Fenologjia e Aktinides

POM AL

Fenologjia e Aktinides (Kiwit)

Emrtimi botanik: Actinidia chinensis L. C. Fen dhe A. deliciosa Familja: Actinidiaceae. Zeroja e vegjetacionit: 8C (nisja e rritjes vegjetative) Optimumi termik: 30 C (rritja) Fotoperioda: ditgjat

Njohja e fazave fenologjike sht e rndsishme pr zgjedhjen e vendmbjelljes sipas klims dhe shrbimeve agroteknike (krasitja dimrore dhe verore, plehrimi, ujitja, rrallimi i frutave, vjelja dhe mbrojtja tosanitare)

Fazat Fenologjike (Fenofazat)

Shnim: Prshkrimi sht prqendruar tek fenofazat riprodhuese duke ln jasht rritjen vegjetative (t gjetheve dhe lastarve) si edhe fenofazat e plakjes dhe rrzimit t gjetheve

Sythi i Fjetur

Sythat e aktinides jan shum t vogla, t mbrojtura mire n nyj nga brakte t pushzuara (a).

Sythi i fjetur (JANAR)

Zmadhimi i Sythave
N prgjithsi mund t pohohet se lastarizimi i aktinides i paraprin me afro 15 dit atij t hardhis. Gjat rillimit t rritjes vegjetative, n dytn e dyt t Marsit, ndodh zmadhimi i sythave (b, c)

Zmadhimi i sythave (MESI I MARSIT)

elja e Sythave
M von, ato hapen dhe ln t rrzohen braktet q i mbronin gjat dimrit, duke nxjerr n pah sythin e zmadhuar (c)

elja e sythave (FUNDI I MARSIT)

Lastar Femror
Gjat fazes s rritjes n boshtin e lastarit shfaqen nyjat e vendosura rradh n form prdredhe t barazlaguar. N fazn e par, rritja sht shum e shpejt aq sa n kushte klimatike t favorshme, ritmi i rritjes s lastarve m t fuqishm me rritje t paprcaktuar mund t arrijn 6 8 cm n dit (d)

Lastar femror (FILLIMI I PRILLIT)

Shfaqja e Gonxheve

Zhvillimi i lastarve pjellor vazhdon i shoqruar nga diferencimi lulor: pas disa javve nga llimi i lastarizimit, dallohen qart gonxhet lulore n form sferike (e)

Shfaqja e gonxheve (FUNDI I PRILLIT)

Gonxhe Mashkullore
Me kalimin e ditve, zmadhohen dhe zgjasin bishtin e tyre der sa bhen gonxhe lulore t mirllta (f, g)

Gonxhe mashkullore (dekada I e MAJIT)

Gonxhe Femrore
Me kalimin e ditve, zmadhohen dhe zgjasin bishtin e tyre der sa bhen gonxhe lulore t mirllta (f, g)

Gonxhe femrore (MESI I MAJIT)

Fillimi i Lulzimit
Gonxhet lulore elin n muajin Maj; lulzimi zgjat 2 3 jav (h); jo t gjith gonxhet elin njkohsisht por prgjithsisht ka nj shkallzim q sht m I shprehur tek bimt mashkullore se sa ato femrore. N lulesat e shumshta, t prbra prgjithsisht nga tre lule, shfaqen llimisht lulet qendrore. Lulzimi ndodh zakonisht dy muaj pas diferencimit t luleve pjellore.

Fillimi i lulzimit (dekada III e MAJIT)

Lulzimi i Plot Femror

Actinidia deliciosa dhe chinensis jan specie dioike, prandaj do bim ka lule pistilore (i) ose ...

Lulzimi i plot femror (FUNDI I MAJIT)

Lulzimi i Plot Mashkullor

...thekore (l). Duke qen specie dioike, aktinidia krkon pranin e individve meshkuj pr t plotsuar ciklin e pjalmimit pllenimit. Nj tjetr problem, i lidhur me dioecin e species sht periudha e ndryshme e lulzimit e kultivarve mashkullor dhe femror, e cila prgjithsisht shquhet pr nj proterandri t spikatur. Pjalmimi kryhet nprmjet insekteve, n veanti blett, edhe pse lulet jan pak t pranueshme sepse nuk tajitin nektar. Pjalmi transportohet edhe nga era por pengohet n lvizjen e saj vegjetacioni i dendur q sht i pranishm edhe gjat lulzimit.

Lulzimi plot mashkullor (FUNDI I MAJIT)

Fundi i Lulzimit
Lidhja e frutave ndodh midis dekads s tret t Majit dhe dekads s par t Qershorit (m, n)

Fundi i lulzimit (FILLIMI I QERSHORIT)

Lidhja e Frutave
Evoluimi i vezores, e ksisoj zhvillimi i frytit nis menjher pas nxirjes s shtyllzs dhe rrzimit t petlave (m). Kjo faz dallohet nga prania e frutzave, t vegjl e t rrumbullakt, me ngjyr t gjelbr dhe pakz t mbuluar nga nj pushzim i kafenjt. Kupa sht ende e plot dhe e dukshme n fund t bishtit ndrkoh q n bazn e frutzave dallohen pjalmoret e thara

Lidhja e frutave (dekada I e QERSHORIT)

Rritja e Frytit
Nga lidhja e frutave e deri n pjekjen komerciale, q bie n dekadn e tret t Tetorit dhe dekadn e par t Nntorit, kalojn afro 5 muaj, ndrsa pjekja ziologjike ndodh m von; zhvillimi i frytit nuk sht gradual, rritja maksimale ndodh n javt e para pas lidhjes (o). Rritja e frytit plotsohet n 3 4 faza. Faza e par llon n lulzimin e plot, zgjat 70 80 dit dhe karakterizohet nga nj rritje n pesh dhe vllim, q vjen kryesisht nga proceset e ndarjes qelizore dhe m von zmadhimit qelizor (n, o).

Rritja e frytit (FUNDI I QERSHORIT)

Fundi i Ndryshimit t Ngjyrs

Faza e dyt shkon nga mesi i Gushtit (p) dhe zgjat nj muaj; n t zvoglohet ritmi i rritjes qelizore dhe formohen farrat dhe embrionet. Faza e tret llon n mesin e Tetorit, zgjat afro 30 dit dhe karakterizohet nga zhvillimi i mtejshm i frytit q arrin peshn prfundimtare. Faza e katrt ka t bj kryesisht me rritjen e prmbajtjes s sheqerit dhe fortsin e tulit.

Fundi ndryshimit t ngjyrs (MESI I GUSHTIT)

Fruta t Pjekura
Vjelja pr t favorizuar ruajtjen (q) kryhet midis fundit t Tetorit dhe llimit t Nntorit kur frutat kan arritur prmasat prfundimtare por tuli sht ende i fort dhe procesi i pjekjes nuk sht plotsuar ende. Midis testeve t pjekjes, m shpesh prdoret regjistrimi i treguesit refraktometrik, i shprehur n Brix, i cili nuk duhet t jet nn 6,2.

Fruta t pjekura (TETOR/NNTOR)