Proje Dngs Ynetimi ve Mantksal ereve Yaklam

Hazrlayan Faruk Cengiz TEKNDA

Tasarm : Ahmet IIKMAN Mays 2005, ANKARA

Bu yaynn ieriinden yazar sorumlu olup, hibir ekilde Avrupa Birlii nin grlerini yanstyor olarak alglanmamaldr

Sivil Toplum Gelitirme Program, Yerel Sivil Giriimler Projesi Avrupa Komisyonu tarafndan desteklenmektedir.

Giri

zunca bir sredir tartyoruz acaba sivil toplum rgtleri projecilik kskacnda benliklerini yitirmek zere ban srtna m karldlar? Son gnlerde, pekok otorite tarafndan sivil toplumun ruhunu alan bir gelime olarak grlyor STK'larn proje peinde komalar. Hatta projeci STK'lar diye sfatlar dahi kazandrdk dilimize. Bir taraftan bakldnda, projeciliin (yani kurum misyonunu proje hazrlamak ve kaynak oluturmak uruna rafa kaldrmak) STK'lar iin ciddi tehlikeler oluturabileceini kabul etmek gerekiyor. zellikle STK'larn kamuoyundaki gvenilirliklerini sarsma asndan etkili oluyor projeci stk imajnn yaygnlamas.

Dier yandan da bilinen bir ey var ki, projesiz olmuyor. Kurumlarn kapasitelerini gelitirebilmeleri, salkl byyebilmeleri, hedeflerine ulaabilmeleri iin en vazgeilmez aralarn banda geliyor proje. Avrupa Birlii adayl srecinde sivil toplum rgtlerinin nemleri daha da belirginleiyor. AB, katlmc demokrasinin glendirilmesinde STK'larn roln nemsiyor ve bu nedenle de farkl alanlarda STK projelerini destekliyor. Sadece AB deil kukusuz STK'lar destekleyen. Birlemi Milletler, Dnya Bankas, zel sektr ve devlet kurumlar da STK'lara ynelik destekleri tm dnyada olduu gibi,

Trkiye'de de artryorlar.

her

geen

gn

Her trl speklasyondan uzak durarak sylemek gerekir ki, bu destekler doru amalara ynelik ve doru biimde kullanldklarnda lkemizdeki sivil hayatn gelimesine olumlu katklarda bulunuyorlar. Desteklere ulaabilmenin yolu da proje hazrlamaktan geiyor. Peki projeyi nasl hazrlayacaz? S i v i l To p l u m G e l i t i r m e P r o g ra m ' n n ( S TG P ) ya y n a hazrlad bu kitap, artk proje hazrlamann evrensel lekte kabul edilmi yntemi ve format olarak kabul edilen Proje Dngs Ynetimi'ni olduka detayl olarak anlatyor.

Umuyoruz ki bu rehber, daha rahat, daha doru ve daha uygulanabilir projeler hazrlamanzda yararl olabilecektir. STGP

NSZ

orunlar ve dourduklar sonular insanlar elbette olumsuz ekilde etkiler. Ya a d m z o r t a m d a ; b i z i , evremizdekileri etkileyen sorunlar beraberinde deiim ihtiyacn ve buna ilikin zm fikirlerinin ortaya kmasn salar. Her projenin k noktas olan bu balang sadece fikrin ortaya atlmas ile sonlandrlamaz. Deiim fikrinin gerek bir projeye dnebilmesi iin, deitirilmek istenilen durumun tm nedenlerinin ve koullarnn, taraflar ile birlikte analiz edilmesi gerekir. Mevcut durumun iyi analiz edilmesi, ortaya kan deiim ihtiyacnn doru hedeflere odaklanarak sorunlarn sadece o an iin deil ama uzun dnemde zm iin olmazsa olmaz kouldur. Devamnda, deitirilmek istenen duruma ilikin seenekler ierisinde en gereki ve uygun olan seilerek proje kapsam

belirlenir ve planlama sreci balar. Bir projenin hayat seyri bu ekilde dinamik bir ekilde devam edecektir. Peki, gerek hayatta tm projeler dnld gibi hedeflenen gruplar iin istenilen deiimi salayabilmekte midir? Hayr!!! nk, bir ok proje hedef gruplarn ihtiyalarn dikkate almadan gelitirilmekte, beklenen sonular elde edilmemekte ya da elde edilen faydalar kalc olmamaktadr. Elinizdeki kitabn k noktas da, bu eksiklii giderebilmektir. Kitabn temel amac; bir deiim fikrinin ortaya kt andan itibaren hangi koullarda ve nasl analiz edilmesi gerektiini, analiz sonularndan projeye geiin nasl olacan, seilen projenin nasl planlanacan ve bu planlamann nasl uygulanabilir bir projeye

dntrlebileceini gstermektir. Kitap ierisinde, donr kurulularn (projeye nakdi ya da ayni destek veren ulusal/uluslararas kurulular) proje ynetim sistemi olarak kulland Proje Dngs Ynetimi ve sistemin temel arac olan Mantksal ereve Yaklam detaylar ile rnek bir proje zerinden uygulamal olarak anlatlmtr. Proje ynetim srecinin sistematik olarak nasl ileyeceini gsterme iddias ile ortaya kan bir kitabn sistematik bir yapda olmamas dnlemez. Kitap kendi iinde alt ana blme ayrlmtr. lk blmde, proje dngs ynetiminin neyi ifade ettii ve hangi aamalardan olutuu; ikinci blmde, proje gelitirme ve planlamann mantksal ereve yaklam k a p s a m n d a n a s l ya p l m a s gerektii rnek bir proje ile birlikte

uygulamal olarak anlatlmtr. nc blm, planlanan projenin srdrlebilirlik asndan nasl deerlendirilmesi ve proje nerisinin nasl yazlmas gerektii zerine younlamtr. Drdnc blm, proje destei salayan kurulularn proje nerilerini nasl ve hangi kriterleri kullanarak deerlendirdiini ve setiini gstermektedir. Beinci blm, proje dngsnn son iki aamas olan uygulama ve deerlendirmenin bir arada incelendii blmdr. Bu blmde; uygulama, izleme ve deerlendirmenin genel amalar ve prensipleri ile uygulama aamalar detayl olarak aklanmtr. Son blm ise, proje dngs ynetiminde kullanlan temel kavramlarn bir arada akland kk bir szlkten olumaktadr. Kitabn genelinde kullanlan yntem her blmn olabildiince

rneklenerek anlatlmasdr. Buna ek olarak, her blmde alt izilmesi g e r e ke n ko n u l a r k u t u c u k l a r ierisinde kullancnn dikkatine sunulmaktadr. Kitabn hedef grubu; proje hazrlamay ve uygulamay dnen tm kii ve kurululardr. Mantksal ereve yaklam, her trl yardm kuruluuna ynelik olarak hazrlanacak proje nerisi iin k u l l a n l a b i l i r. B u h e d e f e olabildiince ulaabilmek iin, kitap hazrlanrken potansiyel yardm (AB, Birlemi Milletler, vb.) kurulularn proje hazrlama klavuzlar ayrntl olarak incelenmitir. Buna ramen, kullanclarn proje nerisi hazrlanan kurulularn kendi yaklam ve yntemlerini ncelikli o l a ra k k u l l a n m a s g e r e k t i i unutulmamaldr. Bu anlamda kitabn ierii, yaplan yorumlar,

neriler ve eksikliklerin sorumluluu tamamyla yazara aittir. Bu kitabn yazlmas esnasnda bana desteini esirmeyen tm alma a r k a d a l a r m a , S i v i l To p l u m Gelitirme Program Koordinatr Sunay Demircan'a, letiim Sorumlusu Tuba ameli'ne, dier STGP ekibi yelerine ve sevgili eim Mine Tekinda'a teekkrlerimi sunuyorum. Sonu olarak, kitabn tm kullanclar iin faydal bir ara olacan umuyor ve bu zorlu yolda herkese baarlar diliyorum. Faruk Cengiz Tekinda Ankara, Mays 2005 pcmfaruk@yahoo.com

NDEKLER BRNC BLM

PROJE DNGS YNETM
1. Proje 2. Proje Gelitirme ve Uygulamada Genel Prensipler 3. Proje Dngs Ynetimi

KNC BLM
PROJE HAZIRLAMA
Mantksal ereve Yaklam 1. Mantksal ereve Yaklam 2. Proje Hazrlamasnda Mantksal ereve Yaklamnn Aamalar 3. Analiz Aamas 3.1. Mevcut Durum Analizinin Yaplmas 3.1.1. Sorun Analizi 3.1.2. Payda Analizi 3.2. Hedef analizi 3.3.Strateji Analizi 4. Planlama Aamas: Mantksal ereve Matrisinin Hazrlanmas 4.1. Mantksal erevenin Hazrlanmas Admlar 4.1.1. Projenin Kapsamnn (Mdahale Mant) Belirlenmesi- Stratejiden ............ Mdahale Mant'na 4.1.2. Varsaymlar 4.1.3. Objektif Olarak Dorulanabilir Gstergeler 4.1.4. Dorulama Kaynaklar 4.1.5. Aralar ve Maliyetler Nedir ve Nasl Belirlenir? 5. Faaliyet Plan Ve Bte Hazrlama 5.1. Faaliyet Plan 5.1.1. Faaliyet Plan Hazrlanma Admlar 5.2. Proje Btesinin Hazrlanmas

NC BLM
PROJENN N DEERLENDRMES ve PROJE NERSNN YAZILMASI
1. n Deerlendirme 2. Proje nerisinin Yazlmas 3. Projenin nerisinin Yazmnda ncelikli Balklar 3.1. Proje Hedeflerinin Yazlmas 3.2. Projenin Gerekelerinin Yazlmas 3.3. Projenin Faaliyetlerin Detaylandrlmas Ve Uygulama Yntemlerinin Yazlmas 3.4. Srdrlebilirliin Yazlmas

DRDNC BLM
FNANSMAN PROJE NERSNN HBE BAVURUSU YAPAN KURULU TARAFINDAN DEERLENDRMES
1.Finansman

BENC BLM
PROJELERDE UYGULAMA ZLEME ve DEERLENDRME
1.Projelerde Uygulama 2. zleme ve Deerlendirme 2.1. zleme 2.2. Deerlendirme 2.2.1. zleme ve Deerlendirme Arasndaki Farklar 2.2.2. Deerlendirmede Genel Prensipler 2.2.3. Deerlendirme Kriterleri

ALTINCI BLM
KAVRAMLAR SZL NERLEN KAYNAKLAR

EKLLER LSTES
ekil 1 ekil 2 ekil 3 ekil 4 ekil 5 ekil 6 ekil 7 ekil 8 ekil 9 : Proje Dngs : Sorun Aac : rnek Sorun Aac : Dzeltilmi rnek Sorun Aac : Paydalarn Snflandrlmas : Paydalarn Snflandrlmas : Hedef Aac : rnek Hedef Aac

TABLOLAR LSTES
Tablo 1 Tablo 2 Tablo 3 Tablo 4 Tablo 5 : Mantksal ereve Yaklamnn Aamalar : Paydalarn Analizi : Mantksal ereve Matrisi : Mantksal ereve Matrisi Hazrlama Admlar : Mantksal ereve Matrisi rnek Proje Kapsam Stunu : Mantksal ereve Matrisi rnek Proje Varsaymlar Stunu : Mantksal ereve Matrisi rnek Proje Gstergeler ve Dorulama Kaynaklar : rnek Proje Tamamlanm Mantksal ereve Matrisi : Avrupa Birlii Bte Format

Tablo 6 : rnek Strateji Seimi ekil 10 : Stratejiden Mantksal ereve Matrisine ekil 11 : Hedef seviyesinde referans numaralandrma ekil 12 : Varsaymlar Algoritmas ekil 13 : Mantksal ereve Matrisinde Dikey Mantk ekil 14 : Dorulama kaynaklarnn tr ve maliyeti arasndaki iliki ekil 15 : Faaliyet Plan ve Bte likisi ekil 16 : Uygulama Sreci ekil 17 : Deerlendirme Sreci ekil 18 : Hedef Seviyeleri ve Deerlendirme Kriterlerinin likisi Tablo 8 Tablo 9

Tablo 7

Tablo 10 : Avrupa Birlii Finansman Kaynaklar Format Tablo 11 : Avrupa Birlii Proje Bavuru Formu

BRNC BLM PROJE DNGS YNETM

1. Proje
Proje; belirli bir sre iinde, belirli bir bte ile, net olarak tanmlanan hedeflere ulamaya ynelik olarak planlanan faaliyetler btndr. Bu tanmda; bte ve zaman faktrlerinin yan sra alt izilmesi gereken husus faaliyetlerin belirli hedeflere ulamak iin temel ara olduudur. Planlanan bu hedeflere ulamak iin eitli finansal, fiziksel ve insan kaynaklar harekete geirilerek faaliyetler gerekletirilir. Esas itibaryla her hangi bir faaliyeti proje olarak planlamak ve uygulamak, hedefi 12'den vurmak iin batan karavana atmay kabul etmekten baka bir ey deildir. Baarsz olmu bir ok projenin ortak noktas, faaliyet odakl olarak uygulanm olmalardr. Herhangi

bir eitim faaliyeti dzenlemek bir projenin ulamak istedii hedef olamaz. Eitimin sonucunda geleceimiz nokta projenin hedefi olabilir. Projeler; kapsamna, amalarna, zamanna bal olarak eitlilik gsterebilir. Kk bir grubu ya da blgeyi hedef alan projeler, dk bir bte ve greceli olarak ok ksa srelerde uygulanabilir. Byle projelerde genel hedef, gruplar iin ksa dnemde sonularn grebilecekleri etkiler yaratmak olabilir. Dier taraftan, daha byk hedef gruplara ve blgelere (il, blge ya da ulusal dzeyde) hitap eden projeler ok daha byk bte ve kaynaklarla ok daha uzun srelerde gerekletirilebilir. Bu tr projelerde genel hedef, blge veya gruplar iin uzun dnemli faydalar yaratmak olabilir.

Ayn il ya da blgede, bir ky ya da yerleim merkezinde yerel el sanatlarn ve kltrn n plana kararak yre kadnlarn bu konuda eitmeyi ve bunun sonucunda ailelerin gelirlerini arttrmay amalayan bir proje olabilecei gibi, baka bir projede tm ili ierisine alan ve btn isizleri mesleki eitimden geirerek, isizlii azaltmak amalanabilir. ki proje; kapsam, corafi snrlar, sresi, btesi ve ya ra t t f a yd a l a r a s n d a n deerlendirildiinde nemli farkllklara sahiptir. lki sadece iki ya da eitici ile uygulanrken, dieri yaplan tespitlere gre belirlenecek mesleki eitim alanlarnn saysna bal olarak onlarca ya da yzlerce eiticiye gereksinim duyabilecektir. Buna bal olarak, ilki -alt ay gibi ksa bir srede ve kk bir bte ile uygulanabilecekken, dier proje

belki de -be senelik bir sreye ve de ok byk bir bteye gereksinim duyabilecektir. Projeler, bir ok projeyle birlikte bir programn genel hedeflerine ynelik olarak da uygulanabilirler. rnein, genel hedefi blgesel farklklar gidermek olan bir Blgesel Kalknma Program'nn Kk ve Orta lekli letmeler (KOB), Kltrel Miras Gelitirme ve Krsal Kalknma gibi alt proje bileenleri olabilir. Bu proje ayr ayr proje hedeflerine ulaarak Blgesel Kalknma Program'nn genel hedefine ulamasn salayacaktr.

2. Proje Gelitirme ve Uygulamada Genel Prensipler

Her proje, yaanan sorunlarn sonucunda oluan bir deiiklik ihtiyacyla ortaya kar. Bu ihtiya;

davranlarda, sosyo-kltrel ya da ekonomik alanlarda deiiklii gerektirebilir. Mevcut durumdaki memnuniyetsizlik ya da deiim ihtiyac kiileri, gruplar ya da bunlarla ilgili kii ya da kurumlar harekete geirir. evremizdeki sokakta yaayan

ekilde

yararlanamamas tamam

gibi

sorunlarn

deiiklik

ihtiyacyla birlikte bir fikrin ortaya kmasn salayabilir. Bu sorunlar hareket noktas olarak alan kii ya da gruplar, mevcut durumu

deitirmek istei ve buna ilikin fikirlerle ortaya karlar. Ama, veya alan ocuklarn saysnn hzl bir ekilde artmas, okumayazma bilmeyen kadn saysnn fazla olmas, zihinsel ve bedensel engellilerin i hayatna
Ortaya kan her fikir baarl bir projeye dnebilir ve uygulanabilir mi? Baarl bir proje, tm faktrleri gz nne alarak ihtiyac analiz etmeyi, ortaya kan zm nerileri iinden en iyi alternatifi semeyi ve iyi bir planlamay gerektirir. Baarl bir proje iin ncelikli art katlmclktr!..

olumsuz durumu, sorunu yaayan taraflar asndan iyiletirmekten baka bir ey deildir.

katlamamas, evremizde var olan sorunlar konusunda duyarszlk ya da bilinsizlik, kltrel deerlerin yok olmas, bebek ve ocuk lm oranlarnn biyolojik artmas, doal ve

eitliliin

yok

olmas,

bulac hastalklarn artmas, salk hizmetlerinden herkesin eit bir

Katlmclk, ihtiyacn iyi belirlenmesi, fikrin doru analiz edilmesi, kullanlacak kaynaklarn ve kapasitelerin ortaya karlmas, iyi bir planlama, uygulama ve srdrlebilirliinin salanmas iin en nemli unsurdur. Baarl proje katlmclkla birlikte aadaki unsurlar gerektirir:
q

Projede kullanlacak finansal, fiziksel ve insan kaynaklarnn doru tespit edilmesi, T m b u f a k t r l e r i deerlendirerek projenin iyi bir ekilde planlanmas.

Sorun olan, yani deiiklik i h t i y a c n o r t a ya k a r a n durumun detayl analizinin yaplmas, Sorunun taraflar arasnda (paydalar) yapc bir koordinasyon salanmas, Belirlenen blgenin sosyal, kltrel ve ekonomik gereklerine uygun olmas, Hedeflerin net bir ekilde ifade edilmesi, Projeyi yrtecek kuruluun yeterli dzeyde kurumsal kapasiteye sahip olmas,

Yukarda saylan unsurlarn bir projeye tam olarak yansyabilmesi iin, proje ynetim prensiplerinin ve yaklamlarnn proje fikrinin ortaya kt andan itibaren kullanlmas gerekmektedir. Gnmzde bu unsurlarn tamamn Proje Gelitirme Srecine yanstan temel yaklamlardan birisi Proje Dngs Ynetimi yaklamdr.

3. Proje Dngs Ynetimi

Proje Dngs Ynetimi (PDY) baarsz proje deneyimleri sonucunda zellikle uluslararas kurulularn nclnde gelitirilmitir. Proje dngs

ynetimi; projenin fikir aamasndan tamamlanmasna kadar geen srede kaliteyi, verimlilii ve etkinlii en iyi ekilde uygulamay amalayan bir proje ynetim yaklamdr. Bu da ancak hedeflerin net olarak tanmlanmas ve bu hedeflere ulamak iin mevcut ve potansiyel kaynaklarn verimli ekilde kullanlmas ile mmkndr. Tm bunlarn yaplabilmesi, etkin bir analiz ve deerlendirme srecini ve bunun sonucunda doru ve etkili planlamay gerektirir. Doru analiz proje planlamasnda olmazsa olmazlardan biridir. PDY, projenin tm aamalarnn birbiriyle etkileimli biimde iletildii sistematik bir proje ynetim yaklamdr. Doru analiz ve planlama, uygulamada kaynak verimliliini artrarak bunu ksa dnemde ktlara dntrecek, ortaya kan bu deiimler projenin

srdrlebilir hedeflere ulamasn salayacaktr. Proje ve programlarn hazrlanmas ve uygulanmasnda gerekli unsurlar fonksiyonel olarak ele alan Proje Dngs Ynetiminin belirgin nitelikleri unlardr:
q

q q q

Detayl ve katlmc ihtiya analizleri, htiyaca ynelik zm/ zmler , Hedef odakl planlama ve uygulama, Dorulanabilir etkiler, Srdrlebilirlie odaklanma, S t a n d a r t u y g u l a m a l a r ve dokmantasyon

Her proje yukarda da belirttiimiz gibi bir proje fikri ile balar ve bunun analizi ile devam eder. Bir projenin yaam seyri eitli aamalardan geerek tamamlanr. Genel olarak,

proje fikrinin ortaya kyla balayan ve projenin tamamlanmas arasnda geen bu

ekil 1: Proje Dngs
Proje Fikrini Belirleme

sre Proje Dngs olarak a d l a n d r l r. P r o j e d n g s ; aadaki ekilde de grld gibi:

Deerlendirme

Proje Fikrinin Analizi

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Proje fikrini belirleme, Proje fikrinin analizi, n deerlendirme, Finansman, Uygulama Deerlendirme

Uygulama

n Deerlendirme

Aamalarndan olumaktadr.

Finansman

Dngnn bu ekilde 6 aamaya ayrlmas genel bir kural olmayp, bu admlamay her kurulu kendi politikalar ve uygulama esaslar erevesinde deiik adlar altnda ve snflandrmalarla yapabilmektedir.

Bu alt aamay kendi iinde ana gruba ayrabiliriz.

q

Birinci grup: Proje hazrlama aamas 1. Proje fikrini belirleme, 2. Proje fikrinin analizi, 3. n deerlendirme,

kinci grup: Finansman aamas nc grup: Uygulama ve deerlendirme aamalar

Bu aamalar ksaca her proje iin aadaki admlar ve prensipleri ifade etmektedir. Proje Fikrini Belirleme: Projeye ilikin fikirlerin ortaya konduu ve tasarland ilk hareket noktasdr. Yani, sorunun ortaya bir deiim ihtiyacyla kt ve bunun bir fikir olarak doduu aamadr. Proje Fikrinin Analizi: Projenin teknik ve uygulama asndan detayl olarak tasarland ve eitli kriterlere gre proje kapsamnn belirlenerek, planlamasnn yapld ve faaliyet plan ile btesinin hazrland aamadr. Bu aamada projenin yaplabilirlii konusunda taraflarca eitli analizler yaplr.

n Deerlendirme: Planlamas yaplan, faaliyet plan ve btesi hazrlanan projenin; srdrlebilirlik asndan teknik, finansal ve ekonomik, kadn-erkek eitlii, sosyal, kurumsal, evresel faktrleri dikkate alarak projenin tutarllnn, btnselliinin, ilevselliinin deerlendirildii ve fon salayacak kurulua ynelik proje nerisinin yazld aamadr. Finansman: Bu aamada proje teklifi, ilgili kurulular tarafndan eitli kriterlere gre deerlendirilir. Deerlendirme sonucunda seilen projelere hibe destei verilir. Uygulama: Projede ngrlen faaliyetlerin hayata geirildii ve uygulamalarn izlendii aamadr. Finansal, fiziksel ve insan kaynaklar harekete geirilerek, hizmet, mal veya i szlemeleri yaplr ve planlanan faaliyetler

gerekletirilir. Projenin deien artlara paralel olarak ilerlemesi iin tm gelimeler izlenir ve gereken nlemler proje ynetimi tarafndan alnarak uygulamaya devam edilir. Deerlendirme: Devam eden veya tamamlanm bir projenin, planlama sonularna uygun olarak eitli kriterler kullanlarak tarafsz ve genellikle bamsz deerlendirme uzmanlarnca d e e r l e n d i r i l d i i a a m a d r. D e e r l e n d i r m e p r o j e d e va m ederken yaplabilecei gibi, proje tamamlandktan hemen sonra ya da belli sreler getikten sonra da yaplabilir. Deerlendirmenin temel amac; planlanan hedeflere ulalp ulalmadnn kontrol edilmesi, uygulamadaki verimlilik ve etkinliin, projenin yaratt etki ve srdrlebilirliin tespit edilmesidir.

Yaplan tespitler sonucunda proje b a a r s o r t a y a k a c a k t r. Yukardaki ekilden de grlecei gibi, proje devam ederken yaplan deerlendirme proje fikrinin tekrar analiz edilmesini ve yeniden planlamay gerektirebilir.
Projenin kendi baarsn ya da baarszln ortaya koymak deerlendirmenin en nemli ilevi olsa da, deerlendirmenin dier nemli bir ilevi de elde edilen sonularnn benzer projeler gelitirilirken kullanlmasdr. Zira, projenin deerlendirme aamasndan sonra dngnn devam etmesinin temel mant da budur. Proje deerlendirme sonular ve yaplan neriler, dier projeler iin proje gelitirirken gzden karlmamas gereken en nemli kaynaklardr.

Proje dngsnde genel prensip, her aamann bir sonraki aama iin temel olmasdr. rnein, proje fikrinin belirlenmesi (Aama 1), ikinci aama, yani analiz iin temel oluturur. Dng ierisindeki her aama ok nemli olmakla birlikte, proje fikrinin belirlenmesi, analizi ve n deerlendirme aamalar dng ierisinde ayr bir neme sahiptir. Zira sorun analizinin ve proje planlamasnn iyi yaplmamas durumunda, proje byk bir olaslkla finansman aamasnda desteki veya fon salayan k u r u l u l a r t a ra f n d a n k a b u l edilmeyecektir. Doru analiz edilmeden tasarlanan projeler, mevcut faktrleri (finansal ve insan kayna, sosyo-kltrel faktrler vb.) dikkate almadan, gereki olmayan hedeflere ynelecek, proje yanl seimler zerine kurgulanacaktr. Byle bir projenin bir proje teklifi olarak hazrlanmas

ve uygun bir teklif olarak fon salayan kurululara sunulmas mmkn deildir. PDY, greceli olarak sade ve anlalr kavramlarn, ilerin ve tekniklerin toplamndan olumaktadr. PDY'nin ortaya iyi sonular karmas, salanan bilgilerin niteliine ve nasl uygulandna baldr. Dolaysyla, PDY tek bana bir hedef deil, bir ereve yaratmak ve etkinlii artrmak iin oluturulur. PDY, tek bana projenin baarsn garanti edemez. Sadece baar iin yaplmas gereken minimum gereksinimleri ortaya koyar. PDY ilkeleri erevesinde kullanlan proje planlama ve uygulama arac ise Mantksal ereve Yaklamdr.

KNC BLM PROJE HAZIRLAMA Mantksal ereve Yaklam

1. Mantksal Yaklam

ereve

Mantksal ereve Yaklam (MY), 1970'li yllarda Amerika Birleik Devletleri'nin uluslararas yardm kuruluu USAID tarafndan gelitirilmi ve kullanlmaya balamtr. Bugn Birlemi Milletler'den, Avrupa Birlii'ne, OECD'den, Dnya Bankas'na, bir ok uluslararas yardm kuruluu ve lke kurulular proje uygulamalarnda mantksal ereve yaklamn kullanmaktadr. Bu kurulular verilen hibe destekleri s ra s n d a p r o j e h a z r l v e uygulama iin bu yaklamn uygulanmasn zorunlu tutmaktadr. Mantksal ereve yaklam, analiz sonularna gre proje hedeflerinin sistematik bir ekilde ve belirli bir mantk dahilinde ortaya konulmasn iermektedir. MY, temelde proje planlayclar ve

uygulayclar iin, bir proje planlama ve uygulama aracdr. MY, bir proje tasarlanrken ynetim arac olarak aadaki ekilde kullanlr:
q

Mevcut durumun paydalarn analizinde,

ve

Yaplan bu analiz sonucunda hedeflerin ortaya konularak projenin kapsamnn belirlenmesinde, Proje kontrol dnda kalan d faktrlerin tanmlanmasnda, Projenin baarsnn nasl deerlendirildiinin belirlenmesinde,

Tm bunlarn standart bir formatta kullanclarna sunulmasnda kullanlr. Mantksal ereve yaklam, proje
q

tasarlamann yan sra, proje u y g u l a m a ve d e e r l e n d i r m e srecinde de kullanlr. MY her aamada deiik fonksiyonlar yerine getirmektedir.

Proje tasarlama srecinde mantksal ereve yaklam, birbirini takip eden iki temel aamadan oluur.

Tablo 1: Mantksal ereve Yaklamnn Aamalar

Analiz Aamas

Planlama Aamas

Sonu Tanmlama kartma Analiz

Sorun Analizi Sorunlarn neden-sonu ilikisinin kurulmas. Hedef Analizi Tanmlanan sorunlardan hedeflerin oluturulmas ve ara-ama ilikilerinin kurulmas Strateji analizi Hedefleri gerekletirecek farkl stratejilerin tanmlanmas, en uygun stratejilerin seilmesi ve proje kapsamnn belirlenmesi (genel ama ve proje amac)

Proje Kapsamn Belirleme Belirleme ve levselletirme

Payda Analizi nemli proje taraflarnn, hedef grup ve projeden faydalanacaklarn belirlenmesi ve tanmlanmas; proje asndan potansiyel sorunlar ve potansiyel kaynaklar.

Mantksal ereve matrisinin hazrlanmas Proje kapsamnn tanmlanmas, hedeflerin belirlenmesi, hedefler arasnda mantksal balant kurulmas, hedeflerin llebilir ekilde formle edilmesi, kaynaklarn (girdilerin) ve maliyetlerin genel olarak tanmlanmas Faaliyet plan Faaliyetlerin sralarnn ve birbirlerine bamllnn belirlenmesi; srelerinin tahmin edilmesi ve sorumluluklarn datlmas Bte Faaliyet planndan hareketle girdilerin belirlenmesi ve btenin hazrlanmas

Alternatif Seme

Paydalar Tanmla

2. Proje Hazrlamasnda Mantksal ereve Yaklamnn Aamalar

Mantksal ereve yaklam ierisinde analiz ve planlama sreci kendi iinde 7 aamada tamamlanmaktadr. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Sorun Analizi Payda (lgili Taraflar) Analizi Hedef Analizi Strateji Analizi Mantksal ereve Matrisinin Hazrlanmas Faaliyet Plannn Hazrlanmas Btenin Hazrlanmas

Mevcut Durum Analizi a.Payda Analizi b.Sorun Analizi Sonu karma ve Strateji Analizi Mantksal ereve Matrisini Hazrlama a.Proje Kapsam b.Varsaymlar c.Dorulama Gstergeleri d.Dorulama Kaynaklar

Mantksal ereve yaklam ierisinde bu aamalar farkl ekilde aadaki gibi 4 ana gruba da ayrabiliriz:

Faaliyet Plan ve Bte Hazrlama

Yukardaki deindiimiz gibi, Mantksal ereve Yaklam proje hazrln kendi iinde fonksiyonel olarak analiz ve planlama gibi iki temel aamaya ayrmaktadr. Her aama yenilemeli ve etkileimli bir sreci ifade eder. Temel olarak MY kapsamnda analiz sreci, sorun-ihtiya-fikir ilikisini katlmc bir yaklamla sorgulamay, mevcut olumsuz durumun net olarak tanmlanmasn ve yaplan bu deerlendirme sonucunda arzu edilen deiim alternatiflerini ortaya koyarak bunlar ierisinden en uygun proje konusunu semeyi amalamaktadr. Planlama srecinde ise, seilen stratejiyi nasl ve hangi kapsamda gerekletireceimizi ve proje iin nemli olan dsal faktrlerin deerlendirilmesi esasna dayanr. Dier bir deyile planlama

aamasnda, analiz srecinde yaplan deerlendirmenin tm sonularn projenin btnne yanstarak: q projenin neyi baaracan q bunu hangi llerde yapacan q projenin baarsnn nasl deerlendirileceini q projeyi etkileyecek risklerin neler olduu ve bunlarn proje asndan nemini Ortaya koyan ve MY'nin temel kts olan Mantksal ereve Matrisi hazrlanr.

Planlama; analiz srecinde ortaya kan ve sorunun tm taraflarn da ierisine alarak, projenin resminin bir btn olarak ortaya kt aamadr. Proje dngsnn ilerleyen herhangi bir aamasnda bu resme her kim bakarsa baksn; projenin neyi hedeflediini, bunu nasl baaracan, projenin hangi aamasnda olduunu ve projenin hangi yne doru gittiini grebilir. Bu resim; faaliyetlerin detaylandrlmas ve btenin hazrlanmas ile ilevsel bir hale getirilerek, tamamlanr

3. Analiz Aamas
Mantksal ereve Yaklam, daha sonraki planlamaya bir temel oluturmak zere mevcut istenmeyen bir durumun derinlemesine analizi ile balayan ve kendi iinde tekrar eden yinelemeli bir sretir. Analiz srecinin drt aamas vardr:
q q

Payda analizi, Mevcut durumun negatif ynlerinin ortaya konmas (Sorun analizi), Gelecekte istenen durumun ortaya konmas (Hedef analizi), Sorunlar zmek iin uygulanacak stratejilerin belirlenmesi (Strateji analizi).

gibi net bir sralamay ifade etmemektedir. rnein, yukardaki sralama ierisinde payda analizi sorun analizinden sonra gelmektedir. Fakat, uygulamada bu her zaman byle mi olmaldr? Bu soruya verilecek tek bir evet ya da hayr yant olamaz. Sorunun niteliine ve ortaya kma ekline bal olarak, kimi zaman proje ile ilgili paydalar sorun analizinden daha nce belirlemek gerekebilir. Ayrca, sorun analizi devam ederken eitli paydalarn srece katlmas gerekebilir. Sorun tanmlandktan sonra, hedef ve strateji analizi aamalarnda dahi farkl paydalar srece dahil olabilirler.

3.1.Mevcut Durum Analizinin Yaplmas

Mevcut durum analizi, doru bir proje hazrl yapabilmek iin sorunun merkezi olan yerel halkn

Analiz sreci ierisinde yaplan bu sralama, bir matematik forml

ihtiyalar hakknda olabildiince bilgi sahibi olma srecidir. Yani, deitirilmek istenen durumun ne olduunun tespit edildii sretir. MY'nin durum analizinde ve sonrasnda kulland temel prensip katlmclktr.
Katlmclk sorunla ilgili tm taraflarn proje hazrlndan itibaren srece aktif olarak katlmasn, sorunlar kendi bak alaryla tanmlamalarn ve bundan te sorunun zm iin nerilerini sunarak, bunun gerekletirilmesi iin mevcut kapasitelerini kullanmalarn kapsamaktadr. Sonu itibaryla, nerilen katlmclk her aamada paylamdan te aktif bir katlmcl ifade etmektedir.

Durum analizi proje dngsnde ilk aamay oluturduu iin, sorunun paydalarla birlikte doru ve gereken detayda tanmlanmas ok nemlidir. nk, bu noktada yaplacak eksik ve yetersiz tanmlama ile retilecek zmlerin hayata geirilmesi istenen sonularn alnmamasna neden olabilir. Ayn zamanda, iyi bir durum analizinin sonularndan biri paydalarn kendi durumlarn daha fazla kavramalar ve somut bir projenin tasarm iin daha iyi kapasiteye sahip olmalardr. Doal olarak bu tek bir toplantda salanamayacaktr. Daha ok tarttka ve dinledike insanlarn perspektifleri geliecektir.

3.1.1. Sorun Analizi

Srekli yinelediimiz gibi proje fikrinin ortaya kmasn salayan mevcut durumun katlmc bir yaklamla net bir ekilde tanmlanmas, projede planlama ve uygulama asndan en nemli baar faktrdr. Sorunlar ne zaman ve nasl kiileri veya rgtleri rahatsz eder? Neden bir fikrin ortaya atlmas ve analiz edilmesi ihtiyac doar? Dourduu olumsuz sonulardan dorudan etkilenen kiiler bu sorunlar ikayetten te nasl bir ihtiyaca ve proje fikrine dntrebilirler? rnein, bir mahalle ya da semtte sokak ocuklarn saysnn artmas ile birlikte kap-ka olaylar yaanmaya balayabilir. te bu noktada, sorun mahalle sakinleri asndan rahatsz edici bir duruma dnr. Peki bu rahatszlk her

zaman bir zm fikrini beraberinde getirir mi? Verdiimiz rnekte, mahalle sakinleri sorundan dorudan etkilenen kiiler olduu iin, bu sorunun muhtemel cevab evet olacaktr. te yandan, her sorunun ve yaratt sonularn her zaman yaayanlar asndan rahatszlk yaratmas ya da fark edilmesi mmkn mdr? Hayr!.. Dier taraftan baka bir rneimizde orman kyls aalar kaak kesip bunlar satarken, muhtemelen bunun douraca uzun dnemli olumsuz sonularn farknda olmayabilir. Tam tersi, bunun farknda olmasna ramen yaayabilmek iin bunu bir zorunluluk olarak grebilir. Ama her iki durumda da bu sorun ksa dnemde blgede yaayanlar asndan rahatsz edici bir durum yaratmayabilir.

Birbirinden farkl bu iki rnek, sorunun kimler tarafndan ortaya konulabileceini ak bir ekilde gstermektedir. Birinci durumda, sorunu ortaya koyanlar mahalle sakinleri iken, ikinci durumda sorunu ifade edenler sonulardan uzun dnemde etkilenen orman kylleri deil, muhtemelen bir evre ya da doa koruma rgt olabilir. Sorun kimin iin rahatszlk yaratrsa yaratsn, eer bu bir fikre dnecekse ncelikle sorunun nedenleri ve sonularnn net bir ekilde analiz edilmesi gerekir. Deitirmek istediimiz mevcut durum nedir? Sorunu douran nedenler ve sonular nelerdir? Bu s o r u n l a r, k i m l e r i n a s l etkilemektedir? Balangta sorunun kendisinin baz n deerlendirmelerle desteklenmesi, paydalarla

yaplacak analizlerde nemli bir hareket noktas olabilir. Bu n deerlendirme bir rapor olabilecei gibi, bir anket ya da istatistiki veri trnde ikincil kaynaklar olabilir. Tm bunlar, sorunun zellikle farknda olmayan taraflarca daha iyi alglanmas asndan da nemlidir. MY, tm bu sorulara cevap bulabilmek iin sorun analizinin gereken detayda ve katlmc bir ekilde yaplmasn nermektedir. Sorun analizi, mevcut durumun olumsuz ynlerini belirler ve mevcut sorunlar arasnda neden-sonu ilikisini kurar. MY, istenmeyen bir durum olduunda bir mdahale ihtiyacnn olduunu varsaymaktadr. stenmeyen durum sorunlara dntrlr ve sorunlar halinde tanmlanr. Bu nedenle, sorunlarn analiz edilmesi mevcut durumun analiz edilmesi anlamna gelir.

Sorun analizine balamadan nce eitli hazrlk almalar yaplmas gerekir. Bu hazrlklara yukarda da belirttiimiz gibi ncelikli olarak, deerlendirme raporlar, istatistikler, anketler gibi ikincil kaynaklarn incelenmesi ile balamaldr. Bu trden ikincil kaynaklar, yaplacak aratrmann ve analizin ieriini tanmlamaya yardmc olacak ve mevcut durumu tm sonularyla ortaya koyacaktr. Yaplan incelemeler, belli bir fikir zerine younlaan kiilerin, gruplarn veya rgtlerin zellikle blge asndan kritik sorunun ne olduu konusundaki grlerini ortaya karacak, yani fikrimizin ilgili taraflar asndan nasl alglandn belirlememize de yardmc olacaktr. S o r u n u n o r t a ya k o n u l m a s , yukarda verdiimiz rneklerdeki gibi dorudan sorunu yaayanlar

tarafndan ya da sorunun taraf olduunu dnen ve bu konuda alan blgesel, ulusal ve hatta uluslararas bir rgt tarafndan yaplabilir. MY, ekli her ne ekilde olursa olsun, paydalarn eitli toplantlarla bir araya gelip sorunlar tanmlamas ile balar. Sorunu tanmlama ok eitli ekillerde yaplabilir. MY, mevcut durum analizinde sorun aac yntemini bir analiz ekli olarak ortaya koymaktadr. Sorun analizinde sorunun taraf olan paydalar, katlmc altaylara itirak ederek Beyin Frtnas yntemi ile kilit sorunlar birlikte b e l i r l e r l e r. B e y i n f r t n a s ynteminde paydalar tarafndan belirtilen her bir sorun bir karta geirilir. Daha sonra tespit edilen bu sorunlar aada anlatlan yntemle neden-sonu ilikisi kurularak sorun aac oluturulur.

Belirlenen sorunlar ierisinden bir balang sorunu seilir,

Balang sorununa dorudan n e d e n o l a n ( N E D E N ya d a NEDENLER) sorunlar ana sorunun altna yerletirilir,

q SONU

Balang Sorunu

Neden 1

Neden 3 NEDENLER

Nedenler arasnda nedensonu ilikisi yoksa ve ayn sonucu douran farkl nedenler a y n s e v i ye ye ye r l e t i r i l i r (Neden1,.., Neden 3),

Balang sorunundan dorudan etkilenen sorunlar (SONU ya da SONULAR) yukar yerletirilir (Sonu 1, Sonu 2),

SONULAR Sonu 1 Sonu 2

Balang Sorunu NEDEN

Sorunlar neden-sonu oklaryla yukarya doru ilikilendirilir, Aacn tamam gzden geirilerek ve sorun aacnn taml, sorunlar arasnda neden-sonu ilikileri tekrar kontrol edilir.

Sorun aacnda, neden-sonu ilikileri sorunun btn asndan incelenerek analiz edilmektedir. Bir sorunun birden farkl sonu yaratabilecei unutulmamaldr.

Sorun aac, yaplan deerlendirmelerle en son aamasnda aadaki ekli almaldr:

ekil 2: Sorun Aac

Sonu 1

Sonu 2

SONU

Balang Sorunu

NEDEN

Neden 1

Neden 3

Dier taraftan paydalar kendileri asndan kritik olan sorunla, sorun analizine balayp bu sorunun nedenleri zerine eilmek isteyebilirler. Byle bir durumda, ana sorun ya da tm sorunlarn neden olduu ana sonu nedensonu ilikisi ierisinde analiz edilebilir. Sorun aac dzenlenirken ska yaplan hatalarn bazlar aada sralanmtr:
q

tekrar gzden geirilmesi nemlidir. Bir ok sorunun, tek bir sorun olarak sunulmas: Sorunlar arasndaki neden-sonu ilikilerini belirleyebilmek ve hangi sorunun dier hangi sorunlara yol atn grebilmek iin sorunlar birbirlerinden ayrlmaldr.
Q

Darda braklan admlar: Kilit sorunlar arasndaki nedensonu ilikileri doru deildir. Neden-sonu ilikisinde bir veya daha fazla adm eksiktir. Bu nedenle, farkl seviyelerdeki sorunlar arasnda neden-sonu ilikisinin doru olup olmadn, eksik veya deitirilmesi gereken bir ey olup olmadn anlamak iin, dzenlenen sorun aacnn

Sorunlarn yeterli ayrntda belirtilmemesi ve bir sorunun gerek niteliini iletmemesi: rnek: Kt ynetim ifadesi gerek sorunu belirtmez ve sorunu anlamak ve nedenlerini analiz etmek iin detaylandrlmaldr. Yetersiz mali kontrol, koordinasyon eksiklii vb. eklinde ifade edilmelidir.
q

Gelecekte ortaya kmas muhtemel sorunlarn sorun aacna eklenmesi: Sorun aac ynteminde, sadece ve sadece mevcut durumdaki sorunlar sorun aacna dahil edilmelidir. lerde ortaya kmas muhtemel sorunlar aaca dahil edilmemelidir.
Sorun aacnda tespit edilen her hangi bir sorunun sorun aacndaki yeri onun nemini deil, dier kilit sorunlarla arasndaki nedensel ilikiyi gsterir.

Sorun aac tamamlandnda neden-sonu ilikileri yeniden kontrol edilir. Bu yntemin en ilevsel yn, yaplan tartmalarda oluturulan neden-sonu ilikileri zerine ortaya kan nemli noktalardr. Tartmalar bilgi eksikliklerinin belirlenmesini ve bylece kurgudaki zayflklarn daha iyi anlalmasn salar. stanbul'da Anne ve ocuk sal konusunda alan bir dernek, istatistikler ve le Salk Mdrl kaytlar zerinden yapt alma sonucunda Gllhisar mahallesinde 0-5 ya grubu bebek ve ocuk lm oranlarnda nemli artlar olduunu gzlemlemitir. Dernein nclnde paydalar belirlenerek, konunun taraflar ile yukarda aklanan ekilde payda toplantlar dzenlenerek durum analizi yapmaya karar verilmitir.

Sorun aac hazrlanrken sorunlar olumsuz ifadelerle belirtilmelidir. Fakat, kullanlan ifadeler yoruma ak olmamal ve kartta yazl olan sorun okunduu zaman yorum yaplmamaldr.

Paydalar ncelikle sorunu analiz edebilmek amacyla kendi bak alaryla sorunlar aadaki ekilde tanmlamlardr.
q q q q q

yaplamyor, Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlar yksek.

q q q q

q q q

sizlik, Eitim dzeyi dk, Altyap yetersiz, Belediyenin ncelikleri farkl Kanalizasyon ehrin iinden akta akyor ve ime suyu kaynaklarna karyor Lastik Fabrikasnn artma tesisi yok ve atklar ime suyuna karyor Hijyenik ime suyu yok, Salgn hastalk var, Gelir dzeyi dk, Annelerin ocuklar beslenme konusundaki bilgisizlii Bebeklerin ve ocuklarn yetersiz beslenmesi, Salk oca ve klinikler yetersiz, Yeterli salk taramas yok, ocuklara gerekli ve yeterli alar

Yaplan grup almasnda sorunlar arasnda neden sonu ilikisi aadaki ekilde kurulmutur.

ekil 3: rnek Sorun Aac

Yksek Oranl Bebek ve ocuk lmleri

Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlar yksek

Salgn Hastalklar

Bebeklerin ve ocuklarn yetersiz beslenmesi

ocuklara gerekli ve yeterli alar yaplamyor

Salk Hizmetlerine Snrl Eriim

Hijyenik ime suyu yok

Annelerin Beslenme Konusundaki Bilgi yetersizlii

Salk oca ve klinikler yetersiz

Gelir dzeyi dk

Kanalizasyon ehrin iinden akta akyor ve ime suyu kaynaklarna karyor

Lastik Fabrikasnn artma tesisi yok ve atklar ime suyuna karyor

Eitim dzeyi dk

sizlik

Altyap yetersiz

Belediyenin ncelikleri farkl

rneimize ilikin sorun aac ve neden-sonu ilikileri aadaki ekilde kurulmaldr: Salk oca yetersiz olduu iin ocuklara gerekli alar yaplamamaktadr. Dier taraftan, anneler beslenme konusunda yeterli bilgiye sahip olmadklar ve ailelerin gelir dzeyi dk olduu iin bebekler yetersiz beslenmektedir. Bebekler ve ocuklar hem alarn yeterli yaplamamasndan hem de dengeli beslenemedikleri iin sk sk hastalanmaktadr.
q q

Dier sorunlar arasndaki ilikilerde ayn ekilde kurulmaldr.

Sorun aacnn ierisinde genel dzeyde sorunlar varsa, bu sorunlarn ayklanmas ve sorun aacn en fazla veya drt alt dal yapsnda olmas nerilmektedir. Genel dzeydeki sorunlar, blgesel ya da ulusal dzeyde mdahaleyi gerektiren ve bir projenin tek bana zemeyecei sorunlar olabilir. rnein, blgesel dzeyde (il, blge ya da lke) yoksulluun giderilmesi, okuma-yazma orannn arttrlmas, biyolojik eitliliin korunmas, orman alanlarnn korunmas gibi konular tek bana kk projelerle zlebilecek sorunlar deildir.

te yandan, bebek ve ocuk lm oranlarnn artmasnn dier nedeni salgn hastalklardr. Salgn hastalklar ise, hijyenik suyun olmamasndan ve ailelerin salk hizmetlerine snrl eriiminden kaynaklanmaktadr.

Peki sorun aacnn yukardaki ekli g e r e k d u r u m u t a m o l a ra k yanstmakta mdr? Baka sorunlar buraya eklenebilir ya da bu resim iindeki sorunlardan bazlar aatan karlabilir mi?

ncelikle belirtilmesi gereken, rneimiz iin dzenlediimiz aacnn gerek durumu ifade etmediidir. Bu yapya, her zaman iin aklanabilecek ve neden-sonu ilikisi kurulabilecek baka sorunlar da eklenebilir. Fakat, unutulmamas gereken sorun aac detaynn ve analizinin blgenin koullarna uygun olarak yaplmas gerektiidir.

rneimizde paydalar sorun aacn tekrar incelediklerinde; yoksulluk ve isizliin nemli sorunlar olduu konusunda uzlamalarna ramen, bu sorunlarn genel sorunlar olduunu dnerek bu sorunlar resmin btnnden karmlardr. Bylece elimizdeki resim daha sade, anlalr ve gereki bir mdahale yapsna kavumutur.

ekil 4: Dzeltilmi rnek Sorun Aac

Yksek Oranl Bebek ve ocuk lmleri

Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlar yksek

Salgn Hastalklar

Bebeklerin ve ocuklarn yetersiz beslenmesi

ocuklara gerekli ve yeterli alar yaplamyor

Salk Hizmetlerine Snrl Eriim

Hijyenik ime suyu yok

Annelerin Beslenme Konusundaki Bilgi yetersizlii

Salk oca ve klinikler yetersiz

Gelir dzeyi dk

Kanalizasyon ehrin iinden akta akyor ve ime suyu kaynaklarna karyor

Lastik Fabrikasnn artma tesisi yok ve atklar ime suyuna karyor

3.1.2. Payda Analizi

Paydalar: Proje sonularn dorudan

Proje ile ilikisi olabilecek herhangi bir birey, kurum, kurulu, rgt veya firma payda olarak en tanmlanmaktadr. Projeden

ya da dolayl, olumlu veya olumsuz olarak etkileyebilecek ve proje sonularndan olumlu veya olumsuz etkilenebilecek kiiler, topluluklar, rgtler, kurum ve kurulular. Faydalanclar: Projenin uygulamasndan herhangi bir ekilde faydalanacak olan kimselerdir. Faydalanclar arasnda ayrm aadaki ekilde yaplabilir: a.Hedef Gruplar (dorudan faydalanclar): Projenin dorudan ve olumlu bir biimde etkiledii grup yada varlklardr. b.Nihai Faydalanclar: Projenin amacna ulamas ile projenin etkilerinden bir ekilde yararlanan grup ya da varlklar. Proje Ortaklar : Projeyi uygulayan ve destek veren kii, topluluk, rgt ve kurumlar. Anahtar Payda: Proje asndan sorunun zmnde nemli rol oynayabilecek kii ya da gruplardr.

fazla sosyal ve kurumsal getiriyi elde etmek ve olumsuz etkileri en aza indirebilmek n e m l i d i r. zellikle, sosyal ve kamusal yarar n plana alan projeler tek bana bir grubun, rgtn ya da kuruluun destei ile gerekletirilemez. Bir ok aktrn projeye katk salamas gerekmektedir. Katk salayacak bu aktrler; kendi bireysel, kurumsal ve rgtsel zellikleri, projeden beklentileri, yetersizlikleri, mevcut potansiyelleri uygulanmasnda ile projenin v e roller h a z r l a n m a s n d a nemli

stlenirler. Bu nedenle, payda

analizi projeden olumlu veya olumsuz etkilenecek taraflarn tmnn katlmn gerektiren bir sretir. MY'nin en temel zellii, proje hazrlama ve planlamada k a t l m c l k t r. B u s r e t e k i katlmclk, projenin hem uygulama sresindeki baarsnn hem de proje bitiminde ayn faydalarn devamn salayacak olan srdrlebilirliin temel unsurdur. Herhangi bir projenin sosyal ve kurumsal faydalarn azamiletirmek ve olumsuz etkilerini en aza indirmek iin, mevcut bir sorun ve proje fikri ile ilgili olarak, kar gruplarnn, bireylerin ve kurulularn kapsaml bak asn analiz etmek, gelitirmek ve bunlar projenin kurgusuna dahil etmek son

derecede nemlidir. Paydalar ve projeler, birbirlerini olumlu veya olumsuz ynde etkileyebilirler. lgili paydalarn grlerini ve ihtiyalarn hesaba katmayan bir projenin, srdrlebilir bir ekilde herhangi bir hedefi gerekletirmesi olanakszdr. Bu nedenle, ilk aamada, ilgili paydalar, onlarn karlarn, sorunlarn, potansiyellerini vb durumlar analiz etmek ve daha sonra paydalar, buna gre, proje tasarmna ve ynetimine katmak ok nemlidir. Peki kimdir bu paydalar ve bunlarn katlm proje baarsn nasl etkiler? Payda analizine ilikin sre olduka belirsiz ve aktr. Projeleri uygulayan yardm kurulular kendi amalar dorultusunda belirledikleri yntem ve kriterlere gre paydalar eitli gruplara ayrmaktadr. Her kurulu paydalar amalar dorultusunda

farkl ekillerde snflyor olsa da, genel olarak sorunun kendisine ve kapsamna bal olarak paydalar aadaki gibi iki ana gruba ayrmak mmkndr:

Faydalanclar (Hedef gruplar dorudan faydalananlarve nihai dolayl- faydalanclar) Dier paydalar (Proje ortaklar, uygulayc ya da destekleyici kurulular)

Hedef gruplar proje fikrinin k noktasdr. Yani, sorunu yaayan ve mevcut durumdan olumsuz etkilenen kiiler, gruplar ya da varlklardr. Hedef gruplar proje hazrl, planlama ve uygulamann vazgeilmez unsurudur. Herhangi bir blge ya da toplulukta olanaklar ve frsatlar kiiler arasnda eit ekilde kullanlamaz. Baz kiiler veya gruplar mevcut sosyal, kltrel ve ekonomik ilikileri

nedeniyle sistemden daha fazla faydalanrken, bazlar ise tam tersi durumda olabilir. Bu nedenle her grubun toplum ierisindeki pozisyonu hem onun zelliklerini hem de mevcut sorunlardan nasl etkilendiini gstermek asndan nemli olabilir. Ayn ekilde, kimi gruplarn dierlerine gre sorunla ilgili olarak yaplacak mdahaleden daha ok faydalanmas sonucunu dourabilecektir. Fikri gelitiren ve bunun iin bir mdahale neren, yani proje fikrini ortaya atan kii ya da gruplarn temel amac belli gruplar bu projeden daha ok yararlandrmak olmasa da, sorunun zellii gerei belli gruplar projenin temel hedef grubu olabilecektir. te bu nokta da, baz gruplar projeyi desteklerken, baz gruplar projeye kar muhalif olabilir. Peki projenin baars asndan hedef gruplarn projeye dahil

edilmesi sadece onlar iin ortaya kacak faydann tanmlanmas iin midir? Srekli ifade ettiimiz gibi, hedef gruplar projenin k noktasdr ve projenin ana unsurudur. Projenin hazrl aamasndaki katklar ncelikle sorunu yaayanlarn kendi bak alaryla sorunu ortaya koymalarn salamaktr. Onlarn bak asyla ortaya konulacak sorunlar sosyal, kltrel ve ekonomik zelliklerin tmnn yansmas olacaktr. Yerel zellikleri ile sorunu nasl tanmladklar ortaya kacaktr. Bu bir proje iin olmazsa olmaz kouldur ve hedef gruplarn srece katlmad ve sahiplenmedii projelerin baarl olmas mmkn deildir. Daha nce de ifade ettiimiz gibi, payda analizi ile sorun analizi birbiriyle tamamyla balantldr. nk, bir sorunla ilgili kiilerin

grleri alnmadan, ne iin tabiat, ne ihtiyalar, ne de nihai zmler ak ve net bir ekil ortaya konamaz. Gemite, ilgili taraflarn dahil edilmedii uygulamalar ou kez sahipsiz projelerin ortaya kmasna neden olmutur. Bu nedenle projelerde hedef gruplarn ve dier ilgililerin dikkate alnmas nemlidir. e v r e m i z d e , h e d e f g r u p l a ra danlmadan, sorunun ve zmn ne olduu konusunda onlar adna karar vermi, ok gzel amalarla ortaya km ve sonrasnda baarsz olmu proje rnekleri ile doludur. Anadolu Kadn Kltr ve Dayanma Dernei'nin yaad deneyim bunun iin arpc bir rnektir. Dernek, Ankara'nn Dikmen semtinde yoksul bir mahallede; gen kz ve kadnlara ynelik beceri kazandrmak,

bylece gen kzlarn sosyal ve ekonomik kazanmlarn artrmak amacyla bir proje gelitirmitir. Bu gen kzlar ve kadnlar hem geim hem de sosyal evre sknts yaamaktadrlar. Dernek, evlerine kapatlm bu insanlarn ne yapp edip mevcut evrelerinin dna kartlmas gerektiine inanr. Fikir udur: Bu kzlarn ve kadnlarn kendilerine tahsis edilmi bir mekan olsa, buray hem iyeri veya toplant odas hem de nefes alacaklar bir lokal olarak kullansalar, onlar iin belki de ok ey deiebilir. Btn hazrlklar tamamlandktan sonra proje hayata geirilir. Dernein kurduu lokalden mahallenin gen kzlar son derece memnun kalrlar. Dernek bu fikrini nce projeye dntrm ve ardndan da hayata geirmitir. K u r s l a r d z e n l e n i r. K a t l m
1

tatminkar dzeydedir. Ancak, eitli nedenlerle dernek projeyi devam ettiremez ve lokal kapanr. Bu sonu dernek yneticileri kadar mahalleli gen kzlar ve kadnlar da zer. Dernek bakan projenin b a a r s z l k n e d e n i n i o r t a ya koyarken proje hazrl srecinde yaptklarnn, aslnda yapmadklarnn ne kadar nemli olduunu ortaya koyar..

Daha fazla bilgi iin baknz: Tezcan Eralp Abay, Sivil Toplumdan Proje ykleri, Sivil Toplum Gelitirme Program, 2004.

Yerel koullar yeterince dikkate almadmz projenin uygulanmas srasnda anladk. nsanlar tanmadklar kiilerin gelip mahallelerinde ne yapacan bilmedikleri bir ey iin kiralk ev aramalarna tepki gsterdiler ... ...Bu projenin rettii en nemli ders, bir projeye esas olan fikir ne denli ulvi ve yerinde olursa olsun ve de bu fikri hayata geirmek iin teknik hazrlklar ne denli yeterli olursa olsun, eer bir proje ald daha insanlar planlanma ile birlikte ise aamasndan balayarak hedef tasarlanp, kotarlmaz

yeterince sahiplenilmiyor. Bu da her eye karn projenin baarsn engelliyor. te yandan bir projeyi birlikte yrtmek zere ibirlii yaplan kurumlarn yeterince tannmad durumlarda sonuta hayal krklna urama riski hep var olacaktr. Bu nedenle srecin banda gereklidir. ibirlii iyi yaplacak seilmesi kurumlarn

Peki projenin analizi srecinde hedef gruplar asndan proje beklentilerinin iyi tanmlanmas n e m l i m i d i r ? Yu k a r d a d a akladmz gibi, her kii ya da grup kendini oluturan karakteristik zellikleri ile projeden eitli beklentiler ierisinde olacaktr. Bebek ve ocuk lmleri ile ilgili rneimizde temel hedef grup ocuk ve ocuun hamisi olan aile bireyleridir. Bir aile bireyi olarak annenin projeden temel beklentisi bebek veya ocuunun daha salkl koullarda bymesidir. Dier taraftan, ayn ekilde ailenin yesi olan baba iin de byle bir beklenti sz konusudur. Fakat, baba bunun yan sra projeden bir gelir beklentisi ve buna benzer beklentiler ierinde de olabilir. Tm toplumlarda; kadn ve erkein rol ve sorumluluklarnda, kaynaklara eriim, kaynaklar

kontrol ile karar verme srecine katlmlarnda farkllklar vardr. Her yerde, kadn ve erkeklerin, hizmetler (rn: ulam, salk, eitim), ekonomik, sosyal ve siyasi hayattaki frsatlarla ilgili dengesiz e r i i m l e r i v a r d r. C i n s i y e t eitsizlikleri bymeyi engeller ve kalknmaya zarar verir. Cinsiyet farkll sorunlarn uygun bir ekilde gndeme almamak, proje ve programlarn etkinliine ve srdrlebilirliine zarar verebilir ve hatta istemeden de olsa, mevcut eitsizlikleri artrabilir. Bu nedenle cinsiyet farkllklarnn ve eitsizliklerinin analiz edilmesi ve analiz sonularnn hedefler, stratejiler ve kaynak tahsisi ile ilgili mdahalede hesaba katlmas hayati nem tar. Dolaysyla, payda analizi, payda gruplar iindeki tm cinsiyet farkllklarn olduu kadar kendine zg ilgi alanlarn, sorunlar ile kadn ve

erkek potansiyellerini de sistematik olarak ortaya koymaldr. Yine, bebek ve ocuk rneimize dnecek olursak, anne, payda olarak anne olmann temel sonucu olan efkat, korumaclk ve sevgi ile hem sorunun tanmlanmasnda hem de uygulamada temel unsurdur. Ama dier taraftan, baba rneimizdeki mevcut toplumsal yap ierisinde ailede ba aktr olduu iin, yaplan her uygulama onun onayndan g e m e k z o r u n d a k a l a b i l i r. Dolaysyla, baba proje asndan uygulamada hem bir baar faktr, ama ayn zamanda bir risk faktr olabilir. deal bir durumda, proje, kadn ve erkeklerin ilgi sahalarnn dengeli bir ekilde temsil edildii, ana paydalarn temsilcilerinin de bulunduu katlmc bir planlama almas ile tasarlanr. Proje srecinde mantksal erevenin

dikkate alnd her durumda, temel payda analizi de tekrar gzden geirilmelidir. Dier paydalar olarak tanmladmz, projenin hazrlanmas ve uygulamasnda yer alan proje ortaklar ve destekleyici kurulularn da analiz srecinden itibaren proje srecine dahil edilmesi gerekmektedir. kincil paydalar olarak adlandrlabilecek bu paydalar bir sivil toplum kuruluu olabilecei gibi, bir kamu kuruluu, bir ticaret ya da sanayi iletmesi de olabilir. Ayn zamanda fon salayan bir kurulu projenin finansman anlamnda ok nemli olduu iin, analiz srecine batan itibaren katlarak kendi amalar ile projenin amalar arasnda eletirme ve ncelikler konusunda katklarda bulunabilir.

Hedef gruplar iin belirttiimiz hedef gruplarn sosyal, kltrel ve ekonomik zelliklerinin yansmas olan karakteristik zellikleri, ikincil paydalarmz asndan da dikkate alnmas gereken bir unsurdur. nk, bir sivil toplum kuruluu ile bir kamu kuruluunu ayn kapsamda deerlendirmek projede kullanlacak potansiyel kaynaklar ile risklerin yeterince dikkate alnmamas ve projenin baars(zl)n batan garanti etmekten te bir ey deildir. Sivil toplum kuruluu denilince aklmza ilk gelen gnlllk ve mali kaynaklarn yetersizlii iken, bir kamu kuruluu kavramnn dndrdkleri belirli llerde hem insan hem de mali kaynak yeterlilii ama ayn zamanda yrtme gcdr. Yani, birisi gnlllk esasyla blgesel insan kaynan harekete geirebilecek bir yapyla, dieri bir belediye ya da

kamu kuruluu olarak mevcut kaynaklarn harekete geirebilir ve yrtme gcnden doan yerel otoritesini kullanarak projenin baarsnda nemli katklar salayabilirler. unu da unutmamak gerekir ki, gerek hayat anlattmz kadar basit olmayabilir. Hatta kurumlarn yerel zelliklerini blge ve lke gereklerini dikkate almadan yaplacak analiz ve bunun zerine kurgulanan bir planlamann uygulamadaki sonucu, muhtemeldir ki hsran olacaktr. Alternatif Yaam Dernei'nin

Engellilerin toplumsal yaama tam ve eit katlm yaamsal olduu fikrinden hareketle hayata geirdii Alternatif Kamp projesinin yks lkemizde farkl ihtiya gruplarna ynelik Bakan, esasna olarak gerekletirilen gnlllk kurgusunun ender projelerden biridir. Dernek projenin dayanan

projenin

hedeflerine u

ulamasn ifade

engellemese de eitli derslerle dolu olduunu etmektedir:

Gnlllk henz lkemiz genlii ve aslnda geneli iin bilinmeyen bir olgu. Ksa bir an iin bir kiiye yardm etmek seviyelerinde algland iin olsa gerek Kamp projemizde yabanc gnlllerin hangi lkeden gelirlerse gelsinler- tmnden eksiksiz ve tam bir performans alrken lkemizden gelen katlmclardan pek de kyaslanmayacak kadar az performans almak bizi hep zd, zyor. Kaytaran, disiplinsizlik rgtleyen, kurallar inemeyi bireysel zgrl zanneden, az alan, abuk yorulan ve sklan bir gnlsz gnll profili...Daha uzun sreler btn Sivil Toplum Kurulular ve sosyal projeler iin sorun olmaya devam edecek gibi.

szlerle

Dier taraftan yerel, kurumsal zellikler ve deneyimlerin projenin baarsnda ne denli nemli olduunu gsteren proje rnekleri de vardr. Bunlardan birisi olan a d a Ya a m D e s t e k l e m e Dernei'nin ailelerinin maddi yetersizlii nedeniyle renimlerine devam edemeyen kz rencilere eitimde frsat eitlii salanmas ve bu rencilerin meslek sahibi ve ufku ak bireyler haline gelmelerini amalayan ada Trkiye'nin ada Kzlar projesi baarl payda katlm rnekleri ile doludur. Dernek bakan projenin baars asndan destekleyici kurulularn nemini yle ifade etmektedir:

...ada Trkiye'nin ada Kzlar projesinin baarl temel

olabilmesini

salayacak

etkenin burs verilecek renciler konusunda doru seim yapmak olduunu tespit eder. Bu seimleri gerekletirmek iin kendi kriterleri yannda, blgede yerleik

kurumlarn deneyimlerine bavurur. l ve ilelerin mlk idare amirleriyle bu konuda olumlu bir iletiim

kurulur. Mill Eitim mdrleri ile okul mdrleri burs alacak

rencilerin seilmesinde yardmc olurlar. Sosyal Hizmetler ocuk

MY, katlmclk unsurunu genel prensipler dahilinde proje hazrl srecine yanstabilmek, projede kullanlacak mevcut kaynaklar optimum seviyede tespit edebilmek, potansiyel baarszlk faktrlerini net bir ekilde belirleyerek bunlarla ilgili nlemleri en iyi ekilde kurgulamak iin payda analizinin belli bir sistematik ierisinde yaplmasn nermektedir. MY ierisinde payda analizi aadaki admlarla tamamlanr. 1. Adm: lgili tm paydalarn belirlenmesi. Birinci aamada, mevcut sorundan etkilenebilecek olan veya projeyi etkileyebilecek olan tm paydalar ( h e d e f g r u p l a r, i l g i l i r e s m i kurulular, bireyler, kar gruplar, sivil toplum kurulular, dier projeler, vb.) belirlenir.

Esirgeme Kurumu da, uzmanlar yoluyla, burs gereksinimi duyan

rencilerin belirlemesinde YDD'ye destek verir. Yerelde deneyim sahibi olan kurumlarn gtren katks balca projeyi faktr

baarya olur...

Daha sonra, listelenen gruplar gzden geirilir. Bunun amac onlarn, homojen gruplardan m olutuklarn, yoksa zel karlar ve sorunlar olan alt gruplardan veya blmlerden mi olutuklarn grmektir. Yukarda da belirttiimiz gibi, cinsiyete dikkat etmek ayrca nemlidir. nk erkeklerin ve kadnlarn grleri ve karlar nemli lde farkllk gsterebilir. 2. Adm: Paydalarn

ekil 5: Paydalarn Snflandrlmas

Paydalar

Projeden Olumlu Etkilenenler

Projeden Olumsuz Etkilenenler

snflandrlmas. lgili tm paydalar listelendikten sonra paydalar projeden etkilenme ekillerine ya da projedeki etkilerine gre snflandrlr. Aada iki farkl snflama ekli gsterilmektedir. Paydalarn paydalar, seilirler. snflandrlmasndan ayrntl analiz iin
Birincil Paydalar Anneler, ocuklar, Babalar, evre Sakinleri vb. kincil Paydalar STK'lar, Belediye, l Salk Mdrl, niversite vb. Potansiyel Kartlar Babalar, Sanayi Kurulular, Belediye, Kamu Kurulular vb.

sonra, proje kapsam ile en ilgili olan

Dier snflama paydalar birincil ve ikincil paydalar olarak snflandrlarak yaplabilir. Projenin birincil paydalar projeden olumlu ve olumsuz etkilenecek gruplar olarak tanmlanrken, ikincil paydalar projeye destek veren uygulamac kurulular ve gruplar olarak tanmlanabilir. Bu durumda snflama aadaki ekilde yaplabilir.
Paydalar

3. Adm: Seilen paydalarn ayrntl analizi. Seilen paydalarn daha ayrntl analizi eitli ekillerde yaplabilir. Aada, sorunun ieriine bal olarak paydalarn zelliklerini analiz edebilecek payda analiz tablosu sunulmaktadr. Bu tablo, paydalarn karakteristik zelliklerini, yaplacak m d a h a l e d e n ya n i p r o j e d e n beklentilerini, proje iin olas katklarn ve yetersizliklerini, proje asndan mevcut zellikleri ile projeye verebilecekleri destek ve direnilerin neler olabileceini belirlemek iin kullanlabilir.

Projeden Olumlu Etkilenenler

Projeden Olumsuz Etkilenenler

Projeden Olumlu Etkilenenler Birincil Paydalar Anneler, ocuklar, Babalar,

Projeden Olumsuz Etkilenenler Babalar Sanayi Kurulular, Kyller, vb.

Sanayi Kurulular, Belediye, Kamu Kurulular, AB, BM, vb.

Tablo 2: Paydalarn Analizi

PAYDALAR

Karakteristikler

Beklentiler

PotansiyellerYetersizlikler

Proje asndan sonular

qSosyal, ekonomik qCinsiyet qYap, stat, qDavran kalplar

qlgiler, hedefler qBeklentiler

qKaynak snrll qBilgideneyim qPotansiyel katk

qDestek qDireni

Bebek ve ocuk rneimize olas paydalar aadakiler olabilir:

q q q q q q q q q q q

4. Adm: nceliklerin belirlenmesi. Payda analizi srecinde cevap bulunmas gereken en nemli soru sorunlar ve ncelikler konusunda uzlamann nasl salanacadr? nk, sorun analizinin belirli bir noktasnda, proje iin hangi sorunun kritik olduu hakknda bir karar birliine varlmas gerekmektedir. Yani, kimlerin

ocuklar, Anneler, Babalar, Kaynanalar, Belediye, l salk mdrl, Fabrika, Yerel TV(ler) ve basn, Sivil Toplum Kurulular, Muhtar, mam vb.

grlerine ve beklentilerine ncelik verilecei konusunda karar verilmelidir. Paydalarn genel zellikleri; evreyi, olaylar, insanlar, sorunlar alglayn etkileyen en nemli unsurdur. Bu nedenle her paydan kendi zellikleri, beklentilerini ve hatta proje asndan katklarn belirler. lgili paydalar arasnda bir uzlama ideal durum olmasna ramen, gerek her zaman byle olmayabilir. Peki, her zaman ncelikler konusunda bir uzlama salamak mmkn olabilir mi? Hayr!!! Bu durumda yaplacak en iyi ey, bir uzlama aramak yerine, kilit paydalarn grlerine arlk vermektir. Sorunlar tanmlanrken, ncelik verilen grlerin ve karlarn kararlatrlm olmas ve aklanmas nemlidir. nceliklerin tespit edilmesinden doan olas atmalara dikkat edilmelidir. a t m a l a r n n e r e d e o r t a ya kabilecei, onlardan nasl

kanlabilecei, paydalar arasnda nasl uzlama salanaca ve uzlamann salanamad durumlarda bunun proje zerindeki etkisinin ne olaca dikkatle analiz edilmelidir.

3.2. Hedef analizi

Hedef analizi, istenen gelecek durumun pozitif ynlerini ortaya koyan metodolojik bir yaklamdr. Sorun analizi, mevcut durumun olumsuz ynlerini sunarken hedef analizi arzulanan durumu analiz eder. Hedef analizi aamasnda, belirli bir duruma ilikin olas zmler belirlenir. Sorun aacnda tanmlanan sorunlarn gelmek istediimiz noktada nasl olacan gstermek iin, sorunlar olumlu ynleri ile yeniden ifade edilir. Sorun analizi ve hedef analizi etkileimli bir sreci ifade eder. Hedeflerin net bir ekilde tanmlanmas iin sorunlarn iyi tanmlanm olmas ve

neden-sonu ilikilerinin doru kurulmu olmas gerekir. yi tanmlanmam ve neden-sonu i l i k i l e r i n e t o l a r a k o r t a ya konulmam sorun analizi taraflar yanl hedeflere ynlendirip uygulamada beklenmedik sonularla yz yze kalmalarna neden olabilir.

Hedef analizinde, sorun analizinde kullanlan sorun aacnn yerini hedef aac alr. Hedefler sorun aacnda olduu gibi aralarnda ilikiler kurularak hiyerarik bir srada yaplandrlrlar. Sorun aacnda sorunlar arasnda kurulan neden-sonu ilikisi hedef aacnda ara-ama ilikisine

ekil 7: Hedef Aac

Hedef

Ama

Hedef 1

Hedef 3

Hedef 1

Hedef 2

Hedef 1

Hedef 2

Ara

Hedefler arasnda kurulan ara ama ilikisi aadaki rneimizde net bir ekilde grlmektedir. Kanalizasyon sisteminin alr hale getirilmesi ve lastik fabrikasnn devreye girmesi hedeflerine ulamamz hijyenik ime suyunun salanmas hedefine ulamamz

salayacaktr. Dier taraftan, bebek ve ocuklarn enfeksiyon oranlarnn azaltlmas hedefine ulamak iin, bebeklerin beslenme durumunu iyiletirmek ve alanm bebek ve ocuk saysn artrmak gerekmektedir.

ekil 8: rnek Hedef Aac

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlarnn azaltlmas

Salgn Hastalklarn Azaltlmas

Bebeklerin ve ocuklarn Beslenme Durumunun yiletirilmesi

Alanm Bebek ve ocuk Saysnn Artrlmas

Salk Hizmetlerine Eriim Artrlmas

Hijyenik me Suyu Salanmas

Annelerin Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi

Salk Ocann yiletirilmesi

Ailelerin Gelir Dzeyinin Artrlmas

Kanalizasyon Sisteminin alr Hale Gelmesi

Lastik Fabrikas Artma Tesisinin Devreye Girmesi

Peki tek bana Salgn Hastalklarn Azaltlmas hedefine ulamak, ara-ama ilikisi ierisinde Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas hedefine ulamamz salar m? Hayr!!! nk, ara-ama ilikisi ierisinde Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas iin hem Salgn Hastalklarn Azaltlmas hem de Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlarnn azaltlmas hedeflerine ulamak gerekmektedir. Bu iki hedefe ulamak bir st seviyedeki hedefe ulamamz salayacaktr. Sadece Salgn Hastalklarn Azaltlmas hedefine ulamak Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas hedefine ulamamz salamayacak, ama bu hedefe ulamamza katkda bulunacaktr. Bu nedenle hedefler arasnda araama ilikisi kurulurken alt hedef ya da hedeflerin bir st hedefe ulamak iin yeterli olup olmad zellikle zerinde durulmas gereken bir husustur.

Hedef analizini yaparken aadaki noktalarn tekrar ve tekrar kontrol edilmesi gerekir: Hedef aacnda istenilen durum gereki bir ekilde ifade edilmi midir? Hedefler arasnda mantksal ve gereki bir iliki var mdr? Hedef aacnda mevcut yapya ek olarak baka hedefler eklenmesi gerekli midir? Herhangi bir ara hedefin gereklemesi st seviyedeki hedefe ulalmasn salamakta mdr? Hedef aacnn genel yaps net, basit ve anlalr mdr?

q q

Paydalarla birlikte yaptmz sorun ve hedef analizinin sonucunda mdahale alternatiflerimiz ortaya kmtr. Bundan sonra yaplacak olan bu alternatifler ierisinde en uygun ve gereki hedefi belirleyip proje konusunu tanmlamamz gerekmektedir.

3.3. Strateji Analizi

Strateji analizinin hareket noktas, hedef aacdr. Strateji, bizi hedefe ulatran yoldur. Bu anlamda hedef aacnda en st seviyedeki veya belirlediimiz herhangi bir hedefe ulamak iin hedef olarak grdmz ayn trden alt hedefler zm yollarmz, yani olas stratejimizdir. ou kez tm hedefler yalnzca bir proje ile gerekletirilemez ve eitli ana ve ara hedefler farkl projelerin konusu olur. Hedef aac genellikle, ngrlen projeyle eriilmeyecek baz hedefleri de kapsayacandan, hangi hedeflerin gerekletirilecei konusunda bir tercihin yaplmas gerekir. Belirlenen sorunlarn detaylandrlmasna bal olarak seilen strateji, proje boyutlarnda bir mdahale veya bir seri projeden oluan program ekline dntrlebilir.

Bebek ve ocuk lmleri rneimizde, enfeksiyon oranlarnn azaltlmas hedefi enfeksiyonla mcadele stratejisini, salgn hastalklarn azaltlmas hedefi salgn hastalk stratejisini oluturmaktadr. Bu hedef kmeleri, ana sorun olarak tanmlanan bebek ve ocuk lm oranlarnn azaltlmas konusundaki alternatif zmlerdir. Gllhisar semtinde, ana sorun olarak tanmladmz ve deitirmek istediimiz en st seviyedeki hedef olan bebek ve ocuk lm oranlarnn azaltlmas hedefine ulamak iin alt hedeflerin tamamn gerekletirmemiz gerekmektedir. Peki her zaman bu hedefler gerekletirilebilir mi? deal olan, en st dzeydeki hedefi alt hedeflerine ulaarak tmden zme kavuturmaktr. Hedef aacnda en st seviyedeki hedef uzun dnemdeki genel hedefini ifade

eder. te hedef aacndaki bu genel hedef birden fazla zm stratejisi ile zme kavuabilir ya da olumlu gelimeler gsterebilir. Byle bir hedefe ksa dnemde ulamak mmkn deildir. Projenin corafi alanna, kapsamna ve btesine bal olarak bu tr hedefler uzun dnemde bir ok projenin gerekletirilmesi ile zlebilir. Her proje kendine ait sorunu zerek genel hedefe ulalmasna katkda bulunur. Her projenin yapt katk genel hedefe bir adm daha yaklamamz salar. Bebek ve ocuk lmlerinin Gllhisar gibi bir semtte olsa bile bir ya da iki yllk bir projeyle hemen zlmesi mmkn deildir. Hedef gruplar (ocuklar) zerinde byle bir etkiyi yaratmak, bu sorunun nedenleri olan sorunlarn tmnn zlmesine bal olarak uzun dnemde mmkn olabilir.

Pe k i , r n e i m i z d e k i s o r u n u paydalarn nne getiren, yani byle bir sorunu ortaya koyup ihtiyac analiz eden Anne ve ocuk Sal Dernei ve dier paydalar; sorunlarn tamamn zebilmek iin, iki stratejinin tamamn uygulayalm karar verebilirler mi? Evet veya Hayr!!! ki olas cevap, durum analizinde elde ettiimiz bilgilerin sonucunda verilebilecek bir cevaptr. Paydalarn bir ok bilgiyi harmanlayarak elde ettikleri analiz sonular projemizin strateji seimi aamasnda temel karar kriterlerini oluturacaktr. Bu kapsamda proje stratejisi seimi aadaki admlar izlenerek yaplmaldr:
q

Hedeflere ulamak iin olas farkl stratejilerin belirlenmesi, Stratejileri semek iin kriterlerin belirlenmesi, Proje stratejisinin seimi.

rneimizde, bebek ve ocuk lm oranlarnn azaltlmas iin olas stratejiler belirlenmi durumdadr. Belirlenen stratejiler ierisinde seimi yapabilmek iin eitli kriterleri kullanarak bu stratejiler ierisinden hangisini seeceimize, yani projenin mdahale edecei alann ne olacana karar vermemiz gerekir. Yapacamz bu strateji deerlendirmesi ve seim; mdahale alan konusunda ilgililik ve gerekilik sorunudur. Strateji analizinde kullanlabilecek genel kriterler unlar olabilir:
q q q q q

q q q

Dier Projeleri Tamamlayclk Aciliyet Sektr veya program ncelikleri ile uygunluu

q q q q

lgililik Maliyetler Teknik uygulanabilirlik Farkl Paydalarn Bak Alar Mevcut Kaynaklar (potansiyeller, mali, insan ve fiziki kaynaklar) Politik Yaplabilirlik Verimlilik ve Etkinlik Sosyal Kabul Edilebilirlik Eitsizliklerin (Kadn-Erkek) Giderilmesine Katks

Yukarda yaplan sralama, hedefler aacndan stratejimizi belirlerken kullanacamz mekanik bir sralamay ifade etmemektedir. Hangi ekilde kullanlrsa kullanlsn bu kriterlerin bir btn olduu ve her kriterin temel cevabnn durum analizinde elde ettiimiz analiz sonular ile birlikte kullanlmas gerektii unutulmamaldr. Durum analizinde, paydalarn her aamada soruna ve zme yaklamlar ve buna ilikin kriterleri deerlendirerek mdahale konusuna karar verilir. Her kriteri strateji analizinde aadaki ekilde kullanabiliriz: lgililik: Mdahale alan konusunda alacak kurulularn amalar ile proje konusunun balantl olmas nemli bir strateji seim kriteridir.

Bu kriter projelerin doas gerei olmazsa olmaz kouldur. Yani, sorunla sorunun zmnde yer alan kurulularn amalarnn rtmesi gerekmektedir. rnein, sokak ocuklarna ilikin bir projeyi bir evre rgtnn hazrlamas ve uygulamak istemesi (soruna ilikin istisnalar dnda); proje stratejileri ve kurum amalar arasnda ilgililik sorununu beraberinde getirebilir. Strateji seimi aamasnda taraflarn kendisine u sorular sormas gerekir:
q

aranan bu soru, strateji seimi esnasnda daha byk nem kazanmaktadr. Sorunun btn ierisinde ortak olabilecek taraflar, yaplan strateji seimine gre bir projeyi ortak olarak yrtebilecekleri gibi, ayr ayr projeler farkl kurulular tarafndan da yrtlebilir. Tekrar etmek gerekirse, hedefler setindeki zmler ve kurulu amalarmzn rtmesi kritik olan noktadr. Maliyet: Her stratejinin veya hedefin gerekletirilmesinin belli bir maliyeti vardr. Bu hedef ya da hedeflere ulamay salayacak sonular retmek zere eitli faaliyetler yapmamz g e r e k m e k t e d i r. H e r h e d e f i n maliyetini belirleyen temel unsur, projenin hedeflerinin ve hedef grubun byklne baldr. Kk bir blgede evreye duyarll a r t t r a ra k , k o r u m a b i l i n c i n i gelitirmeyi amalayan bir proje iin

Sorunun hangi paras bizimle ilgilidir? rgt, kurum olarak sorunun ve zmn neresindeyiz? Belirlenen stratejilerin ierisindeki rolmz nedir?

Paydalarn analiz srecinde yapt almalar srasnda da cevab

belirli dnemlerde bir veya iki uzmanla yaplacak tantm ve bilgilendirme faaliyetlerinin maliyeti ok dk olabilir. Dier taraftan, ayn proje lke baznda bir stratejiye dnt zaman ok daha uzun bir dnemde ve byk bir maliyetle gerekletirilebilecektir. Maliyet, bir kriter olarak zellikle projeyi uygulayacak olan grubun mevcut ve potansiyel kapasitesi ve verimlilik/etkinlik kriteri ile ilgilidir. Teknik Uygulanabilirlik: Bir sorunun zmnn teknik olarak uygulanabilir olmasn ifade etmektedir. Eer sorunun zm iin getirilen nerme teknik olarak uygulanabilir deilse, belirlenen hedefe ulalmas imkansz hale gelir. 2001-2004 yllar arasnda Dzce iline bal ilimli ilesi ve kylerinden iftilerin katlm ile Ekolojik Tarm yntemlerinin blgede yaygnlamasn salamak ve blge iftilerinin gelir

dzeylerini artrmak amac ile Ulalabilir Yaam Dernei (UYD) tarafndan yrtlm olan Dzce Ovas Krsal Kalknma projesinin belirli blmleri bu konuda gzel bir rnektir. Proje, belirlenen dnemde blgede uygulanm, ekolojik tarm uygulamalarndan belirli rn gruplarnda ok baarl sonular alnmtr. Fakat, kuru fasulye organik tarm uygulamasnda sorunlarla karlalmtr. Bu proje asndan eitli olumsuz sonular yaratmtr. Bu konuda UYD yetkililerinin syledikleri ok arpcdr:
...Blgenin iklim ve toprak zellikleri nedeniyle bakliyat yetitirmek geleneksel olarak bile riskli olmasna ramen UYD ekolojik bakliyat yetitirilmesinde srar etmitir. Burada, tarm uzmanlarnn yeterli aratrma yapmamas ve inisiyatif gelitirmemesinin yan sra, proje ynetiminin ve ekibin

uzmanlardan bekleme edimiyle atl kalmasnn da etkisi yadsnamaz. Bir blgede srdrlecek organik tarm almasnn geleneksel rnler zerinden deerlendirilmesi veya yeni rnlerin demonstrasyon (deneme) ekimlerinin daha uzun srede gerekletirilmesi gerekmektedir...

Farkl Paydalarn Bak Alar: Paydalar arasnda soruna ve zme bak, seilen strateji asndan nemli bir kriterdir. nceki blmlerde belirttiimiz gibi, projenin paydalar eitim, sosyal stat, kltrel, sosyal zellikleri gibi kendisini belirleyen kiisel ve kurumsal zellikleri ile sorunu ve zm farkl alardan d e e r l e n d i r e b i l i r l e r. B a z paydalarn projeden beklentisi sadece sosyal gerekelere dayanrken, dier bir payda ya da paydalar kiisel beklenti ierisinde olabilir. rneimizde, bir payda

olarak fabrikatr kanalizasyona atk su akarken bunun yaratt sonularn farknda olmayabilir. Byle bir srete tesisine atk su tesisi kurmayan fabrika sahibi sorunun farkna vardktan sonra, atk su tesisini kendisi kuracan taahht ederek sorunun bir ksmn zme kavuturabilir. Dier taraftan, ayn fabrikatr sorunu ve sonularn bilmesine ramen sorunun zm iin projeyi uygulayacak taraflardan bir katk talebinde de bulunabilir. Byle bir beklenti fabrikatr eitli mali beklentilere sokabilir.

M e v c u t K a y n a k l a r (potansiyeller, mali, insan ve fiziki kaynaklar): Maliyet ile birlikte strateji seiminde kullanlmas gereken en nemli kriterdir. Kaynaklar, mali, insan ve fiziksel kaynaklar olarak e ayrlmaktadr. Durum analizinde yaptmz analizler, paydalarn proje asndan mevcut ve potansiyel kaynaklarnn tmn ortaya karacaktr. rneimizde, f a b r i k a t r ve b e l e d i y e g i b i paydalar mali ve fiziksel kaynaklar ile sivil toplum kurulular vb. paydalar gnlllk esasna dayanan insan kaynaklar ile n plana kabilir. Mevcut kaynaklar seilen stratejinin gerekilii ile ilgilidir. Sorun ve hedefler ne kadar iyi tanmlanm ve hedef gruplar asndan yarataca etki ne kadar net ortaya konulmu olursa olsun, mevcut ve potansiyel kapasite seilen stratejiyi uygulamak asndan yeterli deilse proje ve

ortaya konulan hedefler hayal olmaktan teye gidemeyecektir. Dolaysyla, durum analizinde btn paydalarn kapasitelerinin ve katklarnn ne olacann iyi tanmlanmas gerekmektedir. Paydalarn salayaca katlmclk, sadece sorunu tanmlamakla snrl kalrsa bunun proje planlamas ve uygulamas asndan nemi yoktur. zellikle fon salayc kurulular asndan en nemli kriterlerden birisi mevcut ve atl durumda olan kaynaklarn harekete geirilerek kullanlmasdr. Politik Yaplabilirlik: Seilen stratejiye yerel otoritenin verdii ya da vermedii destek strateji seimi asndan nemli bir kriterdir. Yerel unsurlarn ve zellikle yerel otoritelerin verdii destek sadece proje uygulandnda verilen destek olarak alglanmamaldr. Yerel otoritenin verdii destek, projenin sahiplenilmesi, mevcut kaynaklarn

projede kullanlmas ve proje bitiminde projenin sahiplenilmesini salar. Mevcut kurumlarn desteini almak bir projenin srdrlebilirlik unsurunu salanmas asndan ok nemlidir. Verimlilik ve Etkinlik: Projenin kulland kaynaklar ve hedef gruplar zerinde yaratt etkinlik strateji seimi asndan nemlidir. Benzer sonular elde etmek amacyla yaplacak faaliyetlerin en az maliyetle yaplmas esastr. Yz bin Euro maliyetle dzenlenen bir eitim faaliyetiyle hedeflenen katlmc says on ya da yirmi kii ise, burada kaynaklarn verimli kullanldn ve elde edilen sonucun yz bin Euro'nun karl olduunu sylemek mmkn deildir. Bu nedenle, faaliyetlerin en uygun yntem kullanlarak, yerel koullara en uygun ekilde ve en az maliyetle yaplmas esastr.

Sosyal-Kltrel Edilebilirlik:

Kabul

Proje stratejisinin, yerel sosyokltrel norm ve davranlar dikkate alarak belirlenmesini ifade etmektedir. Olas zmlerin paydalar ve zellikle hedef gruplar tarafndan da kabul edilmesi ve sahiplenilmesi politik kabul edilebilirlik gibi en temel kriterlerden birisidir. Bir projenin k noktas olan hedef gruplar tarafndan sahiplenilmemesi, ok ak bir ekilde projenin baarszlkla sonulanmasna neden olacaktr. Bu nedenle payda analizi sonucunda yerel unsurlara uygun zmlerin ve faaliyetlerde buna uygun yntemlerin seilmesi ok nemlidir. Toplumsal faktrleri gz nnde tutarak kimi zaman toplum nderlerini, rnein muhtar, imam ve gerekirse mevcut yapya uygun dier unsurlarn her aamada kullanlmas gerekebilir.

Eitsizliklerin (Kadn-Erkek) Giderilmesine Katks: Kadn-erkek eitsizlii gelimilik dzeyine bal olarak bir ok projede n plana kmas gereken unsurdur. Strateji seimi yaplrken, kadn ve erkeklerin kendine has ihtiyalar, duyarllklar ve uzun dnemde cinsiyet eitsizliklerini a z a l t m a ya k a t k d a b u l u n u p bulunmayaca dikkate alnmaldr. Kadn ve erkeklerin tm hizmetler ve altyapya srdrlebilir ve adil bir ekilde eriimlerinin salanmas gerekmektedir.

Dier Projeleri Tamamlayclk: Baz projeler dier projelerin baars asndan destekleyici neme sahip olduu iin stratejik tercihler bu ynde yaplabilir. Program Uygunluu: nceliklerine

Strateji seiminde en nemli d unsurlardan biri de, proje nerisi hazrlanan teklif arsnn ncelikleri ve projenin kapsamnn bu teklif ars ile kurulabilecek ilgililik/uygunluk balantsdr.

Aciliyet:
Tm bu kriterler kullanlarak yaplan deerlendirme ile hedef aacndan projenin mdahale edecei alan belirlenir. Mdahale alan belirlenirken, gereki olmak ok nemlidir. Byk hayallerle balayan bir ok proje yar yolda kalmtr.

Hedef aacmzda oluturduumuz zmler ierisinde paydalar tarafndan ok nemli olduu ve z m n e n c e l i k ve r i l m e s i gereken konular olabilir. Bu anlamda aciliyet bir n eleme kriteri olarak bile kullanlabilir. Hedefler

ierisinde acil olarak uygulanmas gereken bir konu varsa ncelikle bu strateji seilerek bunun zerinde deerlendirme yaplarak, seilen bu stratejinin uygulanabilirlii yukarda bahsettiimiz kriterlere gre analiz edilir. rnein, kadnn sosyal stats ile ilgili bir analizde temel nedenlerden biri olarak gelir yetersizlii tespit edilmi olabilir. Pa y d a l a r, g e l i r y e t e r s i z l i i sorununu acil olarak zlmesi gereken bir sorun olarak deerlendirebilirler. Bu nedenle yukardaki kriterler kullanlrken zellikle mevcut kapasiteler ve projenin maliyeti arasnda bir iliki kurmak ve buna bal olarak, kurumsal kapasitemiz ve kaynaklarmz lsnde bir mdahale alan semek gerekmektedir. Ayrca, strateji analizi esnasnda mdahale alan seilirken mevcut sorunun paras olan bir kurumun durum analizinde

sorunun ve sorunun yaratt sonularn farkna varmas ve s o r u n u n z m i i n ke n d i kaynaklarn harekete geirmesi mmkn olabilir. Hedef aacndaki zmlerin taraflar zmn bir dal ile ilgilenirken, dierleri baka bir zmle ilgili olabilir. Strateji seimi yaplrken payda analizinde taraflarn ortaya koyduklar sorun ve zm tanm ve aktif katlmcln boyutu bunlar belirleyen unsurlarn tamamdr. Bebek ve ocuk rneimize ilikin olarak yukardaki kriterleri k u l l a n a r a k y a p l a n deerlendirmeler sonucunda, proje taraflarnn strateji seimi aada grlmektedir:

ekil 9: rnek Strateji Seimi

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

SELEN STRATEJ
Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlarnn azaltlmas Salgn Hastalklarn Azaltlmas

Bebeklerin ve ocuklarn Beslenme Durumunun yiletirilmesi

Alanm Bebek ve ocuk Saysnn Artrlmas

Salk Hizmetlerine Eriim Artrlmas

Hijyenik me Suyu Salanmas

Annelerin Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi

Salk Ocann yiletirilmesi

Ailelerin Gelir Dzeyinin Artrlmas

Kanalizasyon Sisteminin alr Hale Gelmesi

Lastik Fabrikas Artma Tesisinin Devreye Girmesi

ENFEKSYON STRATEJS

SALGIN HASTALIK STRATEJS

4.

Planlama Aamas: Mantksal ereve M a t r i s i n i n Hazrlanmas

Analiz srecinin sonunda projemizin stratejisi, yani hedefleri net bir ekilde tanmlanmtr. Stratejinin, uygulamaya ynelik olarak gelitirilmesi ve ilevsel olarak p l a n l a n m a s g e r e k m e k t e d i r. Mantksal ereve yaklamnn planlama iin kulland ara Mantksal ereve Matrisidir (MM). Mantksal ereve matrisi, bir sre olarak MY'nin sonularn sunan bir formattr. Analiz aamas esnasnda daha nce elde edilen verilere gre M M o l u t u r u l u r. Y a p l a n almalarla belirlenen proje kapsamna bal kalarak, MM hazrlandktan sonra, faaliyet plan ve bte hazrlanarak projenin uygulanabilir hale gelmesi salanr.

Analiz aamasnda yaplan deerlendirme sonucunda belirlenen strateji kapsamnda planlama aamasnn ilk adm, projenin Mantksal ereve M a t r i s i n i n h a z r l a n m a s d r. Mantksal ereve matrisi ekil olarak 16 kutudan oluan bir formattadr.

Tablo 3: Mantksal ereve Matrisi

Mdahale Mant Projenin Kapsam

Objektif Olarak Dorulanabilir Gstergeler

Dorulama Kaynaklar

Varsaymlar

Projenin Genel Hedefi

Projenin Amac

Sonular

Faaliyetler

Aralar

Maliyetler

n Koullar

Mantksal ereve matrisi ile ilgili temel yanlglardan biri Mantksal ereve Yaklam ve Mantksal

e r e v e M a t r i s i n i n kartrlmasdr. Yukarda da belirttiimiz gibi, MM mantksal

ereve yaklam kapsamnda planlama iin kullanlan bir ara ve projenin sunumunun yapld temel ktlardan birisidir. Esas itibaryla, MM'ye projenin zet resmi olarak bakmak da mmkndr. Bir matris formatnda sunulan bu zetin kalitesi, daima zetin belirlenmesinden nce yaplan analiz almasnn k a l i t e s i n e b a l d r. M M kullancsna proje hakknda temel olarak aadaki bilgileri sunar:
q

faktrlerin nemli olduu (Varsaymlar) Hangi aralarn gerekli olduu (Girdiler) Projenin balayabilmesi iin hangi unsurlarn ya da artlarn gerekletirilmesinin gerektii (n koullar)

Mantksal ereve matrisi, mantksal ereve yaklamnn kesinlikle kendisi deil, sadece bir ktsdr.

Projenin neden gerekletirildii ve neleri deitirecei (Projenin Kapsam) Projenin neleri baaraca (Gstergeler) Projenin baarsnn deerlendirilmesinin nasl yaplaca (Dorulama Kaynaklar) Projenin bunu nasl baaraca (Faaliyetler ve Aralar) Projenin baars iin hangi dsal

MM ile ilgili dier nemli yanlglardan biri de, planlamann 16 kutunun doldurulmasndan ibaret olduu dncesidir. Her bir kutunun doldurulmas analiz aamasnda yaplan almalarn ne denli nemli olduunu ok ak bir ekilde ortaya kmaktadr.

4.1. Mantksal erevenin Hazrlanma Admlar

Mantksal ereve matrisinin hazrlanmas eitli admlardan geerek tamamlanr. Bu hazrlk dinamik ve yinelemeli bir sreci ifade eder. Matrisin yeni ksmlar hazrlandka, daha nce toplanan bilgiler gzden geirilmeli ve gerektiinde revize edilmelidir. MM aada verilen sralamaya gre hazrlanr.

Tablo 4: Mantksal ereve Matrisi Hazrlama Admlar

1 GENEL HEDEFLER 13
GSTERGELER

14
DORULAMA KAYNAKLARI

2 PROJE AMACI

11
GSTERGELER

12
DORULAMA KAYNAKLARI

8 VARSAYIMLAR

3 SONULAR

9
GSTERGELER

10
DORULAMA KAYNAKLARI

7 VARSAYIMLAR

4 FAALYETLER ARALAR MALYETLER

6 VARSAYIMLAR

5 N KOUL(LAR)

MM hazrlanmas yukardaki admlarn srayla tamamlanmasn gerektirmektedir. Bu srlamann kendi iindeki mant, ncelikle proje kapsamn, sonrasnda projeye ilikin varsa n koullar belirleyip devamnda projenin risklerini deerlendirerek varsaymlara dntrmek ve en son olarak da projenin baar gstergeleri ve dorulama kaynaklarn e zamanl olarak belirlemektir. te yandan, MM ierisinde grlen aralar ve maliyetler MM dnda yaplacak almalarla hazrlanr ve MM'nin bu kutucuklarna zet bilgiler aktarlr.

4.1.1. Proje Kapsamnn (Mdahale Mantnn) Belirlenmesi

Mantksal erevenin birinci stunu Mdahale Mant olarak a d l a n d r l m a k t a d r. P r o j e n i n temelini tekil eden stratejinin, yani projenin kapsamnn gsterildii stundur. Mdahale mant, deitirilmek istenen duruma, yani soruna mdahaleyi ifade etmektedir.

Paydalar arasnda proje amac belirlendikten sonra, hedef aacnda listelenmi ve seilmi olan strateji, hedef seviyelerine gre MM'nin birinci stununa aktarlr. Hedefler drt seviyeden oluur. Bu aamada hedeflerin doru seviyelerde olduunun yerletirilmi olduu nemlidir.

Genellikle, sonular, proje amac ve genel hedefler bir arada hedefler olarak ifade edilir. Dier taraftan hedef aacnda en alt dzeydeki hedefler faaliyete dntrlerek hedef seviyeleri tamamlanr. Hedeflerin drt seviyesi aadaki ekilde tanmlanr: ! Genel Hedefler: Proje Genel Hedefleri hedef gruplar iin uzun vadeli faydalarn ve dier gruplar iin genel anlamda faydalarn neden n e m l i o l d u u n u aklamaktadr. Bu anlamada genel hedef proje sonrasnda ulalabilecek uzun dnemli hedefleri ifade etmektedir. Dolaysyla, tek bir proje genel hedeflere ulamada sadece katk salayacaktr. Strateji analizinde strateji seimi yaplrken, ana soruna neden olan ve dolaysyla en st seviyedeki hedefe

varabilmek iin ulalmas gereken birden fazla hedef (ara-ama ilikisi) varsa, zaten tm hedeflere varlmadan en st seviyedeki hedefe ulamak olanakszdr. Bu nedenle tek bir hedefe ulamak, yani projenin gerekletirilmesi en st seviyedeki hedefe ulamak iin sadece bir katky ifade etmektedir. ! Proje Amac: Projenin gereklemesi ile ulalmak istenen zel amac ifade etmektedir. Bu zel amacn projeden daha uzun mrl, yani srdrlebilir olmas beklenmektedir. Proje amac ana soruna hitap etmeli ve hedef kitle(ler) iin srdrlebilir faydalar olarak tanmlanmaldr. Bir proje bnyesinde, belirlenen stratejiye gre birden fazla

ama olabilir, fakat hem projenin uygulanmas hem de beklenen faydalarn yaratlmas asndan her proje iin sadece bir proje amac olmas nerilmektedir. Birden fazla proje amac, ar karmak bir projeyi ve dolaysyla olas ynetim s o r u n l a r n b e ra b e r i n d e getirir. Ayn zamanda, birden fazla proje amacnn olmas ak olmayan veya birbiri ile elien hedefleri beraberinde getirebilir. Bu nedenle, proje planlamasnda projenin hangi durumda baarya ulaacann kabul edileceinin net bir ekilde tanmlanmas ve bunun zerinde uzlamaya varlmas olduka nemlidir. Eer, birden fazla proje amacnn bahsettiimiz trden sorunlar yaratmayaca ve mevcut

kapasitemiz asndan g e r e k i o l d u u dnlyorsa, ayn proje kapsamnda birden farkl proje amacn da iine alan stratejik tercihler yaplabilir. ! Sonular: Sonular, yrtlen faaliyetlerin rnleridir. Sonularn bir araya gelmesi ile proje amacna ulalr. Sonulara ulalmas hedef kitlelerin srdrlebilir faydalardan yararlanmasnn balangcdr. Hedef aacndan ara-ama ilikisi ierisinde proje amacna ulalmasn salayan sonular seilir. Proje amacnn elde edilmesini salayacak varsadier sonular da eklenir. Bunlar mevcut durumla ilgili frsat ve risklerle ilgili olarak yaplacak destekleyici

nitelikteki bir analiz sonucunda belirlenebilir. Projelerde sonular kt terimleriyle yazmak gibi bir hataya sk sk dlr. ktlar sonularn elde edilmesine katkda bulunurlar ama kendileri bir sonu deildir. rnein, evrenin durumu konusunda artan anlay ve duyarllk bir sonu iken, evrenin durumuna ilikin rapor ya da bu konuda yaplan bir bilgilendirme toplants ya da eitimi bir ktdr. Sonular, projenin hedef gruplarn ve yararlanclarn gstermelidir. ktlarn nasl, ne zaman ve kimin tarafndan kullanlacan belirtmelidir. ktlar, ihtiyac karlamak iin bir faaliyetin retmesi beklenen rnleri ve hizmetlerdir (eitim, raporlar, y a y n l a r, d a n m a n l k

hizmetleri vb.). ktlar olabildiince somut, kesin ve saysal deerlerde tanmlanmaldr. ! Faaliyetler: Sonular elde etmek iin yaplmas gereken faaliyetlerin tmdr. Her sonuca ulamak iin birbirinden farkl eitli f a a l i y e t l e r i n gerekletirilmesi g e r e k m e k t e d i r. B u faaliyetlerin ktlarnn bir btn olarak hedef gruplar tarafndan mal ya da hizmet olarak kullanm, hedef gruplarn durumunda eitli deiiklikler yaratr. Bu deiiklikler mantksal ereve yaklam kapsamnda sonular olarak alglanmaldr. Sonu odakl faaliyetlerin belirlenmesi ve planlanmas genel olarak aadaki sre izlenerek

yaplr: q Hedef aacndan sonulara ulalmasn salayacak alt hedefler (aralar) seilir ve faaliyetlere dntrlr. Faaliyetler; eitimleri d z e n l e , e s a s paydalarla koordinasyon sala eklinde ifade edilir. q Mevcut durumla ilgili frsat ve risklere ilikin destekleyici nitelikte bir analiz gerekletirildikten sonra, varsa dier faaliyetler de eklenir. q Mantksal ereve matrisine, aksi belirtilmedii srece sadece ana faaliyetler d z e y i n d e f a a l i ye t l e r yazlr. Proje kapsam hedef aacndan bir strateji olarak seilirken unutulmamas gereken nokta, projenin taraflar anlamnda gereki olan mdahale alann belirlemektir. rneimizde kendine

bebek ve ocuk lmlerini genel hedef olarak seen bir sivil toplum kuruluu, strateji seimi yaparken mevcut ve potansiyel kapasitesine gre bebek ve ocuk lm oranlarnn azaltlmasn deil, ama bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon orannn azaltlmasn genel hedef olarak alp, bebeklerin beslenme durumunun iyiletirilmesini proje amac olarak elbette seebilir. Bu durumda hedef seviyeleri bu yeni seime gre k u r g u l a n m a l d r. D o l a y s y l a , unutmamak gerekir ki her seim projeyi hazrlayan kuruluun kendi kapasiteleri ve dier kriterlerle balantldr. Hedef seviyeleri de bu seime bal olarak ara-ama ilikisi kapsamnda oluturulmaldr. Bebek ve ocuk rneimizde hedef aacndan setiimiz strateji, MM'ye hedef seviyeleri kapsamnda aadaki ekilde geirilecektir.

ekil 10: Stratejiden Mantksal ereve Matrisine

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

GENEL HEDEF

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlarnn azaltlmas

PROJE AMACI

Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlarnn azaltlmas

Bebeklerin ve ocuklarn Beslenme Durumunun yiletirilmesi

Alanm Bebek ve ocuk Saysnn Artrlmas

1.Bebeklerin ve ocuklarn Beslenme Durumunun yiletirilmesi

SONULAR
2.Alanm Bebek ve ocuk Saysnn Artrlmas

Annelerin Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi

Salk Ocann yiletirilmesi

1.1.Annelerin Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi

FAALYETLER
2.1.Salk Ocann yiletirilmesi

Mantksal ereve matrisindeki bu yap hedef aacndaki ara-ama ilikisini net bir ekilde ortaya koymaktadr. Grld gibi, kaynaklarn ve girdilerin temin edilmesiyle balayan faaliyetler bizi sonulara, sonular proje amacna ulatrmakta, bu da en st hedef seviyesi olan genel hedef katkda bulunmamz salamaktadr. Mantksal ereve matrisinde faaliyetler ve sonular net bir ekilde ilikilendirmek iin, referans n u m a ra l a r k u l l a n l a b i l i r. B u yntem, MM dnda faaliyet plan hazrlnda ve uygulamada takibi kolaylatrabilir. Ayrca, ayn numaralama sistemi birden fazla proje amacnn olmas durumunda daha da fonksiyonel bir ynteme dnebilir. Bebek ve ocuk rneimizde, tek bir proje amac olduu iin referans numaralama sistemi sadece faaliyetler ve sonular dzeyinde kullanlmtr.

rneimizde, sonular ve faaliyetler arasndaki iliki aadaki ekilde kurulmaldr.

ekil 11: Hedef seviyesinde referans numaralandrma

Genel Hedef
Bebek ve ocuk lm oranlarnn azaltlmas

Proje Amac
Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Orannn Azaltlmas

Sonular
1.Bebek ve ocuklarn Beslenme Durumunun yiletirilmesi

Sonular
2. Alanm Bebek ve ocuk saysnn Artrlmas

Faaliyetler
1.1.Faaliyet 1.2.Faaliyet 1.3.Faaliyet 1.4.vs.

Faaliyetler
2.1.Faaliyet 2.2.Faaliyet 2.3.Faaliyet 2.4.vs.

ekilden de grld gibi her sonula ilgili ana faaliyetler sonularn altnda yer almaktadr. 1.1., 1.2., 1.3. ve 1.4. vs. Faaliyetler yapldnda birinci sonuca, 2.1., 2.2., 2.3. ve 2.4. vs. faaliyetler yapldnda ikinci sonuca ulalacaktr.

Strateji analizinde yaplan seim paralelinde proje kapsam mantksal ereve matrisine hedef seviyeleri arasndaki iliki gz nnde bulundurularak aadaki ekilde aktarlarak, matrisin ilk stunu oluturulur.

Tablo 5: Mantksal ereve Matrisi rnek Proje Kapsam Stunu

Proje Kapsam (Mdahale Mant) Genel Hedef

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

Proje Amac
Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Orannn Azaltlmas

Sonular
1. Bebek ve ocuklarn Beslenme Durumlarnn yiletirilmesi 2. Alanm Bebek ve ocuk Says Arttrlmas

Faaliyetler
1.1.Beslenme Uzmanlarnn Seimi 1.2.Eitimin Yaplmas 1.3.... 2.1.Salk Oca Ara ve Gerelerinin Yenilenmesi ve Rehabilitasyonu 2.2.Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas 2.3.Ebelerin Eitilmesi 2.4.Yeni Personel istihdam 2.5 Personel EitimProgramlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas

4.1.2. Varsaymlar
Bir proje stratejisi, hibir zaman, mevcut bir durumun tm ynlerini kapsayamaz. Bir projenin hedefleri hakknda bir seim yapld anda, birtakm d unsurlar, proje kapsamnn dnda braklmaktadr. Bir projenin hedeflerine ulamak iin gerekletirilmesi gerekenler, projenin baarsn etkileyen, hatta belirleyen fakat projenin kontrol dnda kalan d faktrler haline gelirler. Mantksal ereve matrisine dahil edilecek d faktrler, payda analizinden tretilebilir. Payda analizi srasnda paydalarn projeye verdii destekler ya da direniler projenin baarsn etkileyebilecek en nemli unsur haline dnebilir. Her hangi bir paydan projeye ya da proje taraflarnn bir ksmna gsterdii

diren projenin uygulamas asndan nemli bir risk unsuru olarak n plana kabilir. Proje dnda gelien olaylar ve ileyi proje planlamasnda dikkate alnmas gereken en nemli dsal faktrler olabilir. Riskleri proje kurgusuna dahil etmenin amac, projenin uygulanmas srasnda dsal faktrlerin izlenmesini salamak ve gerekirse olas revizyonlar iin bir temel oluturmaktr. Proje iinde faaliyetlerin balayabilmesi iin eitli artlarn salanmas gerekebilir. Bu artlar salanmakszn proje faaliyetlerine balamak mmkn olmayabilir ya da balanmas durumunda dier faaliyetler aksayabilir. Bu, projenin baarszla uramasna da neden olabilir. Finansman temini, faaliyetlere balamak iin alnmas gereken

izinler ya da protokoller gibi, proje balangcndan nce salanmas gereken koullarn tm n koullar olarak adlandrlr. rnein, bir kltrel varln korumasn ve dier nesillere aktarlmasn amalayan bir kltrel miras projesinde m e v c u t ya s a l d z e n l e m e l e r paralelinde koruma kurulundan gerekli izinler alnmadan ilgili varlk zerinde restorasyon ve benzeri bir ilem yapmak mmkn olmayabilir. Ayn ekilde, d kaynaklara baml olan bir projede finansal destek salanmadan ve bunu kullanmadan projenin faaliyetine balamak mmkn olmayabilir. nkoullar varsaymlar stununda olmasna ramen, varsaymlardan farkldr. Yukarda rneklediimiz gibi, gerekli izinlerin alnmas, gerekli anlamalarn yaplmas gibi rutin olmayan ilemler n koul olarak deerlendirilebilir. nkoul,

proje faaliyetlerinin balamasndan nce yerine getirilmesi gereken bir art olmas bakmndan, varsaymdan farkldr. n koullar dikkate almadan balanacak bir projede, faaliyetlerde zamanlama asndan sarkmalar olmas ve dolaysyla projenin planland gibi zamannda gereklememesi gibi bir sorunla karlalabilir. Paydalarla yaplan grmelerde, her paydan kendi zellikleri gerei proje ierisinde alaca roln niteliine bal olarak izlemesi gereken sre ve prosedrler n artlarn belirlenmesinde en nemli kaynaktr. Herhangi bir resmi kurum temsilcisi, projeye desteini ifade etse bile temsil ettii kurumun genel yaps ve prosedrleri yasal bir izin sreci ya da protokol gerektirebilir.

Proje ierisinde dier faaliyetlerin aksamasna neden olmayacak ve bu faaliyetlerle ezamanl yrtlebilecek trden faaliyetlerin proje iin n koul olarak mantksal ereve matrisine n koul olarak dahil edilmemesi gerekir. Faaliyet plannda herhangi bir aksamaya sebep olmayacak bir faaliyetin n koul olarak belirlenmesi, projenin uygulamasn bu koul yerine salanana kadar aksatmaktan te bir ie yaramayacaktr.

varsaymlar ak emas ile deerlendirilerek, ilgili hedef seviyesinin karsna yerletirilir ya da dier seenekler uygulanr. Risklerin gerekleme olasl ve etki derecesi (nemi), projenin risk derecesinin deerlendirilmesinin bir paras olarak tahmin edilmelidir. Bazlar projenin baars iin kritik nemde, bazlar ise marjinal nemde olacaktr. Bebek ve ocuk rneimizde, sorunun yaand blgenin genel zelliklerinden de grld gibi, aile iinde otorite ve karar gc babadr. Payda analizi esnasnda babay da iine alan deerlendirmeler gstermitir ki, baba projeye temel olarak ek bir para kayna olarak bakmakta, bundan te anneyi zellikle eitim toplantlarna ve dier proje faaliyetlerine katlm konusunda desteklememektedir. Blgenin

Varsaymlar Nasl Belirlenir? Mantksal ereve matrisinde n koullar ve riskler proje kurgusuna aadaki sralamada dahil edilir:
q

Varsa n koullar yukardaki prensipler erevesinde belirlenir ve MM'ye dahil edilir, Faaliyetler, sonular ve proje amac seviyelerinde bir st hedef seviyesine ulamak konusunda potansiyel riskler belirlenir, Bu riskler olumlu ifadeyle varsayma dntrlr, Varsaymlar aada verilen

kendi zellikleri gerei, babalarn projeye destek vermemesi demek proje asndan nemli bir dsal faktr olarak alglanmaldr. Yu k a r d a k i a d m l a r m e v c u t rneimizle somutlatrrsak:
q

Varsaymlar, projelerin uygulama aamalarnda proje uygulayclarn baz sorumluluklardan kurtarabilirler. Riskleri nceden grp, bunlar varsaym olarak projeye dahil ederek, ileride karlalabilecek srprizleri ortadan kaldrm oluruz. Fazla sayda varsaymda bulunmak, projenin gereklemesinin zor olduunu sylemenin baka bir yoludur.

Faaliyetler, sonular ve proje amac seviyelerinde bir st hedef seviyesine ulamak konusunda potansiyel riskler belirlenir: Proje kapsamna bakldnda grld gibi en alt seviyedeki hedef dzeyi faaliyetlere dntrlm hedeflerdir. Bebeklerin beslenme durumunun iyiletirilmesi iin ncelikli faaliyet annelerin beslenme konusunda bilgilendirilmesidir. Yapacamz bu faaliyetlerin istediimiz sonuca ulamas konusunda babalarn destek vermemesi bir risk unsuru olarak karmza kabilir.

Riskin tanm: babalarn destek vermemesi (-) Varsaym: babalarn anneleri desteklemesi (+) Bu varsaymn varsaymlar ak emas ile kontrol edilmesi:

Varsaymlar ak emasnn temel amac sorularn alternatif cevaplarn izleyerek yaplacaklar belirlemektir. babalarn anneleri desteklemesi proje asndan nemli bir dsal faktr mdr? Evet... Grld gibi babalarn anneleri desteklemesi

konusunda alternatifimiz sz konusudur. Son alternatiften balayacak olursak, babalarn anneleri desteklememesi kesinlikle mmkn deilse, bunu takip eden alternatif projenin bu destei s a l a ya c a k e k i l d e y e n i d e n tasarlanp tasarlanmayacadr. Eer projenin ierisinde herhangi bir faaliyetle babalarn desteinin salanmas mmknse o zaman proje uygulanabilir. Eer, cevap hayr ise, yani her ne ekilde olursa olsun babalarn destei olmadan projenin uygulanmas mmkn olmayaca iin, projenin baka bir zamana ertelenmesi gerekecektir. nk, hedef gruplar ierisinde yer alan unsurlarn, sosyal ya da benzeri nedenlerle projeyi desteklememesi projenin baarsz olmamas anlamna gelecektir.

kinci alternatif, babalarn anneleri proje faaliyetleri k o n u s u n d a k e s i n desteklemeleridir. Bu durumda bir riskten bahsetmek mmkn d e i l d i r. D o l a y s y l a , b u d u r u m u n b i r r i s k o l a ra k deerlendirilip Mantksal ereve Matrisine dahil edilmesine gerek yoktur.

Son alternatifimizde, yaplan analizler babalarn annelere verecei destek konusunda net karmlar vermiyorsa, babalarn destek vermesi bir varsaym olarak MM'ye eklenmelidir.

ekil 12:Varsaymlar Algoritmas

D faktr nemli mi?

Evet

Hayr Gerekleecek mi?

Kesinlikle

Mantksal ereveye ekleme

Olabilir

Varsaym olarak ekle

Gereklemeyecek

Projenin d faktr etkilemek zere yeniden tasarlanmas mmkn m?

Evet Projeyi, yeni faaliyetler veya sonular ilave etmek suretiyle yeniden tasarla. Gerekiyorsa projeyi batan itibaren yeniden formle et.

Hayr

Proje gerekletirilebilir deildir.

Tm varsaymlar, mantksal ereve matrisinin drdnc stununda gsterilir ve olumlu ifadelerle belirtilir. Daha nceki blmlerde, hedef seviyeleri arasnda balanty kurarken geerli olan: faaliyetler, sonulara, sonular proje amacna ulamamz salar ve proje amacna ulamamz genel hedefe katkda

bulunur mant, MM'ye varsaymlarn dahil edilmesiyle dikey mantk olarak adlandrdmz bir ekle dnr. Varsaymlar dahil edilerek okunan bir mantksal ereve matrisinde, hedefler ve varsaymlar arasndaki iliki aadaki ekilde gsterilmitir.

ekil 13:Mantksal ereve Matrisinde Dikey Mantk rnein :

Proje Kapsam

Eer FAALYETLER yaplr ve varsaymlar g e r e k l e i r s e , sonulara ulalr.

Varsaymlar

Genel Hedef

Proje Amac

P. Amacndan G. Hedefe

Sonular

Sonulardan P. Amacna

Faaliyetler

Faaliyetlerden Sonulara

Girdiler -nsan Kayna -Ekipman -Malzeme

nkoul(lar)

Yukardaki iliki aadaki ekilde kurulmaldr:

q

Varsa n koullar yerine getirilir, faaliyetlere balamak

iin gereken kaynaklar temin edilir ve faaliyetler yaplr. Fa a l i y e t l e r ya p l r v e sonulara ulamak iin

varsaymlar gerekleirse sonulara ulalr. Bu sonular elde edilir ve bu seviyedeki varsaymlar gerekleirse proje amacna ulalr, Proje amacna ulalr ve bu seviyedeki varsaymlar gerekleirse genel hedefe katk salanm olur.

dnemli etkililiin devam asndan kamuoyu oluturulmasnda nemli bir payda olan basnn destek vermemesi nemli bir dsal faktr olarak deerlendirilmitir. Sonulardan-Proje amacna Kamu-STK ibirliinin devam etmemesi: Projenin temel ekseni kamu ve STK ibirlii paralelinde yrmektedir. Bu ibirliinin devam etmemesi yine genel hedefe katk salamak konusunda nemli bir dsal faktrdr. q l Salk Mdrl'nn proje ncesindeki mali kapasiteye sahip o l m a m a s : Y a p l a n deerlendirmede ksa dnemde hedef gruplar zerinde ortaya kan deiim, yani elde edilen sonular annelerin beslenme konusunda bilgilenmesi ve alanm bebek ve ocuk saysnn arttrlmasdr. Bu deiimin bizi proje amacna ulatrabilmesi iin projemizin kamu
q

Bebek ve ocuk rneimizde yaplan analizlerde hedef seviyelerine bal olarak aadaki risklerin (dsal faktrlerin) nemli olduu sonucuna varlmtr: Proje amacndan-Genel hedefe Yerel rgtlerin kamuoyu desteinin devam etmemesi: Projenin katkda bulunaca uzun dnemli etkiler konusunda projenin sahiplii ile ilgili risk unsuru olarak deerlendirilebilir.
q

Basn desteinin devam etmemesi: Ayn ekilde, proje amac-genel hedef dzeyinde uzun
q

aya olan il salk mdrlnn mali kapasitesinde deiiklik projenin baars asndan kritik bir r i s k u n s u r u o l a r a k deerlendirilmelidir.
q

Faaliyetlerden-Sonulara Yeniliklere ak annelerin olmamas: Temel hedef grup olan bebek ve ocuklar zerinde bu deiimi salayacak en nemli aile bireyi hi kukusuz annedir. Annelerin bilgilenmesi ve bunla ilgili faaliyetler, annelerin deiikliklere ak olmamas durumunda fazlaca bir anlam ifade etmeyebilir. Bu nedenle, annelerin yeniliklere ak olmamas nemli bir risk unsuru olarak deerlendirilebilir. q Nitelikli personelin almaya gnll/ istekli olmamas: Tek bana fiziksel ve mali kaynaklarn salanmas ile belli sonularn elde e d i l m e s i m m k n d e i l d i r. evremizde, her trl donanma sahip olan, ama nitelikli personel olmamas nedeniyle bir trl kullanlamayan bir ok kurum ve yapdan bahsedebiliriz. Bu anlamda, nitelikli personelin zellikle blge ierisinde faaliyetlere
q

Bal Kurulularla ibirliinin olmamas: Sonularn bizi proje amacna ulatrmasnn temel unsuru, proje ierisinde yer alan tm kurulular arasnda gl bir ibirliinin varldr.
q

Beslenme uzmanlarnn desteinin devam etmemesi: Beslenme uzmanlarnn faaliyetler srasnda verdii destein, annelerin bilgilendirilmesi ile sonlanmas, proje asndan hedef gruplar asndan elde edilen sonularn belli bir zamanla snrl kalmasn salayabilir. Bu nedenle bilgilendirme sonras beslenme uzmanlarnn bu desteinin gnlllk esasyla devam etmesi ok nemli bir unsurdur.

anlk ve sadece profesyonel olarak katlm proje uygulama aamasnda nemli sorunlar beraberinde getirebilir.
q

Babalar anneleri eitime k a t l m k o n u s u n d a desteklememesi: Srekli tekrarladmz ve blgenin sosyokltrel zelliklerinin temel yansmas olan aile yaps, babalar nemli bir risk unsuru haline dntrebilir.
q

zellii gerei, bebek ve ocuklarla ilgili mevcut projemizde zellikle bebek ve ocuklarn beslenme durumunun iyiletirilmesi sonucunda ortaya kacak ek gelir ihtiyacn karlamak konusunda nemli bir etkiye sahip olabilir. n koul(lar): Proje kapsamnda yaplan deerlendirme sonucunda, l Salk Mdrl'nn gerekli izinleri almadan projeye katlmnn salanmasnn ve projenin faaliyetlerinin balamasnn mmkn olamad anlald iin, bu izinler proje asndan n koul olarak belirlenmitir. Yaplan deerlendirmeler nda bebek ve ocuk rneimizde projenin varsaymlar stunu aadaki ekli almaktadr. Bu yapya bakldnda, projemizin Mantksal ereve Matrisi ierisinde dikey mant yle alacaktr:
q

Gelir dzeyin artrlmas ile ilgili projenin baarl sonular vermemesi: Sorun aacnda, ocuklarn yetersiz beslenme nedenlerinden biri olan ailelerin gelir dzeyinin dkl, strateji seimi aamasnda tercih edilen projenin hedefleri arasnda olmamasna ramen, baka bir proje konusu olarak ele alnm ve uygulanyor olabilir. Byle bir proje dier projeleri tamamlayclk

Tablo 6: Mantksal ereve Matrisi rnek Proje Varsaymlar Stunu

Proje Kapsam (Mdahale Mant) Genel Hedef

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

Varsaymlar

Proje Amac
Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Orannn Azaltlmas

-Yerel rgtlerin Kamuoyu Destei Devam Ediyor. -Basn Destei Devam Ediyor. -Kamu - STK birlii Devam Ediyor. -l Salk Mdrl Proje ncesindeki Mali Kapasitesini Koruyor -Bal Kurulularla birlii Gl. -Beslenme Uzmanlarnn Destei Devam Ediyor. -Yeniliklere Ak Anneler -Nitelikli Personelin almaya Gnll Olmas -Babalar Anneleri Eitime Katlm Konusunda Destekliyor -Gelir Dzeyinin Arttrlmas ile lgili Proje Uygulanyor ve Olumlu Yansmalar Oluyor nkoullar l Salk Mdrl zni

Sonular
1. Bebek ve ocuklarn Beslenme Durumlarnn yiletirilmesi 2. Alanm Bebek ve ocuk Says Arttrlmas

Faaliyetler
1.1.Beslenme Uzmanlarnn Seimi 1.2.Eitimin Yaplmas 1.3.... 2.1.Salk Oca Ara ve Gerelerinin Yenilenmesi ve Rehabilitasyonu 2.2.Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas 2.3.Ebelerin Eitilmesi 2.4.Yeni Personel istihdam 2.5Personel Eitim Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas

Faaliyetlerden Sonulara: l salk mdrl projeye katlm salamak konusunda izni alr, proje faaliyetlerine ilikin insan kaynaklar, fiziksel kaynaklar harekete geirilerek faaliyetler b a l a r. r n e i n , a n n e l e r i n bilgilendirilmesi ile ilgili olarak, beslenme uzmanlar seilir ve anneler bilgilendirilir/eitilir. Bu faaliyet yaplr ve anneler de yenililiklere ak olurlarsa (varsaymmz) bebek ve ocuklarn beslenme durumu iyiletirilir. Sonulardan Proje Amacna: Bebek ve ocuklarn beslenme durumu iyiletirilir, beslenme uzmanlarnn destei devam edecei ve bal kurulular aras gl bir ibirlii olaca varsaymlarmz gerekleirse (dier sonula birlikte) proje amacna ularz.

Proje Amacndan Genel Hedefe: Bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oran azaltlr ve basn destei ve Kamu-STK ibirliinin devam edecei varsaymlarmz gerekleirse proje amac genel hedefe katkda bulunur.

4.1.3. Objektif Olarak Dorulanabilir Gstergeler

Bir projenin baarl ya da baarsz olarak deerlendirilebilmesi iin, ncelikle mevcut durumdaki deiikliin ne olacann ortaya konmas gerekmektedir. Yani, deerlendirme iin bir kriter olmas gerekir. Projenin hedeflerinin belli kriterler olmadan tanmlanmas mevcut olumsuz duruma gre nasl bir yol kat ettiimizi grmemizi engeller. Hedeflerin, nasl ve ne kadar deiim salayaca, bunu hangi zamanda yapaca, nerede ve kimlere etki edeceinin net bir

ekilde tanmlanmas g e r e k m e k t e d i r. B y l e b i r tanmlama, deerlendirmeyi yaptmz anda, projenin planlanan ve gerekleen sonularn karlatrma olana verecektir. Bunun iin, hedef seviyelerine

amalarnn hangi lde gerekletirilmi olduunu gsteren deiim veya sonu parametreleri olup, effaflk olumasna yardmc olurlar. Her hedef seviyesi iin ayr ayr tanmlanan baar gstergeleri, hedef seviyesine uygun olarak aadaki zelliklere sahip olmaldr. Spesifik: lmesi gereken hedefle ilgili olmaldr. Belirlenen hedefle ilgili olmayan bir gstergenin, sz konusu hedef konusunda bir parametre olarak kullanlmas mmkn deildir.
q

Baz kurulular, faaliyetler dzeyinde gsterge tanmlamasn istese de, mantksal ereve matrisinde genel hedef, proje amac ve sonular dzeyinde gsterge tanmlamas yaplmaktadr.

Objektif olarak dorulanabilir gstergeler; projenin hedeflerini lebilen, uygulamal olarak gzlemlenebilen, performans lm, proje izleme ve deerlendirmesi iin dayanak salayan aralardr. Gstergenin objektiflii, gstergenin farkl taraflar asndan ayn eyi ifade etmesidir. Gstergeler, projenin

llebilir: Hedefin ieriine bal olarak, nicel ve/veya nitel deiim unsurlarn tamal ve bunlar minimum maliyetle dorulanabilmelidir. Hedef eer saysal bir deiimle llebiliyor ve bu deiimin nasl olaca ortaya konabiliyorsa, bunlar gstergenin tanmna dahil edilmek zorundadr.
q

Saysal ya da niteliksel deiim hedefleri konmas, gstergelerin objektifliinin bir gerei olarak dorulamay da beraberinde getirir. Baarnn dorulanmas iin dorulama kaynaklarna bavurmak ek bir maliyet g e r e k t i r e c e k t i r. B u n e d e n l e gsterge belirlerken, gstergeyi en az maliyetle dorulamak temel prensip olmaldr.
q

matrisindeki her gsterge sadece tek bir hedefle (genel hedef, proje amac veya bir sonula) ile ilgili o l m a l d r. r n e i n , s o n u l a r seviyesindeki gstergeler, faaliyet seviyesinde belirtilenlerin bir zeti olmamal, fakat faaliyet(ler)in llebilir sonucunu aklamaldr. Peki, hedef dzeyleri iin standart bir gsterge says var mdr? Byle bir saysal deerden bahsetmek mmkn deildir. nemli olan gstergenin ka tane olduu deil, gstergenin hedefi lmek konusunda yukarda sraladmz genel zelliklere sahip olmasdr. Gerekiyorsa, bir hedef iin birden fazla gsterge kullanlabilir. rnein, bir gsterge, iyi nicel bilgiler salayabilir ve bunun, nitel konulara (hedef gruplarn grleri gibi) arlk veren baka bir gsterge ile desteklenmesi gerekebilir.

Uzlama: Paydalarn tmnn gstergenin baary lmek iin objektif bir parametre olduu konusunda uzlama salam olmas gerekmektedir. htiyaca Uygun: Yneticilerin bilgi ihtiyalar ile ilgili olmaldr.
q q

Sreli: Her hedef seviyesine uygun olarak zaman snrl olmaldr. Gstergeler, birbirlerinden bamsz olmal ve mantksal ereve

Gsterge Belirleme Admlar 1. Gsterge zelliklerini dikkate alarak; her bir sonu, proje amac ve genel hedef iin uygun gstergeler belirleyiniz. 2. Gstergeye dayanarak, hedefleri aadaki sorular sorarak tanmlaynz:
q q q q q

Miktar Nitelik Hedef grup Zaman Yer

Ne kadar? Ne? Kim? Ne zaman? Nerede?

Ar gsterge tanmlamaktan olabildiince kanmak gerekir. Her ek gsterge, ek bir dorulamay ve dolaysyla, ek zaman, insan k a y n a n ve m a l i y e t i n i d e beraberinde getirecektir. Gstergeler, projenin hedeflerine uygun olarak nicelik, nitelik, zaman, yer ve hedef gruplar asndan llebilir terimlerle t a n m l a n m a l d r. B y l e b i r tanmlamann temel amac, deiimin kimin iin, ne zaman, nerede, ne kadar ve nasl olaca konusunda fikir oluturmaktr.

Bebek ve ocuk rneimizde sonulardan birincisi Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Oranlarnn Azaltlmasdr. Bu sonu iin gstergemizi belirleyelim: Hedef : Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Oranlarnn Azaltlmas Gsterge: Hastane ve salk ocana enfeksiyon nedeniyle ya p l a n b a v u r u o ra n l a r n n azalmas

lk Adm : Nitelik Hastane ve salk ocana viral enfeksiyon nedeniyle yaplan bavuru orannn azalmas kinci Adm Nicelik Hastane ve salk ocana viral enfeksiyon nedeniyle yaplan bavuru orannn %50'den %10'a drlmesi Son Adm : Zaman 200X yl sonunda hastane ve salk ocana viral enfeksiyon nedeniyle yaplan bavuru orannn %50'den %10'a drlmesi. Bu gstergeye yer faktrn de eklediimizde, bir gstergede olmas gereken tm faktrlerin hepsi tamamlanm olacaktr.

Belirlenen gstergeler projenin baar kriteridir. Bu nedenle bir gsterge belirlerken, niceliksel ve niteliksel deiimin lleri gereki olmaldr. Unutulmamaldr ki, gsterge belirlemek hedefleri saysallatrmak deildir!!!.

Belirlenen gstergeler hem proje uygulamas esnasnda hem de sonrasnda proje deerlendirilirken kullanlacak temel kstaslardr. Gstergeler MM'de her hedef seviyesi iin belirlenirken, zellikle saysal deiimin karlatrmal olarak verilmesi faydal olacaktr. Bylece MM kullanclar hedef gruplar asndan deiimin nasl bir boyutta olduunu grme ansna sahip olacaktr.

4.1.4. Dorulama Kaynaklar

Dorulama Kaynaklar, gstergelerin kontrol edilmesi iin gerekli bilgiyi salayacak dokmanlar, raporlar ve dier kaynaklardr. Her gsterge tanmlandnda e zamanl olarak dorulama kaynaklar da b e l i r l e n m e l i d i r. D o r u l a m a kaynaklar u bilgileri iermelidir:
q

verilerin toplanaca, ilenecei, elde tutulaca ve hangi verilerin dardan salanaca belirlenir.
q

Proje dndaki kaynaklarn dorulama kayna olarak kullanlmas durumunda, bu dorulama kaynaklarnn aadaki zellikleri salayp salamad deerlendirilir: biim ve sunulularnn uygunluu, yeterince spesifik olup olmadklar, gvenilirlikleri, eriilebilirlikleri (nerede ve ne kadar), elde etme maliyetinin kabul edilebilir dzeyde olup olmad.

Bilginin salanaca format (rn: lerleme raporlar, proje hesaplar, proje kaytlar, resmi istatistikler vb.), q Bilgiyi kimin salayaca, q Bilginin hangi sklkta salanaca (rn: Aylk, aylk, yllk vb.). Dorulama kaynaklar belirlenirken aadaki unsurlara dikkat edilir.
q

Proje

kapsamnda

hangi

Proje d dorulama kaynaklar i s t a t i s t i k l e r, r a p o r l a r v b . almalardr. Bunlarn seiminde ncelikle kaynan kullanma uygunluu nemlidir. Rutin bir

istatistik dorulama kayna olarak kullanlabilirken, kimi zaman ham bir istatistik projeye zel bir bilgiyi salamad iin, eitli yntemlerle analiz edilerek kullanlmak zorunda kalabilir. Dorulama kayna seilirken hedefe ynelik gstergenin hedefle ilgili kurum kaynaklarndan dorulanmas bu sorunu ortadan kaldrabilir. Bebek ve ocuk rneimizde hastaneye enfeksiyon nedeniyle yaplacak bavurularn hastane kaytlarndan yaplmas spesifik olarak en iyi dorulama kaynadr. Bunun iin baka herhangi bir istatistii kullanmak hem zaman kayb hem de ek bir maliyet demektir. Fakat, bu noktada nemli olan kullanlan dorulama k a y n a n n g v e n i l i r l i i d i r. Kullanlan dorulama kaynana ilikin olarak yaplan ilemler

kaytlara dzenli olarak aktarlyor mu?, lemler kaytlara alndktan sonra belli bir ileme tabi tutuluyor mu?, Bu kaynaklara istenildii anda ulalabilir mi?. Tm bu sorular, dorulama kaynann eriilebilirlii ve gvenilirlii ile ilgili sorulardr. Esas itibaryla dorulama kaynaklar, mevcut durum tespitinde kullanlan ikincil kaynaklarn kendisidir. Bu kaynaklar mevcut durum ortaya konulurken sorunun tespiti iin kullanldndan, deiimi gsterecek ve baary dorulayacak en iyi kaynaklar da bunlar olacaktr. Dier taraftan, baz durumlarda niteliksel deiim ikincil kaynaklardan dorulanamaz. Byle bir durumda en iyi zm, hedef gruplarla yaplan anketler olabilir. Fakat, anketi bir dorulama kayna olarak kullanrken anket maliyeti gz ard edilmemelidir.

Proje btesine ok fazla yk getirecek dorulama kaynaklarnn kullanlmas fon salayan kurulularn da tercih ettii bir yntem deildir. Esas olan; en az maliyetle, en doru ve gvenilir dorulamay yapmaktr.

Projede dorulama kayna iin elde edilecek olan bilginin toplanmas, i yk ve maliyetler tahmin edilmeli ve uygun aralar salanmaldr.

ekil 14: Dorulama kaynaklarnn tr ve maliyeti arasndaki iliki

rnekleme ile yaplm Alan almalar Maliyet Projeden Yararlananlarla Yaplan Grmeler

Rutin statistikler

Ynetim Raporlar dari Kaytlar

Karmaklk

Yukardaki ekilden grld gibi, dorulama kaynann nitelii ile (rn: veri toplanmas ve analizindeki kolaylk) ile elde etme maliyetleri arasnda dorudan bir iliki vardr. Dorulama kayna karmaklatka elde etme maliyeti de artmaktadr. Sonu olarak, dorulama kayna ok maliyetli veya ok karmak bulunursa daha

basit, ucuz ve dolayl baka bir dorulama kayna ile deitirilmelidir. Bebek ve ocuk rneimize ilikin hedef seviyelerinde belirlenen gstergeler ve dorulama kaynaklar aadaki MM'nin ilgili stunlarnda verilmitir

Tablo 7: Mantksal ereve Matrisi rnek Proje Gstergeler ve Dorulama Kaynaklar

Objektif Olarak Dorulanabilir Gstergeler
....blgesinde lm oranlar 200.. ylna kadar 1 ya altndaki bebek ve 5 ya altndaki ocuklarda %...ten %...ye drlmesi, -200X yl sonunda hastane ve salk ocana viral enfeksiyon nedeniyle yaplan bavuru orannn %50den %10a drlmesi. -200X sonuna kadar 1 ya alt 500 bebein alarnn yaplmas -200X sonuna kadar 5 ya alt ocuklarda grlen .felci, kzamk, 2gibi hastalklara kar alanma oranlarnn saysnn Xten Yye karlmas
-.......200X sonunda mama ve ek gda tketiminin % 10 artmas -200X sonuna kadar 1 ya alt 500 bebein alarnn yaplmas -200X sonuna kadar 5 ya alt ocuklarda grlen .felci, kzamk, 2gibi hastalklara kar alanma oranlarnn saysnn Xten Yye karlmas

Proje Kapsam (Mdahale Mant) Genel Hedef

Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

Dorulama Kaynaklar
Nfus/Salk istatistiklerinin gemi, ara dnem ve ileriye ynelik olarak analizi -Hastane ve Salk Oca kaytlarnn gemi, ara dnem ve ileriye ynelik olarak analizi -3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi kliniklere devam kaytlar,3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi klinik alama kaytlar

Varsaymlar

Proje Amac
Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Orannn Azaltlmas

-Yerel rgtlerin Kamuoyu Destei Devam Ediyor. -Basn Destei Devam Ediyor. -Kamu - STK birlii Devam Ediyor. -l Salk Mdrl Proje ncesindeki Mali Kapasitesini Koruyor -Bal Kurulularla birlii Gl. -Beslenme Uzmanlarnn Destei Devam Ediyor. -Yeniliklere Ak Anneler -Nitelikli Personelin almaya Gnll Olmas -Babalar Anneleri Eitime Katlm Konusunda Destekliyor -Gelir Dzeyinin Arttrlmas ile lgili Proje Uygulanyor ve Olumlu Yansmalar Oluyor nkoullar l Salk Mdrl zni

Sonular 1. Bebek ve ocuklarn Beslenme Durumlarnn yiletirilmesi 2. Alanm Bebek ve ocuk Saysnn Arttrlmas

-Beslenme eitim merkezi raporlar Blge datm firmalarnn raporlar -3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi kliniklere devam kaytlar, -3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi klinik alama kaytlar

Faaliyetler 1.1.Beslenme Uzmanlarnn Seimi 1.2.Eitimin Yaplmas 1.3.... 2.1.Salk Oca Ara ve Gerelerinin Yenilenmesi ve Rehabilitasyonu 2.2.Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas 2.3.Ebelerin istihdam ve Eitilmesi 2.4.Yeni Personel istihdam 2.5.Personel Eitim Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas

Aralar (Girdiler)

Maliyetler

Bu rneimizde gstergeler incelendiinde, her hedef seviyesi dzeyinde spesifik ve hedefe ynelik gstergelerin belirlendii, ayn ekilde dorulama

kaynaklarnn seiminde hibir maliyete katlanmadan ulalabilecek kaynaklarn seildii grlmektedir.

4.1.5. Aralar ve Maliyetler Nedir ve Nasl Belirlenir?

Aralar; projenin yrtlmesi ve planlanan faaliyetlerin yaplmas iin gereken fiziksel ve fiziksel olmayan kaynaklar, yani projede kullanlacak girdileri ifade eder. Bu g i r d i l e r i t e m e l o l a ra k i k i y e ayrlabiliriz:
q q

nsan kaynaklar Ekipman ve malzemeler

girdilerin belirlenmesi ve bu giderlerin fiyatlandrlarak maliyetlere dntrlmesi ve projenin btesinin oluturulmas gerekmektedir. Bunlar yapabilmek iin detayl bir faaliyet planlamas ve bununla ilgili teknik almalarn analiz aamasnda tamamlanarak proje btesinin ortaya konmas gerekmektedir. Bu nedenle projede kullanlacak aralar ve maliyetler, mantksal ereve matrisi hazrlandktan sonra tamamlanr ve zet bilgiler bu blmde verilir. Bahse konu admlarn geilmesi ile projemize ilikin mantksal ereve matrisinin hazrlanmas tamamlanmtr. rneimize ilikin tamamlanm mantksal ereve matrisi aada verilmitir.

Maliyetler ise, tm belirlenmi kaynaklarn (aralarn) finansal olarak ifadesidir. Maliyetler, proje nerisi hazrlanan kurulua, projeye destek salayacak tm kii ya da kurulularn katklarn ifade edecek ekilde ve istenilen standart bir formatta hazrlanmaldr. Proje kapsamnda gerekli olan

Tablo 8: rnek Proje Tamamlanm Mantksal ereve Matrisi

Proje Kapsam (Mdahale Mant) Genel Hedef
Bebek ve ocuk lm Oranlarnn Azaltlmas

Objektif Olarak Dorulanabilir Gstergeler

....blgesinde lm oranlar 200.. ylna kadar 1 ya altndaki bebek ve 5 ya altndaki ocuklarda %...ten %...ye drlmesi, -200X yl sonunda hastane ve salk ocana viral enfeksiyon nedeniyle yaplan bavuru orannn %50den %10a drlmesi. -200X sonuna kadar 1 ya alt 500 bebein alarnn yaplmas -200X sonuna kadar 5 ya alt ocuklarda grlen .felci, kzamk, 2gibi hastalklara kar alanma oranlarnn saysnn Xten Yye karlmas
-.......200X sonunda mama ve ek gda tketiminin % 10 artmas -200X sonuna kadar 1 ya alt 500 bebein alarnn yaplmas -200X sonuna kadar 5 ya alt ocuklarda grlen .felci, kzamk, 2gibi hastalklara kar alanma oranlarnn saysnn Xten Yye karlmas

Dorulama Kaynaklar
Nfus/Salk istatistiklerinin gemi, ara dnem ve ileriye ynelik olarak analizi -Hastane ve Salk Oca kaytlarnn gemi, ara dnem ve ileriye ynelik olarak analizi -3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi kliniklere devam kaytlar,3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi klinik alama kaytlar

Varsaymlar

Proje Amac
Bebek ve ocuklarda Grlen Enfeksiyon Orannn Azaltlmas

-Yerel rgtlerin Kamuoyu Destei Devam Ediyor. -Basn Destei Devam Ediyor. -Kamu - STK birlii Devam Ediyor. -l Salk Mdrl Proje ncesindeki Mali Kapasitesini Koruyor -Bal Kurulularla birlii Gl. -Beslenme Uzmanlarnn Destei Devam Ediyor. -Yeniliklere Ak Anneler -Nitelikli Personelin almaya Gnll Olmas -Babalar Anneleri Eitime Katlm Konusunda Destekliyor -Gelir Dzeyinin Arttrlmas ile lgili Proje Uygulanyor ve Olumlu Yansmalar Oluyor nkoullar l Salk Mdrl zni

Sonular 1. Bebek ve ocuklarn Beslenme Durumlarnn yiletirilmesi 2. Alanm Bebek ve ocuk Saysnn Arttrlmas

-Beslenme eitim merkezi raporlar Blge datm firmalarnn raporlar -3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi kliniklere devam kaytlar, -3er aylk dnemler itibariyle analiz edilmi klinik alama kaytlar

Faaliyetler 1.1.Beslenme Uzmanlarnn Seimi 1.2.Eitimin Yaplmas 1.3.... 2.1.Salk Oca Ara ve Gerelerinin Yenilenmesi ve Rehabilitasyonu 2.2.Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas 2.3.Ebelerin istihdam ve Eitilmesi 2.4.Yeni Personel istihdam 2.5.Personel Eitim Programlarnn Gelitirilmesi ve Uygulanmas

Aralar (Girdiler)

Maliyetler

5.

Faaliyet Plannn ve Btenin Hazrlanmas

5.1. Faaliyet Plan

Fa a l i y et p l a n , b i r p r o j e n i n faaliyetlerini birbirleri arasndaki balantlarn da belirleyecek ekilde mantksal bir sralama ile sunma yntemidir. Faaliyet plan, uygulama plan olarak da a d l a n d r l r. F a a l i y e t p l a n hazrlamak, mantksal ereve matrisinde detaylar ile ortaya konulan projenin uygulanabilir hale dntrlmesinin ilk admdr. Analiz edilen ve hedefler arasnda nedensel ilikileri kurulmu olan projenin, ne yapacann faaliyetlerle ilevsel hale getirilmesi salanmaktadr. Faaliyet plan yaplrken projenin kapsamna ve faaliyetlerin zelliine bal olarak gereken dzeyde uzman destei alnmas olmazsa olmaz n kouldur.

nk, MY'de beklenen her sonucun elde edilebilmesi iin, tm f a a l i ye t l e r i n g e r e ke n t e k n i k detaylaryla planlanmas gerekmektedir. Sonu odakl faaliyet planlamasnda, eksik olan bir faaliyet istenilen sonularn elde edilmemesine, dolaysyla projenin baarsz olmasna neden olabilir. Dier taraftan, gereksiz faaliyetlerin plana dahil edilmesi, bu faaliyet iin belirlenen veya istenen mali, fiziksel ve insan kaynaklarnn gereksiz ve verimsiz kullanm sonucunu dourabilir. Faaliyet plannn oluturulmas ve bte arasndaki iliki zellikle uygulanacak projenin kaynak ihtiyacnn belirlenmesinde temel aamadr. Faaliyet planndan bteye geite temel yntem ve iliki aada verilmitir.

ekil 15: Faaliyet Plan ve Bte likisi

Bte Maalar.......... Yolluklar......... Ara Gider......

1 MM 4 2

Girdilerin Fiyatlandrlmas ....................................... .......................................

Faaliyet Plan ................... ................... ...................

3
Girdilerin Belirlenmesi ................................ ................................

ekilden de grld gibi, faaliyet planndan bteye eitli admlar Tamamlanarak geilir. lk adm, faaliyetlerin MM'de ana faaliyet

dzeyinde tespit edilmesidir. kinci adm, faaliyet plannn hazrlanmasdr.

Bunu takip eden adm ise, faaliyetlerin yaplmas iin kullanlacak insan kayna, ekipman, malzeme ve fiziksel kaynaklar gibi girdilerin tespitinin yaplmas (adm 3) ve bu girdilerin belirlenen birimler zerinde fiyatlandrlmasdr (adm 4). Girdilerin fiyatlandrlmas ile bte hazrlna temel oluturacak veriler oluturulmu olur. Bu veriler zerinden bte hazrlanarak sre tamamlanr.

5.1.1. Faaliyet Plannn Hazrlanmas

Fa a l i y e t p l a n h a z r l a m a k , yukardaki ak ierisinde faaliyetlerde kullanlacak girdilerin gereki bir ekilde belirlenmesi konusunda ok nemli bir aamadr. Faaliyetleri planlarken temel prensip, en az kaynakla en fazla kty elde etmek olmaldr.

Hazrlanacak faaliyet plannn kalitesi, hazrl yapan ekibin proje hedefleri konusundaki uzmanl, deneyimi ve bilgisi ile doru orantldr. Yukarda da belirttiimiz gibi, faaliyet plan uzman katlm olmadan tamamlanmamaldr. Tarmsal bir retimde ziraat mhendisi veya gda mhendisi, bir restorasyon faaliyetinde r e s t o ra s y o n u z m a n , e i t i m faaliyetinde eitimin trne bal olarak ilgili konuda bir eitim uzman gibi deneyimli kiilerin katlm faaliyetlerin gerektii detayda ve gereki ekilde planlanmasn salayacaktr. Aada verilen sralama, bir faaliyet planlamasnda temel olarak yaplamas gerekenleri gsterir. Her faaliyet planlamasnda aada verilen sralamaya uyulmas gerekmeyebilir.

Adm 1: Ana faaliyetleri mantksal ereve matrisinden a l a r a k f a a l i y e t l e r i detaylandrmak: Mantksal ereve matrisindeki ana faaliyetler olduu ekliyle alnr, Planlanan bu faaliyetleri detaylandrmann amac, belirlenen faaliyetleri ynetmeyi kolaylatrmaktr. Bunun iin, detaylandrmay doru yapmak ok nemlidir. En yaygn hata fazla detaylandrmaktr. Planlamac gerekli zaman ve kaynaklar n g r r. Y i n e b u a a m a d a sorumluluklarn datlmas iin yeterli ayrntya sahip olur olmaz detaylandrmay durdurmaldr. Bebek ve ocuk projesinin Mantksal ereve Matrisi'nde faaliyetler seviyesinde yer alan 2.1. Ebelerin eitilmesi ana faaliyeti aadaki ekilde detaylandrlabilir:

Faaliyetler
1.1. Annelerin beslenme konusunda eitimi 1.2. 1.3. .... 2.1. Salk oca ara ve gerelerinin yenilenmesi ve rehabilitasyonu 2.2. Programlarn gelitirilmesi ve uygulanmas 2.3. Ebelerin eitilmesi 2.4. Yeni personel istihdam 2.5. Personel eitim programlarnn gelitirilmesi ve uygulanmas

2.3. Ebelerin eitilmesi

2.3.1.:Eitimi gerekletirecek uzmanlarn tespiti ve seimi 2.3.2.:Eitim ieriinin belirlenmesi 2.3.3.:Eitim materyallerinin hazrlanmas 2.3.4.:Eitim yerinin organizasyonu 2.3.5.:Eitim yaplmas 2.3.6.:Eitim deerlendirmesi

Adm 2: Sralama ve bamllklarn belirlenmesi; Faaliyetler yeterince detaylandrldktan sonra birbirleriyle ilikilerine karar verilmelidir. Sralama bir faaliyetin h a n g i f a a l i y e t i i z l e ye c e i n i , bamllk ise birisi bitmeden balayamayacak veya tamamlanamayacak faaliyetleri gsterir. Bamllklar ayn kii tarafndan yaplacak faaliyetler arasnda da olabilir. Faaliyetler arasnda, ezamanl ve birbirine bal olarak yrtlen faaliyetlerin doru ekilde belirlenmesi, faaliyetlerin sresi asndan ok nemlidir. Mevcut rneimizde, e zamanl ve birbirine bal olarak yaplacak faaliyetlerin tespit edilmesi gerekmektedir. Alt faaliyetler dzeyinde yaplan bu sralamada, "eitim uzmanlarnn tespiti ve

seimi yaplmadan eitimin ieriinin belirlenemeyecei aikardr. Ayn ekilde; eitim ierii belirlendikten sonra eitim materyalleri hazrlanacaktr. Dier taraftan, eitim materyalleri hazrlanrken, eitim yaplacak yerle ilgili dzenlemeler e zamanl olarak yaplabilir. Adm 3: Faaliyetlerin balama, uygulanma ve tamamlanma srelerini belirlemek: Detaylandrlm faaliyetlerin ancak balama ve biti zamanlarnn belirlenmesiyle faaliyet plan oluturulabilir. Zaman doru ngrmenin temel art, faaliyetlerin deneyimli ve teknik bir uzman ya da uzmanlar ekibi tarafndan dzenlenmesidir. Bu konuda yeterli bilgi sahibi olmadan faaliyetlerin planlanmas en ok karlalan durumlardan birisidir. Faaliyetlerde sre ngrleri ile

ilgili sapmalar aada belirtilen nedenlere baldr:

q

Gerekli baz detay faaliyetleri ihmal etmek, F a a l i y e t l e r i n bamllklarn/ilikilerini veya balantlarn yeterince ortaya koymamak, Kaynak dalmnda etkinsizlik (ayn kii /kurum veya ayn malzemeyi ayn anda iki veya daha fazla sayda iin yaplmas iin tahsis etmek), Hzl sonu alma istei.

izlenmesi iin kolaylk salar. Kilometre talar, en yaln ekliyle her bir faaliyetin tamamlanmasnn ngrld tarihlerdir (rnein; eitimlerin 200X'e kadar tamamlanmas). Adm 4: Uzmanlk Alanlarnn Belirlenmesi ve Grev Dalm: Ne yaplmas gerektii ortaya ktnda, gerekli olan uzman ihtiyacn belirlemek kolaydr. Bylece mevcut insan kayna ile faaliyet plannn gerekleip gereklemeyeceini ngrmek ve gerekli eksikliklerin tamamlanmas mmkn olur. Ekip ii grev dalm sadece hangi ii kimin yapacan belirlemek deildir. Faaliyetlerin niteliine uygun olarak yaplan grev tanmlarna ve bunlarn dalmnda kiilerin yetenek, deneyim ve kapasiteleri dikkate alnr. Kiilerin grevlerini yeterince kavram olmalar salanr.

Ana faaliyetlerin sresi: Her bir alt faaliyetin sresi belirlendikten sonra ana faaliyetler iin balama ve biti zaman bulunmu olur. Belirgin nemi olan noktalar (Kilometre Talar) belirlemek: Bu adm proje uygulamas ve

Faaliyetlerden sorumlu kiilerin/birimlerin i planlarnda haftalk zaman aral kullanlabilirken, genel bir faaliyet plannda srenin aylk veya aylk zaman dilimlerine ayrlmasnda fayda vardr. rneimizde, faaliyetlerle ilgili detaylandrma sonucunda ebe eitimi iin iki uzmann ve proje ekibinden 4 kiinin katlmnn gerekli olduu belirlenmitir. Eitmenler; eitimlerin hazrlamas, uygulamas ve deerlendirmesini yapacak, proje ekibinden bu faaliyete katlacak 4 kii de eitimlerin uygulanmas esnasnda hem almalar koordine edecek hem de eitmenlere yardmc olacaktr. Adm 5: Ekip yeleri in Gerekli Srenin Tahmin Edilmesi Deneyimlere dayal olarak, ekip yeleri arasnda yaplan dalm

yaplan grevlerin her biri iin gerekli srenin gereki bir ekilde tahmin edilmesi ve ekip yelerinin ayr grevleri arasnda ynetilebilir akmalar olup olmadnn kontrol edilmesi gerekir. rneimizde, alt faaliyetler iin uzmanlar dzeyinde ngrlen sreler aada verilmitir. Eitmenler iin:
q

Eitim setinin hazrlanmas (5 gn - 2 eitmen) Eitim verilmesi (3 gn - 2 eitmen) Eitim deerlendirmesi (1 gn - 2 eitmen)

Yaplan almalar sonucunda, sz konusu faaliyetler gereken dzeyde detaylandrlmtr. Bu alma ayn zamanda ilgili faaliyetler iin gereken insan kayna ve dier girdilerin belirlenmesi iin bir dayanak oluturmaktadr.

rneimizde, yaplan almalar sonucunda ebelerin eitimi iin gereken girdiler aadaki ekilde belirlenmitir:
q q q q q

Eitmen (18 adam/gn) 1 adet Projektr Her katlmc iin bir eitim seti alma katlar Dierleri

5.2. Proje Btesinin Hazrlanmas

Faaliyetlerin detaylandrlmas ve planlamas ile birlikte, faaliyetler iin gerekli olan insan kaynaklar, ekipman, malzeme vb. girdiler ve bunlarn miktarlar belirlenmitir. Te s p i t e d i l e n b u g i r d i l e r i n fiyatlamas ile birlikte projenin toplam maliyeti, yani btesi ortaya kacaktr. Kullanlacak girdiler iin yaplacak maliyet tahminleri, dikkatli ve detayl bir btelemeye dayandrlmaldr. Zira, bu tahminler zerinden dzenlenecek bte,

projeyi uygulama karar alnmasnda en nemli kriterlerden biridir. Btenin kalitesi tamamyla girdilerin ne kadar gereki fiyatlandrld ile ilgilidir. Bir projenin btesinin ne kadar gereki belirlendii sadece bunun finanse edilip edilmeyecei yolundaki karar byk lde etkilemekle kalmaz ayn zamanda projenin uygulanmasnda da nemli etkiye sahip olur. Bte almalar; faaliyet planndan hareketle oluturulan girdilerin maliyet tahminlerini yapmak zere bilgilerin toplanmas, bunlarn gerekelendirilmesi (fiyatlarn nasl tespit edildii) ve maliyetlerin kimler tarafndan f i n a n s e e d i l e c e i ko n u l a r n iermelidir. Bylece projenin finansman kaynaklar ve doal olarak taraflarn greli katks da ortaya kacaktr.

Faaliyetler dzeyinde gerekli olan tm girdileri belirlemek amacyla, her faaliyetin yaplmas iin gerekli girdileri g s t e r e n b i r t a b l o dzenlenmesi yararl olabilir. Faaliyetler dzeyinde belirlenen girdiler iin yaplacak bir maliyet ngrs ile btenin hazrlanmas konusunda tm veriler hazrlanm olur. Byle bir yntem, sistematik olarak hata payn tmyle ortadan kaldrabilir. Toplam maliyetler hesaplanrken proje sreci sonrasnda uygulama biriminin ihtiya duyaca finansman da dikkate almak gerekir. letme sermayesi ve tamir-bakm giderlerinin ksmen veya tamamen proje faaliyetlerinden salanan gelirler ile karlanmas esastr. Ancak, proje gelirleri yeterli olmasa da bu tr

maliyetlerin aka belirlenmesi ve uygulayc birimin gelecek dnemde ihtiya duyaca finansmann ortaya kartlmas gereklidir. Bir projenin btesi hazrlanrken yaplan temel hatalar aadaki gibi sralanabilir:
q

Faaliyet plannda bulunmayan bir faaliyet iin gider ngrmek ve bunlar bteye aktarmak (bteyi iirmek), Girdiler iin ngrlen birim fiyatlarn piyasa fiyatlarnn ok stnde olmas (rnein, bir projektr iin piyasa fiyatlar ortalama 1000 EURO civarnda iken, btede 2500 EURO ngrmek gibi), Btede kullanlan giderlerle ilgili olarak proje bavuru formu ya da eklerinde gider gerekelerinin aklanmamas veya eksik olmas, Proje nerisi hazrlanan

kuruluun kullanlmasn talep ettii bte formatnda, giderlerin yanl gider g r u b u n u n a l t n a yerletirilmesi (rnein ara kiralama giderlerinin ekipman alm giderleri grubuna yerletirilmesi), Bteye; proje uygulamas aamasnda yaplacak denetim, deerlendirme, izleme, eviri, vb. proje ile ilgili genel faaliyetler iin herhangi bir gider karl konulmamas, Proje hazrlanan kurulular asndan kabul edilmeyen giderlerin proje btesine dahil edilmesi, Proje hazrlayan kuruluun mevcut faaliyetlerine ait giderlerin proje btesine dahil edilmesi, Proje teklifi hazrlanan kuruluun talep ettii bte formatnn kullanlmamas.

Yu k a r d a ve r i l e n h a t a l a r oaltlabilir. Fakat, proje nerisi hazrlanan kurulular asndan en nemli unsur, maliyet e t k i n l i i n d e t e m e l deerlendirme unsuru olarak kulland btenin gereki ngrler zerinden hazrlanm olmasdr. Maliyet etkinlii asndan, en az maliyetle en fazla kty elde etmek temel prensiptir. Bu nedenle, faaliyetler iin katlanlan maliyet ve bunlarn sonular arasnda paralellik olmaldr. Dier taraftan, bte dzenlerken dikkat edilmesi gereken dier bir husus da, proje btesinin istenilen formatta sunulmas ve kuruluun kabul ettii trden giderlerin bteye dahil edilmesidir. Yardm salayan kurululardan bazlar (belirledii politikalar ve ncelikler kapsamnda) proje faaliyetlerinde sadece belirli kalemlerini

desteklerken, bazlar daha geni kapsaml destekler vermektedir. Ayrca, her kuruluun projeler kapsamnda bteye dahil edilmesini uygun grd gider trleri ve destek oranlar farkl olabilir. rnein, Avrupa Birlii sivil toplum kurulularna (hibe teklif arsnda belirtilen tutar gememek kaydyla) toplam btenin % 90'na kadar destek verirken, proje btesine arsa-bina alm konusunda yaplacak harcamalarn dahil edilmesini kesinlikle kabul etmemekte, dier trdeki makine-ekipman harcamalarnn da btenin belirli bir orann gememesini istemektedir. Fakat, AB rneinin tam tersi ekilde baka kurulular proje btesine bal olarak arsabina almn dahi desteklemektedir. Proje teklifi sunulan kurulular proje tekliflerini alrken genellikle btenin kendi istedikleri ekilde

hazrlanmasn talep eder. Bu nedenle her kuruluun bte formatnn farkl olduu unutulmamaldr. Baz kurulular, bteyi gider trlerine gre snflarken, bazlar bte rakamn finansman kaynaklar detaynda istemektedir.

Aada, rnek olarak AB'nin bte format verilmitir:

Tablo 9: Avrupa Birlii Bte Format

AB bte formatnda grld gibi, AB bte kalemleri gider trlerine gre fonksiyonel olarak 7 ana bala ayrlmtr: 1. nsan kaynaklar 2. Ulam 3. Ekipman ve malzeme 4. Yerel ofis/proje giderleri 5. Dier giderler ve hizmetler 6. Dierleri 7. dari giderler

Yukardaki AB bte formatnda, faaliyet plan sonucunda belirlenen girdiler fiyatlandrlarak, giderler hangi bte grubu ile ilgili ise bu grubun altna yerletirilecektir. AB'nin sunulan proje btesini bu ekilde istemesinin temel amac, uygulama esnasnda yaplacak harcamalar gider trlerine gre takip edebilmek ve belli gider trleri

iin yaplacak kstlamalar proje uygulama sresinde izleyebilmektir. AB'de proje btesi, proje amacna ulamak zere tasarlanan faaliyetler iin kullanlacak kaynaklar planlayan bir aratr. Btenin doru hazrlanmas ve ileride yaanabilecek sorunlarn asgariye indirilmesi; kapsaml bir proje tasarm ve ileride kabilecek

sorunlar ve zm alternatiflerinin detayl irdelenmesi ile mmkndr. Avrupa Birlii, hazrlanan proje btesine paralel olarak finansman kaynak plannn da proje nerisi ekinde sunulmasn talep etmektedir. AB finansman kaynak plan aadaki yapdadr.

Tablo 10: Avrupa Birlii Finansman Kaynaklar Format

Kaynak planndan amalanan, projenin beklenen finansman kaynaklarnn tmn bir arada grmektir. Tablodan da grld gibi, AB katks, proje hazrlayan kuruluun kendi katks ve varsa dier kurulularn katklarnn tamam belirtilmelidir. Tabloda, genellikle gz ard edilen fakat proje ierisinde nemli bir kaynak olarak

dnlebilecek kalemlerden birisi de, proje uygulanrken elde edilecek proje gelirlerdir. rnein, bir proje kapsamnda yaplan mesleki eitim faaliyetlerinde elde edilen rnlerin satlmas ile salanacak gelirler, proje ierisinde daha sonra yaplacak faaliyetlerin finansmannda bir kaynak olarak kullanlabilir.

NC BLM PROJENN N DEERLENDRMES ve PROJE NERSNN YAZILMASI

1. n Deerlendirme
Proje dngsnde finansmandan nceki son aama tasarlanan projenin srdrlebilirlik asndan deerlendirilmesidir. Bir proje asndan srdrlebilirlik, projeye verilen destein sona ermesinden sonra, projenin ayn faydalar retmeye devam etmesini ifade etmektedir. Srdrlebilirliin nemli bir kriter olarak n plana kmas, kaynaklarn verimli kullanlmas ve projenin k noktas olan sorunun sadece kendisinin deil nedenlerinin de ortadan kaldrlmas ilkesine dayanmaktadr. Bir projenin mevcut duruma gre salayaca olumlu gelime, yani deiim sadece proje sresi ile snrl kalr ve srdrlebilirlik salanamazsa, muhtemelen proje bitiminde ya da bir iki yl sonrasnda ayn blgede ayn sorunlar tekrar

ortaya kacaktr. Byle bir durum, h e m p r o j e y i h a z r l a ya n v e uygulayan kurulu hem de projeye destek veren kurulular ile hedef gruplar iin baar olarak nitelendirilemez. Kaynak salayan kurulu ayn sorunun zm iin tekrar fon talebiyle kar karya kalabilir. Dier taraftan, hedef gruplar ve yerel otoriteler projeyi ve amalarn tam olarak kavrayamad iin projeyi sahiplenmeyebilir. Peki srdrlebilirlik projeler asndan nasl salanabilir ve hangi faktrlerin bir araya gelmesi gerekmektedir? Baka bir deyile, bir projenin srdrlebilir bir proje olup olmad nasl ve hangi kriterler kullanlarak deerlendirilmelidir? Bir proje asndan srdrlebilirlik aadaki faktrler kullanlarak deerlendirilir.

1.

Faydalananlarn sahiplenmesi:

Proje hedef kitlesi ve faydalananlarn tasarm ve sonraki almalara katlmlarnn lsdr. Bylece, fon salayan kuruluun finansman destei sona erdikten sonra, faydalananlarn projeyi sahiplenmesi durumunda projenin srdrlebilir olmas mmkn olabilecektir. 2.Politik destek: Projenin hedeflerine ve corafi kapsamna gre yerel ve gerekirse ulusal dzeydeki otoritelerin projeye verecei destei ifade e t m e k t e d i r. P r o j e n i n t e m e l paydalarndan olan yerel otoritelerin projenin tasarm aamasndan itibaren proje srecine dahil olmas gerekmektedir. Politik destek, yerel ynetimin verecei bir destek olabilecei gibi, gerekirse bir

muhtarn verecei destek eklinde de alglanabilir. Yerel otoritelerin verecei destek ayn zamanda projenin uygulamas esnasnda ortaya kabilecek sorunlarn zmnde de nemli bir faktr olarak n plana kar. Daha da n e m l i s i , p r o j e n i n srdrlebilirliinde kurumsal yapnn devam anlamnda nemli b i r u n s u r o l a ra k d a deerlendirilebilir. 3.Uygun teknoloji: Projede kullanlan teknolojilerin yerel koullara uygunluu, uzun v a d e d e u y g u l a n p uygulanmayaca, bunlarn zellikle proje sonrasnda uygun maliyetlerle proje iin kullanlp kullanlamayaca cevap aranmas gereken sorulardr.

4.Sosyo-kltrel konular: Projenin, yerel sosyo-kltrel norm ve davranlar nasl dikkate alaca ve projeden faydalanan tm gruplarn uygulama sreci ve sonrasnda, projenin hizmet ve faydalarna yeterli eriimlerini hangi nlemlerle salayacadr. 5.Cinsiyet eitlii: Projenin kadn ve erkeklerin zgn ihtiya ve ilgi konularn nasl dikkate alaca ve uzun vadede cinsiyet eitsizliklerini azaltmaya katkda bulunmakla beraber, kadn ve erkeklerin, hizmetler ve altyapya srdrlebilir ve adil bir ekilde eriimlerinin ne ekilde temin edileceidir. 6.evrenin korunmas: Projenin evreyi koruma veya evreye zarar verme boyutudur. Projenin evreye ilikin olumsuz

etkileri varsa bunlarn nasl ynetilecei zellikle deerlendirilmelidir. 7. Kurumsal ve ynetimsel kapasite: Uygulayc kurulularn/kurumlarn projeyi srdrmeleri konusundaki kapasiteleri ve taahhtleri projenin srdrlebilirlii asndan en nemli kriterlerden biridir. Fon salayan kurulular, kurumsal kapasitenin hem proje uygulama hem de proje sonrasnda devamn salayabilmek iin ortaklk eklinde sunulan projelere ncelik vermektedirler. Bylece, uygulama esnasnda projenin ynetimsel sorunlar nedeniyle duraklamasn, ama bunun da tesinde proje sonrasnda yaratlan faydann belli bir kurumsal yap altnda devamllnn salanmas amalanmaktadr.

8.Finansal ve ekonomik uygulanabilirlik: Seilen stratejinin finansal ve ekonomik adan uygulanabilirlii iin kullanlan bir kriterdir. Bir projenin uygulanmas iin katlanlan maliyetle yaratt gelir arasndaki fark, yani getiri finansal srdrlebilirlik asndan nemlidir. Projenin trne bal o l a ra k , s e k t r e l i h t i ya l a r n ekonomik gereklere uygun olmas da gerekmektedir. Projenin artan bir ekilde ortaya kan faydalarnn maliyetine ar basmas ve projenin uzun mrl uygulanabilir bir yatrm olarak kabul edilmesi gerekmektedir. n deerlendirme aamasnda, tasarlanan proje tm bu faktrlerle birlikte gzden geirilir ve gerek duyulursa projeye ek faaliyetler ve sonular eklenerek projenin hazrlk aamas tamamlanr. Bu aamadan

sonra proje nerisinin, projeye destek veren kuruluun istedii formatta yazlmas ile proje yazl bir neri haline dntrlr.

2.

Proje nerisinin Yazlmas

sahipsiz bir yapya brnerek uygulanabilir olmaktan kacaktr. Projenin yazl bir metne dntrlmesi, fon salayan k u r u l u l a r n p r o j e deerlendirmelerini sadece ve sadece yazl proje nerileri kullanarak belirli kriterlere gre yapmalarna olanak salamak iindir.

Yukarda belirttiimiz gibi, projenin n deerlendirmesinin tamamlanmas ile birlikte projenin yazl bir neri haline getirilmesi gerekmektedir. Proje nerisinin yazlmas projeyi hazrlayan kurulular asndan en sorunlu blmlerden biri olarak grlmektedir. Aslnda, bu noktaya kadar proje hazrlk srecine konu olan analiz ve planlama almalarnn gereken detayda yaplmas proje nerisinin yazlmasn kolaylatracaktr.

Proje hazrlanrken yaplan temel hata, projenin paydalardan bamsz olarak hazrlanmasdr. Byle bir yaklam, projeyi hem uygulama hem de devamnda nemli sorunlarla yz yze brakacak ve muhtemelen proje

Proje yazmnda yaplan genel hatalar, genellikle ok fazla nemli olmad dnlen basit, fakat projenin kabul iin bir o kadar nemli faktrlerdir. Proje yazmnda yaplan bu hatalar genellikle aadaki ekillerde ortaya kmaktadr:
q

Proje nerisinde kullanlmas istenen proje bavuru formunda deiiklikler yapmak (eklemeler/karmalar),

q q

Proje bavuru formunda yazlan blmle ilgili olmayan bilgiler vermek, Gereksiz bilgiler vermek, Blgeye ve tespit edilen soruna zel istatistikler kullanmamak, Projenin gerekelerini aklayamamak, Projenin blgesel zelliklerine, sorunun niteliklerine ve hedef gruplarn yapsna zel tanmlamalar yerine genel ifadeler ile aklamalar yapmak, Proje hedeflerini yeterli dzeyde aklamamak, H e d e f g r u p l a r i y i tanmlamamak, Proje hedeflerini llebilir ekilde ifade etmemek, Proje hedeflerinin proje teklif arsnn nceliklerine uygun olmamas ya da bunun iyi aklanmamas, Faaliyetleri yeterince tanmlamamak, Proje ile ilgili olmayan faaliyetleri projeye dahil etmek,

Faaliyetlerde yerel artlar dikkate alan metodolojileri kullanmamak, Bteye uygun olmayan giderleri dahil etmek, Bteyi gereki ekilde dzenlememek, Projenin srdrlebilirliini yeterince aklamamak, Uygulayc kurulu ve/veya ortaklar hakknda yeterli bilgileri vermemek, stenilen destekleyici belgeleri sunmamak.

Saylan nemli hatalar ya da eksikliklerin yan sra belirgin dier bir yanllk da hazrlanan projelerin fon salayan kurulularn nceliklerine uygun olmamasdr. Bir ok kuruluun deerlendirmede temel ald kriterlerden ilki olan uygunluk kriteri, sunulan proje ve fon kuruluunun nceliklerinin eleip elemedii ya da bunun hangi llerde olduunun d e e r l e n d i r i l m e s i n e d a ya n r.

Hazrlanan projenin ne kadar nemli hedefleri olursa olsun, ne kadar iyi hazrlanm olursa olsun, eer proje fon salayan kuruluun nceliklerine uygun deilse dier kriterler asndan deerlendirmeye gerek kalmakszn proje reddedilir. rnein, sektrel ncelikleri ierisinde genlerin eitimi olan bir proje teklif arsna evresel konularla ilgili bir proje sunmak, projenin teklif arsnn ncelikleri ierisinde olamamas nedeniyle hemen reddedilecektir. Dier nemli sorunlardan biri de proje gerekelerinin ve buna bal olarak proje hedeflerinin yetersiz ifade edilmesidir. Paydalarla birlikte yaplan analiz sonular ve ikincil kaynaklardan elde edilen bilgiler proje gerekesinde mutlaka kullanlmaldr. Genel ifadeler kullanmaktan kanmak, projenin k noktas olan ve ihtiyala birlikte proje fikrini douran

sebepleri neden-sonu ilikileri ile aklamak ok nemlidir. Ayrca, analiz srecinin sonular ve yaplan hazrlklar hakknda bilgiler vermek faydaldr.

Hata ve eksikliklerin bir ou temel olarak fon salayan kurulularn, verilen destein kapsamnn, niteliinin, artlarnn ve dier hkmlerinin akland hibe rehberinin/klavuzun yeterince incelenmemesinden kaynaklanr. Bu rehberler/klavuzlar, mutlaka ve mutlaka tm detaylar ve ekleri ile incelenmeli, proje planlamas yaplrken bu koullarn ve zelliklerin tm dikkate alnmaldr.

Proje nerisi teslim edilmeden nce, varsa proje deerlendirme kriterleri kullanlarak proje hazrlayan grup ya da baka bir grup tarafndan proje deerlendirmeye tabi tutulmaldr. Bylece, hazrlanan proje teklifinde gzden karlan

hususlar yakalanarak, eklemeler ya da karmalar yaplabilir. rnek olmas asndan aada, AB'nin teklif arlarnda kulland proje formatnn ana balklar ve ksa aklamalar verilmitir.

Tablo 11: Avrupa Birlii Proje Bavuru Formu

1. Tanm 1.1. Projenin ismi : Projenin zelliklerini ve amalarn yanstacak isim. 1.2. Proje alan (lke, blge, kent): Proje faaliyetlerinin nerede gerekletirilecei 1.3. Finansman Kuruluundan talep edilen fon miktar ve toplam iindeki oran): Proje btesi hazrlandktan sonra ortaya kan toplam bte zerinden istenen hibe miktar ve bunun toplam bteye oran. 1.4. Projenin zeti: A. Projenin amac b. Projenin hedef gruplar c. Projenin temel faaliyetleri 1.5. Projenin Hedefleri : Mevcut durum analizinin sonular zerinden seilmi strateji kapsamnda, projenin katkda bulunmas dnlen genel hedefi ve projenin zel amacnn yazl olarak ifade edilmesi.

1.6. Projenin Gerekeleri (aadaki alt balklar dzeyinde tanmlama) a) Mevcut durum, ihtiyalar ve kstllklar: Mevcut durum analizinde elde edilen sonular. Bu sorunlar, ikincil kaynaklarla (istatistikler, raporlar, anketler vb.) desteklenmelidir. b) Dorudan ve dolayl yararlanclarn tahmini says ile birlikte hedef gruplarn listesi: Mevcut durum, sorun analizi ve paydalar analizi sonularndan elde edilen ve projenin hedef gruplarnn tanmlanarak yaklak saysnn her bir grup iin yazlmas. c) Hedef gruplarn ve etkinliklerin seiminin nedenleri: Paydalar analizi sonular. d) Projenin hedef gruplar asndan uygunluu: Paydalar analizi ve strateji analizi: hedef gruplarn (birincil paydalar) hangi ihtiyalarna nasl yant verecek,

e) Projenin programlarn hedeflerine uygunluu: Teklif arsnn genel hedefleri ile proje hedeflerinin eletirilmesi. f) Projenin programn nceliklerine uygunluu: Teklif arsnn ncelikleri ve proje hedeflerinin eletirilmesi. 2. Beklenen Sonular

2.1. Hedef gruplar zerinde beklenen etki a) Proje hedef gruplarn durumunu nasl iyiletirecek: Paydalar, hedef ve strateji analizlerinin sonular b) Proje hedef gruplarn ya da ortaklarn ynetsel ve teknik kapasitelerini nasl iyiletirecek: Paydalar, hedef ve strateji analizlerinin sonular

2.2. Yaynlar ve Dier Proje rnleri: Proje faaliyetleri iinde retilecek olan yaynlarn nitelii ve nicelii (miktar), ktlara ilikin dorulanabilir gstergeler 2.3. Projenin oaltc Etkileri: Proje sonularnn tekrarlanmas ve geniletilmesi olanaklarnn tanmlanmas 2.4. Srdrlebilirlik: a) Finansal srdrlebilirlik b) Kurumsal srdrlebilirlik c) Politika dzeyinde srdrlebilirlik 3. Bte: Toplam bte, kurumsal katlmlar ve istenen hibe miktar (Ayrntl btenin hazrlanmasndan sonra elde edilir)

II.

Kurumsal zellikler: Proje bavurusunda bulunan kurumun stats, faaliyetleri, geliri ve gideri, insan kaynaklar, daha nce gerekletirdii projeler, (tz, mali bilanocu, faaliyet raporu ek olarak verilmelidir). nerilen ortak kurulu var ise bunlara ilikin bavuruda istenilen bilgilerin konulmas

Proje Bavuru Formu Ekleri: Mantksal ereve Matrisi: Sorun, paydalar, hedef ve strateji analizlerinden sonra, planlama aamasnda hazrlanm olan proje kapsam, gstergeler, dorulanabilir kaynaklar ve varsaym ile nkoullar ieren matris. BTE (excel dosyas): ngrlen sre iinde proje teknik ve idari personeli, deerlendirme ve faaliyetlerin hayata geirilmesi iin gerekli olan tm insan ve fiziki kaynaklarn harekete geirilmesinin maliyetinin ayrntl bir biimde sunulmas

3.

Projenin nerisinin Yazmnda ncelikli Balklar

Projelerin srdrlebilirlii,

AB hibe bavuru formunda olduu gibi her kuruluun proje teklifinde kulland ve gelitirdii proje bavuru formlar vardr. Fon salayan kurulularn proje bavuru formlarnda temel ama ayndr: projeleri hzl ve objektif olarak deerlendirerek, belirlenen genel hedeflere en ok katkda bulunacak projeleri semek. Bir ok kuruluun proje teklif bavuru formunda farkllklar var gibi gzkse de istenen bilgiler temelde 3 ana konuda toplanr:
q

Proje hedeflerinin ve gerekelerinin ortaya konulmas, Projelerin faaliyetlerin detaylandrlmas ve uygulama yntemleri,

Proje yazlrken gz ard edilen en nemli unsur blmler arasndaki mantksal balantlarn k u r u l m a m a s d r. r n e i n , yukardaki AB bavuru formunda 1.6 Gerekeler blm ve 2.Beklenen Sonular arasnda elikiler olmas, projeyi deerlendirenler asndan eitli sorular da beraberinde getirecektir. nk, genel olarak her iki blmde istenen bilgilerin birbirini destekler nitelikte olmas gerekmektedir. Bu ve buna benzer rnekler, hibe iin bavurulan kuruluun hazrlanmasn istedii bavuru formunda detayl olarak incelenmeli ve blmler arasndaki ilikiler doru kurulmaldr.

3.1. P r o j e H e d e f l e r i n i n Yazlmas
Proje hedefleri ve projenin gerekeleri, proje sunulan teklif arsnn genel hedefi ve ncelikleri ile ilgili balanty kurmak asndan nemlidir. Hazrlanan proje teklifi ile hibe teklif arsnn genel hedefleri ve ncelikleri arasnda uygunluk ya da ilgilik olarak tanmladmz bu balantnn kurulmas gerekmektedir.

koyan zet bir resimdir. Proje yazlrken MM'yi temel olarak alp, buna analiz srecinde elde edilen bilgiler eklendiinde proje yazm daha rahat bir ekle dnebilir. Proje hedef seviyeleri, MM'de projenin kapsam olarak belirtilen stundur. MM'nin bu ksm projenin hedef seviyelerine uygun olarak, faaliyetlerden balamak k a yd y l a , p r o j e n i n b e k l e n e n sonularn, projenin (zel) amacn ve katkda bulunaca genel hedefi z e t l e m e k t e d i r. B a v u r u formlarnda aksi belirtilmedii srece sorulan ncelikli hedef seviyesi proje zel amacdr. Hedefler ifade edilirken zaman zaman bu hedeflerin llebilir olarak ifade edilmesi istenmektedir. Byle bir durumda yaplmas gereken hedeflerin ilgili gstergelerle birletirilerek

Proje teklifi yazlrken, mantksal ereve matrisi hem kaliteyi artrmak hem de yazm kolaylatrmak asndan f o n k s i yo n e l b i r a ra o l a ra k kullanlabilir. nk, daha nceki blmlerde belirttiimiz gibi, MM; projenin kim iin, neyi, nerede, nasl ve ne kadar geekletireceini, projenin dsal faktrlerinin ne olduunu ortaya

yazlmasdr. Hatrlanaca gibi bebek ve ocuk rneimizde proje zel amac bebek ve ocuklarda grlen enfeksiyon oranlarnn a z a l t l m a s d r. B u g s t e r g e llebilir olarak aadaki ekilde proje zel amac olarak yazlabilir:
q

200X sonunda hastane ve salk ocana enfeksiyon hastalklar bavuru orannn %50'den % 10'a drlmesi Dier taraftan bavuru formlarnda yazlmas istenilen dier hedef seviyesi projenin genel hedefidir. Proje genel hedefi yazlrken dikkat edilmesi gereken en nemli husus, proje genel hedefi ve proje amac arasndaki ilikinin kurulmasdr. Proje amacnda olduu gibi, hedeflerin llebilir halde yazlmas durumunda proje genel hedefine proje sonunda ulamann mmkn olmad unutulmamaldr. Projenin trne bal olarak genel

hedef proje sonrasnda ortaya kacak uzun dnemli faydalar ifade ettii iin, bu faydalar projeden bir, iki, veya daha uzun bir dnemde ortaya kabilir. Yani, uzun dnemli etki proje sonunda hemen ulalabilir bir hedef deildir. Bu nedenle uzun dnemde beklenen etki ne zaman ortaya kacaksa o ekilde ifade edilmelidir. Proje hedeflerini yazmann dier bir amac da destek verecek kuruluun genel hedefleri ve ncelikleri ile proje hedefleri arasndaki u y g u n l u u g s t e r m e k t i r. B u nedenle yukarda bahsettiimiz proje amac ve proje genel hedefi ile teklif arsnn hedefleri ve nceliklerinin nasl ve neden ilikili olduu, programn genel hedeflerine ve nceliklerine nasl hizmet edecei ak ve net ifadelerle belirtilmelidir.

3.2. Projenin Gerekelerinin Yazlmas

Proje bavuru formlarnda projenin gerekelerinin yazlmasnn temel amac proje fikrini ortaya karan ihtiyacn ne olduunu belirlemektir. Dolaysyla, proje gerekeleri yazlrken zellikle mevcut durum analizinden elde edilen sonularn bu blme istenilen ekilde aktarlmas ok nemlidir. Gerekeler yazlrken, sorun aacndaki neden-sonu ilikileri doru ifadelerle yazlmal ve bu ifadeler sorunun yaand blgeye ilikin zel istatistikler, raporlar ve varsa anket sonular ile d e s t e k l e n m e l i d i r. B l g e n i n d u r u m u n u d a h a n e t o l a ra k yanstmak iin baka blgelerin ve hatta lkelerin deerleri karlatrma amacyla kullanlabilir. Ama bu bilgilerin ok fazla detayl

olmas genel fikirden uzaklamaya neden olabilir. Ayn durumla, p a yd a l a r d a n e l d e e t t i i m i z sonular yazarken de kar karya kalabiliriz. Ay r c a , p r o j e n i n g e r e k e l e r i yazlrken unutulmamas gereken en nemli konu, genel ifadelerden kanlmasdr. Projenin k noktas olan sorunlar, genel sorunlar deil, blgeye has sorunlardr. Genel ifadeler, projenin gerekli analizler yaplmadan, muhtemelen sadece ikincil kaynaklar kullanlarak hazrlanm bir proje gibi alglanmasna neden olabilir. Tm bu faktrler nda projenin gerekeleri yazlrken yaplmas gereken; sorulan sorulara analiz srecindeki sonular istenilen detayda aktararak cevap vermektir. Hedef gruplar asndan projenin gerekeleri yazlrken, ncelikle payda analizi sonularndan

hareketle projenin hedef gruplar, dorudan ve dolayl faydalanclar olarak tanmlanmaldr. Daha sonra hedef gruplarn kimler olduu ve p r o j e d e n n e e k i l d e faydalanacaklar aklanmaldr. Devamnda, hedef gruplarn saylar verilmelidir. Dorudan faydalanclar, projenin beklenen sonular ve/veya proje amalarna ulalmas ile etkilenecek, yani durumunda deiiklik olacak grup ya da varlklar olmaldr. te yandan, dolayl faydalanclar, proje fikrinin k noktas olmayan ama projenin faydalarndan bir ekilde etkilenecek gruplar ya da varlklar ifade ettii iin, ancak proje amacna ulaldnda projeden bir yarar salayacak olanlardr. Bu nedenle hedef seviyeleri dzeyinde faaliyetlerin etkisinin dorudan f ay d a l a n c l ar l a i l g i l i o l m a s gerekmektedir. Bu anlamda,

MM'de beklenen sonular dzeyinde belirlediimiz gstergeler genellikle projenin dorudan faydalanclarna ynelik olmaldr. Proje amac ve genel hedef dzeyinde belirlenmi olan gstergeler ise hem dorudan hem de dolayl faydalanclarla ilgili olabilir. MM'si hazrlanm olan bir projede hedef gruplarn saylar dorudan MM'nin gstergeler stunundan elde edilebilir.

3.3.Faaliyetlerin Detaylandrlmas ve U y g u l a m a Yntemlerinin Yazlmas

Projenin faaliyetlerinin detaylandrlmas ikinci blmde detaylar ile aklanmtr. Bu noktada nemli olan konu faaliyet detaylandrlmas ve faaliyet planlamasnn birbirinden ayrlmas gereidir. Yukarda verdiimiz AB proje bavuru formunda 1.7 blm proje faaliyetlerinin ktlar ile detaylandrlmasn isterken, 1.9. faaliyet planlamas blmnde faaliyetlerin detayndan te, ana ve/veya alt faaliyetler dzeyinde 1.7. blmnde detaylandrlan faaliyetlerin zaman planlanmasnn yaplmas a m a l a n m a k t a d r. F a a l i y e t planlamas ve faaliyet detaylandrlmas yaplrken gz ard edilmemesi gereken konu, iki

blmde faaliyetler arasnda farkllk olmamas gerektiidir. Byle bir farkllk olmas projeyi deerlendiren uzmanlara proje konusunda yanl fikirler verebilir. Proje faaliyetlerinin uygulama yntemleri (metodolojisi) proje yazm esnasnda en ok sorunla karlalan blmlerden birisidir. Bu blmde yaplan temel hata; proje faaliyetlerinin farkl ifadelerle uygulama yntemleri olarak yeniden yazlmasdr. Yntem, herhangi bir faaliyeti uygulama eklidir. Faaliyetin uygulama ekli, projenin teknik gerekliliklerine, yresine, kapsamna ve sosyokltrel konulara bal olarak deikenlik gsterir. Daha ncede belirttiimiz gibi, faaliyet detaylandrmas ve planlamas uzman katlm olmadan yaplmaz. Fa a l i y e t l e r l e i l g i l i u y g u l a m a yntemlerinin tamam eitli gerekelere dayandrlarak seilir.

Bu seim uzmanlar ve proje ekibi tarafndan mevcut durum analizinde elde edilen sonularn deerlendirilmesi ile yaplr. Fon salayan kurulular, proje konusundaki belirttiimiz bu faktrler kapsamnda faaliyetlerle ilgili yntemlerin tamamn ve bunlarn gerekelerini bilmek isterler. Bunun sebebi, mevcut durum analizinde elde edilen sonular kapsamnda; projenin teknik zelliklerinden, mevcut yerel koullardan, kapsamndan ve paydalarn proje konusundaki destekleri ve direnilerine ilikin proje ii ve proje d faktrleri gz nne alarak faaliyetlerin uygulanp uygulanmayacan, tekrarlanma zellii ve yeniliki yaklamlarn grme isteidir.

Proje destek verecek her hangi bir kurulu, mevcut durum analizinde sorunun nedeni olan mevcut uygulamalar devam ettirmesini deil, ama sorunun zmnde tm faktrleri gz nne alan yaklam ve yntemleri projelerde grmek ister.

Yeniliki yaklamlar; projedeki olas tm i ve d faktrleri dikkate alarak mevcut uygulamalardan farkl olarak getirilecek zmler ile hem projenin uygulama sresindeki baarsn, ama bundan da te projenin srdrlebilirliini salamak iin gerekli olan unsurdur. Projenin dsal faktrleri olarak nitelendirdiimiz risklerin dikkate alnarak planlanan ve buna uygun yntemlerin uygulanaca faaliyetler zellikle paydalar asndan sosyo-kltrel zelliklerin n plana kt projelerde ok byk nem arz etmektedir. Bu nedenle proje kapsamnda uygulanacak faaliyetlerde kullanlacak yntem seiminde mevcut durum analizinde elde edilen sonular dikkate alnmaldr. Paydalarn projeye olan

yaklamlar, projede uygulanacak faaliyetlere katlmn ya da direniini belirleyen en nemli unsurdur. Projenin faaliyetlerinin beklenen tm bu direnileri uzlama ile birlikte aktif katlmcla dntrecek ekilde dzenlenmesi gerekmektedir. Projenin yntemleri aklanrken bu katlmcln nasl ibirliine dntrld a k l a n m a l d r. b i r l i i , yntemlerinizi aklarken en iyi ekilde gsterilmelidir.

3.4. S r d r l e b i l i r l i i n Yazlmas
Srdrlebilirlik, projelere destek salayan kurulularn zellikle zerinde durduu temel konulardan b i r i d i r. n d e e r l e n d i r m e blmnde srdrlebilirlik iin sraladmz faktrlerin tamam fon salayan kurulular asndan da g e e r l i d i r. Z i r a , y a p l a n

deerlendirme ve srdrlebilirlik faktrleri tm kurulular iin ayndr. Fakat, sraladmz bu faktrler ierisinde projeye destek veren kurulularn zellikle unsuru n plana ald grlmektedir:
q q q

Finansal srdrlebilirlik Kurumsal srdrlebilirlik Politik srdrlebilirlik

Finansal srdrlebilirlik, ksaca projenin bitiminde proje amacnn planland ekilde nasl srdrlebilir klnacann finansal adan aklanmasndan ibarettir. nk, temel olarak proje kapsamnda yaplacak faaliyetlerin ve zellikle devam eden ek iletme faaliyetlerine ilikin finansman ihtiyacnn hangi finansal kaynaklar ile devam edeceinin aklanmas g e r e k m e k t e d i r. F i n a n s a l srdrlebilirlikte dikkate alnacak finansman ihtiyac tm projeye ilikin finansman

ihtiyac deildir. Finansal adan proje kapsamnda yaplan bir sefere mahsus sabit yatrm harcamalar (makine, ekipman, demirba vb.) dnda proje bitiminde bu projenin devam iin gereken iletme giderleri trnden giderlerin (personel, proje konusu olan ve sonulara ynelik faaliyetler; eitim, konferans vb. faaliyetler) finansman dikkate alnarak finansal srdrlebilirlik aklanmaldr. Aksi halde, yani tm proje btesini dikkate alarak finansal srdrlebilirliin aklanmas gereksiz bir ekilde proje sonras finansman ihtiyacn artracak ve bununla ilgili kaynak ihtiyacn olduundan fazla gsterecektir. Kurumsal srdrlebilirlik, proje asndan projeyi yrtecek kurumsal yapnn nasl ve hangi ekilde devam edecei ile ilikilidir. Projeyi hazrlayan ve uygulayan kurulu, projenin bitiminde ayn

yapy yukarda akladmz finansal srdrlebilirlik prensipleri dorultusunda devam ettirebilecei gibi, proje hazrlk aamasnda yeni b i r k u r u m s a l ya p : d e r n e k , kooperatif, vakf, birlik vb. projenin k stratejisinin bir paras olarak p l a n l a n p , k u r u m s a l srdrlebilirlii salamak asndan proje bu yapya d e v r e d i l e b i l i r. K u r u m s a l srdrlebilirlik asndan nemli olan, sz konusu yapya paydalarn katlm seviyesi ve sahiplenmesidir. zellikle hedef gruplar ierisine almayan bir yapnn ekli ne olursa olsun- srdrlebilir olduundan bahsetmek hayalden te bir ey deildir. Politik dzey projenin uygulama sresinde ve sonrasnda yerel otoritelerin proje konusunda yapaca yasal ve idari yapsal dzenlemeler srdrlebilirlik asndan nemli etkilere sahip

olabilir. Mevcut dzenlemelerin h a ya t a g e i r i l m e s i p r o j e n i n baarsn ve srdrlebilirliini etkileyebilir. Her proje iin gerekli olmazsa bile, eer proje ierisinde projenin taraf olan yerel otoritelerin projenin baarsn ve srdrlebilirliini salamak amacyla planlanan yasal dzenlemeler ve gelimeler bu kapsamda aklanmaldr.

DRDNC BLM FNANSMAN PROJE NERSNN HBE BAVURUSU YAPILAN KURULU TARAFINDAN DEERLENDRLMES

1.Finansman
Bu aamada proje teklifi, ilgili k u r u l u l a r t a ra f n d a n e i t l i kriterlere gre deerlendirilir. Deerlendirme sonucunda seilen projelere hibe destei verilir. Bu kurulular, deerlendirmede standartlamay ve objektiflii salamak, deerlendirme srecini hzlandrmak ve kaynaklar doru projelere aktarabilmek amacyla, hibe bavurularnn standart proje bavuru formlar ile yaplmasn talep ederler. Bylece, her proje ayn bak as ve objektif kriterler kullanlarak, daha hzl ve tarafszca deerlendirilir.
Projenin deerlendirmesi, istisnai durumlar dnda sadece yazl neriler zerinden yaplr. Bu nedenle, projenin istenilen detayda bilgi ierecek ekilde yazlmas ve istenilen belgelerle desteklenmesi ok nemlidir. Proje hazrlk sreci ne kadar doru yaplm olursa olsun, bu sre ve sonular proje nerisine yazl olarak aktarlmadka nerinin kabul edilme ans azalacaktr.

Bir ok kurulu deerlendirmeyi tek aamada sonulandrmasna ramen, baz kurulular bunu iki aamada da yapabilmektedir. Tek a a m a d a y a p l a n deerlendirmelerde proje nerisinin aadaki sorulara cevap vermesi istenmektedir:
q q

q q q q q q q q

Projenin hedefleri, Projenin teklif sunulan kuruluun proje teklif arsnn ncelikleri ile uygunluu, Projenin gerekeleri, Hedef gruplar, Projenin beklenen sonular, Srdrlebilirlik faktrleri, Faaliyet plan, Metodoloji, Bte, Projeyi uygulayacak kuruluun ve ortaklarnn proje uygulama konusundaki deneyimleri.

ile uygunluu, projenin gerekeleri, hedef gruplar, projeyi uygulayacak kuruluun ve ortaklarnn proje uygulama konusundaki deneyimleri, faaliyet plan ve btesi konusunda detayl olmayan zet bilgiler talep edilmekte ve yaplan deerlendirme zerinden ksa liste oluturulmaktadr. Bu listede olan proje sahiplerinden, yeni bir proje bavuru formu ile ayn balklar atnda detayl teklifler istenerek deerlendirme tamamlanmaktadr. Ayrca baz kurulular proje teklifini ierik olarak teknik ve mali adan deerlendirmeye balamadan nce p r o j e l e r i b i r n inceleme/elemeye tabi tutarlar. Bu n incelemede ncelikle bavurusu yaplan projenin ve sonrasnda bavuran kurulu ile varsa proje ortaklarnn bavuru iin uygun olup olmad kontrol edilir. Bavuranlar ile ortaklar ve projenin

Deerlendirme iki aamal yaplyorsa ilk aamada; projenin hedefleri, teklif edilen projenin hedeflerinin kuruluun ncelikleri

konusu proje tekliflerinde belirtilen kriterleri karlamyorsa proje teknik ve mali adan deerlendirme yaplmadan reddedilir. Daha sonra, istenilen bilgi ve belgelerin taml konusunda yaplan inceleme ile teknik ve mali deerlendirme aamasna geebilecek projeler belirlenir. Proje kapsamnda ilgili kurulu tarafndan talep edilen bilgi ve belgelerin istenilen detayda olmas ok nemlidir. Eksik bilgi, dorudan ret sebebi olabilir. Her zaman esas olan; bilgi ve belgelerin gerektii detayda tam ve eksiksiz olarak sunulmasdr. Sz konusu bilgi ve belgelerin tamln salayan proje nerilerin teknik ve mali deerlendirmesi aadaki deerlendirme kriterleri kullanlarak yaplr.

1. 2. 3. 4. 5.

Finansal ve kurumsal kapasite Uygunluk Yntem (Metodoloji) Srdrlebilirlik Bte ve maliyet etkinlii

Bu aamada projeyi deerlendiren kurulua bal olarak saylan bu kriterlerin tm ya da bazlarn kullanarak deerlendirme yaplr ve destek verilecek proje seilir. Deerlendirmede temel ama: objektif kriterleri kullanarak projeleri deerlendirerek, en uygun proje ve en uygun kuruluu semektir. Finansal ve kurumsal kapasite: Proje teklifini hazrlayan kuruluun ve varsa ortaklarnn, sunulan projeyi finansal ve kurumsal adan uygulama kapasitesinin deerlendirildii aamadr. Bu aamada temel olarak aadaki sorularn cevab aranmaktadr:

Deerlendirme bamsz uzmanlar tarafndan seilen kriterlere gre puanlama esasyla yaplr. Yaplan deerlendirme sonularna gre baraj puan aan projeler bykten ke sralanarak seilen projeler belirlenir.

en kritik unsurdur. Proje konusunda insan kayna ve fiziksel donanmn kalitesi ynetim kapasitesini ve teknik uzmanl belirlemek asndan dier nemli hususlardr. Finansman kaynaklar asndan yeterlilik, proje btesi ile ilikilidir. Kurumun finansal yaps (gelirgider, finansal byklkler) ile proje btesi arasnda iliki kurularak deerlendirme yaplmaktadr. rnein, finansal yaps yeterli olmayan bir kuruluun ok byk bir projeyi yrtmek istemesi kafalarda soru iareti belirmesine yol aabilir. Uygunluk: Destek salayan kurulularn zellikle zerinde durduu en temel deerlendirme kriteridir. Bu deerlendirmede proje teklifinin; teklif arsnn hedeflerine ve nceliklerine, hedef gruplara, bunlarn ihtiyalarna ve sorunlarna

q Bavuru sahibi ve ortaklar, yeterli proje ynetimi deneyimine sahipler mi? q Bavuru sahibi ve ortaklar, yeterli teknik uzmanla sahip mi? q Bavuru sahibi ve ortaklar, yeterli ynetim kapasitesine sahipler mi? q Bavuru sahibi ve ortaklar, dzenli ve yeterli finansman kaynaklarna sahip mi? Sorulardan da grld gibi, kurumsal adan insan kaynaklar n plana kmaktadr. Kurumsal olarak gemi proje deneyimleri bu aamada deerlendirmeyi etkileyen

q Proje teklifi ile teklif arsnn amalar ve ncelikleri ne denli ilgili? q Proje teklifi hedef blge(ler)in soruna has ihtiyalaryla ve kstlamalaryla ne kadar ilgili? q Hedef gruplar ve nihai yararlanclar aka tanmlanm m? q Hedef gruplar stratejik olarak m seilmilerdir? q Proje teklifinde hedef gruplarn ve nihai yararlanclarn ihtiyalar aka belirlenmi mi ve proje teklifi bu ihtiyalar uygun biimde ele alyor mu? Uygunluk deerlendirmesi proje teklifinin hedefleri ve gerekeleri ile ilgili aklamalar zerinden yaplr. Proje yazmnda da belirtildii hedeflerin ve proje gerekelerinin

olabildiince blgeye has koullarda a k l a n m a s g e r e k m e k t e d i r. Bylece, zellikle uygunluk konusunda sorulan sorularn tmne doru yantlar verilebilir. Yntem (Metodoloji): Yntem deerlendirmesi temelde; projenin teknik zelliklerinden, mevcut yerel koullardan, kapsamndan ve paydalarn proje konusundaki destekleri ve direnilerine ilikin proje ii ve proje d faktrleri gz nne alarak yaplan faaliyet planlamas, bu faaliyetlerin uygulanabilirlii, sorulara ve risklere ilikin getirdii yeniliki yaklamlar deerlendirmektedir. Yntem deerlendirmesinde cevap aranan sorular unlar olabilir:

Proje kapsamnda planlanan faaliyetler uygulanabilir, hedeflere ve beklenen sonulara uygun ve bunlarla tutarl m? Projenin genel tasarm ne kadar tutarl? Ortaklarn ve/veya yardmc kurulularn projeye dahil olma ve katlm dzeyi tatmin edici mi? Hedef gruplarn ve nihai yararlanclarn projeye dahil olma ve katlm dzeyi tatmin edici mi? Fa a l i y e t p l a n a k v e uygulanabilir mi? Baar gstergeleri nesnel olarak dorulanabilir mi ve proje ile ilgili mi?

odaklanmaktadr. Bu deerlendirme genellikle finansal, kurumsal ve politik srdrlebilirlik faktrleri zerinden yaplr. Srdrlebilirlik deerlendirmesi projenin bitiminde proje konusu hedeflerin nasl bir finansal ve kurumsal yap ierisinde ve gerekliyse ne trden y e n i d z e n l e m e l e r l e d e va m ettirileceine odaklanr. Bte ve maliyet etkinlii: Benzer sonular elde etmek amacyla yaplacak faaliyetlerin en az maliyetle yaplmas esastr. Bte ve maliyet etkinlii temel olarak projenin bu prensip dorultusunda planlanp planlanmadn, nerilen faaliyetler ve beklenen sonular arasnda verimlilik ilikisini ve btenin gerekiliini deerlendirir.

Srdrlebilirlik: Srdrlebilirlik deerlendirmesi temelde hedef gruplar zerinde yaratlan etki ve bunun proje sonrasnda devamllna

BENC BLM PROJELERDE UYGULAMA ZLEME ve DEERLENDRME

1.Projelerde Uygulama
Kitabn banda projeyi bir hedefe ulamak iin, kaynak ve zaman kullanmn planlayan faaliyetler dizisi tanmlamtk. Bu tanm da gz nne alarak, projeyi neden hazrlyoruz? temel sorusundan balayarak, durum analizi ve tm bunlarn zerinden zmleri ve en son aamada da zmler ierisinden eitli kriterleri kullanarak projenin konusunu oluturan mdahale alanlarn belirledik. Daha sonra setiimiz projenin kapsamna bal olarak, projenin planlamasn ilk adm olan MM'yi hazrladk. Planladmz projeyi ilevsel uygulanabilir bir ekle dntrmek iin faaliyet plan ve btemizi hazrladk. Yaptmz bu almalarn tm proje dngs ynetiminde fikrin belirlenmesi ve fikrin analizi aamalar kapsamnda yaplr.

Dngnn ilk iki aamas tamamlandktan sonra fikrin analizi aamasnda elde ettiimiz; MM, faaliyet plan ve bte zerinden yaptmz n deerlendirmede projenin srdrlebilirlik faktrlerini deerlendirmeliyiz. n deerlendirme projenin srdrlebilirlik asndan yaplabilir bir proje olduunu gsteriyorsa, artk planlanan projenin, bir proje bavuru formuna aktarlmas ve yazlmas gerekmektedir. Proje yazlp, gerekli belgeleri ile hibe destei verecek kurulua sunulup, ilgili kuruluun eitli kriterlere gre yapt deerlendirmede uygun bir proje olarak seilirse finansman destei de saland iin uygulamaya gemek zere nnde hibir engel kalmam (baka bir n koul olmamak kaydyla) ve finansman aamas tamamlanm demektir.

Projenin uygulamasnda ama; salanan kaynaklar verimli bir ekilde kullanarak planlanan faaliyetleri gerekletirmek, sonular elde etmek, proje amalarna ulamak ve genel hedefe katkda bulunmaktr. Proje uygulamasnda temel prensip, tm faaliyetleri hazrlanan faaliyet planna uygun olarak gerekletirmektir. Bu kapsamda uygulama dnemini kendi iinde e ayrabiliriz: 1.
q

zleme ve deerlendirme sisteminin kurulmas Uygulama Dnemi (Sreklilik esasyla) Faaliyetleri gerekletirmek ve sonulara ulamak zleme ve gzden geirmeleri yapmak lerleme raporlar hazrlamak Deneyimler nda uygulama planlarn revize etmek k Dnemi (Aamal olarak) Teknik uygulama kapasitesinin olutuundan emin olmak Ek finansal ihtiyalarn salandndan emin olmak Sorumluluklarn yerel ortaklara devri

2.
q

q q

3.
q

q q

Balang Dnemi Kaynaklar temin etmek ve kullanma hazr bulundurmak Szlemelerin yaplmas Paydalarla koordinasyonun salanmas Balang toplantlarnn yaplmas Proje planlamasnn gzden geirilmesi ve revize edilmesi

Uygulamann balang dnemi daha ok projenin hazrlk faaliyetleri ile ilgilidir. Hazrlk faaliyetlerinin en nemli ksm projenin yrtlmesi iin gerekli olan kaynaklarn oluturulmas ile b a l a r. Ka y n a k l a r d e n i l i n c e anlalmas gereken, tm fiziksel ve fiziksel olmayan kaynaklardr. Bunlar ierisinde nemlilik sras anlamnda bir ayrm gerekli olmamakla birlikte ncelikle projeyi ynetecek proje ekibinin oluturulmas gereklidir. Proje planlanrken uzmanlk ve sorumluluk alanlaryla belli olan proje ekibi bu aamada isimleri ile oluturulur. Bundan sonra yaplmas gereken projenin corafi snrlarna gre projenin merkez ofisini ve gerekli ise dier yaplanmalar tamamlamak ve bunla ilgili altyapy oluturmaktr. Hazrlk faaliyetleri esnasnda en nemli faaliyetlerden

birisi proje ofisi ve ekibi iin yaplacak ekipman, demirba, malzeme vb. satn almalardr. Bu satn almalar yaplrken gz ard edilmemesi gereken iki husus vardr: Her trl satn alma hibe destei veren kuruluun satn alma esaslarna uygun olarak yaplmaldr: Proje kapsamnda yaplacak satn almalar hibe veren kurulularn artlarna gre deimekle birlikte genellikle mal, hizmet ve inaat satn almalar eklinde yaplabilir. Baz kurulular sadece mal ve hizmet satn almalar konusundaki harcamalar desteklerken, bazlar tmne destek verebilir. Daha ncede belirttiimiz gibi, kabul edilen giderlerin ne olduu hibe destei veren kuruluun hibe rehberlerinde detayl olarak aklanmaktadr. Hibe destei salayan kuruluun verdii destein tr ve koullar sadece
q

proje hazrlarken deil, ama zellikle uygulama aamas dnlerek batan gerektii gibi planlanmaldr.
q

gereken bu revizelerin projenin amalarnda deiiklik yaratmayacak ekilde yaplmas gerektiidir. Uygulama dneminde yaplacak almalardan birisi de izleme ve deerlendirme sistemine ilikin esaslarn belirlenmesi ve buna paralel olarak grev tanmlamalar ile sorumluluk dalmlarnn yaplmasdr. Hazrlk dnemi faaliyetlerinin tamamlanmas ile birlikte projenin asl faaliyetlerine balanabilir. Projenin asl faaliyetleri hedeflere ynelik faaliyetleri kapsamaktadr. Bu faaliyetlerle birlikte elde edilecek ktlar projenin beklenen sonularna ulamamz salayacaktr. Proje uygulama dneminde yaplmas gereken dier nemli bir faaliyet izleme ve gzden

Her trl satn alma deme prosedrlerine uygun olarak yaplmal ve belgeli olmaldr. Ayrca, yaplan dier ilemler; ulusal ve destek alnan kurulularn uygulama prosedrlerine uygun olarak yaplmaldr.

Proje ofisi ve ekiple ilgili hazrlklar tamamlandktan sonra yaplmas gereken, paydalarla koordinasyonun salanmas ve balang toplantlardr. Bunlara mteakip olarak projede yaplmas gereken kk revizelerin bu aamada tamamlanmas gerekmektedir. Bu revizeler hibe destei veren kuruluun talebi ile bte revizeleri ve faaliyetler dzeyinde olabilir. Dikkat edilmesi

g e i r m e l e r i t a m a m l a m a k t r. zlemeler sonucunda hazrlanacak ilerleme raporlarna mteakip gerekirse projenin uygulama plannda revizyonlar yaplacaktr. Projenin uygulama dneminin en son aamas kademeli olarak projenin k stratejisi paralelinde yaplmas gerekenleri k a p s a m a k t a d r. P r o j e n i n srdrlebilirlii asndan ok nemli olan k dnemi, srdrlebilirliin temel unsuru olan kurumsal kapasitenin oluturulmas, ek finansman i h t i ya l a r n n k a r l a n m a s n a ynelik planlamalarn hayata geirilmesini ve en nemlisi sorumluluklarn yerel ortaklara d e v r i n i g e r e k t i r m e k t e d i r. Uygulamada k dnemi uygulama srecinde faaliyetlerle e zamanl yrmelidir. Yaplan faaliyetler bir btn olarak birbiriyle ilikili olduu

iin, uygulama srecinde yaplan faaliyetler ile k dnemi faaliyetlerini keskin izgilerle birbirinden ayrmak mmkn deildir. Projenin k stratejisi proje tasarlanrken planlanr.

2. zleme ve Deerlendirme zleme ve deerlendirme (D) temelde bir faaliyettir. Projelerde sklkla yaplan bir hata, D'nin proje iinde nemsenmemesi nedeniyle aktivite olarak i planna ve bteye d a h i l e d i l m e m e s i d i r. P r o j e yrtenler D'yi proje yrtlrken kolaylkla yapabilecekleri gzlemler ve deerlendirmeler olarak algladklar iin ayr faaliyetler olarak planlamaya ve bteye dahil etmezler. zleme ve deerlendirme faaliyetleri nerede balar? D'nin projenin tasarlanma aamasnda net olarak planlanmas, projeye faaliyetler halinde eklenmesi ve faaliyet uygulama yntemleri blmnde izleme ve deerlendirmenin nasl uygulanaca aklanmaldr. 2.1. zleme Proje ynetimi asndan izleme

proje hedeflerine ulamak konusunda verimlilik ve etkililii tespit etmeye ynelik ynetimsel bir faaliyettir. Kaynak verimlilii kapsamnda en az girdiyle en fazla fayday salamak temel prensiptir. Bu anlamda izleme, uygulama sreci iinde beklenmeyen sonularn ortaya kmasn kontrol altna almak ve projenin hedefleri dorultusunda ilerlemesini salamak iin nemli bir aratr. Proje uygulama aamasnda aadaki ekilde grld gibi, izleme sreci renme sreci olarak da nitelenebilir. Bu dnemde proje uygulamas balar, ara dnem izlemeleri periyodik olarak yaplr. zleme sonular raporlanarak gerekirse faaliyet plan ve dier revizeler yaplarak tekrar uygulamaya devam edilir. zleme Mantksal ereve Yaklam

kapsamnda hedef seviyelerinde temel olarak faaliyetlere ve elde edilen sonulara odaklanr. Bu nedenle izleme; girdiler, faaliyetler ve sonular seviyesi ile ilgilidir. zleme ile kullanlan girdilerin,

faaliyetlerin bu faaliyetler sonucunda elde edilen ktlarn ve bunlarn sonulara dnmesinin planlamalara uygunluu kontrol edilir.

ekil 16: Uygulama Sreci

Uygulama : renme Sreci

Raporlama

Yeniden Planlama

Karar

zleme

Uygulama

Uygulama

Gstergeler ve faaliyet planndaki dnm noktalar, bir projenin hedeflerine ne lde ulaldnn izlenmesinde temel oluturur. MY'de faaliyetler, sonular ve proje amacna ilikin mantksal sra izleme gstergelerinin seilmesine yardmc olur. zleme, amalarn ngrld ekilde gerekletirilip gerekletirilemediinin veya ilk plandan sapmalar olup olmadnn grlmesine yardmc olur. Eer sapma varsa bu sapmalarn neden meydana geldii, projenin p l a n l a n d e k i l d e uygulanmasndaki sorunlarn neler olduu ve projenin planlanan ekilde ilerlemesi iin neler yaplabilecei ya da gerektii taktirde ilk plann alternatiflerinin neler olabilecei incelenebilir. zlemenin yaplabilmesi iin proje kapsamnda gstergelerin belirlenmi olmas gerekir. Bu gstergeler bize deiimi

gsterecektir. Bebek ve ocuk rneimizde enfeksiyonlar nedeniyle hastaneye veya salk ocana bavuran ocuk saysnn azalmas gibi. Projenin mantksal ereve matrisi, faaliyet plan ve bte izleme iin kullanlacak temel aralardr.

Doru bir izleme iin olmazsa olmazlar yle sralanabilir:

q

Mevcut durum analizine ilikin bilgilerinin doru ve gvenilir olmas; Gstergenin proje ile ortaya kacak deiimi ok iyi temsil ediyor olmas; zlenecek gstergenin elde edilmesi, izlenmesi iin proje iinde kabul edilebilir oranlarda zaman ve kaynak ayrlmas; zlenmesi zor, pahal, riskli olan gstergelerin seilmemesi;

zlenecek gstergenin izleme program ile birlikte proje iinde gsterilmesi; zlemenin uzman bir ekip tarafndan yaplmas. zlemenin mmkn olduu kadar ayn zaman aralklaryla, ayn mekanlarda ve ayn yntemlerle yaplmas (rnein su kirlilii iin rneklerin belli zaman aralklarnda, belli yerlerden alnmas ve ayn yntemle ayn parametrelerin analizlerinin yaplmas); Projeyi yrten ekip iinde, herkesin konusuyla ilgili olarak neyi izleyecei daha nce planlanmas ve izleme programnn proje koordinatr tarafndan belli aralklarla kontrol edilmesi; zlemenin dzenli kayt altna alnmas, gerektii zamanlarda doruluunun kontrol edilmesi.

Proje ynetiminin izlemeden beklentileri dorultusunda izleme aylk, er ya da altar aylk dnemlerde yaplabilir.

2.2. Deerlendirme
Deerlendirme temel olarak projenin baarsnn lld bir aamadr. Deerlendirme ile projenin baars projenin hedef seviyelerine bal olarak eitli kriterler kapsamnda yaplmaktadr. Deerlendirme temelde tm hedef seviyeleri ile ilgilidir. Deerlendirme yapld dnemler itibaryla faaliyetlerden balayarak genel hedef seviyesi dzeyine kadar proje hedeflerine ulalp ulalmadn test eder. Bu anlamda, deerlendirme izlemeden daha geni bir perspektifi ierir. Doru proje yaptk m? sorusu btn hedef seviyeleri iin test edilir. Deerlendirme, izlemeden elde edilen sonular ve bunlarn zerine yaplan almalarla projenin yorumland aamadr.

Proje sresi boyunca eitli zamanlarda deerlendirme yapmak olanakldr. Proje uygulamas srasnda yaplan deerlendirme ara deerlendirme, proje bitiminin hemen ardndan yaplan deerlendirme nihai deerlendirme ve projenin bitiminden bir ka yl sonra yaplan deerlendirme etki ve srdrlebilirlik deerlendirmesi (ex-post) olarak adlandrlr. Aadaki ekilde grld gibi, deerlendirmede mevcut durumda ortaya kan deiimin boyutunun ne olduuna ve bunun proje sonras s r d r l e b i l i r l i i n e o d a k l a n m a k t a d r. U y g u l a n a n projenin hedef seviyelerine bal olarak ortaya konan deiim, eitli faktrler paralelinde deerlendirilir. Deerlendirme, proje ynetimi dnda bulunan proje konusunda deneyimli bamsz uzmanlar tarafndan yaplmaldr.

ekil 17: Deerlendirme Sreci

Arzulanan Durum Uzun Vadeli Faydalar ve Etkiler

Mevcut Durum

Zaman

Proje Sonras Etki Deerlendirmesi Proje Sonu Ara Dnem Deerlendirme Deerlendirmeleri

2.2.1. zleme ve Deerlendirme Arasndaki Farklar

zleme ve deerlendirme; amac, kapsam, zaman kullanclar ve gerekletiren taraflar asndan

birbirinden farkldr. Bu aadaki gibi sralanabilir:

q zleme

farklar

sonular asndan, temel olarak ynetimsel amal bir faaliyet, deerlendirme daha geni bir perspektiften projenin hedef s e v i y e l e r i n e g r e

baarnn/baarszlnn ve bunlarn nedenlerinin belirlenmesi amacyla yaplan bir faaliyettir, q zleme kullanclar asnda proje ynetimine ynelik bir faaliyet iken, deerlendirme sonular itibar ile sadece ynetimini deil proje d taraflar da hedef alan bir faaliyettir. q zleme proje uygulama srecinde yaplan bir faaliyetken, deerlendirme uygulama srecinde, bitiminde ve proje sonrasnda yaplabilecek bir faaliyettir. q zleme genellikle proje ekibi tarafndan yaplan bir faaliyet, deerlendirme tarafszlk ve objektiflii salamak asndan bamsz deerlendirme uzmanlar tarafndan yaplan bir faaliyettir.

2.2.2. Deerlendirmede Genel Prensipler

Deerlendirme temel olarak belirli prensipler dorultusunda yaplmaldr. Bu prensipler baarl bir deerlendirme sreci ve deerlendirmeden beklenen faydalarn salanmas iin olmazsa o l m a z k o u l l a r d r. n k , deerlendirme dngde sadece bir sreci tamamlamak iin yaplan bir faaliyet deildir. Deerlendirmeden beklenen sonu; ncelikle projenin baarsn, ama ondan da nemlisi proje dngsnn temel mant olan ve en bata da akladmz gibi projenin nemli baar/baarszlk sonularnn dier proje fikirlerinde kullanmnn s a l a n m a s d r. B u n e d e n l e deerlendirmenin aadaki prensipler dorultusunda yaplmas ok nemlidir:

Deerlendirmede gstergelerinin ve dorulama kaynaklarnn gereki ve doru olmas gerekir: Deerlendirme iin kullanlacak gstergeler proje planlamas aamasnda belirlenmi olan gstergelerdir. Dorulama kayna genelde projenin mevcut durum analizi esnasnda kullanlan istatistikler, raporlar vb. ikincil kaynaklardr. Kitabn gstergelerle ilgili blmde belirttiimiz gibi, temel ilke dorulama kaynaklarna ok fazla yatrm yapmamaktr. Bu nedenle, proje btesine ek yk yaratmamak iin baar gstergelerine ilikin dorulamann ikincil kaynaklar kullanlarak yaplmas genel ilke olmaldr. Projede doruluundan phe d u y u y o r s a n z ya g s t e r g e y i deitirin, ya da doru verileri elde edebilecek yntemleri faaliyet olarak belirleyip, proje btesine ekleyin. rnein, DIE verilerine
q

gvenmiyorsanz, rneklemeyi kendiniz yapn ve rneklerden dzenli veri elde edilmesi iin gerekli faaliyetleri siz gerekletirin. Ama bunun proje hazrlk aamasnda bilinmesi ve projeye dahil edilmesi gerekir. Bebek ve ocuk rneimizde proje amacmz o l a n e n f e k s i y o n o ra n l a r n n azaltlmas ile ilgili temel gstergemiz hastane veya salk ocana enfeksiyon nedeniyle ya p l a n b a v u r u o ra n l a r n n azalmas olduu iin temel dorulama kayna MM'de grld gibi hastane kaytlardr. Bu kaytlara ilikin bir kuku, MY'nin genel prensibi gerei gstergenin objektiflik unsurunu ortadan kaldraca iin, hedef gruplarla rneklemeye dayal anketler yaplabilir. Bunun yannda, kimi durumlarda gvenilir olarak varsaydnz verilerin gvenilirlii konusunda planlama sonras sorunlar kabilir.

Deerlendirme paydalarn katlm ile yaplmaldr: Deerlendirme srecine mmkn o l d u u k a d a r ko n u y l a i l g i l i paydalarn da katlm salanmaldr. MY'de katlmclk sadece proje hazrl ile snrl bir katlmcl ifade etmemektedir. Ka t l m c l k ; p r o j e h a z r l , uygulama ve deerlendirmeyi iine alan bir kavram olarak alglanmaldr. Aksi halde, proje hazrl ile snrl bir katlmclk hem proje baarsn hem de projenin srdrlebilirliini tehlikeye sokacaktr. Katlmc deerlendirme ncelikle yeni fikirlerin domasn salar. Ama en nemlisi paydalar arasnda ortak sorumluluk paylamn dourur. Katlmc olmayan deerlendirme sonucunda, olas deiiklik ihtiyalarn taraflara anlatmakta ve taraflar ikna etmekte zorluklarla karlamak mmkndr. Bu nedenle yeni fikirler/stratejilerin geni kabul

(benimsenmesi) isteniyorsa deerlendirme aamasnda tm taraflar katlmal ve zm birlikte r e t i l m e l i d i r. K a t l m c deerlendirme ayn zamanda projedeki baarlarn da paylalmasn da salayaca iin ekibe motivasyon kazandrr. Deerlendirme bamsz bir uzman tarafndan y a p l m a l d r : A r a deerlendirmeler elbette proje ekibince yaplabilir. Yalnz, proje deerlendirmesinin bamsz ve deneyimli bir uzman ya da uzmanlar grubunca yaplmasnda zorunludur. Bu hem projenin baarsn gsterirken kurumun tarafszln ispatlar hem de deerlendirmenin uzmanlk gerektirdii durumlarda doru ve hzl sonular elde etmeyi salar.
q

Deerlendirmede sorunlarn baarszlk olarak grlmesi/gsterilmesi gibi bir tutumdan uzak durulmas: Deerlendirme sreci projedeki baarlarn yan sra, aksayan yanlar da ortaya kartacaktr. Bunlar dsal faktrlerden olabilecei gibi, proje ekibinin hatalarndan ve/veya nceden ngrlmemi olan etkenlerden de kaynaklanabilir. Katlmc ve tarafsz bir deerlendirme ile bu sorunlar zamannda fark edilebilirse ge kalmadan zmler retmek mmkn olabilecektir. Ancak, proje ekibi, sorunlarn aka tartlmasnn ekibin/kurumun imajn zedeleyeceini, donr ve kamuoyu gznde baarsz olduklar gibi bir imaj oluturacan da dnebilir. Bu gibi durumlarda sorunlar gizlenir. Unutulmamaldr ki, sorunlar gizlendike proje daha da fazla karmaklaacak ve en sonunda iinden klmaz bir hale gelecektir.
q

Deerlendirmede taraflarn olabildiince zeletiriye ak olmas: Deerlendirme toplantlarna gruplarn nyarglardan ve kat tutumlardan uzak olarak girmesi, zme ulamay her zaman kolaylatrr. Taraflarn kullandklar dil ok nemlidir. Hi kimse yaplan hatalardan tr sulanmamal, sorunlar aklkla tartldktan sonra, ekip ortak zme odaklanmaldr.
q

Deerlendirme toplantlar ncesinde farkl dengelerin ve olas sorunlarn ngrlmesi ve nlemlerin alnmas gerekir: Kimi zamanlarda paydalar arasndaki sorunlar (bu sorunlarn kayna projeyle ilgili veya ilgisiz de olabilir) deerlendirme toplantlarnda istenen akl ve yanszl elde etmenizi engelleyebilir. Gerekiyorsa, bu gibi grup ya da kiilerle ayr ayr toplantlar yaplabilir.
q

Deerlendirmenin bir snav olmad, sadece bir renme sreci olduu unutulmamaldr: Deerlendirme yeni yntemler ve paydalar kefedebileceiniz bir frsat yaratr. Deerlendirmenin her aamas size bir nce yaptnzn doruluunu s n a m a a n s v e r e c e k t i r. Deerlendirme, projedeki tkanklklar amaya yarayan nemli bir frsat olarak grlmelidir. Ayn zamanda deerlendirme bilgi ve deneyimin paylalarak artt, yeni fikirlerin domasna neden olan bir aamadr.

ele alnarak yaplr. Projenin her hedef seviyesi farkl kriterler kullanlarak deerlendirilir. Aadaki ekilde grld gibi her hedef seviyesi asndan farkl deerlendirme kriterleri kullanlmaktadr.

2.2.3. Deerlendirme Kriterleri

Proje Dngs Ynetiminde deerlendirme; uygunluk, ve r i m l i l i k , e t k i n l i k , e t k i v e srdrlebilirlik kriterleri kullanlarak her hedef seviyesi iin fakl biimlerde ve farkl zamanlarda

ekil 18: Hedef Seviyeleri ve Deerlendirme Kriterlerinin likisi

Genel Hedef Etki Proje Amac Etkililik Sonular S r d r e b i l i r l i k

Faaliyetler

Verimlilik

Girdiler Uygunluk Mevcut Durum

Uygunluk (Mevcut Durum-Proje likisi): Uygunluk deerlendirmesi; proje kurgusunun hedef gruplarn gerek ihtiya ve sorunlarna uygun olarak yaplp yaplmad, proje hedeflerinin; zlmesi gereken sorunlara ve iinde bulunulan

f i z i k s e l v e p o l i t i k k o u l a ra uygunluunun deerlendirilmesidir. Projenin hazrlanma aamasnda da kullanlan temel kriterdir. Uygunluk kriteri ile proje hazrlanrken u sorularn yantlar aranr:

Btn paydalar aka belirlendi ve tanmland m? Dorudan ve dolay faydalananlar aka belirlenmi mi? Proje hedef grubun sorunlarna ne kadar cevap veriyor? Hedef gruplarn ve nihai fayda salayclarn problemleri yeterince tanmlanm m? Proje yre halk tarafndan ne kadar kabul edilebilir? Problem analizi yeterince kapsaml hazrlanm m? Projenin yerelde uygulama ans nedir? Proje amac hedef gruplar iin dorudan bir fayday ifade ediyor mu? B e n z e r ko n u d a k i d i e r projeler ve/veya faaliyetler ne kadar dikkate alnd? Mantksal erevenin matrisinin ierii ve uygunluu nasl? Bte-faaliyet uygunluu var m?

Proje hibe destei veren kuruluun genel hedefleri ve ncelikleri ile ne kadar uyuuyor?

Verimlilik (Faaliyetlerden sonulara): Verimlilik deerlendirmesinde; nitelik, nicelik ve zaman asndan girdi ve aralarn nasl sonulara dntrld, benzer faaliyetlerin daha az maliyetle yaplp yaplamayaca veya ayn sonular elde etmenin daha uygun yollarnn olup olmad deerlendirilir. Faaliyetler srasnda ve sonunda yaplan deerlendirme aamasdr. u sorularn yantlar aranr? q Projenin gnlk ynetimi (finansal, idari, teknik, risk) nasl? q Paydalara iletiim ve ibirlii istenildii gibi gidiyor mu? Sorunlar? Potansiyel sorun var m?

q q

Maliyet/yaratlan deerin karlatrmas dzenli olarak yaplabiliyor mu? Ayn sonucu almak iin daha ucuz faaliyetler planlanabilir mi? Destekler proje banda da varsayld gibi sryor mu? zlemenin kalitesi uygun mu? Gstergeler yeteri kadar gvenilebilir mi? Deiimi iyi temsil ediyor mu? Elde edilmesi proje kapsamnda rahat m?

Elde edilen faydalar nasl paylald? Hedef gruplarda davran deiiklikleri olutu mu? Riskler ve varsaymlara ynelik ne kadar esnek bir ynetim biimi uyguland? Ortaklar arasnda dengeli bir sorumluk dalm uyguland m?

Etkinlik (Sonulardan Proje Amacna): Etkinlik deerlendirmesinde; proje amacnn gerekletirilmesine sonularn yapt katknn ne o l d u u n u n v e va r s a y m l a r n projenin gerekletirilmesini nasl etkiledii deerlendirilir. Etkinlik deerlendirmesinde u sorularn yantlar aratrlr: Planlanm olan amacna ne kadar ulald?
Q

proje

Etki (Proje Amacndan Genel Hedefe): Etki deerlendirmesinde; projenin geni evresi zerindeki etkisi ve daha geni siyasi ve sektrel hedeflere katks deerlendirilir. Projenin genel hedefiyle ilgili bir d e e r l e n d i r m e a a m a s d r. Aadaki sorularn yantlar aratrlr: q Proje genel hedefine ne derecede katk salad? q (kurumsal reform projeleri iin)kurumsal gelime sayesinde ekonomik ve sosyal gelimeye katk ne kadar oldu?

Birincil kullanclar asndan ekonomik ve sosyal gelimeye katk? ayet planlanmam etkiler varsa, bu genel sonucu nasl etkiledi? Proje cinsiyet ayrmcl, evre ve yoksulluk gibi genel deerleri ne kadar dikkate ald ve ne gibi etkiler oluturdu?

sorular deerlendirme aamasnda tartlr:

q

Srdrlebilirlik (Proje Sonras Dnem): Srdrlebilirlik, projenin d destek tamamlandktan sonraki faydalarnn devamllnn d e e r l e n d i r i l m e s i d i r. B u deerlendirme sreci, projenin potansiyel srdrlebilirlilii ile y a k n d a n i l g i l i d i r. P r o j e planlanmasndan itibaren ortaya konulmu olan kriterler ve verilmi olan szler bu aamada test edilir. Projenin elde ettii sonularn etkileri nasl devam edecektir? u

Hedeflere ve ulalan sonulara sahiplenme yeterli dzeyde mi? Politik destek ne kadar salanabildi? Katlan gruplarn kurumsal kapasitelerindeki deiim nedir ve nasl olmutur? Sosyo-kltrel etkenler, yerel beklentileri karlama baars ne oldu? Finansal srdrlebilirlik saland m?

ALTINCI BLM PROJE TERMLER SZL

Aralar: Projenin yrtlmesi ve planlanan faaliyetlerin yaplmas iin gereken fiziksel ve fiziksel olmayan kaynaklar, girdileri ifade eder. Cinsiyet Eitlii: Kadn ve erkekler arasndaki eitliin sosyal ve ekonomik altyaplardan, hizmetlerden ve kalknmann salad imkanlardan yararlanma erevesinde gelitirilmesi ok nemlidir. Buradaki temel hedef; salk, eitim, istihdam, ekonomik faaliyetler ve her seviyedeki karar alma mekanizmalar erevesinde, kadn ile erkekler arasndaki farkllklarn azaltlmasdr. Tm program ve projeler, kendi etki alanlar ierisinde, cinsiyet farkllklarnn azaltlmasna, aktif olarak katkda bulunmaldr. Deerlendirme: Bir projenin verimliliinin, etkinliinin, etkisinin, srdrlebilirliinin ve

uygunluunun, nceden tespit edilmi hedefler erevesinde d n e m s e l o l a r a k deerlendirilmesidir. Bir projenin gemii, hedefleri, sonular, faaliyetleri ve kullanlan aralar asndan, ileride alnacak kararlara yardmc olmak zere ders karmak amacyla gerekletirilen bamsz bir incelemedir. Deerlendirme Aamas: Proje dngsnn altnc ve son aamas olup proje, ortaya konulmu olan hedefleri asndan incelenir ve b u r a d a n k a r l a n d e r s l e r, gelecekteki almalara yardmc olur. Dorulama Kaynaklar: Gstergelerin kontrol edilmesi iin gerekli bilgiyi salayacak dokmanlar, raporlar ve dier kaynaklardr

Etki Deerlendirmesi: projenin geni evresi zerindeki etkisi ve daha geni siyasi ve sektrel hedeflere katksnn deerlendirilmesidir. Projenin genel hedefiyle ilgili bir deerlendirme aamasdr. Etkinlik Deerlendirmesi: Proje amacnn gerekletirilmesine sonularn yapt katknn ne o l d u u n u n v e va r s a y m l a r n projenin gerekletirilmesini nasl etkilediinin deerlendirilmesidir. Faaliyetler: Hedef seviyelerinde projenin beklenen sonularna ulamak iin yaplmas gerekenlerdir. Faaliyet Plan: Faaliyet plan, bir projenin faaliyetlerini birbirleri a ra s n d a k i b a l a n t l a r n d a belirleyecek ekilde mantksal bir sralama ile sunma yntemidir.

Faydalanclar: Projenin uygulamasndan herhangi bir ekilde faydalanacak olan kimselerdir. (Baknz: hedef gruplar ve nihai faydalanclar) Proje Teklifi: Bir kuruluun hibe destei ya da baka trden destekleri almak amacy120la destei salayacak kurulu iin hazrlad teklif. Finansman Aamas: Proje dngsnde, proje finansmannn onayland drdnc aamadr. Genel Hedef: Hedef gruplar iin uzun vadeli faydalarn ve dier gruplar iin genel anlamda faydalarn neden nemli olduunu a k l a r. G e n e l h e d e f p r o j e sonrasnda ulalabilecek uzun dnemli hedefleri ifade etmektedir. Hedef Aac: Sorun aacnda neden-sonu ilikisi ile ifade edilen olumsuz durumlarn ara-ama

ilikisi ile olumlu olarak ifade edildii sunum eklidir. Hedef Gruplar (dorudan faydalanclar): Projenin dorudan ve olumlu bir biimde etkiledii grup ya da varlklardr. Hedefler Seviyesi: Hedef aacndan seilen strateji kapsamnda ara-ama ilikisi ierisinde hedef seviyeleri arasndaki balantdr. Mantksal ereve Yaklam ierisinde hedef seviyeleri aadan yukarya faaliyetler-sonular-proje amac ve genel hedef seviyeleridir. Uygunluk: Proje genel hedeflerinin, projenin esas olarak hitap ettii varsaylan hedef kitlenin ve faydalananlarn gerek sorunlarna, ihtiyalarna, nceliklerine ve projenin gerekletirildii fiziksel ve siyasi evreye uygunluudur.

zleme: Proje hedeflerine ulamak konusunda verimlilik ve etkililii tespit etmeye ynelik ynetimsel bir faaliyettir. Kaynak verimlilii kapsamnda en az girdiyle en fazla fayday salamak temel prensiptir. Bu anlamda izleme, uygulama sreci iinde beklenmeyen sonularn ortaya kmasn kontrol altna almak ve projenin hedefleri dorultusunda ilerlemesini salamak iin nemli bir aratr. Mantksal ereve Matrisi: Bir projeye ilikin mdahale mant, objektif gstergeler, dorulama kaynaklar ve varsaymlarn bir arada sunulduu tablodur. Mantksal ereve Yaklam: Payda, sorun, hedef ve strateji analizi sonucunda; seilen proje stratejisi kapsamnda mantksal ereve matrisinin, faaliyet ve btesinin hazrlanmasn ieren; proje analiz, planlama ve uygulama aracdr.

Mdahale Mant: Projenin temelini oluturan stratejidir. Mantksal erevede bulunan hedeflerin hiyerarisinin drt kademesinin her birinde yer verilen, projenin zet tarifidir. Nihai Faydalanclar: Projenin amacna ulamas ile projenin etkilerinden bir ekilde yararlanan grup ya da varlklar. n Deerlendirme: Planlamas yaplan, faaliyet plan ve btesi hazrlanan projenin; srdrlebilirlik asndan teknik, finansal ve ekonomik, kadn-erkek eitlii, sosyal, kurumsal, evresel faktrleri dikkate alarak projenin tutarllnn, btnselliinin, ilevselliinin deerlendirildii ve fon salayacak kurulua ynelik proje nerisinin yazld aamadr. n Koullar: Proje faaliyetlerine balamadan nce yerine getirilmesi gereken koullardr.

Payda: Proje ile ilikisi olabilecek herhangi bir birey, topluluk, birlik, kurum, kurulu, rgt veya firma payda olarak tanmlanmaktadr. Payda Analizi: nerilen projeden olumlu veya olumsuz ynde etkilenebilecek tm payda gruplarnn tespit edilmesini, bu gruplarn ilgi alanlarnn, sorunlarnn, potansiyellerinin ve dier zelliklerinin belirlenmesini ve analizini iermektedir. Bu analizin s o n u l a r d a h a s o n ra p r o j e tasarmna yanstlr. Program: Ortak bir genel hedefi olan projeler serisidir. Proje: Belirli bir sre iinde, belirli bir bte ile, net olarak tanmlanan hedeflere ulamaya ynelik o l a ra k p l a n l a n a n f a a l i y et l e r btndr.

Proje Amac: Projenin gereklemesi ile ulalmak istenen zel amac ifade etmektedir. Bu zel amacn projeden daha uzun mrl, yani srdrlebilir olmas beklenmektedir. Proje amac ana soruna hitap etmeli ve hedef kitle(ler) iin srdrlebilir faydalar olarak tanmlanmaldr. Proje Dngs: Bir proje fikrinin ortaya kmasndan projenin tamamlanmasna kadar geen sre ierisindeki tm aamalar kapsamaktadr. Bu aamalar kurumdan kuruma deimekler birlikte genellikle; proje fikrinin belirlenmesi-fikrin analizi-n deerlendirme-finansmanuygulama ve deerlendirme olarak adlandrlan 6 aamadan oluur. Proje Dngs Ynetimi: Mantksal ereve yaklam ile b t n s e l ya k l a m t e m e l i n e dayanan ve proje ile programlarn

hazrlanmas, uygulanmas ve deerlendirilmesinde kullanlan bir yntemdir. Proje Fikrinin Analizi: Projenin teknik ve uygulama asndan detayl olarak tasarland ve eitli kriterlere gre proje kapsamnn belirlenerek, planlamasnn yapld ve faaliyet plan ile btesinin hazrland aamadr. Bu aamada projenin yaplabilirlii konusunda taraflarca eitli analizler yaplr. Proje Fikrini Belirleme: Projeye ilikin fikirlerin ortaya konduu ve tasarland ilk hareket noktasdr. Yani, sorunun ortaya bir deiim ihtiyacyla kt ve bunun bir fikir olarak doduu aamadr. Riskler: Projenin baars asndan nemli dsal faktrlerdir.

Sonular: Gerekletirilen faaliyetlerin rnleridir. Proje hedefine, sonularn bir araya gelmesiyle ulalr ki bu, hedef kitleler iin srdrlebilir faydalar da beraberinde getirir. Sorun Aac: Mevcut olumsuz bir durumu neden-sonu ilikileri ile ortaya koyan bir analiz ve sunu tekniidir. Sorun Analizi: Mevcut olumsuz durumu, sorunun tm paydalar ile neden-sonu ilikisi ierisinde ortaya konulabilmesini salayan yapsal bir incelemedir. Strateji Analizi: Hedeflere ulamakta kullanlabilecek olan alternatif yntemlerin deerlendirilmesi ve proje kapsamnda mdahale edilecek alannn seilmesidir. Srdrlebilirlik: Projenin hedef gruplar iin yaratt faydann d

destek sona erdikten sonra da devam etmesidir. Objektif Olarak Dorulanabilir Gstergeler: Mantksal ereve matrisinde genel hedef, proje amac ve sonular dzeyindeki hedeflere ulalp ulalmadnn deerlendirilmesinde kullanlacak olan lm aracdr. Uygun bir izleme sistemi iin en temel aralardr. Uygulama Aamas: Projede ngrlen faaliyetlerin hayata g e i r i l d i i v e u yg u l a m a l a r n izlendii aamadr. Finansal, fiziksel ve insan kaynaklar harekete geirilerek, hizmet, mal veya i szlemeleri yaplr ve planlanan faaliyetler gerekletirilir. ynetimi tarafndan alnarak uygulamaya devam edilir. Uygunluk Deerlendirmesi: Mevcut durum-proje kurgusunun hedef gruplarn kendisine, gerek

ihtiya ve sorunlarna uygun olarak yaplp yaplmad, proje hedeflerinin zlmesi gereken sorunlara ve iinde bulunulan f i z i k s e l v e p o l i t i k k o u l a ra uygunluunun deerlendirilmesidir. Varsaymlar: Projenin baarsn etkileyebilecek olan ancak proje yneticisinin kontrol dahilinde o l m a y a n d u n s u r l a r d r. Varsaymlar, Mantksal ereve Matrisinin drdnc stununu oluturmakta olup, risklerin olumlu ifadesidir. Verimlilik Deerlendirmesi: Proje uygulamasnda gerekletirilen faaliyetlerin nitelik, nicelik ve zaman asndan nasl sonulara dntrld, benzer sonularn daha az maliyetle yaplp yaplamayaca veya ayn sonular elde etmenin daha uygun yollarnn o l u p o l m a d n n deerlendirilmesidir.

NERLEN KAYNAKLAR

Burcu Yeiladal Proje Hazrlama Klavuzu Tarih Vakf, stanbul. Feray Salman Proje Dngs Ynetimi ve Mantksal (Yaynlanmam eitim notlar) Sivil Toplum Gelitirme Program, Ankara

ereve

Yaklam

Gnein Aydemir, Sunay Demircan, Feray Salman Proje Gelitirmede Mantksal ereve Yaklam Sivil Toplum Gelitirme Program, Ankara, 2004 Glhan Bilen, Serdar Kabukuolu Avrupa Birlii'nde Proje Sre Ynetimi ve Hazrlama lkeleri, Trkiye Kalknma Bankas, 2002. H.Serkan Krezliolu Avrupa Birlii Proje Ynetimi Yaklam (Project Cycle Management) ve Mali Kullanlan Terimler&Aklamalar Avrupa Birlii Genel Sekreterlii, Ankara, 2002.

birlii

erevesinde

Introduction to the Logical Framework Approach (LFA) for GEFfinanced Projects, Global Environment Facility (GEF) Council, Berlin, 2000. The Logical Framework Approach Austrian Government, AusGUIDE, 2000.

Measuring & Managing Results: Lessons for Development Cooperation.

UNDP, 1997.

Project Cycle Management Technical Guide, Socio-Economic and Gender Analysis Programme Food and Agriculture Organization of the United Nations FAO 2001. Project Cycle Management Guidelines, Supporting effective implementation of the EC's Development Cooperation Policy European Commission EuropeAid, Brussel, February 2004. Project Planing International Federation of Red Cros and Red Crescent Societies, June 2000. Results-Based Budgeting in FAO
Food and Agriculture Organization of the UN, Rome, February 2001.

Selecting Key Results Indicators, http:// stone.undp.org/undpweb/eo/evalnet/docstore1 / index_final / methodology / documents / indicators.PDF
UNDP

Tezcan Eralp Abay Sivil Toplumdan Proje ykleri Sivil Toplum Gelitirme Program, Yerel Sivil Giriimler Projesi, Ankara, Eyll 2004.

Dernekler Kanunu

23 Kasm 2004 SALI Say : 25649

Kanun
Dernekler Kanunu Kanun No. 5253 BRNC BLM Ama, Kapsam ve Tanmlar Ama ve kapsam MADDE 1. Bu Kanunun amac; dernekler, dernek ube veya temsilcilikleri, federasyonlar, konfederasyonlar ve yabanc dernekler ile merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulularn Trkiye'deki ube veya temsilciliklerinin yasak ve izne tbi faaliyetlerini, ykmllklerini, denetimlerini ve uygulanacak cezalar ile derneklere ilikin dier hususlar dzenlemektir. Tanmlar MADDE 2. Bu Kanunun uygulanmasnda; a) Dernek: Kazan paylama dnda, kanunlarla yasaklanmam belirli ve ortak bir amac gerekletirmek zere, en az yedi gerek veya tzel kiinin, bilgi ve almalarn srekli olarak birletirmek suretiyle

oluturduklar tzel kiilie sahip kii topluluklarn, b) Dernein yerleim yeri: Dernein ynetim faaliyetlerinin yrtld yeri, c) Dernek merkezi: Dernein yerleim yerinin bulunduu il veya ileyi, d) Mlk idare amiri: Dernek merkezinin bulunduu yerin vali veya kaymakamn, e) Dernekler birimi: llerde il dernekler mdrln, ilelerde dernekler bro efliini, f) Pltform: Derneklerin kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere giriim, hareket ve benzeri adlarla oluturduklar tzel kiilii bulunmayan geici nitelikteki birliktelikleri, g) st kurulu: Derneklerin oluturduu tzel kiilii bulunan federasyonlar ve federasyonlarn oluturduu konfederasyonlar, h) ube: Dernek faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin bir dernee bal olarak alan, tzel kiilii olmayan ve bnyesinde organlar bulunan alt birimi, i) Temsilcilik: Dernek faaliyetlerinin yrtlebilmesi iin bir dernee bal olarak alan, tzel kiilii ve bnyesinde organlar bulunmayan alt birimi, fade eder. KNC BLM Genel Hkmler Dernek kurma hakk MADDE 3. Fiil ehliyetine sahip gerek veya tzel kiiler, nceden izin almakszn dernek kurma hakkna sahiptir. Ancak, Trk Silhl Kuvvetleri ve kolluk kuvvetleri mensuplar ile kamu kurum ve kurulularnn memur statsndeki grevlileri hakknda zel

kanunlarnda getirilen kstlamalar sakldr. Onbe yan bitiren ayrt etme gcne sahip kkler; toplumsal, ruhsal, ahlak, bedensel ve zihinsel yetenekleri ile spor, eitim ve retim haklarn, sosyal ve kltrel varlklarn, aile yapsn ve zel yaantlarn korumak ve gelitirmek amacyla yasal temsilcilerinin yazl izni ile ocuk dernekleri kurabilir veya kurulmu ocuk derneklerine ye olabilirler. Oniki yan bitiren kkler yasal temsilcilerinin izni ile ocuk derneklerine ye olabilirler ancak ynetim ve denetim kurullarnda grev alamazlar. ocuk derneklerine onsekiz yandan bykler kurucu veya ye olamazlar. Dernek tz MADDE 4. Her dernein bir tz bulunur. Bu tzkte aada gsterilen hususlarn belirtilmesi zorunludur: a) Dernein ad ve merkezi. b) Dernein amac ve bu amac gerekletirmek iin derneke srdrlecek alma konular ve alma biimleri ile faaliyet alan. c) Dernee ye olma ve yelikten kmann art ve ekilleri. d) Genel kurulun toplanma ekli ve zaman. e) Genel kurulun grevleri, yetkileri, oy kullanma ve karar alma usul ve ekilleri. f) Ynetim ve denetim kurullarnn grev ve yetkileri, ne suretle seilecei, asl ve yedek ye says. g) Dernein ubesinin bulunup bulunmayaca, bulunacak ise ubelerin nasl kurulaca, grev ve yetkileri ile dernek genel kurulunda nasl temsil edilecei. h) yelerin deyecekleri giri ve yllk aidat miktarnn belirlenme ekli. ) Dernein borlanma usulleri. j) Dernein i denetim ekilleri. k) Tzn ne ekilde deitirilecei.

l) Dernein feshi halinde mal varlnn tasfiye ekli. Uluslararas faaliyet MADDE 5. Dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere uluslararas faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, yurt dnda temsilcilik veya ube aabilir, yurt dnda dernek veya st kurulu kurabilir veya yurt dnda kurulmu dernek veya kurululara katlabilirler. Yabanc dernekler, Dileri Bakanlnn gr alnmak suretiyle ileri Bakanlnn izniyle Trkiye'de faaliyette veya ibirliinde bulunabilir, temsilcilik veya ube aabilir, dernek veya st kurulu kurabilir veya kurulmu dernek veya st kurululara katlabilirler. Tzel kiilerin oy kullanmas MADDE 6. Tzel kiinin ye olmas halinde, tzel kiinin ynetim kurulu bakan veya temsille grevlendirecei kii oy kullanr. Bu kiinin bakanlk veya temsil grevi sona erdiinde, tzel kii adna oy kullanacak kimse yeniden belirlenir. ube genel kurullar MADDE 7. ube genel kurullar olaan toplantlarn merkez genel kurulu toplantsndan en az iki ay nce bitirmek zorundadrlar. Federasyon ve konfederasyonlar MADDE 8. Federasyonlarn ye saysnn beten ve konfederasyonlarn ye saysnn ten aa dt ve bu durum ay iinde giderilmedii takdirde haklarnda kendiliinden sona erme hkmleri uygulanr. Federasyonlar ve konfederasyonlar temsilcilik dnda her ne ad altnda olursa olsun, baka bir rgt kuramazlar. denetim MADDE 9. Derneklerde i denetim esastr. Genel kurul, ynetim kurulu veya denetim kurulu tarafndan i denetim yaplabilecei gibi, bamsz denetim kurulularna da denetim yaptrlabilir. Genel kurul, ynetim

kurulu veya bamsz denetim kurulularnca denetim yaplm olmas, denetim kurulunun ykmlln ortadan kaldrmaz. Denetim kurulu; dernein, tznde gsterilen ama ve amacn gerekletirilmesi iin srdrlecei belirtilen alma konular dorultusunda faaliyet gsterip gstermediini, defter, hesap ve kaytlarn mevzuata ve dernek tzne uygun olarak tutulup tutulmadn, dernek tznde tespit edilen esas ve usullere gre ve bir yl gemeyen aralklarla denetler ve denetim sonularn bir rapor halinde ynetim kuruluna ve toplandnda genel kurula sunar. Denetim kurulu yelerinin istemi zerine, her trl bilgi, belge ve kaytlarn, dernek yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri, messeseler ve eklentilerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur. Yardm ve ibirlii MADDE 10. Dernekler, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, benzer amal derneklerden, siyasi partilerden, ii ve iveren sendikalarndan ve meslek kurululardan madd yardm alabilir ve ad geen kurumlara madd yardmda bulunabilirler. 5072 sayl Dernek ve Vakflarn Kamu Kurum ve Kurulular ile likilerine Dair Kanun hkmleri sakl kalmak zere, dernekler kamu kurum ve kurulular ile grev alanlarna giren konularda ortak projeler yrtebilirler. Bu projelerde kamu kurum ve kurulular, proje maliyetlerinin en fazla yzde ellisi orannda ayn veya nakd katk salayabilirler. Gelir ve giderlerde usul ile dernek defterleri MADDE 11. Dernek gelirleri alnd belgesi ile toplanr ve giderler harcama belgesi ile yaplr. Dernek gelirlerinin bankalar aracl ile toplanmas halinde banka tarafndan dzenlenen dekont veya hesap zeti gibi belgeler

alnd belgesi yerine geer. Alnd belgeleri ve harcama belgelerinin saklama sresi be yldr. Dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak alnd belgeleri ynetim kurulu karar ile bastrlr. Alnd belgelerinin ekli, bastrlmas, onaylanmas ve kullanlmas ile dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak yetki belgesine ilikin hususlar ynetmelikte dzenlenir. Dernek gelirlerini toplayacak kiiler ynetim kurulu kararyla belirlenir ve bunlar adna yetki belgesi dzenlenir. Dernekler tarafndan tutulacak defter ve kaytlar ile ilgili usul ve esaslar ynetmelikte dzenlenir. Bu defterlerin dernekler biriminden ya da noterden onayl olmas zorunludur. Sandk kurma MADDE 12. Dernekler, tzklerinde yazl olmak ve salanan kr yelerine paylatrmamak, gelir, faiz veya baka adlarla yelerine aktarmamak artyla yelerinin yiyecek, giyecek gibi zarur ihtiya maddelerini ve dier mal ve hizmetlerle ksa vadeli kredi ihtiyalarn karlamak amacyla sandk kurabilirler. Bu sandklarn kurulu ve alma esaslar ynetmelikte dzenlenir. Dernek grevlileri ve cretleri MADDE 13. ye saysnn 100 kiiden ok olmas artyla dernek hizmetleri gnlller veya ynetim kurulu karar ile greve balatlan cretliler araclyla yrtlr. Dernek ynetim ve denetim kurullarnn kamu grevlisi olmayan bakan ve yelerine cret verilebilir. Verilecek cret ile her trl denek, yolluk ve tazminatlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Ynetim ve denetim kurulu yeleri dndaki yelere cret, huzur hakk veya baka bir ad altnda herhangi bir karlk denemez.

Dernek hizmetleri iin grevlendirilecek yelere verilecek gndelik ve yolluk miktarlar genel kurul tarafndan tespit olunur. Genlik ve spor kulpleri MADDE 14. Derneklerden bavurmalar halinde; spor faaliyetine ynelik olanlar spor kulb, bo zamanlar deerlendirme faaliyetine ynelik olanlar genlik kulb ve her iki faaliyeti birlikte amalayanlar genlik ve spor kulb adn alr. Bu kulpler, Genlik ve Spor Genel Mdrlnce tutulacak kte kayt ve tescil edilir. Kulplerin organlar, bu organlarn grev ve yetkileri, kulplerin Genlik ve Spor Genel Mdrlnce de denetlenmesi ve bunlara yaplacak yardmlarn ekil ve artlar, st kurulu oluturmada uyulacak esas ve usuller, genlik ve spor faaliyetlerini yrteceklerin nitelikleri ve bunlara uygulanacak disiplin ilemleri, kulplerin kayt ve tesciline ilikin esaslar ileri Bakanlnn uygun gr zerine Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlka yrrle konulacak ynetmelikte dzenlenir. Tasfiye MADDE 15. Genel kurul karar ile feshedilen veya kendiliinden sona erdii tespit edilen dernein para, mal ve haklarnn tasfiyesi, tznde gsterilen esaslara gre yaplr. Tzkte tasfiyenin ne ekilde yaplacann genel kurul kararna brakld hallerde, genel kurul tarafndan bir karar alnmam veya genel kurul toplanamamsa, yahut dernek mahkeme karar ile feshedilmise, dernein btn para, mal ve haklar, mahkeme kararyla dernein amacna en yakn ve kapatld tarihte en fazla yeye sahip dernee devredilir. Kendiliinden sona erdii tespit edilen veya feshine karar verilen derneklerin tasfiye ve devir ilemleri tamamlandktan sonra dernekler

ktndeki kaytlar silinir. Feshedilmesi iin hakknda soruturma veya dava alm olan bir dernek, fesih ve buna bal olarak dernek mallarnn devrine dair bir karar ald takdirde, soruturma ve dava sonulanncaya kadar devir ilemi yaplmaz. Tasfiye ilemleri sonucu derneklerin defter ve belgelerinin saklanma usul, sresi ve tasfiyeye ilikin gerekli belgeler ynetmelikte dzenlenir. Basmevlerinin sorumluluu MADDE 16. Basmevleri, dernek gelirlerinin toplanmasnda kullanlacak alnd belgelerini bastktan sonra, bu belgelerin seri ve sra numaralarn onbe gn iinde mlk idare amirliine bildirmek zorundadr. Hata ve noksanlklarn giderilmesi MADDE 17. Derneklerin i ve ilemlerinde, bu Kanun ve 4721 sayl Trk Meden Kanunu ile bunlara dayanlarak karlan ynetmeliklerin hkmlerine aykrlk tespit edilmesi halinde, konusu su tekil etmeyen hata ve noksanlklarn mlk idare amirinin yazl istemi zerine, ilgili dernek tarafndan otuz gn ierisinde giderilmesi zorunludur. Yarglama usul MADDE 18. Bu Kanunla ilgili olarak hukuk mahkemelerinde baklacak davalarda basit yarglama usul uygulanr. Bu Kanun hkmlerine aykr davranan failler hakkndaki soruturma ve kovuturma, yer ve zaman kayd aranmakszn 3005 sayl Mehud Sularn Muhakeme Usul Kanunu hkmlerine gre yaplr. NC BLM Denetim ve Bildirimler Beyanname verme ykmll ve denetim MADDE 19. Dernekler, yl sonu itibaryla faaliyetlerini, gelir ve gider ilemlerinin sonularn dzenleyecekleri beyanname ile her yl Nisan ay

sonuna kadar mlk idare amirliine vermekle ykmldrler. Beyannamenin dzenlenmesine ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Gerekli grlen hallerde, derneklerin tzklerinde gsterilen amalar dorultusunda faaliyet gsterip gstermedikleri, defterlerini ve kaytlarn mevzuata uygun olarak tutup tutmadklar ileri Bakan veya mlk idare amiri tarafndan denetletilebilir. Bu denetimlerde kolluk kuvveti mensuplar grevlendirilemez. ileri Bakanl ve mlk idare amirlerinin yapaca denetimler mesai saatleri ierisinde yaplr. Bu denetimler en az yirmidrt saat nce derneklere bildirilir. Denetim srasnda grevli memurlar tarafndan istenecek her trl bilgi, belge ve kaytlarn, dernek yetkilileri tarafndan gsterilmesi veya verilmesi, ynetim yerleri, messeseler ve eklentilerine girme isteinin yerine getirilmesi zorunludur. Denetim srasnda, su tekil eden fiillerin tespit edilmesi hlinde, mlk idare amiri durumu derhal Cumhuriyet savclna ve dernee bildirir. Kolluk kuvvetlerinin yetkisi MADDE 20. Kamu dzeninin korunmas veya su ilenmesinin nlenmesi nedenlerinden birine bal olarak usulne gre verilmi hkim karar olmadka, yine bu nedenlere bal olarak gecikmesinde saknca bulunan durumlarda mlk idare amirinin yazl emri bulunmadka, kolluk kuvvetleri, dernek ve eklentilerine giremez, arama yapamaz ve buradaki eyaya el koyamaz. Mlk idare amirinin karar yirmidrt saat iinde grevli hkimin onayna sunulur. Hkim, kararn el koymadan itibaren krksekiz saat iinde aklar; aksi halde, el koyma kendiliinden kalkar. Hkim karar, mlk idare amiri tarafndan dernek yneticilerine yazyla

duyurulur. Yurt dndan yardm alnmas MADDE 21. Dernekler mlk idare amirliine nceden bildirimde bulunmak artyla yurt dndaki kii, kurum ve kurululardan ayn ve nakd yardm alabilirler. Bildirimin ekli ve ierii ynetmelikte dzenlenir. Nakd yardmlarn bankalar araclyla alnmas zorunludur. Tanmaz mal edinme MADDE 22. Dernekler genel kurullarnn yetki vermesi zerine ynetim kurulu kararyla tanmaz mal satn alabilir veya tanmaz mallarn satabilirler. Dernekler edindikleri tanmazlar, tapuya tescilinden itibaren bir ay iinde mlk idare amirliine bildirmekle ykmldrler. Genel kurul toplants ve organlara seilenlerin idareye bildirilmesi MADDE 23. Dernekler, genel kurulu izleyen otuz gn iinde, ynetim kurulu ve denetim kurulu ile dernein dier organlarna seilen asl ve yedek yeleri mlk idare amirliine bildirmekle ykmldr. Dernek organlarnda ve yerleim yerinde meydana gelen deiiklikler de ayn usule tbidir. Genel kurul sonu bildiriminin ekli, ierii ve gerekli belgeler ynetmelikte dzenlenir. Temsilcilik MADDE 24. Dernekler, gerekli grdkleri yerlerde dernek faaliyetlerini yrtmek amacyla temsilcilik aabilirler. Temsilcilikler, ube veya dernek genel kurullarnda temsil edilmezler. ubeler temsilcilik aamazlar. Temsilciliin adresi, ynetim kurulu kararyla temsilci olarak grevlendirilen kii veya kiiler tarafndan o yerin mlk idare amirliine yazl olarak bildirilir. Pltform oluturma MADDE 25. Dernekler, amalar ile ilgisi bulunan ve kanunlarla

yasaklanmayan alanlarda, kendi aralarnda veya vakf, sendika ve benzeri sivil toplum kurulularyla ortak bir amac gerekletirmek zere ve yetkili organlarnn karar ile pltformlar oluturabilirler. Pltformlar, kanunlarn dernekler iin yasaklad ama ve faaliyet konular dorultusunda kurulamazlar ve faaliyet gsteremezler. Bu yasaa aykr hareket edenler hakknda, bu Kanun ve ilgili kanunlarn ceza hkmleri uygulanr. DRDNC BLM zne Tbi Faaliyetler Derneklerin izinle kurabilecei tesisler MADDE 26. Derneklerin, tzklerinde gsterilen amalar gerekletirmek zere, eitim ve retim faaliyetleri iin yurt, pansiyon; yeleri iin lokal amalar ve lokallerinde alkoll iki kullanlmas ile bu tesislerin iletilmesi mlk idare amirinden izin almalarna baldr. Bu tesislerin almas, iletilmesi ve kapatlmasna ilikin esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Kamu yararna alan dernekler MADDE 27. Kamu yararna alan dernekler, ilgili bakanlklarn ve Maliye Bakanlnn gr zerine, ileri Bakanlnn teklifi ve Bakanlar Kurulu kararyla tespit edilir. Bir dernein kamu yararna alan derneklerden saylabilmesi iin, en az bir yldan beri faaliyette bulunmas ve dernein amac ve bu amac gerekletirmek zere giritii faaliyetlerin topluma yararl sonular verecek nitelikte ve lde olmas arttr. Kamu yararna alan dernek statsnn kazanlmas, kaybedilmesi ve gerekli belgeler ile dier esas ve usuller ynetmelikte dzenlenir. Kamu yararna alan dernekler en az iki ylda bir denetlenir. Yaplan denetimler sonucunda dzenlenen raporlar zerine, kamu yararna alan

derneklerin organlarnda grev alan yeler veya ilgili personel, ar hapis veya ar para cezas verilmesini gerektiren sularn ilendiinin tespit edilmesi halinde, geici bir tedbir olarak ileri Bakannca grevden uzaklatrlabilir. Grevden uzaklatrlanlarn yerlerine, kesin hkme kadar, ncelikle dernek yelerinden olmak zere grevlendirme yaplr. Kamu yararna altklarna karar verilen dernekler, denetimler sonunda bu niteliklerini kaybettikleri tespit edilirse, birinci fkrada ngrlen usulle haklarnda alnan kamu yararna alan derneklerden saylma karar kaldrlr. Trkiye Kzlay Dernei ve Trk Hava Kurumunun tzklerini onaylamaya Bakanlar Kurulu yetkilidir. Kamu yararna alan derneklerin mallarna kar su ileyenler Devlet malna kar su ilemi gibi cezalandrlr. Dernek adlar MADDE 28. Dernek adlarnda; Trk, Trkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatrk, Mustafa Kemal kelimeleri ile bunlarn ba ve sonlarna getirilen eklerle oluturulan kelimeler ileri Bakanlnn izni ile kullanlabilir. BENC BLM Yasaklar Baz ad ve iaretleri kullanma yasa MADDE 29. Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararyla kapatlm veya feshedilmi bir siyas partinin, bir sendikann veya st kuruluun, bir dernein veya st kuruluun adn, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri iaretleri ya da baka bir lkeye ve daha nce kurulmu Trk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamalar kullanmalar yasaktr. Kurulmas yasak olan dernekler ve yasak faaliyetler MADDE 30. Dernekler;

a) Tzklerinde gsterilen ama ve bu amac gerekletirmek zere srdrlecei belirtilen alma konular dnda faaliyette bulunamazlar. b) Anayasa ve kanunlarla aka yasaklanan amalar veya konusu su tekil eden fiilleri gerekletirmek amacyla kurulamaz. c) Askerlie, mill savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazrlayc retim ve eitim faaliyetlerinde bulunamaz, bu amalar gerekletirmek zere kamp veya eitim yerleri aamazlar. yeleri iin zel kyafet veya niforma kullanamazlar. Kayt ve yazma dili MADDE 31. Dernekler, defterlerinde ve kaytlarnda ve Trkiye Cumhuriyetinin resmi kurumlaryla yazmalarnda Trke kullanrlar. ALTINCI BLM Ceza Hkmleri Ceza hkmleri MADDE 32. Bu Kanuna aykr davranlara uygulanacak cezalar aada belirtilmitir: a) Dernek kurma hakkna sahip olmadklar halde dernek kuranlar veya derneklere ye olmalar kanunlarla yasakland halde dernek yesi olanlar ile derneklere ye olmas kanunlarla yasaklanm kiileri bilerek dernek yeliine kabul eden veya kaydn silmeyen veya dernek yesi iken derneklere ye olma hakkn kaybeden kiileri dernek yeliinden silmeyen dernek yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. b) Genel Kurul toplantlarn kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak veya dernek merkezinin bulunduu veya tznde belirtilen yer dnda yapan dernek yneticileri beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. Mahkemece, kanun ve tzk hkmlerine aykr olarak

yaplan genel kurul toplantlarnn iptaline de karar verilebilir. c) Yurt d yardm bankalar araclyla almayan dernek yneticilerine, bu ekilde alnan parann yzde bei orannda idar para cezas verilir. d) Dernee ait tutulmas gereken defter veya kaytlar tutmayan dernek yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. e) Genel kurul ve dier dernek organlarnda yaplan seimler ve oylamalar ile oylarn saym ve dkmne hile kartranlar ve defter veya kaytlar tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde alt aydan iki yla kadar hapis ve beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. f) Her ne suretle olursa olsun kendisine tevdi olunan dernee ait para veya para hkmndeki evrak, senet veya sair mallar kendisinin veya bakasnn menfaatine olarak sarf veya istihlk veya rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkr, tahrif veya tayir eden ynetim kurulu bakan ve yeleri veya denetiler ile dernein dier personeli fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde, alt aydan iki yla kadar hapis ve beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. g) Yetkili mercilerin izni olmakszn yabanc derneklerin Trkiye'de temsilciliklerini veya ubelerini aanlar, faaliyetlerini yrtenler, bu derneklerle ibirliinde bulunanlar veya bu dernekleri ye kabul edenler beyzmilyon liraya kadar para cezas ile cezalandrlr ve izinsiz alan ube veya temsilciliin de kapatlmasna karar verilir. h) 16 nc maddede belirtilen bildirim ykmlln yerine getirmeyen basmevi yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. ) 17 nci maddede yer alan zorunlulua uymayanlar yzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. j) 19 uncu maddede belirtilen beyannameyi bilerek geree aykr olarak

verenler milyar liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr. k) 9 ve 19 uncu maddelerin nc fkralarndaki zorunlulua uymayanlar beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. l) 21, 22, 23 ve 24 nc maddelerde belirtilen bildirim ykmlln, 19 uncu maddede belirtilen beyanname verme ykmlln yerine getirmeyen dernek yneticileri beyzmilyon lira idar para cezas ile cezalandrlr. m) 26 nc maddede belirtilen tesisleri izinsiz aan dernek yneticileri, beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr ve tesisin kapatlmasna da karar verilebilir. n) 29 uncu maddede belirtilen yasaklara, yazl olarak uyarlmalarna ramen, aykr hareket eden dernek yneticileri, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr ve dernein feshine de karar verilir. o) 30 uncu maddenin (a) bendinde belirtilen yasaa aykr hareket eden dernek yneticileri beyzmilyon liradan birmilyar liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr, tekerrr halinde ar para cezas yar nispetinde artrlarak hkmolunur. Ayn maddenin (c) bendine aykr faaliyette bulunan dernek yneticileri, fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde, bir yldan az olmamak zere hapis cezas ile cezalandrlr ve tesisin kapatlmasna da karar verilir. p) 30 uncu maddenin (b) bendinde belirtilen kurulmas yasak dernekleri kuranlar ile bu bende aykr harekette bulunan dernek yneticileri fiilleri daha ar bir cezay gerektirmedii takdirde bir yldan yla kadar hapis ve beyzmilyon liraya kadar ar para cezas ile cezalandrlr ve dernein feshine de karar verilir.

r) 31 inci maddede ngrlen zorunlulua uymayanlar birmilyar lira idar para cezas ile cezalandrlr. Cezalarn uygulanmas MADDE 33. Bu Kanunda belirtilen cezalar ocuk dernekleri hakknda, yazl olarak uyarlmasna ramen tekrar edilmesi halinde uygulanr. Bu Kanunun 32 nci maddesinde geen "dernek yneticileri" ibareleri dernek ynetim kurulu bakann ifade eder. Bu Kanunda yazl olan idar para cezalar mlk idare amiri tarafndan verilir. Verilen idar para cezalarna dair kararlar ilgililere 7201 sayl Tebligat Kanunu hkmlerine gre tebli edilir. Bu cezalara kar tebli tarihinden itibaren otuz gn iinde yetkili idare mahkemesine itiraz edilebilir. tiraz, idarece verilen cezann yerine getirilmesini durdurmaz. tiraz zerine verilen karar kesindir. tiraz, zaruret grlmeyen hllerde evrak zerinde inceleme yaplarak en ksa srede sonulandrlr. Bu Kanuna gre verilen idar para cezalar 6183 sayl mme Alacaklarnn Tahsil Usul Hakknda Kanun hkmlerine gre tahsil olunur. YEDNC BLM Dier Hkmler Cemiyetler ve Dernekler kanunlarna yaplan atflar MADDE 34. Dier kanunlarda, 3512 sayl Cemiyetler Kanunu, 1630 sayl Dernekler Kanunu veya 2908 sayl Dernekler Kanunu ile bunlarn ek ve deiikliklerine veya belli maddelerine yaplan atflar, bu Kanuna veya bu Kanunun ayn konular dzenleyen madde veya maddelerine yaplm saylr. Bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde ayn konular dzenleyen 4721 sayl Trk Medeni Kanununun ilgili hkmlerine atf yaplm saylr. Kanunun meslek kurululara uygulanacak hkmleri

MADDE 35. Bu Kanunun 19, 20, 23, 26, 28, 29, 30 ve 31 inci maddeleri zel kanunlarnda hkm bulunmamak kaydyla kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ile ii ve iveren sendikalar ve st kurulular iin de ceza hkmleriyle birlikte uygulanr. Uygulanacak hkmler MADDE 36. Bu Kanun hkmleri; yabanc dernekler ile merkezleri yurt dnda bulunan dernek ve vakf dndaki kr amac gtmeyen kurulularn Trkiye'deki ube veya temsilcilikleri hakknda da ceza hkmleri ile birlikte uygulanr. Bu Kanunda hkm bulunmayan hallerde 4721 sayl Trk Medeni Kanununun hkmleri uygulanr. Ynetmelik MADDE 37. Bu Kanunun ilgili maddelerinde dzenlenmesi ngrlen ynetmelikler ileri Bakanlnca, kulp adn alan derneklerle ilgili ynetmelik ise Genlik ve Spor Genel Mdrlnn bal olduu Bakanlka en ge alt ay iinde Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle konulur. Bu ynetmelikler karlncaya kadar mevcut ynetmeliklerin bu Kanuna aykr olmayan hkmlerinin uygulanmasna devam olunur. Deitirilen ve yrrlkten kaldrlan hkmler MADDE 38. A) 22.11.2001 tarihli ve 4721 sayl Trk Medeni Kanununun 62 nci maddesi ve 74 nc maddesinin ikinci fkras aadaki ekilde deitirilmitir. Madde 62. Dernekler, 60 nc maddenin son fkras gereince yaplan yazl bildirimi izleyen alt ay iinde ilk genel kurul toplantlarn yapmak ve zorunlu organlarn oluturmakla ykmldrler. Olaan genel kurul toplantlarnn en ge ylda bir yaplmas zorunludur. B) 4721 sayl Kanunun 58 inci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan "yerleim yeri, kurucular,", 64 nc maddesinin ikinci fkrasnda yer alan

"tzkte bakaca bir dzenleme yoksa,", 77 nci maddesinin birinci fkrasnda yer alan "yerel bir gazete ile ilan edilir ve ayn zamanda ve bir yazyla", 92 nci maddesinde yer alan "uluslararas alanda ibirlii yaplmasnda yarar grlen hallerde ve karlkl olmak kouluyla" ve 93 nc maddesinde yer alan "karlkl olmak kouluyla" ibareleri madde metinlerinden karlmtr. C) 4721 sayl Kanunun 61 inci maddesi ile 79 uncu maddesinin nc fkras yrrlkten kaldrlmtr. D) 14.2.1985 tarihli ve 3152 sayl ileri Bakanl Tekilt ve Grevleri Hakknda Kanunun 13/A maddesinin (h) bendi aadaki ekilde deitirilmi ve maddeye aadaki fkralar eklenmitir. h) 2860 sayl Yardm Toplama Kanununa gre dzenlenecek yardm toplama faaliyetleriyle ilgili ilemleri yrtmek. Derneklerin kaydedilecei dernekler ktnn ekli, dzenleme ve kayt esaslar ynetmelikle dzenlenir. Bykehir belediyesi snrlar iinde kalan ile kaymakamlklarnda ayrca ile dernekler bro eflikleri oluturulmaz. E) 8.6.1984 tarihli ve 227 sayl Vakflar Genel Mdrlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun Hkmnde Kararnamenin ek 3 nc maddesine aadaki fkra eklenmitir. Vakflarn d lkelerdeki gerek veya tzel kiilerden veya dier kurululardan yardm almas, derneklere uygulanan hkmlere tbidir. F) 23.6.1983 tarihli ve 2860 sayl Yardm Toplama Kanununun 5 inci maddesinin birinci fkrasnda yer alan "gezi ve elenceler dzenlemek", 24 nc maddesinin birinci fkrasndaki "belirli yerlere kutu koymak" ibarelerinden sonra gelmek zere "veya bilgileri otomatik ya da elektronik olarak ileme tbi tutmu sistemler kullanmak" ibaresi eklenmitir.

G) 2860 sayl Kanunun 7 nci maddesi aadaki ekilde deitirilmitir. Madde 7. Yardm toplama faaliyeti bir ilin birden fazla ilesini kapsyorsa o ilin valisinden, bir ilenin snrlar iinde ise o ilenin kaymakamndan izin alnr. Yardm toplama faaliyeti birden fazla ili kapsyorsa yardm toplama faaliyetine giriecek gerek veya tzel kiilerin yerleim yerinin bulunduu ilin valisinden izin alnr ve izni veren valilik tarafndan ilgili valiliklere ve ileri Bakanlna bilgi verilir. Yardm toplama faaliyetleriyle ilgili ilemler dernekler birimlerince yrtlr. H) 6.10.1983 tarihli ve 2908 sayl Dernekler Kanunu yrrlkten kaldrlmtr. Yrrlk MADDE 39. Bu Kanun yaym tarihinde yrrle girer. Yrtme MADDE 40. Bu Kanun hkmlerini Bakanlar Kurulu yrtr. 22/11/2004

Proje Hazrlamann 10 Altn Kural

1. Deitirmek istediiniz sorunu, en bata ok iyi tanyp, tanmlamanz gerekiyor. Dikkat: Sorunu tanmlamadan, analizini yapmadan projeye balamak projenin kitlenmesine yol aabilir. 2. Bakalarna ihtiyacnz var! Sorunlar tek bana ortadan kaldrmak kolay deil. O sorunu yaayan ve deitirmek isteyen insanlarla birlikte hareket etmek size g verir. Ayrca unutmayn ki sizi rahatsz eden sorun bakalarnn yaam gerekesi olabilir. Bu nedenle sorunu ortadan kaldrmak isterken baka gruplar iin siz ve projeniz sorun olabilirsiniz. Yani payda analizi ok nemli. Bata nemsemediiniz bir kii dahi ilerde tm projeyi engelleyebilir. 3. Kendinizi tanyn! Gcnz ne kadar? Yannza kimleri alabiliyorsunuz? Bu olanaklar ve gle sorunun ne kadarn deitirebileceksiniz? Ltfen tm sorunu zebileceinizi dnp projeyi geni tutmayn. Sorunun en altndan balayn. Gereki olsun ama stesinden gelebileceiniz ekilde olsun. Hedeflerinizi de buna gre belirleyin. 4. Paraya gre proje yapmayn! O verilen parann verilme gerekesi sizin kurumunuzun prensipleriyle, amalaryla, misyonuyla uyuuyor mu? O paray aldktan sonra projeyi uygulayabilecek kapasiteniz var m?

5. Bir st hedef belirleyin kendinize. Sonra da ona ulamak iin kk kk alt hedefler (ya da proje hedefleri). Aktiviteler hedef olamazlar. Konferans dzenlemek bir hedef deil aktivitedir. Konferans ile ulamak istediiniz ey sizin hedefiniz olmal. 6. Payda analizine ek olarak projede farkl gruplarla-kurumlarla ortaklklar kurmann yararl olabileceini ciddi olarak dnn. Devletledier STK'lar ile ve zel sektrle neden ortak olmaysnz? Ortaklk yapmay dndnz gurup ya da kiileri projenin planlama aamasnda srece katn. Projeyi birlikte hazrlayn. Proje baladktan sonra onlara gitmek doru deil. 7. Sponsora gre projelerde kk deiiklikler yapn. Her kurumun beklentisi farkldr. 8. Projenizin llebilir-net ve somut ktlar olmasna dikkat edin. 9. Her projenin bir halkla ilikiler-iletiim stratejisi olmal. Proje ktlarnz-aktivitelerinizi insanlara nasl duyuracaksnz? Proje sresince sorunlar zmede nasl bir iletiim stratejisi izleyeceksiniz? Bu arada dardan destek almay dnyor musunuz? Tm bunlar nceden dnp, planlayp projeye dahil edin. 10. Projenizin bir sonraki admn nceden dnn. Proje bittiinde ne olacak? Projenin srdrlebilirliliini planlamak, sorunlar zdkten sonra iyiletirilmi durumu srdrebilmek iin gerekli. Hastay iyiletirmek yeterli deil, bir de iyilemi gvdenin hayatn srdrmesi iin nasl yaamas gerektiini planlamak var.