GVEN KI KIR R ZE REHBERL K VE ARA TIRMA MERKEZ PS KOLOJ K DANI MANI

1)ZEKA NED R

2)ZEKANIN TANILAMASI VE SINIFLANDIRILMASI

A)SOYUT ZEKA B) MEKAN K
(SOMUT ZEKA)

C) SOSYAL ZEKA

STN ZEKALI OCUK K MD R ?

STN ZEKA VE YETENE N TANIMI STN ZEKALI OCUKLARIN ZELL KLER STN ZEKALI OCUKLARA SUNULAN E T M H ZMETLER

SINIF YNET M AISINDAN STN ZEKALI OCUKLAR DA BULUNAN OLUMSUZ ZELL KLER

STN ZEKALI RENC LERDE SINIF YNET M

STN ZEKALI RENC LER N E T M NDE RETMENE D NE GREVLER

SONU

ZEK NED R? Bireyin gerek sorunlar zerken gerek evreye uyum sa larken var olan tm yetenek ve becerilerini kullanmas ile ortaya kan dzeydir. ZEKANIN SINIFLANDIRILMASI Gnlk ya amda zeka,genelde tek bir yetenek veya becerinin sivrilmesi biiminde anla l r.Bu hatal bir d ncedir.nk zeka alg lama , renme,d nme gibi pek ok yetenek ve becerinin birlikte kullan m ile kendini gsterir. Zeka genel hatlar yla Thorndike taraf ndan ana farkl l k erevesinde s n fland r lm t r;

1. Soyut Zeka Sembol kullanarak d nme yetene idir.ocuklukta pek kendini gstermeyen bu zeka,12 ya ve sonras nda a rl kl olarak kendini gsterir.Soyut zeka gerekte var olmayan ancak var olanlar aras ndaki ili kilerden zihnin soyutlama ve genelleme gcyle elde etti i sembollerle u ra r. rne in; pi say s ,trev,limit,say lar tabiatta somut olarak yoktur.Matematik kavramlar n kullanmak,matematiksel ili kileri kurmak soyut zeka i idir.Romanc , air,besteci soyut zekas n kullan r. 2. Mekanik (Somut) Zeka Ara-gere ve makineleri yap p kullanmada kendini gsterir.ocukluk y llar nda kendini gstermeye ba layan bu zeka,bozulan bir oyunca tamir ederken, yap boz tr oyuncaklarla u ra rken yo un biimde kullan l r. Bu zekan n daha ok mhendislerde,tamircilerde,uzman i ilerde bulunmas gerekir. 3. Sosyal Zeka Toplumsal evreye uyum sa lamada,insanlarla iyi ili kiler kurmada kendini gsterir.Sosyal zekas n iyi kullanan bir insan evresinde sevilir, say l r, lider zellikleri ile sivrilip insanlar etkiler. Politikac l k, avukatl k, retmenlik, pazarlamac l k gibi toplumla s k ili kiler iinde olmas gereken mesleklerde sosyal zeka n plana kar

STN ZEK VE YETENE N TANIMI stn zekal lar, geerli ve gvenilir zek testlerinde srekli olarak 130 ve daha yukar zek blm (ZB) sa layan; kendi ya tlar ndan rastgele seilmi bir kmenin %98inden stn olanlara verilen add r. stn yetenekliler, zek blm srekli olarak 120 ve daha yukar olup da gzel sanatlar, matematik ve teknik gibi alanlarda ya tlar ndan belirgin lde stn olanlara verilen add r (ZSOY 1984: 31). I. zel E itim Konseyinde stn yetenekliler, genel ve/veya zel yetenekliler as ndan ya tlar na gre yksek dzeyde performans gsterdi i, konunun uzmanlar taraf ndan belirlenmi ki ilerdir, eklinde tan mlanm t r (MEB, 1991). Marland Raporunda stn yetenek, a a daki alanlardan birinde ya da bir ka nda yksek performans ve ba ar gsterme eklinde tan mlanm t r (ERSOY ve AVCI 2001: 128). a. Genel zihinsel yetenek b. zel akademik yetenek c. Yarat c ya da retici d nce yetene i d. Liderlik yetene i e. Grsel ve gsteri sanatlar nda yetenek f. Psiko-motor yetenek

ZORUNLU AMA OKUYAMAYAC INA DA R HEYET RAPORU ALINMALI

0-19 OK A IR DZEY (?)OKUL

20-34 A IR DZEY

OKULU,E T.UYGU.) RET LEB L R E T LEMEZLER

(ZEL E T.SINIFI E T LEB L R

35-49 ORTA DZEY

OKULU)

50-69 HAF F DZEY

(E .SINIFI,KAYNA TIRMA) E T LEB L R

70-89 SINIR DZEY (ZEL

E .SINIFI,KAYNA TIRMA) E T LEB L R

90-109 NORMAL DZEY

(NORMAL E T M) E T LEB L R

(KAYNA TIRMA,ZEL SINIF) E T LEB L R

110-129 NORMAL ST

130+.. STN (ZEL

SINIF B L M SANAT MERK. V.B. E T LEB L R

ZEKA YA I/TAKV M YA I*100= ?

STN ZEKLI VE STN YETENEKL OCUK K MD R ? AHMET Alt ya nda bir erkek ocu uydu. S k s k a rl ve yerekimi zerinde d nr, bunlar hakk nda konu urdu. Babas bu konuda ona daha fazla bilgi sa layarak ocu un ilgisini kam l yordu. Bu ocuk, ocuk bahesine gitti i zamanlar oran n sekin bir amatr antrenr olurdu. Ayakta durur, kayakla kayan ocuklara ba rarak, Dik oturunuz! Ellerinizi yana uzat n z! gibi emirler verirdi. K zaktan kayan k z ve erkek ocuklardan baz lar her defas nda d yorlard . Bu olay onu zyor ve d ndryordu. Bunun nedenini arad ve en sonunda olayla teoriyi birle tirerek bunu buldu. D en ocuklara, ok fazla ne do ru e ilmeyin, a rl k merkezini koruyun! dedi. Fakat ocuklar a rm , hi biri bu szlerden bir ey anlamam lard . O buldu u bu sonucu birka defa tekrar etti. Yine ocuklar n hibiri onun d nme yolunu anlayamad lar. En sonunda ocuklar onun sylediklerinden bir anlam karamayacaklar n anlay nca ona A IRLIK ad n takt lar.

 Literatrde

genellikle stn yetenekli ve stn zekaya sahip ocuklar n ya amlar n n ilk y llar ndan itibaren geli im a amalar na normal geli im standartlar gsterenlere gre daha h zl ula t klar vurgulanmaktad r. Ancak stn yeteneklilik tiplerine gre, bu h zl ilerleme zelli i de i ebilir, zel bir alanda yetenekli olan ocu un tm geli im alanlar nda h zl olmas beklenmemelidir. rne in, grsel sanatlar alan nda stn yetenekli olan ocuk sadece bu alanda ya tlar ndan, stn olma zelli i gstermekle birlikte, di er geli im alanlar nda standart geli im ritmi izleyebilir (ERSOY ve AVCI 2001: 129). Dolay s yla ncelikle stn zek ve yetene e sahip ocuklar n tespit edilmesi ve yetenek alanlar n n belirlenmesi gerekir.

STN ZEKALI VE YETENEKL OCUKLARIN ZELL KLER Her yz ocuktan en az ikisinin stn yeteneklere ve hnerlere sahip oldu u bilinmektedir. Eflatun bu ocuklar n Alt n ocuklar diye adland r l r (AMURLU 2001: 4). stn zekal ocuklar n en nemli zelli i, renme h zlar d r. Bu tr ocuklar di erlerine gre daha erken ya ta konu ma, okuma ve yazmay renirler. Doymak bilmez meraklar yla srekli yeni eyler renme azmi ta rlar. Dr. Karen Rogers stn yetenekli 241 ocu a ynelik yapt bir ara t rmada stn zekal lar n zelliklerine ynelik, u istatistiki sonulara elde etmi tir (ROGERS 19941995): % 99.4 h zl reniyor % 99.3 geni bir kelime hazinesi var % 99.3nn mkemmel bir haf zas var % 99.3 mant n ok iyi kan tl yor % 97.9u ok merakl % 96.1i bazen ya lar na gre ok olgun % 95.9unun mkemmel bir espri anlay var % 93.8i nce bir gzlemleme yetene ine sahip % 93.5u ba kalar na kar merhametlidir % 93.4nn renkli bir hayal gc var % 92.9u say lar konusunda yetenekli % 90.3 adalet ve drstlk kayg s ta yor % 89.4 bulmaca ve legolar rahatl kla yap yor % 88.4nn yksek bir enerji seviyesi var % 88.3 i lerinin mkemmel olmas kayg s n ta yor % 85.9u ilgi duydu u alanlarda azimli % 84.1i otoriteyi sorguluyor % 80.3 ok okuyor

STN ZEKALILARA VE YETENEKL LERE SUNULAN E T M H ZMETLER stn zekal ve yetenekli bireyin tan lan p de erlendirildikten ve potansiyeli belirlendikten sonra gereksinimlerini en iyi ekilde kar layacak e itim program na ve hizmetine verilmelidir. Sa lanacak e itsel hizmetler ise ana ba l k alt nda toplanabilir. 1. H zland rma 2. Gruplama 3. Zenginle tirme

 1.

H zland rma: e itli uyarlamalarla bir program n normal srecinden daha nce tamamlanmas d r. Okula erken ba lama, s n f atlama, ileride oldu u derslerde s n f atlama, birka s n f birle tirme, program sresinden daha k sa srede tamamlama, kurslar alma ve seminerlere kat lma gibi pek ok ekilde uygulanabilmektedir.

 2.Gruplama:Gruplaman

n,normal s n flardaki stn yetenekli renciler iin kme grupland rmalar , zel bir s n f grupland rma, zel bir okulda grupland rma, kaynak odada grupland rma ve kaynak merkezlerinde grupland rma, zel seminerler, zel yan kurslar , e itli al ma merkezlerindeki (mzeler, niversiteler, bilim laboratuvarlar ve endstri gibi) zel al malar eklinde uygulamalar bulunmaktad r.

 3.Zenginle

tirme: Normal s n f program nda stn yetenekli rencilerin zelliklerine ve gereksinimlerine uygulamalar yap lmas esast r. Bunun iin normal s n f iinde farkl la t r lm renme deneyimlerinin plnlanmas gerekmektedir. Yatay ve dikey olmak zere iki trl zenginle tirme yap labilmektedir. Yatay zenginle tirmede etkinlik ve ders trn art rma sz konusudur. Dikey zenginle tirme ise o konu ile ilgili derinlemesine al malar yap lmaktad r.

SINIF YNET M AISINDAN STN ZEKALI VE YETENEKL OCUKLARDA BULUNAN OLUMSUZ N TEL KLER stn zekal ve yetenekli ocuklar n karakteristik zellikleri vurgulan rken belirtildi i gibi bu ocuklar n byk bir o unlu u yksek enerjiye sahip kimseler. Bunlar yerlerinde duramaz, srekli yenilik, hareket isterler. Di erlerinden ok farkl niteliklere sahiptirler. Bu nedenle de normal s n f ortam nda e itli olumsuzluklara neden olabilirler. Bunlar u sebeplerden kaynaklanabilir:

Bu ocuklar n bilgi, ilgi ve beceri dzeyleri ayn ya taki ortalama rencilerin hayli tesindedir. Bilgi, ilgi ve becerileri dzeyinde ihtiyalar kar lanmazsa abuk s k l r ve s n fta huzursuz, yerinde duramayan bir duruma gelirler. Bilgi, ilgi ve beceri dzeyleri yksek oldu undan s n flar ve ya lar ndan umulmayan konularla ilgilenip soru sorabilirler. Herhangi bir konu i lenirken yan lg y bulmak, ele tiri, itiraz gibi tepkiler vermeleri ola and r. Konu may severler. Gerek ders d nda kme tart malar nda, gerekse ders esnas nda s n f n ynetimini ve konu ma dzenini sa lamak olduka zordur. Baz durumlarda yapt klar tepkiler garip, anormal grnebilir. Gerekte bu durum ya lar n n hayli tesinde bir alg lama ve de erlendirme gcnn sonucu olabilir. Einsteinin alt ya ndayken geit treninde grd askerlere bakarak, Bunlar gibi makine olmak istemiyorum diye a lamas gibi. mgesel etkinlikleri gldr. Bunun sonucu olarak imgesel ya ant lar n gerek ya ant lar ile kar la t rabilmeleri ola and r. Bu durumda hem gere i hayalden ay rabilmeleri hem de imgelerini ncelikle yarat c etkinliklerde kullanmalar iin gerekli rehberlik yap lmal d r

 stn

yetenekli bir ocu un yeti mesindeki kilit nokta sayg d r; farkl l a sayg , fikirlere sayg , sayg . Kabiliyetlerin ye ermesi mfredatlar, yaz l mlar ve yan nda huzurlu, emin ve s cak okul ortam da gereklidir.

hayallerine iin zel programlar bir aile ve

STN ZEKALI VE YETENEKL RENC LER N SINIF YNET M N SA LAYACAK RETMENDE BULUNMASI GEREKEN N TEL KLER NELERD R ? A.Ki isel Karakterleri: Bunlar n benlik duygular gl, onurlu ve yksek iradeli olmas gerekir. kendilerine de er ve nem verdikleri kadar ba kalar n n benliklerine de de er ve nem veren, onlara sayg duyan, onlar destekleyen, onlara gvenen kimseler olmalar gerekir. esnek olan, yeni fikirlere a k olan, entelektel, edebi ve kltrel konulara ilgili konulara ilgili kimseler olmalar gerekir. bilgilerini art rmak, yenilemek, gayretinde olan, ba ar ya tutkun, a kl , evkli ve istekli; hassas ve anlay l olan kimseler olmalar gerekir mkemmeli arayan ve kendini buna adam , bilinli ve sorumluluk stlenmekten korkmayan nitelikte olmalar gerekir.

 b.

Mesleki Temayller: Bask c ve kollay c l ktan ziyade yol gsterici olan otoriterlikten daha ok demokratik olmay tercih eden kimseler olmalar gerekir. Sonulardan ok i leyi le ilgilenen, kuralc l ktan ve gelenekilikten daha ziyade yenilikilik ve deneyimcili i n plnda olan kimseler olmalar gerekir.

c.

Kendilerine has, esnek ve rencinin isteklerini n plna karan programlar geli tirip uygulayan; s cak msamahakar bir atmosfer olu turan; bireylere gre farkl la an stratejiler uygulayan; ki ilerin imajlar na sayg duyan ve pozitif davran lar destekleyen; onlar n inan ve de erlerine sayg l olan; hayal gcne ve retkenli e sayg duyan, dersin entelektel seviyesini tutan; ferdiyeti davran lara ve ki iliklere sayg l olan; konular na son derece hakim olman n yan nda, daima kendilerini yeni temel, bilgi ufkunu geni letmeyi ihmal etmeyen; rencilerine inanan, gvenen ve onlara e it davranan kimseler olmalar gerekir. Yukar da belirtilen niteliklere bir retmenin ok k sa bir srede sahip olmas belki g grlebilir. Bunlar n bir k sm f tri, bir k sm da deneyim ve iyi bir e itimle elde edilebilecek zelliklerdir. Ancak buradan stn zekal lar n retmenleri de stn zek ve niteliklere sahip olmal d r gibi bir sonu kart lmamal d r. Ortalama bir retmen e itli a lardan stn zekal lara kaynakl k ve nderlik yapabilir.

retmenlik

Davran lar :

STN ZEKALI VE YETENEKL OCUKLARIN SINIF YNET M VE DERS BA ARISINDA RETMENE D EN GREVLER Bu tip ocuklar iin s n f retmeninin renim grevlerinin d nda ek renim programlar haz rlamas gerekir. S n f n seviyesi onlar n seviyesinden ok a a da kalabilir. A a da belirtilen noktalar dikkate al narak ocuklar n daha iyi geli melerine yard mc olabilmek iin s n f retmeni; 1. ocu un al ma ve devlerini s n f n i lemekte oldu u konularda ve ayn tempoda tutmaya al mamal , onun g ve sratine uygun devler vermelidir. a. devlerde tekrara ve al t rmalara fazla yer vermemelidir. b. Daha ok problem zme tekni ini gerektiren devler vermelidir. c. Yar teknik malzemelerin okunmas , zetlenmesi, baz aralar n modellerinin yap m , emalar n n izimi ve onlar n al ma kurallar n a klama devleri verilmelidir.

Tart ma, proje ve dramatizasyon al malar na nem verilmelidir. 3. Tasnif, organize etme ve maddelendirme olana veren f rsatlar haz rlanmal d r. 4. Ders etkinliklerinde kitabi etkinliklerden ok, geni gzlem ve deneylere yer verilmelidir. 5. Kendilerine zg ilgileri oldu undan grupla oldu u kadar bireysel al malara da nem verilmelidir. 6. renciyi okul ii ve d etkinliklere ynlendirmelidir. 7. nderli i gerektiren ya da nderli i geli tirmeye f rsat verecek al malara kat lmas iin te vik edilmesi gerekir
2.

8. Bu tip ocu un ba ar s n , s n f arkada lar n n ba ar s seviyesi ile de il kendi renme g ve srati ile kar la t rmal d r. 9. Anne ve baba ile bu konuda i birli i yapmal , onlara ocuklar n ihmal etmeden ve gurura kap lmadan yeti tirmek iin gerekli anlay kazand rmaya al mal d r. 10. leri renim iin en uygun yolun seilmesinde uzmanlarla i birli i yap lmal . 11. Bu ocuklarda stnlk duygusunu yaratmak, ayn a a l k duygusu kadar zararl sonular do urur. ocuk arkada lar n ve evresindekileri a a grr ve toplumda yaln z bir ki i olarak ya am na devam etme tehlikesi ile kar kar ya kal r. Onun iin stnlk duygusunun ocuklarda yarat lmamas na azami dikkat sarf edilmelidir. 12. Akademik konular iin resim, mzik, beden e itimi gibi dersler ihmal edilmemelidir.

SONU Bireyler birbirlerinden farkl ve benzer zelliklere sahip olup, benzerliklerini ve farkl l klar n dikkate alan, geli mekte ve de i mekte olan dnyaya ayak uydurmalar n sa layacak bir e itim srecine gereksinim duymaktad r. lkemizde 1997 genel nfus say m na gre stn yeteneklilerin genel nfusa oran %2.00d r. 1997 verilerine gre; 0-2 ya grubunda 80.400, 3-5 ya grubunda 78.000, 6-10 ya grubunda 131.400, 1113 ya grubunda 80.800, 14-16 ya grubunda ise 81.400 olmak zere toplam 452.000, 0-16 ya grubu stn yetenekli birey oldu u saptanm t r

Dnyada, zellikle Amerika ve bir ok Avrupa lkesinde stn ve zel yetenekli ocuklara ynelik al malar ve e itim politikalar Trkiyeye gre biraz daha eskiye dayanmaktad r. stn ve zel yetenekli ocuklar ara t rma merkezleri, okullar , stn veya zel yetenekli ocu u bulundu u tespit edilen ailelere ynelik e itim ve yard m merkezleri bulunmaktad r. Hatta birok lkede (Amerika, Hollanda, srail, Japonya, Almanya, rdn...) resmi al malar n d nda zel giri imlerin bulundu u bilinmektedir. Trkiyede stn yetenekli ocuklar n e itimi 1964 y l ndan itibaren gndeme gelmi tir. Ancak yap lan al malar n sreklilik gstermedi i, e itli pilot uygulamalarla gei tirildi ini (zel s n f, erken ya larda okula ba lama, mfredat n zenginle tirilmesi, s n f atlama) o gnn e itimcileri s k s k belirtmi lerdir.

stn beyin gcn geli tirme, yararlanma amac yla Milli E itim Bakanl zel E itim Rehberlik ve Dan ma Hizmetleri Genel Mdrl ne ba l olarak e itli illerimizde bilim ve sanat merkezleri projesi pilot uygulamalarla stn veya zel yetenekli ocuklar n; yeteneklerinin fark nda olmalar n sa layarak mevcut yetenekleri do rultusunda kendilerini geli tirmeleri, kendileriyle ilgili olumlu benlik sayg s geli tirmeleri, yarat c l klar n en st dzeyde kullanma becerisi edinmelerini sa lamak amac yla al malar na ba lam t r. Aktif olarak al malar n srdren Bayburt ve Bursa Mustafa Keml Pa a Bilim ve Sanat Merkezleri bulunmaktad r. Sinop, Trabzon, Tekirda ve zmir illerinde de Bilim ve Sanat Merkezinin kurulmas ynnde giri imlerde bulunulmaktad r

Yukar da da belirtildi i gibi stn zekal lar n zelliklerinin bilinmesi, seilmesi, uygun e itim nlemlerinin al n p yeti tirilmesi bir zel e itim sorunu olarak grlmektedir. Hatta sorun sadece e itilmeleri ile s n rl kalmamakta, istihdamlar da sorun olmaktad r. stihdam sorunlar e itimleri ile birlikte d nlmedi inde ortaya beyin g diye adland r lan sorun kmaktad r. Yani bir toplumda yksek renim grm , mesle inde alan nda sivrilmi , yaratma ve ara t rma gc fazla elemanlar n ekonomik olarak kalk nm lkelere al mak ve yerle mek zere g etmeleri sorunu do maktad r. Oysa kalk nmakta olan toplumlar n bylesi nitelikli elemanlara gereksinimi vard r. O halde gerek e itim politikas gerek retim grevlileri gerekse de toplum olarak bu alt n ocuklar kazanmak noktas nda son derece hassasiyet gstermemiz gerekmektedir.