIΣ ΠPOΛETAPIAKEΣ EΠANAΣTAΣEIΣ η Παγκόσμια Τράπεζα.
TOY MEΛΛONTOΣ – Mε την αντίσταση των εκατομμυρίων απεργών
στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες ενάντια
Oι κρίσεις του 19ου αι. (1847-48 / 1854-57 / 1867
στις νεοφιλελεύθερες αναδιαρθρώσεις.
/ 1877-78 κλπ.) οδήγησαν στον A’ Παγκόσμιο πόλεμο
(1914) και αυτές του 20ου (1920-21 / 1929-33 / 1937- – Mε τις εξεγέρσεις των εξαθλιωμένων στα προά-
38) στον B’ Παγκόσμιο. O πρώτος έληξε με τη διάσπα- στια του Παρισιού.
ση της κεφαλαιοκρατικής αγοράς με τη μεγάλη Oκτω- – Mε τις εξεγέρσεις των πεινασμένων σε πάνω από
βριανή προλεταριακή επανάσταση και τη δημιουργία 40 χώρες.
του πρώτου εργατοαγροτικού κράτους. O δεύτερος H αντίσταση όμως δεν αρκεί. Mπροστά στις κα-
με την αντιφασιστική νίκη, τη δημιουργία των λαϊ- ταστρεπτικές συνέπειες της κρίσης και τις πολεμικές
κών δημοκρατιών στην Eυρώπη, την κατάρρευση της προετοιμασίες, το επαναστατικό εργατικό κίνημα έχει
αποικιοκρατίας και, παρά τις ανατροπές και την επίση- μόνο μια δυνατότητα: Να ηγεμονεύσει στο παγκόσμιο
μη γραμμή του Διεθνούς Kομμουνιστικού Κινήματος, μέτωπο λαών και κινημάτων που συγκροτείται και
τη νίκη των επαναστάσεων σε Kίνα, Kορέα, Kούβα, Bι- αντιπαλεύει τον πόλεμο, τον εκφασισμό, την εξαθλίω-
ετνάμ, κλπ. ση, την ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση και το νεοφι-
H κρίση του ’65 και του ’71-’73 αλλά και το κραχ λελευθερισμό, με τις ιδέες της προλεταριακής επανά-
του ’87 βρήκε τις χώρες του ανατολικού συνασπισμού στασης, με τη μόνη προοπτική για την απελευθέρωση
να εμπλέκονται όλο και πιο πολύ ενώ η τυπική επανέ- της ανθρωπότητας απ’ τα δεσμά της: την ΠAΓKOΣMIA
νωση της κεφαλαιοκρατικής αγοράς το ’89 αποτέλεσε KOINΩNIA THΣ EPΓATIKHΣ TAΞHΣ!!!
το ορόσημο για τη συγκρότηση του νεοφιλελευθερι-
σμού σε παγκόσμιο σύστημα διαχείρισης.

Mιχάλης Mάτζαρης
ΟΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Από το δημόσιο
στον ιδιùτικό τομέα

Στην αρχή της 10ετίας του ’90 άρχισε αστολή με τον πολιτικό, δεν οδηγεί απλά σε μια νέα
μπαράζ επιθέσεων εναντίον των δημόσιων αποδοχή στα πλαίσια του κράτος αλλά και σε μια νέα
νομιμοποίησή της έως τη στάθμη του κοινωνικού εταί-
επιχειρήσεων στην Ελλάδα με αιχμή
ρου. Αποτέλεσμα, οι απόψεις της αστικής τάξης να
του δόρατος τις εργασιακές σχέσεις, διεισδύσουν και να διαχυθούν στο σύνολο της κοινω-
τη μόνιμη και σταθερή εργασία που νίας, προβάλλοντας σαν γενικό καλό και σαν φυσικό
αυτές εξασφάλιζαν στο προσωπικό νόμο το κέρδος των επιχειρήσεων. Ιδιαίτερη αναφορά
τους, δημιουργώντας άλλοθι για πρέπει να γίνει στη σχέση αστικής τάξης, μεσαίων και
μικρομεσαίων στρωμάτων στη βάση των νέων δεδο-
περαιτέρω διεκδικήσεις στο σύνολο
μένων. Όμως μια τέτοια προσπάθεια ξεφεύγει από τα
της εργατοϋπαλληλικής τάξης (και όχι όρια αυτής της παρουσίασης.
μόνο), όπως θα δούμε παρακάτω. Με μειωμένο το λεγόμενο πολιτικό κόστος, οι κομ-
Θέμα χρόνου και πολιτικής πρωτοβουλίας ανα- ματικοί εκπρόσωποι των ιδιωτικών κεφαλαίων νιώθουν
δεικνυόταν το πρώτο λάκτισμα. Όσο για το ποια επι- και είναι πιο έτοιμοι να ικανοποιήσουν τους συνεργά-
χείρηση θα άνοιγε το χορό, ήταν σχεδόν απαντημένο τες συνεταίρους τους.
ερώτημα. Η σύμφυση τηλεφωνίας και υπολογιστών
(τηλεπληροφορική) δημιουργούσε τεράστιες προο- Ο χορός αρχίζει
πτικές για την κερδοφορία ιδιωτών. Βασικά ο κλάδος
των τηλεπικοινωνιών, συνεργαζόμενος και δρώντας Μια ημερομηνία σταθμός στη γενικότερη έναρξη
συμπληρωματικά με τον αντίστοιχο των οπλικών συ- των διαδικασιών απορύθμισης μπορεί να χαρακτη-
στημάτων οδηγεί τη νέα τεχνολογία αλλά και επηρεά- ριστεί η 1/1/1984. Τότε η ΑΤ&Τα στις ΗΠΑ κατακερ-
ζεται περισσότερο από τις νέες τάσεις στην οικονομική ματίζεται και ιδρύονται 7 περιφερειακές επιχειρήσεις
πολιτική, καθώς η τελευταία εμπεριέχει στο DNA της, τηλεφωνίας, γνωστές με την επωνυμία Βaby Βells. Συγ-
τις νέες σχέσεις ρύθμισης και αναδιάρθρωσής της. Ο χρόνως το 1984 η Β.Τ ( British Telecom) οδηγείται στην
νεοφιλελευθερισμός προχωρούσε ακάθεκτος. Τα συν- ιδιωτικοποίηση στην Αγγλία. Η ιαπωνική επιχείρηση
δικάτα από καιρό προετοιμασμένα, έχοντας αποδεχτεί τηλεπικοινωνιών ιδιωτικοποιείται μερικώς το 1985. Ση-
τα ιδεολογήματα περί ανάπτυξης, επιχειρηματικότητας μαντικοί σταθμοί στη προώθηση των ιδιωτικοποιήσε-
και σχέση οφέλους - αποτελέσματος είχαν μειώσει τις ων είναι η οδηγία της ΕΟΚ που ζητά από τα κράτη μέλη
αντιστάσεις τους. Η υιοθέτηση από τη ΓΣΕΕ στρατη- να ανοίξουν τις αγορές στον ανταγωνισμό το 1988,
γικών συναίνεσης, ο τεχνοκρατικός λόγος σε αντιδι- καθώς και η συμφωνία (15-2-1997) του ΠΟΕ μεταξύ
 ΟΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

την πλήρη ιδιωτικοποίηση καθεστώς σε σχέση με την


κερδοφορία. Το δημόσιο η και ημιδημόσιο καθεστώς
στην πραγματικότητα λειτουργούσε σαν κέλυφος, και
μάλιστα ισχυρότατο, ιδιωτικών συμφερόντων. Από την
άποψη αυτή φαντάζει ανόητο η κάθε αστική τάξη και
μάλιστα κύριων ιμπεριαλιστικών χωρών να είναι υπέρ
της κατάργησης του φυσικού μονοπωλίου τους. ΄Ομως
η κίνησή τους αυτή πατάει σε αντικειμενικά αίτια. Έχει
να κάνει αφενός με την πίεση στο εργασιακό κόστος
και αφετέρου με τις συνθήκες απορρόφησης και παρα-
γωγής της πλεονάζουσας τεχνολογίας. Με τη σειρά της
η τελευταία ανατρέπει μέσω της εφαρμογής της - τη-
λεπληροφορική- το στάτους των κοινωνικών σχέσεων.
Ας σκεφτούμε για παράδειγμα το εμπορικό ιντερνετ,
πόσες ανατροπές είναι ικανό να φέρει στο σύνολο των
εργασιακών, κοινωνικών σχέσεων.

Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΟΤΕ


Κάτω από αυτό το πρίσμα και με τον φιλελευθερι-
σμό επίσημη θρησκεία των κυβερνώντων το καλο-
καίρι του 1993 η κυβέρνηση Μητσοτάκη με τον νόμο
2167/93 βάζει στόχο την εκποίηση του 35% ΟΤΕ μέσα
68 χωρών σε όμοια κατεύθυνση. Ενώ συμβαίνουν όλα από το χρηματιστήριο και του 14% σε ξένη εταιρία –
αυτά, με αποτέλεσμα σαφέστατη χειροτέρευση της ερ- στρατηγικό επενδυτή τον λένε- ο οποίος έπαιρνε και το
γασιακής σχέσης, το Μάρτιο του 2000 οι επιχειρήσεις μάνατζμεντ. Οι σκληροί αγώνες μας, 45 ημέρες συνο-
τηλεπικοινωνίας και τα εργατικά συνδικάτα προχω- λικά απεργία, η ανάταση των κοινωνικών συμμαχιών,
ρούν σε κοινή ανακοίνωση στο συμβούλιο Αρχηγών οι σημαντικές πολιτικές πρωτοβουλίες των κομμάτων
στη Λισσαβόνα όπου τονίζουν από κοινού το ζήτημα της αντιπολίτευσης(πρόταση νομοθετικού δημοψηφί-
της ευρωπαϊκής προόδου σε μια κοινωνία της πληρο- σματος, κοινή τροπολογία ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ,( σύμφωνα με
φορίας, τη σημασία του τομέα των τηλεπικοινωνιών την οποία …υπάρχει μία μόνο μετοχή στην κυριότητα
στην οικονομική ανάπτυξη της ΕΟΚ και τον ιδιαίτερο του δημοσίου…) αλλά και οι αντιθέσεις στους κόλπους
ρόλο της εκπαίδευσης και του εκσυγχρονισμού στην των διαπλεκομένων οδήγησαν στην πτώση της κυβέρ-
οργάνωση της εργασίας… νησης.
Έχει ιδιαίτερη αξία η αναφορά στο Αμερικάνικο Με την κυβερνητική αλλαγή το 1993 η ΟΜΕ- ΟΤΕ,
και Εγγλέζικο τοπίο. Η ΑΤ&Τα ήταν ιδιωτική επιχείρη- από καιρό έτοιμη στο νέο ρόλο της, συμφωνεί με την
ση αλλά ρυθμιζόμενη πλήρως από το Κογκρέσο από κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ στο νόμο 2257/94 που αφορά τις
το 1930. Πλήρως καθετοποιημένη, με θυγατρικές την εργασιακές σχέσεις. Το 1995 συμφωνεί στην εισαγωγή
Western Electric, Bell Laboratories, Bell Operating της νέας τεχνολογίας και στην εφαρμογή προγραμμά-
Companies (Εξοπλισμός, έρευνα, πωλήσεις). Παρόμοια των εθελουσίας συνταξιοδότησης. Το 1999 συζητά νέο
και η Β.Τ. Aυτές οι επιχειρήσεις είχε επικρατήσει η άπο- κανονισμό προσωπικού με δυσμενέστερους όρους.
ψη ότι αποτελούν φυσικά μονοπώλια. Σαν τέτοια ορί- Συμφωνεί σε αυστηρότερο πειθαρχικό δίκαιο για τους
ζεται μια αγορά, στην οποία το κόστος των προϊόντων υπαλλήλους, αποδέχεται το σύστημα πληρωμής με
η υπηρεσιών που παράγονται σ αυτήν, γίνεται μίνιμουμ πριμ, ενώ συγχρόνως περικόπτονται επιδόματα. Μέχρι
όταν δραστηριοποιείται μία μόνο επιχείρηση. Δηλαδή το 2006 έχουν απολυθεί 20.000 υπάλληλοι ενώ προ-
είναι λιγότερο δαπανηρή η παραγωγή μιας επιχείρη- σλήφθηκαν 3.000 περίπου(εκτός των νέων εργασιακών
σης παρά ο επιμερισμός της σε 2,3, η περισσότερες σχέσεων). Για να αποκτήσουμε μια ιδέα των παραπά-
ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Η ιδιότητα αυτή, γνωστή νω, ας αναφέρουμε ότι η εισαγωγή της νέας τεχνολογί-
και σαν υποαθροιστικότητα κόστους, συνδέεται με ας στον ΟΤΕ μειώνει δραστικά το προσωπικό.
οικονομίες κλίμακας, οι οποίες στο κλάδο των τηλεπι-
Για 40.000 αναλογικές παροχές χρειάζονται 8 άτο-
κοινωνιών έχουν να κάμουν με το κόστος υποδομών
μα ενώ για 150.000 ψηφιακές μόνο 5. Στην αρχή της
αλλά και τη διαχείριση του «δημόσιου χώρου» (αέρας,
10 ετίας του ’80 ο ΟΤΕ προσφέρει βασικά 2 υπηρεσίες
δρόμοι, κοινοτικοί χώροι, κτλ). Ο ανταγωνισμός λοιπόν
(τηλεφωνία-τηλεγραφία) με 32.000 σταθερούς εργαζό-
έχει έννοια μόνο αν μπορούμε να κάνουμε χρήση των
μενους, ενώ αρχές 2000 διαθέτει 250 υπηρεσίες και
δημόσιων υποδομών και μάλιστα με όρους που θα επι-
προϊόντα με 16.000 άτομα.
τρέπουν μέσω επιβολής την επιβίωση και κερδοφορία.
Ένα ερώτημα που πλανάται έχει να κάνει με το πριν Το συνδικαλιστικό κίνημα βλέποντας από τη μεριά

της «επιχείρησής μας» τα θέματα, λαδώνει τις ράγες Στο σημείο αυτό να παρατηρήσουμε ότι η αρνητι-
της ιδιωτικοποίησης. Αυτά είναι η μία όψη του νομί- κή εικόνα των 2004-2005 στα κέρδη οφείλεται αφενός
σματος. Η άλλη έχει να κάνει με την «ηθική» κατηγοριο- στους Ολυμπιακούς αγώνες και αφετέρου στο σχέδιο
ποίηση του προσωπικού. Αυτό περνάει τελείως λάθρα εθελουσίας εξόδου το 2005 το κόστος της οποίας περ-
από το συνδικαλιστικό κίνημα. Έτσι με τη πολιτική των νάει το 1 δις Ε. Βέβαια η εθελουσία όπως παραπάνω
επιδομάτων και πριμ – ειδικά των πριμ λόγω θέσεως γράψαμε δεν ξεκίνησε το 2005 αλλά πριν και συγχρό-
προϊσταμένου, δημιουργείται μια τεράστια διαπλοκή νως με τη μετοχοποίηση του ΟΤΕ.
συνδικαλιστή – εργαζόμενου - διοίκησης – κόμματος. Επομένως στο σύνολο των μερισμάτων αν προ-
Μια νέα διαστρωμάτωση ξεπηδά η οποία επιτείνει, πε- στεθεί αφενός το κόστος της τελευταίας εθελουσίας
ριφρουρεί και καθαγιάζει την εργασιακή Βαβέλ. και αφετέρου το κόστος των ολυμπιακών αγώνων που
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ με νόμο το 1994 ανοίγει το σήκωσε ο ΟΤΕ , χωρίς να υπολογίσουμε το κόστος των
χορό των ιδιωτικοποιήσεων, αφού προβλέπεται η μέ- προηγούμενων εθελούσιων εξόδων, το κόστος στο
χρι 25% μετοχοποίηση του οργανισμού. Η αρχή της ασφαλιστικό σύστημα, αλλά και το κόστος των δεκά-
ιδιωτικοποίησης έγινε το 1996 με το νόμο 2257/94 με δων Ζήμενς ,κακοδιοίκησης ,πριμ κτλ τότε ποσό του-
διάθεση μέσω χρηματιστηρίου του 8% .Στη συνέχεια λάχιστον 1,5 δις € περισσεύει, που αν προστεθεί, φτά-
με τροποποίηση του νόμου 2167/93 προβλέπεται η νουμε σε καθαρό ποσό(μερίσματα όχι συνολικά κέρδη)
εκχώρηση του 49% αντί του 25%.Τον Ιούνιο του 1997 για την κυβέρνηση έως το 2006, στα περίπου 4 δις € .
φεύγει 12% και τον Οκτώβρη 1998 και άλλο ένα 12%. Δεδομένου ότι το Δημόσιο από τη μετοχοποίηση του
Το 1999 εκδίδονται 2 μετατρέψιμα ομολογιακά δάνεια ΟΤΕ είχε 5,5 δις € έσοδα(εκτός των μερισμάτων), κα-
που αντιστοιχούν στο 14% του ΟΤΕ, με σκανδαλώδης ταλαβαίνουμε ότι οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ, ΝΔ όχι μόνο
διαδικασίες . Οι αντίστοιχες μετοχές περιέρχονται στο κέρδη δεν είχαν, όχι μόνο δεν ενδιαφέρονταν να καλύ-
ελληνικό δημόσιο για να πουληθούν το 2005 από τη ψουν τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, αλλά ότι
Ν.Δ. Επιπλέον το 2000 πουλήθηκε άλλο ένα 8% και για τους ενδιέφερε μόνο η κερδοφορία των ιδιωτών συ-
πρώτη φορά το ποσοστό του δημοσίου πέφτει κάτω νεταίρων. Η δε απώλεια εσόδων από την πώληση του
από το 50%, κρατά όμως το δημόσιο τη διοίκηση του ΟΤΕ θα καλυφθεί με αύξηση της έμμεσης φορολογίας
οργανισμού. η οποία ξανά δημιουργεί συνθήκες κερδοφορίας στο
Το 2004 μετά από 5 μετοχοποιήσεις παίρνει τη σκυ- κεφάλαιο. Και αν υπολογίσουμε ότι από δω και πέρα
τάλη η Ν.Δ με το 66% σε ξένα χέρια. Το ΠΑΣΟΚ είχε μόνο οι ευρυζωνικές υπηρεσίες θα έχουν έσοδα πάνω
φροντίσει σαν γνήσιο «σοσιαλιστικό» κόμμα, με τρο- από 200 δις το χρόνο και ότι η ακίνητη περιουσία του
πολογία το 1999 να εκχωρείται το μάνατζμεντ και επι- ΟΤΕ ξεπερνά το 2,5 δις €, καταλαβαίνουμε το μέγεθος
πλέον ο υπουργός Εθνικής οικονομίας το 2000 άνοιξε της απάτης.
τις διαδικασίες για αυτό. Τότε προσελήφθησαν ως σύμ- Η κυβέρνηση της Ν.Δ προετοιμάζοντας το κλίμα
βουλοι οι Credit Swiss, First Boston & Warburg οι οποίες προχώρησε σε 2 στρατηγικές κινήσεις . Την εξαγορά
κάλεσαν 10 τηλεπικοινωνιακούς Οργανισμούς να εκ- –αέρα- του Γερμανού με ποσό τουλάχιστον 8πλάσιο
δηλώσουν επενδυτικό ενδιαφέρον. Ανταποκρίθηκαν 3. της αξίας του, ή 30 φορές πάνω από τα κέρδη, και
Οι Telecom Italia, Telefonika, Vivendi . Δεν προχώρησε την απορρόφηση της Cosmote Στο σημείο αυτό εί-
η διαδικασία γιατί αφενός η κυβέρνηση δίστασε τελικά ναι αναγκαία μια παρένθεση. Το κεφάλαιο Γερμανός
να εκχωρήσει το μάνατζμεντ, αφετέρου, και κυρίως, οι προκειμένου να μην απαξιωθεί κατέληξε σε απαξίωση
τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί στην Ευρώπη πέρναγαν των εμπορικών τμημάτων του ΟΤΕ. ΄Ηδη οι ανταγωνί-
ισχυρότατη κρίση μετά την κατάρρευση διεθνώς των στριες εταιρίες κινητής τηλεφωνίας της Cosmote έφυ-
χρηματιστηρίων. γαν από το δίκτυο καταστημάτων Γερμανός. Τα έσοδα
Αν δούμε τα συν και πλην στα μεγέθη του ΟΤΕ μέχρι τώρα του Γερμανού εν πολλοίς οφείλονταν στη
προκειμένου να καταλήξουμε σε ασφαλή συμπερά- «διακριτική» μεταχείριση από ΟΤΕ- Cosmote, όχι μόνο
σματα, έχουμε: όσον αφορά τις προμήθειες (μπαταρίες, ανορθωτές,
μέχρι και χαρτί υγείας) αποκλειστικά από αυτόν αλλά
Έτος Κέρδη προ Πωλήσεις Μερίσματα Εργαζόμενοι κυρίως με το «κράτημα» της εξάπλωσης καταστημά-
φόρων δοθέντα/
εκατ. Ε
των από ΟΤΕ-Cosmote και με το κλείσιμο τους σε περι-
1996 222,92 30.000 οχές ώστε να ωφελείται ο συγκεκριμένος όμιλος. Από
1997 292,89 oτι φαίνεται τις διαβουλεύσεις είχε αναλάβει κάτω από
1998 295,85 το τραπέζι ο πολύς Μανασσής, πρώην διευθύνων σύμ-
1999 788.422 3.000.343 323,50
2000 811.468 3.209.255 346,00 19.600
βουλος του ΟΤΕ, έμμισθος του Γερμανού και πρόεδρος
2001 643.113 3.445.773 345,60 18.500 τώρα ανταγωνιστικής εταιρείας .
2002 531.841 3.338.794 343,12 17.700 Ένα άλλο σημείο, το οποίο δυστυχώς δεν έχει τύχει
2003 381.273 3.118.852 171,60 17.300
2004 - 133.500 2.746.400 0 16.810
της ανάλογης προσοχής αλλά επιπλέον συσκοτίζεται
2005 - 430.000 2.707.000 0 12.000 συστηματικά και από τους συνδικαλιστικούς φορείς,
Σύνολο 2.341,48 έχει να κάνει με την τιμολογιακή πολιτική του ΟΤΕ. Τα
10 ΟΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

10 πέτρινα χρόνια των ιδιωτικοποιήσεων αποτι- Το παράδειγμα αυτό είναι απλά ενδεικτικό του
μώνται σε 100% αύξηση της τηλεπικοινωνιακής γιατί είναι δύσκολο να συνομολογηθούν ευρύτερες
μονάδας και 300% αύξηση στο πάγιο. Ουσιαστικά διαδικασίες αλληλεγγύης μεταξύ του κινήματος των
δηλαδή εντελώς παράνομα ο απλός χρήστης χρημα- εργαζομένων και στρωμάτων του πληθυσμού. Αντί
τοδοτεί τα κέρδη των μετόχων προκειμένου οι τελευ- αυτού καλείται η κομματική αντιπολιτευτική διάθεση
ταίοι να τον απομυζούν άλλη μια φορά. Το πρόβλημα να υποκαταστήσει κάθε φορά τα κενά της εργατικής
δεν σταματά εδώ. Πάνω από 20.000 θέσεις εργασίας αλληλεγγύης.
χάθηκαν με δυσμενείς επιπτώσεις στα ασφαλιστικά τα-
μεία , στην οικονομία, ειδικά στην επαρχία, στην ανερ- Ευρώπη & Τηλεπικοινωνίες
γία , στις εργασιακές σχέσεις , καθώς έπεφτε ο μέσος
όρος «αντίστασης» στην αλλαγή τους. Ο τομέας των τηλεπικοινωνιών στην ΕΟΚ απορρο-
φά σημαντικό όγκο επενδύσεων και σε νέες τεχνολογί-
Όλα αυτά χωρίς να πάρουμε υπόψη τη λοιπή κοι-
ες και έργα υποδομής (ευρυζωνικά δίκτυα κτλ.). Το ση-
νωνική περιουσία η οποία εκποιήθηκε(νερό, ηλεκτρι-
μαντικότερο, προϋποθέτει έρευνα αιχμής και υψηλής
σμός, ενέργεια, λιμάνια κτλ)
στάθμης τεχνολογία εφαρμογής. Ουσιαστικά βάζει σε
κίνηση την εκπαίδευση, την οικονομία και την πολιτι-
Η τελευταία σελίδα κή. Η όποια απώλεια σ’ αυτό τον τομέα είναι ικανή να
Παρόλα αυτά η τελευταία ενέργεια της κυβέρνη- επιφέρει σημαντικότατα ρήγματα στην κοινωνική πο-
σης, το ξεπούλημα στη Ντόιτσε Τέλεκομ, αποτελεί ρεία ενός κρατικού σχηματισμού.
ποιοτική διαφορά καθώς ανοίγει δρόμο που ξεπερνά Μετά το 2002 ο κλάδος παρουσίασε εντυπωσιακή
τα όρια του οικονομικού εγκλήματος . ΔΕΝ ΠΡΟΚΕΙ- άνοδο, η οποία οφείλεται τόσο στην επέκταση της κι-
ΤΑΙ ΓΙΑ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΜΙΑΣ ΑΚΟΜΑ ΚΕΡΔΟΦΟΡΑΣ νητής τηλεφωνίας όσο και στις αυξήσεις του πάγιου.
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ. Πρόκειται για «…Με στοιχεία για το
εκποίηση του μέλλοντος της 2003, η αύξηση του κύκλου
χώρας με επιπτώσεις στην εν- πωλήσεων των επιχειρήσεων
σωμάτωση νέων τεχνολογιών, του κλάδου εκτιμούνταν στο
στην ανάπτυξη , στις κοινωνι- 5,6% στην ΕΕ-15 έναντι 1,7%
κές σχέσεις , στην εξωτερική στις ΗΠΑ και 2,6% στην Ιαπω-
πολιτική, στην ασφάλεια , στο νία» (IDATE, 2004). Επιπλέον
απόρρητο, στις υποκλοπές. με βάση τη σχετική μελέτη
Καταλαβαίνουμε τι μπορεί να του IDATE (2004) «το 51% των
συμβεί σε περίπτωση θερμού εσόδων των τηλεπικοινωνι-
επεισοδίου στη περιοχή, εφό- ακών οργανισμών στην Ευ-
σον το σύνολο σχεδόν των ρώπη προέρχονταν από την
στρατιωτικών κυκλωμάτων παροχή υπηρεσιών κινητής
περνά από τον ΟΤΕ. Όσο για τηλεφωνίας, ενώ το 35% και
έλεγχο της κυβέρνησης, ας το 14% των υπόλοιπων εσό-
ρωτήσουμε καλλίτερα την δων προέρχονταν από την
Panafon, και τον συχωρεμένο παροχή υπηρεσιών σταθερής
τεχνικό της που τον «αυτο- τηλεφωνίας και υπηρεσιών
κτόνησαν». στο διαδίκτυο αντίστοιχα…».
Ένα πρώτο συμπέρασμα Στις μέρες μας αυτή η πορεία
επομένως είναι ότι και με τις συνεχίζεται. Το δε πάγιο τείνει
πλάτες του συνδικαλιστικού να αντικαταστήσει τον αναλυ-
κινήματος στρώθηκε ο δρό- τικό λογαριασμό.
μος για την λεγόμενη μετο- Η ανοδική πορεία του
χοποίηση. Το συνδικαλιστικό κλάδου μετά το 2002 φανερώ-
κίνημα στο σύνολό του στάθηκε κάτω από τις περι- νεται και από την όξυνση του ανταγωνισμού, η οποία
στάσεις. Μυωπικά αντιμετώπισε ακόμη και την τιμο- σε ένα βαθμό οφείλεται και στην παρουσία νέων παρο-
λογιακή πολιτική του οργανισμού. Αντί να προβάλλει χών τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών κυρίως στον τομέα
τα διαφορικά τιμολόγια δηλ. μείωση έως εξάλειψη του της κινητής τηλεφωνίας αν και οι ιδιωτικοποιημένοι
παγίου πχ στους χαμηλοσυνταξιούχους, ανέργους, κτλ δημόσιοι οργανισμοί εξακολουθούν να κατέχουν τα
επέβλεπε αν το μεσοσταθμικό λεγόμενο κόστος ήταν υψηλότερα μερίδια αγοράς και να αποτελούν τους πιο
στα όρια του πληθωρισμού, ενώ ήταν γνωστό πως η σημαντικούς παίκτες στο χάρτη της τηλεπικοινωνιακής
πολιτική του ΟΤΕ όλα αυτά τα χρόνια απλά μετέφερε αγοράς της Ευρώπης. Συνολικά η αξία του κλάδου των
το κόστος στην αστική τηλεφωνία και στο πάγιο. τηλεπικοινωνιών στον ΟΟΣΑ υπερβαίνει το 1 τρις € εν-
11
Οι 20 μεγαλύτεροι τηλεπικοινωνιακοί οργανισμοί στην Ευρώπη κατά το 2003
Εταιρία Χώρα προέλευσης Βασική δραστηριότητα* Κύκλος πωλήσεων 2003 Αύξηση κύκλου Αριθμός εργαζομένων**
(σε εκατ. €) πωλήσεων 2003-2002
Deutsche Telecom Γερμανία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 55.838 4,0% 251.000
Vodafone Βρετανία Κινητή Τηλεφωνία 48.597 10,5% 60.109
France Telecom Γαλλία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 46.121 -1,1% 221.657
Telecom Italia Ιταλία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 30.850 1,5% 93.187
Telefonica Ισπανία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 28.400 0,0% 148.288
BT Βρετανία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 26.817 -1,1% 103.100
KPN Ολλανδία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 12.907 1,0% 29.668
Vivendi Universal*** Γαλλία Σταθερή, κινητή, Internet, 9.045 5,7% 21.181
TeliaSonera Σουηδία - Φινλανδία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 8.962 1,0% 26.188
mm02 Βρετανία Κινητή Τηλεφωνία 8.245 16,8% 12.905
TDC Δανία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 6.764 -1,7% 21.125
Portugal Telecom Πορτογαλία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 5.776 3,5% 24.872
Belgacom Βέλγιο Πρώην κρατικό μονοπώλιο 5.454 3,0% 17.541
Cable & Wireless Βρετανία Σταθερή τηλεφωνία 5.316 -16,4% 14.554
OTE Ελλάδα Πρώην κρατικό μονοπώλιο 4.914 14,0% 17.169
Wind Ιταλία Σταθερή, κινητή, internet, 4.383 11,8% 8.700
Tele 2 Σουηδία Σταθερή,κινητή, internet, 4.045 18,0% 3.274
Telecom Austria Αυστρία Πρώην κρατικό μονοπώλιο 3.970 1,6% 13.890
Auna Ισπανία Σταθερή, κινητή, Internet, 3.858 19,0% 4.578
Bouygues Telecom Γαλλία Κινητή Τηλεφωνία 3.283 11,5% 6.900
Σημειώσεις:
* Όλες οι δημόσιες επιχειρήσεις που λειτουργούσαν σε μονοπωλιακή βάση εντάσσονται σε δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών κινητής και σταθερής τηλεφωνίας, καθώς και
υπηρεσιών στον τομέα του διαδικτύου (internet). Η mm02 δημιουργήθηκε στα πλαίσια της διάσπασης της BT και μπορεί να θεωρηθεί ως ο δημόσιος τηλεπικοινωνιακός φορέας της
Βρετανίας.
** Αριθμός εργαζομένων κατά το 2003, εκτός από την Deutsche Telecom (DT) και την Vodafone (μέσος αριθμός εργαζομένων κατά το 2003).
***Ο ετήσιος κύκλος πωλήσεων και ο αριθμός εργαζομένων περιλαμβάνει τηλεπικοινωνιακές δραστηριότητες του ομίλου Vivendi Universal (SFR Cegetel and Maroc Telecom)
(Πηγή: Αναπαραγωγή πρωτοτύπου από EMC(2005b). Αναφέρεται σε σχετική εργασία του κ. Κρέτσου)

δεικτικά δε ας αναφέρουμε ότι ενώ το 1991 η κινητή ήταν η στήριξη εταιρειών που δημιουργήθηκαν στο
τηλεφωνία είχε 15.000.000 πελάτες, το 2007 πέρασε περιθώριο της χρηματιστηριακής απάτης 1998-’99.Η
τους 750.000.000, τους 260.000.000 το διαδίκτυο και υποχρεωτική χρήση των υποδομών του ΟΤΕ από αυ-
τους 120.000.000 οι ευρυζωνικές υπηρεσίες. Στον πα- τές τις εταιρείες, μάλιστα με προνομιακό τρόπο, η απα-
ραπάνω πίνακα έχουμε τις 20 πιο σημαντικές εταιρίες γόρευση μείωσης τιμών είναι μερικές από τις εντολές
τηλεπικοινωνιών στην Ευρώπη . της επιτροπής. Η εισαγωγή των ρυθμιστικών πολιτικών
Αυτό που έχει όμως ειδική σημασία για το εργατι- έγινε σταδιακά. Ο λόγος; Οι ιδιώτες δεν ήταν έτοιμοι
κό κίνημα είναι η διαπίστωση ότι αφενός η σταθερή να επενδύσουν μεγάλα ποσά. Η ρυθμιστική τακτική
απασχόληση μειώνεται 3% το χρόνο, ενώ ο τζίρος ανε- έπρεπε να διευκολύνει δύο καταστάσεις. Αφενός να
βαίνει με ρυθμούς 6%. Ακόμη υποχωρεί συνολικά η στρέψει τις εταιρείες σε συγκεκριμένες επενδύσεις
εργασιακή σχέση και το επίπεδο παροχών. Δυστυχώς έντασης τεχνολογίας και αφετέρου να δημιουργούν
στην Ελλάδα με την υπογραφή της Ομοσπονδίας το συνθήκες κερδοφορίας για συνεχιζόμενες επενδύσεις.
2005, στη σύμβαση της ντροπής, δηλ. η με τη βούλα Έτσι ο ανταγωνισμός στην Αγγλία ξεκίνησε στην κινη-
της Ομοσπονδίας αλλαγή των εργασιακών σχέσεων, τή τηλεφωνία με 2 άδειες ώστε ο ένας ιδιώτης να μπο-
απαξίωσε ηθικά το σύνολο του συνδικαλιστικού κινή- ρεί να «χτίσει» μερίδιο απέναντι στον πρώην κρατικό
ματος στον ΟΤΕ αλλά και της κοινής ωφέλειας. Η συ- φορέα. Αν είχαμε είσοδο περισσότερων, πιθανότατα
μπαιγνία ΠΑΣΚΕ – ΔΑΚΕ –ΓΣΕΕ –ΠΑΣΟΚ -ΝΔ, σφράγισε ο ανταγωνισμός θα σκότωνε τους ιδιώτες αφήνοντας
μια στρατηγικού χαρακτήρα ήττα του συνδικαλιστικου αλώβητο το πρώην μονοπώλιο. Βέβαια παρά τις προ-
κινηματος. σπάθειές τους τα πρώην κρατικά μονοπώλια κρατούν
τον μεγαλύτερο όγκο κίνησης, πράγμα που οδηγεί
Ρυθμιστικές αρχές, ιδιωτικοποίηση & την ΕΟΚ σε σκέψεις διάσπασής των. Έτσι η Mercury
τιμολογιακή πολιτική Communication στράφηκε στο εμπορικό κομμάτι του
κλάδου, επένδυσε ελάχιστα στην ανάπτυξη του δημό-
Ένα δεύτερο γεγονός αποτελεί ο τρόπος, η μέθο- σιου δικτύου και αρκέστηκε στη χρήση του υπάρχο-
δος μέσα από την οποία αλώθηκαν οι τηλεπικοινω- ντος. Η νεοφιλελεύθερη αυτή «στρέβλωση» έληξε το
νιακοι. οργανισμοί στην Ευρώπη. Η πολιτική της ΕΟΚ 1992 όταν επετράπη σε εταιρείες να μπουν στην αγο-
διεθνοποίησε τον κλάδο μέσα από το υποχρεωτικό ρά. Πράγματι οι 100 εταιρείες που εισήλθαν, συγχωνεύ-
άνοιγμα στον ανταγωνισμό και μέσα από το στήσιμο τηκαν τελικά σε 2 τηλεπικοινωνιακους οργανισμούς!!!
των λεγόμενων εθνικών ρυθμιστικών επιτροπών. Οι Ειδική αναφορά, μελέτες πανεπιστημιακές, ολόκληρη
τελευταίες ξεκίνησαν το 1984 στην Μ. Βρετανία και οικονομική θεωρία έχει αναπτυχθεί σχετικά με τον τρό-
στην Ελλάδα το 1995. Βασικός της ρόλος στην Ελλάδα πο ελέγχου των τιμών στον τελικό χρήστη. Καθηγητές
12 ΟΙ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

πανεπιστημίων, διδακτορικά, μαθηματικά μοντέλα τα για τον ΟΤΕ φαίνονται στον παρακάτω πίνακα.
επεξεργάζονται λύσεις ώστε αφενός ο ανταγωνισμός
να μην εξαντλεί τους τηλεπικοινωνιακούς παίκτες και
αφετέρου να αυξάνει η κερδοφορία στο ρυθμιζόμενο Έτος αστικές κλήσεις(%) εθνικές διεθνείς
ανταγωνιστικό κομμάτι των τηλεπικοινωνιών. Συνήθως 2002 98,92% 98,83 93,27
χτυπούν το κέρδος στη σταθερή, αφήνοντας ασύδοτη 2003 87,06 94,52 72,99
τη κινητή και το ιντερνετ. Έτσι ο δείκτης εσόδων ανά
2006 α εξαμ 73,76 90,35 49,58
μονάδα χρήστη είναι συνεχώς αυξανόμενος στη κινη-
τή τηλεφωνία. Παρά τον δήθεν πόλεμο τιμών.
Στην Ελλάδα η κυβέρνηση Μητσοτάκη έδωσε 2
άδειες κινητής τηλεφωνίας αποκλείοντας για ευνόη- ΜΑΡΦΙΝ - ΟΤΕ - Κυβέρνηση…
τους λόγους τον ΟΤΕ. Η επιβολή της ΕΟΚ είχε σαν απο- Το κεφάλαιο αυτό χρήζει ειδικής αναφοράς λόγω
τέλεσμα πολύ γρήγορα να ξεχωρίσουν 2-3 εταιρείες της κατάληξής του.
οι οποίες πλέον νέμονται τον τηλεπικοινωνιακό τζίρο
Στη διάρκεια του καλοκαιριού ’07 και μετά το τε-
στην Ευρώπη. Οι εταιρείες αυτές μέσω θυγατρικών
λευταίο placement της κυβέρνησης, το ποσοστό του
ελέγχουν σχεδόν το σύνολο των τηλεπικοινωνιακων
δημοσίου κατέβηκε στο 28%. Κρίσιμο ποσοστό κατεί-
οργανισμών και είναι:
χαν χρηματιστηριακοί οίκοι στο εξωτερικό. Η κυβέρνη-
Κύριες Θυγατρικές και μητρικές εταιρίες τηλεπ. στην Ευρώπη ση με νόμο είχε άρει τη διάταξη με την οποία δεν μπο-
Εταιρία Βασικές θυγατρικές* και δραστηριοποίηση εταιρίας ρούσε μέτοχος ανεξαρτήτως αριθμού μετοχών να έχει
(εγχώρια αγορά) σε άλλες χώρες της Ευρώπης
δικαίωμα άνω του 5% στη συνέλευση μετόχων. Αυτό
Χώρες-μέλη της ΕΕ-15 Άλλες ευρωπαϊκές χώρες
καθιστούσε την κυβέρνηση ρυθμιστή των πραγμάτων.
Deutsche Telecom Αυστρία (T-Mobile, T-Online), Γαλλία Τσεχία (T-mobile, PragoNet),
(Γερμανία) (T-Online), Ολλανδία (T-Mobile), Κροατία (HT), Ουγγαρία (Matav), Μετά την άρση αυτής της διάταξης έχουμε την είσοδο
Πορτογαλία (Terravista), Ισπανία Σλοβακία (Slovak Telekom), της Marfin ενισχυμένη από κεφάλαια Ντουμπάι.
(Ya.com), Βρετανία (T-Mobile),
Vodafone (Βρετανία) Ιρλανδία, Γερμανία, Ιταλία, Ελλάδα, Αλβανία, Ουγγαρία, Μάλτα, Η Μarfin είναι και έδρασε σαν επικεφαλής και εκ-
Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ρουμανία (σε όλες τις χώρες με πρόσωπος μιας σειράς επιθετικών κερδοσκοπικών κε-
Σουηδία (σε όλες τις χώρες με την την επωνυμία της Vodafone)
επωνυμία της Vodafone) φαλαίων, hedge funds, ανάμεσα στα οποία κυρίαρχη
France Telecom (Γαλλία) Βέλγιο (Mobistar), Ολλανδία Πολωνία (TP), Ρουμανία θέση κατέχουν τα Centaurus, Fidelity, αμερικάνικες
(Orange), Ισπανία (Uni 2), Ελβετία (Orange), Σλοβακία (Orange),
(Orange), Βρετανία (Orange), τράπεζες, κτλ.
Βέβαια η Marfin είχε φροντίσει ακόμη και στο ΔΣ
Τα ιδεολογήματα για ελεύθερο ανταγωνισμό, μεί- του ΟΤΕ και σε θυγατρική του (OTESat-Maritel) από με-
ωση τιμολογίων, αύξηση απασχόλησης και ευκαιρι- γάλο διάστημα να έχει εγκαταστήσει δικό της άτομο.
ών καταλήγουν ναυαγισμένα στα 2-3 μονοπώλια των (Θ. Βενιάμης).
ισχυρών χωρών της Ευρώπης. Το ολιγοπωλιακό αυτό Το νεοφιλελεύθερο κυβερνητικό λόμπι “φρόντισε”
καθεστώς επικρατεί σήμερα και δυναμώνει παραπέρα να ενισχύσει ακόμη περισσότερο την Marfin μέσα από
με τις ευλογίες της κυβέρνησης που παραχωρεί τον πώληση επιπλέον μετοχών που ήταν στη διάθεση της
ΟΤΕ στο Γερμανικό κεφάλαιο με τη μεσιτεία της Μαρ- Αγροτικής Τράπεζας. Όσο για τη συγκυρία που έγιναν
φίν. οι αγορές μετοχών, είναι χαρακτηριστικό ότι αγορά-
Μαζί με την πρώτη ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ είχαμε στηκαν την εβδομάδα πριν και μετά τις εκλογές του
το φαινόμενο της δημιουργίας πλήθους θυγατρικών 2007. Όταν δηλαδή υπήρχε σιγουριά για το ποια κυ-
στον ΟΤΕ και ταυτόχρονα εξαγορά επιχειρήσεων στη βέρνηση, ποιος υπουργός, ποια πολιτική θα εφαρμο-
Βαλκανική. Η Σημιτική Ελλάδα αντιγράφοντας τους στεί. Όλα αυτά μας κάνουν να αναρωτιόμαστε πόσο
Ευρωπαίους πήγε να παίξει ανάλογο χαρτί στη γειτο- τυχαία είναι. Τραγικό ολίσθημα του προεδρείου της
νιά της. Το αποτέλεσμα τραγικό για τον ΟΤΕ. Στήθηκαν ΟΜΕ η συνάντησή τους με τον επικεφαλής της Μαρφίν,
10δες γραφεία με μανατζαρέους-αρουραίους, συν- για πιο λόγο άραγε; Ενεργώντας μεσιτικά η τελευταία
δικαλιστικούς «παράγοντες» καθώς και κομματικούς κατέληξε τον ΟΤΕ στο Γερμανικό Κεφάλαιο, μαζί με τις
τέτοιους, που οδήγησαν το στόλο του ΟΤΕ σε ναυάγιο θυγατρικές και όλη την προίκα τους.
επωφελές για τους ίδιους και τους παρατρεχάμενούς Η πάλη για επανεθνικοποίηση του ΟΤΕ δεν θα είναι
τους. Θα είχε πλάκα κάποιος να καταγράψει τα ποσά εύκολη. Σίγουρα όμως πρέπει να γίνει. Πρέπει να γίνει
που δαπανήθηκαν στη Ρουμανία, στην Αρμενία, ποσά γιατί η δημιουργική προστασία των δημόσιων υπηρε-
που οφείλονται στην εργασία μας και τα οποία θα στό- σιών είναι έκφραση συλλογικής κατάκτησης. Ο δρό-
λισαν τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελβετία. Προ- μος, το χωράφι ,το οικόπεδο που περνά ο ΟΤΕ το κα-
φανώς επιστροφή κερδών από τις θυγατρικές στην λώδιό του είναι κοινωνικός χώρος. Το πεζοδρόμιο του
Ελλάδα και στον ΟΤΕ μην περιμένετε. Με την απελευ- πεζού που μπαίνει το καρτοτηλέφωνο είναι κοινωνικός
θέρωση των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα είχαμε τη χώρος. Ο αέρας που περνά η συχνότητα και τα ασύρ-
δραστηριοποίηση 16 παροχών (2005). Τα αποτελέσμα- ματα δίκτυα είναι κοινωνικός χώρος. Δεν μπορεί ο τε-
13
λευταίος καφετζής να πληρώνει τέλη στο Δήμο για ένα σκύλος είναι το ίδιο αρκεί να γαβγίζει!!! Για το Τιμημένο
τραπέζι στη πλατεία και δίπλα ο ιδιώτης να στήνει το είναι το ίδιο το γαύγισμα από ντόμπερμαν ή από λου-
καρτοτηλέφωνο και να πληρώνεται. Αυτό το περίεργο λού. Τα μαρξιστικά τους αυτιά έχουν ωτοασπίδες…
ΣΔΙΤ (Συμβόλαιο Δημόσιου – Ιδιωτικού Τομέα) ανάμε- Το ίδιο σε μικρότερο βαθμό και όσοι στέκονται απο-
σα στο κράτος και τους τηλεπικοινωνιακούς εμπόρους κλειστικά σε ημερομηνίες με τη μεζούρα του δοσατζή.
να μπει στο στόχαστρο της κοινωνίας. Πολύ περισσότερο που έχουμε σήμερα χειροπιαστές
Ο ΟΤΕ σήμερα πρέπει να ενώσει τους εργαζόμε- αποδείξεις για το «νέο ρόλο» των τηλεπικοινωνιακών
νους στην πάλη κατά του νεοφιλελευθερισμού. Είναι οργανισμών δηλ. αυτόν του μεγάλου αδελφού, όπως
μια μάχη που θα δοθεί στο όνομα του μεροκάματου, αποκαλύπτεται σχετικά με την Ντόιτσε Τέλεκομ.
στο όνομα της ασφάλισης, στο όνομα της υγείας, της Στόχος μας να είναι:
παιδείας, του δημόσιου χώρου. Ένα ερώτημα με χιλι- • Η άμεση απομάκρυνση Βουρλούμη.
οπαιγμένη απάντηση. Είναι η επικοινωνία κοινωνικό Η επανακατοχύρωση του δημόσιου χα-
αγαθό; Σίγουρα ναι. Η τηλεφωνία όμως,που είναι επι- ρακτήρα του ΟΤΕ με κάθε τρόπο .
κοινωνία, δεν σημαίνει ότι δια της εις άτοπον απαγωγής
πρέπει να είναι κοινωνικό αγαθό σώνει και καλά. Ειδικά • Η επανακατάκτηση των προηγούμενων ερ-
η κινητη τηλεφωνία και οι ευρυζωνικές υπηρεσίες επε- γασιακών όρων και η επέκταση τους.
κτείνουν τον εργασιακό χρόνο του ατόμου, καθιστώ- • Η ανάσχεση των φημολογούμενων πωλήσεων
ντας και τον ελεύθερο χρόνο εργασιακό. Συγχρόνως κομματιών φιλέτων του Οργανισμού (κτίρια,κτλ)
δημιουργούν ψευδαίσθηση επικοινωνίας παίζοντας με καθώς και η αποτροπή των σχεδιασμών τε-
το φαντασιακό υποσυνείδητό μας. Οι ομάδες πολιτών μαχισμού των δραστηριοτήτων του ΟΤΕ.
που ξηλώνουν κεραίες και καταλαμβάνουν πλατείες • Η καταδίκη της δήθεν «ανεξάρτητης» επι-
ή απελευθερώνουν παραλίες στη πραγματικότητα δί- τροπής ανταγωνισμού που ουσιαστικά παίζει
νουν απάντηση στην επικοινωνία σαν κοινωνικό αγα- το ρόλο μεγιστοποίησης της κερδοφορίας
θό. των παροχών και έμμεσα της κατεδάφι-
σης των εργασιακών σχέσεων στον ΟΤΕ.
Χρειάζεται Μέτωπο πάλης • Η ενίσχυση του κοινωνικού χαρακτή-
ρα του ΟΤΕ σαν επιστέγασμα μιας αντι-
Μπροστά στις τέτοιες εξελίξεις χρειάζεται απά-
νεοφιλελεύθερης προοπτικής.
ντηση μέσα από το άμεσο χτίσιμο ενός αντινεοφιλε-
λεύθερου μετώπου, η διεύρυνση, η ισχυροποίηση του • Για όλα αυτά απαιτείται ενεργοποίηση των
οποίου θα δίνει απαντήσεις στα ώριμα προβλήματα σωματείων μας, της ΟΜΕ-ΟΤΕ, συνεργασία
των εργαζομένων. . με συνδικάτα κοινής ωφέλειας, με ανέργους,
με εργαζόμενους των νέων εργασιακών σχέ-
Τα ανώτερα και ανώτατα συνδικαλιστικά όργανα,
σεων, με κοινωνικούς φορείς που μέσα από
τα πολιτικά κόμματα, οι κοινωνικοί φορείς μπορούν και
ποικίλες μορφές δράσης και αγώνα (ενημέρω-
πρέπει να παλέψουν για να αντιστραφεί η κατάσταση.
ση, πορείες, δημοψήφισμα, καταλήψεις) ΘΑ
Ηθικά, κοινωνικά, εθνικά, οικονομικά η κυβέρνηση, ο
ΚΑΤΑΛΗΞΟΥΝ ΣΕ ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ
νεοφιλελεύθερος κύκλος περισσότερο από ποτέ και
ΣΥΝΕΔΡΙΟ αντίστασης και προοπτικής.
είναι έκθετοι και έχουν χάσει κάθε νομιμοποίηση. Είτε
το θέλουμε είτε όχι η πάλη για απόκρουση του ξεπου- Ο αγώνας μας είναι δίκαιος. Ώρα να τον ξεκινήσουμε
λήματος του ΟΤΕ στη Γερμανική εταιρεία και ξεπερνάει και να τον τελειώσουμε.
και ενοποιεί όλους τους προηγούμενους αγώνες κατά
των ιδιωτικοποιήσεων. Είναι υποχρέωση του συνδικα-
λιστικού κινήματος αλλά και δικαίωμά του. Υποχρέωση Υστερόγραφο. Από τους πρώτους υποστηρικτές της
και δικαίωμα στη μόρφωση, στο ασφαλιστικό, στις ερ- ιδιωτικοποίησης ήταν τα φασιστικά καθεστώτα. Το 1925
γασιακές σχέσεις. Είναι παράξενες το λιγότερο οι από- ο Μουσολίνι με νόμο πούλησε σε ιδιώτες το τηλεφωνικό
ψεις που φέρνουν στην ίδια γραμμή το προηγούμενο δίκτυο της Ιταλίας. O tempora ο mores.
καθεστώς με το επόμενο. Άσπρος σκύλος , μαύρος

Χρήστος Βανδώρος
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ

ΑΡΙΣΤΕΡΗ
ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Και ξαφνικά άστραψε και βρόντηξε ο ουρανός, φί- σαϊσμός; Είναι και τέτοιο λέμε εμείς. Περισσότερο όμως
λοι και εχθροί δείχνουν έμπρακτα το ενδιαφέρον τους δείχνει την ποιότητα και το βάθος του διαλόγου και
για την καταστροφή που απειλεί το ΕΑΜ και πώς θα του προβληματισμού ανάμεσα σε ομάδες και συλλο-
την αντιμετωπίσουμε. «Αντινεοφιλελεύθερο μέτωπο, γικότητες με αναφορά τον κομμουνισμό και οι οποίες
αντινεοφιλελεύθερη διέξοδος (ανατροπή της κυβέρ- υποτίθεται ότι είναι το πρόπλασμα για μια ενιαία πα-
νησης), προοδευτική αριστερή διακυβέρνηση». νελλαδικής αναφοράς κομμουνιστική οργάνωση, τόσο
Σύντροφοι από το χώρο του αντικαπιταλιστικού αναγκαία στην εποχή μας.
αγώνα και πόλου ανησυχούν για την καθαρότητα του Η στάση αυτή αποδεικνύει πως όπου και να είμα-
ΕΑΜ. Προσπαθούν να προστατέψουν το ΕΑΜ από το στε, όπου και να μιλάμε, είτε σε συλλογικότητες, είτε
μικρόβιο του ρεφορμισμού, να κρατηθεί αμόλυντο και στα αμφιθέατρα, είτε στους δρόμους, έχουμε μπροστά
καθαρό πολιτικά και ιδεολογικά στον ίσιο και ασυμβί- μας ένα καθρέπτη και στο μόνο που καταφέρνουμε να
βαστο αγώνα για τη νίκη του κομμουνισμού. Αγωνιούν μιλάμε είναι ο ίδιος μας ο εαυτός.
που το ΕΑΜ δεν σέβεται την ιστορία του και τους αγώ- Για να καθησυχάσουμε λοιπόν τις αγωνίες των συ-
νες του. ντρόφων θέλουμε να πούμε:
Σύντροφοι από το χώρο του ΚΚΕ ανακαλύπτουν Πως το ΕΑΜ συγκροτήθηκε και λειτούργησε σαν
στη θέση του ΕΑΜ επαναφορά της θεωρίας των στα- μια κατ’ εξοχήν εργατική οργάνωση με την πιο συνε-
δίων. Δεν μπορούν να πιστέψουν στα μάτια τους και κτική πολιτική και ιδεολογική ενότητα σαν κομμουνι-
προβληματίζονται εάν η ανακοίνωση του ΕΑΜ είναι στική συλλογικότητα χωρίς τις παλινωδίες εξ αιτίας της
γνήσια ή προβοκατόρικη. κατάρρευσης του «υπαρκτού σοσιαλισμού», από τον
Σύντροφοι από την αριστερά των κινημάτων αναρχισμό μέχρι τα νέα αριστερά ρεύματα της δεκα-
και της οικολογίας, πιο προσγειωμένοι, μια και έχουν ετίας του 60.
εντρυφήσει στο ρεφορμισμό απορούν. Μα τι είναι Προσπάθησε στο μέτρο των δυνατοτήτων του να
αυτά που λέτε; Πού μας πάτε; Πάρτε από μας τούτο το ατσαλωθεί πολιτικά και ιδεολογικά χωρίς τις γνωστές
πικρό ποτήρι. ιστορικές αναφορές και διασπάσεις του κομμουνιστι-
Είναι αλήθεια ότι και εμείς εκπλαγήκαμε. Πιθανώς κού κινήματος σε πρόσωπα και ημερομηνίες.
ξεκομμένοι από το κοινωνικό γίγνεσθαι, ζώντας στο Εργαλείο μας ήταν και είναι ο Μαρξισμός Λενινι-
«μικρό» και «μίζερο» κόσμο μας δεν είχαμε συνειδη- σμός για την ανάλυση της εποχής μας και τον καθορι-
τοποιήσει πως το ΕΑΜ ήταν φάρος ιδεολογικός και πο- σμό της τακτικής μας.
λιτικός όλων αυτών των συντρόφων. Δεν είχαμε συνει- Το ΕΑΜ δεν ήταν ποτέ συλλογικότητα της «ριζο-
δητοποιήσει πως με τις «καθαρές» και «ασυμβίβαστες» σπαστικής» και «αντικαπιταλιστικής» αριστεράς. Προ-
θέσεις μας είχαμε κατακτήσει την πολιτική ηγεμονία σπάθησε και προσπαθεί να συγκροτείται σαν επανα-
στο σύνολο της αριστεράς. Νιώθουμε υποχρεωμένοι στατική κομμουνιστική συλλογικότητα με στόχο την
να ζητήσουμε ένα μεγάλο συγγνώμη για το πολιτικό επαναστατική δημοκρατία της εργατικής τάξης δηλα-
καθοδηγητικό κενό που αφήνουμε πίσω μας. δή τη δικτατορία του προλεταριάτου σαν μέσου για
Είναι όμως όλο αυτό το δάκρυ υποκρισία και φαρι- την επίτευξη του κομμουνισμού
15
Το ΕΑΜ δεν ήταν ποτέ η οργάνωση του «ασυμβί- τους ίδιους τους νόμους της
βαστου και ανυποχώρητου αγώνα στον ίσιο δρόμο της κεφαλαιοκρατίας γιγα-
επανάστασης για την τελειωτική νίκη». Στην τακτική ντώνοντας τα κρισιακά
μας και συμβιβασμούς κάναμε και ευελιξία διαλυτικά της φαινόμενα.
είχαμε και συμμαχίες διαμορφώσαμε • Η ανατροπή και αναί-
ανάλογα με την συγκυ- ρεση της ιμπεριαλιστικής
ρία και τις ανάγκες της παγκοσμιοποίησης, η αντι-
και στα συνδικάτα ρε- κατάστασή της με το αντίθετό
φορμίσαμε. Και αυτό της, δηλαδή την παγκόσμια
γιατί για μας ο Λένιν κοινωνία της εργατικής τάξης,
και ο μπολσεβικισμός αποτελεί τη νικηφόρα στρατηγι-
δεν είναι εικονίσματα κή του επαναστατικού κινήματος
που προσευχόμα-
• Η επανάσταση και ο σοσιαλι-
στε στο όνομα
σμός δεν είναι απλά μια εναλλακτική
τους. Για μας
λύση για τον κόσμο. Είναι η μοναδική
ο μποσελ-
διέξοδος από την καπιταλιστική βαρβα-
βικισμός
ρότητα προς την εξέλιξη και την πρόοδο.
είναι ένα ολοζώντανο ερ-
γαλείο δουλειάς, ανάλυσης • Η ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίη-
της εποχής μας και καθορισμού της τακτικής μας. Σαν ση ούτε μπλοκάρεται ούτε εξανθρωπίζεται.
μπολσεβίκοι θέλουμε να λειτουργούμε, μπολσεβίκικη Μόνο ανατρέπεται. Μπλοκάρισμά της, δη-
οργάνωση θέλουμε να χτίσουμε, για τη δημιουργία λαδή κρίση, σημαίνει πόλεμος, ανατροπή
μπολσεβίκικου κόμματος θέλουμε να συνεισφέρουμε. της σημαίνει επανάσταση και σοσιαλισμό.
Αυτές είναι οι εκτιμήσεις και οι θέσεις του ΕΑΜ για
Ας αρχίσει λοιπόν ο ουσιαστικός διάλογος την εποχή που διανύουμε. Μπορεί κάποιοι σύντροφοι
να συμφωνήσουν, να διαφωνήσουν ή να συμφωνή-
Το πρώτο μέλημα μιας επαναστατικής κομμουνι- σουν εν μέρει. Κανένας όμως δεν μπορεί να αμφιβάλ-
στικής οργάνωσης είναι να προσπαθεί κάθε φορά να λει ότι οι θέσεις αυτές είναι και καθαρές και ακηλίδωτες
αναλύει την εποχή που διανύουμε, να δίνει τα χαρα- από το ρεφορμισμό.
κτηριστικά της ιστορικής περιόδου, με βάση αυτά να
Το ερώτημα είναι: φτάνουν αυτές οι καθαρές θέσεις
καθορίζει την τακτική της με σκοπό να εκμεταλλεύεται
για μία επαναστατική οργάνωση που θέλει εν δυνάμει,
κάθε αντίθεση και ρωγμή όπου παρουσιάζει αδυναμία
όχι απλά το ρόλο του προπαγανδιστή για τον ενάρετο
το εξουσιαστικό σύστημα, να προπαγανδίζει και να ζυ-
κομμουνισμό, αλλά το ρόλο του καθοδηγητή της ερ-
μώνει την ανάγκη της εργατικής εξουσίας και το σοσι-
γατικής τάξης και του εργαζόμενου λαού για να κάνει
αλισμό και ταυτόχρονα να απελευθερώνει τον κόσμο
πράξη την επανάσταση και τον κομμουνισμό;
της εργασίας από τα κόμματα εξουσίας, να σπάει τις
αυταπάτες του εργαζόμενου κόσμου για τα κόμματα Εμείς λέμε θαρρετά και ξάστερα ότι δεν φτάνουν
της ρεφορμιστικής αριστεράς, να συνενώνει τις μεγα- για τον τελικό σκοπό.
λύτερες δυνατόν δυνάμεις για την τελική έφοδο στους
ουρανούς. Πρέπει να ανακαλύψουμε και
Τι λέει επιγραμματικά το ΕΑΜ για αυτά:
να χαράξουμε το δρόμο
Εξακολουθούμε να ζούμε την εποχή του ιμπεριαλι- Ο κομμουνισμός δεν είναι ο παράδεισος στην
σμού. Η παγκοσμιοποίηση είναι πράγματι μια αντικει- μεταθανάτια ζωή για να λειτουργούμε πολιτικά σαν
μενική τάση που στηρίζεται σε αντικειμενικούς κοινω- ιεροκήρυκες. Ο κομμουνισμός είναι ο παράδεισος της
νικούς και οικονομικούς όρους. εργατικής τάξης σε αυτή τη ζωή.
• Η συγκεκριμένη όμως παγκοσμιοποίηση δεν εί- Μία επαναστατική οργάνωση ή κόμμα, εάν θέλει
ναι μια οποιαδήποτε παγκοσμιοποίηση. Πρόκει- να έχει επαναστατική τακτική, να διαμορφώνει και να
ται για την ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση που συμμετέχει σε κοινωνικά και πολιτικά μέτωπα, αν θέλει
συντελείται με τους νόμους της κεφαλαιοκρατίας να διαμορφώνει κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, εί-
η οποία φυσικά καθόλου δε συνιστά νομοτέλεια. ναι απαραίτητο να κάνει μια προσεχτική και αναλυτική
• Για το επαναστατικό κίνημα το μπλοκάρισμα προσέγγιση του περιεχομένου της επίθεσης του κεφα-
και η μεταρρυθμιστική διαχείριση της πα- λαίου και των μορφών που κάθε φορά αυτή παίρνει.
γκοσμιοποίησης δεν μπορεί να είναι στρα- • Το ΕΑΜ τονίζει ότι το ιδεολογικό, κοινωνι-
τηγικοί στόχοι και μάλιστα νικηφόροι. κό, πολιτικό και οικονομικό περιεχόμενο της
• Το μπλοκάρισμα της ιμπεριαλιστικής παγκοσμι- ιμπεριαλιστικής παγκοσμιοποίησης είναι
οποίησης συντελείται και αναπαράγεται από ο νεοφιλελευθερισμός. Ο νεοφιλελευθερι-
16 ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

• Επιστροφή σε προνε-
οφιλελευθέρες μορφές
διαχείρισης είναι απόλυτα
αδύνατες για την παγκόσμια
νεοφιλελεύθερη αλυσίδα.
• Αυτό μπορεί να συ-
ντελεστεί μόνο κάτω από
γενικευμένη παγκόσμια
κρίση ή κάτω από μία δια-
λυτική και αποδιαρθρωτική
κρίση μιας από τις συντε-
λούμενες ιμπεριαλιστικές
καπιταλιστικές ολοκλη-
ρώσεις με τις ανάλογες
συνέπειες και εξελίξεις στον
σμός δηλαδή έχει διαμορφωθεί σε παγκό- όποιο εθνικό κοινωνικό
σμια σύστημα και μορφή διαχείρισης. σχηματισμό της περιφέρειας.
• Το ιδεολογικό περιεχόμενο του νεοφιλελευ- • Μια τέτοια προοπτική είναι δυνατό να γνω-
θερισμού είναι ότι η «οικονομική ελευθερία» ρίσει και η Ελλάδα που εξακολουθεί για
συνιστά απόλυτο φυσικό νόμο και αυτός πολλαπλούς λόγους να παραμένει αδύνατος
είναι που καθορίζει την κοινωνική οργά- κρίκος σε μια κεντρική γεωπολιτική περιοχή.
νωση και λειτουργία σε όλα τα επίπεδα.
• Τέλος ο νεοφιλελευθερισμός αναδείχνεται
• Το πολιτικό του περιεχόμενο συνίσταται στην συνολικά σε ακρότατη έκφραση ολοκληρωτικού
κατάκτηση των κοινωνικών και πολιτικών χαρακτήρα της δικτατορίας της αστικής τάξης.
όρων για την εξίσωση των όρων συσσώ-
Αυτή είναι η ανάλυση μέσα από την οποία το ΕΑΜ
ρευσης του κεφαλαίου σε εθνικό και διεθνι-
προσπαθεί να διαμορφώσει την τακτική του. Το να δια-
κό επίπεδο με βάση το μέγιστο κέρδος.
φωνεί κάποιος είναι θεμιτό, το αν είναι σωστή ή λάθος
• Αυτό το μέγιστο κέρδος σε απόλυτα αλλά θα το δούμε παρακάτω. Όμως ένα είναι σίγουρο: ότι σε
και σε ποσοστιαία μεγέθη αποτελεί το οικο- αυτή, όπως και σε κάθε εποχή ή συγκυρία, οι επανα-
νομικό αλλά και προσδιορίζει το κοινωνικό στατικές οργανώσεις δεν μπορούν να απαντάνε με ένα
περιεχόμενο του νεοφιλελευθερισμού. γενικό και αόριστο αντικαπιταλιστικό λόγο. Ο αντικαπι-
• Ο νεοφιλελευθερισμός αρνείται, αναιρεί, ταλιστικός λόγος κάθε φορά, αν θέλει να μετατρέπεται
τη μισθωτή εργασία για να αναιρέσει κάθε σε πολιτική μαζών, πρέπει να είναι γειωμένος κοινωνι-
απελευθερωτικό στοιχείο που περιείχε η κά και με συγκεκριμένο περιεχόμενο.
μισθωτή μορφή της για την ίδια την εργα- Ο καπιταλισμός δεν είναι ένας γενικός και αφηρη-
σία αλλά και για τον ατομικό εργάτη. μένος μπαμπούλας της κοινωνίας ώστε και ο γενικός
• Στο απόγειο της ιδεολογικής και πολιτικής αντικαπιταλισμός να είναι το φάρμακο για κάθε νόσο.
κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού και εξαιτίας Καπιταλισμός ήταν και την περίοδο της νίκης των αστι-
αυτής ο κόσμος ολόκληρος, άνθρωπος, κοινω- κών επαναστάσεων και την περίοδο του ελεύθερου
νία, περιβάλλον, βρίσκεται κάτω από τη μεγα- εμπορίου, καπιταλισμός είναι και την περίοδο του μο-
λύτερη καταστροφική απειλή που δημιούργησε νοπωλίου και του ιμπεριαλισμού.
ιστορικά η κεφαλαιοκρατία και οι κρίσεις της. Καπιταλισμός είναι και με την αποικιακή του μορφή
• Οι ανάγκες της κεφαλαιοκρατικής αναπαραγω- και με τη μορφή των στρατιωτικών κυβερνήσεων και
γής και η νεοφιλελεύθερη απάντηση σε αυτές ο φασισμός του Μουσολίνι και ο ναζισμός του Χίτλερ
με τις βαθιές τροποποιήσεις στον κοινωνικό καπιταλισμός ήταν και το κράτος πρόνοιας καπιταλι-
καταμερισμό της εργασίας σε εθνική και διε- σμός ήταν και ο ολοκληρωτικός νεοφιλελευθερισμός
θνική κλίμακα αποτελούν πλήρη ρήξη με την καπιταλισμός είναι.
εργατική τάξη και τις ευρύτερες εργαζόμενες
λαϊκές μάζες. Απαιτούν πλήρη ρήξη με κάθε δη- Αδυναμία
μοκρατική προοδευτική εγγύηση που περιέχει των πολιτικών
το έθνος- κράτος για τις δυνάμεις της εργασίας. πρωτοποριών
• Οδηγούμαστε έτσι σε ένα γενικευμένο κοινωνικό
και πολιτικό εκφασισμό που εκφράζεται με την Αν οι πολιτικές πρωτοπορίες μπορούν ή δεν μπο-
ουσιαστική και τυπική άρνηση της ταξικής πά- ρούν να ξεχωρίζουν κάθε φορά τη μορφή και το πε-
λης σε όλα τα επίπεδα και σε παγκόσμια κλίμακα. ριεχόμενο της επίθεσης του κεφαλαίου, αυτό είναι
17
πρόβλημα το ίδιων των πρωτοποριών και όχι της κοι- του ΠΑΜΕ στις 16 του Απρίλη, ενέργεια αριστερίστικης
νωνίας. τακτικής ξεκομμένης από την κοινωνία, που οδήγησε
Η κοινωνία από ένστικτό θα αντιδράσει έτσι όπως σε μια απεργία ήττας με 3% συμμετοχή την ίδια ώρα
πρέπει. Η αδυναμία όμως των πολιτικών πρωτοποριών που έδινε πολιτική κάλυψη στη Νέα Δημοκρατία και
να δώσουν ώθηση στην κίνηση της κοινωνίας και να στον εισαγγελέα Σανιδά με την επίθεση της Παπαρήγα
δώσουν πολιτική διέξοδο στον αγωνιζόμενο κόσμο ενάντια στους απεργούς της ΔΕΗ.
της εργασίας οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια είτε στην Γιατί πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός πως τα
ενσωμάτωση από το σύστημα κάθε διαμαρτυρίας του ΕΑΑΚ, ενώ ήταν πολιτικά επικεφαλής στο φοιτητικό κί-
κινήματος είτε στη συντριπτική του ήττα. νημα, στάθηκαν και τα ίδια και οι πολιτικές δυνάμεις
Τι δείχνει η πραγματικότητα του κινήματος τα τε- που ηγεμονεύουν σε αυτά ανίκανα να καταλάβουν πως
λευταία δύο χρόνια; Τι δείχνει η πραγματικότητα του καθοδήγησαν πολιτικά το αντινεοφιλελεύθερο μέτωπο
νεολαιίστικου φοιτητικού κινήματος, η μεγαλειώδης των φοιτητών, που ενώ πολιτικά είχε επιθετικά χαρα-
απεργία των δασκάλων, οι αγώνες ενάντια στις ιδιωτι- κτηριστικά στα αιτήματά του, δεν είχε και δεν μπορού-
κοποιήσεις, οι τεράστιες λαϊκές κινητοποιήσεις για το σε να έχει ίχνος αντικαπιταλιστικών αιτημάτων.
ασφαλιστικό; Πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι το εκλογικό
Οι μεγάλοι αγώνες της εργατικής τάξης, της νεο- κατέβασμα των ΑΡΑΣ, ΑΡΑΝ, ΣΕΚ (ΕΝΑΝΤΙΑ) επάνω σε
λαίας και των άλλων εργαζόμενων στρωμάτων απο- ένα σύνολο αντινεοφιλελεύθερων αιτημάτων, καλούσε
τέλεσαν μία συνολικότερη αντίθεση στο νεοφιλε- την ίδια στιγμή σε αντικαπιταλιστικό μέτωπο και πόλο.
λευθερισμό και τη βασική σήμερα πολιτική δύναμη Πώς μπορεί να εξηγηθεί το γεγονός ότι η προσπά-
διαχείρισής του, την κεντροδεξιά κυβέρνηση της Νέας θεια συντονισμού των σωματείων στην Αθήνα έμεινε
Δημοκρατίας. ουσιαστικά μετέωρη γιατί αυτό που σήμερα μπορού-
Διαμόρφωσαν τους υλικούς όρους για την συγκρό- σαν να κατακτήσουν τα είκοσι σωματεία σαν περιεχό-
τηση ενός πολιτικού και κοινωνικού αντινεοφιλελευθέ- μενο και το οποίο ήταν σαφώς σε σωστή ταξική κατεύ-
ρου μετώπου ικανού να αντιμετωπίσει αλλά και να έχει θυνση δε φαινόταν αρκετό σε συγκεκριμένη πολιτική
νίκες απέναντι στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατί- τάση των συντρόφων του ΝΑΡ με αποτέλεσμα συνε-
ας. χείς παρεμβάσεις και παραινέσεις επί το αντικαπιταλι-
στικότερο.
Την ώρα λοιπόν που στην κοινωνία διαμορφωνόταν
μέτωπο πάλης με αντινεοφιλελεύθερο περιεχόμενο
γιατί τέτοια είναι η επίθεση, οι πολιτικές πρωτοπορίες
Αντινεοφιλελεύθερο Μέτωπο
με αναφορά τον κομμουνισμό ή καλούνε το λαό ξανά Εμείς επιμέναμε και επιμένουμε στην τακτική του
να αντισταθεί στην επίθεση του κεφαλαίου και της κυ- αντινεοφιλελεύθερου μετώπου. Όσοι δεν βλέπουν την
βέρνησης, αδυνατώντας να αντιληφθούν το προφανές, πραγματικότητα και την πραγματική κίνηση της κοινω-
ότι δηλαδή ο λαός αντιστέκεται ή καλούνε το λαό σε νίας, μας κατηγορούν ότι είμαστε με το ΣΥΡΙΖΑ και τον
απείθεια και ανυπακοή στους νόμους του κεφαλαίου Συνασπισμό εξαιτίας αυτής της θέσης.
κτίζοντας μέτωπα λαϊκής εξουσίας γύρω από τον εαυ-
Με τη κατηγορία αυτή οι σύντροφοι και συναγω-
τό τους ή βαφτίζουν τα αντινεοφιλελεύθερα μέτωπα
νιστές ησυχάζουν. Τα βρίσκουν με τη συνείδησή τους,
σε αντικαπιταλιστικά, όπως οι καλόγεροι στο μεσαίωνα
κοιτάζονται και βλέπουν ότι εξακολουθούν να είναι κα-
που βαφτίζανε στις περιόδους νηστείας το κρέας ψάρι
θαροί από κάθε ρεφορμιστική βρωμιά και χαμογελούν
και το τρώγανε.
ικανοποιημένοι που κατακεραυνώνουν τους ρεφορμι-
Γιατί αλλιώς, πώς μπορεί να εξηγηθεί ότι ο πολιτι- στές και τους προδότες της υπόθεσης του κομμουνι-
κός στόχος των συντρόφων του ΚΚΕ μλ για τις απεργί- σμού.
ες ήταν η συμμετοχή και μόνο του κόσμου, με κανένα
Τα ερωτήματα όμως, σύντροφοι, η πραγματικότητα
άλλο περιεχόμενο, και προβληματίζονταν, ακόμα και
τα βάζει, είτε έχουμε τα αυτιά μας ανοιχτά είτε φοράμε
λίγες μέρες πριν την μεγαλειώδη απεργία του Δεκέμ-
τις αντικαπιταλιστικές ωτοασπίδες μας.
βρη ενώ η κοινωνία έβραζε, αν ο κόσμος θα συμμετεί-
χε σε αυτήν. Γιατί φαίνεται ότι ο Συνασπιμός και ο ΣΥΡΙΖΑ οικει-
οποιούνται πολιτικά όλο το προηγούμενο κίνημα;
Πώς μπορεί να εξηγηθεί η στάση του ΚΚΕ «εδώ το
καλό μέτωπο εμείς προχωράμε και όποιος προλαβαίνει Εμείς το λέμε καθαρά. Γιατί στα μάτια των λαικών
ας ανέβει». Στάση και τακτική που περνάει μέσα από τη μαζών ο ΣΥΡΙΖΑ μέσω του προσώπου του Αλαβάνου
διάσπαση των κοινωνικών οργανώσεων της εργατικής φάνηκε ως η πιο συνεπής αντικυβερνητική και αντινε-
τάξης, που το κάνει να βγάζει αφίσα ότι κλιμακώνει μα- οφιλελεύθερη δύναμη.
χητικά τους αγώνες μέσα φυσικά από την απεργία της Και εδώ αντιστρέφουμε την κατηγορία. Αυτό έγι-
ΓΣΕΕ και που στην πράξη, όταν έπρεπε πραγματικά να νε όχι γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έχει τις πολιτικές και ιδεολογικές
κλιμακωθεί ο αγώνας, όλη η προηγούμενη σεχταριστι- θέσεις για ένα τέτοιο ρόλο, αλλά γιατί η αριστερά της
κή πολιτική και τακτική του, το οδήγησε στην απεργία αντικαπιταλιστικής απογείωσης και της σεχταριστικής
18 ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ

λαϊκής εξουσίας άφησαν πολιτικό κενό στα αντινεοφι- με ολοκληρωτικά χαρακτηριστικά για τη χει-
λελεύθερα μέτωπα της κοινωνίας. Και το κενό σύντρο- ραγώγηση και τον έλεγχο όλων των θεσμικών
φοι πάντα γεμίζει. οργάνων της αντιπροσωπευτικής αστικοινοβου-
Η διαφορά μας σύντροφοι δεν είναι αν είμαστε στο λευτικής δημοκρατίας και των λειτουργιών της.
ΣΥΡΙΖΑ ή όχι. Η διαφορά μας είναι αν στο αντινεοφι- • Την προσπάθεια της κυβέρνησης όχι απλά
λελεύθερο μέτωπο θα ηγεμονεύσουν πολιτικά οι δυ- εκβιασμού του Προέδρου της Δημοκρατίας
νάμεις που θέλουν να φτάσουν την αντινεοφιλελεύθε- αλλά και φίμωσης και ευτελισμού του προ-
ρη πάλη του λαού μέχρι την κατάκτηση της πολιτικής σώπου της ανώτατης πολιτειακής αρχής στα
εξουσίας από την εργατική τάξη ή θα ηγεμονεύσουν μάτια του λαού με σκοτεινούς σκοπούς.
οι δυνάμεις που τελικό ορίζοντα της αντινεοφιλελεύ- • Την έλλειψη κάθε άλλης δυνατότητας έξω από
θερης πάλης βλέπουν το κράτος πρόνοιας. τα άρθρα 42 και 44 του Συντάγματος θεσμι-
Και εσείς με την πολιτική σας αδυναμία να αντιλη- κής συνταγματικής παρέμβασης του ίδιου
φθείτε τις πραγματικές αντιθέσεις και τους αντικειμενι- του λαού μέσω των κοινωνικών και πολιτικών
κούς όρους κίνησης της κοινωνίας χαρίζετε την πολιτι- εκπροσώπων του για έξοδο από την κρίση.
κή ηγεμονία του κινήματος στο πιο ρεφορμιστικό και Τονίσαμε πως η πρωτοβούλια Αλαβάνου απευθύ-
φιλοευρωπαϊκό κόμμα της ελληνικής αριστεράς. νεται πρωταρχικά στον ίδιο και στο κόμμα του και σ’
ολόκληρη βέβαια την αριστερά, αλλά και σε κάθε προ-
Προοδευτική οδευτική δημοκρατική πολιτική δύναμη, γιατί αυτές οι
Αριστερή δυνάμεις είναι που έχουν σήμερα υποχρέωση να απα-
Διακυβέρνηση ντήσουν στο κεντρικό πολιτικό ζήτημα που μπαίνει για
εναλλακτική πολιτική διέξοδο.
Η θέση αυτή του ΕΑΜ διατυπώθηκε με σαφήνεια
Πολιτική διέξοδο που ο λαός όχι μόνο την αποδέ-
με αφορμή την πρωτοβουλία Αλαβάνου για δημοψή-
χεται αλλά και τη διεκδικεί απορρίπτοντας το δικομμα-
φισμα. Όχι τυχαία αλλά σαν αποτέλεσμα της τάσης και
τισμό και κάθε κεντροφιλελεύθερη έκδοση που μπορεί
της δράσης του στο εργατικό και λαϊκό κίνημα, των
να δώσει ο δικομματισμός, σαν λύση στην σημερινή
προσεγγίσεών του, των πολιτικών τοποθετήσεών του
κατάσταση.
και της πολιτικής του πρακτικής που προωθούσε, πριν
ακόμη το 2004, συγκεκριμένα και όχι αφηρημένα μία
τέτοια διέξοδο.
Η Αριστερά και η συγκυρία
Εμείς τονίσαμε ότι εξ αντικειμένου η επίκληση των Πώς αντιλήφθηκε λοιπόν η αριστερά τη συγκεκρι-
άρθρων 42 και 44 του Συντάγματος διερευνά με την μένη συγκυρία; Και πώς κινήθηκε πολιτικά για να ανε-
αγωνιστική φυσικά συμμετοχή του λαού τους ανα- βάσει το επίπεδο και τη συνείδηση της εργατικής τάξης
γκαστικά οριακούς αλλά θεσμικούς συνταγματικούς και του εργαζόμενου λαού ένα σκαλοπάτι παραπάνω;
δρόμους εξόδου από τη βαθιά κρίση του νεοφιλελευ- Ποια τακτική πρότεινε που θα μπορούσε να βάλει σε
θερισμού, στην οποία βασικό ρόλο έχει η κεντροδεξιά πιο μαζική κίνηση τον εργαζόμενο λαό;
πολιτική διαχείριση της κυβέρνησης Καραμανλή. Το ΚΚΕ, ένα κόμμα που η πολιτική του και οργανω-
Τα αυτονόητα που οδήγησαν στην πρωτοβουλία τική του συνεκτικότητα τού επέτρεπε να δώσει ώθηση
Αλαβάνου είναι φανερά σε κάθε δημοκρατικό και προ- σε μία τέτοια κατεύθυνση, προτίμησε απλά να καταγ-
οδευτικό άνθρωπο, σε κάθε εργαζόμενο, σε κάθε νέο γείλει τον Συνασπισμό για κινήσεις εντυπωσιασμού.
και αφορούν: Στη συζήτηση στη Βουλή για το δημοψήφισμα αντί να
• Την απόλυτη διάσταση του λαού με την κυ- πάρει την πρωτοβουλία και να μπει πρωτοπόρο στον
βέρνηση στα κορυφαία κοινωνικά ζητήματα αγώνα λέγοντας στην κυβέρνηση μέσα από τα έδρανα
εκπαίδευση-υγεία-δημόσια ασφάλιση. της Βουλής ότι «κύριοι, ψηφίστε ότι θέλετε. Σε έξι μήνες
από τώρα δεν θα είσαστε κυβέρνηση», και να καλέσει
• Το λειτουργικό εκφυλισμό της κυβέρνη-
τις κοινωνικές και πολιτικές δυνάμεις σε μέτωπο για την
σης σε παράγοντα της εσωτερικής και δι-
άμεση ανατροπή της Νέας Δημοκρατίας, προτίμησε να
εθνικής οικονομικο-πολιτικής διαπλοκής
κάνει πορεία στην αμερικάνικη πρεσβεία για την επέ-
και διαφθοράς που αυτή αναπαράγει.
τειο του πολέμου στο Ιράκ, σαν η μόνη φυσικά γνήσια
• Τη συνεχή περιθωριοποίηση της χώρας στον αντιιμπεριαλιστική δύναμη, στηρίζοντας ουσιαστικά
παγκόσμιο και ευρωπαϊκό καταμερισμό ερ- την κυβέρνηση και με αυτόν τον τρόπο.
γασίας με την εκχώρηση της αυτοτέλειας της
Το ΠΡΙΝ απάντησε στην πρωτοβουλία Αλαβάνου
εσωτερικής αγοράς και του παραγωγικού ιστού
με το ηρωικό πρωτοσέλιδο «δημοψήφισμα στους δρό-
της στις πολιτικές και οικονομικές αρμοδιότητες
μους». Φυσικά η κάθε πολιτική δύναμη μπορεί να κάνει
των διεθνικών ιμπεριαλιστικών οργανισμών.
τις δικές της εκτιμήσεις και να βάζει τους δικούς της
• Τη συνεχή προσπάθεια θεσμικής νομιμοποίη- άμεσους πολιτικούς στόχους.
σης ενός παρεμβατικού, παράκεντρου κράτους
19
Επειδή όμως η ταξική πάλη και η επαναστατική Με μία τέτοια τακτική ανεβάζουμε το επίπεδο των
πολιτική δεν είναι λογοτεχνία, δεν φτάνουν τα όμορφα μαζών, με μία τέτοια τακτική εγκαλούμε την αριστερά
διατυπωμένα πρωτοσέλιδα. Το δημοψήφισμα στους όχι γιατί δεν κάνει επανάσταση –τέτοιες αυταπάτες δεν
δρόμους σαν άμεσο πολιτικό καθήκον ή είναι άμεσο έχουμε- αλλά γιατί δεν κάνει τα αυτονόητα που έχουν
κάλεσμα σε εξέγερση για την πολιτική εξουσία και έτσι ωριμάσει στη συνείδηση του λαού.
πρέπει να διατυπώνεται, ή καταντάει μία παιδιάστικη Μία τέτοια μπολσεβίκικη τακτική μάς δίνει τη δυνα-
πολιτική ανοησία. τότητα να εξηγούμε στον κόσμο της εργασίας πώς το
Το σύνολο δε της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, μέτωπο της κοινωνικής αντιπολίτευσης που συγκρο-
έμεινε στο επίπεδο της καταγγελίας του Συνασπισμού τήθηκε το προηγούμενο διάστημα μπορούσε να έχει
για κοινοβουλευτικό κρετινισμό. Λες και η καταγγελία αναδειχθεί νικηφόρο, αν δεν υπονομεύονταν πολύ-
φτάνει για το πολιτικό κέρδισμα των μαζών. Λες και οι πλευρα πολιτικά από τις ίδιες εκείνες τις δυνάμεις που
μάζες μονομιάς με μία καταγγελία θα ξεπεράσουν τις είχαν την ιστορική υποχρέωση, να εξασφαλίσουν την
κοινοβουλευτικές αυταπάτες και θα προσχωρήσουν πολιτική στόχευση και ενοποίησή του ενάντια στον νε-
στην υπόθεση της επανάστασης. οφιλελευθερισμό.
Οι εργαζόμενες μάζες, σύντροφοι, πείθονται μέσα Να εξηγούμε πώς, εκτός από τη σοσιαλδημοκρα-
από την ίδια τους την πείρα. Οι επαναστάτες, αν θέ- τία, που επενδύει για την πλέρια κεντροφιλελεύθερη
λουν να είναι χρήσιμοι στην υπόθεση της επανάστα- ανασυγκρότησή της στη διαλυτική ήττα του εργατικού
σης, πρέπει πάντα να είναι ένα βήμα πιο μπροστά, να και λαϊκού κινήματος, και η αριστερά στο μεγαλύτερο
καθοδηγούν, να βοηθούν τον κόσμο, να δείχνουν τη φάσμα της επέλεξε να διαχειριστεί κοινοβουλευτικά
διέξοδο για το επόμενο βήμα που πρέπει να κατακτή- την ήττα του λαού.
σει το κίνημα. Η αριστερά αρνείται ουσιαστικά μία πρόταση πο-
λιτικής διεξόδου που θα βασίζεται σε μία κοινωνικο-
Η Θέση του ΕΑΜ πολιτική συμμαχία στην οποία θα διεκδικεί η ίδια την
ηγεμονία με ιδεολογικούς και πολιτικούς όρους.
Το ΕΑΜ χωρίς βερμπαλισμούς κινήθηκε ακριβώς
σε αυτή την κατεύθυνση. Εγκαλεί τη σοσιαλδημοκρατία ενώ η ίδια έχει σχε-
δόν μεταλλαχθεί πλήρως σε σοσιαλδημοκρατία, δημι-
Είπαμε ορθά κοφτά ότι η δημοκρατική αριστερή
ουργώντας γι’ αυτό άλλοθι με βερμπαλισμούς για αντι-
προοδευτική διακυβέρνηση είναι ώριμη λύση σε πε-
καπιταλιστικά και αντιιμπεριαλιστικά μέτωπα, χωρίς
ριεχόμενο και μορφή.
όμως να αγγίζει στο ελάχιστο την ουσία του ιμπεριαλι-
Η πρωτοβουλία Αλαβάνου μόνο αν εξελιχθεί σε σμού και της κεφαλαιοκρατίας στις σημερινές νεοφιλε-
μία τέτοια κατεύθυνση θα αποκτήσει ολοκληρωμένη λεύθερες μορφές τους.
πολιτική δυναμική και δεν θα εκφυλιστεί σε τυπική
Σήμερα κανείς, και περισσότερο ο λαός, δεν ζητά-
αστικοκοινοβουλευτική διαδικασία με αντίστροφα
ει από την αριστερά να γίνει τσόντα και συμπλήρωμα
από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
μιας διαχείρισης χρηματιστών, τραπεζιτών και μεσαζό-
Το ΕΑΜ θα διατυπώσει συγκεκριμένα τη θέση του ντων εμποροτοκογλύφων.
για τη δημοκρατική αριστερή προοδευτική διακυβέρ-
Αυτό που διεκδικεί ο λαός είναι η πολιτική διέξοδος
νηση σε μορφή και περιεχόμενο που κατά τη γνώμη
της αριστεράς καθώς μέσα από την πάλη του κατανοεί
μας, θα απαντά στις ανάγκες διαμόρφωσης της πα-
ότι έχουν υπερσυσσωρευτεί οι αντικειμενικοί όροι για
ρούσας ιστορικής φάσης σαν προοδευτικού εφαλτη-
ριζικές δημοκρατικές ανατρεπτικές αλλαγές στην κοι-
ρίου μιας ριζικής δημοκρατικής ανατρεπτικής και προ-
νωνία και το πολιτικό σύστημα.
οδευτικής στροφής της ελληνικής κοινωνίας.
Αυτό που είναι φανερό είναι ότι σήμερα η κοινωνία
Αυτή τη θέση θα παλεύουμε στο κίνημα, θα δώ-
βρίσκεται πιο μπροστά από τους πολιτικούς της εκπρο-
σουμε όλες μας τις δυνάμεις για τη συγκρότηση ενός
σώπους. Το υποσημειώνουν αυτό, με καταλυτικό τρόπο
αντινεοφιλελευθερου μετώπου πολιτικών και κοινωνι-
οι μεγάλοι αγώνες της νεολαίας, της εργατικής τάξης,
κών δυνάμεων ικανού να κατακτήσει τους πολιτικούς
των εργαζόμενων παραγωγικών στρωμάτων της κοι-
και ιδεολογικούς όρους για την πολιτική διέξοδο, αλλά
νωνίας στη μάχη για τη δημόσια κοινωνική ασφάλιση.
να κατακτήσει και τέτοια όργανα πάλης ικανά να αντι-
Θα το διατρανώσουν και στις επόμενες σκληρές μάχες
παρατεθούν και να αμφισβητήσουν όλο το φάσμα του
που έρχονται.
αστικού εξουσιαστικού συστήματος από το σύλλογο
και το ενοριακό συμβούλιο της γειτονιάς μέχρι το αστι-
κό κοινοβούλιο.

Μίλτος Σακελλάρης
0 H Νεολαία αναζητά την ΑΝΤΙΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ διέξοδο

H Νεολαία

αναζητά
την ΑΝΤΙΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ

διέξοδο
Ο Νεοφιλελευθερισμός έχει αναδειχθεί πλέον σε ακραία
μορφή της δικτατορίας της αστικής
τάξης πάνω στην εργατική τάξη και
την νεολαία της. Για πρώτη φορά σε
όλη την ιστορία της ταξικής πάλης μια
αντιδραστική ιδεολογία, όπως αυτή του
νεοφιλελευθερισμού, ισοπεδώνει τα πάντα
στο πέρασμά της χωρίς να υπολογίζει
ούτε άνθρωπο ούτε φύση. Για πρώτη
φορά στην ιστορία ο άνθρωπος παύει να
είναι το κέντρο μιας ιδεολογίας –ακόμη
και αν είναι ο άνθρωπος της άριας
φυλής- και τη θέση του την παίρνει το
κεφάλαιο και το απόλυτο μέγιστο κέρδος.
κτο και μόνο της επιβίωσης και του
έρωτα…θα αντιδράσει. Ήδη ανα-
ζητάει μια διέξοδο μέσα απ’ αυτή
Μάλιστα, αυτή η κυρίαρχη ιδε- Ούτε απόλυτος φυσικός νόμος εί- την σαπίλα του κεφαλαίου και του
ολογία εμφανίζεται με έναν φασι- ναι, ούτε παντοτινός. Το κεφάλαιο νεοφιλελευθερισμού.
στικό τρόπο σαν κάτι το οποίο δεν μπορεί και πρέπει να σπάσει!
Στη ζωή της νεολαίας σή-
μπορεί να αμφισβητηθεί και να Αυτή η ιδεολογία και η πολιτι- μερα, μοιάζει να έχει συνωμοτήσει
σπάσει από κανέναν και ποτέ! Το κή που πηγάζει απ’ αυτήν έρχεται εναντίον της ο Θεός, ο Διάβολος, οι
κεφάλαιο θεωρείται “απόλυτος φυ- και πατάει πάνω στις πλάτες των άγγελοι και οι δαίμονες. Όλοι αυτοί
σικός νόμος” που όπως ο νόμος της ανθρώπων και ιδιαίτερα των νε- μαζί με αόρατες αλυσίδες δένουν
ταχύτητας του φωτός ή ο νόμος ότερων αφού αυτοί την βιώνουν κάθε μπουμπούκι που είναι έτοιμο
της βαρύτητας έτσι και ο νόμος του εντονότερα όλο και περισσότερο να ανθίσει. Και βέβαια η νεολαία
κεφαλαίου δεν μπορεί να αμφισβη- μέρα με την μέρα. Κάθε μέρα και έχει αγανακτήσει. Καθημερινά το
τηθεί. με χειρότερους όρους. άγχος, οι σκέψεις και η αγανάκτηση
Η ζωή όμως λέει το αντίθετο! Η νεολαία όμως απ’ το ένστι- περιστρέφονται κυρίως γύρω από
21
4 πολιτικά ζητήματα!
1. Την παιδεία σε όλες
της τις βαθμίδες.
2. Την μισθωτή εργασία κι’
όπως αυτή “εξελίχθηκε”
σε απασχόληση.
3. Το περιβάλλον και μια
ενδεχόμενη καταστροφή του.
4. Το στρατό.

ΠΑΙΔΕΙΑ
Αφού τα έχουμε χιλιοεξηγήσει
δεν θα σταθώ αναλυτικά στις αντι-
μεταρρυθμίσεις της νόμιμης και μη
κυβέρνησης της Ν.Δ.
Όμως ,οι αλλαγές του προγράμ-
ματος διδασκαλίας στα δημοτικά,
η βάση του 10 και οι πανελλήνιες μπορούσε να γίνει με πιο εύκολους νεολαίων ώστε να κατανοηθεί και
στα λύκεια, τα φροντιστήρια για το όρους –και μιλάω για τον Δεκέμ- ευκολότερα. Ταυτόχρονα να βγαί-
κυνήγι του απολυτηρίου και μόνο βρη του 2007, όταν ξέσπασε ένα νει επιθετικά απέναντι στη νεοφιλε-
απ’ το λύκειο, η μιζέρια των ΕΠΑΛ, αυθόρμητο μικρού μήκους μαθη- λεύθερη πολιτική της παιδείας και
ο φασισμός των ΕΠΑΣ με την άρνη- τικό κίνημα, οι “ριζοσπάστες” έκλει- της παραπαιδείας, αλλά και να ανε-
ση εισόδου στα ΤΕΙ, η ισοπέδωση ναν τα μάτια μπροστά στο γεγονός βάζει τις συνειδήσεις ένα επίπεδο
της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαί- ή το χτυπούσαν εκ των έσω απο- παραπάνω! Όπως ήδη έχει διατυ-
δευσης έχει ήδη οδηγήσει τους νέ- μονώνοντάς το και διασπώντας το. πωθεί από την οργάνωσή μας ένα
ους στην άρνηση της προσωπικής Η ΚΝΕ, που στους μαθητές έχει μία τέτοιο πρόγραμμα θα μπορούσε
συγκρότησης και της ανθρώπινης αριθμητική υπεροχή, αρνήθηκε να αρχικά να συνοψίζεται σε:
φύσης τους. Γιατί πολύ απλά δεν πάρει την πρωτοβουλία καθοδή- - Συγγραφή νέων βιβλίων
μπορεί να είναι άνθρωπος ή να γησης αυτού του κινήματος και να σύντομων και εύληπτων,
γίνει ολοκληρωμένη προσωπικό- του δώσει ποιοτικά πολιτικά χαρα- που θα αναπτύσσουν την
τητα ένα 8χρονο παιδί που κινείται κτηριστικά. Εξωκοινοβουλευτικές κριτική και μεθοδική σκέψη.
μηχανικά και στη διάρκεια ενός και δυνάμεις στο χώρο της τριτοβάθ-
- Διόρθωση στο
μόνο σχολικού έτους να μαζεύει μιας εκπαίδευσης δεν έθεσαν το
χρονοδιδασκαλικό
το μυαλό του τόσες πληροφορίες ζήτημα του πανεκπαιδευτικού με-
πρόγραμμα.
όσες υπάρχουν σε ένα πρωτόγονο τώπου με μαθητές και δασκάλους
υπολογιστή. Με αυτή την εντατικο- και αρκέστηκαν σε πλαίσια συμπα- - Γνώση που θα αρχίζει απ’
ποίηση δεν μπορεί να είναι άνθρω- ράστασης που δεν καλούσαν καν το συγκεκριμένο και ειδικό
πος ο έφηβος που δεν έχει χρόνο στις διαδηλώσεις (με εξαίρεση το για να ανέλθει στο γενικό.
ούτε να ερωτευτεί κάτω απ’ το άγ- ΤΕΙ ΠΑΤΡΑΣ). Γνώση που επιστρέφει στο
χος των πανελληνίων και της βάσης ειδικό κατακτώντας το.
Όταν όμως η αριστερά δεν
του 10. παίρνει το τιμόνι της κοινωνίας να - Κατάργηση με νόμο όλων των
Όμως οι άνθρωποι δεν γεννή- την οδηγήσει, τότε το παίρνουν και φροντιστηρίων και ιδιωτικών
θηκαν κι ούτε θα γίνουν μηχανές. την οδηγούν εχθροί! σχολείων. Ενσωμάτωση
Μόνο και μόνο για να βρει κάποιος του διδακτικού τους
Η κοινωνία μοιάζει με αμάξι
μαθητής λίγο ελεύθερο χρόνο, να προσωπικού στη δημόσια
που ή μπρος ή πίσω θα πάει, ανά-
χαρεί το παιχνίδι ή και τον έρωτα, εκπαίδευση! Απόλυση σε
λογα με τον οδηγό και αμάξι χωρίς
να αποφύγει την εξοντωτική εκπαι- όποιον ασκεί παραπαιδεία.
οδηγό δεν υπάρχει. Ξεσπάσματα
δευτική εξεταστική διαδικασία, θα θα ξαναϋπάρξουν, ίσως με διαφο- - Αλλαγή μαθημάτων: π.χ. Τα
προφασιστεί “οποιονδήποτε” λόγο ρετική μορφή. Ως τότε, είναι χρέος θρησκευτικά μάθημα επιλογής
για να γίνει στο σχολείο του κατά- των προοδευτικών και αριστερών και όχι ο χριστιανισμός ως
ληψη. συλλογικοτήτων να συγκροτήσουν υποχρεωτικό. Η φιλοσοφία
Εδώ είναι ο ρόλος μας: να με- γύρω απ’ την εκπαίδευση ένα τέ- του αγνωστικισμού στην Γ’
τατρέψουμε την αγανάκτηση σε τοιο πρόγραμμα πάλης που να λυκείου να γίνεται μέσα από
συνείδηση. Και τότε που αυτό θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες των επιλογή με την φιλοσοφία
του διαλεκτικού υλισμού!
22 H Νεολαία αναζητά την ΑΝΤΙΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ διέξοδο
- Κατάργηση της βάσης του 10. εργατική της δύναμη. Πουλάει απ’ ων με νόμο καθώς και
- Αποδέσμευση των την ψυχή και τα όνειρά της. Πουλά- των μεταθέσεων.
πανελληνίων για την είσοδο ει τα πιο αγνά απ’ τα συναισθήμα- - Ίση αμοιβή για την ίδια δου-
σε ΑΕΙ και καθιέρωση τά της. Πουλάει τη δύναμη και το λειά ανεξάρτητα από τη θέση.
Ακαδημαϊκού απολυτηρίου πάθος για τη ζωή! Αυτό το ξέρουν
- Νομιμοποίηση για τους
που θα δίνει τη δυνατότητα οι ντόπιοι και μετανάστες νεολαίοι
μετανάστες και ίσα
πρόσβασης στην ανώτατη που δουλεύουν στα Goody’s, στα
δικαιώματα με τους Έλληνες.
παιδεία. Το λύκειο θα supermarket, στις οικοδομές και σε
εργοστασιακές επιχειρήσεις. Το ξέ- - Επίδομα Πτυχίου.
αποκτήσει με αυτό τον
τρόπο την αυτοτελή ρουν πολύ καλά οι πωλήτριες στα - Διεύρυνση των βαρέων και
εκπαιδευτική λειτουργία του. Ζara, που είναι 25 χρονών και έχουν ανθυγιεινών ακόμη και με
φλεβίτιδα κι’ αυτό γιατί οι ώρες που κριτήριο τον τόπο εργασίας.
- Κατάργηση των ΕΠΑΛ-ΕΠΑΣ.
στέκονται όρθιες είναι τόσες όσες - Συνταγματική κατοχύρωση
- Κατάργηση του νέου Νόμου και οι ώρες που στέκονται όρθιοι του εργατικού κινήματος.
Πλαίσιου και πλήρη εφαρ- οι κολασμένοι στα πιο “ανθρώπι-
μογή του άρθρου16, όπως - Άσυλο σε όλους τους
να” βασανιστήρια του Γκουαντα-
το γνωρίζαμε ως τώρα! χώρους εργασίας.
νάμο! Η νεολαία ψάχνει διέξοδο.
- Άσυλο σε όλους τους Αυτός είναι και ο μοναδικός λόγος - Ποινική δίωξη και πρόστιμο
εκπαιδευτικούς χώρους. που κοιτά στα μάτια και φαίνεται στους εργοδότες που δεν
να σέβεται όποιον μπορεί να της υποτάσσονται στον νόμο.
- Δουλειά με το πτυχίο.
προτείνει μια αντινεοφιλελεύθερη
διέξοδο αναζητώντας ταυτόχρονα
ΕΡΓΑΣΙΑ σ’ αυτόν τον άνθρωπο τον πολιτικό ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
γίγαντα που μπορεί να την κάνει να
Όπως αναφέραμε και στις πρώ-
Λόγω της στενής σχέσης Παιδεί- πιστέψει και στο όραμα. Άρα και
τες γραμμές του κειμένου, ο νεο-
ας-Κεφαλαίου-Εργασίας η νεολαία σ’ αυτή την περίπτωση, αυτό που
φιλελευθερισμός δεν υπολογίζει
γνωρίζει απ’ τα πριν τι την περιμένει. χρειάζεται είναι ένα πρόγραμμα
τον άνθρωπο ως άνθρωπο. Απο-
Αυτός είναι και ο λόγος που δικαιο- εξόδου απ’ τα δεσμά του νεοφιλε-
δεικνύει τώρα πως ούτε η μάνα
λογημένα απεχθάνεται μέχρι και τη λευθερισμού.
φύση τον ενδιαφέρει. Ακόμη και η
λέξη “δουλειά”. Η έντονη, σκληρή - Σταθερή δουλειά για όλους. φύση και το περιβάλλον δεν απο-
και εντατικοποιημένη εργασία πα-
- Κατάργηση με νόμο της τελούν ανάχωμα για το απόλυτο
ρέα με το μισθό της μιζέριας μετα-
“μερικής απασχόλησης”. (Και μέγιστο κέρδος. Για πρώτη φορά
φράζεται ως 50 φορές μεγαλύτερη
με 4 ώρες δουλειάς ζεις στην στην ιστορία η μεγαλύτερη κατα-
υπεραξία για το κεφάλαιο σήμερα
εξαθλίωση και δεν βγαίνεις στροφική απειλή του ανθρώπου
απ’ ότι τη 10ετία του 60. Παρ’ όλα
σε σύνταξη ποτέ. Χώρια που και της φύσης δεν έχει φυσικά αίτια
αυτά η νεολαία “αμοίβεται” με τα
με την ανεργία, οι εταιρείες αλλά καθαρά ταξικά . Η σκίαση του
630€ σε full-time εργασία το μήνα
βρίσκουν την απαραίτητη πλανήτη, η τρύπα του όζοντος και
όπως και όλοι οι νεόπτωχοι. Λεφτά
υπεραξία για τον ανταγωνισμό το φαινόμενο του θερμοκηπίου,
με τα οποία κυριολεκτικά ζει με το
μεταξύ τους. Άρα σπάζοντας το κόψιμο και το κάψιμο δασών, η
σταγονόμετρο στο βρεφικό κρε-
τον ανταγωνισμό είναι δυνατό αντικατάσταση των λιμνών και των
βάτι. Σήμερα δεν είναι λίγοι οι νέοι
και το 4ωρο-5ωρο-1200€ ποταμών με πετρελαιοκηλίδες, η
που κάνουν δύο δουλειές –δουλειά
και πλήρης ασφάλιση.) εξαφάνιση των ειδών, η αλόγιστη
και τις Κυριακές -όμως Κυριακές δεν
- Κατάργηση με νόμο της χρήση της πυρηνικής ενέργειας,
δουλεύει ούτε ο Θεός τους- για να
μαύρης εργασίας όλα είναι αποτελέσματα της νεοφι-
βγάλουν πέρα ολόκληρο το μήνα!
λελεύθερης πολιτικής.
Σαν να μην έφτανε αυτό, η νεολαία - Δημόσια κοινωνική ασφά-
δεν έχει και κανένα απολύτως δι- λιση με διμερή χρηματοδό- Μπροστά σε αυτά τα ζητήμα-
καίωμα απέναντι στο κεφάλαιο. Η τηση κράτους-κεφαλαίου! τα όλο και περισσότεροι νεολαίοι
νεολαία δεν έχει δικαίωμα να απαι- φαίνεται να ευαισθητοποιούνται
- Αύξηση σε μισθούς 50%
τήσει καλύτερες εργασιακές συν- και να οικειοποιούνται συνθήματα
και αντίστοιχη πτώση
θήκες και σχέσεις, γιατί σύμφωνα οικολογικών οργανώσεων. Χιλιάδες
στα προϊόντα πρώτης
με τη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία τα blogs στο internet, χιλιάδες και
ανάγκης τουλάχιστον.
δεν εργάζεται αλλά απασχολείται. οι εγγραφές μελών ηλικίας 14-28
- Επιδότηση των ανέργων στις αντίστοιχες οργανώσεις. Η νε-
Όμως η εργαζόμενη νεολαία, όπως με το βασικό μισθό
και όλη η εργατική τάξη, δουλεύει ολαία κατανοεί τι κινδύνους εγκυ-
ωσότου βρουν δουλειά. μονεί το όχι και πολύ μακρινό μέλ-
σκληρά και το ξέρει. Το ξέρει γιατί
πουλάει κάτι παραπάνω από την - Πάγωμα των απολύσε- λον. Το ανέβασμα της στάθμης του
23
νερού και η εξαφάνιση ολόκληρων κομμουνιστές ας πάψουν να δια- καλλιέργειας με φυσικούς
κρατών, η αλλαγή του κέντρου βά- χωρίζουν τα λόγια τους με βάση τρόπους όλων των βιολογικών
ρους της γης, η σκίαση αλλά και η τα πρόσωπα και τις ημερομηνίες προϊόντων και οικονομική
υπερθέρμανση του πλανήτη, η δια- του κομμουνιστικού κινήματος! Σε ενίσχυση αυτού του προγράμ-
τάραξη της τροφικής αλυσίδας σε ολόκληρο τον πλανήτη μπαίνει επι- ματος από όποιον καλλιεργεί
όλα τα επίπεδα και τέλος το πυρη- τακτικά η αναγκαιότητα των αντι- μεταλλαγμένα προϊόντα
νικό ολοκαύτωμα της γης, όλα είναι νεοφιλελεύθερων κυβερνήσεων. και τα βγάζει στην αγορά
πολύ πιθανά ενδεχόμενα. Έχει κά- Έτσι και εδώ. Η Aριστερά είναι με οποιονδήποτε τρόπο.
ποια επιλογή η νεολαία, αφού αυτή υποχρεωμένη να καθίσει στο τρα- - Περιορισμός της κίνησης
είναι το μέλλον; Μάλιστα: το ριζικό πέζι, να αφουγκραστεί την αγωνία βενζινοκίνητων οχημάτων
μετασχηματισμό της κοινωνίας σε της κοινωνίας ακόμη και για περι- κατά το ήμισυ σε Αθήνα
κάποια ανώτερη. Σε μια κοινωνία η βαλλοντικά ζητήματα και να βάλει - Θεσσαλονίκη.
οποία θα σέβεται τον άνθρωπο ως μπρος τις διαδικασίες για μια Αρι- - Περιορισμός στην εισαγωγή
άνθρωπο και την φύση ως φύση. στερή Προοδευτική διακυβέρνηση και πώληση τέτοιων οχημάτων
Η ταξική πάλη θα οδηγήσει, σαν μια αντινεοφιλελεύθερη διέξο- σε βαθμό που να αντιστοιχεί
σύμφωνα και με τον Μαρξ, στον δο. Ο λαός και ιδιαίτερα η νεολαία σε ένα μεγάλο αυτοκίνητο
επαναστατικό μετασχηματισμό της μπορεί να κατανοήσει ένα αντινε- ανά οικογένεια. Μ’ αυτόν τον
κοινωνίας ή στην από κοινού κα- οφιλελεύθερο πρόγραμμα που να τρόπο επιτυγχάνεται και η
ταστροφή των τάξεων. Ναι, μόνο σέβεται το περιβάλλον. δυνατότητα της απελευθέρω-
που σήμερα μέσα απ’ την κοινή κα- - Διεύρυνση της ζώνης των ει- σης της ανθρώπινης εργα-
ταστροφή των τάξεων δεν μπορεί δών υπό εξαφάνιση και αυστη- σίας σε ένα πρώτο στάδιο.
να ξεπηδήσει μια άλλη. Τα πράγ- ροί περιορισμοί στο κυνήγι. - Πρόστιμο στις εργοστασιακές
ματα είναι στα όρια τους. Ή εμείς ή
- Το πράσινο που χάθηκε από επιχειρήσεις που παράγουν
αυτοί! Σοσιαλισμός ή το πυρηνικό
πυρκαγιές τα τελευταία 10 το 60% του CO2. Αντίστοιχο
ολοκαύτωμα; Ζωή ή Θάνατος! Σ’
χρόνια θα ξαναγίνει πράσινο. πρόστιμο για το αντίστοιχο
αυτό το σημείο αυτοί που θέλουν
- Πανελλαδικό πρόγραμμα ποσοστό μόλυνσης γης και
να λέγονται και αυτοαποκαλούνται
24 H Νεολαία αναζητά την ΑΝΤΙΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ διέξοδο
νερού από τις επιχειρήσεις. για τα δικαιώματά τους. αγωνιστής πρέπει να έχει τα μάτια
- Τακτικοί έλεγχοι για την - Σεβασμός από οποιονδήποτε του ορθάνοιχτα και το μυαλό του
κατάσταση και την βελτίωση στα δικαιώματα των καθαρό. Δεν πρέπει να λέει τίποτα
του περιβάλλοντος. στρατιωτών. παραπάνω από αυτά που κατα-
λαβαίνει και που μπορεί να κάνει.
- Μείωση των ένοπλων
Πρέπει να μετράμε προσεκτικά και
δυνάμεων σε έμψυχο υλικό
ΣΤΡΑΤΟΣ με τιμιότητα τις δυνάμεις μας. Να
- Μείωση του χρόνου καταθέτουμε τις πιο πρωτοπόρες
Ο στρατός είναι ένα τεράστιο θητείας στους 3 μήνες ,εάν σκέψεις και τα αγνότερα συναισθή-
ζήτημα που αγχώνει την νεολαία. όχι εθελοντική θητεία. ματα στους αγώνες της εργατικής
Οι προοδευτικοί και η αριστερά - Δικαίωμα επιλογής τάξης και της νεολαίας της.
δεν δικαιολογούνται να σφυρίζουν του τόπου θητείας. Δεν μπορώ να πω με σιγουριά
αδιάφορα απέναντι σ’ αυτό. Ας - Διαπαιδαγώγηση των ότι η αριστερά θα κινηθεί όπως
φανταστούμε μοναχά πως σ’ αυτή ένοπλων δυνάμεων, έτσι πρέπει και μάλιστα σύντομα! Μπο-
τη δύσκολη εποχή που διανύουμε που να σέβονται την ρώ να πω με σιγουριά όμως ότι ο
πραγματοποιείται η υποχρεωτική εργατική δημοκρατία. λαός μας, όπως και όλοι οι λαοί, θα
στράτευση στα 18. Κάθε νέος που - Απόταξη των ακροδεξιών αντιδράσει έτσι όπως πρέπει. Είναι
θα απολύεται στα 19 (τώρα, αύριο αξιωματικών. θέμα δικό μας αν αυτή η αντίδρα-
μπορεί στα 20) θα έχει πάρει το μά- ση θα ενσωματωθεί στο κατεστη-
Σήμερα έχει μια αξία να πα-
θημά του. Δεν υπάρχει τίποτα που μένο σύστημα ή αν θα φτάσει ως
λεύουμε για τη συγκρότηση αντι-
να αξίζει χωρίς την υποταγή και το την τελική ρήξη με τα δεσμά του
νεοφιλελεύθερων μετώπων γιατί
βύσμα. Σταματάω εδώ. Δεν θέλω κεφαλαίου.
ο νεοφιλελευθερισμός βρίσκεται
να κουράσω κανέναν διαβάζοντας
παντού, σε κάθε γωνιά της γης
κάτι το οποίο έχει αναλυθεί και στο
αλλά και επειδή είναι η μεγαλύτερη ΕΜΠΡΟΣ ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΟ ΛΑΟ
προηγούμενο τεύχος.
απειλή που γνώρισε ποτέ η ανθρω- ΚΑΙ ΤΗ ΝΕΟΛΑΙΑ ΓΙΑ
Το θέμα του στρατού έχει ανα- πότητα. Στην προσπάθεια συγκρό- ΑΝΤΙΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΑ
λυθεί πολύ όμορφα και σωστά κατά τησης τέτοιων μετώπων πρέπει να ΜΕΤΩΠΑ ΡΗΞΗΣ ΚΑΙ
την γνώμη μου στο προηγούμενο έχουμε καθαρά ορισμένα πράγμα- ΑΝΑΤΡΟΠΗΣ.
τεύχος απ’ το σύντροφο Μπεντεβή. τα στο μυαλό μας.
Από εκείνο το κείμενο προκύπτουν
Δυστυχώς για εμάς που θέλου- ΝΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΙΣΤΕΡΗ
τα χρέη των συλλογικοτήτων μας
με να έχουμε αναφορά στο Μαρξ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ
αλλά και ο σχηματισμός ενός προ-
και τον Λένιν, καταφέραμε να είμα- ΑΝΤΙΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ
γράμματος πάλης και σ’ αυτό το
στε με γδαρμένη πλάτη στον τοίχο. ΔΙΕΞΟΔΟ.
επίπεδο:
Πλέον δεν χωράνε εγωισμοί. Κάθε
- Ενημέρωση των στρατιωτών

Γιώργος Καλτσάς
ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

και εργατικό
ΚΙΝΗΜΑ
Πριν λίγo καιρό η κυβέρνηση Καραμανλή προχώρησε σε δύο κινήσεις ταφόπλακα
στις ελπίδες των εργαζομένων. Αφενός ξεπούλησε τον ΟΤΕ στους Γερμανούς,
αφετέρου μετά το ασφαλιστικό καταργεί το 48ωρο. Για άλλη μια φορά επιβεβαιώθηκαν
φαινόμενα μιας εκφυλιστικής διαλυτικότητας τα οποία διαπέρασαν τα ανώτερα και
ανώτατα συνδικαλιστικά όργανα. Η έλλειψη παραγωγής εργατικής πολιτικής από
αυτά, συγχρόνως με τις αδυναμίες και ανεπάρκειες της αριστεράς, επιτρέπουν σε
μια ομάδα μεγαλοκαρχαριών με κυρίαρχο το ρόλο των βιομηχανιών συνείδησης
και τοκογλυφίας να διαμορφώνουν, να πιέζουν να ξεπουλούν . Από την παραγωγική
βάση της χώρας μέχρι τις κοινωνικά οριζόμενες ανάγκες - υγεία, παιδεία, κτλ.
26 ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ και εργατικό ΚΙΝΗΜΑ

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ της Ευρώπης, της Β. Αμερικής, της Ιαπωνίας.


ΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ Με σύνθημα «το χρήμα πάνω απ’ όλα» ο νεοφι-
λελευθερισμός θα πετάξει τον Κέυνς μαζί με όλα τα
Μέσα από τις εμπειρίες και των τελευταίων γεγο- παγιωμένα μοντέλα του κοινωνικού στάτους. Η πύλη
νότων ξεπηδάνε αβίαστα συμπεράσματα, αναμφισβή- του Βρανδεμβούργου θα πέσει θάβοντας, μαζί με τις
τητες αλήθειες, που όσο δυσάρεστες και αν είναι δεν εργασιακές σχέσεις, τις δημόσιες δαπάνες, το 8ωρο,
παύουν να ισχύουν και η κατάκτησή τους να αποτελεί τη σύνταξη, τους φραγμούς στη κίνηση κεφαλαίων
όρο για μια άλλη ριζοσπαστική πορεία του εργατικού και οικονομικών μεταναστών, αφήνοντας δις δολάρια
κινήματος. να κινούνται σε ημερήσια βάση, κλείνοντας πονηρά
Ο κόσμος βρίσκεται σε μεταβατική περίοδο δημι- το μάτι στη ραγδαία αναπτυσσόμενη νέα οικονομία,
ουργίας ενός νέου στάτους στο πλέγμα των διεθνών ουσιαστικά στην τηλεπληροφορική. Η τελευταία θα
σχέσεων. Η μεταπολεμική βάση προ πολλού έχει αποτελέσει την κύρια ατμομηχανή, το κινούν αίτιο της
ανατραπεί, χωρίς να υπάρχει μια αναμφισβήτητη νέα παραγωγής, αλλά για πρώτη φορά και της κατανάλω-
βάση σχέσεων. Οι ιμπεριαλιστικές ανακατατάξεις και σης.
ανταγωνισμοί αποτελούν κυρίαρχους μοχλούς στην Η επιχείρηση στο νεοφιλελευθερισμό, στη λεγό-
παγκόσμια εξέλιξη. μενη παγκοσμιοποίηση, έχει να διαχειριστεί τεράστιο
Το κεφάλαιο μέσα από το βίαιο σπάσιμο των γε- όγκο αδόμητης πληροφορίας, η οποία με τη μορφή
ωγραφικών και παραγωγικών οριοθετήσεων αναζητά εικόνας, βίντεο, ήχου και εγγράφου θα επεξεργαστεί
την υπεραξίωσή του. Όμως και οι δυναμικότερες ολο- και διοχετευτεί στο διπολικό σύμπλεγμα παραγωγής
κληρώσεις όπως η Ε.Ε αποδεικνύονται ανεπαρκείς, - κατανάλωσης, μέσα από δορυφόρους και οπτικές
ανέτοιμες και ξεπερασμένες. Ψάχνονται νέες ολο- ίνες . Οι ενσύρματες επικοινωνίες σταθερά θα δίνουν
κληρώσεις μέσα από την καταστροφή και την ανα- τη θέση τους στις ασύρματες . Το κινητό τηλέφωνο, ο
δημιουργία νέων ενοτήτων εθνών κρατών . Ο τρίτος φορητός υπολογιστής θα μεταθέσουν «το επιχειρείν»
Παγκόσμιος πόλεμος ουσιαστικά έχει ξεκινήσει. Την σε κινητές τροχιές. Βέβαια η απόκτηση & διαχείριση
ίδια ώρα, ο εθνικισμός, ο ρατσισμός αναδείχνονται σε της πληροφορίας ώστε να πάρει ωφέλιμη για την επι-
μοχλό νέων εξελίξεων. χείρηση τροπή θα αναδειχθεί σε ιδιαίτερα δύσκολη
Τα παραπάνω χαρακτηριστικά ενσωματώνονται διαδικασία, ώστε η οικουμενικότητα να είναι αδύνα-
στο νεοφιλελευθερισμό ο οποίος αφενός έχει επιβλη- τον να συγκροτηθεί σε λειτουργική ενότητα για το κε-
θεί, αφετέρου μοιάζει ανίκητος και ανυπέρβλητος. φάλαιο. Από την άλλη τα προϊόντα αυτά καθαυτά της
νέας οικονομίας, είναι αδύνατον ακόμη και για τις πιο
Στη χώρα μας επιβλήθηκε παράλληλα με την
αναπτυγμένες οικονομίες να αποκτήσουν στο σύνολο
ανάγκη ενσωμάτωσης στην Ε.Ε πετυχαίνοντας αρχι-
τους πραγματικά πλήρη καταναλωτική βάση.
κά μια σταθερότητα, όχι μέσα από την ανάπτυξη της
εσωτερικής αγοράς , αλλά διαμέσου της καταστροφής Μια τεράστια δυσαρμονία διαφαίνεται ικανή να
της. Το εναρκτήριο λάκτισμα της επίθεσης αυτής δό- προσθέσει νέες αντιφάσεις και αντιθέσεις όχι μόνο με-
θηκε μέσα από το διπολικό πλέγμα «εξυγίανσης» των ταξύ τάξεων αλλά και ανάμεσα στο κεφάλαιο παλιάς
προβληματικών & ιδιωτικοποιήσεων δημόσιων οργα- και νέας οικονομίας. Η νέα οικονομία αναδιαμορφώ-
νισμών κοινής ωφέλειας. ( πρωταρχικά των τηλεπικοι- νοντας την παραγωγή κατηγοριοποιεί δραστικά και
νωνιών). τα μεσαία στρώματα και την εργατική τάξη(εμπορικό
ίντερνετ).
Αυτή η πορεία αποτέλεσε στρατηγικού χαρακτή-
ρα επιλογή και για τη χώρα μας αλλά και για τις λοιπές Το κεφάλαιο χρειάζεται ένα εργαζόμενο άτομο
ευρωπαϊκές και όχι μόνο χώρες. μαζικοποιημένο ως προς την κατανάλωση αλλά ατο-
μικοποιημένο ως προς την κοινωνική του έκφραση.
Οι ιδιωτικοποιήσεις –ειδικά των τηλεπικοινωνιών.-
Η πραγματοποίηση μέγιστου κέρδους απαιτεί μιαν
υπακούουν στην απαίτηση να βρεθούν εδώ και τώρα
άπειρη διαστολή του χώρου συγχρόνως με μιαν άπει-
νέοι δρόμοι και τρόποι κερδοφορίας καθώς η κρίση
ρη συστολή του χρόνου , ώστε αέναα να εναλλάσσο-
των σχέσεων εκμετάλλευσης κατέληξαν στη δεκαετία
νται οι βαθμίδες της παραγωγικής διαδικασίας. Στη
του 70 σε κρίση κερδοφορίας του κεφαλαίου και σαν
νέα αυτή οικονομετρία του χρόνου και χώρου , η πα-
δημοσιονομική κρίση του «κράτους πρόνοιας».
ραγωγή θα γίνει στην πραγματικότητα το άλτερ έγκο
Το κεφάλαιο διολίσθησε από την υποαξιοποι- της κατανάλωσης και αντίστροφα, ώστε το εργασιακό
ούμενη βιομηχανική βάση του σε χώρους παραγω- 8ωρο να επιμηκυνθεί σε 24ωρο. Μόνο η τηλεπληρο-
γικότερης αξιοποίησής του. Εργοστάσια θα κλείσουν, φορική έχει εν δυνάμει τέτοιες ικανότητες. Από μέσο
εργαζόμενοι θα απολυθούν, επενδύσεις θα γίνουν σε σύνδεσης ανθρώπων και διαμέσου των Μπίτς θα γίνει
χώρες φθηνής αλλά «συγκροτημένης» εργασίας , πε- μέσο απόσπασης μέγιστου κέρδους. Ο υπολογιστής
τροδολάρια θα επενδυθούν δανεικά για αναδιοργά- και τα ΜΜΕ θα μας βάλουν σε μια νέα αυτοκρατορία
νωση κρατών συγχρόνως με τη διοχέτευση λιμνάζο- των αισθήσεων στην οποία μέσω της εικονικής πραγ-
ντος χρήματος στις νέες τεχνολογίες, στα εργοστάσια ματικότητας ο ελεύθερος χρόνος του παραγωγού θα
27
σιου δανεισμού εμφανίζεται σαν μια
αναδιανεμητική πολιτική (αναγκαί-
ος όρος ενσωμάτωσης & συμμαχίας
εργαζομένων-κυβέρνησης- αστικής
τάξης.). Ενθαρρύνονται οι πρόωρες
συνταξιοδοτήσεις με αποτέλεσμα
την επιδείνωση του συνταξιοδοτι-
κού και την αύξηση του τραπεζικού
δανεισμού. Μπαίνουν σε εφαρμογή
οι ρεμούλες διαφθοράς με τίτλο
«σεμινάρια κατάρτισης». Οι συνδι-
καλιστές όλων των αποχρώσεων
λιγότερο η περισσότερο σφυρίζουν
το …ρούχα μαζί που πλύθηκαν…
Ο δρόμος είναι ανοικτός για την
ευρωπαϊκή εκδοχή του νεοφιλελευ-
θερισμού και τη συνθήκη του Μάα-
στριχτ(1992). Η πολιτική αύξησης
γίνεται χρόνος αφαίμαξης όλων των ικανοτήτων και του δημόσιου χρέους συνεπάγεται
δικαιωμάτων του. Η τέτοια εξέλιξη της τηλεπληρο- υπεραξίωση του τραπεζικού κεφαλαίου. Οι λεγόμενες
φορικής θα δεθεί αναπόσπαστα με τις διαστημικές προβληματικές εκκαθαρίστηκαν. ΄Ηρθε η ώρα των
τεχνολογίες χρηματοδοτώντας και στηρίζοντας στρα- κερδοφόρων επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα…
τοκρατικά σενάρια & αντίστροφα. Από την κρίση του βιομηχανικού κεφαλαίου περνάμε
Το χειρότερο όλων όμως είναι η καταστροφή της σε μια νέα βάση μονεταριστικής πολιτικής. Αποφασι-
εργατικής δύναμης σε τεράστιο βαθμό. Ολόκληρες στικό χτύπημα του μισθού, των κατακτήσεων, του μη
περιοχές του πλανήτη είτε βγαίνουν από κάθε παρα- μισθολογικού κόστους. Η ανταποδοτικότητα- αντα-
γωγική διαδικασία είτε μετατρέπονται σε μαζικούς γωνιστικότητα του συστήματος είναι το νέο άγιο δι-
παραγωγούς ναρκωτικών, πορνείας, ανθρώπινων σκοπότηρο για ίαση κάθε νόσου και κάθε μαλακίας…
εξαρτημάτων.. Η υποαπασχόληση, η ανεργία, δεν πε-
ριορίζεται πλέον στο στρατό εφεδρείας. Επηρεάζει Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΟΥ
ακόμη και τις δυτικές κοινωνίες όπου οι εργαζόμενοι ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
υποκείμεθα στην επιδείνωση των υλικών συνθηκών
διαβίωσής μας. Η «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ » αποτελεί μια «αναγκαι-
ότητα» στο βαθμό που δια μέσου της προχωρά η
ΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΤΗΚΑΝ συσσώρευση κεφαλαίου . Για τις μορφές όμως που θα
πάρει, για τις αντίθετες δυνάμεις που δημιουργούνται
ΟΙ ΚΕΡΔΟΦΟΡΕΣ ΠΩΛΟΥΝΤΑΙ η θα απελευθερωθούν, το πεδίο είναι ανοικτό. Κατά
Η κρίση μετά το 81 δεν δείχνει μόνο την έλλειψη απόλυτη έννοια μπορούμε να πούμε ότι η τελική δι-
βιομηχανικής πολιτικής. Στην πραγματικότητα εμπε- έξοδος, μορφή και λύση είναι επίδικο της πάλης των
ριέχει την αποδιάρθρωση μεταξύ τραπεζικού και τάξεων. Έτσι η ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας
βιομηχανικού κεφαλαίου και οριοθετεί και τη βασική και η πτώση των πραγματικών μισθών αποτελεί νόμο
στόχευση της πολιτικής διαχείρισης της κρίσης. Το για το κεφάλαιο, προκειμένου να βγει από την κρίση
κράτος και η κυβέρνηση ανέλαβε αφενός την κοινω- υπερσυσσώρευσης, αλλά οι μορφές που θα πάρει, η
νικοποίηση του κόστους αποβιομηχάνισης - χωρίς ένταση και ο τρόπος ούτε προδιαγράφονται ούτε δε-
να θιγεί το τραπεζικό σύστημα, και ενώ φάνηκε πως δομένες είναι. Ότι διαμορφώνεται, θα εξαρτάται από
επρόκειτο για κεϋνσιανή πολιτική στην πραγματικότη- τους εργατικούς αγώνες.
τα ήταν η αναγκαία συσπείρωση δυνάμεων για να ξε- Εξίσου γνωστό είναι πως σχηματίζεται μια διεθνής
τιναχτούν οι εργασιακές σχέσεις και να έρθουν οι νέες του κεφαλαίου ενωμένη ενάντια στην διαιρεμένη
με την κατασυκοφάντηση και του δημόσιου τομέα. εθνικά & εσωτερικά εργατική τάξη, η οποία υπόκει-
Το σημαντικότερο: Έγιναν το εργαστήρι μετάλλαξης ται στον εκβιασμό μείωσης της παραγωγής – αύξη-
και προσαρμογής των συνδικαλιστών και του συνό- σης της ανεργίας. Άρα η αντίθεση δεν είναι πλούσιες
λου του συνδικαλιστικού κινήματος, στη μετατόπιση –φτωχές χώρες η Βορράς – Νότος, αλλά εκκινώντας
της σοσιαλδημοκρατίας στο νεοφιλελευθερισμό… Τα από το εσωτερικό κάθε κράτους οι εργαζόμενοι είναι
υψηλά επιτόκια και η πολιτική αύξησης του δημόσιου υποχρεωμένοι να συναντηθούν με τους εργαζόμε-
χρέους εξασφάλισε στο τραπεζικό σύστημα κεφά- νους όλων των κρατών.
λαιο-κέρδη-ρευστότητα. Ένα μικρό μέρος του δημό- Όμως ας επιχειρήσουμε μερικά ερωτήματα προ-
28 ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ και εργατικό ΚΙΝΗΜΑ
σμένοντας απαντήσεις που σίγουρα υπάρχουν στο της Λισσαβόνας, δηλ. της συμπίεσης των εργατικών
κόσμο της εργασίας. κατακτήσεων. Αποτέλεσμα: Οι εργοδοτικές οργανώ-
• Ποιες είναι οι αντικειμενικές αξίες, η σεις να είναι οι κύριοι φορείς σχεδιασμού πολιτικής
αντικειμενική αλήθεια; Μήπως και η στην Ελλάδα, οι εκάστοτε κυβερνώντες μέτοχοι των
σκέψη είναι μια αγορά με εμπόρευμα επιχειρήσεων και οι συνδικαλιστές μικρομεσαίοι ερ-
την ιδέα, άρα ο κάθε πωλητής έχει δίκιο, γολάβοι. Αυτά αφού στην χώρα μας όλα έρχονται με
αφού απλά πουλά τη δική του; καθυστέρηση. Η ειρηνική συνύπαρξη στην Ευρώπη
βασίστηκε σε ένα ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα, στις
• Είμαστε εμείς οι πολλοί με το δίκιο αλλά «λίγοι»
ιδιαιτερότητες της Ευρώπης μετά το 2ο πόλεμο, με
σε ψήφους σε πορείες σε αγώνες και γιατί;
αποτέλεσμα μια συνεχή βελτίωση των όρων εργασί-
• Μπορεί το κοινωνικό να υπερφαλαγγίσει ας ως τα όρια του κράτους πρόνοιας. Αυτή η ειρηνική
το πολιτικό, η ποια είναι η σχέση τους; συνύπαρξη στις νέες συνθήκες οδηγεί το κίνημα σε
• Μπορούμε να ασκούμε κριτική στους καταστροφή.
κυρίαρχους, όταν τα πάντα αποκτούν νόημα Στην πραγματικότητα το ιδεολογικό φορτίο, το
μόνο από τη δύναμη και τις δυνατότητές πολιτικό, το πλέγμα νόμων, η κομματικοποίηση του
τους;!! (να είναι άραγε απάντηση;) συνδικαλιστικό κίνημα κάνουν ώστε αυτό να είναι
λειτουργικός παράγοντας του πολιτικού συστήματος.
Μόνο κατ’ επίφαση έχουν σχέση με την κοινωνία. Ει-
ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΙΕΞΟΔΟΣ δικά η κομματικοποίηση περιόρισε σε αντίστοιχα
κουτάκια το συνδικαλιστικό κίνημα, εξαφάνισε τα τε-
Οι απόκληροι της κοινωνίας σήμερα δεν έχουν λευταία ίχνη του πολιτικού λόγου, περιόρισε την ιδεο-
ούτε πολιτικό βάρος ούτε φωνή. Η αθλιότητά τους λογική διαπάλη. Η ΠΑΣΚΕ και αλυσιδωτά το Σ.Κ πήρε
χρησιμεύει για να δικαιολογήσει την κατάργηση των και δέθηκε στο κατάρτι της κρίσης της σοσιαλδημο-
κεκτημένων όλων μας και πρώτα πρώτα την κατασυ- κρατίας με ότι αυτό συνεπάγεται. ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ.
κοφάντηση της σταθερότητας της εργασίας.
Ο ΔΙΕΚΔΙΚΗΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΉΡΑΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ
Ο συνδικαλισμός του τελευταίου αιώνα πρέπει να ΦΤΑΝΕΙ ΩΣ ΤΟ ΟΡΙΟ ΟΧΙ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΕΦΙΚΤΟΥ
τελειώνει. Η ιδεολογία της αγοράς έχει επικρατήσει ΑΛΛΑ ΣΤΑ ΣΥΝΟΡΑ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙ-
στο πολιτικό πεδίο . Επιπλέον οι συνδικαλιστικές οργα- ΚΩΝ.
νώσεις από εκφραστές των αιτημάτων της τάξης όλο
και περισσότερο διολισθαίνουν στο ρόλο προστάτη Ο «ιστορικός συμβιβασμός» του 89 αφανώς τα άλ-
ενός πυρήνα κλαδικών συμφερόντων των πιο καλο- λαξε όλα κάνοντάς τα χειρότερα… Κόμματα και συν-
πληρωμένων μεσοανώτερων στελεχών. Το εργατικό δικάτα έκλεισαν αποφασιστικά την πόρτα τους στην
κίνημα χάνει την ισχύ και νομιμότητά του . Δεκάδες κοινωνία αναζητώντας τη μήτρα αναπαραγωγής τους
χρόνια τα συνδικάτα παραμένουν στραμμένα προς στο κράτος και στη διαχείρισή του σχεδόν ολοκληρω-
το κράτος προσμένοντας λύσεις που αυτό θα έδινε μένα. Ο συνδικαλισμός ήταν αδύνατο να βρει την ταξι-
παζαρεύοντας με την εργοδοσία. Η υποχωρητικότητά κή αυτονόμησή του. Αντίθετα όλο και περισσότερο δι-
τους αυτή αποζημιωνόταν, με την παρουσία τους στο ακατέχεται από σύμπλεγμα κυβερνητικής «ευθύνης».
πολιτικό πεδίο. Σήμερα ομάδες εκτός συνδικάτων εκφράζουν τις
Στη συνέχεια και παράλληλα θυσιάζοντας την προοδευτικές προτεραιότητές τους, οι οποίες πολλές
ενεργό παρουσία τους στον εργασιακό χώρο, έριξαν φορές είναι σε αντίθεση με τα συνδικάτα. Τα εργατι-
βάρος στις διάφορες αντιπροσωπευτικές συμμετοχι- κά συνδικάτα είναι πλέον υποχρεωμένα, αν θέλουν
κές διαδικασίες, εγκλωβισμένα στη διαχείριση συντε- να υπάρξουν, να δομήσουν τη δράση τους ακριβώς
χνιακών κατακτήσεων που όμως συνεχώς στένευαν, πάνω στα συμφέροντα των εργατικών στρωμάτων
αναδημιουργώντας πυραμίδες μεσαίων στρωμάτων, που κυρίαρχα πλήττονται από τη λεγόμενη παγκο-
καταπιέζοντας την πραγματική εργατική βάση. Η υι- σμιοποίηση . Σημαντικότατος ρόλος πρέπει να δοθεί
οθέτηση από το στρατηγικών συναίνεσης , ο τεχνο- στη δημιουργική προστασία των δημόσιων υπηρεσι-
κρατικός λόγος σε βάρος του πολιτικού, η προσπάθεια ών σαν έκφραση συλλογικών κατακτήσεων. Ένας νέος
για επιβολή οργάνων διαβούλευσης έκαναν ώστε να συνδικαλιστικός διεθνισμός θα αποτελέσει συνιστώ-
αγιοποιηθεί το κέρδος, ο εργοδότης, και το συνδικα- σα επιτυχίας για κινητοποίηση και σε εθνικό επίπεδο.
λιστικό κίνημα μαζί με το κεφάλαιο να γίνει ισότιμη Έτσι η υπογραφή π.χ. συλλογικής σύμβασης σε Ευρω-
παραγωγική συνιστώσα στη κοινωνία. Το πλασάρισμα παϊκό επίπεδο για θέματα κοινωνικής πολιτικής κα-
νόμων σαν τον 1264 και τον 1876, προοδευτικών σε θώς και η διεθνής αλληλεγγύη σε ζητήματα ανεργίας
σχέση με το προηγούμενο καθεστώς, επέτειναν την μπορούν να περπατήσουν. Βασικό αίτημα η μείωση
παραπάνω αντίληψη, πολύ περισσότερο που συνέτει- του εργάσιμου χρόνου μαζί και μέσα σε ένα νέο κοι-
ναν στην εγκατάλειψη του συγκρουσιακού κλίματος. νωνικό περιβάλλον. Ούτε η εβδομάδα των 35 ωρών,
Αποκορύφωμα η αποδοχή από τη ΓΣΕΕ των στόχων ούτε των 30 ωρών μπορεί σήμερα να θεωρηθούν κα-
ταληκτικοί στόχοι για το συνδικαλιστικό κίνημα. Η ερ-
29
γάσιμη ημέρα πρέπει να περιοριστεί στο επίπεδο του κλάδο, και επάγγελμα, τελειώνει. Ένας συνδικαλισμός
καθιερωμένου ωρομίσθιου, το οποίο από οικονομική οριζόντιας δομής, που να ευνοεί την διεπαγγελματική
άποψη πρέπει να αντιστοιχεί στην αναπαραγωγή της διάσταση, κατάλληλος να εκφράσει τον άνεργο, τον
εργατικής δύναμης.. Συγχρόνως ένα δεύτερο εισόδη- ημιάνεργο, το μόνιμο χρειάζεται να ξεπροβάλει. Η
μα θα προέρχεται κατευθείαν μέσα από έναν συνεχώς εργοδοσία δεν συγκρούστηκε την περασμένη 10ετία
διευρυνόμενο κοινωνικό μισθό: δωρεάν μετακίνηση με το μόνιμο. Πλαγιοκόπησε το συνδικάτο κάνοντας
στα δημόσια μεταφορικά μέσα για εργαζόμενους και απαγορευτική τη συμμετοχή της νέας εργασιακής
ανέργους, η επιδότηση ενοικίου, η δωρεάν παροχή σχέσης σ’ αυτό. Σαν αποτέλεσμα δεν μειώθηκε μόνο η
νερού ,ΔΕΗ , ΟΤΕ ΣΕ ΚΑΘΕ ΑΝΕΡΓΟ & ΧΑΜΗΛΟΣΥ- δύναμη του συνδικάτου αλλά ξεπρόβαλαν και οι πολ-
ΝΤΑΞΙΟΥΧΟ και στη συνέχεια σε όλο μεγαλύτερο πο- λαπλές συνιστώσες κοινωνικής έκφρασης με τίτλους
σοστό εργαζομένων . …κίνηση κατά της ακρίβειας, των μεταλλαγμένων,
Η μείωση του εργάσιμου χρόνου πρέπει να συνο- υπέρ των γυναικών κτλ. …Η οριζόντια δομή θα περιο-
δευτεί με διεκδίκηση πραγματικής κοινωνικής ασφάλι- ρίσει και θα αναδείξει στο εσωτερικό της τα πολλαπλά
σης, υγείας, παιδείας αποκλειστικά από το κράτος. Στα επίπεδα δράσης, κατεύθυνσης. Να καταλάβουμε πως
οι συνδικαλιστικές εκλογές,
οι συσχετισμοί σ’ αυτές και
η ανακοίνωση των αποτε-
λεσμάτων με την έκφραση
«…έλαβον…πρόσκειται…»
δε λένε τίποτα. Περιμένου-
με από ποιόν να κάνει την
συγχώνευση σωματείων και
ομοσπονδιών; Εμπρός ξεκι-
νάμε… Η απάντηση όμως
στο μεγάλο ερώτημα παρα-
μένει. Ποιά κοινωνία είναι
αυτή που δεν έχει ανάγκη
τη σταθερή εργασία ; Εδώ η
απάντηση είναι πολιτική και
πρέπει να δίνεται σαν όραμα
των κοινωνικών οργανώσε-
ων του εργατικού κινήματος.
Την απελευθέρωση του χρό-
νου που παράγει σήμερα,
έξω από οικονομικούς περι-
ορισμούς, το νέο εργοστάσιο
να την δούμε σαν ευλογία και
παραπάνω πλαίσια ο λεγόμενος ελεύθερος χρόνος όχι σαν κατάρα, σαν δύναμη χειραφέτησης και όχι σαν
πρέπει να επαναθεμελιωθεί σε άλλη λογική. Στη βάση θυσία. Σαν βάση για εισόδημα εργασίας και κοινωνικό
πολιτιστικών, κοινωνικών πρακτικών αποσυνδεμένων μισθό. Σαν επιλογή μορφών κοινωνικής αλληλεγγύης,
από το κέρδος και την κατανάλωσή του. συνεργασίας, αμοιβαίας εξυπηρέτησης, παραγωγής
συλλογικής πέρα από τον κύκλο με την κιμωλία του
Η απελευθέρωση του χρόνου πρέπει να συνο-
καπιταλισμού. Ας είναι όλα αυτά «μια ουτοπία που εί-
δευτεί με επιλογές και ποικιλία προσφορών. Μείωση
ναι στο χέρι μας». Η αριστερά μπορεί. Ποια αριστερά;
του ημερήσιου, του εβδομαδιαίου, του μηνιαίου, του
Ένα καινούργιο ΕΑΜ σε κάθε χώρα είναι αναγκαίο.
ετήσιου χρόνου. Δικαίωμα παρατεταμένης άδειας ,
αλλαγής τόπου συμφερόντων, γενίκευση του δικαι- Δεν έχουμε το δικαίωμα να αποτύχουμε.
ώματος εκπαίδευσης καθώς και φροντίδας γέροντα Δεν έχουμε το δικαίωμα να γίνουμε η γενιά του πισω-
γονέα η παιδιού. Κάθε αγώνας να κινείται στα πλαίσια γυρίσματος στο μεσαίωνα. Αντίθετα πρέπει να κατα-
μιας νέας θεώρησης που δεν θα περνά από πρόγραμ- λάβουμε πώς μόνο και αποκλειστικά τα συμφέροντά
μα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων αποκομμένων από μας, τα εργατικά συμφέροντα, μπορούν να βάλουν σε
την οικονομία αλλά μέσα από την ενσωμάτωση των κίνηση όλη την κοινωνία για ένα καλύτερο αύριο.
κύριων αιτημάτων σε ένα σχέδιο αναμόρφωσης της
οικονομικής πολιτικής. Ο κάθετος συνδικαλισμός κατά

Χρήστος Βανδώρος
ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΩΣ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
για το
σχολείο
Η έναρξη και του νέου σχολικού έτους σημαδεύε- Στην εκπαίδευση η κυβέρνηση συνεννοείται με
ται από την πολιτική κυριαρχία της κυβέρνησης, παρά ποικίλα συμφέροντα στο χώρο της παιδείας, κόντρα
τους κάποιους κλυδωνισμούς, ενώ η χρονιά που πέ- στο Σύνταγμα, βρήκε τρόπους παράκαμψης του
ρασε καθορίσtηκε από την επικράτηση των νεοφιλε- άρθρου 16 και προχώρησε στην αναγνώριση των
λεύθερων αντιλαϊκών πολιτικών ενάντια στους εργα- Κέντρων Ελευθέρων Σπουδών, ενώ σε άμεση προτε-
ζόμενους. ραιότητα μπαίνει η υλοποίηση των τριών παρακάτω
Η κυβέρνηση ψήφισε το αντιασφαλιστικό νομο- βασικών πορισμάτων του ΕΣΥΠ σε συνδυασμό με την
σχέδιο ανοίγοντας διάπλατα μαζί του όλα τα ζητή- προώθηση εφαρμογής του «Καποδίστρια ΙΙ»:
ματα που αφορούν το δίπτυχο εργασία και γνώση, 1. Σύνδεση του 1/3 του προγράμματος
δηλαδή οτιδήποτε αφορά την εργασιακή, κοινωνική μαθημάτων κάθε σχολείου με την τοπική
και μορφωτική οντότητα του ανθρώπου ως εργαζό- κοινωνία, την τοπική αγορά, αφού επιχειρήσεις
μενου. Τώρα η κυβέρνηση ετοιμάζει τον αντίστοιχο της θα μπορούν να προσανατολίζουν
ασφαλιστικό νόμο για τους δημοσίους υπαλλήλους τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τις
και τους εκπαιδευτικούς. προτιμήσεις των μαθητών σε κατεύθυνση
αναπαραγωγής του κέρδους τους.
1
2. Ελαστικοποίηση και διάλυση των β/θμιας με τον εύηχο τίτλο «προγραμματισμός εκπαι-
εργασιακών σχέσεων και της έννοιας της δευτικού έργου» και της οποίας οργανωμένα πρέπει
συλλογικότητας, μέσα από τη μεταφορά σε να απαιτήσουμε την ανάκληση, αφού ανοικτά σκοπεύ-
περιφερειακό επίπεδο όλου του πλέγματος ει στην επιβολή πειθάρχησης – αξιολόγησης σχολείου
των προσλήψεων-διορισμών-τοποθετήσεων. και εκπαιδευτικών, ως βασικού μοχλού προώθησης
3. Αποδέσμευση του κράτους από την υποχρέωση του σχολείου της αγοράς.
της αποκλειστικής χρηματοδότησης των Η νεοφιλελεύθερη επικράτηση σε διεθνές επίπε-
σχολικών μονάδων και μετακίνησης του δο, επέφερε ριζικές αλλαγές γενικότερα στο γνωσι-
κόστους λειτουργίας στις οικογένειες ολογικό και ειδικότερα στο εκπαιδευτικό σύστημα,
των μαθητών. Η αναζήτηση οικονομικών σε κατεύθυνση ανατροπής εργασιακών σχέσεων και
πόρων, ο ανταγωνισμός των σχολείων δικαιωμάτων. Η γενική μόρφωση, που δίνει τη δυνα-
για την επιβίωσή τους, θα οδηγήσει στο τότητα κατανόησης και ερμηνείας των νόμων κίνησης
κλείσιμο περιφερειακών σχολείων και και εξέλιξης της φύσης και της κοινωνίας, δίνει τη θέση
στην κατηγοριοποίηση των υπολοίπων. της σε εφήμερες, αναλώσιμες και ασύνδετες πληρο-
Το υπουργείο παιδείας ετοιμάζεται να σφί- φορίες εξειδίκευσης.
ξει επώδυνα τον κλοιό στην όποια παιδα- «Το σχολείο λοιπόν πρέπει
γωγική αυτονομία των εκπαιδευτικών να αλλάξει», λένε οι μεταρ-
με τις προτάσεις του για ρυθμιστές. Έτσι το ΥΠΕΠΘ με
την αναδιάρθρωση της την εκπαιδευτική του πολιτική
βασικής εκπαίδευσης. αλλάζει το σχολείο και στο
Προσπαθεί να στήσει στόχο αυτό προσπαθεί να
μέσω της διοικητικής προσαρμόζει τους εκπαι-
ιεραρχίας (των Περι- δευτικούς.
φερειακών διευθυ- Στην υλοποίηση αυτού του
ντών, Διευθυντών στόχου, η εκπαίδευση σε μεγάλο
και Προϊσταμένων βαθμό περνά πλέον σε άλλα
εκπαίδευσης και δι- χέρια. Το ΥΠΕΠΘ μετατρέπεται
ευθυντών σχολείων) αντικειμενικά, με σταθερούς
μία ιδιόμορφη δια- ρυθμούς σε υπηρεσία κα-
δικασία επικοινωνίας τάρτισης και απασχόλησης.
με τους εκπαιδευτι- Περίπου τα 2/3 του δικτύου
κούς των σχολείων, παροχής εκπαίδευσης είναι
όπως στις περιπτώ- έξω από το σχολείο, όπου
σεις της «ονοματοδο- τα διάφορα κέντρα (ΚΕΚ, ΙΕΚ)
σίας σχολείων» και μοιράζουν αφειδώς
της «επιμόρφωσης τίτλους απασχόλη-
εκπαιδευτικών - σης εφήμερους και
κών», η οποία ου- αμφιβόλου προέ-
σιαστικά οδηγού- λευσης, πολλές φο-
σε σε απευθείας ρές πλαστούς.
κρατικό συνδικαλισμό
Το σημερινό σχολείο
του ΥΠΕΠΘ με τους εκπαιδευτικούς πα-
δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένας δοκι-
ρακάμπτοντας τις ενώσεις - συλλόγους και τις ΟΛΜΕ-
μαστικός σωλήνας όπου οι μαθητές οδηγούνται να
ΔΟΕ. Παράλληλα με τις ετήσιες εκθέσεις αξιολόγησης
μαθαίνουν σκόρπιες και ασύνδετες πληροφορίες με
οι σχολικοί σύμβουλοι της α/θμιας εκπαίδευσης ανά
ανορθόδοξους αναγκαστικά τρόπους, ώστε να μπουν
τη χώρα αγνοώντας τις αποφάσεις των κλάδων, ταυ-
στην παραγωγή περιστασιακά και εφήμερα, χωρίς να
τίστηκαν και υλοποίησαν τις πολιτικές και αποφάσεις
μπορούν να καταχτήσουν τη γενική μόρφωση και παι-
του υπουργείου σε πολλά ζητήματα, όπως αυτό της
δεία, εφόδια εν δυνάμει ανατρεπτικού και απελευθε-
αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου. Η ΔΟΕ αδρά-
ρωτικού χαρακτήρα.
νησε χαρακτηριστικά και αντέδρασε κατόπιν εορτής,
μετά από πιέσεις-αποφάσεις των τοπικών γενικών συ- Το σχολείο σήμερα έχει σταματήσει να είναι σχο-
νελεύσεων και Δ.Σ., αφού άφησε να περάσει ο χρόνος λείο των κύριων φορέων του, δηλ. εκπαιδευτικών-μα-
στον οποίο οι εκπαιδευτικοί, έκθετοι στο διοικητικό θητών, το οποίο θα υπόκειται στο δημοκρατικό έλεγ-
μηχανισμό, συμπλήρωναν τις εκθέσεις. Αλλά και η χο της κοινωνίας. Έτσι οι μαθητές αντί να αγαπούν το
ΟΛΜΕ έχει αδρανήσει χαρακτηριστικά στην εγκύκλιο σχολείο, το απεχθάνονται και οι εκπαιδευτικοί, πέρα
που απέστειλε τον Ιούνιο το ΥΠΕΠΘ στα σχολεία της από τις ευθύνες του συστήματος, δεν είναι άμοιροι
32 για την παιδεία
ευθυνών. Έτσι, αντί να σηκώνουν γενικώς τις σημαίες την κοινωνία να διεκδικούν αιτήματα που αφορούν
της αντίστασης χωρίς πολλές φορές περιεχόμενο θα το μισθό , την ασφάλιση, τη σύνταξη, τις εργασιακές
ήταν καλύτερα για το σχολείο, την κοινωνία αλλά και σχέσεις, την παιδαγωγική ελευθερία στο σχολείο, κ.ά.
τους ίδιους, να ασχοληθούν περισσότερο μ’ αυτό. Το Αν δεν το έχουν αυτό ως προμετωπίδα των αιτημάτων
σχολείο πρέπει να αποκατασταθεί ως ενότητα τους, τότε η κοινωνία θα αξιολογεί το σχολείο ως κοι-
δασκάλων-μαθητών-κοινωνίας, κάτω από το νωνικά άχρηστο και τους εκπαιδευτικούς ως προνομι-
άγρυπνο μάτι της ίδιας της κοινωνίας, ώστε η ούχους, αργόσχολους και αργόμισθους. Έτσι οι όποιες
λειτουργία του να είναι τέτοια, που το σύνολο διεκδικήσεις, οι κινητοποιήσεις και οι αγώνες τους θα
των μαθητών όταν το τελειώνουν να είναι ικανοί αντιμετωπίζονται με αδιαφορία, καχυποψία και εχθρό-
όχι μόνο για τα ΑΕΙ, αλλά και να αντιμετωπίσουν τητα από την κοινωνία, τη στιγμή που οι άλλοι εργα-
τις σύγχρονες απαιτήσεις και προκλήσεις της ζόμενοι πλήττονται από την ακρίβεια, την ανεργία, την
ζωής με διεκδικητική - αγωνιστική στάση και ανασφάλιστη και χαμηλόμισθη εργασία.
φρόνημα γι’ αυτήν. Θεωρούμε λοιπόν αδιανόητο τη συνέχιση όχι
Το πρόβλημα του εκπαιδευτικού κινήματος σήμε- μόνο της ίδιας στρατηγικής και τακτικής στην προε-
ρα είναι ότι το ίδιο δεν μιλά για το ΣΧΟΛΕΙΟ. Δεν μιλά τοιμασία, εξαγγελία και διάρκεια της όποιας αγωνι-
για το πρόγραμμα και τη μορφή ενός αυριανού μορ- στικής και απεργιακής μελλοντικής κινητοποίησης,
φωτικού σχολείου που αλλά και στη διατύπωση
θα αντικαταστήσει το και διαβάθμιση των αιτη-
σημερινό με τα χαρακτη- μάτων. Αυτά τα αιτήματα
ριστικά της ενότητας που σχολείου δεν μπορούν
αναφέρθηκε παραπάνω. να μην είναι σε άρρηκτη
Τα κόμματα και οι συν- σχέση με το μορφωτικό
δικαλιστικές παρατάξεις, σχολείο ως ενότητα που
ακόμη και της αριστεράς αναφέρθηκε και που η
(εντός και εκτός των τει- κοινωνία αναζητά. Πο-
χών) περιστασιακά (κύρια λύτιμη πείρα μπορούν
πριν από κινητοποιήσεις), να αντλήσουν οι εκπαι-
αποσπασματικά και επι- δευτικοί από τη μεγάλη
φανειακά ασχολούνται με απεργία των δασκάλων,
το μείζον αυτό ζήτημα. σε σχέση με την ενεργή
Μόνο αν οι εκπαιδευ- συμπαράσταση μεγάλου
τικοί αγωνιστούν για την μέρους των γονέων και
αποκατάσταση αυτής της κοινωνίας, οι οποίοι
της διαρρηγμένης ενό- διέβλεπαν στην κινητο-
τητας μαθητών-εκπαι- ποίηση των δασκάλων,
δευτικών-κοινωνίας και πέραν των άλλων, και την
διεκδικήσουν το σχολείο αλλαγή του προσανατο-
της μόρφωσης για όλα τα λισμού του σχολείου.
παιδιά του λαού, τότε θα
αντλούν το δικαίωμα από

Πασσάς Βαγγέλης
μέλος της Αγωνιστικής Συσπείρωσης Α/θμιας Εκπ/σης Πάτρας και αντιπρόσωπος στη Γ.Σ. της ΔΟΕ

Παπαπαναγιώτου Παναγιώτης
μέλος της Εκπαιδευτικής Παρέμβασης Β/θμιας Α΄ ΕΛΜΕ
Το Αντιλαúκό ¼ραμα
Εκπαίδευση
για
«Αριστείας»
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ και
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΕΚΤΑΣΕΙΣ
Μια από τις πιο σημαντικές διαδικασίες πολιτικής πάλης στη
σημερινή νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποιημένη ανθρωπότητα,
είναι η ανάλυση, και η συστηματική αποδόμηση του εννοιολογικού
οικοδομήματός της, τα εφευρήματα –ιδεολογικά και φραστικά–
που νομιμοποιούν την κυριαρχία και επέκτασή της. Στο άρθρο
αυτό αναλύεται το πολυδιατυπωμένο κατευθυντήριο δόγμα της
«Εκπαίδευσης Αριστείας» ως μοντέλο μόρφωσης, κατάκτησης γνώσης
και τελικά ως αντιδραστικό μοντέλο καταμερισμού εργασίας.

κλάδος οικονομικής δραστηριότητας. Όλοι οι κανόνες


Η Κοινωνία της Γνώσης – Η Οικονομία της αγοράς επεκτείνονται αυτόματα στο νέο μορφω-
της Γνώσης τικό προϊόν, το οποίο, αντίθετα από την προσέγγιση
Στο χώρο της Παιδείας τα τελευταία 15 χρόνια, της «Ενιαίας Γνώσης» που θεωρεί τη διαδικασία μόρ-
από τη συμφωνία περί «Στρατηγικής της Λισσαβόνας» φωσης μία ολιστική διανοητική καλλιέργεια που πρέ-
το 1995, παρατηρείται μία στροφή στη προωθούμενη πει να επιτελείται από ενιαίους κύκλους σπουδών και
εκπαιδευτική πολιτική. Στα πλαίσια της πλήρους έντα- ενιαίες δομές εκπαίδευσης ώστε να διαμορφώνει την
ξης της επιστήμης-γνώσης στον παραγωγικό κύκλο «Κοινωνία της Γνώσης», κατατεμαχίστηκε πολυεπίπε-
κερδοφορίας, η εκπαίδευση καθίσταται ένας ακόμα δα, και κάθε επίπεδο σε αντικείμενα, σε ποιότητες,
αλλά και διαφορετικές αγοραίες αξίες όσο αφορά το
34 για την παιδεία
αντίκρισμα του προϊόντος αυτού στο χρηματιστήριο στην κοινωνία), είναι προφανώς η πραγμάτωση ενός
της εργασίας. Η ιδιωτικοποίηση όλων των βαθμίδων νεοφιλελεύθερου «ονείρου», του αναδημιουργούμε-
εκπαίδευσης στην Ε.Ε. είναι εδώ και χρόνια δεδηλω- νου κεφαλαίου μέσω μιας διαδικασίας που δε μπορεί
μένη επιδίωξη. Σε κείμενο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να επιτελέσει η άψυχη ύλη.
περί «Εκπαίδευσης και Κατάρτισης από Απόσταση» Η διαχείριση της ζωντανής εργασίας ως γνωσια-
(7/3/1990) αναφέρεται κυνικά το πώς αντιλαμβανό- κού-επιστημονικού κεφαλαίου στην Οικονομία της
ταν, για παράδειγμα, το Ανοιχτό Πανεπιστήμιο: «Ένα Γνώσης, λοιπόν, είναι μια προσέγγιση που ο νεοφι-
ανοικτό πανεπιστήμιο είναι μια βιομηχανική επιχεί- λελευθερισμός θεωρεί ότι του παρέχει εγγυήσεις για
ρηση και η ανώτατη εκπαίδευση είναι μια νέα βιο- υψηλή κερδοφορία. Η δυνατότητα αυτόματης ιδιο-
μηχανία. Αυτή η επιχείρηση πρέπει να πουλήσει τα ποίησης των αποτελεσμάτων της γνώσης από τα μο-
προϊόντα της στην αγορά της διαρκούς κατάρτισης, νοπώλια ως άυλα προϊόντα εργασίας (πατεντοποίηση
την οποία διέπουν οι νόμοι της προσφοράς και της / εταιρική τεχνογνωσία), η εντεινόμενη αντίθεση γνώ-
ζήτησης» [1]! σης-εργασίας που προκαλείται από την εισαγωγή του
Ο σχεδιασμός αυτός προφανώς θα είχε ώς απο- μέτρου της «γνωσιακής αξίας» της εργασίας διαχωρί-
τέλεσμα τα ιδρύματα πολλών ταχυτήτων, και την ζοντας όλο και περισσότερο την εργασία σε «χειρονα-
εισαγωγή της εκπαίδευσης ως κληρονόμου των συ- κτική» και «πνευματική» και αντικειμενικοποιόντας το
μπτωμάτων της καπιταλιστικής οικονομίας, σε μια φτήνεμα μαζών εργατικής δύναμης, η δυνατότητα αυ-
γενικότερη κρισιακή κατάσταση με μόνιμα χαρακτη- τοαναζοωγόνησης της «γνωσιακής αξίας» της εργασί-
ριστικά, τέτοια ώστε να υπονομεύεται ο ίδιος ο ρόλος ας σε ατομικό επίπεδο αυτόματα εντείνοντας και τον
της μορφωτικής διαδικασίας, αλλά πρωτίστως η ίδια ανταγωνισμό στην μισθωτά εργαζόμενη τάξη, είναι
η «αξία της γνώσης». Βλέποντάς το ζήτημα μακρο- μερικές από τις εγγυήσεις για αυτή την κερδοφορία.
σκοπικά, μπορεί κανείς να διαπιστώσει πως από τη
στιγμή που η γνώση παραδίδεται ολοκληρωτικά στην
κεφαλαιοκρατική διαχείριση (είτε κρατικά ελεγχόμενη Από την Οικονομία της Γνώσης στην
μέσω ιδρυμάτων ΝΠΙΔ, είτε κατεξοχήν ιδιωτικών επι- Οικονομία της Αριστείας: Το νέο δόγμα της
χειρήσεων) η υπαξίωσης αυτού του κοινωνικού αγα- «Αριστείας» στην εκπαίδευση
θού είναι απλά μία φυσική ανάγκη του οικονομικού
παραγωγικού κύκλου. Όπως εκμηδενίζει την αξία των Όλο και περισσότερο, σε παγκόσμια κλίμακα, η
υλικών προϊόντων της ανθρώπινης εργασίας για να έννοια κλειδί σε κάθε στρατηγικό πλάνο ανάπτυξης
πουλήσει τα νέα, έτσι ακριβώς πρέπει να εκμηδενίζει είναι η «Αριστεία», η οποία αναγνωρίζεται ως η ση-
την αξία της γνώσης-μόρφωσης για να πουλήσει τα μαντικότερη «κινητήρια δύναμη της ανθρωπότητας,
νέα μορφωτικά προϊόντα. των αγορών αλλά και των κοινωνιών». Υπάρχει δε, μια
Η στρατηγική μετάβαση από την κλασική οικονο- ομάδα εννοιών που αλληλοσυμπληρώνονται και κατά
μία μαζικής παραγωγής εμπορευμάτων στην «Οικο- την περίσταση εκφράζουν τη νέα αντίληψη για το μο-
νομία της Γνώσης» ήταν ένα βήμα των δυτικών χωρών ντέλο ανάπτυξης: καινοτομία, πρωτοπορία, αριστεία,
που παρουσιάστηκε: α) ως πρόοδος των κοινωνιών ανταγωνιστικότητα, αξιοκρατία, πρόοδος. Αυτό το
αυτών, ως ένα είδος διανομής του παραγμένου πλού- πλαίσιο ορίζει τη νεοφασίζουσα ιδεολογική βάση μιας
του προς στο λαό, β) ως αναγκαιότητα-μονόδρομος νέας μετάλλαξης των όρων και σχέσεων παραγωγής,
για την στόχευση στην «καινοτομία» –εκφρασμένη ως η «Παγκοσμιοποιημένη Καπιταλιστική Οικονομία της
«υψηλή ποιότητα προϊόντων»– που θα εξασφάλιζε την Γνώσης» θα μετατραπεί στην ακόμα πιο αντιδραστι-
ανταγωνιστικότητα των δυτικών προϊόντων στο διε- κή «Παγκοσμιοποιημένη Καπιταλιστική Οικονομία της
θνοποιημένο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Ανάμεσα σε Αριστείας». Το ντόμινο που θα προκληθεί από την ει-
αυτά, η προοδευτική διανόηση προσθέτει με έμφαση σαγωγή σε μια εποχή ακόμα πιο ασύμμετρης ανάπτυ-
τη σημαντικότητα του κεφαλαίου γνώση-μόρφωση ξης θα έχει μοιραία τραγικές επιπτώσεις στις δυτικές
για την παραγωγή. Η γνώση υπαξιώνεται διπλά: και ως κοινωνίες.
καταναλωτικό προϊόν για τον άνθρωπο, ώστε να που- Ας επανέλθουμε στο χώρο της Εκπαίδευσης αφή-
ληθεί η νέα γνώση αιχμής, αλλά και ως μέσο παραγω- νοντας την Εργασία για τη συνέχεια. Στην Ευρώπη η Ε.Ε
γής με φορέα πάλι τον άνθρωπο. Έτσι, αποτελεί ένα ήδη από το 6ο πλαίσιο για την Έρευνα και την Τεχνο-
ειδικού τύπου κεφάλαιο, το οποίο προσπαθεί κόντρα λογία έθεσε ως προϋπόθεση για τη χρηματοδότηση
στην υπαξίωσή του να αναγεννηθεί εκτός τους κύκλου των προγραμμάτων της την ύπαρξη «δικτύων αριστεί-
παραγωγής και χωρίς κόστος για τον κεφαλαιοκράτη. ας», δηλαδή μια κρίσιμη και επαρκή μάζα ερευνητών
Με άλλα λόγια, ο διαρκώς καταρτιζόμενος εργαζόμε- η οποία να μπορεί να διαχειριστεί τα «ολοκληρωμένα
νος που ως καταναλωτής προϊόντων γνώσης αναζω- προγράμματα», τα μεγάλα ερευνητικά έργα με υψη-
ογονεί την κεφαλαιακή του αξία ως μέσο παραγωγής λή στρατηγική σημασία. Προωθείται επίσης ο «Ευ-
εκτός του κύκλου παραγωγής και χωρίς ουσιαστικό ρωπαϊκός Χώρος Έρευνας και Καινοτομίας» (βασική
κόστος για το Κεφάλαιο (το κόστος συλλογικοποιείται συνιστώσα της συνθήκης της Λισσαβόνας) ο οποίος
35
ομογενοποιείται μέσω και της συνθήκης της Μπολό- στοχεύει στην αριστεία!». Για να δείξουμε ένα παρά-
νιας. Όλα τα ιδρύματα πλέον πρέπει να ανταγωνίζο- δειγμα χωρίς να αναφερθούμε προσωπικά σε πρυτά-
νται ώστε να αποτελούν μέλη της «αριστο-κρατικής νεις, υπουργούς, εκπροσώπους των βιομηχάνων κ.α.,
λίγκας» η οποία θα έχει και τη μερίδα του λέοντος στη που κατ’ επανάληψη έχουν δηλώσει τη σύνταξή τους
μικτού τύπου χρηματοδότηση. με το νέο δόγμα, θα αναφέρουμε επίσημες απόψεις
Αυτά έχουν να κάνουν με την έρευνα, όπου και η θεσμικών φορέων. Το Νοέμβριο του 2006 το Εθνικό
συναίνεση πάνω στο νέο δόγμα είναι πιο εύκολη λόγω Συμβούλιο Παιδείας εξέδωσε τα συμπεράσματα διη-
των ειδικών σκοπών της έρευνας. Τί γίνεται όμως όταν μερίδας για την «Ευρωπαϊκή Προοπτική των Ελληνι-
το ιδεολόγημα της Αριστείας επεκτείνεται αυθαίρετα κών Πανεπιστημίων», όπου στην εισαγωγική παρά-
σε άλλες κοινωνικές διαδικασίες; Τί θα σήμαινε η υιο- γραφο «Οραματισμός» διατυπώνει μόνο τη φράση: «Η
θέτηση του δόγματος αυτού για τη δόμηση των Πα- αριστεία στην εκπαίδευση αποτελεί όραμα για τους
νεπιστημίων της νέας εποχής, ακόμα χειρότερα, των Έλληνες» [2]. Αν και στη συνέχεια στους «Εκπαιδευτι-
σχολείων του αύριο και κατά συνέπεια των κοινωνιών κούς Στόχους» αναφέρει την «παροχή εκπαίδευσης
του αύριο; υψηλής ποιότητας για κάθε Έλληνα» δεν αποφεύγει να
αναφερθεί και πάλι στην «διεθνή ανταγωνιστικότητα,
την εκπαίδευση και έρευνα αριστείας». Μια ωραιοποι-
ημένη σαλάτα αντιφατικών πολιτικών προσανατολι-
Η Ελλάδα δε μένει πίσω σμών!
Στην Ελλάδα από το 2004 και ύστερα, λόγω και Για να καταλάβουμε το πώς αυτό το ιδεολόγημα θα
των προωθούμενων αλλαγών στο θεσμικό πλαίσιο περάσει πολύ εύκολα στις χαμηλότερες βαθμίδες αρ-
λειτουργίας της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης από τις κεί να δούμε ότι τα Ελληνικά Πανεπιστήμια διεκδικούν
νεοφιλελεύθερες δυνάμεις (βλ.. [4] για μία ταξική ανά- να έχουν την απόλυτη ευθύνη στην επιλογή των εισα-
λυση των αναδιαρθρώσεων αυτών), το νέο δόγμα κτέων φοιτητών τους, άρα και τη δυνατότητα επιβολής
υποστηρίζεται από φανατικούς οπαδούς οι οποίοι επί του δικού τους αναπτυξιακού/αξιολογικού δόγματος
παντός επιστητού προπαγανδίζουν το νεοφιλελεύθε- στον τρόπο που λειτουργεί το σχολείο. Πολύ γρήγο-
ρο φραστικό νεωτερισμό: «η εκπαίδευση πρέπει να ρα θα ακούσουμε λογύδρια από διευθυντές σχολείων,
36 για την παιδεία
γραφείων εκπαίδευσης ή ακόμα και ανθρώπων ανώ- αγαθά αποσυνδέονται από τη γνώση που τα σχεδία-
τερων πολιτικών πόστων που θα αναφέρονται στον σε. Έτσι προκύπτει η επιστημονική-τεχνολογική «παρ-
«οραματισμό τους περί σχολείων αριστείας»! θενογένεση» που ανατροφοδοτεί ελάχιστα με γνώση
τις κοινωνικές μάζες, ακόμα λιγότερο τα χαμηλότερα
στρώματα, διαφυλάσσοντας καλά τα επιστημονικά
Αριστεία και αποθέωση ταξικών μυστικά της παραγωγής. Η υλική πρόοδος αυτού του
διαχωρισμών τύπου πληρώνεται πολλαπλά από την εργαζόμενη
κοινωνία η οποία: παράγει και στηρίζει με τα χρήματά
Η Αριστεία, από την κοινωνιολογική της πλευρά, της τους ικανούς επιστήμονες καθώς και τη συνολική
είναι ένα ειδικό φαινόμενο το οποίο όπως όλα, υποβο- κοινωνική μόρφωση, παράγει τα προϊόντα καταθέτο-
ηθείται από την ύπαρξη κάποιων ευνοϊκών συνθηκών ντας υπεραξία και τέλος ως καταναλωτής ξαναγοράζει
για ένα άτομο: α) σε μικρότερο βαθμό από τις ειδικές τα ίδια τα προϊόντα που παρήγαγε αποδίδοντας ξανά
ικανότητες-κλίση του σε ένα συγκεκριμένο γνωστικό στο Κεφάλαιο την υπεραξία που δεν πληρώθηκε στον
αντικείμενο που τυχαίνει να το έχει επιλέξει για συ- διεξαχθέντα κύκλο παραγωγής.
στηματική μελέτη, β) σε μεγαλύτερο βαθμό από τις Μια πιο ανθρωποκεντρική σοσιαλιστική προσέγγι-
ατομικές ικανότητες που είναι επιμελώς «κατασκευα- ση θα έθετε ως κατεύθυνση την έμμεση ενίσχυση της
σμένες-καλλιεργημένες» μέσα από αυστηρές πολυε- χρήσιμης αριστείας (ο όρος χρήσιμη αριστεία είναι
τείς διαδικασίες μάθησης οι οποίες μπορεί να ξεφεύ- συζητήσιμος). Η βάση της προσέγγισης αυτής είναι
γουν από τα πλαίσια που κινείται η βασική εκπαίδευση ότι η άμεση και μονόπλευρη ενίσχυση της αριστείας
των σχολείων, π.χ. εντατικοποιημένη ενασχόληση με των καλυτέρων δεν μπορεί να αποτελεί βασική πολι-
εξειδικευμένα γνωστικά αντικείμενα, φροντιστηρια- τική επιδίωξη-κατεύθυνση για την κοινωνική πρόοδο,
κή ενισχυτική μάθηση. Ιδιαίτερα το δεύτερο σημείο όπως θεωρεί σήμερα ο νεοφιλελευθερισμός. Και αυτό
αναδεικνύει την ακόμα πιο έντονη ταξικότητα της έν- διότι το μέτρο της αριστείας προϋποθέτει το διαχω-
νοιας της «αριστείας» σε σχέση με τη σημερινή έντο- ρισμό των υποδεέστερων οι οποίοι πρέπει να δημι-
νη ταξικότητα της «εκπαίδευσης και μόρφωσης» την ουργούνται εκ των πραγμάτων για να ορίζεται και η
οποία ομολογεί ανοιχτά ακόμα και ο νεοφιλελεύθερος Αριστεία.
κόσμος. Για να κατορθώσει την αριστεία ένα παιδί θα Η ουσία είναι ότι τα οφέλη του εκπαιδευτικού συ-
πρέπει να έχει προφανώς σταθερή οικογενειακή υπο- στήματος θα πρέπει να αποτιμώνται σε ένα συνολικό
στήριξη, απροσδιόριστου ύψους οικονομική στήριξη κοινωνικό επίπεδο. Ιστορικά οι κοινωνίες και η ποιό-
και φυσικά ατελείωτη προσωπική διάθεση. Πρακτικά τητα ζωής τους χαρακτηρίζονταν πάντα από τη μέση
μιλάμε για μια εξατομικευμένη «μορφωτική επέμβα- κατάσταση όπου μπορεί να βρεθεί ένα άτομο-μέλος
ση» με αυστηρές προϋποθέσεις. Υπό αυτή την έννοια τους καθώς επίσης και από την απόκλιση των άκρων
η αριστεία, έτσι όπως ορίζεται βερμπαλιστικά για τις από το τυπικό παράδειγμα ανθρώπου, ιδιαίτερα του
ανάγκες της νεοφιλελεύθερης ολοκλήρωσης, δεν κάτω άκρου. Η προσδοκία θα πρέπει να είναι για μια
αφορά το σύνολο της πολυστρωματωποιημένης κοι- κοινωνία με μικρή απόκλιση κυρίως ενισχύοντας τους
νωνίας. ασθενέστερους. Στα πλαίσια αυτά και δίνοντας εγγυ-
Θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η επιστημονική ήσεις για τη στήριξη της διαφορετικότητας και των
αριστεία-πρωτοπορία, ως φαινόμενο όπου μια μερί- αναγκών κάθε ατόμου που επιθυμεί τη μόρφωση, η
δα ανθρώπων ξεφεύγουν από τη νόρμα της εποχής ανάδειξη ανθρώπων με κλίσεις, ταλέντα, όρεξη να κά-
τους, είναι χρήσιμη για την εκάστοτε κοινωνία, με την νουν το ένα βήμα παραπέρα σε επιστημονικό επίπεδο
προϋπόθεση ότι υπάρχουν οι κατάλληλοι μηχανισμοί είναι απλά μια… στατιστική βεβαιότητα. Άλλωστε τις
ευρείας κοινωνικοποίησης του οφέλους του έργου τελευταίες δεκαετίες όπου βελτιώθηκε το συνολικό
τους. Ο καπιταλισμός, διαθέτει ένα και μόνο τέτοιο βιοτικό επίπεδο των Ελλήνων παρατηρήθηκε και μια
μηχανισμό: την Αγορά. Έτσι το Κεφάλαιο μέσω δογμά- σχεδόν αναλογική άνθιση των επιστημών και της «πα-
των όπως η αριστεία προσπαθεί να αντικειμενικοποι- ραγωγής μυαλών», ακόμα κι αν δεν είχε εφαρμοστεί
ήσει –δήθεν στη βάση της αξιοκρατικής ανταμοιβής κανένα δόγμα «Αριστείας»!
των άξιων– την αποκοινωνικοποίηση της πρωτοπό-
ρας γνώσης που είναι και υψηλά κεφαλαιοποιήσιμη.
Τη μετατρέπει σε ένα αγαθό για λίγους κλεισμένους
Εκφασισμός εκπαιδευτικών δομών και τα
μέσα σε εργαστήρια και ελιτίστικα ιδρύματα, μακριά
από την πραγματική κοινωνία, αλλά ταυτόχρονα πολύ
σημάδια παρακμής του καπιταλιστικού
κοντά στις ανάγκες του «επιχειρείν», που αναζητά νέα συστήματος
πεδία δραστηριοποίησης. Τελικά, η πρωτοπόρα γνώ- Με βάση αυτά μπορεί να διακρίνει ο οποιοσδή-
ση επανακοινωνικοποιείται μέσω του μηχανισμού της ποτε το πολιτικό βάθος και τη σοβαρότητα που λαμ-
Αγοράς και των αξιών της, μέσα από τα προϊόντα της βάνει η αριστεία, μια κατά τα άλλα εύηχη λέξη, για τη
καπιταλιστικής παραγωγής, τα οποία όμως ως υλικά μόρφωση των λαϊκών στρωμάτων. Η εκπαιδευτική
37

διαδικασία θα εμποτιστεί ακόμα περισσότερο από ρη ποιοτική ανωτερότητα τους. Τα καλύτερα Πανεπι-
καταπιεστικούς ανταγωνισμούς κατά το αμερικάνικο στήμια, όπως τα Στάνφορντ και Χάρβαρντ, δέχονται
«ο νικητής τα παίρνει όλα» (the winner gets it all) ενώ μόνο το 10% των αιτήσεων με «διάφορα κριτήρια»
είναι θέμα χρόνου απόψεις ξεχασμένων φασιστικών αυξάνοντας έτσι τη δημοτικότητα του προϊόντος τους.
ρευμάτων όπως ο «Κοινωνικός Δαρβινισμός», να επα- Μόνο 35 Πανεπιστήμια δέχονται λιγότερο από έναν
νέλθουν στο προσκήνιο. φοιτητή στους τέσσερις, ενώ τα πρώτα 100 δέχονται
Όσο αφορά τα Πανεπιστήμια το νέο δόγμα θα γκε- περίπου έναν στους δύο. Τα υπόλοιπα είναι ανοικτά
τοποιήσει αυτά που δε μπορούν να παράγουν την αρι- σχεδόν σε όλους, πράγμα που έχει να κάνει με την «βι-
στεία τέτοιου τύπου ώστε να κεφαλαιοποιείται άμεσα οποριστική» ανάγκη ενίσχυσης των εσόδων τους από
η γνώση των αποφοίτων τους. Υποχρηματοδότηση, δίδακτρα, αποτέλεσμα της τραγικά ασύμμετρης χρη-
υπολειτουργία, παρακμή, ακόμα και περιορισμός του ματοδότησης η οποία δεν εγγυάται την ποιότητα της
αριθμού των «προβληματικών» τμημάτων θα μπουν παρεχόμενης εκπαίδευσης από όλα τα ιδρύματα. Είναι
στην ημερήσια διάταξη. Τα δίδακτρα των φοιτητών χαρακτηριστικό ότι μέσω της «αξιολόγησης» νομιμο-
θα είναι η μόνη διέξοδος χρηματοδότησης του όποι- ποιείται και ηθικοποιείται η παροχή πόρων στα καλύ-
ου κοινωνικού τους ρόλου αλλά ταυτόχρονα θα είναι τερα ιδρύματα, τα οποία όμως αντιπροσωπεύουν το
και ο ταξικός τοίχος για τα τους φτωχούς και μεσαί- 1%-2% του συνόλου. Έτσι το 2006, το μισό της αύξη-
ους. Η ειρωνεία είναι ότι αυτό όχι μόνο το γνωρίζουν σης των ιδιωτικών χορηγιών ενίσχυσε τα 10 καλύτε-
αλλά το διατυπώνουν κιόλας στις διάφορες εκθέσεις ρα –ήδη– εξοπλισμένα Πανεπιστήμια. Είναι εμφανές
των θεσμικών οργάνων προώθησης της Αγοράς. Έτσι ότι απογυμνώνεται και η πολιτική «αξιολόγησης» των
ενώ από τη μία την Αριστεία την διατυμπανίζουν ως ιδρυμάτων η οποία στοχεύει ξεκάθαρα στην ανίχνευ-
πάγιο στόχο για όλα τα ακαδημαϊκά ιδρύματα τελικά ση υψηλών επιπέδων Αριστείας και μόνο.
διαπιστώνουν ότι: «[…] Δεν είναι δυνατόν όλα τα πα- Η επιτελούμενη μετάλλαξη του εκπαιδευτικού
νεπιστήμια να επιδιώκουν την αριστεία σε όλους τους συστήματος βασίζεται λοιπόν στην αντικατάσταση
επιστημονικούς κλάδους. Για το λόγο αυτό υπάρχει η του δόγματος της «ανταποδοτικότητας» της εκπαί-
τάση για διαφοροποίηση της αποστολής τους ανά- δευσης προς την κοινωνία μέσω της ενίσχυσης του
λογα με τις δυνατότητές τους» [5]. Άρα οι αντιθέσεις κοινωνικού ιστού, με αυτό της «αριστείας και αντα-
αρίστων και μη θα αναπτύσσονται και μέσα στο ίδιο γωνιστικότητας». Ο νεοφιλελευθερισμός εγκαταλείπει
Πανεπιστήμιο, ακόμα και στο ίδιο Τμήμα. τις μακροχρόνιες επενδύσεις στο κοινωνικό σύνολο
Ίσως ο πιο δόκιμος τρόπος να περιγράψουμε το και επικεντρώνεται στις κοντοπρόθεσμες, ει δυνατόν
τι πρόκειται να επακολουθήσει είναι να διδαχθούμε άμεσες, επενδύσεις στην εκπαίδευση-έρευνα. Η Αρι-
από τις εξελίξεις στη μητρόπολη του καπιταλισμού, τις στεία είναι μια ισχυρή ένδειξη άμεσου και υψηλού
Η.Π.Α [3]. Εκεί ο ανταγωνισμός για τη χρηματοδότηση κέρδους. Τα ιστορικά παραδείγματα διδάσκουν ότι η
στηρίζεται στο μάρκετινγκ των Πανεπιστημίων. Η αξία μείωση των μακροχρόνιων κοινωνικών επενδύσεων
μίας τέτοιας «βιομηχανικής μονάδας» καθορίζεται πε- ταιριάζουν σε περιόδους παρακμής: όσο μεγαλύτερη
ρισσότερο από τη δυσκολία εισόδου των υποψηφίων η μείωση τόσο μεγαλύτερη και η επιτάχυνση προς την
και την ιστορία του ιδρύματος, παρά από την ξεκάθα- κατάρρευση ενός κοινωνικο-οικονομικού συστήμα-
38 για την παιδεία
τος. Στη φρασεολογία των δυνάμεων της Αγοράς οι από «μηδαμινή αριστεία» άρα και μηδαμινή αξία. Με
οποίες μιλάνε για «αξιοκρατία» και «επιβράβευση της απλά λόγια, και μιλώντας μεταφορικά, αυτό που εγκα-
επίδοσης» διαφωνούμε στο βασικότερο: την τοποθέ- θιδρύεται είναι ένας «παγκόσμιος πρωταθλητισμός»
τηση πριν και πάνω από τη συνολική ευημερία της όπου όλοι θα πρέπει να συμμετέχουν με τους όρους
κοινωνίας. Τελικά, καταλήγει κανείς ξανά στη μεγαλει- που διαμορφώνονται από την Αγορά και τις ανάγκες,
ώδη αντίφαση του καπιταλισμού που θέλει να προο- της, αγνοώντας τις ιδιαιτερότητες, τη διαφορετικότη-
δεύει παράγοντας ασταμάτητα χωρίς να επενδύει στη τα κάθε κοινωνίας ή ατόμου. Ο σκέτος αθλητισμός,
συνοχή των κοινωνιών η οποία μπορεί και να απο- της προσπάθειας, της συνέπειας, των αξιών, στο εξής
σβαίνει σε ένα βαθμό τις βίαιες αναταράξεις της ίδιας θα ανταμείβεται μόνο από τις ουράνιες θεότητες στη
της φύσης της καπιταλιστικής παραγωγής. μεταθανάτιο ζωή!
Το ντόμινο που θα προκληθεί από το πέρασμα σε
μια τέτοια εποχή ακόμα πιο ασύμμετρης κοινωνικής
Ο Διαφαινόμενος Καταμερισμός Εργασίας ανάπτυξης θα έχει μοιραία τραγικές επιπτώσεις στις
στην Παγκοσμιοποιημένη Οικονομία της δυτικές κοινωνίες. Η επιλογή έχει γίνει: «θα προχω-
Αριστείας ρήσουμε με τους καλύτερους, με τους παγκοσμίως
άριστους», λέει η νεοφιλελευθερισμός, “the first is the
Αυτό το πλαίσιο ορίζει τη φασίζουσα ιδεολογική best and fuck the rest” μεταφράζουν οι προοδευτι-
βάση της νέας μετάλλαξης των όρων και σχέσεων κές δυνάμεις! Πρόκειται για την πλήρη απαξίωση των
παραγωγής, η «Παγκοσμιοποιημένη Καπιταλιστική ανθρώπινων χαρακτηριστικών που συναντώνται στο
Οικονομία της Γνώσης» θα μετατραπεί στην ακόμα μέσο άνθρωπο και η υπερθεμάτιση των ειδικών ανώ-
πιο αντιδραστική «Παγκοσμιοποιημένη Καπιταλιστική τερων επιδόσεων. Ένας πνευματικός ρατσισμός που
Οικονομία της Αριστείας-Καινοτομίας». Τα βασικά χα- δεν τον ενδιαφέρουν οι παραδοσιακές αναφορές στο
ρακτηριστικά της νέας οικονομίας καθορίζονται από χρώμα δέρματος, την εθνική καταγωγή και βασίζεται
τη νέα μετρική αξίας για κάθε ανθρώπινη δραστηρι- στις αξίες της Αγοράς. Ο νέος καταμερισμός εργασίας
ότητα: «το παγκόσμιο μέτρο της Αριστείας». Η γνώση είναι το πιο τρομακτικό ζήτημα για την εργαζόμενη
μετριέται σε «επίπεδα Αριστείας», η εργασία και η σκέ- τάξη παγκόσμια. Ούτε η ικανότητα, ούτε και η γνώση
ψη σε επίπεδα «Αριστείας» ή «Καινοτομίας», επιδιώκο- από μόνες τους θα κατοχυρώνουν κάποιο δικαίω-
ντας έτσι το τελειωτικό χτύπημα, μια καθολική ακύρω- μα στην εργασία, δικαίωμα στην επιβίωση ανάμεσα
ση του αξιακού μεγέθους της ανθρώπινης εργασίας. στους «πρωταθλητές». Συζητάμε για τη σύσταση μιας
Από ζωντανό αντικειμενικό κεφάλαιο, το οποίο έχει παγκόσμιας εργαζόμενης ελίτ η οποία, πλήρως υπο-
συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και μετριέται χρονικά, ταγμένη στο διεθνοποιημένο Κεφάλαιο, θα σχεδιάζει
σε μια μηχανιστική διαδικασία που χαρακτηρίζεται και θα καθοδηγεί την παραγωγή που θα υλοποιούν οι
39
εγχώριες μάζες πληβείων. παραγωγικός κύκλος, β) ταχύτερη κεφαλαιοποί-
Βέβαια, όλη η διαχείριση του εργαζόμενου δυνα- ηση της υπεραξίας της εργασίας, γ) αμεσότερο
μικού θα γίνεται με χρηματιστηριακούς όρους όπου η κέρδος. Για τον εργαζόμενο σημαίνει ταχύτερες
παύση της πρωτοπορίας θα σημαίνει και βουτιά των ταλαντώσεις ανάμεσα στις καταστάσεις εργα-
«μετοχών» ενός εργαζόμενου. Φυσικό, όμως, είναι ο σία-ανεργία-επανακατάρτιση. Συντομότερη πα-
εργαζόμενος να φθείρεται πολύ ταχύτερα ως προς το ραμονή στην παραγωγική διαδικασία και ανα-
επίπεδο αριστείας και καινοτομίας του σε σχέση με λογικά πολύ μακρόχρονη παραμονή στο στάδιο
τη φυσική του φθορά. Περιορίζεται έτσι και ο χρόνος της επανακατάρτισης-επανεκπαίδευσης λόγω
εργασίας για έναν άνθρωπο, στον χρόνο που θα μπο- της αναγκαιότητας της επίτευξης «αριστείας»
ρεί να αντέχει αυτόν τον ανταγωνισμό της αριστείας. πριν την επανένταξης στον παραγωγικό κύκλο.
Σε κάθε περίπτωση το αναπτυξιακό δόγμα αρι-
στεία-καινοτομία σημαίνει: α) συντομότερος

Αργύρης Καλογεράτος

Αναφορές
[1] Gerard de Selys, G. & Hirtt, N.: «Μαύρος Πίνακας. Αντισταθείτε στη ιδιωτικοποί-
ηση της εκπαίδευσης». Θέματα Παιδείας, 6, Καλοκαίρι 2001, σ. 54.
[2] Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, «Η ευρωπαϊκή προοπτική των Ελληνικών Πα-
νεπιστημίων», Διημερίδα, Αθήνα, 20-21 Νοεμβρίου 2006.
[3] Christopher Newfield, «Εκπαίδευση με σπόνσορα», Le Monde Diplomatique, 23 Σεπτεμβρίου 2007.
[4] Κυριάκος Ιωαννίδης, «Ο ταξικός χαρακτήρας της επιστήμης και οι αναδιαρθρώσεις στην τριτοβάθμια εκπαίδευ-
ση», Όμιλος Μελέτης της Επαναστατικής Θεωρίας (Μαρξιστικός Όμιλος Θεσσαλονίκης), 25 Φεβρουαρίου 2008.
[5] Συνάντηση της Ένωσης Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων (EUA), Μασσαλία, 1-4 Απριλίου 2004.
Ο Καποδίστριας II
èέλει να

σαρώσει
ό,τι απόμεινε από
τον Καποδίστρια I

Σύμφωνα με δημοσιεύματα εφημερίδων προωθεί- ναίας, Ιερισσού, Κασσανδρείας και ίσως Καλλικράτειας
ται με γοργούς ρυθμούς η διαμόρφωση του Καποδί- και θα καταργηθούν οι δήμοι Τρίγλιας, Παλλήνης, Το-
στρια 2 και αναμένεται να ψηφιστεί μέχρι το τέλος του ρώνης, Σιθωνίας, Ορμύλιας, Ανθεμούντα, Ζερβοχωρί-
έτους. Όπως γράφουν οι εφημερίδες ο Καποδίστριας ων, Παναγίας.
2 μειώνει τις περιφέρειες από 13 σε 6, τις Νομαρχίες Tι επιδιώκει η κυβέρνηση με τον Καποδίστρια
από 52 σε 16 και τους Δήμους από 1034 σε 400. Νο 2;
Για τη Χαλκιδική αυτό θα σημάνει ότι δεν θα έχου- Στο πρόγραμμα της Ν.Δ. διαβάζουμε ότι «ο ρόλος
με Νομαρχία και θα υπαχθούμε στη Θεσσαλονίκη και του κράτους είναι επιτελικός, ρυθμιστικός και κατευ-
ότι από τους σημερινούς 14 Δήμους θα μείνουν μόνο θυντήριος . Επιδιώκουμε ένα κράτος λιγότερο δαπα-
5 ή 6 και θα καταργηθούν οι υπόλοιποι 8 ή 9. Δηλαδή νηρό και ευέλικτο. Θα το πετύχουμε με την εφαρμογή
πιθανότατα θα μείνουν αυτοί που υπήρχαν πριν τον ενός εκτεταμένου προγράμματος αποσυγκέντρωσης
Καποδίστρια Νο 1, ήτοι Πολυγύρου, Μουδανιών, Αρ- και αποκρατικοποίησης».
41
Και ο Δήμαρχος Αθήνας, Νικήτας Κακλαμάνης, Καποδίστρια Νο 2 και ανοίγουν το δρόμο για να μπει
γνώστης των σχεδίων της Κυβέρνησης ως στέλεχος το κεφάλαιο να διαχειριστεί τις παλιές και τις νέες αρ-
της Ν.Δ. και ως Υπουργός της κυβέρνησης πριν γίνει μοδιότητες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Γράφουν οι
Δήμαρχος, με υπόμνημα που κατέθεσε στον Πρω- εφημερίδες ότι η Κυβέρνηση μόλις ολοκληρώσει το
θυπουργό ως πρόεδρος της ΚΕΔΚΕ ζητά να δοθούν σχέδιο Καποδίστριας 2 θα ανοίξει «μακράς διαρκείας
στους νέους Δήμους που θα προκύψουν από τον Κα- συζήτηση» πάνω σ’ αυτό. Όπως όμως όλοι γνωρίζου-
ποδίστρια 2 οι εξής αρμοδιότητες : με οι συζητήσεις αυτές γίνονται στα «θεσμικά όργα-
• Πρωτοβάθμια εκπαίδευση να» και στην περίπτωση αυτή η συζήτηση θα γίνει στη
• Πρωτοβάθμια υγεία και προληπτική ιατρική Βουλή, στην ΕΝΑΕ και τις Νομαρχίες, στην ΚΕΔΚΕ και
στους Δήμους και ίσως και στα Τοπικά Συμβούλια.
• Κοινωνική πρόνοια
Η Βουλή κυριαρχείται από τα κόμματα που είναι
• Τοπικές περιβαλλοντικές παρεμβάσεις υπέρ του Καποδίστρια. Στην ΕΝΑΕ και στις Νομαρχίες,
• Πυροσβεστική. στην ΚΕΔΚΕ και στους Δήμους θα υπάρχουν αντιρρή-
Σήμερα οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται ενιαία από σεις κατά κανόνα μόνο από αυτούς που καταργούνται,
το κράτος, αύριο θα διασπαστούν σε 400 κομμάτια καθώς όμως τα όργανα αυτά ελέγχονται σχεδόν στην
και θα έχουμε σε κάθε Δήμο ξεχωριστό καθεστώς. ολότητά τους από τα ίδια κόμματα δεν θα υπάρχουν
Οι Δήμοι, άλλοι από οικονομική αδυναμία και άλλοι ξεσπαθώματα. Για τα Τοπικά Συμβούλια που εκπρο-
από ζήλο για «αναβάθμιση» αυτών των υπηρεσιών σωπούν τις κοινότητες τις οποίες κατάργησε ο πρώ-
θα απευθύνονται στους ιδιώτες επιχειρηματίες, που τος Καποδίστριας δεν έχει και πολλή σημασία που θα
είναι πρόθυμοι και πανέτοιμοι να αναλάβουν να σώ- αλλάξουν αφεντικό και αντί να υπάγονται στον Α υπα-
σουν την κατάσταση, φυσικά με το αζημίωτο, χαρα- χθούν στο Β Δήμο. Αν δηλαδή δεν απαντήσουμε στο
τσώνοντας τους δημότες, προωθώντας τα δικά τους ερώτημα τι σόι παιδεία, τι σόι υγεία, και γενικά τι σόι
επιχειρηματικά συμφέροντα και παριστάνοντας ταυ- υπηρεσίες θα έχουμε όταν σε κάθε έναν από τους 400
τόχρονα τους ευεργέτες. Αυτή την τύχη θα έχουν όλες Δήμους θα έχουμε ξεχωριστό καθεστώς για αυτές τις
οι νέες αρμοδιότητες που θα μεταφερθούν από το υπηρεσίες και όταν αμέσως μετά, με γέφυρα τους νέ-
κράτος στους νέους Δήμους, όμως και οι παλιές αρ- ους Δήμους οι αρμοδιότητες αυτές θα περάσουν στον
μοδιότητες που έχουν τώρα οι Δήμοι, όπως ύδρευση, έλεγχο των ιδιωτικών επιχειρήσεων. Αν μείνουμε μόνο
αποχέτευση, καθαριότητα κ.λπ., καθώς οι Δήμοι θα στο τοπικό, γεωγραφικό ζήτημα, στο ποιος καταργεί-
μεγαλώσουν, ανοίγοντας την όρεξη στο ιδιωτικό κε- ται και ποιος μένει και γιγαντώνει, τότε οι αντιδράσεις
φάλαιο να τις αναλάβει εργολαβικά. Θα οδηγηθούμε θα είναι μικρές και υποτονικές και κάποιες τουφεκιές
λοιπόν με τον Καποδίστρια 2 να έχουμε τις χειρότερες θα ριχτούν μόνο για την τιμή των όπλων. Πρέπει η
υπηρεσίες και να τις πληρώνουμε πανάκριβα. αντίδραση στον Καποδίστρια και στις τραγικές για τον
Αυτό είναι το ένα, το μέγιστο κακό που μας περιμέ- κοσμάκη επιπτώσεις του να γίνει υπόθεση όλου του
νει, μα δεν είναι το μόνο. Με τον πρώτο Καποδίστρια λαού, που πρέπει να απαιτήσει Δημοψήφισμα με το
καταργήθηκε το δικαίωμα των ανθρώπων που ζουν οποίο θα κριθεί συνολικά και ο Καποδίστριας 1 και ο
σε έναν τόπο, σε ένα χωριό, να έχουν αυτοί αποφασι- Καποδίστριας 2. Αυτό εξάλλου υποσχέθηκε η Ν.Δ. ως
στικό λόγο για το τι θα γίνει στον τόπο τους, καταργή- αντιπολίτευση μα τώρα ως Κυβέρνηση κάνει το ανά-
θηκε δηλαδή η Τοπική Αυτοδιοίκηση, όσο και αν επι- ποδο. Μόνο στη βάση:
μένουν να ονομάζουν τους Καποδιστριακούς Δήμους 1. να αποκρουστεί ο Καποδίστριας σαν μεθόδευ-
Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με το δεύτερο ση να ξεφορτωθεί το κράτος την ευθύνη για την
Καποδίστρια που έρχεται, οι δημοτικές αρχές θα απο- παιδεία, την υγεία, την πρόνοια, την πυρόσβεση
μακρυνθούν ακόμα περισσότερο από το λαό. Το νέο κ.λπ. να τη φορτώσει στους Δήμους που με τη
Δήμαρχο θα τον βλέπουμε μόνο από την τηλεόραση. σειρά τους θα την παραδώσουν στο κεφάλαιο
Στις εκλογές που θα γίνουν στους νέους Δήμους με για εκμετάλλευση
15 - 20 πρώην κοινότητες ο καθένας, θα μπορούν να και
κάνουν συνδυασμούς μόνο τα κόμματα, και μάλιστα 2. να αποκρουστεί συνολικά ο
μόνο τα μεγάλα κόμματα, και οι δημοτικές αρχές που Καποδίστριας Νο 1 και Νο 2
θα αναδειχθούν, ενώ θα είναι τελείως ξέμακρες από
το λαϊκό έλεγχο, θα είναι απόλυτα εξαρτημένες από μπορούν να αναπτυχθούν δυναμικές λαϊκές κινητο-
τα μεγάλα κόμματα, που και τα δύο ακολουθώντας ποιήσεις ικανές να πετάξουν τον Καποδίστρια στα
πιστά τις κατευθύνσεις της Ε.Ε., προωθούν μαζί τον άχρηστα και αζήτητα.

Χριστόφορος Στεφανίδης
Αγρότης, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Χαλκιδική
Ο αγώνας για
το Πάρκο
“Αντώνης Τρίτσης”
είναι σε κρίσιμη καμπή!
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα προσπαθήσω να γύρω περιοχής να αναδεικνύουν το πρόβλημα σαν
κάνω μία ενημέρωση για τον αγώνα της επιτροπής ζήτημα ζύμωσης και όχι άμεσης πάλης, πήραμε την
κατοίκων για τη σωτηρία του μεγαλύτερου σε έκταση πρωτοβουλία σαν Κίνηση Αριστερής Παρέμβασης
Πάρκου των Βαλκανίων αλλά και να παραθέσω κάποια να καλέσουμε όλες τις προοδευτικές συνιστώσες και
συμπεράσματα από τη συμμετοχή μου σε αυτόν ως συλλόγους της περιοχής για να συζητήσουμε και να
μέλος της επιτροπής. αποφασίσουμε πως θα γίνει κατορθωτό ένα ουσια-
Η πρωτοβουλία για τη συγκρότηση επιτροπής στικό άνοιγμα του ζητήματος στην περιοχή καθώς και
αγώνα πάρθηκε με γνώμονα την τραγική περιβαλλο- η οργάνωση του αγώνα με άμεσους στόχους: α)Την
ντική κατάσταση που έχει περιέλθει το εν λόγω πάρκο, άμεση ανάπλαση του πάρκου και β)Τη διασφάλιση
τη συνεχή και αυξανόμενη καταπάτηση χώρων του του δημόσιου και ενιαίου χαρακτήρα του, ως χώρου
πάρκου και την παρουσία επιχειρήσεων, ακόμα και αναψυχής, ξεκούρασης, συνύπαρξης με τη φύση σε
του κτηματολόγιου Α.Ε. Κυρίως όμως, για να αποτρέ- μια πόλη όπου τέτοιοι χώροι όχι μόνο λείπουν, αλλά
ψουμε την ολοκληρωτική εκχώρησή του στα μεγάλα αντιθέτως κάθε προσπάθεια για την προάσπιση και
κεφάλαια. Ξέρουμε καλά πως για τα νεοφιλελεύθερα επέκτασή τους καταστέλλεται.
ιδεώδη κάθε ελεύθερος χώρος είναι μόνο χώρος εκ- Στη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε πάρθηκε η
μετάλλευσης και άντλησης του μέγιστου κέρδους. απόφαση για τη συγκρότηση πρωτοβουλίας για τηδη-
Γι΄ αυτό άλλωστε από το 2002 η διαχείριση του μιουργία Επιτροπής Αγώνα.
πάρκου έχει περιέλθει στα χέρια διορισμένων από το Στη Λαϊκή συνέλευση που πραγματοποιήθηκε την
υπουργείο επιτροπών (μαζί με τις δημοτικές αρχές των Πέμπτη 10/07/08 μέσα στο πάρκο με την παρουσία
τριών δήμων και τον ΑΣΔΑ). Σα να λέμε δηλαδή πως άνω των 200 κατοίκων εγκρίθηκε ομόφωνα ένα ψήφι-
ο λαός ούτε καν γνωρίζει ποιος διορισμένος από το σμα που με την παρέμβαση της επιτροπής στο χώρο
Σουφλιά είναι επικεφαλής για αυτό το χάλι. Κι αυτοί με του Πάρκου (και όχι μόνο ) έχει υπογραφεί από 2.000
τη σειρά τους δεν άφησαν χαμένη την ευκαιρία: “απορ- κατοίκους της γύρω περιοχής. Παραθέτουμε μέρος
ρόφησαν “ και τα αρχικά 5 δις δρχ και ολόκληρα τα του:
προγράμματα equal αφήνοντας πίσω τους ως σήμερα «Μια εικόνα ισοδυναμεί με χίλιες λέξεις. Με την απλή
έργο μικρότερο από το 30% του αρχικού σχεδίου. αυτή φράση που όλοι γνωρίζουμε μπορεί να περιγρα-
Από εκεί κι έπειτα οι ίδιοι ,μαζί με τους δημάρχους, φεί η τραγική κατάσταση που έχει περιέλθει το πάρκο
ζυμώνουν την κοινωνία στη γνωστή καραμέλα: το «Α.Τρίτσης» με τις ευθύνες να βαραίνουν αποκλειστι-
δημόσιο φταίει για όλα, η μόνη λύση για να σωθεί το κά την κυβέρνηση και τις δημοτικές αρχές Ιλίου-Αγίων
πάρκο είναι η ιδιωτική πρωτοβουλία κτλ. Αναργύρων-Καματερού (που μέλη τους αποτελούν και
Βλέποντας αρκετά δημοτικά σχήματα κυρίως της τον οργανισμό διαχείρισης του πάρκου από το 2002). Η
43
κατάσταση στο πάρκο σήμερα μπορεί να καταγραφεί συ- τη λειτουργία και το δημόσιο χαρακτήρα του Πάρκου.
νοπτικά ως εξής: Και στα δύο δηµοτικά συµβούλια, µέλη της επιτροπής
• Ανύπαρξία συντήρησης σε όλους τους τομείς αγώνα πήραν το λόγο (όπου ειδικά στο δήμο Ιλίου η στά-
• Εγκαταλειψη εγκαταστάσεων χωρίς καμία φροντί- ση σχεδόν όλων των δημοτικών συμβούλων ήταν απαξι-
δα ωτική απέναντι στα µέλη της επιτροπής) και παραθέσανε
• Λίμνες που έχουν μετατραπεί σε εστίες μόλυνσης τις αποφάσεις των δύο Συνελεύσεων που έχουν πραγμα-
και βάλτους τοποιηθεί που συνοψίζονται στα παρακάτω:

• Ανύπαρξια πυροπροστασίας και ουσιαστική περι- • Να δεσμευτούν τα δηµοτικά συµβούλια ότι δεν θα
φρούρησης του πάρκου ανανεωθούν οι συμβάσεις των ιδιωτών μέσα στο
Πάρκο.
• Απλήρωτοι και συμβασιούχοι εργαζόμενοι που δεν
αρκούν ούτε στο ελάχιστο για την κάλυψη των ανα- • Να δεσμευτούν οι δημοτικές αρχές ότι θα στείλουν
γκών του πάρκου εργατοϋπαλληλικό προσωπικό άμεσα για τη συντή-
ρηση του Πάρκου.
• Πράσινο που ποτίζεται μόνο όταν βρέχει
• Να συμπορευτούν µε την επιτροπή για την πραγμα-
• Εισβολή των επιχειρήσεων για τη μετατροπή του τική επίλυση των ζητημάτων που γεννάει η νεοφι-
πάρκου σε κερδοφόρα πηγή για αυτές και επιπρό- λελεύθερη πολιτική στο περιβάλλον.
σθετη δαπάνη για το λαό που το επισκέπτεται
Με τις αποφάσεις τους τα δύο δηµοτικά συµβούλια
Έτσι αντιλαμβάνεται η κυβέρνηση της Ν.Δ και οι δη- αποφάσισαν τις ακόλουθες ενέργειες:
μοτικές αρχές των δήμων την προστασία του περιβάλλο-
ντος και των τελευταίων πνευμόνων πρασίνου στη δυτική • Τη µη περαιτέρω συµµετοχή των εκπροσώπων
Αττική, τη στιγμή μάλιστα που οι πυρκαγιές στην Πάρνη- τους στο Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου.
θα και σε μία σειρά από άλλες περιοχές συν τη χωματερή • Ενημέρωση των πολιτών µε πανό, αφίσες, έντυπα
έχουν πνίξει την ανάσα μας. και κάθε άλλο πρόσφορο μέσο.
Να πάρουμε τη κατάσταση στα χέρια μας! • Διεκδίκηση των νοµοθετηµένων πόρων και ανάλη-
Το πάρκο θα σωθεί μόνο εάν διασφαλιστεί ο ενιαίος ψη από τους δήμους και τον ΑΣΔΑ (Αναπτυξιακός
χαρακτήρας του και η αποκλειστική κατά 100% χρηματο- Σύνδεσμος Δυτικής Αττικής) της ευθύνης συντήρη-
δότησή του από την πολιτεία, πράγμα που συνεπάγεται σης, καθαρισμού και φύλαξης του πάρκου.
την πρόσληψη του απαραίτητου επιστημονικοτεχνικού • Περιφρούρηση του δημόσιου χαρακτήρα του πάρ-
και εργατοϋπαλληλικού προσωπικού για τη σωστή συντή- κου.
ρηση και ανάπλαση του πάρκου, τη σταθερή χρηματοδό-
• Οργάνοση συγκέντρωσης για τον προσδιορισμό
τηση για τη λειτουργία του και την απομάκρυνση όλων
περαιτέρω αγώνων για τη διάσωση του πάρκου την
των ιδιωτών, και ιδιαίτερα των μεγάλων επιχειρήσεων
Κυριακή 12/10/08 στο χώρο του πάρκου και δίµηνη
που επιδιώκουν μέσα από την εγκατάλειψη του πάρκου
κατάληψη.
να το αγοράσουν κοψοχρονιά για να μας βάλουν εισιτή-
ριο να μπαίνουμε μέσα». Η σηµερινή εξέλιξη δεν ήρθε ξαφνικά από τον ουρα-
νό. Είναι αποτέλεσμα τριών μηνών δράσης της επιτροπής
αγώνα, που με τη συμμετοχή εκατοντάδων κατοίκων στις
Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΛΑΪΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ συνελεύσεις, με τις κινητοποιήσεις και παραστάσεις στα
δημαρχεία, αλλά και τις χιλιάδες υπογραφές που έχουν
Από τότε μέχρι και σήμερα έχει πραγματοποιηθεί
μαζευτεί έθεσαν τις δημοτικές αρχές με την πλάτη στον
μία ακόμη πλατιά συνέλευση στις 14/09/2008 με την
τοίχο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι:
παρουσία και του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΙ, ο οποί-
ος μετέδωσε ζωντανά την συνέλευση που καθόρισε τα Οι ευθύνες του Υ.ΠΕ.ΧΩΔΕ είναι τεράστιες καθώς οι
άμεσα τακτικά ζητήματα που οφείλαμε να παλέψουμε σχετικές με τη συντήρηση του πάρκου πιστώσεις προς
ως επιτροπή και συνοψίζονται στα εξής: τον Α.Σ.Δ.Α. και το Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου έχουν
περικοπεί δραστικά τα τελευταία 3 χρόνια. Αντίστοιχα
α)Καθημερινή παρέμβαση στο χώρο του πάρκου
όμως και ευθύνες του Φορέα Διαχείρισης του Πάρκου
β)Συλλογή υπογραφών στήριξης της επιτροπής. είναι τεράστιες για το πού πήγαν τα χρήματα που είχαν
γ)Παρουσίαση ενημερωτικού υλικού στο κιόσκι δοθεί καθώς και για το ότι δεν ενεργοποίησε το λαό της
της επιτροπής. περιοχής στην αντιμετώπιση του προβλήματος.
δ)Μαζικές παραστάσεις διαμαρτυρίας στα τρία δη- Θα πάρουμε τη κατάσταση στα χέρια μας!
μοτικά συμβούλια της περιοχής. Από τις ενέργεις
Λέµε ΟΧΙ στις ανταποδοτικές χρήσεις – χορηγούς!
αυτές προκύπτει και το ακόλουθο δελτίο ενημέρω-
Θα ήταν καταστροφικό να χωροθετηθούν χρήσεις «κρά-
σης:
χτες» µε στόχο την όσο γίνεται μεγαλύτερη προσέλκυ-
«Την Πέμπτη 02/10/08 πραγματοποιήθηκαν δημοτι- ση κόσμου, γιατί µε βεβαιότητα όλοι γνωρίζουμε ότι θα
κά συμβούλια στα Δημαρχεία Ιλίου και Αγ. Αναργύρων, επικρατήσουν οι ανάγκες και τα συμφέροντα ιδιωτικών
όπου συζητήθηκε το ζήτημα που αφορά τη βιωσιμότητα,
44 O αγώνας για το Πάρκο “Αντώνης Τρίτσης” σε κρίσιμη καμπή

συμφερόντων εις βάρος του κοινωνικού συνόλου και του ντι στους κατοίκους). Γι’ αυτό και θα παρακολουθούμε
περιβάλλοντος. ελέγχοντας (και όχι συμμετέχοντας σε τέτοια δήθεν
Λέμε ΝΑΙ στην κρατική χρηματοδότηση, τον ενιαίο συμμετοχικά όργανα) την επιτροπή διαχείρισης που
χαρακτήρα του Πάρκου και τον κοινωνικό έλεγχο! Το σύστησε ο ΑΣΔΑ για την περίοδο της «κατάληψης»
πάρκο θα σωθεί µόνο αν (......) του πάρκου εκ μέρους του. Δε θα τους αφήσουμε σε
χλωρό κλαρί! Η επιτροπή του ΑΣΔΑ ισχυρίζεται πως
Σήμερα η Επιτροπή Αγώνα ενώνει τη φωνή της
εάν ως το τέλος του έτους το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν προχωρή-
µε όλους τους κατοίκους της Δυτικής Αττικής, µε
σει στις αναγκαίες πιστώσεις και δεν δεσμευτεί στην
όλους όσους διεκδικούν δυναμικά να σταματήσει η
επιστροφή της ευθύνης διαχείρισης του πάρκου απο-
υποχρηµατοδότηση, να δοθούν όλες οι αναγκαίες χρη-
κλειστικά στους δήμους, θα προχωρήσει σε κατάληψη
ματοδοτήσεις ώστε να προχωρήσουν µε γοργούς ρυθ-
του υπουργείου στις 12/12. Αν νομίζουν πως ο λαός
μούς τα έργα συντήρησης και παραπέρα αξιοποίησης
στα δυτικά της πόλης θα μείνει απ’ έξω και θεατής στα
του Περιβαλλοντικού Πάρκου».
παιχνίδια τους, λογαριάσανε λάθος. Εμείς επιζητούμε
κοινωνικό και όχι γραφειοκρατικό έλεγχο του πάρκου.
Η ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΗΝ
«ΚΑΤΑΛΗΨΗ» ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ Δε μπορεί να ισχυριστεί καμία πολιτική συλλογικό-
τητα ότι δε γνωρίζει το θέμα, καθώς το ψήφισμα της
Μετά από την παρουσία δεκάδων κατοίκων στα επιτροπής έχει κατατεθεί και στη Βουλή από το βου-
δημοτικά συμβούλια της περιοχής ο ΑΣΔΑ και οι τρεις λευτή του ΣΥΡΙΖΑ Γ.Δραγασάκη. Σημειώνεται, για να
δήμοι προχώρησαν σε κατάληψη του χώρου του Πάρ- μην θεωρηθεί επιλεκτική η αναφορά στον συγκεκρι-
κου για δύο μήνες. Σαν επιτροπή κατοίκων γνωρίζου- μένο βουλευτή, ότι το ψήφισμα έχει σταλεί σε όλους
με καλύτερα από τον καθένα τις τεράστιες ευθύνες τους Βουλευτές Β΄ Αθήνας αλλά μόνο ο συγκεκριμένος
του ΑΣΔΑ και των Δήμων για την κατάσταση που έχει το κατέθεσε.
περιέλθει το Πάρκο όμως δεν θα επιτρέψουμε σε κα-
νέναν να κρύβεται πίσω από τις αντιθέσεις συμφερό- ΠΟΛΥΤΙΜΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
ντων και διαπλοκής του ΥΠΕΧΩΔΕ και του ΑΣΔΑ ώστε
να μην γίνεται τελικά τίποτα. Έχουμε κατανοήσει ότι Κλείνοντας, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι
μόνο μέσα από την ακόμα μεγαλύτερη μαζικοποίηση να αντιληφθούμε ότι μόνο μέσα από τη συγκρότηση
της επιτροπής αγώνα μπορεί να σταματήσει η εγκα- επιτροπών αγώνα με ανοιχτά καλέσματα στο λαό και
τάλειψη και η ιδιωτικοποίηση του Πάρκου. Να απο- αντινεοφιλελεύθερο περιεχόμενο, το λαϊκό κίνημα
δοθούν οι ευθύνες στους διαπλεκόμμενους – εμπλε- μπορεί να περνάει από την σφαίρα της καταγγελίας
κόμενους. Δε θα σταματήσουμε μέχρι να φύγει και ο στην σφαίρα της πραγματικής και ουσιαστικής πάλης
τελευταίος ιδιώτης, μέχρι να διασφαλιστεί ότι παντού για ένα περιβάλλον αντίστοιχο με τις σύγχρονες ανά-
θα υπάρχει πράσινο. Μέχρι να διασφαλιστεί η ένταξη γκες του. Ότι χρέος των προοδευτικών δυνάμεων του
της αποκλειστικά δημόσιας χρήσης του στον κρατικό τόπου δεν είναι να ποντάρουν σε μια εκλογική κατα-
προϋπολογισμό. Θα διεκδικήσουμε μέχρις εσχάτων δίκη για τα διαμορφωμένα ασφυκτικά περιθώρια της
μόνιμο προσωπικό, το οποίο πρέπει να συμμετέχει και καταστροφικής «ανάπτυξης». Αντίθετα, καθήκον μας
στον Φορέα Διαχείρισης. είναι η επανοικειοποίηση εκ μέρους του λαού των
ελεύθερων χώρων καθώς και η συνειδητοποίηση πως
Από εδώ και πέρα, κατανοούμε πως ό,τι λάβει χώρα
μόνο με αγώνα κατανοούμε και χτίζουμε ξανά την έν-
στη διαχείριση του πάρκου έχει τη σφραγίδα του αγώ-
νοια του δημόσιου χαρακτήρα των λειτουργιών και
να του λαού της Δυτικής Αττικής (που σαφέστατα έχει
του πλούτου της κοινωνίας. Ο αγώνας συνεχίζεται...
αναγκάσει τους δημάρχους από το ρόλο του κτηματο-
μεσίτη να βρίσκονται στο ρόλο του υπόλογου απένα-

Μανώλης Μπουσούνης

επικοινωνία: parkosos@yahoo.gr
Ένα τσιμεντάδικο,
ένας οικισμός,
μια προστατευτέα
περιοχή
Η περιοχή που μας ενδιαφέρει είναι πολύ κοντά στον οικισμό του
Βαθιού αλλά και σε κατοικίες , ξενοδοχεία και δημοτικές αθλητικές
Το Μεγανήσι βρίσκεται στη εγκαταστάσεις , σε απόσταση 200 μέτρων από εδαφική έκταση που
θαλάσσια περιοχή ανάμεσα εντάσσεται στο σχέδιο πόλης, σε μικρή απόσταση από τη νέα τουριστι-
στην Αιτωλοακαρνανία και κή μαρίνα που κατασκευάζεται και είναι ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΕΑ . Εντάσσεται
τη Λευκάδα. Έχει τρεις στις περιοχές του δικτύου NATURA 2000.
γραφικούς οικισμούς (Βαθύ Τον Οκτώβριο του 2006,με συνοπτικές διαδικασίες και σε χρόνο
ρεκόρ , παραμονές των νομαρχιακών εκλογών δόθηκε άδεια παραγω-
- Κατωμέρι - Σπαρτοχώρι).
γής σκυροδέματος και παραγωγής μη μεταλλικών ορυκτών προϊόντων
(δηλαδή νταμάρι). Ας σημειωθεί εδώ ότι η μάχη για το ποιος θα πάρει
τη Νομαρχία ήταν πολύ σκληρή και από ότι φαίνεται είχε και θύματα
προστατευτέες περιοχές.
Στις διαμαρτυρίες των κατοίκων το υπουργείο απαντά με διπλά
έγγραφα και βαφτίζει τις παραβάσεις (ολική κοπή δένδρων , ολικές
εκσκαφές ,μπάζωμα ρέματος) ως πολεοδομικές (οι περιβαλλοντικές
ποιες είναι ;), οι υπηρεσίες της περιφέρειας λάμπουν δια της απουσίας
τους και οι υπηρεσίες της ΝΑ Λευκάδος δίνουν τα ρέστα τους με συ-
νεχείς παρανομίες.
Η πρώτη άδεια που πήρε η εταιρία ανακαλείται από το Νομάρχη
Λευκάδας .Για να πάρει η εταιρία την νέα άδεια , οι υπηρεσίες της
ΝΑ Λευκάδας κάνουν τα στραβά μάτια στην ολική αποψίλωση και
στις ολικές εκσκαφές , βαφτίζουν το γειτονικό ρέμα αποστραγγιστική
τάφρο και χαρίζουν στην εταιρία πρόστιμο 25.500 ευρώ.
Ρεσιτάλ παρανομιών που αποδεικνύει περίτρανα την αντίληψη των
υπηρεσιών και του κρατικού μηχανισμού ,για την προστασία ευαίσθη-
των οικολογικά περιοχών και τη διαπλοκή του μηχανισμού σε όλη την
κλίμακα και την ιεραρχία με τα μικρά η μεγάλα συμφέροντα
Παράλληλα η εταιρία διαθέτει μπετονιέρες από το 2004 . Τις πινα-
κίδες της πήρε παράνομα για το προηγούμενο εργοστάσιο σκυρο-
δέματος που λειτουργούσε επί δεκαετία στο νησί (χωρίς άδεια ) και τις
χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα, χωρίς να την ενοχλεί κανείς. Περιστασιακά
δε και κατά προτίμηση Σαββατοκύριακο (που ο μοναδικός αστυφύλα-
κας του χωριού ως δημόσιος υπάλληλος δεν εργάζεται) θέτει σε λει-
τουργία και τη νέα μονάδα κι ας μην έχει άδεια λειτουργίας.
Οι φήμες οργιάζουν για τα μέσα που διαθέτει η εταιρία, για το εν-
διαφέρον εργολάβων και πολιτικών καθώς και για τη στοργή που προ-
σφέρει στην εταιρία κάποιος υπουργός.
46 Ένα τσιμεντάδικο
Το εντυπωσιακό της υπόθεσης είναι ότι παρά το Συνυπολογίζουμε την απουσία υποδομής (π.χ. βιολο-
γεγονός ότι η εταιρία έχει το εργοστάσιο της κλειστό, γικός καθαρισμός – μαρίνες με εξοπλισμό – χώροι στάθ-
παρά το ότι υπάρχουν διαθέσιμες περιοχές με πολύ μευσης κ.λ.π.) σε συνδυασμό με τον τριπλασιασμό του
χαμηλότερες αξίες γης που τις εξασφαλίζουν και την πληθυσμού του τη θερινή περίοδο .
συναίνεση των κατοίκων ,η εταιρία επί ένα χρόνο εμ- Αν αυτά είναι μερικά από τα δεδομένα , τότε οι λύσεις
μένει στη θέση αυτή και μάλιστα κάνει και προτάσεις που θα προταθούν πρέπει να συνδυάζουν την απάντηση
σε όμορους για αγορά των οικοπέδων τους. στο πιο σοβαρό ερώτημα που τίθεται για την κατεύθυν-
Γιατί αυτή η εμμονή; ση της τουριστικής ανάπτυξης και είναι το εξής:
Τα κυβικά του σκυροδέματος στα έργα της νέας Γιατί έρχεται κάποιος στο Μεγανήσι; Τι είναι εκείνο
μαρίνας είναι ένας λόγος. που τον έλκει; Και πως αυτή η ελκτική δύναμη θα γίνει πιο
Ο δεύτερος (πολύ πιθανός ) λόγος είναι να παίζε- ισχυρή;
ται ένα σοβαρό παιχνίδι με τις αξίες της γης. Η ίδια η Το κύριο ελκτικό χαρακτηριστικό του νησιού είναι το
εταιρία υποβαθμίζει τη περιοχή με τη παρουσία του φυσικό του περιβάλλον.
εργοστασίου της , αγοράζει γη και όταν φτιαχτεί η νέα Αυτό έρχεται να απολαύσει η πλειοψηφία των του-
μαρίνα και ενταχθεί η περιοχή σε σχέδιο ,μια πιθανή ριστών . Εάν λοιπόν δεν συνδυαστούν τα παραπάνω δε-
μεταφορά του εργοστασίου της, τινάζει στα ύψη τις δομένα με την προστασία και την ενίσχυση του τότε για
αξίες της γης. ποια ανάπτυξη θα μιλάμε; Το ίδιο το νησί και τα φυσικά
Διπλό όφελος λοιπόν..... χαρακτηριστικά του μετατρέπονται σε οικονομικό πόρο
για τους επιχειρηματίες.
ΕΝΑ ΒΗΜΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΑΣ Ένας λοιπόν έξυπνος επιχειρηματίας θα ήταν ο πρώ-
ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ.... ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ τος και ο πιο ένθερμος υποστηριχτής της προστασίας
του περιβάλλοντος. Μόνο ένας κοντόφθαλμος επιχειρη-
Από καιρό πριν πολλοί από τους κατοίκους (μόνι- ματίας θα έγραφε στα παλαιότερα των υποδημάτων του
μους και εποχιακούς) είχαν άρχισαν να αναρωτιούνται αυτόν το παράγοντα.»
για τη ραγδαία οικιστική και τουριστική ανάπτυξη του
νησιού .
Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ
Αφορμές γι’αυτό αποτέλεσαν η μορφή του κτιρι-
ακού συγκροτήματος του ξενοδοχείου στο Σπαρτο- Όταν το Δεκέμβριο του 2006 ξεκινούσαμε όλη
χώρι, η όξυνση του προβλήματος με τη χρήση και τη αυτή την ιστορία , ελάχιστοι είχαν την πίστη ότι θα
κυκλοφορία των οχημάτων στους οικισμούς ,η έλλει- φτάναμε μέχρι εδώ, ότι θα είχαμε το σημερινό απο-
ψη χώρων στάθμευσης , η ρύπανση των ακτών από τέλεσμα.
λύματα των πλοιαρίων κ.λ.π. Ο μεγαλύτερος εχθρός μας ήταν το αίσθημα της
Έτσι μέρα με τη μέρα γινόταν όλο και πιο κατανο- απογοήτευσης, του τίποτα δεν γίνεται , της αίσθησης
ητό ότι ενώ είμαστε στην αρχή αυτής της ανάπτυξης , του ότι κανείς δεν δικαιώνεται μέσα από τέτοιες κι-
διαφαίνονται όλο και πιο έντονα τα σοβαρά προβλή- νήσεις.
ματα που θα προκύψουν εάν άμεσα δεν ληφθούν μέ- Η ομάδα των κατοίκων που ανέλαβε τη οργάνωση
τρα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος και των της δράσης κινήθηκε με πείσμα ενάντια σε αυτή τη
οικισμών του νησιού . λογική και επέλεξε σαν ένα από τους πρωταρχικούς
Με αφορμή την υπόθεση του εργοστασίου η επι- της στόχους την αποτελεσματικότητα της παρέμβα-
τροπή των κατοίκων θέτει όρους και προδιαγράφει σής της.
την αντίληψή της για το είδος της ανάπτυξης που πρέ- Ετσι εξάπλωσε τη δράση της σε όλα τα επίπεδα.
πει να αναπτυχθεί στην περιοχή . Εκδίδει προκήρυξη Παρακολούθησε την υπόθεση από κοντά με καθημε-
και δημοσιεύει σε τοπικές εφημερίδες το παρακάτω ρινές παρεμβάσεις και αλληλογραφία με τις αρμόδιες
κείμενο: υπηρεσίες , οργανώθηκε νομικά , έκανε συγκεντρώ-
«Όταν μιλάμε για τουριστική ανάπτυξη δεν μπορούμε σεις , ενημέρωσε οποιαδήποτε υπηρεσία μπορούσε
να μιλάμε γενικά και αόριστα αλλά με βάση τα δεδομένα να εμπλακεί στην υπόθεση από τους επιθεωρητές πε-
.Ποια είναι αυτά; ριβάλλοντος μέχρι τους ελεκτές δημόσιας διοίκησης.
Μιλάμε για ένα νησί που ένα ευρύ τμήμα του έχει αξία Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τον Οκτώβριο του
σαν φυσικό οικοσύστημα και γι αυτό το λόγο συμπερι- 2006 , η εταιρία καταφέρνει να πάρει άδεια λειτουρ-
λαμβάνεται σε προστατευόμενη ζώνη .Συζητάμε για ένα γίας στις 21-11-2007 , ενώ στις 27-3-2008 εκδίδεται
μικρό νησί με δεδομένες δυνατότητες και από άποψη προσωρινή διαταγή του Συμβουλίου της Επικρατείας
εδαφική , φυσική και μορφολογική ,αλλά και από άποψη που πρακτικά θεωρεί παράνομη όλη τη διαδικασία
δαπανών, υποδομής ,υπηρεσιών. Λαμβάνουμε σαν δε- της δημόσιας διοίκησης. Η ουσία είναι ότι νόμιμα η
δομένο επίσης τους αρκετά αξιόλογους σε μορφολογία μονάδα λειτούργησε μόνο το χρονικό διάστημα των
οικισμούς του. τεσσάρων μηνών. Άρα υπήρξε άμεσο αποτέλεσμα της
47
κινητοποίησης των κατοίκων.
Ταυτόχρονα η κίνηση των κατοίκων , έθεσε και
την πολιτική διάσταση του ζητήματος απαιτώντας από
τους πολιτικά ιστάμενους να πάρουν θέση. Ετσι απευ-
θύνθηκε σε υπουργούς , πολιτικά κόμματα , Βουλευτές
, τον κ. Περιφερειάρχη , τον κ. Νομάρχη , τον κ. Δή-
μαρχο κ.λ.π.
Από την αρχή είχαμε λοιπόν γνώση ότι η προσπά-
θεια μας, για να έχει αποτέλεσμα, έπρεπε να ανταπο- ταυτόχρονη σπατάλη και χρόνου και χρήματος.
κριθεί ταυτόχρονα σε όλα τα επίπεδα , σε όλους τους
Πόσοι πολίτες ως μονάδες έχουν τη γνώση για να
τομείς που θα έπαιζαν ρόλο στη διαμόρφωση του τε-
κινηθούν με αυτή τη διαδικασία και να προστατέψουν
λικού αποτελέσματος.
τα συμφέροντα τους και το περιβάλλον του τόπου
Το βασικό μας πλεονέκτημα το ξέραμε. τους και πόσοι μπορούν να διαθέσουν τόσο χρόνο
Ήταν η απροθυμία του συνόλου σχεδόν των κατοί- και χρήμα σε αυτή τη προσπάθεια;
κων του χωριού να δεχτούν να υποστούν τις πολλα- Που είναι τα όργανα υπεράσπισης του δημοσίου
πλές επιπτώσεις της μονάδας. συμφέροντος και ποια η παρέμβαση αυτών που έχουν
Αυτή ήταν η κινητήρια δύναμη μας . Με βάση αυτή εκλεγεί για αυτό το σκοπό (νομαρχιακά και δημοτικά
τη δύναμη και την αναγκαιότητα να υπάρχει αποτέλε- συμβούλια κ.λ.π.) ;
σμα από αυτή την κινητοποίηση στηριχτήκαμε στο Ποίες είναι οι δυνατότητες παρέμβασης που ο
δικό μας επιστημονικό δυναμικό. Αυτό μπορούσε να νόμος τους δίνει αλλά και αυτές που τους παρέχει ο
οργανώσει την όλη δράση μας σε σχέση με το κρατικό νόμος πως αξιοποιούνται;
μηχανισμό που έθετε τους δικούς του όρους (ποιος τα
Στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν τόλμησε κανείς
βγάζει πέρα με τις υπηρεσίες; ) ενώ με τις γνώσεις του
(πλην ελαχίστων εξαιρέσεων που μετριούνται στα δά-
μπορούσε να διευρύνει την βάση των κατοίκων που
κτυλα ) να βγει δημόσια και να πάρει θέση για το ζήτη-
αντιδρούσε απαντώντας πλήρως και τεκμηριωμένα
μα. Ούτε καν αυτό το τόσο λίγο....
στα επιχειρήματα της άλλης πλευράς .
Ως άλλη πλευρά δεν ορίζουμε μόνο την εταιρία 2. Ζητήματα μηχανισμών , περιβάλλοντος
αλλά και τμήμα του κρατικού μηχανισμού . Επίσης και κοντόφθαλμης αναπτυξιακής λογικής
εντάσσουμε στην άλλη πλευρά τους πολιτικούς υπο-
στηρικτές που παρείχαν στην εταιρία την προστασία Έχουμε πολλές φορές διατυπώσει την εμπειρία
τους αλλά και γραφειοκρατικές λογικές που έψαχναν που είχαμε σε σχέση με τις υπηρεσίες και τον κρατικό
δήθεν για το νόμιμο -καλύπτοντας παρανομίες -ενώ μηχανισμό .Πέρα από τις οποιεσδήποτε σχέσεις μετα-
ταυτόχρονα προσπαθούσαν να μετατρέψουν μια κα- ξύ επιχειρηματικού κεφαλαίου και μηχανισμών, πέρα
θαρά πολιτική βούληση (υπό την έννοια του τι οράμα- από τις ιδιαιτερότητες της μικρής περιοχής , πέρα από
τα έχουμε για την περιοχή που είμαστε υπεύθυνοι ) σε την αδιαφορία για την εργασία ,την νομική άγνοια
«νομιμοφανείς μπούρδες» για να ξεμπερδέψουν από κ.λ.π. ο κρατικός μηχανισμός χαρακτηρίστηκε από την
την ευθύνη τους. συνέπεια του στην υπεράσπιση των επιχειρηματικών
συμφερόντων και την αυθαιρεσία του.
1. Ζήτημα Δημοκρατίας Η κινητήρια δύναμη του κρατικού μηχανισμού
ήταν η πλήρης εφαρμογή της γνωστής πια λογικής
Από την όλη πορεία σαν βασικό συμπέρασμα
που καθημερινά ακολουθείται και θυσιάζει ανθρώ-
προκύπτει το έλλειμμα δημοκρατίας.
πους, οικισμούς και περιβάλλον στο βωμό της συσσώ-
Μπορεί να παρουσιάζονται ευρωπαϊκές κατευθύν- ρευσης του μεγαλύτερου κατά το δυνατό επιχειρημα-
σεις για την ενίσχυση της συμμετοχής του κοινού στη τικού οφέλους , υπηρετώντας το πρότυπο μιας δήθεν
λήψη των περιβαλλοντικών αποφάσεων , μπορεί με ανάπτυξης.
τυμπανοκρουσίες να διατυπώνονται σχέδια και προτά-
Μιας ανάπτυξης που αποτιμά τα οφέλη της μόνο
σεις ώστε οι περιβαλλοντικές αποφάσεις να λαμβάνο-
με οικονομικούς δείκτες και υποβαθμίζει ή καλύτερα
νται όσο το δυνατό με τη μεγαλύτερη συναίνεση , στη
αγνοεί παντελώς κοινωνικά και περιβαλλοντικά δεδο-
πράξη όμως γίνεται όλο και μικρότερη η δυνατότητα
μένα.
παρέμβασης των πολιτών στο σύνολο των αποφάσε-
ων ενός ανεξέλεγκτου κρατικού μηχανισμού. Παραμένει όμως αναπάντητο το ερώτημα .
Για να οργανωθεί μια τέτοια παρέμβαση απαιτείται Αν έστω και με τη στενή οικονομοτεχνική αντίλη-
η ενασχόληση επιστημονικού δυναμικού πολλών ειδι- ψη περί ανάπτυξης αποτιμούσαμε με οικονομικά με-
κοτήτων (νομικών , μηχανικών ,περιβαλλοντολόγων γέθη τις απώλειες από τις πυρκαγιές του καλοκαιριού,
μέχρι και φωτοερμηνευτή μηχανικό χρειαστήκαμε) με τις επιπτώσεις από τη μόλυνση του νερού στα Οινό-
48 Ένα τσιμεντάδικο
φυτα ,την περιβαλλοντική επιβάρυνση από τα παρά- Κάποιοι άλλοι ένιωθαν ότι υπεράσπιζαν το τόπο
νομα λατομεία , ποιο θα ήταν το τελικό πρόσημο της τους και το νησί τους και άλλοι είχαν πιο αυξημένα
αλγεβρικής πρόσθεσης ; πολιτικά χαρακτηριστικά που αφορούσαν αρχές υπε-
Aν εντελώς παγερά και σκληρά , με τους ίδιους ράσπισης του περιβάλλοντος και μιας πιο ήπιας και
οικονομικούς συντελεστές δίναμε οικονομικά μεγέθη ελεγχόμενης οικονομικής ανάπτυξης.
στις ανθρώπινες απώλειες , στη ποιότητα ζωής , στη Χωρίς την τελευταία κατηγορία , το πείσμα της και
ζημιά που επιφέρει η αλλοίωση του περιβάλλοντος σε την επιμονή της η υπόθεση θα είχε ξεφουσκώσει .
άλλες οικονομικές δραστηριότητες , τότε οι εμπνευ- Τα πολιτικά συμπεράσματα που απαιτείται να εξα-
στές αυτού του προτύπου θα έπρεπε να ξανακάτσουν χθούν δεν αφορούν κυρίως τη δράση πολιτικών δυ-
στα μαθητικά θρανία για μια γερή επανάληψη στα μα- νάμεων, που άλλες από αυτές εξυπηρέτησαν από την
θηματικά. αρχή ένθερμα τον επιχειρηματία και άλλες έπεσαν
Το δεύτερο χαρακτηριστικό του κρατικού μηχανι- στον ταραγμένο ύπνο τους που συνοδεύεται με τον
σμού ήταν η αυθαιρεσία. μόνιμο εφιάλτη των προβλημάτων, του βάρβαρου και
Τη δυνατότητα αυτής της αυθαιρεσίας στην περί- ακλόνητου καπιταλισμού , που δεν ανατρέπεται.
πτωσή μας την παρέχει η ανυπαρξία ενός θεσμικού Ένα πρώτο συμπέρασμα που πρέπει να διεξαχθεί
πλαισίου ικανού να προστατεύσει το περιβάλλον. είναι ότι τέτοιας μορφής προβλήματα συνδέονται
Ο καθένας χτίζει όπου θέλει, ό τι θέλει, οι προστα- άμεσα και με συγκρούσεις χρήσεων γης και με συ-
τευτέες περιοχές παραμένουν απροστάτευτες , ρέ- γκρούσεις συμφερόντων .
ματα στο Μεγανήσι δεν υπάρχουν γιατί δεν είναι κα- Συνηθέστερα ξεκινούν από την υποβάθμιση μιας
ταγεγραμμένα (ένας απέραντος κάμπος το Μεγανήσι περιοχής (λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων
– άντε και σ΄ ανώτερα Ολλανδία γίναμε...αντί για ελιές ενός έργου ) που προκαλεί τη διαμαρτυρία άλλων
να βάλουμε τουλίπες ) . κοινωνικών ομάδων που θίγονται από αυτή. Τέτοιες
Παράλληλα ο ίδιος ο μηχανισμός λειτουργεί με τη αντιδράσεις και αυθόρμητες είναι και συνήθως ακο-
λογική των πολιτικών πιέσεων αλλά και της συγκάλυ- λουθούν την κατά μονάς νομική οδό..
ψης. Ετσι την αμέλεια ή το λάθος διαδέχεται η εσκεμ- Η συλλογική οργάνωση μπορεί να μετατρέψει αυ-
μένη συγκάλυψη της παρανομίας και όχι η εφαρμογή τές τις αντιδράσεις σε μια πιο ώριμη συνειδητή αντί-
της νομιμότητας . Το παιχνίδι αυτό το είδαμε σε όλες ληψη για την προστασία του περιβάλλοντος και να
του (και ήταν πολλές ) τις εκδόσεις. δημιουργήσει κοινωνικές ομάδες που θα ξεπερνούν
Όταν τα πράγματα άρχισαν να δυσκολεύουν με την υπεράσπιση του ατομικού τους συμφέροντος και
τις αποκαλύψεις μας , η εμμονή στην υπεράσπιση των θα υπερασπίζονται το συλλογικό κοινωνικό αγαθό .
συμφερόντων του επιχειρηματία συνοδεύτηκε από Ένα δεύτερο συμπέρασμα είναι ότι ο χαρακτήρας
την προσπάθεια να οδηγηθεί η υπόθεση σε ανώτε- της αντίδρασης δεν μπορεί να έχει τη λογική της κυρί-
ρο επίπεδο (για να φύγει από τα δικά τους χέρια) και αρχης αντίληψης για την οικονομική ανάπτυξη και να
τελικά να δοθεί δικαστικά η λύση στο πρόβλημα που συνεκτιμά τα οικονομικά οφέλη και θέσεις εργασίας
δημιούργησαν οι δικές τους αποφάσεις. με τη περιβαλλοντική επιβάρυνση.
Εδώ δώσανε ρεσιτάλ οι υπηρεσίες σε όλη τους την Ακόμα και με τους αστικούς κανόνες περί δημο-
κλίμακα από την ΝΑ Λευκάδα έως και τις οργανωμένες κρατίας , ο βασικός κριτής της όλης υπόθεσης είναι
νομικές υπηρεσίες του Περιφερειάρχη, οι οποίες στην εκείνος που θα υποστεί τις περιβαλλοντικές επιπτώ-
προσπάθεια τους να υπερασπίσουν το επιχειρηματικό σεις ενός έργου.
συμφέρον δήλωναν άγνοια για θέματα που επιλύουν Η τακτική λοιπόν αυτών που αντιδρούν δεν μπορεί
πρωτοετείς φοιτητές της νομικής . να διαπραγματεύεται αλλά να έχει όσο το δυνατόν πιο
Ετσι η υπόθεση, ενώ θα μπορούσε να είχε λυθεί καθαρούς όρους που είτε θα αφορούν την οριστική
άμεσα, οδηγήθηκε στο Συμβούλιο της Επικρατείας κατάργηση της προτεινόμενης δραστηριότητας( ως
επιφορτίζοντας τους κατοίκους με ένα υψηλό χρημα- μη συμβατής με την ευρύτερη περιοχή ) ή τη διαμόρ-
τικό κόστος . φωση όρων λειτουργίας που όμως δεν θα αφεθούν
στον κρατικό έλεγχο αλλά θα ελέγχονται από την ομά-
3. Περί πολιτικής ζητήματα δα των ανθρώπων που αντιδρούν.
Οι δύο πιο πάνω όροι καλλιεργούν την αίσθηση
Βεβαίως και η αντίδραση των κατοίκων είχε πολ-
του κοινωνικού ελέγχου που όπως διαφαίνεται είναι η
λαπλά πολιτικά χαρακτηριστικά .
μοναδική οδός για την υπεράσπιση της ποιότητας του
Κάποιοι ξεκίνησαν υπερασπίζοντας την όμορη περιβάλλοντος.
στην μονάδα ιδιοκτησία τους .

Ράνια Πάλμου
ΑΡΗΣ
ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

Αητός της
Εèνικής Αντίστασης
και της Ανεξαρτησίας
Συμπληρώèηκαν 63 χρόνια από το
άδοξο τέλος του
«Ο τροµοκρατικός και απαίσιος εφιάλτης διελύθη. Το τέρας που συµβόλισε
περισσότερο από κάθε τι άλλο τους «ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ» του
ΕΑΜ πλήρωσε επί τέλους. Γύρω από το στηµένο του κεφάλι πανηγυρίζουν
σήµερα τον λυτρωµό και την εκδίκηση». (Έτσι ανάγγειλαν την είδηση για το
θάνατο του ΑΡΗ οι εφημερίδες της αντίδρασης τον Ιούνη του 1945)
«Ο Άρης σκοτώθηκε µετά από πολύωρη συµπλοκή. Το λαϊκό δηµοκρατικό κίνηµα
αποκήρυξε έναν απείθαρχο οπαδό του, αλλά ο δωσιλογισµός κρέµασε το κεφάλι ενός
εθνικού αγωνιστή» (τίτλος από την εφημερίδα του ΕΑΜ «ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΛΛΑ∆Α»)
«…Είδα µε τα µάτια µου ανθρώπους να κλαίνε για τον Άρη. Είδα φωτογραφίες
του βαλµένες στα εικονίσµατα. Άκουσα γυναίκες και γριούλες να καταριούνται
τους φονείς του και να τον αποκαλούν Άγιο. Άκουσα πολλούς να ελπίζουνε
ότι ο Άρης δεν πέθανε. Σήµερα που δηµοσιεύθηκαν οι φωτογραφίες µε τα
κρεµασµένα κεφάλια, πένθος απλώθηκε σ’ όλα τα πρόσωπα …» (ανταπόκριση
από τη Λαμία, τη γενέτειρα του Άρη αμέσως μετά το θάνατό του)
50 ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

Στις 16 Ιουνίου του 1945 Ο ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ, απαθείς θεατές του δράματος της κατοχής και έκαναν
αρχικαπετάνιος του λαϊκού στρατού ΕΛΛΑΣ, έπεφτε ότι μπορούσαν για να το πετύχουν.
νεκρός στη χαράδρα του Φάγγου, στο χωριό Μεσού- Όμως το φρόνημα του λαού δεν είχε τσακιστεί
ντα, κοντά στην Άρτα. Ήταν επικηρυγμένος και καταδι- ούτε από την κατάρρευση του μετώπου, ούτε από τα
ωκόμενος από τους εκπροσώπους του δωσιλογισμού συνθηκόλογα συνθήματα και τη διαλυτική προπαγάν-
και της ξενοδουλείας, που πανηγύρισαν το θάνατό δα της παραδομένης άρχουσας τάξης. Στη συνείδηση
του γιατί συμβόλιζε «περισσότερο από κάθε τι άλλο» της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού η κατοχή δεν ήταν
τον ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟ ΑΓΩΝΑ. Η αντίδραση μέσα αποδεκτή και απλά χρειαζόταν ένας «μπούσουλας»
από την ωμότητα και τη βαρβαρότητά της (κρέμασε για να εκδηλωθεί ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας.
«προς παραδειγματισμό» το κεφάλι του Άρη και του Οι βάσεις και η προοπτική για την ανάπτυξη λαϊ-
συντρόφου του Τζαβέλα σε φανοστάτη των Τρικάλων) κού απελευθερωτικού κινήματος είχαν μπει από τον
γινόταν άθελά της ειλικρινής. Οκτώβρη του 1940 με το φωτισμένο γράμμα του τότε
Ήταν αποκηρυγμένος και εγκαταλελειμμένος από φυλακισμένου στην Κέρκυρα γραμματέα του ΚΚΕ
το ΚΚΕ που πάσχιζε να εφαρμόσει τη συμφωνία της Νίκου Ζαχαριάδη: «…Ο κάθε βράχος, η κάθε ρεματιά,
Βάρκιζας. Έτσι ο Άρης χαρακτηρίστηκε «οπαδός» του το κάθε χωριό, καλύβα με καλύβα, η κάθε πόλη, σπίτι με
λαϊκού κινήματος και μάλιστα «απείθαρχος». σπίτι, πρέπει να γίνει φρούριο του εθνικοαπελευθερωτι-
Ήταν για το λαό το πνεύμα της Εθνικής Ανεξαρ- κού αγώνα…» «Ένα έθνος που θέλει να κατακτήσει την
τησίας, της περηφάνιας και της λευτεριάς. Γι’ αυτό το ανεξαρτησία του δεν μπορεί να περιορίζεται στα κανο-
«πένθος απλώθηκε σ’ όλα τα πρόσωπα». νικά μέσα. Η μαζική εξέγερση, ο επαναστατικός πόλεμος,
«Ηρώων γεννήτρα Ρούμελη παντού αντάρτες, αυτά είναι τα μοναδικά μέσα για να νι-
κι ανταρτομάνα κήσει ένα μικρό έθνος ένα μεγάλο» έγραφε στα 1849 ο
Φ. Ενγκελς.
…………………………..
δόξα στην πρώτη σου ψυχή Αυτή ακριβώς τη διαπίστωση έκανε κάποιος Θα-
νάσης Κλάρας ερμηνεύοντας σωστά τόσο το γράμμα
και νου, τον Άρη
του Νίκου Ζαχαριάδη, όσο και τις διαθέσεις των λα-
τον πρώτο καπετάνιο σου
ϊκών μαζών στην κατεχόμενη Ελλάδα. Από τα μέσα
κι άξιο μπροστάρη Μάη του 1941 γυρνούσε τις λαϊκές συνοικίες της Αθή-
που, όντας έπεσαν όλοι, νας και ανοιχτά κήρυττε την ανάγκη του αντάρτικου
υψώθη σπάθα πρώτη» πολέμου.
έγραψε ο Κώστας Βάρναλης. Αυτός ο Θανάσης Κλάρας (μετέπειτα Άρης Βελου-
Ποιος όμως ήταν ο Άρης Βελουχιώτης και πώς από χιώτης) ήταν παλιό ανώτερο στέλεχος του ΚΚΕ, από τα
αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ, με χρυσές σελίδες στην ελάχιστα που το 1941 ήταν εκτός φυλακών ή στρατο-
ιστορία της Εθνικής Αντίστασης 1942-1945, κατέληξε πέδων εξορίας, λόγω της «δήλωσης μετάνοιας» που
τραγικός αυτόχειρας πριν από 63 χρόνια; είχε υπογράψει στις φυλακές της Κέρκυρας στο τέλος
Και για λόγους ιστορικής μνήμης, αλλά και για πολι- του 1939. Συνεπώς όταν ο Θανάσης Κλάρας διακήρυτ-
τικούς – ιδεολογικούς επιβάλλεται η σημερινή αναφο- τε την αναγκαιότητα του αντάρτικου αγώνα δεν είχε
ρά μας, συνοπτική αντικειμενικά, στο θρύλο του Άρη επίσημη σύνδεση με το ΚΚΕ, το οποίο εξάλλου ταλα-
Βελουχιώτη. Την ιστορία τη γράφουν οι λαοί αναδει- νιζόταν από οργανωτικά προβλήματα με την ύπαρξη
κνύοντας κάθε φορά και την ηγεσία που καλείται να δυο «κεντρικών επιτροπών» και πολλών πολιτικο - ιδε-
ανταποκριθεί στα καθήκοντα που απορρέουν από τις ολογικών διαφωνιών σχετικών με το χαρακτήρα του
συνθήκες (πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, διεθνείς) πολέμου και το γράμμα του Νίκου Ζαχαριάδη.
της εκάστοτε ιστορικής περιόδου. Μόνο που πολλές Πολλά έχουν γραφτεί για τους λόγους που ο Θανά-
φορές αυτή η ηγεσία υστερεί και δεν ανταποκρίνεται σης Κλάρας υπέγραψε τη «δήλωση», (π.χ. κατ’ εντολή
στα ιστορικά καθήκοντά της. του Νίκου Ζαχαριάδη), αλλά τίποτα δεν είναι ιστορικά
διακριβωμένο. Το βέβαιο είναι ότι η δήλωση του Άρη,
ΚΗΡΥΚΑΣ ΤΟΥ ΑΝΤΑΡΤΙΚΟΥ όπως αποδείχτηκε, δεν έκρυβε την αποστασιοποίησή
του από το ΚΚΕ και το επαναστατικό κίνημα. Αντίθετα
Mε το σπάσιμο του μετώπου από τα Γερμανικά σ’ όλο το δεύτερο εξάμηνο του 1941, όπου σταθεί και
στρατεύματα και την κατοχή της Αθήνας τον Απρί- όπου βρεθεί βάζει γραμμή «να συνεχίσουμε τον πόλε-
λιο του 1941, η πολιτική, στρατιωτική και πνευματική μο» και ταυτόχρονα επιχειρεί την επανασύνδεση του
ηγεσία της άρχουσας τάξης την «κοπάνησε» από την με το κόμμα . Για να γίνει αυτό χρειάστηκε να επιτευ-
Ελλάδα κηρύσσοντας το τέλος του πολέμου καλώντας χθεί η ανασύνταξη των κομματικών δυνάμεων, μετά
το λαό να ασχοληθεί με τα ειρηνικά του έργα συσπει- την επιστροφή ομάδων κομμουνιστών, ανάμεσά τους
ρωμένος γύρω από τη γερμανόδουλη κυβέρνηση αρκετά ηγετικά στελέχη, από τόπους εξορίας (Φολέ-
που συγκροτήθηκε. Για τους εκπροσώπους της ξενό- γανδρος, Κίμωλος) και φυλακές (Ακροναυπλία). Στο
δουλης ολιγαρχίας οι λαϊκές μάζες έπρεπε να μείνουν
51
όλο έργο της ανασύνταξης των κομματικών δυνάμε- στα στενά
ων σημαντική ήταν η προσφορά του Άρη Βελουχιώτη, ο κλέφτης ξεσπαθώνει»
γράφει ο Γρηγόρης Φαράκος και επικαλείται εμπιστευ- Απόγευμα Κυριακή 7 Ιούνη 1942 λίγο πριν από το
τικές εκθέσεις από τα αρχεία του ΚΚΕ, που δημοσιεύει σούρουπο και η Δομνίστα, χωριό στα σύνορα Ευρυτα-
για πρώτη φορά στο βιβλίο του «ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩ- νίας και Ναυπακτίας, αναταράχτηκε από το βροντερό
ΤΗΣ. Το χαμένο αρχείο – Άγνωστα κείμενα» (¨Ελληνικά τραγούδι. Από την άκρη του χωριού εμφανίστηκαν
Γράμματα, 1997) μια δεκαπενταριά αρματωμένοι. Μπροστά μια ελληνι-
Σε μια απ’ αυτές ο Ανδρέας Τζήμας - Σαμαρινιώτης κή σημαία έγραφε ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ. Δίπλα στη
περιγράφει την πορεία επαφών με τον Κλάρα, στο δεύ- φάλαγγα βάδιζε ένας νέος άντρας που κρατούσε ένα
τερο εξάμηνο του 1941 και υπογραμμίζει τις επίμονες οπλοπολυβόλο, το μοναδικό αυτόματο όπλο της ομά-
προτάσεις εκείνου για την οργάνωση του αντάρτικου: δας. Ζήτησε τον πρόεδρο, τον παπά και το δάσκαλο
«Όταν επέστρεψα στην Αθήνα από την πατρίδα μου και όταν ήρθαν αυτοσυστήθηκε «ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ,
(εννοεί την Καστοριά, τον Ιούλιο 1941)…ο Κλάρας ταγματάρχης του πυροβολικού. Είμαστε αντάρτες. Η
ζήτησε να συνδεθεί με την Κ.Ε και να μιλήσει …Συνα- ομάδα που βλέπετε είναι ένα τμήμα των ανταρτών του
ντηθήκαμε και μου είπε ότι συμφωνεί με την πολιτική ΕΛΑΣ»
γραμμή …είναι πρόθυμος να κάνει ό,τι δουλειά του Λίγο αργότερα μιλούσε σε καφενείο του χωριού
αναθέσουμε. Είχε τη γνώμη όμως ότι καλύτερα απ’ όλα στους κουμπωμένους, επιφυλακτικούς και απορημέ-
μπορεί να αποδώσει στο βουνό». Ο Τζήμας σημειώνει νους κατοίκους για τη κλεφτουριά και κατέληξε: «κη-
την «πολύτιμη προετοιμαστική δουλειά και μελέτη» ρύσσω την επανάσταση κατά των ξένων κατακτητών
που έκανε ο Θανάσης Κλάρας κατά την αποστολή του και των ντόπιων συνεργατών τους!»
το φθινόπωρο του 1941 στη Ρούμελη και την οριστι-
Ήταν το ξεκίνημα. Σε λίγο το αντάρτικο θα φου-
κή απόφαση της ΚΕ να του ανατεθεί η ευθύνη για το
ντώσει. Όχι χωρίς εμπόδια και δυσκολίες. Ο Άρης επι-
αντάρτικο. Και καταλήγει: «η απόφαση του κόμματός
μένει: «θα πεινάσουμε, θα ψειριάσουμε, αλλά θα ΝΙΚΗ-
μας μπορώ να πω ότι ήτανε ιστορικής σημασίας»
ΣΟΥΜΕ»
Πράγματι η 8η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ (αρχές
Φυσικά η ιστορία δεν γράφεται ανάλογα με τις
Γενάρη του 1942) παίρνει την απόφαση για εθνικοα-
προσωπικές επιθυμίες ενός ή άλλου. Δημιουργείται
πελευθερωτικό ανταρτοπόλεμο: «κύρια μορφή πάλης
– γράφεται από συγκεκριμένες – πραγματικές πράξεις.
εναντίον των κατακτητών είναι ο ένοπλος αγώνας. Και
Το αντάρτικο συνεπώς δεν ήταν αποκλειστικό δημι-
για το σκοπό αυτό πρέπει να οργανωθούν αντάρτικα
ούργημα του Άρη. Ο ΕΛΑΣ ήταν λαϊκός στρατός, στη-
τμήματα». Τον ίδιο μήνα η ΚΕ του ΕΑΜ συμφωνεί για
ριζόταν στο λαό και είχε πίσω του μια δυνατή πολιτική
τη δημιουργία του Εθνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού
οργάνωση. Μετά την απόφαση της 8ης Ολομέλειας
Στρατού, του θρυλικού ΕΛΑΣ. Η εντολή δίνεται στο
του ΚΚΕ ο ΕΛΑΣ αναπτύχθηκε και σε άλλες περιοχές
Θανάση Κλάρα. Ήταν από τους πρώτους που συνέ-
της χώρας.
λαβαν την αναγκαιότητα και τη σημασία της ένοπλης
αντίστασης και δικαιωματικά του ανατέθηκε μεγάλο Όμως η καρδιά του αντάρτικου χτυπούσε στη Ρού-
μερτικό στο βάρος και την ευθύνη για την ανάπτυξη μελη και η συμβολή του Άρη ήταν αποφασιστική. Η
του αντάρτικου. Παίρνοντας την εντολή (μέσα Απρίλη ταχτική που ακολούθησε ο Άρης στο ξεκίνημά του τον
του 1942) ο Θανάσης Κλάρας φεύγει για τη Ρούμελη χαρακτηρίζει κιόλας. Πρώτο του μέλημα το ξεκαθάρι-
– καθορίστηκε σαν βάση για το ξεκίνημα και την ανά- σμα της υπαίθρου από τους ένοπλους φυγόδικους
πτυξη των αντάρτικων τμημάτων – την οποία γνώριζε – ληστές, προφανώς για να τονιστεί ο χαρακτήρας
καλά και είχε κάνει συστηματική προεργασία. του ΕΛΑΣ σαν λαϊκός απελευθερωτικός στρατός που
πάλευε κατά των δυνάμεων κατοχής και των ντόπιων
Στις 14 Μάη του 1942 πραγματοποιείται σύσκεψη
συνεργατών τους. «Ή μαζί μας, ή στο σπίτι τους ή ανοι-
στελεχών του ΚΚΕ στη Λαμία με εισηγητή το Θ. Κλάρα
χτό πόλεμο μαζί τους» ήταν η γραμμή του που απο-
και παίρνονται αποφάσεις για το αντάρτικο. Ομόφωνα
δείχθηκε αποτελεσματική. Πολλοί ένοπλοι φυγόδικοι
εγκρίθηκε διακήρυξη προς το λαό με τίτλο «ΕΜΠΡΟΣ
εντάχθηκαν και πολέμησαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ
ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΟ ΑΡΜΑΤΟΛΙΚΙ», που δυστυχώς δεν διασώ-
(Νάκος Μπελής, Κώστας Κέντρος, Καραλιβαναίοι κ.α).
θηκε. Ο κύβος πάντως είχε ριφθεί.
Ταυτόχρονα με συνδυασμένες εμφανίσεις αντάρτικων
ομάδων στα Κεφαλοχώρια ξηλώνει την κρατική μηχα-
ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ νή των κουϊσλιγκς (αφοπλισμός τμημάτων χωροφυλα-
«Μαύρη είναι η νύχτα κής), δίνει μάχες με τους κατακτητές, εκφωνεί λόγους,
στα βουνά ξεκαθαρίζει τους συνεργάτες των κατακτητών, στρα-
στους βράχους πέφτει τολογεί αντάρτες και εγκαθιδρύει πρωτοβουλιακά λα-
χιόνι ϊκούς θεσμούς αυτοδιοίκησης και δικαιοσύνης. Αυτή
Στα άγρια, στα σκοτεινά, ήταν η τακτική του.
στις τραχιές πέτρες, Παρ’ όλο που δεν ήταν αλάθητος, τα κατάφερε
52 ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

γιατί διέθετε εξυπνάδα, αντοχή, πολιτική ωριμότητα, σωστά οι Άγγλοι ανησυχούσαν από την επιρροή που
διορατικότητα, επιμονή. Το όνομά του έγινε γρήγορα ασκούσε στο λαό και το κύρος που είχε. Γι’ αυτό και
γνωστό, το κύρος του ανέβηκε κατακόρυφα και οι ικα- τον έγραψαν στα μαύρα κατάστιχά τους, χωρίς να
νότητές του αναγνωρίζονταν απ’ όλους, όχι χωρίς επι- παραγνωρίζουν τις ικανότητές του. «Ο Άρης υπήρξε το
κρίσεις ή και συκοφαντίες. Κατηγορήθηκε για σκληρό- εκρηκτικόν δαιμόνιον του ΕΛΑΣ» γράφει στο βιβλίο του
τητα και εξτρεμισμούς. Δεν είναι τυχαίο ότι στις αρχές «Το μήλον της έριδος» ο περιβόητος συνταγματάρχης
του 1943 και ενώ είχε μεσολαβήσει ο Γοργοπόταμος Κρις. Όσο για τον Σκόμπυ, το δήμιο του λαού μας τον
- ορόσημο στην ανάπτυξη του εθνικοαπελευθερωτι- έπιανε «αλλεργία» όταν άκουγε ή διάβαζε το όνομα
κού αγώνα - κλήθηκε στην Αθήνα από την κομματική του Άρη. Χαρακτηριστικό είναι αυτό που γράφει ο
ηγεσία του ΚΚΕ (Σιάντο, Ιωαννίδη, Δανιηλίδη (υπεύθυ- στρατηγός Σαράφης στο έργο του «ο ΕΛΑΣ», πως σε
νο της ΚΕ του ΚΚΕ για τον ΕΛΑΣ), Τζήμα και Μανιάτη μια συνάντηση που είχε με το Σκόμπυ το Νοέμβριο
(γραμματέα της Περιφερειακής Επιτροπής Λαμίας). του 1944, όταν αναφέρθηκε το όνομα του Άρη, ο
Απολογήθηκε χωρίς να είναι γνωστό το περιεχό- Σκόμπυ απαίτησε «να μην υπογραφεί τα έγγραφα του
μενο της απολογίας του. Όμως όλα τελείωσαν με την Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ προς αυτόν ο Άρης Βελου-
κομματική του αποκατάσταση «σαν αναγνώριση της χιώτης»!!!
αξιοσύνης και της ικανότητας που έδειξε σ’ έναν άγνωστο Από την ανατίναξη κιόλας της γέφυρας του Γοργο-
ως τότε για όλους σχεδόν τους Έλληνες κομμουνιστές, το- ποτάμου (Νοέμβρης του 1942) οι Άγγλοι άρχισαν να
μέα δουλειάς –τη δημιουργία του αντάρτικου και τη διε- ανησυχούν, καθώς απόχτησαν μια άμεση αντίληψη
ξαγωγή του ανταρτοπόλεμου» και την εντολή να περιο- για τη δύναμη, το λαϊκό χαρακτήρα του ΕΛΑΣ και τις
δεύσει στη Θεσσαλία, να συντονίσει τον αγώνα και να ικανότητες του Άρη. Γι’ αυτό άρχισαν να σχεδιάζουν
προετοιμάσει τη συγκρότηση Γενικού (πανελλαδικού) και να υλοποιούν μεθοδικά και όσο μπορούσαν τη συ-
Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. κοφάντηση του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ και την υπονόμευσή του,
με την ενίσχυση αντιεαμικών οργανώσεων. Ιδιαίτερα
ΓΙΑ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΩΝ ΑΓΓΛΩΝ αξιοποιήσιμος για τα σχέδια των Άγγλων ήταν ο Ζέρ-
βας. Τον πρόβαλλαν στο Γοργοπόταμο, τον ενίσχυαν
Η κομματική αποκατάσταση του Άρη και η ανα- με κάθε τρόπο, αλλά φρόντιζαν και να τον έχουν δε-
γνώριση του και τυπικά σαν αρχικαπετάνιου του ΕΛΑΣ μένο.
έμελλε να είναι σύντομη. Ένα νέο σημείο τριβής θα
«Απαντώ… Είμεθα πολεμισταί και θα μείνουμε τοιού-
προέκυπτε, που αφορούσε τη στάση του ΚΚΕ και του
τοι μέχρι απελευθερώσεως της πατρίδας μας. Στοπ. Μετά
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ απέναντι στο «συμμαχικό παράγοντα»,
απελευθέρωσιν τεθώμεν διάθεσιν Εθνικής κυβερνήσεως
δηλαδή στους Άγγλους. Για το ρόλο των Άγγλων ο
και ΣΥΜΜΑΧΩΝ ΜΑΣ, αν μας χρειαστούν Στοπ». Είναι
Άρης είχε ξεκάθαρη θέση. Τους έβλεπε ως αντιπάλους
τηλεγράφημα – δήλωση υποταγής του Ζέρβα στους
για το «έπαθλο» του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα
Άγγλους όταν του ζήτησαν να καθορίσει (Οκτώβρης
(ανεξαρτησία, δημοκρατία, λαϊκή εξουσία) που περι-
1943) την μεταπολεμική του στάση, όπως γράφει ο
έγραψε με το ιστορικό του γράμμα ο Ν. Ζαχαριάδης.
υπαρχηγός του ΕΔΕΣ Κομνηνός Πυρομάγλου στο βι-
Το παραδέχεται ο Ανδρέας Τζήμας σε έκθεσή του
βλίο του «Δούρειος Ίππος».
(Δεκέμβρης 1950) γράφοντας: «…Τάση Άρη. Από κάθε
άποψη σαφέστατη προοπτική. Έβλεπε την ανάγκη να Εκτιμώντας σωστά την κατάσταση ο Άρης πάσχι-
βάλουμε ζήτημα εξουσίας (γι΄ αυτό και τη δημιουργού- ζε όλο το 1943 να απαλλάξει την τότε ηγεσία του ΚΚΕ
σε από την πρώτη στιγμή). Ολοκάθαρα έβλεπε πως θα από τις αυταπάτες και τις ταλαντεύσεις της. Τέλος Σε-
χρειαστεί να συνεχίσουμε με τα όπλα του αγώνα μετά την πτέμβρη του 1943 στέλνει ένα ακόμα σημείωμα προς
απελευθέρωση για να υπερασπίσουμε τις κατακτήσεις το Π.Γ της Κ.Ε του ΚΚΕ, εκφράζοντας την αγωνία του
του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, πως, υπερασπίζο- και προτείνοντας συγκεκριμένα μέτρα. Γράφει μεταξύ
ντας τις κατακτήσεις μας, θα ’ρθούμε αναπόφευκτα σε άλλων:
σύγκρουση με τους Άγγλους, ότι για τη σύγκρουση αυτή « α) Οι στιγμές είναι κρίσιμες από κάθε άποψη. Ένα
πρέπει από τώρα να προετοιμαστούμε όχι μόνο ιδεολο- λαθάκι, μια υποτίμηση ή υπερτίμηση της κατάστασης
γικά μα και πρακτικά». Σ΄ αυτή τη βάση, λέει ο Τζήμας, μπορεί να φέρει μεγάλες ζημιές.
εκδηλώνονται «οι αυθαιρεσίες και οι άλλες αδυναμί- β) Κατελήφθη ήδη απ’ τους Άγγλους η Λέρος, η Κω
ες του Άρη», για τις οποίες «όλη η αντίδραση και οι και η Σάμος … Έχοντας ολόκληρη αλυσίδα από κατει-
Άγγλοι ξεσήκωσαν έναν τέτοιο θόρυβο». Έτσι εξηγού- λημμένα νησιά, οι Άγγλοι μια ωραία πρωία θα κάνουν
νται, προσθέτει, και η στάση του ΚΚΕ και η δική μου. εντελώς αναίμακτη «απόβαση» στη χώρα μας και θα
Ομολογεί μάλιστα, ότι έφτασε να μην αφήνει τον Άρη βρεθούν ανάμεσά μας…
να μιλάει στα χωριά που περνούσαν (Αποσπάσματα
γ) Χειρότεροι απ’ τους Άγγλους – μη βαυκαλιζόμεθα
από έκθεση του Α. Τζήμα που δημοσιεύεται ολόκληρη
– δεν είναι ούτε οι ίδιοι οι Γερμανοί. Θα επιβάλουν ένα
στο προαναφερθέν βιβλίο του Γρηγόρη Φαράκου).
φασιστικό καθεστώς με άλλο όνομα αν τελικά επικρατή-
Σωστά έβλεπε το ρόλο των Άγγλων ο Άρης. Και σουν αυτοί…
53
δ) Επιβάλλεται δική μας αντίδραση σοβαρή. Δηλαδή: Πώς όμως αντέδρασε ο πρωτοκαπετάνιος του
σύγκληση σύσκεψης από ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, υπο- ΕΛΑΣ στις συμφωνίες:
γραφή και ευρεία δημοσιότης δήλωσης ότι οι ένοπλες Ο Π. Λαγδάς στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του
εθνικές δυνάμεις εν ουδεμία περίπτωση θα δεχθούν επά- «Άρης Βελουχιώτης ο πρώτος του αγώνα» γράφει:
νοδο βασιλιά - κυβέρνησης προ δημοψηφίσματος και
«Ο Άρης ήξερε τι θα γίνει στο Λίβανο. Ήξερε ποιες
ότι θα αντιταχθούν και βιαίως εναντίον πάσης τοιαύτης
εντολές είχε η αντιπροσωπεία, γιατί όταν αυτή ξεκίνησε
τυχόν απόπειρας… Διάλυση άμεση, έστω και αιματηρή,
για τον προορισμό της, αυτός βρισκόταν στη Βίνιανη. Δι-
οργανώσεων ΕΔΕΣ και Ε.Κ.Κ.Α αν αρνηθούν να υπογρά-
αφώνησε-ριζικά με την πολιτική αυτή. Την χαρακτήρισε
ψουν την ανωτέρω αναφερόμενη δήλωση…
σαν υποχώρηση και υποταγή. Και οι αντιδράσεις του δεν
Δεν γράφω για να παραστήσω τον έξυπνο, αλλά από ήταν καθόλου χλιαρές….»
πόνο και μόνο. Χίλια καλά να ’χουμε κάνει, αν χάσουμε
Ίσως γι’ αυτό, όπως πολλοί ισχυρίζονται, όταν υπο-
τώρα το παιχνίδι θα μας μουντζώσουν όλοι…
γράφτηκαν οι συμφωνίες ο Άρης βρισκόταν στην
Εγώ, βέβαια, ήμουν, είμαι και θα είμαι ο πιστότερος Πελοπόννησο, γιατί η ηγεσία του ΚΚΕ δεν τον ήθελε
στρατιώτης και θα δουλέψω σκυλίσια και παλικαρίσια για στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Πάντως ο εθνικοα-
οποιαδήποτε γραμμή κι αν χαράξετε…» πελευθερωτικός αγώνας στην Πελοπόννησο χρειαζό-
Οι προτάσεις του Άρη έπεσαν στο κενό. Στις συ- ταν νέα πνοή στα μέσα του 1944. Ο Άρης βρέθηκε εκεί
γκρούσεις μεταξύ ΕΛΑΣ – ΕΔΕΣ που ξέσπασαν (Οκτώ- από τον Απρίλη μέχρι τον Οκτώβρη αυτού του έτους
βρης 43 – Φλεβάρης 44) μετά από και κατάφερε να ανατρέψει, μετά
προκλήσεις του Ζέρβα, ο ΕΛΑΣ από πολλές προσπάθειες και σκλη-
είχε τη στρατιωτική δυνατότητα ρές μάχες, τους συσχετισμούς που
να διαλύσει τον ΕΔΕΣ, όπως έκανε είχαν διαμορφωθεί υπέρ των ταγ-
ένα χρόνο αργότερα, όταν όμως η μάτων Ασφαλείας στην περιοχή.
κρίσιμη μάχη δινόταν στην Αθήνα. Έμαθε για την υπογραφή της
Στη συγκεκριμένη περίοδο η πο- συμφωνίας του Λιβάνου στο Bιζίκι
λιτική διστακτικότητα της ηγεσίας της Γορτυνίας και οι απόψεις του
του ΚΚΕ και κατ΄ επέκταση του ΕΑΜ συνοψίζονται στις χαρακτηριστι-
οδηγεί σε ανακωχή για να διαφυλα- κές φράσεις: «Τα κεφάλια μας δεν
χθεί η «εθνική ενότητα»! Η ανακω- στέκουν καλά. Τώρα το ένα πόδι μας
χή κλείσθηκε στις 4 Φλεβάρη του είναι στο τάφο» και αργότερα όταν
1944 και ακολούθησε η διάσκεψη υπογράφτηκε και η συμφωνία της
Μυροφύλλου – Πλάκας στην ανα- Καζέρτας θα πει: «Με τα λάθη που
τολική όχθη του Αράχθου, για τη έχουν γίνει και με το στραβό δρόμο
σημασία της οποίας θα αφήσουμε που πήρε το κίνημά μας, με μια κου-
τον υπαρχηγό του ΕΔΕΣ Κομνηνό ραμάνα και μια κονσέρβα θα μας
Πυρομάγλου να μιλήσει: σκοτώσουν» (Π.Λαγδάς).
«…Καμιά συνεννόηση ουσιαστική δεν επετεύχθη, Ο Άρης συνέλαβε και προδιέγραψε με ανάγλυφο
ούτε ένωσις, ούτε ενοποίησις των αντάρτικων δυνά- τρόπο την πορεία των γεγονότων μετά τις συμφωνίες,
μεων, ούτε κοινή πολιτική γραμμή έναντι των παλαιών ταυτόχρονα όμως επέδειξε και μια δυνατότητα προ-
κομμάτων και της Ελληνικής Κυβερνήσεως του Καΐρου. σαρμογής στο πλαίσιο της κομματικής πειθαρχίας.
Η σύσκεψις όμως Μυροφύλλου – Πλάκας άνοιξε το δρό-
Επέστρεψε στη Ρούμελη στις 14 Οκτώβρη του
μο προς τις διασκέψεις του Λιβάνου και Γκαζέρτας άνευ
1944 και στις 20 του μήνα του γίνεται θριαμβευτική
των οποίων θα ήταν δύσκολο στις συμμαχικές δυνάμεις
υποδοχή στη Λαμία, όπου εκφωνεί έναν έντονα φορ-
«να επιβάλλουν το νόμο και την τάξιν στην Ελλάδα» που
τισμένο συγκινησιακά λόγο. Με αυτόν ο πρωτοκαπε-
ήθελαν ο Τσώρτσιλ και ο Σματς …» («Δούρειος Ίππος»
τάνιος του ΕΛΑΣ ήταν σαν να κατέθετε στην κρίση της
σελ. 220)
Ιστορίας τη δική του εκτίμηση για τον τετράχρονο
αγώνα και το δικό του ρόλο σ’ αυτόν. Κινούμενος στη
ΛΙΒΑΝΟΣ –ΚΑΖΕΡΤΑ γραμμή της «Εθνικής κυβέρνησης» κατέληξε με μια
Στις 20 Μάη του 1944 υπογράφεται η συμφωνία σαφή προειδοποίηση για το όριο, μέχρι το οποίο συ-
του Λιβάνου και ακολουθεί η συμφωνία της Καζέρτας μπορευόταν με την «επίσημη» γραμμή: «Αν αυτά δεν
στις 26 Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου. εκτελεστούν (σ.σ: πραγματικά ελεύθερες εκλογές με σε-
βασμό της λαϊκής ετυμηγορίας) τότε σας υποσχόμαστε
Από τους όρους τους μόνο ένα συμπέρασμα βγαί-
ότι πάλι θα ξαναβγούμε στο βουνό…»
νει: Η Εθνική Αντίσταση, η Ελλάδα και η μεταπελευθε-
ρωτική της τύχη παραδόθηκαν δεμένες χεροπόδαρα Όμως τα σύννεφα πυκνώνουν πάνω από τον ου-
στους Άγγλους και την αντίδραση, τη στιγμή ακριβώς ρανό της απελευθερωμένης Ελλάδας. Η νέα κατοχή,
που ο λαός, τις κρατούσε στα χέρια του. αυτή των Άγγλων ετοιμάζεται. Στα λιμάνια και στα αε-
54 ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

ροδρόμια κατεβαίνουν κάθε μέρα στρατιώτες και ξε- Εσπευσμένα και ενώ στο μεταξύ είχε διαλύσει τον
φορτώνεται υλικό. Οι «κρατούμενοι» ταγματασφαλί- ΕΔΕΣ και είχε πετάξει στη θάλασσα τον Ζέρβα (διέφυ-
τες εξοπλίζονται. Οι χίτες σκοτώνουν και προκαλούν. γε στην Κέρκυρα), ο Άρης επιστρέφει από την Ήπειρο
Οι συμφωνίες ισχύουν μόνο για τον ΕΛΑΣ. «Κανένα και στις 5 Ιανουαρίου 1945 συναντιέται στη Θήβα με
τμήμα των ανταρτών του ΕΛΑΣ, ούτε ένας λόχος δεν την ατάκτως υποχωρούσα από την Αθήνα ηγεσία. Στις
θα μπει στην πρωτεύουσα, ούτε καν για παρέλαση» στρατιωτικές συσκέψεις που γίνονται εκφράζει την
διατάζουν από κοινού Παπανδρέου-Σκόμπυ. Και ο άποψη ότι το κίνημα δεν έχει ηττηθεί συνολικά και ότι
ΕΛΑΣ πειθαρχεί! ο πόλεμος πρέπει να συνεχιστεί: «Αν δεν μπορούμε
Ο Άρης δεν έχει πια ανησυχίες. Είναι βέβαιος. Έτσι τούτη τη στιγμή να τον συνεχίσουμε στις πόλεις τότε
παίρνει την πρωτοβουλία και συγκαλεί την περιβόητη να τον συνεχίσουμε στην ύπαιθρο. Οι Άγγλοι δεν θα
«Σύσκεψη Καπεταναίων» του ΕΛΑΣ απ’ όλες τις περι- μπορούν να συνεχίσουν τα χτυπήματα, θα αναγκα-
οχές της Ελλάδας. Η σύσκεψη πραγματοποιήθηκε 17 στούν να έλθουν σε διαπραγματεύσεις».
Νοέμβρη 1944 στη Λαμία. Για το τι συζητήθηκε και Οι προτάσεις του Άρη δεν εισακούονται από την
πώς εξελίχθηκε υπάρχουν πολλές γραπτές μαρτυρίες ηγεσία του ΚΚΕ και υπογράφεται ανακωχή με ετερο-
από τους συμμετέχοντες, όχι απαλλαγμένες από υπο- βαρείς όρους στις 11 Γενάρη του 1945, η οποία επι-
κειμενικές κρίσεις. Το σίγουρο είναι –αναγνωρίζεται σφραγίσθηκε ένα μήνα αργότερα (12 Φλεβάρη 1945)
απ’ όλους - ότι ο Άρης έβαλε ζήτημα αντιμετώπισης με την πολιτική «Συμφωνία της Βάρκιζας». Με αυτή
των Άγγλων, γραμμή την οποία επιδοκιμάζουν έστω ολοκληρωνόταν η πορεία υποταγής του κινήματος.
και σιωπηλά οι άλλοι καπεταναίοι. Η Βάρκιζα αποτέλεσε την επίσημη ληξιαρχική πράξη
Μια «αθώα» όμως παρέμβαση του Μάρκου Βαφει- θανάτου της Εθνικής Αντίστασης. Ο ΕΛΑΣ έπρεπε να
άδη για το αν η σύσκεψη είναι σε γνώση και αν έχει παραδώσει τα όπλα.
την έγκριση του Π.Γ. του ΚΚΕ, στάθηκε αρκετή για να Ο Άρης παρ’ όλο που διαφώνησε κατηγορημα-
μην υπάρξει κανένα αποτέλεσμα. Η σύσκεψη διαλύ- τικά με τη συμφωνία και τους όρους της, πειθάρχησε
θηκε και πολλοί θεωρούν αποκλειστικά υπεύθυνο το και υπόγραψε σαν αρχικαπετάνιος του ΕΛΑΣ τη διατα-
Μάρκο γι’ αυτό. Επειδή όμως η ιστορία δεν γράφεται γή για την παράδοση των όπλων.
με αφορισμούς (θετικούς ή αρνητικούς), πρέπει να Ακόμα και τότε δεν έκοψε τους δεσμούς του με
επισημάνουμε ότι ο Άρης ήταν από παλιά στο κίνημα το ΚΚΕ. Αντίθετα δυο ημέρες μετά την υπογραφή της
και στο ΚΚΕ. Είχε και την πείρα και την ικανότητα να συμφωνίας στέλνει υπόμνημα στο Π.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ
μπορεί να γνωρίζει εκ των προτέρων ορισμένα πράγ- με τις προτάσεις του:
ματα. Αυτός συγκάλεσε τη σύσκεψη, ερήμην φυσικά
«Να σταλούν μερικές χιλιάδες αγωνιστών στη Σερ-
της ηγεσίας του ΚΚΕ, αφού εκτιμούσε ότι η γραμμή της
βία ένοπλες ή άοπλες ….». Ακόμα να σταλούν μερικά
ήταν λαθεμένη. Επομένως και η σύσκεψη δεν μπο-
στελέχη «που δεν θα ξεπερνούν τους 150-200…. να
ρούσε να είχε άλλο στόχο παρά την ανατροπή αυτής
περάσουν ένα είδος σχολείου πολέμου…». Όλοι αυτοί
της γραμμής.
«θα παίξουν σπουδαίο ρόλο σε περίπτωση νέου ξεση-
• Και το ερώτημα είναι γιατί ο Άρης δεν προχώρη- κωμού μας».
σε μέχρι το τέλος;
Είναι προφανές ότι με το Υπόμνημα (δημοσιεύεται
• Γιατί επέτρεψε να διαλυθεί η σύσκεψη χωρίς κα- ολόκληρο στο βιβλίο του Γρηγόρη Φαράκου «Το χα-
μία απόφαση; μένο Αρχείο-Άγνωστα κείμενα») ο Άρης πασχίζει να
• Τα ερωτήματα είναι υπαρκτά για όποιον πραγ- πείσει την ηγεσία ότι πρέπει να παρθούν μέτρα προ-
ματικά σέβεται τον Άρη και την ιστορία. ετοιμασίας μπροστά στην κατάσταση που ήταν σί-
γουρος ότι θα αντιμετώπιζε το αντιστασιακό κίνημα
Ο ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ ΚΑΙ Η ΒΑΡΚΙΖΑ μετά την Βάρκιζα. Το υπόμνημα έπεσε στο κενό. Η
απόσταση που χώριζε τις δυο γραμμές του Άρη και
Η σύσκεψη της Λαμίας τελείωσε άδοξα. Τα γεγο- της ηγεσίας του ΚΚΕ γινόταν ολοένα και μεγαλύτε-
νότα όμως προχώρησαν γοργά. Η σύγκρουση με ρη. Στα Τρίκαλα, όπου ήταν το Γενικό Στρατηγείο και
τους Άγγλους, που τόσο πάσχισε η ηγεσία του ΚΚΕ να γινόντουσαν οι συζητήσεις, η ηγεσία (Σιάντος) του
αποφύγει, έγινε αναπόφευκτη στις 4 Δεκέμβρη 1944 πρότεινε να την ακολουθήσει στην Αθήνα και να
μετά το αιματοκύλισμα ειρηνικής διαδήλωσης του αναλάβει πρόεδρος της «Συνομοσπονδίας Εθνικών
ΕΑΜ στην Αθήνα. Αγωνιστών».
Απέναντι στα τανκς και τα μηχανοκίνητα του Σκό-
μπυ πολέμησε ο εφεδρικός ΕΛΑΣ. Τα μπαρουτοκα- Η ΠΟΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ
πνισμένα και ετοιμοπόλεμα τμήματά του δεν πήραν
μέρος στη μάχη. Ο Άρης είχε σταλεί στην Ήπειρο να Ο Άρης απορρίπτει με αγανάκτηση την πρόταση
κυνηγάει το Ζέρβα. Δεν υπήρχε κανένα επεξεργασμέ- και αποφασίζει να τραβήξει το δικό του δρόμο. Θα
νο σχέδιο. Μόνο οι Άγγλοι ήξεραν τι ήθελαν. συνέχιζε το αντάρτικο.
Για τη νέα εξόρμηση, παρουσίασε και πλήρη πολι-
55
τική πλατφόρμα: «Προγραμματικές θέσεις» για το «Μέ- πεία της καθοδήγησης. Η
τωπο Εθνικής Ανεξαρτησίας», όπως τις ονόμασε. Στο συνάντηση τελικά πραγ-
σύνολό τους οι «προγραμματικές θέσεις» αποτελούν ματοποιείται στο χωριό
ένα σημαντικό κείμενο πολιτικής σκέψης της εποχής. Πιτσωτά της Φθιώτιδας
Εστιάζουν στην εξασφάλιση της εθνικής ανεξαρτησί- στις 17 και 18 Μάρτη του
ας -με την απαίτηση «να φύγουν οι Άγγλοι»- και της 1945. Σ’ αυτήν εκτός από
δημοκρατικής πορείας της χώρας μέσω πραγματικά τον Αρίστο Βασιλειάδη
ελεύθερων εκλογών για συντακτική συνέλευση που (Γραμματέας της Επιτρο-
θα τις διεξαγάγει αντιπροσωπευτική κυβέρνηση. Ο πής περιοχής Στερεάς)
Άρης με το πολιτικό ένστικτο που διέθετε και τη διο- ως αντιπρόσωπος του
ρατικότητα που τον διέκρινε καθόριζε διεκδικήσεις Π.Γ. ήταν ο Ζήσης Ζωγρά-
και στόχους που απαντούσαν στην Ελληνική πραγ- φος. Δεν επήλθε σύγκλι-
ματικότητα, όπως είχε διαμορφωθεί στη συγκεκριμέ- ση των διαφορετικών
νη ιστορική περίοδο (σ.σ: «ολόκληρο το κείμενο των απόψεων αλλά φάνηκε
προγραμματικών θέσεων δημοσιεύεται στο προανα- να δίνεται κάποια διέξο-
φερθέν βιβλίο του Γρηγόρη Φαράκου). δος για να αποφευχθεί
Ενώ ο Άρης «διάβαζε» σωστά την Ελληνική πραγ- η μετωπική σύγκρουση.
ματικότητα και πάσχιζε να χαράξει τακτική και στρα- Ο Άρης δέχτηκε να απο-
τηγική για το κίνημα που να ανταποκρίνεται σ’ αυτή τραβηχτεί έξω από την
την πραγματικότητα «κατοχής» της χώρας από τους Ελλάδα, υπό τον όρο να
Άγγλους, η ηγεσία του ΚΚΕ περί άλλων τύρβαζε. πάρει επίσημη κομματική
σύνδεση καθ’ οδόν. Τράβηξε για την Αλβανία. Στις 24
Χαρακτηριστικό είναι το γράμμα που έστειλε
Μάρτη 1945 «εν πορεία» απευθύνει μια συγκλονιστική
(3/3/1945) ο «Γέρος» (Γιώργης Σιάντος, Γραμματέας
επιστολή «προς όλα τα μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ».
τότε του ΚΚΕ) στο Άρη απαντώντας στο υπόμνημα του
προς το Π.Γ. της ΚΕ του ΚΚΕ: Με αυτή επιχειρεί να πείσει για τη λαθεμένη, κατά
τη γνώμη του, κομματική γραμμή. Με αδρές γραμμές
«Αγαπητέ Θανάση,
περιγράφει την κατάσταση στη χώρα, θέτει αμείλι-
Λυπηθήκαμε πολύ που δεν μπόρεσες να καταλάβεις κτα ερωτήματα στην ηγεσία και την καλεί να συνέλθει
τη σημερινή εσωτερική και εξωτερική κατάσταση από «πριν είναι αργά» καταλήγοντας: «Εύχομαι να σκεφτείτε
την οποία βγαίνει η γνωστή μας θέση …(σσ. Εφαρμογή ώριμα έστω και την τελευταία στιγμή».
της συμφωνίας της Βάρκιζας)
Και αυτή η έκκληση του Άρη πέφτει στο κενό. Στις
…. Πρέπει να περάσουμε στο κύκλο της πολιτικής 5-10 Απρίλη συνέρχεται η 11η Ολομέλεια της ΚΕ του
μαζικής δράσης για να κρατήσουμε την επαφή και την ΚΚΕ, χωρίς τα μέλη της να ενημερωθούν για το γράμ-
ηγεσία του λαϊκού κινήματος, για να δημιουργήσουμε μα του Άρη. Δεν βρίσκεται καν κατατεθειμένο στα
όλες τις προϋποθέσεις για την τελική νίκη… απόρρητα πρακτικά. Η Ολομέλεια όμως παίρνει
Με την ένοπλη δράση σου τούτη τη στιγμή θα βλά- απόφαση αποκήρυξής του που δεν δημοσιεύεται. Θα
ψεις, γιατί ο εχθρός θα δικαιολογήσει την τρομοκρατία γίνει επίσημα γνωστή αργότερα, μετά τη επιστροφή
που θέλει να εφαρμόσει στην πόλη και στην ύπαιθρο. Θα του Ν.Ζαχαριάδη από το Νταχάου.
εμποδίσεις το κόμμα να στριμώξει και να εκθέσει τους Ο Άρης συνεχίζει την πορεία του και φθάνοντας
Άγγλους και την εσωτερική αντίδραση στο εσωτερικό και στα Ελληνοαλβανικά σύνορα στο τέλος του Απρίλη
εξωτερικό..» (σ.σ. την ώρα που ξαμολιόταν η «λευκή του 1945 μάταια περίμενε την κομματική σύνδεση.
τρομοκρατία» σε βάρος των αγωνιστών, η ηγεσία του Αντιλαμβάνεται το παιχνίδι εξαπάτησής του από την
ΚΚΕ θα πάσχιζε να… εκθέσει (!) του Άγγλους. «Θα τους ηγεσία του ΚΚΕ, λόγω και της εχθρικής πλέον στάσης
καρβούνιαζε τη μύτη», που θα ’λεγε ο λαός). των κομματικών περιφερειακών οργανώσεων απέ-
Στο τέλος του γράμματος ο «Γέρος» συνιστά στον ναντί του, που γνώριζαν την απόφαση της 11ης Ολο-
Άρη «….να ξανασκεφτείς καλά αυτό το ζήτημα…να μέλειας για την αποκήρυξή του «Ούτε μπουκιά ψωμί,
κάτσεις αυτού κρυμμένος και να μη προβείς σε καμία ούτε γουλιά νερό» στον «δηλωσία» και «αποστάτη»
απολύτως εμφάνιση και δράση μέχρις ότου δούμε την ήταν οι εντολές της ηγεσίας προς τις περιφερειακές
εξέλιξη της κατάστασης» (ολόκληρο το γράμμα στο βι- οργανώσεις.
βλίο του Γρ.Φαράκου). Πέρασε για λίγες μέρες στην Αλβανία και αναθάρ-
Ο Άρης δείχνει ότι παίρνει υπόψη του το γράμμα, ρησε από την είδηση της απελευθέρωσης του Νίκου
κινείται νύχτα για να μην προκαλεί, αποφεύγει συστη- Ζαχαριάδη από το Νταχάου. Παίρνει το δρόμο της
ματικά τις ένοπλες συγκρούσεις με τον αντίπαλο και επιστροφής για τα γνώριμα λημέρια του, έχοντας την
οργανώνει τη «στρατολογία» των αγωνιστών του τμή- ελπίδα ότι ο Ζαχαριάδης (έφθασε στην Αθήνα στις
ματός του. 29 Μάη 1945) με το αδιαμφισβήτητο κύρος του θα
Ταυτόχρονα επιμένει να συναντηθεί με αντιπροσω- μπορούσε να αλλάξει την κατάσταση στο κόμμα. Στις
56 ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ

4 Ιούνη ο Άρης απευθύνει προσωπικό γράμμα «προς λουθεί να είναι η προσφιλής μέθοδος των ηγεσιών του
τον αρχηγό του ΚΚΕ σ. Νίκο Ζαχαριάδη», μέσω του ΚΚΕ. Επιγραμματικά θα πούμε ότι η διστακτικότητα ,
γραμματέα ΠΕ Τρικάλων Αρίδα. Γράφει, μεταξύ άλ- οι ταλαντεύσεις, οι υποχωρήσεις και τα λάθη της τότε
λων, ο Άρης: ηγεσίας του ΚΚΕ πήγαζαν από τον ετερόφωτο ιδεολο-
«Αγαπητέ σ. Νίκο, γικοπολιτικό εξοπλισμό της.
Μόλις σήμερα πληροφορήθηκα θετικά τον ερχομό Η στρατηγική και η τακτική της δεν βασιζόταν
σου….Πιστεύω ακράδαντα πως η ανάληψη ξανά από σε ανάλυση (θεωρητική και πολιτική) της Ελληνικής
μέρους σου της ηγεσίας του κόμμα- πραγματικότητας (κοινωνική, οικο-
τος θα θέσει οριστικά τέρμα σε μια νομική, πολιτική), αλλά σε μηχα-
πολύ κακή, κατά τη γνώμη μου, κατά- νιστική μεταφορά αναλύσεων και
σταση.. τα των δικών μου απόψεων θέσεων της 3ης Διεθνούς.
και ενεργειών θα τα έμαθες σίγουρα. Ο στρατηγικός εξοπλισμός της
Όμως δυστυχώς μονόπλευρα…… για τον «αστικοδημοκρατικό χαρα-
Σου δηλώνω πως είμαι έτοιμος να κτήρα της επανάστασης στην Ελ-
σταματήσω κάθε περαιτέρω ενέρ- λάδα» (απόφαση της 6ης ολομέλει-
γειά μου και δράση μου αν εσύ μου ας του 1934) ήταν ο βασικός λόγος
το πεις. Μα νομίζω πως για να απο- που την οδήγησε στην κυβέρνηση
φανθείς αν έχω δίκαιο ή άδικο πρέπει «Εθνικής ενότητας» υπό το Γεώργιο
να ακούσεις τις απόψεις μου. Γι’ αυτό Πανανδρέου το 1944.
προτείνω να πραγματοποιηθεί μια Την ώρα δηλαδή που ο λαός
προσωπική συνάντησή μας, όπου μέσα από το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ της
και όπως εσύ κανονίσεις…» έδωσε την ΕΞΟΥΣΙΑ στα χέρια, η
Η απάντηση θα ερχόταν λίγες ετερόφωτη ηγεσία του ΚΚΕ την με-
μέρες αργότερα. Στις 16 Ιούνη του ταβίβαζε στους εκπροσώπους της
1945 την ημέρα που σκοτώθηκε ο Άρης δημοσιευό- άρχουσας τάξης για να …..λύσουν αστικοδημοκρατι-
ταν –εντελώς συμπτωματικά βέβαια- η απόφαση του κά καθήκοντα!
Π.Γ. για την «προδοσία» και την αποκήρυξη του «Άρη Και σαν να μη έφτανε αυτό, μετέτρεψε τους Άγ-
Βελουχιώτη (Θανάση Κλάρα ή Μιζέρια)» γλους ιμπεριαλιστές σε «συμμάχους», ζαλισμένη
Ο Άρης Βελουχιώτης ο πρώτος που άρχισε την βεβαίως από τα ζιγκ-ζάγκ της 3ης Διεθνούς που,
Αντίσταση του λαού στα βουνά, την έκλεισε με το θά- ενώ αρχικά χαρακτήρισε τον πόλεμο ιμπεριαλιστικό,
νατό του. Λίγοι το καταλάβανε όπως ο Άρης πως οι στη συνέχεια τον βάφτισε «πατριωτικό» και έφτασε
εχθροί του λαού (ξένοι και ντόπιοι) δεν θα επέτρεπαν στην αυτοδιάλυσή της προκειμένου να διευκολυνθεί
ομαλή μετάβαση σε μια ανεξάρτητη δημοκρατική η συνεργασία των κομμουνιστικών κομμάτων με τις
και λαοκρατική Ελλάδα. Όμως παρόλο που απάντη- εθνικές αστικές τάξεις των χωρών τους. Μόνο που η
σε σωστά στο αίνιγμα της σφίγγας, όταν το έβαλαν Ελληνική αστική τάξη ήταν ξενόδουλη από τα γεννο-
μπροστά του οι ιστορικές συνθήκες, τελικά δεν ήταν η φάσκια της.
σφίγγα που τσακίστηκε στους βράχους αλλά ο ίδιος. Άρα ο αγώνας ήταν εθνικοαπελευθερωτικός από
Παρόλο που έγκαιρα και με καθαρή φωνή είπε το την αρχή μέχρι το τέλος του, όπως σωστά εκτίμησε
μάθημα της ιστορίας, δεν μπόρεσε να το επιβάλλει. ο Ν.Ζαχαριάδης με το φωτισμένο γράμμα του και
Τραγική ειρωνεία είναι το γεγονός ότι η ηγεσία επέμενε ο Άρης. Άσχετα αν ο πρώτος «θυσίασε» στο
του ΚΚΕ, που έμεινε «μετεξεταστέα» σ’ αυτό το μάθη- βωμό της κομματικής πειθαρχίας τον κορυφαίο του
μα, εννέα μήνες μετά τη θυσία του Άρη θα υποχρεω- εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα. Και πολύ αργά, λίγο
νόταν να ξαναδώσει «εξετάσεις» για να διορθώσει τα πριν και ο ίδιος αυτοκτονήσει εξόριστος και στιγματι-
ιστορικά της λάθη κάτω από δυσμενέστερους όρους. σμένος στο Σοργούτ της Σιβηρίας, εξομολογήθηκε :
Γιατί όμως η ηγεσία του ΚΚΕ δεν στάθηκε στο ύψος «Το μεγάλο βάρος στη συνείδησή μου είναι ο Άρης
των περιστάσεων και δεν μπόρεσε να ανταποκριθεί Βελουχιώτης. Οι ευθύνες μου είναι μεγάλες. Θυσίασα αυ-
στα ιστορικά της καθήκοντα; τόν τον αητό της Αντίστασης, υποκύπτοντας στις πιέσεις
Η απάντηση στο ερώτημα έχει ιδεολογικοπολι- και τις διαβολές ορισμένων μελών του Π.Γ.». (Μιλ. Παπαι-
τικές ρίζες και δεν δίνεται μέσα από την αναζήτηση ωάννου: «Η Διαθήκη του Νίκου Ζαχαριάδη –Εκδόσεις
«προδοτών» , «χαφιέδων» κλπ. όπως ήταν και εξακο- «Γλάρος»).

Kώστας Λυκοκάπης
Στον κόσμο του κεöαλαίου

είμαστε όλοι

μετανάστες
Την τελευταία εικοσαετία (ή καλύτερα
μετά την κεφαλαιοκρατική επανένωση
του κόσμου), γίνεται αντιληπτό πως
διανύουμε μια ιστορική περίοδο της
ανθρωπότητας που δεν είναι άλλη από
αυτή την περίοδο του νεοφιλελευθερισμού.
Ο νεοφιλελευθερισμός αναδεικνύεται
σε ανώτατη μορφή και έκφραση του
ιμπεριαλισμού. Είμαστε στο οριακό
σημείο που σχεδόν «γυρίσαμε» πίσω στην
Μεσαιωνική Εποχή. Εποχή που όπως
φαίνεται ο φόνος του εργάτη είναι βλάβη
(βλ. Πέραμα) ενώ η βλάβη της μηχανής
είναι φόνος. Εποχή που το αντικείμενο
αξίζει περισσότερο από τον άνθρωπο!

Σήμερα είναι φανερό επίσης, πως οι μετανάστες ζουν στο ψαχνό ή να στήνουν στα σύνορα «στρατόπε-
είναι το εργατικό δυναμικό που υφίσταται την πιο δα συγκέντρωσης» μεταναστών. Οι μετανάστες ζουν
σκληρή εκμετάλλευση στη χώρα μας και όχι μόνο. χωρίς το δικαίωμα να ζουν.
Οι μετανάστες είναι αυτοί που κύρια δουλεύουν 10- Όμως δεν φτάνει αυτός ο ελεεινός και φασιστικός
12 ώρες την ημέρα και μάλιστα Κυριακές! Είναι αυτοί «ταξικός ρατσισμός». Σε εργασιακό επίπεδο πάντα
που αφού τελειώνουν τη δουλειά αργά το απόγευμα αντιμετωπίζουν και τον «συνδικαλιστικό ρατσισμό».
βγαίνουν αμέσως στους δρόμους ως πωλητές μικρο- Για όλους εμάς τους ντόπιους εργάτες και εργαζό-
αντικειμένων. Είναι κύρια αυτοί που βρίσκονται πετά- μενους φαίνεται αυτονόητο να καταγγείλουμε τον
μενοι στη μαύρη εργασία από εδώ και από εκεί χωρίς εργοδότη μας, στις επιτροπές για τα δικαιώματα του
ένσημα, χωρίς ασφάλιση, χωρίς δικαίωμα στη μόρ- εργαζόμενου πολίτη, στις επιθεωρήσεις εργασίας και
φωση και στην περίθαλψη. Δεν έχουν το δικαίωμα να στα σωματεία, στα εργατικά κέντρα και στην ΓΣΕΕ.
ξεκουραστούν ούτε και να κάνουν λάθος στη δουλειά Αντίθετα οι μετανάστες δεν έχουν καν το δικαίωμα της
τους εξαιτίας της πίεσης εις βάρος τους για τον αριθ- συμμετοχής στα σωματεία αφού δεν έχουν φυσικά βι-
μό των ενσήμων που πρέπει να συμπληρώνουν κάθε βλιάρια υγείας, άδειες εργασίας ή οτιδήποτε άλλο ζη-
χρόνο ώστε να μπορούν να ανανεώσουν την πράσινη τήσει η συνδικαλιστική γραφειοκρατία. Οι μετανάστες
κάρτα και την άδεια παραμονής στη χώρα. Και σαν να δεν είναι παιδιά κατώτερου θεού. Δεν είναι άνθρωποι
μην έφταναν όλα αυτά, κράτος και παρακράτος σε ένα κατώτεροι από εμάς. Δεν έχουν ανάγκη καμία δήθεν
οργανωμένο έγκλημα «εθνοκάθαρσης» έφτασαν στο ελεημοσύνη ή φιλανθρωπία. Ανάγκη από πολιτική κά-
σημείο να μπαίνουν σε σπίτια μεταναστών και να σφά- λυψη και προστασία έχουν. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο:
58 Είμαστε όλοι μετανάστες

ντροπή στη συνδικαλιστική ηγεσία της ΓΣΕΕ και όλους τικής τάξης αναπτύσσοντας ταυτόχρονα έναν αγωνι-
όσους την απαρτίζουν άμεσα ή έμμεσα. Γιατί δεν είναι στικό δεσμό με τους μετανάστες. Μια τέτοια καμπάνια
δυνατόν η ΓΣΕΕ να καλεί σε απεργία και πορεία για το θα μπορούσε σε ένα βάθος χρόνου να διερευνήσει
ασφαλιστικό με 200.000 ανθρώπους στο δρόμο και να και να διεκδικήσει κάποια βασικά δικαιώματα αλλά και
λείπουν από εκεί οι μετανάστες. αιτήματα όπως:
Πάνω σε αυτή την εσκεμμένη αδιαφορία της προ- 1. Την εγγραφή και συμμετοχή των
όδου και της Αριστεράς συνολικότερα, πατάει το πο- μεταναστών στα σωματεία.
λιτικό σύστημα και απαντάει σε αυτές τις ταξικές αντι- 2. Την συγκρότηση και λειτουργία σχολείων
θέσεις από την πλευρά του νεοφιλελευθερισμού. Άξιο μεταναστών από άκρη σε άκρη της χώρας
παράδειγμα η νέα κοινοτική οδηγία της Ευρωπαϊκής με πρωτοβουλία ΔΟΕ - ΟΛΜΕ - ΕΚ.
Ένωσης στην οποία αναφέρεται ότι όποιος μετανά-
3. Το δικαίωμα ψήφου στις βουλευτικές εκλογές.
στης δεν είναι πλήρως νόμιμος μπορεί να φυλακιστεί
έως και 18 μήνες ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας. Μια 4. Η άφιξη του μετανάστη στην Ελλάδα να
οδηγία απευθείας από τα χείλη του Ούγγρου «μετανά- του παρέχει άμεσα ίσα δικαιώματα με τους
στη» στη Γαλλία, του προέδρου Σαρκοζί. Οδηγία που Έλληνες πολίτες αλλά και άδεια παραμονής.
διευκολύνει τις επιχειρήσεις «σκούπες», δυναμώνει την 5. Διεύρυνση του ασύλου και άσυλο για όλους.
πολιτική τρομοκρατία και επιβεβαιώνει την άποψη ότι 6. Πρόστιμο στους εργοδότες και τους
ο άνθρωπος δεν μετράει σαν ζωντανή αξία στην κοι- υπουργούς που κυκλώνουν τους μετανάστες
νωνία εάν δεν το θέλει το κεφάλαιο. Είναι χρέος των και τους Έλληνες στη μαύρη εργασία.
προοδευτικών δυνάμεων του τόπου να ξεκινήσει μια 7. Ισόβια φυλάκιση σε παρακρατικούς - φασιστικές
καμπάνια σαν ένα πρώτο βήμα για να λύσουμε τις ση- οργανώσεις και σε αστυνομικούς που έχουν
μερινές ταξικές αντιθέσεις από την πλευρά της εργα- εμπλακεί σε ακροδεξιές - ναζιστικές ενέργειες.

Όλγα Κριβολάποβα- Γιώργος Κάλτσας


Aπό μετανάστη
Βρίσκομαι στο μπλέντερ που τα αλέθει όλα
Είμαι και στις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος

Εκμεταλλευόμενος, απομονωμένος, μετανάστης

Ξένος, εγκληματίας, παράσιτο

για να δημιουργώ τη νέα σχέση ανάμεσα στις ιδέες, τις ευαισθησίες,


τις ανασφάλειες και τις πορώσεις σας ..

Είμαι το υποκείμενο που αιτιολογεί πολλά και


το αντικείμενο που παθαίνει τα πάντα

είμαι η ευκαιρία να χαράξεις σαφή τα σύνορα


να προσδιορίσεις την ιδιοκτησία
να επανασυνθέσεις την επιτήρηση
να επιβάλλεις την καταστολή

Χάνομαι στο χώρο όλων σας των ταυτοτήτων και των ρόλων
στα διλήμματα των αξιών και των πρακτικών σας

είμαι ο στόχος που σημαδεύουν διαρκώς όλα τα βέλη

και είμαι στο δικό σας χέρι

γιατί κάποια παραμύθια δεν καίγονται ποτέ...

αν δεν γίνουμε τα βέλη που σημαδεύουν διαρκώς όλους τους στόχους


Ισμαήλ
Αναδημοσίευση από τη δίμηνη έκδοση μεταναστών και προσφύγων «Ο ΑΛΛΟΣ»
Αναμέτρηση στη
Βολιβία
Μια νέα λαϊκή εξέγερση έχει ξεσπάσει
στη Βολιβία για να μπει οριστικά τέλος
στα σχεδία της ντόπιας ολιγαρχίας
και των Αμερικάνων που με κάθε
τρόπο επιδιώκουν την ανατροπή της
προοδευτικής, δημοκρατικής, κυβέρνησης
της Βολιβίας και τη διχοτόμηση της χώρας.

Δεκάδες χιλιάδες εργάτες ορυχείων, κοκαλέρος, • Να τιμωρηθούν παραδειγματικά οι υπεύθυνοι


ιθαγενείς εργάτες γης ξεσηκώθηκαν, βγήκαν στους για τις τελευταίες σφαγές αγροτών..
δρόμους, πολιορκούν τη Σάντα Κρούζ, τη Λα Παζ, και Ήδη ο φασίστας νομάρχης Λεοπόλδο
τη Κοτσαμπάμπα που γίνονται οι συνομιλίες ανάμεσα Φερνάντες παραμένει φυλακισμένος ως
στη κυβέρνηση Μοράλες και την αντιδραστική δεξιά υπεύθυνος για τη σφαγή των αγροτών
αντιπολίτευση. Οι εργάτες στο Ελ Άλντο, οι Κόκκινοι στην επαρχία Πράντο, ενώ έξω από τις
πόντσο είναι με το «όπλο παρά πόδα». φυλακές παραμένουν χιλιάδες διαδηλωτές
Οι εξεγερμένοι βολιβιανοί ,πολιορκητές δηλώνουν: με επικεφαλής τους κόκκινους πόντσο.
«η θα νικήσουμε ή θα χάσουμε» και απαιτούν: • Να συνεχιστεί το μοίρασμα των τσιφλικιών
• Να τελειώνει κάθε διάλογος και να στους ακτήμονες ιθαγενείς.
υπογράψουν το εθνικό σύμφωνο για το Όλες οι λαϊκές οργανώσεις που στηρίζουν τη κυ-
νέο συνταγματικό δημοψήφισμα. βέρνηση Μοράλες έχουν συγκροτήσει το «Εθνικό Συ-
• Να φύγουν οι ακροδεξιοί πραξικοπηματίες ντονιστικό για την αλλαγή» και από κοινού με τη COB
από τα δημόσια κτίρια και τους αγωγούς (ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΡΓΑΤΩΝ ΒΟΛΙΒΙΑΣ) αγω-
παραγωγής και διανομής φυσικού νίζονται ενάντια στους φασίστες, που επιβουλεύονται
αερίου που έχουν καταλάβει. τις δημοκρατικές προοδευτικές αλλαγές στη χώρα και
61
υπερασπίζουν την ενότητα της πατρίδας τους ,τη δη- αμαρτωλών Μ.Κ.Ο.(Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις)
μοκρατία . χρηματοδοτεί το αντιδραστικό μέτωπο της ολιγαρχί-
ας από το 2005, με 120εκατ,δολαρια με πρόσχημα τη
Οι τελευταίες εξελίξεις καταπολέμηση των ναρκωτικών!!! Ο δήθεν πόλεμος
κατά των ναρκωτικών των ΗΠΑ έχει στόχο την ισχυρο-
Όλα φούντωσαν με το παράνομο δημοψήφισμα ποίηση της εξουσίας τους σε ολόκληρη τη Λ. Αμερική.
που έγινε στις 4 Μάη για αυτονομία!!! στη Σάντα Σήμερα υπάρχουν περίπου 50.000 Μ.Κ.Ο. στο τρίτο
Κρούζ - μια από τις πλουσιότερες επαρχίες της Βολι- κόσμο, οι οποίες χρηματοδοτούνται με πάνω απο-
βίας, και ακολούθησαν και οι επαρχίες –Ταρίχα, Μπένι 10δις. δολάρια από τις κυβερνήσεις ΗΠΑ, Ευρώπης, Ια-
Τάχο (πλούσιες σε φυσικό αέριο και πετρέλαιο- αυτές πωνίας, από διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς,
οι επαρχίες του μισοφέγγαρου αντιπροσωπεύουν το και από τις εθνικές κυβερνήσεις. Οι μη κυβερνητικές
70% του Α.Ε.Π. της χώρας). οργανώσεις κάτω από το ψευδεπίγραφο «απολιτίκ»
Οι φεουδάρχες και επιχειρηματίες των επαρχι- όνομα τους, κρύβουν ότι είναι όργανα ελέγχου και
ών αυτών με προπέτασμα την αυτονομία παλεύουν ιδεολογικού αποπροσανατολισμού στην υπηρεσία
λυσσασμένα για τη διατήρηση της μεσαιωνικής φε- του νεοφιλελευθερισμού και του ιμπεριαλισμού. Με
ουδαρχίας των γαιοκτημόνων, των σκανδαλωδών και το ιδεολόγημα της «κοινωνίας των πολιτών » κρύβουν,
ληστρικών προνομιών της ντόπιας ολιγαρχίας και των εξορκίζουν τη ταξική πάλη, τη ταξική διαίρεση της
ξένων πολυεθνικών. κοινωνίας, τη ταξική εκμετάλλευση και εμπορευόμε-
Η GOB αγωνίζεται ενάντια στα σχέδια της ολιγαρ- νοι τη φτώχεια προωθούν τη συνεργασία ανάμεσα
χίας για «αυτονομία» και διαμελισμό της Βολιβίας και στους φτωχούς και τους νεοφιλελεύθερους.
προχώρησε σε συμμαχία με τη κυβέρνηση Μοράλες Κέντρο συντονισμού όλων των αντιδραστικών δυ-
τη πρωτομαγιά με στόχο να στηριχτούν η πολιτική νάμεων αποτελούσε η πρεσβεία των ΗΠΑ στη Λα-Παζ,
των εθνικοποιήσεων και η διανομή της γης στους και ο ίδιος ο πρέσβης, ο περίφημος Philip Goldberg
ακτήμονες ιθαγενείς. (ήταν στο Κόσσοβο μέχρι 2006, ειδικός στο κομμάτια-
Η κυβέρνηση της Βολιβίας προχώρησε σε δημο- σμα των Βαλκανίων), μαζί με τον ομογάλακτό του πρέ-
ψήφισμα στις 10 Αυγούστου για επιβεβαίωση της υπο- σβη στην Παραγουάη James Carson. Καθοδηγούσαν
στήριξης του λαού στο πρόσωπό του Μοράλες και την απροκάλυπτα τις αντιδραστικές συμμορίες όπως την
πολιτική της κυβέρνησής του. «Ένωση νέων Σάντα Κρούζ» και άλλες που τελευταία
Το δημοψήφισμα και το νικηφόρο αποτέλεσμά πέρασαν σε ανοιχτή σύγκρουση καταλαμβάνοντας,
του(67% ,14 μονάδες πάνω από τις προεδρικές εκλο- βάζοντας φωτιά, σε εγκαταστάσεις παραγωγής και
γές του 2005) ήταν από τα τελευταία ειρηνικά μέσα διανομής φυσικού αερίου, δημόσια κτίρια, οδικές αρ-
που είχε στη διάθεσή του ο Βολιβιανός πρόεδρος για τηρίες.
την υπεράσπιση της πολιτικής των εθνικοποιήσεων Οι Αμερικάνοι τρελαίνονται στην ιδέα ότι στην
και της αναδιανομής της γης, που φέρνει στο προσκή- «αυλή τους»!! όπως θεωρούν τη Λατινική Αμερική,
νιο την πλειοψηφία του λαού, τους ιθαγενείς, τους ερ- φυτρώνουν νέοι εν δυνάμει Κάστρο.
γάτες των ορυχείων, τους αγρότες, κόντρα στα σχέδια Ο ινδιάνος αγρότης Μοράλες στη Βολιβία, ο Τσάβες
αποσταθεροποίησης και ανατροπής από τους Αμερι- στη Βενεζουέλα, ο Κορέα στο Εκουαδόρ, ο επανεκλέ-
κάνους και την ντόπια ολιγαρχία των λευκών και των γεις Ορτέγκα στη Νικαράγουα, ακόμη και ο «κόκκινος»
εύπορων στρωμάτων ορισμένων μιγάδων. επίσκοπος Λούγκο στη Παραγουάη, έχουν διαταράξει
Η οργή του βορειοαμερικανικού ιμπεριαλισμού πλήρως την αμερικάνικη κυριαρχία στην περιοχή. Η
για το εκλογικό αποτέλεσμα δύσκολα μπορεί να κρυ- επανασύσταση του 4ου στόλου είναι ενδεικτικό των
φτεί, αδυνατούν να πιστέψουν πως οι μέχρι χτες απο- προθέσεων τους, προχωρούν, επιδιώκουν την ένοπλη
κλεισμένοι από τους «κανόνες του κοινοβουλευτικού αναμέτρηση στη Βολιβία σήμερα και σε ολόκληρη τη
και θεσμικού παιχνιδιού» αποδείχνονται κυρίαρχοι Λατινική Αμερική όταν και οποτε χρειαστεί.
κερδίζοντας αλλεπάλληλα σε ξένο γήπεδο!! Έτσι οδη- Η κυβέρνηση Μοράλες απέλασε το Αμερικάνο
γούν με κάθε τρόπο στην ανοιχτή σύγκρουση, για ντε πρέσβη ως αρχιπραξικοπηματία, το ίδιο έκανε και ο
φάκτο διχοτόμηση της χώρας. Τσάβες στη Βενεζουέλα και δηλώνει ότι «σε περίπτω-
Το μέτωπο και η επιθετικότητα των αντιπάλων ενά- ση που σκοτώσουν ή ανατρέψουν το Μοράλες ,η
ντια στη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση της Βολι- Βενεζουέλα δεν θα μείνει με σταυρωμένα χέρια και
βίας εντός και εκτός συνόρων είναι δυνατό και οι προ- θα μπορούσε να συμβεί όχι μόνο στη Βολιβία, αλλά
κλητικές ενέργειές τους, ανοιχτά υπερβαίνουν τα όρια σε όλη τη Λ. Αμερική αυτό που έλεγε ο Τσε ένα ,δύο,
της δημοκρατικής νομιμότητας επιδιώκοντας ανοιχτά τρία πολλά Βιετνάμ!»
και πραξικοπηματικά την ανατροπή της κυβέρνησης Την ανοιχτή επέμβαση στη Βολιβία καταδικάσαν
Μοράλες. ο Κορέα του Εκουαδόρ, ο επανεκλεγής Ορτέγκα της
Το αμερικάνικο Κογκρέσο, μέσω των γνωστών Νικαράγουα, ο «κόκκινος» επίσκοπος Λούγκο της Πα-
62 Aναμέτρηση στη Βολιβία

ραγουάης, ακόμη και ο Λούλα της Βραζιλίας, η Μπα- λες και το ΜΑS (Κίνημα προς τον Σοσιαλισμό) από την
σελέτ της Χιλής, ο Κίχνερ της Αργεντινής. Η σύνοδος εποχή της ίδρυσής του το 1990, χαρακτηρίστηκε από
των εθνών της νότιας Αμερικής που έγινε στο Σαντι- έναν αντικαπιταλιστικό λόγο που έδινε έμφαση στην
άγο της Χιλής έκφρασε την υποστήριξή της, στη κυ- άσκηση της εθνικής κυριαρχίας μέσω της επανάκτη-
βέρνηση της Βολιβίας και καταδίκασε τις προσπάθειες σης των φυσικών πόρων (νερό, φυσικό αέριο, μεταλ-
διχοτόμησης της χωράς, και το επεμβατικό ρόλο των λεύματα, κ.λπ.) ενάντια στην εκμετάλλευση των ξένων
Η.ΠΑ.. Όπως δήλωσε ο Τσάβες είναι η πρώτη φορά εταιρειών. ποτέ δεν δήλωσαν ότι είναι κομμουνιστές
που 8 χώρες της Ν. Αμερικής συμφωνούν να αντιμε-
τωπίσουν από κοινού τα προβλήματα.
Ο εξεγερμένος λαός δείχνει αποφασισμένος να
προχωρήσει μέχρι το τέλος, ήδη σε ανοιχτή συνέ-
λευση όλων των κοινωνικών, ιθαγενικών, εργατικών
και λαϊκών κινημάτων και συνδικάτων που έγινε στη
Κοτσαμπάμπα, αποφάσισαν μεγάλη πορεία που θα
οδηγήσει, κινήματα από όλη τη χώρα έξω από το Κοι-
νοβούλιο στη Λα Πας όταν θα συζητείται η έγκριση
του συνταγματικού δημοψηφίσματος.
«Είτε με το καλό είτε με το ζόρι το νέο Σύνταγμα
του Βολιβιανού λαού θα κυρωθεί» δήλωσε ο Μορά-
λες στη συνέλευση των κινημάτων.
Το νέο σύνταγμα της χώρας, περιλαμβάνει προο- ,είναι γνωστό ότι υπάρχει Κ.Κ.Β. αλλά και διάφορες
δευτικά βήματα ιστορικής σημασίας για την ανοικοδό- μικρότερες αριστερές οργανώσεις. Δεν είναι του πα-
μηση ενός «αποκεντρωμένου, αυτόνομου και δημο- ρόντος να κρίνουμε τις θέσεις τους και τη δράση τους,
κρατικού πολυεθνικού κοινωνικού κράτους» το οποίο αλλά το παγκόσμιο κομμουνιστικό κίνημα έχει αρκε-
αναγνωρίζει επιτέλους τα δικαιώματα των «αυτοχθό- τά παραδείγματα κομμουνιστικών κομμάτων που τη
νων» πληθυσμών. Η ανακήρυξη, της wiphala (βιφάλα), κρίσιμη στιγμή στο κρίσιμο ερώτημα ποιος ; ποιον; και
πολύχρωμης σημαίας που συμβολίζει τους αυτόχθο- γιατί; βρέθηκαν σε τραγικά λάθος θέση.
νες πληθυσμούς της χώρας σε έμβλημα ισότιμο με την
Το προοδευτικό ,το πραγματικά επαναστατικό κί-
εθνική σημαία, δείχνει την αποφασιστικότητα για την
νημα σε όλο το κόσμο δεν δικαιούται να έχει κανένα
αναγνώριση των δικαιωμάτων των ιθαγενών ,χωρίς να
δίλημμα, σήμερα υπερασπίζει τον εξεγερμένο λαό της
κρύβει τις ταξικές διακρίσεις που συνυπάρχουν.
Βολιβίας, τη προοδευτική αντιιμπεριαλιστική και αρι-
Επίσης κατοχυρώνει με νόμο οικονομία κοινοτική, στερή, λαϊκή κυβέρνηση του Μοράλες, εναντία στον
κρατική και ιδιωτική, την εγγύηση από το κράτος των αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και το ληστρικό νεοφιλε-
θεμελιωδών δικαιωμάτων (παιδεία, πρόσβαση στις λευθερισμό.
βασικές υπηρεσίες, δικαίωμα στην εργασία, επιδό-
Τρία χρόνια τώρα η πρώτη Λαϊκή κυβέρνηση της
ματα στους ηλικιωμένους, σύστημα υγείας για όλους
Βολιβίας, της χώρας που μετράει 190 πραξικοπήμα-
κ.λπ.), την ύπαρξη διαφόρων βαθμών περιφερειακής
τα με το πρώτο ιθαγενή αγρότη πρόεδρο εδώ και 500
αυτονομίας (διαμερίσματα, επαρχίες, δήμοι και εδάφη
χρόνια, δεσμεύθηκε να υλοποιήσει την «ατζέντα του
αυτοχθόνων πληθυσμών) και την επικύρωση της εθνι-
Οκτώβρη», ένα σύνολο διεκδικήσεων, για εθνικοποί-
κής κυριαρχίας επί των φυσικών πλουτοπαραγωγικών
ηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου και την
πηγών (που ευνοεί την εκβιομηχάνισή τους, όπως και
επανίδρυση του κράτους με νέο σύνταγμα. Διαπραγ-
τις εθνικές επενδύσεις μαζί με τις συνεταιριστικές δο-
ματεύθηκε την έξοδο της Lyonnaise des eaux από την
μές των μικροπαραγωγών).Ανακηρύσσει το νερό και
επιχείρηση διανομής νερού στη Λα Πας το Γενάρη του
την ενέργεια, ανθρώπινα δικαιώματα και γι΄αυτό πρέ-
2007.Στη Γερουσία -όπου, αντίθετα με το σώμα της
πει να έχουν το χαρακτήρα δημόσιων υπηρεσιών.
Βουλής- έχει την πλειοψηφία η δεξιά αντιπολίτευση
έχει βάλει φρένο στην επικύρωση των περισσότερων
Αλληλεγγύη στη προοδευτική Βολιβία κοινωνικών μέτρων. Τον Νοέμβριο του 2006, η αγρο-
Η θέση της αριστεράς και των κινημάτων σε όλο τική μεταρρύθμιση μπόρεσε να ψηφιστεί μόνο χάρη
το κόσμο δεν μπορεί να χαρακτηρίζεται από την άπο- στη μεταστροφή πολλών βουλευτών της αντιπολίτευ-
ψη ότι συμπαραστεκόμαστε σε ότι κινείται!, αλλά πολύ σης. Η έγκριση της Renta Dignidad, ενός επιδόματος
περισσότερο δεν επιτρέπεται κριτική από «επαναστα- για τους συνταξιούχους, καθυστερούσε για τους ίδι-
τικές» θέσεις του καναπέ!! για τη πορεία μιας λαϊκής ους λόγους καθ’ όλη τη χρονιά που πέρασε. Άλλο ένα
εξέγερσης λέγοντας μάλιστα ότι ο Μοράλες είναι σκέ- κεντρικό μέτρο του προγράμματος του MAS, η εθνικο-
τος αντιαμερικάνος, αντιιμπεριαλιστής!! (έλεος) και όχι ποίηση του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, χρει-
αντικαπιταλιστής και κομμουνιστής ,εξάλλου ο Μορά- άστηκε να περάσει με διάταγμα τον Μάη του 2006. Τη
63

πρωτομαγιά του 2008 προχώρησε στην εθνικοποίηση Η φεουδαρχία, η ολιγαρχία, μαζί με τους Αμε-
της Entel Telekom και ορισμένων ακόμη ξένων πετρε- ρικανούς προστάτες τους μπορεί και πρέπει να
λαιοβιομηχανιών νικηθούν για να σπάσει οριστικά και αμετάκλητα
Αυτά αντιστρατεύεται το αντιδραστικό μέτωπο της σε άλλη μια χώρα της Λ. Αμερικής η νεοφιλελεύ-
Βολιβίας, της ολιγαρχίας και της αμερικάνικής κηδεμο- θερη αλυσίδα.
νίας και δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει και βία. Ο άνεμος της μπολιβαριανής εξέγερσης που φυ-
Αλλά είναι σίγουρο ότι ο λαός της Βολιβίας μαζί με σάει στις χώρες της Λ. Αμερικής πρέπει να γίνει επανα-
τους λαούς, της Κούβας, της Βενεζουέλας, της Παρα- στατικός τυφώνας που θα σαρώσει στο πέρασμα του
γουάης, ολόκληρης της Λ. Αμερικής το προοδευτικό το ληστρικό νεοφιλελευθερισμό, θα επιβάλλει περισ-
επαναστατικό κίνημα σε όλο τον κόσμο, έχουν το δικό σότερες κοινωνικές καταχτήσεις, θα ανοίγει το δρόμο
τους μέτωπο που θα αποδειχτεί πιο δυνατό από τον για μια άλλη κοινωνία.
αμερικάνικο ιμπεριαλισμό και το ληστρικό νεοφιλε-
λευθερισμό.

Ουρανία Μπίρμπα
 Βιβλιοπαρουσίαση

ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Aνορèολογισμός
και “Αριστερά”
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι στις μέρες μας ο ανορθολογισμός
αποτελεί ένα από τα κυρίαρχα ρεύματα όχι μόνο σε χαμηλού
επιπέδου πρακτικές (άστρα, μαντεία, μαγεία κλπ.), όχι μόνο
σε καλλιτεχικές αλλά και σε φιλοσοφικές αναζητήσεις και
διαπερνα μάλιστα και το όρια της επιστημονικής σκέψης. Σε
πολλές περιπτώσεις οφείλεται σε απογοήτευση, αδυναμία,
αδιέξοδο. ∆εν παύει όμως να έχει αντιδραστικό χαρακτήρα.

Το βιβλίο του Richard Wolin Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΡ- χαρακτηρίζεται από την εχθρότητα προς τον «ορθό
ΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ (εκδ. Πόλις, Αθήνα 2007) με υπότιτλο Το λόγο» και την «αλήθεια», τη δημοκρατία και τις μάζες,
ειδύλλιο της Διανόησης με τον Φασισμό από τον Νίτσε το δυτικό πολιτισμό, ενώ ρέπει προς το μυστικισμό, τη
στον Μεταμοντερνισμό αποτελεί μια εξαιρετικά ενδια- λατρεία της βίας και της ιδιαιτερότητας σε βαθμό ανοι-
φέρουσα έρευνα της σκέψης της αντίδρασης από την χτού ή καλυμμένου ρατσισμού.
εποχή της Γαλλικής Επανάστασης και του χαρακτηρι- Με αυτή τη σημασία πραγματεύεται το μεταμο-
ζόμενου ως αριστερού μεταμοντερνισμού του 20ου ντερνισμό ο συγγραφέας, θεωρώντας ότι εντάσσεται
αιώνα, ανιχνεύοντας τους κοινούς τους τόπους. στους επιγόνους του «αντι-διαφωτισμού» με παραλυτι-
Ο ορος μεταμοντερνισμός αφορά βασικά τις εικα- κές συνέπειες για την πολιτική. ΄Ενας από τους στόχους
στικές τέχνες και τη λογοτεχνία και ξεκινά από τη θέσητου είναι να αμφισβητήσει την κοινή αντίληψη ότι ο
ότι ο μοντερνισμός ως φορμαλισμός, ερμητισμός, μεταδομισμός και ο μεταμοντερνισμός είναι κινήματα
βάθος, ιδιοφυία του καλλιτέχνη, εξαντλήθηκαν. Προ- της πολιτικής αριστεράς.
βάλλει ένα νέο, εξωστρεφές, πραγματιστικό και λαϊκό Το βιβλίο διαρθρώνεται σε εισαγωγή, όπου εκτίθε-
πνεύμα ενώ στη λογοτεχνία η ιδέα της «μετααφήγη- νται στοιχεία για το θέμα του και εντελώς περιληπτι-
σης» θέτει σε αμφισβήτηση τον ίδιο το λόγο ύπαρξής κή παρουσίαση της ανάπτυξής του. Ακολουθούν δύο
της. Στη φιλοσοφία ο μεταμοντερνισμός εμφανίζε- μέρη, δύο πολιτικές παρεκβάσεις και συμπέρασμα.
ται ως μεταδομισμός (μεταστρουκτουραλισμός) που
65
Το πρώτο μέρος με τίτλο Επανεξετάζοντας τη
γερμανική ιδεολογία διερευνά την πνευματική κλη-
ρονομιά τριών Γερμανών που έχουν επηρεάσει βα-
θύτατα τη σύγχρονη πνευματική ζωή και ιδιαίτερα τη
μεταπολεμική γαλλική σκέψη. Πρόκειται για τους Φρί-
ντριχ Νίτσε, Καρλ Γιουγκ και Χανς - Γκέοργκ Γκάνταμερ.
Ο Νίτσε είναι γνωστό ότι αναγορεύτηκε «επίσημος
φιλόσοφος» του ναζιστικού καθεστώτος εξ αιτίας της
λατρείας του για τη δύναμη και της περιφρόνησής
του προς τη δημοκρατία και τις μάζες. Υπερασπιζό-
ταν την ιεραρχία, τη βία, τον ανδρισμό του πολεμιστή
ενώ απεχθανόταν τον αλτρουισμό και την πολιτική
ισότητα. Η μεταμοντέρνα προσέγγιση του έργου του
όμως εξυμνεί τον υποτιθέμενο απολίτικο χαρακτήρα
του, προβάλλοντας το δεξιοτέχνη του ύφους και την
αισθητική του. Στη δεκαετία του ’60 μια ομάδα γάλλων
διανοούμενων ασπάστηκαν την αντίληψη του «ενερ-
γητικού μηδενισμού» του Ζαρατούστρα. Ο νιτσεϊσμός
τούς επέτρεψε να διατηρήσουν το φιλοσοφικό τους
ριζοσπαστισμό, αποφεύγοντας παράλληλα κάθε άμε-
ση ηθική και πολιτική δέσμευση.
Κατά τον ερμηνευτή του Νίτσε Κλοσόφσκι η τρέ-
λα του ήταν σημάδι θεοληψίας και φανέρωνε ότι είχε
«φτάσει στα όρια της αρχής της ταυτότητας και της
πραγματικότητας», ότι περιπίπτοντας στη σιωπή, δίνει επίσης με το ναζιστικό καθεστώς. Ο Γουόλιν υποστηρί-
φωνή στην αλήθεια. Οι απόψεις του Κλοσόφσκι ισοδυ- ζει πως η συνεργασία της διανόησης με το καθεστώς,
ναμούν με απάρνηση του ορθού λόγου, της ιστορίας που θεωρούνταν κάποτε η εξαίρεση, αποδεικνύεται
και της ελευθερίας και ανάγουν το Νίτσε σε «εχθρό τώρα ο κανόνας. Σημειωτέον ότι σε δημοσίευμα της
του πολιτισμού» διαπνέοντας το έργο των γάλλων εφημερίδας Φράνκφουρτερ Αλγκεμάινε το 1995 χα-
«αριστερών» διανοούμενων Ντελέζ, Ντερριντά, Φουκώ, ρακτηρίστηκε ως «ο πιο επιτυχημένος φιλόσοφος της
Λυοτάρ. Για τον Φουκώ η αξεπέραστη συμβολή του Νί- Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας». Υιοθέτησε την έννοια
τσε ήταν ότι ριζοσπαστικοποίησε την έννοια της κριτι- της «προκατάληψης» ως θεμελιώδους προσανατολι-
κής που είχε αναπτύξει ο Διαφωτισμός, ότι κατόρθωσε σμού της συνολικής μας ικανότητας να γνωρίζουμε και
να στρέψει τη βάσανο της κριτικής κατά του ίδιου του να βιώνουμε, υποτιμώντας τις ικανότητες της σκέψης
λόγου. Ο Φουκώ πρεσβεύει ότι η αλήθεια είναι απλώς και του στοχασμού. Η υποτίμηση αυτή αποτελεί τον
το προσωπείο που φορά η εξουσία στην κυρίαρχη επι- ακρογωνιαίο λίθο της κοσμοθεωρίας του αντι - Δια-
στήμη της σύγχρονης Δύσης. φωτισμού.
Ο Γιουγκ αντικατέστησε τον επιστημονισμό του Παράλληλα πρόβαλε την αντίληψη περί ανωτε-
δάσκαλού του Φρόυντ με στοιχεία δανεισμένα από ρότητας των Γερμανών, διαχωρίζοντάς τους από τη
θρύλους και μύθους, εκτιμώντας ότι το γνωστικό δυ- δυτική παράδοση. Σ’ αυτό ακολούθησε το δόγμα των
ναμικό του επιστημονικού ορθού λόγου είναι πολύ γερμανών κλασικών φιλολόγων ότι η νεότερη Γερμα-
κατώτερο από τις δυνατότητες της μυθικής και θρη- νία αποτελούσε την αναγέννηση της αρχαίας Ελλάδας,
σκευτικής εμπειρίας. Η βασική του φιλοσοφία, η θεω- ότι η υπεροχή των αρχαίων Ελλήνων οφειλόταν στα
ρία των αρχετύπων και του συλλογικού ασυνείδητου, λανθάνοντα γνωρίσματα της φυλής και του αίματος.
πηγάζει από τα μυστήρια της άριας θρησκείας πιστεύ- Μεταπολεμικά τα γραπτά του ανήκουν στο μεταπολι-
οντας στη φυλογενετική ανωτερότητα των άριων ένα- τικό είδος με σταθερό προσανατολισμό εναντίον της
ντι των εβραίων. Ήταν πεισμένος ότι ο Χίτλερ αποτελεί επιστήμης, της τεχνολογίας και του ορθού λόγου.
μια ενσάρκωση του άριου θεού Βόταν και συντάχθη-
Στην Πρώτη Πολιτική Παρέκβαση εξετάζεται η
κε απροκάλυπτα με το ναζισμό. Σήμερα η αναλυτική
άνοδος της νέας γερμανικής δεξιάς, οι οπαδοί της
ψυχολογία του Γιουγκ έχει εξελιχθεί σε μια παγκόσμια
οποίας εκμεταλλεύτηκαν την επανένωση της Γερμα-
επιχείρηση με εκατοντάδες εκατομμύρια εισόδημα
νίας για να διαδώσουν εξωραϊσμένες εικόνες για το
καθώς φαίνεται να ικανοποιεί τις ανάγκες των προνο-
γερμανικό παρελθόν.
μιούχων ελίτ. Το ανησυχητικό για τον Γουόλιν είναι ότι
μοιάζει να είναι το μεταμοντέρνο ισοδύναμο των συγ- Η νέα γερμανική δεξιά, που αυτοαποκαλείται «δη-
χωροχαρτιών του μεσαίωνα. μοκρατική δεξια», έφερε ξανά στη μόδα τους επιφα-
νέστερους διανοούμενους του συντηρητικού επανα-
Ο Γκάνταμερ, μαθητής του Χάιντεγκερ, εκτέθηκε
66 Βιβλιοπαρουσίαση

στατικού κινήματος ( Καρλ Σμιτ,Γιούγκερ, Σπέγκλερ). Ρολάν Μπαρτ, Ντελέζ, Λυοτάρ). Υπήρξε συγγραφέας
Πολιτικά και πολιτισμικά θέματα που παρέμεναν στο μυθιστορημάτων, δοκιμίων πολιτιστικής θεωρίας και
περιθώριο εξ αιτίας της σύνδεσής τους με τη ναζιστική ιδρυτής ομάδων πολιτιστικής πρωτοπορείας με πρό-
κοσμοθεωρία, καταλαμβάνουν τώρα κεντρική θέση. Ο τυπα από τη μεσαιωνική ιπποσύνη(όπως ήθελαν και
εθνικοσοσιαλισμος επαναξιολογείται και προβάλλεται τα φασιστικά καθεστώτα).
στρεβλά η «προοδευτική» πλευρά του. Αγνοούνται Οπαδός του «αριστερού φασισμού», μοιραζό-
συστηματικά οι ναζιστικες θηριωδίες και διαχωρίζο- ταν με τους νέους συντηρητικούς της Γερμανίας την
νται οι «θετικές» διαστάσεις του ναζιστικού καθεστώ- απέχθεια για τον ορθό λόγο, την κοινοβουλευτική
τος από τις «αρνητικές. Οι Γερμανοί εμφανίζονται ως δημοκρατία,το δυτικό πολιτισμό καθώς και τη φιλοπό-
τα αληθινά θύματα του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου. λεμη στάση. Οραματιζόταν μια αμείλικτη δικτατορία
Ακολουθώντας τη στρατηγική της γαλλικής νέας πειθαρχημένων και φανατικών δυνάμεων, «μεγαλειώ-
δεξιάς, η αντίστοιχη γερμανική έβαλε στόχο να ανα- δεις φασιστικές κοινωνίες». ΄Εβλεπε τη θρησκεία σαν
τρέψει την πνευματική ηγεμονία της αριστεράς, εμφα- μια προσπάθεια απόσπασης από τη μιζέρια της ζωής
νιζόμενη ως δήθεν υπέρμαχος της ανεκτικότητας,της και αποκατάστασης της θεϊκής τάξης, διακηρύσσοντας
ελευθερίας του λόγου και της ελευθερίας γενικά, παί- την επιστροφή σε διάφορες παλαιές μορφές θρησκευ-
ζοντας το χαρτί του αντικαθεστωτικού:αυτοί γκρεμί- τικότητας. Εξυμνούσε την «υπέρβαση» των ορίων,
ζουν τα ταμπού και αμφισβητούν την παραδομένη το σπάσιμο των ταμπού. Η αισθητική της υπέρβασης
γνώση, ενώ οι εκπρόσωποί της είναι οι καταπιεστικοί αναγορεύεται σε κανόνα κοινωνικής δράσης χωρίς
θεματοφύλακες της συντήρησης. Δημιουργήθηκε η κανένα όφελος. Μ’ αυτό σχετίζεται η θεωρία της «ετε-
νέα «πνευματική δεξιά» συμπεριλαμβάνοντας και ση- ρογενούς» ύπαρξης, που εκφραστές της είναι οι φασί-
μαντικούς ανθρώπους των γραμμάτων και των τεχνών στες ηγέτες, τους οποίους «μια δύναμη τους τοποθετεί
που διέρρηξαν τους δεσμούς τους με την αριστερά πάνω από τους άλλους ανθρώπους». Η παραβίαση
(π.χ. Χάινερ Μίλερ, Μπότο Στράους, Ζίμπερμπεργκ). Προ- του νόμου «είναι η πιο φανερή ένδειξη της υπερβατι-
τείνεται επιστροφή στις αξίες του «ιερού» και του μύ- κής ετερογενούς φύσης της φασιστικής δράσης».
θου καθώς ο λόγος δε μπορεί ποτέ να διεισδύσει στην Ο Μπατάιγ αποπειράθηκε να μετασχηματίσει τη
ουσία των πραγμάτων. λογοτεχνία στο αντίθετό της, σε ένα προϊόν που δε θα
Η δεξιά στροφή, που ξεκίνησε από τη μεγάλης κυ- μπορούσε να αφομοιωθεί από την πολιτιστική βιομη-
κλοφορίας εφημερίδα Die Welt και τον εκδοτικό οίκο χανία. Έτσι διαμόρφωσε την έννοια του «αδύνατου»
Ullstein, έγινε ιδιαίτερα εμφανής στον τύπο: το γνωστό που «εμπεριέχει την ιδέα της ρήξης …Φανερώνεται σε
περιοδικό Spiegel δίνει επανειλημμένα βήμα σε προ- ενα πλήθος μη ωφελιμιστικών πρακτικών: τη θυσία,
σωπικότητες της νέας δεξιάς ενώ η θεωρούμενη ως η την παράτολμη εγκληματικότητα, την ποίηση ως έκ-
εγκυρότερη εφημερίδα Frankfurter Allgemeine προ- σταση χωρίς όρια, τη σεξουαλική έκσταση, την έντονη
σπαθεί να αναβιώσει μια ακραία έκφανση της «γερμα- πολιτική αναταραχή και το παραλήρημα. Όλες αυτές
νικής ιδέας της ελευθερίας». Βραβεύονται συγγραφείς οι απαγορευμένες εμπειρίες αψηφούν και καταλύουν
υπερασπιστές του ναζισμού. ΄Ολα αυτά αποτελούν εν- τους περιορισμούς του νου». Η αδύνατη προτίμησή
δεχομένως κίνδυνο για την πορεία της Γερμανίας. του, λέει, θα ήταν «να μιλήσω για μια γλώσσα μηδε-
Στο Δεύτερο μέρος που τιτλοφορείται Μαθήμα- νική, μια γλώσσα που να ισοδυναμεί με το τίποτα, μια
τα Γαλλικών ο Γουόλιν εξετάζει το γαλλικό μεταδομι- γλώσσα που επιστρέφει στη σιωπή».
σμό εστιάζοντας στις περιπτώσεις των Ζωρζ Μπατάιγ, Ο Μπλανσό, «αδελφή ψυχή» του Μπατάιγ, προπολε-
Μωρίς Μπλανσό και Ζακ Ντερριντά. Ήδη από το 1980 ο μικά συνεργάστηκε, συμβαδίζοντας με την πρωτοφα-
Χάμπερμας (Σχολή της Φρανκφούρτης), διακρίνοντας σιστική τους νοοτροπία, με πλήθος ακροδεξιών εντύ-
τις εννοιολογικές συγγένειες ανάμεσα στην «κριτική πων που θεωρούσαν τη συνεργασία δημοκρατικών
του ορθού λόγου» των γερμανών διανοούμενων πριν και κομμουνιστών στην κυβέρνηση Μπλουμ (Λαϊκό
ακόμα την άνοδο του Χίτλερ και τη μεταπολεμική γαλ- Μέτωπο) έργο του Αντίχριστου και κίνδυνο υποταγής
λική θεωρία, μιλώντας για τους νέους συντηρητικούς της κυβέρνησης σε «ξένα» συμφέροντα (μπολσεβί-
υποστήριζε ότι «αντιπαραθέτουν στον εργαλειακό κους – Εβραίους). Συμμεριζόταν το μίσος για το ρε-
λόγο μια αρχή που μόνο υπαινικτικά μπορούμε να πουμπλικανισμό και ό,τι αυτός αντιπροσώπευε: τη
συλλάβουμε: τη θέληση για δύναμη ή κυριαρχία, το δημοκρατία, την ισότητα, τις πολιτικές ελευθερίες,τα
Είναι ή τη διονυσιακή δύναμη της ποίησης. δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη, τον ορθό
Στη Γαλλία η τάση αυτή οδηγεί από τον Ζωρζ Μπα- λόγο.
τάιγ στον Φουκώ και τον Ντερριντά. Πάνω από όλους Κατ’ αυτούς οι «ιδέες του 1789» ήταν υπεύθυνες
αυτούς πλανάται το πνεύμα του Νίτσε που αναβίωσε για τον ξεπεσμό του γαλλικού έθνους. Η μόνη λύση,
τη δεκαετία του ’70». Ο Μπατάιγ θεωρείται πρόδρομος παρατηρεί ο Μπλανσό, είναι όλοι να καταγγείλουν
για μια γενιά δομιστών (Κλωντ Λεβί-Στρως, Ζακ Λακάν τους άδικους νόμους και να πάψουν να δεσμεύονται
κλπ.) και για τους ριζοσπαστικούς πνευματικούς τους απ’ αυτούς, θεωρώντας ότι έτσι αρχίζει η επανάστα-
κληρονόμους, τους μεταδομιστές (Φουκώ, Ντερριντά, ση. Κήρυσσε την ανάγκη μιας εθνικής πνευματικής
67
επανάστασης αμείλικτης, γκερ και ο Νίτσε».
αιματηρής και άδικης. Γι’ Μολονότι τάχθηκε κατά
αυτόν οι περιπέτειες της της ξενοφοβίας και υπέρ
Ιταλίας και της Γερμανίας των δικαιωμάτων των μετα-
δημιουργούσαν μεγάλες ναστών, δε διατύπωσε πολι-
ελπίδες. Εξ ου και εξύ- τικές προτάσεις. Ακολούθη-
μνησε το αποτυχημένο σε τη λογική των δομιστών
πραξικόπημα του 1934 που αγνοεί το συγκεκριμέ-
στο Παρίσι. Αντισημίτης νο συμβάν και στρέφει την
και αντικομμουνιστής, προσοχή προς τις μεγάλες
στήριξε τον Πεταίν και διάρκειες. Υποστήριζε ότι η
το καθεστώς του Βισύ ως αποδόμηση υπερπολιτικο-
βασικό στέλεχος μιας πο- ποιεί. Τις πεποιθήσεις του για
λιτιστικής οργάνωσης του το «τέλος της ιστορίας» και
Υπουργείου Νεότητας το «θάνατο του ανθρώπου»
του Βισύ. διέψευσε ο Μάης του ’68.
Το παρελθόν του Αλλού πάλι αντιδιαστέλλει
Μπλανσό αποκαλύφθηκε το ολέθριο ιστορικό παρόν
το 1980, αφού είχε εδραι- προς το μεγαλείο μιας μεσ-
ωθεί ως ένας από τους σιανικής κατάστασης που
σπουδαιότερους συγγρα- θα έρθει. Στο έργο του για το
φείς και κριτικούς της μεταπολεμικής Γαλλίας, ιδιαίτε- Μαρξ, χωρίς καμία ανάλυση των μηχανισμών κοινωνι-
ρα στους κύκλους των ειδημόνων, που τον τιμούσαν κοποίησης, υποτιμά και τη δημοκρατία και το φιλελευ-
ως έναν από τους κύριους προδρόμους του μεταδο- θερισμό ως εκφράσεις της καπιταλιστικής ηγεμονίας
μισμού. Δεχόμενος την άποψη του Πωλάν για τη λο- και κατά τον Γουόλιν παρουσιάζει έναν Χαϊντεγκεροποι-
γοτεχνία, ότι είναι αδύνατο να ξεφύγει από την εγγε- ημένο Μαρξ – που δε συνιστά βήμα προόδου.
νώς λογοτεχνική φύση της η οποία αφορά το είναι της Θεωρεί ότι η δικαιοσύνη και το δίκαιο αλληλοα-
γλώσσας και όχι τα πράγματα του κόσμου, θεωρεί πως ποκλείονται, είναι ασυμβίβαστα, ότι η δικαιοσύνη, σε
το θέμα της λογοτεχνίας είναι ο εαυτός της, ότι η ερ- αντιδιαστολή προς το νόμο, αφορά πάντα τη συγκε-
γασία του συγγραφέα χαρακτηρίζεται από υπαρξιακό κριμένη περίπτωση στην απερίσταλτη μοναδικότητά
κενό. Η αδυνατότητα της λογοτεχνίας, η θεμελιώδης της και συνεπώς οι κάθε είδους γενικοί κανόνες είναι
έλλειψη σκοπού, η απουσία νοήματος στην καρδιά εγγενώς ανίκανοι να αποδώσουν δικαιοσύνη. Ότι το
της θεωρήθηκε σημάδι της τελειότητάς της. Κατά το μόνο αντίβαρο στο δίκαιο που ανοίγει την προοπτική
Μπλανσό η μη χρησιμότητα της συγγραφής μετατρέ- της δικαιοσύνης είναι η ιδέα του μυστικιστικού.
πεται σε ένδειξη απόλυτης σοβαρότητας. Τα ουσιώδη
Στη Δεύτερη Πολιτική Παρέκβαση θέμα είναι η
χαρακτηριστικά της λογοτεχνίας είναι η απουσία, η σι-
άνοδος της γαλλικής νέας δεξιάς σε συνάρτηση με τις
ωπή, η έλλειψη νοήματος και ο θάνατος.
επιτυχίες της ακροδεξιάς του Λεπέν και την ξενοφο-
Η σιωπή του Μπλανσό και το αδύνατο του Μπατάιγ βική αντιμεταναστευτική πολιτική. Σε αντίθεση με τα
οδήγησαν στον υπέρμετρο «κειμενισμό» του μεταδο- νεοφασιστικά κόμματα, τα εκσυγχρονισμένα κόμματα
μισμού όπως διατυπώνεται στο αξίωμα του Ντερριντά της νέας δεξιάς της Δ. Ευρώπης εμφανίζονται με δη-
«δεν υπάρχει τίποτα έξω από το κείμενο». μοκρατικό μανδύα και ακροδεξιά ιδεολογία. Στη Γαλ-
Ο Ντερριντά, στηριγμένος στις γλωσσολογικές από- λία ένα συνονθύλευμα διανοούμενων κατορθωσαν
ψεις του Σωσσύρ, πιστεύει πως η φιλοσοφία δε μπορεί να αναβιώσουν ένα λόγο ξενοφοβίας και φυλετικού
να κατέχει την αλήθεια για εγγενείς γλωσσικούς λόγους μίσους με έμφαση στις πολιτισμικές διαφορές που
καθώς υπάρχει a priori αδυναμία των γλωσσικών μας πρέπει να γίνονται σεβαστές βάσει του «δικαιώματος
αναπαραστάσεων να προσφέρουν μια αντικειμενική στη διαφορά». Το φαινόμενο της μετανάστευσης θε-
εικόνα για το πώς είναι τα πράγματα αντικειμενικά. Η ωρείται βλαβερό τόσο για τον πολιτισμό της χώρας
συστηματική εξήγηση της αλήθειας αποτελεί γλωσσο- υποδοχής όσο και για την ταυτότητα των ίδιων των
λογική και επιστημολογική αδυνατότητα. Επανειλημ- μεταναστών. Η επιρροή της νεας δεξιάς αγκαλιάζει και
μένα τονίζει την απροσδιοριστία του νοήματος. τους γάλλους Σοσιαλιστές, όπως άλλωστε συμβαίνει
Ο Ντερριντά ασχολήθηκε επίσης με θέματα δικαι- και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.
οσύνης και πολιτικής. Επιχειρώντας μια επανεκτίμηση Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, Το Συμπέρα-
της θεωρητικής του κληρονομιάς, ο Γουόλιν συμπεραί- σμα, με τίτλο Τόπος καταστροφής. Η εικόνα της
νει ότι «δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις αδυνα- Αμερικής στη σύγχρονη σκέψη ο Γουόλιν εξετάζει
μίες μιας υπαρκτής δημοκρατίας καταφεύγοντας στις τον «αντιαμερικανισμό» ως πάγιο συστατικό του αντι
αντιδημοκρατικές μεθόδους που προτείνουν ο Χάιντε- - Διαφωτισμού και του μεταμοντέρνου λόγου, όπου
68 Βιβλιοπαρουσίαση

αντικείμενο της κριτικής δεν είναι «η πραγματική» Όλα έχουν αυτοκαταστραφεί. Το σύμπαν έχει αποδο-
αλλά μια φανταστική, συμβολική Αμερική. μηθεί. Το μόνο που μένει είναι τα σπασμένα κομμάτια».
Ξεκινώντας από πριν τη γαλλική επανάσταση πα- Είναι αδύνατο να πραγματοποιθούν προοδευτικές
ρουσιάζει αντιδραστικές απόψεις που θεωρούσαν το ιστορικές αλλαγές. Αναφερόμενος στην επίθεση της
Νέο Κόσμο ως τόπο βιολογικής και πολιτισμικής καθυ- 11-9-2001 παρατηρεί «μήπως δεν το είχαμε ονειρευτεί
στέρησης (ένας από τους λόγους θεωρούνταν η φυ- αυτό το γεγονός, μήπως δεν το είχε ονειρευτεί όλος
λετική πρόσμειξη) και εκτιμά ότι αντίστοιχες αναπα- ο κόσμος χωρίς εξαίρεση;» Παρόμοια αντίληψη διέπει
ραστάσεις προβάλλονται και ανακυκλώνοντα σήμερα και τη λακανική ψυχαναλυτική ανάγνωση του γεγονό-
από την πολυπολιτισμική αριστερά. τος από τον Ζίζεκ στο έργο του «Καλωσορίσατε στην
Ο Nτε Μαιστρ υποστήριζε ότι η επανάσταση του έρημο του πραγματικού». Χωρίς κρίση και ηθική αξι-
1789 ήταν θεία τιμωρία της Γαλλίας για τις αιρετικές ολόγηση.
ιδέες που υιοθέτησε με το Διαφωτισμό και ότι η πί- Στο βιβλίο του ο Γουόλιν κάνει σποραδικές αναφο-
στη στις δυνατότητες της ορθολογικής έρευνας θα ρές και στον πολύ γνωστό Μισέλ Φουκώ. Βασική του
υπέσκαπτε τα θεμέλια της τάξης και της εξουσίας. θέση είναι η σύνδεση της αλήθειας, της γνώσης, του
Υπέρμαχος της ανισότητας των φυλών και του θεμε- λόγου με την εξουσία, την κυριαρχία, την αδικία. Υπο-
λιώδους χαρακτήρα των εθνικών διαφορών, εμφανί- στηρίζει πως ό,τι θεωρούμε ελευθερία αποτελεί μια
ζεται πρόδρομος της «πολιτικής της διαφοράς» του πιο εξελιγμένη και δόλια διαδικασία κοινωνικού ελέγ-
μεταμοντερνισμού. χου, πως η ιδέα της χειραφέτησης δεν είναι παρά μια
Ο Γκομπινώ, αντεπαναστάτης και αυτός, πρέσβευε παγίδα για να πιαστεί το υποκείμενο στα δίχτυα της
την ανισότητα των φυλών. Εκλαμβάνοντας τη φυλή ως εξουσίας και εξαίρει την αξία της υπέρβασης.
κλειδί της ιστορικής εξέλιξης, θεωρούσε την ιστορία Ο Γουόλιν καταλογίζει στους αριστερούς μεταμο-
γενετικά προσδιορισμένη και ολέθρια τη φυλετική ντέρνους την απόπειρα αποενοχοποίησης και υπο-
προσμειξη για τις ευγενείς φυλές. Γι’ αυτόν η Αμερική στήριξης στους θεωρητικούς του φασισμού. Οι ίδιοι
ήταν ένας βούρκος φυλετικής ανάμειξης και νόθευ- δηλώνουν μεταμαρξιστές επιχειρώντας να συμπληρώ-
σης, αντιαμερικανισμός που στη συνέχεια αποτέλεσε σουν το Μαρξ με τις κριτικές του πολιτισμού των Νίτσε
πάγια θέση των διανοούμενων της ευρωπαϊκής δεξιάς και Χάιντεγκερ, ενώ θεωρούν αμελητέο το ρόλο της
(Σπέγκλερ, Νίτσε). Για τους γερμανούς πρωτοφασίστες πολιτικής οικονομίας. Στο επίπεδο της μεταπολιτικής
η «αμερικανοποίηση» σήμαινε πλήρη φυλετική υπο- η μεταδομιστική κριτική είναι τόσο θεωρητική, ώστε
βάθμιση και πολιτισμικό εκφυλισμό, για τον Χάιντε- αφήνει ανέπαφο τον καπιταλισμό.
γκερ η Αμερική ήταν ένας «τόπος καταστροφής». Σε Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΟΥ ΑΝΟΡΘΟΛΟΓΙΣΜΟΥ είναι ένα βι-
συνδυασμό με τον αντισημιτισμό δημιουργήθηκε η βλίο γραμμένο από τη σκοπιά ενός αστικοδημοκράτη
αντίληψη ότι η «καπιταλιστική» Αμερική τελεί υπό τον συγγραφέα, όχι ενός μαρξιστή, που πιστεύει ότι ο μαρ-
έλεγχο των Εβραίων. ξισμος διευρύνει τα αιτήματα του Διαφωτισμού και ότι
Σχετικά με τους μεταμοντέρνους ο συγγραφέας πι- η άρνησή τους καθώς και η άρνηση των επιτευγμάτων
στεύει πως σίγουρα δεν είναι φασίστες, χαρακτηρίζο- της Γαλλικής Επανάστασης αποτελεί αντιδραστική εξέ-
νται όμως από εννοιολογική σύγχυση και γενεαλογική λιξη. Συχνά οι ερμηνείες που δίνει είναι αρκετά περιο-
άγνοια, απροθυμία ή ανικανότητα να αναγνωρίσουν ρισμένες σε σχέση με τις δυνατότητες μιας μαρξιστι-
τις πολιτικές και πνευματικές προεκτάσεις των θεωρη- κής ανάλυσης. Όμως παρά τις όποιες αδυναμίες (όχι
τικών τους θέσεων. απόλυτα σαφής διάρθρωση) διερευνά το θέμα του με
Ο Μποντριγιάρ, θεωρητικός του «ομοιώματος», σοβαρότητα και πειστικότητα σε βάθος.
υποστηρίζει ότι η Αμερική αντιπροσωπεύει το άκρον Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσιάζει για τον
άωτον του σύγχρονου πολιτισμού ως χωματερής προ- Έλληνα αναγνώστη, πέρα από τη θεωρητική του διά-
σομοιώσεων, ότι ο αληθινός πόλεμος του Κόλπου είχε σταση γενικά, οφείλεται στο γεγονός ότι στην Ελλάδα
πολύ μικρότερη σημασία από την προσομοίωσή του σοβαρή μερίδα της διανόησης επηρεάζεται και σήμε-
στα ΜΜΕ. Υιοθετώντας την ιδέα του «τέλους της ιστο- ρα από το μεταμοντερνισμό και προβάλλει τις απόψεις
ρίας» θεωρεί ότι σε ένα μεταμοντέρνο σύμπαν «κανέ- και τους φορείς του ως έκφραση του σύγχρονου αρι-
νας ορισμός δεν είναι δυνατός…΄Ολα έχουν γίνει… στερού ριζοσπαστισμού.

Μαριέλλη Βιτάλη
17 Νοέμβρη 1973

Το Πολυτεχνείο ΖΕΙ
αγώνα για
στον

ανατροπή

Κάθε Νοέμβρη, όλο το προοδευτικό κίνημα στη χώρα μας και όχι μόνο
γυρνάει εκεί, στο Πολυτεχνείο, στην εξέγερση των φοιτητών, της νεολαίας,
στους αγωνιστές εξόριστους για την ανατροπή της χουντικής τυραννίας και
του ιμπεριαλισμού, το Νοέμβριο του 1973. Το Πολυτεχνείο ήταν η κορυφαία
συλλογική εκδήλωση της επτάχρονης αντιχουντικής – αντιιμπεριαλιστικής πάλης
και μία από τις κορυφαίες στιγμές των αγώνων του λαού και της νεολαίας.

Από την αρχή του 1973 εκφράστηκε με ανεβασμέ- θα αντιμετωπίσουν το νέο σχέδιο της χούντας για την
νες μορφές πάλης η λαϊκή αντίσταση ενάντια στην υποταγή του κινήματος και το πλάτεμα του αγώνα.
αμερικανοκίνητη χούντα όπως η κατάληψη της Νομι- Συγκέντρωση γίνεται και στη Νομική που αποφα-
κής, το Φλεβάρη του 1973, η διαδήλωση στις 4 Νοέμ- σίζει να κατευθυνθεί στο Πολυτεχνείο. Στις 2.00 μ.μ.,
βρη 1973, με αφορμή το μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέ- 5.000 περίπου φοιτητές έχουν συγκεντρωθεί στο Πο-
ου, όπου έγιναν και συλλήψεις αλλά και η διαδήλωση λυτεχνείο, ενώ αρχίζει να μαζεύεται και άλλος κόσμος.
3.000 φοιτητών για συμπαράσταση στους συλληφθέ-
ντες στις 8 Νοέμβρη. Την Τετάρτη 14 Νοέμβρη 1973, Οι αγωνιζόμενοι φοιτητές στο Πολυτεχνείο συ-
το πρωί εκατοντάδες φοιτητές του Πολυτεχνείου γκροτούν επιτροπή κατάληψης. Κλείνουν οι πόρτες
συγκεντρώνονται στο προαύλιο του Ιδρύματος. Αρ- και στις 8.30 το βράδυ γίνεται η πρώτη συνεδρίαση
χίζουν μαζικές συνελεύσεις για να αποφασίσουν πώς της συντονιστικής επιτροπής. Ακούγονται τα πρώτα
70 Το Πολυτεχνείο ΖΕΙ στον αγώνα για ανατροπή
συνθήματα «Ψωμί- Στη 1 μετά
παιδεία-ελευθερία», τα μεσάνυχτα τα
«20% για την παιδεία» τανκς έχουν ζώσει
και «Κάτω η χούντα». το Πολυτεχνείο.
Την Πέμπτη 15 Τα μεγάφωνα και
Νοέμβρη 1973, η ο ραδιοσταθμός
κατάληψη αποτελεί μεταδίδουν: «Μην
πόλο έλξης του λαού φοβάστε τα τανκς»,
της Αθήνας που αρ- «Κάτω ο φασισμός»,
χίζει να συρρέει στο «Φαντάροι είμαστε
Πολυτεχνείο. Kατα- αδέρφια σας. Μη
λήψεις και μαζικές γίνετε δολοφόνοι».
διαδηλώσεις έχουμε Στις 1.30 τα
στα Πανεπιστήμια τανκς ξεκινούν με
Θεσσαλονίκης και Πάτρας. αναμμένους τους προβολείς. Οι φοιτητές τοποθετούν
Η ανταπόκριση του λαού ξεπερνά κάθε προσδοκία μια «Μερσεντές» πίσω από την κεντρική πύλη για να
και για πρώτη φορά δημιουργείται η πεποίθηση ότι η εμποδίσει την είσοδο των τανκς. Οι φοιτητές είναι ανε-
χούντα μπορεί να ανατραπεί. βασμένοι στα κάγκελα, τραγουδούν τον εθνικό ύμνο
και φωνάζουν στους φαντάρους: «Είμαστε αδέρφια».
Την Παρασκευή 16 Νοέμβρη 1973 μπαίνουν σε λει-
τουργία οι πομποί του ραδιοφωνικού σταθμού Ώρα 2.50, ξημερώματα του Σαββάτου 17 Νοέμ-
βρη. Ο επικεφαλής αξιωματικός με μια κίνηση του
Στις 9 το πρωί στήνονται τα πρώτα οδοφράγματα
χεριού του, δίνει την εντολή να ξεκινήσει το τανκ. Η
και σχηματίζονται δύο μεγάλες διαδηλώσεις στην Πα-
πόρτα πέφτει και το τανκ συνεχίζει την πορεία του
νεπιστημίου και στη Σταδίου.
φτάνοντας μέχρι τις σκάλες του κτιρίου «Αβέρωφ».
Το μεσημέρι έφτασε στο Πολυτεχνείο επιτροπή Μαζί του μπαίνουν ασφαλίτες και άντρες των ΛΟΚ. Πέ-
των αγροτών από τα Μέγαρα, που είχαν ξεσηκωθεί φτουν πυροβολισμοί.
ενάντια στις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις της γης
Στις 3.20 δεν υπάρχει πλέον κανένας στο Πολυ-
τους από τα τσιράκια των συνταγματαρχών
τεχνείο, έχει εκκενωθεί πλήρως.
Το απόγευμα οι διαδηλωτές στο χώρο γίνονται χι-
Πολλοί φοιτητές φοβούμενοι την σύλληψη, αν και
λιάδες με συμμετοχή των εργατικών συνδικάτων. Στις
βαριά τραυματισμένοι, αρνούνται τη μεταφορά τους
6 το απόγευμα αρχίζουν οι συγκρούσεις του λαού με
στο νοσοκομείο.
τις δυνάμεις καταστολής του συστήματος με πολλούς
τραυματίες. Η δικτατορία δηλώνει 34 νεκρούς και 840 συλλή-
ψεις. Με τη μεταπολίτευση δηλώθηκαν άλλες 21 του-
Εμφανίζονται τεθωρακισμένα της Αστυνομίας και
λάχιστον περιπτώσεις θανάσιμου τραυματισμού και
πέφτουν οι πρώτοι πυροβολισμοί.
τουλάχιστον 2.400 συλλήψεις.
Στις 11 το βράδυ ο ραδιοσταθμός και τα μεγάφω-
Από τότε μέχρι σήμερα υπάρχουν σημαντικοί και
να καλούν τον κόσμο να μη φύγει. Οι αύρες έχουν κυ-
πολλοί σταθμοί που είναι άμεσα συνδεδεμένοι με την
κλώσει το χώρο του Πολυτεχνείου και τα δακρυγόνα
εξέγερση του Πολυτεχνείου και τους γιορτασμούς
έχουν πνίξει την περιοχή.
του.
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, ( Σάββατο 17 Νοέμβρη)
Η πρώτη επέτειος του Πολυτεχνείου γιορτάστηκε
τα πρώτα τανκς εμφανίζονται,
τη Κυριακή 17 Νοεμβρίου του 1974 και δεν μετατέ-
θηκε, για μετά τις εκλογές που είχαν οριστεί την ίδια
μέρα! Ο γιορτασμός αυτός παρότι χωριστός απ’ όλες
τις άλλες πολιτικές παρατάξεις ήταν μεστός περιεχο-
μένου και κατέληξε με πορεία προς το σκοπευτήριο
της Καισαριανής και επίσης κατοχυρώθηκε το σύν-
θημα “ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, Πολυτεχνείο” που σύνδεε την εξέ-
γερση του πολυτεχνείου με τις λαϊκές εξεγέρσεις της
δεκαετίας του ‘40.
Πέρασαν 35 χρόνια και οι μνήμες της εξέγερσης
του Πολυτεχνείου έχουν περάσει από χιλιάδες κύμα-
τα. Τα ιδανικά της λαϊκής εξουσίας, της εθνικής ανε-
ξαρτησίας, της ειρήνης, της αγάπης για τη ζωή και τον
άνθρωπο, παραμένουν ζωντανά και θα παραμένουν
71
της ΖΩΝΤΑΝΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Γι’ αυτό
τα απαξιώνει υποκαθιστώντας τα με
επιχειρηματικού χαρακτήρα ΠΙΣΤΟ-
ΠΟΙΗΣΕΙΣ ικανοτήτων εφήμερης και
ανειδίκευτης στην αμοιβή απασχό-
λησης.
Αυτός ο καταμερισμός εργασίας
επιβουλεύεται το 12χρονο ενιαίο δη-
μόσιο σχολείο και την προοπτική του.
Ο κοινωνικός εκφασισμός που περιέ-
χει, ξεχωρίζει από την Α’ τάξη του δη-
μοτικού σχολείου τα παιδιά του λαού,
σε κατηγορίες ικανών και ανίκανων,
επίκαιρα και αναλλοίωτα, όσα χρόνια και αν περάσουν για να σπρώξει βίαια τα 2/3 απ’ αυτά,
από εκείνη την εξέγερση. στον εκπαιδευτικό καιάδα της δήθεν τεχνολογικής και
επαγγελματικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης χωρίς
Έχουμε αρκετά γεγονότα σε γιορτασμούς του Πο-
δικαιώματα και χωρίς προοπτική.
λυτεχνείου ακόμα και θανάτους κατά την διάρκεια
των συγκρούσεων με την αστυνομία παρόλο που δεν Αυτός ο καταμερισμός εργασίας που απαξιώνει την
είχαμε στρατιωτική χούντα το 1980 την δολοφονία εργασία σαν όρο συμμετοχής στη διανομή του κοινω-
των Σταματίνα Κανελλοπούλου - Ιάκωβου Κουμή και νικού προϊόντος, προωθεί και την αναθεώρηση του
το 1985 την δολοφονία του δεκαπεντάχρονου Μιχάλη άρθρου 16. Ψήφισε το νόμο πλαίσιο. Νομιμοποιεί και
Καλτεζά. προωθεί την οδηγία της Ε.Ε. για τα κολεγιακά παραρ-
τήματα των εμπόρων της γνώσης ώστε να πλαγιοκο-
Η εκρηκτική δυναμική αυτής της λαϊκής ενότητας
πηθεί το σύνταγμα, να εξαρθρωθούν άμεσα τα Τ.Ε.Ι. και
35 χρόνια μετά, έχει κάνει κάθε σχολείο κι ένα οδό-
μεσοπρόθεσμα τα Α.Ε.Ι.
φραγμα απέναντι στα «ΜΠΙΖΝΕΣ-ΤΑΝΚΣ» της Ο.Ν.Ε.
και του νεοφιλελευθερισμού. Απέναντι στα «μπίζνες- Τα «Μπίζνες-τανκς» επιτίθενται, για να κρεμάσουν
τανκς» που επιχειρούν να αλώσουν το σχολείο και να στην προμετωπίδα των σχολείων, του ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟΥ,
το μετατρέψουν σε επιχειρηματική αγορά διακίνησης την σημαία της νίκης της νεοφιλελεύθερης βαρβαρό-
εμπορευματοποιημένων πληροφοριών εξαιρετικά τητας. την σημαία που γράφει «ΑΝΩΤΑΤΟ – ΕΠΙΧΕΙΡΗ-
υψηλής κερδοφορίας. Σ’ αυτά τα οδοφράγματα δεν ΜΑΤΙΚΟ – ΙΔΡΥΜΑ».
αντιστέκεται μονάχα η νεολαία. Είναι οδοφράγματα Λαός και νεολαία αμύνονται σθεναρά και αισιόδο-
της εργατικής τάξης και όλου του λαού καθώς ΕΡΓΑ- ξα στα οδοφράγματα του πολυτεχνείου.
ΣΙΑ και ΓΝΩΣΗ, ΛΕΥΤΕΡΙΑ και ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, βάλλονται Το Πολυτεχνείο ήταν και θα είναι πάντα ένα ζωντα-
μαζί από τον καταμερισμό της εργασίας, της «νεόπτω- νό καθημερινό κάλεσμα για την ανατροπή της εκμε-
χης κοινωνίας» του νεοφιλελευθερισμού. τάλλευσης και του ιμπεριαλισμού. Θα είναι ζωντανό
Αυτός ο καταμερισμός εργασίας που αποεθνικο- μέσα σε κάθε ελεύθερο μυαλό.
ποιεί δήθεν την αγορά εργασίας για να υποτάξει με τον Το μικρό αυτό αφιέρωμα από το περιοδικό μας εί-
εθνικισμό και τον ρατσισμό την ίδια την εργασία πιο ναι «Για να θυμούνται οι παλιότεροι και να μαθαίνουν
ολοκληρωτικά στο κεφάλαιο, είναι που επιβουλεύεται οι νέοι».
το ΑΣΥΛΟ ταυτόχρονα με την ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ.
Επιβουλεύεται το αξιακό περιεχόμενο των ΠΤΥΧΙ- ΨΩΜΙ - ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ - ΑΝΑΤΡΟΠΗ
ΩΝ και των ΔΙΠΛΩΜΑΤΩΝ ταυτόχρονα με την ΑΞΙΑ ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ… ΝΟΕΜΒΡΗΣ 2008…

Μανώλης Μπουσούνης
ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ Προκήρυξη

ΝΑ ΑΠΟ∆ΙΑΡΘΡΩΣΟΥΜΕ ΤΟ ∆ΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟ
ΚΑΙ ΤΟ ΛΗΣΤΡΙΚΟ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟ
Nα τους

αöανίσει
η κρίση τους
ΟΛΟΙ ΣΤΗΝ ΑΠΕΡΓΙΑ - ΟΛΟΙ ΣΤΟΥΣ ∆ΡΟΜΟΥΣ
Εργαζόμενοι, εργαζόμενες,
Κύματα απεργιακών και άλλων κινητοποιήσεων έχουν στη δικομματική νεοφιλελεύθερη διαχείριση, άνοιξαν
ήδη εξαγγελθεί αλλά και εξαγγέλλονται αυτή τη περί- τον δρόμο γενικότερης αποδιάρθρωσης του δικομμα-
οδο, όπου η εργατική τάξη και οι λαοί του κόσμου βρί- τισμού.
σκονται κάτω από την τρομακτική απειλή της παγκό-
σμιας κρίσης του κεφαλαίου και της νεοφιλελεύθερης
παγκοσμιοποίησης. Εργαζόμενοι, εργαζόμενες,
Δυστυχώς όμως αυτές οι κινητοποιήσεις ειδικά στο Η παγκόσμια κρίση που εξελίσσεται και βαθαίνει, δεν
επίπεδο Γ.Σ.Ε.Ε., ΑΔΕΔΥ όπως και η Απεργία στις 21 ήταν κεραυνός σε αίθριο ουρανό. Είναι η αναπόφευκτη
Οκτώβρη ,δεν έχουν προσανατολισμό και περιεχόμενο κατάληξη του νεοφιλελευθερισμού και η διαμόρφω-
που ν’ αντιμετωπίζουν ή έστω να μετριάζουν τις συνέ- σή του σε παγκόσμιο σύστημα. Δεν είναι αποτέλεσμα
πειες της κρίσης και των νεοφιλελεύθερων πολιτικών απλών στρεβλώσεων των κανόνων της αγοράς και του
που καθημερινά εξαθλιώνουν την εργατική τάξη και τα καπιταλισμού, είναι η ακραία εξέλιξή τους, που στην
λαϊκά στρώματα. καταστροφή τους αναζητούν την νέα αναγέννησή
τους.
Γ.Σ.Ε.Ε. και ΑΔΕΔΥ δεν είναι παρά οι κορυφαίοι εκπρό-
σωποι μιας αδηφάγου οριζόντιας και κάθετης συνδικα- Μπροστά σ’ αυτή την καταστροφή, τρομάζουν και οι
λιστικής γραφειοκρατίας που έχει επιχειρηματικοποιή- ίδιοι οι πολιτικοί απολογητές του νεοφιλελευθερισμού
σει κάθε συνδικαλιστική λειτουργία ενσωματώνοντάς και μιλούν για ξαναχτίσιμο του «ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ»!!!
την στις πυραμίδες συμφερόντων μιας πολυάριθμης Όμως η κρίση εξαπλώνεται και βαθαίνει γιατί κανένας
παρασιτικής νομενκλατούρας του παράκεντρου νεοφι- μηχανισμός του συστήματος – οικονομικός, κοινωνικός
λελεύθερου κράτους, (ΤΥΠΟΥ ΒΑΤΟΠΕΔΙΟΥ). και πολιτικός – δεν μπορεί να την αντιμετωπίσει.
Έτσι Γ.Σ.Ε.Ε. και ΑΔΕΔΥ, αποτελούν τα ισχυρά ερεί- Γιατί η έξοδος από την κρίση βρίσκεται έξω και ενάντια
σματα του δικομματισμού και του εξουσιαστικού πο- στο ίδιο το σύστημα του νεοφιλελευθερισμού. τα τρο-
λιτικού συστήματος, που τους έχει ανατεθεί ο ρόλος μακτικά μεγέθη που ακούγονται στη διάρκεια αυτής
χειραγώγησης του εργατικού και λαϊκού κινήματος και της κρίσης είναι χαρακτηριστικά τόσο του μεγέθους
το ξεπούλημα των αγώνων τους. της, όσο και των αιτιών που τη γέννησαν.
Γι αυτό την περασμένη χρονιά υπονόμευσαν ενεργητι- • Σε 10 ημέρες της κρίσης διαμέσου των χρηματι-
κά και παθητικά τους μεγάλους αγώνες της νεολαίας στηρίων εξανεμίστηκαν 38 τρισεκατομμύρια δολά-
και των εκπαιδευτικών, ξεπούλησαν ανοιχτά και ξεδιά- ρια. Το ποσό αντιστοιχεί στο 320% του Α.Ε.Π. των
ντροπα την «μητέρα των μαχών» της εργατικής τάξης, Η.Π.Α. και το 50% περίπου του παγκόσμια παραγό-
την μάχη για την ΔΗΜΟΣΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ. μενου ακαθάριστου προϊόντος.
Όμως παρά το ρόλο και τη λειτουργία της συνδικα- • Το ποσό που αποφάσισαν οι κυβερνήσεις του ανα-
λιστικής γραφειοκρατίας και δυστυχώς τις πολιτικές πτυγμένου καπιταλισμού να διαθέσουν για την
ανεπάρκειες της αριστεράς, οι μεγάλοι λαϊκοί αγώνες διαχείριση της κρίσης μέχρι στιγμής είναι 3 τρισε-
του περασμένου χρόνου κατάφεραν ισχυρά πλήγματα κατομμύρια δολάρια. Το ποσό που αντιστοιχεί σε
Προκήρυξη ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΑΝΤΙΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ

ρευστό πραγματικό χρήμα και όχι άυλο - όπως τα δοκιμάσει σε δύο παγκόσμιους πολέμούς τον 20ό αιώ-
τοξικά ομόλογα – είναι ίσο με το 25% του Α.Ε.Π. να. Την δοκιμάζει και σήμερα σ’ ένα εν δυνάμει εξελισ-
των Η.Π.Α. ή της Ευρωζώνης ή περίπου το 6-7% σόμενο παγκόσμιο πόλεμο, με μέτωπα σε κάθε γωνιά
του παγκόσμιου ακαθάριστου προϊόντος. της γης.
Το πρώτο ποσό αντιπροσωπεύει το κοινωνικό προϊόν
που οφείλει να παραχθεί στο μέλλον από την εργατική Εργαζόμενοι, εργαζόμενες,
τάξη, το οποίο ήδη δανείστηκε και κατανάλωσε η πα-
Παράλληλα με την κρίση ξεδιπλώνεται και μια σκληρή
γκόσμια καταναλωτική ελίτ του νεοφιλελευθερισμού.
ιδεολογικοπολιτική τρομοκρατία ενάντια στην εργατική
Το δεύτερο ποσό, αντιπροσωπεύει τα τοκοχρεολύσια
τάξη και τα λαϊκά στρώματα με το ιδεολόγημα:
αυτού του δανεισμού για να μπορεί αυτή η ελίτ να
ιδιοποιείται - τώρα και στο μέλλον – τον κοινωνικό αυτό «ΝΑ ΣΩΣΟΥΜΕ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΙΑΤΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ Θ’
πλούτο. ΑΦΑΝΙΣΤΟΥΜΕ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ»!!
Το ερώτημα ποιος πληρώνει και με τι τίμημα, ήδη έχει Η σωτηρία όμως του συστήματος για την εργατική
απαντηθεί. τάξη και τον λαό άμεσα θα σημαίνει:
• Το 30% του παγκόσμιου πληθυσμού δεν συμμετέ- 1. Μαζική περιθωριοποίηση του 20% της παγκόσμιας
χει στην διανομή του κοινωνικού προϊόντος παρά εργατικής τάξης.
μόνο μέσω συσσιτίων φιλανθρωπικών οργανώσε- 2. Πλήρη αποδιάρθρωση του συστήματος δημόσιας
ων. κοινωνική ασφάλισης και μεγάλου μέρους της ιδιω-
• Το άλλο 40% - αν και εργαζόμενο – δεν συμμετέχει τικής ασφάλισης.
στην διανομή του κοινωνικού προϊόντος με όρους 3. Κατάργηση κάθε είδους εγγύησης της μισθωτής
που προσδιορίζει η μισθωτή εργασία και ο νόμος μορφής εργασίας και κάθε εργασιακού δικαιώμα-
της αξίας, αλλά μέσω νεοφεουδαρχικών σχέσεων τος.
που αποτυπώνονται στις νέες εργασιακές σχέσεις. 4. Καταστροφή μεγάλου μέρους των παραγωγικών
Η μείωση της αμοιβής της εργατικής δύναμης την μεσαίων στρωμάτων.
εικοσαετία κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού
φτάνει στο 50%. 5. Ενδυνάμωση του κοινωνικοπολιτικού εκφασισμού
και φαλκίδευση των δημοκρατικών και λαϊκών ελευ-
• Μόνο το 10% ανήκει στην παγκόσμια καταναλωτι- θεριών.
κή ελίτ και το υπόλοιπο 20% στα μεσοστρώματα
που επιχειρηματικοποιούν την ίδια την εργασία του 6. Αναίρεση κάθε προοδευτικού χαρακτηριστικού της
στην υπηρεσία εξυπηρέτησης και άσκησης της νε- αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και υποκατάστα-
οφιλελεύθερης καπιταλιστικής ιδιοκτησίας. σή της μ’ ένα ολοκληρωτικό παράκεντρο κράτος
που τα χαρακτηριστικά του αποκαλύπτονται από
Θέτοντας λοιπόν έξω από την κατανάλωση (τις σχέ- την υπόθεση των Πακιστανών μέχρι εκείνης του
σεις διανομής) που είναι αναγκαία, για να πραγματο- Βατοπεδίου.
ποιείται η διευρυμένη καπιταλιστική αναπαραγωγή
– το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού, η κρίση είναι Το κόστος για τον λαό από την νεοφιλελεύθερη δια-
νομοτελειακή κατάληξη του νεοφιλελευθερισμού. Κρί- χείριση της κρίσης θάναι απείρως μεγαλύτερο από
ση που είναι οικονομική ,κοινωνική και πολιτική, είναι την ανάσχεση και την ανατροπή του νεοφιλελευθε-
κρίση ολοκληρωτική. ρισμού.
Τα μέτρα που ανακοινώθηκαν ή ανακοινώνονται για Γι αυτό δεν υπάρχει κανένα δίλημμα.
την αντιμετώπιση δήθεν της κρίσης, είναι ακραία νε- Η εργατική τάξη και ο λαός σ’ αυτό πρέπει να συγκε-
οφιλελεύθερα. Στοχεύουν στην αποκατάσταση των ντρώσουν τις δυνάμεις τους.
οικονομικών, νομισματικών και πολιτικών λειτουργιών Αγωνιστικά ποτάμια θα ξεπηδούν αυθόρμητα, παρά
του χρηματιστηριακού κεφαλαίου. Να ξαναγεμίσουν τις προσπάθειες της όποιας συνδικαλιστικής γρα-
την φούσκα των 38 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ανά- φειοκρατίας και της κάθε δημοσκοπικού χαρακτήρα
λογα με το συμφέρον των διάφορων ιμπεριαλιστικών αντιπολίτευσης.
κέντρων των οποίων οι ανταγωνισμοί – παρά την επι-
Η αποδιάρθρωση του δικομματισμού, η προοδευ-
φανειακή συμφωνία - γίνονται πιο σκληροί και αδυσώ-
τική αντινεοφιλελεύθερη διέξοδος και η προοπτική
πητοι.
κατάκτησης από το λαό μιας αριστερής προοδευτι-
Την «δημιουργικότητα» της καταστροφικής δύναμης κής πρότασης εξουσίας και διακυβέρνησης, περ-
του καπιταλισμού που επικαλούνται οι καθαροί ιδεολό- νάει μέσα από τον αγώνα για άμεση ανατροπή της
γοι του νεοφιλελευθερισμού η ανθρωπότητα την έχει κεντροδεξιάς διαχείρισης, σήμερα.

ΟΚΤΩΒΡΗΣ 2008
Παρατηρήσεις
στις κριτικές της
καπιταλιστικής
κρίσης
Όπως ήδη έχει ανακοινωθεί δημόσια,
στις 15 Νοέμβρη συνέρχεται στη
Ν. Υόρκη το φόρούμ G20 του
παγκόσμιου ηγετικού καπιταλιστικού
μπλοκ με θέμα την επανίδρυση του
«ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ» κατά τον κ. Σαρκοζί.

Ο όρος που χρησιμοποιείται ολοένα και περισσό-


τερο από πολιτικούς ηγέτες των ιμπεριαλιστικών μη- ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ
τροπόλεων, αρκεί από μόνος του για να προσδιορίσει ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΑΚΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ,
την έκταση, το βάθος αλλά και τις αιτίες της κρίσης Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΗΓΕΜΟΝΑΣ
που αγκαλιάζει την υφήλιο.
Η πορεία της παγκόσμιας κυριαρχίας του νεοφιλε-
Αν και η σημερινή κρίση περιέχει, και εκδηλώνο-
λευθερισμού, κατέστησε το χρηματιστηριακό κεφά-
νται στην εξέλιξή της, και όλα τα στοιχεία των περιο-
λαιο παγκόσμιο ηγεμόνα της οικονομίας, γιατί έτσι το
δικών κυκλικών καπιταλιστικών κρίσεων, όλες οι προ-
χρηματιστηριακό κεφάλαιο ανταποκρινόταν και αντι-
σεγγίσεις της με τα παραδοσιακά μοντέλα – θεωρίες
στοιχούσε στους οικονομικούς , κοινωνικούς και πολι-
της ελεύθερης αγοράς αποδείχνονται ανεπαρκείς και
τικούς όρους διαμόρφωσης του νεοφιλελευθερισμού
προβληματικές. Είναι φανερό πως δε βρισκόμαστε
σε παγκόσμιο σύστημα.
μπροστά μόνο σε μια οικονομική κρίση και μάλιστα
απλή, αλλά σε μια γενικευμένη οικονομική και κοινω- Στην πορεία αυτή το χρηματιστηριακό κεφάλαιο
νικοπολιτική κρίση. ουσιαστικά αυτονομήθηκε από τον καθαυτό παραγω-
γικό κύκλο μιας εθνικής αγοράς και τις δεσμεύσεις της,
Για την διαπίστωση αυτή αρκούν μερικές παρατη-
αναλαμβάνοντας οικονομικές και πολιτικές λειτουργί-
ρήσεις.
ες παγκόσμιας εμβέλειας.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του καπιταλισμού, η
Ρύθμιζε με πρωτοφανή αυτοματισμό τις διακλα-
κρίση προσλαμβάνει τόσο γενικευμένο και παγκόσμιο
δικές και ενδοκλαδικές σχέσεις της οικονομίας, τη νο-
χαρακτήρα. Δεν αφορά μόνο μια χώρα ή μια ομάδα
μισματική κυκλοφορία, την πίστη, διαχειριζόταν τον
χωρών, αλλά όλες μαζί ταυτόχρονα.
πληθωρισμό, ρύθμιζε την εκδήλωση των οικονομικών
Εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο και τα ίδια χαρα- κρίσεων και τη μεταφορά τους από περιοχή σε περι-
κτηριστικά σε όλες τις χώρες. οχή, καθόριζε τους όρους σώρευσης, συγκέντρωσης
Αν και ενεργοποιήθηκε με πρωτοφανή παγκόσμιο και συγκεντροποίησης του κεφαλαίου, δημιουργούσε
συντονισμό όλο το παραδοσιακό καπιταλιστικό οπλο- τους όρους λειτουργίας και αναπαραγωγής του κε-
στάσιο, αυτό στέκεται ανεπαρκές όχι μόνο για μια φαλαίου με βάση το μέγιστο κέρδος, ενεργοποιούσε
αποτελεσματική αντιμετώπισή της, αλλά έστω για να κάθε οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό όρο που μπο-
μετριάσει τις εκδηλώσεις και τις συνέπειές της. ρούσε να δράσει σαν αντεπιδραστικό αίτιο στην πτω-
75
τική τάση του ποσοστού του κέρδους. Η «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ» της καταστροφικής δύ-
Το χρηματιστηριακό κεφάλαιο ενσωματώ- ναμης του κεφαλαίου, που επικαλούνται οι ιδεολόγοι
νοντας και ολοκληρώνοντας τα χαρακτηριστικά του νεοφιλελευθερισμού, κλείνει το μάτι σ΄ ένα πιο
του μονοπωλιακού κεφαλαίου και του διεθνικού γενικευμένο περιφερειακό ή παγκόσμιο πόλεμο σαν
μονοπωλίου, μπορεί να θεωρηθεί ότι υποκαθιστά λύση στα προβλήματα της σημερινής κρίσης. Οι πό-
το μονοπώλιο και τις λειτουργίες του σαν βασικής λεμοι στο Ιράκ, το Αφγανιστάν, κ.λ.π. δεν φτάνουν να
οικονομικής μονάδας του ιμπεριαλισμού μέσω δώσουν απάντηση και διεξόδους στην κρίση.
της οποίας ασκείται η καπιταλιστική ιδιοκτησία Η παγκόσμια κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού
και ρυθμίζεται η καπιταλιστική αναπαραγωγή στη σ΄όλα τα επίπεδα, οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και
φάση της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης. στην ιδεολογία, βασίστηκε στη δυνατότητά του ν’ απα-
Σαν τέτοιο το χρηματιστηριακό κεφάλαιο προσ- ντήσει στο εικοσαετές τέλμα της καπιταλιστικής ανα-
διορίζει και προσδιορίζεται από εξαιρετικά σοβαρές παραγωγής που εντεινόταν από τις αρχές της δεκαε-
τροποποιήσεις στην οικονομική βάση (παραγωγικές τίας του ’60, εκδηλωνόταν με ολοένα και πιο συχνές
δυνάμεις και παραγωγικές σχέσεις) αλλά και στο εποι- κυκλικές κρίσεις και οφειλόταν στη συνεχώς αυξανό-
κοδόμημα (περιεχόμενο και μορφές της αντιπροσω- μενη πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους.
πευτικής δημοκρατίας) στην αστικοκοινοβουλευτική Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 είχαν δημιουργηθεί
της έκφραση. οι όροι και σ’ επίπεδο διεθνών συσχετισμών και σχέ-
Ένας φανταστικός κόσμος υποκαθιστά τον πραγ- σεων για τη μεγάλη έφοδο του νεοφιλελευθερισμού.
ματικό κόσμο, όπως το άυλο φανταστικό χρήμα της Οι εξελίξεις στην Κίνα με την επικράτηση του Τενγκ-
πίστης, υποκαθιστά τη μεταμόρφωση των εμπορευ- Χσιάο-Πινγκ και της πλατφόρμας του, την οδηγούσαν
μάτων στον πραγματικό κύκλο Χρήμα- Εμπόρευμα- σ’ένα ακραίο νεοφιλελεύθερο μόρφωμα με αλματώ-
Χρήμα. Το πρόβλημα εμφανίζεται όταν το καπιταλι- δη ανάπτυξη των παραγωγικών της δυνάμεων. Το γε-
στικό βαμπίρ του νεοφιλελευθερισμού απαιτεί όχι μια γονός ολοκλήρωνε την περικύκλωση του Σοβιετικού
απλή υποκατάσταση , αλλά και την αντικατάσταση του στρατοπέδου, στο οποίο τα κρισιακά φαινόμενα ήταν
πραγματικού κόσμου πολύ πιο έντονα από την ιμπεριαλιστική Δύση. Η απο-
διάρθρωση του Σοβιετικού στρατοπέδου που ήταν
Συμπερασματικά βρισκόμαστε μπροστά σε ένα
αναπόφευκτη επιταχύνθηκε ραγδαία επεκτείνοντας
νέο κοινωνικό καταμερισμό εργασίας σε εθνικό και
τον γεωπολιτικό χώρο του δυτικού ιμπεριαλισμού. Η
διεθνικό επίπεδο όπως και στη διαμόρφωση ενός κοι-
επανένωση της παγκόσμιας κεφαλαιοκρατικής αγο-
νωνικοπολιτικού ολοκληρωτισμού, που δεν αποτελεί
ράς που συντελέστηκε και τυπικά, ολοκλήρωσε μια
μερική ή συγκυριακή μόνο παρέκβαση από την αντι-
στρατηγική ήττα του εργατικού κινήματος που παρα-
προσωπευτική δημοκρατία, αλλά άρνηση όλων των
δόθηκε σχεδόν αφοπλισμένο στην ολοκληρωτική επί-
βασικών αρχών της.
θεση του νεοφιλελευθερισμού.
ΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΒΑΘΡΑ ΤΟΥ ΟΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΕΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΒΑΣΗ
ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ - ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ
ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ Η απάντηση στη μεγεθυμένη πτωτική τάση του
Οι καθημερινές παγκόσμιες γυροβολιές του χρη- ποσοστού του κέρδους που προκαλούσαν οι ρυθμοί
ματιστηριακού κεφαλαίου στη διάρκεια της κρίσης αύξησης της οργανικής σύνθεσης του κεφαλαίου την
αποκαλύπτουν ότι η καπιταλιστική αναπαραγωγή στη εποχή μιας εξαιρετικής επιστημονικοτεχνολογικής
νεοφιλελεύθερη φάση της δε μπορεί να πραγματοποι- έκρηξης, απαιτούσε μια νέα οικονομετρία του κοινω-
ηθεί παρά μονό με όρους μέγιστου κέρδους!! νικού χωροχρόνου. Μέσα απ’ αυτή την οικονομετρία η
κεφαλαιοκρατική αναπαραγωγή θα αύξαινε δραστικά
Η πραγματοποίησή του όμως δεν οφείλεται στις
πολλαπλασιαστικά τη μάζα της παραγόμενης υπερα-
μαγικές χρηματιστηριακές και τραπεζικές πράξεις των
ξίας γενικά και της σχετικής υπεραξίας ειδικά, μεγι-
τουρμποκαπιταλιστών – golden-boys – αλλά στη δι-
στοποιώντας τη συστολή του χρόνου και τη διαστολή
αμόρφωση αντίστοιχων οικονομικών, κοινωνικών και
του χώρου και αντίστροφα , για την κεφαλαιοκρατική
πολιτικών όρων.
αναπαραγωγή.
Η διαμόρφωση αυτών των όρων οξύνει όλες τις
Η νέα οικονομετρία, η πολιτική πλατφόρμα του
υπάρχουσες αντιφάσεις και αντιθέσεις της καπιταλιστι-
νεοφιλελευθερισμού, θα περιλάμβανε έτσι τρεις βασι-
κής αναπαραγωγής, αλλά δημιουργεί και νέες, καθώς
κούς παράγοντες της κοινωνικής αναπαραγωγής που
μ’ αυτούς τους όρους ο νεοφιλελευθερισμός οδηγεί
επηρέαζαν και καθόριζαν τη λειτουργία των νόμων
στα πιο ακραία όρια ισχύος των νόμων της καπιταλι-
της καπιταλιστικής αναπαραγωγής.
στικής αναπαραγωγής. Ουσιαστικά το κεφάλαιο τείνει
ν’ αρνηθεί τον εαυτό του, για να μπορέσει να συνεχίσει α. Εργασία γενικά και μισθωτή εργασία ειδικά
να υπάρχει και ν’ αναπαράγεται σαν τέτοιο. Να υπάρχει β. Ελευθερία (εκτατική και εντατική) δράσης του
σαν εκμεταλλευτική κοινωνική σχέση. κεφαλαίου
76 Παρατηρήσεις στις κριτικές της καπιταλιστικής κρίσης

γ. Ηθική υπαξίωση του κεφαλαίου και του κοινωνι- Η μέγιστη δυνατή ποσότητα κεφαλαίου πρέπει
κού προϊόντος να μπαίνει στη σφαίρα της κυκλοφορίας, της οποίας
Η βίαιη και με πολιτικού όρους μέγιστη απόσπαση ταυτόχρονα ο χρόνος πρέπει να ελαχιστοποιείται, για
αναγκαίας εργασίας προς την μεριά της υπερεργασίας ν’ αυξάνεται η μάζα και το ποσοστό του κέρδους. Το
περιέχει την πλήρη αμφισβήτηση της εργασίας σαν χρηματιστηριακό κεφάλαιο με τις διάφορες μορφές
κοινωνικής σχέσης. του ανταποκρίνεται και στα δύο, σαν βασική δομι-
κή μονάδα της καπιταλιστικής αναπαραγωγής με την
Η νέα οικονομετρία περιθωριοποιεί και ουσιαστικά
οποία ο ιμπεριαλισμός ολοκληρώνεται στη φάση της
δεν εντάσσει την αναπαραγωγή της εργατικής δύνα-
νεοφιλελεύθερης διαχείρισης.
μης στους όρους της κοινωνικής αναπαραγωγής, άρα
και την κατανάλωση της εργατικής τάξης στη διαδικα- Στη θέση της κατανάλωσης (που περιθωριοποι-
σία της κεφαλαιοκρατικής αναπαραγωγής. είται) της εργατι-
κής τάξης με την
Οι κοινωνικές προσαρμογές στη σφαίρα της μι-
οποία βάζει στην
σθωτής εργασίας πρέπει να υπηρετούν αυτή την κα-
κυκλοφορία την
τεύθυνση ταυτόχρονα με την ένταξη στο καπιταλιστι-
αξία της εργατι-
κό προτσές εργασίας του μέγιστου βιολογικού χρόνου
κής δύναμης που
του ανθρώπου, στο χώρο και το χρόνο.
κατανάλωσε στην
Όλα τα κοινωνικά στάτους που προσδιόριζε η μι- παραγωγική δια-
σθωτή μορφή εργασίας για την κατανάλωση της ερ- δικασία, μπαίνει
γατικής δύναμης, πρέπει να ανατραπούν: η κατανάλωση
• Σταθερότητα της εργασία των στρωμάτων
• Εργασιακός χώρος της επιχειρηματι-
• Εργασιακός χρόνος κότητας που ασκούν ή διαχειρίζονται την ιδιοκτησία,
τα στρώματα που διαμορφώνονται σε καταναλωτικές
• Εργασιακή ειδικότητα
κάστες μεσαίων έως και μυθικών εισοδημάτων, οδη-
• Εργασιακή και συνταξιοδοτική ηλικία γώντας ουσιαστικά τη γενικότερη κοινωνική αναπαρα-
• Ασφάλιση γωγή σε παραγωγική και καταναλωτική ασυμμετρία.
• Μισθός και ημερομίσθιο Η ηθική υπαξίωση του κεφαλαίου και του κοινωνι-
• Συλλογικές συμβάσεις κού προϊόντος αναφύεται βέβαια σαν τάση μέσα από
την άνοδο των παραγωγικών δυνάμεων. Αυτή η ηθική
• Συνδικαλιστικά δικαιώματα και ελευθερίες
υπαξίωση ενεργούσε σαν αντεπιδραστικό αίτιο στην
Η αποειδίκευση της εργασίας, που αντικειμενικά πτωτική τάση του ποσοστού του κέρδους και ενίσχυε
περιέχεται στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμε- την κινητοποίηση ευρύτερων παραγωγικών δυνάμε-
ων, αξιοποιείται από το κεφάλαιο για την απογνωσιο- ων (κεφαλαίου και εργατικής δύναμης), πράγμα που
λογικοποίηση της εργασίας και την επιβολή μιας χωρίς ίσχυε στον προμονοπωλιακό καπιταλισμό αλλά και σε
όρια διαφορικοποίησης στην αμοιβή της εργασίας σημαντικά μεγάλη περίοδο του μονοπωλιακού καπι-
προς τα κάτω. ταλισμού.
Η επιχειρηματικότητα δεν αξιολογεί πια μόνο την Αυτή ακριβώς τη λειτουργία της, ο θεμελιωτής ιδε-
εργασία, γίνεται μέτρο του ποσού της εργασίας και της ολόγος του νεοφιλελευθερισμού ΦΡΙΝΤΜΑΝ παρου-
εργατικής δύναμης που καταναλώνεται για αυτή. σίασε σαν «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ» της καταστροφικής
Δεν είναι η διάρκεια της εργασίας, δηλαδή ο χρό- δύναμης (υπαξίωση του κεφαλαίου) του καπιταλισμού.
νος κατανάλωσης της εργατικής δύναμης που μετράει Δημιουργικότητα και καταστροφή που θα ρύθμιζε εξι-
ποσοτικά την εργασία αλλά αντίστροφα. Η εργασία και σορροπητικά ο ανταγωνισμός της ελεύθερης αγοράς.
τ’ αποτελέσματά της με το ρολόι της επιχειρηματικό- Η ηθική υπαξίωση του κεφαλαίου με το νεοφιλελευ-
τητας μετρούν το χρόνο. θερισμό μεταμορφώθηκε από αντεπιδραστικό αίτιο
Το νεοφιλελεύθερο ρολόι της καπιταλιστικής ανα- στην πτωτική τάση του ποσοστού κέρδους, σε παρά-
παραγωγής συστέλλει και διαστέλλει τον κοινωνικό γοντα αποκλειστικά πραγματοποίησης του μέγιστου
χωροχρόνο τείνοντας στη μετάλλαξη ολόκληρης της κέρδους, προσαρμόζοντας την κοινωνική αναπαρα-
αναγκαίας εργασίας σε υπερεργασία αλλά και στην γωγή μόνο σ’ ένα μειοψηφικό πληθυσμό κάθε κοινω-
άλωση κάθε θύλακα ελεύθερου χρόνου και ανθρώ- νικού σχηματισμού που το ποσοστό του στο συνολικό
πινης δραστηριότητας από το καπιταλιστικό προτσές πληθυσμό συνεχώς και επιταχυνόμενα μικραίνει.
εργασίας. Σχεδόν το σύνολο του κοινωνικά ελεύθερου Η μαζική ηθική υπαξίωση κεφαλαίου και κοινωνι-
χρόνου που εμπεριέχεται στους τομείς του αθλητι- κού προϊόντος υποκαταστάθηκε με την «παραγωγή»
σμού, του πολιτισμού, της γνώσης, της υγείας, εντάσ- άυλου, φανταστικού πλούτου που η βαμπιρική του
σονται σ’ αυτό το προτσές, με όρους απόλυτης ιδιοποί- ύπαρξη ενσωματώνει και μελλοντικό κοινωνικό χρό-
ησης της εργασίας από το κεφάλαιο. νο.
77
Αυτό το κοινωνικό βαμπίρ ανταλλάσσεται από την επόμενα με οποιοδήποτε τρόπο αντανακλά στοιχεία
κοινωνική μειοψηφία του ασύμμετρου καταναλωτι- και φαινόμενα κρίσης στην ιστορική εξέλιξη του κοι-
σμού με πραγματικό πλούτο διαμέσου του χρηματι- νωνικού σχηματισμού. Όμως η διεθνοποίηση δεν εί-
στηριακού κεφαλαίου. ναι μια ουδέτερη καθαρή διαδικασία. Συντελείται με
Αυτό το φανταστικό πλούτο ή τον ηθικά κατεστρε- όρους ταξικούς τους οποίους οφείλει να αναπαράγει,
μένο πραγματικό πλούτο, αντικατασταίνουν στα χαρ- να επεκτείνει και να βαθαίνει τόσο προς τα έξω όσο
τοφυλάκια του χρηματιστηριακού κεφαλαίου τα τρις και προς το εσωτερικό του κοινωνικού σχηματισμού.
ευρώ που ανακοινώνονται από τις κυβερνήσεις του Η ουσία έτσι βρίσκεται στο περιεχόμενο και τη μορ-
καπιταλιστικού κόσμου σαν στήριξη στην αγορά. Με φή της διεθνοποίησης, στο ταξικό της περιεχόμενο. Η
αυτές τις ρυθμίσεις ο κόσμος καλείται να μπει στην άρση της διαλεκτικής αντίθεσης ανάμεσα στο «εθνικό
επόμενη πιο τρομακτική φάση της νεοφιλελεύθερης και το διεθνικό» που μπλοκάρει την εξέλιξη και δημι-
βαρβαρότητας και κρίσης ουργεί την κρίση δε μπορεί παρά να συντελεστεί με
ένα ποιοτικό άλμα στον κοινωνικό μετασχηματισμό.
ΤΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΕΤΡΙΑΣ Το πισωγύρισμα στο «εθνικό» με τους ίδιους κοινω-
νικούς, ταξικούς όρους της κρίσης, δεν θαναι παρά
Το κλασικό καπιταλιστικό «έθνος – κράτος» στο μια νέα έκδοση του φασισμού και του ναζισμού. Από
οποίο βάθρο και πυλώνας είναι η αντιθετική ενότητα- την άλλη η συντριβή του «εθνικού» από το «διεθνικό»
συμμαχία «εθνικό κεφάλαιο – μισθωτή εργασία» όχι πόλο της αντίθεσης, δεν θαναι παρά μια πορεία σε ένα
μόνο δεν μπορεί ν’ ανταποκριθεί στη νέα οικονομε- παγκοσμιοποιημένο κοινωνικοπολιτικό ολοκληρωτι-
τρία του κοινωνικού χωροχρόνου, αλλά την αντιστρα- σμό, όπως αυτός που βιώνει σήμερα η ανθρωπότητα
τεύεται και από τους δύο πόλους της. σε όλα τα επίπεδα με κατάληξη τον πόλεμο.
Οι προσαρμογές στην οικονομική βάση και το Το δίλημμα για την ανθρωπότητα που βάζει η κρίση
εποικοδόμημα που απαιτεί η νεοφιλελεύθερη διαχεί- της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης είναι:
ριση, δεν μπορούν να υλοποιηθούν χωρίς την διάσπα-
φασισμός και πόλεμος ή
ση αυτής της ενότητας. Το κεφάλαιο πρέπει ν’ απαλλα-
χτεί από κάθε δέσμευση που προσδιορίζει η μισθωτή
σοσιαλιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας.
εργασία, αλλά και από οποιοδήποτε άλλο ιστορικά
διαμορφωμένο εθνικό χαρακτηριστικό. Η εργασία θα
H ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΟΥ
υπάγεται στο κεφάλαιο γενικά και όχι μόνο η κύρια δι- ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
αμέσου του εθνικού κεφαλαίου. Καμιά συμμαχία κοι- Το βασανιστικό ερώτημα για τους απολογητές του
νωνικών συμφερόντων με εθνικά χαρακτηριστικά που νεοφιλελευθερισμού αλλά και την εργατική τάξη και
να εδράζεται στο κεφάλαιο και τη μισθωτή εργασία τους λαούς του κόσμου είναι, το αν και σε ποιες κα-
δεν είναι πια δυνατή για να διαμορφώνει και την ανά- τευθύνσεις είναι δυνατόν να ξεπεραστεί έστω και
λογη πολιτική ισχύ του καπιταλιστικού κράτους. μεσοπρόθεσμα, η κρίση της καπιταλιστικής αναπαρα-
Το νέο κράτος οφείλει να διασφαλίζει πλήρως την γωγής. Υπάρχει κάποιο επόμενο σκαλί κυριαρχίας του
ιμπεριαλιστική λειτουργία του κεφαλαίου τόσο μέσα χρηματιστηριακού κεφαλαίου που θα εξισορροπεί
όσο και έξω από τα όρια του εθνικού κοινωνικού σχη- τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς , θα εξασφαλί-
ματισμού. Απ’ αυτήν ακριβώς τη λειτουργία του και την ζει έστω και μεσοπρόθεσμα μια παγκόσμια οικονομι-
αποτελεσματικότητα στην άσκησή της το νεοφιλελεύ- κή σταθερότητα ή πρέπει να γυρίσουμε πίσω και πόσο
θερο κράτος αντλεί την πολιτική του ισχύ. Με αυτή την αυτό άραγε είναι δυνατό; Ποιο θα είναι το πέρασμα
πολιτική ισχύ, το νέο κράτος διεκδικεί μια θέση στην προς τη καπιταλιστική «επανίδρυση»;
ανταγωνιστική παγκόσμια ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Από όλα όσα εκτέθηκαν στις προηγούμενες ενό-
Οι θεσμοί του λειτουργούν με όρους μάνατζμεντ τητες, κάθε γύρισμα προς τα πίσω ισοδυναμεί με γε-
και η πολιτική του ηγεσία ως μάνατζερ . Το εποικοδό- ωπολιτικές αναδιατάξεις, κοινωνικές προσαρμογές και
μημα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας υποκαθί- καταστροφή των παραγωγικών δυνάμεων σε τέτοια
σταται από ένα παράκεντρο κράτος, που διαχειρίζεται έκταση, που θα έφερναν τον κόσμο στην εποχή του
την πραγματική εξουσία περιθωριοποιώντας κάθε θε- Α΄παγκοσμίου πολέμου.
σμό και πολιτικό όργανο εξουσίας για τα οποία κύρια Καμιά επιστροφή στον ΚΕΪΝΣ δεν είναι δυνατή,
αποστολή έχει απομείνει η διαχείριση της καταστολής αλλά ούτε ακόμα στον κλασικό νεοφιλελευθερισμό
στο κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο. Η δι- του ΦΡΙΝΤΜΑΝ.
αχείριση της εργασιακής και κοινωνικής ανασφάλειας
Φυσικά ούτε στη σημερινή κατάσταση είναι δυνα-
που παράγει ο νεοφιλελευθερισμός μαζικά. Η διεθνο-
τό να παραμείνει ο κόσμος.
ποίηση της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και
πολιτιστικής ζωής έχει αντικειμενικούς όρους. Αναδεί- Η αγορά των Η.Π.Α απώλεσε σε σημαντικό βαθμό
χνεται σαν εσωτερική δυναμική της ιστορικής εξέλιξης τη δυνατότητα να ασκεί την οικονομική ηγεμονία στον
κάθε κοινωνικού σχηματισμού. Το μπλοκάρισμά της κόσμο και το νόμισμά της να παίζει το ρόλο του παγκό-
78 Παρατηρήσεις στις κριτικές της καπιταλιστικής κρίσης

ενός άλλου πόλου της λεγόμενης ομάδας της Σαγκάης


με την προσέγγιση Ρωσίας-Κίνας, μέσω της οποίας η
ΚΙΝΑ μπορεί όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά
να ασκήσει παγκόσμιο ρόλο. Σήμερα η ΚΙΝΑ έχοντας
στα θησαυροφυλάκιά της, σαν διαθέσιμα κεφάλαια
το 30% του δημοσίου χρέους των Η.Π.Α. μπορεί να
αντικαθιστά με αυτά στην παγκόσμια οικονομικοπο-
λιτική σκηνή τις τεράστιες αδυναμίες της εσωτερικής
της αγοράς. Σε κάθε περίπτωση έχουν συσσωρευτεί
οι αντικειμενικοί όροι αμφισβήτησης της παγκόσμιας
ηγεμονίας των Η.Π.Α και της μετατόπισης του κέντρου
βάρους των παγκόσμιων εξελίξεων. Το ότι δεν υπάρχει
διάδοχος ηγεμόνας όχι μόνο δεν εξομαλύνει τα πράγ-
ματα, άλλα αυξάνει την αστάθεια οξύνοντας σε όλα
σμιου νομίσματος, εξασφαλίζοντας μια σταθερότητα τα επίπεδα τους ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς. Η
στην παγκόσμια οικονομική τάξη. Ο νεοφιλελευθερι- επανακατάκτηση και η υπεράσπιση της παγκόσμιας
σμός, αν και αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος των ηγεμονίας των Η.Π.Α έχει σημαδέψει αποφασιστικά και
Η.Π.Α για την επέκταση του ηγεμονικού ρόλου τους, τις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις στην Αμερική την τε-
υπονόμευσε και εξάντλησε την οικονομική δυναμική λευταία 10ετία, όπως και σήμερα που το πιο σημαντι-
της αγοράς τους. Μόνο η συνάρθρωση του χρηματι- κό μέρος του πολιτικού κατεστημένου προωθεί έναν
στηριακού κεφαλαίου με τη στρατιωτικοπολιτική ισχύ Αφροαμερικανό στο ΛΕΥΚΟ ΟΙΚΟ για τη διαμόρφωση
των Η.Π.Α. Τους επιτρέπει ακόμη να ασκούν αυτό το μιας νέας στρατηγικής επανακατάκτησης και υπερά-
ρόλο. Όμως η μεταβατικότητα σε αυτό το ρόλο είναι σπισης της παγκόσμιας ηγεμονίας των Η.Π.Α. Το πρό-
εμφανής. Οι αδυναμίες άσκησης από τις Η.Π.Α της πα- βλημα είναι αν μπορεί να υπάρξει άλλη στρατηγική. Η
γκόσμιας ηγεμονίας οδηγούν τους ανταγωνισμούς για γραμμή και τα μέτρα του Μπούς για την αντιμετώπι-
ηγεμονία στην Ευρώπη να παράγουν αποδιαρθρωτι- ση της κρίσης στηρίζουν και ενδυναμώνουν την ισχύ
κές διαδικασίες για την ιμπεριαλιστική της ολοκλήρω- και την κυριαρχία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου.
ση. Μόνο διαμέσου αυτού και με την παραπέρα ένταση
Η στρατηγική απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα, της στρατιωτικοπολιτικής επιθετικότητας κρίνεται δυ-
οι εσωτερικές διαδικασίες μέσα στην ίδια την Ε.Ε για νατό να συνεχίσει να λειτουργεί η παγκόσμια ηγεμονία
τη λειτουργία της σαν ενιαίου ιμπεριαλιστικού πόλος των Η.Π.Α. έστω και βραχυπρόθεσμα.
αντανακλούν τους οξυμμένους ενδοϊμπεριαλιστικούς
ανταγωνισμούς στο χώρο της Ευρώπης, που ο αμερι- ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΟΥ
κανικός ιμπεριαλισμός δεν μπορεί να ελέγξει αποτε- ΔΥΤΙΚΟΥ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΜΟΥ
λεσματικά. Το ίδιο διαφαίνεται και στις εξελίξεις στην
Οι Ευρωπαίοι ιμπεριαλιστές δε φαίνεται να αποδέ-
περιοχή της Λατινικής Αμερικής, όπου διαμορφώνεται
χονται μια τέτοια χωρίς όρους ηγεμονία. Οι προτάσεις
κατάσταση δημιουργίας μετώπου ικανού να κρατήσει
τους, αν και δεν αμφισβητούν την ηγεμονική κυριαρ-
ολόκληρη την περιοχή έξω από τη νεοφιλελεύθερη
χία του χρηματιστηριακού κεφαλαίου, περιέχουν και
παγκοσμιοποίηση και την αμερικάνικη ηγεμονία. Η
θέσεις εθνικής αναδίπλωσης, μέτρα προστασίας των
στρατηγική γεωπολιτικής κατάκτησης όλου του πρώην
εθνικών αγορών τους, καθώς βλέπουν πως και ο ίδιος
σοβιετικού χώρου και ιδιαίτερα των χώρων ενέργειας,
ο μητροπολιτικός τους χώρος γίνεται επίδικος των γε-
έφερε τις Η.Π.Α σε μια μετωπική αντιπαράθεση με την
ωπολιτικών αναδιατάξεων.
Ρωσία που τελικά αποδυνάμωσε και την επιρροή τους
μέσα στην Ε.Ε παρά τις επιτυχίες τους με την ένταξη Οι ρυθμίσεις που προτείνονται στο επίπεδο των
του δυτικού μέρους της πρώην Σοβιετικής ένωσης σε διεθνικών καπιταλιστικών οργανισμών, Δ.Ν.Τ., Παγκό-
αυτήν, ενισχύοντας τον Αγγλοαμερικανικό άξονα. σμιας Τράπεζας και άλλων που προτείνεται η δημιουρ-
γία τους συγκλίνουν στη μετατροπή τους σε επίσημα
Αποτυχία φαίνεται τουλάχιστον προς το παρόν να
θεσμικά όργανα του διεθνούς δικαίου και την υπαγω-
σημαδεύει και τη στρατηγική των Η.Π.Α και του δυτι-
γή τους στον Ο.Η.Ε. ώστε να διεκδικήσουν μέρος της
κού ιμπεριαλισμού απέναντι στη Κίνα.
ηγεμονίας από τον Αμερικάνικο ιμπεριαλισμό σε περι-
Η στρατηγική αυτή επένδυσε και επενδύει σε μια φερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Για τον Ευρωπαϊκό
εθνική και κοινωνική της αποδιάρθρωση που θα έδινε Ιμπεριαλισμό είναι καθαρό πως η άμεση και ευθεία πο-
τη δυνατότητα επέκτασης του νεοφιλελευθερισμού λιτική αμφισβήτηση της Αμερικάνικης ηγεμονίας οδη-
και της αμερικάνικης ηγεμονίας σε ένα κρίσιμο και γεί σε πλήρη αποδιάρθρωση την Ευρωπαϊκή Ένωση
μεγάλο γεωπολιτικό χώρο, που μόνο με την αποδι- και όλες τις στρατηγικές για περιφερειακή και παγκό-
άρθρωση του Σοβιετικού στρατοπέδου μπορεί να σμια ηγεμονία, που οικοδομούνται στην εκτατική και
συγκριθεί. Αντί για αυτό επιταχύνθηκε η συγκρότηση εντατική ανάπτυξή της. Όμως και οι τακτικές αντιδρά-
79
σεις του Ευρωπαϊκού Ιμπεριαλισμού στην κρίση έχουν εξέλιξη της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού και
πολύ περιορισμένο ορίζοντα. Δεν μπορούν παρά να των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, ειδικά στο χώρο
κινούνται στο επίπεδο μιας αυστηρής δημοσιονομικής της Ευρώπης, θα αυξάνουν την επισφάλεια της χώ-
σταθερότητας, καθώς το ευρώ στο χώρο της ευρωζώ- ρας, καθώς θα απαιτηθούν αναδιατάξεις εκτατικού και
νης, άλλα και το νομισματικό ευρωκαλάθι (υποκατά- εντατικού χαρακτήρα ευρύτερες.
στατο του ευρώ)για ολόκληρη την Ε.Ε, λειτουργούν σε Αναδιατάξεις που θα συμπεριλαμβάνουν ζητήμα-
ένα χώρο με περιοχές έντονης οικονομικής ανισομε- τα όπως τη χρησιμότητα και τη λειτουργικότητα της
τρίας. Χωρίς την αυστηρή δημοσιονομική σταθερότη- ιδίας της Ο.Ν.Ε., το χωρισμό της Ε.Ε. σε αναπτυξιακές
τα, και μάλιστα σε περιόδους έντονων κρίσεων τόσο ζώνες, τη λειτουργία επικυρίαρχων διευθυντηρίων τη
το ΕΥΡΩ όσο και το νομισματικό ευρωκαλάθι δεν θα συγκρότηση διακριτών και αντιπαραθετικών ιμπερια-
μπορούσαν να υπάρξουν και μια επιστροφή στα εθνι- λιστικών πόλων με αντίστοιχες στρατηγικές. Η αναζή-
κά νομίσματα θα ήταν αναπόφευκτη με τις ανάλογες τηση και η κατάχτηση μιας νέας θέσης στον παγκόσμιο
συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. Χωρίς τη δημοσιονομική καταμερισμό εργασίας δεν μπορεί να γίνει ούτε με
σταθερότητα, που φαίνεται να πνίγει σήμερα την Ε.Ε τους όρους του ελληνορθόδοξου φονταμενταλισμού
και να κάνει αδύνατη την άσκηση έστω και περιορι- ούτε με τους όρους του δορυφορικού ιμπεριαλισμού
σμένα εθνικών πολιτικών, θα ήταν σαν να καθιέρωνε που αποτελεί την κοινή συνισταμένη των εκπροσώ-
π.χ. η Αργεντινή εθνικό της νόμισμα το αμερικανικό πων του εξουσιαστικού πολιτικού συστήματος.
δολάριο! για να ξεπεράσει τη κρίση.
Γενικά ο χώρος του Ευρωπαϊκού Ιμπεριαλισμού ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΕΥΡΕΣ ΤΩΝ
χαρακτηρίζεται από τις πιο έντονες αντιθέσεις και ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΩΝ
αστάθεια. Οι ασθενικοί του κρίκοι είναι πολλοί και σε ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
διάφορα επίπεδα. Οι ανταγωνισμοί για ηγεμονία στην
Ευρώπη δεν μπορεί παρά να οξυνθούν μέχρι και τα Η απαξίωση της εργασίας, που περιέχουν οι νεο-
επίπεδα μερικής ή γενικότερης αποδιάρθρωσης της. φιλελεύθερες προσαρμογές, συνιστά και μια σε βάθος
ιδεολογική παρέμβαση του νεοφιλελευθερισμού ενά-
ΕΛΛΑΔΑ - ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ - ΚΡΙΣΗ ντια σε κάθε εκδήλωση της ταξικής πάλης. Η εργασία
από βασική κοινωνική σχέση και διαδικασία διαμέσου
Την τελευταία εικοσαετία η άρχουσα τάξη και οι της οποίας το άτομο και η κοινωνία διεκδικούν και
πολιτικοί της εκπρόσωποι όχι μόνο αποδέχονται τον ανοίγουν το δρόμο της απελευθέρωσής τους μετα-
όρο και το ρόλο ιμπεριαλιστικής δύναμης, αλλά τον τρέπεται αποκλειστικά σε όρο υποταγής τους στο κε-
προβάλλουν σε κάθε ευκαιρία σαν κατάχτηση για μια φάλαιο.
καλύτερη θέση στον παγκόσμιο και τον ευρωπαϊκό
Η εργασία, σε όποιο βαθμό δεν μπορεί να «επιχει-
καταμερισμό εργασίας. Αυτό συμφωνεί με τη διαπί-
ρηματικοποιηθεί» με τη μισθωτή μορφή της, γίνεται
στωση ότι η νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση – διε-
παράγοντας καθυστέρησης της κοινωνικής εξέλιξης
θνοποίηση κάνει τον ιμπεριαλισμό εσωτερικό στοιχείο
και συνακόλουθα αποκλείεται σαν όρος συμμετοχής
κάθε καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού ανεξάρ-
στη διανομή του κοινωνικού προϊόντος. Η εργασία
τητα από την ωριμότητα και την πληρότητα της εσω-
έτσι γίνεται γενικά αλλά και ειδικά με τη μισθωτή μορ-
τερικής του αγοράς.
φή της, εχθρική προς το άτομο και τη κοινωνία.
Ο εθνικισμός του ελληνορθόδοξου φονταμεντα-
Μια εχθρότητα προς την εργασία που αναπτύσσε-
λισμού έδωσε τη θέση του στην «ισχυρή ευρωπαϊκή
ται ολοένα και περισσότερο, τόσο σε ατομικό όσο και
Ελλάδα» που αναβαθμίζει τον ρόλο της όχι μόνο στη
σε συλλογικό επίπεδο, είναι ένα χαρακτηριστικό γνώρι-
Βαλκανική, όπου τη καθιστά κυρίαρχη, αλλά και στη
σμα της νεοφιλελεύθερης εποχής μας. Μια εξαιρετική
Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Ο εθνικισμός
αντίθεση έχει ήδη αναδειχθεί ανάμεσα στην εργασία
ανασύρεται για να παγιδεύεται ο λαός και η εργατική
«απελευθερωτή» και την εργασία «υποδουλωτή» ανά-
τάξη να αναδείχνει σε εχθρούς τους γειτονικούς λα-
μεσα στην εργασία σαν σχέση «κοινωνικής ανέλιξης»
ούς, να ενεργοποιεί κάθε είδους ρατσιστικό ένστικτο
και σαν σχέση «κοινωνικής καθυστέρησης».
των καθυστερημένων πολιτικά στρωμάτων, να εντάσ-
σει αυτά τα στρώματα στο πιο αντιδραστικό κοινωνικά Η νεοφιλελεύθερη «επιχειρηματικότητα» έρχεται
και πολιτικά μπλοκ δυνάμεων. να λύσει αυτή την αντίθεση με ένα πλαίσιο κοινωνι-
Η «ισχυρή ευρωπαϊκή Ελλάδα» είναι ένα σύμπλο- κοπολιτικών προσαρμογών που καθιστούν την ιδιο-
κο προϊόν του ελληνορθόδοξου φονταμενταλισμού ποίηση της εργασίας του άλλου κυρίαρχη κοινωνική
και του δορυφορικού ιμπεριαλιστικού χαρακτήρα της «προοδευτική» αξία. Ο συντεχνιακός κατακερματι-
άρχουσας τάξης. Αυτός ο ιμπεριαλισμός έχει καταστή- σμός της κοινωνίας και ειδικά του εργατικού μαζικού
σει τη χώρα από κάθε άποψη τον πιο ασθενικό κρίκο λαϊκού κινήματος αποκτά δυναμική ιδεολογία αλλά και
της νεοφιλελεύθερης ευρωπαϊκής αλυσίδας μέχρι του εσωτερική δυναμική. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας
σημείου να την καθιστά άμεσα επίδικο των ιμπεριαλι- ιδεολογικής επίδρασης στο εργατικό συνδικαλιστικό
στικών αναδιατάξεων στη Βαλκανική. Η ένταση και η κίνημα και όχι μόνο είναι φανερά. Είναι φανερά στον
80 Παρατηρήσεις στις κριτικές της καπιταλιστικής κρίσης

προσανατολισμό, στη δράση αλλά και στην οργανω- Τέτοια συσσώρευση εξαθλίωσης και μιζέριας
τική έκφρασή τους. Η ταξική αναδιάρθρωση του ερ- υπήρξε και άλλοτε στο ιστορικό παρελθόν και οδήγη-
γατικού κινήματος, ο προοδευτικός προσανατολισμός σαν στο φασισμό, το ναζισμό και τον πόλεμο.
του μαζικού λαϊκού κινήματος είναι πριν από όλα μια Η συμμαχία κοινωνικών συμφερόντων που συ-
βαθειά ιδεολογική και πολιτική διαδικασία αντιπαρά- γκρότησε ο νεοφιλελευθερισμός είναι εξαιρετικά ισχυ-
θεσης με το κεφάλαιο και όλες τις νεοφιλελεύθερες ρή, αδηφάγα και επιθετική και έχει νομιμοποιήσει δι-
προσαρμογές. αμέσου αυτής την αναίρεση όλων των αρχών και των
λειτουργιών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΔΙΕΞΟΔΟΣ Η αποδιάρθρωση αυτής της συμμαχίας και η συ-
ΑΠΟ ΤΗ ΚΡΙΣΗ γκρότηση μιας συμμαχίας κοινωνικών συμφερόντων
Η έμπρακτη αναίρεση όλων των νεοφιλελευθέρων για τον κοινωνικό μετασχηματισμό προϋποθέτει να
προσαρμογών στον κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογι- μπουν σε κίνηση ευρύτερες κοινωνικές μάζες και να
κό τομέα, που θα αποκαθιστά την εργασία στη θέση υπάρξει ουσιαστική διεκδίκηση της κοινωνικής ηγεμο-
της βασικής κοινωνικής αξίας και απελευθερωτικής δι- νίας από την εργατική τάξη.
αδικασίας ατόμου και κοινωνίας, συνιστά μια ολοκλη- Το υποκείμενο μιας τέτοιας δυνατότητας είναι οι
ρωμένη διαδικασία επαναστατικού ευρύτερες μάζες της κεντροαριστεράς που βέβαια
κοινωνικού μετασχηματισμού. δεν συγκροτούν αυτόματα και εξ
Το άνοιγμα του δρόμου και το ορισμού την πολιτική βάση μιας
πέρασμα σε αυτήν είναι μια σύν- τέτοιας προοπτικής.
θετη διαδικασία τόσο σε εθνικό Η κινητοποίησή τους σε μια
όσο και σε διεθνικό επίπεδο. Είναι τέτοια κατεύθυνση και ο απε-
μια υπόθεση πολύ πιο δύσκολη γκλωβισμός τους από τη σοσιαλ-
από προγενέστερες ιστορικές δημοκρατία δεν μπορεί να γίνει
περιόδους, παρά τη μεγαλύτερη μέσα από κοινοβουλευτικές αντα-
συσσώρευση των αντικειμενικών γωνιστικές σχέσεις της αριστεράς
όρων γι’ αυτό το πέρασμα. με τη σοσιαλδημοκρατία. Αυτές
Οι δυσκολίες αυτές προσδιο- οι σχέσεις είναι πολιτικά προνο-
ρίζονται σε δυο επίπεδα: μιακές για τη σοσιαλδημοκρατία
καθώς γίνονται έξω και από την
1. Η διαστροφική ουσιαστικά σφαίρα της εργασίας αλλά και των
ασυμμετρία στην ανάπτυξη αξιών και λειτουργιών της αντι-
των παραγωγικών δυνάμεων προσωπευτικής δημοκρατίας.
κάνει αναγκαστική την κα-
ταστροφή μεγάλου μέρους Η μισθωτή εργασία και η αντι-
αυτών των δυνάμεων για την αποκατάσταση προσωπευτική δημοκρατία έχουν αναιρεθεί και ξεπε-
των όρων μιας σύμμετρης ανάπτυξης των ανα- ραστεί από το νεοφιλελευθερισμό με όρους κοινωνι-
γκών της κοινωνίας και μιας σύμμετρης κάλυψης κοπολιτικού ολοκληρωτισμού. Η αποκατάσταση τους
τους. με όρους του παρελθόντος δεν είναι δυνατή.

2. Οι νεοφιλελεύθερες προσαρμογές καταστρέ- Η αποκατάσταση τους με ριζική μετεξέλιξή τους


φουν και αδρανοποιούν κοινωνικά και πολιτικά προς τον ορίζοντα του σοσιαλιστικού μετασχηματι-
μεγάλα τμήματα της κοινωνίας που μπορούσαν σμού είναι και δυνατή και προοδευτική.
να συμμετέχουν στη συγκρότηση της συμμαχίας Σε τελευταία ανάλυση είναι η μοναδική διέξοδος
του κοινωνικού μετασχηματισμού. από τη κρίση.
Η μαζική συσσώρευση της εξαθλίωσης, της υλι- Η αριστερά, όσο μπορεί να εκπροσωπεί μια τέ-
κής και πνευματικής μιζέριας, της εργασιακής και κοι- τοια προοπτική, είναι υποχρεωμένη να απαντήσει.
νωνικής ανασφάλειας δεν είναι επαναστατικοί όροι . Διαφορετικά ο Βαρθολομαίος, ο Ζαχόπουλος, ο
Είναι όπλα του καπιταλισμού για την ιδεολογικοπολιτι- Εφραίμ, ο Ρουσόπουλος με την αγία ζώνη κ.λ.π. μαζί
κή υποταγή της εργατικής τάξης και των λαών. Σ’ αυτά με το αμπέχονο του Καραμανλή στις πυρκαγιές του
ο νεοφιλελευθερισμός στηρίζει βασικές πλευρές της Αυγούστου του 2007, σε διάφορες επανεκδόσεις
στρατηγικής του. του δικομματισμού, θα καθορίζουν τις κοινωνικές
και πολιτικές εξελίξεις.

Μιχάλης Βασιλάκης

You might also like