Working Paper

2012ko Otsailak 5

AHALMENA ETA JABETZA ZERBITZU

PUBLIKOETAN

POWER AND OWNERSHIP PODER Y TITULARIDAD

IN PUBLIC SERVICES EN LOS SERVICIOS PÚBLICOS

1. Zerbitzu publikoen prestazioaren kalitate eta komunitarioaren edo ordena publikoari

eraginkortasuna europar politika publikoen dagokionaren aurrean.
eztabaiden lehen lerroan mantendu izan da
hainbat hamarkadatan zehar. 4. Deigarria da ikustea nola zerbitzu publikoen
azkenaldiko garapenaren edo aurreikusitakoaren
Beste batzuetan egin dugun bezala, gainean alor politikoan egindako azken
titulartasunari buruzko analisietan ezinbestekoa analisietan ekiditen diren ia modu sistematikoan
da argitzea espresuki ekidin behar dela haren “pribatizazio” edo “konpetentzia” moduko
nahastea, zerbitzu hauek estaltzeko baliabide terminoak. Horrek adierazten du pribatizazio-
publikoen erabilera handiago edo txikiagoarekin. prozesuek azken hamarkadetan herritarren
artean konfiantza eza sortu dutelako
2. Nolabaiteko adostasun bat ari da zabaltzen kontzientzia, oraindik ere gainditu ez dena.
Europan, zerbitzu publikoen gozamenari begira,
herritarrek izan ditzaketen aukerak bultzatzearen 5. Sarri, erabiltzaileen “aukerak handitzeko”
garrantziaren inguruan, eta konkretuki, zerbitzu kontzeptu honek asmo politiko hirukoitza
ezberdinen artean edo hornitzaile ezberdinen transmiti dezake:
artean aukeratzeko aukera izatearen gainean.
a) Alde batetik, erabaki edo pribatizazio-
3. Irizpide horri garrantzi berezia eman zaio, proiektu baten arrazoiak azaltzeko
noski, zerbitzu pertsonalen alorrean,

As a Working Paper, it doesn´t reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Center,
nor of its sponsors or supporting entities
EKAI Center seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware
that we may have a conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider
this report as only a single factor in making their investment decision.

GARAIA INNOVATION CENTER, GOIRU 1,A2 MONDRAGON

TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457
LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 AHALMENA ETA JABETZA
ZERBITZU PUBLIKOETAN

borondate garbia, “pribatizazio” hitza —

esan dugun moduan— erabili gabe.
b) Kalitate edo efizientzia eskasa duen
zerbitzu publiko baten hobekuntzarako
borondatea, zerbitzuan konpetentzia-
neurri handiagoak sartuaz.
c) Zerbitzu pribatizatu baten hobekuntzarako
asmoa, konpetentzia nahikoa ez izateagatik,
zerbitzuaren eraginkortasuna ez da ona.
6. Ohikoa da erabiltzaileei aukerak handitzeko
helburua erlazionatzea haiei “boterea
ematearen” kontzeptuarekin. Baina ezin dugu
nahastu “botere” kontzeptu hori mutua-
entitateen bidezko zerbitzuaren kudeaketaren
titulartasunetik deribatu denarekin (elkarteak,
kooperatibak…). “Botere” horrek erabiltzaileari
merkatuak eskaintzen dizkion botere teorikoa
adierazten du hertsiki, konpetentzia irekiko
erregimen bateani.
7. Gure iritziz, pertsonentzako zerbitzuetan
“botere” kontzeptuari heltzea zerbitzuen
kudeaketaren titulartasunaren analisian sartu
gabe, politikoki zuhurra izan daiteke baina ez
serioa.
Egia da, kasu konkretuak aztertu ahala, zerbitzu
eraginkorrak eta kalitatezkoak aurkitzen ditugula
titulartasun publikoaren zenbait modalitatetan:
pribatuan, mutualistan, irabazi-asmorik gabekoan
edo mistoan. Baina, kontzeptu hau modu
generikoan erabiltzeak titulartasunari buruzko
eztabaida saihesteko, suposatzen du analisia eta
posizionamendua problema zentral batzuen
aurrean —beharbada inportanteena— ekiditea,
herritarrei zerbitzuen kudeaketan “botere
ematea”ari dagokiona.
8. Zentzu horretan esan denez, “gobernuaren
funtzioa ez da zehaztea zein sektorek zein
zerbitzu eskaini beharko luketen pertsonentzat,
baizik eta marko ireki bat sortzea, non pertsonek
baduten boterea erabakirik hoberenak hartzeko
beren buruarentzat, eta non zerbitzuen kalitatea
hobetzeko ideia on eta berritzaile guztiak ongi
etorriak eta sustatuak diren”.
9. Nabaria da mezu horrek “itxura ona” duela,
baina, arrazoi horregatik, gure iritziz, tonu
demagogiko garbia dauka. Lehenik eta behin,
titulartasun forma ezberdinen artean
aukeratzeko posibilitateak eskatzen duelako,
gutxienez, eskaintza hori egotea, eta horrek,
eskatzen du aurreko politika publiko batzuk
egotea askotariko aukerak izatera zuzenduta.
Herritarra baldin bada titulartasunaren
kudeaketa ezberdinen artean aukeratu behar
duena, ez da posible hau egitea zerbitzu baten
titulartasuna publikoa bada bakarrik, edo
bestalde, organismo publikoek ez badute
ziurtatzen aukera pribatuekin konpetentzian
aritzeko gaitasuna duen kudeaketa publikoaren
existentzia.
10. “Erabiltzaileei boterea ematea”ren
kontzeptua eta zerbitzuaren titulartasuna
banaezinak dira, zeren zerbitzuaren modalitateak
ezberdintzen baitira, hein handi batean,
kudeaketan erabiltzaileei eskainitako botere
handiagoaren edo txikiagoaren arabera.
11. Nabaria da modalitate mutualistak daudela,
printzipioz, kontzeptu honen funtzioan definituta:
haien izaera soizetarioa da konkretuki
enpresaren titulartasuna ematea erabiltzaileei.

As a Working Paper, it doesn´t reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Center,
nor of its sponsors or supporting entities
EKAI Center seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware
that we may have a conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider
this report as only a single factor in making their investment decision.
GARAIA INNOVATION CENTER, GOIRU 1,A2 MONDRAGON
TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457
LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 AHALMENA ETA JABETZA
ZERBITZU PUBLIKOETAN

12. “Erabiltzaileei boterea ematea” zerbitzu
publikoen kudeaketarako politiken helburu
zentraltzat hartzen badugu, zalantzarik gabe,
zaila izango da ekintzaren kudeaketa
mutualistaren forma bultzatzearen beharra
ezeztatzea. Figura sozietario hauetan —
kooperatibetan, mutuetan edo zerbitzuen
prestaziorako elkarteetan— erabiltzaileak
bazkide moduan eratzen dira eta, ondorioz,
asanblada orokorrak kontrolatzen dituzte eta
entitate hauen administrazio-organoak eta,
kontrol honen bidez, politiken lerrokatzeak
ziurtatzen dituzte, baita erabiltzaileen interesekin
entitateak izan beharreko estrategiak ere.
13. Horrela, sistema mutualistak ezagutarazi digu
konpetentzia eta merkatu zabaleko estrukturak
ez direla bide bakarra erabiltzaileei “botere
ematea” aukera esploratzeko. Egitura
mutualistek, sarritan, merkatuaren mekanismoen
ordezkatze-funtzioa betetzen dute, eskubideak
eta erabiltzaile eta kontsumitzaileen erabaki-
ahalmena bermatzeko.
14. Horrek ez du esan nahi, noski, “erabiltzaileari
boterea ematea” eta mutualistaren titulartasuna
modu bereizezinean lotuta daudenik. Egitura
sozietario guztiek bezala, figura mutualistek ere,
kudeaketa-kostu bat daukate eta, ondorioz,
gutxienez, aktibitatearen titulartasunaren
ondorioz dituzten kostu horiek beren gain
hartzeko prest dauden erabiltzaileen kolektibo
bat egotea beharrezkoa dute .
15. Hau gertatzea edo ez, hainbat faktoreri lotua
egon daiteke. Garrantzitsuena da, zalantzarik
gabe, merkatuan nahikoa konpetentzia-maila
egotea edo ez, zerbitzu hauen hornidurarako.
Sarri, jabetza mutualista bat sortu ohi da
monopolio- edo oligopolio-egoera batek
erabiltzailea edo kontsumitzailea babes faltan
jartzen duenean. Babes falta hori nahikoa
esanguratsua izan behar da denontzat edo
erabiltzaile batzuentzat, titulartasuna hartzeak
dituen kostuak onartzeko modukoa behintzat.
Garrantzitsua da kontuan izatea, ezen
mutualitate-titulartasuna bultzatzeko interesa
arrazoi ekonomikoetatik etor daitekeela, baina ez
derrigorrez edo bakarrik. Sarri etortzen da
zerbitzuaren kalitate hobeagoa edo txarragoa
izatearen moduko aspektuetatik, edo kalitatea
baloratzeko edo kudeatzeko eraginkortasun-
irizpide ezberdinak daudelako erabiltzaile hauen
eta aurreko zerbitzuaren hornitzaileen artean.
16. Posible da, zentzu horretan, zerbitzu
publikoen alor jakinetan jabetza mutualista
biltzeko zaila izatea, erabiltzaileek izan dezaketen
interes faltaren ondorioz. Arrazoi objektiboekin
batera, kultura nazional edo erregionalek ere
garrantzi handia izan dezakete. Kapital sozial /
sozietate zibil indartsuak eta dinamikoak dauden
herrialde edo erregioetan sarriago egoten dira
herritarrek beren denboraren zati bat
eskaintzeko aktibitate mutualistak indartzeko
aukerak.
17. Gure iritziz, “boterearen ematea”ri hurbilpen
bat erabiltzaileei egiteak zera eskatzen du:
zerbitzu publiko “pertsonalen” aukera mutualista
lehenestea erabiltzaileen aldetik. Baina, noski,
lehentasun horrek ez du inondik inora
esklusibitatea eskatzen.
18. Printzipioz, “konpetentzia perfektua”ren
egoera batean, erabiltzaileen interesak nahikoa
bermatuta egon daitezke jabego mutualista
batera jo gabe. Baina egia da, baita ere, zerbitzu
publikoen alorrean, ez dela ohikoa eskaintza

As a Working Paper, it doesn´t reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Center,
nor of its sponsors or supporting entities
EKAI Center seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware
that we may have a conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider
this report as only a single factor in making their investment decision.
GARAIA INNOVATION CENTER, GOIRU 1,A2 MONDRAGON
TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457
LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter
 AHALMENA ETA JABETZA
ZERBITZU PUBLIKOETAN

egiten duten zerbitzuen pluraltasuna lar handia
izatea.
19. Hala ere, erabiltzaileei “boterea emateak”
ñabardurak izan behar ditu, ondasun
absolututzat hartzea ekidinez. Alde batetik,
zerbitzu publiko batzuetan, hala nola hezkuntzan
edo informazio- edo komunikazio-medioetan,
nahiz eta eztabaidagarriak izan, nabaria da
interes publiko orokorreko arrazoiak egon
daitezkeela kalitatea eta efizientzia baino
haratago doazenak zerbitzuan zentzu hertsian
ulertuta. Interes orokorreko helburu horiek
zerbitzuaren titulartasun publikoaren bidez lor
daitezke edo aktibitatea arautzearen bidez.
Estrategia bat edo bestea hautatzea arrazoi
operatibo, ekonomiko, tekniko, ideologiko edo
historikoetan egon daiteke.
20. Bestalde, erabiltzaileak ez dira interesaturiko
kolektibo bakarra zerbitzuen prestazioan. Beste
interes-taldeak eta, batez ere, aktibitatea
garatzen duten langileak izan daitezke kolektibo
interesdunak “botere ematea”ren estrategia
hauen hartzaile izateko.
21. Konkretuki, zerbitzu pertsonalen arloan
askotan gertatzen dira abusuak langileen lan-
baldintzetan, zerbitzuen kontratazioan, politika
publiko akastunen eraginez. Egoera horiek dira,
beharbada, jabego “laborala” bultzatu dutenak
zenbait zerbitzu publikotan, eta herrialde
europarretan gero eta arrakasta handiagoa dute
—sarri— erabiltzaileen titulartasunari asimilatua,
“titulartasun mutualista” moduan deituta.
22. Zenbait europar esperientzia erabiltzaile eta
langileen titulartasun bateratuen irudiak sortzen
hasi dira; interes handikoa da jabego “laboralak”
eskaintzen duen egonkortasuna, haren
titulartasunak erabiltzaileen eskubide eta
interesak bermatzen dituelako. Titulartasun
modu misto hauek beti dira barnean kudeatzeko
konplexuagoak, baina sarri lehiatu daitezke modu
eraginkorrean titulartasun publiko, pribatu edo
irabazi-asmorik gabeko modalitateekin.
23. Langileen titulartasunerako modalitate misto
hauek interes berezia dute ikuspuntu dinamiko
eta, beharbada, historikotik ere.
Ondorioz, oso litekeena da erabiltzaileen interes
“mutualista” altu batek momentu konkretu
batean indarra galtzea, denboran merkatuaren
dinamismo handiagoa sortu delako, egoera
soziologiko edo ekonomikoan aldaketak egon
direlako, eta abar. Hori gertatzen denean, jabego
laborala da protagonismo handiagoa hartu eta
aktibitatearen dinamismoa ziurtatzen duena
Ordea, merkatuaren baldintzen arrarotzeak, edo
erabiltzaileen eskari berriek, aurrez ase gabeak,
birsortu dezakete zerbitzua ematen duten
entitateen gobernu korporatiboan parte hartzeko
interesa. Titulartasun mistoko ereduak bereziki
egokiak izan daitezke denboran inguruaren
egoeraren aldaketetara egokitzeko.
i
2011ko uztaileko Britainiar Gobernuaren informeak
dio: “Wherever possible, we will increase choice by
giving people direct control over the services they use”.
Baina “kontrol zuzen” hori erabiltzaileek
kontsumitzaile moduan hartzen dutena besterik ez da.
Horrela, paragrafo berean adierazten du:“Our vision is
for public services that revolve around each of us. That
means putting people in control, either through direct
payments, personal budgets, entitlements or choices”.

As a Working Paper, it doesn´t reflect any institutional position or opinion neither of EKAI Center,
nor of its sponsors or supporting entities
EKAI Center seeks to do business with companies or governments covered in its reports. Readers should be aware
that we may have a conflict of interest that could affect the objectivity of this report. Investors should consider
this report as only a single factor in making their investment decision.
GARAIA INNOVATION CENTER, GOIRU 1,A2 MONDRAGON
TEL: 943250104 VITORIA-GASTEIZ 639641457
LEKEITIO 675701785 DURANGO 688819520
E-MAIL: info@ekaicenter.eu
facebook.com/EKAICentre scribd.com/EKAICenter